1

Chyum Laika a Daru Magam Hpung Shingkang

(The Power of the Bible)
Ga Nhpaw
Chyum laika gaw Karai Kasang a daru magam hpung shingkang rawng ai
Karai Kasang a mungga re. Chyum laika hta ka da ai lam ni gaw shinggyim masha ni
a nyan hpaji, myit chye myit chyang hte ka da ai lam n rai; Chyoi Pra ai Wenyi shung
ya ai hte Karai Kasang lata san da ai masha ni hku nna lai wa sai shaning hkying
lahkawng ning jang daram hta ka da ai laika rai nga ai. Ga Shaka Ding Sa hta laika
buk 39 rawng nna, Ga Shaka Ningnan hta laika buk 27 rawng nga ai. Nga ai shara n
bung ai, nga sat nga sa madang n bung ai, amyu n bung ai masha marai 36-40 daram
hpe Karai Kasang a Wenyi shung ya ai hte ka da ai re. Rai tim, Chyum laika ting gaw
Karai Kasang a lam hte Karai Kasang a matsun maroi ga ni hpe ka da ai lam ni hkrai
re. Dai majaw, chyum laika gaw Karai Kasang shi nan ka da ai matsun mungga re ngu
tsun lu nga ai.

I. Chyum Laika gaw asak hte hpung shingkang rawng ai mungga re.
Karai Kasang hpe chye chyang ai gaw htani htana asak lu la na matu re
(Yawhan 17:3). Rai tim, Karai Kasang gaw hpan da ai wa, shinggyim masha gaw
hpan da hkrum ai wa re. Hpan da ai wa sha shi hkum shi shinggyim masha ni chye
chyang wa hkra hpaw shadan dan, tsun dan, shaleng dan ai lam n nga yang shinggyim
masha ni Karai Kasang hte shi a lam n chye chyang lu ga ai. Karai Kasang gaw shi
hkum shi ninggawn tawa shingra tara mahkra hku hpaw shadan dan tim, Madu Yesu
Hkristu hku she grau hkum tsup kup ai hku shinggyim masha ni chye na hkawn
hkrang kam sham manoi manat wa lu na matu shadan dan ai re. Dai Yesu Hkristu a
lam hte, anhte hte rau nga ai, yu lahku bau maka nga ai, hkye hkrang la ai, htani htana
asak jaw ya ai Karai ngu ai hpe, Chyoi Pra ai Chyum Laika hku nna chye la lu
shangun nga ai. Chyoi Pra ai Chyum laika gaw Yesu Hkristu a lam hpaw shaleng dan,
tsun dan ai sha nga, dai Yesu Hkristu hta htani htanna asak rawng nga ai hte, shi hpe
kam sham ai ni yawng htani htana asak lu la na lam hpaw tsun dan nga ai. Teng man
ai Karai Kasang ngu ai kadai? Hpa majaw shinggyim masha ni teng man ai Karai
Kasang hpe kam sham ra ai? Hpa majaw shinggyim masha ni hkye hkrang la ai
chyeju lu la rai ai? N hkru n hkra ai hte sawt ai lam ni hpe gara hku koi gam na hte
dinghpring ai lam hpe gara hku hkan tam asak hkrung na? Karai Kasang sharawng
awng ai asak hkrung lam hte Karai Kasang a man e gara hku daw jau let asak hkrung
na? Htani htana asak ngu ai hpa rai ta? Ngarai ngu ai hpa rai ta? TSadan ngu ai hpa rai
ta? Sumsing mungdan ngu ai hpa rai ta? Karai Kasang a yaw shada da ai mahkyen ni
gaw hpa ni rai ta? etc., ngu ai lam ni hpe chye la lu na matu chyum laika gaw daru
magam hpung shingkang rawng ai hte, asak rawng ai tengman dik ai mungga rai nga
ai.
Mungkan hta laika buk law law wa Karai Kasang a lam, Chyum Laika a lam
ni hpe ka da, tsun sang lang dan da ma ai. Dai laika buk ni wenyi lam hta galu kaba
kung hpan wa na lam a matu garum shingtau ya nga ai. Rai tim, dai laika buk ni gaw
chyum laika a shara hta n mai galai la kau nga ai. Hpa majaw nga yang, dai laika buk
ni gaw Karai Kasang a mungga madung, laika hkum hte ka da ai asak hkrung ai
mungga madung n re. Karai Kasang nan hpaw shaleng dan ai mungga hpe grau
chyena hkawn hkrang la lu na matu karum shingtau ya ai lam ni she re. Chyum laika
na lam ni hpe kahtap lachyum shaleng dan ai laika ni she re. Dai majaw chyum laika
hte ginrun nna hti hka ja ai lam sha n rai yang, akyu n rawng lu ai.
Chyoi Pra ai Chyum Laika hta shinggyim masha hkum ding dek a
matu, nawku hpung a matu, shinggyim masha yawng a matu, ninggawn tawa nga
 2

yawng dang hta a matu Karai Kasang a sharawng awng ai lam ni hpe ka da nga ai.
Anhte Chyoi Pra ai Wenyi a lam woi ai hte shani shagu hti hka ja yang, Karai Kasang
a sharawng awng ai lam ni hpe chye na wa lu ga ai. Anhte kadai rai ga ai ngu ai manu,
sari sadang, ahkaw ahkang, lit lamang ni hpe chye la shangun ai hte, asak hkrung lam
a yaw shada ai lam, ban dung ni hpe chye na hkawn hkrang la lu shangun nga ai.
Karai Kasang anhte hpe kaning re ai wa/jan byin tai shangun mayu ai, hpa baw bungli
ni galaw shangun mayu ai? Nawku hpung a ntsa Karai Kasang hpa baw yaw shada da
ai (sh) hpa baw sasana bungli ni dai ni galaw shangun mayu nga ai? Shinggyim
wuhpawng ni a n tsa Karai Kasang hpa baw yaw shada nga ai? Mungkan nga yawng
dan hta hpe hpan da ai a yaw shada ai lam hpa rai ta? Dai hpe kara hku manu shadan,
yu gawn, kyem mazing, gaw gap ra a ta? ngu ai lam ni hpe matsun da nga ai. Dai
majaw, Karai Kasang a mungga gaw tengman ai Karai Kasang a lam, shinggyim
masha a lam, mungkan a lam ni hpe teng man ai hku chye na shangun ai sha nga, n
hkru n hkra ai nat Satan hpe dang kau shangun lu nga ai hte (I Yawhan 2:14), Yesu
Hkristu hte rau mungkan hpe awng dang ai asak hkrung lam hpe jaw ya nga ai
(Yawhan 16:33) ahkrung nga ai, daru magma rawng ai mungga rai nga ai.

II. Hten mat n chye ai nli hta bai shangai wa shangun nga ai (1 Pet 1:23)
Chyum laika gaw shinggyim masha ni hpe ahkrung nga ai hte htani htana anga
nga ai Karai Kasang a mungga a marang e n si n mat chye ai nli hta bai shangai wa lu
shangun nga ai. Chyum mungga gaw shinggyim masha ni hpe jamna zawn, tinang
hkum a gawng shingyan shingna hpe madun ya nga ai (Yaku 1:23-25). Bai nna,
Chyum mungga gaw ahkrung nga ai hte a- let nga ai rai nna, myit masin hte wenyi
hpe mung, nra hkrihkraw hte laswi hpe mung dinghkren ginhka chye nna, kraw
lawang na myit mamyit hte maw mawn ai hku hpe jeyang hparan lu nga ai (Heb
4:12). Dai majaw chyum mungga gaw shinggyim masha ni hpe yubak lu ai wa, yubak
a shabrai si ai hpe hkam la ra na wa ngu ai hpe shadum ai sha nga, Karai Kasang gaw
Yesu Hkristu a marang e mara hpe dat kau ya ai (Yerimia 31:34) hte yuabak kaw na
shalawt la nga ai (2 Tim 3:16) ngu ai kabu gara shiga hpe jaw ya nga ai.
Light in the Jungle ngu ai laika buk hta Chyurum W.P Myu Sha ni laika n lu,
lu wa hkra mung n shakut ai sha nga lai wa sai. Shan hpyi laika ju sha da ai amyu re
majaw kraw dung myit chye myit chyang hpaji lu ai ni re ngu, myit dik ai hte
shakawng nna nga lai wa sai. Rai tim, kung hpan sai amyu ni, Karai jaw ya ai hpaji
byeng-ya lu ai ni yu yang, shaning 50 ning rai jang mat mat na re ngu tsun ai hpe
hkrum katut lai wa sai re. Hten mat chye ai nli hte nga pra ai amyu tai lai wa shaga ai.
Sasana Sara Kaba Dr. Ola Hanson Chyurum W.P Myu Sha ni kaw sasana sara hku sa
du nna, Jinghpaw laika galaw ya ai hte dai Jinghpaw laika hte Chyoi Pra ai Chyum
Laika gale da ya sai re. Yaw shada ai lam gaw, Chyurum W.P My Sha ni Karai Kasang
hpe chye chyap ai hte hkye hkrang la hkrum ai amyu ni tai let, mungkan hta galu kaba
rawt jat kung hpan ai amyu tai wa na matu re. N hten n mat chye ai Karai Kasang a
mungga nli hta bai shangai wa lu na matu yaw shada ai lam rai nga ai. Dr. Ola Hanson
htet da ai mung ndai chyum munga hpe hti mu, Karai Kasang hpe kam sham mu,
hkan nang hkan sa mu; hti nna yubak hpe koi mu, Karai Kasang sharawng awng ai
lam hpe chye la lu ai hte shi hpe teng man ai hku nawku mu, shaloi shaman chyeju
hkam la lu ai amyu ni tai wa na re, ngu htet da ai re. Sasana Sara ni mungga hte sa du
sharin ya ai majaw anhte myu ni n hten n mat ai galu kaba chye chyang wa saga ai.
Moi Ji Wa ni shanhpyi laika hpe manu n chye shadan ai, akyu kaja nga na re mung n
chye ai. Shanhpyi hku sha chye na ai majaw, kaw si ai shaloi ju adup sha kau sai (sh)
jahten shamat kau sai. Dai ni, Karai Kasang matsan dum lama ai hte mai sau laika pa
kaw ka ai chyum laika bai jaw da sai re. Rai tim yu maya laika buk ni hte n bung ai
 3

hpe chye na let manu shadan ra ga ai. N hten n mat chye ai Karai Kasang a hkrung ai
mungga nli, asak hka hpawk hte bai shangai la nga ai re.
Nkau mi, chyum laika grai mari sharawng ai, tsingda sharawng ai, rai
tim shani shagu n hti ai, mungga lam ni hpe shani shana myit mang ai lam n nga ai,
majaw chyum Laika a lak lai ai chye ju hpa mung n hkam sha lu ma ai. Hkristu hta
masha ningnan n tai wa lu nga ai (II Kor 5:17). Chyum laika hpe shani shagu hti nna,
myit man gai the, Yehowa a tara hta awng nga ai lam n nga ai ai majaw, chyum laik ka
lu da tim, chyum laika na lam ni hpe chye da dam tim, hka kau e hkai ai, shi a aten hta
asi si nna alap mung n nyip ai hpun hte n bung ai ni (Sh.K 1)law law rai nga ga ai.
N kau mi n gawn n sawn di ai majaw yubak tsin yam hkam sha ra ma ai. Ga
shadawn- salik hku gayawp lu ai majaw ga n mai shaga mat ai ni law law nga ga sai.
India na Sadhu Sundar Singh ngu ai wa, chyum laika hpe wan nat ai majaw 3 ya myit
masin hta nji nmu nni nkri jam jau hkam sha ai gaw wan leng lam ntsa baw sa mara
nna si mat mayu hkra yubak hkam sha ra wu ai. Hpang jahtum asak hkrung ai Karai
hpe hkye la na matu dagam shaga ai shaloi Yesu shi hpe shadan dan ai hte sasana sara
kaba tai wa ai re (Sadhu Sundar Singh shi nan ka ai With and Without Christ ngu ai
laika buk kaw sak se hkam da ai lam re).
Nkau mi Chyum Laika hpe lit shaprai hku sha hti ai majaw laklai ai chyeju
hpa mung n hkam sha lu ma ai. Nkau mi gaw ti nang ra ai hku sha lachyum htai la
nna, chyoi pra ai Wenyi a hpaw shadan dan ai hpe n hkam la ai majaw, lam yit ai ni,
masha ni hpe ahtu kataw hpa bayin tai shangun ai ni mung law law rai nga ai. Chyum
mungga gaw asak rawng ai, hpung rawng ai, rai tim, kam sham ai myit hte kyu hpyi
let hti ra ai. Shing n rai jang, tsa dan wa hkan shanut jahten ai kaw, Chyum Laika hpe
n jaw ai hku htai la mat wa nna, hten za ai de du wa mai ai. Ga shadawn- Chyum
Laika hpe shut shai ai hku htai la ai majaw moi de Nhkai Bum kaw Yesu yu wa na hpe
ala ai hpung ni nga lai wa yu sai.
Karai Kasang a mungga hpe shani shagu hti hka ja ai lam n galaw yang Yesu
Hkristu a teng man ai sape n tai lu nga ai. Yesu tsun ai gaw nanhte gaw ngai hkaw
tsun sharin shaga ai ga hpe madat mara hkan sa myit yang gaw, nye a sape ni teng
teng nanhte rai nga myit dai. Teng man ai lam mung nanhte chye lu na marin dai rai
nna, dai teng man ai gaw, nanhte hpe shalawt dat na ra ai (Yawhan 8:31-32) ngu ai rai
nga ai. Sape ni gaw Karai Kasang a mungga hpe shani shagu hti hka ja nna, dai
mungga hte maren shani shagu asak hkrung ra ai. Karai Kasang a mungga hpe
atsawm chye na jang, shani shagu na asak hkrung lam hta Karai Kasang a sharawng
awng ai lam hpe chye na lu na re. Karai Kasang a sharawng awng ai lam hpe chye na
jang Karai Kasang a man e jaw ang ai hku kyu hpyi sit shang lu ai hte, Karai Kasang
kaw na mahtai kaja lu la mai nga ai.
II Tim 3:14-17 hta Chyum Laika hta maju jung nna asak hkrung ai a akyu
chye ju ni gaw (1) hpaji byeng-ya jaw ya ai hte ,Yesu Hkristu hpe kam sham let, hkye
hkrang la ai lam lu la shangun nga ai. (2) Chyum laika gaw Yesu Hkristu a lam hpe
chye la shangun ai hte hkye hkrang la hkrum ai asak hkrung lam ningnan hpe lu la
shangun nga ai. (3) chyum laika gaw Karai Kasang sharawng awng ai shinggyim
masha langai tai wa na matu jahkum shatsup ya nga ai. (4) Chyum laika gaw Karai
Kasang shatsam ai hte ka da ai re majaw, teng man ai lam hpe sharin achyin ya na,
shut ai lam hpe mara madun nna daru sharin ai hte, shut shai ai lam ni hpe mye
shading ya let, jaw ai asak hkrung lam a matu matsun madun ya nga ai (5) Chyum
laika gaw ninggawn tawa ting hte seng ai Karai Kasang a masing tara ni hpe chye na
la lu shangun ai hte, yawng the mahkri shawn matut mahkai let n hpaw n ya shaman
chyeju hpe hkam la lu na matu lam madun ya nga ai.
 4

Yesu Yuda ning baw ningla ni rai nga ai Saduke ni hpe tsun ai hta nanhte gaw,
Chyum Laika hpe mung, Karai Kasang a n-gun atsam hpe mung n chye ai majaw lam
dam mat manit dai (Mt 22:29) ngu nna, shut shai ai hku kam sham mat wa ai lam ni
yawng gaw chyum laika hte Krai Kasang a n-gum atsam hpe n chye ai majaw re ngu
tsun da nga ai. Mungkan a hpaji laika ni, myit sawn ningchyoi (philosophy) laika ni,
hpungtang hpaji (science) laika ni, Hpara shaje ni a matsun maroi hte seng ai laika ni
gaw tengman ai Karai Kasang hpe kam sham manoi manat ai asak hkrung lam hpe n
jaw ya lu nga ai. Hkristan ni gaw chyoi pra ai chyum laika hta maju jung, hti hka ja let
asak hkrung yang she shut shai ai kaw na lawt lu let jaw ai asak hkrung lam hte asak
hkrung lu na re.

Kam sham ai myit hte kyu hpyi ai hte Chyum Laika hpe hti yang, Chyum
mungga gaw yubak lu ai wa, n san seng n chyoi pra ai wa ngu ai hpe mu chye la
shangun nga ai ( Yaku 1:23-25) sha nga, myit su wa shangun ai, n kaja ai lam yawng
hpe koi kau lu shangun ai, pyengding zawn lam woi ai hte asak hkrun lam a matu
nhtoi hpe lu la shangun nga ai (Shakawn Kungdawn 119:100-105). Dai majaw, asak
Hkrung lam hpe galai shai ya lu ai hte Karai Kasang a kasha tai wa shangun lu ai
Karai a mungga nli hte tinang a asak hkrung lam hpe gawgap sa wa ra ai.

III. Karai Kasang a chyoi pra ai masha /amyu masha ni tai wa shangun nga ai.
( I Pet 2:9-10)
Masha gaw tinang a hpaji byen-ya hte, daru magam ahkang aya hte Karai
Kasang hpe n chye lu ai. Dai ni hpaji byeng-ya hta ning tawn ai hpungtang hpaji
ninghkring ni yawng Hkristan ni n rai ma ai. Daru magam ahkang aya lu ai ni yawng
Karai Kasang hpe nawku kam sham ai ni n rai ma ai. Mahtai gaw, hpaji byeng-ya hte
daru magam ahkang aya gaw teng man ai Karai Kasang hpe mu tam shangun ai n re,
Karai Kasang a man e ding hpring ai wa n tai wa shangun lu ai, ngu ai rai nga ai. Yuda
ni jep ai tara shadik ai hte lamik kumla ni hpe yu nna Karai Kasang a man hta
dinghpring ai lam lu la na matu tam ma ai. Heleni ni hpaji byeng-ya hpe tam nna, n
kaja ai hpe yeng seng kau lu let mai kaja ai lam hku asak hkrung lu na matu shakut
ma ai. Dai hku nna hkye hkrang la ai lam lu la na matu tam ma ai. Rai tim dai lam ni
hku masha gaw Karai Kasang a kashu kasha tai wa lu ai n rai. Chyum mungga hta
tsun da ai matsun maroi mungga hte maren, Yesu Hkrsitu hpe kam sham ai hte sha
hkye hkrang la ai chyeju hkam la lu ai hte, Karai Kasang a kashu kasha tai wa lu ga
ai. Karai Kasang a mungga ngu ai chyoi pra ai chyum laika hta rawng ai mungga hpe
kam sham ai ni hpe hkye hkrang la hkrum lu na matu Karai Kasang lajang da ya ai re
(I Kor 1:21-22). Karai Kasang gaw kam sham ai ni hpe Yesu Hkristu hte langai sha
byin tai shangun ai hte, Hkristu gaw anhte a hpaji byeng-ya tai wa shangun sai. Dai
Karai Kasang a hpaji byeng-ya rai nga ai, Hkristu gaw, Shi hpe kam sham ai ni hpe
mung, nsin kata de nna Shi a mau hpa nhtoi de shaga bang nna, lata la ai amyu,
hkawhkam hkinjawng ni, chyoi pra ai amyu baw hte Karai Kasang lahku la ai masha
ni, Karai Kasang a amyu, Karai Kasang a chyeju hkam la lu ai masha ni tai wa
shangun nga ai (I Pet 2:9-10). Anhte myu W.P sha ni hpe mung Ji Nat Jaw ai n sin
htawng kaw na, hkye mawai la ai hte lak san amyu hku mungga nhtoi hta lakawn la
nga ai re. Dai gaw, Karai Kasang a mungga nli hta tu kaba wa ai chyoi pra ai masha
/amyu masha hku mungkan hta Karai a hpung shingkang matu asak hkrung na matu
chyeju jaw ai lam, rai nga ai.
Israela ni a labau hta, wan nat hkungga, mayu hkungga ni hte Karai Kasang a
man e dinghpring shakut ma ai. Tinang a hpaji, ngun atsam hta machyu nna, nga mu
nga mai lam hpe tam ma ai. Myu a shim lam hpe tam ma ai. Rai tim, Karai Kasang
 5

tsun ai gaw Nye a ga madat mu, shingrai yang Ngai gaw nahte a Karai Kasang,
nanhte gaw Nye a amyu tai na myit dai; nanhte nga mu nga mai lu hkra, ngai nanhte
hpe htet da mada hkan nang nga mu (Yeremia 7:23) ngu nna, Israela myu ni yawng
Karai Kasang a mungga hta madat mara asak hkrung na hpe tsun shadum nga ai.
Karai Kasang hpe tsaw ra ai hte Shi a hkang da ai ga hkan nang ai ni hpe prat hkying
mun du hkra ga shaka shagrin nga nna, matsan dum ai myit madun na re (Tara
Jahprang 7:9). Karai Kasang a ga hpe azin ayang madat yang masha amyu nlang hte
hta shagrau la ai hkurm na, mare hta chyeju shaman lu la na, kashu kasha matu mara
hta mung, na lamu ga nsi naisi hta mung, yam nga nlang hte hta mung chyeju hkam la
na. Nhku shang wa yang shaman lu la na, shinggan pru wa yang chyeju shaman lu la
na re (Tara Jahprang 28:1-6).
Dai majaw, Karai Kasang a ga rai nga ai, Chyum Laika hpe hti nna shani
shana myit mang let anhte Chyurum W.P My Sha ni asak hkrung yang, Karai Kasang
hte Shi a sharawng awng ai lam ni hpe grau chye na wa na re. Shaloi Karai Kasang
hpe grau tsaw ra kam sham wa na. Dai zawn Karai Kasang hpe grau grau tsaw ra kam
sham let Shi a matsun maroi ga ni hpe azin ayang hkan nang ai rai yang shaman
chyeju grau lu la wa na re. Karai Kasang manu shadan ai, Karai Kasang lit la ai amyu
hku mungkan hta grau dan dawng wa ai hte, Karai Kasang a hpung shingkang hpe
grau grau shadan shadawng lu ai amyu ni anhte tai wa na ga ai law.

Ga Hpung Dim: Anhte Chyurum W.P Myu Sha ni yawng Chyum Laika a
daru magam hpung shingkang hta manoi manat let Karai Kasang a sali wunli hkam la
lu ai amyu ni tai wa saga law!

Ginlen shalai ai:

Rev. Dr. Lahpai Awng LI (MIT, Insein)