WSTP

DO WYDANIA HOLENDERSKIEGO

Od 12 czerwca 1942 do 1 sierpnia 1944 roku Anne Frank prowadzia dziennik. Pisaa
swoje listy tylko dla siebie, a wiosn 1944 usyszaa w Radiu Oranje przemwienie
*

holenderskiego ministra szkolnictwa na emigracji Bolkensteina. Powiedzia, e po

wojnie musz zosta zebrane i opublikowane wszystkie wiadectwa cierpienia
narodu holenderskiego w czasie okupacji niemieckiej. Jako przykad poda midzy
innymi dzienniki. Pod wpywem tego przemwienia Anne Frank postanowia wyda
po wojnie ksik. Jej dziennik mia tu suy za podstaw.
Zacza przepisywa i przerabia swj diariusz, poprawiaa go, opuszczaa
fragmenty, ktre uwaaa za nieciekawe i doczaa inne ze swoich wspomnie.
Rwnoczenie prowadzia swj pierwotny dziennik, ktry w edycji naukowej
wydanej w 1986 roku zosta nazwany wersj a, w odrnieniu od wersji b,
**

przerobionego, drugiego dziennika. Jej ostatnia notatka jest datowana 1 sierpnia

1944 roku. 4 sierpnia osiem ukrywajcych si osb zostao zabranych przez Grne
Polizei.
Miep Gies i Bep Voskuijl zabezpieczyy zapiski jeszcze w dniu aresztowania.
Miep Gies przechowaa je w swoim biurku i przekazaa nieprzeczytane Otto H.
Frankowi, ojcu Anne, kiedy stao si w kocu pewne, e Anne nie yje.
Otto Frank po dugim namyle postanowi speni yczenie zmarej crki
i opublikowa jej zapiski w formie ksiki. W tym celu sporzdzi z obydwu
dziennikw Anne, pierwotnego (wersja a) i przerobionego przez ni sam (wersja b),
trzeci skrcon wersj (c). Dziennik mia si ukaza jako cz pewnej serii, przy
czym o objtoci tekstu decydowao wydawnictwo.
Gdy ksika ukazaa si w roku 1947, nie byo jeszcze w zwyczaju swobodne
pisanie na tematy seksualne, a z pewnoci nie w ksikach dla modziey. Innym
wanym powodem, dla ktrego opuszczono cae fragmenty lub pewne
sformuowania, byo to, e Otto Frank nie chcia zniesawi pamici ony, ani
innych towarzyszy niedoli z Oficyny. Anne Frank pisaa od trzynastego do
pitnastego roku ycia i wyraaa w swoich zapiskach antypatie i zo rwnie
dosadnie jak sympatie.
Otto Frank zmar w roku 1980. Pierwotne notatki crki zapisa w testamencie
Pastwowemu Instytutowi Dokumentacji Wojennej w Amsterdamie. Poniewa od
***

pocztku lat pidziesitych stale wtpiono w autentyczno dziennika, Instytut

przekaza wszystkie zapiski do zbadania. Dopiero gdy autentyczno dziennika
przestaa wzbudza jakiekolwiek wtpliwoci, opublikowano razem wszystkie
dzienniki, cznie z wynikami bada. Zbadano midzy innymi pochodzenie
rodzinne, fakty zwizane z aresztowaniem i deportacj, uyte materiay
pimiennicze oraz pismo Anne Frank. W tym obszernym dziele opisano take
rozpowszechnienie dziennika.
Fundacja im. Anne Frank w Bazylei, ktra jako uniwersalny spadkobierca Otto
Franka odziedziczya rwnie prawa autorskie jego crki, postanowia na bazie
dostpnych obecnie tekstw opublikowa nowe wydanie. Dokonane przez Otto
Franka prace redakcyjne, dziki ktrym dziennik zosta szeroko rozpowszechniony
i nabra znaczenia politycznego, nie zostay przez to w adnej mierze naruszone.
Redakcj powierzono pisarce i tumaczce Mirjam Pressler. Przejto przy tym
wydanie Otto Franka, ktre uzupeniono innymi fragmentami z wersji a i b. Tekst
przedstawiony przez Mirjam Pressler i zatwierdzony przez Fundacj im. Anne Frank
w Bazylei jest o jedn czwart obszerniejszy od wersji publikowanej do tej pory
****

i ma na celu ukazanie czytelnikowi peniejszego obrazu wiata Anne Frank.

Pod koniec lat dziewidziesitych pi nieznanych stron manuskryptu ujrzao
wiato dzienne. Za zgod Anne Frank Fonds z Bazylei niniejsze wydanie
uzupeniono o dugi fragment datowany 8 lutego 1944 roku, ktry zosta doczony
na koniec istniejcego ju listu z t dat. Nie zamieszczono tu krtkiego fragmentu
z 20 czerwca 1942 roku, poniewa w dzienniku znajduje si ju jego obszerniejsza
wersja. Ponadto list z 7 wrzenia 1942 roku zosta przeniesiony na 30 padziernika
1943 roku, gdzie wedug najnowszych ustale jest jego miejsce. Wicej informacji
czytelnik znajdzie w pitym wydaniu holenderskiego opracowania krytycznego De
dagboeken van Anne Frank, Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie,
Amsterdam, Uitgeverij Bert Bakker, 2001.
 Kiedy Anne Frank pisaa drug wersj (b) swojego dziennika, ustalia, jakie
pseudonimy chciaaby nada osobom w wersji przeznaczonej do publikacji.
Najpierw chciaa sam siebie nazwa Anne Aulis, potem Anne Robin. Otto Frank nie
wykorzysta tych nazwisk, lecz pozosta przy nazwisku rodowym. Przyj natomiast
zmiany nazwisk pozostaych osb. Pomocnicy, ktrzy obecnie s powszechnie znani,
zasuguj na wymienienie z nazwiska; nazwiska wszystkich tych pozostaych osb
s zgodne z edycj naukow. W wypadku, gdy osoby te chciay zachowa
anonimowo, Pastwowy Instytut Dokumentacji Wojennej przyj dowolnie
wybrane inicjay.
Oto prawdziwe nazwiska ukrywajcych si osb:
Rodzina van Pels (z Osnabrck):
Auguste (urodzona 29 IX 1890), Hermann (urodzony 31 III 1889), Peter
(urodzony 8 XI 1926) van Pels; przez Anne nazwani: Petronella, Hans i Alfred van
Daan, w ksice: Petronella, Hermann i Peter van Daan.
Fritz Pfeffer (urodzony w 1889 w Giessen); przez Anne i w ksice nazywany:
Albert Dussel.

* Rozgonia holenderska w Londynie w czasie drugiej wojny wiatowej przyp. tum.

** W Holandii przyp. tum.
*** Obecnie NIOD Holenderski Instytut Dokumentacji Wojennej przyp. tum.
**** W Holandii przyp. tum.
 OD TUMACZKI

Tu po wojnie praktycznie aden wydawca holenderski, niemiecki czy amerykaski

nie by skonny do wydania utworu mwicego o rzeczach, o ktrych ludzie starali
si zapomnie. Mimo to, gdy dziennik Anne Frank ostatecznie pojawi si
w ksigarniach, by rozchwytywany i w krtkim czasie sta si bestsellerem. Do jego
popularnoci przyczynia si niewtpliwie adaptacja teatralna Francis Goodrich
i Alberta Hacketta z 1955 roku.
Pierwsze wydanie Dziennika Anne Frank w Polsce ukazao si w 1957 roku
(dokadnie dziesi lat po wydaniu holenderskim) nakadem PIW-u, w tumaczeniu
Zofii Jaremko-Pytowskiej. By to przekad z jzyka niemieckiego, co jak si
okazao, miao swoje dobre i ze strony.
Dobr bya ta, e przekad z jzyka zdecydowanie bardziej popularnego ni
niderlandzki ukaza si w miar szybko jak na tamte czasy oraz co waniejsze
wersja niemiecka od pocztku bya obszerniejsza od holenderskiej. Nie wszystko, co
w Holandii uznano w Dzienniku za nieprzyzwoite, niestosowne czy nienadajce si
do druku, odbierane byo w Niemczech w ten sam sposb. Dziki temu rwnie
wydanie polskie od pocztku byo wic bogatsze o kilka listw i fragmentw.
W chwili przyjazdu do Holandii Anne miaa cztery lata. Nauka niderlandzkiego
przysza jej bez trudu, natomiast jej rodzice, ktrzy byli niemieckimi ydami, mieli
z tym problem. W ich domu niemiecki wic by stale obecny, co w istotny sposb
wpyno na sownictwo dziewczynki. Obecnie, jeli tylko jest to moliwe, dokonuje
si przekadu z oryginau, unikajc porednictwa innych jzykw; dotyczy to
zwaszcza jzykw europejskich. W Dzienniku przetumaczonym z niemieckiego
si rzeczy zatary si pewne cechy stylu i jzyka Anne.
Po niemal czterdziestu latach, w 1993 roku ukaza si w Polsce nowy przekad
Dziennika, tym razem dokonany bezporednio z oryginau jego podstaw
stanowio wydanie holenderskie z 1991 roku, o ktrym mowa we Wstpie do
wydania holenderskiego. Zawiera ponad 20 listw wicej ni wydania
dotychczasowe. Nale do nich midzy innymi listy z dnia 12 lipca 1942, 2 listopada
1942, 2 maja 1943 (obydwa), 8 lutego 1944, 20 lutego 1944, 18 marca 1944, 24
marca 1944, 7 maja 1944 i z 6 lipca 1944 roku. Niektre uzupeniono obszernymi
fragmentami (np. listy z dnia 14 i 15 czerwca 1942) oraz post scriptum (np. pod
listami z dnia 14 padziernika 1942 i 25 marca 1943). Wszystkie DOPISKI
opublikowano wwczas po raz pierwszy. Wydanie zostao zaopatrzone w nowe
posowie, informujce o losach mieszkacw Oficyny i pomagajcych im osb po
aresztowaniu w dniu 4 sierpnia 1944 roku.
Pod koniec lat dziewidziesitych przekad zosta ponadto uzupeniony
o dodatkowe wpisy z piciu ujawnionych po latach stron, o ktrych mowa we
Wstpie do wydania holenderskiego.

Za pomoc w pracy nad przekadem niezmiennie dzikuj Marii Gawe i Jacquesowi

Dehue.

W 2014 roku mino siedemdziesit lat od mierci Anne Frank. Jej Dziennik jest nie
tylko najczciej czytan holendersk ksik, lecz take jedn z najwaniejszych
ksiek XX wieku i niezwykle istotnym wiadectwem Holocaustu. Zosta
przetumaczony na ponad siedemdziesit jzykw. W 2009 roku wpisano Dziennik
na list dziedzictwa kulturowego UNESCO.

Dom przy Prinsengracht 263 w Amsterdamie nadal istnieje. Od wielu lat mieci si
w nim muzeum powicone Anne Frank, licznie odwiedzane przez ludzi z caego
wiata w 2014 roku zanotowao ponad milion zwiedzajcych. Dom Anne Frank to
rwnie nazwa instytucji owiatowej zajmujcej si walk z wszelkimi formami
dyskryminacji i szerzcej ide tolerancji.
W styczniu 2010 roku zmara Miep Gies, ostatnia z osb, ktre pomagay Anne
Frank i pozostaym ukrywajcym si w Oficynie.

Warszawa, 2014
Alicja Oczko
 12 CZERWCA 1942

Sdz, e bd Ci moga wszystko powierzy, tak jak jeszcze nigdy nikomu, i mam
nadziej, e bdziesz dla mnie wielkim oparciem.

28 WRZENIA 1942 (DOPISEK)

Miaam w Tobie do tej pory wielkie oparcie, rwnie w Kitty, do ktrej teraz
regularnie pisz. Ten sposb pisania podoba mi si o wiele bardziej i teraz nie mog
si prawie doczeka chwili, kiedy znajd czas, eby w Tobie pisa.
Tak si ciesz, e Ci z sob zabraam!

NIEDZIELA, 14 CZERWCA 1942

Zaczn od momentu, kiedy Ci dostaam, a wic kiedy Ci ujrzaam na moim stole

z prezentami urodzinowymi (bo kupowanie, przy ktrym te byam, nie liczy si).
W pitek 12 czerwca obudziam si ju o godzinie szstej i jest to zupenie
zrozumiae, jako e byy to moje urodziny. Ale o godzinie szstej nie mogam
jeszcze wsta, musiaam wic opanowa swoj ciekawo do za pitnacie sidma.
Duej nie wytrzymaam, poszam do pokoju stoowego, gdzie Moortje (kot) powita
mnie swoim aszeniem si.
Par minut po sidmej poszam do taty i mamy, a potem do salonu, eby
rozpakowa prezenty; przede wszystkim zobaczyam Ciebie, i jeste chyba jednym
z moich najmilszych prezentw. Potem bukiet r, dwie piwonie. Od taty i mamy
dostaam niebiesk bluzeczk, gr towarzysk, butelk soku winogronowego, ktry
wedug mnie smakuje troch jak wino (wino robi si przecie z winogron),
ukadank, pudeeczko kremu, banknot 2,5-guldenowy i bon na dwie ksiki. Potem
dostaam jeszcze jedn ksik, Camera Obscura , ale Margot ju j ma, dlatego j
*****

wymieniam, pmisek wasnorcznie upieczonych ciastek (przeze mnie oczywicie,

bo w pieczeniu ciastek jestem obecnie mocna), duo sodyczy i tort truskawkowy od
mamy. List od Omi , dokadnie na czas, ale to oczywicie przypadek.
******

Potem przysza po mnie Hanneli i poszymy do szkoy. W czasie pauzy

czstowaam nauczycieli i uczniw ciastkami malanymi; a potem musielimy
wraca do pracy. W domu byam o godzinie pitej, bo poszam z innymi na
gimnastyk (chocia nie wolno mi nigdy wiczy, poniewa moje rce i nogi
wyskakuj ze staww), i dla moich koleanek i kolegw z klasy wybraam siatkwk
jako moj gr urodzinow. Wrciwszy do domu, zastaam Sanne Lederman. Ilse
Wagner, Hanneli Goslar i Jacqueline van Maarsen przyprowadziam z gimnastyki,
bo chodz ze mn do klasy. Hanneli i Sanne byy wczeniej moimi dwiema
najlepszymi przyjacikami i kto widzia nas razem, mwi zawsze: Tam idzie
Anne, Hanne i Sanne. Jacqueline van Maarsen poznaam dopiero w Liceum
ydowskim i teraz ona jest moj najlepsz przyjacik. Ilse jest najlepsz
przyjacik Hanneli, a Sanne chodzi do innej szkoy i ma tam swoje przyjaciki.
Klub da mi wspania ksik, Niderlandzkie podania i legendy, ale przez
pomyk dali mi drug cz i dlatego wymieniam dwie inne ksiki na cz
pierwsz. Ciocia Helene przyniosa jeszcze jedn ukadank, ciocia Stephanie
liczn broszk, a ciocia Leny wietn ksik, a mianowicie Grskie wakacje
Daisy. Siedzc dzi rano w wannie, mylaam o tym, jak by to byo wspaniale,
gdybym miaa takiego psa jak Rin-tin-tin . Nazwaabym go wtedy rwnie Rin-
*******

tin-tin, w szkole zostawaby zawsze u stra, albo, przy adnej pogodzie, pod wiat
na rowery.

PONIEDZIAEK, 15 CZERWCA 1942

W niedziel po poudniu odbyo si moje przyjcie. Rin-tin-tin bardzo przypad do

gustu moim kolegom i koleankom z klasy. Dostaam dwie broszki, zakadk do
ksiek i dwie ksiki. Najpierw opowiem to i owo o klasie i szkole, a zaczn od
uczniw.
Betty Bloemendaal wyglda troch ubogo, sdz, e taka te jest, mieszka przy
ulicy Jana Klasena w dzielnicy West i nikt z nas nie wie, gdzie to jest. W szkole jest
bardzo mdra, ale to dziki temu, e jest taka pilna, bo teraz ta mdrociowato
pozostawia ju troch do yczenia. Jest to dosy spokojne dziecko.
Jacqueline van Maarsen uchodzi za moj najlepsz przyjacik, ale prawdziwej
przyjaciki nie miaam jeszcze nigdy. Na pocztku sdziam o Jacque, e si ni
stanie, ale paskudnie si zawiodam.
D.Q. jest bardzo nerwowym dzieckiem, ktre zawsze czego zapomina i dostaje
jedn prac karn za drug. Jest bardzo dobroduszna, zwaszcza dla G.Z.
E.S. jest dzieckiem, ktre tak niesamowicie duo gada, e to przestaje by mie.
Kiedy ci o co pyta, to dotyka zawsze palcami twoich wosw albo guzikw.
Mwi, e E. mnie nie znosi, ale wcale mi to nie przeszkadza, gdy i ja nie uwaam
jej za szalenie sympatyczn.
Henny Mets jest wesoym i miym dzieckiem, tylko e bardzo gono mwi,
a kiedy bawi si na ulicy, jest bardzo dziecinna. Wielka szkoda, e Henny ma
przyjacik, zwan Beppy, ktra ma na ni bardzo zgubny wpyw, przez co dziecko
to jest niesamowicie brudne i nieprzyzwoite.
J.R., o niej mona by napisa tomy. J. jest dzieckiem pyszakowatym,
obgadujcym, odraajcym, zachowujcym si niczym doroli, podstpnym,
obudnym. Cakowicie usidlia Jacque i wielka to szkoda. J. pacze o byle co, jest
przesadnie wraliwa, a zwaszcza niesamowicie dziecinna. Panienka J. musi mie
zawsze racj. Jest bardzo bogata i ma szaf pen uroczych sukienek, ale te bardzo j
postarzaj. To dziecko wyobraa sobie, e jest bardzo adne, ale jest akurat wrcz
przeciwnie. Absolutnie nie znosimy si z J. nawzajem.
Ilse Wagner jest wesoym i miym dzieckiem, ale jest bardzo dokadna i potrafi
godzinami gada w kko o tym samym. Ilse dosy mnie lubi. Jest bardzo zdolna,
ale leniwa.
Hanneli Goslar czy te Lies, jak nazywaj j w szkole, jest troch dziwnym
dzieckiem, przewanie bywa zmieszana, a w domu bezczelna. Wszystko, co si jej
opowie, wypapla swojej mamie. Ale ma swobodn opini i zwaszcza ostatnimi
********

czasy bardzo j sobie ceni.

Nannie van Praag-Sigaar jest miesznym, maym, mdrym dzieckiem. Podoba
mi si. Jest do zdolna. Duo powiedzie o niej nie mona.
 Eefje de Jong jest, uwaam, wspaniaym dzieckiem. Ma dopiero dwanacie lat,
ale jest wielk dam. Zachowuje si tak, jakbym ja bya maym dzieckiem. Jest te
bardzo pomocna, i wanie dlatego j lubi.
G.Z. jest zapewne najadniejsz dziewczyn z naszej klasy. Ma milutk buzi,
lecz w szkole jest dosy gupia. Dlatego myl, e zostanie na drugi rok, ale
oczywicie nie powiem jej tego.

(DOPISEK)

G.Z. nie zostaa, ku mojemu wielkiemu zdziwieniu, na drugi rok.

Ostatni z naszych dwunastu dziewczt jestem ja i siedz obok G.Z.

O chopakach mona powiedzie i duo, i mao.
Maurice Coster jest jednym z wielu moich wielbicieli, ale jest do mczcym
chopakiem.
Sallie Springer jest okropnie nieprzyzwoitym chopakiem, mwi o nim, e si
parzy. Mimo wszystko uwaam, e to jedyny chopak, bo jest bardzo zabawny.
Emiel Bonewit jest wielbicielem G.Z., ale to nie robi jej zbyt wielkiej rnicy.
Jest dosy nudny.
Rob Cohen te by we mnie zakochany, ale teraz nie mog go ju znie. Jest
obudnym, kamliwym, paczliwym, zwariowanym, mczcym chopaczkiem, ktry
sobie niesamowicie duo wyobraa.
Max van de Velde jest wiejskim chopakiem z Medemblik, ale jest uoony, jak
powiedziaaby Margot.
Herman Koopman te jest okropnie nieprzyzwoity, podobnie jak Jopie de Beer,
ktry jest wielkim flirciarzem i szaleje za dziewczynami.
Leo Blom jest najserdeczniejszym przyjacielem Jopie de Beera, ale zaraa si
jego nieprzyzwoitoci.
Albert de Mesquita jest to chopak, ktry przyszed z szstej szkoy
Montessoriego i przeskoczy jedn klas. Jest bardzo zdolny.
Leo Slager pochodzi z tej samej szkoy, ale nie jest tak zdolny.
 Ru Stoppelmon jest maym, zwariowanym chopczykiem z Almelo, ktry
dopiero pniej przyszed do szkoy.
C.N. robi wszystko, czego nie wolno.
Jacques Kocernoot siedzi za nami z Pam, a my zamiewamy si do rozpuku (G.
i ja).
Harry Schaap jest jeszcze najprzyzwoitszym chopakiem z naszej klasy, jest
miy.
Werner Joseph rwnie, ale, ze wzgldu na obecne czasy, jest zbyt cichy
i wydaje si przez to nudny.
Sam Salomon jest niczym wczga z dzielnicy biedoty, guptak. (Wielbiciel!)
Appie Riem jest do ortodoksyjny, ale te nieprzyzwoity i brutalny.
Teraz musz koczy. Nastpnym razem znowu bd miaa tyle do napisania
w Tobie, do opowiedzenia Ci. Cze, jeste taki wietny!

SOBOTA, 20 CZERWCA 1942

Dla kogo takiego jak ja pisanie w dzienniku jest bardzo dziwnym dowiadczeniem.
Nie tylko dlatego, e jeszcze nigdy nie pisaam, ale wydaje mi si, e pniej ani ja
sama, ani nikt inny nie bdzie zainteresowany wynurzeniami jakiej trzynastoletniej
uczennicy. Ale c, waciwie nie o to chodzi, mam ochot pisa, a jeszcze bardziej
gruntownie i do woli wygada si na temat wielu spraw.
Papier jest cierpliwszy od czowieka, to powiedzenie wpado mi do gowy, gdy
jednego z moich lekko melancholijnych dni siedziaam, nudzc si, z gow na
rkach i z rozleniwienia nie wiedziaam, czy mam wyj, czy te zosta w domu, i w
kocu zostaam na tym samym miejscu, i rozpamitywaam dalej. Tak, istotnie,
papier jest cierpliwy, a poniewa nie mam zamiaru kiedykolwiek ani komukolwiek
dawa do czytania tego zeszytu w kartonowej oprawie, ktry nosi szumn nazw
dziennika, chyba e bd mie jeszcze kiedy w yciu przyjaciela lub
przyjacik, ktrzy bd tym przyjacielem lub t przyjacik, pozostaje to
prawdopodobnie bez znaczenia.
 Teraz doszam do miejsca, w ktrym zrodzi si ten cay dziennikowy pomys:
nie mam przyjaciki.
Aby sprawa staa si jeszcze bardziej zrozumiaa, musi tu nastpi wyjanienie,
w przeciwnym razie nikt nie zrozumie, e trzynastoletnia dziewczyna jest na tym
wiecie zupenie sama. Bo to te i nieprawda. Mam kochanych rodzicw
i szesnastoletni siostr, mam, ogem biorc, na pewno ze trzydzieci koleanek
i kolegw, i tak zwanych przyjaciek. Mam orszak wielbicieli na kade zawoanie,
ktrzy, jeeli nie mona inaczej, staraj si rozbitym lusterkiem kieszonkowym
zapa w klasie cho przez moment moje odbicie. Mam rodzin, kochane ciotki
i dobry dom. Nie, pozornie nie brakuje mi niczego poza t jedn przyjacik.
Z adnym z moich znajomych nie mog robi nic innego, jak artowa, nigdy nie
udaje mi si porozmawia o czym innym ni o codziennych sprawach ani sta si
bardziej otwart, i w tym cay szkopu. Moliwe, e ten brak poufaoci jest moj
win, w kadym razie fakt ten istnieje i niestety nie mona go usun. Std ten
dziennik. Aby to wyobraenie dugo wyczekiwanej przyjaciki powikszy jeszcze
w mojej fantazji, nie chc tak po prostu, jak kady inny, umieszcza w tym
dzienniku faktw, ale chc mu pozwoli, aby sam by t przyjacik, a ta
przyjacika ma na imi Kitty.
Moja historia! (Idiotka, czego takiego si nie zapomina).
Poniewa nikt nic by nie zrozumia z moich listw do Kitty, gdybym zacza ni
std, ni zowd, musz przedstawi w skrcie histori mojego ycia, chocia robi to
niechtnie.
Mj tata, najukochaszy tata, jakiego kiedykolwiek spotkaam, oeni si z moj
mam, dopiero majc trzydzieci sze lat, mama miaa wtedy dwadziecia pi lat.
Moja siostra Margot urodzia si w roku 1926 we Frankfurcie nad Menem
w Niemczech. Ja z kolei przyszam na wiat 12 czerwca 1929 roku. Do czwartego
roku ycia mieszkaam we Frankfurcie. Jako e jestemy czystej krwi ydami, tata
wyjecha w 1933 roku do Holandii. Zosta dyrektorem Nederlandse Opekta Mij ********

do produkcji demw. Moja mama, Edith Frank-Hollnder, we wrzeniu pojechaa

take do Holandii, a Margot i ja pojechaymy do Akwizgranu, gdzie mieszkaa
nasza babka. Margot pojechaa do Holandii w grudniu, a ja w lutym i zostaam
pooona na stole jako prezent urodzinowy dla Margot.
Prdko poszam do przedszkola przy szkole Montessoriego, przy szstej.
Zostaam tam do szstego roku ycia, potem poszam do pierwszej klasy. W szstej
klasie moj opiekunk bya dyrektorka, pani Kuperus. Na kocu roku szkolnego
poegnaymy si gorco i obie pakaymy, bo zostaam przyjta do Liceum
ydowskiego, do ktrego posza rwnie Margot.
Nasze ycie przebiegao wrd nieuniknionych napi, jako e ustawy
antyydowskie Hitlera nie oszczdziy rodziny pozostaej w Niemczech. W 1938
roku, po pogromach, dwch moich wujkw, braci mamy, ucieko i bezpiecznie
dotaro do Ameryki Pnocnej, stara babka zamieszkaa u nas. Miaa wtedy
siedemdziesit trzy lata.
Po maju 1940 skoczyy si dobre czasy: najpierw wojna, potem kapitulacja,
wkroczenie Niemcw, i dla nas, ydw, zaczo si pasmo udrk. Ustawy
antyydowskie nastpoway jedna po drugiej i nasza wolno zostaa bardzo
ograniczona. ydzi musz nosi gwiazd Dawida; ydzi musz odda swoje rowery;
ydom nie wolno do tramwaju; ydom nie wolno do auta, take do prywatnego;
ydzi mog robi zakupy tylko od godziny 15.00 do17.00; ydzi mog chodzi
wycznie do ydowskiego fryzjera; ydom nie wolno by na ulicy od godziny 20.00
wieczorem do 6.00 rano; ydom nie wolno przebywa w teatrach, kinach ani innych
miejscach sucych rozrywce; ydom nie wolno na basen, a tym bardziej na korty
tenisowe, boisko hokejowe czy inny teren sportowy; ydom nie wolno wiosowa;
ydom nie wolno publicznie uprawia adnego sportu; ydom nie wolno ju
siedzie w swoim ogrodzie po godzinie 8.00 wieczorem ani u znajomych; ydom nie
wolno przychodzi do domw chrzecijan; ydzi musz chodzi do ydowskich
szk i tym podobne. Tak toczyo si nasze ycie i nie byo nam wolno tego ani
tamtego. Jacque mwi mi zawsze: Nie mam ju na nic odwagi, bo si boj, e tego
nie wolno. W lecie 1941 babcia bardzo si rozchorowaa. Musiaa pj na operacj
i z moich urodzin niewiele wyszo. W lecie 1940 te nie, bo wtedy byo tu po
wojnie w Holandii. Babcia zmara w styczniu 1942 roku. Nikt nie wie, ile ja o niej
myl i jak bardzo j jeszcze kocham. Te urodziny w 1942 roku byy wic po to
obchodzone, eby wszystko nadrobi, a wieczka babci staa obok.
 Naszej czwrce wiedzie si stale jeszcze dobrze, i tak to dotaram do dzisiejszej
daty, gdzie zaczyna si uroczyste wtajemniczenie w mj dziennik, 20 czerwca 1942
roku.

SOBOTA, 20 CZERWCA 1942

Kochana Kitty!

Zaczn wic od razu; teraz jest tak bogo spokojnie, tata i mama wyszli, a Margot
posza z paroma rwienikami do swojej przyjaciki Trees gra w ping-ponga. Ja
te ostatnio duo gram w ping-ponga, i to tak duo, e z picioma dziewczynami
zaoyymy klub. Nazywa si Maa Niedwiedzica minus dwa. Cakiem
zwariowana nazwa, ale to przez pomyk. Chciaymy niezwykej nazwy
i pomylaymy w zwizku z naszymi picioma czonkiniami o gwiazdach, o Maej
Niedwiedzicy. Mylaymy, e skada si z piciu gwiazd, ale pomyliymy si,
podobnie jak Dua Niedwiedzica, ma ona siedem gwiazd. Std minus dwa. Ilse
Wagner ma ping-ponga, a duy pokj stoowy Wagnerw jest stale do naszej
dyspozycji. Poniewa my, pingpongistki, zwaszcza w lecie uwielbiamy lody,
a ping-pong rozgrzewa, gra taka koczy si najczciej wycieczk do najbliszych
sklepw z lodami, ktre s dostpne dla ydw, Oase lub Delphi. Portmonetki ani
pienidzy od dawna ju w ogle nie szukam, bo w Oase jest najczciej taki tok, e
wrd tych wszystkich ludzi znajd si zawsze jacy szczodrzy panowie z naszego
szerokiego krgu znajomych albo ten czy inny wielbiciel, ktry zaproponuje nam
wicej lodw, ni mogybymy zje w cigu tygodnia.
Myl, e bdziesz si troch dziwi, e ja, taka moda, mwi o wielbicielach.
Niestety, czy te w niektrych przypadkach i dobrze, zdaje si, e w naszej szkole
nie mona unikn tego za. Skoro tylko jaki chopak mnie pyta, czy moe pojecha
ze mn na rowerze do domu i rozmowa zostaje rozpoczta, mog by pewna
w dziewiciu przypadkach na dziesi, e tene modzieniec posiada w mczcy
zwyczaj, e natychmiast zaczyna paa uczuciem i nie spuszcza mnie ju wicej
z oczu. Z upywem czasu zakochanie mija, zwaszcza dlatego, e niewiele sobie
robi z ognistych spojrze i wesoo pedauj dalej. Jeeli czasem jest mi tego za
wiele, krc troch rowerem, teczka spada, modzieniec musi dla przyzwoitoci
zsi i zanim znowu pooy teczk na swoim miejscu, jestem ju dawno przy innym
temacie rozmowy. To s jeszcze ci najbardziej niewinni, s wrd nich oczywicie
i tacy, ktrzy przesyaj pocaunki na doni albo prbuj wzi pod rk, ale w takim
wypadku trafili zdecydowanie pod niewaciwy adres, zsiadam z roweru
i odmawiam dalszego przebywania w ich towarzystwie lub jestem, e tak powiem,
obraona i mwi im dosadnymi sowy, e mog sobie pj do domu.
No i tak, podwaliny pod nasz przyja zostay pooone, do jutra.

Twoja Anne

NIEDZIELA, 21 CZERWCA 1942

Kochana Kitty,

Caa nasza klasa dry. Przyczyn jest oczywicie zapowiedziane zebranie

nauczycielskie. Poowa klasy zakada si, kto przejdzie, a kto zostanie. G.Z. i ja
miejemy si do rozpuku z naszych dwch ssiadw z tyu, C.N. i Jacquesa
Kocernoota, ktrzy zaoyli si o cay swj wakacyjny kapita.
Przejdziesz.
A wanie, e nie.
A wanie, e tak.
Od rana do wieczora nawet spojrzenia G. bagajce o cisz ani moje wybuchy nie
s w stanie uspokoi tych dwch. Wedug mnie jedna czwarta klasy powinna zosta,
takie durnie do niej chodz, ale nauczyciele s najbardziej nieobliczalnymi ludmi,
jacy istniej, moe teraz cho raz bd nieobliczalni w t dobr stron.
O moje przyjaciki ani o siebie nie boj si za bardzo, na pewno si
przetoczymy. Tylko w matematyce czuj si niepewnie. No c, zaczekajmy.
A tymczasem dodajemy sobie nawzajem odwagi.
Z wszystkimi moimi nauczycielami i nauczycielkami rozumiem si do dobrze.
Jest ich w sumie dziewicioro, w czym siedmiu panw i dwie panie. Pan Keesing,
stary pan od matematyki, by przez duszy czas bardzo zy na mnie za to, e tyle
gadam. Jedno upomnienie nastpowao po drugim, a dostaam kar. Napisa
wypracowanie na temat Gadua. Gadua, co mona o tym teraz napisa? To byo
zmartwienie na pniej. Wsadziam dzienniczek do teczki i staraam zachowywa
si spokojnie.
Wieczorem, kiedy wszystkie inne zadania domowe miaam ju odrobione, moje
spojrzenie pado na notatk o wypracowaniu. Z kocwk pira w ustach zaczam
si zastanawia nad tym tematem. Ple gupstwa tak, o, po prostu, i pisa
najszerzej, jak to moliwie, potrafi kady, ale znale przekonujcy dowd na
konieczno mwienia to sztuka. Mylaam i mylaam, potem nagle wpadam na
pomys, zapisaam trzy zadane mi strony i byam zadowolona. Jako argument
przytoczyam fakt, e mwienie jest cech kobiec, e bd robi, co w mojej mocy,
eby si troch utemperowa, ale oduczy nie mogabym si tego nigdy, jako e
moja mama mwi prawie tak duo, jak ja, jeeli nie wicej, i e przecie niewiele
mona zrobi z odziedziczonymi cechami.
Pan Keesing bardzo si mia z moich argumentw, ale gdy na nastpnej lekcji
mimo wszystko kontynuowaam swoj pogawdk, doszo do drugiego
wypracowania. Tym razem miaa to by Niepoprawna gadua. Take i to oddaam,
i Keesing przez dwie lekcje musia siedzie zadowolony. Na trzeciej byo mu tego
znowu raczej za wiele.
Anne Frank, za kar, e rozmawiasz, wypracowanie na temat Kwa, kwa, kwa,
powiedziaa panna Kwaczka.
Klasa wybuchna miechem. Ja take musiaam si mia, chocia moja
pomysowo w zakresie wypracowa o gadulstwie bya wyczerpana. Musiaam
wymyle tu co innego, co bardzo oryginalnego. Moja przyjacika Sanne, dobra
poetka, zaoferowaa swoj pomoc w napisaniu wypracowania od pocztku do koca
wierszem. Krzyknam z radoci. Keesing chcia zadrwi ze mnie tym
bezsensownym tematem, ale ja moim wierszem zadrwi z niego potrjnie.
Wiersz zosta ukoczony i by wspaniay! Mwi o mamie kaczce i ojcu abdziu
z trzema maymi kacztkami, ktre z powodu zbyt czstego kwakania zostay przez
ojca zagryzione na mier. Keesing na szczcie waciwie zrozumia ten art,
wiersz z komentarzem odczyta na gos w klasie, a take i w rnych innych klasach.
Od tego momentu mogam rozmawia i nigdy wicej nie dostaam kary, wrcz
przeciwnie, Keesing stale teraz artuje.

Twoja Anne

RODA, 24 CZERWCA 1942

Kochana Kitty,

Jest potwornie gorco, kady sapie i pray si, musz w tym upale wszdzie chodzi
na piechot. Dopiero teraz widz, jaki przyjemny jest jednak tramwaj, zwaszcza
odkryty, ale ten luksus nie jest ju przeznaczony dla nas, ydw, nam wystarcza
pojazd nony. Wczoraj w poudnie musiaam pj do dentysty na Jan Luykenstraat.
Od naszej szkoy w dzielnicy Stadstimmertuinen jest to kawa drogi. Po poudniu
prawie zasnam w szkole. To szczcie, e ludzie sami dadz ci co do picia.
Siostra dentysty jest naprawd bardzo serdecznym czowiekiem.
Jedynym pojazdem, jakim jeszcze moemy jedzi, jest prom. Przewonik przy
nabrzeu Joseph Isralskade zawsze od razu nas zabiera, gdy prosilimy
o przewiezienie na drugi brzeg. To rzeczywicie nie wina Holendrw, e nam,
ydom, tak si le powodzi.
Chciaabym nie chodzi do szkoy, na Wielkanoc ukradziono mi rower, a rower
mamy tata odda na przechowanie chrzecijaskim znajomym. Ale na szczcie
wakacje zbliaj si wielkimi krokami, jeszcze tydzie i bdzie po blu.
Wczoraj rano przytrafio mi si co miego. Przechodziam obok przechowalni
rowerw, gdy kto mnie zawoa. Obejrzaam si i zobaczyam za sob przystojnego
chopaka, ktrego spotkaam poprzedniego wieczora u Wilmy. Jest jej dalekim
kuzynem, a Wilma jest koleank. Z pocztku sdziam, e jest bardzo mia.
I faktycznie jest, ale przez cay dzie nie mwi o niczym innym, tylko o chopakach,
a to staje si mczce. Chopak, troch zmieszany, podszed nieco bliej
i przedstawi si jako Hello Silberberg. Byam troch zaskoczona i nie wiedziaam
za bardzo, czego chce, ale to si szybko wyjanio. Chcia skorzysta z mojego
towarzystwa i odprowadzi mnie do szkoy.
Jeeli i tak idziesz w tym samym kierunku, to pjd z tob odpowiedziaam
i poszlimy razem. Hello ma ju szesnacie lat i potrafi w ciekawy sposb
opowiada o przernych rzeczach.
Dzi rano znowu na mnie czeka i od tej pory tak ju zostanie.

Anne

RODA, 1 LIPCA 1942

Kochana Kitty,

Do dzi prawie wcale nie mogam znale czasu na ponowne pisanie. W czwartek
byam cae popoudnie u znajomych, w pitek mielimy goci i tak byo a do
dzisiaj.
W cigu tego tygodnia dobrze si poznalimy z Hello, opowiedzia mi duo
o swoim yciu. Pochodzi z Gelsenkirchen i jest bez rodzicw tu, w Holandii,
u swoich dziadkw. Jego rodzice s w Belgii, a on nie ma moliwoci, eby rwnie
si tam dosta. Hello mia dziewczyn, Ursul. Znam j, jest przykadem agodnoci
i nudy. Odkd Hello mnie spotka, odkry, e zasypia u boku Ursul. Jestem wic
rodzajem rodka pobudzajcego, czowiek nigdy nie wie, do czego si jeszcze kiedy
przyda!
Jacque zostaa u mnie w sobot na noc. W poudnie Jacque bya u Hanneli, a ja
miertelnie si nudziam.
Hello mia przyj do mnie wieczorem, ale koo szstej zadzwoni. Podeszam
do telefonu, odezwa si:
Mwi Helmuth Silberberg. Czy mgbym rozmawia z Anne?
Tak, Hello, mwi Anne.
Cze Anne, jak si masz?
 Dzikuj, dobrze.
Bardzo mi przykro, musz ci powiedzie, e nie mog przyj do ciebie dzi
wieczorem, ale chciabym z tob chwil porozmawia. Czy mog za dziesi minut
by pod twoim domem?
Tak, dobrze, no to cze!
Cze, zaraz przyjd!
Odoyam suchawk, poszam szybko si przebra i poprawiam wosy. Potem
wychylaam si nerwowo przez okno. Wreszcie nadszed. Cud nad cudami, e nie
zbiegam od razu po schodach, ale zaczekaam spokojnie, a zadzwoni. Zeszam na
d, a on od razu wypali prosto z mostu.
Suchaj, Anne, moja babka uwaa, e jeste jeszcze za moda, ebym
regularnie z tob chodzi. Mwi, e mam chodzi do Lwenbachsw, ale chyba
wiesz, e nie chodz ju z Ursul.
Nie, jak to, pokcilicie si?
Nie, wrcz przeciwnie. Powiedziaem Ursul, e nie rozumiemy si zbyt dobrze
i e dlatego nie powinnimy ze sob chodzi, ale Ursul jest u nas bardzo mile
widziana, a mam nadziej, e i ja u niej. Mylaem mianowicie, e Ursul wczya
si z innym chopakiem, i dlatego potraktowaem j odpowiednio. Ale to wcale nie
byo prawd. Mj wujek powiedzia wic, e musz Ursul przeprosi, ale ja
oczywicie nie chciaem i dlatego z ni zerwaem, ale to by zaledwie jeden
z powodw.
Moja babka chce teraz, ebym chodzi do Ursul, a nie do ciebie, ale ja tak nie
sdz ani te nie zamierzam tego robi. Starzy ludzie maj czasem bardzo
starowieckie pogldy, lecz ja nie mog si tym kierowa. Potrzebuj moich
dziadkw, ale i oni mnie w pewnym sensie przecie potrzebuj. Mam teraz wolne
rody wieczorem, poniewa dziadkowie myl, e chodz na lekcje snycerstwa, ale
ja chodz do takiego klubu partii syjonistycznej. Nie wolno mi tego robi, poniewa
moi dziadkowie s wielkimi przeciwnikami syjonizmu. Ja te nie jestem jego
fanatycznym zwolennikiem, ale interesuj si tym. Ostatnio jest tam taki
rozgardiasz, e mam zamiar stamtd wystpi. Dlatego roda wieczorem bdzie
ostatnim dniem, kiedy tam pjd. Potem bd wic mg w rod wieczorem,
w sobot po poudniu, w sobot wieczorem i w niedziel po poudniu, i ju tak dalej.
Ale skoro twoi dziadkowie tego nie chc, to przecie nie moesz tego robi za
ich plecami.
Mioci nie da si poskromi.
Przechodzilimy wtedy obok ksigarni Blankevoort, a tam sta Peter Schiff
z dwoma innymi chopakami; po raz pierwszy od duszego czasu znowu mnie
pozdrowi, a mnie to naprawd ucieszyo.
W poniedziaek wieczorem Hello by u nas w domu, eby zawrze znajomo
z tat i mam. Przyniosam tort i sodycze, herbat i ciastka, wszystkiego byo pod
dostatkiem, ale ani Hello, ani ja nie mielimy ochoty, eby tak przez cay czas
siedzie obok siebie na krzesach, poszlimy na spacer i dopiero dziesi po smej
zostaam dostarczona do domu. Tata by bardzo zy, uwaa, e to niebywae, e
wrciam za pno, musiaam przyrzec, e na przyszo bd w domu ju za
dziesi sma. Na przysz sobot jestem zaproszona do Hello.
Wilma opowiadaa mi, e Hello by u niej ktrego wieczora i e go zapytaa:
Kto ci si teraz bardziej podoba, Ursul czy Anne?
Powiedzia wwczas:
To nie twoja sprawa.
Ale kiedy wychodzi (nie rozmawiali ze sob wicej przez cay wieczr),
powiedzia:
No wic Anne, cze, i nikomu ani sowa!
Siup, znikn za drzwiami.
Ze wszystkiego mona wywnioskowa, e Hello jest teraz we mnie zakochany
i wyjtkowo mi si to podoba. Margot powiedziaaby, e Hello jest bardzo uoonym
chopakiem, ja te tak uwaam i jeszcze o wiele wicej. Mama te go niesamowicie
wychwala. Przystojny chopak, uprzejmy i miy. Ciesz si, e Hello tak przypad
do gustu wszystkim domownikom, poza moimi przyjacikami, ktre uwaa za
ogromnie dziecinne, i ma co do tego racj. Jacque mieje si ze mnie i z Hello; nie
jestem w ogle zakochana, o nie, wolno mi przecie mie przyjaci, nikt niczego
zego w tym nie widzi.
Mama wci chce wiedzie, za kogo chciaabym pniej wyj za m, ale
myl, e nigdy nie zgadnie, e za Petera, poniewa wybijam im to z gowy bez
zmruenia oka. Kocham Petera jak jeszcze nigdy nikogo nie kochaam i stale
przekonuj sam siebie, e Peter zadaje si z tymi wszystkimi dziewczynami jedynie
po to, eby ukry swoje uczucia. Moe i on teraz myli, e Hello i ja jestemy
w sobie zakochani. Ale to nieprawda. On jest tylko moim koleg albo, jak mama to
okrela, kawalerem.

Twoja Anne

NIEDZIELA, 5 LIPCA 1942

Droga Kitty,

Wrczenie wiadectw w pitek w Teatrze ydowskim przebiego pomylnie, moje

wiadectwo nie jest wcale a takie ze, mam jedn pitk niedostateczny
z algebry , potem same sidemki, dwie semki i dwie szstki. W domu byli
********

owszem zadowoleni, ale moi rodzice s w sprawie ocen zupenie inni ni reszta
rodzicw, nie przejmuj si nigdy dobrymi ani zymi wiadectwami i zwracaj
uwag tylko na to, czy jestem zdrowa, czy za duo nie pyskuj i czy jestem
zadowolona. Jeeli te trzy rzeczy s w porzdku, reszta przyjdzie sama. Ja jestem ich
przeciwiestwem, nie chc by za. Do liceum zostaam przyjta warunkowo,
poniewa powinnam bya waciwie zosta jeszcze w sidmej klasie szstej szkoy
Montessoriego, ale kiedy wszystkie dzieci ydowskie musiay pj do ydowskich
szk, pan Elte, po rozmowie o tym i owym, przyj warunkowo mnie i Lies. Lies
przesza, ale z trudnym egzaminem poprawkowym z geometrii.
Biedna Lies, prawie nigdy nie moe si w domu solidnie pouczy; w jej pokoiku
przez cay dzie bawi si jej maa siostrzyczka, prawie dwuletni rozpieszczony
bobas. Kiedy Gabi nie dostaje tego, na co ma ochot, krzyczy, a jeeli Lies si ni
wtedy nie zajmie, krzyczy pani Goslar. W ten sposb Lies nie moe si porzdnie
uczy i niewiele pomog te niezliczone korepetycje, ktre znowu stale bierze. Te
mi gospodarstwo u Goslarw! Rodzice pani Goslar mieszkaj w nastpnej bramie,
ale oni rwnie jadaj u crki. Potem jest tam jeszcze suca, niemowl, pan
Goslar, wiecznie roztargniony i nieobecny, i pani, wiecznie zdenerwowana
i rozdraniona, zreszt teraz znowu jest w ciy. W tym nieopisanym baaganie Lies
ze swoimi dwiema lewymi rkami jest jak stracona.
Moja siostra Margot te dostaa wiadectwo, wspaniae jak zwykle. Gdyby
istniao u nas cum laude, przeszaby na pewno z wyrnieniem, taka to mdra
gwka!
Tata w ostatnich czasach duo przebywa w domu, w przedsibiorstwie nie ma ju
czego szuka; to musi by nieprzyjemne, czu si teraz takim zbdnym. Pan
Kleiman przej Opekt, a pan Kugler Gies en Co., towarzystwo przypraw
surogatowych, ktre zostao zaoone dopiero co, w roku 1941.
Kiedy par dni temu spacerowalimy razem dookoa naszego placyku, tata zacz
mwi o ukryciu si, o tym, e bdzie nam ogromnie trudno y w zupenym
odciciu od wiata. Zapytaam, dlaczego ju teraz o tym mwi.
Tak, Anne powiedzia na to wiesz, e ju od ponad roku zanosimy do
innych ludzi ubrania, ywno i meble. Nie chcemy pozwoli, eby nasz dobytek
dosta si w rce Niemcw, ale jeszcze bardziej nie chcemy, eby nas zapano.
Odejdziemy wic sami i nie bdziemy czeka, a po nas przyjd.
Ale tato, kiedy w takim razie? Przerazia mnie powaga, z jak tata to
powiedzia.
Nie martw si o to, my to zaatwimy, ciesz si swoim beztroskim yciem tak
dugo, jak moesz.
To byo wszystko. O, niech spenienie si tych ponurych sw dugo jeszcze
pozostanie w oddali.
Wanie kto dzwoni, Hello przyszed, kocz.

Twoja Anne
 RODA, 8 LIPCA 1942

Kochana Kitty,

Wydaje si, jakby od niedzieli rano do tej pory miny lata. Wydarzyo si tak wiele,
jakby cay wiat przewrci si do gry nogami, ale widzisz, Kitty, e jeszcze yj,
a to najwaniejsze, mwi tata. Tak, rzeczywicie, yj jeszcze, ale nie pytaj gdzie
ani jak. Myl, e dzi nic z mojego pisania nie zrozumiesz, dlatego zaczn od
opowiedzenia Ci, co si stao w niedziel po poudniu.
O godzinie trzeciej (Hello akurat wyszed, eby wrci pniej) kto zadzwoni
do drzwi, nie syszaam tego, jako e leaam leniwie na leaku w socu na
werandzie i czytaam. Chwil pniej w drzwiach do kuchni pojawia si wzburzona
Margot.
Przyszo wezwanie z SS dla taty szepna. Mama posza ju do pana van
Daana. (Van Daan jest dobrym znajomym i wsplnikiem w firmie taty).
Wystraszyam si niesamowicie, wezwanie, kady wie, co to oznacza, czuam
ju, jak w mojej wyobrani wyaniaj si obozy koncentracyjne i samotna cela,
i mielibymy pozwoli wysa tam tat?
On oczywicie nie pjdzie wyjania mi Margot, gdy czekaymy w pokoju
na mam. Mama posza do van Daanw, eby zapyta, czy moemy jutro przenie
si do naszej kryjwki. Van Daan bdzie si ukrywa razem z nami. Bdziemy tam
wic w sidemk.
Cisza. Nie mogymy wicej rozmawia, myl o tacie, ktry, niczego nie
przeczuwajc, poszed w odwiedziny do Joodse Invalide, czekanie na mam, upa,
napicie, wszystko to sprawiao, e milczaymy.
Nagle znowu zadzwonio.
To Hello powiedziaam.
 Dziesicioletnia Anne zdjcia pochodzce z albumu rodzinnego

Nie otwieraj powstrzymaa mnie Margot, ale byo to zbdne, usyszaymy,

e mama i pan van Daan rozmawiaj na dole z Hello, potem przyszli na gr
i zamknli za sob dokadnie drzwi. Przy kadym dzwonku musiaymy teraz,
Margot albo ja, schodzi cichutko na d, eby zobaczy, czy to tata, nikogo innego
nie wpuszczaymy. Zostaymy z Margot wyproszone z pokoju, van Daan chcia
porozmawia z mam sam na sam.
Kiedy siedziaymy z Margot w naszej sypialni, opowiedziaa, e to wezwanie
dotyczyo nie ojca, lecz jej. Wystraszyam si na nowo i zaczam paka. Margot
ma szesnacie lat, chc wic wysya takie mode dziewczyny, ale ona na szczcie
nie pjdzie, mama sama to powiedziaa i do tego odnosiy si te zapewne sowa
taty, kiedy rozmawia ze mn o ukryciu si. Ukry si, gdzie mielibymy si ukry,
w miecie, na wsi, w jakim domu, w jakiej szopie, kiedy, jak, gdzie...? Byo wiele
pyta, ktrych nie mogam zada, a ktre przecie stale na nowo powracay.
Zaczymy z Margot pakowa do teczki szkolnej to, co najpotrzebniejsze.
Pierwsz rzecz, jak do niej wsadziam, by ten zeszyt w twardej oprawie, potem
waki do wosw, chusteczki do nosa, podrczniki, grzebie, stare listy; mylaam
o ukrywaniu si i wkadaam przez to do teczki najbardziej nonsensowne rzeczy, ale
niczego nie auj, bardziej zaley mi na wspomnieniach ni na sukienkach.
O godzinie pitej tata wrci wreszcie do domu, zadzwonilimy do pana
Kleimana i zapytalimy, czy mgby przyj jeszcze wieczorem. Van Daan wyszed
i przyprowadzi Miep. Miep przysza, zabraa do torby par butw, sukienek,
akietw, bielizny i poczoch i obiecaa wrci wieczorem. Potem w naszym
mieszkaniu byo cicho; nikomu z nas czworga nie chciao si je, byo jeszcze
gorco i wszystko byo bardzo dziwne.
Nasz duy pokj na grze wynajlimy niejakiemu panu Goldschmidtowi,
rozwiedzionemu mczynie lat trzydziestu paru, ktry tego wieczora nie mia
prawdopodobnie nic do roboty; dlatego przesiedzia u nas do godziny dziesitej
i dobrym sowem nie mona si go byo pozby.
O godzinie jedenastej przyszli Miep i Jan Gies. Miep jest od 1933 roku
w przedsibiorstwie taty i staa si zaufan znajom, podobnie jak jej wieo
upieczony maonek Jan. Znowu buty, poczochy, ksiki i bielizna znikay w torbie
Miep i gbokich workach Jana; o wp do dwunastej zniknli i oni sami.
Byam miertelnie zmczona i chocia wiedziaam, e miaa to by ostatnia noc
w moim ku, zasnam natychmiast i dopiero o wp do szstej rano obudzia
mnie mama. Na szczcie upa by nieco mniejszy ni w niedziel; przez cay dzie
la ciepy deszcz. Wszyscy w czwrk ubralimy si tak grubo, jakbymy mieli
nocowa w lodwce, a to tylko dlatego, eby zabra jeszcze troch odziey. aden
yd nie odwayby si w naszej sytuacji wyj z domu z walizk pen ubra.
Miaam na sobie dwie koszulki, trzy pary majtek, sukienk, na tym spdnic, akiet,
paszcz letni, dwie pary poczoch, buty, czapk, szal i jeszcze par innych rzeczy,
dusiam si ju w domu, ale o to nikt nie pyta.
Margot zaadowaa swoj teczk szkoln podrcznikami, przyprowadzia rower
ze stojaka i pojechaa za Miep w nieznan mi stron. Ja za wci jeszcze nie
wiedziaam, gdzie znajduje si to tajemnicze miejsce naszego przeznaczenia.
O wp do smej i my zamknlimy za sob drzwi; jedyn istot, z ktr
musiaam si poegna, by Moortje, mj may kotek, ktry mia znale dobr
opiek u naszych ssiadw, jak zostao zaznaczone w licie adresowanym do pana
Goldschmidta.
Rozcielone ka, st nakryty do niadania, funt misa dla kota w kuchni,
wszystko to sprawiao wraenie, jakbymy uciekli na eb, na szyj. Nie zaleao nam
na wraeniach, chcielimy uciec, jedynie uciec i bezpiecznie przyby na miejsce, nic
wicej.
Jutro cig dalszy.

Twoja Anne

CZWARTEK, 9 LIPCA 1942

Kochana Kitty,
Szlimy tak w strumieniach deszczu, tata, mama i ja, kady z nas z teczk szkoln
i torb na zakupy, zaadowanymi do samej gry rzeczami lecymi najczciej bez
adu jedne na drugich. Idcy do pracy robotnicy patrzyli na nas ze wspczuciem; na
ich twarzach mona byo wyranie odczyta al, e nie mog nam zaoferowa
adnego pojazdu; rzucajca si w oczy ta gwiazda mwia sama za siebie.
Dopiero kiedy bylimy na ulicy, tata i mama opowiedzieli mi kawaek po
kawaku o caym planie ukrywania si. Ju od miesicy wynosili z domu tyle
sprztw i odziey, ile tylko byo mona, i teraz bylimy akurat tak przygotowani, e
16 lipca mielimy dobrowolnie zacz si ukrywa. Przez to wezwanie termin
ukrycia si zosta przyspieszony o dziesi dni, tak e musielimy si zadowoli
gorzej uporzdkowanymi apartamentami.
Sama kryjwka miaa znajdowa si w budynku taty biura. Osobom
niewtajemniczonym troch trudno to poj, dlatego wyjani to bliej. Tata nie mia
zbyt duego personelu, pan Kugler, Kleiman i Miep, nastpnie jeszcze Bep Voskuijl,
23-letnia stenotypistka, wszyscy oni wiedzieli o naszym przyjciu. W magazynie
pan Voskuijl, ojciec Bep, i dwch pomocnikw, ktrzy o niczym nie wiedzieli.
Budynek wyglda nastpujco: parter jest duym pomieszczeniem, uywanym
jako skad. Jest on podzielony na rne kciki, jak sala do mielenia, gdzie miele si
cynamon, godziki i surogat pieprzu, i spiarnia. Obok drzwi do magazynu znajduj
si zwyke drzwi domowe, ktre, przez kolejne drzwi, prowadz do schodw. Idc
schodami na gr, dochodzi si do pmatowych drzwi, na ktrych znajdowa si
kiedy napis czarnymi literami kantor. Jest to duy kantor przedni, bardzo duy,
bardzo jasny, bardzo przepeniony. W cigu dnia pracuj tam: Bep, Miep i pan
Kleiman. Przez niewielki gabinet z szaf pancern, garderob i du szaf na zapasy
dochodzi si do maego, stchego, do ciemnego pokoiku z tyu. Siedzieli tam
wczeniej pan Kugler i pan van Daan, teraz ju tylko ten pierwszy. Do kantoru
Kuglera mona si dosta rwnie z korytarza, ale wwczas tylko przez szklane
drzwi, ktre otwieraj si jedynie od rodka, a od zewntrz z wielkim trudem.
Z kantoru Kuglera dugim wskim korytarzem, obok komrki na wgiel, cztery
schody do gry, najwspanialszy lokal w caym budynku, kantor prywatny.
Wytworne, ciemne meble, linoleum i dywany na pododze, radio, elegancka lampa,
wszystko wietne-wietne. Obok dua, przestronna kuchnia z term do ciepej wody
i dwoma palnikami gazowymi, a z boku toaleta. To jest pierwsze pitro. Z korytarza
na dole biegn do gry zwyke drewniane schody. Na grze jest may przedsionek,
ktry zosta nazwany korytarzykiem. Na prawo i lewo od korytarza s drzwi, lewe
prowadz do przedniej czci domu ze skadami, przednim poddaszem i przednim
strychem. Z tej przedniej czci budynku biegn jeszcze z drugiej strony dugie,
strasznie strome schody, typowo holenderskie amacze ng, do drugich drzwi
prowadzcych na ulic.
Na prawo od korytarza znajduje si Oficyna. aden czowiek by nie
przypuci, e za tymi prostymi, pomalowanymi na szaro drzwiami jest ukrytych
tyle pokoi. Przed drzwiami jest prg, a potem jest si ju w rodku. Po prawej
stronie, na wprost drzwi wejciowych strome schody, na lewo may korytarzyk
i pokj, ten pokj mia si sta pokojem dziennym i sypialni pastwa Frankw,
obok niego jest jeszcze jeden may pokj, sypialnia i pokj do nauki dwch panien
Frank. Na prawo od schodw pokj bez okna, z umywalk i zamykanym kcikiem
z toalet, ponownie drzwi, prowadzce do pokoju Margot i mojego. Kiedy wejdzie
si schodami na gr i otworzy znajdujce si tam drzwi, staje si ze zdziwienia, e
w takim starym domu nad kanaem znajduje si takie due, jasne i przestronne
pomieszczenie. W pomieszczeniu tym stoi piec gazowy (zawdziczamy to faktowi,
e wczeniej byo tu laboratorium Kuglera) i zlew. Kuchnia wic, a zarazem
i sypialnia maestwa van Daanw, wsplny pokj dzienny, jadalnia i pokj
roboczy. Malutki pokoik przejciowy stanie si apartamentem Petera van Daana.
Dalej, podobnie jak w czci przedniej, poddasze i strych. Spjrz, przedstawiam Ci
ca nasz fajn Oficyn!

Twoja Anne

PITEK, 10 LIPCA 1942

Kochana Kitty,

Bardzo prawdopodobne, e Ci porzdnie wynudziam moim rozwlekym opisem

mieszkania, ale uwaam, e to jednak konieczne, eby wiedziaa, gdzie si
znalazam; jak si tu znalazam, dowiesz si z wszystkich kolejnych listw.
Teraz najpierw cig dalszy mojego opowiadania, bo wiesz, e jeszcze nie
skoczyam. Kiedy dotarlimy na ulic Prinsengracht 263, Miep zaprowadzia nas
prdko dugim korytarzem, drewnianymi schodami prosto na gr, do Oficyny.
Zamkna za nami drzwi i zostalimy sami. Margot przyjechaa na rowerze o wiele
wczeniej i czekaa ju na nas.
W naszym pokoju dziennym i we wszystkich innych pokojach by taki baagan,
e a trudno opisa. Wszystkie kartonowe puda, ktre w trakcie minionych
miesicy zostay wysane do kantoru, stay na pododze i na kach. May pokoik a
do sufitu wypeniony by pociel. Jeeli wieczorem chcielimy pooy si do
przyzwoicie pocielonych ek, musielimy natychmiast zabra si do pracy
i wszystko posprzta. Mama i Margot nie byy w stanie ruszy rk ani nog, leay
na goych kach, byy zmczone, rozleniwione i nie wiem co jeszcze, ale tata i ja,
dwch porzdkowych w rodzinie, chcielimy od razu zacz.
Wypakowywalimy przez cay dzie z pude do szaf, majsterkowalimy
i sprztali, a wieczorem padlimy miertelnie zmczeni na czyste ka. Cay dzie
nie jedlimy nic ciepego, ale to nam nie przeszkadzao; mama i Margot byy zbyt
zmczone i napite, eby je, tata i ja mielimy zbyt duo pracy.
We wtorek rano zaczlimy tam, gdzie skoczylimy w poniedziaek. Bep i Miep
przyniosy zakupy na nasze kartki ywnociowe, tata poprawi niedostateczne
zaciemnienie, wyszorowalimy podog w kuchni i znowu od rana do wieczora
bylimy zajci. Czasu, eby zastanowi si nad t wielk zmian, jaka zasza
w moim yciu, nie miaam niemal do rody. Wtedy po raz pierwszy od naszego
przybycia do Oficyny nadarzya si okazja, eby Ci donie o tych zdarzeniach,
a rwnoczenie eby sobie raz dobrze uwiadomi, co si teraz ze mn waciwie
stao i co si jeszcze ma sta.

Twoja Anne

SOBOTA, 11 LIPCA 1942

Kochana Kitty,

Tata, mama i Margot stale jeszcze nie mog si przyzwyczai do dwikw zegara
na wiey Westertoren, ktry co kwadrans mwi, ktra jest godzina. Ja owszem, mnie
si to od razu spodobao, zwaszcza w nocy ma to w sobie co takiego budzcego
ufno. Pewno bdziesz chciaa usysze, jak si czuj jako kto, kto si musi
ukrywa, a wic mog Ci tylko powiedzie, e sama jeszcze za bardzo nie wiem.
Sdz, e nigdy nie bd si moga czu w tym domu jak w domu, ale nie chc przez
to wcale powiedzie, e jest mi tu okropnie, czuj si raczej jak w jakim bardzo
osobliwym pensjonacie, gdzie jestem na wakacjach. Do zwariowany pogld na
ukrywanie si, ale tu wanie nie jest inaczej. Oficyna jako kryjwka jest idealna,
chocia wilgotno i pochyo, nie znaleziono by w caym Amsterdamie, moe nawet
w caej Holandii, czego rwnie wygodnego dla ukrywajcych si.
Nasz pokoik by do tej pory bardzo goy z tymi gadkimi cianami; dziki tacie,
ktry zawczasu zabra z sob ca moj kolekcj widokwek i gwiazd filmowych,
posmarowaam puszk kleju i pdzlem ca cian i zrobiam z pokoju jeden
obrazek. Dlatego jest tam teraz o wiele weselej, a kiedy przyjd van Daanowie,
zrobimy z drewna, ktre stoi na poddaszu, par szafek na cian i inne fajne rzeczy.
Margot i mama doszy ju troch do siebie. Wczoraj mama chciaa po raz
pierwszy ugotowa grochwk, ale gdy rozmawiaa na dole, zapomniaa o zupie, a ta
tak si przez to przypalia, e groszek zrobi si czarny jak wgiel i nie mona go ju
byo usun z garnka.
Wczoraj wieczorem poszlimy w czwrk do kantoru prywatnego i wczylimy
angielskie radio. Tak niesamowicie si baam, e kto mgby to usysze, e
dosownie bagaam tat, ebymy wrcili na gr. Mama zrozumiaa mj strach
i posza ze mn. Rwnie w innych kwestiach ogromnie si boimy, e ssiedzi
mogliby nas usysze lub zobaczy. Natychmiast pierwszego dnia uszylimy
zasony, waciwie nie mona tu mwi o zasonach, bo jest to par lunych,
niebudzcych emocji kawakw materiau, zupenie rnych co do formy, jakoci
i wzoru, ktre tata i ja pozszywalimy bardzo niefachowo i krzywo. Wspaniaoci te
zostay pineskami przyczepione do ram, aby przez cay okres naszego ukrywania si
nigdy wicej nie zosta zdjte.
Na prawo od nas ley filia Kega, firma z Zaandamu, na lewo stolarnia, wic po
godzinach pracy nie ma nikogo w budynkach, ale mimo to odgosy mogyby
przenika. Zabronilimy te Margot kaszle w nocy, chocia zmaga si z cikim
przezibieniem, i dajemy jej do ykania due iloci kodeiny.
Bardzo si ciesz na przybycie van Daanw, ktre zostao wyznaczone na
wtorek; bdzie o wiele przyjemniej i ju nie tak cicho. To przez cisz wanie robi
si wieczorem i w nocy taka nerwowa i duo bym daa za to, eby spa tu ktry
z naszych opiekunw.
Tu nie jest wcale a tak le, bo moemy sami gotowa, a na dole, w kantorze
tatusia, sucha radia. Pan Kleiman i Miep, a take Bep Voskuijl tak bardzo nam
pomogli. Jedlimy ju rabarbar, truskawki i czerenie, i myl, e na razie nie
bdziemy si tu nudzi. Mamy te co czyta, a kupimy jeszcze mnstwo gier.
Wyglda z okna czy wychodzi na zewntrz nie wolno nam oczywicie nigdy.
Musimy te by cichutko, bo na dole mog nas usysze.
Wczoraj mielimy duo pracy, musielimy drylowa dwa kosze czereni dla
kantoru. Pan Kugler chcia je zakonserwowa. Ze skrzynek po czereniach
zrobilimy pki na ksiki.
Wanie kto mnie woa.

Twoja Anne

28 WRZENIA 1942 (DOPISEK)

Bardziej te, ni mog powiedzie, mczy mnie to, e nie wolno nam nigdy
wychodzi na zewntrz, i ogromnie si boj, e zostaniemy odkryci, a potem
rozstrzelani. To oczywicie mniej przyjemna perspektywa.

NIEDZIELA, 12 LIPCA 1942

Miesic temu wszyscy byli dla mnie tacy mili, poniewa miaam urodziny, ale teraz
kadego dnia coraz bardziej czuj, e mama i Margot staj mi si coraz bardziej
obce, ciko dzi pracowaam, i kady niesamowicie mnie wychwala, a pi minut
pniej znowu na mnie wymylay.
Mona wyranie dostrzec rnic, jak traktuj Margot, a jak mnie. Margot na
przykad zepsua odkurzacz i przez to nie mamy przez cay dzie wiata. Mama
powiedziaa:
Aber Margot, man sieht, da du keine Arbeit gewhnt bist, sonst httest du
gewut, da man einen Staubsauger nicht an der Schnur rauszieht. ********

Margot odpowiedziaa co i na tym historia ta si zakoczya.

Ale w poudnie chciaam przepisa co z mamy listy na zakupy, bo mamy pismo
jest takie niewyrane, wtedy ona nie chciaa i od razu znowu dostaam ostr bur, do
czego wmieszaa si caa rodzina.
Nie pasuj do nich i czuj to wyranie, zwaszcza ostatnimi czasy. Oni s tacy
sentymentalni, kiedy s razem, a ja w takim momencie wol by sama. A potem
mwi, jak nam te w czwreczk jest przyjemnie i e tak harmonijnie do siebie
pasujemy, ale e ja tak tego nie czuj, o tym nie pomyl ani przez chwil.
Tylko tata mnie czasem rozumie, ale najczciej bierze stron mamy i Margot.
Poza tym nie mog te znie, e opowiadaj, gdy s przy tym obcy ludzie, jak
pakaam i jaka jestem rozsdna, to jest okropne, potem mwi czasem o Moortje,
a tego zupenie nie mog znie, bo to jest przede wszystkim moja mikka i saba
strona. Tskni do Moortje w kadej chwili dnia i nikt nie wie, ile o niej myl;
zawsze, gdy o niej myl, pojawiaj mi si z tego powodu zy w oczach. Moortje jest
taka milutka i tak bardzo j kocham, planuj ju sobie w marzeniach, e ona
powrci.
Tak mi si tu zawsze dobrze marzy, ale rzeczywisto jest taka, e musimy tu
siedzie dopty, dopki wojna si nie skoczy. Nie wolno nam nigdy wychodzi na
zewntrz i jedynie Miep, jej m Jan, Bep Voskuijl, pan Voskuijl, pan Kugler, pan
Kleiman i pani Kleiman mog nas odwiedza, ale pani Kleiman nie przychodzi, bo
uwaa to za zbyt niebezpieczne.
 WRZESIE 1942 (DOPISEK)

Tatu jest zawsze taki kochany. Rozumie mnie w peni i chciaabym porozmawia
z nim kiedy poufnie, bez wybuchania paczem. Ale to, zdaje si, jest wina mojego
wieku. Chciaabym nieustannie pisa, lecz wtedy zrobi si to zbyt nudne.
Do tej pory zapisywaam w swoim dzienniku niemal wycznie myli i nigdy nie
doszo do zabawnych historyjek, ktre kiedy pniej bd moga odczytywa. Ale
w przyszoci nie bd lub bd mniej sentymentalna i bd si bardziej trzyma
rzeczywistoci.

PITEK, 14 SIERPNIA 1942

Droga Kitty,

Przez cay miesic zostawiam Ci na lodzie, ale nie wydarzyo si te raczej a tak
wiele, ebym Ci moga codziennie opowiada o czym miym. Van Daanowie
przybyli 13 lipca. Mylelimy, e miao to nastpi 14, ale jako e ju midzy 13
i 16 lipca Niemcy niepokoili coraz wicej ludzi i na wszystkie strony wysyali
wezwania, uznali, e bdzie bezpieczniej wyruszy o jeden dzie wczeniej ni
o jeden dzie za pno.
Rano o wp do dziesitej (jedlimy jeszcze niadanie) przyby Peter van Daan,
dosy nudny i zmieszany, niezdarny dryblas niemajcy jeszcze szesnastu lat, po
ktrego towarzystwie nie mona si zbyt wiele spodziewa. Pan i pani van Daanowie
przyszli p godziny pniej, pani, ku naszej wielkiej uciesze, przyniosa w swoim
pudeku na kapelusze wielki nocnik.
Bez nocnika nigdzie nie czuj si jak w domu wyjania i nocnik by te
pierwsz rzecz, ktra otrzymaa swoje stae miejsce pod jej otoman.
Pan nie przynis z sob nocnika, ale mia za to pod pach skadany stolik, przy
ktrym pije si herbat.
W pierwszy dzie naszego wsplnego pobytu zjedlimy razem w miym
nastroju, a po trzech dniach nie potrafilimy ca sidemk traktowa si inaczej jak
jedna wielka rodzina. Rozumie si samo przez si, van Daanowie mieli jeszcze duo
do opowiedzenia o tym tygodniu, ktry spdzili po nas w cywilizowanym wiecie.
Midzy innymi interesowao nas ogromnie, co si stao z naszym mieszkaniem i z
panem Goldschmidtem.
Pan van Daan opowiada:
W poniedziaek rano o godzinie 9 zadzwoni do nas pan Goldschmidt i zapyta,
czy mgbym do niego przyj na chwil. Poszedem natychmiast i zastaem
Goldschmidta bardzo zdenerwowanego. Da mi do przeczytania list, ktry zostawia
rodzina Frankw, i zgodnie z zawart tam wskazwk chcia zanie kota do
ssiadw, co te uznaem za bardzo wskazane. Obawia si, e zostanie
przeprowadzona rewizja, dlatego przeszlimy po wszystkich pokojach,
posprztalimy troch i uprztnlimy st. Nagle znalazem na biurku pani Frank
notatnik, na ktrym widnia pewien adres w Maastricht. Chocia wiedziaem, e pani
zostawia go umylnie, udaem bardzo zdziwionego i wystraszonego i poprosiem
pana Goldschmidta, eby natychmiast spali ten nieszczsny papierek. Przez cay
czas utrzymywaem niezmiennie, e nic nie wiem o pastwa znikniciu, ale
ujrzawszy ten papierek, wpadem na dobry pomys. Panie Goldschmidt
powiedziaem nagle przyszo mi na myl, z czym ten adres moe mie zwizek.
Przypominam sobie bardzo dobrze, e mniej wicej p roku temu by w kantorze
pewien wysoko usytuowany oficer, okaza si on dobrym znajomym pana Frank
z czasw modoci, ktry przyrzek mu pomc w razie potrzeby, a ktry przebywa
wanie w Maastricht. Myl, e ten oficer dotrzyma sowa i zawiezie pana Frank
w ten czy inny sposb do Belgii, a stamtd do Szwajcarii. Niech pan to te opowie
znajomym, ktrzy by ewentualnie przyszli pyta o Frankw. Maastricht nie musi
pan oczywicie wymienia. To powiedziawszy, wyszedem. Wikszo znajomych
wie ju teraz o tym, bo sam z kolei z rnych stron syszaem to wyjanienie.
Uznalimy to opowiadanie za bardzo mieszne, ale jeszcze bardziej mialimy
si z wyobrani ludzi, kiedy pan van Daan opowiada o innych znajomych. I tak,
jaka rodzina z Merwedeplein widziaa nas, jak wczenie rano przejedalimy
wszyscy czworo na rowerach, a inna pani wiedziaa z ca pewnoci, e zostalimy
w rodku nocy zaadowani do samochodu wojskowego.
 Twoja Anne

PITEK, 21 SIERPNIA 1942

Droga Kitty,

Nasza kryjwka dopiero teraz staa si prawdziw kryjwk. Pan Kugler uzna
mianowicie, e bdzie lepiej, gdy przed naszymi drzwiami do kryjwki umiecimy
rega (poniewa zdarzaj si czste przeszukiwania domw w celu odnalezienia
ukrytych rowerw), ale taki, ktry wisiaby na zawiasach i otwieraby si tak jak
drzwi. Pan Voskuijl go zbudowa. (Poinformowalimy pana Voskuijla o siedmiu
ukrywajcych si i jest on we wszystkim bardzo pomocny).
Jeeli chcemy teraz zej na d, musimy si najpierw pochyli, a potem
zeskoczy. Po trzech dniach wszyscy chodzilimy z czoami penymi guzw,
poniewa kady si uderza o niskie drzwi. Peter przybi tam szmatk z wat
drzewn, eby uczyni to miejsce jak najbardziej mikkim. Zobaczymy, czy to
pomoe!
Nie ucz si zbyt wiele, do wrzenia sama sobie robi wakacje. Potem tata chce
mi dawa lekcje, ale wtedy trzeba bdzie najpierw kupi na nowo wszystkie
podrczniki.
Duo zmian w naszym yciu tutaj nie ma. Dzisiaj zostay umyte wosy Petera,
ale to nic szczeglnego. Pan van Daan i ja zawsze drzemy ze sob koty. Mama stale
traktuje mnie, jakbym bya niemowlakiem, a ja nie mog tego znie. Poza tym jest
troch lepiej. Petera stale jeszcze nie uwaam za bardziej sympatycznego, jest
nieciekawym chopakiem, przez cay dzie leniuchuje na swoim ku, troch
pomajsterkuje, a potem znowu idzie si zdrzemn. Co za dure!
Mama znowu dzisiaj rano prawia takie smtne kazanie. Nasze zapatrywania
dokadnie si mijaj. Z taty jest skarb, nawet jeeli czasem jest przez pi minut na
mnie zy.
Na dworze jest adna, ciepa pogoda i wbrew wszystkiemu korzystamy z niej, ile
tylko mona, lec na skadanym ku na poddaszu.
 Twoja Anne

21 WRZENIA 1942 (DOPISEK)

Pan van Daan jest dla mnie ostatnio sodki jak cukierek, niech i tak bdzie.

RODA, 2 WRZENIA 1942

Kochana Kitty,

Pan i pani van Daanowie strasznie si pokcili. Nigdy jeszcze nie przeyam czego
takiego, jako e ani tacie, ani mamie nigdy by nie przyszo do gowy, eby tak na
siebie krzycze. Powd by tak banalny, e nie warto byo traci na to ani jednego
sowa. Ale c, kademu co kto lubi.
To jest oczywicie ogromnie nieprzyjemne dla Petera, ktry siedzi przecie
porodku, ale nikt nie traktuje go ju serio, bo jest strasznie wydelikacony i leniwy.
Wczoraj by szalenie zaniepokojony, poniewa jego jzyk zrobi si niebieski
w miejsce czerwonego. To niezwyke zjawisko znikno jednak rwnie szybko, jak
si pojawio. Dzisiaj chodzi z grubym szalem na karku, jako e ten zrobi si
sztywny, a poza tym pan narzeka na postrza w ldwiach. Ble midzy sercem,
nerkami i pucem rwnie nie s mu obce. Jest prawdziwym hipochondrykiem! (To
si przecie tak nazywa, czy nie?)
Midzy mam i pani van Daan nie ukada si najlepiej. Powodw do
nieprzyjemnoci jest pod dostatkiem; jako drobny przykad chc Ci opowiedzie, e
pani wyja ze wsplnej bieliniarki wszystkie swoje przecierada, poza trzema.
Przyjmuje naturalnie, e caa rodzina moe uywa pocieli mamy. Paskudnie si
rozczaruje, jak zauway, e mama posza za dobrym przykadem.
Poza tym ogromnie pani mczy to, e naszego serwisu si nie uywa, ale jej
owszem. Wci prbuje si dowiedzie, gdzie ukrylimy nasze talerze; one s bliej,
ni myli, bo stoj na poddaszu w pudach kartonowych, za stert materiau
reklamowego Opekty. Dopki si ukrywamy, talerze te s nieosigalne. No i dobrze!
Mnie zawsze zdarzaj si wypadki; wczoraj roztrzaskaam w kawaki talerz do zupy
z serwisu pani.
O wykrzykna wcieka czy nie moesz cho raz uwaa, to jedno, co mi
jeszcze pozostao.
Licz si z tym, Kitty, e te dwie damy tutaj mwi skandalicznym niderlandzkim
(o panach nie odwa si nic powiedzie, byliby ogromnie uraeni). Gdyby cho raz
usyszaa ten mtlik, wybuchnaby miechem. Nie zwracamy ju na to uwagi,
poprawianie i tak nie pomaga. Piszc o mamie czy o pani van Daan, nie bd
oddawa tego oryginalnego jzyka, lecz porzdny niderlandzki.
W zeszym tygodniu mielimy mae urozmaicenie w naszym tak jednostajnym
yciu, przyczyn bya ksika o kobietach i Peter. Musisz mianowicie wiedzie, e
Margot i Peter mog czyta prawie wszystkie ksiki, ktre poycza nam pan
Kleiman, ale t szczegln ksik na pewien kobiecy temat doroli trzymali raczej
chtnie we wasnych rkach. Pobudzio to natychmiast ciekawo Petera. C
takiego zakazanego moe si znajdowa w tej ksice? Po kryjomu zabra j swojej
mamie, kiedy ta rozmawiaa na dole, i poszed ze swoj zdobycz na strych. Przez
dwa dni wszystko byo w porzdku; pani van Daan ju od dawna wiedziaa, co robi,
ale nie pisna ani sowa, a pan van Daan si o tym dowiedzia. Rozzoci si,
zabra ksik i myla, e sprawa na tym si skoczy. Przeliczy si jednak
z ciekawoci swojego syna, ktry w adnym wypadku nie zosta wyprowadzony
z rwnowagi zdecydowanym wystpieniem ojca. Peter obmyla sposoby, eby t
bardziej ni interesujc ksik mimo wszystko przeczyta do koca.
Pani zasigna tymczasem informacji u mamy, co ona sdzi o tej sprawie.
Mama uwaaa, e ta ksika nie jest dobra dla Margot, ale w wikszoci innych nie
widziaa niczego zego.
Midzy Margot a Peterem istnieje dua rnica, pani van Daan powiedziaa
mama po pierwsze Margot jest dziewczynk, a dziewczynki zawsze s bardziej
dojrzae ni chopcy, po drugie Margot czytaa ju bardziej powane ksiki i nie
szuka rzeczy, ktre nie s ju dla niej zabronione, po trzecie Margot jest o wiele
bardziej rozwinita i rozsdniejsza, co zawdzicza czterem latom H.B.S. ********

Pani van Daan zgodzia si z tym, ale uwaaa, e to w zasadzie jednak

niewaciwe, eby pozwala dzieciom czyta ksiki dla dorosych.
Tymczasem Peter znalaz odpowiedni moment, kiedy nikt nie rozglda si ani
za ksik, ani za nim. O wp do smej wieczorem, kiedy caa rodzina suchaa
radia w kantorze prywatnym, ponownie zabra swj skarb na strych. O wp do
dziewitej powinien by znale si z powrotem na dole, ale e ksika bya tak
fascynujca, straci poczucie czasu i schodzi ze schodw na poddasze akurat wtedy,
kiedy jego tata wszed do pokoju. Rozumie si, co nastpio, uderzenie, klaps,
szarpnicie, ksika leaa na stole, a Peter siedzia na strychu.
Tak si rzeczy miay, gdy rodzina przysza na posiek. Peter zosta na grze, nikt
si o niego nie zatroszczy, musia pj do ka bez jedzenia. Wesoo gawdzc,
konsumowalimy, gdy nagle dotar do nas przejmujcy gwizd, wszyscy odoyli
widelce i spojrzeli po sobie z bladymi i przeraonymi twarzami.
Potem usyszelimy gos Petera, ktry zawoa przez wylot komina do pieca:
Ja i tak nie zejd na d!
Pan van Daan skoczy na rwne nogi, serwetka spada mu na podog,
z czerwon jak ogie twarz wrzasn:
Tego ju za wiele!
Tata zapa go za rami, bo obawia si zych rzeczy i obaj panowie udali si
razem na poddasze. Po ostrej szamotaninie i wielu kopniakach Peter znalaz si
w swoim pokoju, drzwi zostay zamknite, a my jedlimy dalej.
Pani van Daan chciaa zostawi kanapk dla ukochanego synka, pan by
nieubagany.
Jeeli on natychmiast nie przeprosi, bdzie musia spa na strychu.
Zaprotestowalimy i uznalimy, e bez jedzenia jest ju dostatecznie ukarany.
Peter mgby si jeszcze przezibi, a wwczas aden lekarz nie wchodziby w gr.
Peter nie przeprosi i dalej siedzia na strychu. Pan van Daan nie zawraca sobie
nim wicej gowy, ale rano zauway, e w ku Petera kto spa. O godzinie
sidmej Peter ponownie siedzia na poddaszu, ale zosta jednak przyjacielskimi
sowami taty nakoniony do zejcia na d. Przez trzy dni ponure spojrzenia,
uporczywe milczenie, a potem znowu wszystko wrcio do normy.
 Twoja Anne

PONIEDZIAEK, 21 WRZENIA 1942

Kochana Kitty,

Dzi opowiem Ci krtko oglne nowoci z Oficyny. Nad moj otoman

zamontowane zostao wiateko, tak e ewentualnie mog pocign za sznureczek
w czasie strzelania. W tej chwili jest to raczej niemoliwe, jako e nasze okno jest
dzie i noc uchylone.
Mski oddzia van Daanw zmajstrowa bardzo wygodn, bejcowan szaf na
zapasy ywnociowe, z prawdziwymi siatkami przeciw muchom. Ten przewietny
przedmiot sta do tej pory w pokoju Petera, ale zosta przeniesiony na gr ze
wzgldu na wiee powietrze. W jego miejscu znajduje si teraz pka. Doradziam
mu, eby postawi tam st z jakim adnym obrusem, a t szafk powiesi na
cianie, gdzie znajduje si teraz st. Wtedy moe si tam zrobi dosy przyjemny
kcik, chocia nie chciaabym tam spa.
Pani van Daan jest nie do zniesienia. Cigle dostaj z gry nagany za moje
nieustanne gadanie. Nie przejmuj si jednak ich sowami! Madame znowu si
odmienio. Teraz robi to tak, e nie chce my garnkw. Jeeli jest tam jeszcze jaka
resztka, nie przekada jej na szklany spodek, ale zostawia w garnku, a si zepsuje.
A gdy Margot ma potem w poudnie duo garnkw, Madame odzywa si wwczas:
Och, Margotje, Margotje ********
, ale masz duo pracy!
Pan Kleiman przynosi mi co tydzie par ksiek dla dziewczt, jestem
zachwycona seri Joopa ter Heula. W ogle szczeglnie mi si podoba caa Cissy
van Marxveldt. Letni bredni czytaam te ju ze cztery razy i cigle jeszcze miej
si z tych zabawnych sytuacji.
Robi z tat drzewo genealogiczne jego rodziny, a on opowiada przy tym co
nieco o kadym.
Rozpoczo si nauczanie. Przerabiam duo z francuskiego i wkuwam codziennie
pi czasownikw nieregularnych. Ale ogromnie duo zapomniaam z tego, czego
nauczyam si w szkole.
Peter z westchnieniem przyj swoje zadanie z angielskiego. Niektre
podrczniki dotary niedawno, zapas zeszytw, owkw, gumek i nalepek zabraam
z domu w ogromnych ilociach.
Pim (to jest zdrobniae imi taty) zgasza roszczenia do lekcji niderlandzkiego.
Zgadzam si na to, w zamian za jego pomoc przy francuskim i innych przedmiotach.
Ale bdy, jakie popenia, s nie do wiary!
Sucham czasem stacji Oranje, akurat przemawia ksi Bernhard. Opowiada,
e okoo stycznia ma si im urodzi dziecko. Ciesz si z tego, tutaj nie pojmuj, e
jestem taka pro-Oranje .
********

Par wieczorw temu rozmawialimy o tym, e jestem jeszcze przecie bardzo

gupia, czego rezultat by taki, e nastpnego dnia wziam si solidnie do pracy, nie
mam bynajmniej ochoty, majc 14 czy 15 lat, siedzie jeszcze w pierwszej klasie.
Nastpnie mwiono o tym, e nie wolno mi prawie niczego czyta. Mama ma
w tej chwili Panowie, kobiety, sudzy, tego oczywicie nie wolno mi czyta (Margot
tak!), musz by najpierw troch bardziej rozwinita, tak jak moja utalentowana
siostra. Potem rozmawialimy o mojej niewiedzy w zakresie filozofii, psychologii
i fizjologii (te trudne sowa wyszukaam szybko w Koenenie! ), o ktrych
********

istotnie nic nie wiem. Moe w przyszym roku bd mdrzejsza!

Doszam do budzcego groz wniosku, e mam na zim tylko jedn sukienk
z dugimi rkawami i trzy kamizelki. Tata pozwoli mi zrobi na drutach sweter
z biaej owczej weny: wena nie jest wprawdzie zbyt adna, ale rekompensat tego
musi by ciepo. Mamy jeszcze troch rzeczy u innych ludzi, ale moemy je odebra
niestety dopiero po wojnie, o ile jeszcze tam bd.
Kiedy przed chwil pisaam Ci co o pani van Daan, ona akurat wesza. Klap!
Zeszyt zamknity.
No, Anne, nie wolno mi nawet zajrze?
Nie, prosz pani.
Tylko na ostatni stron?
Nie, take nie, prosz pani.
 Wystraszyam si naturalnie jak zajc, bo na tej stronie zostaa ona wanie nie
najlepiej zadeponowana .
********

I tak, kadego dnia co si dzieje, ale jestem zbyt leniwa i zbyt zmczona, eby
wszystko zapisywa.

Twoja Anne

PITEK, 25 WRZENIA 1942

Kochana Kitty,

Tata ma starego znajomego, pana Drehera, czowieka siedemdziesicioparoletniego,

mocno przyguchego, chorego i biednego, a u jego boku, jako uciliwy dodatek,
ona modsza o dwadziecia siedem lat, take biedna, z rkami i nogami penymi
prawdziwych i sztucznych bransoletek i piercionkw, ktre pochodz jeszcze
z dawnych zotych czasw. Tene pan Dreher przysporzy ju tacie sporo kopotw,
a ja zawsze tat podziwiaam za anielsk cierpliwo, z jak wysuchiwa przez
telefon tego aosnego czowieczyny. Mama doradzaa tacie zawsze, kiedy bylimy
jeszcze w domu, eby postawi gramofon przed telefonem, gramofon, ktry co trzy
minuty mwiby tak, panie Dreher i nie, panie Dreher, bo ten stary czowiek
i tak nic nie rozumia z obszernych odpowiedzi taty.
Pan Dreher zadzwoni dzi do kantoru i zapyta pana Kuglera, czy nie zechciaby
przyj do niego na chwil. Pan Kugler nie mia ochoty i chcia wysa Miep. Miep
zadzwonia, e nie przyjdzie. Pani Dreher dzwonia potem trzy razy, ale jako e
Miep przez cae popoudnie bya, jak to si mwi, nieobecna, musiaa przez telefon
naladowa gos Bep. Na dole (w kantorze), a take na grze strasznie si miali
i teraz za kadym razem, gdy dzwoni telefon, Bep mwi: To pani Dreher!, przez
co Miep ju zawczasu zaczyna si mia i bardzo nieuprzejmie si podmiewujc,
wysuchuje ludzi. Tak, tak, to jest co, takie bombowe przedsibiorstwo, jak to
nasze, jest jedyne na caym wiecie, dyrektorzy z urzdniczkami urzdzaj sobie
najlepsz zabaw!
 Wieczorem chodz czasem do van Daanw, eby troch porozmawia. Jemy
wtedy molowe ciastko z syropem (ta puszka z ciastkami staa w szafie ubraniowej,
w ktrej znajdowa si rodek na mole) i zabawiamy si. Niedawno toczya si
rozmowa na temat Petera. Opowiedziaam, e Peter czsto gaszcze mnie po
policzku i e ja tego nie lubi. Zapytali w naprawd rodzicielskim stylu, czy nie
mog kocha Petera, gdy on na pewno bardzo mnie kocha. Pomylaam o jej!,
a powiedziaam o nie!. Wyobra sobie!
Powiedziaam wtedy, e Peter zachowywa si troch niezdarnie i e mylaam,
e by zmieszany. Tak si dzieje z wszystkimi chopcami, ktrzy jeszcze nie mieli
zbyt czsto do czynienia z dziewcztami.
Musz przyzna, e komisja ukrywania si Oficyna (wydzia panw) jest bardzo
pomysowa. Gdyby syszaa, co oni znowu wymylili, eby przekaza panu
Broksowi, przedstawicielowi Opekta Mij., znajomemu i nielegalnemu
przechowywaczowi dbr, wiadomo od nas! Napisz na maszynie list do pewnego
sklepikarza, poredniego klienta Opekty w Zeeuws-Vlaanderen , i to tak, e
********

czowiek ten musi w odpowiedzi wypeni doczony list i odesa go z powrotem

w zaczonej kopercie. Na tej kopercie tata napisze adres. Gdy koperta ta wrci
z Zelandii , znajdujcy si tam list zostanie wyjty, a do rodka woy si
********

rcznie przez tat napisany znak ycia. W ten sposb Broks moe to, niczego nie
podejrzewajc, przeczyta. Wybrali wanie Zelandi, poniewa ley blisko Belgii,
a wic mona atwo przemyca przez granic, i poniewa nikt nie moe si tam
dosta bez specjalnego zezwolenia. Zwyky przedstawiciel, jakim jest Broks, na
pewno nie dostaby takiego zezwolenia.
Tata znowu wczoraj wieczorem odgrywa komedi. Mia mdoci ze zmczenia
i powlk si do ka; poniewa byo mu zimno w stopy, naoyam mu swoje botki
do spania. Po piciu minutach leay jednak znowu obok jego ka. Potem nie
chcia wiata i pooy si z gow pod kodr. Gdy wiato zostao wyczone,
wyoni si bardzo ostronie. To byo komiczne. Potem rozmawialimy o tym, e
Peter nazywa Margot dam. Nagle z gbi da si sysze gos taty:
Dam dworu.
Im duej, tym milsza i bardziej kochana staje si dla mnie kotka Mouschi, ale ja
si jej wci jeszcze troch boj.

Twoja Anne

NIEDZIELA, 27 WRZENIA 1942

Kochana Kitty,

Dzi miaam tak zwan dyskusj z mam, ale najgorsze, e ja zawsze wybucham
paczem, nic na to nie mog poradzi. Tata jest dla mnie zawsze kochany i rozumie
mnie te o wiele lepiej. Ach, jak zwykle w takich momentach, nie mog znie
mamy i sama te jestem dla niej obca, to wida, ona nawet nie wie, co ja myl
o najzwyklejszych sprawach.
Rozmawiaymy o sucych, e naley je nazywa pomoc w gospodarstwie
domowym i e po wojnie na pewno bdzie to wymagane. Nie zgodziam si z tym
tak od razu, a wtedy powiedziaa, e ja tak czsto mwi o pniej i e zachowuj
si, jakbym bya wielk dam, ale to wcale nieprawda, mog przecie czasem
budowa zamki na piasku, takie straszne to chyba nie jest, nie trzeba przecie bra
tego tak powanie. Tatu przynajmniej mnie broni, bez niego na pewno prawie bym
tu nie wytrzymaa.
Rwnie z Margot nie rozumiemy si zbyt dobrze. Mimo e w naszej rodzinie
nie dochodzi nigdy do takiego wybuchu, jak na grze, bynajmniej nie czuj si
w niej najlepiej. Charaktery Margot i mamy s dla mnie takie obce. Moje
przyjaciki rozumiem o wiele lepiej ni moj wasn matk. Szkoda!
Pani van Daan po raz ktry z kolei ma muchy w nosie; czsto ma humory
i coraz wicej swoich prywatnych rzeczy zamyka na klucz. Szkoda, e mama na
kade vandaanowskie zniknicie nie odpowiada frankowskim.
Niektrzy ludzie zdaj si znajdowa szczeglne upodobanie w wychowywaniu
nie tylko swoich wasnych dzieci, ale i dzieci swoich znajomych; van Daanowie
rwnie. Margot nie trzeba wychowywa, jest z natury sam dobroci, wdzikiem
i mdroci, ale ja nosz w sobie w nadmiarze jej cz niegrzecznoci. Czsto przy
stole padaj raz po raz sowa upomnienia i bezczelne odpowiedzi. Tata i mama
broni mnie zawsze zawzicie, bez nich nie mogabym podejmowa tej walki wci
na nowo, bez mrugnicia okiem. Cho stale wypominaj mi, e powinnam mniej
mwi, nie wtrca si do niczego i by skromniejsza, czciej chybiam, ni trafiam.
Gdyby tata nie by zawsze taki cierpliwy, ju od dawna straciabym nadziej, e
speni jeszcze kiedy rodzicielskie oczekiwania, ktre przecie nie s a tak
wielkie.
Jeeli tych warzyw, ktrych w ogle nie lubi, nakadam sobie mao, a zamiast
tego jem ziemniaki, van Daanowie, a zwaszcza pani, nie mog pogodzi si z takim
rozpieszczaniem.
We sobie jeszcze troch jarzyn, Anne, no ju nastpuje potem prdko.
Nie, bardzo pani dzikuj odpowiadam. Ziemniaki mi wystarcz.
Jarzyny s bardzo zdrowe, twoja mama sama to mwi, we sobie jeszcze
troch nalega wwczas, a tata si wcza i potwierdza moj odmow.
Wtedy pani wyjeda:
W takim razie musiaby pan by kiedy u nas w domu, tam dzieci byy
przynajmniej wychowywane, to nie jest adne wychowanie, Anne jest strasznie
rozpieszczona, ja nigdy bym na to nie pozwolia. Gdyby Anne bya moj crk...
Tym zaczyna si zawsze i koczy ten cay potok sw. Gdyby Anne bya moj
crk. No, na szczcie ni nie jestem.
Ale wracajc do naszego tematu wychowawczego, wczoraj po ostatnich wiele
mwicych sowach pani zapada cisza. Potem tata odpowiedzia:
Uwaam, e Anne jest bardzo dobrze wychowana, nauczya si ju przecie
przynajmniej tyle, e nie odpowiada na pani dugie kazania. Co si tyczy warzyw,
nie mog pani odpowiedzie inaczej ni vice versa.
Pani bya pokonana i to gruntownie. To vice versa odnosio si oczywicie
bezporednio do madame, poniewa nie moe znie wieczorem grochu ani adnego
rodzaju kapusty, bo potem puszcza wiaterki. Ale ja te tak mog powiedzie.
Idiotka z niej przecie, no nie? Na mj temat niech si w kadym razie nie
wypowiada.
 To takie mieszne, kiedy si widzi, jak szybko pani van Daan si czerwieni. A ja
nie, i ona potajemnie niesamowicie si o to zoci.

Twoja Anne

PONIEDZIAEK, 28 WRZENIA 1942

Kochana Kitty,

Piszc wczorajszy list, daleko jeszcze miaam do koca, kiedy musiaam przerwa.
Nie mog si powstrzyma, eby Ci nie donie o jeszcze jednej ktni, ale zanim
zaczn, jeszcze to: uwaam, e to dziwne, e doroli ludzie tak szybko, tak czsto i z
powodu wszystkich moliwych drobnostek urzdzaj awantury. Do tej pory
mylaam zawsze, e gupie kcenie si o nic jest dziecic cech, z ktrej si
pniej wyrasta. Naturalnie istnieje czasem powd do prawdziwej ktni, ale te
utarczki sowne tutaj nie s niczym innym, jak gupi ktni o nic. Poniewa te
gupie ktnie o nic nale do porzdku dziennego, powinnam bya waciwie ju si
do nich przyzwyczai. Tak si raczej nie stao i tak si te nie stanie, dopki podczas
kadej niemal dyskusji (tego sowa uywa si tu w miejsce ktni, oczywicie
zupenie bdnie, ale Niemcy nie maj o tym pojcia!) bdzie mowa o mnie. Ani
jednej, ale to dosownie ani jednej suchej nitki na mnie nie zostawiaj, moje
wystpienia, charakter, maniery zostaj kawaek po kawaku, z dou do gry i z gry
do dou osdzone i obgadane, i co, do czego w ogle nie jestem przyzwyczajona,
a mianowicie ostre sowa i krzyk pod moim adresem, musz wedug upowanionej
strony przeyka z umiechem. Nie potrafi! Ani mi si ni dawa si obrzuca tymi
obelgami, ja im poka, e Anne Frank nie jest niedzisiejsza, podnios jeszcze
gow i prdko zamkn gby, gdy im uwiadomi, e nie od mojego wychowania
musz zacz, ale od wychowania samych siebie. Te mi sposb postpowania!
Barbarzyski po prostu. Do tej pory za kadym razem na nowo staj osupiaa,
widzc taki brak obyczajw, a zwaszcza... gupot (pani van Daan). Ale skoro tylko
si do tego przyzwyczaj, a pewnie szybko to nastpi, odpowiem im w ten sam
szorstki sposb, wtedy bd inaczej mwi! Czy ja naprawd jestem taka
pozbawiona manier, uparta, bezwstydna, gupia, leniwa itp., itd., jak mwi? Ach, na
pewno nie, istotnie, wiem, e mam duo bdw i brakw, ale oni przesadzaj
w bardzo duej mierze! Gdyby wiedziaa, Kitty, jak ja si czasem gotuj przy tych
scenach penych przeklestw i zniewag. Albo si to prdko skoczy, albo moja
tumiona wcieko wybuchnie.
Ale teraz dosy o tym, wystarczajco dugo zanudzaam Ci moimi ktniami,
a jednak nie mog pomin pewnej wielce interesujcej dyskusji przy stole.
Przez ten czy inny temat doszlimy do daleko posunitej skromnoci Pima. Ta
skromno jest niezbitym faktem, ktrego nie zmieni nawet najbardziej idiotyczni
ludzie. Pani van Daan, poniewa sama zawsze musi si miesza w kad rozmow,
powiedziaa nagle:
Ja te jestem bardzo skromna, o wiele skromniejsza od mojego ma!
No, co takiego! To zdanie nadzwyczaj dokadnie obrazuje jej skromno.
Pan van Daan, ktry uzna za konieczne blisze wyjanienie tego od mojego
ma, odpowiedzia na to bardzo spokojnie:
Bo te ja nie chc by skromny. Zawsze w yciu dowiadczaem, e
nieskromni ludzie osigaj o wiele wicej ni skromni!
A potem, zwracajc si do mnie:
Nie bd skromna Anne, daleko z tym nie zajdziesz.
Z tym zapatrywaniem mama w zupenoci si zgodzia. Ale pani van Daan
musiaa, jak zwykle, dorzuci do tego tematu wychowawczego rwnie swoje trzy
grosze. Tym razem zwrcia si jednak nie bezporednio do mnie, ale do moich
rodzicw, ze sowami:
Pastwo maj mimo wszystko osobliwy pogld na ycie, aby co takiego
powiedzie Anne. W mojej modoci byo inaczej, ale nie, z pewnoci cigle
jeszcze jest inaczej, poza pastwa nowoczesn rodzin!
To ostatnie dotyczyo wielokrotnie bronionych nowoczesnych metod
wychowawczych mamy. Pani van Daan bya purpurowa z podniecenia. Kto, kto si
czerwieni, staje si coraz cieplejszy, podnieca si z tego powodu coraz bardziej
i szybko traci na korzy strony przeciwnej. Nieczerwienica si mama, ktra t ca
spraw chciaa jak najszybciej mie z gowy, zastanowia si krtko, zanim
odpowiedziaa:
Pani van Daan, ja istotnie rwnie uwaam, e o wiele lepiej by w yciu
troch skromniejszym. Mj m, Margot i Peter s wszyscy troje niezwykle
skromni. Pani m, Anne, pani i ja nie jestemy nieskromni, ale nie dajemy si we
wszystkim spycha na bok.
Pani van Daan:
O, ale prosz pani, nie rozumiem pani! Ja naprawd jestem nadzwyczaj
skromna. Co pani przychodzi do gowy, eby nazywa mnie nieskromn?
Mama:
Pani z pewnoci nie jest nieskromna, ale nikt zdecydowanie nie uznaby pani
za skromn.
Pani:
Chciaabym si kiedy dowiedzie, w czym jestem nieskromna! Gdybym sama
si tu o siebie nie troszczya, nikt inny na pewno by tego nie zrobi, przyszoby mi
umrze z godu, ale dlatego jestem prawie tak skromna, jak pani m.
Mama nie moga zrobi nic innego, jak tylko mia si z tej bazeskiej
samoobrony. Zirytowao to pani van Daan, ktra swoj pikn relacj
kontynuowaa jeszcze dug seri wspaniaych niemiecko-niderlandzkich
i niderlandzko-niemieckich sformuowa, dopki ta urodzona mwczyni tak si nie
zapltaa w swoich wasnych sowach, e w kocu podniosa si z krzesa i chciaa
wyj z pokoju, gdy wzrok jej pad na mnie. Szkoda, e tego nie widziaa! Na
nieszczcie akurat w chwili, gdy pani pokazaa nam plecy, potrzsnam
wspczujco i ironicznie gow, nie umylnie, ale zupenie mimowolnie, tak
intensywnie ledziam cay potok sw. Pani odwrcia si i zacza jazgota, ostro,
po niemiecku, podle i niekulturalnie, dokadnie jak grube, czerwone babsko. A
przyjemnie byo popatrze. Gdybym umiaa rysowa, narysowaabym j najchtniej
w tej pozycji, taki mieszny by ten may, pomylony, gupi czowiek! Ale wiem teraz
o jednej rzeczy, a mianowicie: ludzi poznaje si dobrze dopiero wtedy, kiedy si
z nimi raz porzdnie pokci. Dopiero potem mona ocenia ich charaktery!
 Twoja Anne

WTOREK, 29 WRZENIA 1942

Kochana Kitty,

Ukrywajcy si przeywaj dziwne rzeczy! Wyobra sobie, poniewa nie mamy

wanny, myjemy si w szafliku, a poniewa tylko kantor (rozumiem przez to zawsze
cae dolne pitro) ma ciep wod, chodzimy zawsze ca sidemk po kolei
korzysta z tego wielkiego przywileju. Ale poniewa wszyscy siedmioro jestemy
te tak bardzo rni i problem krpowania si jest u jednych wikszy ni u innych,
kady z czonkw rodziny wyszuka sobie osobne miejsce kpieli. Peter kpie si
w kuchni, chocia kuchnia ma szklane drzwi. Kiedy ma zamiar wzi kpiel,
odwiedza kadego z nas z osobna i zawiadamia, e w cigu p godziny nie wolno
nam przechodzi obok kuchni. To zarzdzenie uwaa za wystarczajce. Pan kpie si
na samej grze. Bezpieczestwo wasnego pokoju rwnoway u niego uciliwo
wnoszenia wody po tych wszystkich schodach. Pani chwilowo w ogle nie bierze
kpieli, odczekuje, ktre miejsce jest najlepsze. Tata kpie si w kantorze
prywatnym, mama w kuchni za przyson do pieca, Margot i ja wybraymy kantor
przedni na miejsce pluskania si. W sobotnie popoudnia zasuwa si tam zasony,
myjemy si wtedy w ciemnoci, a ta, na ktr nie wypada kolej, przez szpar
w zasonie wyglda przez okno i dziwi si zabawnym ludziom.
Od zeszego tygodnia nie podoba mi si ju ta kpiel i zaczam szuka bardziej
komfortowego pomieszczenia. To Peter podsun mi pomys, eby mj szaflik
postawi w obszernej toalecie w kantorze. Mog tam usi, zapali wiato,
zamkn drzwi na klucz, wyla wod, bez czyjejkolwiek nawet pomocy. I jest to
miejsce zabezpieczone przed nieskromnymi spojrzeniami. W niedziel po raz
pierwszy skorzystaam z mojej adnej azienki i jakkolwiek by to miesznie
zabrzmiao, podoba mi si bardziej ni jakiekolwiek inne miejsce.
W rod by na dole hydraulik, eby przeduy rury doprowadzajce
i odprowadzajce z toalety w kantorze na korytarz. Zmiana ta zostaa
przeprowadzona z uwagi na ewentualn ostr zim i zamarzanie rur. Wizyta
hydraulika bya dla nas wszystkim tylko nieprzyjemnoci. Nie tylko nie moglimy
w cigu dnia puszcza wody, ale nie moglimy te chodzi do toalety. Bardzo
niestosownie opowiada Ci teraz o tym, jak poradzilimy sobie wwczas z t
niedogodnoci. Nie jestem a tak pruderyjna, eby nie mwi o takich rzeczach.
Tata i ja sprawilimy sobie od pocztku naszego ukrywania si zaimprowizowany
nocnik, w tym sensie, e z braku nocnika powicilimy na ten cel szklany soik
weka. Te soiki postawilimy w czasie wizyty hydraulika w pokoju i tam
przechowywalimy w cigu dnia nasze potrzeby. Nie byo to dla mnie a tak
odraajce, jak to, e przez cay dzie musiaam cicho siedzie i nie mogam
rwnie rozmawia. Nie wyobraasz sobie, z jakim trudem przyszo to pannie
Kwak-kwak-kwak. Ju w zwyke dni musimy szepta; w ogle nie odzywa si i nie
rusza si jest jeszcze dziesi razy gorzej.
Mj tyek, zgnieciony po trzech dniach bezruchu do ostatniego kawaka, by
cakiem sztywny i sprawia mi bl. Pomoga gimnastyka wieczorna.

Twoja Anne

CZWARTEK, 1 PADZIERNIKA 1942

Droga Kitty,

Wczoraj niesamowicie si wystraszyam. O godzinie smej nagle bardzo gono

zadzwoni dzwonek. Pomylaam sobie nie inaczej, tylko e przyszed kto, a kto, to
sama rozumiesz. Ale gdy wszyscy stwierdzili, e to byy na pewno urwisy albo
listonosz, uspokoiam si.
Dni staj si tu bardzo ciche. Levinsohn, may ydowski aptekarz i chemik,
pracuje w kuchni dla pana Kuglera. Zna bardzo dobrze cay dom i dlatego
nieustannie si boimy, e mu wpadnie do gowy, eby pj zajrze do dawnego
laboratorium. Jestemy cicho jak nowo narodzone myszki. Kto by trzy miesice
temu przypuci, e ywe srebro Anne bdzie musiaa i moga godzinami siedzie
tak cicho?
29 byy urodziny pani van Daan. Chocia nie obchodzono tego hucznie, zostaa
mimo wszystko uczczona kwiatami, drobnymi prezentami i dobrym jedzeniem.
Czerwone godziki od jej pana maonka zdaj si tradycj rodzinn.
Aby powici pani van Daan jeszcze troch uwagi, mog Ci powiedzie, e
rdem nieustannych irytacji s dla mnie jej prby flirtw z tat. Gaszcze go po
policzku i po wosach, podnosi bardzo wysoko spdniczk, mwi niby byskotliwe
rzeczy i prbuje w ten sposb przycign uwag Pima. Pim na szczcie nie uwaa
jej ani za adn, ani za mi, nie daje si wic wcign w jej flirtations . Jestem
********

z natury dosy zazdrosna, jak wiesz, a wic nie mog tego znie. Mama przecie si
tak nie zachowuje w stosunku do pana. Tote powiedziaam jej to prosto w oczy.
Peter potrafi czasem niespodziewanie wyskoczy z czym zabawnym. Jedno
przynajmniej upodobanie, ktre pobudza do miechu, mamy wsplne, jest nim
przebieranie si. On w bardzo wskiej sukience swojej mamy, ja w jego garniturze,
tak si pojawilimy, on mia na gowie kapelusz, a ja czapk z daszkiem. Doroli
zwijali si ze miechu, a my mielimy nie mniejsz zabaw.
Bep kupia w Bijenkorf nowe spdnice dla mnie i Margot. Materia jest
********

ohydny, podobny do juty, z ktrej szyje si worki na ziemniaki. Takie co, czego
wczeniej nie odwaono by si w sklepie sprzedawa, kosztuje teraz odpowiednio
7,75 i 24 guldeny. Jeszcze co miego w rezerwie: Bep zamwia dla Margot, Petera
i dla mnie korespondencyjne lekcje stenografii w jakim towarzystwie. Zobaczysz,
jakimi wspaniaymi stenografami bdziemy w przyszym roku. Ja w kadym razie
uwaam to za szalenie wane, eby faktycznie nauczy si takiego tajnego pisma.
Okropnie mnie boli palec wskazujcy (lewej rki) i nie mog teraz prasowa, na
szczcie!
Pan van Daan wolaby, ebym to ja siedziaa obok niego przy stole, bo Margot je
teraz wedug niego zbyt mao, no, mnie taka zmiana te si podoba. Po ogrodzie
chodzi teraz taki may, czarny kotek, ktry znowu mi przypomina moj Moortje, o,
ten skarb. Mama stale ma jakie uwagi, zwaszcza przy stole, rwnie dlatego ta
zmiana jest mia. Teraz przeszkadza to Margot albo raczej nie przeszkadza, bo jej
mama nie robi takich uszczypliwych uwag, wzorowe dziecko! miej si z niej teraz
cigle jako z tego wzorowego dziecka, a ona tego nie znosi. Moe si wic tego
oduczy, czas najwyszy.
Na zakoczenie tych kuchennych doniesie niezwykle byskotliwy dowcip pana
van Daana:
Co mwi 99 razy klik i 1 raz klak?
Stonoga ze szpotaw stop!

Cze, Twoja Anne

SOBOTA, 3 PADZIERNIKA 1942

Droga Kitty,

Wczoraj stroili sobie ze mnie arty, bo pooyam si na ku razem z panem van

Daanem. Ju tak wczenie, skandal! i tym podobne zwroty. mieszne, oczywicie.
Nigdy bym nie chciaa spa z panem van Daanem, w oglnym znaczeniu oczywicie.
Wczoraj znowu byo starcie i mama wpada w straszne rozdranienie,
opowiedziaa tatusiowi o wszystkich moich grzechach i zacza okropnie paka, ja
oczywicie te, a ju i tak strasznie bolaa mnie gowa. Powiedziaam wreszcie
tatusiowi, e o wiele bardziej kocham jego ni mam. Odpowiedzia mi wwczas, e
to na pewno minie, ale ja w to nie wierz. Nie mog teraz mamy w ogle znie
i musz si na si powstrzymywa, eby jej za kadym razem nie odfukn
i zachowa spokj, mogabym j, o tak, uderzy w twarz, nie wiem, skd si to
bierze, e mam do niej tak straszn antypati. Tata powiedzia, e gdy mama le si
czuje albo gdy boli j gowa, ja sama powinnam cho raz zaproponowa, e co za
ni zrobi, ale ja tego nie zrobi, bo jej nie kocham, a w takim razie rwnie tego nie
czuj. Mog sobie te wyobrazi, e mama kiedy umrze, ale e tata kiedy umrze,
to wydaje mi si nie do zniesienia. To bardzo pode z mojej strony, ale tak to czuj.
Mam nadziej, e mama nigdy nie przeczyta ani tego, ani caej tej reszty.
Ostatnimi czasy wolno mi czyta troch wicej ksiek dla dorosych. Teraz
jestem zajta Modoci Evy Nico van Suchtelena. Nie uwaam, eby rnica
midzy powieciami dla dziewczt a t bya a tak wielka. Eva mylaa, e dzieci
rosn na drzewach, tak jak jabka, i e bocian je stamtd zrywa, gdy dojrzej,
i zanosi matkom. Ale kotka jej przyjaciki urodzia mae i te wyszy z kotki.
Mylaa wwczas, e kot, podobnie jak kura, znosi jajka i wysiaduje je, a matki,
ktre rodz dziecko, te id par dni wczeniej do sypialni, eby znie jajko,
a potem je wysiadywa. Kiedy dziecko ju tam jest, mamy s jeszcze troch sabe od
dugiego kucania. Eva te wic chciaa urodzi dziecko. Wzia weniany szal
i pooya na pododze, na niego miao spa jajko. Potem kucajc, zacza prze.
Zacza przy tym gdaka, ale adne jajko si nie pojawio. W kocu po dugim
siedzeniu co wyszo, ale nie jajko, a kiebaska. Eva tak si wstydzia. Mylaa, e
jest chora. mieszne, no nie? W Modoci Evy jest te o sprzedawaniu kobiecych
cia w uliczkach i daniu za to masy pienidzy. miertelnie bym si wstydzia za
takiego mczyzn. Nastpnie jest tam i o tym, e Eva dostaa miesiczk. Hm, tak
tego oczekuj, wtedy bd przynajmniej dorosa.
Tata znowu narzeka i grozi, e zabierze mi dziennik, o, niepokonany strachu. Na
przyszo go schowam.

Anne Frank

RODA, 7 PADZIERNIKA 1942

Wyobraam sobie teraz, e...

jad do Szwajcarii. Tata i ja pimy w jednym pokoju, podczas gdy pokj do
nauki chopcw staje si moim pokojem, w ktrym siedz i przyjmuj swoich
********

goci. Kupili tam dla mnie, jako niespodziank, nowe umeblowanie ze stolikiem do
picia herbaty, biurkiem, fotelami i kanap, jedyne po prostu. Po paru dniach tata daje
mi 150 guldenw, wymienionych oczywicie, ale ja bd mwi guldeny, i mwi, e
mam za to kupi, wycznie dla siebie samej, to, czego potrzebuj. (Pniej co
tydzie dostaj guldena. Za to te mog kupi, co sama zechc). Wyruszam w drog
z Bernardem i kupuj:
3 letnie koszule po 0,50 = 1,50
 3 pary letnich majtek po 0,50 = 1,50
3 zimowe koszule po 0,75 = 2,25
3 pary zimowych majtek po 0,75 = 2,25
2 halki po 0,50 = 1,00
2 biustonosze (najmniejszy rozmiar) po 0,50 = 1,00
5 piam po 1,00 = 5,00
1 letni szlafrok po 2,50 = 2,50
1 zimowy szlafrok po 3,00 = 3,00
2 narzutki po 0,75 = 1,50
1 ma poduszeczk po 1,00 = 1,00
1 par letnich papuci po 1,00 = 1,00
1 par zimowych papuci po 1,50 = 1,50
1 par letnich butw (szkoa) po 1,50 = 1,50
1 par letnich butw (wyjciowych) po 2,00 = 2,00
1 par zimowych butw (szkoa) po 2,50 = 2,50
1 par zimowych butw (wyjciowych) po 3,00 = 3,00
2 fartuchy po 0,50 = 1,00
25 chusteczek do nosa po 0,05 = 1,25
4 pary jedwabnych poczoch po 0,75 = 3,00
4 pary podkolanwek po 0,50 = 2,00
4 pary skarpetek po 0,25 = 1,00
2 pary grubych poczoch po 1,00 = 2,00
3 kbki biaej weny (spodnie, czapka) = 1,50
3 kbki niebieskiej weny (sweter, spdnica) = 1,50
3 kbki kolorowej weny (czapka, szal) = 1,50
chustki, paski, konierzyki, guziki = 1,25
Do tego 2 sukienki do szkoy (lato), 2 sukienki do szkoy (zima), 2 sukienki
wyjciowe (lato), 2 sukienki wyjciowe (zima), 1 letni spdnic, 1 zimow
spdnic wyjciow, 1 zimow spdnic do szkoy, 1 paszcz przeciwdeszczowy, 1
paszcz letni, 1 paszcz zimowy, 2 kapelusze, 2 czapki.
Wszystko razem 108 guldenw.
2 torebki, 1 sukienk do jazdy na ywach, 1 par yew z butami, 1 pudeko (a
w nim puder, tusty krem, puder w pynie, mleczko kosmetyczne, olejek do opalania,
wata, apteczka, r, pomadka, kredka do powiek, sl do kpieli, talk, woda koloska,
mydo, puszek do pudru).
Potem jeszcze cztery sweterki po 1,50, 4 bluzeczki po 1,00, rne rzeczy za
10,00 i ksiki, prezenty za 4,50.

PITEK, 9 PADZIERNIKA 1942

Kochana Kitty,

Nic poza nieprzyjemnymi i przygnbiajcymi wiadomociami nie mam dzi do

opowiedzenia. Wielu naszych ydowskich znajomych zostao zabranych grupkami.
Gestapo obchodzi si z tymi ludmi bynajmniej nie agodnie, zostaj po prostu
wywiezieni w wagonach bydlcych do Westerbork, duego obozu ydowskiego
w prowincji Drente. Miep opowiadaa o kim, kto uciek z Westerbork. Westerbork
musi by okropny. Ci ludzie nie dostaj prawie nic do jedzenia, nie mwic o piciu.
Tylko przez godzin dziennie jest woda i klozet, i umywalka na par tysicy ludzi.
Wszyscy pi jeden na drugim, mczyni, kobiety, a tym ostatnim i dzieciom
zostaj czsto zgolone wosy. Ucieczka jest prawie niemoliwa. Ci ludzie s
naznaczeni swoimi ogolonymi gowami, a wielu rwnie przez ydowski wygld.
Jeeli w Holandii jest ju tak le, jak wic yj w odlegych, barbarzyskich
krajach, do ktrych s wysyani? Zakadamy, e wikszo z nich zostaje
zamordowana. Angielskie radio mwi o zagazowywaniu, by moe jest to
najszybszy sposb umierania. Jestem zupenie wytrcona z rwnowagi. Miep tak
przejmujco opowiada o tych wszystkich okropnociach i sama rwnie jest bardzo
zdenerwowana. Niedawno na przykad przed jej drzwiami siedziaa stara,
sparaliowana ydwka i musiaa czeka na Gestapo, ktre poszo sprowadzi
samochd, eby j przewie. Ta biedna staruszka bardzo si baa ostrego strzelania
do przelatujcych angielskich samolotw i olepiajco byskajcych
********

reflektorw. Miep nie odwaya si jednak wzi jej do rodka, nikt by tego nie
zrobi. Panowie Niemcy nie auj kar.
Bep te niewiele mwi, jej chopak musi pojecha do Niemiec. Ona boi si za
kadym razem, e lotnicy, ktrzy lataj nad naszymi domami, zrzuc na gow
Bertusa adunek bombowy, wacy czsto par milionw kilogramw. arty w stylu
miliona na pewno nie dostanie i jedna bomba wystarczy uwaam tu nie na
miejscu. Bertus nie jest jedynym, ktry musi pojecha, codziennie odjedaj pene
pocigi chopakw. Po drodze, gdy zatrzymuj si na jakiej maej stacyjce,
wysiadaj czasem niepostrzeenie i prbuj si ukry. Niewielkiemu procentowi by
moe si to udaje.
Nie skoczyam jeszcze mojej pieni aobnej. Syszaa kiedy o zakadnikach?
Wprowadzaj to teraz jako najnowsz kar dla sabotaystw. To jest najgorsze, co
sobie mona wyobrazi. Niewinni, szanowani obywatele zostaj aresztowani, eby
czeka na zamordowanie. Gdy kto sabotuje, a sprawca nie zostanie znaleziony,
Gestapo najnormalniej w wiecie stawia pod murem okoo piciu zakadnikw.
W gazetach znajduj si czsto zawiadomienia o mierci tych ludzi. Fatalny
wypadek, taki tytu nosi ta zbrodnia.
adny nard, ci Niemcy, i ja waciwie te do niego nale! Ale nie, Hitler ju
dawno pozbawi nas obywatelstwa, a zreszt nie ma na wiecie wikszej nienawici
ni midzy Niemcami i ydami.

Twoja Anne

RODA, 14 PADZIERNIKA 1942

Droga Kitty,

Jestem ogromnie zajta. Wczoraj najpierw przetumaczyam jeden rozdzia z La

belle Nivernaise i wypisaam swka. Potem zrobiam ohydne zadanie rachunkowe,
a potem przetumaczyam jeszcze trzy strony francuskiej gramatyki. Dzi gramatyka
francuska i historia. Odmawiam po prostu robienia codziennie tych ohydnych zada
rachunkowych. Tata te uwaa, e s straszne. Umiem je niemal lepiej ni on, ale
w rzeczywistoci oboje ich nie umiemy i w rezultacie musimy zawsze pyta Margot.
Zawzicie stenografuj, to jest fantastyczne. Jestem najdalej z nas trojga.

Przeczytaam Szturmowcw. Ciekawe, ale daleko temu do Joopa ter Heula. Zreszt,
wystpuj tam te najczciej te same sowa, ale to zupenie logiczne u tej samej
pisarki. Cissy van Marxveldt pisze wspaniale. Stanowczo dam j te do czytania
moim dzieciom.
Poza tym przeczytaam mnstwo dramatw Krnera. Podoba mi si ten pisarz.
Na przykad: Hedwig, Der Vetter aus Bremen, Die Gouvernante, Der grne Domino
i tym podobne.
Mama, Margot i ja znowu jestemy najlepszymi kumplami, to jest waciwie
o wiele przyjemniejsze. Wczoraj leaymy, Margot i ja, w moim ku, byo
niezmiernie ciasno, ale wanie dlatego zabawnie. Zapytaa, czy moe czasem czyta
mj dziennik.
Niektre fragmenty moesz powiedziaam i zapytaam o jej. Rwnie mi
pozwolia.
Zeszymy na temat przyszoci i zapytaam j, kim chciaaby zosta. Ale nie
chciaa powiedzie i robi z tego wielk tajemnic. Syszaam przypadkiem co
o owiacie. Nie wiem, oczywicie, czy susznie, ale przypuszczam, e to bdzie co
w tym kierunku. Waciwie nie powinnam by taka ciekawa.
Dzi rano leaam na ku Petera, po uprzednim przepdzeniu go. By na mnie
wcieky, ale nie sprawia mi to najmniejszej rnicy. Mgby by dla mnie czasem
troch bardziej uprzejmy, bo jeszcze wczoraj daam mu jabko.
Zapytaam kiedy Margot, czy uwaa, e jestem bardzo brzydka. Powiedziaa, e
zabawnie wygldam i e mam adne oczy. Do to niejasne, nie sdzisz?
No, do nastpnego razu!

Anne Frank
 PS. Dzi rano znowu si wszyscy waylimy. Margot way teraz 120 funtw,
mama 124, tata 141, Anne 87, Peter 134, pani van Daan 106, pan van Daan 150.
W cigu tych trzech miesicy, odkd tu jestem, przybyam 17 funtw, mnstwo, no
nie?

WTOREK, 20 PADZIERNIKA 1942

Kochana Kitty,

Rka jeszcze mi dry, chocia chwila grozy, jak przeylimy, mina ju dwie
godziny temu. Musisz wiedzie, e mamy w domu pi aparatw Minimaxa na
wypadek poaru. Poniewa ci na dole s tacy mdrzy, nie ostrzegli nas, kiedy ciela,
czy jak si te taki jegomo nazywa, napenia te aparaty. Skutek by taki, e nie
zachowywalimy si wcale cicho, a usyszaam uderzenia motka na zewntrz
w korytarzyku (naprzeciwko naszych drzwi za regaem). Natychmiast pomylaam
o cieli i ostrzegam Bep, ktra akurat jada, e nie moe zej na d. Tata i ja
trzymalimy stra przy drzwiach, eby sysze, kiedy ten czowiek odejdzie. Po
kwadransie pracy ten na zewntrz pooy motek i inne narzdzia na naszym regale
(tak sdzilimy!) i zapuka do naszych drzwi. Zbielelimy. A wic usysza co
jednak i zechcia zbada ten tajemniczy obiekt? Tak si zdawao; stukanie,
cignicie, pchanie i wyrywanie nie ustaway.
Prawie zemdlaam ze strachu, e temu zupenie obcemu czowiekowi miaoby
si uda zdemaskowanie naszej wspaniaej kryjwki. I akurat pomylaam sobie, e
najdusz cz ycia mam ju za sob, gdy usyszelimy gos pana Kleimana,
ktry mwi:
Otwrzcie na chwil, to ja.
Otworzylimy natychmiast. Co si stao? Hak, ktrym zamyka si rega na
drzwiach, zaci si, przez to nikt nie mg nas ostrzec przed ciel. Czowiek ten
zszed na d, a Kleiman chcia zabra Bep, ale nie mg ponownie otworzy regau.
Mog ci powiedzie, e doznaam niemaej ulgi. Ten czowiek, o ktrym sdziam,
e chcia si dosta do nas do rodka, rs coraz bardziej w mojej wyobrani.
W kocu wyglda jak olbrzym i by takim faszyst, e gorszego ju nie ma. Uff,
tym razem skoczyo si to dla nas na szczcie bardzo dobrze.
W poniedziaek byo bardzo przyjemnie. Miep i Jan nocowali u nas. Poszymy
z Margot na noc do taty i mamy, tak e maestwo Giesw mogo zaj nasze
miejsce. Uroczyste menu smakowao wymienicie. Mielimy ma przerw, bo
lampa taty spowodowaa spicie i w jednej chwili siedzielimy w ciemnoci. Co
byo robi? Byy w domu nowe korki, ale ten korek trzeba byo wprawi zupenie
z tyu, w ciemnym magazynie, a to nie byo wieczorem zbyt miym zadaniem.
Panowie odwayli si jednak na to i po dziesiciu minutach nasza wieczkowa
iluminacja moga znowu zosta schowana.
Dzisiaj rano wstaam wczenie. Jan by ju ubrany. Musia wyj o wp do
dziewitej, o godzinie smej jad ju na grze niadanie. Miep bya zajta
ubieraniem si i staa jeszcze w koszuli, kiedy weszam. Miep ma prawie takie same
weniane spodenki jak ja na rower. Margot i ja te poszymy si ubra i byymy na
grze o wiele wczeniej ni zwykle. Po przyjemnym niadaniu Miep udaa si na
d. Lao i bya zadowolona, e nie musi teraz jecha do kantoru na rowerze.
Poszam z tatusiem cieli ka, a potem nauczyam si piciu francuskich
czasownikw nieregularnych. Pilnie, prawda?
Margot i Peter siedzieli w naszym pokoju i czytali, a Mouschi siedziaa u Margot
na kanapie. Po swoich francuskich nieregularnociach rwnie poszam do nich
i czytaam A lasy wiecznie piewaj. To jest bardzo adna, ale niezwykle osobliwa
ksika, ju j prawie przeczytaam. W przyszym tygodniu Bep te przyjdzie
z nocn wizyt.

Twoja Anne

CZWARTEK, 29 PADZIERNIKA 1942

Najdrosza Kitty,

Jestem niezmiernie zaniepokojona, tata jest chory. Ma wysok gorczk i czerwon

wysypk, to wyglda jak odra. Wyobra sobie, nie moemy nawet wezwa lekarza!
Mama kazaa mu si dobrze wypoci, moe gorczka przez to spadnie.
Dzi rano Miep powiedziaa, e mieszkanie van Daanw przy ulicy Zuider-
Amstellaan zostao oprnione z mebli. Nie mwilimy jeszcze o tym pani, ona jest
przecie ostatnimi czasy taka nervovisch, a my nie mamy ochoty wysuchiwa
jeszcze jej lamentw nad piknym serwisem i wygodnymi krzesekami, ktre
zostay w domu. My te prawie wszystko, co byo adne, musielimy zostawi na
lodzie, na co zda si teraz jeszcze to narzekanie?
Tata chce, ebym czytaa teraz rwnie ksiki Hebbla i innych znanych
niemieckich pisarzy. Czytanie po niemiecku idzie mi teraz ju stosunkowo pynnie.
Tylko e najczciej szepcz, zamiast czyta dla samej siebie. Ale to przejdzie. Tata
przynis z duej szafy z ksikami dramaty Goethego i Schillera, chce mi je czyta
co wieczr. Zaczlimy Don Carlosa. Aby pody za dobrym przykadem taty,
mama wetkna mi do rk swj modlitewnik. Dla przyzwoitoci przeczytaam par
modlitw po niemiecku. adne to, ale niewiele mi mwi. Dlaczego mnie zmusza,
ebym bya taka pobonie religijna?
Jutro po raz pierwszy zaczynamy pali w piecu. Bdziemy siedzie w niezym
dymie, komin ju od dawna nie by czyszczony. Miejmy nadziej, e bdzie cign!

Twoja Anne

PONIEDZIAEK, 2 LISTOPADA 1942

Droga Kitty,

W pitek wieczorem bya u nas Bep. Byo do przyjemnie, ale le spaa, bo pia
wino. Poza tym nic szczeglnego. Wczoraj bardzo mnie bolaa gowa i wczenie
poszam spa. Margot znowu bywa nieznona.
Dzisiaj rano zaczam sortowa pudeko z kartotek z kantoru, bo si
przewrcio i wszystko si pomieszao. Wkrtce o mao nie zwariowaam
i poprosiam Margot i Petera, eby mi pomogli, ale ci dwoje byli zbyt leniwi.
Schowaam wic wszystko z powrotem. Nie jestem a tak pomylona, eby robi to
sama!

Anne Frank

PS. Zapomniaam ci jeszcze opowiedzie o bardzo wanej wiadomoci, e wkrtce

prawdopodobnie dostan miesiczk. Poznaj to, poniewa stale mam w majtkach
takie klejce si co, a mama mi to zapowiedziaa. Nie mog si tego ju prawie
doczeka. Wydaje mi si, e to jest takie wane, tylko szkoda, e nie mog teraz
nosi podpaski, bo tego te ju nie mona dosta, a patyczki mamy mog nosi tylko
kobiety, ktre miay ju kiedy dziecko.

22 STYCZNIA 1944 (DOPISEK)

Czego takiego nie mogabym teraz ju napisa.

Gdy po ptora roku zagldam do swojego dziennika, ogromnie si dziwi, e
byam kiedy takim podlotkiem. Mimowolnie wiem, e chobym nie wiem jak
bardzo tego chciaa, nigdy wicej nie bd ju moga by taka. Te burze, te
wynurzenia o Margot, mamie i tacie rozumiem jeszcze tak dobrze, jakbym je
wczoraj napisaa. Ale e tak bez skrpowania pisaam o innych rzeczach, jest ju dla
mnie nie do pomylenia. Naprawd wstydz si, kiedy czytam te strony, traktujce
o sprawach, ktre wyobraam sobie najchtniej o wiele adniej. Tak niesubtelnie to
zapisaam. Ale c, do ju o tym.
Co rwnie bardzo dobrze rozumiem, to tsknota za domem i za Moortje. Czsto
wiadomie, ale jeszcze czciej niewiadomie tskniam przez cay ten czas, kiedy
tu byam i jestem, za zaufaniem, mioci i pieszczotami. Ta tsknota jest czasem
silniejsza, a czasem sabsza, ale zawsze jest.

CZWARTEK, 5 LISTOPADA 1942

Droga Kitty,
Anglicy maj wreszcie par sukcesw w Afryce i Stalingrad te jeszcze nie pad,
panowie s wic bardzo weseli i dzi rano pilimy kaw i herbat. Poza tym nic
szczeglnego.
W cigu tego tygodnia duo czytaam, a mao si uczyam. Tak trzeba
postpowa na tym wiecie i w ten sposb te si na pewno dalej zajdzie.
Mama i ja lepiej si ostatnio dogadujemy, ale poufae nie jestemy nigdy, tata
te ma co, czego nie chce ujawni, ale zawsze jednak jest kochany. Od paru dni
palimy w piecu i cay pokj jest peen dymu. O wiele bardziej wol jednak centralne
ogrzewanie i zapewne nie ja jedna. Margot nie mog nazwa inaczej jak wstrtnym
dzieckiem, ktre mnie dzie i noc strasznie irytuje.

Anne Frank

PONIEDZIAEK, 9 LISTOPADA 1942

Kochana Kitty,

Wczoraj byy urodziny Petera, skoczy szesnacie lat. Ju o godzinie smej

poszam na gr i obejrzelimy z Peterem prezenty. Dosta midzy innymi gr
giedow, maszynk do golenia i zapalniczk do papierosw. Nie dlatego, e tak
duo pali, wcale nie, to tylko dla elegancji.
Najwiksz niespodziank przynis pan van Daan, kiedy o godzinie pierwszej
zakomunikowa, e Anglicy wyldowali w Tunisie, Algierze, Casablance i Oranie.
To pocztek koca stwierdzili wszyscy, ale Churchill, angielski premier,
ktry prawdopodobnie usysza w Anglii ten sam okrzyk, powiedzia:
To ldowanie jest wanym faktem, nie mona jednak sdzi, e to pocztek
koca. Powiem raczej, e oznacza to koniec pocztku.
Widzisz rnic? Istnieje jednak powd do optymizmu. Stalingrad, rosyjskie
miasto, ktrego broni ju trzy miesice, wci jeszcze nie zosta wydany na up
Niemcom.
Mwic w duchu Oficyny, bd te kiedy musiaa zapisa co o naszym
zaopatrzeniu w ywno. (Wiedz, e ci z grnego oddziau to prawdziwe obartusy!)
Chleb dostarcza nam bardzo miy piekarz, znajomy Kleimana. Nie dostajemy
oczywicie tak duo, jak w domu, ale wystarcza nam. Kartki ywnociowe kupuje
si rwnie nielegalnie. Ich cena nieustannie ronie, z 27 guldenw zrobiy si ju
33. I to tylko za karteczk zadrukowanego papieru!
eby mie w domu troch trwaych rzeczy poza nasz setk puszek, kupilimy
270 funtw grochu. Nie jest przeznaczony tylko dla nas, pod uwag zosta wzity
rwnie kantor. Roliny strczkowe wisiay w workach na hakach w naszym
korytarzyku po wewntrznej stronie drzwi kryjwki. Z powodu duej wagi pucio
par szww w workach. Postanowilimy wic zoy nasze zimowe zapasy na
poddaszu i zadanie wcignicia ich na gr powierzylimy Peterowi. Pi z szeciu
workw wyldowao tam ju cao i Peter podnosi akurat numer szsty, gdy dolny
szew worka pk i deszcz, nie, grad grochu polecia ze schodw w powietrze.
W worku byo okoo pidziesiciu funtw. Haas by jak na Sdzie Ostatecznym.
Na dole nie mylano inaczej, jak tylko e cay stary dom ze swoj zawartoci wali
si im na gow. Peter troch si wystraszy, ale zacz si strasznie mia, kiedy
zobaczy mnie na dole przy schodach, jak wysepk wrd fal grochu, tak byam
otoczona tym brzowym kramem, ktry siga mi a do kostek. Wzilimy si
prdko do zbierania, ale groch jest taki liski i may, e toczy si do wszystkich
moliwych i niemoliwych kcikw i dziurek. Za kadym razem, gdy kto teraz
idzie na gr, pochyla si, eby odda pani van Daan pen gar grochu.
Prawie zapomniaabym wspomnie o tym, e choroba taty ju zupenie mina.

Twoja Anne

PS. Wanie podaj w radiu, e Algier pad. Maroko, Casablanca i Oran s ju od

kilku dni w rkach Anglikw. Musimy zaczeka jeszcze na Tunis.

WTOREK, 10 LISTOPADA 1942

Kochana Kitty,
Wspaniae wieci, chcemy przyj smego ukrywajcego si!
Tak naprawd zawsze uwaalimy, e jest tu dosy miejsca i jedzenia dla smej
osoby. Obawialimy si jedynie obarcza jeszcze bardziej Kuglera i Kleimana.
Teraz, gdy przeraajce wieci z zewntrz dotyczce ydw staway si coraz
gorsze, tata zagadn kiedy ostronie te dwie decydujce osoby, a one uznay, e
plan jest wietny.
 Otto Frank, ojciec Anne fotografia z 1934 roku

Niebezpieczestwo jest rwnie due w wypadku siedmiu, jak i omiu osb

stwierdzili bardzo susznie.
Kiedy to zostao ju ustalone, przebieglimy w mylach krg naszych
znajomych, eby znale samotnie yjc osob, ktra dobrze pasowaaby do naszej
ukrywajcej si rodziny. Nietrudno byo wyszuka kogo takiego. Gdy tata odrzuci
ca rodzin van Daanw, wybr nasz pad na pewnego dentyst o nazwisku Alfred
Dussel. yje on z o wiele modsz i mi chrzecijank, z ktr prawdopodobnie nie
jest onaty, ale to nieistotne. Jest powszechnie znany jako spokojny i kulturalny, i po
tym pobienym zawarciu znajomoci wydaje si zarwno van Daanom, jak i nam
sympatyczny. Take Miep go zna, wic plan ukrycia moe zosta omwiony przez
ni. Gdy Dussel przyjdzie, bdzie musia spa w moim pokoju zamiast Margot, ktra
dostanie skadane ko jako legowisko. Zapytamy, czy moe przynie co
********

z sob, eby zaplombowa uszkodzone zby trzonowe.

Twoja Anne

CZWARTEK, 12 LISTOPADA 1942

Kochana Kitty,

Miep przysza nam opowiedzie, e bya u dr. Dussela. Dussel natychmiast zapyta
Miep, gdy tylko wesza do pokoju, czy nie wie przypadkiem o jakiej kryjwce dla
niego. Ogromnie si ucieszy, gdy Miep mu powiedziaa, e ma co dla niego i e
ma si tam uda najszybciej jak to moliwe, najlepiej ju w sobot. Wydawao mu
si to poniekd niewykonalne, musia jeszcze uporzdkowa swoj kartotek, pomc
dwm pacjentom i zrobi kas. Z t wiadomoci przysza do nas dzi rano Miep.
Uznalimy, e to niedobrze czeka tak dugo. Te wszystkie przygotowania wymagaj
znowu wyjanie wobec wielu ludzi, ktrych wolelibymy trzyma z dala od sprawy.
Miep ma zapyta, czy nie mona by tego jednak tak zaatwi, by Dussel przyby
w sobot. Dussel powiedzia, e nie, i przyjdzie w poniedziaek.
 Uwaam, e to szalone, e nie zgadza si natychmiast na kad propozycj.
Jeeli zostanie zabrany z ulicy, nie bdzie ju mg ani uporzdkowa kartoteki, ani
pomc ludziom. Po co wic to odkadanie? Ja sama uwaam, e to gupie, e tata si
zgodzi.
Poza tym nic nowego.

Twoja Anne

WTOREK, 17 LISTOPADA 1942

Kochana Kitty!

Dussel dotar. Wszystko si mu udao. O godzinie jedenastej rano, tak powiedziaa

mu Miep, mia by w okrelonym miejscu przed poczt, stamtd mia go zabra
pewien pan. Dussel sta w umwionym miejscu punktualnie. Pan Kleiman podszed
do niego, oznajmi, e wymieniony pan nie moe jeszcze przyj i czy nie
zechciaby pj na moment do Miep do kantoru. Kleiman wsiad do tramwaju,
pojecha z powrotem do kantoru, a Dussel t sam drog poszed na piechot.
Za dziesi wp do dwunastej Dussel zastuka do drzwi kantoru. Miep kazaa
mu zdj paszcz, tak e gwiazda bya niewidoczna, i zaprowadzia go do kantoru
prywatnego, gdzie zajmowa si nim Kleiman, dopki nie wysza pracownica.
Wykorzystujc pretekst, e kantor prywatny nie jest wolny, Miep posza z Dusselem
na gr, otworzya odsuwany rega i na oczach oniemiaego ze zdumienia czowieka
wesza do rodka.
Siedzielimy w sidemk na grze wok stou, czekajc z koniakiem i kaw na
wspukrywajcego si. Miep wprowadzia go najpierw do naszego pokoju
dziennego; rozpozna natychmiast nasze meble, ale nawet przez myl mu nie
przeszo, e znajdowalimy si nad jego gow. Gdy Miep mu o tym powiedziaa,
o mao nie zemdla ze zdziwienia. Ale na szczcie Miep nie daa mu zbyt duo
czasu i zabraa go na gr. Dussel pad na krzeso i przez chwil przyglda si nam
oniemiay, jakby chcia najpierw dobrze odczyta prawd z naszych twarzy. Potem
wyjka:
Ale... aber, sind pastwo wic nicht w Belgii? Ist der Militr nicht gekommen?
Das Auto? Die ucieczka ist sie nicht udana?
Wyjanilimy mu ca spraw, e specjalnie rozsialimy wokoo t historyjk
o wojskowym i o samochodzie, eby innych ludzi i Niemcw, ktrzy by nas
ewentualnie szukali, naprowadzi na faszywy trop. Dussel oniemia, syszc o takiej
roztropnoci, i nie mg wicej robi niczego innego, ni patrze dookoa ze
zdziwieniem, gdy obwchiwa z bliska nasz hiperpraktyczn i pierwszorzdn
Oficyn. Zjedlimy razem, on przespa si chwil, a potem wypi z nami herbat,
uporzdkowa odrobin swoich rzeczy, ktre Miep przyniosa zawczasu, i czu si
ju jak w domu. Zwaszcza gdy dosta do rk nastpujce napisane na maszynie
reguy ukrywania si w Oficynie (produkt van Daana).

PROSPEKT I REGULAMIN OFICYNY

Zakad specjalny na pobyt czasowy
ydw i tym podobnych

Otwarte przez cay rok.

adne, spokojne, bogate w lasy otoczenie w sercu Amsterdamu. adnych
prywatnych ssiadw. Dojazd tramwajami numer 13 i 17, poza tym rwnie
samochodem lub rowerem. W okrelonych wypadkach, w ktrych wadze niemieckie
nie zezwalaj na korzystanie z tych rodkw lokomocji, take na piechot.
Umeblowane i nieumeblowane mieszkania i pokoje nieustannie do dyspozycji
z wyywieniem lub bez.
Czynsz: gratis.
Dieta: beztuszczowa.
Bieca woda w azience (niestety, bez wanny) oraz na rnych cianach
wewntrznych i zewntrznych. Wspaniae paleniska.
Obszerne pomieszczenia do magazynowania dbr wszelkiego rodzaju. Dwie
due, nowoczesne szafy pancerne.
 Wasna centrala radiowa z bezporednim poczeniem do Londynu, Nowego
Jorku, Tel Awiwu i wielu innych stacji. Urzdzenie to jest od godziny szstej
wieczorem do uytku wszystkich lokatorw, przy czym nie ma stacji zakazanych
pod tym tylko warunkiem, e wycznie w drodze wyjtku wolno sucha stacji
niemieckich, na przykad muzyki klasycznej i tym podobnych. Zabrania si jak
najsurowiej suchania niemieckich wiadomoci (niezalenie od tego, skd s
nadawane) i rozgaszania ich.
Godziny wypoczynku: od godziny 10 wieczorem do godziny 7.30 rano,
w niedziele do godziny 10.15. W zwizku z okolicznociami wprowadzone zostay
take godziny wypoczynku w cigu dnia, wedug wskazwek dyrekcji. Naley
dokadnie przestrzega godzin wypoczynku, to w zwizku z oglnym
bezpieczestwem!!!
Czas wolny: poza domem zawieszony do odwoania.
Uywanie jzyka: wymaga si cichego mwienia o kadej porze. Dozwolone s
wszystkie kulturalne jzyki, a wic nie niemiecki.
Lektura i relaks: nie wolno czyta niemieckich ksiek, z wyjtkiem naukowych
i klasycznych; wszystkie pozostae s dozwolone.
wiczenia gimnastyczne: codziennie.
piew: wycznie cicho i po godzinie szstej wieczorem.
Film: po uzgodnieniu.
Lekcje: lekcja stenografii co tydzie korespondencyjnie. Angielskiego,
francuskiego, matematyki i historii o kadej porze. Zapata odwzajemnionymi
lekcjami, na przykad z niderlandzkiego.
Oddzia specjalny dla maych zwierzt domowych z dobr opiek (oprcz
robactwa, na ktre naley uzyska specjalne zezwolenie).
Posiki:
niadanie: kadego dnia, z wyjtkiem niedziel i wit, rano o godzinie 9,
w niedziele i wita ok. godziny 11.30.
Obiad: czciowo wystawny. Od godziny 13.15 do godziny 13.45.
Kolacja: zimna lub ciepa, w zwizku z wiadomociami brak staej godziny.
 Zobowizania wobec kolumny zaopatrzeniowej: zawsze by gotowym do pomocy
w pracy biurowej.
Kpiel: w niedziele od godziny 9 do dyspozycji wszystkich domownikw jest
miednica. Mona si kpa w toalecie, kuchni, kantorze prywatnym, kantorze
przednim, wszystko wedug ycze.
Napoje wyskokowe: tylko na zalecenie lekarza.
Koniec.

Twoja Anne

CZWARTEK, 19 LISTOPADA 1942

Kochana Kitty,

Tak, jak wszyscy zakadalimy, Dussel jest bardzo miym czowiekiem. Oczywicie
zgodzi si dzieli ze mn pokj; szczerze mwic, nie jestem ogromnie
uszczliwiona tym, e kto obcy bdzie uywa moich rzeczy, ale trzeba mie na
koncie jaki dobry uczynek, wic chtnie zo t ma ofiar.
Jeeli tylko moemy uratowa ktrego z naszych znajomych, wszystko inne
jest spraw drugorzdn powiedzia tata i ma co do tego zupen racj.
Pierwszego dnia, gdy Dussel ju tu by, pyta mnie od razu o przerne rzeczy,
na przykad, kiedy przychodzi pracownica, jakie s godziny korzystania z azienki,
kiedy mona pj do toalety. Bdziesz si mia, ale w kryjwce to wszystko nie
jest takie proste. Nie moemy w cigu dnia robi tyle haasu, eby usyszano nas na
dole, a jeeli jest tam jaka dodatkowa osoba, jak na przykad pracownica, musimy
i my dodatkowo na siebie uwaa. Wyoyam to wszystko adnie Dusselowi, ale
jedna rzecz mnie przy tym zdziwia, a mianowicie to, e on tak powoli pojmuje.
O wszystko pyta dwa razy i jeszcze nie moe tego zapamita.
Moe to minie, a jemu wszystko si miesza tylko przez t niespodziank. Poza
tym wszystko w porzdku.
Dussel opowiedzia nam duo o wiecie zewntrznym, do ktrego tak tu ju
tsknimy. Ponure jest to wszystko, o czym opowiada. Wielu przyjaci i znajomych
odeszo do strasznego miejsca przeznaczenia. Co wieczr przejedaj zielone lub
szare samochody wojskowe. Dzwoni do kadych drzwi i pytaj, czy mieszkaj tam
ydzi. Jeeli tak, caa rodzina zostaje od razu zabrana, jeeli nie, id dalej. Nikt nie
moe unikn swojego losu, jeeli si nie ukryje. Chodz te czsto z listami
i dzwoni tylko tam, gdzie wiedz, e zdobd bogaty up. Paci si czsto Kopfgeld,
tyle a tyle za gow. Wyglda to jak polowania na niewolnikw, jakie kiedy miay
miejsce. Ale to raczej nie art, to jest zbyt dramatyczne. Widz czsto wieczorem
w ciemnoci te szeregi idcych dobrych, niewinnych ludzi, z paczcymi dziemi,
stale id, prowadzeni przez paru takich typw, bici i maltretowani, e a prawie przy
tym padaj. Nikogo nie oszczdzaj, starzy ludzie, dzieci, niemowlta, kobiety
w ciy, chorzy, wszystko, wszystko idzie w pochodzie do mierci.
Jak nam tu dobrze, jak dobrze i spokojnie. Nie musielibymy si w ogle
przejmowa t ca ndz, gdybymy si nie obawiali o wszystkich tych, ktrzy byli
nam tacy drodzy, a ktrym nie moemy ju pomc. le si czuj, e le w ciepym
ku, podczas gdy moje najukochasze przyjaciki s gdzie na zewntrz,
popychane albo przewracane.
Sama zaczynam si ba, gdy myl o wszystkich, z ktrymi czuam si zawsze
tak wewntrznie zwizana, a ktrzy zostali teraz wydani w rce najokrutniejszych
katw, jacy kiedykolwiek istnieli.
A wszystko dlatego, e s ydami.

Twoja Anne

PITEK, 20 LISTOPADA 1942

Kochana Kitty,

Nikt z nas dobrze nie wie, jak postaw powinnimy przyj. Do tej pory nie
przenikao do nas zbyt wiele wiadomoci o ydach, a my staralimy si zawsze
pozosta jak najbardziej radoni. Gdy Miep wspominaa co od czasu do czasu
o strasznym losie znajomych, mama lub pani van Daan zaczynay za kadym razem
paka, wic Miep uznaa, e lepiej bdzie w ogle nic nie opowiada. Ale Dussel
zosta natychmiast zasypany pytaniami, a historie, ktre opowiada, byy tak
przeraajce i barbarzyskie, e nie wpadaj jednym uchem, eby uciec drugim.
Mimo to, gdy ochoniemy troch z tych wiadomoci, bdziemy znowu artowa
i mia si z siebie nawzajem. Nie pomoe to ani nam, ani tym na zewntrz, jeeli
zostaniemy tacy ponurzy, jacy jestemy w tej chwili. I jaki to ma sens, robi
z Oficyny melancholijn Oficyn?
Cokolwiek robi, myl o tych, ktrzy odeszli. A gdy zaczynam si z czego
mia, przestaj wystraszona i myl sobie, e to wstyd, e jestem taka wesoa. Ale
czy w takim razie mam przez cay dzie paka? Nie, ja tak nie mog, a ona na
pewno kiedy minie, ta ponuro.
Do tej nieprzyjemnoci dosza jeszcze jedna, ale ta jest natury prywatnej i nie
liczy si przy tej opowiedzianej przed chwil. Nie mog jednak zaniecha
powiedzenia Ci, e ostatnimi czasy czuj si taka opuszczona, dookoa mnie jest
zbyt dua pustka. Wczeniej nigdy tak o tym nie mylaam, a wszystkie moje myli
wypeniay przyjemnoci i przyjaciki. Teraz myl albo o nieszczliwych
sprawach, albo o samej sobie. A koniec kocw odkryam, e tata, cho taki
kochany, nie moe zastpi caego mojego wczeniejszego wiatka. Mama i Margot
od dawna si ju nie licz w moich uczuciach.
Ale dlaczego naprzykrzam Ci si takimi gupimi rzeczami, jestem ogromnie
niewdziczna, Kitty, wiem o tym, ale mnie te si czsto krci w gowie, gdy za
duo si na mnie zwali i musz jeszcze myle o tych wszystkich innych przykrych
sprawach!

Twoja Anne

SOBOTA, 28 LISTOPADA 1942

Kochana Kitty,
Zuywalimy o wiele za duo wiata i przekroczylimy nasz racj elektrycznoci.
Skutek: przesadna oszczdno i groba odcicia. Czternacie dni bez wiata,
przyjemnie, co? Ale kto wie, moe jako to bdzie! Od godziny czwartej albo wp
do pitej jest za ciemno, eby czyta. Skracamy sobie czas rozmaitymi
zwariowanymi rzeczami. Zadawanie zagadek, wiczenia gimnastyczne w ciemnoci,
rozmawianie po angielsku lub francusku, omawianie ksiek to wszystko staje si
z czasem nudne. Od wczorajszego wieczora wymyliam co nowego, a mianowicie
podgldanie przez ostr lornetk ssiadw z tyu domu, w owietlonych pokojach.
W cigu dnia nasze zasony ani na centymetr nie mog zosta odsonite, ale gdy
jest tak ciemno, nie ma w tym nic zego.
Nigdy wczeniej nie wiedziaam, e ssiedzi mog by takimi interesujcymi
ludmi, przynajmniej ci nasi. Zastaam tam pewn par przy posiku, pewna rodzina
krcia akurat film, a u dentysty z naprzeciwka bya starsza, wystraszona pani.
Pan Dussel, czowiek, o ktrym zawsze mwiono, e umie sobie wietnie radzi
z dziemi i e kocha wszystkie dzieci, okazuje si najbardziej starowieckim
wychowawc i kaznodziej, prawicym dugie na okcie kazania na temat manier.
Poniewa mam to niezwyke szczcie (!), e mog
z wielceszlachetniedobrzewychowanym panem dzieli mj niestety bardzo wski
pokj, i poniewa oglnie uchodz za najgorzej wychowan z trjki modziey,
musz stale umyka przed tymi starymi, czsto powtarzanymi naganami
i upomnieniami i udaj guch. Wszystko to jeszcze by uszo, gdyby pan nie by
takim wielkim skarypyt i gdyby sobie do tego nie wyszuka mamy jako adresata
zaale na mnie. Kiedy dostan od niego ostr reprymend z jednej strony, mama
jeszcze troch do tego dodaje i dostaj ostr reprymend z drugiej strony. Jeeli
mam bardzo duo szczcia, pani pociga mnie po piciu minutach do
odpowiedzialnoci i dostaj reprymend z gry!
Naprawd, nie myl, e atwo jest by niewychowanym centralnym punktem
ukrywajcej si rodziny.
Wieczorem w ku, kiedy rozmylam o moich licznych grzechach
i przypisywanych wadach, popadam w takie zakopotanie z powodu tej wielkiej
iloci spraw, ktre musz zosta rozpatrzone, e albo zaczynam si mia, albo
paka, wszystko w zalenoci od wewntrznego nastroju. I zasypiaj tu z takim
zwariowanym uczuciem: chcie by inn, ni si jest, lub by inn, ni si chce by,
lub moe i inaczej postpowa, ni chcie lub by.
O Boe, teraz to i ciebie wprawiam w zakopotanie, wybacz, ale nie lubi
skrela, a w czasie wielkiego niedostatku papieru nie wolno papieru wyrzuca.
Wic mog Ci jedynie zaleci, eby nie czytaa powtrnie powyszego zdania,
a zwaszcza, eby si w nie nie wgbiaa, bo i tak z niego nie wybrniesz!

Twoja Anne

PONIEDZIAEK, 7 GRUDNIA 1942

Kochana Kitty,

Chanuka i w. Mikoaj wypady w tym roku prawie w tym samym czasie, bya
midzy nimi rnica zaledwie jednego dnia. Na Chanuka nie przygotowywalimy
niczego wielkiego, par miych prezentw dla siebie nawzajem, a potem wieczki.
Poniewa brakuje wiec, palilimy je tylko przez dziesi minut, ale jeeli brakuje
przy tym pieni, to dobre i to. Pan van Daan zrobi z drewna wiecznik, wic i to jest
w porzdku.
Wigilia w. Mikoaja, w sobot, bya o wiele lepsza. Bylimy ogromnie ciekawi,
bo Bep i Miep w czasie jedzenia szeptay nieustannie z tat, tak e
przypuszczalimy, e co przygotowuj. I rzeczywicie, o godzinie smej zeszlimy
wszyscy drewnianymi schodami na d, zupenie ciemnym korytarzem (trzsam si
ze strachu i chciaam znale si bezpiecznie z powrotem na grze!) do pokoiku
przechodniego. Tam moglimy zapali wiato, poniewa pomieszczenie to nie ma
okien. Gdy to si stao, tata otworzy du szaf.
O, wspaniae! zawoalimy wszyscy.
W kcie sta duy kosz ozdobiony witomikoajowym papierem, a na grze
umocowana bya maska Czarnego Piotrusia .
********

Zabralimy kosz prdko na gr. Dla kadego by tam jaki miy prezent
z odpowiednim wierszykiem ********
. Na pewno znasz wierszyki mikoajowe, wic nie
bd Ci ich pisa.
Ja dostaam lalk z piernika, tata podprki do ksiek itp., itd. adnie to
w kadym razie wymylono, a jako e jeszcze nigdy w yciu adne z nas nie
obchodzio w. Mikoaja, premiera ta dobrze wypada.

Twoja Anne

PS. Dla tych z dou oczywicie te co mielimy, wszystko jeszcze z dawnych,

dobrych czasw, a poza tym dla Miep i Bep pienidze s zawsze na miejscu.
Dzisiaj dowiedzielimy si, e popielniczk dla pana van Daana, ramk do
obrazu dla Dussela i podprki do ksiek dla taty, wszystko to wasnorcznie zrobi
pan Voskuijl. Jak kto mg tak zrcznie to wykona, jest dla mnie zagadk!

CZWARTEK, 10 GRUDNIA 1942

Kochana Kitty,

Pan van Daan pracowa w brany misno-wdliniarsko-korzennej.

W przedsibiorstwie zosta zaangaowany ze wzgldu na swoj znajomo
przypraw, ale teraz jawi si on nam od kiebasianej strony, co nie jest dla nas
w adnym wypadku nieprzyjemne.
Zamwilimy duo misa (oczywicie nielegalnie), eby zaprawia do wekw na
wypadek, gdyby miay kiedy przyj cikie czasy. Chcia zrobi bia kiebas,
kiebas geldryjsk i metk. adny to by widok, jak najpierw kawaki misa
przechodziy przez maszynk, dwa albo trzy razy, potem wszystkie dodatki zostay
wymieszane z mas misn, a potem za pomoc tulejki zostay tym wypenione
jelita. Bia kiebas zjedlimy od razu w poudnie z kiszon kapust, ale geldryjska,
ktra bya przeznaczona do wekowania, musiaa najpierw dobrze wyschn i w tym
celu zostaa powieszona pod sufitem na kiju na dwch sznurkach. Kady, kto
wchodzi do pokoju i widzia wystawione na pokaz kiebasy, wybucha miechem.
Bo te by to przekomiczny widok.
W pokoju by niesamowity rozgardiasz. Pan van Daan, przepasany fartuchem
pani, w caej swej okazaoci (wydawa si o wiele grubszy, ni by) zajmowa si
misem. Zakrwawione rce, czerwona gowa i zaplamiony fartuch nadaway mu
wygld prawdziwego rzenika. Pani robia wszystko naraz, uczya si
niderlandzkiego z ksieczki, mieszaa zup, pilnowaa misa, wzdychaa
i narzekaa na swoje zamane grne ebro. Tak si dzieje, gdy starsze panie (!) robi
takie najbardziej idiotyczne wiczenia gimnastyczne, eby si pozby grubego tyka!
Dussel mia zapalenie oka i robi sobie przy piecu okady z rumianku. Promyk
soca, ktry wpada przez okno, przesuwa siedzcego na krzele Pima z jednej
strony na drug. Pim znowu pewnie czu bl w swoim reumatycznym miejscu, bo
siedzia dosy krzywo i z ponur twarz patrzy panu van Daanowi na rce.
Wyglda dosownie jak stary inwalida z przytuku. Peter biega z kotk Mouschi
dookoa pokoju, mama, Margot i ja obieraymy ziemniaki. W efekcie nikt z nas nie
wykonywa dobrze swoich zaj, poniewa przygldalimy si van Daanowi.
Dussel otworzy gabinet dentystyczny. Jako art donios Ci, jak przebiega
pierwsza wizyta.
Mama prasowaa, a pani, pierwsza, ktra musiaa w to uwierzy, usiada na
krzele na rodku pokoju. Dussel zacz z powag wypakowywa swoje pudeko
z instrumentami dentystycznymi, poprosi o wod kolosk jako rodek
dezynfekcyjny i wazelin w miejsce wosku. Zajrza w usta pani, dotkn zba
przedniego i trzonowego, przy czym pani za kadym razem si kurczya, jakby
umieraa z blu, wydajc nieartykuowane dwiki. Po dugim badaniu
(przynajmniej dla pani, bo nie trwao to duej ni dwie minuty) Dussel zacz
wyskrobywa dziurk. Ale nie, o tym nie byo mowy. Pani zacza dziko
wymachiwa rkami i nogami, tak e Dussel w pewnym momencie puci haczyk,
ktry... utkwi w ustach pani. Teraz dopiero zacz si cyrk! Pani miotaa si na
wszystkie strony, pakaa (o ile to moliwe z takim instrumentem w ustach),
prbowaa wyj haczyk z ust i przez to wszystko wepchna go jeszcze dalej.
Dussel przyglda si temu przedstawieniu ze miertelnym spokojem, podpierajc
si pod boki. Pozostali widzowie miali si niepohamowanie. To byo oczywicie
pode, bo wiem na pewno, e wrzeszczaabym jeszcze goniej. Po wielu obrotach,
kopniakach, krzykach i woaniach pani wyja wreszcie haczyk, a pan Dussel, jakby
nic si nie stao, kontynuowa swoj prac. Robi to tak szybko, e pani nie miaa
czasu zacz na nowo, ale mia te tylu pomocnikw, jak nigdy w yciu. Dwch
asystentw to niemao, pan i ja pracowalimy dobrze. Cao przypominaa obrazek
ze redniowiecza z podpisem: Cyrulik przy pracy. Pacjentka nie miaa jednak zbyt
duo cierpliwoci, musiaa pilnowa swojej zupy i swojego jedzenia. Jedna
rzecz jest pewna, pani nie da si ju tak prdko zbada!

Twoja Anne

NIEDZIELA, 13 GRUDNIA 1942

Kochana Kitty,

Siedz sobie przyjemnie w kantorze przednim i przez szpar w cikich zasonach

patrz na zewntrz. Zmierzcha si, ale jest jeszcze dosy jasno, eby do Ciebie
napisa.
To jest bardzo zwariowany widok, gdy patrz na przechodzcych ludzi, wydaje
si, jakby wszyscy si dokd bardzo spieszyli i niemal deptali sobie po pitach.
Rowerzyci, no, za tym tempem w ogle nie mona nady, nie mog nawet
zobaczy, jaki rodzaj indywiduum siedzi na wehikule. Ludzie w tej dzielnicy nie
wygldaj zbyt atrakcyjnie, a zwaszcza dzieci s zbyt brudne, eby je zapa choby
szczypcami, prawdziwe dzieci z biednej dzielnicy z zasmarkanymi nosami, ledwo
rozumiem ich argon.
Wczoraj po poudniu kpaymy si tu z Margot i ja powiedziaam:
Gdybymy tak raz kiedy wyowiy wdk te dzieci, ktre tu biegaj, jedno po
drugim, wykpay, opary i naprawiy ich rzeczy, i znowu wypuciy na zewntrz,
to...
Margot odpara na to:
To byyby jutro znowu tak samo brudne i obdarte, jak przedtem.
 Ale co ja za gupstwa plot, s i inne rzeczy do ogldania, auta, statki i deszcz.
Sysz tramwaj i dzieci, i cieszy mnie to.
Nasze myli s rwnie mao urozmaicone, jak my sami. Wszystko si stale krci
jak karuzela, od ydw do jedzenia, a od jedzenia do polityki. propos ydw,
wczoraj, jakby to by cud wiata, widziaam przez zason dwch ydw. To byo
takie dziwne uczucie, tak jakbym zdradzia tych ludzi i przypatrywaa si teraz
w ukryciu ich nieszczciu.
Tu, zaraz naprzeciwko, stoi barka mieszkalna, na ktrej mieszka szyper z on
i dziemi. Czowiek ten ma maego, ujadajcego psa. Tego pieska znamy tylko ze
szczekania i ogonka, ktry wida, gdy piesek biega po burcie dki.
Oj, zaczyna la i wikszo ludzi schowaa si pod parasolami, nie widz
niczego poza paszczami przeciwdeszczowymi i czasem tyem gowy w czapce.
Waciwie nie musz patrze, powoli znam te kobiety ju na pami: rozdte od
ziemniakw, w czerwonym albo zielonym paszczu, na zdeptanych obcasach, z torb
na ramieniu, z surowymi lub dobrotliwymi twarzami, w zalenoci od humoru ma.

Twoja Anne

WTOREK, 22 GRUDNIA 1942

Kochana Kitty,

Oficyna z radoci przyja wiadomo, e na Boe Narodzenie kady dostanie

dodatkowo wier funta masa. Gazeta podaje wprawdzie p funta, ale to jest tylko
dla tych szczliwych miertelnikw, ktrzy kartki ywnociowe dostaj od pastwa,
a nie dla ukrywajcych si ydw, ktrzy z powodu droyzny kupuj nielegalnie
tylko cztery zamiast omiu. Upieczemy sobie w semk co z tego masa. Dzi rano
zrobiam ciastka i dwa torty. Tu na grze mamy pene rce roboty i mama zabronia
mi si uczy lub czyta, zanim nie bdziemy mie za sob wszystkich prac
domowych.
Pani van Daan ley w ku ze swoim stuczonym ebrem, przez cay dzie
narzeka, kae sobie nieustannie zakada nowe opatrunki i z niczego nie jest
zadowolona. Bd si cieszy, gdy znowu stanie na swoich dwch nkach i sama
si zajmie swoim kramikiem, bo jedn rzecz trzeba powiedzie, jest niezwykle
obowizkowa i dokadna, i dopki pozostaje w dobrej kondycji fizycznej
i psychicznej, take wesoa.
Jakbym w cigu dnia nie syszaa wystarczajco psst, psst, poniewa robi
zawsze zbyt duo haasu, mj pan wspmieszkaniec wpad na pomys, eby i w
nocy wielokrotnie woa do mnie psst, psst. Nie wolno mi si wic wedug niego
nawet troch obrci. Odmawiam powicania temu uwagi i nastpnym razem te
zawoam do niego psst.
Z dnia na dzie robi si on coraz bardziej nieprzyjemny i egoistyczny. Z hojnie
obiecywanych ciastek nie zobaczyam po pierwszym tygodniu ju ani jednego
wicej. Zwaszcza w niedziele doprowadza mnie do wciekoci, kiedy zapala tak
wczenie wiato i przez dziesi minut wykonuje wiczenia gimnastyczne.
Mnie, biednej mczennicy, wydaje si, e trwa to godziny, bo krzesa, ktrymi
przeduone jest ko, przesuwaj si stale tam i z powrotem pod moj zaspan
gow. Po kilkakrotnym energicznym machniciu rkami, koczcym wiczenia
sprawnociowe, pan rozpoczyna toalet. Kalesony wisz na haku, wic najpierw po
nie, a potem z powrotem. Krawat ley na stole, znowu popychajc i potykajc si
obok krzese i t sam drog z powrotem.
Ale nie chc Ci zajmowa narzekaniem na starych, nieprzyjemnych panw, to
przecie niczego nie zmieni, a eby zachowa spokj, musz niestety zaniecha
wszystkich swoich rodkw zemsty, jak wykrcanie arwki, zamykanie drzwi na
klucz, chowanie ubra.
Ach, robi si taka rozsdna! Wszystko musi si tu dokonywa rozsdnie,
uczenie si, czytanie, trzymanie buzi na kdk, pomaganie, bycie kochanym,
przyznawanie racji i nie wiem, co jeszcze! Obawiam si, e mj rozsdek, ktry nie
jest ju raczej zbyt duy, wyczerpi o wiele za szybko i nic mi nie zostanie na
powojenne czasy.

Twoja Anne
 RODA, 13 STYCZNIA 1943

Kochana Kitty,

Dzi rano przeszkadzano mi we wszystkim i nie mogam przez to niczego naleycie

skoczy.
Mamy nowe zajcie, mianowicie napenianie paczuszek (sproszkowanym) sosem
do pieczenia. Ten sos jest produktem firmy Gies i Co. Pan Kugler nie moe znale
napeniaczy, a jeeli my to robimy, wychodzi o wiele taniej. To jest taka praca, jak
musz wykonywa rwnie w wizieniach, szczeglnie nudna i zaczyna si od tego
krci w gowie, i dostaje si atakw miechu z byle przyczyny.
Na zewntrz jest strasznie. Dzie i noc wywlekaj tych biednych ludzi,
niemajcych przy sobie nic poza plecakiem i odrobin pienidzy. Te rzeczy zostaj
im po drodze rwnie zabrane. Rodziny s rozczane, mczyni, kobiety i dzieci
rozdzielani. Dzieci wracajce ze szkoy do domu nie znajduj ju swoich rodzicw.
Kobiety robice zakupy znajduj, wrciwszy do domu, dom zapiecztowany, rodzina
znikna. Holenderscy chrzecijanie rwnie si ju obawiaj, ich synowie s
wysyani do Niemiec. Wszyscy si boj. A kadej nocy przelatuj nad Holandi setki
samolotw, lec do niemieckich miast i orz tam ziemi bombami, i o kadej
godzinie padaj w Rosji i Afryce setki, a nawet tysice ludzi. Nikt nie moe pozosta
na uboczu. Caa kula ziemska prowadzi wojn i chocia aliantom idzie lepiej, koca
jeszcze nie wida.
A my, my mamy si dobrze, tak, lepiej ni miliony innych. Jestemy bezpieczni
i spokojni i przejadamy, jak to si mwi, swoje pienidze. Jestemy tak egoistyczni,
e rozmawiamy o po wojnie, cieszymy si z nowych ubra i butw, podczas gdy
powinnimy oszczdza kadego centa, eby pomc po wojnie tym innym ludziom,
by ratowa to, co jeszcze bdzie do uratowania.
Te dzieci tutaj biegaj w cienkich bluzeczkach i drewniakach na nogach, bez
paszczy, bez czapek, bez poczoch, i nie ma nikogo, kto by im pomg. Nie maj
nic w brzuchu, ale uj marchewk, uciekaj z zimnego mieszkania na zimn ulic
i id do szkoy, do jeszcze zimniejszej klasy. Tak, do tego ju w Holandii doszo, e
niezliczona liczba dzieci zatrzymuje na ulicy przechodniw i prosi o kawaek
chleba.
Mogabym Ci godzinami opowiada o ndzy, jak przynosi z sob wojna, ale
staj si przez to tylko jeszcze bardziej przygnbiona. Nie pozostaje nam nic innego,
jak moliwie najspokojniej zaczeka do koca tej ndzy. Czekaj zarwno ydzi, jak
i chrzecijanie, czeka caa ziemia, a wielu czeka na swoj mier.

Twoja Anne

SOBOTA, 30 STYCZNIA 1943

Kochana Kitty,

Pieni si z wciekoci, a nie wolno mi tego okaza, chciaabym tupa nogami,

krzycze, raz mocno potrzsn mam, paka i nie wiem, co jeszcze za te
nieprzyjemne sowa, drwice spojrzenia, obwinienia, ktre jak strzay z mocno
napitego uku trafiaj mnie kadego dnia na nowo, a ktre tak trudno wycign
z mojego ciaa. Chciaabym krzycze do mamy, Margot, van Daana, Dussela, a take
do taty: Zostawcie mnie w spokoju, dajcie mi wreszcie przespa noc bez mokrej od
ez poduszki, palcych oczu i huku w gowie. Zostawcie mnie, zostawcie z dala od
wszystkiego, najlepiej z dala od caego wiata!. Ale nie mog tego zrobi, nie mog
pokaza im mego zwtpienia, nie mog im pozwoli spojrze na rany, ktre mi
zadali, nie mogabym znie ich wspczucia i dobrotliwej drwiny, nawet wtedy
jeszcze musiaabym krzycze.
Wszyscy uwaaj, e jestem przesadna, gdy mwi, mieszna, gdy milcz,
bezczelna, gdy odpowiadam, przebiega, gdy mam dobry pomys, leniwa, gdy jestem
zmczona, egoistyczna, gdy zjem o ks za duo, gupia, tchrzliwa, wyrachowana
itp., itd. Przez cay dzie nie sysz niczego innego ni to, e jestem nieznonym
stworzeniem, i chocia miej si z tego, i zachowuj si tak, jakbym si tym
w ogle nie przejmowaa, przejmuj si jednak, chciaabym poprosi Boga, eby mi
da inn natur, ktra nie podburza wszystkich ludzi przeciwko mnie.
 To niemoliwe, moja natura zostaa mi dana i nie mog by za, czuj to.
Bardziej si staram, eby wszystkich zadowoli, ni im si kiedykolwiek nio,
prbuj si mia, gdy jestem na grze, poniewa nie chc im pokazywa mojego
smutku.
Niejeden raz wyrzucaam mamie po serii niesprawiedliwych zarzutw:
Wszystko mi jedno, co mwisz. Daj mi spokj, jestem przecie beznadziejnym
przypadkiem.
Oczywicie syszaam natychmiast, e jestem bezczelna, przez dwa dni nie
zwracano na mnie uwagi, a potem nagle znowu o wszystkim zapominano
i traktowano mnie jak kadego innego.
Dla mnie jest to niemoliwe, eby jednego dnia by sodk jak cukierek,
a nastpnego rzuca im w twarz swoj nienawi. Wybieram raczej drog zotego
rodka, ktra nie jest pozacana, milcz o tym, co myl, i staram si by dla nich
niemal tak lekcewaca, jak oni dla mnie. Ach, gdybym to potrafia.

Twoja Anne

PITEK, 5 LUTEGO 1943

Kochana Kitty,

Chocia nie pisaam Ci ju dawno o ktniach, nie zasza pod tym wzgldem adna
zmiana. Pan Dussel na pocztku bardzo tragicznie przeywa te prdko zapominane
wanie, ale teraz zaczyna si przyzwyczaja i nie prbuje ju poredniczy.
Margot i Peter nie s wcale tym, co okrela si jako mode, oboje s tacy nudni
i spokojni. Ja strasznie si od nich rni i stale sysz:
Margot i Peter te tego nie robi, spjrz cho raz na swoj kochan
siostrzyczk!
Uwaam, e to straszne.
Wyznam Ci, e w ogle nie chc si sta taka jak Margot. Ona jest dla mnie zbyt
ospaa i obojtna, kademu daje si przegada i we wszystkim przyznaje racj. Ja
chc by silniejsza duchowo! Ale takie teorie trzymam dla siebie, okropnie by mnie
wymiali, gdybym wystpia z tak obron.
Przy stole atmosfera jest najczciej napita. Na szczcie wybuchy zostaj
czasem powstrzymywane przez zupozjadw. Zupozjadami s wszyscy ci, ktrzy
przychodz z dou, eby dosta miseczk zupy.
Dzi w poudnie pan van Daan znowu zacz o tym, e Margot tak mao je.
Na pewno, eby utrzyma szczup sylwetk odezwa si drwicym tonem.
Mama, ktra zawsze broni Margot, powiedziaa gono:
Nie mog ju sucha tej paskiej gupiej gadaniny.
Pani zrobia si purpurowa, pan spojrza przed siebie i milcza. Czsto miejemy
si te z tej czy innej osoby. Niedawno pani plota takie wspaniae bzdury.
Opowiadaa o dawnych czasach, jak dobrze rozumiaa si z ojcem i ile flirtowaa.
I wiecie pastwo cigna gdy jaki pan staje si troch natarczywy, mwi
mj ojciec, to musisz mu powiedzie: Prosz pana, ja jestem dam, wtedy bdzie
wiedzia, co masz na myli.
Wybuchnlimy miechem, jakby to by dobry art.
Take Peter, cho najczciej cichy, daje nam czasem powd do wesooci. Ma
to nieszczcie, e uwielbia obce sowa, ale nie zna ich znaczenia. Pewnego
popoudnia, gdy z powodu wizyty w kantorze nie moglimy chodzi do toalety,
musia mimo wszystko niezwykle pilnie si tam uda, ale nie spuci wody. eby
nas wic ostrzec przed mao przyjemnym zapachem, umocowa na drzwiach toalety
tabliczk s.v.p. gaz. Chcia tam oczywicie napisa ostronie, gaz, ale s.v.p.
uzna za wytworniejsze. O tym, e to znaczy prosz, nie mia pojcia.
********

Twoja Anne

SOBOTA, 27 LUTEGO 1943

Kochana Kitty,

Pim kadego dnia spodziewa si inwazji. Churchill mia zapalenie puc, powoli
dochodzi do siebie. Gandhi, indyjski czowiek pokoju, prowadzi swj ktry z kolei
strajk godowy.
Pani utrzymuje, e jest fatalistk. Ale kto si najbardziej boi, gdy strzelaj? Nikt
inny jak Petronella van Daan.
Jan przynis nam list pasterski biskupw do wiernych w Kociele. By
przepiknie napisany i dodawa odwagi. Nie siedcie bezczynnie, Holendrzy, niech
kady wasn broni walczy o wolno kraju, narodu i wyznania! Pomagajcie,
dawajcie, nie wahajcie si! To gosz tak o, z ambony. Czy to pomoe? Naszym
wspwyznawcom na pewno nie.
Wyobra sobie, co si nam znowu przytrafio! Waciciel parceli sprzeda ten
dom, nie informujc o tym Kuglera ani Kleimana. Pewnego ranka przyszed nowy
waciciel z architektem obejrze dom. Na szczcie obecny by pan Kleiman, ktry
pokaza tym panom wszystko, poza nasz Oficynk. Rzekomo zapomnia z domu
klucza od drzwi przechodnich. Nowy waciciel nie pyta o wicej. Oby tylko nie
wrci i nie zechcia mimo wszystko obejrze Oficyny, bo wtedy le si to dla nas
skoczy!
Tata oprni dla Margot i dla mnie pudeko po kartotece i woy do niego
karteczki, ktre z jednej strony nie s jeszcze zapisane. To bdzie kartoteka ksiek.
Obie zapisujemy mianowicie, jakie ksiki przeczytaymy, kto je napisa i dat.
Znowu si czego nauczyam, burdel i kokota. Sprawiam sobie na to specjaln
ksieczk.
Nowy podzia masa i margaryny. Kady dostaje swj kawaek smarowida na
wasny talerz. Ten podzia dokonuje si bardzo nieuczciwie. Van Daanowie, ktrzy
zawsze robi niadanie, daj sobie samym ptora raza wicej ni nam. Moi
staruszkowie za bardzo obawiaj si ktni, eby co na to powiedzie. Szkoda,
uwaam, e takim ludziom trzeba zawsze odpaca t sam monet.

Twoja Anne

CZWARTEK, 4 MARCA 1943

Kochana Kitty,

Pani ma nowe imi, nazywamy j Mrs. Beaverbrook. Znaczenia tego oczywicie nie
rozumiesz, ja Ci to powiem: w angielskim radiu pewien Mr. Beaverbrook mwi
czsto o zbyt agodnych bombardowaniach Niemiec. Pani van Daan zawsze
i kademu si sprzeciwia, nawet Churchillowi i wiadomociom radiowym, ale
z panem Beaverbrookiem wzruszajco si zgadza. Dlatego uznalimy, e najlepiej
bdzie, jeeli wyjdzie za m za pana Beaverbrooka, a e jej to pochlebio, nazywa
si odtd ju na stae Mrs. Beaverbrook.
Dostaniemy nowego pomocnika do magazynu, stary musi wyjecha do Niemiec,
jest to przykre, ale dla nas dobre, poniewa nowy nie zna domu. Stale jeszcze boimy
si pomocnikw z magazynu.
Gandhi znowu je.
Nielegalny handel idzie wspaniale. Moglibymy naje si po uszy, gdybymy
mieli pienidze, eby paci te niemoliwe ceny. Nasz handlarz warzywami kupuje
ziemniaki od Wehrmachtu i przynosi je w workach do kantoru prywatnego. Wie,
e si ukrywamy, i dlatego przychodzi zawsze jak naley, w czasie przerwy
obiadowej, gdy magazyn wychodzi.
Nie moemy oddycha, bo zaraz musimy kicha i kaszle, tyle pieprzu miele si
w mynkach. Kady, kto przychodzi na gr, wita nas apsik. Pani twierdzi, e nie
zejdzie na d, rozchorowaaby si, gdyby powchaa troch wicej pieprzu.
Uwaam, e tata nie ma wcale miego przedsibiorstwa, nic tylko rodki
elatynowe albo ostry pieprz. Jeeli kto jest ju kupcem rodkw ywnociowych,
to powinno tam te przecie by co do asowania!
Dzi rano znowu usyszaam przetaczajc si nade mn grzmic burz sw,
tak si byskao od nieprzyzwoitych wyrae, e uszy mi dwiczay od Anne ze
a van Daanw dobre. Niech to dunder winie!

Twoja Anne
 RODA, 10 MARCA 1943

Kochana Kitty,

Wczoraj wieczorem mielimy spicie, poza tym nieustannie strzelano. Nie

oduczyam si jeszcze strachu przed wszystkim, co jest strzelaniem lub samolotami,
i prawie co noc le u taty w ku, eby tam szuka pociechy. To moe by,
owszem, bardzo dziecinne, ale musiaaby to kiedy przey! Nie mona zrozumie
wasnych sw, tak hucz armaty. Mrs. Beaverbrook, fatalistka, zacza prawie
paka i mwia bardzo trwoliwym gosikiem:
O, to jest takie nieprzyjemne, o, oni tak gono strzelaj! a to znaczy: tak
bardzo si boj.
Przy wietle wiecy nie wydawao mi si to takie straszne, jak wtedy, gdy byo
ciemno. Dygotaam, jakbym miaa gorczk i bagaam tat, eby znowu zapali
wieczk. By nieubagany, wiato pozostao zgaszone. Nagle zaczy strzela
karabiny maszynowe, to jest jeszcze dziesi razy gorsze od armat. Mama
wyskoczya z ka i ku wielkiej zoci Pima zapalia wiec. Jej rezolutn
odpowiedzi na jego marudzenie byo:
Anne nie jest starym onierzem! I basta!
Czy opowiadaam Ci o innych strachach pani? Sdz, e nie. Aby by
poinformowan o wszystkich oficynowych przygodach, powinna wiedzie i to. Pani
syszaa pewnego wieczoru zodziei na poddaszu, usyszaa prawdziwe gone kroki
i tak si baa, e obudzia ma. Wanie w tym momencie zodzieje zniknli i cay
haas, jaki usysza pan, to byo bicie zalknionego serca fatalistki.
Och, Putti zdrobniae imi pana na pewno zabrali kiebasy i cay groch.
I Petera! O, czy Peter ley jeszcze w swoim ku?
Petera na pewno nie ukradli, nie obawiaj si i daj mi spa!
Ale z tego nic nie wyszo. Pani ze strachu nie zasna ju wicej.
Kilka nocy pniej caa rodzina z gry zostaa obudzona przez haasy duchw.
Peter poszed na poddasze z latark kieszonkow i rrrt, co tam uciekao? Masa
duych szczurw!
Gdy si dowiedzielimy, kim byli ci zodzieje, zamknlimy tam Mouschi
i niepodani gocie ju nie wrcili, przynajmniej... nie w nocy.
Par wieczorw temu Peter poszed na strych (byo dopiero wp do smej
i jasno na zewntrz), eby przynie troch starych gazet. eby wspi si po
schodach, musia si dobrze chwyci wazu, nie zagldajc pooy na nim rk i...
ze strachu i blu o mao nie spad ze schodw. Nic o tym nie wiedzc, pooy rk
na duym szczurze, ktry go mocno ugryz. Krew cieka mu przez piam, gdy
przyszed do nas biay jak rcznik i na uginajcych si kolanach. Nic dziwnego,
niezbyt przyjemnie jest gaska duego szczura, a jeszcze w dodatku zosta
ugryzionym, to straszne.

Twoja Anne

PITEK, 12 MARCA 1943

Kochana Kitty,

Czy mog Ci przedstawi: mama Frank, obroczyni dzieci! Dodatkowa porcja masa
dla modocianych, nowoczesne problemy modziey, mama we wszystkim
wystpuje po stronie dzieci i po porcji ktni prawie zawsze dopina swego.
Zepsu si soik zawekowanego ozora. Krlewska uczta dla Mouschi i Moffi.
Moffi nie jest Ci jeszcze znana, bya ju jednak w przedsibiorstwie, zanim
zaczlimy si ukrywa. Jest kotem magazynowym i biurowym, a szczury
w skadzie trzyma na odlego. Take jej polityczne imi atwo wytumaczy.
********

Przez pewien okres firma Gies & Co. miaa dwa koty, jednego do magazynu
i jednego na poddasze. Zdarzao si czasem, e si spotykay, co zawsze
wywoywao wielkie walki. Magazyniarz by zawsze tym, ktry napada, ale zwierz
z poddasza i tak na kocu odnosio zwycistwo. Podobnie jak w polityce. Kota
z magazynu nazwano wic Niemiec lub Moffi, a kota z poddasza Anglik lub
Tommie. Tommie zosta pniej usunity, a Moffi jest dla nas rozrywk, gdy
schodzimy na d.
Zjedlimy tak duo brzowej i biaej fasoli, e ju nie mog na ni patrze. Gdy
tylko o niej myl, robi mi si niedobrze.
Wieczorna dostawa chleba zostaa cakowicie wstrzymana.
Tatu powiedzia wanie, e nie jest w dobrym humorze. Znowu ma takie
smtne oczka, biedaczek!
Oszalaam po prostu na punkcie ksiki Stuknicie do drzwi Iny Boudier-Bakker.
Ta saga rodzinna jest nadzwyczaj dobrze napisana, natomiast to, co jest dookoa
o wojnie, pisarzach czy emancypacji kobiet, nie jest zbyt dobre, ale, szczerze
mwic, nie interesuje mnie to za bardzo.
Straszne ataki bombowe na Niemcy. Pan van Daan ma zy humor. Powd:
niedobr papierosw.
Dyskusja nad kwesti: zje puszki czy nie przebiega pomylnie dla naszej
partii.
Nie mog ju woy adnego buta, poza butami narciarskimi, ktre w domu s
ogromnie niepraktyczne. Par somkowych sandaw za 6 guldenw 50 centw
mogam nosi tylko przez tydzie, potem odmwiy suby. Moe Miep
wykombinuje co nielegalnie.
Musz jeszcze obci tacie wosy. Pim twierdzi, e nigdy po wojnie nie wemie
ju innego fryzjera, tak dobrze wykonuj swoj prac. Gdybym tylko nie przycinaa
mu tak czsto uszu!

Twoja Anne

CZWARTEK, 18 MARCA 1943

Najdrosza Kitty,

Turcja przystpia do wojny. Wielkie podniecenie. Oczekiwanie w napiciu na

wiadomoci radiowe.
 PITEK, 19 MARCA 1943

Kochana Kitty,

Rozczarowanie nastpio ju w godzin po radoci i wyprzedzio t ostatni. Turcja

nie przystpia jeszcze do wojny, tamtejszy minister mwi tylko o szybkim
zniesieniu neutralnoci. Na placu Dam sta sprzedawca gazet i krzycza:
Turcja po stronie Anglii!
W ten sposb wyrywano mu gazety z rk. Tak to ta radosna pogoska dotara i do
nas.
Banknoty tysicguldenowe zostay uznane za niewane. To jest stryczek dla
wszystkich handlujcych na czarno i tym podobnych, ale tym bardziej dla innych
lewych pienidzy czy ukrywajcych si. Gdy si chce wymieni banknot
tysicguldenowy, trzeba dokadnie wyjani i udowodni, skd si go ma. Mona
tym jeszcze zapaci podatek, to take mija w przyszym tygodniu. Banknoty
pisetguldenowe przepadaj w tym samym czasie. Gies & Co. miaa jeszcze lewe
banknoty tysicguldenowe, nadpacili podatek na duszy czas, w ten sposb
wszystko jest na czysto.
Dussel dosta bormaszyn na peda, zostan wkrtce poddana powanej kontroli.
Poza tym Dussel absolutnie nie przestrzega regu ukrywania si. Nie tylko pisze
listy do swojej ony, ale i prowadzi przyjemn korespondencj z rnymi innymi
osobami. Kae Margot, jako oficynowej nauczycielce niderlandzkiego, sprawdza te
listy. Tata zabroni mu tego surowo. Skoczyo si sprawdzanie Margot, ale sdz,
e on prdko wrci do pisania.
Fhrer wszystkich Niemcw przemawia do rannych onierzy. Przykro byo
sucha. Pytania i odpowiedzi wyglday mniej wicej tak:
Nazywam si Heinrich Scheppel.
Gdzie raniony?
Pod Stalingradem.
Co ranione?
Dwie odmroone stopy i zamanie stawu lewego ramienia.
 Dokadnie tak radio przekazao nam ten straszny teatr marionetek. Ranni zdawali
si dumni ze swoich zranie, im wicej, tym lepiej. Jeden z nich ze wzruszenia, e
mg poda rk Fhrerowi (o ile jeszcze j mia), niemal nie by w stanie mwi.
Spado mi na podog pachnce mydeko Dussela. Nadepnam na nie i wtedy
odama si cay kawaek. Ju zawczasu poprosiam tat o odszkodowanie dla niego,
zwaszcza dlatego, e Dussel nie dostaje wicej ni jedn kostk myda na miesic.

Twoja Anne

CZWARTEK, 25 MARCA 1943

Kochana Kitty,

Mama, tata, Margot i ja siedzielimy sobie wczoraj przyjemnie razem; nagle wszed
Peter i szepn tacie co do ucha. Usyszaam jakie beczka przewrcona
w magazynie i kto grzeba przy drzwiach.
Margot te to zrozumiaa, ale prbowaa mnie jeszcze troch uspokoi, bo
zrobiam si oczywicie biaa jak kreda i byam bardzo zdenerwowana. Czekaymy
w trjk; tata z Peterem poszli w tym czasie na d. Nie miny dwie minuty,
a przysza pani van Daan, powiedziaa, e Pim poprosi j o wyczenie radia
i pjcie po cichu na gr. Ale tak to jest, e gdy si chce chodzi bardzo cicho, to
stopnie starych schodw trzeszcz akurat dwa razy goniej. Po piciu minutach
przyszli Peter z Pimem, biali po czubki nosw, i opowiedzieli o swoich przeyciach.
Usadowili si pod schodami i czekali, bez rezultatu. Nagle, istotnie, usyszeli dwa
mocne uderzenia, jakby tu, w domu, kto zatrzasn dwoje drzwi. Pim jednym
skokiem by na grze, Peter ostrzeg najpierw jeszcze Dussela, ktry, robic wiele
ceregieli i szumu, znalaz si w kocu na grze. Na bosaka poszlimy pitro wyej,
do rodziny van Daanw. Pan by strasznie przezibiony i lea ju w ku, wic
zgromadzilimy si przy jego ou i szeptalimy o naszych przypuszczeniach. Za
kadym razem, gdy pan gono kaszla, mylaymy z pani, e nas sparaliuje ze
strachu. Trwao to tak dugo, a jedno z nas wpado na ten wietny pomys, eby mu
da kodein. Kaszel natychmiast ustpi.
Znowu czekamy i czekamy, ale niczego wicej nie sycha i waciwie wszyscy
teraz sdzimy, e zodzieje, usyszawszy kroki w tak cichym zwykle domu, wzili
nogi za pas. Nieszczciem teraz byo to, e radio na dole byo jeszcze nastawione
na Angli, a wok niego stay krzesa. Gdyby teraz sforsowano drzwi, a suba
ochrony przeciwlotniczej zauwayaby to i ostrzega policj, mogyby z tego
zdarzenia wypyn bardzo nieprzyjemne skutki. Pan van Daan wsta wic, wdzia
spodnie i marynark, naoy kapelusz i bardzo ostronie zszed za tat po schodach,
za nim poszed Peter, ktry na wszelki wypadek uzbrojony by w ciki motek.
Panie (cznie z Margot i ze mn) czekay w napiciu na grze, a w pi minut
pniej panowie pojawili si z powrotem i powiedzieli, e wszystko w domu jest
w porzdku. Umwilimy si, e nie bdziemy spuszcza wody ani spukiwa
toalety; ale poniewa podniecenie odbio si prawie wszystkim domownikom na
odku, moesz sobie wyobrazi, jaki smrd tam panowa, gdy kade z nas po kolei
zaatwio swoj potrzeb.
Gdy co si dzieje, to zawsze mnstwo rzeczy naraz. Rwnie i teraz. Po
pierwsze, nie zagraa wiea Westertoren, ktra dziaaa na mnie zawsze tak
uspokajajco. Po drugie, pan Voskuijl poprzedniego wieczora wyszed wczeniej,
a my nie bylimy pewni, czy Bep udao si zdoby klucze i by moe zapomniaa
zamkn drzwi.
Ale teraz nie robio to zbyt wielkiej rnicy, stale jeszcze by wieczr
i tkwilimy w niepewnoci, chocia uspokoilimy si troch, gdy od okoo
kwadransa po smej, gdy nasz dom z powodu zodzieja przesta by bezpieczny, do
wp do jedenastej niczego wicej nie syszelimy. Po dokadniejszym
zastanowieniu si wydao si nam te bardzo nieprawdopodobne, eby jaki zodziej
wyamywa drzwi tak wczenie wieczorem, gdy ulic mog jeszcze chodzi ludzie.
Poza tym komu z nas przyszo do gowy, e moliwe, e jeszcze pracowa zarzdca
magazynu naszych ssiadw, firmy Keg, bo w tym zdenerwowaniu i przy naszych
cienkich cianach mona atwo pomyli odgosy, a i wyobrania odgrywa
najczciej w takich wakich momentach du rol.
Poszlimy do ek, ale sen nie u wszystkich nadchodzi. Zarwno tata, mama,
jak i pan Dussel dugo nie mogli zasn, a ja, przesadzajc odrobin, mog
powiedzie, e nie zmruyam oka. Dzi rano panowie zeszli na d i pocignli za
drzwi zewntrzne, czy byy jeszcze zamknite na klucz, ale wszystko byo
bezpieczne!
Te wydarzenia, ktre w ogle nie byy mie, zostay oczywicie barwnie
opowiedziane kantorowi, bo gdy wszystko minie, mona si atwo mia z takich
rzeczy, i tylko Bep wzia nas na serio.

Twoja Anne

PS. Klozet by dzi rano zapchany i tata musia dugim drewnianym kijem
wycign z niego wszystkie przepisy na truskawki (nasz obecny papier klozetowy)
z paroma kilo kau. Kij pniej spalono.

SOBOTA, 27 MARCA 1943

Kochana Kitty,

Skoczy si kurs stenografii, teraz zaczynamy wiczy szybko. Ale robimy si

mdrzy! Opowiem Ci jeszcze co o moich zajciach, zabijaczach dni (tak je
nazywam, bo nie robimy nic innego, tylko dajemy upywa dniom najszybciej jak to
moliwe, eby prdzej zbliy si koniec ukrywania). Szalej na punkcie mitologii,
a najbardziej na punkcie bogw greckich i rzymskich. Tutaj myl, e to s
przejciowe skonnoci, nigdy nie syszeli o podlotku penym uznania dla bogw.
No, to bd pierwsza!
Pan van Daan jest przezibiony albo raczej: ma lekkie drapanie w gardle. Robi
wok tego ogromny szum. Pukanie herbat rumiankow, pdzlowanie podniebienia
tynktur z mirry, balsam na pier, nos, zby i jzyk i do tego jeszcze zy humor!
Rauter, jaki wysoko postawiony Szwab, wygosi przemwienie. Wszyscy
ydzi musz do 1 lipca opuci kraje germaskie. Od 1 kwietnia do 1 maja zostanie
oczyszczona prowincja Utrecht (jakby to byy karaluchy), od 1 maja do 1 czerwca
prowincje Holandia Pnocna i Poudniowa. Jak stado biednego, chorego
i zaniedbanego byda przewoeni s ci biedni ludzie do brudnych miejsc rzezi. Ale
niech ja o tym milcz, tylko koszmary mi si ni z moich wasnych myli!
Jeszcze jedn mi nowink jest to, e niemiecki oddzia Giedy Pracy zosta
podpalony przez sabotaystw. W kilka dni pniej to samo w Urzdzie Stanu
Cywilnego. Mczyni w mundurach niemieckiej policji zwizali wartownikw i w
ten sposb sprawili, e przepady wane papiery.

Twoja Anne

CZWARTEK, 1 KWIETNIA 1943

Kochana Kitty,

Raczej bez nastroju do artw (patrz data), wrcz przeciwnie, dzi mog spokojnie
zacytowa powiedzenie: Nieszczcia chodz parami.
Po pierwsze, nasz rozweselacz, pan Kleiman, dosta wczoraj okropnego
krwawienia odka i przez co najmniej trzy tygodnie musi pozosta w ku.
Musisz wiedzie, e bardzo czsto cierpi na krwawienie odka, na co, zdaje si, nie
uroso jeszcze adne ziele. Po drugie, Bep ma gryp. Po trzecie, pan Voskuijl idzie
w przyszym tygodniu do szpitala. Ma prawdopodobnie wrzd odka i musi zosta
zoperowany. A po czwarte, przyjechali dyrektorzy fabryki Pomosinwerke z Frank
furtu, eby omwi nowe dostawy Opekty. Tata omwi z Kleimanem wszystkie
punkty tej rozmowy, w tym popiechu pan Kugler nie moe zosta zbyt dobrze
poinformowany.
Frankfurccy panowie przyjechali, tata ju zawczasu dra o przebieg rozmowy.
Gdybym tylko mg przy tym by, gdybym tylko by na dole wykrzykiwa.
Przy ucho do podogi. Ci panowie przyjd przecie do kantoru prywatnego,
wic bdziesz mg wszystko sysze.
Twarz taty rozjania si i o wp do jedenastej wczoraj rano Margot i Pim
(dwoje uszu syszy wicej ni jedno) zajli swoje pozycje na pododze. Rozmowa
nie skoczya si rano, w poudnie jednak tata nie by ju w stanie kontynuowa
kampanii podsuchowej. By cay poamany przez t niezwyk i niepraktyczn
pozycj. Zajam jego miejsce o wp do trzeciej, gdy usyszelimy gosy na
korytarzu. Margot dotrzymywaa mi towarzystwa; rozmowa bya czciowo tak
rozwleka i nudna, e nagle zasnam na tym twardym i zimnym linoleum. Margot
nie odwaya si mnie dotkn ze strachu, e usysz nas na dole, a woa nie mona
byo w ogle. Spaam dobre p godziny, potem obudziam si przestraszona
i zapomniaam wszystko z tej wanej rozmowy. Na szczcie Margot lepiej uwaaa.

Twoja Anne

PITEK, 2 KWIETNIA 1943

Kochana Kitty,

Ach, znowu mam co strasznego na swojej licie grzechw. Wczoraj wieczorem

leaam w ku i czekaam na tat, eby pomodli si z nim i powiedzie dobranoc,
gdy do pokoju wesza mama, usiada na moim ku i bardzo niemiao zapytaa:
Anne, tatu jeszcze nie przyjdzie, czy moemy pomodli si raz wsplnie?
Nie, Musia odpowiedziaam.
Mama si podniosa, postaa chwil przy moim ku, potem powoli podesza do
drzwi. Nagle odwrcia si i z wykrzywion twarz powiedziaa:
Nie chc by na ciebie za. Mioci nie mona stumi!
Par ez spyno po jej twarzy, gdy wychodzia za drzwi.
Leaam cicho i natychmiast uznaam, e to pode z mojej strony, e j tak
surowo od siebie odepchnam, ale wiedziaam te, e nie mogam odpowiedzie
inaczej. Nie mog udawa i modli si z ni wbrew swojej woli. To po prostu
niemoliwe. Wspczuam mamie, bardzo mocno jej wspczuam, bo po raz
pierwszy w yciu zauwayam, e moja zimna postawa nie bya jej obojtna.
Widziaam zmartwienie na jej twarzy, gdy mwia o mioci, ktrej nie mona
stumi. Ciko jest mwi prawd, a jednak prawd jest, e to ona sama odepchna
mnie od siebie, e sama uczynia mnie nieczu na wszelk mio ze swej strony
swoimi nietaktownymi uwagami, szorstkimi artami o sprawach, ktrych w moim
odczuciu nie mona traktowa jak art. Tak jak ja kurcz si za kadym razem, gdy
ona dokada mi swoimi twardymi sowami, tak skurczyo si jej serce, gdy
zauwaya, e mio midzy nami rzeczywicie znikna.
Pakaa przez p nocy i przez ca noc le spaa. Tata nie patrzy na mnie,
a jeeli uczyni to na moment, czytam w jego oczach te sowa: Jak moesz by taka
niedobra, jak miesz sprawia mamie takie zmartwienie!.
Wszyscy oczekuj przeprosin, ale to jest przypadek, kiedy nie mog przeprosi,
poniewa powiedziaam co, co jest prawd i o czym mama wczeniej czy pniej
musiaa si przecie dowiedzie. Zdaj si by i jestem obojtna na zy mamy
i spojrzenia taty, poniewa oni oboje po raz pierwszy czuj co, co ja zauwaam
nieustannie. Mog jedynie wspczu mamie, ktra sama musi zrozumie swoj
postaw. Milcz nieustannie i jestem zimna, i nie bd si te nadal cofa przed
prawd, poniewa im dalej si j odsuwa, tym trudniej j znie!

Twoja Anne

WTOREK, 27 KWIETNIA 1943

Kochana Kitty,

Cay dom trzsie si od ktni. Mama i ja, van Daan i tata, mama i pani, wszyscy s
na siebie li, mia atmosfera, co? Zwyczajny rejestr grzechw Anne znalaz si
ponownie w caej swej objtoci na dywaniku.
W zesz sobot znowu przyszli z wizyt zagraniczni panowie. Zostali do
godziny szstej, siedzielimy wszyscy na grze i nie odwaylimy si poruszy.
Jeeli w domu lub w ssiedztwie nikt nie pracuje, to w kantorze prywatnym sycha
kady krok. Znowu mam gorczk od siedzenia, siedzie tak dugo jak mysz pod
miot jest naprawd nie do wytrzymania.
Pan Voskuijl ley ju w szpitalu Binnengasthuis, pan Kleiman jest znowu
w kantorze, krwawienie odka zatrzymano szybciej ni innymi razy. Opowiada, e
Urzd Stanu Cywilnego zosta jeszcze raz umylnie zniszczony przez stra poarn,
ktra zamiast gasi ogie, wszystko zalaa. To mi si podoba!

Mama Anne, Edith Frank, z crk Margot zdjcie z 1926 roku

Hotel Carlton zosta zniszczony, dwa angielskie samoloty z duym adunkiem

bomb zapalajcych na pokadzie spady dokadnie na Offiziersheim. Spon cay
rg ulic Vijzelstraat i Singel. Ataki powietrzne na niemieckie miasta staj si z dnia
na dzie silniejsze. Nie mamy ju ani jednej spokojnej nocy, z niewyspania mam
krgi pod oczami.
Nasze jedzenie jest marne. Na niadanie suchy chleb i surogat kawy. Na obiad
ju od czternastu dni szpinak albo saata. Ziemniaki dwudziestocentymetrowej
dugoci, maj sodki i zgniy smak. Kto chce schudn, niech pomieszka
w Oficynie! Na grze lamentuj, wedug nas nie jest a tak tragicznie.
Wszyscy mczyni, ktrzy w roku 1940 walczyli lub byli zmobilizowani,
zostali powoani do pracy dla Fhrera w obozach jenieckich. To na pewno rodek
ostronoci przed inwazj!

Twoja Anne

SOBOTA, 1 MAJA 1943

Kochana Kitty,

Dussel mia urodziny. Najpierw zachowywa si tak, jakby o niczym nie chcia
wiedzie, ale kiedy przysza Miep z du torb na zakupy, z ktrej wysypyway si
paczuszki, by podniecony jak mae dziecko. Jego Lotje posaa mu jajka, maso,
ciastka, lemoniad, chleb, koniak, piernik, kwiaty, pomaracze, czekolad, ksiki
i papier listowy. Zrobi sobie z tego st urodzinowy, ktry przez trzy dni by
wystawiony na pokaz, stary dure!
Nie myl, e cierpi gd, znalelimy w jego szafie chleb, ser, dem i jajka. To
wicej ni skandaliczne, e ten, ktrego przyjlimy tu z tak mioci i jedynie
dlatego, eby go uratowa przed zgub, napycha sobie teraz odek za naszymi
plecami i niczego nie oddaje. My przecie te si z nim wszystkim dzielilimy!
Jeszcze gorsze jest wedug nas to, e jest on taki maoduszny rwnie wobec
Kleimana, Voskuijla i Bep, nie dostaj od niego niczego. Pomaracze, ktrych
Kleiman tak potrzebuje dla swojego chorego odka, Dussel uwaa za jeszcze
zdrowsze dla wasnego.
W nocy cztery razy musiaam pakowa wszystkie swoje rzeczy, tak gono
strzelali. Dzisiaj spakowaam walizeczk, do ktrej woyam wszystko, co
najpotrzebniejsze do ucieczki. Ale mama susznie mwi:
Dokd chcesz ucieka?
Caa Holandia ma kar za strajki wielu robotnikw. Dlatego ogoszono stan
wyjtkowy i kady dostaje o jeden bon na maso mniej. Ale dzieciaki s
niegrzeczne!
Dzi wieczr umyam mamie wosy, to w obecnym czasie nie jest takie proste.
Musimy sobie radzi lepkim, zielonym mydem, poniewa szampon si skoczy,
a po drugie Musia nie moe dobrze rozczesa swoich wosw, bo nasz grzebie
familijny nie ma wicej ni dziesi zbw.

Twoja Anne

NIEDZIELA, 2 MAJA 1943

Kiedy tak sobie czasem pomyl, jak my tu yjemy, dochodz najczciej do

wniosku, e w stosunku do innych ydw, ktrzy si nie ukrywaj, wiedzie si nam
jak w raju, ale e potem, gdy znowu wszystko bdzie normalne, bd si jednak
dziwi, jak my, u ktrych w domu byo przecie bardzo elegancko, tak, mona
powiedzie, upadlimy. Upadlimy w tym znaczeniu sowa, ktre dotyczy naszych
manier. Odkd tu jestemy, mamy na przykad zawsze na stole cerat, ktra przez
czste uywanie nie naley ju raczej do najczystszych. Czsto prbuj j wprawdzie
jeszcze troch wyczyci, ale nawet gdy si bardzo mocno szoruje st szmatk do
mycia, ktra jest raczej dziur ni szmatk, i przed ukrywaniem si, dawno ju temu,
bya nowa, niewiele mona wskra. Van Daanowie pi ca zim na kawaku
flaneli, ktrego nie mona tu wypra, poniewa proszku mydlanego na kartki jest
o wiele za mao, a poza tym jest zbyt kiepski. Tata chodzi w wystrzpionych
spodniach, a i jego krawat wykazuje ju zuycie. Gorset mamy rozlecia si dzi ze
staroci i nie nadaje si ju do naprawy, a Margot nosi o dwa numery za may
biustonosz. Mamie i Margot musiay na ca zim wystarczy trzy koszulki, a moje
s tak mae, e nie sigaj mi nawet do brzucha. To s wszystko rzeczy, ktre mona
pomin, ale myl jednak czasem z przeraeniem: Jak my, ktrzy od moich majtek
a po taty pdzel do golenia uywamy wytartych rzeczy, bdziemy mogli nalee
pniej znowu do naszego przedwojennego stanu?

NIEDZIELA, 2 MAJA 1943

Nastroje dotyczce wojny w Oficynie.

Pan van Daan : Ten wielmony pan ma wedug opinii nas wszystkich due
rozeznanie w polityce. Ale przepowiada nam jednak, e do koca 43 bdziemy
musieli tu jeszcze zosta. To wprawdzie okropnie dugo, ale pomimo wszystko
bdzie mona jeszcze wytrzyma. Tylko kto da nam pewno, e ta wojna, ktra
nikomu nie przynosi niczego innego ni szkody i zmartwienia, wwczas si
skoczy? I kto da nam t pewno, e ani nam, ani wspodpowiedzialnym za nasze
ukrywanie si nic si w midzyczasie nie stanie? Nikt przecie! I dlatego yjemy
kadego dnia w napiciu. Zarwno w napiciu oczekiwania i nadziei, jak i w strachu,
gdy syszy si odgosy w domu czy na zewntrz, gdy gono strzelaj lub gdy gazety
donosz o nowych zawiadomieniach, bo te kadego dnia moe si zdarzy, e
niektrzy z tych, co pomagaj nam si ukrywa, sami bd musieli si tu ukry.
Ukrywanie si stao si bardzo zwyczajnym sowem. Ilu ludzi si nie ukrywa; jest
to oczywicie stosunkowo niewiele, ale potem bdziemy na pewno stawa zdziwieni
wobec faktu, ilu w Holandii jest dobrych ludzi, ktrzy wzili do siebie ydw,
a take uciekajcych chrzecijan, z pienidzmi czy bez. Nie do wiary jest rwnie
i to, o ilu ludziach si syszy, e maj faszywy dowd osobisty.
Pani van Daan: Gdy ta pikna dama (tylko wedug siebie samej) usyszaa, e
ju nie tak trudno, jak kiedy, zaatwi sobie faszywy dowd osobisty,
zaproponowaa natychmiast, eby da zrobi po jednym dla kadego z nas. Jakby to
byo nic takiego i jakby tacie i panu van Daanowi pienidze rosy na plecach. Gdy
pani van Daan prawi najwiksze nonsensy, Putti czsto skacze w powietrze. Ale to
zrozumiae, bo jednego dnia Kerli mwi:
Dam si pniej ochrzci.
A innego twierdzi:
Zawsze chciaam do Jerozolimy, bo tylko wrd ydw czuj si w domu!
 Pim jest wielkim optymist, ale ma do tego zawsze powd.
Pan Dussel zmyla wszystko na olep, a gdy kto chce si przeciwstawi jego
wyszoci, to odchodzi z niczym. U pana Alfreda Dussela jest, jak sdz, regu, e
to, co on mwi, jest waniejsze; ale Anne Frank co takiego zupenie nie odpowiada.
Co inni czonkowie Oficyny myl o wojnie, nie jest interesujce. Tylko tych
czworo liczy si w polityce, waciwie tylko dwoje, ale madam van Daan i Dussel
sami siebie te do nich zaliczaj.

WTOREK, 18 MAJA 1943

Kochana Kit,

Byam widzem cikiej walki powietrznej pomidzy niemieckimi i angielskimi

samolotami. Paru aliantw musiao niestety skaka ze swych palcych si maszyn.
Nasz mleczarz, ktry mieszka w Halfweg, widzia siedzcych na skraju drogi
czterech Kanadyjczykw, z ktrych jeden mwi pynnie po holendersku. Poprosi
mleczarza o ogie do papierosa i powiedzia mu, e zaoga maszyny skadaa si
z szeciu osb. Pilot si spali, a ich pity czowiek gdzie si zapodzia. Po tych
czterech zdrowych jak rydz ludzi przyjechaa zielona policja. Jak to moliwe, e po
tak strasznej spadochronowej podry ma si jeszcze tyle przytomnoci umysu!
Cho jest wyranie ciepo, musimy co drugi dzie pali w piecu, eby spala
odpadki warzyw i mieci. Nie moemy niczego wrzuca do kubw na mieci,
poniewa musimy si zawsze liczy z pomocnikiem w magazynie. Jake atwo
zdradza jaka maa nieostrono!
Wszyscy studenci musz podpisa deklaracj, e sympatyzuj z wszystkimi
Niemcami i s dobrze usposobieni do nowego porzdku. Osiemdziesit procent
odmwio wyparcia si wasnego sumienia i przekonania, ale skutki nie day na
siebie czeka. Wszyscy studenci, ktrzy nie podpisali, musz si uda do obozu
pracy do Niemiec. Co pozostanie z modziey holenderskiej, jeeli wszyscy musz
ciko pracowa w Niemczech?
Z powodu zbyt gonych strzaw mama zamkna w nocy okno; byam w ku
Pima. Nagle, nad naszymi gowami, pani wyskoczya ze swego ka, jakby
ugryziona przez Mouschi, bezporednio po tym usyszelimy gone klapnicie.
Brzmiao to tak, jakby obok mojego ka spada bomba zapalajca. Wrzasnam:
wiato! wiato!
Pim wczy lamp. Nie oczekiwaam niczego innego jak tego, e w cigu paru
minut pokj stanie w pomieniach. Nic si nie wydarzyo. Pospieszylimy wszyscy
na gr, eby zobaczy, co si tam stao. Pan i pani zobaczyli przez otwarte okno
rowy ar, pan myla, e pali si tu, w dzielnicy, a pani mylaa, e ogie
dosign naszego domu. Przy klapniciu, ktre nastpio, paniusia staa ju na
swoich trzscych si nogach. Dussel pozosta na grze, palc papierosa, wpezlimy
znowu do ek. Nie upyn nawet kwadrans, a strzelanina zacza si na nowo. Pani
w okamgnieniu stana na nogi i zbiega po schodach do pokoju Dussela, eby tam
znale spokj, ktry nie by jej dany przy jej drugiej poowie. Dussel przyj j ze
sowami: Chod do mojego ka, moje dziecko!, co sprawio, e wybuchnlimy
niepohamowanym miechem. Ogie armat ju nam nie przeszkadza, nasz strach
znikn.

Twoja Anne

NIEDZIELA, 13 CZERWCA 1943

Kochana Kitty,

Mj wiersz urodzinowy od taty jest zbyt adny, ebym Ci go miaa nie przytoczy.
Poniewa Pim pisze wiersze po niemiecku, Margot musiaa wzi si do
tumaczenia. Oce sama, czy Margot nie wywizaa si wietnie ze swojego
dobrowolnego zadania. Po zwykle krtkim streszczeniu wydarze caego roku
nastpuje:

Najmodszej z wszystkich, chocia ju nie maej

Nie jest Ci atwo; kady chce by stale
Twym nauczycielem, ku rozpaczy Twojej:
 My mamy dowiadczenie! Uwierz mi.
My to ju czciej robilimy
i wiemy lepiej, co wolno i co mona.
Tak, tak, tak jest ju z dawien dawna.
Wasne braki nie graj tu adnej roli,
I kady na karcenie chce sobie pozwoli.
Bdy innych, o tak, te zawsze si licz,
Trudno jednak jest nam, Twoim rodzicom,
Ocenia zawsze bardzo sprawiedliwie,
A karci rodzicw, to brzmi osobliwie.
Gdy si z tyloma staruszkami mieszka,
Przeyka wszystkie pouczenia trzeba,
Tak jak si yka gorzk tabletk;
Miesice tutaj nie poszy na marne,
Ty sama nie chciaaby tego nawet,
Uczya si i ksiek mnstwo czytaa
I nudy ze wiec szuka musiaa.
Duo trudniejsze jest jednak pytanie:
Co ja mam woy? Moje ubranie
zrobio si za mae na mnie.
Nie mam spodenek, a moja koszulka
Siga mi do poowy brzucha.
Do tego buty, to nie do zniesienia,
Tyle kopotw i utrapienia.
Bo gdy si dziesi centymetrw uronie,
Nic ju nie pasuje i kady to wie.

Fragmentu na temat jedzenia nie udao si Margot przetumaczy rymem

i dlatego go opuciam. Czy zreszt nie podoba Ci si mj wiersz?
Poza tym jestem bardzo rozpieszczana i dostaam bardzo adne rzeczy. Midzy
innymi grub ksik na mj ulubiony temat, mitologi Hellady i Rzymu. Rwnie
na brak sodyczy nie mog narzeka, wszyscy signli do swojego ostatniego zapasu.
Jako b eniaminek ukrywajcej si rodziny, zostaam obdarowana o wiele bardziej,
ni mi si naley.

Twoja Anne

WTOREK, 15 CZERWCA 1943

Kochana Kitty,

Wydarzyo si mnstwo rzeczy, ale najczciej myl, e moja nieciekawa gadanina

ogromnie Ci nudzi i e si cieszysz, gdy nie dostajesz zbyt wielu listw.
Wiadomoci przeka Ci wic w skrcie.
Panu Voskuijlowi nie zoperowano odka. Gdy mieli go ju na stole
operacyjnym i jego odek zosta otwarty, doktorzy zobaczyli, e ma miertelnego
raka, ktry jest ju tak zaawansowany, e nie ma czego operowa. Zamknli wic
odek z powrotem, potrzymali go trzy tygodnie w ku i dawali mu dobrze zje,
a potem odesali go do domu. Ale popenili przy tym niewybaczalne gupstwo,
a mianowicie powiedzieli temu biednemu czowiekowi, jaka jest jego sytuacja. Nie
jest ju w stanie pracowa, siedzi w domu, otoczony semk swoich dzieci,
i medytuje nad blisk mierci. Ogromnie mu wspczuj i strasznie auj, e nie
moemy wychodzi na ulic, inaczej na pewno czsto bym go odwiedzaa, eby
odwraca jego uwag. Dla nas to nieszczcie, e ten dobry Voskuijl nie opowiada
nam ju na bieco o wszystkim, co si w magazynie dzieje i syszy. By nasz
najlepsz pomoc i podpor w ostronoci, bardzo go nam brakuje.
W przyszym miesicu nadchodzi nasza kolej na oddanie radia. Kleiman ma
w domu nielegalny odbiornik dziecicy, ktry dostaniemy w zamian za naszego
wielkiego Philipsa. Szkoda, e trzeba odda ten pikny aparat, ale dom, w ktrym
kto si ukrywa, nie powinien sobie w adnym wypadku ciga umylnie wadz na
gow. To mae radio postawimy oczywicie na grze. U nielegalnych ydw
z nielegalnymi pienidzmi moe te by i nielegalne radio.
Wszyscy ludzie prbuj zdoby jaki stary odbiornik, eby odda go zamiast
swojego rda dodawania otuchy. To rzeczywicie prawda, gdy wiadomoci
z zewntrz stale si pogarszaj, radio pomaga swym cudownym gosem, wic nie
tracimy nadziei i za kadym razem na nowo powtarzamy: Gowa do gry, bd
dobrej myli, znowu nadejd inne czasy!.

Twoja Anne

NIEDZIELA, 11 LIPCA 1943

Droga Kitty,

Wracajc po raz ktry z kolei do tematu wychowania, powiem Ci, e zadaj sobie
bardzo duo trudu, eby by pomocn, sympatyczn i kochan, i robi wszystko tak,
eby z deszczu uwag zrobi si kapuniaczek. To jest diabelnie trudne, by tak
przykadn dla ludzi, ktrych si nie znosi, podczas gdy myli si co innego. Ale
istotnie widz, e wicej osigam, gdy troch udaj, zamiast trzyma si starego
zwyczaju mwienia kademu wprost swojego zdania (chocia nikt mnie nigdy
o zdanie nie pyta ani nie przywizuje do niego wagi). Oczywicie bardzo czsto
wypadam z roli i, widzc niesprawiedliwo, nie mog opanowa wciekoci, tak e
znowu przez cztery tygodnie gadaj o najbardziej pyskatej dziewczynie wiata. Czy
nie uwaasz, e czasem trzeba mnie poaowa? Dobrze, e nie jestem zrzd, bo
bym wtedy skwaniaa i nie moga zachowa dobrego humoru. Najczciej traktuj
te nagany z ich humorystycznej strony, ale lepiej mi to wychodzi, gdy dostanie si
komu innemu, ni gdy ja sama jestem ofiar.
Nastpnie postanowiam (kosztowao to duo namysu), e odpuszcz sobie
troch steno. Po pierwsze, eby jeszcze wicej czasu mc przeznacza na inne
przedmioty, a po drugie, ze wzgldu na moje oczy, bo to zupena rozpacz. Staam si
bardzo krtkowzroczna i od dawna powinnam mie okulary. (Fuj, wygldaabym jak
sowa!) Ale c, wiesz, ukrywajcy si mog...
 Wczoraj cay dom nie mwi o niczym innym jak tylko o oczach Anne, poniewa
mama zaproponowaa, eby pani Kleiman posa ze mn do okulisty. Syszc t
informacj, zachwiaam si troch na nogach, bo to przecie nie drobnostka. Na
ulic! Wyobra sobie, na ulic! To jest nie do pomylenia. Najpierw byam
miertelnie przeraona, a potem zadowolona. Ale to nie byo takie proste, bo nie
wszystkie instancje decydujce o takim kroku tak szybko si na to zgodziy.
Najpierw na szali musiay zosta pooone wszystkie trudnoci i zagroenia, cho
Miep od razu chciaa ze mn pj. Zawczasu ju wyjam z szafy mj stary paszcz,
ale by tak may, jakby po mojej modszej siostrze. Obrbek si oderwa i nie mona
go ju zapi na guziki. Jestem naprawd bardzo ciekawa, jak to si stao, ale nie
sdz, e ten plan przejdzie, bo tymczasem Anglicy wyldowali na Sycylii i tata
znowu nastawi si na rychy koniec.
Bep daje mnie i Margot duo pracy biurowej, obie uznajemy to za wane, a jej
bardzo to pomaga. Chowa korespondencj i wpisywa do ksigi sprzeday kady
potrafi, ale my robimy to szczeglnie skrupulatnie.
Miep jest dokadnie niczym juczny osioek, ktry cigle co taszczy. Prawie
codziennie kombinuje gdzie warzywa i przywozi wszystko na rowerze w duych
torbach na zakupy. To ona te wanie przynosi co sobot pi ksiek z biblioteki.
Stsknieni wygldamy zawsze tej soboty, poniewa wtedy przychodz ksiki.
Niemal jak mae dzieci, ktre dostaj prezenty. Zwykli ludzie nie wiedz, ile dla
kogo zamknitego znacz ksiki. Czytanie, uczenie si i radio s naszymi
jedynymi rozrywkami.

Twoja Anne

WTOREK, 13 LIPCA 1943

Najlepszy Stoliczek
Wczoraj po poudniu, za pozwoleniem taty, zapytaam Dussela, czy on, prosz,
zgodziby si (jednak bardzo uprzejmie), ebym dwa razy w tygodniu, po poudniu
od czwartej do wp do szstej, moga korzysta z naszego stoliczka. Od godziny
wp do trzeciej do czwartej siedz tam kadego dnia, podczas gdy Dussel pi,
a poza tym stoliczek i pokj s terenem zakazanym. W naszym wsplnym pokoju
jest po poudniu zbyt toczno, nie mona tam pracowa, a zreszt tata popoudniami
te czasem chtnie pracuje przy biurku.
Powd by wic powany, a pytanie jedynie czyst uprzejmoci. Jak mylisz, co
ten wielce szanowny Dussel odpowiedzia?
Nie.
Prosto z mostu i tylko Nie!.
Byam oburzona i nie daam si tak atwo odprawi, zapytaam go wic o powd
jego nie. Ale wrciam z kwitkiem. Oto, co nastpio:
Ja te musz pracowa. Jeeli nie mog pracowa po poudniu, nie bd mie
w ogle czasu. Musz skoczy pensum, inaczej zaczynaem na darmo. Ty przecie
nie pracujesz powanie, ta mitologia, c to za praca, robienie na drutach i czytanie
to te nie praca. Ja jestem i zostan przy tym stoliczku!
Moj odpowiedzi byo to:
Panie Dussel, ja, owszem, pracuj powanie. Nie mog pracowa w poudnie
w duym pokoju i prosz pana po przyjacielsku, eby si pan raz jeszcze zastanowi
nad moj prob!
Z tymi sowami uraona Anne odwrcia si i zachowywaa si tak, jakby wielce
uczony doktor by powietrzem. Gotowaam si z wciekoci, uznaam, e Dussel
jest strasznie nieuprzejmy (i taki te by), a ja bardzo mia.
Wieczorem, gdy mogam na chwil zapa Pima, opowiedziaam mu, jak sprawa
przebiega, i omwiam z nim, co mam teraz dalej robi, bo nie chciaam z tej
sprawy rezygnowa, a tylko j uporzdkowa. Pim wyjani mi mniej wicej, jak si
mam wzi do rzeczy, ale upomnia mnie, e lepiej zaczeka do nastpnego dnia ze
wzgldu na moje zdenerwowanie. Na to ostatnie machnam rk i zaczekaam na
Dussela po wieczornym zmyciu naczy. Pim siedzia w pokoju obok nas i to mnie
bardzo uspokajao.
Zaczam:
Panie Dussel, myl, e pan uzna, e nie warto zajmowa si moj spraw, ale
prosz pana, eby pan to jednak zrobi.
Dussel, ze swym najsodszym umiechem, zauway wwczas:
Zawsze i o kadej porze jestem gotw porozmawia o tej ju zaatwionej
sprawie!
Kontynuowaam wwczas rozmow, przerywan stale przez Dussela:
Na pocztku, gdy pan tu przyszed, umwilimy si, e ten pokj bdzie
naszym wsplnym pokojem. Gdyby wic ten podzia mia by sprawiedliwy,
dostaby pan przedpoudnie, a ja cae popoudnie! Ale o to nawet nie prosz i wydaje
mi si, e dwa popoudnia w cigu tygodnia to chyba przyzwoity ukad.
Dussel podskoczy przy tym, jak ukuty ig:
O sprawiedliwoci nie masz tu nic do powiedzenia. Gdzie ja si wic mam
podzia? Zapytam pana van Daana, czy zechce zbudowa dla mnie na poddaszu jaki
kcik, wtedy bd mg tam siedzie. Nigdzie nie mog sobie spokojnie
popracowa. Z tob te si czowiek cigle kci. Gdyby z t sam prob przysza
do mnie twoja siostra Margot, ktra ma przecie wicej powodw do takiej proby,
nie pomylabym nawet o tym, eby odmwi, ale ty...
I wwczas znowu zacz o mitologii i o robieniu na drutach, i Anne na nowo bya
obraona. Nie daam tego w ogle po sobie pozna i pozwoliam si Dusselowi
wygada:
No tak, z tob nigdy nie mona porozmawia, jeste skandaliczn egoistk,
jeeli tylko moesz postawi na swoim, to wszyscy inni musz si usun. Nigdy
jeszcze nie widziaem takiego dziecka. Ale w ostatecznym rozrachunku bd jednak
zmuszony zgodzi si z tob, bo inaczej usysz pniej, e Anne Frank nie zdaa
egzaminu, bo pan Dussel nie chcia jej odstpi stoliczka!
I tak dalej, i tak dalej, w kocu by to taki potok, e ju prawie nie mogam za
nim nady. W pewnym momencie pomylaam: Zaraz dam mu w gb, a poleci
na cian ze swoimi kamstwami!. A w nastpnym momencie powiedziaam do
samej siebie: Uspokj si, ten go nie jest tego wart, eby si nim tak
przejmowaa!.
Wreszcie pan Dussel si wyszala i z twarz, na ktrej mona byo wyczyta
zarwno gniew, jak i tryumf, ze swym paszczem penym artykuw spoywczych
wyszed z pokoju.
Pobiegam do taty i, na wypadek, gdyby nie ledzi naszej rozmowy, zdaam mu
z niej relacj. Pim postanowi jeszcze tego samego wieczora porozmawia
z Dusselem, tak te si stao i rozmawiali przez ponad p godziny. Najpierw o tym,
czy Anne ma siedzie przy stoliczku; tak czy nie? Tata powiedzia, e rozmawia ju
raz z Dusselem na ten temat, ale e, jak to si mwi, przyzna wwczas Dusselowi
racj, eby nie przyznawa racji modszemu wobec starszego, ale tata ju wwczas
nie uwaa tego za suszne. Dussel uzna, e nie powinnam mwi o nim, jakby by
intruzem i wszystko konfiskowa, ale temu tata stanowczo si sprzeciwi, bo sam
sysza, e nie napomknam o tym ani sowem. Racje chyliy si raz w t, a raz
w tamt stron, tata broni mojego egoizmu i mojej partackiej roboty, a Dussel
wci zrzdzi.
W kocu Dussel musia si jednak zgodzi i przez dwa popoudnia w tygodniu
dostaam moliwo niezakconej pracy. Dussel patrzy bardzo markotnie, nie
odzywa si do mnie przez dwa dni i od pitej do wp do szstej musia jednak
siedzie przy stoliczku... dziecinada, oczywicie.
Kto, kto ma ju 54 lata i jeszcze takie pedantyczne i maoduszne nawyki, tak
zosta uksztatowany przez natur i ju nigdy si tych nawykw nie oduczy.

PITEK, 16 LIPCA 1943

Kochana Kitty,

Znowu wamanie, ale tym razem prawdziwe! Dzi rano, jak zwykle o godzinie
sidmej, Peter poszed do magazynu i od razu zobaczy, e zarwno drzwi do
magazynu, jak i na ulic byy otwarte. Natychmiast zawiadomi o tym Pima, ktry
nastawi w kantorze prywatnym radio na Niemcy i zamkn drzwi na klucz. Potem
razem poszli na gr. Zwyka w podobnych wypadkach komenda: nie my si, by
cicho, o godzinie smej siedzie w penej gotowoci i nie chodzi do toalety, bya
jak zwykle cile przestrzegana. Wszyscy w semk cieszylimy si, e tak dobrze
spalimy w nocy i niczego nie syszelimy. Bylimy wprawdzie troch oburzeni, gdy
przez cae rano nikt si nie pokaza na grze, a pan Kleiman do wp do dwunastej
kaza nam czeka jak na szpilkach. Powiedzia nam, e wamywacze wepchnli
omem drzwi zewntrzne i sforsowali drzwi do magazynu. W magazynie byo jednak
niewiele do zabrania i dlatego zodzieje sprbowali szczcia pitro wyej. Ukradli
dwie kasetki na pienidze z czterdziestoma guldenami, czystymi ksieczkami
yrowymi i czekowymi, a potem najgorsze: cay nasz przydzia cukru w bonach na
rwne 150 kilo. Nieatwo bdzie zdoby nowe bony.
Pan Kugler myli, e ten wamywacz naley do tego samego cechu, co ten sprzed
szeciu tygodni, i przez wszystkie troje drzwi (drzwi do magazynu, dwoje drzwi
wejciowych) prbowa dosta si do rodka, ale mu si to wwczas nie udao.
Ten wypadek znowu spowodowa troch zamieszania w naszym budynku, ale bez
tego Oficyna nie moe, zdaje si, wytrzyma. Cieszylimy si oczywicie, e
maszyny do pisania i kasa leay bezpiecznie w naszej szafie na ubrania.

Twoja Anne

PS. Ldowanie na Sycylii. Znowu o kroczek bliej do...!

PONIEDZIAEK, 19 LIPCA 1943

Kochana Kitty,

W niedziel bardzo ciko zostaa zbombardowana pnocna cz Amsterdamu.

Spustoszenie musi by niesamowite, cae ulice le w gruzach i dugo to jeszcze
potrwa, zanim wszyscy ludzie zostan odgrzebani. Do tej pory jest 200 zabitych
i niezliczeni ranni; szpitale s przepenione. Syszy si o zagubionych dzieciach,
ktre w tlcych si ruinach szukaj zabitych rodzicw. Drgawek dostaj, gdy myl
o tym tpym, huczcym grzmocie w oddali, ktry by dla nas znakiem zbliajcego
si zniszczenia.
 PITEK, 23 LIPCA 1943

Bep moe w tej chwili znowu dosta kilka zeszytw, zwaszcza urnali i ksiek
buchalteryjnych, przydatnych dla mojej siostry, prowadzcej ksigowo! Inne
zeszyty mona kupi, ale nie pytaj, jakie ani na jak dugo. Zeszyty maj obecnie taki
napis: Sprzeda bezkartkowa!. Prawie tak, jak wszystko, co jest bezkartkowe,
one te s dziadowskie. Taki kajet skada si z dwunastu stronniczek szarego,
krzywo- i wskoliniowanego papieru. Margot zastanawia si, czy nie wzi sobie
kursu kaligrafii; ogromnie jej to doradzaam. Mama w adnym wypadku nie chce,
ebym ja rwnie braa w tym udzia, ze wzgldu na moje oczy, ale ja uwaam, e to
nonsens. Czy bd robi to, czy co innego, wyjdzie przecie dokadnie na to samo.
Jako e jeszcze nigdy nie przeya wojny, Kitty, i pomimo mych listw mao
jednak jeszcze wiesz o ukrywaniu si, opowiem Ci artem, co bdzie pierwszym
yczeniem naszej semki, gdy znowu kiedy wyjdziemy na zewntrz.
Margot i pan van Daan najbardziej ycz sobie gorcej kpieli po szyj i chc
w niej pozosta duej ni p godziny. Pani van Daan najchtniej poszaby
natychmiast zje torcik, Dussel wiata nie widzi poza swoj Charlotte, mama poza
swoj filiank kawy. Tata pjdzie do pana Voskuijla, Peter do miasta i do kina, a ja
z bogoci nie wiedziaabym, od czego zacz.
Najbardziej tskni do wasnego mieszkania, swobodnego ruchu, a w kocu
znowu do pomocy przy pracy, a wic do szkoy!
Bep zaoferowaa nam owoce. Kosztuj drobnostk. Winogrona 5 guldenw za
kilo, agrest 70 centw za funt, 1 brzoskwinia 50 centw, 1-kilogramowy melon 1
gulden 50 centw. A potem byczymi literami pisz co wieczr w gazetach:
Podbijanie ceny jest lichw!.

PONIEDZIAEK, 26 LIPCA 1943

Droga Kitty,

Wczoraj by bardzo haaliwy dzie i stale jeszcze jestemy zdenerwowani.

Waciwie moesz zapyta, ktry dzie mija tu bez zdenerwowania.
Rano przy niadaniu ogoszono po raz pierwszy alarm ostrzegawczy, ale nie
zwracamy na to uwagi, bo to znaczy, e lotnicy s na wybrzeu. Po niadaniu
pooyam si na godzink, bo mnie bardzo bolaa gowa, a potem poszam do
kantoru. Bya mniej wicej druga. O wp do trzeciej Margot skoczya swoj prac
biurow; nie sprztna jeszcze swojego kramu, gdy zawyy syreny, wic poszam
z ni z powrotem na gr. By to najwyszy czas, bo nie byymy na grze ani piciu
minut, gdy zaczli gono strzela, tak e zostaymy na korytarzu. No i tak, dom
hucza i paday bomby. Przycisnam do siebie moj torb uciekiniersk, raczej eby
mie co do trzymania, ni eby ucieka, bo my przecie nie moemy uciec,
w ostatecznoci ulica oznacza tyle samo miertelnego niebezpieczestwa, co
bombardowanie. Po p godzinie latanie troch si uspokoio, ale wzrosa ruchliwo
w domu. Peter przyszed ze swojego punktu obserwacyjnego na przednim poddaszu.
Dussel by w przednim kantorze, pani czua si bezpiecznie w kantorze prywatnym,
pan van Daan przyglda si ze strychu, a my rozstawilimy si w portaliku, eby
rwnie widzie wznoszce si nad IJ supy dymu. Wkrtce wszdzie byo czu
********

spalenizn i wydawao si, jakby na zewntrz wisiaa gsta mga.

Chocia taki wielki poar nie jest miym widokiem, cieszylimy si, e mamy to
ju za sob, i udalimy si kady do swoich zaj. Wieczorem przy jedzeniu: alarm
lotniczy. Mielimy pyszne jedzenie, ale mj apetyt znikn ju na sam jego dwik.
Nic si jednak nie wydarzyo i trzy kwadranse pniej byo bezpiecznie. Naczynia
zostay akurat zmyte: alarm lotniczy, strzelanie, strasznie duo samolotw. O rany,
dwa razy w cigu dnia, to bardzo duo, mylelimy wszyscy, ale to w niczym nie
pomagao, bomby znowu spaday jak deszcz, tym razem z innej strony, wedug
Anglikw na Skiphol . Lotnicy nurkowali, wznosili si, w powietrzu wiszczao
********

i byo okropnie i strasznie, co chwil mylaam: Teraz spadnie, to koniec.

Mog Ci zapewni, e kiedy o godzinie dziewitej szam do ka, nie mogam
wprost utrzyma si na nogach. Obudziam si z uderzeniem dwunastej: lotnicy!
Dussel si rozbiera, nie zwaaam na to, przy pierwszym strzale wyskoczyam
jednak z ka na rwne nogi. Do godziny pierwszej byam w rodku, o wp do
drugiej w ku, o drugiej znowu u taty, a oni stale i stale latali. Nie oddano wicej
adnego strzau i mogam pj do domu. O wp do trzeciej zasnam.
Godzina sidma. W jednej chwili usiadam prosto na ku. Van Daan by u taty.
Wamywacze, pomylaam od razu.
Wszystko usyszaam, jak powiedzia van Daan, i pomylaam, e wszystko
zostao ukradzione. Ale nie, tym razem bya to wspaniaa wiadomo, taka wietna,
jakiej nie syszelimy od miesicy, moe nawet w cigu wszystkich lat wojny.
Mussolini si wycofa, krl-cesarz Woch przej wadz.
Skakalimy z radoci. Po tych wszystkich wczorajszych okropnociach wreszcie
co dobrego i... nadzieja! Nadzieja na koniec, nadzieja na pokj.
Kugler wstpi na chwil i powiedzia, e Fokker zosta mocno
********

dowiadczony. Tymczasem dzi rano znowu mielimy alarm lotniczy z przelotami

i jeszcze raz alarm ostrzegawczy. Tych alarmw mam ju niemal po uszy, jestem
niewyspana i nie mam ochoty do pracy, ale teraz na nogach trzyma nas napicie
z powodu Woch i nadzieja na koniec roku...

Twoja Anne

CZWARTEK, 29 LIPCA 1943

Kochana Kitty,

Pani van Daan, Dussel i ja zmywalimy naczynia i, co si prawie nigdy nie zdarza,
a co z pewnoci rzucioby si im w oczy, byam niezwykle cicha. eby unikn
pyta, poszukaam prdko jakiego do neutralnego tematu i pomylaam, e
ksika Henri van de Overkant bdzie spenia to wymaganie. Ale przeliczyam si;
jeeli nie dostaj po gowie od pani van Daan, to od pana Dussela. Poszo o rzecz
nastpujc: pan Dussel poleca nam szczeglnie t ksik jako wspaniay utwr.
Margot i ja uznaymy jednak, e jest beznadziejna. Chopczyk by, owszem, dobrze
nakrelony, ale reszta... wol to przemilcze. Z czym podobnym wyskoczyam przy
zmywaniu naczy i niele przez to oberwaam.
Jak ty moesz rozumie psyche mczyzny! Dziecica nie jest taka trudna (!).
Jeste o wiele za moda na tak ksik, dwudziestoletni mczyzna nie mgby tego
poj. (Dlaczego tak specjalnie poleca nam z Margot t ksik?)
Teraz pani i Dussel cignli razem:
Wiesz o wiele za duo o rzeczach, ktre nie s dla ciebie odpowiednie, jeste
zupenie niewaciwie wychowana. Pniej, gdy bdziesz starsza, nie bdziesz
z niczego zadowolona, powiesz wtedy: dwadziecia lat temu czytaam ju o tym
w ksikach. Musisz si pospieszy, jeeli chcesz jeszcze znale ma albo
zakocha si, na pewno wszystko ci rozczaruje. W teorii wszystkiego si ju
wyuczya, tylko praktyka, tego ci jeszcze brakuje!
Kt mgby wyobrazi sobie moj sytuacj? Sama si zdziwiam, e mogam
spokojnie odpowiedzie:
Moe pan myli, e jestem niewaciwie wychowana, ale z panem nikt si
jednak nie zgadza!
To jest na pewno dobre wychowanie, eby mnie zawsze tak podjudza przeciw
rodzicom, bo to jest to, co oni czsto robi, i wspaniale, eby dziewczynie w moim
wieku nic nie mwi o tych rzeczach. Rezultaty takiego wychowania zostay ju a
nazbyt dokadnie wykazane.
W tej chwili mogabym tych dwoje, ktrzy mnie tam omieszali, uderzy
w twarz. Wychodziam z siebie ze zoci i rzeczywicie zaczabym odlicza dni
(gdybym wiedziaa, gdzie skoczy), kiedy uwolni si od tych ludzi.
Z tej pani van Daan te mi jest egzemplarz! Stamtd trzeba czerpa przykady...
ale ze! Pani van Daan daa si pozna jako bardzo nieskromna, egoistyczna, chytra,
wyrachowana i ze wszystkiego niezadowolona. Do tego dochodz te pycha
i kokieteria. Jest ona, to nie ulega wtpliwoci, niezwykle nieprzyjemn osbk.
O pani van Daan mogabym napisa cae tomy i kto wie, czy kiedy do tego nie
dojdzie. adn mask kady moe naoy.
Pani jest uprzejma dla obcych, a zwaszcza dla mczyzn, i przez to mona si
pomyli, gdy si j krtko zna.
Mama uwaa, e jest ona za gupia, eby traci na ni cho jedno sowo, Margot,
e zbyt niewana, Pim, e za brzydka (dosownie i w przenoni!), a ja po dugiej
podry, bo nigdy nie jestem uprzedzona od pocztku, doszam do ostatecznego
wniosku, e ona jest wanie taka i jeszcze o wiele gorsza. Ma tak duo zych cech,
dlaczego miaabym zaczyna od jednej z nich?

Twoja Anne

PS. Niech czytelnik zechce wzi pod uwag, e w trakcie pisania pisarka nie
ochona jeszcze ze wciekoci!

WTOREK, 3 SIERPNIA 1943

Kochana Kitty,

W polityce wszystko idzie wymienicie. We Woszech zostaa zabroniona

dziaalno partii faszystowskiej. W wielu miejscach nard walczy z faszystami,
nieliczni onierze bior udzia w walce. Jak taki kraj moe nadal prowadzi wojn
z Angli?
W zeszym tygodniu zabrano nasze adne radio. Dussel by bardzo zy, e Kugler
odda je w wyznaczonym terminie. Dussel spada wci coraz niej w moich oczach,
jest ju mniej wicej poniej zera. To, co mwi o polityce, historii, geografii czy
innych rzeczach, jest takim nonsensem, e prawie nie mam odwagi tego powtarza:
Hitler zniknie z historii. Port rotterdamski jest wikszy od hamburskiego. Anglicy s
idiotami, poniewa nie zbombardowali w tej chwili Woch na kwane jabko, itp.,
itd.
Miao miejsce trzecie bombardowanie. Zacisnam zby i wiczyam w ten
sposb odwag.
Pani van Daan, ktra zawsze mwia: Niech no przyjd i Lepszy koniec ze
strachem ni aden, jest teraz najbardziej tchrzliwa z nas wszystkich. Dzi rano
trzsa si jak dbo trawy, a nawet wybuchna paczem. Jej m, z ktrym po
tygodniowej ktni znowu niedawno zawara pokj, pociesza j; ju na sam ten
widok robi si niemal sentymentalna.
 To, e trzymanie kotw przynosi nie tylko poytek, udowodnia niedwuznacznie
Mouschi. Cay dom jest peen pche, plaga ta zwiksza si z dnia na dzie. Pan
Kleiman obsypa wszystkie kciki tym proszkiem, pchom to jednak nie
przeszkadza. Wszyscy robimy si z tego nerwowi, nieustannie wydaje si, e si
czuje, jak co gryzie w rami, nog lub inne czci ciaa, dlatego wielu czonkw
rodziny wykonuje wiczenia gimnastyczne, eby stojc, spojrze za siebie w ty, na
nog lub szyj. Teraz mci si brak ruchu; jestemy zbyt sztywni, eby porzdnie
odwrci kark. Z prawdziwej gimnastyki zrezygnowalimy ju dawno temu.

Twoja Anne

RODA, 4 SIERPNIA 1943

Kochana Kitty,

Teraz, po tym jak dokadnie rok jestemy oficynowcami, wiesz co o naszym yciu,
ale nie mog Ci jednak o wszystkim informowa. Wszystko jest takie obszerne,
inaczej ni w zwykych czasach i u zwykych ludzi. eby nie aowa Ci jednak
odrobiny bliszego wgldu w nasze ycie, bd od tej pory opisywa czasem
kawaek dnia codziennego. Dzi zaczynam od wieczoru i nocy.
Wieczorem o godzinie dziewitej zaczyna si w Oficynie zamieszanie z pjciem
do ek i jest to zawsze naprawd due zamieszanie. Przesuwa si krzesa, rozkada
ka, zwija koce i nic nie pozostaje tam, gdzie ma si w cigu dnia znajdowa. pi
na maej otomanie, ktra nie ma nawet 1,5 metra. Krzesa musz tu wic suy jako
jej przeduenie. Miotek z pir, przecierada, poduszki, kodry, wszystko wyciga
si z ka Dussela, gdzie przechowuje si to w cigu dnia.
Wewntrz sycha straszny trzask, to ko Margot la harmonijka. Znowu kapy
na otoman i poduszki, wszystko po to, eby drewniane listewki uczyni troszeczk
wygodniejszymi. Wydaje si, jakby na grze grzmiao, to tylko ko pani. Przesuwa
si je mianowicie pod okno, eby Jej Wysokoci w rowej narzutce dostarczy do
maych dziurek w nosie czego orzewiajcego.
 Godzina dziewita: Po Peterze wkraczam do azienki, gdzie nastpuje gruntowne
mycie i nierzadko zdarza si (tylko w gorce miesice, tygodnie lub dni), e
w wodzie pywa te maa pcheka. Potem mycie zbw, krcenie wosw,
czyszczenie paznokci, tamponiki z wod utlenion (su do wybielania czarnych
woskw wsa), i to wszystko w niespena p godziny.
Wp do dziesitej: Prdko paszcz kpielowy. Z mydem w jednej rce,
nocnikiem, spinkami do wosw, spodniami, wakami do wosw i wacikami
w drugiej spiesz z azienki, najczciej jeszcze woana z powrotem z powodu
rnych wosw, ktre ozdobnymi, ale niezbyt przyjemnymi dla kolejnego myjcego
si ukami szpec umywalk.
Godzina dziesita: Zaciemnienie, dobranoc. W domu przez kwadrans
trzeszczenie ek i zgrzytanie zepsutych spryn, potem wszystko si ucisza,
przynajmniej jeeli ssiedzi z gry nie urzdz ktni w ku.
Wp do dwunastej: Skrzypi drzwi do azienki. Wska smuga wiata wpada do
pokoju. Trzeszczenie butw, wielki paszcz, jeszcze wikszy ni mczyzna pod
nim... Dussel wraca z nocnej pracy w kantorze Kuglera. Przez dziesi minut
szuranie po pododze, szeleszczenie papieru (to te artykuy spoywcze do
schowania) i ko zostaje pocielone. Potem posta znowu znika i tylko od czasu do
czasu dochodzi z toalety podejrzany odgosik.
Okoo godziny trzeciej: Musiaam wsta za ma potrzeb do metalowej puszki
pod moim kiem, pod ktr ze wzgldu na ostrono pooona jest gumowa mata,
gdyby ewentualnie przeciekao. Kiedy to ma nastpi, wstrzymuj zawsze oddech,
bo w puszce pluszcze jak strumyk w grach. Potem puszka wraca na swoje miejsce,
a posta w biaej koszuli nocnej, ktra co wieczr wywouje w Margot okrzyk: Och,
ta nieprzyzwoita koszula nocna, kadzie si do ka. Dobry kwadransik ley tam
sobie pewien kto i nadsuchuje nocnych odgosw. Przede wszystkim, czy na dole
nie ma przypadkiem zodzieja, potem rnych ek na grze, obok i w pokoju, po
czym najczciej mona ju wywnioskowa, jak pi poszczeglni domownicy lub
jak na wp obudzeni spdzaj noc. To ostatnie nie jest zapewne mie, zwaszcza
jeeli dotyczy to czonka rodziny o nazwisku: Dr Dussel. Najpierw sysz odgosik,
jakby ryba apaa powietrze, powtarza si to okoo dziesiciu razy, potem wrd
wielu ceregieli zostaj zwilone wargi, na zmian z drobnymi odgosami mlaskania,
po czym nastpuje dugotrwae odwracanie si w ku w t i z powrotem
i poprawianie poduszek. Pi minut zupenego spokoju, a potem jeszcze ze trzy razy
powtarza si ten sam przebieg wydarze, po czym Dr zapewne znowu na momencik
zapada w sen. Moe si te zdarzy, e strzelaj w nocy, rnie, midzy godzin
pierwsz i czwart. Nigdy sobie tego w peni nie uwiadamiam, zanim
z przyzwyczajenia nie stan obok ka. Czasem ni i myl o francuskich
czasownikach nieregularnych albo o awanturce na grze. Kiedy to mija, dopiero
wtedy zauwaam, e strzelano, a ja spokojnie zostaam w pokoju. Ale najczciej
dzieje si tak, jak napisano powyej. Szybko zostaje zapana poduszka plus
chusteczka do nosa, narzucony paszcz kpielowy, pantofle, a potem biegiem do
taty, prawie tak, jak to napisaa Margot w wierszu urodzinowym:
Noc ju przy pierwszych strzaach
Skrzypi drzwi i wnet si zjawia
Chusteczka, poduszka i dziewczynka maa...

Gdy docieram wreszcie do wielkiego ka, jest ju po pierwszym strachu, chyba

e bardzo gono strzelano.
Za pitnacie sidma: Trrrrr... to budzik, ktry o kadej porze dnia (gdy si go
o to poprosi albo czasem i bez tego) moe podnosi swj gosik. Krrrak... bang...
pani go wyczya. Krrrak... pan wsta. Nastawi wod, a potem migiem do azienki.
Pitnacie po sidmej: Drzwi znowu skrzypi. Dussel moe pj do azienki.
Gdy jestem ju sama, odsaniam okno... i w Oficynie rozpocz si nowy dzie.

Twoja Anne

CZWARTEK, 5 SIERPNIA 1943

Kochana Kitty,

Zajmijmy si dzi godzin przerwy.

Jest wp do pierwszej: Wszyscy odetchnli. Van Maaren, czowiek z ciemn
przeszoci i de Kok poszli teraz przynajmniej do domu. Na grze sycha
podskakiwanie odkurzacza po piknym i jedynym dywaniku pani. Margot bierze pod
pach kilka ksiek i idzie na lekcje dla dzieci z zaburzeniami, bo takim zdaje si
by Dussel. Pim ze swoim nieodcznym Dickensem siada w kciku, eby mimo
wszystko znale gdzie spokj. Mama spieszy pitro wyej, pomc pracowitej
gospodyni, a ja id do azienki, eby j troch doprowadzi do porzdku, cznie
z sam sob.
Za pitnacie pierwsza: Wiadereczko si przepenia. Najpierw pan Gies, potem
Kleiman czy Kugler, Bep, a czasem na chwil rwnie Miep.
Godzina pierwsza: Wszyscy w napiciu suchaj BBC. Siedz zgromadzeni
wok dziecicego radyjka i s to jedyne minuty, w cigu ktrych czonkowie
Oficyny nie wpadaj sobie nawzajem w sowo, bo tam przemawia kto, komu nawet
pan van Daan nie moe zaprzeczy.
Pitnacie po pierwszej: Wielkie rozdawanie. Kady z dou dostaje miseczk
zupy, a jeli jest czasem deser, to te i troch tego. Pan Gies siada zadowolony na
otomanie albo opiera si o biurko. Gazeta, miseczka i najczciej kot obok niego.
Jeeli ktrego z tych trzech brakuje, nie omieszka zaprotestowa. Kleiman
opowiada ostatnie nowinki z miasta, rzeczywicie jest ich wspaniaym rdem.
Kugler z wielkim ubu-du wchodzi po schodach, krtkie, mocne stuknicie do drzwi
i, zacierajc rce, wchodzi do rodka, w zalenoci od nastroju, dobrze usposobiony
i ruchliwy albo w zym humorze i cichy.
Za kwadrans druga: Zjadacze podnosz si i kady idzie znowu do swoich zaj.
Margot i mama do zmywania, pan i pani na otoman, Peter na poddasze, tata na
otoman, Dussel te, a Anne do pracy.
Teraz nastpuje najspokojniejsza godzinka; gdy wszyscy pi, nikt nikomu nie
przeszkadza. Dussel ni o smacznym jedzeniu, jego twarz tak wyglda, ale ja nie
patrz dugo, bo czas ucieka i o godzinie czwartej pedant Dr bdzie sta z zegarem
w rce, gdy o minut za pno sprztam dla niego stoliczek.

Twoja Anne
 SOBOTA, 7 SIERPNIA 1943

Kochana Kitty,

Par tygodni temu zaczam pisa opowiadanie, co zupenie zmylonego, a co

sprawia mi tyle radoci, e mno si moje dzieci spod pira.

Twoja Anne

PONIEDZIAEK, 9 SIERPNIA 1943

Kochana Kitty,

Tym razem cig dalszy oficynowego rozkadu dnia. Po godzinie przerwy kolej na
poudniowy posiek.
Pan van Daan rozpoczyna kolejk. Zostaje obsuony jako pierwszy, nabiera
sobie sporo wszystkiego, jeeli mu smakuje. Najczciej bierze udzia w rozmowie,
wyraa zawsze swoj opini, a gdy ju raz si to zdarzy, nie naley tego podwaa,
bo gdyby kto si way to zrobi, van Daan dopiero go fanatycznie zaatakuje. Och...
on potrafi prycha na kogo jak kot..., wol trzyma si od tego z daleka... Jak si to
raz przeyo, nigdy wicej. Jego opinia jest najwaciwsza, on wie o wszystkim
najlepiej. No, dobrze, jest mdry, ale zarozumiao osigna u tego paniska grny
puap.
Madame: Waciwie powinnam raczej milcze. W niektre dni, zwaszcza gdy
nadciga burza, lepiej nie patrze jej w twarz. Gdyby przyjrze si uwanie, to ona
jest winna tych wszystkich dyskusji. Nie temat! O nie. Kady woli trzyma si
z daleka, ale by moe mona by j nazwa podegaczk. Intrygowanie to jest mie
zajcie. Intrygowanie przeciw pani Frank i Anne. Przeciw Margot i panu nie idzie
tak atwo.
Ale teraz do stou. Pani nie odczuwa niedostatku, chocia czasem tak myli.
Szukanie najmniejszych ziemniakw, najsmaczniejszych kskw, tego co
najdelikatniejsze jest hasem pani. Na innych przyjdzie kolej, gdy ja dostan, co
najlepsze. (To jest wanie to, co ona sdzi o Anne Frank). Drug rzecz jest
rozmawianie; eby tylko kto sucha, a czy go to interesuje, czy nie, o to
najwidoczniej nie chodzi. Na pewno sdzi, e to, co mwi pani van Daan, interesuje
kadego.
Kokieteryjne umiechy, zachowywanie si tak, jakby si o wszystkim co
wiedziao, dawanie kademu dobrej rady i matkowanie to przecie musi robi
dobre wraenie. Ale gdy si duej patrzy, to dobre wraenie szybko znika. Pilna
raz, wesoa dwa, kokieteryjna trzy i czasem miy pyszczek. To jest Petronella
van Daan.
Trzeci stoownik: Niewiele si odzywa. Panicz van Daan jest najczciej cichy
i nie daje zbyt wiele po sobie pozna. Co si tyczy apetytu: beczka Danaid. Nigdy si
nie napenia i przy najciszym posiku udowadnia ze miertelnie powan min, e
mgby zje jeszcze i raz tyle.
Nrem czwartym jest Margot: Je jak myszka, w ogle si nie odzywa. Jedyne, co
w ni wchodzi, to warzywa lub owoce. Rozpieszczona, oceniaj van Daanowie.
Za mao powietrza i sportu, sdzimy my.
Obok mama: Porzdny apetyt, ywa rozmwczyni. Nikt, tak jak w wypadku pani
van Daan, nie odnosi wraenia: oto gospodyni. Na czym polega rnica? No, pani
gotuje, a mama zmywa i sprzta.
Nr sze i siedem: O tacie i o mnie nie powiem wiele. Pierwszy jest
najskromniejszym z wszystkich przy stole. Zawsze najpierw patrzy, czy inni te
maj. Niczego nie potrzebuje, najlepsze rzeczy s dla dzieci. Jest przykadem
dobroci, obok niego kbek nerww dworku Oficyna.
Dussel: Bierze, nie patrzy, je, nie odzywa si. A jeeli trzeba mwi, to na Boga
tylko o jedzeniu, z tego nie bdzie ktni, jedynie blagowanie. Mieszcz si w nim
ogromne porcje i nigdy nie zostaje powiedziane nie, ani na to, co dobre, ani te
nieczsto na to, co ze.
Spodnie po piersi, czerwona marynarka, czarne lakierki i oku lary w rogowej
oprawie. Takim mona go zobaczy przy stoliczku, wiecznie pracujcego, nigdy
nieposuwajcego si naprzd, prac przerywa jedynie popoudniowa drzemka,
jedzenie i... najukochasze miejsce... toaleta. Trzy, cztery, pi razy na dzie stoi
kto niecierpliwie pod drzwiami toalety i zaciska, drepcze z jednej nogi na drug
i prawie nie moe wytrzyma. Czy jemu to przeszkadza? Absolutnie, od pitnacie
po sidmej do wp do smej, od wp do pierwszej do godziny pierwszej, od
godziny drugiej do pitnacie po drugiej, od godziny czwartej do pitnacie po
czwartej, od godziny szstej do pitnacie po szstej i od wp do dwunastej do
godziny dwunastej. Mona to zanotowa, to s stae godziny posiedze. Nie ma od
nich odstpstw, a jemu nie przeszkadza bagajcy gos za drzwiami, ktry ostrzega
przed zbliajcym si szybko nieszczciem.
Nrem dziewitym nie jest czonek oficynowej rodziny, ale jednak domownik
i stoownik. Bep ma zdrowy apetyt. Niczego nie zostawia, nie jest wybredna. Mona
j wszystkim zadowoli i to wanie nas zadowala. Wesoa i w dobrym humorze,
chtna i dobrotliwa, to s jej cechy.

WTOREK, 10 SIERPNIA 1943

Kochana Kitty,

Nowy pomys: przy stole rozmawiam wicej z sam sob ni z innymi, jest to
korzystne z dwch wzgldw. Po pierwsze wszyscy s zadowoleni, gdy nie paplam
jak najta, a po drugie nie musz si zoci z powodu czyjego sdu. Ja sama nie
uwaam, eby moje zdanie byo gupie, a inni owszem, wic lepiej zatrzymam je dla
siebie. Prawie to samo robi, gdy musz zje co, czego nie znosz. Bior talerz
przed siebie, wyobraam sobie, e jest to co pysznego, jak najmniej na to patrz
i zanim si zorientuj, jest ju zjedzone. Rano przy wstawaniu to rwnie jest
czym bardzo nieprzyjemnym wyskakuj z ka, myl sobie: zaraz do niego
wrcisz, podchodz do okna, odsaniam je, tak dugo wsz nad szpar, a poczuj
troch powietrza, i jestem obudzona. ko, najszybciej jak to moliwe, zostaje
zoone, wwczas nie stanowi ju adnej pokusy. Wiesz, jak mama nazywa co
takiego? Artysta ycia. Nie uwaasz, e to zabawne okrelenie?
Od tygodnia wszyscy jestemy troszeczk zbici z tropu, jeeli chodzi o czas, jako
e nasz kochany i drogi zegar z wiey Westertoren zosta najwidoczniej zdjty na
uytek fabryczny i ani dniem, ani noc nie wiemy dokadnie, ktra godzina. Mam
jeszcze troch nadziei, e wynajd co, co bdzie dzielnicy troszeczk przypominao
ten zegar, na przykad jaki przedmiot cynowy, miedziany albo czy ja wiem.
Czy jestem na grze, na dole, czy w ogle gdziekolwiek, kady patrzy
z podziwem na moje stopy, ktre paraduj w parze osobliwie piknych butw (na te
czasy!). Miep wytrzasna je za 27 guldenw 50 centw. Bordowe, zamsz ze skr
i na dosy wysokim obcasie. Chodz jak na szczudach i wygldam na jeszcze
wiksz, ni jestem.
Wczoraj miaam pechowy dzie. Ukuam si w prawy kciuk tpym kocem
grubej igy. W rezultacie Margot musiaa obiera za mnie ziemniaki (szczcie
w nieszczciu), a ja kolawo pisaam. Potem uderzyam gow o drzwi szafy,
niemal przewrciam si do tyu, dostaam bur za to, e znowu spowodowaam tyle
haasu, nie byo mi wolno zostawi odkrconego kranu, eby robi sobie okady na
czoo, i teraz chodz z olbrzymim guzem nad prawym okiem. Na domiar zego mj
may palec u prawej nogi zaczepi si o zacisk klapy odkurzacza. Krwawi i bola
mnie, ale musiaam znosi tyle innych cierpie, e to utrapienie przestao si liczy.
Gupio, bo teraz chodz z zakaonym palcem i maci cigajc, i bandaem,
i lepcem i nie mog naoy swoich sawnych butw.
Dussel, po raz ktry z kolei, cign na nas miertelne niebezpieczestwo.
Miep przyniosa mu doprawdy zakazan ksik, obelyw publikacj
o Mussolinim. Po drodze najecha na ni motocykl SS. Stracia panowanie nad
nerwami, krzykna: Zbje!, i pojechaa dalej. Wol nie myle, co by si stao,
gdyby musiaa uda si z nimi na posterunek.

Twoja Anne

Obowizek dnia we wsplnocie: obieranie ziemniakw!

Jeden przynosi gazety, drugi noyki (najlepszy zachowujc oczywicie dla
siebie), trzeci ziemniaki, czwarty wod.
Pan Dussel zaczyna, nie zawsze skrobie dobrze, ale skrobie bez przerwy,
spoglda raz w lewo, raz w prawo, czy kady robi to w ten sam sposb, co on. Nie!
Anne, patrz, ich bior tak noyk in meine Hand, skrobi von oben na d! Nein,
so nicht... ale so!
Uwaam, e inaczej jest atwiej, panie Dussel zauwaam niemiao.
Ale dies ist przecie najlepszy sposb. Du kannst dies doch ode mnie
annehmen. Wszystko mir natrlich jedno, aber du mut es selbst wiedzie.
Znowu skrobiemy dalej. Potajemnie spogldam czasem na mojego ssiada. Tym
razem potrzsa w zamyleniu gow (zapewne nade mn), ale milczy.
Skrobi dalej. Patrz znowu na moment w inn stron, tam, gdzie siedzi tata; dla
taty skrobanie ziemniakw nie jest zwyk czynnoci, ale precyzyjn prac. Gdy
czyta, ma z tyu gowy gbok zmarszczk, ale gdy pomaga przygotowywa
ziemniaki, fasol lub inne warzywa, to wydaje si, jakby nic do niego nie docierao.
Ma wtedy swoj ziemniaczan min i nigdy nie oddaby gorzej oskrobanego
ziemniaka; to po prostu niemoliwe, gdy on robi tak min.
Pracuj dalej i znowu przez momencik patrz, wtedy wiem wystarczajco duo.
Pani prbuje, czy nie uda si jej przycign uwagi Dussela. Najpierw spoglda na
niego, a Dussel zachowuje si, jakby niczego nie zauway. Potem puszcza oczko,
Dussel pracuje dalej. Potem mieje si, Dussel nie patrzy. Potem mieje si te
mama, Dussel nie przejmuje si tym. Pani niczego nie osigna, musi si wic teraz
inaczej zabra do rzeczy. Chwila ciszy, potem:
Putti, nae fartuch! Jutro znowu bd musiaa czyci plamy z twojego
garnituru!
Nie zabrudz si!
Znowu chwila ciszy, potem:
Putti, dlaczego nie usidziesz?
Dobrze mi si stoi, wol sta!
Pauza.
Putti, patrz, du chlapiesz schon!
Tak, mamusiu, uwaam!
Pani szuka innego tematu.
 Powiedz, Putti, dlaczego Anglicy teraz nie bombarduj?
Poniewa pogoda jest zbyt za, Kerli!
Ale wczoraj bya przecie adna pogoda i te nie latali.
Nie mwmy o tym.
Dlaczego, o tym mona przecie rozmawia albo wypowiedzie swoj opini
na ten temat?
Nie!
A dlaczego nie?
Bd cicho, Mammichen ********
!
Przecie pan Frank te zawsze odpowiada swojej onie.
Pan zmaga si ze sob, jest to jego czue miejsce, nie moe tego znie, a pani
zaczyna wci od nowa:
Ta inwazja przecie nigdy nie nadejdzie!
Pan robi si biay, gdy pani to zauway, robi si czerwona, ale jednak znowu
posuwa si dalej:
Ci Anglicy niczego nie dokonuj!
Bomba wybucha.
Milcze wreszcie! donnerwetternocheinmal ********
!
Mama ledwo moe stumi miech, ja nieruchomo spogldam przed siebie.
Co takiego powtarza si prawie codziennie, o ile nie mieli niedawno ostrej
ktni, bo wtedy zarwno pan, jak i pani si nie odzywaj.
Musz przynie jeszcze troch ziemniakw. Id na poddasze, Peter zajmuje si
tam odpchlaniem kota. Podnosi gow, kot to zauwaa, hop... ju go nie ma, przez
otwarte okno do rynny.
Peter klnie, miej si i znikam.
Wolno w Oficynie.
Wp do szstej: Przychodzi Bep, eby podarowa nam wieczorn wolno.
Robota natychmiast rusza z miejsca. Najpierw id na gr z Bep, ktra najczciej
dostaje tam ju wczeniej nasz podwieczorek. Bep jeszcze nie usidzie, gdy pani
zaczyna wylicza wszystkie swoje yczenia, od razu sycha:
 Ach, Bep, mam jeszcze jedno yczenie...
Bep mruga do mnie okiem, pani nie przepuci ani razu okazji, eby kadego, kto
przychodzi na gr, nie zapozna ze swymi yczeniami. Jest to na pewno jeden
z powodw, dlaczego oni wszyscy niechtnie chodz na gr.
Za pitnacie szsta: Bep wychodzi. Schodz zajrze o dwa pitra niej.
Najpierw do kuchni, potem do kantoru prywatnego, nastpnie do komrki na wgiel,
eby otworzy mysie drzwiczki dla Mouschi.
Po dugiej inspekcji docieram do apartamentu Kuglera. Van Daan zaglda do
wszystkich szuflad i teczek, eby znale dzienn poczt. Peter przynosi klucze od
magazynu i Moffi; Pim taszczy na gr maszyn do pisania; Margot szuka
spokojnego kcika, eby zrobi swoj prac biurow; pani stawia czajnik wody na
palniku gazowym; mama schodzi po schodach z garnkiem ziemniakw. Kady wie,
co ma robi.
Peter wraca z magazynu. Pierwsze pytanie dotyczy chleba: zapomniano o nim.
Przed drzwiami do kantoru przedniego robi si jak najmniejszy i na czworakach
wpeza do elaznej szafy, apie chleb i znika, przynajmniej chce znikn, ale zanim
si zorientuje, co si stao, Mouschi skacze przez niego i wazi pod biurko.
Peter szuka na wszystkie strony, ha, tam siedzi ten kot, znowu wpeza do kantoru
i cignie zwierz za ogon. Mouschi prycha, Peter wzdycha. Co osign? Mouschi
siedzi pod samym oknem i lie si, bardzo zadowolona, e ucieka Peterowi. Teraz,
jako ostatni rodek wabicy, Peter podsuwa kotu kawaek chleba i tak, tak, Mouschi
idzie za nim i drzwi si zamykaj.
Przypatrywaam si wszystkiemu przez szpar w drzwiach.
Pan van Daan jest zy, trzaska drzwiami. Spogldamy z Margot na siebie,
mylimy o tym samym: na pewno znowu si zdenerwowa z powodu tego czy innego
gupstwa Kuglera i nie pomyla teraz o firmie Keg. Znowu sycha kroki na
korytarzu. Wchodzi Dussel, z min posiadacza podchodzi do okna, wszy... kaszle,
kicha i kasa, to by pieprz, nie mia szczcia. Teraz kontynuuje swoj drog do
kantoru przedniego. Zasony s odsonite to znaczy: nie ma papieru listowego.
Znika z mrukliw min.
 Znowu spogldamy z Margot na siebie.
Jutro stronniczka mniej do ukochanej sysz od niej. Kiwam potakujco.
Syszymy jeszcze przez chwil soniowate kroki na schodach, to Dussel, ktry
w ulubionym miejscu szuka pocieszenia.
Pracujemy dalej. Stuk, stuk, stuk... Zastukano trzy razy, pora na jedzenie!

PONIEDZIAEK, 23 SIERPNIA 1943

Wenn die Uhr halb neune schlgt... ********

Margot i mama denerwuj si.

Psst... tato, cicho Otto, psst... Pim! Jest wp do dziewitej. Chod tu, nie
moesz ju spuszcza wody. Chod cicho!
To s rne okrzyki do taty w azience. Z uderzeniem wp do dziewitej musi
by w pokoju. Ani kropelki wody, adnego chodzenia do toalety ani po mieszkaniu,
wszdzie spokj. Jeeli nie ma jeszcze personelu kantoru, wszystko o wiele bardziej
sycha w magazynie.
Za dziesi wp do dziewitej otwieraj si drzwi na grze i wkrtce sycha
trzy stuknicia w podog... papka dla Anne. Wspinam si po schodach na gr i psi
spodeczek zostaje odebrany.
Gdy schodz na d, wszystko dzieje si prdko-prdko: zrobi z wosami,
usun nocnik, ko na swoje miejsce. Cicho! Zegar bije! Pani zmienia buty i w
pantoflach azienkowych czapie po pokoju, pan Charlie Chaplin te w pantoflach,
wszystko w spokoju.
Teraz idealny obraz rodziny osiga punkt szczytowy. Ja chc czyta lub uczy
si, Margot te, podobnie tata i mama. Tata (oczywicie z Dickensem i sownikiem)
siedzi na brzegu zuytego, skrzypicego ka, na ktrym nie le nawet porzdne
materace. Zastpuj je dwa sienniki, jeden na drugim.
To nic dla mnie, bez tego te jest dobrze!
Raz si zaczytawszy, nie podnosi gowy ani nie patrzy na boki, od czasu do czasu
mieje si, ogromnie si stara narzuci mamie jakie opowiadanko.
 Nie mam teraz czasu!
Spoglda rozczarowany, potem czyta dalej, troch pniej, gdy znowu pojawi si
co typowo zabawnego, prbuje od nowa:
Musisz to przeczyta, mamo!
Mama siedzi na skadanym ku, czyta, szyje, robi na drutach lub uczy si, co
tylko wpadnie jej w rce. Nagle co jej przychodzi na myl. Mwi prdko:
Anne, wiesz... Margot, zapisz no...
Po chwili znowu wraca spokj. Jednym klapniciem Margot zamyka ksik,
tata marszczy brwi w zabawny uk, jego czytelnicza zmarszczka ukada si na nowo
i znw si zagbia, mama zaczyna gada z Margot, zaciekawia mnie to, rwnie
sucham. Do sprawy zostaje wcignity Pim... Godzina dziewita! niadanie!

PITEK, 10 WRZENIA 1943

Kochana Kitty,

Za kadym razem, gdy pisz do Ciebie, zdarzyo si znowu co szczeglnego, ale

czciej s to raczej rzeczy nieprzyjemne ni przyjemne. Tym razem zdarzyo si
co naprawd miego.
W rod wieczorem 8 wrzenia siedzielimy o sidmej przy radiu i pierwsze, co
usyszelimy, byo:
Here follows the best news from whole the war: Italy has capitulated.
********

Wochy bezwarunkowo skapituloway! Pitnacie po sidmej zacza stacja Oranje:

Suchacze, przed godzin i kwadransem, gdy wanie skoczyem
przygotowywa kronik dnia, nadesza ta wspaniaa wiadomo o kapitulacji Woch.
Mog pastwu powiedzie, e jeszcze nigdy nie wyrzuciem moich kartek do kosza
z tak przyjemnoci, jak dzisiaj.
Odegrano God save the King, hymn amerykaski i rosyjsk Midzynarodwk.
Stacja Oranje bya jak zwykle pokrzepiajca, a jednak niezbyt optymistyczna.
Anglicy wyldowali w Neapolu. Pnocne Wochy s zajte przez Niemcw.
W pitek 3 wrzenia podpisane ju byo zawieszenie broni, wanie w dniu,
w ktrym nastpio ldowanie Anglikw we Woszech. Niemcy kln i urgaj we
wszystkich gazetach na zdrad Badoglia i woskiego krla.
Spotkaa nas jednak rwnie i przykro, chodzi o pana Kleimana. Wiesz, e
wszyscy go ogromnie lubimy, i chocia stale jest chory, cierpi i nie wolno mu duo
je ani chodzi, zawsze jest wesoy i nad podziw odwany.
Gdy wchodzi pan Kleiman, wschodzi soce powiedziaa niedawno mama
i ma tu zupen racj.
Teraz poszed do szpitala na bardzo nieprzyjemn operacj jelit i bdzie tam
musia zosta przynajmniej cztery tygodnie. eby ty widziaa, jak si z nami
poegna, tak jakby szed na zakupy, tak zwyczajnie.

Twoja Anne

CZWARTEK, 16 WRZENIA 1943

Kochana Kitty,

Im duej to trwa, tym bardziej pogarszaj si tutejsze wzajemne stosunki. Przy stole
nikt nie mie otworzy ust (poza tym, by wsun w nie ks), bo cokolwiek by si
powiedziao, brane jest za ze lub rozumiane niewaciwie. Pan Voskuijl od czasu do
czasu przychodzi z wizyt. Niestety, jest z nim bardzo le. Nie uatwia te ycia
rodzinie, poniewa w gowie ma stale to jedno: Na czym ma mi jeszcze zalee,
przecie wkrtce umr! Bardzo dobrze mog sobie wyobrazi nastrj u Voskuijlw
w domu, gdy pomyl, jak tutaj wszyscy s ju rozdranieni.
Codziennie ykam tabletki walerianowe na strach i depresj, ale nie zapobiega to
jednak temu, e mj nastrj nastpnego dnia jest jeszcze marniejszy. eby raz
i gono si pomia, to by bardziej pomogo ni dziesi tabletek walerianowych,
ale my ju prawie oduczylimy si mia. Czasem boj si, e z tej powagi
znieruchomieje mi twarz i bd mie obwise kciki ust. Z innymi nie jest lepiej,
wszyscy z trwonymi przeczuciami spogldaj na wielki blok skalny, ktremu na
imi zima.
 Jeszcze jedn rzecz, ktra nie sprawia nam radoci, jest to, e magazynier van
Maaren staje si podejrzliwy co do tylnego budynku. Komu, kto ma troch oleju
w gowie, musi si rzuci w oczy, e Miep mwi, e idzie do laboratorium, Bep do
archiwum, Kleiman do spiarni Opekty, a Kugler twierdzi, e Oficyna nie naley do
tej parceli, lecz do budynku ssiada.
Byoby nam wszystko jedno, co pan van Maaren myli o tej sprawie, gdyby nie
byo wiadomo, e temu czowiekowi nie mona ufa, i gdyby nie by tak dalece
ciekawski, e nie mona go zby byle czym.
Pewnego dnia Kugler chcia by raz szczeglnie ostrony, za dziesi wp do
pierwszej zaoy paszcz i poszed do drogerii za rogiem. Niecae pi minut
pniej by z powrotem, zakrad si po schodach jak zodziej i przyszed do nas.
Pitnacie po pierwszej chcia wyj, ale w korytarzyku spotka Bep, ktra go
ostrzega, e van Maaren siedzi w kantorze. Kugler odwrci si na picie
i przesiedzia u nas do wp do drugiej. Potem wzi w rk buty i na bosaka
(pomimo przezibienia) poszed do drzwi przedniego poddasza, tamtdy krok po
kroku zszed na d i po kwadransie balansowania na schodach, eby unikn
kadego skrzypnicia, dotar do kantoru od strony ulicy.
Bep, uwolniwszy si tymczasem od van Maarena, przysza do nas po pana
Kuglera, ale Kuglera ju dawno nie byo, w tym czasie by jeszcze na bosaka na
schodach. Co te musieli sobie pomyle ludzie, gdy dyrektor wkada buty na ulicy?
Ha, dyrektor w skarpetkach!

Twoja Anne

RODA, 29 WRZENIA 1943

Kochana Kitty,

Pani van Daan ma urodziny. Oprcz kartki na ser, miso i chleb dalimy jej
w prezencie jeszcze tylko soiczek demu. Od swojego ma, Dussela i kantoru
dostaa rwnie wycznie kwiaty lub artykuy ywnociowe. Takie teraz czasy!
 Bep miaa w tym tygodniu prawie zaamanie nerwowe, tak czsto bya wysyana.
Dziesi razy na dzie musiaa robi zakupy, stale nalegano, e musi je szybko
przynie, e musi pj jeszcze raz albo e przyniosa co niewaciwego. Jak
czowiek sobie uwiadomi, e ona musi wykona swoj prac na dole w kantorze, e
Kleiman jest chory, Miep siedzi w domu przezibiona, ona sama zwichna nog
w kostce, ma zmartwienie miosne, a w domu narzekajcego ojca, to mona sobie
wyobrazi, e nie wie, co pocz. Pocieszalimy j i powiedzielimy, e gdyby par
razy energicznie stwierdzia, e nie ma czasu, to listy z zakupami same by si
zmniejszyy.
W sobot rozegra si tu dramat, ktry w gwatownoci nie mia jeszcze rwnego
sobie. Zaczo si od van Maarena, zakoczyo ogln ktni ze szlochem. Dussel
ali si przed mam, e jest traktowany jak wyrzutek, e nikt z nas nie jest dla niego
uprzejmy, e przecie nic nam nie zrobi i jeszcze szereg sodkich pochlebstw, na
ktre mama tym razem na szczcie nie daa si nabra. Powiedziaa mu, e
rozczarowa wszystkich i e nieraz dawa nam powd do zoci. Dussel obiecywa
niebo i ziemi, z czego jak zwykle do tej pory nic nie wyszo.
 Siostra Anne, Margot fotografia z ok. 1941 roku

Z van Daanami jest le, widz, e to si zblia. Tata jest wcieky, poniewa nas
oszukuj; ukrywaj miso i tym podobne. O, jaki wybuch wisi znowu nad nasz
gow?
Gdybym nie bya tak cile zwizana z tymi wszystkimi utarczkami, gdybym
moga odej! Jeszcze przez nich zwariujemy!

Twoja Anne

NIEDZIELA, 17 PADZIERNIKA 1943

Kochana Kitty,

Kleiman wrci, na szczcie! Wyglda jeszcze bladziutko, ale pogodnie wyrusza

sprzedawa ubrania van Daanw.
Nieprzyjemny to fakt, e pienidze van Daana ostatecznie si skoczyy.
Ostatnie sto guldenw zgubi w magazynie, mielimy przez to jeszcze kopot. Jak
w poniedziaek rano moe si znale w magazynie sto guldenw? Wszelkie powody
do podejrze. Tymczasem te sto guldenw zostao skradzione. Kto jest zodziejem?
Ale mwiam o braku pienidzy. Pani nie chce si rozstawa z adn rzecz ze
swej sterty paszczy, sukienek i butw, garnituru pana trudno si pozby, rower
Petera wrci z ogldu, nikt go nie chcia. Koca piosenki jeszcze nie sycha. Pani
bdzie musiaa zrezygnowa z futra. Z jej przekonania, e firma powinna si
troszczy o nasze utrzymanie, nic nie wyniknie. Na grze pokcili si gono z tego
powodu, a teraz nastpi okres przebaczania, z och, kochany Putti i liczna
Kerli.
W gowie mi si krci od przeklestw, ktre w ostatnim miesicu przeleciay
przez ten zacny dom. Tata chodzi z zacinitymi ustami. Gdy kto go woa, spoglda
tak bojaliwie, jakby ba si, e bdzie musia na nowo rozwizywa jak przykr
spraw. Mama ma na policzkach czerwone plamki ze zdenerwowania, Margot skary
si na bl gowy. Dussel nie moe spa, pani cay dzie narzeka, a ja sama zupenie
straciam gow. Szczerze powiedziawszy, zapominam od czasu do czasu, z kim si
kcimy, a z ktr osob nastpio ju pojednanie.
Jedyn rzecz, ktra odwraca uwag, jest uczenie si i to wanie robi.

Twoja Anne

PITEK, 29 PADZIERNIKA 1943

Najdrosza Kitty,

Pan Kleiman znowu jest nieobecny, jego odek nie daje mu spokoju. On sam
jeszcze nie wie, czy krwawienie ustao. Po raz pierwszy by naprawd down, gdy
nam powiedzia, e nie czuje si dobrze i poszed do domu.
Tu znowu byy gone ktnie pomidzy panem i pani. Byo to tak: ich
pienidze si skoczyy. Chcieli sprzeda zimowy paszcz i garnitur pana, ale nikogo
chtnego nie znaleli. Chcia zbyt wysok cen.
Pewnego dnia, ju jaki czas temu, Kleiman mwi o pewnym zaprzyjanionym
kunierzu. Pan wpad przez to na pomys, eby sprzeda futro pani. To futro jest
zrobione ze skrek krliczych i byo noszone przez siedemnacie lat. Pani dostaa za
nie 325 guldenw, ogromna to suma. Pani chciaa zachowa te pienidze, eby po
wojnie kupi nowe ubrania, i by to twardy orzech do zgryzienia, nim pan jej
wyjani, e te pienidze s pilnie potrzebne na utrzymanie domu.
Tego wrzasku, krzyku, tupania i przeklinania nie mona sobie wyobrazi.
Napawao to strachem. Moja rodzina, wstrzymawszy oddech, staa na dole przy
schodach, by w razie potrzeby rozdzieli walczcych. To cae ujadanie, zy
i zdenerwowanie tak rozdraniaj i mcz, e z paczem padam wieczorem na ko
i dziki Bogu mam cho p godzinki dla samej siebie.
Ja sama mam si dobrze, poza tym, e w ogle nie mam apetytu. Stale sysz:
Jak ty le wygldasz!
Musz powiedzie, e ogromnie si staraj, eby mnie cho troch utrzyma
przy zdrowiu. Cukier gronowy, tran, tabletki drodowe i wap powinny pomc. Nie
zawsze jestem pani swoich nerww, zwaszcza w niedziele czuj si marnie.
Nastrj w domu jest wtedy przytaczajcy, senny i ciki jak ow, na zewntrz nie
sycha piewu adnego ptaka, nad wszystkim wisi miertelna i dokuczliwa cisza,
i ten ciar zaciska si mocno wok mnie, jakbym musiaa uda si z nim do pod
ziemia. Tata, mama i Margot zostawiaj mnie wtedy od czasu do czasu sobie samej,
bdz z jednego pokoju do drugiego, schodami na d i znowu na gr i czuj si
jak ptak piewajcy, ktremu brutalnie wyrwano skrzyda i ktry w cakowitej
ciemnoci miota si midzy prtami ciasnej klatki.
Na zewntrz, do powietrza i miechu! krzyczy co we mnie.
Ju nawet nie odpowiadam, kad si na otomanie i pi, eby skrci czas,
przytumi cisz i okropny strach, bo zabi ich nie mona.
 Twoja Anne

SOBOTA, 30 padziernika 1943

Kochana Kitty,

Mama jest strasznie nerwowa, a to jest dla mnie zawsze bardzo niebezpieczne. Czy
to przypadek, e tata i mama nigdy nie upominaj Margot i wszystko zawsze spada
na mnie? Wczoraj wieczr na przykad: Margot czytaa ksik ze wspaniaymi
rysunkami; wstaa i odoya ksik na bok, eby za chwil czyta dalej. Nie
miaam akurat nic do roboty, wziam ksik i zaczam oglda obrazki. Margot
wrcia, zobaczya swoj ksik w moich rkach, zmarszczya czoo i ze zoci
poprosia o oddanie jej. Chciaam j jeszcze troszeczk pooglda. Margot robia si
coraz bardziej za, mama wmieszaa si w to ze sowami:
T ksik czyta Margot, wic jej j oddaj.
Tata wszed do pokoju, nie wiedzia nawet, o co chodzi, zobaczy, e Margot
dzieje si krzywda i wybuchn do mnie:
Chciabym ciebie kiedy zobaczy, gdyby Margot przegldaa twoj ksik!
Natychmiast przestaam, odoyam ksik i wyszam wedug nich obraona
z pokoju. Nie byam ani obraona, ani za, ale zmartwiona.
Niedobrze ze strony taty, e osdzi, nie znajc spornej kwestii. Sama oddaabym
Margot t ksik i to jeszcze szybciej, nawet gdyby tata i mama si w to nie
wmieszali i, jakby chodzio o najwiksz krzywd, nie wzili Margot natychmiast
w obron.
To, e mama broni Margot, jest zrozumiae samo przez si, one zawsze si
nawzajem broni. Tak si do tego przyzwyczaiam, e staam si zupenie
niewraliwa na nagany mamy i humorzaste wybuchy Margot. Kocham je tylko
dlatego, e s mam i Margot, jako ludzie mog sobie pj do diaba. Z tat
sprawa jest inna. Kiedy wyrnia Margot, aprobuje wszystkie jej uczynki, chwali j
i pieci, to mnie ciska w rodku, bo szalej za tat, jest dla mnie wielkim
przykadem, nikogo innego na caym wiecie nie kocham bardziej ni tat. On sobie
tego nie uwiadamia, e inaczej obchodzi si z Margot ni ze mn: Margot jest teraz
najmdrzejsza, najukochasza, najadniejsza i najlepsza. Ale ja te mam przecie
jakie prawo by traktowana powanie. Zawsze byam klaunem i nicponiem
w rodzinie, za wszystkie postpki musiaam zawsze podwjnie pokutowa: raz
nagan, a raz zwtpieniem we mnie sam. Teraz nie zadowala mnie ju ta
powierzchowna pieszczota, a tym bardziej te tak zwane powane rozmowy. Tskni
u taty do czego, czego nie jest w stanie mi da. Nie jestem zazdrosna o Margot,
nigdy nie byam, nie pragn jej mdroci ani urody, tylko tak bardzo chciaabym
poczu prawdziw mio taty, nie tylko jako jego dziecko, ale jako Anne sama
w sobie.
Uczepiam si mocno taty, poniewa kadego dnia coraz bardziej lekcewaco
spogldam na mam, a on jest jedyn osob, ktra podtrzymuje ostatni resztk
mojego rodzinnego uczucia. Tata nie rozumie, e musz si czasem wygada na
temat mamy. Nie chce rozmawia, unika wszystkiego, co si tyczy bdw mamy.
A jednak mama ze wszystkimi swoimi wadami najciej ley mi na sercu. Nie
wiem, jak mam si powstrzymywa, nie mog zarzuca jej niedbaoci, sarkazmu
i surowoci, nie zawsze jednak mog znale win u siebie.
We wszystkim jestem dokadnie inna ni ona, a to oczywicie wywouje
konflikty. Nie osdzam mamy charakteru, bo tego osdza nie umiem, patrz na ni
tylko jak na matk. Dla mnie mama nie jest matk. Ja sama musz by swoj matk.
Odczyam si od nich, lawiruj jedynie, a pniej zobacz, dokd dotaram. Dzieje
si tak zwaszcza dlatego, e w samej sobie widz bardzo dobry przykad tego, jaka
powinna by matka i kobieta, i niczego takiego nie odnajduj w tej, ktr musz
nazywa matk.
Zakadam sobie zawsze, e nie bd wicej patrze na przykady niewaciwego
postpowania mamy, chc widzie tylko jej dobre strony, a czego u niej nie znajd,
szuka u siebie samej. Ale to si nie udaje, a najgorsze jest to, e ani tata, ani mama
nie uwiadamiaj sobie, e nie speniaj moich oczekiwa i e ich za to potpiam.
Czy kto byby w stanie zadowoli w peni swoje dzieci?
Czasem wierz, e Bg chce mnie wystawi na prb, teraz, a take pniej.
Musz sta si tylko dobra, bez przykadw i bez rozmw, wtedy bd pniej
najsilniejsza.
Kto inny ni ja sama bdzie pniej czyta te listy? Kto inny ni ja sama mnie
pocieszy? Bo czsto potrzebuj pociechy, czstokro jestem nie do silna i raczej
chybiam, ni trafiam. Wiem o tym i prbuj, codziennie na nowo, poprawi si.
Jestem nierwno traktowana. Jednego dnia Anne jest taka rozsdna i moe
o wszystkim wiedzie, a nastpnego dnia sysz znowu, e Anne jest tylko ma,
gupi owieczk, ktra nic nie wie i myli, e nauczy si z ksiek cudw. Nie
jestem ju dzieckiem ani pieszczoszkiem, ktrego w dodatku mona wymiewa do
woli. Mam swoje wasne ideay, pomysy i plany, ale nie umiem ich jeszcze wyrazi
sowami.
Ach, wszystko we mnie ronie, gdy jestem wieczorem sama, rwnie w cigu
dnia, kiedy musz znosi ludzi, ktrzy mi bokiem wychodz albo ktrzy zawsze na
odwrt pojmuj moje zamiary. Dlatego zawsze wracam w kocu do mojego
dziennika, to jest mj pocztek i mj koniec, bo Kitty zawsze jest cierpliwa.
Obiecam jej, e wytrwam mimo wszystko, utoruj sobie swoj wasn drog i bd
poyka zy. Chciaabym tylko tak bardzo ju zawczasu widzie rezultaty albo eby
cho jeden raz kto tchn we mnie otuch, kto, kto mnie lubi.
Nie potpiaj mnie, ale potraktuj jak kogo, kto te moe czasem mie
wszystkiego do!

Twoja Anne

RODA, 3 LISTOPADA 1943

Kochana Kitty,

W trosce o odwracanie uwagi i o nasz rozwj tata poprosi o prospekt Lejdejskich

Instytucji Owiatowych . Margot ju trzy razy przejrzaa grub ksieczk, nie
********

znalaza niczego odpowiadajcego jej gustowi ani portmonetce. Tata by szybszy

w wyborze, chcia napisa do tej instytucji i poprosi o prbn lekcj Elementarnej
aciny. Jak powiedziano, tak uczyniono. Lekcja nadesza, Margot entuzjastycznie
zabraa si do pracy i kurs, bez wzgldu na cen, zosta wzity. Dla mnie jest o wiele
za trudny, chocia chtnie nauczyabym si aciny.
ebym i ja moga zacz co nowego, tata poprosi Kleimana o Bibli dla dzieci,
ebym si wreszcie czego dowiedziaa o Nowym Testamencie.
Chcesz da Anne Bibli na Chanuka? zapytaa Margot nieco zmieszana.
Tak... ech, sdz, e wity Mikoaj ********
bdzie lepsz okazj odpowiedzia
tata.
Jezus nie pasuje do Chanuka.
Poniewa odkurzacz jest zepsuty, musz co wieczr szczotkowa dywan star
szczotk. Okno zamknite, wiato wczone, piec te, a potem miotek po
pododze. To si le skoczy, pomylaam sobie ju za pierwszym razem. Na pewno
bd skargi z tego powodu; i owszem, mam rozbolaa gowa od tumanw kurzu,
wirujcych w kko po pokoju. Nowy sownik aciski Margot by cay pokryty
brudem, a Pim narzeka nawet, e podoga nie zmienia si pod adnym wzgldem.
To si nazywa wdziczno!
Najnowszym porozumieniem w Oficynie jest to, e w piecu bdzie si
w niedziele pali po prostu o wp do smej zamiast o wp do szstej rano.
Uwaam, e to niebezpieczna sprawa. Co sobie pomyl ssiedzi o naszym
dymicym kominie?
To samo z zasonami. Od pocztku ukrywania si pozostaj wci przybite na
stae. Czasem napada co ktrego z panw czy pa i musz na moment wyjrze na
zewntrz. Skutek: fala zarzutw. Odpowied:
Tego przecie nie wida.
Na tym zaczyna si i koczy kada nieostrono. Tego nie wida, tego nie
sycha, na to nikt nie zwraca uwagi. atwo si mwi, ale czy to zgodne z prawd?
W chwili obecnej burzliwe ktnie znowu ucichy, tylko Dussel kci si z van
Daanem. Gdy mwi o pani, nie sycha nic innego jak ta stara krowa lub to stare
ciel i na odwrt, pani tytuuje bezbdnego uczonego star pann mod,
obraalsk star pann itp.
Przygania kocio garnkowi, a sam smoli!
 Twoja Anne

PONIEDZIAEK WIECZOREM, 8 LISTOPADA 1943

Kochana Kitty,

Gdyby przeczytaa stosik moich listw jeden po drugim, na pewno rzucioby Ci si

w oczy, w jak rnych nastrojach zostay one napisane. Dla mnie samej jest to
przykre, e tu, w Oficynie, jestem tak zalena od nastrojw, zreszt nie ja jedna,
wszyscy tacy jestemy. Kiedy czytam ksik, ktra robi na mnie wraenie, musz
sama w sobie zaprowadzi gruntowny porzdek, nim udam si midzy ludzi, inaczej
pomylano by o mnie, e mi si pomieszao w gowie. W tej chwili, co zapewne
zauwaysz, mam okres, kiedy jestem przygnbiona. Naprawd nie jestem Ci
w stanie powiedzie, skd to si bierze, ale sdz, e to moje tchrzostwo, o ktre
si potykam.
Dzi wieczorem, gdy Bep jeszcze bya, zadzwoni kto dugo, gono
i przenikliwie. W tym momencie zbielaam, rozbola mnie brzuch i serce zaczo mi
mocno bi, a wszystko ze strachu.
Wieczorami w ku widz si w wizieniu, sama, bez taty i mamy. Czasem
wlok si drog albo nasza Oficyna si pali, albo przychodz po nas w nocy, a ja
wa z rozpaczy pod ko. Widz wszystko, jakbym to sama przeya. A potem
jeszcze uczucie, e to wszystko moe zaraz nastpi!
Miep mwi czsto, e nam zazdroci, poniewa mamy tu spokj. Moe to
i prawda, ale ona na pewno nie myli o naszym strachu.
Nie mog sobie w ogle wyobrazi, e wiat znowu kiedy stanie si dla nas
zwyczajny. Mwi o po wojnie, ale to jest tak, jakbym mwia o zamkach na
lodzie, o czym, co nigdy nie moe sta si rzeczywistoci.
Widz nasz semk razem z Oficyn, jakbymy byli kawakiem bkitnego
nieba, otoczonym czarnymi, czarnymi chmurami deszczowymi. Okrga wydzielona
plamka, na ktrej stoimy, jest jeszcze bezpieczna, ale chmury przysuwaj si do nas
wci bliej i piercie, ktry dzieli nas od zbliajcego si niebezpieczestwa,
zaciska si coraz bardziej. Teraz jestemy ju tak bardzo otoczeni
niebezpieczestwem i ciemnoci, e w rozpaczy, nie wiedzc, gdzie szuka
ratunku, potykamy si o siebie nawzajem. Patrzymy wszyscy w d, gdzie ludzie
walcz ze sob, patrzymy wszyscy w gr, gdzie jest spokojnie i adnie,
a tymczasem zostajemy odcici przez ciemn mas, ktra nie pozwala nam si
dosta ani na d, ani na gr, stojc przed nami niczym nieprzenikniony mur,
ktry chce nas zmiady, ale jeszcze nie moe. Nie mog zrobi nic innego, ni
woa i baga: O, piercieniu, piercieniu, rozszerz si i otwrz przed nami!.

Twoja Anne

CZWARTEK, 11 LISTOPADA 1943

Kochana Kitty,

Mam wanie dobry tytu do tego rozdziau:

Oda do mojego pira wiecznego
In memoriam
Piro wieczne byo dla mnie zawsze kosztownym przedmiotem; bardzo je
szanowaam, zwaszcza ze wzgldu na jego grub stalwk, bo ja naprawd mog
adnie pisa tylko pirami z grubymi stalwkami. Moje piro miao bardzo dugie
i ciekawe pirze ycie, o ktrym chc w skrcie donie.
Gdy miaam dziewi lat, moje piro (zawinite w wat) nadeszo w paczce jako
prbka bez wartoci z dalekiego Akwizgranu, miejsca zamieszkania mojej babki,
dobrej ofiarodawczyni. Leaam z gryp w ku, podczas gdy lutowy wiatr
wiszcza dookoa domu. Sawetne piro byo w czerwonym skrzanym etui
i natychmiast pierwszego dnia zostao pokazane wszystkim moim koleankom. Ja,
Anne Frank, dumna posiadaczka wiecznego pira.
Gdy miaam dziesi lat, piro mogo pj ze mn do szkoy i nawet pani
wyrazia zgod, ebym nim pisaa. Gdy miaam jedenacie lat, piro musiao jednak
znowu zosta schowane, jako e pani w szstej klasie dopuszczaa jedynie obsadki
ze stalwk i buteleczki atramentu jako przyrzdy do pisania. Kiedy skoczyam
dwanacie lat i poszam do ydowskiego Liceum, moje wieczne piro otrzymao
jako wyraz szacunku nowe etui, do ktrego mieci si te owek i ktre poza tym
wygldao o wiele powaniej, gdy byo zamykane na zamek byskawiczny. Gdy
miaam trzynacie lat, piro poszo ze mn do Oficyny, gdzie pdzio przez
niezliczone dzienniki i pisma. Gdy miaam czternacie lat, by to ostatni rok, ktry
moje wieczne piro ze mn ukoczyo, a teraz...
To byo w pitek po poudniu; po godzinie pitej, wyszedszy z pokoiku,
chciaam usi przy stole, eby pisa, zostaam wtedy brutalnie odepchnita na bok
i musiaam zrobi miejsce Margot i tacie, ktrzy wiczyli swoj acin. Piro,
ktrego nie uywaam, pozostao na stole, jego posiadaczka z westchnieniem
zadowolia si malekim kcikiem stou i wzia si do wycierania grochu.
Wyciera groch znaczy tu: przywraca znony wygld zapleniaemu grochowi.
Za pitnacie szsta zaczam zamiata podog i mieci razem ze zym grochem
wrzuciam do pieca. Buchn z tego potny ogie, a mnie bardzo si spodobao, e
stary piec, ktry dogorywa, oywi si w ten sposb.
Powrci spokj, acinnicy si zwinli, a ja usiadam za stoem, eby podj
zamierzon prac pisemn, ale cho wszdzie szukaam, nigdzie nie mogam znale
mojego pira. Szukaam jeszcze raz, szukaa Margot, szukaa mama, szuka tata,
szuka Dussel, lecz znikno bez ladu.
Moe jednak wpado do pieca razem z grochem! stwierdzia Margot.
Ale nie, dziecko! odpowiedziaam.
Gdy moje piro jeszcze wieczorem nie chciao si pojawi, przyjlimy wszyscy,
e si spalio, zwaszcza e celuloid ogromnie atwo si pali. I rzeczywicie, ponure
przypuszczenie potwierdzio si, gdy nastpnego ranka, czyszczc piec, tata znalaz
w kupie popiou zacisk, ktrym si przytwierdza piro. Po zotym pirze nic nie
pozostao.
Na pewno przypieko si do ktrego kamienia sdzi tata.
Jedna pociecha mi pozostaa, cho nika: moje wieczne piro zostao spalone,
dokadnie tego i ja pniej tak bardzo chc!
 Twoja Anne

RODA, 17 LISTOPADA 1943

Kochana Kitty,

Wydarzenia szokujce dom. U Bep w domu panuje dyfteryt, dlatego przez sze
tygodni nie moe si z nami spotyka. Zarwno jedzenie, jak i robienie zakupw jest
bardzo uciliwe, nie mwic ju o nieprzyjemnej atmosferze. Kleiman wci
jeszcze ley i ju trzy tygodnie nie jad nic innego jak mleko i rzadki kleik. Kugler
jest wciekle zajty.
Wysane lekcje aciny Margot zostay sprawdzone przez nauczyciela i odesane.
Margot pisze pod nazwiskiem Bep. Ten nauczyciel jest poza tym bardzo miy
i dowcipny. Na pewno si cieszy, e dostaa si mu taka mdra uczennica.
Dussel jest zupenie wytrcony z rwnowagi, nikt z nas nie wie, dlaczego.
Zaczo si od tego, e na grze zacisn usta i nie odzywa si sowem ani do pana
van Daana, ani do pani van Daan. Wszyscy to zauwayli. Gdy utrzymywao si to
przez kilka dni, mama skorzystaa z okazji, eby ostrzec go przed pani, ktra
rzeczywicie moe mu z tego powodu sprawi duo przykroci. Dussel powiedzia,
e to pan van Daan zacz milcze, a on nie mia zamiaru przerywa mu tego
milczenia. Wiedz, e wczoraj by 16 listopada, rocznica dnia, w ktrym przyszed do
Oficyny. Mama dostaa z tej okazji kwiaty w doniczce, a pani van Daan, ktra ju
wiele tygodni wczeniej, wielokrotnie robia aluzje do tej daty i nie ukrywaa, i
uwaa, e Dussel powinien co zafundowa, niczego nie dostaa. Dussel, zamiast
wyrazi podzikowanie za bezinteresowne przyjcie, w ogle si nie odzywa. A gdy
zapytaam go szesnastego rano, czy mam mu zoy gratulacje, czy kondolencje,
odpowiedzia, e przyjmie wszystko. Mama, ktra chciaa odegra pikn rol
gosicielki pokoju, nie posuna si ani o krok dalej i ostatecznie sytuacja si nie
zmienia.
Nie jest adn przesad, gdy mwi, e Dusselowi brakuje pitej klepki. Czsto
artujemy skrycie z tego, e nie pamita, nie ma wasnego zdania, i nieraz miejemy
si, gdy zupenie na odwrt opowiada dopiero co usyszane wiadomoci i wszystko
przekrca. Poza tym przy kadym zarzucie i oskareniu skada wiele piknych
obietnic, z ktrych w rzeczywistoci ani jedna nie zostaa speniona.
Der Mann hat einen groen Geist
und ist so klein von Taten! ********

Twoja Anne

SOBOTA, 27 LISTOPADA 1943

Kochana Kitty,

Wczoraj, zanim zasnam, stana mi nagle przed oczami Hanneli.

Widziaam j przed sob, ubran w drewniaki, z zapadnit i wygodzon twarz.
Jej oczy byy bardzo due i patrzya na mnie tak smutno i wzrokiem penym
wyrzutw, e mogam czyta w jej oczach: Och, Anne, dlaczego mnie opucia?
Pom, pom mi, uratuj mnie z tego pieka!.
A ja nie mog jej pomc, mog si jedynie przyglda, jak inni ludzie cierpi
i umieraj, i dlatego musz siedzie z zaoonymi rkami, i mog si jedynie modli
do Boga, eby j przyprowadzi do nas z powrotem. Ujrzaam wanie Hanneli,
nikogo innego, i rozumiem to. Niewaciwie j oceniaam, byam zbyt wielkim
dzieckiem, eby zrozumie jej kopoty. Ona bya przywizana do swojej przyjaciki
i wydawao si, jakbym chciaa jej j zabra. Jak ta biedaczka musiaa si czu!
Wiem o tym, sama tak dobrze znam to uczucie! Czasem przelotnie dowiadywaam
si o czym z jej ycia, eby znowu egoistycznie przechodzi do wasnych
przyjemnoci i kopotw.
To byo wstrtne z mojej strony, e j tak traktowaam, a teraz ona, ze swoj
blad twarz i bagajcymi oczami, patrzy na mnie, och, tak bezradnie. ebym tylko
moga jej pomc! O Boe, e te ja mam tu wszystko, czego mog sobie yczy,
a ona tak zostaa dotknita przez ciki los. Bya co najmniej tak pobona jak ja, te
chciaa dobrze, dlaczego wic ja zostaam wybrana, eby y, a ona prawdopodobnie
musiaa umrze? Jaka rnica bya midzy nami? Dlaczego jestemy teraz tak
daleko od siebie?
Szczerze powiedziawszy, zapomniaam o niej na miesice, tak, prawie na rok.
Niezupenie, ale jednak nie pamitaam o niej na tyle, eby ujrze j przed sob
w caej jej ndzy.
Ach, Hanneli, mam nadziej, e jeeli przeyjesz wojn i wrcisz do nas, bd
moga ci przyj, eby wynagrodzi ci co z tego, co zawiniam wobec ciebie. Ale
gdy znowu bd w stanie jej pomc, ona nie bdzie potrzebowa mojej pomocy tak
jak teraz. Czy pomyli o mnie jeszcze raz i co bdzie wwczas czu?
Dobry Boe, udziel jej wsparcia, eby przynajmniej nie bya sama. O, eby Ty
chocia mg jej powiedzie, e myl o niej z mioci i wspczuciem, moe
umocnioby j to w wytrwaoci.
Nie wolno mi dalej myle, bo nie wyjd z tego. Stale na nowo widz jej due
oczy, ktre mnie nie opuszczaj. Czy Hanneli rzeczywicie ma wiar w siebie, czy ta
wiara jest jej jedynie narzucona z zewntrz? Nawet tego nie wiem, nigdy nie
zadaam sobie trudu, eby j o to zapyta.
Hanneli, Hanneli, gdybym ci moga zabra stamtd, gdzie teraz jeste, gdybym
moga podzieli si z tob wszystkim, czym si rozkoszuj. Jest za pno, nie mog
jej pomc ani naprawi tego, co zrobiam niewaciwie. Ale ju nigdy o niej nie
zapomn i zawsze bd si za ni modli!

Twoja Anne

PONIEDZIAEK, 6 GRUDNIA 1943

Kochana Kitty,

Gdy zblia si w. Mikoaj, mylelimy mimo woli o adnie ubranym koszu

z zeszego roku i szczeglnie mnie myl ta wydaa si nieprzyjemna, by tym razem
miao by inaczej. Dugo si zastanawiaam, a co wymyliam, co zabawnego.
Poradziam si Pima i tydzie temu zabralimy si do pracy, eby dla kadego
z caej semki uoy wierszyk.
W niedziel wieczorem, pitnacie po smej, pojawilimy si na grze z duym
koszem na bielizn, ktry by przyozdobiony figurkami i kokardkami z rowej
i niebieskiej kalki. Na koszu lea duy kawaek szarego papieru pakunkowego, do
ktrego przymocowany by licik. Wszyscy na grze byli zdumieni rozmiarem
niespodzianki. Zdjam licik z papieru pakunkowego i przeczytaam:

PROLOG
wity Mikoaj i w tym roku przyjecha,
O czym w Oficynie kady si dowiedzia.
Niestety, nie moemy go uczci tak mio,
Jak to si tutaj rok temu odbyo.
Mielimy nadziej i sdzilimy,
e tryumfowa bd optymici,
I e tym razem ju na wolnoci
wity Mikoaj u nas zagoci.
Chcemy w ten dzie jednak witowa,
Ale, e ju nie ma co podarowa,
Musimy zrobi co innego,
kady niech zajrzy do buta swego!

Nastpi gromki miech, gdy kady wyj z kosza swj but. W kadym bucie
bya paczuszka zawinita w papier pakunkowy, z imieniem waciciela buta.

Twoja Anne

RODA, 22 GRUDNIA 1943

Kochana Kitty,

Ostra grypa nie pozwolia mi napisa do Ciebie wczeniej ni dzi. To utrapienie,

gdy si tu jest chorym, kiedy musiaam kaszle, waziam raz, dwa, trzy pod kodr
i prbowaam, najbardziej jak to moliwe, uciszy swoje gardo, czego skutkiem
byo najczciej to, e drapanie wcale nie przechodzio i trzeba byo odwoywa si
do mleka z miodem, cukru lub pastylek. Gdy pomyl o tych kuracjach, jakie mi
stosowano, robi mi si sabo, pocenie si, okady, mokre kompresy na piersi, suche
kompresy na piersi, gorce picie, pukanie garda, pdzlowanie, leenie cicho,
termofor, kamionkowe butelki z gorc wod, woda z sokiem cytrynowym, a przy
tym co dwie godziny termometr. Czy w taki sposb waciwie mona wyzdrowie?
Najgorsze byo jednak, gdy pan Dussel odgrywa doktorka i kad swoj
wypomadowan gow na mojej goej piersi, eby wysucha odgosw ze rodka.
Nie tylko jego wosy strasznie mnie askotay, wstydziam si, pomimo e kiedy,
trzydzieci lat temu, studiowa i ma tytu lekarza. Dlaczego ten jegomo ma lee
na moim sercu? Nie jest przecie moim narzeczonym! Poza tym on nie syszy
przecie, co tam w rodku jest zdrowe czy niezdrowe, najpierw trzeba mu
przepuka uszy, jako e zdaje si stawa przeraajco przyguchy. Ale teraz dosy
o chorobie. Znowu czuj si zdrowa jak rydz, urosam o centymetr, przybyo mi dwa
funty, jestem blada i dna nauki.
Ausnahmsweise (inne sowo tu nie pasuje) rozumiemy si tu dobrze, nikt si
********

nie kci, ale to pewnie dugo nie potrwa, takiego pokoju domowego nie mielimy na
pewno od p roku.
Bep wci jeszcze jest oddzielona od nas, ale wkrtce jej siostrzyczka powinna
zosta uwolniona od zarazkw.
Na Boe Narodzenie dostaniemy dodatkowy olej, sodycze i syrop. Na Chanuka
pan Dussel da w prezencie pani van Daan i mamie pikny tort. Upieka go Miep na
prob Dussela. Przy caej swojej pracy Miep musiaa zrobi jeszcze i to! Margot
i ja dostaymy broszk, zrobion z rozwalcowanej monety jednocentowej i piknie
byszczc. No, nie do opisania, po prostu liczne.
Na Boe Narodzenie mam te co dla Miep i Bep. Oszczdzaam mianowicie
przez miesic cukier, nie uywaam go do kleiku. Kleiman da z niego teraz zrobi
tradycyjne ciasteczka cukrowe na Boe Narodzenie.
Pogoda jest pochmurna, piec mierdzi, jedzenie ciko uciska nasze odki, co
wywouje grzmice odgosy ze wszystkich stron.
Wojenny zastj, ohydny nastrj.

Twoja Anne

PITEK, 24 GRUDNIA 1943

Droga Kitty,

Pisaam Ci ju wielokrotnie, e wszyscy mamy tu tak duo do czynienia

z nastrojami i sdz, e ta dolegliwo, zwaszcza ostatnimi czasy, bardzo si u mnie
nasila. Himmelhoch jauchzend, zu Tode betrbt jest tu zapewne na miejscu.
********

Himmelhoch jauchzend jestem wtedy, gdy myl, jak nam si tu dobrze powodzi,
i porwnuj si z innymi ydowskimi dziemi, a zu Tode betrbt napada mnie na
przykad, gdy przyjdzie tu pani Kleiman i opowiada o klubie hokejowym Jopie,
wycieczkach dk, przedstawieniach teatralnych i herbatkach z przyjacimi.
Nie sdz, ebym bya zazdrosna o Jopie, ale nabieram wielkiej ochoty, eby te
si raz porzdnie zabawi i pomia, a bdzie mnie od tego bole brzuch.
Zwaszcza teraz, w zimie, w te wolne dni Boego Narodzenia i Nowego Roku,
siedzimy tu jak wygnacy, a jednak nie powinnam waciwie pisa takich sw,
poniewa okazuj si wtedy niewdziczna, ale nie mog wszystkiego zachowywa
dla siebie i raz jeszcze przytocz sowa: Papier jest cierpliwy.
Kiedy kto przychodzi prosto z zewntrz, z wiatrem w ubraniu i zimnem na
twarzy, to chciaabym wetkn gow pod kodr, eby nie myle: Kiedy znowu
bdzie nam dane czu powietrze?. A poniewa nie mog schowa gowy pod
kodr, musz, wrcz przeciwnie, trzyma si prosto i by dzieln, przychodz wic
te myli, nie jeden raz, ale wiele, niezliczon ilo razy.
Uwierz mi, kiedy si przez ptora roku siedzi w zamkniciu, to w pewne dni
mona mie tego dosy. Wbrew wszelkiej sprawiedliwoci czy niewdzicznoci;
uczucia nie daj si stumi. Jedzi na rowerze, taczy, gwizda, patrze na wiat,
czu si modo, wiedzie, e jestem wolna, rw si do tego, a jednak nie mog tego
okaza, bo pomyl sobie, gdybymy si wszyscy w semk zaczli ali lub robi
niezadowolone miny, do czego by to mogo prowadzi? Ja sobie nawet czasem
myl: czy kto mgby mnie w tym zrozumie, nie zwaa na niewdziczno, nie
zwaa na to, czy yd, czy nie yd, czy mgby widzie we mnie tylko podlotka,
ktry odczuwa potrzeb swawolnej zabawy? Nie wiem i z nikim nie mogabym te
o tym porozmawia, bo wiem, e si rozpacz. Pacz moe przynie tak ulg,
jeeli tylko mona si przed kim wypaka. Wbrew wszystkiemu, wbrew teoriom
i staraniom, kadego dnia i o kadej godzinie brakuje mi matki, ktra mnie
zrozumie. I dlatego te w kadej chwili, gdy co robi czy pisz, myl, e bd
chciaa pniej by dla moich dzieci tak mamusi, jak sobie wyobraam.
Mamusi, ktra nie bierze powanie wszystkiego, co si powie, ale bierze
powanie to, co we mnie siedzi. Czuj, nie mog tego opisa, ale sowo mamusia
mwi wszystko. Wiesz, co wymyliam, eby jednak mwi do mamy co takiego
jak mamusia? Nazywam j czsto Musi. Jest to jakby niedoskonaa mamusia,
ktr tak chtnie uczciabym jeszcze dwiema literkami. Na szczcie Musia nie
uwiadamia sobie tego, bo na pewno czuaby si z tego powodu nieszczliwa.
Teraz ju dosy, moje zu Tode betrbt mino troch w czasie pisania!

Twoja Anne

W tych dniach, kiedy min zaledwie jeden dzie Boego Narodzenia, stale myl
o Pimie i o tym, co mi opowiedzia w zeszym roku. W zeszym roku, gdy nie
rozumiaam znaczenia jego sw tak, jak je teraz rozumiem. Gdyby porozmawia ze
mn jeszcze raz, moe potrafiabym mu okaza, e go rozumiem!
Myl, e Pim mwi o tym, poniewa on, ktry zna tyle sercowych tajemnic
innych, te si raz musia wygada; bo Pim zwykle nigdy nic o sobie nie mwi i nie
sdz, eby Margot przypuszczaa, co jemu przyszo przey. Biedny Pim, nigdy mi
nie wmwi, e o niej zapomnia. Nigdy tego nie zapomni. Sta si pobaliwy, bo
i on widzi bdy mamy. Mam nadziej, e stan si cho troch podobna do niego,
nie bdc zmuszona przeywa tego, co on!
 Anne

PONIEDZIAEK, 27 GRUDNIA 1943

W pitek wieczorem po raz pierwszy w yciu dostaam co na Boe Narodzenie.

Dziewczta, Kleiman i Kugler znowu przygotowali wspania niespodziank. Miep
upieka pyszne ciasto, na ktrym by napis Pokj 1944. O funt ciastek malanych
przedwojennej jakoci postaraa si Bep.
Dla Petera, Margot i dla mnie bya butelka jogurtu, a dla kadego z dorosych
butelka piwa. Wszystko byo znowu tak licznie zapakowane i na rne paczki byy
przyklejone liczne rysuneczki. Poza tym dni Boego Narodzenia prdko nam
miny.

Anne

RODA, 29 GRUDNIA 1943

Wczoraj wieczr znowu byam bardzo zmartwiona. W moich mylach znowu

pojawiy si babcia i Hanneli. Babcia, o, ta kochana babcia, jak mao rozumielimy,
ile ona wycierpiaa, jaka ona zawsze bya dla nas kochana, ile wagi przykadaa do
wszystkiego, co nas dotyczyo. A przy tym zawsze troskliwie ukrywaa t straszn
tajemnic, jak w sobie nosia. ********

Jako babcia bya zawsze wierna i dobra, nikogo z nas nie zostawiaby nigdy na
lodzie. Cokolwiek si dziao, jakkolwiek byam niegrzeczna, babcia zawsze mnie
usprawiedliwiaa. Babciu czy ty mnie kiedy kochaa albo czy ty rwnie nigdy
mnie nie rozumiaa? Nie wiem. Jaka babcia musiaa by samotna, jaka samotna
pomimo nas. Czowiek moe by samotny mimo mioci wielu, bo dla nikogo nie
jest przecie tym najukochaszym.
A Hanneli? Czy ona jeszcze yje? Co robi? O Boe, chro j i przyprowad do
nas z powrotem. Hanneli, po tobie widz, jaki mg by mj los, stale widz siebie
na twoim miejscu. Dlaczego wic jestem czsto zmartwiona tym, co si tu dzieje?
Czy poza tym, gdy myl o niej i jej towarzyszach losu, nie powinnam by zawsze
zadowolona i szczliwa? Jestem samolubna i tchrzliwa. Dlaczego zawsze ni
i myl o najgorszych rzeczach i chciaabym to ze strachu wywrzeszcze? Poniewa
jeszcze stale, pomimo wszystko, nie do ufam Bogu. On mi tak duo da, na co na
pewno nie zasuyam, a ja mimo to wci codziennie tyle rzeczy robi le!
Mona paka, gdy si myli o swoich bliskich, mona waciwie nawet paka
przez cay dzie. Mona si jedynie modli, e Bg sprawi cud i oszczdzi jeszcze
paru z nich. I sdz, e dobrze to robi!

Anne

CZWARTEK, 30 GRUDNIA 1943

Kochana Kitty,

Po ostatniej gwatownej ktni wszystko uoyo si tu dobrze, zarwno midzy

nami, Dusselem i gr, jak i midzy panem i pani. Ale teraz znowu zaczynaj
gromadzi si cikie chmury burzowe i to nad... jedzeniem. Pani wpada na ten
nieszczsny pomys, eby rano przyrzdza mniej smaonych ziemniakw, ale lepiej
je przechowywa. Mama i Dussel cznie z nami nie zgodzili si z tym
i podzielilimy rwnie ziemniaki. Ale teraz z kolei z tuszczem dziej si
niesprawiedliwe rzeczy i mama musi temu zapobiec. Jeeli bdzie to miao jako
tako ciekawe zakoczenie, napisz Ci o tym. Ostatnio podzielilimy: miso (oni
tuszcz, my bez tuszczu); oni zup, my nie; ziemniaki (oni obrane, my skrobane).
Dodatkowe zakupy, a teraz jeszcze i te smaone ziemniaki.
Obymy ju znowu byli zupenie rozdzieleni!

Twoja Anne

PS. Bep daa zrobi dla mnie widokwk z postaciami caej rodziny krlewskiej.
Juliana bardzo modo tam wyglda, podobnie jak krlowa. Te trzy dziewczynki ********
s liczniutkie. To przeogromnie mio ze strony Bep, nie sdzisz?

NIEDZIELA, 2 STYCZNIA 1944

Kochana Kitty,

Gdy dzi rano nie miaam nic do roboty, zaczam kartkowa dziennik i wielokrotnie
natknam si na listy, ktre w tak gwatownych sowach traktuj o temacie
matka, e si tego wystraszyam i zapytaam si: Anne, czy to ty bya t, ktra
o niej mwia? O, Anne, jak moga?.
Siedziaam z otwartym dziennikiem w rkach i zastanawiaam si, jak to si
stao, e byam tak po brzegi przepeniona wciekoci i tak pena nienawici, e
musiaam Ci to wszystko powierzy. Prbowaam t Anne sprzed roku poj
i usprawiedliwi, bo moje sumienie jest nieczyste tak dugo, jak dugo zostawi Ci
z tymi obwinieniami, nie wyjaniajc Ci teraz, po czasie, skd mi si to wzio.
Cierpi i cierpiaam na nastroje, ktre trzymay mnie (w przenoni) z gow pod
wod i pokazyway mi rzeczy tylko subiektywnie; nie prbowaam zastanowi si
spokojnie nad sowami strony przeciwnej, a potem postpowa, jak chcia ten, kogo
zraniam lub komu sprawiam przykro moim kipicym temperamentem.
Zamknam si w sobie, patrzyam tylko na siebie i bez przeszkd zapisywaam
w dzienniku ca moj rado, drwin i zmartwienie. Ten dziennik ma dla mnie due
znaczenie, poniewa czsto stawa si te pamitnikiem, ale na wielu stronach
mogabym dopisa: mino.
Byam wcieka na mam (czsto jeszcze jestem). Ona mnie nie rozumiaa, to
prawda, ale ja te jej nie rozumiaam. Poniewa mnie kochaa, bya czua, ale e
przeze mnie znalaza si te w wielu nieprzyjemnych sytuacjach i e z tego powodu,
i przez wiele innych ponurych okolicznoci bya nerwowa i rozdraniona,
zrozumiae jest wic, e mnie ofukiwaa.
Braam to zbyt powanie, byam obraona, bezczelna i nieprzyjemna w stosunku
do niej, przez co znowu ona z kolei wpadaa w smutny nastrj. Byo to wic
waciwie takie balansowanie nieprzyjemnoci i zmartwie, tam i z powrotem. Nie
byo to zapewne mie dla nas obydwu, ale to mija. e ja nie chciaam tego widzie
i miaam duo wspczucia dla siebie samej, jest rwnie zrozumiae.
Zdania, ktre s zbyt gwatowne, s jedynie wyrazem zoci, ktr bym
w zwykym yciu wyadowaa paroma tupniciami nog w pokoju zamknitym na
klucz albo wymylaniem za plecami mamy.
Min okres, w ktrym ze zami w oczach oskaraam mam, staam si
mdrzejsza, a nerwy mamy troch si uspokoiy. Gdy si zoszcz, trzymam
najczciej jzyk za zbami i ona rwnie to robi, i dziki temu pozornie jest o wiele
lepiej. Bo kocha mam tak naprawd, oddan mioci dziecka, tego nie potrafi.
Uspokajam teraz sumienie myl, e lepiej, eby przeklestwa byy na papierze,
ni eby mama miaa je nosi w sercu.

Twoja Anne

CZWARTEK, 6 STYCZNIA 1944

Kochana Kitty,

Musz Ci dzi wyzna dwie rzeczy, ktre zajm sporo czasu, ale ktre musz komu
opowiedzie, a przecie najlepiej mog to zrobi Tobie, poniewa wiem na pewno,
e zawsze i w kadym wypadku bdziesz milcze.
Po pierwsze, chodzi o mam. Wiesz, e czsto skaryam si na ni, a potem
jednak wci na nowo czyniam starania, eby by dla niej uprzejm. Nagle stao si
dla mnie jasne, czego jej brakuje. Mama sama nam opowiadaa, e traktuje nas
bardziej jak przyjaciki ni jak crki. To oczywicie bardzo adnie, ale jednak
przyjacika nie zastpi matki. Odczuwam potrzeb matki, z ktrej mogabym bra
przykad i do ktrej mogabym czu gboki szacunek, a moja mama jest dla mnie
w wikszoci spraw przykadem, ale wanie przykadem tego, jak nie powinno si
czego robi. Mam wraenie, e Margot we wszystkich tych sprawach zupenie
inaczej myli i nigdy nie zrozumiaaby tego, co Ci wanie opowiedziaam. A tata
unika wszelkich rozmw, ktre by dotyczyy mamy.
 Matk wyobraam sobie jako kobiet, ktra przede wszystkim wykazuje wiele
taktu, zwaszcza wobec swoich dzieci, ktre s w naszym wieku, i nie wymiewa
mnie gono, tak jak Musia, gdy pacz nie z blu, lecz z innego powodu.
Jednej rzeczy, cho moe si ona wydawa gupi, nigdy jej nie wybaczyam. To
byo w dniu, kiedy musiaam pj do dentysty. Mama i Margot te miay pj
i uznay, e dobrze, i wziam rower. Gdy zaatwiymy ju wszystko u dentysty
i znowu staymy pod drzwiami, Margot i mama powiedziay bardzo mio, e id do
miasta, eby co obejrze czy kupi, nie pamitam ju teraz zbyt dobrze. Oczywicie
te chciaam pj z nimi, ale nie mogam, bo byam na rowerze. Z wciekoci zy
napyny mi do oczu, a mama i Margot zaczy si gono mia. Tak si wtedy
wciekam, e na ulicy wystawiam im jzyk, podczas gdy obok przypadkiem
przechodzia jaka drobna kobiecina, ktra spojrzaa bardzo przestraszona.
Pojechaam na rowerze do domu i na pewno dugo jeszcze pakaam. To osobliwe, e
wrd tych niezliczonych ran, ktre zadaa mi mama, ta wanie zaczyna pali, kiedy
myl o tym, jaka byam wtedy rozzoszczona.
Drug spraw jest co, co kosztuje mnie duo trudu, eby Ci o tym opowiedzie,
bo dotyczy mnie samej. Nie jestem pruderyjna, Kitty, ale mam jednak wraenie, e
gdy oni tu tak czsto mwi o tym, co dokadnie robi w toalecie, to broni si przed
tym caym swoim ciaem.
Wczoraj przeczytaam artyku Sis Heyster, ktra pisze o czerwienieniu si. Ona
w tym artykule mwi tak, jakby to byo skierowane specjalnie do mnie. Chocia nie
czerwieni si tak atwo, to jednak inne sprawy, o ktrych ona pisze, odnosz si do
mnie. Pisze mniej wicej, e dziewczyna w czasie dojrzewania wycisza si w sobie
i zastanawia si nad cudami, jakie dokonuj si w jej ciele. Ja te to mam i dlatego
odnosz w ostatnim czasie wraenie, e zaczynam si wstydzi przed Margot, mam
i tat. Margot natomiast jest o wiele bardziej niemiaa ni ja, a w ogle si nie
wstydzi.
To takie osobliwe, co si ze mn dzieje, i nie tylko to, co jest widoczne po
zewntrznej stronie mojego ciaa, ale to, co si dokonuje wewntrz. Wanie dlatego,
e nie rozmawiam nigdy z nikim o sobie ani o tych wszystkich rzeczach, rozmawiam
o tym z sam sob. Wci na nowo, gdy dostaj miesiczk (a to zdarzyo si
dopiero trzy razy), mam wraenie, e mimo caego blu, ceregieli i nieprzyjemnoci
nosz w sobie sodk tajemnic i dlatego, chocia nie mam z tego niczego poza
utrapieniem, zawsze na nowo ciesz si w pewnym sensie na ten czas, kiedy znowu
bd czu w sobie t tajemnic. Dalej pisze jeszcze Sis Heyster, e mode
dziewczta w tym wieku niezupenie s siebie pewne i zaczynaj odkrywa, e s
czowiekiem, ktry myli, ma pomysy i nawyki. Jako e przyszam tutaj, majc
zaledwie trzynacie lat, wczeniej ju zaczam zastanawia si nad sob
i wiedziaam, e jestem czowiekiem samym w sobie. Czasem wieczorem w ku
nachodzi mnie niesamowita potrzeba dotykania swoich piersi i suchania, jak
spokojnie i pewnie bije moje serce.
Niewiadomie miaam ju takie uczucie, zanim tu przyszam, bo wiem, e gdy
nocowaam czasem u Jacque, nie mogam si powstrzyma, taka byam ciekawa jej
ciaa, ktre zawsze trzymaa przede mn w ukryciu i ktrego nigdy nie widziaam.
Zapytaam j, czy w dowd naszej przyjani mogybymy nawzajem dotkn swoich
piersi. Jacque odmwia. Byo te tak, e miaam niesamowit potrzeb caowania
Jacque i e to robiam. Za kadym razem na widok nagiej postaci kobiecej, jak na
przykad Venus w historii sztuki Springera, wpadam w ekstaz. Czasem uwaam, e
jest to tak osobliwie pikne, e musz si powstrzymywa, eby si nie rozpaka.
Gdybym tylko miaa przyjacik!

CZWARTEK, 6 STYCZNIA 1944

Kochana Kitty,

Moje pragnienie porozmawiania z kim z czasem stao si tak wielkie, e jako

przyszo mi do gowy, eby wybra do tego Petera. Kiedy przychodziam czasem na
gr, do pokoiku Petera, gdy byo jasno, byo tam zawsze bardzo przyjemnie, ale
poniewa Peter jest taki niemiay i nigdy nie wyrzuca za drzwi kogo, kto staje si
zbyt uciliwy, nie miaam nigdy odwagi zostawa duej, poniewa baam si, e
uznaby mnie za osob bardzo mczc. Szukaam okazji, eby niezauwaona zosta
w pokoiku i podtrzymywa rozmow, i ta okazja nadarzya si wczoraj. Petera
opanowaa mianowicie nagle mania rozwizywania krzywek i nie robi nic poza
tym. Pomagaam mu i wkrtce siedzielimy naprzeciwko siebie przy stoliczku, on
na krzele, ja na otomanie.
Poczuam si dziwnie, gdy spojrzaam w jego granatowe oczy i ujrzaam, jaki
jest niemiay w czasie tej niezwykej wizyty. Ze wszystkiego mogam odczytywa
jego wntrze, na jego twarzy widziaam jeszcze t bezradno i niepewno, jak si
zachowa, a jednoczenie lad wiadomoci swojej mskoci. Widziaam t
niemia postaw i zrobiam si taka mikka w rodku. Chciaam go poprosi:
opowiedz mi w kocu co o sobie. Nie zwaaj na to nieszczsne gadulstwo.
Zauwayam, istotnie, e takie pytania atwiej przygotowa, ni postawi.
Wieczr min i nic si nie wydarzyo poza tym, e opowiedziaam mu o tym
czerwienieniu si. Oczywicie nie to, co napisaam, ale e z latami stanie si
zapewne pewniejszy siebie.
Wieczorem w ku musiaam paka, paka, a jednak nikt nie mg tego
sysze. Myl, e musiaam baga o wzgldy Petera, bya dla mnie po prostu
odpychajca. Sporo si robi, eby zaspokoi swoje pragnienia, wida to po mnie, bo
postanowiam sobie czciej chodzi do Petera i w ten czy inny sposb skoni go do
rozmowy.
Nie powinna myle, e jestem zakochana w Peterze, o tym nie ma mowy.
Gdyby van Daanowie mieli tu zamiast chopca crk, to te bym prbowaa zawrze
z ni przyja.
Dzi rano obudziam si mniej wicej za pi sidma i od razu wiedziaam z ca
pewnoci, co mi si nio. Siedziaam na krzele, a naprzeciwko mnie siedzia
Peter... Schiff. Przegldalimy ksik z rysunkami Mary Bos. Mj sen by tak
wyrazisty, e czciowo przypominam sobie jeszcze te rysunki. Ale to nie wszystko,
sen toczy si dalej, nagle wzrok Petera spotka si z moim i dugo patrzyam w te
pikne, aksamitno-brzowe oczy. Wtedy Peter powiedzia bardzo cicho:
Gdybym o tym wiedzia, ju dawno przyszedbym do ciebie!
Odwrciam si gwatownie, bo opanowao mnie zbyt wielkie wzruszenie.
A potem poczuam mikki, o, taki zimny i przynoszcy ulg policzek przy swoim
policzku i byo tak dobrze, tak dobrze...
Dotarszy do tego punktu, obudziam si, czujc jeszcze jego policzek przy
moim i jego brzowe oczy, patrzce gboko w moje serce, tak gboko, e wyczyta
w nim, jak bardzo go kochaam i jak bardzo jeszcze go kocham. Znowu zy
napyny mi do oczu i byam bardzo zasmucona, poniewa ponownie go straciam,
ale jednoczenie jednak zadowolona, poniewa wiedziaam z pewnoci, e Peter
wci jeszcze jest moim wybracem. To osobliwe, e czsto miewam takie
wyraziste obrazy senne. Najpierw pewnej nocy tak wyranie zobaczyam Omi ,********

e mogam rozrni jej skr jak z grubego, mikkiego, marszczonego aksamitu.

Wtedy zjawia si babcia jako anio str, potem Hanneli, ktra zdaje si dla mnie
symbolem nieszczliwego losu wszystkich moich przyjaci i wszystkich ydw;
gdy si wic za ni modl, modl si za wszystkich ydw i biednych ludzi razem.
A teraz Peter, mj kochany Peter, nigdy jeszcze tak wyranie nie stan mi przed
oczami, nie potrzebuj jego zdjcia, widz go i bez tego tak dobrze.

Twoja Anne

PITEK, 7 STYCZNIA 1944

Kochana Kitty,

Gupia jestem, zupenie o tym nie pomylaam, e jeszcze nigdy nie opowiedziaam
Ci historii mojej wielkiej mioci.
Gdy byam jeszcze cakiem maa, od pocztku przedszkola sympati moj by
Sally Kimmel. Nie mia ju ojca i mieszka razem z matk u ciotki. Kuzyn
Sallyego, Appy, by przystojnym, szczupym, ciemnym chopcem, ktry pniej
sta si uosobieniem bohatera filmowego i ktry zawsze wzbudza wicej podziwu
ni may, humorystyczny grubas, jakim by Sally. Przez pewien okres bylimy
czsto razem, ale moja mio pozostawaa nieodwzajemniona a do chwili, gdy na
mojej drodze pojawi si Peter, a mnie opanowao przeogromne dziecice
zakochanie. On rwnie mnie lubi i przez jedno lato bylimy nierozczni. Widz
nas jeszcze w mylach, jak idziemy alej Zuider Amstellaan, trzymajc si za rce,
on w biaym, bawenianym garniturze, ja w krtkiej, letniej sukience. Na kocu
wakacji poszed do pierwszej klasy szkoy redniej, a ja do szstej klasy szkoy
podstawowej . Odprowadza mnie ze szkoy, a ja jego. Peter by liczny jak
********

marzenie, wysoki, przystojny, szczupy, z powan, spokojn i inteligentn twarz.

Mia ciemne wosy i wspaniae brzowe oczy, rumiane policzki i ostry nos.
Uwielbiaam zwaszcza jego miech, wyglda wtedy jak urwis i obuziak.
Wyjechaam w czasie wakacji, a gdy wrciam, nie znalazam ju Petera pod
starym adresem; wyprowadzi si pod moj nieobecno i zamieszka z o wiele
starszym chopakiem. Ten zwrci mu widocznie uwag, e jestem jeszcze
dzieciakiem i Peter mnie zostawi. Tak bardzo go kochaam, e nie chciaam uzna
tej prawdy i trzymaam si go kurczowo mylami, a przyszed dzie, w ktrym
dotaro do mnie, e jeeli dalej bd za nim chodzi, to zaczn za mn woa, e
goni za chopakami.
Mijay lata. Peter zadawa si z dziewcztami w swoim wieku i nawet mnie nie
pozdrawia. Poszam do ydowskiego Liceum, wielu chopcw z mojej klasy byo
we mnie zakochanych, podobao mi si to, byam uwielbiana, ale poza tym nie
obchodzio mnie to. Jeszcze pniej szala za mn Hello, ale jak ju powiedziano,
nigdy wicej si nie zakochaam.
Jest takie powiedzenie: Czas leczy wszystkie rany. Tak byo i ze mn.
Wmawiaam sobie, e zapomniaam Petera i e nie uwaaam ju wcale, eby by
miy. Jego wspomnienie yo jednak we mnie nadal tak mocno, e wyznaam kiedy
przed sam sob, e byam zazdrosna o te inne dziewczyny i dlatego przestaam
uwaa, e by miy. Dzi rano zrozumiaam, e nic si we mnie nie zmienio, wrcz
przeciwnie, podczas gdy rosam, stawaam si dojrzalsza, moja mio rosa wraz ze
mn. Teraz jestem w stanie zrozumie, e Peter uwaa mnie za dziecinn, a jednak
stale bolenie mnie dotyka, e tak o mnie zapomnia. Jego twarz tak wyranie
pojawia si w mojej pamici, e teraz wiem, e nikt inny nie moe tak mocno we
mnie utkwi.
Dzisiaj jestem te zupenie wytrcona z rwnowagi. Gdy tata mnie dzi rano
pocaowa, chciaam krzykn: O, gdyby ty by Peterem!. Cigle o nim myl
i przez cay dzie nie powtarzam sobie niczego innego, jak: O, Petel, kochany,
kochany Petel....
Co moe mi pomc? Musz zwyczajnie y dalej i modli si do Boga, eby, gdy
std wyjd, sprowadzi Petera na moj drog i eby on, czytajc uczucia w moich
oczach, powiedzia: O Anne, gdybym o tym wiedzia, ju dawno bym do ciebie
przyszed.
Tata powiedzia mi kiedy, gdy rozmawialimy o sprawach seksualnych, e nie
mog jeszcze poj tego podania, zawsze wiedziaam, e je pojmowaam, a teraz
rozumiem to zupenie. Nic nie jest mi jeszcze tak drogie, jak on, mj Petel!

Widziaam w lustrze swoj twarz, wyglda cakiem inaczej. Moje oczy patrz tak
jasno i tak gboko, moje policzki, co si tygodniami nie zdarzao, s zabarwione na
rowo, moje usta s o wiele miksze, wygldam jakbym bya szczliwa, a jednak
w mojej twarzy jest co takiego ponurego, umiech od razu zsuwa si z moich ust.
Nie jestem szczliwa, bo potrafi sobie wyobrazi, e myli Petera nie s przy
mnie, a jednak, jednak czuj nieustannie jego pikne oczy skierowane na mnie i jego
zimne, mikkie usta na moich ustach... O Petel, Petel, jak ja si kiedykolwiek
uwolni od twojego obrazu? Czy kady inny na twoim miejscu nie jest mizernym
surogatem? Kocham ci, o, tak wielk mioci, e nie moga ona ju rosn
w moim sercu, ale musiaa wyskoczy na jaw i objawi mi si nagle tak potnie.
Tydzie temu, dzie temu, gdyby mnie zapytaa: Ktrego ze znajomych
uznaaby za najbardziej odpowiedniego, eby wyj za niego za m?,
odpowiedziaabym: Sallyego, bo przy nim jest dobrze, spokojnie i bezpiecznie!.
A teraz krzyczaabym: Petela, bo jego kocham caym moim sercem, ca moj
dusz i z cakowitym oddaniem!. Poza jednym, e nie wolno mu dotyka mnie dalej
ni po twarzy.
Dzi rano siedziaam zamylona o Petelu na przednim poddaszu, na deskach pod
oknami, i po krtkiej rozmowie zaczlimy oboje paka. A pniej poczuam jego
usta i jego wspaniay policzek! O, Petelu, przyjd do mnie, pomyl o mnie, mj
wasny, kochany Petelu!
 RODA, 12 STYCZNIA 1944

Kochana Kitty,

Od czternastu dni Bep jest znowu z nami, chocia jej siostrzyczka dopiero
w przyszym tygodniu moe pj do szkoy. Ona sama leaa przez trzy dni w ku
z silnym przezibieniem. Take Miep i Jan nie mogli przez dwa dni by na swoim
miejscu, oboje mieli zatrucie odka.
Obecnie mam napady taca i baletu i co wieczr wicz pilnie kroki taneczne.
Z jasnofioletowej halki Musi z koronk sporzdziam supernowoczesn sukni do
taca. U gry przecignita jest tasiemka, ktr wie si powyej piersi. Rowa
marszczona wstka dopenia caoci. Bezskutecznie prbowaam ze swoich pantofli
gimnastycznych zrobi prawdziwe baletki. Moje sztywne koczyny staraj si
usilnie sta si tak gitkimi jak kiedy. Przewspaniaym wiczeniem jest dla mnie
siedzenie na pododze, apanie kad rk za pit i podnoszenie obu ng do gry.
Musz wprawdzie uywa poduszki jako podkadki, inaczej mj biedny tyeczek
zostaby za bardzo zmaltretowany.
Tutaj czytaj ksik zatytuowan Poranek bez chmur. Mama uznaa j za
nadzwyczaj dobr, poniewa zostao w niej opisanych wiele problemw
modzieowych. Pomylaam sobie troszeczk ironicznie: eby ty si najpierw
zaja swoj wasn modzie!.
Sdz, e mama myli, i mamy z Margot najlepsze stosunki z naszymi
rodzicami, jakie tylko istniej, i e nikt nie zajmuje si wicej yciem swoich dzieci
ni oni. Ma przy tym na uwadze zapewne tylko Margot, bo sdz, e ta nigdy nie ma
takich problemw ani myli jak ja. Nie chc mamy wcale naprowadza na myl, e
u jednej z jej latoroli wyglda to inaczej, ni ona sobie wyobraa, bo stanaby
osupiaa i nie wiedziaaby, jak si do tego inaczej zabra; chc jej oszczdzi
zmartwienia, jakie nastpioby dla niej potem, zwaszcza dlatego, e wiem, e dla
mnie wszystko zostaoby po staremu. Mama czuje, e Margot bardziej j kocha ni
ja, ale myli, e tak jest tylko w pewnych okresach.
Margot staa si taka kochana, wydaje mi si cakiem inna ni dawniej, ju od
dawna nie jest taka zjadliwa i staje si prawdziw przyjacik. Nie traktuje mnie
ju w ogle jak maego pdraka, z ktrym nie trzeba si liczy.
To jest dziwne zjawisko, e widz si czasem jakby czyimi oczyma. Patrz na
sprawy pewnej Anne Frank ze miertelnym spokojem i przegldam wasn ksig
ycia, jakby bya ksig kogo obcego.
Wczeniej, w domu, gdy nie zastanawiaam si jeszcze tak czsto, miaam
niekiedy uczucie, e nie nale do Musi, Pima i Margot i e zawsze bd sta na
zewntrz. Czasem graam przez p roku rol sieroty, dopki sama si nie ukaraam
i nie zarzuciam sobie, e to tylko moja wasna wina, e gram cierpic osob,
podczas gdy stale jeszcze wiedzie mi si tak dobrze. Potem nastpi okres, w ktrym
zmuszaam si, aby by mi. Kadego ranka, gdy kto schodzi ze schodw na
poddasze, miaam nadziej, e to mama, ktra przychodzi mi powiedzie dzie
dobry i pozdrawiaam j czule, poniewa rzeczywicie cieszyam si z tego, e tak
ciepo na mnie patrzya. Potem, z powodu tej czy innej uwagi, ofukna mnie i do
szkoy szam zupenie zniechcona. W drodze do domu usprawiedliwiaam j,
mylaam sobie, e ma kopoty, wracaam do domu podniecona, buzia mi si nie
zamykaa, a powtarzao si to samo co rano, a ja z powan twarz i teczk szkoln
wychodziam za drzwi. Czasem postanawiaam sobie, e bd obraona, ale
przyszedszy ze szkoy do domu, miaam tyle nowinek, e cakiem zapominaam
o swoim zamiarze i w kadym razie musiaam mie mam jak ucho otwarte na
wszystkie moje przeycia. A znowu nastpi dla mnie czas, e nie nadsuchiwaam
rano krokw na schodach, czuam si samotna, a wieczorem zalewaam poduszk
zami.
Tutaj znowu wszystko si pogorszyo, no, Ty o tym wiesz. Bg zesa mi jednak
pomoc w tych sprawach: Petera. Dotykam lekko swojego medalionika, wyciskam na
nim pocaunek i myl: Co ten cay kram moe mnie obchodzi! Petel naley do
mnie i nikt o tym nie wie!. I w ten sposb mog znie kade ofuknicie. Kto by tu
wiedzia, ile si dzieje w duszy podlotka?
 Dziennik Anne strony z padziernika 1942 roku

SOBOTA, 15 STYCZNIA 1944

Najdrosza Kitty,
Nie ma sensu, ebym Ci wci, a po najmniejsze szczegy, opisywaa nasze
ktnie i dysputy. Uwaam, e wystarczy, gdy Ci powiem, e podzielilimy bardzo
duo rzeczy, tak jak tuszcz i miso, i jemy swoje wasne smaone ziemniaki. Od
jakiego czasu jemy troch wicej chleba ytniego, poniewa ju o godzinie czwartej
wypatrujemy stsknieni obiadu i ledwo moemy utrzyma w ryzach nasze
********

burczce odki.
Urodziny mamy zbliaj si wielkimi krokami. Od Kuglera dostaa dodatkow
porcj cukru, powd do zazdroci ze strony van Daanw, poniewa na urodziny pani
zrezygnowano z takiego prezentu. Ale czemu to w rzeczywistoci suy, eby
zanudza Ci dalej ostrymi sowami, napadami paczu i zawistnymi rozmowami, ale
wiedz, e nas co takiego jeszcze bardziej mczy.
Mama wyrazia niemoliwe na razie do spenienia yczenie, eby przez
czternacie dni nie musie oglda twarzy pana van Daana. Zastanawiam si, czy
z wszystkimi ludmi, z ktrymi si tak dugo razem mieszka, popada si z biegiem
czasu w stan ktni? Czy moe to my mielimy pecha? Jeeli Dussel przy stole
z poowy miseczki sosu bierze jedn czwart i najnormalniej w wiecie pozwala,
eby reszta jada bez sosu, to przechodzi mi apetyt i chciaabym skoczy, eby
zepchn go z krzesa i wyrzuci za drzwi.
Czy wiksza cz ludzkoci jest taka egoistyczna i skpa? Bardzo si ciesz, e
nauczyam si troch znajomoci ludzi, ale teraz mam ju dosy. Peter powiedzia to
samo.
Wojnie nie przeszkadzaj przecie nasze ktnie, pragnienie wolnoci
i powietrza i dlatego powinnimy si stara, eby nasz pobyt uczyni jak
najznoniejszym.
Prawi kazania, ale sdz te, e jeeli dugo tu jeszcze zostan, stan si
wyschnit tyczk grochu. A ja chciaabym by jeszcze kiedy prawdziwym
podlotkiem!

Twoja Anne
 RODA WIECZOREM, 19 STYCZNIA 1944

Kochana Kitty,

Ja (znowu ten bd!) nie wiem, co to jest, ale po moim nie zauwaam coraz
bardziej, e si zmieniam. Nawiasem mwic, dzi w nocy znowu ni mi si Peter
i znowu widziaam jego przejmujce oczy, utkwione w moich oczach, ale ten sen nie
by taki adny, ani taki jasny, jak poprzedni.
Wiesz, e wczeniej zawsze byam zazdrosna o Margot, jeeli chodzi o tat.
Teraz nie pozostao po tym ani ladu; owszem, boli mnie jeszcze, gdy tata
w zdenerwowaniu niesprawiedliwie mnie traktuje, ale myl jednak: nie mog bra
wam za ze, e tacy jestecie, duo mwicie o mylach dzieci i modziey, ale nie
macie o tym zielonego pojcia! Pragn czego wicej ni causw taty, czego
wicej ni jego pieszczot. Czy nie jestem straszna, e zajmuj si zawsze sam
sob? Czy ja, ktra zawsze chc by dobra i kochana, nie musz najpierw im
wybaczy? Wybaczam te mamie, ale nie potrafi zacisn zbw, gdy ona jest taka
sarkastyczna i stale na nowo mnie wymiewa.
Wiem, daleko mi jeszcze do tego, jaka powinnam by; czy kiedykolwiek stan
si taka?

Anne Frank

PS. Tata pyta, czy opowiedziaam Ci ju o tym torcie. Mama dostaa mianowicie na
urodziny od kantoru prawdziwy przedwojenny tort, z mokki. To byo naprawd
wietne! Ale ja mam w tej chwili w mylach tak mao miejsca na te rzeczy.

SOBOTA, 22 STYCZNIA 1944

Kochana Kitty,

Moe Ty mi powiesz, jak to si dzieje, e wszyscy ludzie tak bojaliwie ukrywaj

swoje wntrze? Jak to si dzieje, e w towarzystwie zachowuj si zupenie inaczej,
ni powinnam si zachowywa? Dlaczego jeden drugiemu tak mao ufa? Wiem, na
pewno istnieje ku temu jaki powd, ale czasem uwaam, e to okropne, e
wszdzie, nawet u ludzi, ktrzy s ci najblisi, znajduje si tak mao ufnoci.
Wydaje si, jakbym od tej nocy, ktrej miaam sen, postarzaa si, staa si
o wiele bardziej osob sam w sobie. Bdziesz ogromnie zdziwiona, gdy Ci powiem,
e nawet van Daanowie zajli u mnie inne miejsce. Nagle przestaam traktowa ju
te wszystkie dyskusje itp., itd. z naszego wycznie punktu widzenia. Jak mogam
tak si zmieni? Tak, widzisz, pomylaam nagle o tym, e gdyby mama bya inn,
prawdziw mamusi, nasz stosunek byby wtedy zupenie, ale to zupenie inny.
Prawd jest oczywicie, e pani van Daan jest wszystkim, tylko nie miym
czowiekiem, myl jednak, e gdyby mama nie bya taka niemoliwa w czasie
kadej uszczypliwej rozmowy, to mona by unikn poowy wszystkich ktni. Pani
van Daan ma mianowicie jedn soneczn stron, a jest ni to, e mona z ni
porozmawia. Mimo caego jej egoizmu, chciwoci i podstpnoci mona j atwo
skoni do ulegoci, jeeli si jej nie drani i nie robi na przekr. Do nastpnej
okazji rodek ten nie dziaa, ale jeeli jest si cierpliwym, mona potem na nowo
sprbowa, ile si osignie.
Wszystkie nasze kwestie wychowawcze, rozpieszczanie, jedzenie, wszystko,
wszystko, wszystko miaoby inny przebieg, gdyby si byo otwartym i uprzejmym,
a nie pamitao jedynie stale zych stron.
Wiem dokadnie, co chciaaby powiedzie, Kitty: Ale Anne, i ty to mwisz?
Ty, ktra musiaa wysuchiwa tylu ostrych sw z gry, ty, ktra wiesz o caej tej
krzywdzie, jaka tu si wydarzya?.
A jednak ja to mwi. Chc przejrze wszystko na nowo i nie zabiera si przy
tym do pracy wedug przysowia: Jak gadali starzy, tak i modzie gwarzy. Sama
chc przebada tych van Daanw i zobaczy, co jest prawd, a co przesad. Jeeli
sama doznam rozczarowania, bd znowu moga posuwa si torem taty i mamy,
jeeli nie, bd wic najpierw prbowaa odwie ich od ich bdnych wyobrae,
a gdyby to si nie powiodo, bd mimo wszystko mocno trwa przy swoim
wasnym zdaniu i swoim sdzie. Skorzystam z kadej okazji, eby porozmawia
otwarcie z pani o wielu punktach spornych i nie ba si, mimo posdzenia
o przemdrzao, wyrazi swoj neutraln opini. To, co mam przeciwko mojej
wasnej rodzinie, musz przemilcze, ale jeli o mnie chodzi, obgadywanie naley
od dzisiaj do przeszoci, chocia to nie znaczy, e kiedykolwiek zaniecham
bronienia ich przed kimkolwiek.
Do tej pory mylaam uparcie, e caa wina za te ktnie ley po ich stronie, lecz
dua jej cz leaa zapewne i po naszej. Mielimy, owszem, racj w stosunku do
przedmiotu sporu, ale od ludzi rozumnych (do ktrych si zaliczamy!) oczekuje si
przecie troch wicej wyrozumiaoci w traktowaniu innych. Mam nadziej, e
zdobyam malutk odrobink tej wyrozumiaoci, i e znajd okazj, eby j dobrze
zastosowa.

Twoja Anne

PONIEDZIAEK, 24 STYCZNIA 1944

Kochana Kitty,

Przytrafio mi si co (cho waciwie nie mog mwi o przytrafieniu), co sama

uwaam za zupenie zwariowane.
O problemach pciowych rozmawiano wczeniej w domu i w szkole albo
zagadkowo, albo w sposb odraajcy. Sowa, ktre miay z tym zwizek, szeptano
i czsto kto, kto czego nie wiedzia, by wymiewany. Byo to dla mnie dziwne
i czsto mylaam: dlaczego mwi si o tych sprawach tajemniczo lub
nieprzyjemnie? Ale poniewa nie mona byo tego zmieni, nie rozmawiaam, o ile
si dao, na ten temat, albo prosiam przyjaciki o informacje.
Kiedy wiedziaam o wielu rzeczach, mama powiedziaa ktrego razu:
Anne, dobrze ci radz, nigdy nie rozmawiaj na ten temat z chopcami i nie
odpowiadaj, gdy oni o tym zaczn.
Pamitam jeszcze dokadnie moj odpowied, powiedziaam:
Nie, oczywicie, e nie, wyobra sobie!
I na tym pozostao.
 Na pocztku ukrywania si tata czstokro opowiada o rzeczach, o ktrych
wolaabym usysze od mamy, a reszty dowiedziaam si z ksiek lub rozmw.
Peter van Daan nigdy nie by w tej dziedzinie tak nieprzyjemny, jak chopcy
w szkole, na pocztku moe jeden jedyny raz, ale nigdy nie chcia mnie wciga
w rozmow. Pani powiedziaa nam kiedy, e nie rozmawiaa nigdy z Peterem o tych
rzeczach i wedug niej jej m rwnie nie. Widocznie nawet nie wiedziaa, jak ani
o czym Peter by poinformowany.
Wczoraj, gdy Margot, Peter i ja obieralimy ziemniaki, rozmowa sama zesza na
Moffi.
Stale jeszcze nie wiemy, jakiej pci jest Moffi, prawda? zapytaam.
Ale tak odpowiedzia. To kocur.
Zaczam si mia.
adny mi kocur, ktry jest przy nadziei.
Peter z Margot rwnie si zamiali. Peter skonstatowa mianowicie jakie dwa
miesice temu, e Moffi ju niedugo bdzie mie dzieci, jej brzuch sta si
********

zadziwiajco duy. Ta grubo okazaa si skutkiem raczej wielu skradzionych

koci, a dzieci nie rosy, nie mwic ju o tym, e si w ogle nie urodziy.
Peter musia si jednak troch usprawiedliwi z tego zarzutu.
Moesz sama pj ze mn, eby zobaczy. Gdy go kiedy tarmosiem,
zobaczyem wyranie, e jest kocurem.
Nie byam w stanie opanowa ciekawoci i poszam z nim do magazynu. Moffi
nie mia jednak godzin przyj i nigdzie nie mona go byo znale. Zaczekalimy
chwil, zrobio si nam zimno i wspilimy si z powrotem po schodach.
Pnym popoudniem usyszaam, e znowu po raz drugi poszed na d.
Zebraam ca odwag, eby samej przej przez cichy dom, i znalazam si
w magazynie. Na stole do pakowania Moffi bawi si z Peterem, ktry postawi go
wanie na wadze, eby sprawdzi jego ciar.
Cze, chcesz go zobaczy?
Nie robi adnych dugich przygotowa, zapa zwierz, odwrci na plecy,
zrcznie przytrzyma ebek i apy i lekcja si rozpocza.
 To jest mski narzd pciowy, to par woskw, a to jego pupa.
Kot ponownie zrobi p obrotu i znowu sta w swoich biaych skarpetkach.
adnemu innemu chopakowi, ktry by mi wskaza mski narzd pciowy, nie
spojrzaabym wicej w twarz. Ale Peter najzwyczajniej w wiecie dalej mwi na ten
skdind tak przykry temat, nie mia w ogle adnych zych celw ubocznych i w
kocu tak dalece mnie uspokoi, e sama te staam si taka jak zwykle. Bawilimy
si z Moffim, byo przyjemnie, pogadalimy troch i w kocu wolno, przez cay
rozlegy skad poszlimy do drzwi.
Bye przy tym, jak kastrowano Mouschi?
Tak, byem, to idzie bardzo szybko. Zwierz zostaje oczywicie znieczulone.
Czy oni wtedy co tam usuwaj?
Nie, lekarz przecina po prostu nasieniowd. Z zewntrz nie mona niczego
zobaczy.
Zebraam odwag, bo tak po prostu to mi to nie szo.
Peter, Geschlechtsteil to przecie narzd pciowy. U samcw i samiczek
nazywa si to jeszcze inaczej.
Tak, wiem.
U samiczek nazywa si to pochwa, o ile wiem, u samcw nie pamitam.
Tak.
No tak powiedziaam znowu. Skd ma si te zna te sowa, najczciej
spotyka si je przypadkowo.
Dlaczego, ja pytam o nie na grze. Moi rodzice wiedz o tym lepiej ni ja
i maj wicej dowiadczenia.
Stalimy ju na schodach i wicej si nie odzywaam.
Rzeczywicie, tak zwyczajnie nigdy bym o tym nie porozmawiaa z dziewczyn.
Wiem te z pewnoci, e nie to mama miaa na myli, gdy mnie ostrzegaa przed
chopcami.
Mimo wszystko przez cay dzie nie panowaam troszeczk nad sob, gdy sobie
przypominaam nasz rozmow, wydawaa mi si mimo wszystko osobliwa. Ale
w jednym wzgldzie staam si przynajmniej mdrzejsza: s te modzi ludzie, i to
innej pci, ktrzy potrafi rozmawia niewymuszenie i bez artw.
Czy Peter rzeczywicie pyta rodzicw o duo rzeczy? Czy on istotnie jest taki,
jakim si wczoraj pokaza?
Ach, c ja o tym wiem?!!!

Twoja Anne

PITEK, 28 STYCZNIA 1944

Kochana Kitty,

Ostatnimi czasy zaczam si bardzo pasjonowa drzewami rodowymi i tablicami

genealogicznymi domw krlewskich i doszam do wniosku, e gdy raz si zacznie
szuka, to trzeba wci dalej grzeba w przeszoci i dochodzi si do coraz
ciekawszych odkry.
Chocia jestem nadzwyczaj gorliwa, co si tyczy moich przedmiotw nauki,
i dosy dobrze mog ju ledzi home-service w angielskim radiu, powicam
jeszcze wiele niedziel na uzupenianie i porzdkowanie mojego wielkiego zbioru
gwiazd filmowych, ktry przybra do znaczne rozmiary. Pan Kugler co
poniedziaek sprawia mi rado, przynoszc Cinema & Theater. Cho to
rozpieszczanie zostaje czsto przez niewiatowych domownikw nazywane
marnowaniem pienidzy, dziwi ich za kadym razem na nowo dokadno, z jak
jeszcze po roku potrafi bezbdnie wymieni obsad okrelonego filmu. Bep, ktra
wolny czas czsto spdza w kinie ze swoim chopakiem, zawiadamia mnie o tytule
zaplanowanego filmu w sobot, a ja wypiewuj jej jednym tchem zarwno
odtwrcw gwnych rl, jak i recenzj. Jeszcze nie tak dawno temu Musia
powiedziaa, e nie bd pniej musiaa chodzi do kina, poniewa tak dobrze znam
na pami tre filmw, gwiazdy i recenzje.
Kiedy ktrego dnia zjawiam si z now fryzur, wszyscy patrz na mnie
z dezaprobat i mog si spodziewa, e jedno z nich zapyta, ktra gwiazda filmowa
paraduje z tak fryzur na gowie. Gdy odpowiadam, e to wymys wasny, wierz
mi zaledwie w poowie. Co si tyczy fryzury, nie trzyma si ona duej ni przez p
godziny, potem tak mam dosy tych nieprzychylnych uwag, e spiesz do azienki
i wracam do swojej zwykej fryzury z lokami.

Twoja Anne

PITEK, 28 STYCZNIA 1944

Kochana Kitty,

Zastanawiaam si dzi rano, czy nie wydaje Ci si, e jeste krow, ktra wci na
nowo musi przeuwa stare ju nowinki i ktra w kocu gono ziewa od
jednostajnego jedzenia, i czy nie yczysz sobie w cichoci, eby Anne raz wymylia
co nowego. Niestety, wiem, e stare jest dla Ciebie nudne, ale pomyl sobie, jaka ja
si staj zrzdna przez te stare sprawy, ktre s wywlekane stale na nowo. Jeeli
rozmowa przy stole nie toczy si na temat polityki albo wspaniaego posiku, to
mama albo pani znowu zaczynaj wyciga wielokrotnie opowiadane historie
z modoci albo Dussel nudzi o obszernej szafie na ubrania swojej ony, o piknych
koniach wycigowych, przyjemnych odziach wiosowych, chopcach, ktrzy
pywaj, majc cztery lata, blu mini i bojaliwych pacjentach. Wszystko
sprowadza si do tego, e gdy jedna osoba z semki otwiera usta, pozostaych
siedem moe skoczy rozpoczt przez ni histori. Ju naprzd znamy point
kadego artu i opowiadajcy sam jeden mieje si z dowcipu. Tych przernych
mleczarzy, sklepikarzy i rzenikw byych gospody mamy ju po uszy, tak czsto
byli przy stole wychwalani pod niebiosa lub krytykowani; to niemoliwe, eby co
pozostao mode czy wiee, jeeli zostanie omwione w Oficynie.
To wszystko byoby jeszcze do zniesienia, gdyby doroli nie mieli nawyku
powtarzania po dziesi razy historii, ktre opowiadaj Kleiman, Jan czy Miep, i za
kadym kolejnym razem nie upikszali ich swoimi wasnymi wymysami, tak e
musz si czsto szczypa pod stoem w rk, eby entuzjastycznemu narratorowi
nie wskaza waciwej drogi. Maym dzieciom, takim jak Anne, nie wolno pod
adnym pozorem poprawia dorosych, choby palnli gaf czy opowiadali
kamstwa i wymysy wyssane z palca.
Tematem, ktry Kleiman i Jan czsto poruszaj, jest ukrywanie si; wiedz
bardzo dobrze, e niezmiernie interesuje nas wszystko, co ma z tym zwizek, i e
szczerze przeywamy zarwno cierpienie z ukrywajcymi si, ktrych zapano, jak
i rado z uwolnionymi winiami.
Ukrywajcy si stali si tak zwykym pojciem, jak wczeniej pantofle taty,
ktre musiay sta koo pieca. Takich organizacji, jak Wolna Holandia, ktre
faszuj dokumenty osobiste, poyczaj pienidze ukrywajcym si, przygotowuj
miejsca na kryjwki, staraj si o prac dla ukrywajcej si chrzecijaskiej
modziey, jest bardzo wiele i zadziwiajce jest, jak wiele szlachetnej
i bezinteresownej pracy wykonuj ci ludzie, pomagajcy innym i ratujcy ich
z naraeniem swojego wasnego ycia.
Najlepszym tego przykadem s przecie nasi pomocnicy, ktrzy pomogli nam
przetrwa do tej pory i miejmy nadziej, e wyprowadz nas na bezpieczny brzeg,
inaczej oni sami bd musieli podzieli los wszystkich ciganych. Nigdy nie
syszelimy ani sowa o tym, e jestemy dla nich ciarem, a jestemy nim na
pewno, nigdy adne z nich nie skary si, e sprawiamy im za duo kopotu.
Codziennie przychodz wszyscy na gr, z panami rozmawiaj o firmie i o polityce,
z paniami o jedzeniu i uciliwociach, jakie niesie z sob wojna, z dziemi
o ksikach i gazetach. Przybieraj, o ile to tylko moliwe, pogodny wyraz twarzy,
przynosz kwiaty i prezenty na urodziny i wita, zawsze s do naszej dyspozycji.
To jest to, o czym nigdy nie wolno nam zapomnie, e cho inni okazuj
bohaterstwo na froncie lub w walkach przeciwko Niemcom, nasi pomocnicy
wykazuj bohatersk odwag w swoim pogodnym nastawieniu i mioci.

Kr najdziwniejsze pogoski, a jednak najczciej s prawdziwe. Kleiman donis

nam na przykad w tym tygodniu, e w Geldrii odby si mecz pikarski dwch
druyn; jedna skadaa si wycznie z ukrywajcych si, a drug utworzyo
jedenastu czonkw andarmerii. W Hilversum przydzielano nowe karty
podstawowe. eby wielu ukrywajcych si rwnie dostao swj przydzia (kartki na
ywno mona dosta wycznie wtedy, gdy si posiada kart podstawow albo za
60 guldenw za sztuk), wydajcy je urzdnicy kazali przyj wszystkim
ukrywajcym si z okolicy na okrelon godzin, bd oni tam mogli odebra swoje
zawiadczenia przy osobnym stoliku.
Trzeba jednak by ostronym, eby takie wyczyny nie dotary do uszu Szwabw.

Twoja Anne

NIEDZIELA, 30 STYCZNIA 1944

Najdrosza Kit,

Znowu zrobia si niedziela; wprawdzie nie jest ona dla mnie ju taka okropna jak
kiedy, ale wci jeszcze do nudna.
Nie byam jeszcze w magazynie, moe pniej mi si to uda. Wczoraj
wieczorem poszam na d zupenie sama, po ciemku, po tym, jak par wieczorw
wczeniej byam tam ju z tat. Staam u gry na schodach, tam i z powrotem
przelatywao duo niemieckich samolotw, a ja wiedziaam, e jestem
czowiekiem-samym-w-sobie, ktremu nie wolno liczy na pomoc innych. Moja
obawa znikna, spojrzaam na niebo i zaufaam Bogu.
Mam straszn potrzeb, eby by sama. Tata zauwaa, e nie jestem taka jak
zwykle, ale nie mog mu o niczym opowiedzie. Zostaw mnie w spokoju, zostaw
mnie sam! chciaabym stale woa.
Kto wie, moe bd jeszcze kiedy bardziej opuszczona, ni bym chciaa!

Anne Frank

CZWARTEK, 3 LUTEGO 1944

Kochana Kitty,

Inwazyjny nastrj wzrasta w caym kraju z dnia na dzie i gdyby tu bya, na pewno
z jednej strony znalazaby si podobnie jak ja pod wraeniem tych przygotowa,
ale z drugiej strony wymiaaby nas, e robimy dookoa tego tyle szumu, by moe
niepotrzebnie!
Wszystkie gazety pisz o inwazji i doprowadzaj tym ludzi do obdu: Gdyby
Anglicy ewentualnie wyldowali w Holandii, wadze niemieckie doo wszelkich
stara, by broni kraju, a w razie koniecznoci zatopi go. Opublikowano przy tym
mapki, na ktrych zakreskowane s te czci Holandii, ktre mog zosta zatopione.
Poniewa do zakreskowanego obszaru nale due czci Amsterdamu, pierwszym
pytaniem byo, co naley robi, gdy na ulicach bdzie na metr wody. Na to trudne
pytanie paday ze wszytkich stron najrniejsze odpowiedzi:
Poniewa jedenie na rowerze i chodzenie stan si niemoliwe, trzeba bdzie
brodzi w stojcej wodzie.
Ale nie, trzeba sprbowa pywa. Wszyscy zaoymy czepki i stroje
kpielowe i przepyniemy pod wod najdalej, jak to moliwe, nikt wtedy nie
zobaczy, e jestemy ydami.
Ach, co za bzdury! Ju widz, jak panie pywaj, gdy szczurki gryz je w nogi!
To oczywicie by mczyzna! Zobaczymy, kto bdzie goniej wrzeszcze!
W ogle nie wydostaniemy si ju z domu, magazyn stoi tak niepewnie, przy
takiej powodzi na pewno si zawali.
Suchajcie ludzie, teraz arty na bok, trzeba bdzie postara si o dk.
Na co to potrzebne? Ja mam co lepszego. Wemiemy z przedniego poddasza
kady po jednej skrzyni na cukier mlekowy i bdziemy wiosowa warzchwi.
Ja bd chodzi na szczudach, w modoci potrafiem to primissima.
Janowi Giesowi to niepotrzebne, na pewno wemie na plecy swoj on, wtedy
Miep bdzie mie szczuda.
Teraz ju wiesz mniej wicej, Kit? Ta caa gadanina jest bardzo zabawna, prawda
bdzie inna. Musiao te nastpi drugie pytanie dotyczce inwazji. Co naley robi,
gdy Niemcy zaczn ewakuowa Amsterdam.
Pj z innymi, przebra si jak najlepiej.
W adnym wypadku nie wychodzi na ulic! Pozosta jedynie tutaj! Niemcy s
w stanie pogna ca ludno wci dalej, a zginie w Niemczech.
 Tak, oczywicie, zostaniemy tutaj. Tu jest najbezpieczniej. Sprbujemy
nakoni Kleimana, eby zamieszka tu ze swoj rodzin. Zdobdziemy worek weny
drzewnej i bdziemy mogli spa na pododze. Niech Miep i Kleiman przynios tu
ju zawczasu koce. Zamwimy jeszcze troch zboa do naszych 60 funtw. Jan
niech sprbuje zdoby groch, mamy teraz w domu okoo 60 funtw grochu i 10
funtw groszku. Nie zapominaj o tych 50 konserwach jarzynowych.
Mamo, policz no prdko inne zapasy ywnociowe.
10 konserw rybnych, 40 puszek mleka, 10 kilo mleka w proszku, 3 butelki
oliwy, 4 weki z masem, 4 weki z misem, 2 oplecione butelki truskawek, 2 butelki
malinowo-porzeczkowe, 20 butelek pomidorw, 10 funtw patkw owsianych, 8
funtw ryu to wszystko.
Zapasw mamy raczej pod dostatkiem, ale gdy si wemie pod uwag, e jedz
z nami te nasi gocie i e co tydzie korzystamy z tych zapasw, to wydaj si one
wiksze, ni s. Wgla i drewna na opa mamy w domu pod dostatkiem, wiec
rwnie.
Uszyjmy dla wszystkich woreczki na piersi, eby schowa w nich wszystkie
nasze pienidze, gdy zajdzie taka potrzeba.
Zrobimy listy rzeczy, ktre jako pierwsze musz zosta zabrane w czasie
ucieczki, a teraz bierzmy si do pakowania plecakw.
Jeeli ju do tego dojdzie, wystawimy warty, jedn na przednim poddaszu,
a drug na tylnym.
Powiedz, co zrobimy z tak iloci jedzenia, jeeli nie bdzie wody, gazu ani
elektrycznoci?
Bdziemy musieli gotowa na piecu. Filtrowa wod i przegotowywa.
Wyczycimy due gsiory i bdziemy przechowywa w nich wod. Jako rezerwuary
wody mamy prcz tego jeszcze trzy koty do wekowania i miednic.
Poza tym w pomieszczeniu z przyprawami stoi jeszcze ptora kwintala
ziemniakw na zim.
Takie gadanie sysz przez cay dzie, stale tylko inwazja i inwazja. Dysputy
o godowaniu, umieraniu, bombach, ganicach, piworach, ydowskich dowodach,
gazach trujcych i tym podobne, i tak dalej. Nic pocieszajcego.
Dobrym przykadem niedwuznacznych ostrzee naszych panw jest nastpujca
rozmowa z Janem:
Oficyna: Boimy si, e gdy Niemcy bd si wycofywa, zabior z sob ca
ludno.
Jan: To niemoliwe, nie maj tylu pocigw do dyspozycji.
Oficyna: Pocigw? Pan myla, e oni by ludno wsadzili do wagonika?
Wykluczone. Ta moe skorzysta z pojazdu nonego. (Per pedes apostolorum, mwi
zawsze Dussel).
Jan: Nie wierz w to, pastwo widz wszystko w zbyt czarnych barwach. Jaki
interes mieliby w tym, eby pdzi z sob ca ludno?
Oficyna: Nie wie pan, e Goebbels powiedzia: jeeli my bdziemy musieli
ustpi, zatrzaniemy za sob drzwi wszystkich okupowanych terenw!
Jan: Oni ju tyle rzeczy mwili.
Oficyna: Myli pan, e Niemcy s zbyt szlachetni lub zbyt filantropijni, eby
zrobi co takiego? Oni myl: jeeli my musimy zgin, to zgin te wszyscy
ludzie, ktrzy znajduj si w zasigu naszej wadzy.
Jan: Prosz mi nie opowiada, nie wierz w to.
Oficyna: To jest wci ta sama piewka, nikt nie chce widzie
niebezpieczestwa, dopki go nie poczuje na wasnej skrze.
Jan: Pastwo nigdy nie widz niczego pozytywnego. Przecie pastwo te to
tylko zakadaj.
Oficyna: Bo sami to wszystko przeylimy, najpierw w Niemczech, a teraz tutaj.
A co si dzieje w Rosji?
Jan: Prosz na razie nie bra ydw pod uwag, sdz, e nikt nie wie, co si
w Rosji dzieje. Anglicy i Rosjanie przesadzaj w celach propagandowych podobnie
jak Niemcy.
Oficyna: Wykluczone, angielskie radio zawsze mwio prawd. A zamy, e
przesadzaj w wiadomociach o dziesi procent, to jest jeszcze wystarczajco duo
faktw, bo nie moe pan zaprzeczy, e w Polsce i Rosji zostaje bez ceregieli
zamordowanych lub zagazowanych wiele milionw spokojnych ludzi.
Oszczdz Ci dalszej rozmowy. Jestem bardzo spokojna i nie przejmuj si tym
caym zamieszaniem. Jestem w takim stanie, e wszystko mi jedno, czy zostan
zamordowana, czy bd y. wiat bdzie si krci dalej i beze mnie, a ja i tak nie
mog si przecie przeciwstawia wydarzeniom. Niech si dzieje, co si ma dzia,
nie robi nic innego, tylko si ucz, i mam nadziej na dobre zakoczenie.

Twoja Anne

WTOREK, 8 LUTEGO 1944

Droga Kitty,

Jak si czuj, nie potrafiabym Ci powiedzie. W jednym momencie pragn spokoju,

w innym nieco wesooci. Odzwyczailimy si ju od miania, miania si tak
naprawd, e bardziej ju nie mona.
Dzi rano ogarn mnie jednak niepohamowany miech, wiesz, tak jak si mona
mia w szkole. Chichotaymy z Margot jak prawdziwe podlotki.
Wczoraj wieczorem znowu miaymy z mam starcie. Margot zawina si
w weniany koc, ale nagle wyskoczya z ka i zacza go bardzo dokadnie
oglda; tkwia w nim szpilka! Mama ataa w tym kocu dziur. Tata znaczco
pokiwa gow i powiedzia co o niedbaoci mamy. Mama przysza prdko
z azienki, a ja troszeczk dla artu powiedziaam:
Du bist doch eine echte Rabenmutter. ********

Zapytaa oczywicie dlaczego, a my opowiedzielimy jej o szpilce. Zrobia

natychmiast najwyniolejsz ze swoich min i odezwaa si do mnie:
Zwaszcza ty masz co do powiedzenia o niedbaoci, kiedy ty szyjesz, caa
podoga usiana jest szpilkami. O prosz, znowu tu ley etui z igami, tego te nigdy
nie sprztniesz!
Powiedziaam, e nie uywaam etui z igami, a Margot podskoczya, bo to ona
bya winna.
 Mama jeszcze przez chwil mwia do mnie o niedbaoci, a miarka si
przebraa i do krtko stwierdziam:
Nie powiedziaam przecie niczego na temat niedbaoci, zawsze mi si
dostaje, gdy kto inny co zrobi!
Mama zamilka, a ja byam zmuszona w nieca minut pniej pocaowa j na
dobranoc. To byo moe niewane wydarzenie, ale mnie wszystko zoci. Poniewa,
jak si zdaje, wzio mnie wanie na rozmylanie i przeczesuj wszystkie dziedziny,
w ktrych tylko znalazoby si co do przemylenia, moje myli jakby same zeszy
na maestwo taty i mamy. Zawsze stawiano mi je za przykad maestwa
idealnego. Nigdy ktni, adnych zych spojrze, doskonaa harmonia itd., itd.
Wiem co o przeszoci ojca, a to, czego nie wiem, dopowiedziaam sobie;
wydaje mi si, e wiem, e tata polubi mam, poniewa uwaa, e nadaje si na
on dla niego. Musz przyzna, e podziwiam mam za sposb, w jaki przyja t
rol, i o ile wiem, nigdy nie narzekaa ani nie bya zazdrosna. Kobiecie, ktra kocha,
nieatwo jest y ze wiadomoci, e nigdy nie zajmie pierwszego miejsca w sercu
ma, a mama to wiedziaa. Tata na pewno mam za to podziwia i uwaa, e ma
wspaniay charakter. Dlaczego miaby si oeni z kim innym? Jego ideay
uleciay, a modo mina. Jakie ich maestwo jest teraz? adnych ktni i rnic
zda nie, ale idealne te przecie nie jest. Ojciec ceni mam i kocha j, ale nie tak
mioci maesk, jak ja sobie wyobraam. Tata bierze mam tak, jaka jest,
czsto si zoci, ale mwi jak najmniej, poniewa wie, ile powice j to
kosztowao.
Na temat firmy, innych spraw, ludzi, wszystkiego tata zdecydowanie nie
zawsze pyta j o zdanie, nie mwi wszystkiego, bo wie, e ona za bardzo przesadza,
jest zbyt krytyczna i czsto zbyt uprzedzona. Tata nie jest zakochany, cauje j tak,
jak nas cauje, nie stawia jej za przykad, bo nie moe. Patrzy na ni przekornie
i drwico, lecz nigdy czule. Moliwe, e mama przez t wielk ofiar staa si dla
otoczenia zimna i nieprzyjemna, jednak w ten sposb bdzie si coraz bardziej
oddala od drogi mioci, wzbudza coraz mniej podziwu, a tata kiedy na pewno
sobie uwiadomi, e cho na zewntrz nigdy nie domagaa si jego penej mioci, to
od rodka powoli, lecz nieuchronnie si kruszya. Kocha go jak nikogo innego
i nieatwo jest patrze, jak taki rodzaj mioci zawsze pozostaje bez odpowiedzi.
Waciwie powinnam wic bardzo mamie wspczu? Powinnam jej pomc?
A tacie? Nie potrafi, zawsze widz przed sob inn mam, nie mog. Jak te
miaabym to zrobi? Nie powiedziaa mi nic o sobie, nigdy jej o to nie pytaam. Co
ona i ja wiemy o swoich mylach? Nie umiem z ni rozmawia, nie potrafi patrze
czule w te zimne oczy, nie mog, nigdy! Gdyby miaa cho jedn cech
wyrozumiaej matki, agodno albo yczliwo, albo cierpliwo, albo co innego,
wci staraabym si do niej zbliy. Ale ta nieczua natura, ta drwica istota, j
kocha z kadym dniem jest to dla mnie coraz trudniejsze.

Twoja Anne

SOBOTA, 12 LUTEGO 1944

Kochana Kitty,

Soce wieci, niebo jest granatowe, wieje wspaniay wiatr, a ja tak tskni tskni
do wszystkiego... Tskni do rozmw, wolnoci, przyjaci, bycia samej. Tak
tskni... do paczu! Mam w sobie takie uczucie, jakbym si rozpryskiwaa, i wiem,
e pacz byby lepszy; nie potrafi tego. Jestem niespokojna, chodz z jednego
pokoju do drugiego, przez szpar w zamknitym oknie wdycham powietrze, czuj,
e moje serce bije, jakby mwio: Zaspokj wreszcie moje pragnienie.
Sdz, e czuj w sobie wiosn, czuj jej budzenie si, czuj to w moim ciele i w
mojej duszy. Musz si trzyma w ryzach, eby zachowywa si tak jak zwykle,
jestem kompletnie wytrcona z rwnowagi, nie wiem, co mam czyta, co mam
pisa, co mam robi, wiem tylko, e tskni...

Twoja Anne

PONIEDZIAEK, 14 LUTEGO 1944

Kochana Kitty,
Od soboty duo si dla mnie zmienio. Stao si to tak: tskniam (i tskni nadal),
ale... o odrobink, o malutk czsteczk jest ju inaczej.
Ju w niedziel rano zauwayam (bd szczera, ku mojej wielkiej radoci), e
Peter nieustannie mi si przyglda. Tak zupenie inaczej ni zwykle, nie wiem, nie
potrafi wytumaczy dlaczego, ale odniosam nagle wraenie, e on nie jest jednak
tak zakochany w Margot, jak sdziam na pocztku. Przez cay dzie specjalnie nie
spogldaam na niego zbyt czsto, bo gdy to robiam, on te zawsze spoglda,
a wtedy tak, wtedy doznawaam przyjemnego uczucia, jakie nieczsto byo mi
dane doznawa.
W niedziel wieczorem wszyscy siedzieli przy radiu, poza Pimem i mn,
i suchali Unsterbliche Musik deutscher Meister . Dussel cigle krci przy
********

odbiorniku, Peter zacz si zoci i inni rwnie. Po p godzinie trzymania

nerww na wodzy Peter, dosy rozdraniony, poprosi o zaprzestanie pokrcania.
Dussel odpowiedzia z najbardziej wynios min:
Ich mach das schon! ********

Peter si rozzoci, sta si arogancki, pan van Daan przyczy si do niego

i Dussel musia ustpi. To wszystko.
Powd nie by sam w sobie a tak nadzwyczaj istotny, ale zdaje si, e Peter
wzi sobie t spraw bardzo do serca, w kadym razie przyszed do mnie dzi rano,
gdy grzebaam na poddaszu w szafie z ksikami i zacz opowiada o tym
wydarzeniu. O niczym nie wiedziaam, Peter poczu, e znalaz uwan suchaczk
i nabra rozmachu.
No i widzisz powiedzia ja nieprdko co powiem, bo ju zawczasu wiem,
e bd si plta. Zaczynam si jka, czerwieni i tak dugo przekrcam sowa,
ktre chc powiedzie, a musz przerwa wywd, bo sam tych sw ju nie
znajduj. Wczoraj byo ze mn prawie to samo, chciaem powiedzie co cakiem
innego, ale gdy ju zaczem, straciem gow i to jest straszne. Wczeniej miaem
zy zwyczaj, ktry jeszcze teraz chtnie bym zastosowa: jak byem na kogo zy, to
wolaem zaatwi go piciami ni si z nim spiera. Wiem, e t metod niewiele
osign i dlatego ci podziwiam. Ty potrafisz przynajmniej waciwie si wyraa,
mwisz ludziom to, co masz do powiedzenia, i w ogle nie jeste zmieszana.
 Bardzo si mylisz odpowiedziaam w wikszoci wypadkw mwi rzeczy
zupenie inne, ni sobie pierwotnie zaoyam, a potem mwi o wiele za duo
i o wiele za dugo, to jest prawie tak samo okropne.
By moe, masz jednak t zalet, e nigdy po tobie nie wida, eby bya
zmieszana. Zachowujesz kolor i form.
W cichoci chciaam si mia z tego ostatniego zdania, ale pozwoliam mu
w spokoju mwi o sobie, nie pokazaam wasnej wesooci, usiadam na poduszce
na pododze, zaoyam rce na podcignite nogi i spogldaam na niego uwanie.
Ogromnie si ciesz, e w domu jest jeszcze kto, kto moe dostawa dokadnie
takich samych napadw zoci jak ja. Peterowi wyranie dobrze to zrobio, e mg
skrytykowa Dussela w najgorszych sowach, bez obawy, e kto na niego poskary.
A ja, mnie si to te podobao, poniewa doznaam silnego uczucia wsplnoty, jakie
miaam wczeniej, tylko bdc z moimi przyjacikami.

Twoja Anne

WTOREK, 15 LUTEGO 1944

Ta drobna sprawa z Dusselem miaa jeszcze sporo nastpstw, a to tylko z jego

wasnej winy. W poniedziaek wieczorem Dussel przyszed tryumfujco do mamy
i opowiedzia, e Peter zapyta go tego samego ranka, czy dobrze spa i doda, e
byo mu przykro z powodu zajcia w niedziel wieczorem, i e nie zamierza go tak
bardzo atakowa. Dussel uspokoi go, zapewniajc, e nie wzi sobie tego a tak
bardzo do serca. Wszystko zostao wic zaatwione.
Mama przekazaa mi t histori, a ja w skrytoci ogromnie si zdziwiam, e
Peter, ktry by taki zy na Dussela, tak si wbrew wszelkim zapewnieniom poniy.
Nie mogam sobie odmwi, eby nie wybada Petera w tej sprawie
i natychmiast usyszaam od niego, e Dussel skama. Trzeba byo widzie wtedy
min Petera, byoby warte zota, gdyby to sfotografowa. Oburzenie z powodu
kamstwa, zo, rozwaanie, co teraz zrobi, niepokj i jeszcze wiele wicej uczu
pojawiao si na zmian wyranie na jego twarzy.
 Wieczorem pan van Daan i Peter porzdnie Dusselowi nagadali. Ale takie
straszne nie mogo to znowu by, bo Peter by dzisiaj na badaniu dentystycznym.
Waciwie nie chcieli wicej z sob rozmawia.

RODA, 16 LUTEGO 1944

Nie rozmawialimy z sob przez cay dzie, poza paroma nic nie znaczcymi
sowami. Byo za zimno, eby pj na poddasze, a poza tym Margot miaa
urodziny. O wp do pierwszej przyszed obejrze prezenty i zosta o wiele duej,
ni to byo absolutnie konieczne, czego inaczej nigdy by nie zrobi. Ale w poudnie
nadarzya si okazja. Poniewa raz w roku chciaam zatroszczy si o Margot,
poszam po kaw, a potem przyniosam ziemniaki. Przyszam do pokoju Petera,
zabra natychmiast ze schodw swoje papiery, a ja zapytaam, czy mam zamkn
klap.
Tak odpowiedzia zamknij. Jak bdziesz wraca, zastukaj, to ci j znowu
otworz.
Podzikowaam mu, poszam na gr i przez dziesi minut wyszukiwaam
w duej beczce najmniejsze ziemniaki. Rozbolay mnie plecy i zrobio mi si zimno.
Oczywicie nie zastukaam, sama otworzyam klap, ale on wyszed mi jednak
bardzo usunie naprzeciw i odebra ode mnie garnek.
Dugo szukaam, ale mniejszych nie mogam znale.
Zajrzaa do duej beczki?
Tak, przerzuciam wszystko rkami.
Staam przy schodach na dole, a on badawczo zajrza do garnka, ktry mia
jeszcze w rkach.
O, ale one s cakiem nieze odezwa si i doda, gdy odbieraam od niego
garnek:
Moje uznanie!
Spojrza przy tym na mnie takim ciepym, mikkim spojrzeniem, e i ja staam
si ciepa i mikka w rodku. Naprawd mogam zauway, e chcia mi sprawi
rado, a poniewa nie umia prawi wielkich mw pochwalnych, wyrazi swoje
sowa spojrzeniem. Tak dobrze go rozumiaam i byam mu ogromnie wdziczna.
Jeszcze teraz si ciesz, gdy sobie przypominam te sowa i to spojrzenie!
Gdy przyszam na d, mama powiedziaa, e trzeba przynie jeszcze wicej
ziemniakw, tym razem na kolacj. Zaofiarowaam si, e pjd jeszcze raz na gr.
Gdy przyszam do Petera, przeprosiam go, e jeszcze raz musz mu przeszkodzi.
Podnis si, stan midzy schodami i cian, zapa mnie mocno za rami, gdy ju
staam na schodach, i za wszelk cen chcia mnie powstrzyma.
Ja pjd, i tak musz jeszcze pj na gr powiedzia.
Ale odpowiedziaam, e to naprawd nie jest konieczne i e nie musz teraz
wybiera maych. Przekonaam go i puci moje rami. W drodze powrotnej
otworzy klap i znowu odebra ode mnie garnek. Przy drzwiach zapytaam jeszcze:
Co robisz?
Francuski pada odpowied.
Zapytaam, czy mogabym zajrze do tych lekcji, umyam rce i usiadam
naprzeciwko niego na otomanie.
Pomogam mu troch we francuskim, ale zaraz zaczlimy rozmawia.
Opowiedzia mi, e chciaby pniej pojecha do Indii Holenderskich i y tam
********

na plantacji. Mwi o swoim yciu w domu, o handlowaniu na czarno i o tym, e by

takim prniakiem. Powiedziaam, e ma ogromny kompleks niszoci. Mwi
o wojnie, e Rosjanie i Anglicy na pewno te wypowiedz sobie nawzajem wojn,
i mwi o ydach. Byoby mu o wiele atwiej, gdyby by chrzecijaninem i gdyby po
wojnie mg by chrzecijaninem. Zapytaam, czy chciaby si ochrzci, ale tak nie
byo. Nie potrafi czu tak, jak chrzecijanie, powiedzia, ale po wojnie nikt przecie
nie bdzie wiedzia, czy jest chrzecijaninem, czy ydem. Dotkno mnie to do
ywego. Uwaam, e to wielka szkoda, e on ma w sobie wci jeszcze resztk
nieuczciwoci.
Peter powiedzia jeszcze:
ydzi zawsze byli narodem wybranym i zawsze nim bd!
Odpowiedziaam:
 Mam nadziej, e raz zostan wybrani do dobrego!
Ale potem rozmawialimy sobie przyjemnie o tacie i o znajomoci ludzi,
i o wszystkich moliwych rzeczach, sama ju nie wiem, o czym.
Poszam dopiero kwadrans po pitej, poniewa przysza Bep.
Wieczorem powiedzia jeszcze co adnego. Rozmawialimy o gwiedzie
filmowej, ktr dosta kiedy ode mnie i ktra ju z ptora roku wisi w jego pokoju.
Bardzo si mu podoba, wic zaproponowaam, e dam mu jeszcze inne gwiazdy
filmowe.
Nie odpowiedzia wwczas wol, eby tak zostao. Na te tutaj patrz
codziennie i one stay si moimi przyjacimi.
O wiele lepiej ju teraz rozumiem, dlaczego zawsze przyciska tak do siebie
Mouschi. On oczywicie te czuje potrzeb czuoci. Jeszcze o czym zapomniaam,
o czym on mwi. Powiedzia:
Nie, nie znam obaw, chyba e ze mn samym co si dzieje, ale tego te si ju
oduczam.
Peter ma bardzo duy kompleks niszoci. I tak na przykad, myli zawsze, e on
jest gupi, a my mdre. Gdy pomagam mu we francuskim, dzikuje mi po tysickro.
Zdecydowanie powiem za ktrym razem:
Daj spokj z tymi gadkami. Ty za to o wiele lepiej znasz angielski i geografi!

Anne Frank

CZWARTEK, 17 LUTEGO 1944

Droga Kitty,

Dzi rano byam na grze, obiecaam przeczyta pani kiedy par opowiada.
Zaczam od Snu Ewy, bardzo si jej podoba, przeczytaam wtedy te par rzeczy
z Oficyny, z czego gono si miali. Peter te si czciowo przysuchiwa (to
znaczy tylko temu ostatniemu) i poprosi, ebym przysza te do niego i przeczytaa
mu jeszcze wicej. Pomylaam, e mog teraz wykorzysta szans, przyniosam
dziennik i daam mu do przeczytania fragment midzy Cady i Hansem o Bogu. Nie
potrafi w ogle powiedzie, jakie to na nim zrobio wraenie, powiedzia co, czego
ju nie pamitam, nie czy to jest dobre, ale co o samej tej myli. Powiedziaam mu,
e chciaam tylko pokaza, e zapisuj nie tylko mieszne rzeczy. Pokiwa gow,
a ja wyszam z pokoju. Zobaczymy, czy usysz co jeszcze na ten temat!

Twoja Anne Frank

PITEK, 18 LUTEGO 1944

Najdrosza Kitty,

Gdy id na gr, kiedykolwiek, to zawsze po to, eby zobaczy jego. Moje ycie
tutaj waciwie bardzo si wic poprawio, poniewa znowu ma jaki cel, a ja mog
si z czego cieszy.
Obiekt mojej przyjani jest przynajmniej zawsze w domu i nie musz obawia
si rywali (poza Margot). Naprawd nie powinna myle, e si zakochaam, bo to
nieprawda, ale mam nieustannie uczucie, e midzy Peterem i mn zrodzi si
jeszcze kiedy co piknego, co, co jest przyjani i daje zaufanie. Gdy tylko mog,
id do niego, i nie jest ju tak jak dawniej, e on nie wie za dobrze, od czego ma
zacz, wrcz przeciwnie, mwi jeszcze, gdy ja ju prawie jestem za drzwiami.
Mamie nie podoba si, e chodz na gr. Mwi stale, e naprzykrzam si Peterowi
i e powinnam zostawi go w spokoju. Czy ona istotnie nie pojmuje, e ja take
mam intuicj? Zawsze, gdy wchodz do rodka, do tego maego pokoiku, patrzy na
mnie tak dziwnie. Gdy wracam z gry na d, pyta, gdzie byam. Uwaam, e to
okropne, powoli zaczynam nabiera do niej wstrtu!

Twoja Anne M. Frank

SOBOTA, 19 LUTEGO 1944

Kochana Kitty,
Znowu jest sobota, a to samo za siebie mwi ju waciwie wystarczajco duo.
Ranek by spokojny. Prawie przez godzin byam na grze, ale z nim
rozmawiaam zaledwie chwil.
Gdy o wp do trzeciej wszyscy byli na grze, albo eby czyta, albo eby spa,
z kocem i ze wszystkim udaam si na d, eby usi za biurkiem i czyta lub
pisa. Nie potrwao to zbyt dugo, nie mogam si powstrzyma, oparam gow na
rkach i zaczam paka. Popyny zy, a ja czuam si gboko nieszczliwa. O,
gdyby on przyszed mnie pocieszy.
Bya ju czwarta, kiedy wrciam na gr. O pitej poszam po ziemniaki z now
nadziej w sercu na spotkanie, ale on, gdy jeszcze poprawiaam wosy w azience,
poszed do Moffi.
Chciaam pomc pani i poszam z ksik i ze wszystkim posiedzie na grze,
ale nagle poczuam, e znowu napywaj mi zy, i pobiegam na d, do toalety,
apic po drodze prdko lusterko. Siedziaam tam jeszcze dugo po tym, gdy byam
ju gotowa, zupenie ubrana, podczas gdy moje zy robiy ciemne plamy na
czerwieni fartucha i byam ogromnie zasmucona.
Mylaam mniej wicej tak: o, w ten sposb nigdy nie dotr do Petera. Kto wie,
moe on mnie w ogle nie lubi i moe w ogle nie czuje potrzeby zaufania. Moe
myli o mnie jedynie powierzchownie. Znowu bd musiaa sama sobie radzi, bez
zaufania i bez Petera. By moe wkrtce znowu bez nadziei, pociechy i oczekiwania.
O, gdybym moga pooy teraz gow na jego ramieniu i nie czu si tak
beznadziejnie samotn i opuszczon! Kto wie, moe mu na mnie w ogle nie zaley
i moe na innych te patrzy tak mikko, moe wyobraaam sobie tylko, e to
wycznie dla mnie. O, Peter, gdyby mg mnie usysze albo zobaczy, lecz
prawdy, ktra, by moe, tak bardzo rozczaruje, nie mogabym jednak wysucha.
Pniej znowu byam pena nadziei i oczekiwania, podczas gdy zy pyny
jeszcze we mnie.

Twoja Anne M. Frank

NIEDZIELA, 20 LUTEGO 1944

To, co u innych ludzi dzieje si w cigu tygodnia, w Oficynie dzieje si w niedziel.
Kiedy inni ludzie maj na sobie odwitne rzeczy i spaceruj w soneczku, my
szorujemy, zamiatamy i myjemy.
Godzina sma: Nie zwaajc na piochw, Dussel wstaje mimo wszystko
o godzinie smej. Idzie do azienki, nastpnie na d, znowu na gr, po czym ma
miejsce mycie w azience, ktre trwa pen godzin.
Wp do dziesitej: Pali si w piecach, odsania zaciemnienie i van Daan idzie do
azienki. Jednym z niedzielnoporannych dopustw jest to, e ze swojego ka
musz patrze akurat na kark Dussela, gdy si modli. Kadego na pewno zdziwi,
jeeli powiem, e modlcy si Dussel przedstawia okropny widok. Nie dlatego, eby
paka albo robi si sentymentalny, o nie, on ma zwyczaj przez kwadrans, zwr
uwag: przez kwadrans, koysa si z czubkw palcw na pity. W t i z powrotem,
w t i z powrotem, trwa to bez koca i jeeli nie zacisn oczu, zaczyna mi si od
tego niemal krci w gowie.
Pitnacie po dziesitej: Van Daan gwide, azienka jest wolna. U nas podnosz
si z poduszek pierwsze zaspane twarze. Potem wszystko przebiega prdko-prdko-
prdko. Po kolei idziemy z Margot do prania. Poniewa tam, na dole, jest porzdnie
zimno, przydaj si dugie spodnie i chustka na gow. W tym czasie tata jest
w azience. O jedenastej Margot (albo ja) idzie do azienki, a potem wszyscy znw
s czyci.
Wp do dwunastej: niadanie. Nad tym nie bd si rozwodzi, bo o jedzeniu
mwi si wystarczajco duo i beze mnie.
Pitnacie po dwunastej: Kady udaje si w inn stron. Tata w kombinezonie
klczy na pododze i tak mocno szczotkuje dywan, e pokj wypenia wielka chmura
kurzu. Pan Dussel porzdkuje ka (oczywicie nie tak, jak trzeba) i gwide przy
tym stale ten sam koncert skrzypcowy Beethovena. Z poddasza sycha kroki mamy
wieszajcej pranie. Pan van Daan nakada kapelusz i znika w niszych rejonach, za
nim udaj si Peter i Mouschi, pani wdziewa dugi fartuch ze zwisajcym kocem,
czarn wenian kurteczk i kalosze, zawizuje na gowie gruby szal z czerwonej
weny, bierze pod rami toboek brudnych rzeczy i po jeszcze jednym dobrze
wystudiowanym skiniciu gow, charakterystycznym dla praczek, idzie do prania.
Margot i ja zmywamy naczynia i sprztamy jako tako pokj.

RODA, 23 LUTEGO 1944

Najdrosza Kitty,

Od wczoraj na zewntrz jest wspaniaa pogoda i jestem caa w skowronkach. Moje

pisanie, najmilsze, co posiadam, posuwa si szybko do przodu. Prawie kadego
ranka chodz na poddasze, eby wywietrzy puca z dusznego powietrza w pokoju.
Dzi rano, gdy znowu poszam na poddasze, Peter by tam zajty sprztaniem.
Skoczy prdko i kiedy usiadam na moim ulubionym miejscu na pododze,
przyszed do mnie. Patrzylimy oboje na bkitne niebo, nagi kasztan, na ktrego
gaziach byszczay mae kropelki, na mewy i inne ptaki, ktre w swym migym
locie podobne s do srebra, i to wszystko wzruszyo nas, i tak ujo, e nie bylimy
w stanie rozmawia. On sta z gow opart o grub belk, ja siedziaam.
Wdychalimy powietrze, patrzylimy na zewntrz i czulimy, e nie naley
przerywa tego sowami. Bardzo dugo tak patrzylimy, a gdy on musia pj
narba drewna, wiedziaam, e jest miym chopakiem. Wspi si po schodach na
strych, poszam za nim i w cigu tego kwadransa, gdy rba drewno, znowu nie
zamienilimy ani sowa. Patrzyam na niego z mojego miejsca, jak w widoczny
sposb stara si rba jak najlepiej, eby pokaza mi swoj si. Ale patrzyam te
przez otwarte okno na duy fragment Amsterdamu, na wszystkie dachy a po
horyzont, ktry by jasnoniebieski, tak e ledwo mona go byo widzie.
Tak dugo, jak to istnieje, pomylaam, i bd to moga przeywa, ten blask
soca, to bezchmurne niebo, tak dugo nie mog by smutna.
Dla kadego, kto si boi, jest samotny albo nieszczliwy, stanowczo najlepszym
rodkiem jest wyjcie na zewntrz, gdzie, gdzie jest si zupenie sam na sam
z niebem, natur i Bogiem. Bo dopiero wtedy, tylko wtedy, czuje si, e wszystko
jest tak, jak by powinno, i e Bg chce widzie ludzi szczliwymi wrd prostej,
ale piknej natury.
Jak dugo to istnieje, a bdzie na pewno zawsze istnie, wiem, e we wszystkich
okolicznociach istnieje zawsze pociecha na kade zmartwienie. I wierz mocno, e
natura potrafi ukoi kade cierpienie.
O, kto wie, moe nie potrwa to ju dugo i bd moga podzieli si tym
przepeniajcym mnie uczuciem szczcia z kim, kto odbierze je podobnie jak ja.

Twoja Anne

PS. Myli: Do Petera.

Brakuje nam tu wiele, bardzo wiele i to ju od dawna, i mnie te tego brakuje,
tak samo jak tobie. Nie powiniene myle, e chodzi mi o rzeczy zewntrzne, bo
w te zostalimy tu wietnie zaopatrzeni. Nie, mam na myli rzeczy wewntrzne. Tak
samo jak ty tskni do wolnoci i powietrza, ale sdz, e za te niedostatki
dostalimy odszkodowanie ju w nadmiarze. Mam na myli odszkodowanie
wewntrzne. Gdy siedziaam dzi rano przed oknem i patrzyam na zewntrz,
a waciwie przygldaam si prosto i uwanie Bogu i naturze, byam szczliwa, po
prostu szczliwa. I Peterze, jak dugo ma si to uczucie wewntrznego szczcia,
szczcia z powodu przyrody, zdrowia i jeszcze wielu, wielu innych rzeczy, jak
dugo nosi si je w sobie, tak dugo bdzie mona wci na nowo stawa si
szczliwym.
Bogactwo, powaanie, wszystko mona straci, ale uczucie szczcia we
wasnym sercu moe najwyej zosta przysonite i zawsze, pki si yje, bdzie ci
ono stale czyni szczliwym.
Sprbuj kiedy, gdy bdziesz samotny i nieszczliwy bd zmartwiony, patrze
przy tak piknej pogodzie ze strychu na zewntrz. Nie na domy i dachy, ale na niebo.
Jak dugo moesz bez obaw spoglda w niebo, tak dugo wiesz, e jeste czysty
wewntrz i e mimo wszystko bdziesz kiedy znowu szczliwy.

NIEDZIELA, 27 LUTEGO 1944

Najdrosza Kitty,
Od rana do wieczora nie robi waciwie nic innego, tylko myl o Peterze.
Zasypiam z jego obrazem przed oczyma, ni o nim i znowu budz si, gdy on
jeszcze na mnie patrzy.
Mam silne wraenie, e wcale nie rnimy si z Peterem tak bardzo, jak to si na
zewntrz wydaje, i wytumacz Ci, dlaczego: i Peterowi, i mnie brakuje matki. Jego
jest zbyt powierzchowna, chtnie flirtuje i nie troszczy si za bardzo o myli Petera.
Moja zajmuje si mn duo, ale pozbawiona jest taktu, subtelnego uczucia,
matczynego zrozumienia.
Oboje z Peterem zmagamy si ze swoim wntrzem, oboje jestemy jeszcze
niepewni, a waciwie zbyt delikatni i agodni wewntrz, eby by tak srogo
traktowani. Chc w takich chwilach wszystko z siebie wyrzuci albo ukry swoje
wntrze. Tuk si wtedy garnkami z wod i jestem haaliwa, tak e kady chciaby,
ebym sobie posza. On natomiast zamyka si, prawie nic nie mwi, jest cichy
i marzy, i w ten sposb rwnie bojaliwie si chowa.
Ale kiedy i w jaki sposb dotrzemy w kocu do siebie?
Nie wiem, jak dugo starczy mi jeszcze rozsdku, eby panowa nad tym
pragnieniem.

Twoja Anne M. Frank

PONIEDZIAEK, 28 LUTEGO 1944

Najdrosza Kitty,

To si staje koszmarem dnia i nocy. Widz go prawie co godzin i nie mog by

przy nim, nie mog nikomu niczego da po sobie pozna, musz by wesoa,
podczas gdy w moim wntrzu wszystko jest zrozpaczone.
Peter Schiff i Peter van Daan zlali si w jednego Petera, ktry jest dobry
i kochany, i do ktrego niesamowicie tskni. Mama jest straszna, tata kochany,
a przez to jeszcze bardziej uciliwy, Margot jest najbardziej uciliwa, bo oczekuje
sodkiej buzi, a ja chc mie spokj.
 Peter nie przyszed do mnie na poddasze, poszed na strych i zaj si tam
stolark. Przy kadym trzasku i uderzeniu kruszy si kawaek mojej odwagi
i stawaam si jeszcze bardziej zamartwiona. A w oddali zegar gra: Pro-stuj ciao,
pro-stuj dusz!.
Jestem sentymentalna, wiem. Jestem zrozpaczona i nierozsdna, to te wiem.
O, pom mi!

Twoja Anne M. Frank

RODA, 1 MARCA 1944

Kochana Kitty,

Moje wasne sprawy zostay usunite na bok i to przez... wamanie. Staj si nudna
przez te wamania, ale c ja mog poradzi na to, e zaszczycanie wizytami firmy
Gies & Co. sprawia wamywaczom tak przyjemno? To wamanie jest o wiele
bardziej zawikane ni tamto z lipca 43.
Gdy pan van Daan poszed wczoraj wieczorem, jak zwykle, o wp do smej do
kantoru Kuglera, zobaczy, e oszklone drzwi przechodnie i drzwi kantoru byy
otwarte. Zdziwio go to. Wszed dalej i dziwi si coraz bardziej, bo rwnie drzwi
do gabinetu byy otwarte, a w kantorze przednim panowa straszny nieporzdek. Tu
by zodziej, przemkno mu przez gow. Dla nabrania natychmiastowej pewnoci
co do tego wydarzenia zszed po schodach, sprawdzi frontowe drzwi, zamek
bbenkowy, wszystko byo zamknite. W takim razie zaoy zarwno Bep, jak
i Peter byli dzi wieczr bardzo nieporzdni. Posiedzia przez chwil w pokoju
Kuglera, wyczy lamp, poszed na gr i nie przej si za bardzo ani otwartymi
drzwiami, ani zabaaganionym kantorem przednim.
Dzi rano Peter wczenie zastuka do drzwi naszego pokoju i przynis niezbyt
mi wiadomo, e frontowe drzwi byy szeroko otwarte, i e z szafy w cianie
znikn projektor i nowa aktwka Kuglera. Peter dosta za zadanie zamknicie drzwi.
Van Daan opowiedzia o swoich spostrzeeniach poprzedniego wieczora, a my
bylimy porzdnie zaniepokojeni.
Caego tego zdarzenia nie mona wytumaczy inaczej ni w ten sposb, e
zodziej ma dorobiony klucz do drzwi, bo te nie byy w ogle wyamane. Musia ju
bardzo wczesnym wieczorem zakra si tu, do rodka, zamkn za sob drzwi,
przeszkodzi mu van Daan, wic ukry si, dopki van Daan sobie nie poszed,
a potem uciek ze zdobycz i w popiechu zostawi drzwi otwarte.
Kto moe mie nasz klucz? Dlaczego zodziej nie poszed do magazynu? Czyby
sprawc by jeden z naszych magazynierw i czy nie zdradzi nas teraz, jako e
przecie sysza, a moe nawet widzia van Daana?
Przejmuje nas to groz, poniewa nie wiemy, czy owemu wamywaczowi nie
przyjdzie teraz do gowy jeszcze raz otworzy nasze drzwi, czy te moe wystraszy
si chodzcego tam czowieka?

Twoja Anne

PS. Jeeli mogaby zdoby dla nas dobrego detektywa, to byoby nam bardzo mio.
Pierwsz wymagan rzecz jest oczywicie dyskrecja w sprawach ukrywania si.

CZWARTEK, 2 MARCA 1944

Kochana Kitty,

Byymy dzi z Margot na poddaszu; nie sprawiao mi to takiej przyjemnoci, jak

wyobraaam to sobie przy Peterze (albo kim innym). Wiem jednak, e ona
wikszo rzeczy czuje prawie tak samo, jak ja!
Przy zmywaniu naczy Bep zacza rozmawia z mam i pani van Daan
o swoim przygnbieniu. Co te dwie jej pomog? Zwaszcza nasza nietaktowna mama
oddaje niedwiedzie przysugi. Wiesz, jak jej daa rad? Powinna myle o tych
wszystkich ludziach, ktrzy gin na tym wiecie! Komu pomoe myl
o nieszczciu, jeeli sam jest przygnbiony? Powiedziaam to gono.
W odpowiedzi usyszaam oczywicie, e mam si nie wtrca do takich spraw.
 Jacy ci doroli s idiotyczni i gupi! Jakbymy z Peterem, Margot i Bep nie czuli
wszyscy tego samego, a na to pomaga jedynie mio matczyna albo mio bardzo,
bardzo dobrych przyjaci. Ale te dwie mamy tutaj nie rozumiej nas ani odrobin!
Pani van Daan moe bardziej ni mama. O, tak bardzo chciaam powiedzie co tej
biednej Bep, co, o czym wiem z dowiadczenia, e pomaga. Ale tata wszed midzy
nas i bardzo brutalnie odepchn mnie na bok. Jacy oni wszyscy s gupi!
Rozmawiaam z Margot o tacie i mamie, jakby tu byo przyjemnie, gdyby oni nie
byli tacy okropni. Moglibymy organizowa wieczorki, w czasie ktrych kady po
kolei wypowiadaby si na jaki temat. Ale z tego nic nie bdzie. Ja nie mog si tu
wypowiada! Pan van Daan atakuje, mama robi si ostra i o niczym nie potrafi
normalnie rozmawia, tata nie ma na te rzeczy ochoty, podobnie jak pan Dussel,
a pani jest zawsze tak atakowana, e siedzi z czerwon twarz i niemal nie moe si
ju broni. A my? Nam nie wolno mie zdania! Tak, oni s okropnie nowoczeni!
Nie mie zdania! Mona powiedzie, e trzeba trzyma jzyk za zbami, ale nie
mie zdania to niemoliwe. Nikt nie moe komu zabroni mie swojego zdania,
nawet jeeli ten kto jest jeszcze tak mody! Bep, Margot, Peterowi i mnie moe
pomc jedynie wielka i ofiarna mio, ktrej adne z nas czworga tu nie
dowiadcza. I nikt, zwaszcza ci idiotyczni mdrcy tutaj, nie moe nas zrozumie, bo
jestemy o wiele bardziej wraliwi i o wiele dalej ze swymi mylami, ni ktokolwiek
kiedykolwiek tu by przypuci!
 Peter van Pels fotografia z 1942 roku

Mio, co to jest mio? Sdz, e mio to jest co, czego waciwie nie
mona wyrazi sowami. Mio jest pojmowaniem kogo, kochaniem kogo,
dzieleniem z nim szczcia i nieszczcia. Do tego dochodzi z czasem take mio
cielesna, co si podzielio, co oddao i co otrzymao, czy si jest po lubie, czy
nie, czy si urodzi dziecko, czy nie urodzi. Czy si stracio godno, czy te nie, o to
w ogle nie chodzi, jeeli si tylko wie, e obok ciebie przez cae twoje dalsze ycie
bdzie sta kto, kto ci rozumie i kim si z nikim innym nie musisz dzieli!

Twoja Anne M. Frank

W tej chwili mama znowu narzeka; jest w widoczny sposb zazdrosna, e wicej
rozmawiam z pani van Daan ni z ni. Wszystko mi jedno!
Zapaam dzi Petera, rozmawialimy z sob co najmniej trzy kwadranse.
Kosztowao go bardzo duo wysiku opowiedzenie czego o sobie i szo to jednak
bardzo wolno. Naprawd nie wiedziaam, czy lepiej zrobi, jeeli pjd na d, czy
gdy zostan na grze. Ale tak bardzo chciaam mu pomc! Opowiedziaam mu o Bep
i o tym, e obie mamy s takie nietaktowne. Powiedzia, e jego rodzice stale si
kc, o polityk i papierosy, i o przerne inne rzeczy. Jak ju wspomniaam, Peter
by bardzo niemiay, ale jednak nie tak, eby si nie wygada, e chtnie nie
ogldaby swoich rodzicw przez dwa lata.
Mj tata nie jest wcale taki miy, na jakiego wyglda powiedzia ale
w kwestii papierosw mama ma absolutn racj.
Ja te opowiedziaam mu o swojej mamie. Ale mojego taty to on broni. Uwaa,
e z taty jest rwny chop.
Dzi wieczorem, gdy po zmywaniu naczy odwiesiam fartuch, zawoa mnie
i prosi, ebym nie opowiadaa na dole, e znowu si pokcili i nie rozmawiaj ze
sob. Obiecaam, chocia opowiedziaam o tym ju Margot. Ale jestem przekonana,
e Margot bdzie trzyma jzyk za zbami.
Nie, Peter powiedziaam mnie nie musisz si obawia, oduczyam si
powtarzania wszystkiego. Nie mwi nigdy ani sowa z tego, co ty mi opowiadasz.
Uzna, e to mio. Opowiadaam mu jeszcze o tym okropnym plotkowaniu u nas
i powiedziaam:
Margot ma oczywicie zupen racj, gdy mwi, e nie jestem szczera, bo nie
chc ju wicej plotkowa, ale jeeli chodzi o pana Dussela, to wci jeszcze robi
to jednak zbyt chtnie.
adnie z twojej strony powiedzia. Zaczerwieni si, a mnie rwnie prawie
zmiesza ten yczliwy komplement.
Potem rozmawialimy jeszcze o grze i dole. Peter naprawd si zdziwi, e
wci jeszcze nie polubilimy jego rodzicw.
Peter powiedziaam wiesz, e jestem szczera. Dlaczego miaabym ci o tym
nie powiedzie? My przecie te znamy ich wady.
Powiedziaam te jeszcze:
Peter, tak bardzo chciaabym ci pomc, czy nie mog? Siedzisz tu w samym
rodku wszystkiego i wiem, e cho nic nie mwisz, to jednak si przejmujesz.
O, zawsze chtnie skorzystam z twojej pomocy.
Moe id lepiej do taty, on te niczego nie powtarza, jemu moesz o tym
spokojnie powiedzie!
Tak, on jest prawdziwym kumplem.
Lubisz go, prawda?
Peter skin gow, a ja cignam:
No, on ciebie te!
Rzuci pospieszne spojrzenie i zaczerwieni si, to byo naprawd wzruszajce,
jak ucieszyo go tych par sw.
Tak sdzisz? zapyta.
Tak powiedziaam mona to zauway po tym, co mu si od czasu do czasu
wymknie.
Wtedy nadszed pan van Daan, eby co podyktowa. Peter jest na pewno takim
samym rwnym chopem jak tata!
 Twoja Anne M. Frank

PITEK, 3 MARCA 1944

Najdrosza Kitty,

Kiedy dzi wieczorem patrzyam na wieczk, staam si znowu radosna i spokojna.

Babcia siedzi waciwie w tej wieczce i to babcia wanie mnie strzee, i chroni,
i sprawia, e znowu jestem radosna. Ale... jest kto inny, kto cakowicie decyduje
o moim nastroju, a jest to... Peter. Kiedy poszam dzi po ziemniaki i staam jeszcze
na schodach z penym garnkiem, on ju pyta:
Co robia w poudnie?
Usiadam na schodach i zaczlimy rozmawia. Kwadrans po pitej (godzin
pniej) ziemniaki dotary do pokoju. Peter ani sowem nie wspomnia ju
o rodzicach, rozmawialimy tylko o ksikach i o tym, jak byo dawniej. Och, jakie
ten chopak ma ciepe spojrzenie; zdaje si, e niewiele brakuje, ebym si w nim
zakochaa.
O tym mwi dzi wieczorem. Przyszam do niego po obieraniu ziemniakw
i powiedziaam, e jest mi tak ciepo.
Po Margot i po mnie od razu wida temperatur, kiedy jest zimno, jestemy
biae, a kiedy jest ciepo, czerwone powiedziaam.
Zakochana? zapyta.
Dlaczego miaabym by zakochana?
Moja odpowied (albo lepiej powiedziawszy pytanie) bya do naiwna.
Dlaczego nie? powiedzia i wtedy musielimy pj do stou.
Czyby mia co na myli, stawiajc to pytanie? Dzisiaj zdobyam si wreszcie
na to, eby go zapyta, czy moje gadulstwo nie jest dla niego uciliwe. Powiedzia
tylko:
Nie, nie mam nic przeciwko!
W jakim stopniu odpowied ta wiadczy o zakopotaniu, nie potrafi oceni.
 Kitty, jestem jak zakochana, ktra nie potrafi mwi o niczym innym, tylko
o swoim skarbie. Peter istotnie jest skarbem. Kiedy bd mu to moga powiedzie?
Oczywicie tylko wwczas, jeeli i on uwaa, e jestem skarbem, ale ja nie jestem
kociakiem, ktrego mona zapa bez nakadania rkawiczek, to wiem na pewno. On
lubi swj spokj, wiem o tym, jak bardzo mnie lubi, nie mam pojcia. W kadym
razie, poznajemy si troszeczk nawzajem, chciaabym ju, ebymy mieli odwag
powiedzie sobie wicej rzeczy. Ale, kto wie, moe ten czas nadejdzie prdzej, ni
myl! Par razy na dzie rzuca mi porozumiewawcze spojrzenie, a ja mrugam do
niego i oboje si cieszymy. Chyba wydaje si, e zwariowaam, mwic o jego
radoci, ale mam to nieodparte przeczucie, e on myli tak samo jak ja.

Twoja Anne M. Frank

SOBOTA, 4 MARCA 1944

Droga Kitty,

Ta sobota, pierwsza od miesicy, nie jest ju tak mczca, smutna i nudna, jak
wszystkie do tej pory. Przyczyn tego nie jest nikt inny, tylko Peter. Dzi rano
przyszam na poddasze, eby powiesi tam fartuch, gdy tata zapyta, czy nie
zechciaabym zosta i porozmawia po francusku. Zgodziam si. Rozmawialimy
najpierw po francusku, wytumaczyam mu co nieco, potem robilimy angielski.
Tata czyta na gos Dickensa, a ja byam wniebowzita, bo siedziaam na krzele
taty, tu obok Petera.
Za pitnacie jedenasta poszam na d. Kiedy o wp do dwunastej wrciam na
gr, sta ju na schodach i czeka na mnie. Rozmawialimy do za pitnacie
pierwsza. Jeeli tylko si uda, gdy wychodz za drzwi, na przykad po jedzeniu,
kiedy nikt nie syszy, mwi:
Cze, Anne, na razie!
O, tak si ciesz! Czyby jednak zaczyna mnie teraz kocha? W kadym razie
jest z niego miy facet i nikt nie wie, jak dobrze mi si z nim rozmawia!
 Pani nie ma nic przeciw temu, e z nim rozmawiam, ale dzi zapytaa jednak
zaczepnie:
Czy ja wam tam, na grze, faktycznie mog zaufa?
Oczywicie zaprotestowaam. Pani mnie obraa!
Od rana do wieczora ciesz si, e zobacz Petera.

Twoja Anne M. Frank

PS. eby nie zapomnie, dzi w nocy spado duo niegu. Teraz go ju prawie nie
wida, wszystko stopniao.

PONIEDZIAEK, 6 MARCA 1944

Kochana Kitty,

Nie uwaasz, e to dziwne, e po tym, jak Peter opowiedzia mi o swoich rodzicach,

czuj si troch za niego odpowiedzialna? Myl tak, jakby te ktnie obchodziy
mnie tyle samo, co jego, a jednak nie mam ju odwagi rozmawia z nim o tym, bo
boj si, e on tego nie lubi. Za adne skarby wiata nie chciaabym by teraz
niedelikatna.
Po twarzy Petera mog zauway, e myli rwnie duo jak ja, i dlatego
rozzociam si te wczoraj wieczorem, gdy pani drwico powiedziaa:
Myliciel!
Peter zaczerwieni si przez to i zmiesza, a we mnie wszystko si zatrzso.
Nieche ci ludzie trzymaj jzyk za zbami! Nie potrafisz sobie wyobrazi, jak
okropnie jest patrze bezczynnie, jaki on jest samotny. Mog sobie wyobrazi,
zupenie jakbym to sama przeya, jaki on czasem musi by zrozpaczony z powodu
ktni czy mioci. Biedny Peter, jak on bardzo potrzebuje mioci!
Jake to ostro zabrzmiao w moich uszach, gdy mwi, e nie potrzebuje
przyjaci. O, jake on si myli! Sdz, e niczego takiego nie mia na myli.
Uczepi si swojej mskoci, swojej samotnoci i swojej wyreyserowanej
obojtnoci, eby nie wypa z roli, eby nigdy, nigdy nie pokaza, jak si czuje.
Biedny Peter, jak dugo moe potrwa jeszcze ta poza, czy po tym nadludzkim
wysiku nie nastpi straszny wybuch?
O, Peterze, gdybym tylko umiaa i moga ci pomc! Razem przepdzilibymy
nasz samotno!

Duo myl, ale niewiele mwi. Ciesz si, gdy go widz i gdy przy tym wieci
jeszcze soce. Wczoraj podczas gwnego zmywania byam ogromnie wesoa,
a wiedziaam, e on siedzia w pokoju obok. Nic na to nie mog poradzi; im cichsza
i powaniejsza jestem w rodku, tym haaliwsza na zewntrz! Kto bdzie tym
pierwszym, ktry dostrzee ten pancerz i przebije si przez niego?
Dobrze jednak, e van Daanowie nie maj dziewczynki. Mj podbj nie mgby
nigdy by tak trudny, tak pikny ani tak przyjemny, gdyby wanie inna pe tak nie
pocigaa!

Twoja Anne M. Frank

PS. Wiesz, e opisuj Ci wszystko uczciwie, i dlatego musz Ci te powiedzie, e

yj waciwie od jednego spotkania do drugiego. Wci mam nadziej, e odkryj,
e on te tak na mnie czeka, i jestem zachwycona, gdy zauwaam jego drobne,
niemiae starania. Wedug mnie chciaby si, och, tak chtnie, prawie tak jak ja,
mc wypowiedzie; nie wie, e to wanie jego nieporadno tak mnie wzrusza.

WTOREK, 7 MARCA 1944

Kochana Kitty,

Kiedy zastanawiam si teraz nad swoim yciem z roku 1942, wszystko wydaje si
takie nierzeczywiste. Tym boskim yciem ya cakiem inna Anne Frank ni ta,
ktra teraz tutaj zmdrzaa. Boskie ycie, takie ono byo. Na kadym rogu piciu
wielbicieli, ze dwadziecia koleanek i znajomych, ulubienica wikszoci
nauczycieli, rozpieszczana przez tat i mam, duo sodyczy, wystarczajco duo
pienidzy czego wicej potrzeba?
Prawdopodobnie zapytasz mnie, w jaki sposb owinam sobie tych ludzi wok
palca. Peter mwi atrakcyjno, ale to niezupenie prawda. Kady nauczyciel lubi
moje cite odpowiedzi, zabawne spostrzeenia, miejc si buzi i krytyczne
spojrzenie, mieszne i dowcipne. Nie byam te niczym innym; okropn flirciar,
kokieteryjn i zabawn. Miaam par zalet, dziki ktrym pozostawaam w askach,
a mianowicie: pilno, szczero i hojno. Nikomu, ktokolwiek by to by, nie
odmwiabym nigdy odpisywania, sodycze rozdawaam penymi garciami i nie
byam zarozumiaa.
Czy przez ten podziw nie staabym si arogancka? To prawdziwe szczcie, e
w rodku, w szczytowym punkcie zabawy, stanam nagle wobec rzeczywistoci
i trwao to dokadnie rok, zanim si przyzwyczaiam, e w nikim nie wzbudzam ju
podziwu.
Jak widzieli mnie w szkole? rdo artw i arcikw, zawsze najwiksza
psotnica i nigdy w zym humorze, nigdy paczliwa. Czy to dziwne, e kady chtnie
jedzi ze mn na rowerze albo okazywa mi wzgldy?
Spogldam na t Anne Frank jako mi, zabawn, lecz powierzchown
dziewczyn, ktra nie ma ze mn nic wsplnego. Co powiedzia o mnie Peter?
Kiedy ci widziaem, bya niezmiennie otoczona dwoma lub wicej
chopakami i gromad dziewczt, zawsze si miaa i stanowia centrum
zainteresowania!
Mia racj.
Co pozostao teraz jeszcze z tamtej Anne Frank? O, na pewno nie oduczyam si
jeszcze mia ani odpowiada, wci potrafi tak dobrze albo i lepiej krytykowa
ludzi, potrafi jeszcze tak flirtowa i by zabawn, gdy zechc...
W tym rzecz, chciaabym y tak jeszcze kiedy przez jeden wieczr, przez par
dni, przez tydzie, na pozr beztrosko i radonie. Pod koniec takiego tygodnia
byabym miertelnie zmczona i ogromnie wdziczna pierwszemu lepszemu, kto
mwiby o czym powanym. Nie chc adoratorw, lecz przyjaci, nie chc
wielbicieli podziwiajcych mj umiech peen pochlebstw, lecz cenicych
wystpienia i charakter. Bardzo dobrze wiem, e krg wok mnie znacznie by si
zmniejszy. Ale co to szkodzi, jeeli zostanie mi tylko par osb, par szczerych
osb?
Mimo wszystko w roku 1942 rwnie nie byam cakowicie szczliwa; czsto
czuam si opuszczona, ale poniewa od samego rana do wieczora byam na nogach,
nie zastanawiaam si i bawiam si najlepiej, jak tylko mona byo, wiadomie czy
niewiadomie prbowaam wypenia pustk artami.
Patrz teraz na swoje wasne ycie i zauwaam, e jeden jego okres zosta
nieodwoalnie zamknity; beztroskie, pozbawione kopotw czasy szkolne nigdy ju
wicej nie wrc. Nawet do nich nie tskni, wyrosam z tego, nie potrafi ju robi
jedynie gupstw, pewna czsteczka mnie zachowuje zawsze swoj powag.
Niczym przez mocn lup widz swoje ycie do nowego roku 1944. W domu
ycie pene soca, potem tutaj, to gwatowne przejcie w 42, ktnie, oskarenia;
nie mogam tego poj, byam zaskoczona i nie potrafiam broni si inaczej ni
arogancj.
Pierwsza poowa 1943 roku, napady paczu, samotno, powolne dostrzeganie
tych wszystkich bdw i brakw, ktre s tak wielkie, a zdaj si dwa razy wiksze.
W cigu dnia rozmawiaam o wszystkim innym, prbowaam przecign Pima na
swoj stron, nie udao si, samotnie stanam przed trudnym zadaniem uczynienia
siebie tak, eby nie sysze ju wicej adnych zarzutw, bo te przygniatay mnie,
a do straszliwego zniechcenia.
Druga poowa roku bya nieco lepsza, staam si podlotkiem, traktowano mnie
troch dorolej. Zaczam myle, pisa opowiadania i doszam do wniosku, e inni
nie maj ze mn nic wsplnego, nie maj prawa cign mnie, jak wahada
w zegarze, z jednej strony na drug, chciaam uksztatowa siebie wedug wasnej
woli. Zrozumiaam, e mog si obej bez matki, zupenie i cakowicie; to boli, ale
rzecz, ktra dotkna mnie jeszcze bardziej, byo to, i zrozumiaam, e tata nigdy
nie stanie si moim powiernikiem. Nikomu nie ufaam bardziej ni samej sobie.
Po Nowym Roku druga wielka zmiana, mj sen... odkryam przez niego moje
pragnienie... chopaka; nie dziewczyny przyjaciki, ale chopaka przyjaciela.
Odkryam te szczcie w samej sobie i pancerz powierzchownoci, i wesooci. Ale
niekiedy stawaam si cicha. Teraz yj jedynie dla Petera, bo od niego bardzo duo
bdzie zalee, co si ze mn dalej stanie!
A wieczorem, gdy le w ku, a moja modlitwa koczy si sowami: Ich danke
dir fr al das Gute und Liebe und Schne , wtedy wszystko krzyczy we mnie
********

z radoci, wtedy myl o das Gute, a wic o ukrywaniu si, o moim zdrowiu i o mnie
caej, das Liebe Petera, o tym, co jeszcze jest bardzo mae i wraliwe i czego oboje
nie mamy jeszcze odwagi nazwa, o mioci, o przyszoci, o szczciu i o das
Schne, co jest wiatem, wiatem i przyrod, i rozlegym piknem wszystkiego,
wszystkim, co adne, zebranym razem.
Nie myl wtedy o nieszczciu, ale o piknie, ktre pozostaje. W tym
przewanie ley rnica midzy mam i mn. Jej rad na przygnbienie jest:
Pomyl o caym nieszczciu, ktre jest na wiecie, i ciesz si, e ci ono nie
spotkao. Moj rad jest: Wyjd na zewntrz, na pola, do natury i soca. Wyjd
na zewntrz i prbuj odnale szczcie w samym sobie; myl o caym piknie,
ktre ronie w tobie i dookoa ciebie, i bd szczliwa.
Wedug mnie zdanie mamy nie jest suszne, bo c pocz, jeeli ciebie samego
spotkao nieszczcie? Wtedy jest si straconym. Ja natomiast uwaam, e
w kadym zmartwieniu jest iskierka czego piknego, kiedy si na to patrzy,
zauwaa si coraz wicej radoci i samemu wraca si do rwnowagi. A kto jest
szczliwy, ten bdzie uszczliwia innych, kto ma odwag i ufno, nigdy nie
zginie w nieszczciu!

Twoja Anne M. Frank

RODA, 8 MARCA 1944

Pisaymy z Margot do siebie nawzajem listy, oczywicie tylko dla zabawy.

Anne: Dziwne, nocne wydarzenia przychodz mi na myl zawsze dopiero o wiele
pniej. Teraz nagle wiem, e pan Dussel okropnie chrapa dzi w nocy (teraz jest
roda po poudniu, za kwadrans trzecia, a pan Dussel znowu chrapie, dlatego mi si
to przypomniao). Kiedy musiaam si zaatwi do nocnika, specjalnie robiam
wicej haasu, eby to chrapanie si uspokoio.
Margot: Co jest lepsze, apanie powietrza czy chrapanie?
Anne: Chrapanie jest lepsze, bo jak narobi haasu, to ustaje, przy czym osoba,
ktrej to dotyczy, nie budzi si.
O czym nie napisaam Margot, ale co jednak chc wyzna Tobie, droga Kitty, to,
e bardzo czsto ni o Peterze. Przedwczorajszej nocy byam w naszym salonie,
tutaj, na lodzie z tym maym chopczykiem z lodowiska Apollohal, ktry chodzi ze
swoj siostrzyczk w-wiecznie-niebieskiej-sukience-i-z-cienkimi-nogami.
Przedstawiam mu si afektowanie i zapytaam, jak si nazywa. Nazywa si Peter.
Ju we nie zapytaam siebie sam, ilu ja teraz znam Peterw!
Potem nio mi si, e stalimy w pokoiku Petera naprzeciw siebie, obok
schodw. Powiedziaam co do niego, pocaowa mnie, ale odpowiedzia, e jednak
nie kocha mnie za bardzo i e nie powinnam flirtowa. Zrozpaczonym i bagajcym
gosem powiedziaam:
Ja nie flirtuj, Peterze!
Kiedy si obudziam, cieszyam si, e Peter tego jeszcze nie powiedzia.
Dzi w nocy te si caowalimy, ale nie spodobay mi si w ogle policzki
Petera, nie byy takie mikkie, na jakie wygldaj, ale takie, jak policzki taty, a wic
policzki mczyzny, ktry si ju goli.

PITEK, 10 MARCA 1944

Najdrosza Kitty,

Dzisiaj sprawdzio si przysowie: Nieszczcia chodz parami. Peter wanie to

powiedzia. Opowiem Ci, co nieprzyjemnego si wydarzyo i co by moe wisi nam
jeszcze nad gow.
Po pierwsze, Miep jest chora z powodu wczorajszego lubu Henka i Aagje.
Zmarza w kociele Westerkerk, gdzie miao miejsce bogosawiestwo. Po drugie,
pan Kleiman wci jeszcze nie wrci ze swojego ostatniego krwotoku odka , ********
wic Bep jest sama w kantorze. Po trzecie, policja aresztowaa pewnego pana
(ktrego nazwiska nie wspomn). Jest to okropne nie tylko dla tego mczyzny, ale
i dla nas, poniewa bardzo czekamy na ziemniaki, maso i dem. Pan M., nazwijmy
go tak, ma picioro dzieci poniej trzynastego roku ycia, a jeszcze jedno jest
w drodze.
Wczoraj wieczorem znowu si troch wystraszylimy, gdy nagle rozlego si
pukanie w cian obok nas. Jedlimy akurat. Reszta wieczoru upyna
w przygnbieniu i nerwach.
Ostatnimi czasy nie mam w ogle ochoty na opisywanie tutejszych wydarze.
O wiele bardziej zajmuj mnie moje wasne sprawy. Nie zrozum le moich
zamiarw, bo uwaam, e straszny jest los tego biednego, dobrego pana M., ale
w moim dzienniku nie ma jednak dla niego zbyt wiele miejsca.
We wtorek, rod i czwartek byam od wp do pitej do pitnacie po u Petera.
Robilimy francuski i gadalimy o przernych rzeczach. Naprawd ciesz si na t
ma godzink po poudniu, a najpikniejsze z wszystkiego jest to, e, jak sdz,
Peter take cieszy si, gdy przychodz.

Twoja Anne M. Frank

SOBOTA, 11 MARCA 1944

Kochana Kitty,

Ostatnimi czasy nie mog usiedzie w miejscu, chodz z gry na d i znowu

z powrotem. Lubi rozmawia z Peterem, ale nieustannie boj si, e si mu
naprzykrzam. Opowiedzia mi to i owo o minionych czasach, o swoich rodzicach
i o sobie samym. To dla mnie o wiele za mao i zastanawiam si co pi minut, jak
to moliwe, e pragn wicej. Wczeniej uwaa, e jestem nieznona; i vice versa,
teraz zmieniam zdanie, czy on rwnie powinien by si zmieni? Myl, e tak, nie
znaczy to jednak, e musimy sta si zayymi przyjacimi, chocia ja ze swej
strony o wiele lej znosiabym ukrywanie si. Ale nie dam si zwariowa, zajmuj
si nim wystarczajco duo i nie musz zanudza Ci sob, dlatego e jestem taka
rozleniwiona!

NIEDZIELA, 12 MARCA 1944

Kochana Kitty,

Im duej, tym bardziej wszystko staje si zwariowane. Od wczoraj Peter na mnie

nie patrzy. Zachowuje si, jakby by na mnie zy, wic si ogromnie staram, eby za
nim nie chodzi i moliwie jak najmniej z nim rozmawia, ale to jest niezwykle
trudne! Co to takiego moe by, co go czsto ode mnie odsuwa i czsto do mnie
kieruje? By moe wyobraam sobie, e jest gorzej ni w rzeczywistoci, moe i on
ma swoje nastroje, moe jutro znowu wszystko bdzie dobrze!
Najtrudniejsze z wszystkiego jest to, eby gdy jest mi tak nieprzyjemnie i gdy
jestem zmartwiona zachowa swj zwyky wygld. Musz rozmawia, pomaga,
siedzie z innymi, a zwaszcza by wesoa! Najbardziej z wszystkiego tskni do
natury i jednego miejsca, w ktrym mogabym tak dugo, jak bym chciaa, by
sama! Myl, e wszystko mi si plcze, Kitty, ale ja te jestem cakiem wytrcona
z rwnowagi: z jednej strony szalej z tsknoty do niego, nie mog niemal usiedzie
w pokoju, nie patrzc na niego, a z drugiej strony zastanawiam si, dlaczego
waciwie tak mi na nim zaley, dlaczego nie mog si znowu sta spokojna!
Dniem i noc, zawsze, gdy si budz, nie robi nic innego, tylko si
zastanawiam: Czyby nie daa mu wystarczajco duo spokoju? Czy za czsto
bywasz na grze? Czy mwisz za duo o powanych sprawach, o ktrych on nie
potrafi jeszcze rozmawia? Moe on wcale nie uwaa, e jeste sympatyczna? Czy
to cae zamieszanie nie byo jedynie wyobraeniem? Ale dlaczego w takim razie
opowiada ci tak duo o sobie? Moe auje tego?. I jeszcze wiele wicej.
Wczoraj po poudniu byam taka wyczerpana po serii ponurych nowinek
z zewntrz, e pooyam si na swojej sofie, eby si przespa. Chciaam tylko
spa, eby nie myle. Spaam do godziny czwartej, potem musiaam pj do
innych. Z wielkim trudem przyszo mi odpowiada na wszystkie pytania mamy
i wymyli wymwk dla taty tumaczc moje spanie. Zasoniam si blem gowy,
co nie byo nieprawd, jako e bolaa mnie te gowa... od wewntrz!
Zwykli ludzie, zwyke dziewczyny, podlotki takie jak ja, pomyl, e mam bzika,
e si nad sob lituj, ale c, tak wanie jest, mwi Ci wszystko, co mi ley na
sercu, a nastpnego dnia jestem taka arogancka, wesoa i pewna siebie, jak to tylko
moliwe, eby unikn wszelkich pyta i nie zoci si wewntrz na sam siebie.
Margot jest bardzo kochana i chtnie byaby moj powiernic, ale jednak nie
mog jej wszystkiego powiedzie. Traktuje mnie powanie, o wiele za powanie,
i zastanawia si dugo nad swoj zwariowan siostrzyczk, za kadym razem, gdy
co powiem, przyglda mi si badawczo i za kadym razem myli: czy to teraz jest
komedia, czy te ona naprawd tak myli?
Dzieje si tak, poniewa jestemy wci razem, a ja nie mogabym mie
powiernika wci obok siebie.
Kiedy wydostan si znowu z tego mtliku myli, kiedy bd we mnie znowu
cisza i pokj?

Twoja Anne

WTOREK, 14 MARCA 1944

Kochana Kitty,

Moe bdzie to dla Ciebie zabawne (dla mnie bynajmniej nie), gdy usyszysz, co
bdziemy dzi je. W tej chwili, jako e na dole jest pracownica, siedz przy stole
przykrytym cerat u van Daanw, do ust i nosa przycisnam chusteczk, ktra jest
przesiknita zapachem przedkryjwkowych perfum. W ten sposb niewiele z tego
zrozumiesz, a wic zaczynajc od pocztku. Poniewa nasi dostawcy bonw
zostali zapani, nie mamy, poza naszymi picioma nielegalnymi kartkami
ywnociowymi, adnych innych bonw ani tuszczu. Poniewa Miep i Kleiman
znw s chorzy, Bep nie moe robi zakupw, a poniewa cay nastrj jest
markotny, wic i jedzenie rwnie. Od jutra nie mamy ju ani odrobiny tuszczu,
masa czy margaryny. Nie bdziemy ju je na niadanie smaonych ziemniakw
(oszczdno chleba), ale papk, a poniewa pani myli, e umrzemy z godu,
kupilimy dodatkowo pene mleko. Na obiad mamy dzisiaj stamppot ********

z zawekowanego jarmuu. Std te rodki ostronoci w postaci chusteczki do nosa.

Nie do wiary, jak moe mierdzie jarmu, ktry ma prawdopodobnie par lat! Tu,
w pokoju, czu pomieszan wo zepsutych liwek, ostrego rodka konserwujcego
i zgniych jaj. Fuj, ju na sam myl, e mam to je, robi mi si niedobrze! Do tego
dochodzi jeszcze i to, e nasze ziemniaki nabawiy si przedziwnych chorb, wic
z dwch wiader pommes de terre jedno lduje w piecu. Zabawiamy si
********

wyszukiwaniem tych rnych chorb i doszlimy do wniosku, e na zmian

wystpuj: rak, ospa i odra. O tak, to nic miego ukrywa si w czwartym roku
wojny. Oby ta caa zawierucha ju si skoczya!
Szczerze powiedziawszy, byoby mi wszystko jedno, co jem, gdyby tutaj byo
przyjemnie. W tym sk: wszystkich nas zaczyna mczy to nudne ycie. Oto opinie
piciu ukrywajcych si dorosych na temat obecnego stanu (dzieciom nie wolno
wyraa swojego zdania, tym razem zastosowaam si do tego).
Pani van Daan:
Ju od dawna odechciewa mi si tego krlowania w kuchni. Nudzi mnie
siedzenie z zaoonymi rkami. Gotuj, a jednak musz narzeka: gotowanie bez
tuszczu jest niemoliwe, niedobrze mi si robi od tych wstrtnych zapaszkw.
Zapat za mj trud nie jest nic innego jak niewdziczno i wrzaski, zawsze jestem
czarn owc, za wszystko mnie przypisuje si win. Poza tym uwaam, e wojna nie
posuwa si naprzd, Niemcy odnios na koniec jeszcze zwycistwo. Ogromnie si
boj, e umrzemy z godu, i kln na kadego, gdy jestem w zym humorze.
Pan van Daan:
Musz pali, pali, pali, wtedy jedzenie, polityka, humory Kerli nie s takie
okropne. Kerli jest kochan kobiet. Jak nie mam czego pali, jestem chory,
potrzebuj wtedy misa, yjemy jednak zbyt biednie, nic nie jest do dobre i z
pewnoci nastpi burzliwa ktnia. Okropnie gupia istota z tej mojej Kerli.
Pani Frank:
 Jedzenie nie jest wane, ale chciaabym raz dosta kromk ytniego chleba, bo
strasznie mi si chce je. Gdybym bya pani van Daan, ju dawno udaremniabym
panu to wieczne palenie. Ale teraz koniecznie musz zapali papierosa, bo mam
dziwne uczucie w gowie. Van Daanowie s okropnymi ludmi; Anglicy popeniaj
duo bdw, ale wojna toczy si dalej, musz rozmawia i cieszy si, e nie jestem
w Polsce.
Pan Frank:
Wszystko w porzdku, niczego mi nie brak. Spokojnie, mamy czas. Daj mi
moje ziemniaki, to bd siedzie cicho. Od prdko z mojego przydziau co dla
Bep. W polityce sprawy maj si wietnie, jestem niesamowitym optymist.
Pan Dussel:
Musz zdy z pensum, wszystko skoczy na czas. W polityce wszystko
idzie szwietnje, to nicht moliwe, ebymy zostali zapani. Ja, ja, ja...!

Twoja Anne

CZWARTEK, 16 MARCA 1944

Kochana Kitty,

Uff... na chwil uwolniam si od tych ponurych perspektyw! Nie sysz dzi nic
innego tylko:
Jeeli wydarzy si to i to, to bdziemy mie z tym kopoty, a jeeli ten si
jeszcze rozchoruje, zostaniemy sami na wiecie, jeeli wtedy...
No tak, reszt znasz, przypuszczam przynajmniej, e oficynowcw poznaa ju
wystarczajco dobrze, by odgadywa ich rozmowy.
Przyczyn tego jeeli, jeeli jest to, e pan Kugler zosta wezwany na sze dni
do kopania, Bep jest bardziej ni przezibiona i bdzie prawdopodobnie musiaa
zosta jutro w domu, Miep nie wyleczya si jeszcze z grypy, a Kleiman mia
krwotok odka z utrat wiadomoci. To nasza prawdziwa lista aobna!
Pierwsz rzecz, jak wedug nas Kugler powinien zrobi, to pj do godnego
zaufania lekarza, kaza sobie wypisa dobre zawiadczenie i okaza je w ratuszu
w Hilversum. Ludzie z magazynu dostali na jutro dzie wolnego, Bep bdzie wic
sama w kantorze. Jeeli Bep (znowu kolejne jeeli) zostaaby jutro w domu, drzwi
pozostan zamknite na klucz, bdziemy musieli siedzie cicho jak mysz pod
miot, eby Keg nas nie usysza. Jan przyjdzie o pierwszej na p godzinki,
odwiedzi opuszczonych, bdzie wtedy, e tak powiem, gra rol stra zoo.
Jan, po raz pierwszy od duszego czasu, opowiedzia dzi w poudnie znowu co
nieco o wielkim wiecie. Szkoda, e nie widziaa nas omiorga wok niego,
wygldao to zupenie jak obrazek: Gdy babunia opowiada.

Gocie na lubie Miep i Jana Giesw, 16 lipca 1941 roku.

Od lewej: Auguste van Pels, Hermann van Pels, Victor Kugler i dwch nieznanych
z imienia i nazwiska mczyzn

Gada bez koca do swojej wdzicznej publicznoci, oczywicie przede

wszystkim o jedzeniu. Pani Pf., znajoma Miep, gotuje dla niego. Przedwczoraj dosta
marchewk z zielonym groszkiem, wczoraj musia doje resztk tego, dzi gotuje
bb, a jutro z pozostaych marchewek zrobi si hutspot .
********

Zapytalimy o lekarza Miep.

 Lekarz? zapyta Jan. Co pastwo chc od lekarza? Zadzwoniem do niego
dzi rano, odezwaa si jaka asystentka, poprosiem o recept na gryp, a w
odpowiedzi usyszaem, e recept mog odebra jutro rano midzy sm
i dziewit. Jak si ma ostr gryp, lekarz sam podchodzi do telefonu i mwi:
Prosz pokaza jzyk, powiedzie: aaa. Sysz ju, pan ma zaczerwienione gardo.
Wypisz panu recept, moe pan zamwi u aptekarza. Do widzenia panu. I na tym
koniec. atwa to praktyka, obsuga wycznie przez telefon. Ale nie bd lekarzom
niczego zarzuca, ostatecznie kady ma tylko dwie rce, a w dzisiejszych czasach
jest nadmiar pacjentw i niedobr lekarzy.
Wszyscy mialimy si jednak, gdy Jan opowiada o tej rozmowie telefonicznej.
Mog sobie naprawd wyobrazi, jak teraz wyglda poczekalnia lekarska. Nie patrzy
si z pogard na osoby z ubezpieczalni, ale na tych, ktrym nic powanego nie
dolega, i myli si przy tym: Czowieku, czego ty tu szukasz, na koniec kolejki,
prawdziwi pacjenci maj pierwszestwo!.

Twoja Anne

CZWARTEK, 16 MARCA 1944

Kochana Kitty,

Jest wspaniaa pogoda, nieopisanie pikna; na pewno prdko pjd na poddasze.

Wiem ju teraz, dlaczego jestem bardziej niespokojna od Petera. On ma swj
pokj, w ktrym pracuje, marzy, myli i pi. Mnie popychaj z jednego miejsca na
drugie. Sama nie jestem w moim podzielonym pokoiku nigdy, a przecie tak
ogromnie tego pragn. To jest te powodem moich ucieczek na poddasze. Tam i przy
Tobie mog na chwil, na ma chwil, by sob. Nie chc jednak marudzi o swoich
pragnieniach, wrcz przeciwnie, chc by dzielna!
Na dole na szczcie w ogle nie zauwaaj moich wewntrznych rozterek, poza
tym, e z dnia na dzie staj si coraz chodniejsza i coraz bardziej lekcewaca
wobec mamy, mniej pieszcz si z tat i take wobec Margot nie daj niczego po
sobie pozna, jestem zupenie zamknita w sobie. Musz przede wszystkim
zachowa zewntrzn pewno, nikt nie moe wiedzie, e wewntrz mnie cigle
jeszcze toczy si wojna. Wojna pomidzy moimi pragnieniami i rozsdkiem. Do tej
pory zwycia ten ostatni, ale czy te pierwsze nie oka si silniejsze? Czasem
obawiam si tego i czsto tego pragn!
O, to jest strasznie trudne, nie dawa nic pozna Peterowi, ale wiem, e on musi
zacz pierwszy; tak trudno jest traktowa w cigu dnia te wszystkie rozmowy
i czyny, ktre przeyam w swoich marzeniach, jak niebye! Tak, Kitty, Anne jest
bardzo dziwacznym dzieckiem, ale yj te w dziwacznych czasach i w jeszcze
dziwaczniejszych okolicznociach.
Za najmilsze jeszcze z wszystkiego uwaam to, e mog przynajmniej zapisa,
co myl i czuj, inaczej cakiem bym si udusia. A co Peter myli o tych
wszystkich rzeczach? Wci sdz, e ktrego dnia bd moga porozmawia z nim
o tym. Musi przecie by co, co we mnie odgad, bo tej zewntrznej Anne, ktr
teraz zna, nie moe przecie kocha! Jak on, ktry tak kocha cisz i spokj, moe
czu sympati do mojego haasu i zamieszania? Czyby by pierwszym i jedynym na
wiecie, ktry zajrza za moj betonow mask? Czy prdko te za ni dotrze? Czy
stare powiedzenie nie mwi, e mio nastpuje czsto po wspczuciu lub e id
one rka w rk? Czy ja nie znajduj si rwnie w takiej sytuacji? Bo wspczuj
mu prawie tak bardzo, jak czsto wspczuj samej sobie! Naprawd, naprawd nie
wiem, jak mam znale pierwsze sowa ani jak on je znajdzie, skoro o wiele trudniej
jest mu mwi? Gdybym moga do niego napisa, wiedziaabym przynajmniej, e
wie, co chciaabym powiedzie, bo sowami jest tak niesamowicie trudno!

Twoja Anne M. Frank

PITEK, 17 MARCA 1944

Najukochaszy Skarbie,

Istotnie wszystko przebiego szczliwie, bo przezibienie Bep nie przeszo w gryp,

jedynie w zachrypnicie, a pan Kugler dziki zawiadczeniu lekarskiemu nie musia
udawa si na roboty. W Oficynie powiao ulg. Tutaj wszystko jeszcze all-right!
Poza tym, e zaczynamy si z Margot czu troch zmczone naszymi rodzicami.
Nie zrozum mnie niewaciwie, stale jeszcze bardzo kocham tat, a Margot tat
i mam, ale gdy si ma tyle lat, co my, to te si przecie chce decydowa
troszeczk o sobie, te si chce kiedy oderwa od rodzicielskiej rki. Gdy id na
gr, pytaj mnie, co chc robi, nie mog uywa soli, kwadrans po smej kadego
wieczoru mama pyta niezmiennie, czy nie powinnam si ju rozebra, kada
ksika, ktr czytam, musi zosta zatwierdzona. Szczerze mwic, ta cenzura wcale
nie jest ostra i wolno mi prawie wszystko czyta, ale te wszystkie uwagi
i napomnienia plus to wypytywanie przez cay dzie jest dla nas mczce.
Jeszcze co im si nie podoba, zwaszcza u mnie, nie chc ju przez cay dzie
dawa tu causkw, tam buziakw. Te wszystkie sodkie i fantazyjne imionka
uwaam za sztuczne, zamiowanie taty do rozmawiania o wiaterkach i toalecie jest
wstrtne. Krtko mwic, chc si od nich na chwil uwolni, a oni tego nie
rozumiej. Nie mwimy im o tym, o nie, czemu miaoby to suy, nie zrozumieliby
niczego.
Wczoraj wieczorem Margot powiedziaa jeszcze:
Dla mnie to naprawd okropne, e ledwo si dwa razy westchnie z rk pod
gow, ju pytaj, czy ci boli gowa albo czy si le czujesz.
To jest powany cios dla nas obydwu, e nagle widzimy, ile pozostao z tego
penego zaufania i harmonijnego domu! A dzieje si tak w znacznej mierze dlatego,
e mamy takie ze ukady. Mam tu na myli to, e w odniesieniu do spraw
zewntrznych jestemy traktowane jak mae dzieci, a przecie jestemy o wiele
dojrzalsze wewntrznie ni dziewczyny w naszym wieku. Chocia mam dopiero
czternacie lat, wiem bardzo dobrze, czego chc, wiem, kto ma racj, a kto nie, mam
swoje zdanie, swj pogld i swoje zasady i cho brzmi to moe dziw nie jak na
podlotka, ale czuj si bardziej czowiekiem, o wiele bardziej ni dzieckiem, czuj
si zupenie niezalena od jakiejkolwiek innej istoty. Wiem, e potrafi lepiej
debatowa czy dyskutowa ni mama, wiem, e mam bardziej obiektywne
spojrzenie, wiem, e nie przesadzam tak bardzo, e jestem milsza i zrczniejsza,
i przez to (moesz si z tego mia) w bardzo wielu sprawach czuj si jej
przeoon. Gdy kogo kocham, musz go przede wszystkim podziwia i czu wobec
niego respekt, a tych dwch rzeczy brakuje mi u mamy cakowicie!
Wszystko byoby dobrze, gdybym miaa Petera, bo jego podziwiam w bardzo
wielu sprawach. On jest takim miym i przystojnym chopakiem!

Twoja Anne M. Frank

SOBOTA, 18 MARCA 1944

Kochana Kitty,

Nikomu na wiecie nie opowiedziaam o sobie samej i o moich uczuciach wicej ni

Tobie, dlaczego nie miaabym Ci opowiedzie te czego o sprawach seksualnych?
Rodzice i ludzie w ogle zachowuj si bardzo osobliwie wobec tego tematu.
Zamiast opowiedzie o wszystkim swoim dziewczynkom, tak jak i chopcom, gdy
maj dwanacie lat, wyprasza si przy takich rozmowach dzieci z pokoju i niech
same si dowiedz, skd maj czerpa swoj wiedz. Gdy rodzice zauwa pniej,
e dzieci dowiedziay si jednak czego, myl, e dzieci wiedz mniej lub wicej,
ni to jest w rzeczywistoci. Dlaczego nie prbuj wwczas jeszcze nadrobi straty
i zapyta, jak to si przedstawia?
Istnieje wana przeszkoda dla dorosych, ale wedug mnie jest to zaledwie maa
przeszkdka; oni myl mianowicie, e dzieci nie bd ju, jak to si mwi, mie
przed oczami maestwa witego i nienaruszonego, kiedy bd wiedzie, e ta
nienaruszono w wikszoci przypadkw jest bzdur. Osobicie w ogle nie
uwaam, eby to byo ze dla mczyzny, jeeli wniesie do maestwa troch
dowiadczenia, a samo maestwo nie ma z tym potem nic wsplnego.
Akurat kiedy skoczyam jedenacie lat, poinformowali mnie
o miesiczkowaniu; skd to si bierze, czy te jakie ma znaczenie, tego dugo
jeszcze nie wiedziaam. Majc lat dwanacie i p, dowiedziaam si ju czego
wicej, bo Jacque nie bya taka gupia jak ja. Jak mczyzna i kobieta wspyj,
instynkt sam mi podpowiedzia; na pocztku wyobraenie to wydawao mi si
ogromnie dziwaczne, ale gdy Jacque to potwierdzia, byam do dumna ze swej
intuicji!
O tym, e dzieci nie rodz si przez brzuch, te wiem od Jacque; powiedziaa po
prostu:
Ktrdy interes wchodzi, tamtdy wychodzi te udoskonalony!
O bonie dziewiczej i innych osobliwociach wiedziaymy z Jacque z ksieczki
o uwiadomieniu seksualnym. O tym, e mona zapobiega rodzeniu si dzieci te
wiedziaam, ale jak to si wewntrznie przedstawiao, byo jeszcze tajemnic. Kiedy
przyszlimy tutaj, tata opowiedzia mi o prostytutkach itp., ale sumujc wszystko
razem, wci jeszcze pozostaj pytania bez odpowiedzi.
Kiedy matka nie mwi wszystkiego swoim dzieciom, dowiaduj si o tym
kawaek po kawaku, a to na pewno nie jest waciwe.
Chocia jest sobota, nie jestem nieznona! Dzieje si tak, poniewa siedziaam
z Peterem na poddaszu, marzyam z zamknitymi oczami, to byo wspaniae.

Twoja Anne M. Frank

NIEDZIELA, 19 MARCA 1944

Kochana Kitty,

Wczoraj by dla mnie bardzo wany dzie. Po jedzeniu w poudnie wszystko

przebiegao jak zwykle. O godzinie pitej poszam nastawi ziemniaki, a mama daa
mi troch kaszanki, ebym zaniosa Peterowi. Najpierw nie chciaam, ale pniej
jednak poszam. Nie wzi tego, a ja odniosam nieprzyjemne wraenie, e wci
jeszcze chodzi o t ktni o nieufno. Nagle nie mogam ju duej, zy napyny
mi do oczu i nie nalegajc wicej, postawiam talerzyk z powrotem u mamy na dole
i poszam wypaka si do toalety. Postanowiam wtedy rozmwi si z Peterem.
Przed jedzeniem siedzielimy w czwrk u niego i pomagalimy mu rozwizywa
krzywk, nie mogam wic niczego powiedzie, ale tu przed pjciem do stou
szepnam mu:
Bdziesz dzi wieczr robi steno, Peter?
Nie odpowiedzia.
To chciaabym z tob pniej porozmawia.
Zgodzi si.
Po zmywaniu naczy poszam wic do jego pokoju i zapytaam, czy to z powodu
ostatniej ktni nie chcia przyj kaszanki. Ale to na szczcie nie byo powodem,
uzna tylko, e to nieadnie tak od razu ulec. W pokoju byo bardzo ciepo, a ja
zrobiam si na twarzy czerwona jak burak, dlatego, zanisszy Margot na d wod,
przyszam jeszcze na chwil na gr, eby zaczerpn powietrza. Dla przyzwoitoci
stanam najpierw przy oknie van Daanw, ale prdko przeszam do pokoju Petera.
Sta po lewej stronie otwartego okna, ja stanam po prawej. O wiele atwiej byo
rozmawia przy otwartym oknie, w zupenym mroku, ni przy wietle, sdz, e
Peter te tak uwaa. Tak duo sobie opowiedzielimy, tak niesamowicie duo, nie
mog tego wszystkiego powtrzy, ale byo przyjemnie, to by najpikniejszy
wieczr, jaki kiedykolwiek miaam w Oficynie. W skrcie powiem Ci jednak
o najwaniejszych tematach.
Najpierw rozmawialimy o ktniach, o tym, e zapatruj si teraz na nie
zupenie inaczej, potem o naszym oddaleniu si od rodzicw. Opowiedziaam
Peterowi o mamie i tacie, o Margot i o mnie samej. W pewnym momencie zapyta:
Na pewno dajecie sobie zawsze causa na dobranoc?
Causa? Mnstwo causw. Ty nie, prawda?
Nie, jeszcze nigdy nikogo nie pocaowaem!
Na swoich urodzinach te nie?
Tak, wtedy owszem.
Rozmawialimy o zaufaniu, ktrym oboje nie obdarzylimy naszych rodzicw.
O tym, e jego rodzice bardzo si kochaj i e bardzo chcieliby zdoby jego
zaufanie, ale e on tego nie chce. O tym, e ja wypakuj w ku swoje
zmartwienia, a on idzie kl na strychu. O tym, e z Margot znamy si te dopiero
od niedawna i e nie opowiadamy sobie jednak zbyt wiele, poniewa stale jestemy
razem. O bardzo wielu rzeczach, o zaufaniu, uczuciu i o nas samych, och, on by
dokadnie taki, jak sdziam, e jest.
Potem zaczlimy mwi o roku 1942, jacy inni wwczas bylimy. Oboje nie
odnajdujemy siebie z tego okresu. Jak na pocztku nie moglimy si znie. On
uwaa, e jestem ruchliwa i uciliwa, a ja w ogle nic w tym chopaku nie
widziaam. Nie rozumiaam wtedy, dlaczego nie flirtowa, ale teraz si ciesz. On
wspomnia jeszcze o tym, e si tak bardzo odosabnia. Powiedziaam te, e midzy
moim haasem i rozbrykaniem a jego cisz nie ma a tak wielkiej rnicy, e te
kocham spokj i nie mam dla siebie niczego poza moim dziennikiem, e kady woli,
gdy odchodz, ni gdy przychodz, zwaszcza pan Dussel, a ja nie zawsze chc
siedzie w pokoju. O tym, e si cieszy, e moi rodzice maj dzieci i e ja si ciesz,
e on tu jest. O tym, e go teraz rozumiem w jego powcigliwoci i stosunku do
swoich rodzicw i e tak bardzo chciaabym mu pomc w czasie tych ktni.
Przecie zawsze mi pomagasz! powiedzia.
Jak? zapytaam zdziwiona.
Swoj wesooci.
To byo najpikniejsze, co mi powiedzia. Powiedzia te jeszcze, e nie jest to
dla niego wcale uciliwe, tak jak wczeniej, gdy do niego przychodz, lecz mie.
Opowiedziaam mu rwnie, e te wszystkie pieszczotliwe imionka taty i mamy
pozbawione s treci, e causkiem tu i buziakiem tam nie tworzy si jeszcze
zaufania. Rozmawialimy take o naszej wasnej woli, o dzienniku i o samotnoci,
o rnicy midzy czowiekiem wewntrznym i zewntrznym, ktra jest w kadym
z nas, o mojej masce itp.
Byo wspaniale, na pewno zacz mnie lubi jak kumpla i to na razie wystarczy.
Brakuje mi na to sw, taka jestem wdziczna i szczliwa i musz si
usprawiedliwi przed Tob, Kitty, e mj styl jest dzi poniej poziomu. Zapisaam
to, co mi wpado do gowy!
Mam uczucie, e dzielimy z Peterem pewn tajemnic, kiedy patrzy na mnie
tymi oczami, z tym umiechem i mruga, w moim wntrzu zapala si wiateko. Mam
nadziej, e tak zostanie, e bdziemy mogli spdzi razem jeszcze wiele, wiele
wspaniaych godzin.

Twoja wdziczna
i szczliwa Anne

PONIEDZIAEK, 20 MARCA 1944

Kochana Kitty,

Dzi rano Peter poprosi, ebym czciej przychodzia wieczorami, e naprawd mu

nie przeszkadzam i e w pokoju jest dosy miejsca dla dwojga. Powiedziaam, e nie
mog co wieczr, bo na dole si to nie podoba, ale wedug niego nie powinnam si
tym przejmowa. Powiedziaam wtedy, e chtnie przychodziabym czasem
w soboty wieczorem, i poprosiam go, eby mnie uprzedzi, jak bdzie ksiyc.
Wtedy pjdziemy na d powiedzia tam obejrzymy ksiyc.
Zgodziam si jak najbardziej i zodziei bynajmniej te si nie boj.
Tymczasem na moje szczcie pad cie: od dawna mylaam, e Margot uwaa,
i Peter jest wicej ni miy. Jak bardzo go kocha, nie wiem, ale jest to bardzo
przykre. Za kadym razem, gdy spotykam si teraz z Peterem, sprawiam jej bl,
a najpikniejsze jest to, e ona niczego nie daje po sobie pozna. Wiem, e ja
byabym zrozpaczona z zazdroci, ale Margot mwi tylko, e nie musz jej
wspczu.
Uwaam, e to takie przykre, e jeste w tej sytuacji trzecia dodaam jeszcze.
Jestem przyzwyczajona odpowiedziaa do gorzko.
Nie mam jednak odwagi powiedzie tego Peterowi, moe kiedy pniej,
najpierw musimy jeszcze porozmawia o tak niesamowicie wielu sprawach.
Mama daa mi wczoraj maego szturchaca, na ktrego istotnie zasuyam. Nie
mog zapdza si za daleko w mojej obojtnoci i lekcewaeniu jej. A wic znowu
mimo wszystko stara si by mi i zaniecha uwag!
Rwnie Pim nie jest ju tak serdeczny. Prbuje si oduczy troch tego, co
dziecinne, i zrobi si teraz zbyt zimny. Zobaczymy, co z tego bdzie! Grozi mi, e
jeeli nie bd si zajmowa algebr, to nie bd dostawa potem adnych
korepetycji. Cho mog z tym zaczeka, chc jednak zacz na nowo, pod
warunkiem, e dostan now ksik.
Na razie dosy, nie mog robi nic innego, jak patrze na Petera, i jestem pena
po brzegi!

Twoja Anne M. Frank

Dowd dobroci Margot. Otrzymaam to dzi, 20 marca 1944 roku:

Anne, kiedy wczoraj powiedziaam, e nie jestem o Ciebie zazdrosna, byam
szczera tylko w 50%. Sprawa przedstawia si mianowicie tak, e nie jestem
zazdrosna ani o Ciebie, ani o Petera. Uwaam tylko, e to troch szkoda dla mnie
samej, e nie znalazam jeszcze nikogo i na razie na pewno nie znajd, z kim
mogabym porozmawia o moich mylach i uczuciach. Ale dlatego yczyabym
Wam obojgu z caego serca, abycie obdarzyli si nawzajem zaufaniem. Tsknisz do
wystarczajco wielu rzeczy, ktre dla innych s oczywiste.
Z drugiej strony wiem na pewno, e z Peterem nie zaszabym nigdy tak daleko,
poniewa mam wraenie, e z tym, z kim chciaabym omwi wiele spraw,
musiaabym by na dosy intymnej stopie. Musiaabym mie wraenie, e mnie na
wskro rozumie rwnie wtedy, gdy nie mwi zbyt duo. Ale dlatego musiaby to
by kto, w kim czuj swojego duchowego przewodnika, a przy Peterze nigdy to nie
nastpi. W Twoim wypadku mog sobie wyobrazi powysze z Peterem.
Nie musisz wic robi sobie wyrzutw, e czego nie dostaj i e robisz co, co
mnie si naleao; nic nie jest bardziej nieprawdziwe. Ty i Peter bdziecie mogli
oboje zwyciy, jedynie obcujc z sob.

Moja odpowied:
Kochana Margot,
Twj list by nadzwyczaj kochany, ale nie uspokoiam si jednak jeszcze i nie
uspokoj si.
O zaufaniu w takim wymiarze, jaki masz na myli, nie ma jeszcze mowy midzy
Peterem i mn, ale przy otwartym i ciemnym oknie mwi si sobie wicej ni
w jasnym blasku soca. Lepiej te mona opowiedzie o swoich uczuciach,
szepczc ni trbic. Sdz, e zacza czu do Petera pewien rodzaj siostrzanej
skonnoci i chtnie chciaaby mu pomc, co najmniej tak chtnie jak ja. Moe
bdziesz te moga kiedy to zrobi, cho nie jest to zaufanie w naszym pojciu.
Uwaam, e zaufanie musi nadej z obydwu stron; sdz, e rwnie z tego powodu
nigdy nie doszo do czego wicej midzy tat i mn. Skoczmy z tym ju i nie
rozmawiajmy o tym wicej; jeeli bdziesz co chciaa, zrb to, prosz, pisemnie, bo
w ten sposb mog powiedzie o wiele wicej ni ustnie. Ty nie wiesz, jak Ci
podziwiam, i mam tylko nadziej, e dostanie mi si jeszcze kiedy co z dobroci
Twojej i taty, bo nie widz tu ju zbyt duej rnicy.

Twoja Anne

RODA, 22 MARCA 1944

Kochana Kitty,

To otrzymaam wczoraj wieczorem od Margot:

Droga Anne,
Po Twoim wczorajszym licie mam nieprzyjemne wraenie, e czujesz wyrzuty
sumienia, gdy idziesz do Petera pracowa czy porozmawia; naprawd nie ma ku
temu adnego powodu. W moim wntrzu ma kto prawo do wzajemnego zaufania,
a nie mogabym jeszcze znie na tym miejscu Petera.
To jest raczej tak, jak napisaa, e mam wraenie, i Peter jest pewnego rodzaju
bratem, ale... modszym bratem, i e nasze uczucia wystawiaj do siebie czuki,
ebymy moe pniej, a moe i nigdy, poczuli do siebie pocig braterski
i siostrzany; o tym raczej dugo jeszcze nie bdzie mowy. Naprawd nie musisz mi
wic wspczu. Ciesz si, jak tylko moesz, towarzystwem, ktre teraz znalaza.

Tymczasem robi si tu coraz adniej. Sdz, Kitty, e by moe przeyjemy jeszcze

tu, w Oficynie, prawdziw, wielk mio. To cae dowcipkowanie z wyjciem za
m za Petera, jeeli duej tu zostaniemy, nie byo wic a takie zwariowane. Nie
myl o wyjciu za niego za m, o nie, nie wiem, jaki si stanie, gdy bdzie
dorosy, nie wiem te, czy bdziemy si kiedy tak bardzo kocha, eby si pobra.
e Peter te mnie kocha, tego staam si pewna; jakiego rodzaju jest to kochanie,
nie wiem. Czy on pragnie tylko dobrego kumpla, czy pocigam go jako dziewczyna,
czy te jako siostra, jeszcze do tego za bardzo nie doszam. Kiedy powiedzia, e
zawsze mu pomagam w czasie ktni midzy jego rodzicami, przeogromnie si
ucieszyam i byam o krok bliej do uwierzenia w jego przyja. Ale wczoraj
zapytaam go, co by zrobi, gdyby tu by tuzin takich Anne, ktre zawsze by do niego
przychodziy. Odpowiedzia:
Gdyby one wszystkie byy takie jak ty, to by wcale nie byo tak le.
Jest wobec mnie przeogromnie gocinny i sdz, e rzeczywicie lubi, kiedy
przychodz. Francuskiego uczy si teraz bardzo pilnie, nawet wieczorem w ku do
pitnacie po dziesitej.
O, kiedy myl jeszcze o sobotnim wieczorze, o naszych sowach, naszych
gosach, to po raz pierwszy jestem zadowolona sama z siebie; mam tu na myli to,
e teraz powiedziaabym to samo, a nie wszystko inaczej, jak to si najczciej
dzieje. On jest taki adny, zarwno gdy si mieje, jak te kiedy, nic nie mwic,
patrzy przed siebie, on jest taki kochany i dobry, i adny. Wedug mnie najbardziej
by zaskoczony, gdy zauway, e nie jestem w ogle t powierzchown, wiatow
Anne, ale takim samym niemal marzycielskim egzemplarzem z niemal rwnie
wieloma kopotami jak on sam!
Wczoraj wieczorem po zmyciu naczy czekaam zdecydowanie na to, aby mnie
poprosi, ebym zostaa na grze. Ale nic si nie wydarzyo; poszam sobie,
przyszed na d, eby zawoa Dussela na suchanie radia, grzeba si dugo
w azience, ale gdy Dussel zbyt dugo si nie pojawia, poszed na gr. Krci si
dugo po swoim pokoju tam i z powrotem i bardzo wczenie pooy si spa.
Byam taka niespokojna przez cay wieczr, e stale chodziam do azienki,
przemywaam twarz zimn wod, troch czytaam, troch marzyam, patrzyam na
zegar i czekaam tylko, czekaam, czekaam i suchaam go. Kiedy wczenie
pooyam si do ka, byam miertelnie zmczona.
 Dzi wieczorem musz si wykpa, a jutro?
To jeszcze tak daleko!

Twoja Anne M. Frank

Moja odpowied:
Kochana Margot,
Uwaam, e najlepiej bdzie, jeeli teraz zaczekamy, co z tego wyniknie. To nie
potrwa ju zbyt dugo i midzy Peterem i mn zapadnie postanowienie, czy ma by
tak jak zwykle, czy inaczej. Jak to si stanie, nie wiem, ale co si tego tyczy, nie
wybiegam jeszcze myl dalej, ni siga czubek mojego nosa.
Ale jedn rzecz na pewno zrobi, gdy zawrzemy z Peterem przyja, wtedy
opowiem mu, e Ty te masz dla niego bardzo wiele uczucia i byaby gotowa mu
pomc, gdyby to byo potrzebne. Tego ostatniego na pewno nie bdziesz chciaa, ale
mi jest teraz wszystko jedno; co Peter myli o Tobie, tego nie wiem, ale o to te go
wtedy zapytam. Ze to zapewne nie jest, wrcz przeciwnie! Przychod spokojnie na
poddasze lub gdziekolwiek, gdzie jestemy, naprawd nam nie przeszkadzasz, gdy,
jak sdz, porozumielimy si bez sw, e jeeli rozmawiamy, to wieczorem
w ciemnoci.
Bd dzielna! Ja te jestem, cho to nie zawsze jest atwe, Twj czas nadejdzie
by moe szybciej, ni mylisz.

Twoja Anne

CZWARTEK, 23 MARCA 1944

Kochana Kitty,

Tutaj znowu wszystko si toczy jako tako. Naszych dostawcw bonw wypuszczono
z wizienia, na szczcie!
Miep od wczoraj jest tu znowu. Jej maonek ponownie leg w koi. Dreszcze
i gorczka, znane symptomy grypy. Bep ma si lepiej, chocia mczy j kaszel,
Kleiman dugo jeszcze bdzie musia pozosta w ku.
Wczoraj rozbi si tu samolot, siedzcy wewntrz wyskoczyli zawczasu na
spadochronach. Maszyna spada na szko, w ktrej nie byo dzieci. By z tego may
poar i paru zabitych. Niemcy strasznie strzelali do spadajcych pilotw,
przygldajcy si amsterdamczycy pienili si ze zoci z powodu tak tchrzliwego
czynu. My, to znaczy panie, ogromnie si wystraszyymy. Brrr, strzelanie jest dla
mnie najgorsze ze wszystkiego.
Teraz o mnie samej.
Kiedy wczoraj wieczorem przyszam do Petera, zeszlimy, naprawd sama ju
nie wiem jak, na tematy seksualne. Ju dawno postanowiam zapyta go o par
rzeczy. On wie wszystko; kiedy mu powiedziaam, e wcale nie jestemy z Margot
dobrze uwiadomione, by ogromnie zdumiony. Opowiedziaam mu duo o Margot
i o mnie, i o mamie, i o tacie i e ostatnio nie mam ju odwagi pyta. Zaoferowa
si, e mnie uwiadomi, a ja chtnie z tego skorzystaam: opowiedzia mi, jak
dziaaj rodki antykoncepcyjne, a ja miao zapytaam, po czym chopcy
rozpoznaj, e s doroli. Nad tym musia si najpierw zastanowi; mia mi o tym
powiedzie wieczorem. Midzy innymi opowiedziaam mu o tej historii z Jacque
oraz e dziewczyny s bezbronne wobec silnych chopakw.
No, mnie nie musisz si obawia powiedzia.
Wieczorem, gdy wrciam, opowiedzia mi o chopakach. Byo to, owszem,
troch enujce, ale dobrze byo porozmawia z nim o tym. Oboje, ani on, ani ja, nie
wyobraamy sobie, e moglibymy jeszcze kiedy z inn dziewczyn, wzgldnie
chopakiem, tak otwarcie rozmawia o najbardziej intymnych sprawach. Myl, e
wszystko ju wiem. Duo opowiedzia mi o Prsentivmittel . Po niemiecku.
********

Wieczorem w azience rozmawiaymy z Margot o Bramie i Trees.

Dzi rano oczekiwao mnie co bardzo nieprzyjemnego: po niadaniu Peter
kiwn na mnie, ebym posza z nim na gr.
Niele mnie nabraa powiedzia syszaem, co omawiaycie z Margot
wczoraj w azience, chciaa, jak sdz, zobaczy, co Peter wie na ten temat, a potem
stroi sobie z tego arty!
A mnie zatkao, wszelkimi moliwymi rodkami wybijaam mu z gowy to
haniebne posdzenie; tak dobrze rozumiem, jak jemu musiao by ciko na duszy,
a to przecie w ogle nie byo prawd!
O nie, Peter odparam nie byabym taka poda, powiedziaam, e bd
trzyma jzyk za zbami i tak te robi. Gra komedi i z powag postpowa tak
podle, nie, Peter, to nie byoby mieszne, to nie fair. O niczym nie opowiedziaam,
szczerze, wierzysz mi?
Zapewni, e mi wierzy, ale musz z nim jeszcze kiedy o tym porozmawia,
cay dzie nie robi nic innego, tylko to rozpamituj. Na szczcie powiedzia
wprost, co myla, wyobra sobie, e nosiby w sobie co tak podego o mnie. Ten
kochany Peter!
Teraz wszystko mu powiem, musz!

Twoja Anne

PITEK, 24 MARCA 1944

Droga Kitty,

Czsto wieczorem chodz teraz na gr i api w pokoju Petera wiee wieczorne

powietrze. W ciemnym pokoju o wiele prdzej dochodzi do porzdnych rozmw, ni
kiedy soce askocze w twarz. Lubi siedzie na grze na krzele obok niego
i patrze na zewntrz. Van Daan i Dussel zachowuj si okropnie trywialnie, kiedy
znikam w jego pokoju. To si wtedy nazywa: Annes zweite Heimat albo czy
********

przystoi panom przyjmowa pnym wieczorem, w ciemnoci, wizyty modych

dziewczt. Peter posiada zadziwiajc przytomno umysu przy podobnych, tak
zwanych dowcipnych, uwagach. Moja mama te zreszt jest nie mniej ciekawa
i bardzo chtnie zapytaaby o tematy naszych rozmw, gdyby si w skrytoci nie
obawiaa odmownej odpowiedzi. Peter mwi, e doroli nie czuj niczego poza
zawici, poniewa jestemy modzi i nie przejmujemy si w ogle ich
zoliwociami.
Czasem przychodzi po mnie na d, ale to te jest bolesne, bo mimo wszelkich
rodkw ostronoci jego twarz robi si purpurowa i ledwo moe co powiedzie.
Ciesz si, e nigdy si nie czerwieni, wydaje mi si zdecydowanie, e jest to
ogromnie nieprzyjemne uczucie.
Poza tym bardzo mi przykro, e Margot siedzi na dole sama, podczas gdy ja
mam na grze dobre towarzystwo. Ale co ja tu mog zmieni, nie mam nic
przeciwko temu, eby chodzia ze mn na gr, ale bdzie wtedy pitym koem
u wozu i nie bdzie si liczy.
Od wszystkich musz stale wysuchiwa o nagej przyjani i naprawd nie wiem,
ile razy rozmowa przy stole toczya si ju na temat maestwa w Oficynie, gdyby
wojna miaa potrwa jeszcze z pi lat. Co nas waciwie obchodz te rodzicielskie
pogaduszki? Niewiele w kadym razie, wszystkie s takie trywialne. Czyby moi
rodzice zapomnieli rwnie o swojej modoci? Zdaje si, e tak, przynajmniej
zawsze bior nas na serio, gdy artujemy, i miej si z nas, gdy jestemy powani.
Jak bdzie dalej, nie mam pojcia, a ju w ogle, czy bdziemy mie zawsze
o czym rozmawia. Ale jeeli midzy nami wszystko dobrze si uoy, bdziemy
mogli by razem, nie mwic wiele. Gdyby tylko ci starzy na grze nie zachowywali
si tak idiotycznie. To na pewno dlatego, e niechtnie mnie widz. Ani Peter, ani ja
nie mwimy przecie, o czym rozmawiamy. Wyobra sobie, e oni by wiedzieli, e
rozmawiamy na tak intymne tematy!
Chciaabym zapyta Petera, czy on waciwie wie, jak wyglda dziewczyna.
Chopak nie jest, jak sdz, tak skomplikowanie urzdzony od dou jak dziewczyna.
Na zdjciach czy obrazach nagich mczyzn mona przecie bardzo dobrze
zobaczy, jak wygldaj, ale u kobiet nie. U nich narzdy pciowe, czy jak to si
nazywa, znajduj si raczej midzy nogami. On prawdopodobnie nigdy jeszcze nie
widzia dziewczyny z bliska, szczerze powiedziawszy, ja te nie. Rzeczywicie,
u chopcw jest to o wiele atwiejsze. Jak na Boga, mam wytumaczy t instalacj?
Bo e nie zna tego dokadnie, mogam wywnioskowa z jego sw. Mwi
o Muttermund , ale on si znajduje w rodku, nie mona go zobaczy. U nas jest
********

to jednak bardzo dobrze podzielone. Zanim skoczyam jedenacie czy dwanacie

lat, nie wiedziaam w ogle, e istniej jeszcze wewntrzne wargi sromowe, nie byy
wcale widoczne. A najzabawniejsze w tym wszystkim byo to, e mylaam, e mocz
pochodzi z echtaczki. Kiedy zapytaam kiedy mam, co ta lepa cz oznacza,
powiedziaa, e nie wie, no tak, ona i teraz wci si tak gupio zachowuje!
Ale wracajc do przedmiotu. Jak, na Boga, wytumaczy teraz bez przykadw,
jak si to wszystko przedstawia? Mam tu od razu sprbowa? No, to do rzeczy!
Z przodu, gdy si stoi, nie wida niczego poza wosami. Midzy nogami znajduj
si waciwie pewnego rodzaju poduszeczki, mikkie rzeczy, te z wosami, ktre
w czasie stania przylegaj do siebie, nie mona wwczas zobaczy tego, co znajduje
si w rodku. Kiedy si usidzie, rozchylaj si, a wewntrz wszystko jest bardzo
czerwone i szpetnie misiste. W grnej czci, midzy zewntrznymi wargami
sromowymi, znajduje si fadka skry, ktra po bliszym przyjrzeniu si jest
waciwie pewnego rodzaju pcherzykiem, to jest echtaczka. Dalej mamy
wewntrzne wargi sromowe, one rwnie s do siebie przycinite, tak jakby to bya
jedna fadka. Kiedy si otwieraj, wewntrz znajduje si misisty kikutek, nie
wikszy od powierzchni mojego kciuka. Jego grna cz jest porowata, znajduj si
w niej rne dziurki i tamtdy wypywa mocz. Dolna cz wydaje si jedynie skr,
ale tam przecie znajduje si pochwa. Otaczaj j fadki skry, prawie nie mona jej
odkry. Tak niesamowicie maa jest dziurka, ktra si pod nimi znajduje, e ledwo
sobie mog wyobrazi, jak mczyzna ma si tam dosta, nie mwic ju o tym, jak
tamtdy ma wyj cae dziecko. Do tej dziurki z trudem wchodzi palec wskazujcy.
To wszystko, a jednak odgrywa tak wielk rol!

Twoja Anne M. Frank

SOBOTA, 25 MARCA 1944

Kochana Kitty,

Kiedy czowiek sam si zmienia, zauwaa to dopiero wtedy, gdy jest ju inny.
Zmieniam si i to gruntownie, zupenie i cakowicie. Moje opinie, pogldy,
krytyczne spojrzenie, mj wygld zewntrzny, moje wntrze, wszystko si zmienio.
I mog spokojnie powiedzie, bo jest to prawd, e na dobre. Opowiadaam Ci ju
kiedy, jakie to byo dla mnie trudne, gdy z pozycji uwielbianej osbki przyszam
tutaj, do nagiej rzeczywistoci nagan i dorosych. Ale tata i mama s w wikszoci
wypadkw wspwinni temu, e tak duo musiaam przej. W domu chtnie
pozwalali mi na przyjemnoci i byo to te dobre, ale tutaj nie powinni byli jeszcze
dodatkowo mnie podjudza i przez swoje ktnie i plotkowanie pokazywa mi tylko
swojej strony. Zanim doszam do tego, e stoj w ktniach fifty-fifty, mino
sporo czasu. Ale teraz wiem, ile bdw zostao tu popenionych przez starych
i przez modych. Najwikszym bdem taty i mamy wobec van Daanw jest to, e
nie rozmawiaj nigdy szczerze ani po przyjacielsku (nawet gdyby ta przyja miaa
by troszeczk oszukana). Chc tu teraz za wszelk cen zachowa pokj i ani nie
kci si, ani nie plotkowa. W wypadku taty i Margot nie jest to trudne,
w wypadku mamy tak i dlatego bardzo dobrze, e daje mi czasem po apach. Pana
van Daana te mona pozyska, jeeli przyzna si mu racj, sucha si go z uwag
i nie mwi zbyt duo, a zwaszcza... jeeli na jego arty i trywialne dowcipy
odpowie si innym artem. Pani zdobywa si szczer rozmow i przytakiwaniem
we wszystkim. Przyznaje si te szczerze do swoich bardzo licznych bdw. Wiem
a nazbyt dobrze, e nie myli o mnie ju tak le, jak na pocztku. A to tylko
dlatego, e jestem szczera i mwi ludziom mniej pochlebne rzeczy prosto w twarz.
Chc by szczera i widz, e osiga si tym o wiele wicej; do tego czowiek o wiele
lepiej si czuje.
Wczoraj pani rozmawiaa ze mn o ryu, ktry dawalimy Kleimanowi.
Dawalimy, dawalimy i jeszcze raz dawalimy. Ale w kocu w pewnym
momencie powiedziaam: Dosy ju tego! Pan Kleiman, jeeli si troch postara,
sam moe zdoby dla siebie ry. Dlaczego wic mamy dawa wszystko z naszego
zapasu? My wszyscy tutaj tak samo go potrzebujemy powiedziaa pani.
Nie, prosz pani odpowiedziaam nie zgadzam si z pani. Pan Kleiman
jest by moe w stanie zdoby ry, ale on nie lubi si tym zajmowa. Naszym
zadaniem nie jest krytykowanie ludzi, ktrzy nam pomagaj. Musimy da im
wszystko, bez czego tylko moemy si oby, a co im jest potrzebne. Z takiego
talerzyka ryu w cigu tygodnia te nic nie mamy, rwnie dobrze moemy je
groch.
Pani tak nie uwaaa, ale powiedziaa, e cho si z tym nie zgadza, chtnie
przytaknie, ale to cakiem inna kwestia.
No c, ju kocz, czasem wiem, gdzie jest moje miejsce, a czasem jeszcze
wtpi, ale na pewno sobie poradz! O, tak! A zwaszcza, e teraz mam pomoc, bo
Peter pomaga mi przy twardym orzechu i gorzkiej piguce!
Naprawd nie wiem, w jakim stopniu on mnie kocha ani czy kiedy dojdzie do
pocaunku; nie chc w kadym razie nalega! Opowiedziaam tacie, e czsto chodz
do Petera i czy on si na to zgadza. Uzna oczywicie, e wszystko w porzdku!
Peterowi z wiksz atwoci opowiadam rzeczy, o ktrych zwykle nigdy nie
mwi; i tak, opowiedziaam mu, e chc w przyszoci duo pisa, jeeli nie
zostan pisark, to postaram si jednak nigdy nie zaniedbywa tego oprcz swojego
zawodu czy te innego zajcia.
Nie jestem bogata, nie mam pienidzy ani dbr ziemskich, nie jestem adna, nie
jestem inteligentna, nie jestem mdra, ale jestem i bd szczliwa! Mam szczliw
natur, kocham ludzi, nie jestem podejrzliwa i chc widzie ich wszystkich razem ze
mn szczliwych.

Twoja oddana Anne M. Frank

Znw dzie nie przynis niczego

podobny by do mroku nocnego.
(To jeszcze sprzed paru tygodni i ju si nie liczy. Poniewa moje wiersze nale
do rzadkoci, to ten zapisaam).

PONIEDZIAEK, 27 MARCA 1944

Kochana Kitty,

Olbrzymi rozdzia naszej historii ukrywania si powinien waciwie dotyczy

polityki, ale poniewa ten temat osobicie niezbyt mnie interesuje, za bardzo go
zignorowaam. Dlatego cay list powic dzi polityce.
To, e wok tej kwestii powstao bardzo duo przernych pogldw, jest
oczywiste, to, e w trudnych wojennych czasach duo si te o tym rozmawia, jest
jeszcze bardziej logiczne, ale... e z tego powodu urzdza si awantury, jest po
prostu gupie! Niech si zakadaj, miej, przeklinaj, artuj, niech robi, co chc,
o ile si sma we wasnym sosie, ale niech si nie kc, bo to ma najczciej
opakane skutki. Przychodzcy z zewntrz ludzie przynosz bardzo duo
nieprawdziwych wiadomoci; nasze radio jeszcze nigdy do tej pory nie skamao.
Jan, Miep, Kleiman, Bep i Kugler s w swoich politycznych nastrojach up i down,
Jan jeszcze najmniej z nich.
Tu, w Oficynie, nastrj dotyczcy polityki jest zawsze taki sam. W czasie
niezliczonych debat na temat inwazji, bombardowa lotniczych, przemwie itp.,
itd. sycha te niezliczone okrzyki, jak: Nicht moliwe! Um Gottes Willen ,
********

jeeli oni dopiero teraz chc zaczyna, to co z tego bdzie! Idzie wspaniale,
szwietnje, super!.
Optymici i pesymici, a zwaszcza nie zapominajmy o realistach, z niestrudzon
energi wyraaj swoje opinie i jak to si zawsze dzieje, kady myli, e on
wycznie ma racj. Pewn pani zoci bezgraniczne zaufanie, jakim jej pan
maonek darzy Anglikw, pewien pan atakuje swoj pani z powodu jej
dranicych i lekcewacych uwag dotyczcych jego ulubionej nacji!
Od samego ranka do samego wieczora, a najpikniejsze jest to, e im si to nigdy
nie znudzi. Wymyliam co, a dziaanie tego jest niesamowite, to jest tak, jakby si
kogo ukuo szpilk, eby podskoczy. Tak dokadnie dziaa mj rodek. Zacznij
o polityce, jedno pytanie, jedno sowo, jedno zdanie i natychmiast caa rodzina
o tym mwi!

Jakby nie dosy byo jeszcze niemieckich Wehrmachtowskich komunikatw

i angielskiego BBC, od jakiego czasu zarzdzono Luftlagemeldung . Wspaniale,
********

jednym sowem, ale odwrotna strona medalu te czsto rozczarowuje. Angielska

bro powietrzna funkcjonuje nieprzerwanie, to jest porwnywalne jedynie
********
z niemieckimi kamstwami, ktre s kropka w kropk!
Tak wic radio wcza si ju o godzinie smej rano (jeeli nie wczeniej)
i sucha si go wieczorem do dziewitej, dziesitej, a czsto i do jedenastej. Jest to
najpikniejszy dowd na to, e doroli maj duo cierpliwoci i trudno jedynie
dotrze do ich mzgw (u niektrych oczywicie, nie chc nikogo urazi). Po jednej,
najwyej po dwch audycjach powinnimy mie dosy na cay dzie. Ale te stare
gsi, no tak, ju przecie powiedziaam! Arbeiter-Programm, Oranje, Frank Philips
lub Jej Wysoko Wilhelmina, na wszystko przychodzi kolej i wszystkiemu daje si
posuch, a jeeli nie jedz ani nie pi, siedz tylko przy radiu i rozmawiaj
o jedzeniu, spaniu i polityce. Uff, to si robi mczce i caa sztuka polega na tym,
eby nie sta si przy tym nudn staruszk! Tym starym to ostatnie ju nie
zaszkodzi!
Aby da jasny przykad, idealne bdzie przemwienie naszego ukochanego
Winstona Churchilla.
Godzina dziewita, niedziela wieczorem. Herbata stoi pod kapturkiem na stole,
wchodz gocie. Dussel z lewej strony radia, pan przed nim, Peter obok. Mama obok
pana, pani z tyu. Margot i ja zupenie z tyu, a Pim przy stole. Widz, e niezbyt
dokadnie zapisaam, jak siedzimy, ale waciwie nasze miejsca nie graj tu roli.
Panowie pal, oczy Petera zamykaj si od suchania w napiciu, mama w dugim,
ciemnym negliu, a pani dry z powodu samolotw, ktre, nic sobie nie robic
z przemwienia, wawo lataj do Essen. Tata siorbie herbat, my z Margot po
siostrzanemu poczone pic Mouschi, zajmujc dwa rne kolana. Margot ma
waki na gowie, ja jestem ubrana w o wiele za may, za ciasny i za krtki strj
nocny. Sprawia to intymne, mie, pokojowe wraenie, tym razem jest tak istotnie, ze
strachem oczekuj jednak nastpstw tego przemwienia. Oni nie mog si ju
niemal doczeka, drepcz z niecierpliwoci, czy znowu nie bdzie ktni! Kst, kst,
jakby kot wywabia mysz z dziury, tak podburzaj si jeden przeciw drugiemu do
ktni i niezgody.

Twoja Anne
 WTOREK, 28 MARCA 1944

Najdrosza Kitty,

O polityce mogabym napisa jeszcze o wiele wicej, ale dzi musz Ci najpierw
znowu donie o mnstwie innych rzeczy. Po pierwsze, mama waciwie zabronia
mi chodzi na gr, bo wedug niej pani van Daan jest zazdrosna. Po drugie, Peter
zaprosi Margot, eby przysza do nas na gr, czy to z grzecznoci, czy serio, tego
nie wiem. Po trzecie, poszam zapyta tat, czy sdzi, e powinnam si przejmowa
t zazdroci, a on uwaa, e nie.
Co teraz? Mama jest za, nie chce mnie puszcza na gr, chce, ebym znowu
pracowaa w pokoju przy Dusselu, by moe te jest zazdrosna. Tata pozwala nam
z Peterem na te godzinki i uwaa, e to mio, e si tak dobrze rozumiemy. Margot
te kocha Petera, ale czuje, e w trjk nie mona omwi tego, co mona omwi
w dwjk.
Poza tym mama myli, e Peter jest we mnie zakochany, szczerze mwic,
chciaabym, eby to byo prawd. Wtedy byybymy kwita i o wiele atwiej
mogybymy do siebie dotrze. Mwi, e on tak czsto na mnie patrzy; prawd jest,
e nieraz mrugamy do siebie w pokoju i e on patrzy na moje doeczki w policzkach,
nic na to nie mog poradzi! Czy nie?
Jestem w bardzo trudnym pooeniu. Mama jest przeciwko mnie, a ja przeciwko
niej. Tata przymyka oczy na t cich walk midzy nami. Mama jest zmartwiona,
poniewa jeszcze mnie kocha, ja nie jestem zmartwiona w ogle, poniewa ona jest
dla mnie skoczona.
A Peter... z Petera nie chc zrezygnowa, on jest taki kochany i tak go
podziwiam, midzy nami mogoby by tak piknie, dlaczego ci starzy znowu
wtykaj w to swoje nosy? Na szczcie jestem przyzwyczajona do ukrywania swoich
uczu i udaje mi si znakomicie nie dawa po sobie pozna, jak za nim szalej. Czy
on kiedy co powie? Czy poczuj kiedy jego policzek tak, jak czuam policzek
Petela w swoim nie? O Peterze i Petelu, jestecie tym samym! Oni nas nie
rozumiej, nigdy nie pojm, e jestemy zadowoleni ju wtedy, gdy tylko siedzimy
obok siebie i nie rozmawiamy. Oni nie rozumiej, co nas tak do siebie przyciga. O,
kiedy zostan pokonane te wszystkie trudnoci, a jednak dobrze jest tak je
pokonywa, bo wtedy zakoczenie bdzie tym pikniejsze. Kiedy ley z gow na
rkach, z zamknitymi oczami, jest jeszcze dzieckiem. Kiedy bawi si z Mouschi
albo o niej mwi, jest czuy. Kiedy nosi ziemniaki albo inne cikie rzeczy, jest
silny. Kiedy idzie popatrze, jak strzelaj, albo po ciemku na zodziei, jest odwany,
a kiedy zachowuje si bezradnie i niezrcznie, jest wanie kochany. O wiele
bardziej wol, kiedy on mi co tumaczy, ni kiedy ja musz go czego uczy. Tak
bardzo chciaabym, eby prawie we wszystkim mia nade mn przewag!
Dlaczego ma mi zalee na tych wszystkich matkach. O, gdyby on tylko zechcia
mwi!
Tata zawsze stwierdza, e jestem strojnisi, ale to nieprawda, jestem tylko
prna! Od niewielu ludzi syszaam do tej pory, e jestem adna, poza C.N., ktry
powiedzia, e tak fajnie wygldam, kiedy si miej. Wczoraj Peter powiedzia mi
szczery komplement i dla zabawy przytocz mniej wicej nasz rozmow.
Peter tak czsto mwi:
Umiechnij si!
Zwrcio to moj uwag i wczoraj zapytaam:
Dlaczego mam si stale mia?
Poniewa to jest mie. Robi ci si wtedy doeczki w policzkach, jak to si
waciwie dzieje?
Urodziam si z tym. Na brodzie te to mam. To jest jedyna urodziwa rzecz,
jak posiadam.
Ale nie, to nieprawda!
Tak, tak, wiem, e nie jestem adn dziewczyn, nigdy ni nie byam i nie
bd!
Wcale tak nie uwaam. Mnie si podobasz.
To nieprawda.
Kiedy mwi, e tak, to moesz mi wierzy!
Powiedziaam mu wtedy to samo o nim.
 Twoja Anne M. Frank

RODA, 29 MARCA 1944

Kochana Kitty,

Wczoraj wieczr minister Bolkenstein mwi w Radiu Oranje o tym, e po wojnie

zostan zebrane dzienniki i listy z okresu wojny. Oczywicie wszyscy rzucili si
natychmiast na mj dziennik. Wyobra sobie, jakie by to byo interesujce, gdybym
wydaa powie o Oficynie. Syszc sam tytu, ludzie myleliby, e to krymina.
Ale teraz powanie, jakie dziesi lat po wojnie bdzie to ju na pewno
komicznie brzmiao, kiedy si bdzie opowiada, jak my jako ydzi tu ylimy,
jedlimy i rozmawialimy. Chocia duo Ci o nas opowiadam, to jednak wiesz
zaledwie troszeczk o naszym yciu. Jak bardzo panie si boj w czasie
bombardowania, na przykad w niedziel, gdy 350 angielskich maszyn zrzucio p
miliona kilogramw bomb na IJmuiden , jak dr wtedy domy niczym dbo
********

trawy na wietrze, ile epidemii tu panuje.

O tych wszystkich rzeczach nic nie wiesz i musiaabym pisa przez cay dzie,
gdybym miaa opowiedzie Ci wszystko a do najdrobniejszych szczegw. Ludzie
stoj w kolejkach po warzywa i wszelkie inne moliwe rzeczy, lekarze nie mog
chodzi do chorych, poniewa raz po raz skradziony zostaje ich pojazd, wamania
i kradziee s na porzdku dziennym, do tego stopnia, e czowiek zaczyna si
zastanawia, co napado Holendrw, e stali si nagle tacy zodziejscy. Mae dzieci,
omio-, jedenastoletnie, wybijaj szyby w mieszkaniach i kradn, co popadnie. Nikt
nie ma odwagi opuci mieszkania na pi minut, bo gdy si wyjdzie z domu, znika
dobytek. Codziennie pojawiaj si w gazetach ogoszenia o wynagrodzeniach za
zwrot skradzionych maszyn do pisania, perskich dywanw, zegarw elektrycznych,
materiaw itp. Zdemontowane zostay elektryczne zegary uliczne, telefony
w budkach s rozmontowywane do ostatniego drucika.
Nastrj wrd ludnoci nie moe by dobry, kady jest godny, z tygodniowego
przydziau nie mona, poza ersatzem kawy, wyy ani dwch dni. Inwazja daje na
siebie dugo czeka, mczyni musz do Niemiec, dzieci choruj albo s
niedoywione, wszyscy maj liche ubrania i liche buty. Podeszwa kosztuje na czarno
7 i p guldena. Wikszo szewcw nie przyjmuje przy tym klientw albo trzeba
czeka cztery miesice na buty, ktre czsto i tak znikaj.
Jedna rzecz jest przy tym dobra, a mianowicie to, e coraz bardziej nasila si
sabota wobec wadz, w miar jak pogarsza si jedzenie i zaostrzaj si sankcje
wobec narodu. Suba dystrybucyjna, policja, urzdnicy, wszyscy albo wsppracuj,
eby pomc wspobywatelom, albo denuncjuj i powoduj ich zamykanie
w wizieniach. Na szczcie tylko may procent obywateli holenderskich stoi po
niewaciwej stronie.

Twoja Anne

PITEK, 31 MARCA 1944

Kochana Kitty,

Wyobra sobie, jest jeszcze dosy zimno, ale wikszo ludzi ju od okoo miesica
nie ma wgla, adna to przyjemno! Oglnie nastrj znowu jest optymistyczny
z powodu frontu rosyjskiego, bo to jest wspaniae! Nie pisz duo o polityce, ale
musz Ci jednak donie, gdzie teraz stoj; stoj blisko Generalnej Guberni i koo
Rumunii nad Prutem. Stoj blisko Odessy, otoczyli Tarnopol. Tutaj czekaj co
wieczr na specjalny komunikat Stalina.
W Moskwie oddaje si tyle salw, e miasto na pewno dudni kadego dnia; czy
lubi si tak zachowywa, jakby wojna bya w pobliu, czy te nie potrafi w inny
sposb wyrazi swojej radoci, nie wiem!
Wgry zostay zajte przez wojska niemieckie, tam jest jeszcze milion ydw,
teraz i oni zgin.
Tutaj nic szczeglnego. Dzisiaj s urodziny pana van Daana, dosta dwie
paczuszki tytoniu, kaw na jedn filiank, jego ona j zachowaa, poncz cytrynowy
od Kuglera, sardynki od Miep, wod kolosk od nas, dwie gazki bzu i tulipany.
Nie zapominajmy o torcie, wypenionym malinami i jagodami, troch kleistym
z powodu zej mki i braku masa, ale jednak smacznym.
Gadanina o Peterze i o mnie troch ustaa, przyjdzie po mnie dzi wieczorem,
mio, nie uwaasz, poniewa jego samego kosztuje to troch trudu! Jestemy
naprawd dobrymi przyjacimi, spdzamy duo czasu razem i rozmawiamy na
wszelkie moliwe tematy. To tak przyjemnie, e gdy schodzimy na delikatny temat,
nie musz si powstrzymywa, co na pewno miaoby miejsce przy innych
chopakach. I tak, na przykad, rozmawialimy o krwi, a potem doszlimy do
menstruacji itp. On uwaa, e my, kobiety, to jednak jestemy twarde, e
wytrzymujemy t utrat krwi. O mnie te mwi, e jestem twarda. Zgaduj-zgadula,
dlaczego?
Moje ycie tutaj polepszyo si i to bardzo. Bg nie zostawi mnie samej i nie
zostawi.

Twoja Anne M. Frank

SOBOTA, 1 KWIETNIA 1944

Najdrosza Kitty,

A jednak wszystko jest jeszcze takie trudne, na pewno wiesz, o czym myl? Tak
bardzo pragn jego pocaunku, pocaunku, na ktry tak dugo trzeba czeka. Czyby
traktowa mnie jeszcze nieustannie jak kumpla, nie jestem nikim wicej?
Ty wiesz i ja te wiem, e jestem silna, sama potrafi znie najwiksze ciary.
Nigdy nie byam przyzwyczajona, eby dzieli si z kim swoimi problemami, nigdy
nie czepiaam si mocno matki, ale teraz chciaabym tak bardzo pooy gow na
jego ramieniu i nic nie mwi.
Nie mog zapomnie, nigdy nie zapomn snu o policzku Petera, kiedy wszystko
byo tylko dobre! Czy on rwnie tego nie pragnie? Czy jest jedynie zbyt niemiay,
eby wyzna mio? Dlaczego chce mnie tak czsto mie przy sobie? O, dlaczego
on nic nie mwi?
 Powinnam przesta, powinnam si uspokoi, znowu bd silna i przy odrobinie
cierpliwoci to inne te przyjdzie, ale... i to jest okropne, to tak strasznie wyglda,
jakbym za nim lataa. Zawsze ja musz i na gr, a ni e on do mnie. Ale to wina
podziau pokoi i on rozumie t uciliwo. O tak, on rozumie duo wicej.

Twoja Anne M. Frank

PONIEDZIAEK, 3 KWIETNIA 1944

Najdrosza Kitty,

Zupenie wbrew swojemu przyzwyczajeniu napisz Ci jednak obszernie o jedzeniu,

bo nie tylko w Oficynie, ale w caej Holandii, w caej Europie i jeszcze dalej stao
si to pierwszoplanow kwesti.
W cigu 21 miesicy, odkd tu jestemy, przeylimy ju sporo okresw
ywnociowych, zaraz usyszysz, co to znaczy. Przez okres ywnociowy
rozumiem okresy, w cigu ktrych nie dostaje si do jedzenia niczego innego poza
okrelonym daniem lub okrelonym warzywem. Przez duszy czas nie mielimy do
jedzenia niczego innego jak codziennie endywia, z piaskiem, bez piasku, stamppot,
gotowan i w naczyniu aroodpornym, potem by szpinak, potem kalarepa,
skorzonera, ogrki, pomidory, kiszona kapusta itp., itd.
To naprawd nie jest zabawne co poudnie i co wieczr je na przykad kiszon
kapust, ale gdy si jest godnym, sta ci na wiele. Teraz nastpi istotnie
najpikniejszy okres, bo nie dostajemy adnych warzyw.
Nasze tygodniowe menu w poudnie skada si z: grochu, grochwki,
ziemniakw z kluskami mlecznymi, sufletu ziemniaczanego, a dziki Boej asce
czasem jeszcze jest rzepa albo zapleniae marchewki, a potem znowu groch.
Ziemniaki jemy na kady posiek, zaczynajc od niadania, z powodu braku chleba,
ale wtedy s jeszcze troch przypieczone. Zup robimy z grochu i fasoli,
ziemniakw, drobno posiekanych jarzyn z torebki, zupy ziemniaczanej z torebki,
grochu z torebki. We wszystkim jest groch, nawet w chlebie, i to niemao.
Wieczorem jemy zawsze ziemniaki z sosem z torebki oraz, to na szczcie jeszcze
mamy, saatk z czerwonych burakw. O tych kluskach mlecznych musz jeszcze
co powiedzie, robimy je z mki rzdowej z wod i drodami. S takie klejce
i ykowate, jakby si miao kamienie w odku, ale c!
Nasz najwiksz atrakcj jest plasterek pasztetowej co tydzie i dem z suchym
chlebem. Ale yjemy jeszcze, a jedzenie czsto jeszcze jest nawet smaczne!

Twoja Anne M. Frank

 RODA, 5 KWIETNIA 1944

Najdrosza Kitty,

Przez dugi czas nie wiedziaam ju w ogle, po co teraz pracuj, koniec wojny jest
tak niesamowicie daleko, jest tak nierzeczywisty, bajeczny i pikny. Jeeli wojna we
wrzeniu si jeszcze nie skoczy, to nie pjd ju do szkoy, bo nie chc znale si
o dwie klasy niej.
Dni skaday si z Petera, z niczego innego tylko z Petera, z marze i myli, a
w sobot wieczorem staam si taka niesamowicie ospaa, nie, straszne. Siedziaam
u Petera i powstrzymywaam zy, potem okropnie miaam si z van Daanem przy
ponczu cytrynowym, byam wesoa i podniecona, ale skoro tylko zostaam sama,
wiedziaam, e musz si wypaka. Tak jak byam, w koszuli nocnej, osunam si
na podog i najpierw bardzo intensywnie modliam si moj dug modlitw, potem
pakaam z gow w ramionach, z podcignitymi kolanami, na goej pododze,
cakowicie skulona. Po gonym szlochaniu wrciam znowu do pokoju
i opanowaam zy, bo w rodku nie mogli niczego usysze. Wtedy zaczam sama
sobie dodawa otuchy, nie mwiam niczego innego, tylko: Musz, musz,
musz.... Zupenie zesztywniaa z powodu niecodziennej pozycji, upadam na brzeg
ka i walczyam dalej, a na krtko przed wp do jedenastej pooyam si znowu
do ka. Mino!
A teraz mino zupenie. Musz pracowa, eby nie zosta gupi, eby wicej
osign, eby zosta dziennikark, bo tego chc! Wiem, e potrafi pisa. Par
opowiadanek jest dobrych, moje oficynowe opisy s humorystyczne, wiele z mojego
dziennika przemawia, ale... czy rzeczywicie mam talent, to si dopiero okae.
Sen Ewy by moj najlepsz bajk, a najdziwniejsze w tym jest to, e w ogle nie
wiem, skd to si wzio. Duo z ycia Cady te jest dobre, ale cao jest niczym.
Ja sama jestem tu swoim najostrzejszym i najlepszym krytykiem, sama wiem, co
jest napisane dobrze, a co nie. Nikt, kto sam nie pisze, nie wie, jakie pisanie jest
przyjemne; wczeniej zawsze aowaam, e nie potrafi w ogle rysowa, ale teraz
jestem niezmiernie szczliwa, e potrafi przynajmniej pisa. A jeeli nie mam
talentu, eby pisa artykuy do gazet czy ksiek, to zawsze jeszcze mog pisa dla
samej siebie. Ale chc wicej osign, nie mog sobie wyobrazi, e miaabym y
tak jak mama, pani van Daan i te wszystkie kobiety, ktre wykonuj swoj prac,
a ktre si potem zapomina. Musz mie co oprcz ma i dzieci, czemu zawsze
mogabym si powici! O tak, nie chc jak wikszo ludzi y bez sensu. Chc
przynosi poytek lub rozrywk ludziom, ktrzy yj dookoa mnie, a ktrzy mnie
jednak nie znaj, chc y nadal, rwnie po mierci! I dlatego taka jestem
wdziczna Bogu, e przy narodzeniu da mi ju jedn moliwo, ebym si
rozwijaa i ebym pisaa, a wic ebym wyraaa wszystko, co we mnie jest!
Piszc, wyrzucam z siebie wszystko, moje zmartwienie znika, moja odwaga
odywa! Ale, i to jest wielkie pytanie, czy bd jeszcze kiedy moga napisa co
wielkiego, czy zostan jeszcze kiedy dziennikark i pisark?
Mam nadziej, e tak, o, mam tak nadziej, bo piszc, mog wszystko utrwali,
moje myli, ideay i fantazje.
Ju dawno nie pracowaam nad yciem Cady, w mylach wiem dokadnie, jak to
si dalej potoczy, ale co mi to nie idzie. Moe nigdy tego nie skocz, moe
wylduje to w koszu na mieci albo w piecu. Nieprzyjemny to pomys, ale wwczas
znowu myl: majc czternacie lat i tak mao dowiadczenia, nie mona jeszcze
pisa filozofii.
A wic dalej, z now otuch, na pewno si uda, bo chc pisa!

Twoja Anne M. Frank

CZWARTEK, 6 KWIETNIA 1944

Kochana Kitty,

Pytaa mnie, jakie s moje hobby i zainteresowania, i chc Ci na to odpowiedzie,

ale ostrzegam, nie wystrasz si, bo jest ich mnstwo.
Przede wszystkim: pisanie, ale tego nie uznaj w ogle za hobby.
Numer dwa: drzewa genealogiczne. We wszystkich gazetach, ksikach
i papierach szukam drzew genealogicznych francuskich, niemieckich, hiszpaskich,
angielskich, austriackich, rosyjskich, norweskich i holenderskich rodzin ksicych.
W niektrych jestem ju bardzo zaawansowana, tym bardziej e ju od dawna robi
notatki z biografii i ksiek historycznych, ktre czytam. Duo fragmentw historii
przepisuj nawet.
Moim trzecim hobby te jest historia, tata kupi mi duo ksiek na ten temat.
Nie mog si prawie doczeka dnia, w ktrym bd moga poszpera sobie
w Bibliotece Publicznej. Numerem czwartym jest mitologia Grecji i Rzymu. O tym
te mam rne ksiki. Dziewi muz czy siedem kochanek Zeusa mog Ci bez
trudu wymieni. ony Heraklesa itp., itd. mam w jednym palcu.
Pozostaymi zamiowaniami s gwiazdy filmowe i zdjcia rodzinne. Szalej na
punkcie czytania i ksiek. Mam wiele sympatii dla historii sztuki, zwaszcza dla
pisarzy, poetw i malarzy. Muzycy dojd moe jeszcze pniej. Pewn antypati
czuj do algebry, geometrii i rachunkw. Wszystkie pozostae przedmioty szkolne
sprawiaj mi rado, ale historia ponad wszystko!

Twoja Anne M. Frank

WTOREK, 11 KWIETNIA 1944

Najdrosza Kitty,

Gowa mi pka, w ogle nie wiem, od czego mam zacz. Czwartek (ostatni raz,
kiedy do Ciebie pisaam) przebieg normalnie. Potem by Wielki Pitek, po poudniu
gralimy w gr giedow, w sobot po poudniu rwnie. Te dni bardzo szybko
miny. W sobot okoo godziny drugiej zaczo si gwatowne strzelanie, armaty
szybkostrzelne, mwi panowie. Poza tym byo spokojnie.
W niedziel po poudniu na moje zaproszenie o wp do pitej przyszed do mnie
Peter, kwadrans po pitej poszlimy na przednie poddasze, gdzie zostalimy do
godziny szstej. Od szstej do kwadrans po sidmej by w radiu adny koncert
Mozarta, podobaa mi si zwaszcza ogromnie Eine kleine Nachtmusik. W pokoju
prawie nie mog sucha, bo przy adnej muzyce wszystko zaczyna si we mnie
rusza. W niedziel wieczorem Peter nie mg si wykpa, poniewa miednica staa
w kuchni na dole wypeniona praniem. O godzinie smej poszlimy razem na
przednie poddasze, a eby si mikko siedziao, zabraam z sob jedyn poduszk
z otomany, jak mona byo znale w pokoju. Zajlimy miejsca na skrzyni.
Zarwno skrzynia, jak i poduszka byy bardzo wskie, siedzielimy ciasno obok
siebie i opieralimy si oboje o inne skrzynie; Mouschi dotrzymywaa nam jeszcze
towarzystwa, wic bylimy ledzeni. Nagle za kwadrans dziewita zagwizda pan
van Daan i zapyta, czy nie mamy poduszki pana Dussela. Podskoczylimy oboje i z
poduszk, kotem i van Daanem poszlimy na d. Przez t poduszk byo jeszcze
sporo biedy. Dussel by zy, poniewa zabraam jego poduszk do spania i ba si, e
s w niej pchy; wszystkich wprawi w pasj przez t jedn poduszk. Wsadzilimy
mu z Peterem do ka, z zemsty za jego zoliwo, dwie twarde szczotki, ktre
pniej wyjlimy, bo musia zosta jeszcze w pokoju. Okropnie si mialimy
z tego intermezzo.
Ale nasza rado nie miaa dugo potrwa. O wp do dziesitej Peter zapuka
cichutko do drzwi i zapyta tat, czy mgby mu pomc na grze przy trudnym
angielskim zdaniu.
Co tu nie gra powiedziaam do Margot wyglda mi to wyranie na
zmylanie, panowie rozmawiaj takim gosem, jakby chodzio o wamanie!
Moje przewidywania sprawdziy si, kto si wamywa do magazynu.
W okamgnieniu tata, van Daan i Peter znaleli si na dole. Margot, mama, pani i ja
czekaymy. Cztery wystraszone kobiety musz rozmawia, wic my rwnie, a
usyszaymy na dole uderzenie, potem nastaa cisza, zegar wybi za kwadrans
dziesit. Zbladymy, ale byymy jeszcze spokojne, cho wystraszone. Gdzie
podziali si panowie? Co to byo za uderzenie? Czyby walczyli moe
z wamywaczami? Nikt dalej nie myla, czekaymy.
Godzina dziesita, kroki na schodach. Tata, blady i zdenerwowany, wszed do
rodka, za nim pan van Daan.
Zgasi wiato, po cichu na gr, oczekujemy policji w domu!
Nie byo czasu na strach, wiata zostay zgaszone, zapaam jeszcze szybko
akiet i ju bylimy na grze.
Co si stao, mwe prdko!
Nie byo nikogo, kto by mg odpowiedzie, panowie znowu byli na dole.
Dopiero dziesi po dziesitej przyszli wszyscy czterej na gr, dwch stao na
stray przy otwartym oknie Petera, drzwi do korytarzyka byy zamknite, odsuwany
rega rwnie. Lampk nocn przykrylimy swetrem, wtedy zaczli opowiada:
Peter usysza w korytarzyku dwa mocne uderzenia, zszed na d i zobaczy, e
po lewej stronie drzwi do magazynu brakuje duej deski. Popdzi na gr, ostrzeg
zdoln do obrony cz rodziny i w czwrk poszli na d. Zodzieje nadal byli
zajci kradzie, gdy oni weszli do magazynu. Van Daan, nie zastanawiajc si,
krzykn:
Policja!
Pospieszne kroki na zewntrz, zodzieje uciekli. eby policja nie zauwaya
dziury, deska zostaa na nowo umocowana, ale przez mocne kopnicie z zewntrz
ponownie spada na ziemi. Panowie osupieli, widzc tyle bezczelnoci, zarwno
van Daan, jak i Peter poczuli wzrastajce skonnoci mordercze. Van Daan uderzy
siekier w podog, znowu nastaa cisza. Dziura ponownie zostaa zasonita desk,
ponownie zakcenie. Jakie maestwo na zewntrz powiecio na magazyn ostr
latark kieszonkow.
O kurcz zacz pomrukiwa jeden z panw i... teraz rola ich zmienia si
z policji w zodziei. Ca czwrk popdzili na gr, Dussel i van Daan zabrali
ksiki tego pierwszego, Peter otworzy drzwi i okna w kuchni i kantorze
prywatnym, upuci na podog telefon i na koniec caa czwrka znalaza si za
cian kryjwki. (Koniec czci pierwszej).

Wedug wszelkiego prawdopodobiestwa to maestwo z latark ostrzego policj.

Byo to w niedziel wieczorem, wieczorem pierwszego dnia Wielkiejnocy, na drugi
dzie nikogo nie byo w kantorze, wic nie moglimy si ruszy do wtorku rano.
Wyobra sobie, dwie noce i jeden dzie siedzie w takim strachu! Niczego sobie nie
wyobraalimy, siedzielimy w zupenych ciemnociach, poniewa pani, te ju ze
strachu, cakiem zgasia lampk, gosy szeptay, przy kadym trzaniciu odzywano
si psst, pssst.
Zrobio si wp do jedenastej, jedenasta, adnych odgosw, tata i van Daan
przychodzili do nas po kolei. Potem, pitnacie po jedenastej, szmer na dole. U nas
byo sycha oddechy caej rodziny, poza tym nie ruszalimy si. Kroki w domu,
w kantorze prywatnym, w kuchni, potem... nasze schody. Wszyscy oddychali teraz
bezgonie, walio osiem serc. Kroki na naszych schodach, potem grzebanie przy
naszym odsuwanym regale. Ten moment jest nie do opisania.
Teraz jestemy straceni! powiedziaam i zobaczyam nasz pitnastk
prowadzon jeszcze tej samej nocy przez Gestapo.
Grzebanie przy regale, dwa razy, potem spada puszka, kroki si oddaliy, na
razie bylimy ocaleni! Przebieg po nas dreszcz, z nieokrelonych stron syszaam
szczkanie zbami, nikt nie odzywa si ani sowem, siedzielimy tak do wp do
dwunastej.
Niczego wicej nie byo sycha w domu, ale w naszym korytarzyku, akurat
przed regaem, palio si wiato. Czy to dlatego, e nasz rega jest zagadkowy? Czy
moe policja zapomniaa zgasi wiato? Czy kto jeszcze przyjdzie je zgasi?
Rozwizay si jzyki, w domu nie byo ju nikogo, moe stranik przed drzwiami.
Trzy rzeczy teraz robilimy, wyraalimy nasze przypuszczenia, drelimy ze
strachu i zaspokajalimy potrzeb pjcia do toalety. Wiadra byy na strychu,
posuy mg nam jedynie blaszany kosz na mieci Petera. Zacz van Daan, potem
tata, mama za bardzo si wstydzia. Tata przynis pojemnik do pokoju, gdzie
chtnie skorzystay z niego Margot, pani i ja, w kocu zdecydowaa si i mama.
Woano stale o papier, na szczcie miaam go troch w kieszeni.
Pojemnik mierdzia, wszyscy szeptali i bylimy zmczeni, bya dwunasta.
Pocie si przecie na pododze i pijcie!
Dostaymy z Margot po poduszce i kocu. Margot leaa kawaek od szafy
z zapasami, ja midzy nogami stou. Na pododze nie mierdziao tak okropnie, ale
pani przyniosa jednak po cichu troch proszku bielcego, sucha cierka na
pojemniku suya jako drugi rodek ochronny.
Rozmowy, szepty, strach, smrd, bki i nieustannie kto na nocniku; i pij tu
przy tym! O wp do trzeciej byam ju naprawd zmczona i do wp do czwartej
nic nie syszaam. Gdy obudziam si, pani leaa z gow na mojej stopie.
Prosz mi da co do ubrania! poprosiam.
Dostaam, ale nie pytaj co, weniane spodnie na moj piam, czerwony sweter
i czarn spdnic, biae poczochy i potargane kolanwki. Pani zaja miejsce na
krzele, a na moich stopach pooy si pan van Daan. Od wp do czwartej zaczam
myle, wci jeszcze draam, tak e van Daan nie mg spa. Przygotowywaam
si na to, e wrci policja, bdziemy wtedy musieli powiedzie, e si ukrywamy;
albo bd to dobrzy Holendrzy, wtedy wszystko w porzdku, albo bd to NSB-owcy
, wtedy bdziemy musieli ich przekupi!
********

Schowaj radio! westchna pani.

Tak, do pieca odpowiedzia pan jak nas znajd, mog znale i radio!
Wtedy znajd i dziennik Anne wmiesza si tata.
To go spal odezwaa si na to najbardziej bojaliwa z nas wszystkich.
Wtedy, i gdy policja grzebaa przy naszym regale, to byy dla mnie najbardziej
trwoliwe chwile. Nie mj dziennik, mj dziennik tylko razem ze mn! Ale tata ju
nie odpowiedzia, na szczcie.
W ogle nie ma sensu przytacza tych wszystkich rozmw, ktre sobie
przypominam, powiedziano tak wiele, pocieszaam pani w jej strachu.
Rozmawiaymy o uciekaniu i o przesuchaniu na gestapo, o telefonowaniu i byciu
odwanym.
Teraz musimy zachowywa si jak onierze, prosz pani, jeeli zginiemy, no
dobrze, to wtedy za Krlow i Ojczyzn, za wolno, prawd i prawo, tak jak zawsze
mwi Oranje. Jedyn rzecz niesamowicie przykr jest to, e wcigniemy
wszystkich w to nieszczcie!
Pan van Daan po godzinie znowu si zamieni ze swoj on, tata przyszed do
mnie. Panowie palili bez ustanku, od czasu do czasu gbokie westchnienie, potem
znowu siusiu, a potem znowu wszystko zaczynao si od pocztku.
Godzina czwarta, godzina pita, wp do szstej. Teraz usiadam koo Petera
i nadsuchiwaam, siedzielimy blisko siebie, tak blisko, e czulimy nawzajem
drenie naszych cia, od czasu do czasu zamienialimy sowo i nadsuchiwalimy
z uwag. W rodku zdjto zaciemnienie i zapisywano w punktach, co opowiedzie
Kleimanowi przez telefon.
O godzinie sidmej chcieli mianowicie zadzwoni do Kleimana, eby kto tu
przyszed. Ryzyko, e wartownik przed drzwiami albo w magazynie usyszy
dzwonienie, byo due, ale e policja przyjdzie powtrnie, jeszcze wiksze.
Chocia wkadam tu ten pamitny dokument, przepisz go jednak dla jasnoci.

Wamanie: w domu bya policja, doszli do regau, nie dalej. Wamywaczom

najwidoczniej przeszkodzono, sforsowali magazyn i uciekli przez ogrd.
Zaryglowane gwne wejcie, Kugler musia wyj drugimi drzwiami.
Maszyna do pisania i maszyna do liczenia le bezpieczne w czarnej skrzyni
w kantorze prywatnym.
Rwnie pranie Miep i Bep ley w beczce na pranie w kuchni.
Klucz od drugich drzwi maj tylko Bep lub Kugler, zamek by moe zniszczony.
Postara si ostrzec Jana, niech przyniesie klucz i zajrzy do kantoru, musi te
nakarmi kota.

Poza tym wszystko poszo jak z patka. Zadzwoniono do Kleimana, usunito kije,
maszyny do pisania wsadzono do skrzyni. Potem znowu siedzielimy przy stole
i czekalimy na Jana lub policj.
Peter zasn, pan van Daan i ja leelimy na pododze, gdy usyszelimy na dole
gone kroki. Wstaam cichutko.
To Jan!
Nie, nie, to policja! mwili wszyscy.
Zapukano w nasz rega, Miep zagwizdaa. Pani van Daan zrobio si wtedy sabo,
blada jak trup i na wp przytomna wisiaa na krzele i gdyby napicie trwao
jeszcze minut duej, zemdlaaby.
Kiedy Jan i Miep weszli do rodka, pokj nasz przedstawia wspaniay obraz, ju
sam tylko st godny by sfotografowania: Cinema & Theater, cay w demie
i pektynie na biegunk, lea otwarty na stronie z tancerkami, dwa soiczki demu,
p i wiartka buki, pektyna, lusterko, grzebie, zapaki, popi, papierosy, tyto,
popielniczka, ksiki, kalesony, latarka kieszonkowa, grzebie do wosw pani,
papier klozetowy itp. Jan i Miep zostali oczywicie powitani okrzykami radoci
i zami, Jan zabi dziur biaym drewnem i prdko wyszli z Miep, eby opowiedzie
policji o wamaniu. Miep znalaza pod drzwiami magazynu licik od stra nocnego
Sleegersa, ktry znalaz dziur i ostrzeg policj. Jego te mieli odszuka.
Mielimy wic p godziny, eby si oporzdzi. Jeszcze nigdy nie widziaam,
eby w cigu p godziny tyle si zmienio, co w cigu tej p godziny.
Rozoyymy z Margot na dole ka, poszymy do toalety, umyymy zby i rce
i doprowadziymy wosy do porzdku. Potem posprztaam jeszcze troch pokj
i znowu poszam na gr. St by tam ju sprztnity, napuciymy wody,
nastawiymy kaw i herbat, zagotowaymy mleko i nakryymy do kawy. Tata
i Peter gorc wod i proszkiem bielcym wyczycili nocniki z sikw i kau,
najwikszy wypeniony by po brzegi i tak ciki, e trudno go byo podnie, poza
tym przecieka, wic zosta wsadzony do wiadra.
O godzinie jedenastej siedzielimy przy stole z Janem, ktry wrci, i powoli
znowu robio si przyjemnie. Opowiadanie Jana byo nastpujce:
ona Sleegersa powiedziaa (bo pan Sleegers spa), e w czasie obchodu wzdu
kanaw odkry u nas dziur i ze sprowadzonym przez niego policjantem obeszli
ca parcel. Pan Sleegers jest prywatnym strem i co wieczr jedzi na rowerze ze
swymi dwoma psami wzdu kanaw. Pan ma przyj we wtorek do Kuglera
i o wszystkim opowiedzie. Na komendzie policji nic jeszcze nie wiedzieli
o wamaniu, ale od razu zanotowali, eby przyj zobaczy rwnie we wtorek.
W drodze powrotnej Jan wstpi przypadkiem na chwil do van Hoevena,
naszego dostawcy ziemniakw, i opowiedzia, e byo wamanie.
Wiem powiedzia van Hoeven zuchwale. Przechodzilimy z on wczoraj
wieczorem obok pana parceli i widzielimy dziur w drzwiach. Moja ona chciaa
pj dalej, ale ja zajrzaem z latark, wtedy zodzieje na pewno uciekli. Dla
wszelkiej pewnoci nie zadzwoniem po policj, nie chciaem panu tego robi.
O niczym nie wiem, ale sporo si domylam.
Jan podzikowa i poszed. Van Hoeven na pewno si domyla, e tu jestemy,
bo przynosi ziemniaki zawsze po wp do pierwszej, a nie po wp do drugiej. Miy
czowiek!
Po wyjciu Jana i zmyciu naczy zrobia si pierwsza. Ca semk poszlimy
spa. Obudziam si za kwadrans trzecia i zobaczyam, e pan Dussel ju znikn.
Zupenie przypadkowo, z zaspan twarz, spotkaam w azience Petera, ktry akurat
zszed z gry. Umwilimy si na dole. Doprowadziam si do porzdku i zeszam
na d.
Odwaysz si jeszcze pj na przednie poddasze? zapyta.
Przytaknam, wziam swoj poduszk, owinam j szmatk i poszlimy na
przednie poddasze. Bya przepikna pogoda, wkrtce zawyy syreny, zostalimy tam,
gdzie bylimy. Peter obj mnie ramieniem, ja objam jego ramieniem i tak, objci
ramionami, czekalimy spokojnie, a Margot o czwartej przyjdzie po nas na kaw.
Jedlimy chleb, pilimy lemoniad i artowalimy, znowu byo to wic moliwe,
nadal wszystko przebiegao w porzdku. Podzikowaam wieczorem Peterowi,
poniewa by najdzielniejszy ze wszystkich.

adne z nas nie znalazo si jeszcze nigdy w takim niebezpieczestwie, jak tamtej
nocy. Bg bardzo nas strzeg, pomyl no sobie: policja przed naszym regaem, tu
obok kryjwki, przed nim wiato, a my pozostajemy niezauwaeni!
Teraz jestemy straceni! powiedziaam cicho w tamtym momencie, ale
znowu jestemy ocaleni. Kiedy nadchodzi inwazja z bombami, kady moe sam si
broni, ale my balimy si o niewinnych i dobrych chrzecijan.
Jestemy uratowani, ratuj nas dalej!
To jedyne, co moemy powiedzie.

Historia ta wniosa sporo zmian. Dussel przesiaduje odtd wieczorami w azience,

Peter o wp do dziewitej i wp do dziesitej chodzi kontrolowa dom. Nie wolno
ju otwiera okna Petera, poniewa robotnik z firmy Keg widzia, e byo otwarte.
Po wp do dziesitej wieczorem nie wolno spuszcza wody w toalecie. Pan Sleegers
zosta zaangaowany jako str nocny. Dzi wieczorem przyjdzie nielegalny ciela
i z naszych biaych frankfurckich ek zrobi zabarykadowanie. W Oficynie w kko
si teraz debatuje. Kugler zarzuca nam nasz nieostrono, Jan te powiedzia, e
nie wolno nam nigdy schodzi na d. Teraz trzeba wybada, czy temu Sleegersowi
mona wierzy, czy psy zaczn szczeka, gdy usysz kogo za drzwiami, jak zrobi
zabarykadowanie i jeszcze duo wicej.
Przypominano nam bardzo o tym, e jestemy sptanymi ydami, przykutymi do
jednego miejsca, pozbawionymi praw, z tysicem obowizkw. My, ydzi, nie
moemy kierowa si swoimi uczuciami, musimy by odwani i silni, musimy bra
na siebie wszelkie niedogodnoci i nie narzeka, musimy robi, co w naszej mocy,
i ufa Bogu. Kiedy si ta straszna wojna przecie skoczy, kiedy bdziemy
przecie znowu ludmi, a nie jedynie ydami!

Pracownicy firmy prowadzonej przez Otto Franka;

od lewej: Esther, Hermann van Pels, Miep Gies i Bep Voskuijl (z przodu) zdjcie
z 1935 roku

Kto to na nas naoy? Kto nas, ydw, uczyni wyjtkiem wrd wszystkich
narodw? Kto kaza nam do tej pory tak cierpie? To Bg nas takimi uczyni, ale
rwnie Bg nas podniesie. Jeeli znosimy to cae cierpienie i jeeli ydzi stale
jednak jeszcze istniej, to kiedy stan si w kocu z przekltych wzorowymi. Kto
wie, moe jeszcze kiedy nasza wiara bdzie t, ktra wiat, a z nim wszystkie
narody, nauczy dobrego i dlatego, dlatego my rwnie musimy cierpie. Nie
moemy nigdy sta si tylko Holendrami czy tylko Anglikami, czy jakkolwiek inn
nacj, zostaniemy przy tym zawsze ydami, bdziemy musieli pozosta ydami, ale
i chcemy tego.
Bdmy dzielni! Pozostamy wiadomi naszego zadania i nie narzekajmy,
ratunek nadejdzie, Bg nigdy nie zawid naszego narodu; w cigu wszystkich
stuleci ydzi pozostali przy yciu, w cigu wszystkich stuleci ydzi musieli
cierpie, ale te w cigu wszystkich stuleci stali si silni. Sabi padn, a silni
przeyj i nigdy nie zgin!

Tamtej nocy wiedziaam waciwie, e musz umrze, czekaam na policj, byam

gotowa, gotowa jak onierze na polu bitwy. Chciaam si chtnie powici za
ojczyzn, ale teraz, teraz, gdy znowu jestem ocalona, pierwszym moim yczeniem
po wojnie jest: uczy mnie Holenderk!
Kocham Holandi, kocham nasz kraj, kocham ten jzyk i chc tu pracowa.
A jeeli bd musiaa pisa do samej krlowej, nie cofn si, pki nie osign
swojego celu!

Staj si coraz bardziej niezalena od moich rodzicw, bdc tak mod, mam
wicej yciowej odwagi, bardziej suszne i nienaruszone poczucie prawa ni mama.
Wiem, czego chc, mam cel, mam swoje zdanie, mam wiar i mio. Pozwlcie mi
by sob, to bd zadowolona. Wiem, e jestem kobiet, kobiet z si wewntrzn
i wielk odwag!
Jeeli Bg da mi y, osign wicej, ni mama kiedykolwiek uczynia, nie
pozostan nic nie znaczc osob, bd pracowa w wiecie i dla ludzi!
A teraz wiem, e odwaga i rado potrzebne s przede wszystkim!

Twoja Anne M. Frank

 PITEK, 14 KWIETNIA 1944

Droga Kitty,

Nastrj jest tu jeszcze bardzo napity. Pim prawie si gotuje, pani ley w ku
przezibiona i zrzdzi, pan bez fajek jest blady, Dussel, ktry zoy w ofierze du
cz swojego komfortu, robi uwagi itp., itd. Nie szczci si nam w tej chwili.
Toaleta cieknie, a kran jest przekrcony. Dziki licznym kontaktom zarwno jedno,
jak i drugie jest do naprawienia.

Czasem jestem sentymentalna, wiesz o tym, ale... i tutaj cza sem jest miejsce na
sentymenty. Kiedy siedzimy gdzie z Pete rem, wrd rupieci i kurzu na twardej,
drewnianej skrzyni, obejmujc si ramionami, blisko siebie, on z moim lokiem
w swojej rce, kiedy ptaki na zewntrz tak drco piewaj, kiedy widzi si
zieleniejce drzewa, kiedy soce wabi na zewntrz, kiedy niebo jest takie bkitne,
o wtedy, wtedy chc tak duo!
Nie widzi si tu niczego poza niezadowolonymi i zrzdzcymi twarzami, niczego
poza wzdychaniem i tumionymi skargami, wydaje si, jakby si nam nagle zaczo
strasznie le powodzi. W rzeczywistoci wszystko jest takie ze, jak le si to
samemu zrobi. Tu, w Oficynie, nikt nie wystpuje z dobrymi przykadami, tu kady
sam musi wiedzie, jak pokona swoje humory! eby to si ju wreszcie
skoczyo! sycha tu co dnia.

Moja praca, nadzieja, mio i odwaga,

to trzyma mnie prosto i bardzo mi pomaga!
Stwierdzam stanowczo, Kit, e jestem dzi troch stuknita, ale nie wiem,
dlaczego. Wszystko tu jest pomieszane, nie mona ustali zwizku i czasem
powanie wtpi w to, czy kogo bdzie pniej interesowa moje gldzenie.
Zwierzenia brzydkiego modego kacztka taki bdzie tytu tej caej bzdury. Pan
Bolkenstein lub Gerbrandy niewiele bd mie z moich dziennikw.
********

Twoja Anne M. Frank

 SOBOTA, 15 KWIETNIA 1944

Kochana Kittty,

Jeden strach nastpuje po drugim. Kiedy to si skoczy? Rzeczywicie moemy

tak powiedzie, zobacz, co si znowu wydarzyo: Peter zapomnia otworzy zasuw
w drzwiach. W nastpstwie tego Kugler z robotnikami nie mogli wej do domu,
Kugler poszed do firmy Keg i rozbi okno w kuchni. Nasze okna byy otwarte i to
Keg rwnie widzia. Co oni sobie tam pomyl? A van Maaren? Kugler jest
wcieky. Robi mu zarzuty, e nie zmienia niczego w drzwiach, a my wyprawiamy
takie gupstwa! Peter jest zupenie wytrcony z rwnowagi. Kiedy mama
powiedziaa przy stole, e jemu najbardziej wspczuje, Peter prawie si rozpaka.
To jest rwnie dobrze nasza wina, bo my i pan van Daan niemal codziennie pytamy,
czy zasuwa jest odsunita. Moe bd go moga pniej pocieszy. Tak chciaabym
mu pomc cho troch!
A oto jeszcze par poufnych wiadomoci z Oficyny z ostatniego tygodnia:
Tydzie temu w sobot Moffiemu zrobio si nagle niedobrze, by bardzo cichy
i lini si. Miep go zapaa, zawina w szmatk, wsadzia do torby na zakupy
i zaniosa do kliniki dla psw i kotw. Tam lekarz da mu lekarstwo w pynie, bo
Moffi mia co z wntrznociami. Peter da mu par razy to lekarstwo, ale Moffi
prdko znikn i azi gdzie dzie i noc, na pewno by u swojej dziewczyny. A teraz
jego nos jest cakiem spuchnity, a jak si go zapie, to piszczy. Prawdopodobnie
oberwa gdzie, gdzie chcia co zwin. Mouschi miaa przez par dni kopoty
z gosem. Akurat wtedy, gdy postanowilimy i j wysa do lekarza, bya ju na wp
wyleczona.
Nasze okno na poddaszu te zostaje teraz na noc uchylone. Czsto jeszcze
wieczorem siedzimy teraz z Peterem na grze.
Dziki rozpuszczalnikowi i farbie olejnej mona prdko naprawi nasz toalet.
Rwnie przekrcony kran zosta zastpiony innym.
Ze zdrowiem pana Kleimana jest na szczcie znowu lepiej. Bdzie musia
prdko uda si do specjalisty. Mamy nadziej, e operacja odka nie bdzie
konieczna. W tym miesicu dostalimy osiem kartek ywnociowych. Na
nieszczcie przez pierwsze czternacie dni zamiast owsianki lub kaszy jczmiennej
dostaje si teraz jedynie groch. Naszym najnowszym specjaem s pikle. Jeeli si
nie ma szczcia, to w soiku jest tylko par ogrkw i troch sosu musztardowego.
Jarzyn w ogle w tym nie ma. Saatka przed i saatka po. Nasze posiki skadaj si
jedynie z ziemniakw i sosu z torebki.
Rosjanie opanowali wicej ni poow Krymu. Przy Cassino Anglicy nie
posuwaj si naprzd. Musimy liczy na Wa Zachodni. Jest duo i to
niewyobraalnie cikich bombardowa. W Hadze spada bomba na Centralny
Holenderski Urzd Stanu Cywilnego. Wszyscy Holendrzy dostaj nowe karty
podstawowe.
Na dzisiaj dosy.

Twoja Anne M. Frank

NIEDZIELA, 16 KWIETNIA 1944

Najdrosza Kitty,

Zapamitaj wczorajszy dzie, bo jest on bardzo wany w moim yciu. Czy nie jest
wane dla kadej dziewczyny, gdy po raz pierwszy zostanie pocaowana? A wic, dla
mnie jest to rwnie wane. Pocaunek Brama na moim prawym policzku nie liczy
si, a tym bardziej pocaunek Woudstry na mojej prawej rce. W jaki sposb tak
nagle doszo do tego pocaunku, tak, o tym Ci opowiem. Wczoraj o smej
wieczorem siedzielimy z Peterem na jego otomanie, do prdko otoczy mnie
ramieniem (poniewa bya sobota, nie mia na sobie kombinezonu).
Przesumy si troch powiedziaam to nie bd si uderza gow o szafk.
Przesun si a do kcika, wsunam moj rk pod jego, a na plecy, a on
pochyli si nade mn, przez co jego rka spoczywaa na moich ramionach. Nieraz
ju tak siedzielimy, ale nigdy tak blisko siebie, jak wczoraj wieczorem. Przycisn
mnie mocno do siebie, moja lewa pier leaa na jego, moje serce bio ju szybciej,
ale nie bylimy jeszcze gotowi. Nie spocz, dopki moja gowa nie leaa na jego
ramieniu, a jego gowa na mojej gowie. Kiedy po jakich piciu minutach znowu
usiadam prosto, wzi prdko w donie moj gow i ponownie przycisn j do
siebie. O, to byo takie wspaniae, nie mogam duo mwi, rozkosz bya zbyt
wielka; pogaska mnie troch niezrcznie po policzku i po rce, bawi si moimi
lokami, a nasze gowy przez prawie cay czas leay przycinite do siebie.
Uczucia, ktre mnie wtedy zalao, nie jestem Ci w stanie opowiedzie, Kitty,
byam zbyt szczliwa i on te, wierz mi.
Podnielimy si o wp do dziewitej. Peter wkada swoje buty gimnastyczne,
eby ciszej chodzi w czasie drugiego obchodu domu, a ja staam obok niego. Jak
nagle odnalazam waciwe ruchy, nie wiem, ale zanim poszlimy na d, pocaowa
mnie, we wosy, czciowo w lewy policzek, czciowo w ucho. Popdziam na d,
nie ogldajc si za siebie, i bardzo pragn dzisiejszego dnia.
Niedziela rano, tu przed godzin jedenast.

Twoja Anne M. Frank

PONIEDZIAEK, 17 KWIETNIA 1944

Kochana Kitty,

Mylisz, e tata i mama zaakceptowaliby to, e siedzimy na otomanie i caujemy si,

siedemnastoipletni chopak i prawie pitnastoletnia dziewczyna? Myl, e raczej
nie, ale musz si w tej sprawie zda na siebie sam. Tak spokojnie i bezpiecznie
jest lee w jego ramionach i marzy, to takie podniecajce czu jego policzek przy
moim, to tak wspaniale wiedzie, e kto na mnie czeka. Ale, istotnie, jest pewne
ale, bo czy Peter bdzie chcia na tym poprzesta? Nie zapomniaam jeszcze jego
obietnicy, ale... on jest chopakiem!
Wiem, e jestem, jak na co takiego, bardzo moda, nie mam jeszcze pitnastu
lat, a ju taka samodzielna, dla innych ludzi jest to troch niezrozumiae. Wiem
prawie na pewno, e Margot nigdy nie pocaowaaby adnego chopaka, gdyby nie
byo przy tym mowy o zarczynach czy lubie. Nie mamy jeszcze z Peterem takich
planw. Mama te pewnie nie dotkna przed tat adnego mczyzny. Co by o tym
powiedziay moje koleanki i Jacque, gdyby wiedziay, e leaam w ramionach
Petera, z moim sercem na jego piersi, z moj gow na jego ramieniu, z jego gow
i twarz na mojej!
O Anne, co za wstyd, ale wierz mi, nie uwaam, e to wstyd; siedzimy tu
zamknici, odcici od wiata, peni strachu i troski, szczeglnie w ostatnim czasie,
dlaczego my, ktrzy si kochamy, mielibymy pozostawa z dala od siebie?
Dlaczego nie mielibymy pocaowa si w tym czasie? Dlaczego mielibymy
czeka, a bdziemy w stosownym wieku? Dlaczego mielibymy o wszystko pyta?
Postanowiam sama na siebie uwaa, on nigdy nie chciaby sprawi mi
przykroci czy blu, dlaczego nie miaabym wic robi tego, co mi serce
podpowiada, i uszczliwi nas oboje?
Myl jednak, Kitty, e zauwaasz moje mae wahanie, sdz, e jest to moja
uczciwo, ktra buntuje si przeciw postpowaniu ukradkiem. Uwaasz, e moim
obowizkiem jest opowiedzie tacie, co robi? Uwaasz, e nasza tajemnica
powinna dotrze do uszu osb trzecich? Stracioby to znacznie na przyjemnoci, ale
czy moje wntrze uspokoioby si przez to? Porozmawiam z nim o tym.
O tak, o tylu rzeczach chc z nim jeszcze porozmawia, bo w samym pieszczeniu
si nie widz adnego poytku. eby opowiedzie sobie nawzajem swoje myli, do
tego potrzeba duo zaufania, ale na pewno oboje staniemy si silniejsi,
uwiadamiajc sobie to zaufanie!

Twoja Anne M. Frank

PS. Wczoraj rano znowu bylimy o szstej na nogach, gdy caa rodzina znowu
syszaa odgosy wamywania si. By moe to nasz ssiad tym razem sta si ofiar.
Nasze drzwi w czasie kontroli o godzinie sidmej byy dokadnie zamknite, na
szczcie!
 PITEK, 18 KWIETNIA 1944

Kochana Kitty,

Tutaj wszystko w porzdku. Wczoraj wieczorem znowu przyszed ciela, ktry

przykrca elazne pyty do pyciny drzwiowej. Tata akurat powiedzia, e stanowczo
oczekuje, e przed 20 maja zostan przeprowadzone operacje na wielk skal
zarwno w Rosji i Woszech, jak i na Zachodzie; im duej to trwa, tym trudniej jest
mi wyobrazi sobie wyzwolenie z naszego pooenia.
Wczoraj wieczorem doszo wreszcie midzy mn i Peterem do rozmowy, ktra
zostaa odoona na co najmniej dziesi dni. Wytumaczyam mu wszystko
o dziewczynach, nie obawiajc si omwi najbardziej intymnych rzeczy. Uwaam
to za poniekd zabawne, e myla, e na rysunkach opuszczano po prostu wejcie
u kobiet. Nie mg wic sobie wyobrazi, e to si rzeczywicie znajduje midzy
nogami. Wieczr zakoczy si wzajemnym pocaunkiem, troszeczk obok ust. To
jest naprawd przyjemne uczucie!
Moe zabior kiedy z sob na gr moj ksieczk z adnymi zdaniami, eby
raz w kocu wej w sprawy troch gbiej; nie znajduj zadowolenia w tym, eby
dzie w dzie lee sobie w ramionach, i chtnie wyobraaabym sobie to samo
o nim.
Po naszej niby-zimce znowu mamy pikn pogod, kwiecie jest istotnie liczny,
niezbyt ciepy i niezbyt zimny, z lekk burz od czasu do czasu. Nasz kasztan jest
ju do zielony, tu i tam wida ju nawet mae pczki.
Bep przyniosa nam w sobot cztery bukiety kwiatw, trzy bukiety narcyzw
i jeden szafirkw drobnokwiatowych, ten ostatni by dla mnie. Pan Kugler coraz
lepiej zaopatruje nas w gazety.
Musz si uczy algebry, Kitty, do widzenia.

Twoja Anne M. Frank

RODA, 19 KWIETNIA 1944

Kochany Skarbie,

(To tytu filmu z Dorit Kreysler, Id Wst i Haraldem Paulsenem!)

Co jest pikniejszego na wiecie, ni siedzie przy otwartym oknie i patrze na
przyrod, sucha, jak ptaki piewaj, czu soce na ustach i mie w ramionach
kochanego chopaka? Tak spokojnie i bezpiecznie jest czu jego rami wok siebie,
wiedzie, e jest blisko, a jednak milcze; to nie moe by ze, bo ten spokj jest
dobry. O, eby nam ju nikt nigdy wicej nie przeszkodzi, nawet Mouschi.

Twoja Anne M. Frank

PITEK, 21 KWIETNIA 1944

Najdrosza Kitty,

Wczoraj po poudniu leaam w ku z blem garda, ale e nudzio mnie to ju

pierwszego popoudnia, a nie miaam gorczki, wic dzisiaj znowu wstaam. Bl
garda jest prawie verschwunden . ********

Wczoraj, jak ju by moe odkrya, nasz Fhrer skoczy pidziesit pi lat.

Dzisiaj s osiemnaste urodziny Jej Ksicej Wysokoci, nastpczyni tronu,
Ksinej Yorku Elbiety . BBC podao, e nie ogoszono jeszcze jej
********

penoletnoci, jak to inaczej bywa w przypadku ksiniczek. Zastanawiamy si, za

jakiego ksicia ta pikno zostanie wydana, nie moglimy jednak znale adnego
odpowiedniego; moe jej siostra, ksiniczka Magorzata, dostanie ksicia
koronowanego Baudoina z Belgii!
Wpadamy tu z jednego nieszczcia w drugie, ledwo drzwi zewntrzne zostay
dobrze zaryglowane, van Maaren znowu zaczyna. Wedug wszelkiego
prawdopodobiestwa ukrad mk ziemniaczan i chce win zrzuci na Bep.
W Oficynie ze zrozumiaych wzgldw panuje tumult. Bep z wciekoci wychodzi
z siebie. Moe Kugler kae teraz ledzi tego podego typa.
Dzi by tu pan taksator z Beethovenstraat. Chce da za nasz skrzyni 400
guldenw, rwnie inne oferty s wedug nas zbyt niskie.
 Chc poprosi w De Prins, eby zamiecili jedn z moich bajek, oczywicie
pod pseudonimem. Ale e moje bajki s do tej pory jeszcze zbyt dugie, nie sdz,
ebym miaa duo szans na powodzenie.
Do nastpnego razu, darling.

Twoja Anne M. Frank

WTOREK, 25 KWIETNIA 1944

Kochana Kitty,

Od jakich dziesiciu dni Dussel znowu nie rozmawia z van Daa- nem, a to tylko
dlatego, e po wamaniu powzilimy mnstwo nowych rodkw ostronoci.
Jednym z nich jest to, e nie wolno mu ju wieczorem chodzi na d. Kadego
wieczoru o wp do dziesitej Peter robi z van Daanem ostatni obchd i potem
nikomu nie wolno ju schodzi na d. Od godziny smej wieczorem nie wolno
spuszcza wody w toalecie, take rano po godzinie smej. Okna otwiera si rano
dopiero wtedy, gdy w kantorze Kuglera wieci si wiato, a wieczorem nie wolno
ich blokowa patyczkami. To ostatnie byo przyczyn dsania si Dussela. Twierdzi,
e van Daan go zwymyla, ale to tylko jego wasna wina. Mwi, e prdzej moe
wyy bez jedzenia ni bez powietrza i mimo wszystko musi zosta wynaleziona
jaka metoda, eby otwiera okna.
Porozmawiam o tym z panem Kuglerem powiedzia do mnie;
odpowiedziaam, e o takich rzeczach nigdy nie decyduje pan Kugler, ale wsplnota.
Tutaj te wszystko dzieje si za moimi plecami, w takim razie porozmawiam
o tym z twoim ojcem.
Nie wolno mu ju take w sobot po poudniu i w niedziel rano siedzie
w kantorze Kuglera, poniewa gdy przychodzi szef firmy Keg, moe to usysze. Ni
std, ni zowd Dussel poszed tam jednak. Van Daan by wcieky i tata zszed na
d, eby mu to powiedzie. Oczywicie znowu mia t czy inn wymwk, ale tym
razem nawet z tat mu si nie udao. Teraz i tata rozmawia z nim moliwie jak
najmniej, poniewa Dussel go obrazi, w jaki sposb, nie wiem i nikt z nas nie wie,
ale to na pewno byo co okropnego.
A w przyszym tygodniu ta kupa nieszczcia ma urodziny. Mie urodziny, nie
otwiera buzi, dsa si i przyjmowa prezenty, jake to wyglda?

Z panem Voskuijlem jest coraz gorzej, od ponad dziesiciu dni ma prawie

czterdziestostopniow gorczk. Lekarz uwaa jego stan za beznadziejny, sdz, e
rak przerzuci si na puca. Biedny czowiek, tak chtnie chciano by mu pomc, ale
tu nie moe pomc nikt poza Bogiem!
Napisaam fajne opowiadanie. Nazywa si Blurry, Odkrywca wiata i bardzo si
spodobao moim trzem suchaczom.
Wci jestem bardzo przezibiona i zaraziam zarwno Margot, jak i mam,
i tat. Oby Peter tego nie dosta! Musia mnie pocaowa i nazwa mnie swoim
eldorado. Tak przecie nie mona, wariacie! Ale jednak jest kochany!

Twoja Anne M. Frank

CZWARTEK, 27 KWIETNIA 1944

Kochana Kitty,

Pani miaa dzi rano zy humor, cay czas narzekaa, najpierw na przezibienie, e
nie dostaje cukierkw na kaszel i e czste wycieranie nosa jest nie do zniesienia.
Potem, e soce nie wieci, e inwazja nie nadchodzi, e nie wolno nam wyglda
z okna itp., itd. Strasznie si z niej mialimy i nie byo to jednak takie okropne, bo
miaa si razem z nami.
Przepis na nasz suflet ziemniaczany zmieniony ze wzgldu na brak cebuli:
Obrane ziemniaki przepuci przez maszynk, doda troch suchej mki
rzdowej i soli. Foremk lub naczynie aroodporne wysmarowa parafin lub
staeryn, mas piec 2,5 godziny. Je z zapleniaym kompotem truskawkowym.
(Brak cebuli, tuszczu i ciasta!)
Czytam w tej chwili Cesarza Karola V, napisanego przez wykadowc
z uniwersytetu w Getyndze; ten czowiek pracowa nad t ksik czterdzieci lat.
W cigu piciu dni przeczytaam pidziesit stron, wicej nie daj rady. Ksika
zawiera 598 stron, moesz wic policzy, ile czasu mi to zajmie, a potem jeszcze
cz druga! Ale to jest... bardzo ciekawe!
O czym to uczennica nie usyszy w cigu jednego dnia, spjrz na mnie! Najpierw
przetumaczyam z holenderskiego na angielski fragment o ostatniej bitwie Nelsona.
Potem uczyam si o dalszym przebiegu wojny pnocnej (17001721), o Piotrze
Wielkim, Karolu XII, Augucie Mocnym, Stanisawie Leszczyskim, Mazepie,
o Grz , Brandenburgii, Pomorzu Zachodnim, Pomorzu Wschodnim i Danii, plus
********

odpowiednie daty. Nastpnie wyldowaam w Brazylii, czytaam o tytoniu z Bahii,

o ogromnych ilociach kawy, o ptoramilionowym Rio de Janeiro, o Pernambuco
i So Paulo, nie pomijajc rzeki Amazonki. O Murzynach, Mulatach, Metysach,
biaych, o ponad 50% analfabetw i o malarii. Poniewa zostao mi jeszcze troch
czasu, zajam si prdko drzewem genealogicznym. Jan de Oude, Willem
Lodewijk, Ernst Casimir I, Hendrik Casimir I, a do maej Margriet Franciski
(urodzonej w 1943 w Ottawie) .
********

Godzina dwunasta: Na poddaszu kontynuowaam nauk o dziekanach, ksiach,

pastorach, papieach i... uff! do godziny pierwszej.
Po godzinie drugiej to biedne dziecko (hm, hm) znowu pracowao; przysza kolej
na mapy wsko- i szerokonose. Kitty, powiedz prdko, ile palcw ma hipopotam!
Nastpnie Biblia, Arka Noego, Sem, Cham i Jafet. Potem Karol V. U Petera
Pukownik Thackeraya, po angielsku. Przepyta si francuskich swek i porwna
Missisipi z Missouri!
Na dzisiaj dosy, adieu!

Twoja Anne M. Frank

PITEK, 28 KWIETNIA 1944

Kochana Kitty,
Nigdy nie zapomniaam snu o Peterze Schiffie (patrz pocztek stycznia). Gdy o tym
myl, dzi jeszcze czuj jego policzek przy moim i to cudowne uczucie, ktre
sprawia, e wszystko jest dobre. Przy Peterze tutaj te czasem miaam to uczucie,
ale nigdy nie byo ono tak silne, do chwili, gdy... siedzielimy wczoraj razem na
otomanie, jak zwykle, trzymajc si nawzajem w ramionach. Wwczas ta zwyka
Anne nagle wylizna si, a na jej miejscu znalaza si druga Anne, druga Anne,
ktra nie jest rozbrykana i zabawna, ale chce jedynie by kochana i delikatna.
Siedziaam przytulona do niego i czuam, jak wzrasta we mnie wzruszenie, zy
napyny mi do oczu, lewa spada na jego kombinezon, prawa potoczya si wzdu
mojego nosa, rwnie na jego kombinezon. Czy on to zauway? Nie zdradzi tego
aden ruch. Czy czu to samo, co ja? Nie odzywa si te prawie ani sowem. Czy
wiedzia, e ma przed sob dwie Anne? To s wszystko pytania bez odpowiedzi.
Wstaam o wp do dziewitej, podeszam do okna, tam si zawsze egnamy.
Draam jeszcze, byam jeszcze Anne numer dwa, podszed do mnie, zarzuciam mu
rce na szyj i wycisnam pocaunek na jego lewym policzku, chciaam i na
prawym, kiedy moje usta spotkay jego. Oszoomieni przycisnlimy si do siebie,
jeszcze raz i jeszcze raz, eby ju nigdy nie przesta!

Peter potrzebuje czuoci, po raz pierwszy w swoim yciu odkry dziewczyn, po raz
pierwszy zobaczy, e najbardziej dokuczliwe dziewczyny te maj wntrze i serce
i zmieniaj si, gdy tylko zostan z tob sam na sam. Po raz pierwszy w yciu da
swoj przyja i siebie samego, nigdy wczeniej nie mia przyjaciela ani
przyjaciki. Teraz odnalelimy si, ja te go nie znaam, nigdy nie miaam
zaufanej osoby, a teraz sprawy zaszy tak daleko...
Znowu pytanie, ktre mnie nie opuszcza: Czy to dobrze?. Czy to dobrze, e tak
prdko si zgadzam, e jestem taka gwatowna, prawie tak gwatowna i stskniona,
jak sam Peter? Czy mnie, dziewczynie, wolno sobie tak pofolgowa?
Na to jest tylko jedna odpowied:
Tak pragn... ju od tak dawna, jestem taka samotna, a teraz znalazam
pocieszenie!
Rano jestemy normalni, po poudniu te dosy, poza jednym jedynym razem,
ale wieczorem pragnienie z caego dnia, szczcie i bogo wszystkich poprzednich
razw znowu wypywaj na wierzch i mylimy tylko o sobie. Kadego wieczoru, po
ostatnim pocaunku, chciaabym stamtd uciec, nie patrze mu wicej w oczy, uciec,
uciec, w ciemnoci i sama!
A co zastaj, gdy schodz czternacie schodw niej? Pene wiato, tu pytania,
tam miechy, musz dziaa i nie mog niczego da po sobie pozna.
Moje serce jest jeszcze zbyt sabe, eby natychmiast odsun od siebie taki szok,
jak ten wczorajszy. Delikatna Anne pojawia si zbyt rzadko i dlatego nie daje si te
natychmiast wyrzuci za drzwi. Peter dotkn mnie, gbiej ni kiedykolwiek
w yciu byam dotknita, poza moim snem! Peter mnie zapa, odwrci moje
wntrze na zewntrz, czy to nie jest oczywiste dla kadego czowieka, e musi po
tym odpocz, eby znowu doprowadzi swoje wntrze do porzdku? O Peter, co ty
ze mn zrobie? Czego chcesz ode mnie?
Dokd to zmierza? O, teraz rozumiem Bep, teraz, kiedy to przeywam, teraz
rozumiem jej wtpliwo; gdybym bya starsza i on chciaby si ze mn oeni, co
bym wtedy odpowiedziaa? Anne, bd szczera! Nie mogaby wyj za niego za
m, ale rozsta si te jest tak trudno. Peter ma jeszcze za mao charakteru, za mao
silnej woli, za mao odwagi i siy. Jest jeszcze dzieckiem, wewntrznie nie starszym
ode mnie; chce znale tylko spokj i szczcie. Czy ja naprawd mam dopiero
czternacie lat? Czy naprawd jestem gupi uczennic? Czy naprawd jestem we
wszystkim taka niedowiadczona? Mam wicej dowiadczenia ni inni, przeyam
co, czego nie zna prawie nikt w moim wieku.
Boj si samej siebie, boj si, e za szybko si oddam mojemu pragnieniu, jak
pniej bdzie si miao dobrze ukada z innymi chopakami? O, to jest takie
trudne, zawsze chodzi o serce i o rozum i kade z nich musi si wypowiedzie
w swoim czasie, ale czy jestem pewna, e dokonaam susznego wyboru czasu?

Twoja Anne M. Frank

WTOREK, 2 MAJA 1944

Kochana Kitty,

W sobot wieczorem zapytaam Petera, czy uwaa, e powinnam opowiedzie tacie

co o nas, po pewnym wahaniu uzna, e tak. Ucieszyam si, to wiadczy o jego
szczerych uczuciach. Natychmiast po zejciu na d poszam z tat po wod, ju na
schodach powiedziaam:
Tato, rozumiesz na pewno, e gdy jestemy z Peterem razem, nie siedzimy
o metr od siebie, czy uwaasz, e to le?
Tata nie odpowiedzia natychmiast, potem odrzek:
Nie, nie uwaam tego za ze, ale tu, Anne, na tej ograniczonej przestrzeni
musisz by ostrona.
Powiedzia co jeszcze w tym stylu, a potem poszlimy na gr. W niedziel
rano zawoa mnie do siebie i powiedzia:
Anne, zastanowiem si jeszcze nad tym zaczam si ju ba! to waciwie
nie jest takie dobre tu, w Oficynie; sdziem, e jestecie kumplami. Czy Peter si
zakocha?
Skde odpowiedziaam.
Wiesz, e was zupenie rozumiem, ale musisz si powstrzymywa; nie chod
tak czsto na gr, nie zachcaj go bardziej, ni to jest konieczne. Mczyzna jest
w takich sprawach zawsze stron aktywn, kobieta moe powstrzymywa. Na
zewntrz, gdy si jest wolnym, jest zupenie inaczej, wtedy widzi si innych
chopcw i dziewczta, mona odej na chwil, zaj si sportem i wszystkim
innym, ale tutaj, gdy si tu za dugo siedzi razem i chce si odej, to nie mona,
widzi si siebie nawzajem co godzin, waciwie zawsze. Bd ostrona, Anne, i nie
bierz tego zbyt powanie!
Nie bior, tato, ale Peter jest przyzwoity, to kochany chopak!
Tak, ale nie ma silnego charakteru, atwo mona na niego wpyn z dobrej, ale
i ze zej strony, mam nadziej, e zostanie dobry, bo z natury jest dobry.
Rozmawialimy jeszcze przez chwil i umwilimy si, e tata z nim rwnie
porozmawia.
W niedziel po poudniu zapyta na przednim poddaszu:
 Rozmawiaa z tat, Anne?
Tak odpowiedziaam opowiem ci o tym. Tata nie uwaa, eby to byo ze,
ale mwi, e tutaj, poniewa siedzimy tu jeden na drugim, atwo moe doj do
konfliktw.
Umwilimy si przecie, e nie bdziemy si kci, mam zamiar trzyma si
tego.
Ja te, Peter, ale on nie mwi tego z myl o nas, sdzi, e jestemy
kumplami. Uwaasz, e to teraz niemoliwe?
Ja tak, a ty?
Ja te. Powiedziaam te tacie, e ci ufam. Ufam ci, Peterze, niemal tak
cakowicie jak tacie i sdz, e jeste tego wart, czy tak jest?
Mam nadziej. By bardzo zmieszany i czerwonawy.
Wierz w ciebie, Peterze cignam. Wierz, e masz dobry charakter i e
duo w yciu osigniesz.
Rozmawialimy potem o innych rzeczach, pniej powiedziaam jeszcze:
Kiedy std wyjdziemy, wiem, e nie bdziesz si ju wicej o mnie troszczy.
Mocno si zaczerwieni.
To nieprawda, Anne, o nie, nie wolno ci tak o mnie myle!
Wtedy nas zawoano.
Tata rozmawia z nim, Peter opowiedzia mi o tym w poniedziaek.
Twj tata myla, e ta przyja moe si zamieni w zakochanie powiedzia.
Ale odpowiedziaem, e bdziemy si trzyma w ryzach.

Tata chce teraz, ebym mniej chodzia na gr, ale ja tego nie chc nie tylko dlatego,
e chtnie jestem u Petera, ale rwnie dlatego, e powiedziaam, e mu ufam. Ufam
mu i chc mu to zaufanie udowodni, a nie mog tego uczyni, jeeli przez
nieufno zostan na dole.
Nie, pjd!

Tymczasem tragedia Dussela mina. W sobot wieczorem, przy stole w piknych

niderlandzkich sowach poprosi o wybaczenie. Van Daan natychmiast znowu si
udobrucha. Dussel pewnie przez cay dzie uczy si tej lekcji.
Niedziela, jego urodziny miny spokojnie. Od nas dosta butelk dobrego wina
z 1919 roku, od van Daanw (ktrzy teraz mogli jednak da swoje prezenty) butelk
pikli i paczuszk yletek, od Kuglera soik cytryny (lemoniad), od Miep ksik
Martijntje, od Bep kwiatek w doniczce. Zafundowa kademu po jajku.

Twoja Anne M. Frank

RODA, 3 MAJA 1944

Kochana Kitty,

Najpierw ciekawostka tygodnia! Polityka ma wakacje, nie ma niczego, ale to

zupenie niczego do zakomunikowania. Powoli te zaczynam wierzy, e inwazja
nadejdzie, nie mog przecie zostawi wszystkiego do uporzdkowania Rosjanom;
a zreszt, oni w tej chwili te nic nie robi.
Pan Kleiman znowu kadego ranka jest w kantorze. Zaatwi nowe spryny do
otomany Petera, a wic Peter musi si wzi do tapicerki, ze zrozumiaych
wzgldw nie ma na to najmniejszej ochoty. Kleiman zaatwi take proszek na
pchy dla kotw.
Mwiam Ci ju, e nie ma naszej Moffi? W zeszym tygodniu w czwartek
znikna bez ladu. Pewnie ju od dawna jest w kocim niebie, podczas gdy jaki
przyjaciel zwierzt robi z niej smaczny ksek. Moe jaka dziewczyna, ktra ma
pienidze, dostanie czapk z jej futerka. Peter jest tym faktem ogromnie
przygnbiony.
Od dwch tygodni jemy lunch w sobot o wp do dwunastej w poudnie: rano
musi nam wic wystarcza miseczka papki. Od jutra bdzie tak kadego dnia, a to
w celu zaoszczdzenia jednego posiku. O warzywa wci jeszcze jest bardzo trudno,
dzi w poudnie mielimy zgni saat. Zwyka saata, szpinak i saata na gorco,
poza tym nie ma niczego. Do tego jeszcze zgnie ziemniaki, a wic wspaniaa
kombinacja!
 Od przeszo dwch miesicy nie miaam miesiczki, teraz od niedzieli wreszcie
znowu. Pomimo nieprzyjemnoci i ceregieli ciesz si, e mnie nie zawioda.

Jak na pewno moesz sobie wyobrazi, mwi si tu czsto w zwtpieniu:

Czemu, czemu suy ta wojna, dlaczego ludzie nie mog y z sob w pokoju,
dlaczego wszystko musi zosta zniszczone?
Pytanie to jest zrozumiae, ale ostatecznej odpowiedzi nikt do tej pory jeszcze
nie znalaz. Tak, dlaczego w Anglii buduje si coraz wiksze samoloty, coraz cisze
bomby, a przy tym prowizoryczne domki z myl o odbudowie? Dlaczego
codziennie przeznacza si miliony na wojn, a nie ma ani centa na medycyn, dla
artystw, dla biednych ludzi? Dlaczego ludzie musz cierpie gd, kiedy w innych
czciach wiata gnij takie masy ywnoci? O, dlaczego ludzie s tacy absurdalni?
Nigdy nie uwierz, e wojna jest dzieem jedynie wielkich ludzi, rzdu
i kapitalistw. O nie, may czowiek robi to rwnie chtnie, inaczej narody ju
dawno by si przeciwko temu zbuntoway! W ludziach jest teraz dza niszczenia,
dza zabijania, mordowania i wciekoci i tak dugo, jak dugo caa ludzko, bez
wyjtku, nie przejdzie wielkiej metamorfozy, wojna bdzie szale, wszystko, co
zostao zbudowane, zasadzone i co uroso, zostanie cite i zniszczone, eby potem
zacz od nowa!

Bywaam czsto przygnbiona, ale nigdy zrozpaczona, to ukrywanie si traktuj jak

niebezpieczn przygod, ktra jest romantyczna i interesujca. Kady niedostatek
traktuj jak rozrywk w moim dzienniku. Postanowiam sobie stanowczo, e bd
prowadzi inne ycie ni pozostae dziewczyny, a potem inne ycie ni zwyke
gospodynie domowe. To jest dobry pocztek tego, co interesujce, i dlatego, tylko
dlatego, w najbardziej niebezpiecznych chwilach musz si mia z zabawnych
sytuacji.
Jestem moda i posiadam jeszcze wiele ukrytych zalet, jestem moda i silna
i przeywam t wielk przygod, siedz jeszcze w rodku niej i nie mog przez cay
dzie narzeka, dlatego e nie mog si bawi! Dostaam bardzo duo, szczliw
natur, duo wesooci i siy. Codziennie czuj, jak ronie moje wntrze, jak zblia
si wyzwolenie, jaka pikna jest przyroda, jacy dobrzy s ludzie w moim otoczeniu,
jaka ciekawa i zabawna jest ta przygoda! Dlaczego miaabym by zrozpaczona?

Twoja Anne M. Frank

PITEK, 5 MAJA 1944

Droga Kitty,

Tata jest ze mnie niezadowolony, myla, e po naszej rozmowie w niedziel sama

z siebie nie bd co wieczr chodzi na gr. Nie chce tej Knutscherei . Nie
********

mogam znie tego sowa, ju wystarczajco nieprzyjemnie byo o tym rozmawia,

dlaczego jeszcze teraz musi mi sprawia tyle przykroci! Porozmawiam z nim
dzisiaj. Margot daa mi dobr rad, spjrz, co mniej wicej chc powiedzie:
Sdz, tato, e oczekujesz ode mnie wyjanienia, dam ci je. Zawiode si na
mnie, oczekiwae ode mnie wicej powcigliwoci, na pewno chcesz, ebym bya
taka, jaka powinna by czternastoletnia dziewczyna, tu si mylisz!
Odkd tu jestemy, od lipca 1942 a do teraz, par tygodni temu, naprawd nie
byo mi atwo. Gdyby wiedzia, ile wieczorami pakaam, jaka byam zrozpaczona
i nieszczliwa, jaka czuam si samotna, to by zrozumia, e chc chodzi na gr!
Nie osignam tego z dnia na dzie, e tak daleko zaszam, e potrafi y zupenie
bez matki i bez czyjejkolwiek pomocy; kosztowao mnie duo, duo walki i ez,
eby sta si tak niezalen, jak jestem teraz. Moesz si mia i nie wierzy mi,
wszystko mi jedno, wiem, e jestem samodzielnym czowiekiem i nie czuj si
wobec was za grosz odpowiedzialna. Opowiedziaam ci o tym tylko dlatego, e
mylaam, e inaczej uwaaby, e co ukrywam, ale za moje czyny jestem
odpowiedzialna jedynie przed sam sob.
Kiedy miaam kopoty, zamknlicie oczy i zatkalicie uszy, take ty, nie
pomoge mi, wrcz przeciwnie, syszaam tylko ostrzeenia, e nie powinnam tyle
haasowa. Byam haaliwa tylko po to, eby nie by nieustannie zmartwion,
byam swawolna, eby nie sysze stale tego gosu z wewntrz. Graam komedi
przez ptora roku, dzie w dzie, nie narzekaam, nie wypadam z roli, nic z tego,
a teraz, teraz walka skoczona. Zwyciyam! Jestem samodzielna ciaem i duchem,
nie potrzebuj ju matki, przez t walk staam si silniejsza.
A teraz, teraz, gdy jestem gr, wiem, e nie bd dalej walczy, chc teraz sama
i dalej swoj drog, drog, ktr uwaam za suszn. Nie moesz i nie wolno ci
traktowa mnie jak czternastolatka, staam si starsza przez te wszystkie
nieprzyjemnoci; nie bd aowa swoich czynw, bd postpowa tak, jak myl,
e potrafi!
Nie moesz mi, ot tak, zabroni chodzenia na gr, albo zabronisz mi
wszystkiego, albo lepo mi zaufasz, zostaw mnie wic w spokoju!

Twoja Anne M. Frank

SOBOTA, 6 MAJA 1944

Kochana Kitty,

Wczoraj przed jedzeniem wsadziam list tacie do kieszeni, po przeczytaniu go by

przez cay wieczr, wedug Margot, zupenie wytrcony z rwnowagi. (Zmywaam
na grze naczynia!) Biedny Pim, powinnam bya wiedzie, jaki rezultat przyniesie ta
epistoa. On jest taki wraliwy! Powiedziaam natychmiast Peterowi, eby o nic
wicej nie pyta ani nic wicej nie mwi. Pim nie powiedzia do mnie ani sowa
wicej na temat tego caego zdarzenia, czy to jeszcze nastpi?
Tutaj znowu wszystko jako idzie. To, co Jan, Kugler i Kleiman opowiadaj
o cenach i ludziach na zewntrz, jest prawie nie do uwierzenia; p funta herbaty
kosztuje 350 guldenw, p funta kawy 80 guldenw, maso 35 guldenw za funt,
jedno jajko 1,45 guldena. Za bugarski tyto paci si 14 guldenw za dziesi deko!
Kady handluje na czarno, kady chopiec na posyki co oferuje. Nasz chopak od
piekarza dostarczy nam jedwab do cerowania, 90 centw za cienkie pasemko,
mleczarz ma dostp do nielegalnych kartek ywnociowych, towarzystwo
pogrzebowe dostarcza ser. Codziennie dochodzi do wama, morderstw, kradziey,
policjanci i stre nocni zajmuj si tym rwnie zawzicie jak zawodowi zodzieje,
kady chce mie co woy do ust, a poniewa podwyki pac s zabronione, ludzie
musz szachrowa. Policja dziecica ma pene rce roboty, pitnasto-, szesnasto-,
siedemnastoletnie i starsze dziewczyny s codziennie zgaszane jako zaginione.
Chc sprbowa skoczy opowiadanko o wrce Ellen. Jako art mog
podarowa je tacie na urodziny, z wszelkimi prawami autorskimi. Do widzenia (jest
waciwie bdem, w niemieckiej audycji z Anglii mwi zawsze: Auf wiederhren
, powinnam wic napisa: Do napisania).
********

Twoja Anne M. Frank

NIEDZIELA RANO, 7 MAJA 1944

Kochana Kitty,

Mielimy wczoraj z tat dug rozmow, strasznie si popakaam i on te. Wiesz, co

mi powiedzia, Kitty?
Dostaem w yciu duo listw, ale ten jest najpodlejszy! Ty, Anne, zaznaa tak
duo mioci od swoich rodzicw, masz rodzicw, krzy zawsze wszystko dla ciebie
robi, ktrzy ci zawsze bronili, cokolwiek to byo, i ty mwisz o niepoczuwaniu si
do odpowiedzialnoci! Ty czujesz si pokrzywdzona i opuszczona! Nie, Anne, to, co
nam wyrzdzia, jest wielk krzywd!
Moe nie zamierzaa tak tego robi, ale tak zostao to napisane, nie Anne, my na
takie zarzuty nie zasuylimy!
O, strasznie zawiodam, to jest najgorsza rzecz, jak w yciu zrobiam. Chciaam
jedynie przesadza w paczu i w sowach, jedynie wyolbrzymi siebie, eby poczu
do mnie respekt. Z pewnoci miaam duo zmartwie i wszystko, co dotyczy
mamy, jest prawd, ale eby tak obwinia dobrego Pima, ktry zrobi dla mnie
wszystko i stale jeszcze wszystko robi, nie, to byo bardziej ni pode.
Dobrze, e zostaam raz cignita z moich nieosigalnych wyyn, e moja duma
zostaa troch zamana, bo miaam o sobie zbyt wysokie mniemanie. To, co robi
panienka Anne, wcale nie zawsze jest dobre! Kto, kto drugiemu, o kim mwi, e go
kocha, sprawia tyle przykroci i to jeszcze rozmylnie, jest pody, bardzo pody!
A najbardziej wstydz si sposobu, w jaki tata mi wybaczy; ma wrzuci list do
pieca i jest dla mnie teraz taki miy, jakby to on zawini. Nie, Anne, musisz si
jeszcze niezwykle duo nauczy, zacznij wic znowu od siebie, zamiast patrze
z gry na innych i obwinia ich!
Miaam duo zmartwie, ale czy nie ma ich kady w moim wieku? Graam
czsto komedi, ale nie byam tego nawet wiadoma, czuam si samotna, ale prawie
nigdy zrozpaczona! Tak jak tata, ktry chodzi z noem po ulicy, eby raz z tym
skoczy, tak daleko nigdy nie zaszam.
Musz si bardzo wstydzi i wstydz si bardzo; co si stao, to si nie odstanie,
ale w przyszoci mona temu zapobiec. Chc znowu zacz od pocztku i nie
powinno to by trudne, gdy mam teraz Petera. Z nim jako podpor potrafi tego
dokona! Nie jestem ju sama, on mnie kocha, ja jego kocham, mam ksiki,
zeszyty i dziennik, nie jestem a tak bardzo brzydka, a tak bardzo gupia, mam
weso natur i chc mie dobry charakter!
Tak, Anne, bardzo dobrze czua, e twj list by zbyt surowy i nieprawdziwy,
ale bya z niego jeszcze dumna! Znowu wezm sobie tat za przykad i poprawi
si.

Twoja Anne M. Frank

PONIEDZIAEK, 8 MAJA 1944

Kochana Kitty,

Czy waciwie opowiadaam Ci ju kiedy co o naszej rodzinie? Sdz, e nie,

i dlatego od razu zaczn. Tata urodzi si we Frankfurcie nad Menem, mia ogromnie
bogatych rodzicw. Michael Frank mia bank i dziki temu sta si milionerem,
Alice Stern pochodzia z bardzo dystyngowanej i bogatej rodziny. Michael Frank
w modoci nie by w ogle bogaty, ale porzdnie si dorobi. Tata mia w modoci
prawdziwe ycie paniczyka, co tydzie przyjcia, bale, uroczystoci, pikne
dziewczyny, walce, obiady, duo pokoi itp. Te wszystkie pienidze przepady po
mierci dziadka, a po wojnie wiatowej i inflacji nie pozostao po nich ani ladu. Do
wojny przetrwao jednak sporo bogatej rodziny. Tata zosta wic wietnie-wietnie
wychowany i strasznie si wczoraj mia, e po raz pierwszy w jego 55-letnim yciu
zdarzyo si, eby wyskrobywa przy stole garnek.
Mama nie bya a tak bogata, ale jednak dosy, a wic z otwartymi ustami
moemy sucha opowiada o zarczynach na 250 osb, prywatnych balach
i obiadach.
Bogatymi nie mona nas ju w adnym wypadku nazwa, ale caa moja nadzieja
spoczywa na po wojnie. Zapewniam ci, e nie mam w ogle zamiaru prowadzi
takiego ograniczonego ycia, jak mama i Margot. Chciaabym pojecha na rok do
Parya i na rok do Londynu, eby nauczy si jzykw i studiowa histori sztuki.
Porwnaj to sobie z Margot, ktra chce zosta poon w Palestynie. Stale jeszcze
wyobraam sobie pikne sukienki i interesujcych ludzi, chc zobaczy kawaek
wiata i co przey, opowiadaam Ci o tym czsto, a troch pienidzy nigdy przy
tym nie zaszkodzi!
Miep opowiadaa dzi rano o zarczynach swojej kuzynki, na ktrych bya
w sobot. Ta kuzynka ma bogatych rodzicw, pan mody jeszcze bogatszych. Miep
narobia nam apetytu, mwic, co dostali tam do jedzenia: zup jarzynow
z kluskami z misa, ser, bueczki z mielonym, hors doeuvre z jajkami i rostbef,
bueczki z serem, moskiewskie ciasto, wino i papierosy, wszystkiego, ile tylko dusza
zapragnie.
Miep wypia dziesi kieliszkw wdki i wypalia trzy papierosy; czy to jest ta
antyalkoholowa kobieta? Jeeli Miep tyle wypia, to ile musia wrzuci w siebie jej
maonek? Byli na tym przyjciu oczywicie troch podpici. Byo tam te dwch
policjantw z wydziau zabjstw, ktrzy robili zdjcia modej parze; wida, e Miep
ani na moment nie zapomina o ukrywajcych si, bo natychmiast zapamitaa ich
nazwiska i adresy, na wypadek, gdyby co si zdarzyo i potrzeba byo dobrych
Holendrw.
Takiego apetytu nam narobia, nam, ktrzy na niadanie nie jedlimy niczego
poza dwiema ykami papki i z godu burczao nam w brzuchu, ktrzy dzie w dzie
nie dostajemy nic innego tylko na wp surowy szpinak (ze wzgldu na witaminy!)
i zgnie ziemniaki, nam, ktrzy do naszych pustych odkw wrzucamy jedynie
saat, saat na gorco, szpinak, szpinak i jeszcze raz szpinak. Moe staniemy si
jeszcze kiedy silni jak Popeye , chocia nie bardzo to zauwaam!
********

Gdyby Miep wzia nas z sob na te zarczyny, to by na talerzach nic nie zostao
dla innych goci. Gdybymy byli na tym przyjciu, na pewno spldrowalibymy
wszystko i nawet mebli nie zostawilibymy na swoim miejscu. Mog Ci powiedzie,
e wycigalimy Miep sowa z ust, e stalimy wok niej, jakbymy jeszcze nigdy
w yciu nie syszeli o smacznym jedzeniu czy eleganckich ludziach! I to s wnuczki
sawnego milionera. Dziwnie si dzieje na tym wiecie!

Twoja Anne M. Frank

WTOREK, 9 MAJA 1944

Kochana Kitty,

Opowiadanko o wrce Ellen jest gotowe. Przepisaam je na adny papier listowy,

ozdobiam czerwonym atramentem i zszyam razem. Cao adnie wyglda, ale nie
wiem, czy to nie za mao. Margot i mama napisay kada po wierszu urodzinowym.

Pan Kugler przyszed dzi po poudniu na gr z wiadomoci, e pani Broks chce

od poniedziaku przychodzi tu kadego popoudnia na dwie godziny na kaw.
Wyobra sobie! Nikt ju nie bdzie mg przychodzi na gr, nie bdzie mona
przynie ziemniakw, Bep nie dostanie nic do jedzenia, nie bdziemy mogli
chodzi do toalety, nie bdziemy si mogli rusza i jeszcze inne nieprzyjemnoci!
Wystpowalimy z najbardziej rozbienymi propozycjami, eby si jej pozby.
Wedug van Daana dobry rodek przeczyszczajcy w jej kawie byby moe
wystarczajcy.
Nie odpowiedzia Kleiman prosz, tylko nie to, bo wtedy w ogle nie
zejdzie z tronu!
 Gromki miech.
Z tronu? zapytaa pani. Co to znaczy?
Nastpio wyjanienie.
Czy mog tego wyraenia zawsze uywa? zapytaa potem bardzo naiwnie.
Wyobra sobie zachichotaa Bep e pytasz w Bijenkorf o tron, nawet by ci
nie zrozumieli!
Dussel siedzi teraz punktualnie o wp do pierwszej na tronie, uywajc tego
wyraenia. Dzi po poudniu wziam odwanie kawaek rowego papieru
i napisaam na nim:
Regulamin korzystania z toalety dla pana Dussela
rano 7.157.30
w poudnie po godzinie pierwszej
poza tym wedug ycze!
Przymocowaam to do zielonych drzwi toalety, kiedy jeszcze tam siedzia.
Mogam do tego doda: W razie nieprzestrzegania powyszych przepisw toaleta
zostanie zamknita!
Bo nasz toalet mona zamyka od wewntrz i z zewntrz.

Najnowszy dowcip van Daana:

Po lekcjach z Biblii o Adamie i Ewie 13-letni chopczyk zapyta ojca:
Powiedz mi, tato, jak ja si waciwie urodziem?
No odpowiedzia ojciec bocian wyowi ci z wielkiej wody, pooy
w ku przy twojej mamie i dziobn j mocno w nog. Dlatego krwawia i przez
przeszo tydzie musiaa lee w ku.
eby dowiedzie si o tym jeszcze dokadniej, chopczyk zapyta take matk.
Powiedz, mamo zapyta jak ty si waciwie urodzia i jak ja si
urodziem?
Matka opowiedziaa mu dokadnie t sam histori, po czym chopczyk, eby
wiedzie jeszcze dokadniej, poszed do dziadka.
Powiedz, dziadku odezwa si jak ty si urodzie i jak urodzia si twoja
crka?
I po raz trzeci usysza t sam histori.
Wieczorem zapisa w swoim dzienniku: Po zdobyciu bardzo dokadnych
informacji musz skonstatowa, e w naszej rodzinie w cigu trzech pokole nie
miao miejsca wspycie pciowe!.
Musz jeszcze popracowa, ju jest trzecia.

Twoja Anne M. Frank

PS. Poniewa powiedziaam Ci ju o nowej sprztaczce, chc jeszcze doda, e pani

ta jest zamna, ma 60 lat i jest przygucha! Bardzo sympatycznie w zwizku
z ewentualnymi odgosami, ktre mogyby przenika od omiorga ukrywajcych si.
O, Kit, jest taka wietna pogoda, gdybym tylko moga wyj na zewntrz!

RODA, 10 MAJA 1944

Kochana Kitty,

Wczoraj popoudniu siedzielimy na poddaszu i uczylimy si francuskiego, gdy

nagle usyszaam za sob plusk wody; zapytaam Petera, co by to miao znaczy, ale
on nawet nie odpowiedzia, popdzi na strych, gdzie znajdowao si miejsce
nieszczcia, i szorstkim ruchem, poniewa Mouschi, ktrej pudeko suce jako
toaleta byo ju zbyt mokre, przycupna obok, popchn j na waciwe miejsce.
Nastpi haaliwy spektakl, a Mouschi, ktra jeszcze si nie wysikaa, popdzia na
d. eby znale troch wygody przypominajcej jej pudeko, Mouschi usiada na
szparze w porowatej pododze strychu, na odrobinie trocin. Kaua spyna
natychmiast ze strychu przez sufit na poddasze i na nieszczcie dokadnie do,
i obok beczki z ziemniakami. Z sufitu cieko, a poniewa podoga na poddaszu te
nie jest pozbawiona szpar, wic rne krople spaday z sufitu do pokoju, pomidzy
stos poczoch i ksiek, lecych na stole.
Zwijaam si ze miechu, to by cakiem zwariowany widok, skulona pod
krzesem Mouschi, Peter z wod, proszkiem bielcym i szmat, i uspokajajcy van
Daan. Zo prdko usunito, ale znany jest fakt, e kocie siki przeokropnie mierdz.
A nazbyt dobrze udowodniy to wczorajsze ziemniaki, a poza tym odpadki drewna,
ktre tata zanis w wiadrze na d do spalenia.
Biedna Mouschi! Skd masz wiedzie, e nigdzie nie mona dosta miau
torfowego?

Anne

CZWARTEK, 11 MAJA 1944

Kochana Kitty,

Co nowego do miechu:
Trzeba byo obci Peterowi wosy, fryzjerk miaa by, jak zwykle, jego mama.
Za pi wp do smej Peter znikn w swoim pokoju, z wybiciem wp do smej
znowu wyszed, nagusieki, jedynie w biaych slipach i butach gimnastycznych.
Idziesz ze mn? zapyta swoj mam.
Tak, ale szukam noyczek!
Peter pomg szuka i szpera przy tym niemiosiernie w kosmetyczce pani.
Nie rb takiego baaganu, Peter zrzdzia.
Odpowiedzi Petera nie mogam zrozumie, musiaa w kadym razie by
bezczelna, bo pani daa mu szturchaca w rami, on odda, ona uderzya z caej siy
i Peter z komiczn min odsun rk.
No, chod, stara!
Pani nadal staa, Peter zapa j za przeguby doni i cign tak przez cay pokj,
pani pakaa, miaa si, kla i tupaa, wszystko na nic. Peter powid swoj brank
a do schodw na poddasze, gdzie jednak musia j puci. Pani wrcia do pokoju i,
gono wzdychajc, opada na krzeso.
Die Entfhrung der Mutter ********
zaartowaam.
Tak, ale on sprawi mi bl.
 Poszam zobaczy i ochodziam wod jej gorce, czerwone przeguby. Peter,
jeszcze przy schodach, znowu zacz si niecierpliwi, z paskiem w rce wszed do
pokoju jak poskramiacz zwierzt. Ale pani nie posza z nim, siedziaa nadal przy
biurku i szukaa chusteczki do nosa.
Najpierw musisz przeprosi.
No, dobrze, niniejszym przepraszam ci, poniewa inaczej zrobi si za pno.
Pani, chcc nie chcc, musiaa si mia, wstaa i posza do drzwi. Tu poczua si
zmuszona udzieli nam najpierw wyjanie. (Nam, to jest tacie, mamie i mnie:
zmywalimy naczynia).
On taki w domu nie by powiedziaa. Daabym mu takiego szturchaca, e
zleciaby ze schodw (!). Nigdy nie by taki bezczelny, czciej dostawa
szturchace, to jest to nowoczesne wychowanie, nowoczesne dzieci, ja nie
skoczyabym tak do swojej matki, czy pan tak postpowa ze swoj matk, panie
Frank?
Bya taka wzburzona, chodzia tam i z powrotem, pytaa i mwia o wszystkim
i wci jeszcze nie sza na gr. Wreszcie, wreszcie poddaa si i posza.
Nie duej ni przez pi minut bya na grze, zbiega ze schodw
z zapuchnitymi policzkami, rzucia fartuch, na moje pytanie, czy ju skoczya,
odpowiedziaa, e idzie na chwil na d, i jak wicher popdzia po schodach,
prawdopodobnie w ramiona swego Putti.
Do smej nie przysza ju na gr, jej m przyszed razem z ni, cignito
Petera ze strychu, dosta niemiosiern bur, par przeklestw, gbur... nicpo...
nieuprzejmy... zy przykad... Anne jest... Margot robi... wicej nie mogam zapa.
Przypuszczalnie dzisiaj znowu wszystko jest w najlepszym porzdku!

Twoja Anne M. Frank

PS. We wtorek i w rod wieczorem przemawiaa nasza ukochana krlowa, bierze

urlop, eby wzmocniona mc wrci do Holandii. Mwia o tym, co bdzie pniej,
gdy wrc, o szybkiej inwazji, o bohaterskiej odwadze i cikim brzemieniu.
 Nastpio przemwienie ministra Gerbrandy. Ten czowiek ma taki zrzdzcy,
dziecicy gosik, e mama mimowolnie wykrzykna och. Pastor, ktry podebra
gos panu Edelowi, zakoczy wieczr modlitw do Boga, eby troszczy si
o ydw, ludzi w obozach koncentracyjnych, wizieniach i w Niemczech.

CZWARTEK, 11 MAJA 1944

Kochana Kitty,

Poniewa zapomniaam zabra z gry swoje pudeko z caym kramem, a wic

rwnie piro, a nie mog im przeszkadza w ich godzince drzemki (do wp do
trzeciej), musisz zadowoli si owkowym listem.
W tej chwili jestem strasznie zajta i jakkolwiek by to dziwnie zabrzmiao, mam
za mao czasu, eby upora si ze swoj gr pracy. Opowiedzie Ci w skrcie, co
mam do zrobienia? A wic, do jutra musz przeczyta pierwsz cz historii ycia
Galileusza, bo trzeba j odda do biblioteki. Zaczam wczoraj, teraz jestem na
stronie 220, a jest ich 320, wic na pewno przeczytam. W przyszym tygodniu musz
przeczyta Palestyn na rozdrou i drug cz Galileusza. Dalej, wczoraj
przeczytaam pierwsz cz biografii ycia cesarza Karola V i koniecznie
********

musz opracowa liczne zapiski i drzewa genealogiczne, ktre stamtd wypisaam.

Nastpnie mam trzy strony pene obcych sw z rnych ksiek, ktre musz zosta
wymwione, zapisane i wyuczone. Numerem czwartym jest to, e moje gwiazdy
filmowe le w strasznym nieporzdku i bagaj o uprztnicie; poniewa takie
sprztanie zajoby naprawd kilka dni, a pani profesor Anne jest, jak ju
wspomniano, zawalona prac, chaos ten pozostanie jednak chaosem. Potem czekaj
Tezeusz, Edyp, Peleusz, Orfeusz, Jazon i Herkules w kolejce do uporzdkowania, bo
rne z ich czynw siedz w mojej gowie, pomieszane jak kolorowe nitki
w sukience, take Miron i Fidiasz musz koniecznie zosta poddani badaniu, jeeli
nie chc zupenie straci z sob zwizku. Podobnie sprawa ma si z wojn siedmio-
i dziewicioletni, w ten sposb wszystko mi si myli. Tak, co mona zrobi, majc
tak pami! Wyobra sobie, jaka bd zapominalska, gdy bd mie osiemdziesit
lat!
O, jeszcze co, Biblia, jak to dugo jeszcze potrwa, zanim dotr do opowieci
o kpicej si Zuzannie? I co maj na myli, mwic o winie Sodomy i Gomory? O,
jeszcze o niesamowicie duo rzeczy trzeba zapyta i nauczy si. A Lisselotte von
der Pfalz t ostatnio zupenie zaniedbaam.
Kitty, widzisz, e ja kipi?

Teraz o czym innym: wiesz od dawna, e moim najwikszym yczeniem jest zosta
dziennikark, a potem synn pisark. Czy kiedykolwiek bd moga urzeczywistni
te upodobania (mani!) wielkoci, to si jeszcze okae, ale tematw mam do tej pory
duo. Po wojnie chc w kadym razie wyda ksik pod tytuem Oficyna, czy to si
uda, pozostaje rwnie pytaniem, ale mj dziennik bdzie mg temu suy.
ycie Cady te trzeba skoczy, w dalszym cigu tego opowiadania wymyliam
sobie, e Cady po wyleczeniu w sanatorium wrci do domu i bdzie prowadzi
z Hansem korespondencj. Jest rok 1941. Szybko odkrywa, e Hans skania si
w stron NSB-owcw, a e Cady niezmiernie wspczuje losowi ydw i swojej
przyjacice Marianne, nastpuje ozibienie midzy nimi. Dochodzi do zaamania
po spotkaniu, w czasie ktrego najpierw wszystko sobie wybaczyli, ale po ktrym
Hans zaczyna chodzi z inn dziewczyn. Cady jest gboko zaamana i eby mie
dobr prac chce zosta pielgniark. Wyuczywszy si tego, wyjeda, po
naleganiach przyjaci ojca, do Szwajcarii, eby tam, w sanatorium dla chorych na
puca, przyj posad pielgniarki. W czasie swoich pierwszych wakacji wyjeda
nad jezioro Como, gdzie przypadkiem spotyka Hansa. Ten opowiada jej, e przed
dwoma laty oeni si z jej nastpczyni, ale e jego ona w ataku melancholii
odebraa sobie ycie. Przy jej boku dopiero spostrzeg, jak bardzo kocha ma Cady,
i teraz na nowo poprosi o jej rk. Cady odmwia, cho stale jeszcze, wbrew
wasnej woli, rwnie mocno go kochaa, powstrzymaa j duma. Po tym Hans
wyjecha, a po latach Cady usyszaa, e dotar do Anglii, gdzie by czciej chory
ni zdrowy.
Sama Cady wysza za m w wieku dwudziestu siedmiu lat za zamonego
waciciela ziemskiego, Simona. Pokochaa go bardzo, ale jednak nigdy tak bardzo
jak Hansa. Urodzia dwie crki i syna, Lilian, Judith i Nico. Simon i ona byli z sob
szczliwi, ale Hans stale goci w mylach Cady, a pewnej nocy nia o nim
i poegnaa si z nim.

To nie s sentymentalne bzdury, bo zostaa tu wykorzystana historia z ycia taty.

Twoja Anne M. Frank

SOBOTA, 13 MAJA 1944

Najdrosza Kitty,

Wczoraj byy urodziny taty, tata i mama mieli 19. rocznic maestwa, tego dnia
nie byo sprztaczki i wiecio soce, tak jak w 1944 roku jeszcze nigdy nie
wiecio. Nasz kasztan kwitnie od dou do gry, ma duo lici i jest o wiele
adniejszy ni w zeszym roku.
Tata dosta od Kleimana biografi o yciu Linneusza, od Kuglera rwnie
ksik przyrodnicz, od Dussela Amsterdam na wodzie, od van Daanw potne
pudeko, przybrane, niczym przez najlepszego dekoratora, a w nim trzy jajka,
butelk piwa, jogurt i zielony krawat. Nasz soik syropu troch od tego odbiega.
Moje re pachniay wspaniale w przeciwiestwie do czerwonych godzikw Miep
i Bep. Jest rozpieszczany. Od Siemonsa przyszo pidziesit torcikw, wspaniale!
Tata zafundowa take piernik, dla panw piwo, dla pa jogurt. Wszystko przypado
do gustu!

Twoja Anne M. Frank

WTOREK, 16 MAJA 1944

Najdrosza Kitty,

Dla urozmaicenia (poniewa dawno tego nie byo) chc Ci przedstawi ma

dyskusj, ktr pan i pani mieli wczoraj wieczr.
 Pani: Niemcy tymczasem zapewne bardzo umocnili Wa Atlantycki, z pewnoci
bd robi, co w ich mocy, eby powstrzyma Anglikw. To zdumiewajce, ile ci
Niemcy maj siy!
Pan: O tak, niesamowite!
Pani: Ta-ak!
Pan : Niemcy na kocu pewnie jeszcze wygraj wojn, tacy s silni.
Pani: To cakiem moliwe, e bdzie odwrotnie, nie jestem jeszcze przekonana.
Pan: Nie bd wicej odpowiada.
Pani : Przecie zawsze mi odpowiadasz, zawsze dajesz si wcign.
Pan: Wcale nie, moje odpowiedzi s minimalne.
Pani: Ale zawsze jednak odpowiadasz i zawsze te musisz mie racj! Twoje
przepowiednie w ogle si nie sprawdzaj!
 Zamylona Anne fotografia z ok. 1941 roku

Pan: Do tej pory moje przepowiednie si sprawdzay.

Pani: To nieprawda. Inwazja bya ju w zeszym roku, Finowie maj pokj,
z Wochami skoczyo si ju w zimie, Rosjanie mieli ju Lww, o nie, do twoich
przepowiedni nie przywizuj adnej wagi!
Pan (wstajc): A ty zamknij w kocu t swoj wielk gb. Jeszcze ci
udowodni, e mam racj, bdziesz mie tego dosy, nie mog ju sucha tego
bekotu, wsadz kiedy twj nos w te twoje podoci!
(Koniec pierwszego aktu).

Waciwie musiaam si strasznie mia, mama te, a i Peter o mao nie parskn. O,
ci gupi doroli, niech lepiej sami zaczn si uczy, zanim zaczn zarzuca tyle
dzieciom!
Od pitku okna s w nocy znowu otwarte.

Twoja Anne M. Frank

Do czego oficynowa rodzina przywizuje wag (systematyczny przegld

przedmiotw nauczania i zainteresowa czytelniczych):
Pan van Daan: niczego si nie uczy; wszystko wyszukuje w Knaurze ********
;
chtnie czyta powieci detektywistyczne, ksiki medyczne, trzymajce w napiciu
i niewane historie miosne.
Pani van Daan : uczy si angielskiego na kursach korespondencyjnych; chtnie
czyta powieci biograficzne i niektre romanse.
Pan Frank: uczy si angielskiego (Dickens!), poza tym troch aciny; nigdy nie
czyta romansw, za to chtnie powane i suche opisy osb i krajw.
Pani Frank: uczy si angielskiego na kursach korespondencyjnych; czyta
wszystko, poza historiami detektywistycznymi.
Pan Dussel: uczy si angielskiego, hiszpaskiego i niderlandzkiego bez
wyranego rezultatu; czyta wszystko; osdza tak, jak wikszo.
Peter van Daan : uczy si angielskiego, francuskiego (korespondencyjnie),
niderlandzkiego steno, angielskiego steno, niemieckiego steno, angielskiej
korespondencji handlowej, obrbki drewna, ekonomii pastwa, a czasem rachunkw;
mao czyta, czasem co z geografii.
Margot Frank: uczy si angielskiego, francuskiego, aciny wedug kursw
korespondencyjnych, angielskiego steno, niemieckiego steno, niderlandzkiego steno,
mechaniki, goniometrii, stereometrii, fizyki, chemii, algebry, geometrii, literatury
angielskiej, literatury francuskiej, literatury niemieckiej, literatury niderlandzkiej,
ksigowoci, geografii, historii nowoytnej, biologii, ekonomii, czyta wszystko,
najchtniej o religii i lekarstwach.
Anne Frank: uczy si francuskiego, angielskiego, niemieckiego, niderlandzkiego
steno, geometrii, algebry, historii, geografii, historii sztuki, mitologii, biologii,
historii biblijnej, literatury niderlandzkiej; bardzo chtnie czyta biografie, suche czy
trzymajce w napiciu, ksiki historyczne (czasem romanse i lektur
beletrystyczn).

PITEK, 19 MAJA 1944

Kochana Kitty,

Wczoraj bardzo le si czuam, wymioty (i to u Anne!), bl gowy, bl brzucha, co

sobie tylko mona wymyle. Dzi jest ju lepiej, strasznie chce mi si je, ale od
grochu, ktry dzisiaj bdzie, wol si trzyma z daleka.
Z Peterem i ze mn wszystko w jak najlepszym porzdku. Ten biedny chopak
jeszcze bardziej potrzebuje czuoci ni ja, kadego wieczoru czerwieni si jeszcze
przy pocaunku na dobranoc i ebrze po prostu o jeszcze jeden. Czybym bya
lepszym zastpstwem Moffi? Nic nie szkodzi, on jest taki szczliwy, odkd wie, e
kto go kocha.
Po moim mudnym podboju stoj troch ponad sytuacj, ale nie wolno Ci
myle, e moja mio osaba. On jest skarbem, ale ja ponownie prdko
zamknam swoje wntrze; jeeli teraz jeszcze raz zechce wyama zamek, om
bdzie musia by twardszy!

Twoja Anne M. Frank

SOBOTA, 20 MAJA 1944

Kochana Kitty,

Wczoraj wieczorem przyszam z poddasza na d i natychmiast, gdy weszam do

pokoju, zobaczyam, e pikny wazon z godzikami ley na pododze, mama na
kolanach wyciera podog, a Margot owi moje papiery.
Co si stao? zapytaam z trwoliwymi przeczuciami i nie czekajc nawet na
ich odpowied, przyjrzaam si szkodzie z pewnej odlegoci. Moje drzewa rodowe,
zeszyty, ksiki, wszystko pywao. Prawie si rozpakaam i byam tak wzburzona,
e zaczam mwi po niemiecku, nie mog sobie przypomnie niczego wicej
z moich sw, ale Margot powiedziaa, e plotam co jak: unbersehbare Schade,
schrecklich, entsetzlich, nie zu ergnzen i jeszcze wicej. Tata rycza ze
********

miechu, mama i Margot doczyy si, ale mnie chciao si paka nad t ca
stracon prac i dobrze opracowanymi notatkami.
Po bliszym przyjrzeniu si ta unbersehbare Schade okazaa si na szczcie
nie a tak straszna. Starannie wyszukiwaam na poddaszu sklejone kartki
i rozdzielaam je. Potem powiesiam je obok siebie na sznurze od bielizny, eby
wyschy. mieszny to by widok i mimo wszystko miaam si z tego. Maria de
Medici obok Karola V, Willema van Oranje i Marii Antoniny.
To jest Rassenschande ********
artowa pan van Daan.
Powierzywszy Peterowi pilnowanie moich notatek, znowu poszam na d.
Ktre ksiki s zniszczone? zapytaam Margot, ktra sprawdzaa mj zbir.
Algebra powiedziaa Margot.
Ale, niestety, nawet ksika do algebry nie bya zniszczona. Szkoda, e to nie ja
przewrciam ten wazon, nigdy jeszcze do adnej ksiki nie czuam takiego
wstrtu, jak do ksiki do algebry. Z przodu znajduje si co najmniej dwadziecia
nazwisk dziewczyn, do ktrych naleaa przede mn, jest stara, ta, zabazgrana,
poprzekrelana i popoprawiana. Jeeli bd jeszcze kiedy zuchwaa, potargam to
paskudztwo na kawaki!

Twoja Anne M. Frank

PONIEDZIAEK, 22 MAJA 1944

Kochana Kitty,

20 maja tata straci na skutek zakadu pi buteleczek jogurtu na rzecz pani van
Daan. Inwazja rzeczywicie jeszcze nie nadesza, mog spokojnie powiedzie, e
cay Amsterdam, caa Holandia, tak, cae zachodnie wybrzee Europy a po
Hiszpani, dzie i noc mwi o inwazji, debatuje, zakada si i... ma nadziej.
Napicie siga zenitu; wcale nie wszyscy ludzie, ktrych zaliczalimy do
dobrych Holendrw, zachowali wiar w Anglikw, nie wszyscy uwaaj angielskie
przechwaki za mistrzowsk prbk, o nie, ludzie chc zobaczy wreszcie czyny,
wielkie i bohaterskie czyny.
Nikt nie patrzy dalej ni poza czubek wasnego nosa, nikt nie myli o tym, e
Anglicy walcz za siebie i za swj kraj; wszyscy sdz, e s oni zobowizani tak
szybko i dobrze, jak to moliwe, ratowa Holandi. Jakie zobowizania maj wic ci
Anglicy? Czym Holendrzy zasuyli sobie na szlachetn pomoc, ktrej tak
stanowczo oczekuj? O nie, Holendrzy jeszcze si bardzo pomyl, Anglicy, mimo
wszystkich swoich przechwaek nie zblamowali si jednak bardziej ni te wszystkie
inne kraje i kraiki, ktre teraz s okupowane. Anglicy naprawd nie bd prosi
o przebaczenie, spali w cigu tych lat, kiedy Niemcy si zbroili, ale te wszystkie
inne kraje, kraje, ktre granicz z Niemcami, te spay. Strusi polityk niczego si
nie zaatwi, zobaczya to Anglia i zobaczy to cay wiat, i teraz wszyscy, jeden po
drugim, musz ciko pokutowa, i Anglia wcale nie najmniej.
aden kraj nie bdzie na darmo powica swoich ludzi, a zwaszcza nie dla
interesw innego, rwnie Anglia nie bdzie tego robi. Inwazja, wyzwolenie
i wolno nadejd kiedy; lecz to Anglia moe wyznaczy t chwil, a nie te
wszystkie okupowane tereny razem.
Ku naszemu wielkiemu ubolewaniu i ku naszemu wielkiemu przeraeniu
syszelimy, e wrd wielu ludzi nagle zmieni si nastrj wobec nas, ydw.
Syszelimy, e w krgach, ktre wczeniej o tym nie mylay, rozwija si
antysemityzm. Wszystkich nas omioro fakt ten dotkn gboko, bardzo gboko.
Przyczyna tej nienawici do ydw jest zrozumiaa, czasem nawet ludzka, ale
niedobra. Chrzecijanie zarzucaj ydom, e wygaduj si przed Niemcami, e
zdradzaj swoich pomocnikw, e wielu chrzecijan z winy ydw spotyka straszny
los i straszna kara. To wszystko prawda. Ale, jak w wielu sprawach, musz obejrze
i odwrotn stron medalu: czy chrzecijanie postpowaliby inaczej na naszym
miejscu? Czy czowiek, bez wzgldu na to czy yd, czy chrzecijanin, potrafi
milcze wobec niemieckich rodkw? Wszyscy wiedz, e to jest prawie
niemoliwe, dlaczego wic da si od ydw niemoliwego?
W podziemnych krgach przebkuje si o tym, e ydzi niemieccy, ktrzy
wyemigrowali do Holandii, a teraz siedz w Polsce, nie bd mogli wrci do
Holandii, w Holandii mieli prawo azylu, ale gdy Hitler odejdzie, bd musieli
z powrotem wrci do Niemiec.
Gdy si to syszy, czy czowiek nie zapytuje si mimowolnie, dlaczego prowadzi
si t dug i trudn wojn? Stale przecie syszymy, e wszyscy razem walczymy za
wolno, prawd i prawo! A kiedy w cigu tej walki dochodzi do wani, to czy yd
jest mniej wart ni kto inny? O, to smutne, bardzo smutne, e znowu, ktry z kolei
raz, potwierdza si stara mdro: za to, co robi jeden chrzecijanin, odpowiada on
sam, to, co robi jeden yd, spada na wszystkich ydw.
Szczerze mwic, nie mog tego poj, e Holendrzy, ludzie z tego dobrego,
szczerego i prawego narodu, tak o nas sdz, tak sdz o najbardziej ucinionym,
najnieszczliwszym i najbardziej wzbudzajcym wspczucie z wszystkich
narodw caego by moe wiata.
Mam tylko jedn nadziej: e ta nienawi do ydw bdzie mie charakter
przejciowy, e Holendrzy poka jednak, kim s, e nie wahaj si teraz i nigdy nie
bd si waha w swoim poczuciu prawa, bo to jest niesprawiedliwe!
A jeeli to straszne miaoby istotnie sta si prawd, to ta marna resztka ydw
opuci Holandi. My take, pocigniemy dalej z naszym tobokiem z tego piknego
kraju, ktry tak serdecznie zaoferowa nam schronienie, a teraz odwraca si do nas
plecami.
Kocham Holandi, miaam nadziej, e mnie, niemajcej ojczyzny, moe ona
suy za ojczyzn, wci jeszcze mam t nadziej!

Twoja Anne M. Frank

CZWARTEK, 25 MAJA 1944

Kochana Kitty,
Bep si zarczya! Fakt ten nie jest sam w sobie a tak zadziwiajcy, chocia nikt
z nas za bardzo si z niego nie cieszy. Niech sobie Bertus bdzie solidnym,
przystojnym i wysportowanym chopakiem, Bep go nie kocha i to jest dla mnie
wystarczajcym powodem, eby odradza jej maestwo.
Wszystkie denia Bep skierowane s na to, eby pi si w gr, a Bertus
cignie j w d; jest robotnikiem, bez zainteresowa i bez chci posuwania si do
przodu, i nie sdz, eby Bep czua si z tym szczliwa. To zrozumiae, e Bep chce
skoczy z t poowicznoci; jeszcze cztery tygodnie temu skrelia go, ale czua
si przy tym jeszcze nieszczliwsza, dlatego znowu do niego napisaa, a teraz si
zarcza.
Caa masa czynnikw wpyna na te zarczyny. Po pierwsze, chory ojciec, ktry
bardzo kocha Bertusa, po drugie to, e jest najstarsz z dziewczt Voskuijlw i e
matka dokucza jej z powodu jej paniestwa, po trzecie, e ma dopiero dwadziecia
cztery lata, a to Bep bardzo sobie ceni.
Mama mwi, e wolaaby, gdyby Bep zacza z nim chodzi. Ja tego powiedzie
nie mog, wspczuj Bep i rozumiem, e czua si bardzo samotna. Pobra mog
si i tak dopiero po wojnie, poniewa Bertus jest nielegalnym robotnikiem czy te
robotnikiem na czarno, a poza tym oboje nie maj ani centa i adnego posagu. Co za
marne widoki dla Bep, ktrej wszyscy yczymy tyle dobrego. Mam nadziej, e albo
Bertus si zmieni pod jej wpywem, albo Bep znajdzie sobie jeszcze miego
mczyzn, ktry bdzie j ceni!

Twoja Anne M. Frank

Tego samego dnia

Kadego dnia co innego, dzi rano zabrali van Hoevena, mia w domu dwch
ydw. Jest to dla nas ciki cios, nie tylko dlatego, e ci biedni ydzi znowu stoj
na granicy przepaci, dla van Hoevena jest to straszne.
wiat stoi tu na gowie. Najporzdniejsi ludzie wysyani s do obozw
koncentracyjnych, wizie i samotnych cel, a szumowiny rzdz modymi i starymi,
bogatymi i biednymi. Jeden wpada przez handel na czarno, drugi przez pomaganie
ydom czy innym ukrywajcym si, nikt, kto nie naley do NSB, nie wie, co stanie
si jutro.

Take dla nas van Hoeven jest ogromn strat. Bep nie moe ani nawet nie wolno jej
taszczy tych porcji ziemniakw, jedyne, co moemy zrobi, to mniej je.
Opowiem Ci jeszcze, jak to bdziemy robi, ale na pewno nie bdzie to przyjemne.
Mama mwi, e rano nie bdzie w ogle niadania, w poudnie papka i chleb,
wieczorem smaone ziemniaki i ewentualnie raz czy dwa razy w tygodniu warzywa
albo saata, nic wicej. Bdzie z tego godowanie, ale nic nie jest tak okropne, jak
zosta odkrytym.

Twoja Anne M. Frank

PITEK, 26 MAJA 1944

Najdrosza Kitty,

Wreszcie, wreszcie doszo do tego, e mog spokojnie siedzie przy stoliczku koo
szpary w oknie i o wszystkim, o wszystkim Ci pisa.
Czuj si tak marnie, jak to si ju od miesicy nie zdarzao, nawet po wamaniu
nie byam taka wymczona wewntrznie i zewntrznie. Z jednej strony van Hoeven,
kwestia ydowska, ktra w caym domu jest szczegowo omawiana, inwazja, ktra
nie nastpuje, ze jedzenie, napicie, kiepski humor, rozczarowanie z powodu Petera,
a z drugiej strony zarczyny Bep, przyjcie zielonowitkowe, kwiaty, urodziny
Kuglera, torty i opowiadania o kabaretach, filmach i koncertach. Ta rnica, ta dua
rnica, ona jest zawsze, jednego dnia miejemy si z tego, co zabawne w ukrywaniu
si, ale innego dnia i przez duo wicej dni boimy si, na naszych twarzach mona
wyczyta strach, napicie i rozpacz.
Miep i Kugler najbardziej odczuwaj ciar, jakim dla nich jestemy, my i inni
ukrywajcy si, Miep w swojej pracy, Kugler przez kolosaln odpowiedzialno za
nasz semk, odpowiedzialno, ktrej jest czasem dla niego zbyt wiele, tak e nie
moe on ju prawie mwi z tumionych nerww i ze wzburzenia. Kleiman i Bep te
si o nas dobrze troszcz, nawet bardzo dobrze, ale potrafi czasem zapomnie
o Oficynie, na par godzin, na dzie, moe na dwa dni. Maj swoje wasne kopoty,
Kleiman ze zdrowiem, Bep z zarczynami, ktre nie wygldaj zbyt rowo, a obok
tych kopotw maj swoje wycieczki, wizyty, cae ycie zwykych ludzi, dla nich
napicie czasem znika, choby na krtki czas, dla nas nie znika nigdy, nigdy w cigu
tych dwch lat, a jak dugo jeszcze bdzie ono trzyma na nas swoj przygniatajc,
coraz bardziej uciskajc rk?
Kanalizacja znowu si zatkaa, nie mona spuszcza wody, chyba e po kropelce,
nie moemy korzysta z toalety albo musimy zabiera z sob szczotk, brudn wod
przechowujemy w wielkim kamionkowym garnku. Dzi dajemy sobie rad, ale co
bdzie, jeeli hydraulik nie bdzie mg sobie sam poradzi, z oczyszczania miasta
przyjd nie wczeniej ni we wtorek.
Miep posaa nam chleb z rodzynkami z napisem: Wesoych Zielonych
witek, to brzmi jak kpina, nasze nastroje i nasz strach nie s raczej wesoe.
Wszyscy coraz bardziej si boimy po sprawie z van Hoevenem, znowu ze
wszystkich stron sycha psst, wszystko odbywa si ciszej. Policja sforsowaa tam
drzwi, a wic co do tego te nie jestemy bezpieczni! Jeeli i my kiedy... nie, nie
wolno mi o tym pisa, ale to pytanie nie daje si dzi odsun na bok, wrcz
przeciwnie, cay strach, jaki kiedy przeyam, znowu stoi przede mn w caej swej
grozie.
Musiaam sama pj na d do toalety o smej wieczorem, na dole nie byo
nikogo, wszyscy siedzieli przy radiu, chciaam by odwana, ale to byo trudne. Tu,
na grze, wci jeszcze czuj si bezpieczniej ni sama w tym duym, cichym
domu; kiedy jestem sama, dr, syszc te tajemnicze, guche odgosy z gry
i klaksony na ulicy, jeeli si nie pospiesz i na moment zastanowi si nad sytuacj.
Miep zrobia si dla nas o wiele milsza i serdeczniejsza po rozmowie z tat. Ale
o tym jeszcze Ci nie opowiadaam. Pewnego popoudnia Miep przysza do taty
z purpurow twarz i zapytaa go bez ogrdek, czy mylimy, e oni te s zaraeni
antysemityzmem. Tata ogromnie si wystraszy i stanowczo wybi jej to z gowy, ale
z domysu Miep co pozostao. Przynosz nam wicej, bardziej interesuj si
naszymi trudnociami, chocia tym nie wolno nam si im naprzykrza. O, to s tacy
na wskro dobrzy ludzie!

Stale si zastanawiam, czy nie byoby lepiej dla nas wszystkich, gdybymy nie
zaczli si ukrywa, gdybymy teraz ju nie yli i nie przeywali tego nieszczcia,
a przede wszystkim oszczdzili innych. Ale i przed tym wszyscy si wzdrygamy,
kochamy nasze ycie, nie zapomnielimy jeszcze gosu natury, jeszcze mamy
nadziej, nadziej na wszystko.
Niech prdko co nastpi, w razie potrzeby strzelanie, to nie moe nas ju
bardziej zmiady ni ten niepokj, niech nadejdzie koniec, choby twardy, wtedy
bdziemy przynajmniej wiedzie, czy zwyciymy, czy zginiemy.

Twoja Anne M. Frank

RODA, 31 MAJA 1944

Kochana Kitty,

W sobot, niedziel, poniedziaek i wtorek byo tak gorco, e nie mogam utrzyma
pira w rce, dlatego te niemoliwe byo pisanie do Ciebie. W pitek kanalizacja
bya zepsuta, w sobot zostaa naprawiona. Pani Kleiman przysza do nas po
poudniu i opowiadaa mnstwo o Jopie, midzy innymi to, e s razem z Jacque van
Maarsen w jednym klubie hokejowym. W niedziel Bep przysza zobaczy, czy nie
byo wamania, i zostaa u nas na niadaniu. W poniedziaek (drugi dzie Zielonych
witek) pan Gies peni sub jako str ukrywajcych si, a we wtorek nareszcie
znowu moglimy otworzy okna. Takie pikne i gorce, mona spokojnie
powiedzie upalne Zielone witki bywaj rzadko. Upa tu, w Oficynie, jest
straszny, eby wiedziaa, jak narzekamy, opisz Ci w skrcie te gorce dni:
Sobota:
Wspaniale, co za pogoda mwilimy rano. eby tylko byo troch chodniej
mwilimy po poudniu, kiedy trzeba byo zamkn okna.
Niedziela:
To jest nie do wytrzymania, ten upa, maso si topi, w domu nie ma ani
jednego chodnego miejsca, chleb wysycha, mleko si psuje, nie mona otworzy
adnego okna. My, biedni wygnani, siedzimy tu i dusimy si, podczas gdy inni
ludzie maj zielonowitkowe wakacje. (To pani).
Poniedziaek:
Stopy mnie bol, nie mam cienkich rzeczy, nie mog zmywa w tym gorcu!
Narzekanie od rana do wieczora. To byo ogromnie nieprzyjemne.
Wci jeszcze nie mog znie gorca i ciesz si, e dzi porzdnie wieje,
a mimo to wieci soce.

Twoja Anne M. Frank

PITEK, 2 CZERWCA 1944

Droga Kitty,

Kto idzie na poddasze, prosz zabra duy parasol, najlepiej mski! To jako
zabezpieczenie przed nadchodzcymi z gry deszczami. Jest przysowie, ktre
mwi: Wysoko i sucho, wicie i bezpiecznie, ale na pewno nie obowizuje
w czasie wojny (strzelanie!) i nie w odniesieniu do ukrywajcych si (kocie
pudeko!). Istotnie, stao si to pewnym zwyczajem Mouschi, eby swoje interesy
deponowa na gazetach albo w szparze w pododze, tak e nie tylko strach przed
pluskiem, ale jeszcze wiksza obawa przed niesamowitym smrodem s bardzo
uzasadnione. Jeeli si wie, e nowa Moortje z magazynu cierpi na te same
dolegliwoci, to kady, kto mia kiedy nieprzyzwoitego kota, moe sobie
wyobrazi, jakie zapachy, poza zapachem pieprzu i tymianku, unosz si w naszym
domu.
Nastpnie mam do zakomunikowania nowiutk recept na strzelanie: przy
gonych strzaach uda si pospiesznie na najblisze drewniane schody, zbiec po
nich na d, a nastpnie z powrotem do gry i postara si o to, eby przy
powtrzeniu czynnoci co najmniej jeden raz spa cicho na d. Z powodu
odniesionych zadrani i haasu, jaki powoduj bieganie i upadki, jest si
wystarczajco zajtym, eby zarwno nie sysze strzelania, jak i wicej o nim nie
myle. Piszca te sowa zastosowaa t idealn recept ze zdecydowanym
powodzeniem!

Twoja Anne M. Frank

PONIEDZIAEK, 3 CZERWCA 1944

Kochana Kitty,

Nowe nieprzyjemnoci oficynowe. Ktnia midzy Dusselem i Frankami o podzia

masa. Kapitulacja Dussela. Zaya przyja midzy pani van Daan i wyej
wspomnianym, flirty, causki i przyjacielskie umieszki. Dussela zaczyna ogarnia
tsknota do kobiet.
Van Daanowie nie chc upiec piernika na urodziny Kuglera, poniewa my sami
te go nie jemy. Co za maoduszno. Na grze zy humor. Pani przezibiona.
Dussela przyapano na zaywaniu tabletek drodowych, podczas gdy my nic nie
dostajemy.
Zdobycie Rzymu przez pit armi, miasto nie zostao ani zniszczone, ani
zbombardowane. Przeogromna propaganda Hitlera.
Mao warzyw i ziemniakw, zepsuta paczka chleba.
Scharminkeltje (imi nowego kota magazynowego) nie znosi pieprzu. Koci
********

toalet traktuje jako miejsce do spania, a trociny pakunkowe jako toalet.

Niemoliwe do utrzymania.
Za pogoda.
Nieustajce bombardowania Pas de Calais i francuskiego wybrzea zachodniego.
Dolarw nie mona sprzeda, zota tym bardziej, w czarnej kasie wida dno,
z czego bdziemy yli w przyszym miesicu?

Twoja Anne M. Frank

 WTOREK, 6 CZERWCA 1944

Najdrosza Kitty,

This is D-day powiedziao o godzinie dwunastej angielskie radio i susznie.

This is the day inwazja si rozpocza!
Dzisiaj o smej rano Anglicy donieli: cikie bombardowania Calais, Boulogne,
Hawru i Cherbourga, jak rwnie Pas de Calais (jak zwykle). Nastpnie rodki
ostronoci dla okupowanych terenw: wszyscy mieszkajcy w pasie 35 kilometrw
od wybrzea musz by przygotowani na bombardowania. O ile to moliwe, godzin
wczeniej Anglicy bd rozrzuca ulotki.
Wedug niemieckich wiadomoci, angielskie grupy spadochronowe wyldoway
na francuskim wybrzeu.
Angielskie lotniskowce w starciu z niemieck marynark mwi BBC.
Konkluzja Oficyny o godzinie dziewitej przy niadaniu: to jest ldowanie
prbne, podobnie jak dwa lata temu przy Dieppe.
Angielska audycja po niemiecku, niderlandzku, francusku i w innych jzykach
o godzinie dziesitej: the invasion has begun! A wic to prawdziwa inwazja.
********

Angielska audycja po niemiecku, godzina jedenasta: przemwienie naczelnego

dowdcy, generaa Eisenhowera.
Angielska audycja po angielsku:
This is D-day.
Genera Eisenhower powiedzia do narodu francuskiego:
Stiff fighting will come now, but after this the victory. The year 1944 is the year
of complety victory, good luck! ********

Angielska audycja po angielsku o godzinie pierwszej (przetumaczona): 11 000

samolotw stoi gotowych i lata nieprzerwanie, eby spuszcza oddziay
i bombardowa z tyu za liniami. 4 000 pojazdw ldujcych plus mae odzie
wychodz nieustannie na ld midzy Cherbourgiem i Hawrem. Angielskie
i amerykaskie oddziay tocz ju ostre walki. Przemwienia Gerbrandyego,
premiera Belgii, krla Norwegii Haakona, de Gaullea dla Francuzw, krla Anglii
i nie zapominajmy o Churchillu.

Tumult w Oficynie! Czyby teraz rzeczywicie zbliao si dugo wyczekiwane

wyzwolenie, wyzwolenie, o ktrym tyle mwiono, ale ktre jednak jest zbyt pikne,
zbyt bajeczne, eby kiedykolwiek miao sta si rzeczywistoci? Czyby ten rok,
1944, mia podarowa nam zwycistwo? My tego te jeszcze teraz nie wiemy, ale ta
nadzieja oywia nas, czyni nas znowu odwanymi, czyni nas znowu silnymi. Bo
musimy dzielnie znie te liczne obawy, niedostatki i cierpienia. Teraz decydujce
jest to, eby zachowa spokj i wytrwao, eby raczej wbija paznokcie w ciao,
ni krzycze! Krzycze z nieszczcia mog Francja, Rosja, Wochy, a take
Niemcy, ale my nie mamy do tego jeszcze prawa!
O, Kitty, najpikniejsze w tej inwazji jest to, e mam uczucie, i zbliaj si
przyjaciele. Ci wstrtni Niemcy tak dugo nas uciskali i trzymali nam n na gardle,
e przyjaciele i ratunek s dla nas wszystkim! Teraz nie chodzi ju o ydw, teraz
chodzi o Holandi, Holandi i ca okupowan Europ. By moe, mwi Margot, we
wrzeniu albo w padzierniku bd moga pj jednak jeszcze do szkoy.

Twoja Anne M. Frank

PS. Bd Ci na bieco informowa o najnowszych komunikatach!

Dzi rano, a take w nocy, ldoway z powietrza za niemieckimi pozycjami
somiane kuky i manekiny wystawowe, te kuky eksplodoway przy zetkniciu
z ziemi. Z powietrza wyldowao rwnie duo oddziaw spadochronowych,
wszyscy ci ludzie byli pomalowani na czarno, eby nie mona ich byo w nocy
zauway. Rano, o godzinie szstej, wyldoway pierwsze pojazdy pywajce, po
tym, jak wybrzee zostao w nocy zbombardowane picioma milionami kilogramw
bomb. Dwadziecia tysicy samolotw byo dzi w akcji. Niemieckie baterie na
wybrzeu zostay zniszczone ju przy samym ldowaniu; utworzono ju may
przyczek mostowy, wszystko idzie dobrze, chocia pogoda jest za. Wojsko i nard
s one will and one hope .
********
 PITEK, 9 CZERWCA 1944

Kochana Kitty,

Inwazja idzie pierwszorzdnie! Alianci zajli Bayeux, wiosk na francuskim

wybrzeu, a teraz walcz o Caen. Zrozumiae jest, e zamierzaj odci pwysep,
na ktrym ley Cherbourg. Co wieczr korespondenci wojenni opowiadaj
o trudnociach, odwadze i zapale wojska, dochodzi przy tym do
nieprawdopodobnych wyczynw, rwnie ranni, ktrzy s ju z powrotem w Anglii,
byli przy mikrofonie. Mimo marnej pogody pilnie lataj. Za porednictwem BBC
dotaro do naszych uszu, e Churchill chcia zacz inwazj razem z oddziaami, ale
odradza to Eisenhower i inni generaowie, i plan ten nie przeszed. Pomyl sobie, co
za odwaga takiego starego czowieka, na pewno ma ju z siedemdziesit lat!
Tutaj podniecenie znowu troch opado; mamy jednak nadziej, e wojna
skoczy si wreszcie przed kocem roku, najwyszy czas! Marudzenia pani van
Daan nie mona ju sucha, skoro nie moe nas ju terroryzowa inwazj, truje
przez cay dzie o zej pogodzie. Ma si ochot postawi j w wiadrze zimnej wody
na strychu!

Caa Oficyna, z wyjtkiem van Daana i Petera, przeczytaa trylogi Wgierska

rapsodia. Ksika ta opowiada histori ycia kompozytora, wirtuoza pianisty
i cudownego dziecka Franza Liszta. Jest bardzo ciekawa, ale wedug mnie troch za
duo tam mowy o kobietach; Liszt by w swoim czasie nie tylko najwikszym
i najsawniejszym pianist, ale i najwikszym owc spdniczek a do
siedemdziesitego roku ycia. Mia romans z hrabin Marie dAgoult, ksin
Caroline Sayn-Wittgenstein, tancerk Lol Montez, pianistk Agnes Kingworth,
pianistk Sophie Menter, ksin czerkiesk Olg Janin, baronow Olg
Meyendorff, aktork teatraln Lill nie-wiem-jak itp., itp., nie ma temu koca.
Czci ksiki, ktre mwi o muzyce i innych sztukach, s o wiele ciekawsze.
W ksice tej wystpuj: Schumann i Clara Wieck, Hector Berlioz, Johannes
Brahms, Beethoven, Joachim, Richard Wagner, Hans von Blow, Anton Rubinstein,
Fryderyk Chopin, Victor Hugo, Honor de Balzac, Hiller, Hummel, Czerny, Rossini,
Cherubini, Paganini, Mendelssohn itp., itp. Liszt jako taki by miym jegomociem,
bardzo lojalnym, skromnym w stosunku do siebie samego, chocia nadzwyczaj
prnym, kademu pomaga, nie zna niczego wikszego ni sztuka, uwielbia
koniak i kobiety, nie mg patrze na zy, by dentelmenem, nie potrafi odmwi
nikomu wzgldw, nie troszczy si o pienidze, kocha swobod wyznania i wiat.

Twoja Anne M. Frank

WTOREK, 13 CZERWCA 1944

Kochana Kit,

Urodziny znowu miny, mam wic teraz pitnacie lat. Dostaam dosy duo: pi
czci Historii sztuki Springera, komplet bielizny, dwa paski, chusteczk do nosa,
dwa jogurty, soiczek demu, dwa ciasta z miodem (maego formatu), ksik
z zakresu botaniki od taty i mamy, bransoletk doubl od Margot, ksik z serii
Patria od van Daanw, biomalt i lathyrus
********
od Dussela, sodycze od Miep,
********

sodycze i zeszyty od Bep i najwaniejsze: ksik Maria Teresa i trzy plasterki

penotustego sera od Kuglera. Od Petera adny bukiet peonii; biedny chopak tak si
stara, eby co znale, ale si mu nie udao.

Inwazja stale jeszcze idzie wietnie, pomimo marnej pogody, niezliczonych

sztormw, ulew i wysokich fal.
Churchill, Smuts, Eisenhower i Arnold byli wczoraj we francuskich wioskach,
ktre zostay zdobyte i wyzwolone przez Anglikw. Churchill by na torpedowcu,
ktry ostrzeliwa wybrzee, ten czowiek, jak wielu mczyzn, zdaje si nie zna
strachu; godne pozazdroszczenia!
Nastrj w Holandii jest z naszego oficynowego fortu nie do zbadania. Bez
wtpienia ludzie si ciesz, e nic-nie-robica (!) Anglia nareszcie sama zakasaa
rkawy. Ludzie nie pojmuj, jak niesprawiedliwie argumentuj, mwic stale, e nie
chc tu mie angielskiej okupacji. Zebrawszy wszystko razem, sprowadza si to do
nastpujcego: Anglia musi walczy, bi si i powica swych synw dla Holandii
i innych okupowanych terenw. Anglicy nie mog pozosta w Holandii, musz
najbardziej unionymi sowy poprosi okupowane kraje o wybaczenie, musz
zwrci Indie pierwotnemu wacicielowi, a potem osabieni i biedni mog wrci
do Anglii. Biedny guptas, ktry tak to sobie wyobraa, a jednak, jak ju
powiedziano, wielu Holendrw trzeba zaliczy do tych guptasw. Co, pytam teraz,
staoby si z Holandi i ssiednimi krajami, gdyby Anglia podpisaa ten tyle razy
moliwy pokj z Niemcami? Holandia staaby si Niemcami i na tym basta.
Wszystkimi Holendrami, ktrzy teraz jeszcze lekcewaco patrz na Anglikw,
drwi z Anglii i rzdu starszych panw, nazywaj Anglikw tchrzami, ale jednak
nienawidz Niemcw, trzeba kiedy tak potrzsn, jak si potrzsa poduszk, moe
wwczas popltany mzg uoy si w lepsze fadki!

Duo ycze, duo myli, duo obwinie i duo zarzutw chodzi mi po gowie.
Naprawd, nie mam a tak duo fantazji, jak sdzi wiele osb, znam swoje liczne
bdy i braki lepiej ni ktokolwiek, z t tylko rnic, i wiem te, e si chc
poprawi, e si poprawi i e ju si bardzo poprawiam!
Jak to si wic dzieje, zastanawiam si czsto, e wszyscy uwaaj mnie wci
jeszcze za tak niesamowicie upart i nieskromn? Czy ja jestem taka nieskromna?
Czy to naprawd ja taka jestem, czy moe te inni ludzie? Zwariowanie to brzmi,
widz to, ale nie przekrel ostatniego zdania, bo ono wcale nie jest takie
zwariowane. Pani van Daan i Dussel, moi najznakomitsi oskaryciele, oboje s znani
jako kompletnie nieinteligentni i, powiem to szczerze, gupi! Gupi ludzie nie
mog najczciej przebole, gdy inni robi co lepiej ni oni sami; najlepszym
przykadem jest istotnie tych dwoje gupcw, pani van Daan i Dussel. Pani uwaa, e
jestem gupia, poniewa nie cierpi tak strasznie na t dolegliwo jak ona, uwaa,
e jestem nieskromna, poniewa ona jest jeszcze bardziej nieskromna, moje sukienki
uwaa za zbyt krtkie, poniewa jej s jeszcze krtsze, uwaa, e jestem uparta,
poniewa ona sama dwa razy tyle wypowiada si na tematy, o ktrych nie ma
absolutnie adnego pojcia. To samo dotyczy Dussela. Ale jednym z moich
najbardziej ulubionych powiedze jest to, e w kadym zarzucie jest czstka
prawdy, i przyznaj otwarcie, e jestem uparta.
 Uciliwe w mojej naturze jest to, e od nikogo nie dostaj tylu nagan i nikt tak
na mnie nie wymyla, jak ja sama; jeeli mama dooy do tego jeszcze swoj porcj
rad, kupka kaza staje si tak niepokonanie wielka, e z rozpaczy, eby z tego wyj,
staj si bezczelna i zaczynam zaprzecza, a potem samo z siebie powraca znane
i takie ju stare powiedzenie Anne: Nikt mnie nie rozumie!.
To powiedzenie siedzi we mnie i choby si wydawao zupenie nieprawdziwe,
w nim take jest odrobina prawdy. Moje samooskarenia nabieraj czasem takiego
rozmiaru, e bagam o pocieszajcy gos, ktry wszystko przywrci do porzdku
i przejmie si moim wntrzem, ale niestety, mog dugo szuka, nigdy go jeszcze
nie znalazam.
Wiem, e mylisz teraz o Peterze, czy nie, Kitty? To jest tak, Peter kocha mnie
nie jak narzeczony, ale jak przyjaciel, jego przychylno wzrasta z dnia na dzie, ale
co to jest to tajemnicze, co nas oboje powstrzymuje, tego sama nie rozumiem.
Czasem myl sobie, e ta moja straszna tsknota do niego bya przesadzona, ale
tak wcale nie jest, bo jeeli przez dwa dni nie poszam na gr, tskniam do niego
znowu tak ogromnie, jak nigdy przedtem. Peter jest kochany i dobry, nie mog
jednak zaprzeczy, e czsto mnie rozczarowuje. Nie podoba mi si zwaszcza jego
niech do religii, rozmowy przy jedzeniu i jeszcze wicej tym podobnych
rozlicznych spraw. Jestem jednak mocno przekonana, e wedug naszej szczerej
umowy nigdy si nie pokcimy. Peter kocha spokj, jest zgodny i bardzo
pobaliwy. Mog mu powiedzie wicej rzeczy, ni dopuszcza to ze strony matki.
Z nieubagan zawzitoci prbuje usuwa plamy ze swoich poduszeczek z tuszem
i utrzyma porzdek w swoich rzeczach. Dlaczego jednak jego wntrze pozostaje
wewntrz i nigdy nie mog go dotkn? Jest natur o wiele bardziej zamknit ni
ja, to prawda; ale wiem teraz rzeczywicie z praktyki (pamitaj o Anne w teorii,
ktra stale na nowo z czym wyskakuje), e nawet natury zamknite rwnie bardzo,
albo jeszcze bardziej, tskni czasami do kogo zaufanego.
Oboje z Peterem spdzilimy nasze lata mylenia w Oficynie, czsto
rozmawiamy o przyszoci, przeszoci i teraniejszoci, ale jak ju powiedziano,
brakuje mi tego, co prawdziwe, a przecie wiem z pewnoci, e ono istnieje!
Czy dzieje si tak dlatego, e ju od tak dawna nie mog wystawi nosa na wiee
powietrze, e tak zaczam uwielbia wszystko, co jest natur? Pamitam jeszcze
bardzo dobrze, e bkitne niebo, wierkajce ptaki, wiato ksiyca i kwitnce
kwiaty nie zdoay wczeniej na dugo zatrzyma mojej uwagi. Tutaj to si zmienio.
Na Zielone witki na przykad, kiedy byo tak gorco, na si trzymaam oczy
otwarte, eby o wp do dwunastej w nocy raz, dobrze i w samotnoci mc przyjrze
si przez otwarte okno ksiycowi. Niestety, z tego powicenia nic nie wyszo,
poniewa ksiyc zbyt mocno wieci i nie mogam ryzykowa i otwiera okna.
Innym razem, ju par dobrych miesicy temu, byam przypadkowo na grze, gdy
okno byo otwarte. Nie zeszam na d dopty, dopki nie skoczyo si wietrzenie.
Ciemny, deszczowy wieczr, burza, pdzce chmury trzymay mnie uwizion
w swojej mocy; po raz pierwszy od ptora roku znowu stanam z noc twarz
w twarz. Po tym wieczorze moje pragnienie, eby zobaczy to raz jeszcze, byo
wiksze ni strach przed zodziejami, ciemnym, zaszczurzonym domem czy
napaci. Zupenie sama chodziam na d i wygldaam na zewntrz z okna
w kantorze prywatnym i w kuchni. Wielu ludziom podoba si przyroda, wielu pi
czasem pod goym niebem, wielu tskni w wizieniach czy szpitalach do dnia, kiedy
znowu wolni bd mogli rozkoszowa si natur, ale niewielu jest z ich tsknotami
tak odcitych i odizolowanych od tego, co jest takie samo dla biednego i bogatego.
To nie jest fantazjowanie, e widok nieba, chmur, ksiyca i gwiazd uspokaja
mnie i wycisza. Ten rodek jest o wiele lepszy ni waleriana czy brom, natura
sprawia, e staj si maa i gotowa odwanie przyj kady cios!
Tak miao by, e nie mog widzie natury inaczej ni czasem w drodze wyjtku
przez mocno zakurzone okna z brudnymi zasonami, a patrzenie przez nie nie
sprawia przyjemnoci. Natura jest jedyn rzecz, ktra rzeczywicie nie moe znie
adnej namiastki!

Jednym z wielu pyta, ktre nie daj mi spokoju, jest to, dlaczego wczeniej,
a rwnie czsto i teraz, kobieta zajmuje w narodach o wiele nisz pozycj ni
mczyzna. Kady moe powiedzie, e to jest niesprawiedliwe, ale to mnie nie
zadowala, tak bardzo chciaabym zna przyczyn tej wielkiej niesprawiedliwoci!
 Mona przyj, e mczyzna dziki swojej duej sile fizycznej od pocztku
roztacza nad kobiet swoj wadz; mczyzna, ktry zarabia pienidze,
mczyzna, ktry podzi dzieci, mczyzna, ktremu wszystko wolno... Gupio ze
strony wszystkich tych kobiet, e do niedawna spokojnie to toleroway, bo im wicej
wiekw regua ta si utrzymuje, tym bardziej si zakorzenia. Na szczcie, przez
szko, prac i rozwj otwarto kobietom troch oczy. W wielu krajach kobiety
uzyskay rwne prawa; wielu ludzi, zwaszcza kobiet, ale i mczyzn, widzi teraz,
jak niewaciwy przez tak dugi czas by podzia wiata, a nowoczesne kobiety chc
prawa do cakowitej niezalenoci!
Ale nie tylko poszanowanie kobiety musi nadej! W oglnym pojciu
mczyzna jest we wszystkich czciach wiata wysoko ceniony, dlaczego kobieta
nie moe mie w tym udziau? Szanuje si i wielbi onierzy i bohaterw
wojennych, odkrywcy zdobywaj niemierteln saw, modli si do mczennikw,
ale jaka cz caej ludzkoci uwaa rwnie kobiet za onierza?
W ksice Bojownicy o ycie znajduje si co, co mnie bardzo poruszyo, to
mniej wicej, e kobiety musz znosi o wiele wicej blu, chorb i kopotw ju
z samym tylko rodzeniem dzieci ni jakikolwiek bohater wojenny. A co otrzymuje
kobieta w nagrod, kiedy zniesie te wszystkie ble? Wpycha si j do kta, jeeli
zostanie okaleczona przez pord; jej dzieci prdko przestaj by jej dziemi, jej
uroda mija. Kobiety s o wiele dzielniejszymi, odwaniejszymi onierzami, ktrzy
walcz i doznaj blu, eby ludzko nadal moga trwa, ni tych wielu bohaterw
wolnoci, ktrzy duo gadaj!
Nie chc przez to wcale powiedzie, e kobiety powinny si sprzeciwia
rodzeniu dzieci, wrcz przeciwnie, tak jest urzdzona przyroda i tak bdzie dobrze.
Potpiam jedynie mczyzn i ten cay porzdek wiata, gdzie nikt nigdy nie chcia
zdawa sobie sprawy z tego, jak wielk, trudn, ale w swoim czasie i pikn cz
kobieta wnosi do spoeczestwa.
Paul de Kruif, autor wyej wspomnianej ksiki, zyskuje wicej ni moje pene
uznanie, kiedy mwi, e mczyni musz si nauczy, e narodziny przestay by
czym naturalnym i zwyczajnym w tych czciach wiata, ktre okrela si jako
cywilizowane. Mczyznom tak atwo si mwi, nigdy nie musieli i nie bd musieli
znosi kobiecych nieprzyjemnoci!
Sdz, e pogld, i obowizkiem kobiety jest rodzenie dzieci, zmieni si
w cigu wieku i ustpi miejsca uznaniu i podziwowi dla tej, ktra bez narzekania
i wielkich sw bierze ciary na swoje ramiona!

Twoja Anne M. Frank

PITEK, 16 CZERWCA 1944

Kochana Kitty,

Nowe problemy: pani jest zrozpaczona, mwi o kuli w gow, wizieniu, wieszaniu
i samobjstwie. Jest zazdrosna, e Peter mnie, a nie j darzy swoim zaufaniem, jest
obraona, e Dussel nie dosy reaguje na jej flirty, boi si, e jej m przepali
wszystkie pienidze za futro, kci si, przeklina, pacze, skary si, mieje i znowu
zaczyna si kci.
Co pocz z takim paczliwym i durnym egzemplarzem? Nikt nie bierze jej
serio, nie ma charakteru, kademu si skary, azi dookoa jak: Von hinten Lyceum,
von vorne Museum . Najgorsze w tym jest to, e Peter staje si bezczelny, pan
********

van Daan rozdraniony, a mama cyniczna. Tak, nieze porzdki! Jest jedna zasada,
ktrej stale trzeba si trzyma: miej si ze wszystkiego i nie przejmuj si innymi!
Brzmi to egoistycznie, w rzeczywistoci jest to jedyne lekarstwo na aowanie
samego siebie.

Kugler musi uda si na cztery tygodnie do kopania w Alkmaar, prbuje si zwolni

na podstawie zawiadczenia lekarskiego i listu z Opekty. Kleiman chce si szybko
podda operacji odka. Wczoraj o jedenastej wieczorem wszystkim osobom
prywatnym odcito telefony.

Twoja Anne M. Frank

PITEK, 23 CZERWCA 1944

Kochana Kitty,

Nic szczeglnego si tu nie dzieje. Anglicy rozpoczli wielki atak na Cherbourg,

wedug Pima i van Daana 10 padziernika bdziemy na pewno wolni. Rosjanie bior
udzia w akcji, wczoraj rozpocza si ich ofensywa koo Witebska. Dokadnie
w dniu, w ktrym mijaj trzy lata od napaci Niemiec.
Humor Bep stale jeszcze jest poniej zera. Nie mamy ju prawie ziemniakw.
W przyszoci chcemy je wylicza dla kadego z nas omiorga, wtedy kady bdzie
widzie, czym dysponuje. Miep bierze w poniedziaek tydzie urlopu. Lekarze
Kleimana niczego nie znaleli na zdjciu rentgenowskim. Kleiman bardzo si waha
midzy operacj a pozostawieniem wszystkiego swojemu losowi.

Twoja Anne M. Frank

WTOREK, 27 CZERWCA 1944

Najdrosza Kitty,

Zmieni si cay nastrj, idzie niezmiernie dobrze. Dzi pady Cherbourg, Witebsk
i Sonim. Na pewno duo zdobyczy i jecw. Pod Cherbourgiem zgino piciu
niemieckich generaw, dwch wzito do niewoli. Anglicy mog teraz wnosi na
ld, co tylko zechc, bo maj port: cay Cotentin w trzy tygodnie po inwazji jest
angielski! Wspaniae osignicie!
W cigu trzech tygodni po D-day nie byo jeszcze dnia bez deszczu i sztormu,
zarwno tu, jak i we Francji, ale pech ten nie przeszkadza ani Anglikom, ani
Amerykanom pokazywa wielkiej siy, i to jak pokazywa! Wuwa jest w penej
********

akcji, ale c wicej oznacza taka nieistotna informacja poza odrobin szkd
w Anglii i szwabskimi gazetami penymi sprawozda na ten temat? A zreszt, kiedy
w tym Szwablandzie zauwa, e bolszewickie niebezpieczestwo rzeczywicie
nadciga, dostan jeszcze wikszego pietra.
Wszystkie niemieckie kobiety i dzieci, ktre nie pracuj dla Wehrmachtu, s
ewakuowane do Groningen, Fryzji i Geldrii. Mussert owiadczy, e jeeli
********
inwazja tu dotrze, naoy onierski mundurek. Czyby ten grubas chcia walczy?
Mg to zrobi wczeniej w Rosji. Finlandia odrzucia swego czasu propozycj
pokoju, rwnie i teraz rokowania w tej sprawie zostay przerwane. Oni jeszcze
poauj, ci gupcy!
Jak mylisz, jak daleko bdziemy 27 lipca?

Twoja Anne M. Frank

PITEK, 30 CZERWCA 1944

Kochana Kitty,

Za pogoda albo bad weather from one at a stretch to the thirty June . Czy to nie
********

adnie? O, na pewno, potrafi ju niele po angielsku; eby to udowodni, czytam An

ideal husband ze sownikiem! Wojna jest wspaniaa: pady Bobrujsk, Mohylew
********

i Orsza, duo jecw.

Tutaj wszystko all right. Humory si poprawiaj, nasi superoptymici tryumfuj,
van Daanowie zaczarowuj cukier, Bep zmienia fryzur, a Miep ma tydzie
wolnego. To s ostatnie nowoci!
Jestem na obrzydliwym leczeniu nerwa i to w przednim zbie, strasznie mnie ju
bolao i byo nawet tak le, e Dussel myla, e strac przytomno. Niewiele
brakowao. Ni std, ni zowd i pani zacz bole zb!

Twoja Anne M. Frank

PS. Syszelimy z Bazylei, e Bernd gra rol gospodarza w Minnie von

********

Barnhelm. Knstlerneigungen , mwi mama.

********

CZWARTEK, 6 LIPCA 1944

Kochana Kitty,
Zaczynam si obawia, kiedy Peter mwi, e pniej zostanie moe przestpc albo
e bdzie spekulowa; chocia traktuj to oczywicie jako art, mam jednak
wraenie, e on sam obawia si swojej saboci charakteru. Stale sysz, zarwno od
Margot, jak i od Petera:
Gdybym bya taka silna i odwana, jak ty, gdybym potrafia przeforsowa
swoj wol, gdybym miaa tak niewyczerpan energi, tak, wtedy...!
Czy to jest waciwie dobra cecha, e nie pozwalam na siebie wpywa? Czy to
dobrze, e krocz prawie wycznie drog wasnego sumienia?
Szczerze mwic, nie potrafi sobie dobrze wyobrazi, jak kto moe mwi:
Jestem saby i pozostawa sabym. Przecie jeeli ju si wie co takiego,
dlaczego nie przeciwdziaa si temu, nie wiczy charakteru? Odpowied brzmiaa:
Bo tak jest o wiele wygodniej!. Ta odpowied troch mnie przygnbia.
Wygodniej? Czy leniwe i pene oszustw ycie oznacza wygodniejsze ycie? O nie, to
nie moe by prawd, nie wolno pozwoli, eby wygoda i... pienidze tak prdko
mogy przyciga. Dugo si zastanawiaam, co mam odpowiedzie, jak natchn
Peeta odwag, eby zacz w siebie wierzy, a przede wszystkim, eby si
********

poprawi, nie wiem, czy mj tok mylenia jest suszny.

Tak czsto wyobraaam sobie, jakby to byo przyjemnie, gdyby kto obdarzy
mnie zaufaniem, ale dopiero teraz, kiedy ju do tego doszo, widz, jak trudno jest
myle cakowicie mylami kogo innego, a potem znale waciw odpowied.
Zwaszcza dlatego, e pojcia wygoda i pienidze s dla mnie czym zupenie
obcym i nowym.
Peter zaczyna si na mnie troch wspiera, a tego pod adnym warunkiem nie
wolno mu robi. Trudno jest w yciu sta na wasnych nogach, ale jeszcze trudniej
jest sta samotnie z charakterem i dusz, a jednak pozosta stanowczym.
Troch si waham, szukam ju od wielu dni, szukam jakiego bardzo
skutecznego rodka na to straszne sowo wygoda. Jak mam mu uzmysowi, e to,
co wydaje si takie wygodne i pikne, wcignie go w otcha, w otcha, w ktrej nie
ma przyjaci, oparcia i gdzie nic ju nie jest pikne, otcha, z ktrej
wydwignicie si jest prawie niemoliwe?
 Wszyscy yjemy, ale nie wiemy, dlaczego ani po co, wszyscy mamy za cel stanie
si szczliwymi, wszyscy yjemy rnie, a jednak tak samo. My troje zostalimy
wychowani w dobrym krgu, moemy si uczy, mamy moliwo osignicia
czego, mamy wiele powodw, eby mie nadziej na pikne szczcie, ale... sami
musimy na nie zasuy. A to jest co, czego nigdy nie osignie si wygod.
Zasuy sobie na szczcie, znaczy zapracowa na nie i czyni dobrze, a nie
spekulowa i by leniwym. Lenistwo moe wydawa si atrakcyjne, praca daje
zadowolenie.
Nie mog poj ludzi, ktrzy nie lubi pracowa, ale w przypadku Petera nie o to
te chodzi, on nie ma przed oczyma wyznaczonego celu, siebie samego uwaa za
zbyt gupiego i sabowitego, eby co osign. Biedny chopak, nigdy nie zazna
uczucia uszczliwiania innych i ja te nie mog go tego nauczy. Jest niewierzcy,
drwico mwi o Jezusie Chrystusie, przeklina imieniem Boga; chocia ja te nie
jestem ortodoksyjna, sprawia mi to za kadym razem bl, kiedy zauwaam, jaki on
jest opuszczony, jaki lekcewacy, jaki biedny.
Ludzie wierzcy mog si cieszy, bo nie kademu jest dane wierzy w rzeczy
nadziemskie. Nie trzeba si nawet ba kar po mierci; czyciec, pieko i niebo s
rzeczami, ktrych wielu nie moe przyj, ale jednak taka czy inna wiara, niewane
jaka, trzyma czowieka na dobrej drodze. Nie ze strachu przed Bogiem, ale dla
ochrony wasnej godnoci i sumienia. Jacy pikni i dobrzy byliby ludzie, gdyby co
wieczr przed zaniciem przywoali sobie przed oczy wydarzenia caego dnia
i dokadnie si zastanowili, co w ich wasnych uczynkach byo dobre, a co ze.
Mimowolnie prbuje si wtedy codziennie na nowo poprawia samego siebie,
z czasem bez wtpienia duo si osignie. Ten rodek kady moe zastosowa, nic
nie kosztuje, a na pewno jest ogromnie poyteczny. Bo kto tego nie wie, musi si
tego nauczy i dowiadczy: spokojne sumienie umacnia!.

Twoja Anne M. Frank

SOBOTA, 8 LIPCA 1944

Kochana Kitty,

Broks by w Beverwijk i dosta na giedzie tak, o, truskawki. Dotary tutaj, bardzo

zakurzone, pene piasku, ale w duej iloci. Nie mniej ni dwadziecia cztery
skrzynki dla kantoru i dla nas. Natychmiast wieczorem zostao zawekowanych sze
pierwszych soikw i zrobiono osiem soiczkw demu. Nastpnego dnia Miep
chciaa gotowa dem dla kantoru.
Wp do pierwszej, zewntrzne drzwi na klucz, trzeba odebra skrzynki, Peter,
tata, van Daan omocz na schodach, Anne niech napuci gorcej wody z termy,
Margot niech przyniesie wiadro, wszyscy na pokad! Z bardzo zwariowanym
uczuciem w odku weszam do przepenionej kuchni kantorowej, Miep, Bep,
Kleiman, Jan, tata, Peter, ukrywajcy si i kolumna aprowizacyjna, wszyscy razem,
i to w rodku dnia! Zasony odsunite, okna otwarte, gone rozmowy, trzaskanie
drzwiami, dostaam drgawek z podniecenia. Tak, ale czy my si naprawd jeszcze
ukrywamy? przebiegao mi przez gow, takie to musi by uczucie, kiedy znowu
bdzie si mona pokaza wiatu. Garnek by peny, prdko na gr. W naszej
kuchni staa przy stole reszta rodziny i obieraa, to przynajmniej miao przedstawia
obieranie, wicej szo w usta ni do wiadra. Wkrtce byo potrzebne jeszcze jedno
wiadro, Peter znowu poszed do kuchni na dole, kto zadzwoni dwa razy, wiadro
zostao, Peter popdzi na gr, drzwi z regaem na klucz. Przebieralimy nogami
z niecierpliwoci, kran musia by zakrcony i na wp umyte truskawki czekay
jeszcze na swoj kpiel, ale regua ukrywania si: Kto w domu, wszystkie krany
zakrcone ze wzgldu na haas, jaki robi dopyw wody, zostaa utrzymana.
O godzinie pierwszej przychodzi Jan: to by listonosz. Peter znw zbiega po
schodach. Rrrang, dzwonek, zwrot w prawo. Id posucha, czy kto nadchodzi,
najpierw przy drzwiach z regaem, potem na grze na schodach. W kocu
przechylamy si z Peterem jak dwaj zodzieje przez porcz i nadsuchujemy haasu
dobiegajcego z dou. adnego obcego gosu. Peter po cichutku schodzi po
schodach, staje w poowie i woa:
Bep!
Jeszcze raz:
 Bep!
Haas w kuchni jest potniejszy od gosu Petera. Potem zbiega po schodach do
kuchni. Stoj i spogldam w napiciu na d.
Znikaj na gr, Peter, rewident przyszed, musisz std i! To gos Kleimana.
Peter, wzdychajc, przychodzi na gr, drzwi z regaem zamykaj si.
O wp do drugiej przychodzi nareszcie Kugler:
O rany, nie widz ju niczego innego, tylko truskawki, na niadanie truskawki,
Jan je truskawki, Kleiman wyjada truskawki, Miep gotuje truskawki, Bep obiera
truskawki, czuj truskawki, chc si pozby tego czerwonego dobra i id na gr,
a tutaj myj... truskawki!
Reszta truskawek pjdzie do wekw. Wieczorem: dwa soiki nie zamkny si.
Tata robi z nich prdko dem. Nastpnego ranka: dwa weki otwarte, po poudniu:
cztery weki otwarte. Van Daan nie wysterylizowa ich odpowiednio gorco. Teraz
tata gotuje co wieczr dem. Jemy papk z truskawkami, kwane mleko
z truskawkami, kanapki z truskawkami, truskawki na deser, truskawki z cukrem,
truskawki z piaskiem. Przez dwa dni taczyy wszdzie truskawki, truskawki,
truskawki, potem zapas si skoczy lub zosta zamknity na klucz albo rygiel
w soiczkach.

Suchaj, Anne woa Margot. Dostalimy zielony groszek od pani van Hoeven,
osiemnacie funtw.
Mio z jej strony odpowiedziaam.
Istotnie mio, ale ta praca... uff!
Musicie w sobot rano wszyscy razem pomc uska ogasza mama przy
stole.
I rzeczywicie, dzi rano po niadaniu pojawi si na stole najwikszy
emaliowany garnek, wypeniony po brzegi groszkiem. uskanie jest nudnym
zajciem, ale trzeba wtedy czasem sprbowa zdj skrk. Myl, e wikszo
ludzi nie wie, jak bogaty w witaminy jest strczek, jak smacznie i mikko smakuje,
kiedy zdejmie si zewntrzn skrk. Te trzy wymienione wanie zalety nie
rwnowa raczej jeszcze faktu, e porcja, ktr mona zje, jest trzy razy wiksza
ni wtedy, kiedy si je tylko groszek.
ciganie skrki jest niezwykle dokadn i precyzyjn prac, ktra by moe jest
odpowiednia dla pedantycznych dentystw czy dokadnych ludzi z brany korzennej;
dla takiego niecierpliwego podlotka jak ja jest to straszne. Zaczlimy o wp do
dziesitej, o wp do jedenastej musz usi, o jedenastej znowu wstaj, o wp do
dwunastej siadam. Brzczy mi w uszach: zama koniuszek, cign skrk, usun
yk, wyrzuci strczek, zama koniuszek, cign skrk, usun yk,
wyrzuci strczek itd., itd. Wszystko krci mi si przed oczyma: zielone, zielone,
robaczek, yka, czerwony strczek, zielone, zielone, zielone. Z ospaoci, eby
jednak co robi, wygaduj przez cae rano najwiksze bzdury, jakie tylko istniej,
rozmieszam ich wszystkich i sama czuj prawie, e konam z gupkowatoci.
Z kad yk, ktr cigam, wiem coraz lepiej, e nigdy, nigdy nie bd chciaa
zosta jedynie gospodyni!
O godzinie dwunastej jemy wreszcie niadanie, ale od wp do pierwszej do
pitnacie po musimy znowu ciga skrki. Mam chorob morsk, kiedy kocz,
inni te troszeczk. Id spa do godziny czwartej i jestem jeszcze wytrcona
z rwnowagi przez ten ndzny groszek.

Twoja Anne M. Frank

SOBOTA, 15 LIPCA 1944

Kochana Kitty,

Dostalimy z biblioteki ksik o wyzywajcym tytule: Jak pastwo oceniaj

nowoczesn mod dziewczyn? Tym tematem chtnie si dzi zajm.
Autorka z dou do gry krytykuje dzisiejsz modzie, nie oceniajc jednak
wszystkiego, co mode, jako niezdolne do czynienia dobra. Wrcz przeciwnie,
twierdzi ona raczej, e gdyby modzie tego chciaa, mogaby zbudowa wielki,
pikniejszy i lepszy wiat, e modzie ma rodki, ale zajmuje si powierzchownymi
sprawami, zamiast powici uwag temu, co istotnie pikne.
 Przy niektrych fragmentach miaam przemone wraenie, e autorka mnie
miaa na myli w swoich naganach, i dlatego chc si teraz wreszcie zupenie przed
Tob otworzy i broni si przed tym atakiem.
Mam mocno uwydatnion cech charakteru, ktra musi rzuca si w oczy
kademu, kto mnie duej zna, a mianowicie znajomo samej siebie. Potrafi
przyglda si sobie w czasie swoich czynnoci, jakbym bya kim obcym. Zupenie
nieuprzedzona albo z workiem penym usprawiedliwie staj wwczas naprzeciw tej
codziennej Anne i przygldam si, co ona robi dobrze, a co le. To poczucie samej
siebie nigdy mnie nie opuszcza i przy kadym sowie, ktre wypowiadam, wiem
natychmiast, gdy zostao wypowiedziane: To powinno byo by inaczej albo Tak,
jak jest, jest dobrze. Osdzam sama siebie w stosunku do tak niewypowiedzianie
wielu rzeczy i coraz bar dziej widz, jak prawdziwe byy sowa taty: Kade dziecko
musi wychowa si samo. Rodzice mog jedynie udzieli rady czy da dobr
wskazwk, ostateczne formowanie czyjego charakteru ley w jego wasnych
rkach. Do tego dochodzi jeszcze to, e mam niezwykle duo odwagi yciowej,
czuj si zawsze taka silna i w stanie duo znie, taka wolna i moda! Kiedy
zauwayam to po raz pierwszy, ucieszyam si, bo nie sdz, ebym si prdko
ugia pod ciosami, ktre kady musi przyj.
Ale tak czsto mwiam o tych rzeczach, chciaabym teraz przej do rozdziau:
Tata i mama mnie nie rozumiej. Mj tata i mama zawsze bardzo mnie
rozpieszczali, byli dla mnie kochani, bronili mnie przed tymi z gry i robili to, co
rodzice tylko mog. A jednak dawno nie czuam si tak niesamowicie samotna,
odizolowana, zaniedbywana, nierozumiana. Tata prbowa, czego si tylko dao,
eby utemperowa moj buntowniczo, nic nie pomogo. Uleczyam si sama,
wytykajc sobie niesusznoci swojego zachowania.
Jak do tego doszo, e tata nie by mi nigdy podpor w mojej walce, e chybi
zupenie, kiedy chcia mi poda pomocn do? Tata obra ze rodki, mwi do
mnie zawsze jak do dziecka, ktre musi przej trudne dziecice okresy.
Zwariowanie to brzmi, bo nikt inny jak tata darzy mnie zawsze swoim zaufaniem
i nikt inny jak tata dawa mi poczucie tego, e jestem rozsdna. Ale zaniedba jedn
spraw, nie pomyla mianowicie o tym, e moja walka, eby si wybi, bya dla
mnie waniejsza ni wszystko inne. Nie chciaam sysze o zjawiskach
wiekowych, innych dziewczynach, o samo przejdzie, chciaam by traktowana
nie jak dziewczyna-jak-wszystkie-inne, ale jak Anne-sama-w-sobie, a Pim tego nie
rozumia. Zreszt, nie mog darzy zaufaniem kogo, kto nie opowie mi te bardzo
duo o sobie, a poniewa niczego o Pimie nie wiem, nie mogabym wkroczy na
drog intymnoci midzy nami. Pim stoi zawsze na stanowisku starszego ojca, ktry
czasem te miewa takie przejciowe skonnoci, ale nie mog go ju traktowa jak
przyjaciela, poniewa choby si gorliwie stara nie potrafi si wczu w sprawy
modziey. Z powodu tych rzeczy doszam do wniosku, by o swoich pogldach na
ycie ani dobrze przemylanych teoriach nie opowiada nikomu innemu, tylko
mojemu dziennikowi i jeden jedyny raz Margot. Przed tat ukrywaam wszystko, co
mnie poruszao, nie dzieliam si z nim nigdy moimi ideaami, z rozmysem
oddaliam go od siebie.
Nie mogam inaczej, postpowaam zupenie wedug swoich uczu, egoistycznie,
ale postpowaam tak, jak to byo dobrze dla mojego spokoju. Bo mj spokj i wiar
we wasne siy, ktre tak niepewnie budowaam, straciabym znowu zupenie,
gdybym musiaa teraz znosi krytyk swojego na wp skoczonego dziea. A tego
nie zniosabym nawet od Pima, jakkolwiek by to surowo brzmiao, bo nie tylko nie
dzieliam si z Pimem moim yciem wewntrznym, przez swoje rozdranienie
odtrcaam go czsto jeszcze dalej.
To jest kwestia, ktra nasuwa mi duo myli: jak to si dzieje, e Pim czasem tak
mnie zoci? e niemal nie mog si z nim uczy, e jego pieszczoty wydaj mi si
sztuczne, e chc mie spokj, a najbardziej, eby mnie zostawi w spokoju, a
znowu pewniejsza stan wobec niego! Bo stale jeszcze gryzie mnie zarzut z tego
podego listu, zarzut, ktry w zdenerwowaniu odwayam si mu zrobi. O, jak
trudno by rzeczywicie siln i odwan w kadej kwestii!

A jednak nie to sprawio mi najwikszy zawd, nie, jeszcze bardziej ni nad tat
rozmylam nad Peterem. Bardzo dobrze wiem, e to ja go zdobyam, zamiast na
odwrt, stworzyam sobie jego wymarzony obraz, widziaam go jako cichego,
uczuciowego, kochanego chopaka, ktry tak bardzo potrzebuje mioci i przyjani!
Musiaam raz wygada si przed kim ywym. Chciaam mie przyjaciela, ktry by
mnie postawi na nogi, dokonaam trudnego dziea i powoli, ale stanowczo zyskaam
go dla siebie. Kiedy w kocu sprawiam, e poczu do mnie przyjacielskie uczucia,
doszo midzy nami do intymnoci, ktra teraz, po bliszym przyjrzeniu si, wydaje
mi si niesychana. Rozmawialimy o najbardziej ukrywanych sprawach, ale
o sprawach, ktrych moje serce byo i jest pene, milczymy do tej pory. Peter stale
jeszcze jest dla mnie pewn zagadk, czy jest powierzchowny, czy to jest
zmieszanie, ktre powstrzymuje go nawet wobec mnie? Bez wzgldu na to
popeniam jeden bd, wykluczajc wszystkie inne moliwoci przyjani i zbliajc
si do niego przez sprawy intymne. On aknie mioci i z dnia na dzie uwaa mnie
za bardziej kochan, bardzo dobrze to widz. Jemu nasze spotkania daj
zadowolenie, u mnie wywouj jedynie denie, by prbowa z nim tego stale na
nowo, i nigdy nie dotkn tematw, ktre tak chtnie wycignabym na wiato
dzienne. Przycignam Petera do siebie na si, bardziej ni on sam zdaje sobie
z tego spraw, teraz trzyma si mnie mocno, a ja nie widz na razie skutecznego
rodka, eby go znowu od siebie oddzieli i postawi na wasnych nogach. Kiedy
mianowicie bardzo szybko zauwayam, e on nie moe by przyjacielem w moim
pojciu, dyam do tego, eby go przynajmniej wynie z jego ograniczenia
i uczyni wielkim w jego modoci.

Bo w swej najgbszej gbi modo jest bardziej samotna ni staro. To

powiedzenie zostao mi z jakiej ksiki i uznaam, e jest prawdziwe.
Czy to prawda, e dorosym jest tu trudniej ni modziey? Nie, to na pewno
nieprawda. Starsi ludzie maj o wszystkim zdanie i nie wahaj si w swoich
czynach, podejmowanych w cigu ycia. Nam, modym, jest podwjnie ciko
broni swoich opinii w czasach, kiedy zniszczony i zdruzgotany zostaje cay
idealizm, kiedy ludzie pokazuj si ze swojej najwstrtniejszej strony, kiedy wtpi
si w prawd i w prawo, i w Boga.
Kto, kto wci jeszcze utrzymuje, e tu, w Oficynie, dorosym jest o wiele
trudniej, na pewno sobie nie uwiadamia, w o ile wikszym wymiarze problemy
spadaj na nas. Problemy, na ktre jestemy jeszcze, by moe, o wiele za modzi,
ale ktre si nam jednak tak dugo narzucaj, a po bardzo dugim czasie sdzimy,
e znalelimy rozwizanie, najczciej rozwizanie, ktre okazuje si nietrwae
wobec faktw, ktre je znowu obracaj w niwecz. To jest ta trudno dzisiejszych
czasw: ideay, marzenia, pikne oczekiwania jeszcze si nie zd rozwin, a ju
zostaj trafione i totalnie zniszczone przez najbardziej przeraajc rzeczywisto.
To wielki cud, e nie zrezygnowaam ze wszystkich swoich oczekiwa, bo wydaj
si absurdalne i niewykonalne. Mocno si ich jednak trzymam, mimo wszystko,
poniewa wci jeszcze wierz w wewntrzn dobro ludzi.
Zupenie niemoliwe jest dla mnie budowanie wszystkiego na bazie mierci,
ndzy i zamieszania. Widz, jak wiat powoli, coraz bardziej zostaje przeobraony
w pustyni, coraz goniej sysz nadcigajcy grom, ktry i nas umierci,
wspczuj milionom ludzi w ich cierpieniu, a jednak, kiedy spogldam na niebo,
myl, e to wszystko obrci si znowu na dobre, e i te potwornoci ustan, e
w wiecie znowu nastan spokj i pokj. Tymczasem musz wysoko i sucho
trzyma swoje wyobraenia, by moe w czasach, ktre nadejd, bdzie je mona
jeszcze zrealizowa!

Twoja Anne M. Frank

PITEK, 21 LIPCA 1944

Kochana Kitty,

Napenia mnie nadzieja, teraz nareszcie idzie dobrze! Tak, naprawd, idzie dobrze!
Fantastyczne wiadomoci! Dokonano zamachu na Hitlera, i to nie ydowski
komunista tego dokona czy angielski kapitalista, ale czysto germaski niemiecki
genera, ktry jest hrabi, a do tego jest mody. Boska Opatrzno uratowaa
Fhrerowi ycie i wyszed z tego, niestety, z paroma zadraniciami i oparzeniami.
Kilku oficerw i generaw z jego najbliszego otoczenia zostao zabitych lub
ranionych. Gwnego sprawc rozstrzelano.
Najlepszy to jednak przykad, e jest wielu oficerw i generaw, ktrzy maj
wojny po dziurki w nosie i chtnie widzieliby Hitlera spadajcego w otcha, eby
ustanowi potem wojskow dyktatur, z jej pomoc zawrze pokj z aliantami, na
nowo si uzbroi i po dziesitkach lat rozpocz now wojn. Moe Opatrzno
specjalnie jeszcze troch zwleka, eby go sprztn z drogi, bo dla aliantw bdzie
atwiej i dogodniej, kiedy ci Germanie bez skazy nawzajem si pozabijaj, tym
mniej roboty zostanie dla Rosjan i Anglikw, i tym szybciej bd mogli zacz
odbudow swoich miast. Ale tak daleko sprawy jeszcze nie zaszy, a ja najbardziej
nie chc uprzedza sawnych faktw. Widzisz jednak, e to, co mwi, jest prawd
i jeszcze raz prawd. W drodze wyjtku nie truj teraz o wyszych ideaach.
Hitler by nastpnie tak uprzejmy, e ogosi swemu wiernemu i oddanemu
narodowi, e od dzi wszyscy wojskowi maj by posuszni Gestapo i e kady
onierz, ktry wie, e jego komendant mia udzia w tym tchrzliwym i podym
zamachu, moe go zaatwi!
Bdzie z tego adna historia. Jasia Mdral bol nogi od dugiego chodzenia,
jego pan oficer zbeszta go. Jasio apie za bro, woa:
Ty chciae zamordowa Fhrera, oto twoja nagroda!
Jeden strza i zarozumiay pan, ktry odway si da Jasiowi bur, rozpocz
wieczne ycie (czy te jest to wieczna mier?)! W najgorszym wypadku bdzie to
wygldao tak, e panowie oficerowie bd mie ze strachu pene portki, kiedy
spotkaj onierza lub bd musieli czym pokierowa, poniewa onierze maj
wicej do powiedzenia i do zrobienia ni oni sami.
apiesz troch czy znowu byam zbyt chaotyczna? Nic na to nie poradz, jestem
zbyt wesoa, eby by logiczn wobec perspektywy, e w padzierniku znowu bd
moga siedzie w szkolnej awce! O la-la, nie powiedziaam dopiero co, e nie chc
si cieszy przedwczenie? Wybacz mi, nie na darmo nazywaj mnie kbkiem
sprzecznoci!

Twoja Anne M. Frank

WTOREK, 1 SIERPNIA 1944

Kochana Kitty,

Kbek sprzecznoci jest ostatnim zdaniem mojego wczorajszego listu

i pierwszym dzisiejszego. Kbek sprzecznoci, moesz mi dokadnie
wytumaczy, co to jest? Co oznacza sprzeczno? Tak jak wiele sw, ma ono dwa
znaczenia, sprzeczno zewntrzna i sprzeczno wewntrzna. Pierwsze oznacza po
prostu nie podporzdkowywa si czyjemu zdaniu, samemu lepiej wiedzie, mie
ostatnie sowo, a wic same nieprzyjemne cechy, z ktrych jestem znana, drugie,
z tego nie jestem znana, to moja wasna tajemnica.
Opowiadaam Ci ju kiedy, e moja dusza jest jakby rozszczepiona na dwoje.
Jedna strona kryje moj swawoln rado, szydzenie ze wszystkiego, ch do ycia,
a zwaszcza pojmowanie wszystkiego z jego lekkiej strony. Rozumiem przez to
niedopatrywanie si niczego zego we flirtach, causie, objciu, nieprzyzwoitym
dowcipie. Ta strona stoi najczciej na czatach i wypiera t inn, ktra jest o wiele
pikniejsza, czystsza i gbsza. Nieprawda, nikt nie zna adnej strony Anne i dlatego
tak mao ludzi moe mnie znie. Pewnie jestem zabawnym klownem na jedno
popoudnie, potem kady przez miesic ma mnie dosy. Waciwie jestem dokadnie
tym samym, czym dla gboko mylcych ludzi jest film miosny, po prostu
odwrceniem uwagi, jednorazow rozrywk, czym, co si szybko zapomina, co nie
jest ze, ale te wcale nie dobre. Bardzo nieprzyjemnie jest mi opowiada Ci to
wszystko, ale dlaczego miaabym tego nie robi, skoro przecie wiem, e jest to
prawd? Moja lejsza, powierzchowna strona zawsze bdzie wyprzedza t gbsz
i dlatego stale bdzie zwycia. Nie wyobraasz sobie, jak czsto ju prbowaam
t Anne, ktra jest zaledwie poow wszystkiego, co zwie si Anne, wyprze,
odwrci, ukry, nie udaje si, a ja wiem, dlaczego to jest niemoliwe.
Obawiam si, e wszyscy, ktrzy mnie znaj tak, jaka zawsze jestem, odkryj,
e posiadam inn stron, pikniejsz i lepsz. Obawiam si, e bd ze mnie szydzi,
omiesza mnie, uznaj mnie za sentymentaln, nie bd bra mnie powanie.
Jestem przyzwyczajona, e nie bierze si mnie powanie, ale tylko ta lekka Anne
jest do tego przyzwyczajona i moe to znie, cisza Anne jest na to za saba.
Kiedy rzeczywicie na kwadrans umieszcz na si t dobr Anne w wietle rampy,
zwija si jak mimoza, gdy tylko musi si odezwa, dopuszcza Anne nr 1 do gosu i,
zanim to zauwa, znika.
Ta kochana Anne nigdy wic jeszcze, nigdy nie pokazaa si w towarzystwie, ale
w samotnoci prawie zawsze ona nadaje ton. Wiem dokadnie, jaka chciaabym by,
rwnie jaka jestem... od rodka, ale niestety, taka jestem tylko dla samej siebie. I to
moe, nie, to na pewno jest powodem tego, e nazywam siebie szczliw natur
wewntrzn, a inni ludzie uwaaj mnie za szczliw natur zewntrzn. Wewntrz
czysta Anne wskazuje mi drog, na zewntrz nie jestem niczym innym jak niesforn,
wyrywajc si kzk.
Jak ju powiedziaam, wszystko odczuwam inaczej, ni wypowiadam, i przez to
mwi, e latam za chopakami, e jestem flirciar, mdral i czytelniczk
romanside. Wesoa Anne mieje si z tego, bezczelnie odpyskowuje, wzrusza
obojtnie ramionami, zachowuje si, jakby jej byo wszystko jedno, ale, o nie,
dokadnie na odwrt reaguje ta cicha Anne. Jeeli mam by zupenie szczera, to
musz Ci wyzna, e bardzo si przejmuj tym, e czyni niewypowiedzianie duo
stara, eby sta si inn, ale za kadym razem na nowo walcz z silniejszymi
oddziaami.
ka we mnie: Widzisz, to si z ciebie zrobio, ze opinie, szydzce
i rozgniewane spojrzenia, ludzie, ktrzy uwaaj ci za antypatyczn, a to wszystko
dlatego, e nie suchasz dobrej rady swojej wasnej dobrej poowy. Ach, chciaabym
sucha, ale nie potrafi, kiedy jestem cicha i powana, to kady myli, e to nowa
komedia, i wtedy musz ratowa si artami, nie wspominajc mojej najbliszej
rodziny, ktra zdecydowanie myli, e jestem chora, kae mi yka tabletki na bl
gowy i na uspokojenie, sprawdza na szyi i czole, czy mam gorczk, pyta
o wyprnienie i krytykuje mj zy humor, nie wytrzymuj, kiedy tak si na mnie
uwaa, robi si najpierw opryskliwa, potem zmartwiona, a w kocu znowu
odwracam swoje serce, to, co ze, wywracam na zewntrz, to, co dobre, do rodka,
i nieustannie szukam sposobu, eby sta si tak, jak chtnie chciaabym by i jak
mogabym by, gdyby... na wiecie nie mieszkali adni inni ludzie.

Twoja Anne M. Frank

Tu koczy si dziennik Anne.
***** Ksika Hildebrandta (pseud. pisarza holenderskiego Nicolasa Beetsa, 18141903), wydana w roku
1839; zbir szkicw obyczajowych; cieszya si du popularnoci przyp. tum.
****** Niem.: babcia przyp. tum.
******* Tak nazywa si pies ze znanego filmu dla dzieci przyp. tum.
******** W oryginale germanizm przyp. tum.
******** Holenderskie Towarzystwo Opekta przyp. tum.
******** Skala ocen od jeden do dziesi, przy czym od szstki do dziesitki to oceny pozytywne przyp.
tum.
******** Niem.: Ale Margot, wida, e nie jeste przyzwyczajona do adnej pracy, inaczej wiedziaaby, e
odkurzacza nie wyciga si z kontaktu za kabel przyp. tum.
******** Hogere Burger School nieistniejcy ju rodzaj gimnazjum bez greki i aciny przyp. tum.
******** Zdrobnienie imienia Margot przyp. tum.
******** Nazwa domu krlewskiego w Holandii przyp. tum.
******** Sownik jzyka niderlandzkiego autorstwa Koenena przyp. tum.
******** Archaizm przyp. tum.
******** Najbardziej na poudniowy zachd wysunita cz Holandii, graniczca z Belgi przyp. tum.
******** Nazwa jednej z prowincji Holandii; Zeeuws-Vlaanderen stanowi cz Zelandii przyp. tum.
******** Ang.: flirty przyp. tum.
******** Nazwa najsynniejszego w Holandii luksusowego domu towarowego przyp. tum.
******** Anne ma tu na myli dwch kuzynw, Bernarda i Stephana przyp. tum.
******** Anne Frank w wikszoci przypadkw uywa sowa vlieger, oznaczajcego latawiec lub pilota,
zamiast sowa vliegtuig, samolot przyp. tum.
******** Po przybyciu Dussela Margot musiaa spa w pokoju rodzicw przyp. tum.
******** w. Mikoaj przyjeda do Holandii z Hiszpanii wraz ze swymi pomocnikami, Czarnymi
Piotrusiami, ktrzy symbolizuj Maurw przyp. tum.
******** Popularny w Holandii zwyczaj, by do kadego prezentu ofiarowanego w dniu w. Mikoaja
docza krtki, wasnorcznie napisany wierszyk przyp. tum.
******** Forma grzecznociowa czsto stosowana w pisanym jz. niderlandzkim; z francuskiego: sil vous
plat przyp. tum.
******** Niderl.: mof = Szwab przyp. tum.
******** Port w Amsterdamie przyp. tum.
******** Fabryka samolotw koo Amsterdamu przyp. tum.
******** Fabryka koo Amsterdamu przyp. tum.
******** Niem.: mamusiu przyp. tum.
******** Niem.: do stu piorunw! przyp. tum.
******** Niem.: Gdy zegar bije wp do dziewitej... przyp. tum.
******** Ang.: Oto najlepsza wiadomo od pocztku wojny: Wochy skapituloway przyp. tum.
******** LOI jest po dzi dzie najsynniejsz w Holandii instytucj organizujc kursy korespondencyjne
przyp. tum.
******** w. Mikoaj jest w Holandii tak popularnym witem, e obchodz je rwnie niekatolicy przyp.
tum.
******** Niem.: Czowiek jest wielki duchem, a tak may czynem! przyp. tum.
******** Niem.: wyjtkowo przyp. tum.
******** Niem.: Od swawolnej radoci do gbokiego smutku przyp. tum.
******** Babcia bya ciko chora przyp. tum.
******** Krlowa Wilhelmina przebywaa wwczas na emigracji w Londynie; jej crka Juliana obja tron
w roku 1948; najstarsza z tych maych dziewczynek, Beatrix, do roku 2013 bya krlow Holandii przyp.
tum.
******** Omi jest babk Anne ze strony ojca, a babcia babk ze strony matki przyp. tum.
******** Klasa szsta bya ostatni klas szkoy podstawowej przyp. tum.
******** W Holandii obiad jada si okoo godziny szstej przyp. tum.
******** Anne mwi o Moffi raz on, a raz ona przyp. tum.
******** Niem.: Ty naprawd jeste wyrodn matk przyp. tum.
******** Niem.: Niemiertelna muzyka niemieckich mistrzw przyp. tum.
******** Niem.: Wanie to robi! przyp. tum.
******** Indonezja, wwczas kolonia holenderska przyp. tum.
******** Niem.: Dzikuj ci za wszystko, co dobre, kochane i pikne przyp. tum.
******** Anne ma zapewne na myli: ze szpitala po krwotoku odka przyp. tum.
******** Hol.: cae danie, warzywa plus ziemniaki, przygotowane w jednym garnku; w niem.: Eintopf
przyp. tum.
******** Franc.: ziemniaki przyp. tum.
******** Tradycyjne danie holenderskie z marchewki, cebuli i ziemniakw przyp. tum.
******** Peter pomyli prawdopodobnie dwa pojcia: Prservativ (prezerwatywa) i Prventivmittel (rodki
zapobiegawcze) przyp. tum.
******** Niem.: druga ojczyzna Anne przyp. tum.
******** Niem.: otwr maciczny przyp. tum.
******** Niem.: Na mio Bosk! przyp. tum.
******** Niem.: meldunek o sytuacji w powietrzu przyp. tum.
******** Chodzi o lotnicze siy zbrojne; Anne dosownie tumaczy pojcie Luftwaffe przyp. tum.
******** Miasto na zachd od Amsterdamu, u ujcia kanau czcego Amsterdam z Morzem Pnocnym,
wane ze wzgldu na port i przemys hutniczy przyp. tum.
******** Czonkowie Ruchu Narodowo-Socjalistycznego, holenderskiej partii nazistowskiej przyp. tum.
******** Czonkowie holenderskiego rzdu na emigracji w Londynie przyp. tum.
******** Niem.: znikn przyp. tum.
******** Obecna krlowa Anglii przyp. tum.
******** Gorycja, miasto w pnocnych Woszech, w prowincji Udine, do roku 1919 naleao do Austrii
przyp. tum.
******** Drzewo genealogiczne holenderskiego domu krlewskiego przyp. tum.
******** Niem.: ciskanie si, pieszczoty przyp. tum.
******** Niem.: Do usyszenia; Anne pisze to ma liter przyp. tum.
******** Marynarz z amerykaskich komiksw, ktry ywi si gwnie szpinakiem przyp. tum.
******** Niem.: uprowadzenie matki przyp. tum.
******** Anne le pojmuje sowo biografia przyp. tum.
******** Nazwa encyklopedii przyp. tum.
******** Niem.: niezmierzona szkoda, straszne, okropne, nie do zastpienia przyp. tum.
******** Niem.: haba rasowa przyp. tum.
******** Niderl.: chudzinka przyp. tum.
******** Ang.: Inwazja si rozpocza! przyp. tum.
******** Ang.: Nastpi teraz zacite walki, lecz po nich nadejdzie zwycistwo. Rok 1944 jest rokiem
cakowitego zwycistwa, powodzenia! przyp. tum.
******** Ang.: jedn si woli i jedn nadziej przyp. tum.
******** rodek wzmacniajcy przyp. tum.
******** ac.: groszek pachncy przyp. tum.
******** Niem.: Z tyu liceum, z przodu muzeum przyp. tum.
******** Niem.: Wuwa = Wunderwaffe cudowna bro przyp. tum.
******** Zaoyciel i przewodniczcy holenderskiej partii nacjonalistycznej NSB przyp. tum.
******** Ang.: za pogoda od pierwszego do trzydziestego czerwca przyp. tum.
******** Ang.: idealny m przyp. tum.
******** Kuzyn Bernhard (zwany Buddy) Elias przyp. tum.
******** Niem.: artystyczne uzdolnienia przyp. tum.
******** Peet to zdrobnienie imienia Peter przyp. tum.
 POSOWIE

4 sierpnia 1944 roku, midzy godzin dziesit a wp do jedenastej, przed domem

przy ulicy Prinsengracht 263 zatrzyma si samochd. Wysiad z niego SS-
Oberscharfhrer Karl Josef Silberberg, w mundurze, razem z trzema pomocnikami
holenderskimi z Grne Polizei, ubranymi po cywilnemu, ale uzbrojonymi. Pewne
jest, e ukrywajcy si zostali zdradzeni.
Grne Polizei aresztowaa omiu ukrywajcych si, jak rwnie dwch
pomocnikw, Viktora Kuglera i Johannesa Kleimana lecz nie Miep Gies
i Elisabeth (Bep) Voskuijl i zabraa wszystkie znajdujce si tam kosztownoci
oraz pienidze.
Po aresztowaniu Kugler i Kleiman zostali jeszcze tego samego dnia przewiezieni
do Untersuchungsgefngnis przy ulicy Amstelveenseweg, a miesic pniej do
wizienia przy Weteringschans w Amsterdamie. 11 wrzenia przewieziono ich bez
procesu do Polizeiliche Durchgangslager Amersfoort. Kleimana, ze wzgldu na zy
stan zdrowia, zwolniono 18 wrzenia 1944 roku. Zmar w Amsterdamie w roku 1959
w Amsterdamie. Kuglerowi udao si uciec dopiero w roku 1945, na krtko przed
wysaniem go na roboty do Niemiec. W 1955 wyemigrowa do Kanady i zmar
w roku 1989 w Toronto. Elisabeth (Bep) Wijk-Voskuijl zmara w 1984 roku
w Amsterdamie. Miep Gies-Santrouschitz nadal mieszka w Amsterdamie .
********

Ukrywajcych si wiziono przez cztery dni po aresztowaniu w Haftanstalt przy

Weteringschans w Amsterdamie; potem zostali przewiezieni do Westerbork,
holenderskiego obozu przejciowego dla ydw. Ostatnim transportem, jaki odszed
stamtd do obozw koncentracyjnych na Wschodzie, zostali deportowani 3 wrzenia
1944 roku i po trzech dniach dotarli do Auschwitz w Polsce.
Edith Frank zmara tam 6 stycznia 1945 roku z godu i wyczerpania.
Hermann van Pels (van Daan) zosta, wedug Holenderskiego Czerwonego
Krzya, jeszcze w dniu przyjazdu, 6 wrzenia 1944 roku, zagazowany w Auschwitz.
Wedug Otto Franka zgin raczej dopiero par tygodni pniej, to jest
w padzierniku lub listopadzie 1944 roku, na krtko przed zaprzestaniem
zagazowywa.
Auguste van Pels dotara 9 kwietnia 1945 roku z Auschwitz przez Bergen-Belsen
i Buchenwald do Theresienstadt. Stamtd zostaa prawdopodobnie dalej
deportowana. Zmara, ale data jej mierci jest nieznana.
Margot i Anne zostay pod koniec padziernika wywiezione tak zwanym
transportem ewakuacyjnym do obozu koncentracyjnego Bergen-Belsen na
Lneburger Heide. Na skutek katastrofalnych warunkw higienicznych wybucha
tam w zimie 1944/1945 epidemia tyfusu, w wyniku ktrej zmary tysice winiw;
wrd nich bya te Margot, a par dni po niej Anne. Nastpio to
najprawdopodobniej w kocu lutego lub na pocztku marca. Ciaa obu dziewczt
le prawdopodobnie w masowych grobach Bergen-Belsen. 12 kwietnia 1945 roku
obz koncentracyjny zosta wyzwolony przez angielskie oddziay.
Peter van Pels (van Daan) znalaz si 16 stycznia 1945 roku w kolumnie
ewakuacyjnej maszerujcej z Auschwitz do Mauthausen (Austria), gdzie zmar 5
maja 1945, trzy dni przed wyzwoleniem.
Fritz Pfeffer (Albert Dussel) zmar 20 grudnia 1944 roku w obozie
koncentracyjnym Neuengamme, gdzie dosta si po pobycie w obozie
koncentracyjnym Buchenwald lub Sachsenhausen.
Otto Frank, jedyny z semki ukrywajcych si, przey obozy koncentracyjne. Po
wyzwoleniu Auschwitz przez oddziay radzieckie dotar statkiem z Odessy do
Marsylii. 3 czerwca 1945 roku przyby do Amsterdamu i mieszka tam do roku
1953; potem przeprowadzi si do Szwajcarii, do Bazylei, gdzie mieszkali jego
siostra z rodzin i jego bracia. Oeni si z Elfride Geiringer, z domu Markowitz,
z Wiednia, ktra, podobnie jak on, przeya Auschwitz i stracia w Mauthausen ma
i syna.
Do swojej mierci 19 sierpnia 1980 roku Otto Frank mieszka w Birsfelden koo
Bazylei. Powici si opracowaniu i publikacji dziennika swojej crki Anne oraz
rozpowszechnianiu sformuowanego w nim posania.
******** Jej m, Jan Gies, zmar 26 stycznia 1993 roku w Amsterdamie przyp. tum.
Ksik opublikowano pod patronatem Fundacji im. Anne Frank.
Otto H. Frank, jedyny czonek rodziny, ktry przey wojn, i wyczny
spadkobierca crki Anny, zaoy w 1963 roku w Bazylei Fundacj im. Anne Frank
(ANNE FRANK FONDS AFF), mianujc j swoim zapisobiorc. Od mierci Otto
Franka w 1980 roku AFF dziaa jako wykonawca jego woli, upowszechniajc zapiski
Anne i chronic je przed bezprawnym wykorzystaniem. Jej rkopisy s wystawiane
w Domu Anne Frank w Amsterdamie jako jeden z eksponatw wpisanych do
programu Pami wiata UNESCO.
AFF jest fundacj charytatywn, dziaajc zgodnie z prawem szwajcarskim. Jej
czonkowie pracuj nieodpatnie. Przez wiele lat przewodniczy jej kuzyn Anne
Frank, Buddy Elias. Celem AFF jest promowanie dziaalnoci charytatywnej
w duchu Anne i Otto Frankw. Wyranym yczeniem Otto Franka byo to, by AFF
przyczyniaa si do wikszego zrozumienia midzy kulturami i religiami, zachcaa
do dialogu pomidzy modymi ludmi na caym wiecie oraz budowaa pokj.
Wicej informacji o AFF na stronie: www.annefrank.ch

www.annefrank.ch
 DZIECI MAJ PRAWA

Ksika ta zostaa wydana we wsppracy z Fundacj Anne Frank, ktra od 50 lat

angauje si w dziaania na rzecz praw dzieci, edukacji i ograniczania ubstwa na
caym wiecie. Dziki wsppracy Fundacji Anne Frank z UNICEF-em organizacja
ta otrzyma znaczn cz rodkw uzyskanych ze sprzeday ksiki.
Losy Anne Frank oraz jej dziennika s wiadectwem naruszania praw czowieka.
ydowska dziewczynka staa si symbolem milionw dzieci, ktre do dzisiaj padaj
ofiar amania praw czowieka.
Z tego powodu Fundacja Anne Frank w Bazylei wspiera UNICEF, dziaajcy na
rzecz pomocy dzieciom w ramach systemu Organizacji Narodw Zjednoczonych,
promujc w ten sposb uwiadamianie spoeczestw w zakresie praw dzieci
i popierajc globalne wdraanie Konwencji o Prawach Dziecka, uchwalonej przez
ONZ w 1989 roku.
Konwencja o Prawach Dziecka, obejmujca 54 artykuy, skierowana jest do
wszystkich osb poniej osiemnastego roku ycia i opiera si na trzech
podstawowych zasadach: prawie do ochrony, prawie do wsparcia i prawie do
uwzgldniania interesw dzieci.

www.unicef.pl
 Spis treci
Karta tytuowa
Wstp do wydania holenderskiego
Od Tumaczki
Dziennik
Posowie
Dzieci maj Prawa
Karta redakcyjna
 Tytu oryginau
Anne Frank Het Achterhuis, Uitgeverij Bert Bakker Amsterdam 1991
1986 Anne Frank-Fonds, Basel, Zwitserland (TX 1-942-854 7 november 1986)
1986 RijksinstituutvoorOorlogsdocumentatie, Amsterdam (TX 2182757, 28
augustus 1987)

Het Achterhuis. Dagboekbrieven van 14 juni 19421 augustus 1944

Samenstelling Otto H. Frank
1947 Otto Frank (AF 1164, renewed 1974, 578606)
1982 Anne Frank-Fonds, Basel, Zwitserland

Fotografie na pierwszej stronie oraz wewntrz ksiki zostay udostpnione dziki

uprzejmoci Fundacji im. Anne Frank w Bazylei oraz Domu Anne Frank
w Amsterdamie

Projekt okadki: Witold Siemaszkiewicz

Adiustacja: Magorzata Biernacka

Korekta: Bogusawa Wjcikowska

Copyright for the translation by Alicja Oczko

Copyright for the Polish edition by Wydawnictwo Znak, Krakw 2015

ISBN 978-83-240-3061-3

Znak Horyzont
www.znakhoryzont.pl

Ksiki z dobrej strony: www.znak.com.pl

Spoeczny Instytut Wydawniczy Znak, 30-105 Krakw, ul. Kociuszki 37
Dzia sprzeday: tel. 12 61 99 569, e-mail: czytelnicy@znak.com.pl

Plik opracowa i przygotowa Woblink

woblink.com