Professional Documents
Culture Documents
fortheProductionofOrganicOliveOil
2015-1-TR01-KA202-022526
Modl:Yerelzeytineitleri-KIBRIS
Hazrlayan:EurosuccessConsulting
indekiler
Giri 2
1.Kbrslladoelia 4
2.Koroneiki(Lianolia) 7
3.AmfissaVoliotiki(Konservolia) 9
4.Kalamata 10
5.Manzanilla 12
6.Pikoual 14
7.Diereitler 15
Kaynaklar 16
FundedbytheErasmus+ProgramoftheEuropeanUnion.However,EuropeanCommissionandTurkishNationalAgency
cannotbeheldresponsibleforanyusewhichmaybemadeoftheinformationcontainedtherein.
Giri
Neolitik dnemden (M.. 6 bin) gnmze kadar zeytin aalar Kbrs'n sakinleri ile
birlikte sadece krsalda deil kentlerde de var olmutur. Evlerin bahelerinde, Kbrs'n
sevilen geleneksel aalarn yan yana grebilirsiniz: limon aac ve zeytin aac. Zeytin
aac yetitiricilii M.. 2 bin yllarnda balamtr, ancak adadaki zeytinyan retimine
ilikin en erken kant, yerleim yerlerinde ve tapnaklarda kefedilen en eski zeytin
preslerinin ait olduu M.. 13. Yzyl sonlarna kadar uzanmaktadr (Hadjisavvas 1992 ve
Hadjisavvas 1996, 59-63). Antika Kbrs', zeytin ve zeytinya bakmndan zengin bir
yer olarak bilinirdi, Strabo'ya gre bereketli olarak ifade edilen Kbrs zeytinya hafif ve
kolaycasindirilebildiindenokrabetgrrd(Strabo14.6.5).
Zeytin aac dayankl ve uzun mrldr (Grsel 1). Kbrs'ta ok eski zeytin aalar
bulunmakta ve ounun gvdeleri geni oyuklarla doludur. Frankoelies (Frank zeytini)
adl zeytinlerin gemii, Frank ynetimine (1191-1489) kadar giderken bir baka zeytin
aac eidi ise apostolitzi (havari) olarak adlandrlmaktadr. nk geleneklere gre bu
aalarn, havariler Paul ve Barnabas'n Kbrs'ta kaldklar sre boyunca yere atm
olduklarzeytinekirdeklerindenmeydanageldiineinanlmaktadr(Aristidou1986,53).
ncelikli olarak tarma dayanan ekonomilerde, Kbrs'ta olduu gibi, zeytinya bir gda
maddesi olarak budaydan sonra ikinci sray almtr. Bu nedenle, blgeler aras
alveriler esastr ve gezici tccarlar ve hatta reticiler, zeytinya ile tahl takas
etmekteydi.
Kbrs'n geleneksel toplumunda, zellikle krsal kesimlerde, en azndan 20. Yzyln
ortalarna kadar retim, sanayi ncesi seviyede kalmtr. Bu nedenle, o yln zeytin ve
zeytinya hazrl aalarn yetitirilmesi, meyve toplama ve zeytinyann sanayi
ncesindeki zeytinya iletmeleri ve preslerinde ekstraksiyonunu ieren gerek bir
mcadeleydi.
Meyvenin kk ve narin olduu bahardaki ieklenme dnemi, retim iin ok
nemlidir. Tsakkistes (ekite) olacak yeil zeytinlerin Austos aynda toplanmasyla
meyve
hasadbalamaktayd.
Ya karma sreci ok zahmetliydi ve baz alanlarda ak havada dierlerinde ise bina
iindeki zel tesislerde iki aamal olarak gerekletirilirdi. lk aama, meyvenin dairesel
bir ta zerinde silindirik deirmen tann dik bir konumda dndrlmesiyle
ezilmesiydi. Deirmen ta direi itilerek evrilirdi, dier bir deyile direk deirmenin
2
FundedbytheErasmus+ProgramoftheEuropeanUnion.However,EuropeanCommissionandTurkishNationalAgency
cannotbeheldresponsibleforanyusewhichmaybemadeoftheinformationcontainedtherein.
tann yatay eksenini olutururdu. Bu ilem erkekler ya da hayvanlardan yardm alarak
yaplrd.
En karakteristik Kbrs zeytini tsakkisti (ekite)dir, (Grsel 5) ve u ekilde hazrlanr:
yeil zeytinler tala hafife ezilir ve acl gidinceye kadar gnde iki kez deitirmek
zere su ile kaplarlar. Sonra zeytinleri tuzlu su ve limon suyu ile kavanozlara koyarlar.
Servis etmeden nce zeytinler, ince doranm sarmsak, ezilmi kini tohumu,
zeytinya,incedilimlenmilimonvelimonsuyuilehazrlanr(Evangelatou,35-36).
Mavrolado iin geerli olmasa bile yararl zellikleri hakknda dzenli bilginin ortaya
k ile srekli gelimi olan zeytinya, gnmzn beslenme dzeninde nemli bir yer
tutmaya devam ediyor. Son yllarda eitli bitkisel yalarn yaygn kullanm olmasna
ramen Kbrsllarn aklnda "iyi ya" olarak zeytinya konumunu aynen korumaktadr.
Yurtdna ihra edilen Kbrs zeytinyann yan sra ounlukla Yunanistan'dan ithal
edilen zeytinya da tketilmektedir. Ekonomi Bakanl statistik Hizmetleri'nin
verilerine gre 2002 ylnda 12,219 kg, 2003 ylnda ise 25,976 kg zeytinya ithal
edilmitir. Ayn yllarda ihra edilen Kbrs zeytinya ise 766,791 ve 1,572,975 kga
ulamtr. 2003-2004'te zeytinyann yerelde retim miktar 4,500 ton (ton=1000 kilo)
ve 2004-2005'te ise 6,000 tondur. Piyasadaki zeytinya bolluuna ramen, Kbrslnn
kendisine miras kalm kk zeytin korusunu ya da bahesinde, avlusunda yer alan
birka zeytin aacn yetitirmeyi bugn hala arzuladn bahsetmekte yarar var. Hasat
iin iilik maliyeti ve zeytinya iletmelerinin cretleri hesaplanrsa bu baheler
ekonomik adan karl durumda deildir. Bu nedenle de genellikle aile ve arkadalar
hasat iin harekete geirilir ve meyveler artk modern ve otomatik olan skm tesislerine
tanr.
3
FundedbytheErasmus+ProgramoftheEuropeanUnion.However,EuropeanCommissionandTurkishNationalAgency
cannotbeheldresponsibleforanyusewhichmaybemadeoftheinformationcontainedtherein.
4
FundedbytheErasmus+ProgramoftheEuropeanUnion.However,EuropeanCommissionandTurkishNationalAgency
cannotbeheldresponsibleforanyusewhichmaybemadeoftheinformationcontainedtherein.
Kbrs'taYerelZeytineitleri
Yeni bir zeytinlik tesisi iin eit seimi birok faktre baldr. nemli bir seim kriteri,
meyvenin amalanan kullanmdr, rnein zeytinya, sofra zeytin veya her ikisinin
birlikte retimi iin. Dahas, tketici tercihleri rnn eilimlerini ve ynlerini
gsterebilir. Her eidin geliimi ve yetitirme ekli uygulanan dikim sistemini belirler.
Son olarak, zeytin bahesine zg koullar (mikroklima, don, rzgar, nem, sulama
suyunun nicelii ve kalitesi vd.) ve eidin zararl ve hastalklara kar duyarll / direnci
dikkate alnmaldr. Meyvenin ortalama arlna bal olarak, zeytin eitleri
kategoriye ayrlr: 2.6 grama kadar meyve arl olan daha kk meyveli, 2.7-4.2 gram
arasndaolanmeyvearlolanlarortave4,3gramnzerindeolanirimeyveliler.
Kbrs'ta her kategoride de zeytin eitleri yetimektedir. En nemlileri aada
belirtilmitir.
1.Kbrslladoelia
Orta irilik kategorisinden olan bu zeytin eidi, Kbrs'taki ana eittir. Yksek scakla ve
dk toprak nemine adapte olan ve farkl toprak trlerinde yetiebilen eski bir eittir.
ieklenme ve meyve tutumu srasnda toprak nemi ve hava koullarndan nemli
lde etkilenmesi ve periyodisite gstermesi nedeniyle retimi istikrarl deildir.
ieklenme ve gbreleme, gney rzgarlar, siroko (Akdeniz'den esen scak rzgar),
bulutlar, sis ve yksek nem gibi olumsuz hava koullarndan etkilenmektedir. Ayrca
dlleme,nemlivescakrzgarlar
ilesisvekuraklktanolumsuzetkilenmektedir.
Kbrsl ladoelias aalar orta ykseklie kadar geliip ta ap 6 ile 8 metre arasnda bir
genilie erimektedir. iekte dkm gzlense de iyi byr. ieklerin salkm eklinde
olmas nedeniyle bir ile meyveyi birbirine yakn balar. Erken olgunlaan eitlerden
olup meyve vermeye alak blgelerde Kasm-Aralk banda, tepelerde ise Ekim sonu ve
Kasm aynn balarnda balar. Meyve olgunlatktan sonra aa zerinde olduka iyi
korunur. Meyvenin ya ierii yaklak % 22'dir, bu nedenle temel olarak ya retimi iin
kullanlr, ama ayn zamanda yeil ve siyah olarak sofralk amal da kullanlr. Ancak
Kbrsl ladoelias'n en nemli zellii yann lezzetidir, bu nedenle dnyann en
aromatikzeytineitlerindenbiriolarakkabuledilmektedir.
Bakteri Pseudomonas savastanoi'nin neden olduu zeytin dal kanseri hastalna kar
direnlidir. Ayn zamanda, sulama suyunun tuzluluu ve kuraklk gibi olumsuz koullara
kar da direnlidir, ancak zeytin sinei, zeytin gvesi, halkal leke gibi hastalk ve
zrarllara kar duyarldr. Sulanan tarlalarda verticillium solgunluuna kolayca yakalanr.
Antik zamanlardan beri yetitirilen Kbrsl bir eit olarak, farkl tipleri toplanm ve
5
FundedbytheErasmus+ProgramoftheEuropeanUnion.However,EuropeanCommissionandTurkishNationalAgency
cannotbeheldresponsibleforanyusewhichmaybemadeoftheinformationcontainedtherein.
incelemitir. Yaplan almalarda byk genetik eitlilik bulunmu ve ne kan
zelliklerindefarklklonlartespitedilmitir.
6
FundedbytheErasmus+ProgramoftheEuropeanUnion.However,EuropeanCommissionandTurkishNationalAgency
cannotbeheldresponsibleforanyusewhichmaybemadeoftheinformationcontainedtherein.
7
FundedbytheErasmus+ProgramoftheEuropeanUnion.However,EuropeanCommissionandTurkishNationalAgency
cannotbeheldresponsibleforanyusewhichmaybemadeoftheinformationcontainedtherein.
2.Koroneiki(Lianolia)
8
FundedbytheErasmus+ProgramoftheEuropeanUnion.However,EuropeanCommissionandTurkishNationalAgency
cannotbeheldresponsibleforanyusewhichmaybemadeoftheinformationcontainedtherein.
3.AmfissaVoliotiki(Konservolia)
9
FundedbytheErasmus+ProgramoftheEuropeanUnion.However,EuropeanCommissionandTurkishNationalAgency
cannotbeheldresponsibleforanyusewhichmaybemadeoftheinformationcontainedtherein.
4.Kalamata
Geni meyveli, Yunan sofra zeytin eitlerindendir ve ounlukla, ismini ald Kalamata
blgesinde ve daha az lde de olsa Yunanistan'n dier blgelerinde yetimektedir.
Aa kuvvetli ve dik geliir, orta bir ykseklie sahiptir. Yapraklar ok geni olup sert
oluklu ve st yzeyi katlanm kenarl iken alt grimsi koyu yeildir. Meyvesi, 5-6 gram
arlnda, sivri ve kavisli, Aetonycholia olarak adlandrlan zm ekirdei "Aetonychi"
gibi byktr. Meyve eti serttir. Zeytin meyvesinin ekirdei iri, uzun ve kavislidir.
Zeytinin et/ekirdek oran 8-10:1'dir. Meyve solgun krmzms renktedir ve
olgunlatnda koyu siyah olmaktadr, konserve edilerek muhafaza edilmektedir. Kasm
- Aralk aylarnda olgunlar. Meyve ya ierii% 17 ile %19 arasnda olup mkemmel
kalitededir. Yksek kaliteli siyah zeytin retimi iin kullanlan bir zeytin eididir.
Genellikle, kaliteli, dayankl ve orta derecede verimli bir eittir. Su istei olup, toprak
tuzluluuna dayankldr. Dikimden sonra meyveye yatana kadar aacn yeterli
bykle eriebilmesi, yeterli meyve iriliinin salanmas iin yksek verim yllarnda,
sulamaya ihtiya duyar. Ar rn yk ve kk meyve oluumunun nlenmesi iin,
verimli yllarda sert budanmas nerilir. Hem dzlklerde hem de 600 metreye kadar
engebeli arazilerde yetitir, ancak yksek arazilerdeki aalarn meyveleri daha kaliteli
olmaktadr. Zeytin sinei saldrlarna ve halkal lekeye ve orta derecede de verticillium
solgunluunakardirenlidir.
10
FundedbytheErasmus+ProgramoftheEuropeanUnion.However,EuropeanCommissionandTurkishNationalAgency
cannotbeheldresponsibleforanyusewhichmaybemadeoftheinformationcontainedtherein.
11
FundedbytheErasmus+ProgramoftheEuropeanUnion.However,EuropeanCommissionandTurkishNationalAgency
cannotbeheldresponsibleforanyusewhichmaybemadeoftheinformationcontainedtherein.
5.Manzanilla
spanyol orijinli zeytin eididir. Olduka verimlidir ancak periyodisite (iki ylda bir
mahsul verme) sergilemektedir. 12 ya ve zerindeki aalarda aa bana yllk
ortalama retim 60 kilodan fazladr. Kbrs'ta son yllarda sistematik olarak yetitirilmeye
balam ve ok iyi sonular alnmtr. Aa eitli bitki rtsnde ve orta boyda (8-10
metre) geliir. Dallar dik geliir. kincil dallar yatay ve aa dikine geliir. Yapraklar dar
ve orta derecede, dantelli, dikdrtgen eklindedir. Meyvesinin ortalama arl 4-5.5
gramdr ve kk bir elmaya benzemektedir, adn da bundan almtr (Manzanilo
spanyolca kk elma demektir). Rengi parlak yeildir ve olgunlatnda siyah renk
alr. Meyve ya ierii yaklak % 18'dir. Zeytinin et/ekirdek oran 8.2:1 olup ift
kullanml bir eittir, nk meyve hem sofralk amal hem de ya eldesi iin
kullanlabilir. Sofra zeytini olarak retimi iin meyve iki aamada hasat edilebilir.
Zeytinler yeil renkte iken hasat edilir ancak sofralk ilendiinde meyve soluk sar
renkte olur. kinci aamada ise siyah konservelik zeytinler, meyvede siyah renk, etin
2/3'ne kadar olutuunda hasat edilerek ilenmi siyah zeytin haline getirilir. Dk
scaklklara dayankl olmad iin gneye bakan hem ova hem de tepelik blgelerde
yetitirilmektedir. Kalkerli topraklarda yapraklarda belirgin kloroz grlr ve verticillium
solgunluu,zeytinsinei,vezeytinkurdunakarduyarldr.
12
FundedbytheErasmus+ProgramoftheEuropeanUnion.However,EuropeanCommissionandTurkishNationalAgency
cannotbeheldresponsibleforanyusewhichmaybemadeoftheinformationcontainedtherein.
13
FundedbytheErasmus+ProgramoftheEuropeanUnion.However,EuropeanCommissionandTurkishNationalAgency
cannotbeheldresponsibleforanyusewhichmaybemadeoftheinformationcontainedtherein.
6.Pikoual
Zeytinya retimi iin spanyann Jaen blgesinde geni alanlarda yetitirilen bir
spanyol eididir. Kbrs'ta 1985 ylndan sonra sistemli bir ekilde yetitirilmeye
balanm ve ok iyi sonular alnmtr. Her yl sabit getirisi ile olduka retken bir
eittir. spanyol verilerine gre verimli sulu topraklardaki 12 yandaki bir aacn aa
bana verimi ylda 36 kg dr. Aa orta boyda byr ve dik geliir. Aacn silindirik-konik
ekli ve tutunma durumu mekanik hasat yaplmasna yardmc olur. Pikoual zeytin eidi
orta irilikte meyvelere sahipken meyvenin yadaki oran % 21'i amaktadr. Yapraklar
orta, uzun ve st yzeyi ak yeil renktedir. Meyvesi kresel veya oval ekilli ve
yeilimsi bir renge sahiptir, olgunlatnda parlak siyah renge sahip olur. Ya zellii
olmasna ramen yeil veya siyah sofra zeytini olarak kullanlabilir. Yalk eit olarak
Pikoual, yksek stabiliteye sahiptir ve yksek oleik asit yzdesi nedeniyle kolayca okside
olmaz. Zeytin antraknozuna kar dayankldr, ancak zeytin sinei, zeytin gvesi ve
zeytin kurdu, halkal leke ve verticillium solgunluuna kar duyarldr. Youn yaprak
aksam ve rzgara dayankll nedeniyle, Pikoual rzgarkran olarak kullanlabilir.
Soua, tuzlulua ve ar toprak nemine kar dayankldr, ancak kuraklk ve kalkerli
topraklarakarduyarldr.
14
FundedbytheErasmus+ProgramoftheEuropeanUnion.However,EuropeanCommissionandTurkishNationalAgency
cannotbeheldresponsibleforanyusewhichmaybemadeoftheinformationcontainedtherein.
7.Diereitler
15
FundedbytheErasmus+ProgramoftheEuropeanUnion.However,EuropeanCommissionandTurkishNationalAgency
cannotbeheldresponsibleforanyusewhichmaybemadeoftheinformationcontainedtherein.
Kaynaklar
The Olive Tree and Olive Oil In The Traditional Life Of Cyprus, Euphrosyne
Rizopoulou-Egoumenidou.
, ,
,
.
16
FundedbytheErasmus+ProgramoftheEuropeanUnion.However,EuropeanCommissionandTurkishNationalAgency
cannotbeheldresponsibleforanyusewhichmaybemadeoftheinformationcontainedtherein.