1

PENGENALAN

1.1 ANATOMI DAN BAHAGLAN- bangan. mi termasuklah kajian tentang per-

BAHAGIANNYA
Anatomi ialah kajian tentang struktur tubuh
dan hubungan di antara bahagian-bahagian-
nya. Perkataan anatomi berasal daripada
perkataan Greek anatoin yang bermakna
inetnotong, maka anatomi bolehlah dianggap
kajian dengan memotong (diseksi).
Anatomi terdiri daripada beberapa baha-
gian, iaitu
1.1.1 Anatomi Makroskop atau Anatomi
Kasar (Gross)
mi merupakan kajian dengan mata kasar ten-
tang struktur tubuh dan hubungan di antara
bahagian-bahagiannya.
1.1.2 Anatomi Mikroskop atau Histologi
mi merupakan kajian tentang tisu tubuh
dengan menggunakan mikroskop.
1.1.3 Neuroanatomi
mi merupakan kajian tentang sistem saraf
1.1.4 Anatomi Perkembangan
mi merupakan kajian tentang proses perkem-
kembangan embrio dan fetus yang dikenali se-
bagai embriologi atau perkembangan pranatal.
Kajian tentang perkembangan bayi selepas
lahir dinamai perkembangan postnatal.
1.1.5 Anatomi Perbandingan
mi merupakan kajian anatomi dengan mem-
bandingkan anatomi haiwan yang berbeza atau
antara anatomi haiwan dengan manusia.
1.2 ANATOMI SISTEMIK
Dan segi fungsi, bahagian dan organ tubuh
Iebih mudah dihuraikan mengikut sistem. mi
dikenali sebagai anatomi sistemik. Sistem
tubuh merangkumi sistem-sistern berikut
1.2.1 Sistem Rangka
mi meliputi rang/ca tubuh yang terdiri daripada
tulang dan rawan.
1.2.2 Sistem Artikular
Sistem mi terdiri daripada sendi dan ligamen di
sekeliling sendi.
 ANATOMI UMUM

1.2.3 Sistem Otot kuku, folikel rambut bersama dengan kelenjar

peluh dan sebum).
Sistem mi terdiri daripada otot tubuh.

1.2.4 Sistem Saraf 13 BAHAGmAN TUBUH BADAN

Sistem mi terdiri daripada otak, korda spina,
saraf kranial, saraf spina dan ganglion.
1.2.5 Sistem Peredaran
Sistem mi terdiri daripada sistem kardiovas-
kular, iaitu jantung dan saluran darak (arteri
dan vena) dan sistem pengaliran limfa yang di-
bentuk oleh nodus limfa dan saluran limfa.
1.2.6 Sistem Pernafasan
Sistem mi terdiri daripada organ pernafasan
yang bermula dan hidung hingga ke paru-paru.
1.2.7 Sistem Pencernaan
Sistem mi terdiri daripada sa/uran pencernaan
yang bermula dan mulut hingga ke dubur
(anus) serta kelenjar yang terlibat dalam pen-
eernaan seperti pankreas dan hepar.
1.L8 Sistem Urinari
Ini merupakan sistem ekskresi yang terdiri
daripada ginjal, pundi kencing dan saluran
ekskresinya.
1.2.9 Sistem Pembiakan
Sistem mi terdiri daripada organ genital internal
dan eks/ernal.
1.2.10 Sistem Endokrin
Sistem mi terdiri daripada kelenjar tanpa duktus
yang menghasilkan atau merembeskan hormon.
Untuk memahami dan mempelajari anatomi
makroskop (gross) dengan lebih berkesan,
maka pengajaran dan diseksi perlu dilakukan
menurut bahagian dan bukannya menurut
sistem. Tubuh badan boleh dibahagikan ke-
pada enam bahagian; iaitu anggota was, ang-
gota bawah, toraks, abdomen, pelvis dan peri-
neum, serta kepala dan leher. Setiap bahagian
mempunyai beberapa bahagian kecil atau
kawasan (Rajah 1.1. dan 1.2).
1.3.1 Anggota Atas
Bahagian-bahagian anggota atas yang utama
ialah bahagian bahu, /engan atas, lengan bawah
dan tangan.
L3.IJ Bahagian bahu
Bahagian mi terdiri daripada tiga kawasan,
iaitu kawasan pekioral atau dada di hadapan,
kawasan skapula iaitu bahagian di sekitar tu-
lang belikat (skapula) di belakang, dan aksila
atau ketiak di sisi tubuh.
1.3.1.2 Lengan alas (brakium)
Lengan atas atau brakium merupakan baha-
gian di antara bahu dengan siku.
1.3J.3 Siku (kubilus)
Siku atau kubitus ialah kawasan di antara
lengan atas dan lengan bawah. Permukaan
depannya mempunyai satu rongga yang cetek,
yang disebut fosa kubital.

1.2.11 Sistem mntegumen 1.3.1.4 Lengan bawah (antebrakium)

mni merupakan lapisan luar badan yang terdiri Lengan bawah atau antebrakium ialah baha-
daripada kulit (kutis), dan apendajnya (iaitu gian di antara siku dengan pergelangan tangan.

2
 PENG EN A LAN

KRANIUM MUKA

LEHER PALM A
TANGAN

BAHU
LENGAN BAWAH
AN T EB RA KIU M )

LENGAN ATAS
(BRAKIUM)

AKSILA (IKETIAK)

SIKU

KAWASAN PEKTORAL
BAHAGIAN DORSAL
TANG AN

BDOMEN

PERINEUM

TUNGKAI ATAS
(PAHA)
LUTV T

KAKI
TUNGKAI BAWAH

Rajah I.! Pandangan depan Iubuh badan manusia yang menunjukkan hahagian dan kawasannya.

1.3.1.5 Tangan (manus) 1.3.2 Anggota Bawah

Tangan atau manus terdiri daripada perge- Bahagian-bahagian anggota bawah yang utama
langan tangan atau karpus, tangan sebenar atau ialah kawasan glueal, paha, tungkai bawah dan
inetakarpus, dan jan atau digit. kaki.

3
 ANATOMI UMUM

BAHU

LEIIER

LENGAN ATAS BELAKANG

(BRAKIUM) DADA

SIKU
KAWASAN
LUMBAR

KAWASAN
GLUTEAL
LENGAN BAWAH
(ANTEBRAKIUM)
TUNOKAI ATAS
(PAHA)

TANGAN
FOSA POPLITEAL
(BELAKANG LUTUT)

TUNGKAI BAWAH
KAKI

Rajah 1.2 Pandangan belakang tuhuh badan manusia yang menunjukkan hahagian dan kawasannya,

1.3.2.1 Kawasan glulea! 1.3.2.2 Paha

Kawasan mi ialah kawasan bulat di belakang, Paha menupakan bahagian di antara pinggul
di antara badan dan hujung superior paha. dan lutut.
Sendi pinggul terletak profundus pada kawasan
mi.
4
 PENGE NALAN
1.3.2.3 Lutist (Genu)
Lutut atau genu ialah bahagian di antara paha
dan tungkai bawah. Permukaan belakangnya
mempunyai satu rongga yang cetek, yang
disebut fosa popliteal.
1.3.2.4 Tungkai bawah
Tungkai bawah merupakan bahagian di antara
lutut dan pergelangan kaki. Bahagian poste-
riornya disebut betis.
1.3.2.5 Pergelangan kaki
Pergelangan kaki terletak di antara tungkai
bawah dan kaki.
1.3.2.6 Kaki (Pes)
Kaki atau pes ialah bahagian yang paling distal
pada anggota bawah. Permukaan atasnya di-
kenali sebagai permukaan dorsal dan permuka-
an bawahnya disebut plantar.
1.3.3 Toraks
Toraks, abdomen, pelvis dan perineum mem-
bentuk trunkus tubuh badan. Toraks atau dada
ialah bahagian atas trunkus dan terletak di
antara leher dan abdomen. Rangka dinding to-
naks dibentuk oleh kolum vertebra di belakang,
tulang-tulang nusuk di lateral dan tulang dada
(sternum) di depan. Kandungan utama toraks
ialah jantung, paru-paru, pembuluh darah,
trakea dan esofagus.
1.3.4 Abdomen
Kawasan mi ialah bahagian inferior trunkus
badan. Abdomen dipisahkan dan toraks oleh
otot di~fragma.Otot mi ialah otot pernafasan
utama. Trek gastrousus, hepar, pankreas, pundi
hempedu, limpa dan ginjal tenletak di dalam
abdomen.
1.3.5 Pelvis dan Perineum
Pelvis ialah bahagian paling bawah trunkus
badan. Bahagian mi terletak di antara dua tu-
lang pinggul. Pundi kencing, organ pembiakan
internal bersama-sama bahagian bawah trek
gastrousus terletak di dalam kaviti pelvis.
Perineum merupakan penmukaan luar
bahagian paling inferior trunkus badan. Ka-
wasan mi terletak di antana bahagian superior
dua paha. Sistem uninani, genital dan gas-
trousus membuka di kawasan perineum mi.
1.3.6 Kepala dan Leher
Kepala ialah bahagian yang paling superior di
tubuh badan. Penmukaan depannya dikenali
sebagai muka. Kaviti mulut, kaviti nasal, kaviti
orbital dan kaviti telinga bersama-sama kaviti
kranium terletak di dalam kepala.
Leher terletak di antara kepala dan tonaks.
Leher terdiri daripada bahagian atas esofagus,
larinks, saraf-saraf knanial dan pembuluh
darah. Kelenjar tiroid, paratiroid dan nodus-
nodus limfa juga terletak di leher.
1.4 SEJARAH ANATOMI
Satu ringkasan sejarah anatomi dibentangkan
dalam urutan kronologi. Peristiwa-penistiwa
yang penting sehingga abad ke-19 akan di-
bentangkan. Abad ke-20 tidak dimasukkan
kerana perkembangannya begitu pesat dan
mencakupi skop yang semakin meluas menye-
babkan ilmunya kian berubah mengikut per-
edaran waktu. Tambahan lagm, peristiwa-
peristiwa tersebut hanya boleh dilaporkan
selepas tamatnya abad ke-20 mi.
1.4.1 Anatomi di Mesir, S.M.
Proses murn(flkasi di Mesir beribu tahun SM.
telah menunjukkan terdapatnya ilmu yang
mendalam tentang anatomi pada waktu ten-
sebut di Mesin.