Podstawy anatomii funkcjonalnej.

Zestawienie czynnociowe mini koczyny grnej.

Staw ramienny i stawy obojczyka

Ruchy koczyny grnej, jako caoci odbywaj si w stawach: ramiennym,
barkowo-obojczykowym i mostkowo-obojczykowym. Staw ramienny jest stawem
kulistym, wieloosiowym.
Ruch przodozgicia wykonuj:
misie naramienny - cz obojczykowa (m. deltoideus - pars clavicularis),
misie piersiowy wikszy - cz obojczykowa (m. pectoralis major - pars clavicularis),
misie dwugowy ramienia - gowa krtka (m. biceps brachii - caput breve),
kruczo-ramienny (m. coracobrachialis)
Ruch tyozgicia wykonuj:
misie naramienny- cz grzebieniowa (m. deltoideus - pars spinalis),
misie najszerszy grzbietu (m. latissimus dorsi),
misie oby wikszy (m. teres major),
misie oby mniejszy (.o teres minor),
misie trjgowy ramienia - gowa duga (m. triceps brachii - caput longum).

Ruch odwodzenia ramienia w stawie ramiennym wynosi 90. Dziki moliwoci

rotacji opatki wzgldem eber, mona unie rami do pionu.
Ruch odwodzenia wykonuj:
misie naramienny (m. deltoideus),
misie nadgrzebieniowy (m. supraspinatus),
misie dwugowy ramienia - gowa duga (m. biceps brachii - caput longum),
misie podgrzebieniowy (m. infraspinatus) - cz grna.
Ruchy przywodzenia wykonuj:
misie piersiowy wikszy (m. pectoralis major),
misie najszerszy grzbietu (m. latissimus dorsi),
misie oby wikszy (m. teres major),
misie trjgowy ramienia - gowa duga (m. triceps brachii - caput longum),

1
 Ruch nawracania i odwracania ramienia w caoci wynosi okoo 90. Jednak przy
wspudziale staww promieniowo-okciowych (wzrasta do okoo 120) i obu staww
obojczyka mona wykona prawie peny obrt rki, tzn. okoo 360.
Ruch nawracania wykonuj:
misie podopatkowy (m. subscapularis),
misie piersiowy wikszy (m. pectoralis major),
misie naramienny - cz obojczykowa (m. deltoideus - pars clavicularis),
misie najszerszy grzbietu (m. latissimus dorsi),
misie oby wikszy (m. teres major).
Ruch odwracania wykonuj:
misie podgrzebieniowy (m. infraspinatus),
misie oby mniejszy (m. teres minor),
misie naramienny - cz grzebieniowa (m. deltoideus - pars spinalis).

Saw okciowy
Pod wzgldem czynnociowym staw okciowy jest stawem zoonym. W osi
poprzecznej zachodz ruchy zgicia i prostowania przedramienia. W pooeniu
maksymalnego zgicia rami i przedrami tworz kt okoo 140. Zakres ruchw
obrotowych przedramienia wynosi od 120 do 140.
Ruch zgicia stawu okciowego wykonuj:
misie dwugowy ramienia (m. biceps brachii),
misie ramienny (m. brachialis),
misie ramienno-promieniowy (m. brachioradialis),
misie prostownik promieniowy dugi nadgarstka (m. extensor earpi radialis longus),
misie nawrotny oby (m. pronator teres),
misie zginacz promieniowy nadgarstka (m. flexor earpi radialis),
Ruch prostowania stawu okciowego wykonuje:
- misie trjgowy ramienia (m. triceps brachii).
Ruch odwracania przedramienia wykonuj:
misie dwugowy ramienia (m. biceps brachii),
misie odwracacz (m. supinator),
misie ramienno-promieniowy (m. brachioradialis),

2
Ruch nawracania przedramienia wykonuj:
misie nawrotny oby (m. pronator teres),
misie nawrotny czworoboczny (m. pronator quadratus),
misie zginacz promieniowy nadgarstka (m. flexor carpi radialis),
misie ramienno-promieniowy (m. brachioradialis.

Zestawienie czynnoci mini koczyny dolnej

Staw biodrowy
Staw biodrowy jest stawem prostym, kulisto-panewkowym, wieloosiowym.
Ograniczeniem swobody ruchu w stawie biodrowym s bardzo gbokie osadzenie
gowy koci udowej w panewce, silna, napita torebka stawowa, mocne wizada
stawowe. Ruch zgicia dochodzi do 120, podczas gdy zakres ruchu prostowania, czyli
zgicia do tyu, wynosi zaledwie 15. W pooeniu lekkiego odwiedzenia uda zakres
ruchu zgicia i prostowania powiksza si do 165.

Ruch zginania uda w stawie biodrowym wykonuj:

misie biodrowo-ldwiowy (m. iliopsoas),
misie prosty uda (m. rectus femoris),
misie napracz powizi szerokiej (m. tensor fasciae latae),
misie krawiecki (m. sartorius),
misie przywodziciel dugi (m. adductor longus),
misie poladkowy redni (m. gluteus medius) - cz przednia,
misie poladkowy may (m. gluteus minimus) - cz przednia.
Ruch prostowania uda w stawie biodrowym wykonuj:
misie poladkowy wielki (m. gluteus maximus),
misie przywodziciel wielki (m. adductor magnus) - cz tylna,
misie pboniasty (m. semimembranosus),
misie dwugowy uda - gowa duga (m. biceps femoris - caput longus),
misie pcignisty (m. semitendinosus),
misie poladkowy redni (m. gluteus medius) - cz tylna,
misie poladkowy may (m. gluteus minimus) - cz tylna,

3
Ruchy odwodzenia uda wykonuj:
misie poladkowy redni (m. gluteus medius),
misie poladkowy may (m. gluteus minimus),
misie napracz powizi szerokiej (m. tensor jasciae latae),
misie prosty uda (m. rectus jemoris),
misie krawiecki (m. sartorius).

Ruchy przywodzenia uda wykonuj:

misie przywodziciel wielki (m. adductor magnus),
misie poladkowy wielki (m. gluteus maximus),
misie biodrowo-ldwiowy (m. iliopsoas),
misie przywodziciel krtki (m. adductor brevis),
misie przywodziciel dugi (m. adduetor longus),

W postawie prawidowej zakres ruchu odwracania wynosi okoo 15, nawracania

35. Ruchy rotacyjne koci udowej towarzysz zazwyczaj ruchom zginania
i prostowania.

Ruch odwracania uda wykonuj:

misie poladkowy wielki (m. gluteus maximus),
misie poladkowy redni - cz tylna (m. gluteus medius),
misie poladkowy may - cz tylna (m. gluteus minimus),
misie biodrowo-ldwiowy (m. iliopsoas),
misie krawiecki (m. sartorius),
misie prosty uda (m. reetus femoris),
Ruch nawracania uda wykonuj:
misie poladkowy redni - cz przednia (m. gluteus medius),
misie poladkowy may - cz przednia (m. gluteus minimus),
misie pcignisty (m. semitendinosus),
misie pboniasty (m. semimembranosus),

Staw kolanowy
Zakres ruchu zgicia w stawie kolanowym wynosi 160-170, natomiast
prostowanie od 0 do -5.

4
Ruch zginania podudzia w stawie kolanowym wykonuj:
misie pboniasty (m. semimembranosus),
misie pcignisty (m. semitendinosus),
misie dwugowy uda (m. biceps femoris),
misie smuky (m. gracilis),
misie krawiecki (m. sartorius),
misie brzuchaty ydki (m. gastrocnemius),

Ruch prostowania podudzia w stawie kolanowym wykonuj:

misie czworogowy uda (m. quadriceps femoris),
misie napracz powizi szerokiej uda (m. tensar fasciae latae).

Ruchy rotacyjne mona wykona tylko przy zgitym stawie kolanowym. W stanie
wyprostu, a take podczas maksymalnego zgicia, ruchy obrotowe s niemoliwe do
wykonania. Ruch nawracania podudzia, wynosi 20-30, ruch odwracania 40-45. Ruchy
obrotowe hamowane s przez wizada poboczne oraz wizada krzyowe stawu
kolanowego. Wszystkie minie zginajce podudzie s rwnoczenie miniami
wykonujcymi ruchy obrotowe.

Ruch odwracania podudzia w stawie kolanowym wykonuj:

misie dwugowy uda (m. biceps femoris),
misie napracz powizi szerokiej (m. tensor fasciae latae),
misie brzuchaty ydki - gowa przyrodkowa (m. gastrocnemius).

Ruch nawracania podudzia w stawie kolanowym wykonuj:

misie pboniasty (mo semimembranosus),
misie pcignisty (mo semitendinosus),
misie smuky (mo gracilis),
misie krawiecki (m. sartorius),
misie brzuchaty ydki - gowa boczna (m. gastrocnemius).

5
Stawy stopy
Stawy skokowe
Stawy tworz zesp staww skokowych, dzielimy na: staw skokowy grny
i staw skokowy dolny. Staw skokowy grny, czyli staw skokowo-goleniowy, jest
stawem zoonym, bloczkowym. Ruchy w stawie skokowym grnym umoliwiaj
zgicie stopy ku grze i ku doowi. czny zakres zgicia grzbietowego
i podeszwowego w stawie skokowym grnym wynosi okoo 40-50. Zakres ruchw
zgicia stopy powiksza si przy wspudziale staww skokowych dolnych do 100.
Staw skokowy dolny skada si z dwch odrbnych anatomicznie staww: stawu
skokowego tylnego, czyli stawu skokowo-pitowego oraz ze stawu skokowego
przedniego, czyli skokowo-pitowo-dkowego. Zakres ruchw odwodzenia
i przywodzenia jest nieduy i wynosi okoo 30. Wielko ruchw obrotowych take nie
przekracza 30.

Ruch podeszwowego zginania stopy wykonuj:

misie trjgowy ydki (m. triceps surae),
misie zginacz dugi palucha (m. flexor hallucis longus).
misie zginacz dugi palcw (m. flexor digitorum longus),
misie piszczelowy tylny (m. tibialis posterior),
Ruch grzbietowego zginania stopy wykonuj:
misie piszczelowy przedni (m. tibialis anterior),
misie prostownik dugi palcw (m. extensor digitorum longus),
misie prostownik dugi palucha (m. extensor hallucis longus),

Zestawienie czynnoci mini krgosupa

czny zakres ruchw prostowania i zginania krgosupa wynosi u czowieka
170-250, przy czym zakres zgicia do przodu jest wikszy ni ku tyowi. Ruchy zgicia
do przodu i ku tyowi zachodz gwnie w czci szyjnej i ldwiowej krgosupa.

Minie zginajce krgosup do przodu:

misie prosty brzucha (m. rectus abdominis),
misie skony zewntrzny brzucha (m. obliquus externus abdominis),
misie skony wewntrzny brzucha (m. obliquus internus abdominis),
misie ldwiowy wikszy (m. psoas major).

6
Minie prostujce krgosup oraz zginajce do tyu:
misie prostownik grzbietu (m. ereetor spinae),
misie pkolcowy (m. semispinalis),
misie kolcowy (m. spinalis),
misie patowaty (m. splenius),
misie wielodzielny (m. multijidus).

Ruchy zginania bocznego krgosupa s ruchami asymetrycznymi dookoa osi

strzakowej. U czowieka czny zakres ruchw bocznych krgosupa wynosi okoo 1100
W zgiciu bocznym, czynnikami hamujcymi s wizada oraz minie antagonistyczne.
W ruchach zgicia bocznego najczciej uczestnicz zarwno zginacze, jak i prostowniki
krgosupa.
Minie zginajce krgosup w bok:
misie skony zewntrzny brzucha (m. obliquus externus abdominis),
misie skony wewntrzny brzucha (m. obliquus internus abdominis),
misie prostownik grzbietu (m. eredor spinae),
misie czworoboczny ldwi (m. quadratus lumborum),

Minie oddechowe
Podczas spokojnego oddychania w obu pozycjach: wdechu i wydechu udzia bior
minie minie midzyebrowe zewntrzne i wewntrzne oraz przepona. Natomiast
w czasie intensywnego oddychania niezbdna jest wiksza sia mini, tzw.
pomocniczych, czyli tych, ktre przyczepiaj si do eber i krgw.
Minie wdechowe:
przepona (diaphragma),
minie midzyebrowe zewntrzne (mm. intercostales externi).
misie zbaty tylny grny (m. serratus posterior superior),
misie prostownik grzbietu (m. erector spinae),
Minie wydechowe
minie midzyebrowe wewntrzne (mm. intercostales interni),
misie poprzeczny klatki piersiowej (m. transversus thoracis).
misie poprzeczny brzucha (m. transversus abdominis),
misie zbaty tylny dolny (m. serratus posterior inferior),

7
Minie toczni brzusznej
Rwnoczesny skurcz przepony wraz z miniami powok brzucha wytwarza
toczni brzuszn (prelum abdominis), ktra powoduje zmniejszenie objtoci trzewi oraz
wzrost cinienia w jamie brzucha, co ma wane znaczenie w podstawowych
czynnociach fizjologicznych, takich jak: oddawanie moczu i stolca oraz w czasie
porodu, wymiotw, kaszlu. Do najsilniejszych mini toczni brzusznej nale:
przepona (diaphragma),
misie poprzeczny brzucha (m. transversus abdominis),
misie skony zewntrzny brzucha (m. obliquus externus abdominis),
misie skony wewntrzny brzucha (m. obliquus internus abdominis),
misie prosty brzucha (m. rectus abdominis),
minie krocza, tworzce przepon miednicy (diaphragma pelvis)
[Bochenek A. 2009, Ignasiak Z. 2002].

Zestawienie gwnych mini grzbietu.

- misie czworoboczny (m. trapezius) - skada si z trzech czci: zstpujcej,
poprzecznej i wstpujcej. Skurcz obustronny caego minia zblia opatki do
krgosupa, natomiast skurcz czci grnej unosi barki do gry, lub gdy s
ustabilizowane pochyla gow do tyu.
- misie najszerszy grzbietu (m. latissimus dorsi) silnie przywodzi, tyozgina
i nawraca rami w stawie ramiennym. Uniesione rami silnie opuszcza, czyli
prostuje.
- minie rwnolegoboczne (rhomboidei) dziel si na rwnolegoboczny
mniejszy i wikszy, lecz funkcjonalnie stanowi jedno. Zbliaj opatki do
krgosupa jednoczenie unoszc j do gry.
- misie prostownik grzbietu (m. erector spinae) dzieli si na misie
biodrowo-ebrowy oraz najduszy. Obustronny skurcz prostuje i tyozgina
krgosup, jednostronny skurcz zgina krgosup bocznie. Oddziauj rwnie na
gow prostuj i tyo zgina.

Zestawienie gwnych mini klatki piersiowej.

- misie piersiowy wikszy (m. pectoralis major) skada si z trzech czci:
obojczykowej, mostkowo-ebrowej i brzusznej. Skurcz caego minia wysuwa
rami do przodu i przywodzi ku sobie. Jest silnym przywodzicielem

8
 i nawracaczem ramienia w stawie ramiennym. Skurcz czci grnej minia
wysuwa rami do przodu.
- misie piersiowy mniejszy (pectoralis minor) wysuwa obrcz koczyny
grnej do przodu i w d. Obnia ca obrcz koczyny grnej, tym samym oddala
opatki od krgosupa.
- misie zbaty przedni (serratus anterior) dzieli si na cz grn i doln.
Skurcz caego minia dociska opatk do eber, przesuwa j w bok i do przodu.
Zapobiega odsuniciu si brzegu przyrodkowego opatki od eber. Skurcz czci
dolnej ciga kat dolny opatki bocznie i ku przodowi, dziki czemu mamy
moliwo uniesienia ramienia ponad poziom, do pionu.
- minie midzyebrowe zewntrzne (intercostales externi) s gwnymi
miniami wdechowymi, gdy unosz ebra ku grze.
- minie midzyebrowe wewntrzne (intercostales interni) s gwnymi
miniami wydechowymi, gdy obniaj ebra ku doowi.
- przepona (diaphragma) jest gwnym miniem wdechowym. Podczas skurczu
obnia si, ciskajc trzewia, dziki czemu zwiksza rozmiar jamy klatki
piersiowej, czyli powierzchni oddechowej.

Zestawienie gwnych mini koczyny grnej.

- misie naramienny (m. deltoideus) skada si z trzech aktonw, przedniego
(obojczykowego), rodkowego (barkowego) i tylnego (grzebieniowego). Skurcz
caego minia odwodzi rami w stawie ramiennym, natomiast wyizolowany
skurcz czci przedniej przodozgina i nawraca, czci tylnej tyozgina i odwraca
rami w stawie ramiennym.
- misie nadgrzebieniowy (m. supraspinatus) odwodzi rami w stawie
ramiennym.
- misie dwugowy ramienia (m. biceps brachii) jest miniem dwustawowym.
Gwne dziaanie tego minia jest skierowane na staw okciowy, gdzie silnie
zgina i odwraca przedrami. W dziaaniu na staw ramienny, gowa duga
wspomaga odwodzenie, a gowa krtka przodozgicie ramienia w stawie
ramiennym.
- misie ramienny (m. brachialis) zgina przedrami w stawie okciowym.
- misie trjgowy ramienia (m. triceps brachii) prostuje przedrami w stawie
okciowym. Gowa duga przywodzi i prostuje rami w stawie ramiennym.

9
 - misie ramienno promieniowy (brachioradialis) zgina przedrami w stawie
okciowym, ponadto ustawia przedrami w pozycji neutralnej, czyli w uchwycie
motkowym.
- misie zginacz promieniowy nadgarstka (m. flexor carpi radialis) jest
miniem dwustawowym. Zgina doniowo rk i odwodzi w kierunku
promieniowym (na zewntrz), ponad to zgina i nawraca przedrami w stawie
okciowym.
- misie zginacz okciowy nadgarstka (m. flexor carpi ulnaris) jest miniem
dwustawowym. Zgina doniowo rk i odwodzi w kierunku okciowym (do
rodka), ponad to zgina przedrami w stawie okciowym.
- misie zginacz powierzchowny palcw (m. flexor digitorum superficialis) jest
miniem wielostawowym. Zgina doniowo rk wraz z palcami oraz przedrami
w stawie okciowym.
- misie prostownik palcw (m. extensor digitorum) jest miniem
wielostawowym. Prostuje grzbietowo rk i palce, ponad to sabo zgina
przedrami w stawie okciowym.

Zestawienie gwnych mini koczyny dolnej.

- misie biodrowo-ldwiowy (iliopsoas) jest najsilniejszym zginaczem uda
w stawie biodrowym, ponad to przywodzi i odwraca udo.
- misie poladkowy wielki (gluteus maximus) jest najsilniejszym
prostownikiem uda w stawie biodrowym i tyo-zginaczem, ponad to przywodzi
i odwraca udo. Przy ustabilizowanych koczynach wysuwa miednic do przodu.
- misie poladkowy redni i may (gluteus medius at. minimus) najsilniejsz
i gwn ich funkcj jest odwodzenie uda w stawie biodrowym, dodatkowo
wikszo wkien tego minia zgina i nawraca udo. Przy ustabilizowanych
koczynach pochylaj miednic bocznie.
- misie przywodziciel dugi (m. adductor longus) silnie przywodzi, sabo zgina
i odwraca udo w stawie biodrowym.
- misie przywodziciel krtki (m. adductor brevis) silnie przywodzi, sabo
zgina i odwraca udo w stawie biodrowym.
- misie przywodziciel wielki (m. adductor magnus) dzieli si na cz
przedni i tyln. Cz przednia przywodzi, zgina i odwraca udo w stawie
biodrowym, natomiast cz tylna prostuje, nawraca i rwnie przywodzi udo.

10
 - misie smuky (m. gracilis) jest miniem dwu stawowym. W dziaaniu na
staw kolanowy zgina i nawraca podudzie, natomiast w dziaaniu na staw biodrowy
przywodzi, odwraca i sabo zgina udo.
- misie czworogowy uda (quadriceps femoris) gwna funkcja tego minia
przekada si na prostowanie podudzia w stawie kolanowym. W skad tego
minia wchodzi rwnie m. prosty uda, ktry jest miniem dwu stawowym.
W stawie biodrowym zgina, odwodzi i odwraca udo.
- misie dwugowy uda (m. biceps femoris) jest miniem dwu stawowym.
W dziaaniu na staw kolanowy zgina i odwraca podudzie, natomiast gowa duga
tego minia prostuje, przywodzi i odwraca udo w stawie biodrowym.
- misie pcignisty (m. semitendinosus) jest miniem dwu stawowym.
W dziaaniu na staw kolanowy zgina i nawraca podudzie, natomiast w stawie
biodrowym prostuje i sabo przywodzi udo.
- misie trjgowy ydki (m. triceps cruris) skada si z minia brzuchatego
ydki oraz paszczkowatego i jest miniem dwu stawowym. Gwn jego funkcj
jest zginanie podeszwowe stopy (dociskanie stopy do podoa) oraz odwracanie
i przywodzenie. W dziaaniu na staw kolanowy sabo zgina rotuj podudzie.
- misie piszczelowy przedni (m. tibialis anterior) najsilniej zgina grzbietowo
stop, przywodzi j i odwraca. Odgrywa wan rol w utrzymaniu wysklepienia
stopy.
- misie piszczelowy tylni (m. tibialis posterior) jest najsilniejszym
odwracaczem i przywodzicielem stopy, sabiej zgina podeszwowo stop.
Odgrywa wan rol w utrzymaniu wysklepienia stopy.
- misie strzakowy dugi (m. peroneus longus) silnie nawraca i odwodzi stop
oraz zgina podeszwowo. Odgrywa wan rol w utrzymaniu wysklepienia stopy.

Zestawienie gwnych mini jamy brzusznej

- misie skony zewntrzny brzucha (m. obliquus externus abdominis)
obustronny skurcz tego minia zgina tuw ku przodowi oraz unosi miednic.
Jednostronny skurcz skrca tuw w przeciwn stron.
- misie skony wewntrzny (m. obliquus internus abdominis) obustronny
skurcz tego minia zgina tuw ku przodowi oraz unosi miednic. Jednostronny
skurcz skrca tuw w t sam stron. Dziaajc z powyszym zgina tuw
bocznie.

11
 - misie poprzeczny brzucha (m. transversus abdominis) skurcz tego minia
zwa objto jamy brzusznej, doprowadzajc do zwikszenia cinienia w niej
panujcego (podczas wcigania brzucha), wytwarzajc m.in. z przepon toczni
brzuszn.
- misie prosty brzucha (m. rectus abdominis) obustronny skurcz tego minia
zgina tuw ku przodowi oraz silnie unosi miednic.

Zestawienie gwnych mini tworzcych toczni brzuszn

do mini wytwarzajcych toczni brzuszn zalicza si gwnie: przepon, misie
poprzeczny brzucha, minie dna miednicy, tworzce toczni miednicy (m. dwigacz
odbytu, m. guziczny). Dodatkowo bardzo wanymi s: misie prosty brzucha,
skony zewntrzny i wewntrzny brzucha. Tocznia brzuszna wytwarza zwikszone
cinienie w jamie brzusznej, co umoliwi defekacj oraz parcie podczas porodu. W
sporcie peni bardzo wan funkcj, gdy odcia w znacznym stopniu obcienia
krgosupa (nacisk na krki midzykrgowe), co jest bardzo istotne podczas wicze
siowych i nie tylko, gdy krgosup jest naraony na przecienia. [Bochenek A. 2009,
Ignasiak Z. 2002].

Literatura zalecana
1. Bochenek A., Reicher M. Anatomia Czowieka, PZWL, Warszawa 2009.
2. Ignasiak Z., Janusz A., Jarosiska A. Anatomia czowieka, AWF, Wrocaw 2002.
3. Kopf-Maier P. Atlas anatomii czowieka. PZWL, Warszawa 2002.
4. Schunke M., Schulte E., Schumacher U. Prometeusz. Atlas anatomii czowieka.
MedPharm Polska 2008.

12