You are on page 1of 96

-

..-..,

030301

()

-
2016

1

1. 4
1.1. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
1.2. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
1.3. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
1.4. . 14
1.5. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16

2. 17
2.1. . . . . . . . . 17
2.2. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18
2.3. . . . . . . . . . . . . . . . . 19
2.4. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
2.5. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
2.6. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22
2.7. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25

3. 27
3.1. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27
3.2. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29
3.3. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31
3.4. . 34
3.5. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36
3.6. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38
3.7. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40
3.8. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42
3.9. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44
3.10. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46

4. 48
4.1. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48
4.2. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49
4.3. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51
4.4. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52
4.5. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53
4.6. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55
4.7. . . . . . . . . . . . . . 56
4.8. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57

5. 59
5.1. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59
5.2. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61
5.3. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62
5.4. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63
5.5. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64

6. 68

1
6.1. - . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68
6.2. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71
6.3. . . . . . . 72
6.4. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73
6.5. . . . . . . . . . . 75
6.6. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75
6.7. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78

7. 80
7.1. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80
7.2. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82
7.3. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84
7.4. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86
7.5. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87
7.6. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88
7.7. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90

93

95

2

(materia -
), . ,
,
. . -
, , , .
, .
, , , -
, ( ).
, .
. .
. -
-
. ,
, , , .
, .

. , -
. ,
.
, . 1900
( ) , ,
.

3
1.
1.1.
1.1. ( ) -
, -
.
.
,
.
1.2. ,
.
, , -
, .
. -
.
1.3.
, . . , .
,
, .
,
. .
.
. , -
.
, .
( ) , -
, . ( o )
. ( , ) ,
, . . , -
. , . ., .
1 , (absolutus
, ), . . .
.
. -
(
. .).
, , -
, .
1.4. , -
, -
.
, ,
2 . : x, y, z. -
, . . : x = x(t),
y = y(t), z = z(t).
1
Sir Isaac Newton; 16431727; ,
2
Rene Descartes; 15961650; , ,

4
1.5. , ,
.

, -
, . .
1
2.

1.6. 1 2, -
, s12 .

1,
, . . (. . 1.1).

1.7. ,
, (. . 1.2).

3

3
r23 2
r13
1
2
1 r12

. 1.1. . . 1.2. .

1.8. (vector , )
(scalaris ) a = (a1 , a2 , . . . , an ), -
:

a + b = b + a = (a1 + b1 , a2 + b2 , . . . , an + bn ),

(a + b) + c = a + (b + c),
(a + b) = a + b, a = (a1 , a2 , . . . , an ).

(commutativus -
), (associatio ) (distri-
butivus ). -
.
( ) -
(radius , ) r = (x, y, z). - 1 r1 ,
2 r2 . 1 2 r12 = r2 r1 . ,
1, .

p
r12 = (x2 x1 )2 + (y2 y1 )2 + (z2 z1 )2 (1.1)
( . ,
: p
r = |r| = x2 + y 2 + z 2 . (1.2)

5
b
r
ab

l

a
rl ba
. 1.3. . . 1.4. .

1.9. r l
rl = r cos , (1.3)
r l (. . 1.3).

1.10. , , , -
.
:
r
er = , r = rer . (1.4)
r
ex , ey ez ( -
i, j, k), r
r = xex + yey + zez . (1.5)
, .
, (),
. ()
.
.
1.11. a b,

ab = ab cos .
( , . . 1.4).
, -
, :
ab = aba = ab b.
:
ab = ba, a(b + c) = ab + ac.
:
ab = (ax ex + ay ey + az ez )(bx ex + by ey + bz ez ) = ax bx ex ex + ax by ex ey + . . . + az bz ez ez .
, . . -
ei ek = 0, i 6= k. . .
ab = a b = (a, b) = ab cos = aba = ab b = ax bx + ay by + az bz . (1.6)
. -
:

a2 = aa = aa cos 0 = a2 , a = a2 .

6
1.12. a b -
,

a b = [a, b] = (ab sin )n, (1.7)

, n , -
.

a a sin

. 1.5. .

a, b, n : -
n, a b
(. . 1.5). , -
.
, , -
, . .
:
[a, b] = [b, a].


ex ey ez

[a, b] = ax ay az = (ay bz az by )ex + (az bx ax bz )ey + (ax by ay bx )ez . (1.8)
bx by bz

(1.8) ,
. .
[a + c, b + d] = [a, b] + [a, d] + [c, b] + [c, d].
, -
,
():
ez = [ex , ey ], ex = [ey , ez ], ey = [ez , ex ].

1.2.
( ) -
.

1.13. t -
s, .

, -

s
v= .
t
7
,
t:
s
v = hvi = . (1.9)
t
t
s t. t .

1.14. , -
( ) ( ).

, ,
. , . -
, -
, , .
, -. - -
, .

1.15. y = f (x).

y f (x + x) f (x) df
lim = lim f (x) fx (x) , (1.10)
x0 x x0 x dx
f (x) x.

c = 0,
(cf ) = cf ,
(f + g) = f + g ,
(f g) = f g + f g ,
 
f f g f g
= ,
g g2

f g , c ().

s ds
v = lim = . (1.11)
t0 t dt
, t -
(. . 1.6). ,
, . , -

r dr
v = lim = = r. (1.12)
t0 t dt
-
(. . 1.7).
f (x) x. -
, 12 x 0. .

8
1 v

y 2
1
s
r y
r 2

x
r + r x

. 1.6. . 1.7. .
.

, ,
.
( ),
(1.5),
v = xex + yey + zez , (1.13)
. .
dx dy dz
, vy =
vx = , vz = . (1.14)
dt dt dt
. vi -
ti1 , ti
si vi ti
ti1 ti , -
ti .
N
X
s s1 + s2 + . . . + sN = si .
i=1

1.16. y = f (x)
N
X
lim f (i )xi ,
0
i=1

i [xi1 , xi ], x0 = a, xN = b, = max {x1 , x2 , . . . , xN } ,


( ,
[a, b] i ), (
1 )
b N
X
f (x) dx = lim f (i )xi . (1.15)
0
a i=1

:
b b
cf (x) dx = c f (x) dx,
a a
1
Georg Friedrich Bernhard Riemann; 18261866;

9
b b b

f (x) + g(x) dx = f (x) dx + g(x) dx,
a a a

b b b b b

f dg = f g g df = f (b)g(b) f (a)g(a) g(x)f (x) dx.

f (x)g (x) dx =
a
a a a a

1.17. F (x) , F (x) = f (x), -


f (x).

b
f (x) dx = F (b) F (a).
a


1 2
t2
s = v(t) dt. (1.16)
t1

y = f (x)
x

a x b

. 1.8. .

, -
(. . 1.8). (-
) .
(1.9) (1.16)

t2
1
hvi = v(t) dt. (1.17)
t2 t1
t1

y = y(x), -
[a, b]

b
1
hyi = y(x) dx. (1.18)
ba
a

1
Gottfried Wilhelm von Leibniz; 16461716; , , , , ,

10
, , -
, . .
t2 t2
1 1 r12
hvi = v(t) dt = dr(t) = . (1.19)
t2 t1 t2 t1 t2 t1
t1 t1

( . . , 1988, 1.3).
v0 .
v1 , v2 .
.
. :
s s s
v0 t0 = v1 t1 + v2 t2 = , t1 = t2 , t0 = , t1 = .
2 2v0 2(v1 + v2 )
, :
t
1 1 1 s s 2v0 (v1 + v2 )
hvi = v(t) dt = (v0 t0 + v1 t1 + v2 t1 ) = s s + = .
t t0 + 2t1 2v0
+ 2 2(v1 +v2 ) 2 2 2v0 + v1 + v2
0

2v0 (v1 +v2 )


: hvi = 2v0 +v1 +v2
.

1.3.
.
1.18. :
v dv d dr d2 r
a = lim = = = 2 = r. (1.20)
t0 t dt dt dt dt
, (1.5) (1.13) -

a = xex + yey + zez = ax ex + ay ey + az ez . (1.21)



d2 x d2 y d2 z
ax = 2 , ay = 2 , az = 2 . (1.22)
dt dt dt

v = vev .
, , , -
. , -
, . :
.
ev = const,

a = v = vev .

R -
(v = const)
a = v = v ev .

11
1 v1 ev1

s
2

R ev
v2
n ev2

n n

. 1.9. . 1.10. .
.


ev n n v v
ev = lim = lim = lim = n.
t0 t t0 t t0 R R
. . s vt R (. . 1.9).
n ,
e, (. . 1.10). ,
, .
, -

v2
an = n. (1.23)
R
.

R
R

. 1.11. .

-
,
(. . 1.11).
1.19. -
()
.
, .
,
v2
a = v = vev + v ev = vev + n = a + an . (1.24)
R
12
a () . . .

.
, -
(). ,
p
a = v 2 + v 4 /R2 . (1.25)

( . . , 1988, 1.26). -
xy x = A sin t, y = A(1cos t), A .
: ) s, ; )
.
. :
p
v = x2 + y 2 = A = const.

s = v = A.

-
, :
x Ay
sin t = , cos t = , x2 + (y A)2 = A2 .
A A
a = an ( ).
: ) s = A ; ) (v, a) = 2 .
. .
1.20. hki -
s (.
. 1.9):

hki = .
s
1.9) 2 1, -
( ) .
1.21. k -
s:
d
k = lim = . (1.26)
s0 s ds
, ds = R d,
1
k= . (1.27)
R

.
: x = x(t), y = y(t).
:
d d . ds
k= = .
ds dt dt
13
, :
ds
q
= v = xt 2 + yt 2 .
dt
:
yt
tg = .
xt
:
d d y 1 yt xt yt xt ytxt yt xt
= arctg t = y 2
= .
dt dt xt 1 + xt xt 2 xt 2 + yt 2
t


3
y x yt xt xt 2 + yt 2 2
k= t t 3 , R = . (1.28)
xt 2 + yt 2 2 yt xt yt xt

(y = y(x)), , (x = t,
y = y(t)), :
 32
yx 1 + yx 2
k=  32 , R= . (1.28 )
1+ yx 2 yx

. , -
, . -
. (,
y = x2 ), .
.

1.4. .

R. -
,
( x y). = (t) -
.
,
. .
, .
.
( -
),
,
, .
1.22.
d
= lim = = . (1.29)
t0 t dt
.

14
t -
, ( )
.

= .
t
,
t ( (1.9)):

= hi = . (1.30)
t

( ), (. . 4.1).
(4.2). -
.
. .

v
R

R r
s

O
. 1.12. . 1.13.
. .

-
:
d
= lim = = (= e + e ). (1.31)
t0 t dt
. .
, .
, .
, = 0 ( -
) .


(v a). . 4.1 , R
s R. , .
:
s
v = lim = R lim = R.
t0 t t0 t

- r,
O, , R = r sin
(. 4.2). , v r

v = [, r]. (1.32)

15
(1.20) :

v2
an = = 2 R. (1.33)
R
:

v = R.

.
(4.3) .
a = R. (1.34)
. . , -
( , -
) .

1.5.
1.23. ,
, ,
(. . 1.14).

. 1.14. .

1 2. r12 -
. r2 = r1 + r12 ,

r2 = r1 + r12 = r1 , v2 = v1 .


a2 = a1 .
.
, (!) .
, -
. ,
, ,
. .
.

16
2.
2.1. . .

.
: -
, (o
).
2.1. () -
, ( ),
.
-
. , . . ,
, .
( ,
. .)
( ), -
.
-
.
2.1 ( , ). -
,
.
1 ,
(), .
2.2. , -
.
, -
, .
, .
2.3. .
.
,
, , -
, . .
a1
= const.
a2
,
a1 m2
= .
a2 m1
a2 > a1 , m2 < m1 , m . -
.
:
a
m= m . (2.1)
a
1
Galileo Galilei; 15641642; , , ,

17
2.2. .
2.4.
( ) :
p = mv. (2.2)

(2.2)
. (
):
mv
p= p , (2.3)
1 v 2 /c2
c .
2.2 ( ).
:
dp
= F. (2.4)
dt
(2.4) -
,
.
(2.4) (2.2) ,

ma = F. (2.5)
(2.5) :
, .
(2.5) .
, ,
. . .
-
. , F = 0, a = 0 , , v = const. . . -
.
, . .
.
(2.5)
:
mx = Fx , my = Fy , mz = Fz (2.6)

mal = Fl ,
l .
, (2.5) ,
.

ma = kF,
k .
( . . , 1988, 1.81).
m t = 0 ,
F = bt( t), b , , -
. : ) ; ) ,
.

18
. ,

t
t2 t3
 
dp dv
=m = bt( t), p(t) = F dt = b .
dt dt 2 3
0


3
p = p( ) = b.
6
:

t3 t4 4b

1
s = s( ) = p(t) dt = b = .
m 6 0 12 0 12
0

3 4b
: ) p = 6
b; ) s = 12
.

2.3.
. -
, .
, , , , , .
.
-
, .
. .
-
(). , ,
.
(2.5) , : -
,
.
.
().
: (), -
(), (), (), -
(), (),
().

2.5. , -
1/299 792 458 .

1/40 000 000 .

2.6. -
39 .

1 000 3 4 C.

2.7. 9 192 631 770 , -



-133.

19
1/86 400 .
: , -
. .
. 1
1 1 /2 .
.
, -
. . , -
, -
, .
l , m , t ( ).
:
L = [l], M = [m], T = [t].
f :
[f ] = L M T .
, .
, . :
[v] = LT 1 , [F ] = [m][a] = [m][l]/[t]2 = MLT 2 .
-
.

2.4. .
, . .
. 1 2 F12 , 2
1 F21 .
2.3 ( ). , ,
, . .
F12 = F21 . (2.7)
. ,
. . . (2.1),
(2.5).
.
.
, -
, .

: . -
.
.
. -
( ) .
, ,
. . ,
.
, .

20
2.5.
.
g. ,
, ,

P = mg. (2.8)

. -
. -
, .
,
.
2.8. , -
, .
(
) G, .
,
G = P = R = mg.
, , -
(. . 5.1). , ,
.

R
R


P G
P
G

. 2.1. , .

. -
a. (2.5) :

ma = P + R = P G = mg G,

G = P ma = m(g a).
, a = g,
. .
, ,
.
, .
(2.8)
.
.

21
( . . , 1988, 1.61). m = 250
a = 0.20 /2 . ,
, ,
. .
. m1 .

ma = F + mg, (m m1 )a = F + (m m1 )g,

F . ,
2ma 2 250 0.2
m1 = = = 10 .
a+g 9.8 + 0.2
2ma
: m1 = a+g
= 10 .

2.6.
(
). -
, . -
, ,
. ,
. -
.
.
l0

F x
F
F x1 x
F

x2 x

. 2.2. .

, -
. -
, . . ,
, , (. . 2.2).
, ..
(. . 2.3).
1 .

2.4 ( ). -
:
1
x = F,x . (2.9)
k
1
Robert Hooke; 16351703; , -

22
F,1
1

2
F,2

. 2.3. .

k . (2.9) , -
,
.
:
1
x = F,x , F,x = kx. (2.10)
k
, .
, , ,
, . , -
.
-
. , -
,
:
F,
= . (2.11)
S
(2.11) , S. -
, . .
. , -
.
, .
:

1
l = . (2.12)
k
k .
k . -

E
k= , (2.13)
l0
l0 (. . 2.4). E -

1 . (2.11)(2.13) ,
. 1
1 , 1 2 .
(2.12) (2.13)
l 1
= = , (2.14)
l0 E
1
Thomas Young; 17731829; , ,

23
F1 F1

l0 + l l0 l0 + l

F2 F2

. 2.4. .

. (2.14)
. , ,
, . . . -
. , , -
0.002E. , , .

F,1 F
F,2

. 2.5. .

, .
(. . 2.5). ,
. ,
tg . ,
= tg . (2.15)
(-
) :
F,k
= , (2.16)
S
S . , -
. -
:
1
= . (2.17)
G
.
, = 1
= 45 . .

24
2.7.
. -
( )
.
. . -
( ).
() .
. -
.
.
.
Fn . F,
. -
. , F ,
F (. . 2.6). -
.
F . -
. -
F0 , . .
F0 .

Fn

F
F

. 2.6. .

F0
v. ,
, . -
, -
, . .

F0 = 0 Fn . (2.18)

0 . -
.
:

F = Fn . (2.19)

-
. .

, . -
,
. .
.
(2.19). .

25
,
. .
, , (
).
. , , -
. .
-
. ,
. ,
, .
. -
v = 0. v

F = k1 v. (2.20)

k1 , ,
( ).
-
:
F = k2 v 2 ev .
k2 -
.

( . . , 1988, 1.85). , -
h, v0 v. ,
.
. :
v t
dv k dv k
ma = kv 2 , = v2, 2
= dt,
dt m v m
v0 0

1 1 k k 1 v0 v v0 k
= t, = , = 1 + v0 t.
v0 v m m t v0 v v m
, :

h t  
m k v0 v v0 v0 v 1
s= dx = v dt, h = ln 1 + v0 t = t ln , t=h .
k m v0 v v v0 v ln v0 /v
0 0

: t = h vv00v 1
v ln v0 /v
.

26
3.
3.1.
3.1. , -
. ,
, . -
, ,
, .
, , (-
).
,
( ) : ,
. , ,
. -
. ( ) ,
, , (,
, ). (),
.
.
, .
,
, . . .
N . Fi,k , k- -
i-. Fi ,
i- . (pi i- ):

p1 = F1,2 + F1,3 + . . . + F1,k + . . . + F1,N + F1 ,


p2 = F2,1 + F2,3 + . . . + F2,k + . . . + F2,N + F2 ,
...,
pi = Fi,1 + Fi,2 + . . . + Fi,k + . . . + Fi,N + Fi ,
...,
pN = FN,1 + FN,2 + . . . + FN,k + . . . + FN,N 1 + FN .

. -
:
N N
d d X X
p= pi = pi .
dt dt i=1 i=1

(F1,2 + F2,1 ) + (F1,3 + F3,1 ) + . . . (Fi,k + Fk,i ) + . . . + (FN 1,N + FN,N 1 ).

. . . -
!
, , :
N
X
Fi,k = 0. (3.1)
i,k=1
(i6=k)

27
, -
, :
N
d X
p= Fi . (3.2)
dt i=1

, , -

d
p = 0, p = const.
dt
3.1 ( ).
.
. -
. . . . . .

. .

, , (3.2).
3.2. :
N
m1 r1 + m2 r2 + . . . + mN rN 1 X
rC = = mi ri . (3.3)
m1 + m2 + . . . + mN m i=1

rC .

N N N
1 X 1 X 1 X
xC = mi xi , yC = mi yi , zC = mi zi .
m i=1 m i=1 m i=1

:
N N
1 X 1 X p
vC = rC = mi ri = pi = .
m i=1 m i=1 m

. . : -

p = mvC . (3.4)

N
d d X
p = m vC = maC = Fi .
dt dt i=1

. . ,
, ,
. ,
, .
3.3. , ,
(-). ,
, (-).

28
- .
( . . , 1988, 1.128).
( ) v0 .
m.
u . ,
M, ,
.
. v1 v2 .
():
(M + m)v0 mu m
(M + m)v0 = m(v1 + u) + Mv1 , v1 = = v0 u.
M +m M +m
():
Mv0 + m(v1 + u)
Mv0 + m(v1 + u) = (M + m)v2 , v2 = ,
M +m
Mv0 + m(v0 Mm
+m
u + u) Mm
v2 = = v0 + u.
M +m (M + m)2
m Mm
: v1 = v0 M +m
u, v2 = v0 + (M +m)2
u.

3.2.
. -
. , . ,
- (, -
).

. . -
(
, -
).
:

a2 = aa = aa cos 0 = a2 .

a da = a da. (3.5)

, :

mv = F.

dr:

mv dr = F dr. (3.6)

(3.5) dr = v dt,
 2
mv
mv dr = mvv dt = mv dv = mv dv = d .
2

29
, (3.6)
 2
mv
d = F dr. (3.7)
2
, , ,
 2
mv mv 2
d =0 = const.
2 2
3.4.
mv 2 p2
Ek = = (3.8)
2 2m
.
(3.7)

dEk = F dr.

3.5.
A = F dr. (3.9)
, F dr.
(3.7)

dEk = A.

(. . ) (
):
2  2  2
mv
d = F dr.
2
1 1


mv22 mv12
= A12 ,
2 2
A12 = Ek2 Ek1 . (3.10)
. . , ,
.

A = F dr = F cos ds = Fv ds, = (F, v).

, dA
. . ,
= 2 ,
.
. , , -
? ,

Fs ds = Fx dx = kx dx,
kx2
A= . (3.11)
2
.

30
, (-
)

A = (F1 + F2 + . . .) dr = F1 dr + F2 dr + . . .

. . . ,
, :

A = A1 + A2 + . . . (3.12)

, , :

A dr
P = = F = Fv. (3.13)
dt dt
1 (1 ) , 1
1 , . 1
(1 ) , 1 , 1 -
. 1 736 . (3.10) ,
.

( . . , 1988, 1.142).
R, s
T = s, . , ,
s.
. .
, :

mv 2
T = = s, mv v = s = v, a = v = .
2 m
:
s 2 s 2 s 2
v2
  2  
p 2s 2s
a = a2 + a2n = v 2 + = + = 1+ .
R m mR m R


q .
2s 2

: F = 1 + R .

3.3.
,
, ( ). , , -

. -
, . .
.
mg.

3.6. , , -
, , -
.

31

2
I

1 II

. 3.1. .

, -
. , 1 2.

A = (A12 )I + (A21 )II ,

(. . 3.1).
, ,

(A21 )II = (A12 )II ,

, ,
A = (A12 )I (A12 )II .
.

3.7. , , -
, . -
, .

F = const.

rF
r12


2
F

. 3.2. .

:
2 2
F dr = F dr = Fr12 = F rF .
1 1

1 2, . .
r12 ,
(. . 3.2). , ,
, .

32
-
.
, ,
(. . 3.3),
A12 = mg(h1 h2 ). (3.14)

1 2
F
dr
1
h1 h2 dr

h1 r12 r r2
r1
2
h2 mg

. 3.3. . . 3.4. .

3.8. , ,
, ,
r , .
, .
:
A = F dr = F (r) drF .
dr drF = dr (. . 3.4).

r2
A12 = F (r) dr. (3.15)
r1

r2
A12 = F (r) dr.
r1
r1 r2 , -
. ,
. -
.
( . . , 1988, 1.139).
xy 1 -
r1 = i + 2j 2 - r2 = 2i 3j. -
, F = 3i + 4j. , F.
.
. , :
2
A = F dr = Fr12 = (3i + 4j)(i 5j) = 17 .
1
: A = Fr12 = 17 .

33
3.4.

-
Ep (x, y, z), .
O , Ep (x, y, z) EpO ,
. B Ep (x, y, z) EpO ,
B O (
),
EpB = EpO + ABO . (3.16)
ABO . ,
( EpO ).

3.9. Ep (x, y, z) -
.

.
2
A12
1

A1O AO2

. 3.5. 1 2.

1 2 (. . 3.5).

Ep1 Ep2 = (EpO + A1O ) (EpO + A2O ) = A1O A2O = A12 . (3.17)

, 1 2
(
). ,
. ,
. . (, )
, . . . EpO .
(3.14) ,

Ep = mgh, (3.18)

.
(3.10) (3.17). , -

Ek1 + Ep1 = Ek2 + Ep2 .

3.10. E, -
, .

34
3.2 ( ). ,
1 2,

E = Ek + Ep = const. (3.19)

(3.19) -
, .
.
mv 2
E= + mgh.
2
, , ,
. h,

. v = 2gh
( ).

m( 2gh)2
Ek = = mgh.
2
. . . -
.
, -
x . |dr| = dx

A = Fx (dr)x = Fx dx.


A = dEp .
,
Ep Ep Ep
Fx = , Fy = , Fz = . (3.20)
x y z
,
, . (3.20)

 
Ep Ep Ep
F= ex + ey + ez .
x y z

 

grad = = ex + ey + ez = , ,
x y z x y z
= (x, y, z). -

 

= , , .
x y z
l, -
. -
l:
(r + l) (r)
grad = = lim .
l l0 l

35

F = grad Ep . (3.21)
, ,
.
N -
:
XN
Ep = Epi . (3.22)
i=1

( . . , 1988, 1.157). -
U = a/r 2 b/r, a b
, r . : ) r0 ,
; , ; ) -
; U(r)
Fr (r) - r.
. :
dU 2a b 2a b 2a
Fr = = 3 2, 3
2, r0 = .
dr r r r0 r0 b
( ):
d2 U b4

6a 2b
= = > 0.
dr 2 r=r0 r04 r03 8a3
():
dFr d2 U 6a 2b 3a b3
= 2 = 4 + 3 = 0, r1 = , max Fr = .
dr dr r r b 27a2
r = 0 .
b3
: ) r0 = 2a
b
; ) max Fr = 27a 2.

3.5.
. , -
, .
.
.
,
dr1 , dr2 . (. . 3.6)
A = F12 dr1 + F21 dr2 = F12 dr1 + F21 (dr1 + dr12 ) = (F12 + F21 ) dr1 + F21 dr12 ,
( )
A = F21 dr12 .
,
, dr12 . -
, , ,
, . ,
. :
.

36

dr 12
r 12 +

dr 12
dr2
dr1

F12 1 r12 2 F21

r1 r2

. 3.6. .

3.11. , -
, -
.

,

A = F dr. (3.23)
F , , r -
.
.
1 2 (. (3.15))
r2
A12 = F (r) dr = Ep1 Ep2 . (3.24)
r1

.
m1 m2
F =G .
r2

r2
dr m1 m2 m1 m2
A12 = Gm1 m2 2
=G G .
r r2 r1
r1

(3.24)
m1 m2
Ep = G . (3.25)
r
. , -
. , , -
(3.24). (3.25) ,
,
( ). , -
. ,
, ,
, .

37
.
1 |q1 q2 |
F = .
40 r 2

1 q1 q2
Ep = . (3.26)
40 r
, (. (3.22)),
, N , -
.

Ep = Ep,12 + Ep,13 + Ep,23 .


N
1 X
Ep = Ep,ik . (3.27)
2 i,k=1
(i6=k)

12 (3.27) , :
Ep,ik = Ep,ki .
, , -
( ).
, ,
.
. . -
, . -
(3.11),

kx2
Ep = . (3.28)
2
, -
.

3.6.
N .
.
, , .
,
. .


A12,, = Ep1 Ep2 .

Ep , (3.16).


A12, = Ep1 Ep2 .

Ep (3.27).

38
A12 .

(. (3.10)),
N
X mi v 2 i
Ek = . (3.29)
i=1
2

,

(Ep1 Ep2 ) + (Ep1 Ep2 ) + A12 = Ek2 Ek1 .



(Ek2 + Ep2 + Ep2 ) (Ek1 + Ep1 + Ep1 ) = A12 .

-

E = Ek + Ep + Ep . (3.30)
, ,

E2 E1 = A12 . (3.31)

, ,
(. . 1 2
):
E = const. (3.32)
3.3 ( ).
,
, .
,
.
. , . .
. t1
t2 , -
. t2
, , t1 .

, . ,
, . ,
, . , .
() . -
.
. ( -
. ,
, . . ?)
, -
. . -
.
( ).
.

39
( . . , 1988, 1.158). m = 4.0
, U = xy, = 0.19/2 .
1 {3.0 , 4.0 } v1 = 3.0 /, 2 {5.0 , -6.0 }
v2 = 4.0 /. 1 2.
. :
m 2 4.0
A12 = (v2 v12 ) + (x2 y2 x1 y1 ) = (16.0 9.0) + 0.19(30.0 12.0) 6.0 .
2 2
m 2
: A12 = 2
(v2 v12 ) + (x2 y2 x1 y1 ) 6.0 .

3.7.
.
, .
, .
, , .
.
3.12. , -
.
, ,
.
( ) . -
,
(- ).
3.13. , -
, .
. . . -
.
, . -
. , ,
.
. -
, . . ,
, . -
, . ,
( ).
, . . , , .
m1 m2 , v1 v2 ,
u1 u2 .

m1 v1 + m2 v2 = (m1 + m2 )u,

u ( ) .
m1 v1 + m2 v2
u= . (3.33)
m1 + m2
, -
Ox, .

40
:

m1 v1 + m2 v2 = m1 u1 + m2 u2 ,
m1 v12 m2 v22 m1 u21 m2 u22
+ = + .
2 2 2 2

m1 (v1 u1 ) = m2 (u2 v2 ), ()
   
m1 (v1 u1 ) (v1 + u1 ) = m2 (u2 v2 ) (u2 + v2 ).
: a = b ac = bd, c = d.

v1 + u1 = u2 + v2 , ()

() (),
2m2 v2 + (m1 m2 )v1 2m1 v1 + (m2 m1 )v2
u1 = , u2 = . (3.34)
m1 + m2 m1 + m2
,
, . . , ,
.

v1 v2 x

m1 m2

v1 v2 x

m1 m2

. 3.7. .

. :
; (. . 3.7). .
v1x = v1 , v2x = v2 .
2m2 v2 + (m1 m2 )v1 2m1 v1 (m2 m1 )v2
u1x = , u2x = .
m1 + m2 m1 + m2
m1 = 1 , m2 = 2 , v1 = 1 /, v2 = 3 /.
: u1x = 13/3 /, u2x = 1/3 /. . .
Ox.
. ,
.
, , . . m1 = m2 . -
(3.34) ,
u1 = v2 , u2 = v1 .
! , ,
, .

41
( . . , 1988, 1.194).
, , . , -
: ) 90 , ; )
90 , .
. -
(v , u ):
v1 = u1 + u2 , v12 = u21 + u22 .
,
u1 u2 90 .

v12 > u21 + u22 . , u1 u2 > 0
< 90 .
: ) ; ) .

3.8.
, - , -
, .

, . -
.
3.14. O M,
F l (. . 3.8):
M = F l = F r sin . (3.35)
, O ,
.
M , O
. , M F , . .

M. M ,
.
O l = r sin
M

r

. 3.8. .

, ,
M = [r, F]. (3.36)
, -
. . .
.

42
3.15. , -
, (. . 3.9),
. ,
, .

r21 F1

M
r1

F2
r2
O

. 3.9. .

M = [r1 , F1 ] + [r2 , F2 ].

F1 = F2 , ,
 
M = [r1 , F1 ] [r2 , F1 ] = (r1 r2 ), F1 = [r21 , F1 ]. (3.37)

(3.37) O! ,
.

.
. . .
:
X
M = 0. (3.38)

( . . , 1988, 1.195). , -
O r = ai+bj, F = Ai+Bj,
a, b, A, B , i j x y. M l
F O.
.

i j k

M = [r, F] = a b 0 = (aB bA)k.
A B 0

M |aB bA|
M = F l = F r sin , l= = .
F A2 + B 2
|aBbA|
: M = (aB bA)k, l =
A2 +B 2
.

43
3.9.
3.16. -
O
L = [r, p] = [r, mv], (3.39)
r - ( O),
p = mv (. 3.10, ).

O l = r sin
L

r
m

p

. 3.10. .

.
, l , , . -
,
.
m p m

r
l=r v
O L
r l

O L

. 3.11. . . 3.12. .

L = mvl.
r.
L = mvr.
L .
. -
(3.39):  
dL dp
= [r, p] + r, .
dt dt
,
( ). , r = v
dL
= [v, p] + [r, F].
dt
44
v p = mv ,
. .

dL
=M (3.40)
dt

, .
, , -
. :

dLi
= Mi, + Mi, .
dt
(3.38) .

dL d X X
= Li = Mi, . (3.41)
dt dt i i

( ),
(3.41) . , L .

3.4 ( ). -
.

. -
,
. , , .
. ,
-
.

( . . , 1988, 1.196). -
O L = a + bt2 ,
a b , a b. O M
, , M L
45 .
. :

dL
= 2bt = M.
dt
, , -
:

2 (L, M) (a + bt2 , 2bt) 2b2 t3
cos 45 = = = = ,
2 LM 2bt a2 + b2 t4 2bt a2 + b2 t4

bt2
r
2 a
= , a2 + b2 t4 = 2b2 t4 , t= .
2 a2 + b2 t4 b
M = 2 ab b.
p

: M = 2 ab b.
p

45
3.10.
,
. , -
, ,
.
( ),
t m(t) v(t) .
dt dm dv.
dm = dm ( )
v (t).
( ):

(m + dm)(v + dv) + dm v mv = v dm + m dv v dm.

(
): u = v v. , ,
, :

u dm + m dv = F dt,
dv dm
m
=F+u . (3.42)
dt dt
(3.42) 1 1897 .

.
:
dm
Fr = u .
dt
, , -
.
u = 0, .

. u = v (. . v = 0 /
), :

dv dm d(mv) dp
m +v = = = F.
dt dt dt dt
,
(, !).

. , m = const
.
, (
) .

(3.42). -
(), F = 0.
:
dv dm dm
m =u , dv = u .
dt dt m
1
; 18591935; -

46
, u (
, , ). ()
m
dm m0
v=u = u ln .
m m
m0

, -
( 1 ):

m0 = mev/u .

, ,
. , u = 1 / v = 8 /
( ) , m0 /m = e8 2 980.
, ,

0 = mv + (m0 m)v = mv + (m0 m)(v + u) = m0 v + (m0 m)u,

:
 
m
v = u 1 .
m0

( ),
u.
. , -
.

1
; 18571935; -

47
4.
4.1.
.
, . -
. . .
, -
,
, -
. ( )
t , -
.

= .
t
,
t ( (1.6)):

= hi = . (4.1)
t

t .
d
= lim = = . (4.2)
t0 t dt

( ), (. . 4.1).
(4.2). -
.
. .

v
R

R r
s

O
. 4.1. . 4.2.
. .

-
:
d
= lim = = (= e + e ). (4.3)
t0 t dt
. .
, .
, .
, = 0 ( -
) .

48

(v a). . 4.1 , R
s R. , .
:
s
v = lim = R lim = R.
t0 t t0 t

- r,
O, , R = r sin
(. 4.2). , v r

v = [, r]. (4.4)

(1.20) :

v2
an = = 2 R. (4.5)
R
:

v = R.

.
(4.3) .
a = R. (4.6)
. . , -
( , -
) .

4.2.
, -
. -
, -
.
R,
(. 4.3). ,
A A . (4.4),
() C B: vC = A R, vB = 2A R.

B B B vB

C C vC C


A A A
. 4.3. .

49
C vC
C . vB = vC + C R.
, , B vB -
B . vC = vB B R.
( ) -
, A = B = C . , -
,
. ,
.
.

v = v0 + [, r], (4.7)
v0 ; r - -
, . ,
( . 4.3).
, ,
. -
.
. , .
( . . , 1988, 1.57).
= 30 R = 5.0 -
, . -
O, C
. C v = 10.0 /. : )
; ) .
1 2

O
d
v

. 4.4. 1.57.

. : 1
; 2 ; 1 2 .
v v
1 = , 2 = ,
R ctg R
v 10 2
q
= 12 + 22 = = = 2.3 /.
R cos 5 3
, 1 = const, |d2| = 2 d = 1 2 dt:

v2

d 100 3
= = 1 2 = 2 tg =
= 2.3 /2 .
dt R 25 3
: ) = v
R cos
= 2.3 /; ) = v2
R2
tg = 2.3 /2 .

50
4.3.
()
( mi ) ,
. :

N
1 1
X
rC = lim ri mi = r dm, (4.8)
m 0 i=1 m

= max mi , ( ).
i=1,N
(4.8) ,
.
dm
=
dV
( ). dV -
. ,
. ,

dS

dm
= .
dS

, -
dl

dm
= .
dl

, , .

. , -
, -
, , .
.



1 y 1
x 1

rC = r dV r dS, r dl . (4.9)
m m m
V S L

(-
), , :
X
maC = F . (4.10)

, , , -
, .

51
4.4.
, . -
mi . (3.42) -

Li = mi [ri , vi ],
ri i- O; vi i-
. , :
X X
L= Li = mi [ri , vi ].
i i

4.5 , L ,
, .
z

Li Ri mi
vi
ri

O

. 4.5. .

, :
y y
L= [r, v] dm = [r, v] dV. (4.11)
V V

(3.43)
dL d X X
= Li = M . (4.12)
dt dt i

L M .
z L -
. . 4.5 , Lzi = Li cos i . -
, Li = ri vi mi .
ri cos i = Ri vi = Ri . ( )
y
Lz = R2 dm.
V

4.1.
y
I= R2 dm, (4.13)
V

R , -
.

52
(
).
( R ).
,

Lz = Iz ,
dLz d X
= I z = I z z = M,z (4.14)
dt dt
(I = const, = = z ). (4.12) -
. .

4.5.
, -
(4.13)
y
I= R2 dV.
V

r O O
R

h
dR

. 4.6. .

. -
,
. h
r . R
dR (. 4.6).

dI = R2 dV = R2 2Rh dR = 2hR3 dR.

0 r
:
r
1 1
I = 2h R3 dR = hr 4 = mr 2 .
2 2
0

, -
(m = hr 2 ). ,
. ,
.
,
. .

53
y y

mi
yi = yi
Ri Ri

O C x x
a

xi

xi
. 4.7. .

. C -
, O a.
, . 4.7.
O:
X X X
Ri2 mi = (x2 2
(xi + a)2 + yi2 mi =

I= i + y i )mi =
i i i
X X X
= (x2i + yi2 )mi + 2a xi mi + a 2
mi .
i i i

C (
). xC (
) .
.
1 .
4.1 ( ). -

:

I = IC + ma2 . (4.15)

-
, , :
3
I = IC + mr 2 = mr 2
2
( IC , . . ).
l
( ) .
(. 4.8).

l l l
2 2 m 1
I= x dm = x dx = x2 dx = ml2 .
l 3
0 0 0

1
Jakob Steiner; 17961863;

54
l

O x

x dx
. 4.8. .

,
 2
l 1 1 1
IC = I m = ml2 ml2 = ml2 .
2 3 4 12

r , . dh
R (. . 4.9). [0, ]. dh = r sin d,
R = r sin . dV = R2 dh = r 3 sin3 d. ,
:

1 1y 1m 5 1 m 5 16 2

2
I= dI = R dm = R2 dV = r sin5 d = r = mr 2 .
2 2 2V 2V 15 5
V 0

R
r d

dh
d

r r d

. 4.9. .

. , ,

2
I = 5.98 1024 6.372 1012 97.1 1036 2 .
5

4.6.
-
. dV dm
R v = R. ,

1 1
dEk = v 2 dm = 2R2 dm.
2 2
55

(4.13), :
1 2 1 2 1

Ek = dEk = v dm = R2 dm = I 2. (4.16)
2 2 2

, ,
.
, .
. . . -
, .
. . , -
, :
A = Fs ds = F R d. A = F R d.
:

A = Mz d,

Mz z. ,

A = M d. (4.17)

,
.

R R
z z
ds

d d

. 4.10. .

,
dt , :
A d
P = = M = M = M. (4.18)
dt dt
.
,
, ,
, , ,
.

4.7.

O v0 ,

56
. . .
v = v0 + [, r], r .
:

1 1 2
dEk = v 2 dm = v0 + [, r] dm.
2 2
:
1 2
v0 + 2v0 [, r] + [, r]2 dm.

dEk =
2
, -
. :

1 1 2 1

v0 dm = v0 dm = mv02 .
2
2 2 2

:
 
v0 [, r] dm = v0 , r dm = v0 [, mrC ],

rC - , O. -
:

1 1 2 1

2
[, r] dm = R2 dm = I0 2 ,
2 2 2

R O; I0 .
,
:

1 1
Ek = mv02 + v0 [, mrC ] + I0 2 . (4.19)
2 2
,
. . ,
, ,
. (
).
. :

1 1
Ek = mvC2 + IC 2 . (4.20)
2 2

, -
.

4.8.
4.2. ( ) -
, .

57
-
: L .
( , ) L = I.
, O. dt
F, Ox. -
(4.12), F
O : dL = M dt.
OA OA (. .)
OY . .

. ,
.
.
( OO -
OA), M = mgb sin ,
b . L -
OB ,
. ( ) .
,
|dL| M dt
d = = ,
L sin L sin
:
d M mgb
= = = . (4.21)
dt L sin I
, .
(4.21) .
, , -
L . (4.21)
, :

mgb I 2. (4.22)

, -
, . . Ep Ek .
:
1
E = I 2 + mgb sin .
2
E = const = const. ,
= const.

58
5.
5.1.
5.1. (gravitas ) -
, ,
.
1678 , -
.
5.1 ( ). -
, m1 m2 r ,
:
m1 m2
F =G 2 , (5.1)
r
G .
(. . 5.1):
m1 m2
F12 = G 2 e12 , F21 = F12 .
r

B mj
m2

Fji
r F21

eij
e12 A

Fij
F12 mi
m1

. 5.1. . 5.2. .
.

.
A B. mi
mj . mi B :
X mi mj
FiB = G eij .
j
rij2
. . A B
X X mi mj
FAB = G 2
eij .
i j
r ij

-
:
yy e
12
FAB = G 2
dmA dmB =
r12
VA VB
yy A (x1 , y1 , z1 )B (x2 , y2 , z2 )e12
=G dx1 dy1 dz1 dx2 dy2dz2 . (5.2)
(x2 x1 )2 + (y2 y1 )2 + (z2 z1 )2
VA VB

59
(5.2) ,
(5.1), .
. lA = 2a lB = 2b
(. 5.3).
r . , , :
mA mB
dmA = dx, dmB = dy, x [a, a], y [b, b].
2a 2b

2a 2b

0 x 0 y

dx dy
r

. 5.3. .

r12 = r + y x.


mA mB dxdy
dF = G .
4ab (r + y x)2

( ). ,
B :
a
mA mB dx
dFB = G dy .
4ab (r + y x)2
a


a a
dx 1 1 1
= = = g(y).

(r + y x) 2 r + y x r+ya r+y+a
a a


b
mA mB
FAB =G g(y) dy.
4ab
b

b b

b

g(y) dy = ln(r + y a) ln(r + y + a) =


b b b
   
= ln r + (b a) ln r (b + a) ln r + (b + a) + ln r (b a) =
= ln r 2 (b a)2 ln r 2 (b + a)2 .
 

60
:
ba 2

mA mB 1 r
FAB =G ln  .
4ab b+a 2
1 r

r max{a, b} -
. ,
 2  2
b+a ba 4ab mA mB
ln(1 + ) , = 2 , FAB G .
r r r r2

a = b, r = 4a,
 
mA mB 1 mA mB 4
FAB =G ln  =G 4 ln .
4a2 2a 2 r2 3
1 4a

. -
,
.

. 5.4. .

1 -
1798- ( -
).
:

G = 6.67384 1011 2 /2 .

5.2.
,
.

5.2.
F
g= (5.3)
m
,
m.

g ( -
, -
).
1
Henry Cavendish; 17311810;

61
m

M m
F = G er ,
r2
M = 5.9726 1024 .

M
g = G er .
r2
. -
:

M m
Ep = G , Ep r= = 0, r > R , (5.4)
r
R = 6.371 106 .

5.3.

Ep M
= = G (5.5)
m r
.

F = grad Ep ,
:
g = grad .

.
, Ep = mgh = gh, h R
, ( (5.4)).

5.3.
, m , -
(,
100 ).
:
v2
m 1 = mg,
R
R . ,
, g , R R .

5.4.
q
v1 = gR = 9.81 6.27 106 = 7.91 103 /, (5.6)

. g R,
.

62
(
), .
(
).

v22 M m
E=m G = 0.
2 R

5.5.
s r
2GM 2 6.67 1011 5.97 1024
v2 = = 6
= 11.2 103 /, (5.7)
R 6.27 10

-
.

. -
(, . .) .

, .

5.6. v3 , -
( ) -
.

5.7. v4 , -
() .

(5.7) -
() (M = 1.98855 1030 ,
R = 6.96342 108 ). , , -
, .
, 42 /. -
30 /.
17 /.
1012 .
550 /.

5.4.
1 , 2 (1609 1619
).

5.2 (1- ). ,
.

5.3 (2- ). - -
.
1
Tyge Ottesen Brahe (Tycho Brahe); 15461601;
2
Johannes Kepler; 15711630; , , ,

63
, -
: ,
. , , -
, ,
.
, , ,
-
, . , , ,
. ,
, , .

5.4 (3- ).
, :

a3
= K = const. (5.8)
T2
5.8. K .

.
, -
a r. -

4 2 r3 4 2 K 4 2 Km
ar = 2 r = r, T2 = , ar = , F = mar = .
T2 K r2 r2
F :

M m 4 2 Km
F =G = .
r2 r2

GM
K= . (5.9)
4 2
, , , -
.
:
G(M + m)
K= .
4 2

.

5.5.
. ,
, ( ) ,
, :
(
x = r cos ,
r = rer .
y = r sin ,

64
e der
er
de
e
r er
d

. 5.5. . 5.6.
. .

er e (. .
5.5). dt (. . 5.6):

der = e d, de = er d.

er = e , e = er .
:

v = r = rer + r er = rer + r e ,
q
vr = r, v = r , v = r 2 + r 2 2 .
:

a = v = rer + r er + r e + r e + r e =
= rer + r e + r e + r e r er = (r r 2 )er + (2r + r )e ,

2 1d  2 
ar = r r , a = 2r + r = r .
r dt
:

M m

m(r r 2) = Fr = G 2 ,

r
1 d  
m r 2 = F = 0.

r dt
, -
r 2 d/2 ( ,
r d ). ,
!
d d r 2
= = 0. (5.10)
dt dt 2

5.9.
r 2
. = (5.11)
2
.

65
= 0, , -
2- .
(
):
L
mv r = mr 2 = L = 2m = const, = .
mr 2
:

mv 2 M m
G = E = const,
2 r
m 2 M m
(r + r 2 2 ) G = E.
2 r
:

dr L dr
r = = .
d mr 2 d

:
2
m L2 m 2 L2

dr M m
+ r 2 4 G = E,
2 m2 r 4 d 2 mr r
 2  
1 dr 1 2m M m
+ 2 = 2 E+G .
r4 d r L r
:

1 1 1 1 d 1 dr
= + , p = const, = , = 2 .
r p r p d r d

:
2 2
2GM m2 1
   
d 1 2m
+ = 2 E+ .
d p L L2 p

L2
p= .
GM m2

2
2GM m2 2GM m2
  
d 1 2 2m 1
+ 2 + = 2 E + ,
d p L2 L L2 p
 2
d 2m 1
= 2 E + 2 2 = A2 2 .
d L p
,
 2
d
> 0, A2 < 2 .
d
:

d d
cos = , = A sin .
A d d

66
:
 2  2
2 2 d d d
A sin = A2 A2 cos2 , = 1, = 1.
d d d
:

= + 0 , = A cos( + 0 ) = A cos( 0 ) = A cos( + 0 ),

0 .
r:
1 1 1
= (1 p) = (1 e cos( + 0 )) ,
r p p
r s
2mE 2L2 E
e = pA = 1 + p2 2 = 1 + 2 2 3
L G M m
,
p
r= 1e
,
. . 0 = 0,
p
r= . (5.12)
1 e cos
(5.12) e.
:
1. E < 0, e < 1 ;
2. E = 0, e = 1 ;
3. E > 0, e > 1 .
:
mv 2 M m mvr2 L2 M m mvr2
G = + G = + U(r).
2 r 2 2mr 2 r 2
, E > 0 . E < 0 -
. 1 p = b2 /a
.
S = ab. (
) , : S = T .
r(1 e cos ) = p:

r(1 e cos ) + er sin = 0,

pr + er 2 sin = 0, pr + 2e sin = 0.
:
2  p
pr + 2e cos = 0, pr + 2 1 = 0,
r2 r
4 2 4 2 2 4 2
r =
= r .
r3 pr 2 pr 2
:
4 2 a2 b2 a 1 a3
ar = = 4 = 4 .
pr 2 T 2 b2 r 2 T 2 r2
ar
, Fr
= const,
.

67
6.
6.1. - .
6.1. (o ) ,
. (
) , .

.
6.2. , , -
, -
.
, :
dFn
p=
. (6.1)
dS
-
:
x
F = p dS. (6.2)
S

p = const,
F
F = pS, . p=
S
.
6.3. 1 1 -
1 2 (, . - ,
).
. 40 ,
. ,
.
. 0.001 2 ,
10 . 1010 .
.
.
, .
6.4. , -
.
. .
. -
, , -
. . -
, -
, , .
F1 F2 .
F1 + F2 = 0, F1 = F2 , F1 S = F2 S, p1 = p2 .

68
, -
.

6.1 (). ( ) -
.

. , . -
,
.

. .

. ,

. , ,
.

. -
, . ,
. F1 = F2 p1 = p2 .
.

:
F4 P F3 = 0, p4 S p3 S = P = mg = gV,
m V .

gS(h4 h3 )
p = p4 p3 = = gh.
S
, ,
(r h). .
,
. , -
.
-
. :

h2
p = g dh. (6.3)
h1

. (
g ):

p = g(h2 h1 ).

. . -
,
.

6.5. , , -
.

69
. , . ,
h ,

p = gh.

-
.
.
. F -
. ,
. h
F:
P mg gV
p= = = = gh.
S S S
.
.
-
. ,
, . ,
( -
). -
. F1 F2 .
, F2 . F1 ,
, , , -
. , (6.3)
.
. (6.3) . -
. , ,

. .
6.6. , -
.
.
6.2 ( ). -
, -
:
pi = pj , (6.4)
i j .
(6.4) , -
.
-
, -
. : gh1 = gh2 , h1 = h2 (
).
. ()
,
.

70
6.2.
, . -
:
F1 F2 = p1 S p2 S = Sp = S gh = gV = P = G = F ,
, P G , .
-
. ,
. ()
.
. ,
.
F P. ,
( ), .
6.7. ,
( ), .
-
, , -
, .
6.3 (). V ( ) -
, ()
:
F = G = P = gV. (6.5)
6.8. P F -
.
, ,
.
:
1. , ;
2. ,
;
3. , .
. .
P = gV , -
.
?
. .
P ; F ; P1 = P + F
:
m P
P1 = P gV, = , m = .
V g
. . . -
:
m P P
P1 = P g = P , = .
P P1
, (. .).

71
. 2 -
, . -
, 1 .
( gV )

P P2
P1 = P 1 gV, P2 = P 2 gV, 2 = 1 .
P P1

6.3. .

, -
, : -
.
V R3 , -
.
-
v(t),
V .

6.9. - w(t), -
, . v(t)
.

6.10. , -
v(t), .

, -
. , -
.

6.11. v(t) = const, ,


.

, ()
. , -
.

6.12. , ,
, .

, -
, , -
.
. -
, .
S
dt dV = Sv dt,

V = Sv.

6.13. ,
, .

72
,
. ,
S1 S2 . ,
, :

V1 = V2 , S1 v1 = S2 v2 .

, -
.

6.4 ( ). -
, ,
:
Sv = const. (6.6)

. (6.6) ,
. , ,
,
.

. (6.6) , -
(, ) .
, -
.

6.4.
-
. ,
, ( -
).

6.14.
, , -
.

6.15. , -
, .

. -
.
.
. -
,
S1 S2 .
vi pi .
dt . S1 dl1 .
.
(Ek + Ep ), .
,
. S1 S2 :

A = p1 S1 dl1 p2 S2 dl2 = p1 dV1 p2 dV2 = (p1 p2 ) dV

73
( ).
1 2
.
dV1 dV2 . dm = dV ,
.
hi , .
 2   2 
v2 dV v1 dV
dE = + gh2 dV + gh1 dV .
2 2
A = dE

v12 v 2
+ gh1 + p1 = 2 + gh2 + p2 ,
2 2
.
1738 . 1 .
6.5 (). ,
, :

v 2
+ gh + p = const. (6.7)
2
. , -
(6.7), ,
.
, -
. 2 -
, . -
.
1 2.
(6.7)( h1 = h2 ):
v12
+ p1 = p2 .
2

v 2
p = + p, (6.8)
2
.
6.16. p -
. p . v 2 /2
.
, 2 -

. 3 -
.
.
1
Daniel Bernoulli; 17001782; ,
2
Henri Pitot; 16951771;
3
Ludwig Prandtl; 18751953;

74
6.5. .
-
. ,
S1 S2 .
S2
( S1 ). -
S1 , .
(6.7) :
v 2
gh1 =
+ gh2 .
2
p1 = p2 = p , v .
h = h2 h1 , , 1 -
1643 .
6.6 ( ).

:
p
v = 2gh. (6.9)
. (6.9) ,
.
(6.6)
V = Sv m = Sv. p = mv.
:
Fr = Svv. (6.10)
6.17. Fr , (6.10),
.
. , -
. (6.9)

Fr = Sv 2 = 2ghS,
, .
,
. 2
(
1903 ).

6.6. .
. -
. R. , -
.
-
, .
, .
1
Evangelista Torricelli; 16081647;
2
; 18571935;

75
6.18. , -
, (lamina -
).
. . -
, .
, -
.
.
-
.
. ,
. . , -
, 1687 .
6.7 ( ). -
z v(z),
:
dv
Fv = S, (6.11)
dz
S ( ).
6.19. -
, [] = .
.
(6.11)
( ).
. z -
. r (0, R)
l.

Fp = (p1 p2 )r 2 .



dv dv
Fv = S = 2rl
dr dz

(, ).
(Fp = Fv )
:
dv
(p1 p2 )r 2 = 2rl,
dz
p1 p2
dv = r dr,
2l
p1 p2 2
v(r) = r + c.
4l
c :
p1 p2 2 p1 p2 2
0 = v(R) = R + c, c= R.
4l 4l

76
( ) v0 = v(0) -
1 :
r2
 
p1 p2 2
v(r) = v0 1 2 , v0 = R . (6.12)
R 4l
2
1840- . 1945 ,
3 .
(6.12) () Q -
. r -

dQ = v(r) dS = v(r)2r dr.
(
):
R 
r2
 2
R2
 
R 1 1
Q = 2v0 r 1 2 dr = 2v0 = v0 R2 = Sv0 .
R 2 4 2 2
0

v0 (6.12) .
6.8 ().
-
-
:
(p1 p2 )R4
Q= . (6.13)
8l
. , Q = ShviS,
( )
.

(6.13) .
. -
, . .
1883 4 .
6.20. ,
, -
(turbulentus ).
.
-
, , .
, -
Re, :
vl vl
Re = = . (6.14)

1
Jean-Leonard-Marie Poiseuille; 17971869;
2
Gotthilf Heinrich Ludwig Hagen; 17971884;
3
Sir George Gabriel Stokes; 18191903; , -
4
Osborne Reynolds; 18421912; ,

77
; v ;
; l ( -
, ).
, .
.

6.21. ; = /
.

, . -
.
Re (, , -
, ). Re 2 300. -
, ( ).
, ,
.

. Re , .
,
. .

6.7.
, , ,
-
. .
F, , :
X ( v) Y
( ).
() .
.
xz, Y = 0.

. -
1 2 (17441745 ).
,
. -
.
.
.
,

( ).
-
. ,
.
.
,
.
1
Jean Le Rond DAlembert; 17171783; ,
2
Leonhard Euler; 17071783; ,

78
1 ,
:
F = klv, (6.15)
k , .
( ). ,
r, F = 6rv.
-
. 2 1904 . -
.
,
. 1853 -
3 . .
, , ,
. , ,
, .

1
George Gabriel Stokes; 18191903; , -
2
; 18471921; ,
3
Heinrich-Gustav Magnus; 18021870;

79
7.
7.1.
, , . .
.
, , -
.

7.1. -
-
.

. . , ,
.
.
. -
.
-
. , -
, . -
( 1905-
).
. -
( ).
. c
.
.
, 2 K K
. K K v0 ,
, .
M N K (. . 7.1).
v0 K K .

K M K N

v0

. 7.1. .


K M N. K -
. K M .
M , N.
. ,
, ( -
).
-
. ,
. t1 M N.

80
M (, ) -
t2 . N M,
(t1 + t2 )/2.
. c.
- (x, y, z, ct) (-
1 ). c,
.
7.2. 4- -
.
7.3. 4- -
, .
. -
.
.
, , ,
, .
-
(c = ). ,
( ,
).

. . . ( -
). , -
(
).
(2 , 3 , ) -
(aberratio ), . . -
. 4
.
5
1676 .
50 . 6 , 7 , 8 ,
9 10 ,
.
.
,
.
c,
c = 299 792 458 /.
1
Hermann Minkowski; 18641909;
2
Jean-Felix Picard; 16201682;
3
John Flamsteed; 16461719;
4
James Bradley; 16921762;
5
Ole Christensen Rmer; 16441710;
6
Dominique Francois Jean Arago; 17861853)
7
Armand-Hippolyte-Louis Fizeau; 18191896;
8
ean Bernard Leon Foucault; 18191868; ,
9
Albert Abraham Michelson; 18521931; , 1907-
10
Edward Williams Morley; 18381923;

81
7.2.
, -
, . ,
c .
.
K K . -
, x x . 7.2. K
x v0 (
).
y y

O O x, x

z z
. 7.2. K K .

K
K :
x = f1 (x , y , z , t),



y = f (x , y , z , t),

2

z = f3 (x , y , z , t),

t = f4 (x , y , z , t).

. -
fi . . .
x :

x = 1 x + 2 y + 3 z + 4 t + 5 ,
dx = 1 dx + 2 dy + 3 dz + 4 dt .

y = 0 y = 0 ( -
z = 0, z = 0) x x . ,

y = y .
K K ! ,

y = y.

1. , + , y y ,
.
:

y = y ,
z = z

82
( z z ). y z
x t , x t y z (
).
O K x = 0 x = v0 t

K . 1 , 4 , 5 .

x = 1 x + 4 t + 5 ,
0 = (4 1 v0 )t + 5

t . , 4 = 1 v0
5 = 0. x ( 1 = ):

x = (x + v0 t ). ()

O K x = 0
x = v0 t K. x :

x = (x v0 t). ()

, (
, ).
t = t = 0, O = O , x x
. ,
( ) x x .

x = ct,
x = ct .

:
(
ct = (c + v0 )t ,
ct = (c v0 )t.

tt :

c2 = 2 (c2 v02 ),

1 1 v0
=p = p , = . (7.1)
1 v02 /c2 1 2 c

()

x + v0 t x + ct
x= p =p .
1 2 1 2

(), (), t:

x (x + v0 t ) x
     
x x 1 1 x v0
t= = = 1 2 +t = p +t .
v0 v0 v0 v0 v0 1 2 c2

83
K -
K. c, , -
1 , :

x + (ct )

x= p ,






1 2
y = y,

(7.2)

z = z,

(ct ) + x


(ct) = .


p
1 2

. x = x +v0 t
.
x x (ct) (ct ) .

. K -
K v0 .
:

x (ct)
x = ,

p
2



1
y = y,

z = z,


(ct) x



(ct ) = p .



1 2

. v0 c c ( 0, 1) -
. v0 > c
(7.2) , .

7.3.
. -
. K x1 x2
( t1 = t2 = t). K

(ct) x1 (ct) x2
(ct1 ) = p , (ct2 ) = p .
1 2 1 2

. . K ,
(x1 6= x2 ). (t2 t1 ) (x2 x1 ).
, 1
2, .

. , , , -
- . -
-.
1
Hendrik Antoon Lorentz; 18531928; -, 1902-

84
. K .

l0 = x2 x1 ,

x1 x2 .
K t1 = t2 = t l :
x1 (ct) x2 (ct) x2 x1 l
x1 = p , x2 = p , l0 = x2 x1 = p =p .
1 2 1 2 1 2 1 2
p
l = l0 1 2. (7.3)
7.4. l0 . -
, ,
1 .
. , ,
.
.
. , (
x) .
.
. .
, ().
, .
-
.
. K
x1 = x2 = x t1 t2 . (7.2)
K:
(ct ) + x (ct ) + x c(t t1 )
(ct1 ) = p1 , (ct2 ) = p2 , c(t2 t1 ) = p 2 ,
1 2 1 2 1 2
t0
t = p . (7.4)
1 2
, t t0
.
7.5. t0
.
. , , -
. , -
. .
. .
2 106 . ,
600 , .

2030 , .
1
George Francis FitzGerald, 18511901,

85
7.4.
, -
( ).
:
x = x2 x1 , y = y2 y1 , z = z2 z1 ,
p
t = t2 t1 , l = (x)2 + (y)2 + (z)2 .

7.6.
p
s = c2 (t)2 (l)2 , (7.5)

( , ).

-
, . -
.
K K :

x (ct) (ct) x
x = p , y = y, z = z, (ct ) = p .
1 2 1 2

c2 (t)2 2ctx + 2 (x)2 (x)2 2ctx + 2 c2 (t)2 )


(s )2 =
1 2 1 2
(y)2 2 (y)2 (z)2 2 (z)2
=
1 2 1 2
1 h 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2
i
= c (t) (x) (y) (z) + (x) +(y) +(z) c (t) = (s)2 .
1 2

. . .
, K , x1 = x2 ,
y1 = y2 , z1 = z2 . ( )

s
(ct0 )2 = (ct )2 = (ct)2 (l)2 , t0 = .
c
(, )
. , s ,
t0 .
, , . -
. ,

c2 (t)2 (l)2 = c2 (t )2 (l )2 > 0.

K , l = 0, . .
. ,
t = 0, . . .
.

7.7. .

86
.
, l = vt < ct.
vx = x/t < c.
(c vx )t t  v0 vx 
(ct ) = p , t = p 1 , sign t = sign t.
1 2 1 2 c c
, ( K K )
. ,
.
.
c2 (t)2 (l)2 = c2 (t )2 (l )2 < 0.
K , t = 0, . .
. , l = 0, . .
.
( ).
7.8. .
. , l > ct. -
c , -
, . . .

7.5.
K:
dx dy dz
vx = , vy = , vz = .
dt dt dt
K:
dx dy dz
vx
= , vy = , vz =
dt dt dt

( vx , ).
(7.2) vx :
p
c dx dx + (cdt ) 1 2 vx + c vx + v0
vx = =c p = c = .
c dt 1 2 (cdt ) + dx c + vx 1 + v0 vx /c2
vy :
p p

1 v02 /c2
p
2 v 1 2 v
c dy 1 y y
vy = = c dy =c = .
c dt (cdt ) + dx c + vx 1 + v0 vx /c2
vz .
:
p
vy 1 v02 /c2
p
vx + v0 vz 1 v02 /c2
vx = , vy = , vz = . (7.6)
1 + v0 vx /c2 1 + v0 vx /c2 1 + v0 vx /c2
-
, v0 :
p p
vx v0 vy 1 v02 /c2 vz 1 v02 /c2
vx = , vy = , vz = .
1 v0 vx /c2 1 v0 vx /c2 1 v0 vx /c2

87
. x, v = vx , v = vx
v + v0
v= .
1 + v0 v /c2
v = c,
c + v0 c + v0
v= = c = c.
1 + v0 c/c2 c + v0
, -
.

7.6.
K K -
m. K x
: vx,1 = v0 , vx,2 = v0 . v0 K
K ( ). vx,1 = vx,2 = 0.
, . . .
K (7.6)

v0 v0 v0 v0 2v0
vx,1 = = 0, vx,2 = = .
1 v0 v0 /c2 1 v0 v0 /c 2 1 v02 /c2
K : vx,1

= vx,2 = v0 .
, v0 c.
,
. ,
,
.
, -
.

p = mf (v)v,

f (v) f (v) 1.
v0
K1 , 1
y1 . K2 , 2
y2 (. 7.3). , xy
x. u, v
w K1 K2 .
, K1
K2 . , , .
y1 K1 :

mf (w)(w) + mf ( v 2 + u2 )u = mf (w)w + mf ( v 2 + u2 )(u),

f (w)w = f ( v 2 + u2 )u.
K1 K2 v. 2 K2 v2,y = w,
v2,x = 0 . K1 v1,y = u. (7.6) u v :
r
v2
u = w 1 2.
c

88
y1 K1

w


x1
u
v

y2 K2 v

u


x2
w

. 7.3. K1 K2 .

r
v2
f (w) = f ( v 2 + u2 )
. 1
c2

, w c ( u c) v c.
2 2
f (w) 1, v + u v.
,
r
v2 1
1 = f (v) 1 2 , f (v) = p .
c 1 v 2 /c2
:
mv
p= p . (7.7)
1 v 2 /c2
. (7.4) :
m dr dr
p= p =m .
1 v 2 /c2 dt dt0
. . , -
.

p = mr v.
7.9.
m
mr = p (7.8)
1 v 2 /c2
( ), m
.

89
, ,
.

7.7.
-
( ). 2-
.

dp
= F. (7.9)
dt
(7.9) dr = v dt.
!
d mv
p v dt = F dr = A.
dt 1 v 2 /c2

, ,
: !
mv
dT = v d p .
1 v 2 /c2
, v dv = v dv = d(v 2 /2).
" # " #
m dv mv (v dv/c2) m dv 2 v 2 (dv 2 /c2 )
dT = v p + = + =
1 v 2 /c2 (1 v 2 /c2 )3/2 1 v 2 /c2 (1 v 2 /c2 )3/2
p
2
!
m dv 2 mc2
= =d ,
2 (1 v 2 /c2 )3/2
p
1 v 2 /c2

mc2
T =p + const.
1 v 2 /c2
T = 0 v = 0.
!
1
T = mc2 p 1 . (7.10)
1 v 2 /c2

. v

1 1 v2 mv 2
1+ , T .
2 c2
p
1 v 2 /c2 2

7.10.

E0 = mc2 . (7.11)

mc2
E = E0 + T = p = mr c2 . (7.12)
1 v 2 /c2

90
. E0 ,
.
( ).
, .
.
:
dt
E = mc2 .
dt0
, -
, .
. .
. m = 100 v = 8 /c
. E mv 2 /2. -

E mv 2 102 64 106
m = = = 3.5 108 .
c2 2c2 2 9 1016
. 1 0 C 100 . -
E cp mT , cp ; T -
.
E cp mT 4.2 103 1 102
m = = = 4.7 1010 .
c2 c2 9 1016
. = 103 / l = 1 c. -
E (l)2 /2.
:
E (l)2 105 102
m = 2 2
= 16
= 5.6 1015 .
c 2c 2 9 10
.
E = 1.4 103 /2 c. E 4r 2 E ,
r .
E t 4r 2 E t 4 3.14 1.52 1022 1.4 103 1
m = = = 4.4 109 .
c2 c2 9 1016
, 2
1030 . . . .
(7.12)

2 m2 c4 v2 m2 c4
E = , 1 2 = .
1 v 2 /c2 c E2
(7.7) :
m2 v 2 m2 v 2 2 E 2 m2 c4
 
2
p = = E = 2 1 .
1 v 2 /c2 m2 c4 c E2
, , -
, :
p E2
E = c p2 + m2 c2 , p2 = m2 c2 = inv. (7.13)
c2
91
,

, . 4- -
(px , py , pz , E/c), :

px + (E /c)


p x = p ,
1 2





py = py ,



(7.14)


p z = p z ,
(E /c) + px




(E/c) = p .
1 2

px (E/c)


px = p ,
1 2





py = py ,




pz = pz ,
(E/c) px



(E /c) = p .


1 2

(7.13) ,
-.
, ,
. (7.13)

E
p= .
c
1
( , )
(),
.
~
E = h = ~, p= ,
c
= 2 () ; h ; ~ = h.2
( ).
(7.7), m = 0 . .
v = c ( -
00 ). . .
c.

1
Max Karl Ernst Ludwig Planck; 18581947; -, 1918-

92

1.1. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
1.2. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
1.3. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
1.4. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
1.5. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
1.6. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
1.7. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
1.8. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
1.9. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
1.10. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
1.11. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
1.12. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
1.13. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
1.14. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
2.1. , . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
2.2. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22
2.3. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23
2.4. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24
2.5. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24
2.6. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25
3.1. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32
3.2. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32
3.3. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33
3.4. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33
3.5. 1 2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34
3.6. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37
3.7. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41
3.8. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42
3.9. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43
3.10. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44
3.11. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44
3.12. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44
4.1. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48
4.2. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48
4.3. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49
4.4. 1.57 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50
4.5. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52
4.6. . . . . . . . . . . . . . . . . . 53
4.7. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54
4.8. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55
4.9. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55
4.10. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56
5.1. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59
5.2. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59
5.3. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60
5.4. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61
5.5. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65
5.6. . . . . . . . . . . . . . . . . 65

93
7.1. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80
7.2. K K . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82
7.3. K1 K2 . . . . . . . . . . . . . . 89

94

1. . . . . - . , 2012.
432 .
2. . . . . : .
, 2009. 312 .
3. . 1. . .
. . . . - , 2010. 612 .
4. . , . , . . . 1. .
: , 2005. 480 .
5. . . . . 1. . .
: , 2007. 432 .
6. . . . . 1. . : -
, , 2010. 560 .
7. . . , . . . . : ,
2009. 640 .

95

You might also like