Dung Sai Lap Ghep

Khi c qua ti liu ny, nu pht hin sai st hoc ni dung km cht lng
xin hy thng bo chng ti sa cha hoc thay th bng mt ti liu cng

ch ca tc gi khc. Ti li u ny bao g m nhi u ti li u nh c cng ch
bn trong n. Ph n n i dung b n c n c th n m gi a ho c cu i ti li u
ny, hy s d ng ch c nng Search tm chng.
Bn c th tham kho ngun ti liu c dch t ting Anh ti y:
http://mientayvn.com/Tai_lieu_da_dich.html
Thng tin lin h:
Yahoo mail: thanhlam1910_2006@yahoo.com
Gmail: frbwrthes@gmail.com
1
----------
Dung sai v lp ghp

2
M U
Ngy nay trong thi i pht trin ca cch mng khoa hc k thut cc
cu trc my v chi tit my trong ch to my ngy cng phc tp v yu
cu k thut i vi cc thng s ca chng ngy cng tng v cn do s tin
b ca khoa hc k thut cc my thng li thi nhanh nn dn dn vic
thay i chng thng xuyn. m bo cht lng ca my chng ta phi
thng xuyn a ra v thc hin theo cc tiu chun mi v xem xt cc tiu
chun ang hin hnh, thng nht ho v tiu chun ho cc cu trc ti u
ca my, dng c, cc cm v chi tit ca chng, bo m tnh i ln hon
ton ca chng s to iu kin chuyn mn ho v hp tc ho nn cng
nghip, sn xut ra cc sn phm c cht lng cao v tnh kinh t cao.
Mn hc Dung sai v lp ghp l c s khoa hc cho vic nh mc
tiu chun ho, p ng nhu cu pht trin ca khoa hc k thut , tng nng
sut, cht lng sn phm trong sn xut.
Mc ch ca mn hc l tm ra nhng qui tc thit k v ch to sao
cho cc chi tit, cm my v my t c tnh i ln chc nng (v cc yu
t hnh hc ca chi tit) ng thi nghin cu bin php sao cho khi ch to
cc chi tit c thit k theo nhng qui tc k trn th nhng yu t hnh
hc ca chng cn ph hp vi cng ngh gia cng, em li hiu qu kinh t
cao.
Cc nguyn tc thng nht ho, tiu chun ho v i ln c s dng
t thi xa khi m nhng danh t trn cha xut hin . V d cch y 5000
nm nhng ngi Ai cp lm cc khi c kch thc c nh cho Kim
t thp trong thnh La m c i khi lm cc ng ng nc cng c s
dng cc ng c kch thc bng nhau. nc Nga tiu chun ho cng
nghip xut hin vo u th k 18, thi Pie nht khi sn xut cc tu
thu c cng kch thc, c neo v c trang b sng ng n dc nh
nhau.
Nc ta l nc ang pht trin c th ui kp cc nc tin tin th
khi son tho cc tiu chun quc gia cn tnh ti cc ch dn ca cc t chc
quc t v tiu chun ho.
ISO l t chc quc t ln nht trong lnh vc tiu chun ho, c
thnh lp nm 1926 vi ci tn ISA, n nm 1941 i thnh ISO. Mc ch
c bn ca ISO( c ghi trong cng lnh) l gp phn thc y s pht trin
tiu chun ho trn ton th gii nhm gim nh s trao i hng ho gia cc
nc v pht trin s hp tc trong lnh vc vn ho, khoa hc k thut v
kinh t. C quan ti cao ca ISO l i hi ng, c nhm hp 3 nm 1 ln
nhm thng qua cc quyt nh v nhng vn quan trng nht v bn ch
tch t chc. hin naythnh vin ISO c trn 100 nc.
Xt v mc ch, yu cu c th ca mn hc:
3
1.Yu cu:
C hiu bit v h thng dung sai, lp ghp ca TCVN v c s tnh
ton t tnh i ln chc nng.
Thc hnh chn v tnh ton cc thng s hnh hc cho ph hp vi
TCVN.
Thc hnh o v kim tra cht lng cc chi tit v mt hnh hc.
2.Mc ch:
Tp dt kh nng thc hnh- chn v tnh ton chnh xc cc thng s
hnh hc t tnh i ln chc nng cho sn phm, chi tit my vi
cht lng v tnh kinh t cao.
C hiu bit v c s tnh i ln.
4
Chng 1. NHNG KHI NIM C BN

1.1. KHI NIM C BN V CHNH XC
nh ngha: chnh xc ca chi tit my l mc ging nhau v mt
hnh hc v tnh cht c l ca chi tit thc gia cng c so vi dung sai ca
trn bn v chi tit.
Trong qu trnh sn xut do nhiu yu t tc ng ta khng th t
c chi tit vi chnh xc tuyt i (m c trong o lng cng khng c
chnh xc tuyt i) m n s nm trong mt khong no c gi l
dung sai ch to ca cc thng s k thut, c th hn l cp chnh xc.
1.2. KHI NIM V TNH I LN CHC NNG

nh ngha: Tnh i ln l kh nng thay th cho nhau ca cc chi tit
c cng chc nng trong cm hoc ca cc cm trong my khng cn sa
cha v thay i m vn bo m c cc tiu chun k thut n nh.
Trong thc t ch to cc chi tit hoc cm my vi tnh i ln hon
ton v i ln khng hon ton (tu theo mc chnh xc v iu kin sn
xut nht nh m bo cht lng v tnh kinh t cao nht).
1.2.1. i ln hon ton

i ln chc nng hon ton l kh nng c th thay th ( i ln) c
ca tt c cc chi tit, cm ca dng c.
u im ca i ln hon ton:
n gin c qu trnh lp rp, khng cn i hi cng nhn bc cao
khi lp rp.
Qu trnh lp rp c nh mc chnh xc theo thi gian dn ti c
th sn xut theo dy chuyn v to iu kin t ng ho qu trnh
sn xut v lp rp sn phm
To kh nng chuyn mn ho v tp th ho cc nh my mt cch
rng ri.
n gin ho vic sa cha.
Vic s dng i ln hon ton ch kinh t i vi cc chi tit c
chnh xc khng cao hn IT5-IT6 v i vi sn phm vi s lng chi tit
khng nhiu.
5
1.2.2. i ln khng hon ton:

i ln khng hon ton l kh nng i ln c ca mt phn cc chi
tit hoc cm ca my
i khi cc yu cu s dng sn phm i hi cn thit ch to chi tit
v cc sn phm vi dung sai khng kinh t hoc cng ngh kh thc hin
c. Trong cc trng hp ngi ta s dng vic chn nhm cc chi tit(
lp chn) tm cn m, iu chnh v tr mt s phn ca my v dng c ,
sa v cc bin php cng ngh ph khc bo m c cht lng tng
phn v ca sn phm ni chung lc gi l khng hon ton.
1.3. KHI NIM V KCH THC, SAI LCH, DUNG SAI V LP

GHP TRONG CTM
1.3.1. Kch thc,sai lch v dung sai
1.1.1.1. Kch thc

nh ngha: l i lng c trng cho ln v chiu di (hoc gc)
gia cc v tr tng quan ca cc b mt, ng, im ca mt hoc nhiu
chi tit.
Kch thc c phn thnh: kch thc danh ngha, kch thc thc t
v cc kch thc gii hn.
Kch thc danh ngha: kch thc theo tnh ton v c trn bn
v, l mc tnh cc sai lch (V hnh minh ho c th). K hiu d,D.
Kch thc thc t: kch thc c xc nh bng cch o vi sai s
cho php.K hiu dt ,Dt.
Cc kch thc gii hn: 2 kch thc cho php gia chng cha kch
thc thc hoc kch thc thc bng chng khi chi tit c coi l
chnh phm. Kch thc gii hn ln nht k hiu Dmax(l) hoc
dmax(trc) kch thc gii hn nh nht - Dmin(l) hoc dmin(trc) v
Dmin Dt Dmax hay l (dmin dt dmax)
1.1.1.2. Sai lch

nh ngha: l hiu i s gia cc kch thc (thc t, gii hn) v kch
thc danh ngha tng ng.
Sai lch thc t l hiu i s gia kch thc thc t v kch thc
danh ngha.
Sai lch di hn trn l hiu i s gia kch thc di hn trn v
kch thc danh ngha ( ES, es)
i vi l: ES= Dmax - D
6
i vi trc : es= dmax - d

Sai lch di hn di l hiu i s gia kch thc di hn di
v kch thc danh ngha ( EI, ei)
i vi l: EI= Dmin- D
i vi trc : ei= dmin - d
L
Td
TD
0 +
ES
0 0 0
Kch th-c danh ngha

es
- EI=0
ei
Dmax Trc
Dmin
D (d)
dmax
dmin
Hnh v biu din kt, sai lch v dung sai S biu din min dsai
1.1.1.3. Dung sai

nh ngha: dung sai l hiu gia cc kch thc gii hn ln nht v nh
nht hoc tr s tuyt i ca hiu i s gia cc sai lch trn v sai lch
di.
i vi l: TD= Dmax - Dmin = ES -EI
i vi trc : Td= dmax - dmin = es- ei
Min dung sai: L khong khch thc c gii hn bi 2 b kch thc
ln nht v nh nht.
xc nh v tr ca min dung sai ngi ta a ra khi nim sai lch
c bn. Trong TCVN n l sai lch gn ng 0-0 nht (kch thc danh
ngha) do n c th l sai lch gii hn trn hoc l sai lch di hn di.
1.3.2. Lp ghp
nh ngha:Lp ghp l c tnh ca s ni ghp ca cc chi tit v c
xc nh bi tr s ca h hoc di c trong mi ghp.
Thng thng chi tit ng ring th khng c cng dng g c, ch khi
phi hp vi nhau chng mi c cng dng. Ly v d....
Nhng b mt v kch thc m da theo chng cc chi tit phi hp
vi nhau gi l b mt lp ghp v kch thc lp ghp.
B mt lp ghp thng l b mt bao v b bao. V d:...
7
Cc mi ghp s dng trong ch to my c th phn loi theo hnh

dng b mt lp ghp:
- Lp ghp b mt trn: Lp ghp tr trn -b mt lp ghp l b mt
tr trn, Lp ghp phng-b mt lp ghp l b mt phng.
- Lp ghp ren: b mt lp ghp l b mt xon vt c dng prfin tam
gic, hnh thang...
- Lp ghp truyn ng bnh rng(hnh tr, cn, rng sng...): b
mt lp ghp l b mt tip xc mt cch c chu k ca cc rng
bnh rng.
c tnh ca lp ghp b mt trn c xc nh bi hiu s kch thc
b mt bao v b bao. Hay ni cch khc, ph thuc vo v tr tng quan
min dung sai ca l v trc lp ghp c chia lm 3 loi:
Lp ghp c h
Lp ghp trung gian
Lp ghp c di Di y l s phn b ca min dung sai vi l
l l c bn:
Lp ghp c h l lp ghp khi m h c m bo trong mi
ghp ( hay ni cch khc min dung sai ca l trn min dung sai ca trc)
vi cc c tnh sau:
Smax= Dmax- dmin = ES - ei h ln nht
Smin = Dmin - dmax = EI - es h nh nht
Stb= (Smax + Smin)/2 h trung bnh Smin c th bng 0
Lp ghp c di l lp ghp khi m di c bo m trong mi

ghp (min dung sai ca l nm d min dung sai ca trc) vi cc c tnh
sau
Nmax= dmax- Dmin = es- EI
Nmin = dmin - Dmax = ei- ES
Ntb= (Nmax + Nmin)/2 di trung bnh
8
3
2
Td
Td
Ntb
es
es
ei
ES=TD
ei
0 + EI=0 0
- Stb
es
D (d)
ei
Td
Lp ghp trung gian: -Lp ghp khi m c th nhn c h cng

nh l di (min dung sai ca l v trc c th giao nhau mt phn
hoc ton b) vi cc c tnh:
Smax = Dmax - dmin = ES - ei
Nmax= dmax - Dmin = es- EI
Do khng chnh xc khi thc hin kch thc ca l v trc nn
h v di trong mi ghp ddc tnh ton xut pht t yu cu khai thc c
th khng c m bo ng, do xut hin dung sai lp ghp:
Dung sai lp ghp: hiu gia h cho php ln nht v nh nht
(dung sai h TS trong lp ghp c h) hoc l gia di cho php ln
nht v nh nht (dung sai di TN trong lp ghp c di)
TS= Smax - Smin
TN = Nmax - Nmin
Trong lp ghp trung gian, dung sai lp ghp c xc nh bng tng
cc gi tr tuyt i ca di ln nht v h ln nht.
TN,S= Smax + Nmax
i vi tt c cc loi lp ghp, dung sai lp ghp bng tng s lng
dung sai ca l v trc:
TS = TD + td; TN = TD + td; TN,S = TD + td
9
1.3.3. Dy s u tin
Nhm mc ch tiu chun ho v thng nht ho cc thng s v kch
thc my, cc b phn v chi tit ca chng ngi ta lp ra cc dy s u
tin ( dy th nht ca u tin hn dy th 2, dy th 2 hn dy th 3 ....) ph
bin nht l s dng cc dy s u tin c xy dng theo cp s nhnv
thun tin nht l cc cp s nhn c s u l 1 v cng bi n
n= 10
Theo ch dn ca ISO s dng 4 dy s u tin vi cng bi nh sau:

5
10 =1,5849 1,6 i vi dy R5; (1,00; 1,60; 2,50; 4,00....)
10
10 =1,2589 1,26 i vi dy R10; (1,00; 1,25; 1,60; 2,00....)
20
10 =1,1220 1,12 i vi dy R20; (1,00; 1,12; 1,25; 1,40....)
40
10 =1,0593 1,06 i vi dy R40; (1,00; 1,06; 1,12; 1,18....)
Trong cc trng hp ring r c c s cho php s dng dy
R80 vi
= 80 10 v cc dy dn sut v d R10/3; 1; 2; 4; 8 ... bt u t bt k
1 s no hoc trong tng khong c gi tr khc nhau.
10
Chng 2. SAI LCH CC THNG S HNH HC

CA CC B MT CHI TIT
2.1. CC CH TIU CHT LNG SN PHM
nh ngha: Cht lng sn phm l tp hp cc tnh cht v ch tiu, xc
nh tnh thch hp ca sn phm bo m cc yu cu c th ph hp vi
chc nng ca chng.
Cht lng sn phm ph thuc vo trnh k thut ca ngnh ch to
my v cc lnh vc ring r ca n.
Cc ch tiu cht lng nh gi sn phm bt k dng no:
Ch tiu cng dng, c c trng bi hiu sut c ch khi s dng sn
phm
Ch tiu tin cy v bn-ch tiu cng ngh
Ch tiu thm m
Ch tiu v tiu chun ho v thng nht ho
Ch tiu kinh t
Ch tiu v sng ch
i vi cng ngh ch to my v ch to dng c cc c tnh khai
thc ca my v cc c cu l nhng ch tiu cht lng c hiu qu nht ca
chng. Cc c tnh khai thc li ph thuc vo mc ( trnh ) k thut
ca nn cng nghip ch to my.
Cc ch tiu khai thc nh l: tin cy, bn, cht lng ng
ca my, ch tiu cng thi hc (khoa hc v lao ng), tnh kinh t ca vic
khai thc.
Nhm mc ch lm cho cht lng sn phm ngy c nng cao nh
nc ta ban hnh 3 mc nh gi sn phm:
Cao cp (c cp du cht lng)
Loi I
Loi II
i vi loi II phi loi b v khng c khuyn khch sn xut.
2.2. KHI NIM V SAI S GIA CNG

Cht lng chi tit sau khi gia cng c nh gi thng qua gi tr cc
thng s hnh hc, ng hc, c hc, l ho hc... ca chi tit. Cc gi tr
hon ton c xc nh bi qu trnh gia cng to thnh chi tit. Trong lot
11
chi tit gia cng th gi tr ca mt thng s no thng khc nhau v khc

vi mong mun. S d c s sai khc l do tc ng ca cc sai s xut
hin trong qu trnh gia cng, chnh l cc sai s gia cng.
nh ngha: Tr s din t mc khc nhau gia chi tit gia cng v
bn v thit k gi l sai s gia cng.
Phn loi sai s gia cng:
Theo dng thng s: Sai s kch thc, sai s hnh dng, v tr,
nhm b mt...
Theo qui lut xut hin sai s: (ch tnh bin thin) Sai s h thng
v sai s ngu nhin.
2.2.1. Sai s h thng

nh ngha: Sai s xut hin mt cch c nh ( sai s do g t) i vi
c lot hoc thay i theo mt qui lut nht nh (mi dao) khi chuyn t chi
tit gia cng ny sang chi tit gia cng tip theo sau.
Nh vy sai s h thng bao gm:
Sai s h thng c nh: tr s v du ca sai s khng thay i sut qu
trnh gia cng lot.
Sai s h thng thay i: l loi sai s h thng bin i theo mt qui
lut xc nh i vi thi gian gia cng.
2.2.2. Sai s ngu nhin

nh ngha: Sai s xut hin mt cch ngu nhin (do tng hp nhiu yu
t nh hng, do d gia cng khng u) khng theo mt qui lut no c
i vi cc chi tit khc nhau trong mt lot c cc tr s khc nhau.
Nguyn nhn gy ra sai s ngu nhin l nguyn nhn tc ng lc t, lc
nhiu, lc c, lc khng.
2.3. QUY LUT XUT HIN KCH THC THC T TRONG CH

TO
Sai s gia cng mang c tnh ngu nhin lm cho kch thc to thnh
trong qu trnh gia cng cng bin i ngu nhin. Ta gi kch thc gia cng
l mt i lng ngu nhin. nghin cu i lng ngu nhin kch thc
ta phi dng thng k xc sut-l mn ton hc chuyn nghin cu cc i
lng ngu nhin.
Gi s khi ta gia cng mt l chi tit N (chic) trn mt my iu
chnh sn kch thc( thng trong ngnh CTM N=60...100), do nh hng
n
ca nhiu yu t ch c n chic t yu cu ta ni xc sut s l .
N
12
Tnh ph thuc gia cc gi tr s ca i lng ngu nhin v xc sut

xut hin ca chng c xc nh bi qui lut phn b xc sut ca i
lng ngu nhin. c tnh phn tn ca cc gi tr thc nghim ca i
lng ngu nhin trong a s cc trng hp gn tng ng vi 1 qui lut
phn b l thuyt no .
V d:
S tn mt ca cc gi tr khong chnh lch tm khng ng trc,
sai lch mt u v hng knh, khng song song v khng vung
gc ca 2 b mt, khng cn bng... l nhng gi tr dng c th
tng ng vi qui lut tm sai hoc qui lut Mcxben.
S tn mt khng tin cy ca my theo qui lut Veibull hay l qui
lut s m.
S phn tn gi tr ca i lng ngu nhin ph thuc vo nhiu yu
t khi n tun theo qui lut phn b chun (qui lut Gauce).
Thc nghim thy rng: S ti mt ca sai lch ch to hoc l o cc
kch thc di v gc sai lch khi lng chi tit, i lng cng v cc
i lng vt l v c khc c trng cho tnh cht ca vt liu gn ng tun
theo qui lut phn b chun.
Ta i vo c th xt qui lut phn b chun i vi trng hp khi gia
cng mt l N chi tit c ch to theo mt kch thc nht nh.
Nh hc trong chng trnh ton cao cp. Mt phn b xc sut theo
( x a)2
1
qui lut phn b chun l
2
2
y e
2
trong : x - l i lng ngu nhin
xi
a - sai lch trung bnh s hc a
N
N
( xi a) 2
- sai lch bnh phng trung bnh
i 1 N
th ng cong phn b chun
Xc sut xut hin cc kch thc x trong khong [x1,x2]

x2 x2 ( x a)2
1 2 2
P( x1 x x2 ) ydx .e dx S
x1 x1 2
x a
t =z => dx = dz
13
S
-3 a x1 x2 3 x
z2
z2 1
ta c: P(x1<x< x2) = c 2
dz (Z2 ) ( Z1 )
z1 2
Cc gi tr ( z) c tnh sn trong bng hm Laplace.
Qua bng ny ta thy rng, nu -3 <x<+3 tc l -3 <z<3 th:
P( x1 x x 2) ( 3) ( 3) 2 ( 3) 0,9973 1.
Vi xc xut nh th c ngha l trong 10.000 trng hp ch 27 trng

hp ngoi. Nh vy vi khong -3 <x<+3 xc sut xut hin kch thc
c th coi l 100%, hay ni cch khc hu nh kch thc chi tit ch nm
trong min trn m thi.
Theo khi nim v sai s gia cng nu trn th c th ni min 6 l
c trng cho sai s gia cng hay chnh xc gia cng kch thc chi tit.
Min 6 cng ln th sai s gia cng cng ln, chnh xc gia cng cng
thp; min 6 cng nh th sai s gia cng cng b, chnh xc gia cng
cng cao.
Ta thy rng: chi tit t yu cu l chi tit c kch thc nm trong min
dung sai (TD) v lot chi tit gia cng t yu cu khi min phn tn kch
thc ca lot (6 ) nm trong min dung sai; nh vy:
Nu tm PB tm DS
th khi TD 6 - s khng c ph phm
khi TD < 6 - s c ph phm
Cn nu tm PB # tm DS c th c ph phm ngay c khi TD 6 ,
tuy nhin ph phm ny ta c th khc phc c v nguyn nhn gy
ra chng l sai s h thng c nh.
14
Tm PB
y
-3 3 x
Tm DS
Dmin TD
Dmax
Qua nhng kho st v phn tch trn ta rt ra kt lun:

- ng vi cc kch thc cng gn kch thc trung bnh (TPB) th s
chi tit xut hin cng nhiu v cng xa kch thc trung bnh th chi
tit xut hin cng t.
- Hu ht cc chi tit gia cng trong lot u c kch thc nm trong
min 6 .
Mun cho kch thc ca lot chi tit gia cng t yu cu th t nht
phi c iu kin 6 TD.
15
2.4. SAI LCH HNH DNG, V TR CA CC B MT

Trong qu trnh gia cng, khng ch kch thc m hnh dng v v tr cc
b mt ca chi tit cng b sai lch. Sai lch hnh dng v v tr cc b mt chi
tit cng nh hng ln n chc nng s dng ca chi tit my v b phn
my.
Cc dng sai lch, cch xc nh gi tr v ghi k hiu sai lch v dung sai
ca chng trn bn v theo TCVN 2520-78 v TCVN 10-85.
2.4.1. Sai lch hnh dng b mt

a. thng: l khong cch ln nht t cc im ca prfin thc ti
ng thng p trong gii hn ca phn chun.
0.1/300
k hiu : -
b. phng: l khong cch ln nht t cc im ca b mt thc ti
mt phng p trong gii hn ca phn chun.
0.08
k hiu :
c. trn: l khong cch ln nht t cc im ca prfin thc ti
vng trn p trong gii hn ca phn chun.
D1 0.05
0.1
0.03
D2
=D1-D2
k hiu :O
Trng hp c bit: van v cnh

16
d. tr: l khong cch ln nht t cc im ca b mt thc ti tr

p trong gii hn ca phn chun.
K hiu : O
. Sai lch prfin theo mt ct dc trc: l khong cch ln nht t

cc im ca prfin thc n pha tng ng ca prfin p.
k hiu =
Trng hp c bit:
cn = (D1 - D2)/2.
trng = (D1 - D2)/2.
yn
cong trc
2.4.2. Sai lch v tr gia cc b mt

a, song song:
- Sai lch v song song ca mt phng l hiu khong cch ln
nht v nh nht gia cc mt phng p trong gii hn ca phn
chun.
- Sai lch v song song cc ng tm l tng hnh hc cc sai
lch v song song cc hnh chiu ca ng tm ln 2 mt phng
vung gc.
K hiu //
b, vung gc: K hiu
c, ng trc: K hiu K hiu c
d, i xng: K hiu K hiu c
, lch trc ( b mt i xng) khi v tr danh ngha K hiu c +
17
e, giao nhau ca trc: sai lch v giao nhau ca trc l khong cch
nh nht gia cc ng trc giao nhau danh ngha.
K hiu K hiu c X
f, o : K hiu Bao gm:
- o hng tm l hiu khong cch ln nht v nh nht t
cc im ca prfin thc ca b mt quay ti ng tm chun
trong mt ct vung gc vi ng tm chun.
- o mt u l hiu khong cch ln nht v nh nht t cc
im ca prfin thc ca mt u ti mt phng vung gc vi
ng tm chun.
Theo TCVN 384-93 th dung sai hnh dng v v tr b mt c qui
nh tu thuc vo cp chnh xc ca chng. Tiu cun qui nh theo 16 cp
chnh xc hnh dng v v tr b mt v k hiu t 1 -> 16 theo chiu gim
dn ca chnh xc. Cp chnh xc hnh dng v v tr thng c chn
da vo phng php gia cng b mt. Sau khi xc nh c cp chnh
xc, da vo kch thc danh ngha tra dung sai hnh dng v v tr b mt
theo cc bng tiu chun.
i vi b mt tr th cp chnh xc hnh dng c th da vo quan h
gia ccx hnh dng v ccx kch thc v ccx hnh hc tng i ca hnh
dng b mt nh bng di y.
chnh Cp chnh xc kch thc

xc hnh
IT1 IT2 IT3 IT4 IT5 IT6 IT7 IT8 IT9 IT10 IT11 IT12
hc tng
i Cp chnh xc hnh dng
Thng 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Hi cao 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Cao 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
c bit 1 2 3 4 5 6 7 8 9
cao
2.5. NHM B MT
nh ngha: Nhm b mt l tp hp cc nhp nh ca b mt c bc
tng i nh v c xt trong gii hn chiu di chun.
phn bit r xem xt prfin b mt sau gia cng nh hnh di,
c cc loi mp m khc nhau:
18
- Nhng mp m c t s gia bc mp m (p) v chiu cao mp m

(h) b hn hoc bng 50 th thuc v nhm b mt, mp m c chiu
cao h3.
- Nhng mp m m 50 p/h 1000 thuc v sng b mt, mp m
c chiu cao h2.
- Nhng mp m m p/h> 1000 thuc v sai lch hnh dng, mp m
c chiu cao h1.
Si Smi
-ng li gii hn
Hi max
yi bi
0 Rmax 0
Hi min
P=%Rmax
hi max
hi min
-ng lm gii hn
Mt s nh ngha nghin cu nhm b mt

ng trung bnh 0 - 0 l ng c dng Prphin thc sao cho trong
gii hn chiu di chun l tng bnh phng cc khong cch t
Prphin thc n n c gi tr nh nht.
di c s ( chiu di chun) l - di ca mt khong b mt c
chn o nhm ph thuc vo yu cu s dng b mt .
2.5.1. Cc ch tiu nh gi nhm b mt:

Sai lch trung bnh s hc Ra l trung bnh s hc gi tr tuyt i ca
sai lch Prphin yi so vi ng trung bnh trong gii hn di c s.
l n
1 1
Ra = y dx yi
l0 n i 1
Chiu cao trung bnh ca cc mp m R z - gi tr trung bnh tuyt i

cao ca 5 mn li ln nht Hi max v su ca 5 phn lm ln nht
Hi min trong gii hn ca di c s.
5 5 5 5
H i max H i min hi max hi min
i 1 i 1
Rz = Hay l: Rz =
5 5
19
Chiu cao ln nht ca cc mp m Rmax - khong cch gia im

cao nht ca phn li v im thp nht ca phn lm trong di c
s.
Bc trung bnh ca cc mp m theo ng trung bnh S m l gi
n
1
tr trung bnh ca cc bc mp m trong di c s Sm = S mi
n i 1
Bc trung bnh ca cc mp m theo nh S- gi tr trung bnh ca

cc khong cch gia cc nh mp m c bit trn di c s S =
n
1
Si
n i 1
Chiu di ta tng i ca Prphin tp

n
p
tp = 100% ; p bi
l i 1
y p - chiu di ta ca Prphin c xc nh trn Prphin cch

ng li gii hn 1 khong p
K hiu nhm
Thng s nhm; 2- K hiu ( du); 3- Dng gia
cng b mt v cc ch dn khc; 4- di c s; 5-
K hiu hng mp m
3 Ra 0,1
2 Sm 0,63
0,40
1 t5080 10%
4 0,8 di c
0,25 s ca tp
5
M
C th:
y p = 50 % Rmax
Nu k hiu 1, 25
th Ra = 1,25, l= 0,8 mm
l- c chn theo tiu chun ph thuc vo R a v Rz
Nu du - c ngha l phng php to b mt khng qui nh
- b mt c gia cng bng ct gt
- b mt to thnh khng bng phng php ct gt
20
Theo tiu chun Vit nam 2511 - 78 qui nh c 14 cp nhm b

mt k hiu t 1 n 14 theo chiu gim dn ca nhm ( hay l theo
chiu tng ca cp bng)
Mt s v d k hiu cc cp bng thng s dng khi thit k
Cc b mt cn li khng k hiu nu cng cp bng th c th k

hiu gp li trn gc bn v.
V d Rz 40
21
Chng 3. DUNG SAI, LP GHP CC B MT TR

TRN
3.1. C S QUI NH DUNG SAI CC KCH THC
3.1.1. Quan h gia dung sai v kch thc gia cng

Thc nghim thy rng khong tn mt ca kch thc ph thuc vo
ng knh, kch thc gia cng. C th s dng mi lin h R = C n d
trong : R - khong tn mt ca kch thc, mm
d - ng knh, kch thc gia cng, mm
n v C - Cc h s
V d lm trn my tin th n = 2.5 .....3,5.
Nh trn ta nghin cu thy rng cho ph phm l t nht th ta
nn chn dung sai TD~R.
(TD) R n
R=C d
Di y l th ph thuc ca tn mt vo ng knh.
th ph thuc ca dung sai vo ng knh

T th kt lun: Cng cp chnh xc cc kch thc khc nhau c
dung sai khc nhau
3.1.2. Phn khong kch thc

Trong h thng dung sai ISO ton b khong cch kch thc danh
ngha n 500mm c chia ra lm 13 khong: n 3; > 3 n 6; >6 n 10;
>10 n 18; 400 n 500.
Cn kch thc t 500 n 3150mm - lm 8 khong.
Nguyn tc phn khong kch thc: sao cho dung sai tnh theo kch
thc bin so vi dung sai tnh theo kch thc trung bnh ca khong, khc
nhau t 5 n 8%.
22
3.1.3. n v dung sai v cp chnh xc

Gi tr ca min dung sai IT c xc nh theo cp chnh xc theo
cng thc: ITx = a.i
y: x - s th t ca cp chnh xc
i - n v dung sai; i = 0,45 3 D 0,001D i vi KT t 1 n 500mm.
i=0,004D+2,1 i vi KT ln hn 500mm n 3150mm.
D = D1 D2 ; D1D2 gi tr u v cui ca khong kch thc.
a - h s tng i ca cp chnh xc chn t dy R5 (cng cp chnh xc,
cng h s a). Nh vy a l h s ph thuc vo mc chnh xc kch thc.
TCVN 2244-99 qui nh 20 cp chnh xc k hiu ITO1; ITO, IT1...,
IT118 i vi KT n 3150mm. C th:
- IT01,IT0 : dnh cho tng lai
- IT1 IT4 dng cho cc KT yu cu chnh xc rt cao nh cc KT
ca mu chun, KT chnh xc cao ca chi tit trong dng c o.
- IT5,IT6 thng s dng trong lnh vc c kh chnh xc.
- IT7,IT8 thng s dng trong lnh vc c kh thng dng.
- IT9 IT11 thng s dng trong lnh vc c kh ln (chi tit c KT
ln).
- IT12 IT16 thng s dng i vi nhng KT chi tit yu cu gia
cng th.
CCX IT5 IT6 IT7 IT IT9 IT17 IT18
8
a 7 10 16 25 40 1600 2500
3.1.4. Sai lch c bn s dng trong h ISO

to nn mi ghp vi h v di khc nhau trong h ISO i
vi kch thc n 500mm s dng 27 kiu sai lch c bn ca trc v l. K
hiu: a, b, c, cd, d, e, ef, f, fg, g, h, j(jz), k, m, n, p, r, s, t, u, v, x, y, z, za, zb,
zc.
Sau y l s phn b min dung sai
23
A zc
B H
C js
0 + k 0
- K
c ZC
D,d b h
a
Sai lch A-H (a-h) dng to min dung sai trong mi ghp c h
Sai lch J-N(j,n) dng to min dung sai trong mi ghp trung gian
Sai lch P-ZC(p-zc) dng to min dsai trong mi ghp c di
vi trc c bn hoc l c bn tng ng.
Tr s cc sai lch c bn ng vi cc KT khc nhau c qui nh theo
TCVN 2244-99.
3.2. LP GHP CC CHI TIT HNH TR TRN
3.2.1. H thng lp ghp

a. H thng l: c c mi ghp cn thit ta cn chn min dung sai
ca trc tng ng, cn min dung sai ca l c bn khng thay i.
L c bn l l m sai lch di ca n = 0 hay l kch thc gii hn
nh nht bng kch thc danh ngha.
h
D,d
D,d
b. H thng trc: nh ngha ngc li
S phn b min dung sai: nhn c cc mi ghp khc nhau

trong h l v trc
Khi no chn h thng trc khi no chn h thng l?
24
Trong mi trng hp phi s dng h l, ch s dng h trc khi cu trc

khng cho php dng h l. v d .......bi v cc dao gia cng l nh l dao
chut, khot, khoan ... l nhng dao t tin vi kch thc c nh phi s
dng h l gim c s lng dao cn thit cn i vi trc ch cn 1 dao
l c th gia cng c cc kch thc khc nhau vi dung sai khc nhau
nhn c mi ghp tng ng.
Chn h thng trc khi:
- Kt cu khng cho php.
- Gia cng ct gt nhng trc KT nh, c bit l <1mm l kh v t
hn l gia cng l nh.
Cc lp ghp c hnh thnh theo h thng trc hoc l c gi l cc
lp ghp tiu chun. Hnh thnh 3 nhm lp ghp tiu chun nh sau (c th
xem TCVN 2245-99):
- Nhm lp ghp c khe h gm cc lp ghp : H/a;H/b;.....H/h. v
A/h; B/h....H/h. h ca lp ghp gim dn t H/a n H/h.
- Nhm lp ghp trung gian gm cc lp ghp : H/js;H/k;H/m;H/n. v
Js/h; K/h;M/h;N/h. di ca lp ghp tng dn t H/js n H/n.
- Nhm lp ghp c di gm : H/p;H/r;H/s;H/t;H/u;H/;H/z v P/h;
R/h;S/h;T/h;V/h. di ca lp ghp tng dn t H/p n H/z.
3.2.2. Chn lp ghp hnh tr trn

Trong TCVN cc lp ghp phi s dng trong h l hoc h trc. Nn
u tin s dng h l, h trc ch khi cn thit.
Trong cc bng 13 -18 TCVN (I) a ra cc lp ghp c bn.
Nu s dng cc mi lp ghp khc khng c trong bng cn bo m
iu kin:
Cc lp ghp c s dng trong h l hoc h trc
Dung sai ca l phi ln hn ca trc v chnh lch khng vt qu
2 cp chnh xc
Cc phng php c s dng trong vic chn dung sai ca mi ghp
hnh tr trn:
Phng php tng t
Phng php ng dng
Phng php tnh ton
25
3.2.3. mt s v d s dng cc dng lp ghp

a, i vi nhm lp lng
Lp ghp H/h ( Smin =0 ; Smax = TD + td) dng ch yu cho cc cp vi
nh tm v dn hng cao, trong mi ghp cho php quay v dch
chuyn dc khi hiu chnh v i khi trong lc lm vic. C th s
dng chng thay mi ghp trung gian. i vi cc chi tit quay ch s
dng cc mi ghp ny tc v ti trng nh.
Mi ghp H6/ h5 - dng i vi trng hp nh tm cao. V d: trc
ui vo thn sau my tin, cc bnh rng o trn cc trc chnh ca
dng c o bnh rng.
Mi ghp H7/h6 s dng khi nh tm i hi khng cao (Cc bnh
rng thay th trong my, l lp bi, cc bc dn hng thay th)
Mi ghp H8/h7 - i vi cc b mt nh tm khng i hi ng
tm cao.
Cc mi ghp H/h 9-12 cp chnh xc i vi mi ghp vi yu cu
nh tm thp. V d: lp ghp ca bnh ai, bnh rng, li hp v cc
chi tit khc trn trc bng then khi truyn chuyn ng quay.
Mi ghp H5/g4; H6/g5 v H7/g6 c h c bo m nh nht.
Dng cho cc mi ghp ng chnh xc. V d van trt trong my
khoan thu lc, trc chnh trong u phn , trong cc cp pt tng...
Mi ghp ng H7/f7 - trong cc trt ca cc ng c cng sut nh
v va, trong ng c t trong, trong hp s ca my ct gt...
Mi ghp H7/e8; H8/e8; H7/e7 v cc mi ghp tng t chng c
chnh xc IT8 v IT9 bo m mi ghp ng khi ma st lng. S
dng chng cho cc trc quay nhanh ca cc my ln.
Mi ghp H7/c8 v H8/c8 - s dng i vi mi ghp khng i hi
nh tm cao. S dng i vi cc chi tit trong mi ghp c h s dn
di t0 cao khc nhau v d Tuc bin hi, ng c...
b, i vi cc nhm lp trung gian
Cc mi ghp trung gian H/Js, H/k, H/m, H/n s dng trong cc mi
ghp c nh nh tm chi tit khi cn thit c th dch chuyn hoc
thay th.
Mi ghp H/n s dng trong mi ghp khi truyn lc ln, c va p v
rung ng, cng nh l cc bc thnh mng khng cho php s dng
cc chi tit kp cht. Lp cc mi ghp chi tit vo mi ghp bng my
p.
26
Mi ghp H/m c di trung bnh nh hn trng hp trc do s

dng khi ti trng tnh ng k hoc ti trng ng nh.
Mi ghp H/k c h trung bnh gn bng 0 do bo m nh tm
tt (Mi ghp ca bnh ai, bnh rng bng then).
Mi ghp H/js s dng chng i vi cc chi tit ca cc cm thng
tho d, cng nh trong cc trng hp khi m lp rp kh khn.
c, i vi cc nhm lp c di
H7/p6 - i vi cc mi ghp ca cc chi tit thnh mng v khi ti
trng tc ng khng ln.
H7/r6 - cc mi ghp ca bc dn hng khoan vi thn dn hng bc
thanh truyn vi thanh truyn.
H7/s6 - i vi mi ghp ca trc dn hng trung tm ca cn trc
vi .
H7/u7 - Cc mi ghp ca may v vnh bnh ca bnh rng trc vt,
bc ca bi trt.
H8/x8; H8/z8 - c di ln s dng khi ti trng ln.
3.2.4. Ghi kch thc cho chi tit v lp ghp

Trn bn v cc sai lch gii hn c ghi k hiu bng ch hoc bng
s (theo mm) bn cnh kch thc danh ngha.
Sai lch trn th ghi trn, sai lch di th ghi pha di, sai lch =0 th
khng ghi. Sai lch trn v di bng nhau v tr s v ngc du th ch ghi
tr s v du pha trc.
K hiu lp ghp c ghi di dng phn s bn cnh kch thc danh
ngha.
-0,025 +0,025 +0,025

-0,050 -0,025
-0,050 +0,16
-0,025 +0,025 -0,16
-0,050
H11 +0,16
h11 -0,16
27
3.3. DUNG SAI V LP GHP LN
3.3.1. Dung sai cp chnh xc ca ln

Kt cu ln bao gm vng trong, vng ngoi, bi v vng cch (nu
c).
Thng s c bn ca ln l h hng tm (gia bi v cc ng

chy ca bi). N khng nhng ph thuc vo chnh xc khi lp rp bi m
cn ph thuc vo lp ghp ln trc v vo thn my.
TCVN 1484-85 qui nh 5 cp chnh xc : 0; 6; 5; 4;2. Vic chn cp
chnh xc ln ph thuc vo chnh xc khi quay v cc iu kin lm
vic ca c cu. S dng nh sau:
- C.c.x 0 v 6 s dng trong CTM thng thng.
- C.c.x 5 v 4 s dng trong trng hp cn chnh xc quay cao v
s vng quay ln. V d trc ng c cao tc, trc chnh my
mi v nhng my chnh xc khc.
- C.c.x 2 dng cho nhng dng c o chnh xc v cc my siu chnh
xc.
CCX ch to thng c ghi k hiu cng vi s hiu , v d 6-
205. i vi CCX 0 khng ghi.
Cp chnh xc Cp chnh xc
0 6 5 4 2 0 6 5 4 2
0 0 0 0
.K ngoi D
.K trong d
S phn b min dung sai ca d , D ph thuc cp chnh xc

28
3.3.2. Lp ghp ln
Lp ghp vng ngoi ln D vi thn my theo h thng trc. Lp ghp
vng trong ln d vi trc theo h thng l nhng min dung sai ng knh
vng trong ln khng hng ln nh bnh thng m hng xung nhm
mc ch nhn c mi ghp c di khng ln m khng cn phi lp
ghp c bit m ch cn min dung sai ca trc l n6, m6, k6, j s6 hoc l cc
47
G7
0 12 0 0 0
D=100
d=65
-15 -15 h6
-19
min ny vi cp chnh xc IT4, IT5 l c th c.
Khng s dng cc dng lp ghp vi di ln v cc vng ln

thnh mng v kh nhn c h hng tm theo yu cu.
3.3.3. Chn lp ghp ln

Chn lp ghp ph thuc vo: Dng v kch thc ln, iu kin lm
vic ca n, ln v c tnh ca cc ti trng tc dng ln n v dng ca
ti trng vng bi.
Phn bit 3 dng c bn ti trng trong ca cc vng bi: Cc b, chu k
v dao ng.
Ti trng cc b: Khi ti trng hng tm Fr c thu nhn bi mt
phn gii hn ca ng ln v c truyn cho mt phn b mt lp
ghp ca trc hoc thn tng mg. Lc ny lc Fr c nh hoc Fr
quay cng tc vi vng.
Fr >Fc Fr >Fc
Cc b dao ng Fc Chu k
Fc
Fr Fr Fr
Chu k Chu k dao ng

29
Ti trng chu k: Khi ti trng hng tm Fr c thu nhn bi ton b

ng ln v c truyn cho ton b b mt lp ghp ca trc hoc
thn tng ng. N c th l trng hp vng quay quanh lc Fr hng
khng i hoc l khi lc hng tm Fc quay tng i quanh vng.
Ti trng dao ng: L lc m n chu mt lc hng tm tc ng vo
mt phn ng ln nhng im t ca lc c dao ng trong mt
Fr >Fc Fr >Fc Fr <Fc

Fc
Vng ng yn:dao ng
Fc Vng quay: chu k
Fr <Fc Fr
Vng ng yn: chu k
Fr Vng quay nu cng tc
Fc th l cc b
phn ng ln y theo chu k quay ca lc.
i vi vng chu ti trng cc b chn mi ghp lng, chu k chn

lp cht, dao ng chn trung gian.
Mi ghp ca cc vng chu ti trng cc b v dao ng chn theo
bng trong tiu chun.
Cn lp ghp ca cc vng chu ti trng chu k chn theo cng ti
trng sau da vo bng tra ra.
R
Cng ti trng c tnh: PR = .Kd .F .FA ( N/mm)
B
y: R- Ti trng tc dng ln ; N
Kd - H s ng lc hc ca lp ghp
F - H s tnh n mc gim di ca lp ghp do nh hng
ca trc rng hoc thnh mng.
FA - H s phn b khng u ca lc hng tm khi c lc dc
trc A tc dng ( i vi ln 2 dy)
Kd= 1 8 ph thuc vo c tnh ca ti (Kd = 1 khi qu ti n
150%; Kd= 1,8 khi qu ti n 300%)
i vi cc cp chnh xc ln thng dng cc lp ghp sau:

Vng trong vi trc: 0;6: n6, m6, k6, js6, h6, g6, f7
30
4;5: n5, m5, k5, js5, h5, g5

Vng ngoi vi l : 0;6: N7, M7, K7, Js7, H7, G7
4;5: N6, M6, K6, Js6, H6, G6
Khi lp ghp mi ghp ln: K hiu lp ghp ch in cho trc hoc bc
cn ca ln khng in.
3.4. KIM TRA KCH THC BNG DNG C CHUYN DNG-

CALP GII HN
3.4.1. Kt cu, phn loi calp

Cng dng: Calp l dng c chnh kim tra chnh xc ca chi tit
( vi cp chnh xc chi tit t IT5 -> IT7 ) c sn xut hng lot hoc hng
khi.
Cu to ca calp da trn nguyn tc : dmin d d max ngha l c
cu to bi 2 u : Qua (Q) v khng qua ( KQ)
Theo hnh dng calp phn thnh:
Calp hm kim tra trc
KQ
Q
KQ
KQ
Q
Kch th-c danh ngha ca chi tit Q KQ
Calp nt kim tra l
Theo chc nng phn thnh:

Calp th: Dng kim tra chi tit trong qu trnh gia cng (Q v KQ)
Calp kim: Dng kim tra calp th K-Q- calp kim qua K-KQ-
calp kim khng qua
KM- Q- calp kim kim tra mn u qua ca calp th.
3.4.2. Dung sai kch thc calp th

S phn b dung sai ca calp th i vi cc kch thc n
180mm CCX: IT5, 6, 7, 8
31
H1/2
Y1
H
H/2
Z1
dmax
Dmax
H1
TD
TD
H1/2
H
H/2
Z
H1
Y
Dmin
dmin
H(H1) - dung sai ch to calp nt (hm)
Z(Z1) Sai lch trung bnh du qua ca calp nt (hm)
Y(Y1) lng vt kch thc cho php ca calp nt (hm) mn u Q
so vi kch thc gii hn nh nht (ln nht) ca l (trc). Vi
CCX IT9...IT18 lng Y(Y1) thu hp n kch thc gii hn.
i vi cc kch thc ln hn 180mm s phn b min dung sai c trong
bng TCVN: c a(a1) min an ton b cho sai s o.
Dung sai ch to v sai lch di hn kch thc calp c qui nh theo
TCVN 2809-78 v TCVN 10-70.
3.4.3. Kch thc ch to calp th

Trn bn v ch to, kch thc danh ngha ca calp l kch thc gii hn
m n tng ng vi lng kim loi ln nhat cho calp. Do :
Calp nt: kch thc danh ngha l kch thc gii hn ln nht. Sai
lch trn =0, sai lch di c gi tr tuyt i bng tr s dung sai ch
to calp.
Calp hm: kch thc danh ngha l kch thc gii hn nh nht. Sai
lch di =0, sai lch trn c gi tr tuyt i bng tr s dung sai ch
to calp.
i vi calp th hnh trn c cc kch thc sau:
Calp nt: Q = (Dmin + Z + H/2)-H
KQ = (Dmax + H/2)-H
Calp hm: Q = (dmax - Z1 - H1/2)-H1
KQ = (dmin - H1/2)-H1
V d: Tnh ton kch thc ca calp nt kim tra l 30F8( 0 , 033
0 , 020
)
Tra bng Z=0,005; H=0,004
Q = (30,02 + 0,005 + 0,004/2)-0,004=30,027-0,004
KQ = (30,033 + 0,004/2)-0,004=30,035-0,004
32
Chng 4. DUNG SAI, LP GHP CC MI GHP

THEN, THEN HOA, CN, REN V TRUYN
NG BNH RNG
4.1. DUNG SAI LP GHP THEN
Mi ghp then ca bc, bnh ai, li hp, tay nm v cc chi tit my
khc vi trc c dng khi cn truyn mmen xon nht nh.
Ngi ta s dng chng khi m khng c yu cu cao ti nh tm
ca cc chi tit lp ghp.
Hnh di l s lp ghp theo b rng then (b): c 3 kiu lp ghp
then (TCVN 4216-86 4218-86)
Lp ghp t do
Lp ghp bnh thng
Lp ghp kht
b D10
t2
t1
Js9
H9
d
d+t 2
h9 h9
d-t 1
h9
N9
b
P9 P9
min dung sai ca then
ca rnh trn trc
ca rnh trn bc
S lp ghp theo b rng then
ng thi tiu chun qui nh: sai lch chiu cao then (h) theo h11;
chiu su rnh trn trc t1; rnh trn ng t2 hoc sai lch kch thc d-t1 v
d+t2 v cng nh chiu di then theo h14 v chiu di rnh trn trc theo H15.
4.2. DUNG SAI V LP GHP THEN HOA

Mi ghp then hoa cho php truyn c mmen xon ln, c bn
mi cao, chnh xc nh tm v dn hng. iu t c bng cch
phn b u cc rng theo vng trn v bng chnh xc cao kch thc,
hnh dng v v tr ca chng.
Ph thuc vo prrfin ca rng, mi ghp then hoa chia thnh:
33
Mi ghp then hoa dng rng hnh ch nht.

Mi ghp then hoa dng rng thn khai.
Mi ghp then hoa dng rng hnh tam gic.
Nhng trong CTM hin nay dng ph bin nht l mi ghp then hoa dng
rng hnh ch nht. Tip di y chng ta nghin cu dng ny.
4.2.1. Cc phng php ng tm mi ghp then hoa

1. ng tm theo ng knh trong d
S dng khi l c cng cao v khng th gia cng n bng dao trut
tinh (m ch c th gia cng bng mi trong) hoc l trc di b cong vnh
nhiu sau nhit luyn. Phng php ny bo m ng tm cao, s dng
n thng cho mi ghp ng.
D b
d
a) b) c)
2. ng tm theo ng knh ngoi D

S dng khi l khng nhit luyn hoc khi cng ca n cho php sa
bng trut, cn trc-phay n khi nhn c kch thc cui cng, ng
knh ngoi ca trc-mi.
Phng php ng tm ny n gin, kinh t.
S dng n i vi mi ghp c nh v cng nh mi ghp ng chu ti
khng ln.
3. ng tm theo b rng then hoa
S dng thch hp khi truyn ti i du, mmen xon ln v cng nh
khi chuyn ng o chiu.
Phng php ny bo m s phn b u ti trng gia cc rng
nhng khng bo m ng tm cao do t s dng.
4.2.2. Dung sai, lp ghp then hoa, k hiu

Dung sai, lp ghp then hoa tng t nh i vi hnh tr trn. Trong
TCVN 2324-78 a ra mt s min dung sai lp ghp thch hp ca then hoa
ph thuc vo cc phng php nh tm.
Tr s sai lch gii hn ca cc min dung sai ch dn theo TCVN
2245-99. Vi cc min dung sai qui nh ta c th hnh thnh hng lot cc
34
kiu lp c tnh khc nhau s dng cho lp ghp then hoa. Tuy nhin ch u
tin s dng mt s kiu lp nh sau:
a. Khi nh tm theo D c th chn l: H7/f7 hoc H7/js6; theo b c
th chn: F8/f7 hoc F8/js7.
- Trng hp bc then hoa lp c nh trn trc th ta chn kiu lp
theo D l H7/js6 v theo b l F8/js7.
- Trng hp bc then hoa di trt trn trc th ta chn kiu lp theo
D l H7/f7 v theo b l F8/f7.
b. Khi nh tm theo d th d c th chn l: H7/f7 hoc H7/g6; theo b
c th chn: D9/h9 hoc D9/js7; F10/f9 hoc D10/js7.
Cc thng s c bn k hiu then hoa: Z, d, D, b.

V d k hiu: Z=8; d=36mm; D=40mm; b=7mm.
H7 H 12 D9
d-8 x 36 x 40 x7
f7 a11 h9
H7 F7
D-8 x 36 x 40 x7
h7 f7
H 12 F8
b-8 x 36 x 40 x7
h11 f8
4.2.3. Cc phng php kim tra then hoa

35
4.3. DUNG SAI KCH THC GC V LP GHP CN TRN
4.3.1. Dung sai kch thc gc

1. Kch thc gc danh ngha
Kch thc gc danh ngha c tiu chun ho theo TCVN 259-86.
Tiu chun a ra ba dy kch thc gc danh ngha.
2. Gc cn v cn
Gc cn l gc gia hai ng sinh trong mt ct dc ca cn nh hnh

bn.
cn c l t s ca hiu ng knh 2 mt ct ngang vi khong cch
gia chng. i vi cn ct, n l t s hiu ng knh y ln v y nh
vi chiu di cn:
C=(D-d)/L=2tg( /2)
3. Dung sai
Dung sai kch thc gc c k hiu l: AT (angle tolerance). Tr s dung

sai c tnh bng hiu s gia gc gii hn ln nht v nh nht:
AT= max- min.
Dung sai kch thc gc c th biu th bng n v gc (radian hoc
, pht,giy gc), hoc bng n v di ( m). Tu theo n v biu th ta c:
- AT - dung sai gc tnh theo n v gc (radian)
- AT -tr s qui trn ca dung sai gc tnh theo , pht, giy.
- ATh- dung sai gc c biu din bng on vung gc vi mt
cnh ca gc ti v tr cch nh mi khong L1 v nm i din vi
gc dung sai AT (hnh di).
ATh = AT .L1.10-3; vi ATh, m; AT , rad; L1,mm.
36
- ATD- dung sai gc cn c biu din bng dung sai hiu ng

knh ca hai mt ct vung gc vi trc cn v cch nhau mt
khong L cho.
o Khi gc cn c cn C 1:3 th ATD= ATh
o Khi gc cn c cn C>1:3 th ATD= ATh /cos( /2); -gc
cn danh ngha.
4. Cp chnh xc
Tr s dung sai kch thc gc ph thuc vo mc chnh xc ca
kch thc gc. i vi kch thc gc, TCVN260-86 qui nh 17 cp
chnh xc k hiu l: 1,2,3,...17. Tr s dung sai ph thuc cp chnh xc v
khong chiu di danh ngha L.
5. S phn b min dung sai

Min dung sai AT c phn b v pha dng hoc m, hoc i xng
i vi kch thc gc danh ngha tu theo yu cu ch to chi tit v lp
ghp.
4.3.2. Lp ghp cn trn

Lp ghp cn c dng ph bin l nh cc tnh cht u vit ca chng
nh: kn, bn cao, c th d dng iu chnh khe h v di nh s
thay i v tr dc trc ca chi tit, t nh tm tt, kh nng tho lp nhanh
m khng lm h hng b mt lp ghp ca cc chi tit.
1. c tnh ca lp ghp cn trn
Tu theo c tnh lp ghp m lp ghp cn trn c phn lm 3 loi: lp

ghp c di (lp ghp c nh), lp ghp c h (lp ng) v lp ghp
kht.
h v di ca lp ghp tu thuc vo v tr hng trc ca chi tit
lp ghp. V tr hng trc ca chi tit cn trn c xc nh so vi mt
chun cho (xem hnh).
2. Mt phng chun
Mt phng chun ca cn l mt phng vung gc vi ng tm cn.

Khi chn mt phng chun th v tr hng trc ca cn cho so vi cn
lp ghp vi n c xc nh bng khong cch chun Zp.
37
Khong cch chun l khong cch gia cc mt chun ca cn lp

ghp o theo hng trc ca cn (xem hnh).
Tng ng vi cc kch thc gii hn cu cc thng s cn ta c cc khong
cch chun gii hn: Zpmax, Zpmin. Dung sai khong cch chun Tp c tnh
nh sau: Tp = Zpmax- Zpmin.
Zpmax, Zpmin- khong cch chun gii hn v tr ban u ca cn.
Khi thc hin lp ghp hai chi tit cn vi nhau th tu theo c tnh lp
ghp m v tr ca cn dch chuyn tng i vi nhau mt lng Ea. V tr
sau khi lp ghp ta gi l v tr cui ca cn Pf.
3. Sai lch v dung sai cc yu t kch thc cn

Xc nh sai lch v dung sai ca cc yu t kch thc chi tit cn xut
pht t sai lch v dung sai cho ca khong cch chun ca mi ghp hoc
ngc li c th xc nh sai lch v dung sai khong cch chun ca mi
ghp xut pht t sai lch v dung sai ca cc yu t kch thc chi tit cn a
cho theo yu cu v kh nng cng ngh. tin hnh tnh ton ta thit lp
quan h v sai lch v dung sai gia chng.
Xt lp ghp cn hnh bn. e-gc cn ca cn ngoi; i-gc cn ca
cn trong.
Trng hp e> i:
d 1 D1
Ta c: Zp=
2tg e / 2
Thay D1 bng kch thc D2 c kim tra d dng bng calp gii hn.
D1= D2+ L1.2tg i /2.
d1 D2 tg i /2
Thay vo ta c: Zp= - L1
2tg e / 2 tg e /2
T trn suy ra:

esd1 EI D2 2Z p 2 L1
Zp max= ei EI i EI L1
2tg ( / 2) sin e
sin
eid1 ES D2 2Z p 2 L1
Zp min= es ES i ES L1
2tg ( / 2) sin e
sin
ATd1 ATD2 2Z p 2 L1
Tp = AT AT i TL1
2tg ( / 2) sin e
sin
y:
Zp max,Zp min,Tp sai lch gii hn v dung sai khong cch chun ca mi
ghp.
esd1,eid1,ATd1 sai lch gii hn v dung sai ng knh d1 ca cn ngoi.
ESD2,EID2,ATD2 sai lch gii hn v dung sai ng knh D2 ca cn trong.
es , ei , AT sai lch gii hn v dung sai gc cn ca cn ngoi (trc cn).
e e e
ES i , EI i , AT i sai lch gii hn v dung sai gc cn ca cn trong (l cn).

ES L1 , EI L1 , TL1 sai lch gii hn v dung sai ca kch thc chiu di L1.
38
i vi cn c 1:50 C 1:6 th sin 2tg( /2)=C, ta c:

1
Zp max= ( esd1-EID2-2 Zp ei -2L1 EI i )- EI L1 .
C e
1
Zp min= ( eId1-EsD2-2 Zp es e -2L1 ES i )- ES L1 .
C
1
Tp= ( ATd1+ATD2+2 Zp AT e +2L1 AT i )+ TL1 .
C
Trng hp e< i:
1
Zp max= ( esd1-EID2-2 Zp EI -2L2 ei )- EI L .
C i e 2
1
Zp min= ( eid1-ESD2-2 Zp ES i -2L2 es e )- ES L2 .
C
1
Tp= ( ATd1+ATD2+2 Zp AT i +2L2 AT e )+ TL 2 .
C
4.4. DUNG SAI LP GHP MI GHP REN H MT

Trong a s cc my hin i 60% chi tit c ren.
Theo chc nng khai thc th ren bao gm: Ren cng dng chung v ren
c bit.
Ren cng dng chung nh l:
Ren kp cht (ren h mt, h Anh)
Ren ng hc (ren h mt, h Anh)
Ren ng (tr ng v cn ng)
4.4.1. Cc thng s c bn ca ren h mt
P P
H1
H
/2
d2
d2
Ren l thuyt Ren thc t
Cc thng s kch thc c bn ca ren c trnh by theo TCVN

2248-77 gm c cc thng s c bn: ng knh trung bnh (d 2,D2); bc
ren P v gc prfin .
39
Ngoi ra cn: Khong chy t=P.n; na gc prfin /2; ng knh

ngoi ca ren (d,D)- tr s ca chng dng k hiu ren; ng knh trong
(d1,D1).
Prfin ca ren h mt c hng dn theo TCVN
4.4.2. H thng dung sai v lp ghp mi ghp ren h mt

Ren trong v ren ngoi cng dng chung cng nh a s ren c bit
c ni ghp vi nhau theo cnh bn ca prfin. Kh nng tip xc theo
nh v y ren c loi tr bi s phn b tng ng ca min dung sai
theo ng knh d(D) v (d1,D1).
TCVN 1917-93 qui nh cc cp chnh c ch to ren theo bng.
ng knh ca ren Cp chnh xc

Dng ren
Ren ngoi d 4;6;8
d2 3;4;5;6;7;8;9
Ren trong D2 4;5;6;7;8
D1 4;5;6;7;8
Tr s dung sai ng knh ren ng vi cc cp chnh xc khc nhau tra

theo bng TCVN 1917-93.
Ph thuc vo c tnh ni ghp theo b mt bn ca prfin (tc l theo
ng knh trung bnh) phn bit: lp ghp vi h, vi di v lp ghp
trung gian)
Tuy nhin lp ghp c xc nh khng nhng bi gi tr thc t
ca ng trung bnh m cn c ca sai lch bc v ca na gc prfin.
1. Lp ghp c h
i vi ren kp cht v ren truyn ng th s dng ch yu lp ghp
c khe h.
nhn c lp ghp cc chi tit ren vi h TCVN 1917-93 a ra
5 sai lch c bn i vi ren ngoi l d;e;f;g;h v 2 i vi ren trong l G;H..
Cc sai lch trn nh nhau i vi d (d2,d1) v D (D2,D1)
+ Bu lng
- E
+ 0 h F G
g 0 0 0
- H
d
f
D2(D,D1)
d2(d,d1)
+ e
d2
- d ai c
d1
40
Cc sai lch c tnh t prfin danh ngha ca ren theo hng vung gc vi
trc ren.
*Cp chnh xc ca ren: Tiu chun qui nh cc CCX sau:
ng knh bu lng Cp chnh xc
ng knh ngoi d 4; 6; 8;
ng knh trung bnh d2 3;4; 5;6; 7;8;9
ng knh ai c
ng knh trong D1 4; 5;6; 7;
ng knh trung bnh D2 4; 5;6; 7;8
*Chiu di vn vt: chn cp chnh xc ph thuc vo chiu di vn vt
ca ren v cc yu cu ti chnh xc cu mi ghp ngi ta phn ra 3
nhm chiu di vn vt: S-nh, N-trung bnh v L-ln.
di vn vt t 2,24.P.d0,2 n 6,7.P.d0,2 thuc nhm N, cn di v trn
thuc S v L.
Chn lp ghp theo tiu chun, thng thng ngi ta hay s dng cc
mi ghp c h 6H/6g
K hiu lp ghp:
M12x1-6G/6g - trng hp chnh xc ca ng knh trung bnh
trng vi ng knh d v D1; chiu di vn vt N; nu khc N
phi gi tr (30mm). V d M12-5g6g-30. (th t d2,d v
D2,D1)
2. Lp ghp c di
Lp ghp c di theo ng knh trung bnh s dng trong trng
hp khi m cu trc cm khng cho php s dng dng ni ghp bu lng-ai
c do s ph v c th c hnh dng v t hm ca vt di tc dng ca rung
ng, ti trng thay i v s thay i t o lm vic.
Sai lch c bn ca kch thc ren c qui nh theo TCVN 2520-93.
K hiu M12 2 H3n4(D3)(3)
3. Lp ghp trung gian
Lp ghp trung gian s dng khi nm cht ch ph ng thi. V d
nh theo on thot dao ren.
Sai lch c bn ca kch thc ren c qui nh theo TCVN 2249-93.
4.4.3. Cc phng php kim tra ren tam gic h mt

41
4.5. DUNG SAI, LP GHP MI GHP TRUYN NG BNH

RNG
4.5.1. Cc yu cu k thut ca truyn ng bnh rng

1. Truyn ng chnh xc
V d: truyn ng bnh rng ca cc xch ng hc chnh xc
trong cc dng c o hoc trong my ct kim loi; truyn ng bnh
rng ca xch phn trong u phn vn nng.
Cc truyn ng ny bnh rng thng c mun nh, chiu di
rng khng ln, lm vic vi ti trng v vn tc nh. Yu cu ch yu
ca cc truyn ng ny l mc chnh xc ng hc cao, c ngha l
i hi s phi hp chnh xc gc quay ca bnh dn v b dn ca
truyn ng.
2. Truyn ng tc cao
V d nh truyn ng trong cc hp tc ca ng c my bay, t, tua
bin.... Bnh rng ca truyn ng thng c mun trung bnh, chiu di
rng ln, tc vng ca bnh rng c th t ti 120...150m/s v hn
na. Bnh rng lm vic trong iu kin nh vy d pht sinh rung ng
v n. Yu cu ch yu ca cc truyn ng ny l mc chnh xc lm
vic m, c nghia l bnh rng chuyn ng n nh, khng c s thay
i tc thi v tc gy va p v n.
3. Truyn ng cng sut ln

Truyn ng vi tc nh nhng truyn mmen on ln. Bnh rng ca
trun ng thng c m un ln v chiu di rng ln. V d truyn ng
bnh rng trong my cn thp, trong cc c cu nng h nh cn trc, ba
lng...
Yu cu ch yu ca cc truyn ng ny l mc tip xc mt rng ln
c bit l tip xc theo chiu di rng. Mc tip xc mt rng m bo
bn ca rng khi truyn mmen xon ln.
4. h mt bn
i vi bt k truyn ng bnh rng no cng cn phi c h mt bn
gia cc mt rng pha khng lm vic ca cp rng n khp. h
cn thit to iu kin bi trn mt rng, bi thng cho sai s do
dn n nhit, do gia cng v lp rp, trnh hin tng kt rng.
i vi bt k truyn ng bnh rng no cng phi c 4 yu cu: mc
chnh xc ng hc, mc chnh xc lm vic m, mc chnh xc tip xc v
h mt bn. Nhng tu theo chc nng s dng m ra yu cu ch yu
42
i vi truyn ng bnh rng, tt nhin yu cu ch yu phi mc chnh

xc cao hn cc yu cu khc. V d trun ng bnh rng trong cc hp tc
, th ch yu l mc lm vic m v n phi mc cao hn mc chnh
xc ng hc v tip xc.
4.5.2. Dung sai, cp chnh xc ch to bnh rng

TCVN 1067-84 qui nh 12 cp chnh xc ca bnh rng v b truyn:
k hiu t 1,2,3...., v 12 theo chiu gim dn ca chnh xc.
Trong mi cp chnh xc c cc mc:
Mc chnh xc ng hc
Mc lm vic m
Mc tip xc b mt rng.
Hai mc cui cng khng c cao qu 2 cp hoc thp qu 1 cp so vi mc
chnh xc ng hc. Mc tip xc b mt rng khng c thp hn cc
chnh xc ca mc lm vic m.
mi cp chnh xc tiu chun qui nh gi tr dung sai v sai lch gii hn
cho php ca cc thng s nh gi mc chnh xc.
4.5.3. Cc dng i tip ca cp bnh rng

Dng i tip ca cp bnh rng c c trng bi h mt rng
nh nht (h gia cc b mt khng lm vic ca cc rng trong b truyn)
A
B
D C
Min dung sai
h mt rng E h mt rng
H
Jn cn thit Jn min
TCVN1067-84 qui nh 6 dng i tip (H, E, D, C, B, A) ca bnh rng v

b truyn cng cc h mt rng cn thit tng ng c lp vi cc cp
chnh xc. ng thi qui nh 8 dng dung sai h mt rng ph thuc vo
o ca vnh rng. K hiu: h, d, c, b, a, x, y, z. Khi khng c yu cu c
bit c th theo bng.
H E D C B A
h d c b a
K hiu mi ghp truyn ng bnh rng

7-8-6 B b TCVN 1067-84
43
7-ng hc, 8-lm vic m, 6-tip xc. B-dng i tip; b-dng dung sai
h mt rng.
7-Bb TCVN 7-c 3 mc trng nhau.
4.5.4. Cc phng php kim tra bnh rng

44
Chng 5. C S K THUT O TRONG CTM

5.1. Nhng khi nim chung
5.1.1. o lng
o lng l qu trnh xc nh gi tr ca i lng vt l bng thc nghim
vi nhng dng c k thut.
o l so snh i lng vt l trn vi n v ca n.
n v o: n v o l yu t chun mc dng so snh. V th chnh
xc ca n v o s nh hng ti chnh xc khi o.
Phng php o: Phng php o l cch thc, th thut xc nh thng
s cn o. l tp hp mi c s khoa hc v c th thc hin php o,
trong ni r nguyn tc xc nh thng s o. Cc nguyn tc ny c th
da trn c s mi quan h ton hc hay mi quan h vt l c lin quuan ti
n v o.
C s phn loi phng php o:
a).Da vo quan h gia u o v chi tit o chia thnh: phng php o
tip xc v phng php o khng tip xc.
Phng php o tip xc c p lc do khi o tip xc khng trnh khi sai
s o do bin dng. Phng php o khng tip xc dng o cc chi tit
mm mng, d bin dng...
b).Da vo quan h gia gi tr ch th trn dng c o v gi tr ca a lng

o chia thnh: phng php o tuyt i v phng php o so snh.
Trong phng php o tuyt i, gi tr ch th trn dng c o v gi tr o
c. Phng php o ny n gin, t nhm ln, nhng v hnh trnh o di
nn chnh xc o km.
Trong phng php o so snh, gi tr ch th trn dng c o ch cho ta sai
lch gia gi tr o v gi tr ca chun dng khi chnh 0 cho dng c o.
chnh xc ca php o so snh cao hn ca php o tuyt i v ph thuc
ch yu vo chnh xc ca mu v qu trnh chnh 0.
c).Da vo quan h gia i lng cn o v i lng c o chia ra:
phng php o trc tip v phng php o gin tip.
Phng php o trc tip l phng php o m i lng c o chnh l
i lng cn o.
Phng php o gin tip thng qua cc mi quan h ton hc hoc vt l hc
gia i lng c o v i lng cn o l phng php o phong ph, a
dng v rt hiu qu. Tuy nhin, nu hm quan h cng phc tp th chnh
xc o cng thp.
45
5.1.2. Kim tra

Kim tra l qu trnh o theo thng s c kim tra xc nh sn phm
ng qui cch hay khng.
Kt qu ca kim tra l nh gi cht lng sn phm:
ng qui cch
ph phm: - ph phm c th sa c
- ph phm khng sa c
5.2. CC PHNG PHP O-S O
5.2.1. Phng php o kch thc thng
Gii thiu cc phng php o kch thc thng

1.Phng php o hai tip im: l phng php m khi o cc yu t o ca
thit b o tip xc vi b mt chi tit o t nht l trn 2 tip im, trong
nht thit phi c hai tip im nm trn phng bin thin ca kch thc o.
2.Phng php o ba tip im:
3.Phng php o mt tip im:
5.2.2. Phng php o kch thc gc
1. Phng php o trc tip kch thc gc

Phng php ny da trn h to cc, trong gc to cc l
tm quay ca yu t mang mt o, cn vct gc gn vi yu t mang mt
chun. y l nguyn tc c bn thit k cc dng c o gc nh thc o
gc, b xoay o gc trong cc thit b o gc.
chnh xc ca phng php o ph thuc vo ng tm ca bng
chia vi tm quay ca mt o.
46
2. Phng php o gin tip kch thc gc

Phng php ny da trn c s mi quan h lng gic gia cnh v
gc tam gic.
1. o gc bng bi cu hoc con ln
O2 I 1
=arcsin hay =arcsin
O1O 2 h2 h1
2. 1
d2 d1
L1 L2
=2.arctg .
2H
2. o gc bng thc sin, thc tang
a a
Da trn quan h lng gic =arctg hoc =arctg .
L b
Ti hinh m t phng php o gc bng thc sin v thc tang.
Trong Ho=L.sin o hay Ho=b.tg o vi o l tr s gc danh ngha dng
chnh 0 cho thit b. cn c tnh ra chuyn v di x.
Phng php o gc bng thc sin v thc tang thng c dng o
gc ti hin trng, ti phn xng hoc dng to ra cc gc chun trong g
o lng hoc g cng ngh,
M rng phng php ny ngi ta thit k ra cc dng c o gc t vi (niv
gc) (xem trang 30????)
3. o gc theo phng php to

b2 c2 a2
Gc c xc nh qua biu thc: =arccos
2bc
Phng php ny u vit khi kim tra v tr tng quan gia cc l trn
bn my, v hp vi chnh xc ph thuc vo chnh xc ca phng
php xc nh O1, O2,O3.
5.2.3. Phng php o kch thc l
1. Phng php o bng ng h o l

V c bn kch thc l thuc phm tr kch thc thng nn v nguyn tc
c th dng 3 phng php o c bn nu o. Tuy nhin, do c im l
kch thc trong khng gian rt hn ch, nn cn thit phi c u o chuyn
dng kt hp vi cc phng tin o ngoi thng dng o l.
47
Trong kt cu u o l cn gii quyt cc vn :

- Bin i phng chuyn v o.
- Bo m chuyn v o theo ng phng bin thin ca kch
thc o.
- Truyn chuyn v o i phng ra dng c ch th.
Thng dng kim cn, n by hoc nm i phng chuyn v o.
x 1
Loi u o dng kim cn c K= =
d tg
Loi dng n by, ph bin l n vung v Kch thc=1.
Loi dng nm thng dng gc nm 45 o, Kch thc=1.
m bo phng chuyn v o ca tip im o ng nm trn
phng bin thin kch thc o, tc l phi i qua tm ngi ta s dng cc
loi kt cu nh tm.
Hinh m t mt loi kt cu nh tm.

Yu cu c bn ca cu nh tm l hai tip im c nh A,B phi i xng
qua CD l phng o.
truyn chuyn v o sau khi i phng ngi ta dng thanh
trt kh di truyn chuyn v ti ng h o ngoi nhn ch th o.
chnh xc ca chuyn v ra ph thuc vo chnh xc ca cu nh tm,
b nhn v i phng chuyn v cng nh kh nng dn truyn chnh xc tn
hiu o ra ng h ch th.
chnh xc ca dng c o l b hn ch bi chnh xc ca u o
l, v th ch lp cc ng h ch th thch hp vi chnh xc u o. Vic
thay ng h ch th chnh xc hn v c bn khng ci thin c chnh
xc ca dng c.
3. Dng g o l
m t phng php o l bng g o l lp trn ptimt ngang.
Xem trang 34??????
4. Phng php o l bng phng tin o kh nn

S o c m t trong mc chuyn i kh nn.
Khi o l d2>1mm thng dng s o nh hinh: vo gia u phun o
mt trc hoc mt bi c ng knh d o lm gim tit din chy qua u phun
o nng chnh xc khi o.
48
5.3. PHNG TIN O
5.3.1. Phn loi phng tin o

Phng tin o l tp hp cc dng c o, my o, g o v cc
phng tin ph tr cho qu trnh o.
Phng tin o c phn loi ch yu theo bn cht vt l ca qu
trnh o: quang, c, kh, thu, in, in t...
Phng tin o cn c phn loi theo c tnh s dng: loi vn nng
v loi chuyn dng.
Phng tin o c phn loi theo s to c th c: loi mt, hai,
ba hay nhiu to .
Vic chn phng tin o no cho qu trnh o ph thuc vo:
Cc c im ring ca sn phm. V d cng, ln, trng
lng, chnh xc v c s lng sn phm cn o kim.
Phng php o.
Kh nng c th ca thit b.
5.3.2. Cc ch tiu o lng c bn

Gi tr chia c hay l phn gii: l chuyn v thc ng
vi kim ch dch i mt khong chia a. Gi tr chia c cng nh th
chnh xc o cng cao.
Khong chia a l khong cch gia tm hai vch trn bng
chia .
T s truyn v nhy K l t s gia s thay i u ra tng
ng vi s thay i u vo cu dng c . Khi K cng ln,
chnh xc o cng cao. Khi s thay i u vo v u ra cng
tnh cht vt l th K l i lng khng th nguyn, gi l t s
truyn. Ngc li K gi l nhy.
nhy gii hn l chuyn v nh nht u vo cn gy ra
c chuyn v u ra n nh v quan st c. Khi cng
nh th chnh xc o cng cao.
bin ng ch th l phm vi dao ng ca ch th khi ta o
lp li cng mt gi tr o trong cng mt iu kin o:
b=xmax-xmin. b cng ln th chnh xc o cng km.
Phm vi o l phm vi thay i ca gi tr o m phng tin o c th
o c.
5.3.3. Cc nguyn tc c bn trong khi o

1.Nguyn tc Abbe
Khi kch thc o v kch thc mu nm trn mt ng thng th
kt qu o t chnh xc cao nht. Khi o kch thc o c th t ni tip
49
hoc t song song vi kch thc mu. Khe h khu dn u o di ng di

tc dng ca p lc o v cc bin dng t vi di tc dng ca p lc o
chnh l nguyn nhn gy ra sai s o.
2.Nguyn tc chui kch thc ngn nht
Khu kch thc trong khi o hnh thnh bi mt s khu ca trang b
o v kch thc o, trong kch thc o l khu khp kn. Khi kch thc
chui ngn nht th kt qu o t chnh xc cao nht. C ngha l khi
trang thit b o cng n gin, t khu khp th chnh xc o cng cao.
3.Nguyn tc chun thng nht
Khi kim tra, nu chn chun kim tra trng vi chun thit k v
chun cng ngh th kt qu kim tra t chnh xc cao nht.
4.Nguyn tc kinh t
Nguyn tc ny nhm m bo chnh xc o trong iu kin gi
thnh khu o thp nht. iu ny c lin quan n:
Gi thnh ca thit b o, tui bn ca thit b o.
S lng sn phm.
Nng sut o
Yu cu trnh ngi s dng v sa cha
Kh nng chuyn mn ho, t ng ho khu o kim
Kh nng li dng cc thit b o ph thng, thit b o sn c
hoc cc thit b g lp o lng t trang b c.
5.3.4. Nguyn tc chn chnh xc ca phng tin o

Vic chn thit b o m bo trnh nhn lm theo phng n thu hp
dung sai hoc theo phng n lp chn u dn n s lng ph ca chnh
xc ca thit b o. Do xut pht t s kt hp ngu nhin gia sai s o v
sai s ch to, dng l thuyt xc sut tnh t l phn loi lm, lng vt
kch thc gii hn....
Af = (df/2dct)*100=(df/Td)*100
df na gi tr sai s cho php hay chnh l tr s sai s gii hn ca phng
tin o.
2dct ton b dung sai chi tit
Trong sn xut cho php dng Af t 5% n 50% ng vi cp chnh
xc tng dn ca chi tit. i vi cc cp chnh xc th (9,10) cn dng dng
c o c sai s gii hn (thng qui nh l 1 vch chia) nh bng 1/10 dung
sai chi tit.
0,027
V d o 18 H8 vi Af =30%.
0
2dct =0,027 df =30x0,027/100=0,008mm
Vy phi dng dng c o c dlim <=0,008mm, ngha l dng c o c
gi tr chia C<=0,008mm c th dng panme vi C=0,005mm hoc ng
h 0,005 hay 0,002 o.
50
5.3.5. Cc phng tin o

1.Cn mu
2.Dng c o c du xch
3.Dng c o c ch th gi tr o kiu kim
4.Dng c o quang hc
5.Mt s dng c o khc
51
Chng 6. CHUI KCH THC

6.1. NHNG KHI NIM CHUNG
m bo s lm vic bnh thng ca my, th cc chi tit v b mt
ca chng chim mt v tr tng quan i vi nhau ph hp vi chc nng
lm vic ca chng . Khi tnh ton chnh xc v tr tng i ca chi tit v
cc b mt ca chng, ngi ta tnh ti mi tng quan ca nhiu kch thc
chi tit my.
A0
A2 A0
A2 A0
B
A2
A1
A1
A1
a) b)
V d khi thay i kch thc A1 v A2 th khe h A0 cng thay i

(Hnh a). Hay l ph thuc vo trnh t gia cng cc b mt gia cc kch
thc thc ca tng chi tit cng c mt mi tng quan xc nh. Trong 2
trng hp ngi ta xc nh mi tng quan bng chui kch thc.
6.1.1. Chui kch thc

nh ngha: Chui kch thc l tp hp cc kch thc (di hoc gc)
ca mt hoc nhiu chi tit ni tip nhau to nn mt mch kn
iu kin c chui :
Kch thc ni tip nhau
Phi to nn mt mch kn
Cc kch thc to nn chui kch thc gi l cc khu ca chui.
Tnh khp kn ca chui l iu kin cn thit to nn v phn tch
chui. Tuy nhin trn bn v chi tit cc kch thc thng c in theo
dng chui kn (ngi ta khng in kch thc ca khu khp kn) v i vi
gia cng n khng cn thit.
6.1.2. Phn loi chui kch thc v cc khu trong chui

Theo v tr tng quan ca cc khu trong chui, chui chia thnh
chui kch thc ng thng (cc khu // vi nhau)
52
Chui kch thc mt phng (cc khu nm trong cc mt phng //)

Chui kch thc khng gian (cc khu nm trong cc mt phng
khng //)
Cc chui kch thc mt phng v khng gian u c th a v dng
chui kch thc ng thng bng cch chiu tt c cc khu thnh phn ln
phng ca khu khp kn.
Theo tnh cht ph thuc ca khu vo s lng chi tit
Chui kch thc chi tit: cc khu cng thuc v mt chi tit.
Chui kch thc lp ghp (ca cc chi tit khc nhau)
Da vo tnh cht ca khu, chia thnh cc loi khu:
a, Khu khp kn- kch thc nhn c cui cng nht trong qu trnh
gia cng chi tit hoc l lp rp. Trong mt chui ch c mt khu kp kn A0.
Nhn dng khu khp kn:
i vi chi tit, khu khp kn thng l kch thc khng cn
kim tra, trn bn v khng hoc l kch thc i chiu.
i vi qu trnh lp rp khu khp kn l h, di, i
lng dch chuyn ca chi tit, khng song song...
b. Khu thnh phn: Kch thc ca chng do qu trnh gia cng quyt
nh. Kch thc mi khu thnh phn khng ph thuc ln nhau.
Cc khu thnh phn phn thnh:
Khu thnh phn tng (khu tng) l khu m khi kch thc
ca n tng ln s lm tng kch thc ca khu khp kn v
ngc li. c k hiu bng mi tn sang phi.
Khu thnh phn gim (khu gim) l khu m khi kch thc
ca n tng ln s lm gim kch thc ca khu khp kn v
ngc li. c k hiu bng mi tn sang tri.
Cc chui kch thc c qui c biu din bng s nh trn.
6.1.3. Phng trnh c bn ca chui kch thc

Theo hnh v trn ta c A0 = A1 - A2
m n
Tng qut: A0 j Aj kAk (1)
j 1 k m 1
y: A0 - kch thc danh ngha ca khu khp kn

Aj(Ak) - kch thc danh ngha ca khu tng (khu gim)
m - tng s khu tng: (n - m) - tng s khu gim
j, ( k) - h s nh hng ca khu tng j (khu gim k) n khu khp kn
(n l cos ca gc to gia khu thnh phn v khp kn)
53
A0
j ;
Ai
i 1 i vi chui // (ng thng)
C th hn i vi cc khu // th:
Khu tng j = 1
Khu gim k = -1
i 1 i vi chui khng // (mt phng v khng gian)
i vi chui mt phng v khng gian: j cos j v k cos k
j v k gc to bi gia khu Aj hoc Ak vi A0.
6.1.4. Gii chui kch thc

nh ngha: Gii chui kch thc l xc nh tr s kch thc danh ngha,
dung sai v sai lch gii hn ca cc kch thc trong dy xut pht t yu
cu ca kt cu v cng ngh.
Cc bc cn tin hnh gii chui kch thc:
Lp chui kch thc: gm 1 khu khp kn v cc khu hp thnh sao
cho s khu trong chui l t nht
Vit phng trnh c bn ca chui kch thc.
Gii chui kch thc.
Trong qu trnh gii chui c 2 bi ton:
Bi ton thun: Xc nh kch thc danh ngha v dung sai ca khu
khp kn theo kch thc danh ngha v sai lch gii hn cho trc ca
cc khu khc trong chui. y l bi ton kim tra s tng ng ca
dung sai khu khp kn so vi dung sai ca cc khu thnh phn.
Bi ton nghch: Xc nh dung sai v sai lch gii hn ca cc khu
thnh theo kch thc danh ngha ca tt c cc khu trong chui v
kch thc gii hn ca khu khp kn. Gii bi ton ny trong qu
trnh thit k.
Gii chui kch thc l qu trnh xc nh kch thc danh ngha v
cc sai lch gii hn ca khu khp kn hoc sai lch gii hn ca khu thnh
phn thng qua mi lin h gia chng vi nhau => 2 bi ton
a, Bi ton thun: Bit Ai, ESi, EIi xc nh A0, ES0, EI0
b, Bi ton nghch : Bit A0, ES0, v EI0, xc nh Ai, ESi v EIi
54
6.2. GII CHUI KCH THC THEO PHNG PHP LN

CHC NNG HON TON (PHNG PHP CC I, CC
TIU)
Lc gii theo phng php ny dung sai ca cc khu thnh phn v
khp kn c tnh ton trn c s sao cho chng t c tnh i ln hon
ton. Cho nn kch thc ca cc khu phaa nm trong vng kch thc cho
php t tnh i ln chc nng hon ton ngay c trng hp chng c
cc gi tr bin ca kch thc, mc du cc trng hp y c xy ra t
chng na.
6.2.1. Bi ton thun

(lu cc d kin cho v cn tm).
Trn c s cng thc ca phng trnh c bn ta thy rng khu khp
kn c gi tr ln nht lc cc khu tng c gi tr ln nht v ngc li th ta
c gi tr b nht ca khu khp kn.
m n
A0 j A j max k Ak min
j 1 k m 1
m n
A0max = j max k Ak min (2)
j 1 k m 1
m
A0min = j min k Ak max (3)
j 1
m n n
TA0 = jTA j k TAk i TAi (4)
j 1 k m 1 i
ES0 = A0max A0 = j ES j k EI k (5)

EI0 = A0min- A0 = = j EI j k ES k (6)
6.2.2. Bi ton nghch

Xc nh dung sai v sai lch ca cc khu thnh phn. Da vo cng
thc, phng trnh c bn cha th gii c v chng ta c n n s m
phng trnh ch c 1, do gii c phi km theo iu kin ban u
xut pht t iu kin ban u c cc phng php sau:
a, Phng php dung sai bng nhau
iu kin ban u TA1 = TA2 = .....= TAn = TATb
( S dng trong trng hp nu cc kch thc nm trong mt khong
v c th thc hin c vi mt chnh xc kinh t gn nh nhau)
55
n n
Nh trn ta c ; TA0 = i TAi i TATb
i 1 i 1
TA0 TA0
TATb = n
v TATb = nu cc khu //
n
i
i 1
Sau em TATb hiu chnh vi mt s kch thc hp thnh ph

thuc vo ln ca n, yu cu cu trc v kh khn v cng ngh ch to
nhng sao cho cui cng
n
TA0 i TAi phng php ny n gin nhng khng chnh xc ti
i 1
nhiu hiu nh dung sai cc kch thc l tu . n s dng t quyt nh

s b dung sai ca cc kch thc hp thnh
b. Phng php dung sai cng mt cp chnh xc
ngha l a1 = a2 = ...= an = atb ( h s tng i ca cp chnh xc)
TAi = ai ii = atb ii
T cng thc tnh TA0 trn ta c
m n
TA0 = i atbi j a .i
k tb k
j 1 k m 1
= atb ( i jj k k i )
TA0
atb = m n
ij i
k k
j 1 k m 1
Cn ii = ( 0,45 3 Aitb 0,001Ait b ) ( t IT6-> IT7)

Aitb Kch thc bnh phng trung bnh ca khong kch thc m
kch thc Ai nm trong
Sau so snh atb vi tiu chun v ly a tiu chun.
Sai lch gii hn c th qui nh nh sau:
i vi cc b mt bao, sai lch gii hn nh l i vi l c bn
i vi cc b mt b bao, sai lch gii hn nh l i vi trc c
bn
Tnh sai lch gii hn cho khu b tr

( khi bit cc khu khc)
56
m 1 n
ES 0 j ES j k EI k
Nu khu tng: T (5) ES m j 1 k m 1
m 1 n
EI 0 j EI j k ES k
T (6) EI m
j 1 k m 1
m n 1
EI 0 j EI j k ES k
Nu khu gim: T (6) ES n j 1 k m 1
m n 1
ES 0 j ES j k EI k
T (5) EI n j 1 k m 1
n
57
6.3. GII CHUI KCH THC THEO PHNG PHP XC SUT

Phng php cc i cc tiu tnh ti trng hp xu nht khi m khu
tng c gi tr ln nht v khu gim c gi tr nh nht v trng hp ngc
li. c 2 trng hp cho chnh xc nh nht ca khu khp kn nhng
chng li c xc sut t ti v sai lch ca cc kch thc v c bn tp trung
gn ng trung bnh ca min dung sai v s ph hp ca cc chi tit vi
cc sai lch nh th thng xy ra hn. nu nh b qua xc sut nh khng
ng k
(v d 0,27% ) khi m sai lch gii hn khu khp kn vt qua gii hn
cho php ( theo phng php cc i cc tiu) th c th m rng ng k
dung sai ca cc kch thc hp thnh v t c th gim c gi thnh
ch to chi tit trn c s s dng phng php xc sut
6.3.1. Bi ton thun

Gi s rng sai lch tn mt ca kch thc thnh phn v khp kn
tun theo qui lut phn b chun, cn ng gii hn ca tn mt ( 6 ) trng
vi ng gii hn ca min dung sai th c th s dng TAi = 6 Ai hay l
1 1
Ai = TAi tt nhin th TA0 = 6 A0 => A0 = TA0 khi th 0,27% chi
6 6
tit c kch thc khu khp kn vt ra ngoi gii hn min dung sai.
3 Ai 3 Ai
K.T danh ngha TA i
TA i /2 TA i /2
0A i i
TA i
2
XAi
n
theo l thuyt xc sut th A0 = 2
TAi do
2
i 1
n
2 2
TA0 = TAi
i 1
58
1
Nu qui lut tn mt khng theo Gauss th TA0 = 2 2
.TAi .ki
2
(7)
R0
Ki h s phn tn tng i ca kch thc Ai

Ki = 1 Gauss ; K = 1,73 qui lut xc sut bng nhau
K= 1,22 qui lut tam gic ( Ximpsn)
xc nh c sai lch gii hn cn phi bit to tm dung sai
0A0. Nu tm tn mt trng vi ng gia ca min dung sai ( 0Ai = XAi)
t cng thc (5) v (6) i vi trng hp chng ta s c:
m n
0A0 = 0 Aj 0 Ak (8)
j 1 k m 1
0Ai to ng gia min dung sai so vi kch thc danh ngha

TA0
cn ES0 = 0A0 +
2
TA0
EI0 = 0A0 -
2
Nu 2 tm khng trng nhau ngha l 0Ai = XAi th khi
XAi = TAi => TAi

0Ai + i 0Ai = XAi - i
2 2
y i h s khng i xng gia tm PB v tm dung sai
m
theo l thuyt xc sut XA0 = i . XAi
j 1
m TA j n
TAk TA0
ta c k = m+1 => 0A0 = 0 Aj j 0 Ak k 0 .
j 1 2 k m 1 2 2
6.3.2. Bi ton nghch

1.Phng php dung sai bng nhau:
c ngha l TA1 = TA2 = ....= TAn = TAtp v 0Ai ; i v ki i vi cc
khu thnh phn nh nhau.
T cng thc (7) ta c:
n
2 2 2 2
K0TA0 = i .TA2T b .Ki TATb . Ki . i
i 1
K 0TA0 K 0 .TA0
TATb = n
nu Ki bng nhau th TATb =
2 2 Ki . n
Ki . i
59
2.Phng php dung sai cng mt cp chnh xc

Khi : TAi= aTb . 0,5. 3 AiTb
TA0 .K 0
Thay vo cng thc (7) ta c aTb = 2
n
2 2
0,5.3 AiTb .Ki i
i 1
Tnh ton tip theo tng t cc phn trn. li 1 khu lm khu b (khu
th k).
Tnh khu b
n 1
k02 .TA02 i
2
.TAi2 .ki2
TAk= i 1
kk2 . 2
k
n 1
TA0 TAi
0 A0 0 i ( 0 Ai i )
2 2 TAk
v 0Ak=
i 1
k
k 2
u nhc im ca phng php xc sut:

- C kh nng tng dung sai ca cc khu so vi phng php cc i
cc tiu m vn bo m yu cu ca khu khp kn, do to iu kin d
ch to.
- Cng c kh nng xut hin ph phm (0,27%), do khu khp kn
xut hin nm ngoi gi tr tnh ton. Ngy nay hay dng phng php ny,
n gn thc t hn phng php i ln hon ton.
- Tnh xc sut l da trn c s kho st mt s ln kch thc (nhiu
chi tit trong lot gia cng), cho nn phng php ny ch dng cho iu kin
sn xut hng lot.
60
6.4. CC PHNG PHP KHC

Ngoi phng php trn cn c cc phng php sau:
6.4.1. Phng php lp la chn ( lp ln nhm)

Bn cht ca n l: Trong qu trnh ch to th ch to chi tit vi
khong dung sai cng ngh c th thc hin c tng i rng ( chn t
cc tiu chun thch hp) sau chia chi tit ra cng s nhm nh nhau vi
khong dung sai ca nhm tng i hp v trong qu trnh lp rp th lp
chng theo cc nhm cng tn, lp rp ny c gi l lp chn.
Phng php lp chn s dng khi m chnh xc trung bnh ca cc
kch thc ca chui rt cao v kinh t khng ph hp
n n 4
...
...
3
TD n
TD
II II 2
Nmax
Nn
I I 1
Nmax
Nmin
Smax
Smin
Smax
Smin
n n 4
NI
NI
...
...
3
Td
Nmax
II II 2
NI
I I 1
ITd
Trong qu trnh lp chn Smax v Nmax s gim cn Smin v Nmin s tng

hng ti h trung bnh, di trung bnh ca mi ghp nu nh ta
tng s nhm.
Khi lp rp cc chi tit nng cao tui th ca mi ghp ng cn
m bo h cho php nh nht, cn nhm nng cao tin cy ca mi
ghp c di, di cho php ln nht. Do tnh s nhm n khi TD = Td
c th theo phng trnh
Khi cho trc SminN ( i vi mi ghp ng)
Td
SminN = Smin + Td -
n
Khi cho trc Nmax ( i vi mi ghp c di)
TD
NmaxN = Nmax - TD +
n
TD Td
Nu cho bit TDN v TdN th : n=
TD N Td N
61
Khi TD khc Td h ( di) nhm s thay i i vi tng nhm

mt do khng bo m c tnh ng nht ca mi ghp do s dng
lp chn khi m TD = Td.
Ta thy rng vi s nhm ln th dung sai nhm khc khng ng k so
vi dung sai nhm c s nhm nh. do thng s dng N max = 4......5; ch
c trong cng nghip ch to ln khi chn bi th n t ti 10 hoc ln hn.
6.4.2. Phng php iu chnh khi lp

Phng php iu chnh c hiu nh l vic tnh ton chui kch
thc khi m chnh xc cho trc ca khu khp kn t c bng cch
thay i c ( iu chnh) ln ca mt trong nhng kch thc thnh phn
chn trc, kch thc c gi l khu b tr thc hin vai tr ca
khu b tr c th l cc tm m g ta iu chnh, nm ... khi th dung
sai ca cc kch thc cn li c m rng ph hp vi iu kin xc sut.
Kch thc danh ngha ca khu b tr trong cng thc ( pt) c bn:
m n
A0 = Aj Ak K
j 1 k m 1
Nu K l khu tng
nu K l khu gim Khi K l khu tng ta c:
m n
A0max = A j max K min AK min
j 1 k m 1
m n
A0min = A j min K max AK max
j 1 k m 1
ES0 = ES j EI k EI (k )
EI0 = EI j ES k ES (k )
n
TA0 = TAi VK
i 1
TA0- dung sai khu khp kn theo iu kin khai thc

TAi dung sai m rng ca cc khu thnh phn
VK Sai lch tnh ton nhiu nht vt ra ngoi gii hn min dung
sai khu khp kn v cn c b tr
n
do VK TAi TA0
i 1
iu chnh cc sai lch c th s dng b tr di ng hoc c nh .

b tr c nh c th l cc vng, cc tm m hoc l cc chi tit thay i.
62
dy S ca cc tm m cn phi nh hn dung sai ca khu khp

kn ( S < TA0 ). Nu khng sau khi m lt c th nhn c khu khp kn
c kch thc ln hn gi tr cho php. Tng dy ca cc tm m N.S =
VK VK
VK ( N l s tm m). Khi S = < TA0 hay N thng thng s
N TA0
VK VK
dng N = 1 S
TA0 N
Cng thc trn s dng khi dung sai ch to cc tm m TK nh so

VK
vi TA0, cn nu khng th N= 1
TA0 VK
Lm trn S n kch thc danh ngha nh gn nht sau y tnh li N

Phng php iu chnh cho php chnh xc ca c cu cao v duy
tr c chnh xc trong qu trnh khai thc vi dung sai m rng ca
cc kch thc trong chui n c s dng rng ri. Nhc im ca
phng php ny l lm tng s chi tit trong my v lm phc tp cu trc,
qu trnh lp rp cng nh khai thc.
6.4.3. PHNG PHP SA CHA KHI LP

Bn cht ca phng php l: Dung sai cc khu thnh phn do ngi thit k
da vo iu kin gia cng m quyt nh sao cho dung sai y c th gia cng
hp l . Lc m rng dung sai cc khu thnh phn nh vy ( cho d ch
to) th yu cu ca khu khp kn s khng p ng c. Mun cho khu
khp kn c kch thc nm trong vng kch thc theo yu cu th phi tin
hnh sa cha tc l co, da, ly i 1 lp kim loi trn b mt 1 khu no
trong chui khu y gi l khu bi thng.
A0 = 60 0,15
Phng php cc i, cc tiu
300 300
atb 43
1,56 2,17 1,31 1,86 6,9 tng ng IT9
Phng php xc sut

300 300 300
atb 100 tng ng IT11.
1,56 2 2,17 2 1,312 1,86 2 12,7 3,5
6.5. CC PHNG PHP GHI KCH THC CHO BN V CHI

TIT
C 3 phng php
Phng php chui ( hnh a)
Phng php to (hnh b)
Phng php kt hp ( hnh c)
63
Phng php chui

Kch thc Ai = ai + i
ai kch thc danh ngha

i sai s gia cng
a) b) c)
d3
d2
d1
B1
A1 A2
B2
A3 A2 A1 B
B3
u im: Mi khi gia cng to ra mt kch thc chiu di tip theo

phi chuyn sang chun cng ngh m do loi c nh hng ca sai s
gia cng cc kch thc trc ti cc kch thc sau.
Nhc im: Sai s gia cng c tch lu khi hon thnh cc kch
thc to
n n
Bn = ai i
i 1 i 1
Phng php to chun thng nht

Bi = bi + i
u im:sai s ca mi mt kch thc to khng ph thuc vo sai

s ca cc kch thc to khc
Nhc im: chnh xc ca kch thc Ai s ph thuc vo
chnh xc hon ton kch thc to Bi v Bi 1
Ai = Bi Bi-1 = ( bi + i) - ( bi-1 + i-1)
= ( bi bi-1) + ( i- i-1 )
64
6.5.1. CU HI
I. Dung sai
1, Nu khi nim v kch thc, sai lch dung sai v lp ghp cc kiu
lp theo TCVN v c tnh lp ghp ca chng
2, Cc h thng lp ghp cp chnh xc trong TCVN v cc kiu sai lch c
bn. V d k hiu cc kiu lp theo h thng
3, Cc thng s c bn ca ren , cc sai lch c bn s dng trong mi
ghp ren c khe h. V d k hiu mi ghp ren
4, Cc thng s c bn ca then v mi ghp then bng dung sai ca
chng, cc kiu lp c bn ca mi ghp then. v d k hiu mi ghp then
5, Cc phng php ng tm ca mi ghp then hoa. v d k hiu
mi ghp then hoa.
6, Cc phng n ghi chung sai lch gii hn khng ch dn ca kch
thc thng, sai lch gii hn khng ch dnca cc kch thc gc ph thuc
vo cc yu t no.
B CNG THNG
TRNG CAO NG CNG NGHIP VIT C
***************
Bi ging mn hc : DUNG SAI
Gio vin bin son: Nguyn Th Thu Hin

NI DUNG CA MN HC
Chng 1: KHI NIM C BN V DUNG SAI LP GHP
Chng 2: CHNH XC GIA CNG CA CC YU T HNH HC
Chng 3: DUNG SAI LP GHP TR TRN
Chng 4: DUNG SAI LP GHP REN, THEN, BNH RNG
Chng 5: CHUI KCH THC

CHNG I: NHNG KHI NIM V DUNG SAI
1.1. Khi nim v tnh lp ln(tnh i ln chc nng) trong c kh:
1.1.1. Bn cht ca tnh lp ln:
-Tnh i ln chc nng ca chi tit my v my l tnh cht ca my mc, thit b
v nhng chi tit cu thnh n m bo kh nng lp rp hoc thay th khi sa cha
khng cn la chn, sa i hoc iu chnh m vn t c cc yu cu k thut
khng ph thuc vo chnh xc ch to
V d:
*Hiu qu ca tnh i ln chc nng
- Hiu qu i vi qu trnh kinh t:
+ Gim nh c khi lng cng vic thit k do gim thi gian chun b
sn xut ca nh my
+ To iu kin cho ngi thit k to ra c cc my mc c cc thng s
ph hp thun tin.
-Trong sn xut ch to sn phm:
+ L tin v k thut cho php phn cng sn xut gia cc nh my, tin
ti chuyn mn ha sn xut
+ Lm n gin ha qu trnh lp rp v to iu kin cho vic t ng ha
qu trnh lp rp.
-i vi qu trnh s dng:
+ Hn ch gi cht ca my do vic ch ch to chi tit hng thay th do
gim hao mn v hnh ca my(lm cho my trong mt thi gian ngn nht
c s dng vi hiu qu ti a, nng cao hiu sut s dng my)
+ Khng cn b phn sa cha cng knh, phc tp
1.1.2 Phn loi tnh i ln chc nng
- i ln chc nng hon ton: khi cc thng s k thut ca lot chi tit gia
cng t c mt chnh xc no cho php tt c u c th lp thay th
cho nhau c
- i ln chc nng khng hon ton: khi t c thng s k thut ca
sn phm trong qu trnh lp rp hoc thay th khi sa cha ngi ta cn phi
phn nhm, la chn chi tit, iu chnh v tr hoc sa cha b sung mt vi
b phn no
- i ln chc nng ni: l tnh i ln chc nng ca cc chi tit ring bit
trong mt n v lp hoc tnh i ln cng ngh ca b phn hay c cu
trong mt sn phm
VD: Trong ln s thay th cc con ln v vng l tnh i ln chc nng ni
- i ln chc nng ngoi : l tnh i ln chc nng ca cc n v lp khc
nhau c lp vo cc sn phm phc tp theo cc kch thc lp ghp.
VD: ng knh ngoi ca vng ngoi v ng knh trong v vng trong ca
ln
1.1.3. ngha thc tin ca tnh lp ln
- Thun tin cho sa cha v thay th.
- D tr c cc chi tit thay th kp thi.
- Chuyn mn ho sn xut cao.
- S dng cc trang b my mc tin tin hin i
- Nng sut lao ng cao , gi thnh sn phm h
1.2. Khi nim v kch thc, sai lch gii hn, dung sai
1.2.1. Cc loi kch thc
a, Kch thc danh ngha(d dn , Ddn)
- L kch thc m da vo chc nng ca chi tit xc nh c sau khi
tnh ton m bo cc thng s k thut yu cu( bn, cng.) sau
c quy trn(v pha ln ln) theo cc gi tr ca dy kch thc tiu chun.
- Kch thc danh ngha c ghi trn bn v c dng lm gc xc

nh cc sai lch gii hn.
b, Kch thc thc:
- L kch thc o c trc tip trn chi tit gia cng bng cc phng php
o vi cc sai s cho php.
- K hiu: Trc : d th; L: D
th
V d:
dt = 40-0,025 Dt = 40+0,015
c, Kch thc gii hn:
- L khong kch thc ln nht v nh nht cho php ca chi tit trong qu
trnh gia cng chi tit t theo yu cu.
-K hiu: + Trc: dmax, dmin L : Dmax, Dmin
Vy iu kin chi tit t yu cu v kch thc:
+ Trc: dmin dth dmax L: Dmin Dth Dmax
ddn= 40mm Ddn = 40mm

dmax = 40 + 0,01mm Dmax = 40 + 0,015mm
dmin = 40 0,025mm Dmin = 40 0,02mm
1.2.2. Sai lch:
-Sai lch l hiu s i s gia mt kch thc(kch thc thc, kch thc
gii hn) vi kch thc danh ngha.
- Dung sai gia cng c cho trn bn v di dng hai sai lch so vi kch
thc danh ngha c gi l sai lch gii hn.
- Sai lch gii hn: l hiu s i s gia cc kch thc gii hn v kch
thc danh ngha bao gm:
a, Sai lch trn:
- L hiu s gia kch thc gii hn ln nht v kch thc danh ngha
- K hiu: + Trc: es = dmax - ddn L: ES = Dmax - Ddn
b, Sai lch di:
- L hiu s gia kch thc gii hn nh nht v kch thc danh ngha
- K hiu: +Trc: ei = dmin - ddn
+ L: EI = Dmin - Ddn
c. Sai lch thc:

-L hiu i s gia kch thc thc v kch thc danh ngha
d. Sai lch c bn:
- L mt trong hai sai lch dng lm cn c xc nh v tr ca dung sai c
bn so vi ng khng. Trong TCVN quy nh sai lch c bn l mt trong
hai sai lch gn ng khng nht
* Nhn xt: do cc KTGH v KT thc c th ln hon, nh hn hoc bng
KTDN nn cc sai lch c th m, dng, bng 0. Trn cc bn v sai lch
c tnh bng mm, trong cc bng tiu chun sai lch c cho bng m
1.2.3. Dung sai(T)
-L phm vi cho php ca sai s v khong gia KTGH ln nht v KTGH
nh nht c gi l dung sai.
- KH: T
Td = dmax - dmin = es ei (vi trc)
TD = Dmax - Dmin = ES EI (vi l)
ngha:
-Dung sai lun c gi tr dng
- Dung sai c trng cho chnh xc yu cu ca kch thc hay cn gi l
chnh xc thit k v: tr s dung sai cng nh, phm vi cho php ca sai
s cng nh, yu cu chnh xc ch to kch thc cng cao th vic ch
to cng kh khn. Ngc li nu tr s dung sai cng ln th yu cu
chnh xc ch to cng thp nhng ch ta d dng hn
V d:
Td = 40,01 39,975 = 0,035 mm

Hoc Td = 0,01 (-0,025) = 0,035 mm
TD = 40,015 - 39,98 = 0,0350 mm
Hoc TD = 0,015 (- 0,02) = 0,035 mm
1.3. Lp ghp, cc loi lp ghp:
1.3.1. Khi nim v lp ghp:
-Cc chi tit my khng ng ring vi nhau m chng c tp hp trong
nhng n v lp xc nh
- Nhng b mt v nhng kch thc m da theo chng lp ghp cc
chi tit vi nhau gi l nhng b mt lp ghp v kch thc lp ghp. Mt
mi ghp bao gi cng c chung mt kch thc danh ngha gi l kch
thc danh ngha ca lp ghp.
-Lp ghp c chia lm 2 loi:
+ Lp ghp c nh:
VD: Trc lp vi l
+ Lp ghp di ng:
1.3.2. Cc loi lp ghp:
a, Mi ghp c h(Lp lng)
- L loi mi ghp lun to ra khe h gia l v trc ngha l Dth d th
- h ca lp ghp c k hiu l S
Smax = Dmax dmin hay Smax = ES ei

Smin = Dmin dmax hay Smin = EI es
Stb = (Smax + Smin) /2
TS = Smax Smin = TD + Td
V d:
- Phm vi s dng: thng c s dng vi cc mi ghp m hai chi tit

lp ghp c s chuyn ng tng i vi nhau v ty theo chc nng ca
mi ghp m ta chn kiu lp c h nh, trung bnh hay ln
b, Mi ghp c di(Lp cht)
- L loi mi ghp c Dth dth
- di ca lp ghp c k hiu l N
Nmax = dmax- Dmin hay Nmax = es EI

Nmin = dmin Dmax hay Nmin = ei ES
Ntb = (Nmax + Nmin) /2
TN = Nmax Nmin = TD + Td
VD:
- Phm vi s dng: Lp ghp cht c s dng i vi cc mi ghp c

nh khng tho hoc ch tho sau khi sa cha ln. di ca lp ghp
m bo truyn mmen xon nhng ty theo tr s ca lc truyn ma ta chn
lp ghp c di nh, trung bnh hay ln.
c, Mi ghp trung gian:
- Trong nhm lp ghp ny kch thc thc ca trc c th ln hn hoc nh
hn kch thc ca l. Min dung sai kch thc l v kch thc trc nm
xen k ln nhau. V vy khi lp mt trc bt k trong lot trc vi mt l bt k
trong lot l s nhn c mt mi ghp hoc c h hoc c di.
Smax = Dmax - dmin

Nmax = dmax Dmin
h hoc di trung bnh c tnh nh sau:
+ Nu Smax > Nmax : Stb = Smax Nmax /2
+ Nu Nmax > Smax : Ntb = Nmax Smax /2
- Dung sai lp ghp: TS, N = Nmax + Smax
TS, N = TD + Td
- Phm vi s dng: Lp ghp trung gian c s dng i vi cc mi ghp
c nh nhng thng xuyn phi tho lp trong qu trnh s dng v
nhng mi ghp yu cu c ng tm cao gia cc chi tit lp ghp. C
th dng mi ghp trung gian truyn lc nhng vi iu kin phi c
thm chi tit ph nh: then, cht, vt....
1.3.3 Biu phn b dung sai
- Ngi ta ghi gi tr sai lch bn phi kch thc danh ngha.Trong
sai lch trn ghi pha trn, sai lch di ghi di. Nu mt trong hai
sai lch bng 0 th khng ghi hoc ghi s 0. Nu sai lch i xng nhau
qua ng khng ngi ta ghi du km theo gi tr sai lch .
0 , 035 0 , 02
VD: 20 0 , 008 40 40 0,018
Ngoi ra n gin v thun tin cho tnh ton ngi ta cn biu din lp
ghp di dng biu . Trn ng nm ngang biu th v tr ca kch
thc danh ngha ti v tr sai lch bng 0 nn gi l ng khng. Trc
tung biu th sai lch ca kch thc theo quy tc : sai lch dng b tr
pha trn, sai lch m b tr pha di ng khng. Min dung sai c
biu th bng mt hnh ch nht c cnh trn tng ng vi ES(es) cnh
di tng ng EI(ei).
0 , 025
VD: V s lp ghp cho lot l c kch thc 40
0 , 025
v lot trc c kch thc 40 0 , 050
S min dung sai:
1.3.4.. Tc dng ca s min dung sai:
- Qua s phn b min dung sai ta xc nh c:
+ Gi tr kch thc danh ngha ca mi ghp ( DN, dN).
+ Bit gi tr sai lch gii hn (ES, EI, es, ei).
+ Bit c v tr v gi tr ca kch thc gii hn (Dmax, Dmin,dmax,dmin
+ Tr s dung sai kch thc ca l, trc.
+ D dng nhn bit c c tnh lp ghp.
+ Bit c tr s h, di gii hn.
CHNG II: CHNH XC GIA CNG CA CC YU T HNH HC
2.1 Khi nim v chnh xc gia cng
2.1.1 nh ngha
- Trong bt k mt qu trnh gia cng u xut hin sai s do khng th
ch to chi tit c chnh xc tuyt i. V vy khi thit k, tnh ton ch to
ngoi vic tnh ton cc thng s ng hc, bn, chng mi mnth
cn phi tnh ton chnh xc ca n.
- chnh xc gia cng ca chi tit my l mc trng hp v cc yu t
hnh hc, v tnh cht c l lp b mt ca chi tit my c gia cng so vi
chi tit my l tng trn bn v thit k.
- chnh xc ca chi tit my l ch tiu kh t nht v gy tn km nht
k c trong qu trnh xc lp ra n cng nh trong qu trnh ch to.
-Trong thc t khng th ch to ra nhng chi tit my tuyt i chnh xc
c, v vy ngi ta dng gi tr sai lch ca n nh gi chnh xc
gia cng ca chi tit my, gi tr sai lch cng ln th chnh xc gia
cng cng thp.
chnh xc gia cng
chnh xc chnh xc ca lot

ca 1 chi tit chi tit
Sai lch kch Sai lch b mt Tng sai s

thc chi tit
Sai s Sai s Sai s Tnh Sai s Sai

kch v tr hnh Sng nhm cht h s
thc tng dng b c l thng ngu
quan hnh mt lp nhin
hc b
mt
2.1.2 Phn loi
- Khi gia cng c lot chi tit trong cng mt iu kin xc nh mc d nhng
nguyn nhn gy ra trn tng chi tit l ging nhau nhng sai s tng cng
li khc nhau do tnh cht khc nhau ca cc sai s thnh phn
- Xt v c tnh bin thin ca sai s gia cng ta phn thnh hai loi:
a. Sai s h thng
- L sai s m gi tr ca n khng i hoc bin i theo mt quy lut xc nh
trong sut qu trnh gia cng
VD: Khi gia cng mt lot chi tit nguyn cng khoan ngi ta dng mt dao
khoan c ng knh nh hn ng knh yu cu 0,1mm. Nu khng k
ti cc nh hng khc th tt c cc l trong lot u c ng knh nh i
mt lng l 0,1 mm so vi yu cu ngha l tr s ca n khng thay i
trong sut qu trnh gia cng.
Trong sai s h thng ngi ta phn ra c hai loi sai s:
+ Sai s h thng c nh:l sai s m gi tr ca n khng i trong sut qu
trnh gia cng
+ Sai s h thng bin i: l sai s m gi tr ca n thay i theo mt quy lut
xc nh trong sut qu trnh gia cng(ngi ta c th xc nh sai s ny
theo thi gian)
VD: Trong trng hp mn dao, c sau mi ln khoan mi khoan li b i mt
lng do mn lm cho ng knh l gia cng bin i theo mt quy lut
xc nh. ng knh cc l cng dn b i c quy lut
b. Sai s ngu nhin
* Khi nim: L sai s m gi tr ca n thay i khng theo mt quy lut no
trong sut qu trnh gia cng.
- Cc nguyn nhn gy nn sai s ngu nhin xut hin lc nhiu, lc t, lc
c, lc khng mt cch hon ton ngu nhin. Ngi ta khng xc nh
c gi tr ca sai s ngu nhin theo thi gian
VD: Cht lng c, l tnh ca lp b mt khng u hoc lng d khng
u c th gy ra sai s ngu nhin.
Do c tnh ca sai s ngu nhin v vy cc thng s hnh hc ca lot chi tit
to thnh trong qu trnh gia cng ct gt l nhng i lng ngu nhin.
nghin cu ta phi dng phng php thng k mi bit c phm vi
xut hin ca sai s ngu nhin.
2.1.3 Nguyn nhn gy sai s gia cng

+ My dng gia cng c sai s v b mn trong qu trnh s dng
+Dao dng gia cng c sai s v b mn trong qu trnh s dng
+ Do bin dng n hi ca h thng My dao g Chi tit gia cng.
+Bin dng do kp cht
+ Bin dng v nhit v ng sut bn trong.
+ Rung ng trong qu trnh ct.
+ Do phng php o v dng c o khng chnh xc
2.2 Sai s kch thc gia cng
* Khi nim: L lng chnh lch gia kch thc thc ca chi tit sau khi gia
cng xong so vi khong kch thc cho php(dung sai) ca kch thc .
Mc ch nghin cu sai s kch thc gia cng:
- nghin cu sai s ca kch thc gia cng ngi ta kho st kch thc
ca lot chi tit c gia cng bng phng php chnh sn dao.
Khi gia cng c lot, do c sai s gia cng lm cho kch thc ca chi tit trong
lot b phn tn trong mt khong no gi l khong phn tn ca kch
thc gia cng(KH: W)
- Nu khong phn tn cng nh v cng gn vi khong dung sai th sai s
cng t cn nu khong phn tn ca kch thc gia cng d nh nhng xa
khong dung sai th sai s cng nhiu.
-Khong phn tn xa hay gn khong kch thc cho php l do sai s h
thng nhiu hay t cn khong phn tn rng hay hp l do sai s ngu nhin
nhiu hay t. Cho nn nh gi sai s kch thc khng nhng ch nh gi
khong phn tn rng hay hp m cn phi xem xt v tr ca n so vi v tr
ca khong dung sai.
Phng php nghin cu:
- Sai s kch thc gia cng do nhng sai s h thng v ngu nhin gy ra do
sai s kch thc gia cng cng l mt i lng ngu nhin v mun
nghin cu chng ta phi dng phng php thng k v xc sut.
-Khi gia cng do xut hin c sai s h thng v sai s ngu nhin nn kch
thc gia cng ca lot dao ng trong min phn tn c ln:
W = X = Xmax X min
Trong : Xmax: kch thc ln nht ca lot
Xmin: kch thc nh nht ca lot
Trong qu trnh gia cng ta phi khng ch sai s h thng v sai s ngu
nhin sao cho cc chi tit gia cng u t c tnh i ln chc nng tc l
khong phn tn nm hon ton trong khong dung sai.
2.3 Sai s v hnh dng hnh hc
2.3.1 Khi nim
- m bo chnh xc yu cu cc thng s k thut ca mt sn phm,
kh nng lm vic v tui bn ca n th khng th ch bng chnh xc kch
thc ca cc thng s hnh hc m cn phi m bo chnh xc v hnh
dng v v tr b mt chi tit
- Sai s hnh dng hnh hc sinh ra trong qu trnh gia cng chi tit do rt nhiu
cc yu t gy ra dn ti b mt ca chi tit sau khi gia cng khng cn ng
vi b mt danh ngha ca n trn bn v.
Khi nim: Sai lch gia b mt thc hoc profin thc nhn c sau khi gia
cng so vi b mt danh ngha hoc profin danh ngha cho trn bn v gi
l sai lch hnh dng. V mt tr s sai lch hnh dng c tnh bng khong
cch ln nht gia b mt thc hoc profin thc ti b mt cn tip hoc profin
cn tip trong gii hn chiu di chun L
Cc khi nim c bn:
-ng thng cn tip: l ng thng tip xc ngoi vi profin thc ca chi
tit v tr sao cho khong cch t im xa nht ca profin thc n ng
thng cn tip l nh nht.
- Mt phng cn tip: l mt phng tip xc ngoi vi b mt thc ca chi tit
v tr sao cho khong cch t im xa nht trn b mt thc n mt phng cn
tip l nh nht.
- Vng trn cn tip: i vi trc l vng trn c ng knh nh nht tip xc
ngoi vi profin thc, i vi b mt l l vng trn c ng knh ln nht tip
xc trong vi profil thc
2.3.2 Cc ch tiu nh gi
a. Sai s hnh dng mt phng
- Khi xc nh sai s hnh dng mt phng theo mt phng no ngi ta
dng ch tiu khng thng. i vi b mt ca mt chi tit my c th
cng mt lc quy nh khng phng v khng thng nhng dung sai
ca khng thng bao gi cng c gi tr nh hn.Ngoi ra dung sai
thng khng th thay th cho dung sai phng.
* khng phng: l khong cch ln nht t cc im trn b mt thc n
mt phng p tng ng trong gii hn phn chun L
CHNG II: CHNH XC GIA CNG CA CC YU T HINH HC
* khng thng: l khong cch ln nht t cc im trn profin thc n
ng thng p trong gii hn chiu di chun quy nh L
li: l sai lch ca phng(hoc thng) m khong cch t cc im

ca b mt thc n mt phng(hoc ng thng) p c gim i t ngoi
mp n vo gia.
lm: l sai lch ca phng(hoc thng) m khong cch t cc im
ca b mt thc n mt phng(hoc ng thng) p c tng ln t ngoi
mp n vo gia.
Theo TCVN 38493 quy nh 16 cp chnh xc hnh dng mt phng t cp 1
n cp 16 theo mc gim dn.
-Dung sai phng v dung sai thng c quan h vi dung sai kch thc
b mt cho v nh hn dung sai kch thc.
b. Sai s hnh dng mt tr:
-Ch tiu tng hp nh gi sai s hnh dng mt tr l khng tr.
khng tr l khong cch ln nht t cc im ca b mt thc ti mt tr
cn tip trong gii hn chiu di chun L.
- Cc ch tiu thnh phn c xc nh trong mt ct dc v mt ct ngang.
+ Sai s hnh dng mt ct ngang:
* khng trn: l khong cch ln nht t cc im ca profin thc n cc
im tng ng ca vng trn p .
Cc ch tiu thnh phn l: a cnh v van
van: l sai lch trn khi profin thc c

dng hnh van
a cnh: l sai lch trn khi profin

thc ca chi tit c dng hnh nhiu cnh
+ Sai s hnh dng mt ct dc: l khong cch ln nht t cc im trn
ng sinh ca b mt thc nm trong mt phng i qua trc ca n n pha
tng ng ca profil p trong gii hn chiu di phn chun.
Cc ch tiu thnh phn bao gm:
.Sai lch cn:
.Sai lch li ( phnh):

+ Sai lch lm ( tht):

2.4 Sai s v v tr tng quan gia cc b mt
2.4.1 Khi nim
- Cc chi tit my l nhng vt th c gii hn bi cc b mt tr, phng,
cu...cc b mt ny phi c mt v tr tng quan chnh xc vi nhau th mi
m bo c chc nng ca chi tit.
VD: mt o ca m cp phi vung gc vi thn thc cp th mi m bo
c chc nng o ca n. Trong qu trnh gia cng do tc ng ca sai s
gia cng m v tr tng quan gia cc b mt ca chi tit b sai lch i v gi
l sai lch v tr gia cc b mt
- Sai s so vi v tr danh ngha ca cc b mt, cc ng trc hoc sai s
tng quan gia cc b mt, cc ng trc so vi v tr danh ngha gi l sai
s v tr.
2.4.2 Cc loi sai s v tr tng quan
+ Sai lch song song ca mt phng:
L hiu s khong cch ln nht a v nh nht b
gia hai mt phng p trong gii hn phn chun
quy nh
+ Sai lch vung gc ca mt phng: c o bng n v di trong

gii hn chiu di chun L
+ Sai lch ng tm: l khong cch ln nht gia ng tm ca b
mt ta ang xt v ng tm ca b mt chun trn chiu di quy nh
ca phn b mt
CHNG II: CHNH XC GIA COONGG CA CC YU T HNH HC
+ Sai lch i xng: l khong cch

ln nht gia mt phng i xng ca yu
t chun v mt phng i xng ca yu
t kho st trong gii hn quy nh
+ Sai lch o mt u: l hiu khong

cch ln nht v nh nht t cc im ca
profin thc mt u ti mt phng vung gc
vi ng trc chun c xc nh trn
ng knh d cho hoc trn ng knh
bt k mt u
+ Sai lch o hng knh: l hiu

gia khong cch ln nht v nh
nht t cc im ca profin thc b
mt quay ti ng trc chun
2.5 Nhm b mt
2.5.1 Nguyn nhn gy ra nhp nh b mt chi tit trong qu trnh gia cng
- B mt chi tit sau khi gia cng khng bng phng mt cch l tng m c
nhng nhp nh. Nhng nhp nh ny l kt qu ca qu trnh bin dng do
ca b mt chi tit sau khi ct gt lp kim loi do vt li ct li trn b
mt ca chi tit gia cng, do ch ct, cc thng s dng c ct, dung dch
trn ngui
CHNG 3: SAI LCH HNH DNG, V TR V NHM B MT
- Nguyn nhn gy ra nhng nhp nh ny l do:
+ Vt li ct li trn b mt ca chi tit gia cng
+ Bin dng do ca b mt chi tit trong khi ct
+ Rung ng trong qu trnh ct
+ Tnh cht ca vt liu gia cng
+ Ch ct
+ Cc thng s ca dng c ct
+ Dung dch trn ngui...
Nh vy nhm b mt l mt thng s hnh hc c nh hng ln n cht

lng s dng ca chi tit my v b phn my. nhm b mt l mc
cao thp ca cc nhp nh. nhp nh cng b th nhm b mt cng
cao.
2.5.2 nh hng ca nhm b mt
- i vi cc chi tit trong mi ghp ng( trt, sng dn, con trt )b
mt chi tit lm vic trt tng i vi nhau nn khi nhm cng ln cng kh
khn cho vic hnh thnh mng du bi trn dn ti trng thi lm vic vi ma
st na t thm ch c ma st kh gim hiu sut lm vic, tng nhit lm
vic. Mt khc ti cc nh tip xc, lc tp trung ln, ng sut ln vt qu
ng sut cho php pht huy bin dng chy lm ph hng b mt tip xc, b
mt b mn nhanh nht l giai on mn ban u=> lm gim thi hn s dng
ca chi tit
- i vi mi ghp c di ln, khi p hai chi tit vo nhau th nhm b mt b
san phng. Khi nhm b mt cng ln th lng san phng cng ln, di lp
ghp cng gim do gim bn ca mi ghp.
- i vi nhng chi tit chu ti trng c chu k th ti y cc nhp nh l ni
tp trung ng sut v gy ra cc vt nt t vi trong qu trnh s dng cc vt
nt ny dn pht trin v cui cng chi tit b ph hy v mi. Ngi ta khc
phc bng cch lm gim chiu cao nhp nh b mt dn ti gim kh nng
xut hin ng sut trn b mt do tng gii hn mi. VD gia cng tinh cc
chi tit nh: mi nghin, nh bng lm tng ng k bn mi ca chi tit
- Nhm cng nh th b mt cng nhn, kh nng chng li s n mn cng
tt, b mt chi tit cng b lu g c bit l khi khng s dng lp ph v d b
mt ca xilanh, ng c
2.5.3. Cc ch tiu nh gi nhm b mt theo TCVN 2511-95
- Tnh cht hnh hc ca lp b mt gia cng c nh gi bng nhp
nh t vi v sng b mt.
- Theo TCVN 2511-95 nh gi nhm b mt ngi ta s dng nhng
thng s sau:
a. Sai lch trung bnh s hc ca Profin Ra (n v l m)
c. Chiu cao trung bnh nhp nh ca Profin theo 10 im: Rz (n v l m)
- Nhm c chia lm 14 cp khc nhau, trong nhm cp 1 l ln nht,

nhm cp 14 l nh nht.
- Trn bn v chi tit my, yu cu v nhm b mt c cho theo gi tr
ca Ra hoc Rz .
+ Tr s Ra cho khi yu cu nhn b mt cn t t cp 6 n cp 12
+ Tr s Rz cho khi yu cu nhn b mt cn t t cp 1 n cp 5 hoc t
cp 13 n cp 14.
2.5.4 La chn gi tr nhm
- Cn xut pht t iu kin lm vic ca sn phm v cc yu cu ca b mt
cn quy nh nhm
- Trong qu trnh lm vic cn quan tm n phng php gia cng t
c nhm b mt yu cu: khi yu cu v nhm b mt tng th chi ph
cho gia cng cng tng tuy nhin cng khng th gim chi ph gia cng ti
mc c th lm h hng nhanh ccb mt lm vic ca mi ghp.
- Trong thc t sn xut thng nh gi nhm qua hai thng s Ra v Rz.
Vic la chn thng s Ra hay Rz ph thuc vo cht lng yu cu v c
tnh kt cu ca b mt. Trong sn xut s dng ph bin thng s Ra v
cho php nh gi y v chnh xc nhng b mt c yu cu nhm
trung bnh cn nhng b mt qu th hoc qu nh th s dng ch tiu Rz
cho ta nh gi chnh xc hn.
- Khi thit k chi tit my nn p dng nguyn tc tng t la chn thng
s v tr s nhm ngha l nn chn chng ging vi b mt ca nhng chi
tit c iu kin lm vic tng t qua s dng v c nh gi l hp
l.
Ta thy nhm b mt gy kh khn trong qu trnh gia cng tuy nhin trong mt
s trng hp n c tc dng i vi qu trnh s dng
VD: xcmng trong ng c t trong ly t 1 1,25 m l hp l cn Ra =
0,32 th mn nhanh v khi n s khng gi c mng du bi trn.
2.5.5 Quan h v nh hng ca bng ti lp ghp v cp chnh xc

- bng b mt l chu k khng bng phng ca b mt chi tit my c
quan st trong phm vi ln hn nhm b mt ( t 1 10 mm).
h: chiu cao nhp nh t vi
l l: khong cch gia 2 nh nhp nh
h vi
L: khong cch gia 2 nh sng.
- phn bit bng v nhm ngi ta ly t l chiu di quan st /

chiu cao nhp nh( l/h ).
Trong chu k: l / h = 0 50 gi l nhm.
L / H = 50 1000 gi l bng
CHNG III: DUNG SAI LP GHP TR TRN
3.1. H thng dung sai kch thc
3.1.1. Cng thc dung sai
T vic xc nh c sai s ng vi kch thc gia cng m ngi ta tm
cch iu chnh my sao cho sai s ny nm trong gii hn dung sai yu
cu do sai s ph thuc vo kch thc gia cng v iu kin gia cng ta
c dung sai c xc nh theo cng thc sau:
T = a.i
Trong : a h s cp chnh xc
i n v dung sai ph thuc vo ln ng knh danh ngha.
3.1.2 Cp chnh xc
- C 20 cp chnh xc k hiu l IT01, IT0,IT1,....IT18 theo th t chnh
xc gim dn.
+ Cc cp chnh xc t IT1 IT18 c dng ph bin hin nay
+ Cc cp chnh xc t IT01 IT4 c s dng i vi cc kch thc yu
cu chnh xc rt cao nh: kch thc mu chun,kch thc chnh
xc cao ca cc chi tit trong dng c o.
+ Cc cp chnh xc t IT5 IT8 dng trong lnh vc c kh thng dng
+ Cc cp chnh xc t IT9 IT11 c dng trong lnh vc c kh ln(gia
cng cc chi tit c kch thc ln)
+ Cc cp chnh xc t IT12 IT16 c s dng i vi nhng kch thc
chi tit yu cu gia cng th.
3.2. H thng dung sai lp ghp
3.2.1. H thng dung sai lp ghp c bn
- Sai lch c bn l mt trong hai sai lch(trn hoc di) c dng xc

nh v tr ca min dung sai so vi ng khng (Sai lch gn ng khng
nht).
- TCVN quy nh c 27 sai lch c bn i vi mi nhm trc v l. c k
hiu bng 1 hoc 2 ch ci la tinh. Ch in hoa cho l, ch thng cho trc.
-Cc sai lch c bn ca l gm: A, B, C, CD, D, E, EF, F, FG, G, H, J, JS, K,
M, N, P, R, S, T, U, V, X, Y, Z, ZA, ZB, ZC.
- Cc sai lch c bn ca trc gm: a, b, c, cd, d, e, ef, f, fg, g, h, j, js, k, m,
n, p, r, s, t, u, v, x, y, z, za, zb, zc.
3.2.2. H thng lp ghp tr trn
a, H thng l c bn:
- L h thng cc kiu lp m v tr min dung sai ca l l c nh v lun

trn st vi ng 0
- Min dung sai ca l c bn k hiu l H v c c tnh EI = 0; ES = T D
m
+
h ng khng
fg g
- e ef f
cd d H
c
b
a
Lp ghp theo h thng l

b, H thng trc c bn:
- L h thng cc kiu lp m v tr min dung sai ca trc l c nh v lun

di st vi ng 0
- Min dung sai ca trc c bn k hiu l h v c c tnh es = 0; ei = -Td
m
A
C
CD
D E
+ EF F
h ng khng
FG G
- H
Lp ghp theo h thng trc

c. S dng h thng lp ghp
- la chn kiu lp tiu chun khi thit k ngoi c tnh yu cu ca lp
ghp cn phi da vo tnh kinh t k thut v tnh cng ngh ca kt cu
quyt nh la chn kiu lp theo h thng l hoc h thng trc.
- Vic quyt nh h thng lp ghp phi cn c vo cc yu cu v tnh kt
cu, tnh cng ngh, tnh kinh t ca b mt lp ghp.
- V mt cng ngh v kinh t th h thng l c s dng rng ri hn v:
+ Khi gia cng l vic thot nhit, thot phoi kh, cng vng ca dng c
ct km.
+ Nhng dng c gia cng l nh: dao chut, dao khot, dao doa v cc dng
c kim tra l t tin hn v ch gia cng c mt l c nh
+ Vic gia cng trc vi nhng kch thc khc nhau ht sc n gin v r
tin ch cn iu chnh dao tin hoc mi.
V l do trn nn ngi ta c nh trng dung sai ca l l H thun tin
cho vic ch to dng c ct gt v o lng. Khi thay i c tnh mi
ghp ngi ta thay i kch thc ca trc.Tuy nhin trong nhiu trng
hp do yu cu v kt cu v tnh cng ngh ngi ta buc phi s dng
h thng trc. VD: mi ghp gia cht c vi l ca bin v thnh piston
3.3 Cch chn kiu lp tiu chun cho cc mi ghp
3.3.1 Tnh chn mi ghp c h
- c tnh ca mi ghp c h l phi m bo h cn thit cc chi
tit lp ghp c th chuyn ng quay hoc dc trc tng i vi nhau
- ng dng ca mi ghp c h:
+ Dng cho cc b mt i tip c chuyn ng tng i vi nhau. h
ca mi ghp c chn da vo yu cu v tnh cht ca chuyn ng
gia hai b mt i tip.
+ Ngoi cc mi ghp ng c th dng cho cc mi ghp c nh nh mi
ghp then, cht, vt...khi c yu cu tho lp d dng c bit l i vi
nhng chi tit phi thay th lun.
3.3.2 Chn mi ghp trung gian
- Khi la chn mi ghp trung gian cho mt kt cu no cn ch ti ti
trng tc dng, yu cu v chnh xc nh tm, v tho lp, iu chnh...
- ng dng ca kiu lp trung gian:
+ Lp ghp trung gian c th c khe h hoc di nhng khe h hoc di
khng ln lm do mi ghp trung gian m bo c ng tm cao
ca hai b mt lp ghp.
+ Dng cho mi ghp c nh cc chi tit trong mi ghp khng c chuyn
ng tng i vi nhau tr khi tho ra thay th. Mmen xon c
truyn bng then, cht...i khi vi lc truyn nh ngi ta cng khng cn
cc chi tit kp cht ph.
3.3.3 Chn lp ghp c di
- Vi cng mt di, bn ca mi ghp cn ph thuc v vt liu v kch
thc b mt lp ghp, nhm b mt ca cc b mt i tip , phng php
thc ca mp vt, s bi trn v tc p khi lp, iu kin nung nng chi
tit bao v lm lnh chi tit b bao...v vy vic la chn mi ghp c di
phi qua cc bc tnh ton cn thit.
* ng dng ca mi ghp c di
- Dng cho cc mi ghp c nh, khng tho hoc ch tho trong nhng
trng hp c bit khi sa cha...
- Mi ghp c di thng khng dng nhng chi tit kp cht ph nh: vt,
then, cht...tuy nhin trong trng hp cn truyn. Mmen xon ln hoc
lc c bit ln ngi ta vn dng lp ghp c di kt hp vi cc chi
tit kp cht
3.4 Cch ghi dung sai trn bn v
3.4.1.Ghi theo sai lch c bn
Ghi cho chi tit
- Ghi k hiu sai lch c bn sau KTDN gm 1 ch ci(i khi gm 2 ch ci)
v mt ch s (hoc 2 ch s)
VD: 40h5; 50H7
b. Ghi cho lp ghp
- Ghi KTDN ca mi ghp chung cho l v trc km theo k hiu dung sai ca
l v trc di dng phn s hoc cng hng trong t s l min dung
sai ca l, mu s l min dung sai ca trc
3.4.2 Ghi theo tr s sai lch
a. Ghi cho chi tit
b. Ghi cho lp ghp
- Ghi kch thc danh ngha ca mi ghp km theo k hiu sai lch c bn
ca l v trc theo dnagj phn s trong t s ghi SLGH ca l v mu
s ghi SLGH ca trc
3.5 Dung sai v lp ghp ln
3.5.1 Cu to ln:
1 Vng cch; 2 Vng ngoi

3 Vng trong; 4 Con ln
- Con ln c dng hnh tr, hnh cu, hnh cn
- Tu theo kt cu v kh nng chu ti trng m c cc loi ln: , chn,

chn, chn
3.5.2. Cp chnh xc ch to ln
- Theo TCVN 1484-85 quy nh c 5 cp chnh xc ca ln k
hiu l: PO; P6; P5; P4; P2 ( cho php dng k hiu 0, 6, 5, 4, 2 ),
mc chnh xc tng dn t 0 n 2
- Tu theo yu cu v chnh xc, c bit l chnh xc vng quay v
tc vng ca b phn my c lp ln m ngi thit k s dng cc
ln cp chnh xc khc nhau.
- Trong ch to my thng dng ln c cp chnh xc 0, 6. ln cp
chnh xc 5, 4 dng cho nhng b phn my yu cu chnh xc cao v
tc vng ln.
V d: ln c trc chnh my mi l c cp chnh xc 2,
c s dng khi yu cu chnh xc c bit cao
- Cp chnh xc thng c ghi k hiu cng vi s hiu .
VD: 6-205: - 6: cp chnh xc ca
- 205: S hiu ca .
305: - Cp chnh xc ca l 0
- 305: S hiu ca .
3.5.3. c tnh lp ghp
- ln lp vi trc bng b mt tr trong ca vng
trong theo h thng l.
- ln lp vi l bng b mt tr ngoi ca vng ngoi

theo h thng trc.
3.5.4. Chn kiu lp
- Cn c theo bng chia ca TCVN th khi
chn kiu lp ghp phi da vo:
+ Kiu, kch thc v cp chnh xc ch to .
+ Tr s, hng v c tnh ti trng tc dng ln .
+ Dng ti trng tc dng ln cc vng ( dng
cc b, chu k hoc dao ng).
- K hiu lp ghp ln trn bn v:
CHNG IV: DUNG SAI LP GHP REN, THEN, BNH RNG
4.1 Dung sai mi ghp ren:
4.1.1. Cc thng s c bn ca mi ghp ren h mt:
- c trnh by theo TCVN 2248 -77.
4.1.2. Lp ghp ren h Mt:
a.Lp ghp c h:
-Theo TCVN 1917-93 quy nh cc cp chnh xc ch to ren h mt lp c
h:
b. Lp ghp trung gian:

- S dng cho mi ghp c nh khi cn sit cht.
- Sai lch c bn ca cc kch thc ren c quy nh theo TCVN 2249-93.
(tra bng)
- Min dung sai kch thc v cc kiu lp tiu chun theo TCVN 2249-93).
(tra bng)
c. Lp ghp c di:
- S dng vi nhng mi ghp c nh khi cn sit cht nhng khng c
thnh phn ph.
- Sai lch c bn ca cc kch thc ren c quy nh theo TCVN 2520-93.
(tra bng)
- Min dung sai kch thc v cc kiu lp theo tiu chun theo TCVN 2250-
93.(tra bng)
d. Ghi k hiu ren trn bn v:
- Trn bn v lp k hiu lp ghp ren c ghi di dng phn s sau k hiu
ren.
V d:
- Trn bn v chi tit k hiu ren c vit nh sau:

M12 x 1 - 7H i vi ren ai c
M12 x 1 7g6g i vi ren bu lng
4.2. Dung sai v lp ghp then
- Hin nay then c dng nhiu v ph bin nht l then bng v then bn
nguyt.
- Dung sai v kch thc lp ghp ca 2 loi then ny c quy nh theo
TCVN 4216-86 v TCVN 4218-86
- Dung sai kch thc lp ghp c tra theo tiu chun dung sai lp
ghp b mt trn TCVN 2244-99
4.3. Dung sai lp ghp then hoa
- Min dung sai ca cc kch thc lp ghp mi ghp then c quy nh
theo tiu chun TCVN 2324-78 trong bng 4-6 v 4-7.
- Mi ghp then hoa c nhiu loi: Then hoa dng rng ch nht, rng tam
gic, rng thn khai, trong ph bin nht l then hoa rng hnh ch nht.
- Theo TCVN 2324-78 quy nh trong mi ghp then hoa rng ch nht c 3
kch thc chnh sau:
+ ng knh ngoi D
+ ng knh trong d
+ Chiu rng then b
- Ghi k hiu lp ghp then hoa trn bn v:
4.4. Dung sai truyn ng bnh rng
- Cc thng s c bn ca truyn ng bnh rng:
Trong :
m-M un ca rng
df -ng knh vng chn rng
da-ng knh vng nh rng
db-ng knh vng c bn
Z-S rng ca bnh rng
-Gc n khp ca truyn ng
-Gc nghing ca hng rng
h-Chiu cao ca rng
P-Bc rng;
b Chiu rng bnh rng
Pb-Bc rng trn vng c bn w-Khong php tuyn chung
d-ng knh vng chia ca bnh rng
a-Khong cch tm 2 bnh rng
- Theo TCVN 1067-84 cp chnh xc ch to bnh rng c quy nh
l 12 cp, k hiu l: 1, 2, 3..12. Cp chnh xc gim t 1 n 12.
- Trn bn v thit k, ch to bnh rng th cp chnh xc v dng i tip
c ghi k hiu ch sau: 7-8-8B.TCVN1067-84
Trong :
+ 7: Cp chnh xc ca mc chnh xc ng hc
+ 8: Cp chnh xc ca mc lm vic m.
+ 8: Cp chnh xc ca mc tip xc mt rng.
CHNG V: CHUI KCH THC
5.1. Cc khi nim v nh ngha c bn
a. nh ngha
- Chui kch thc l mt vng khp kn do cc kch thc ca mt hay mt
s chi tit ni ghp tip nhau to thnh.
- hnh thnh chui kch thc phi c hai iu kin:
+ Cc kch thc quan h ni tip nhau.
+ Cc kch thc to thnh mt vng kn.
b. Phn loi chui kch thc
C nhiu loi chui kch thc trong k thut ngi ta phn thnh 2 loi:
- Chui kch thc chi tit: cc kch thc trong chui nm trn cng mt chi
tit(hnh a,b)
- Chui kch thc lp ghp: cc kch thc trong chui l kch thc ca
nhiu chi tit khc nhau lp ghp vi nhau to thnh mt bphn my hoc
my (hnh c).
- V mt hnh hc ngi ta c th phn loi chui nh sau:

+ Chui ng thng: L chui m cc khu ca n song song vi nhau
trong cng mt mt phng hoc trong nhng mt phng song song vi
nhau (hnh a,c).
- Chui mt phng: L chui m cc khu ca n
song song vi nhau trong cng mt mt phng
hoc trong nhng mt phng song song vi
nhau.nhng bn thn n khng song song vi
nhau (hnh b)
-Chui khng gian : L chui m cc khu ca n khng nm trong

nhng mt phng song song vi nhau.
Theo c im ca cc khu thnh phn v theo yu cu thc t ca bi
ton ngi ta c th chia chui kch thc thnh ba dng nh sau:
+ Chui kch thc thit k
+ Chui kch thc cng ngh
+ Chui kch thc o lng
Trong khi gii bi ton ch to chi tit v sn phm vi chnh xc cao ngi
ta thng s dng chui kch thc cng ngh.
Chui kch thc cng ngh c phn thnh hai nhm:
+ Nhm 1: nhm ny bao gm cc chui m cc khu ca n l cc kch thc
hay gc quay tng i gia cc b mt hoc trc ca h thng thit b gia
cng g dng c ct. Trong qu trnh ch to chi tit cc chui ny c
gi chung l cc chui kch thc ca h thng thit b gia cng g dng
c ct
+ Nhm 2: nhm ny bao gm cc chui m cc khu ca n l cc kch thc
nguyn cng v lng d hoc cc kch thcs bn v ca chi tit gia cng.
y l loi chui thng gp nht trong ch to my m c bit l trong cng
vic thit k cc qu trnh cng ngh gia cng c cc sn phm. Tt c cc
chui thuc nhm ny c gi chung l chui k ch thc cng ngh
5.2. Thnh phn cc khu trong chui, gii chui kch thc.
- Chui kch thc gm nhiu kch thc hp thnh, mi kch thc trong
chui gi l mt khu. Da vo c tnh cc khu ngi ta chia ra 2 loi:
*Khu thnh phn (Ai) :l khu m kch thc ca n do qu trnh gia cng
quyt nh v chng hon ton c lp vi nhau. Trnh t gia cng chi tit hay
trnh t lp ghp cc chi tit chnh l khu thnh phn. S bin i ca
khu thnh phn s ko theo s bin i ca khu khp kn => Trong mt
chui kch thc c nhiu khu thnh phn v mt khu khp kn.
* Khu khp kn(A): Khu cho trc ca chui kch thc gi l khu khp
kn. Khu khp kn l khu m kch thc ca n hon ton c xc nh
bi kch thc ca cc khu thnh phn. Trong mt chui, c nhiu khu
thnh phn nhng ch c mt khu khp kn.
Hnh b: Cc kch thc A1,A2, A3,A4 l khu thnh phn., chng c lp vi
nhau, cn khe h A5 l khu khp kn v chng hon ton ph thuc vo kch
thc cc khu A1,A2, A3,A4. nh vy, trong mt chui lp ghp, kch thc
ca cc chi tit tham gia vo chui u l khu thnh phn
-Khu khp kn ca chui kch thc xc nh chnh xc kch thc ca cc
khu thnh phn. Dung sai v kch thc gii hn ca cc khu thnh phn
c xc nh trn c s khu khp kn.
- Khu khp kn c hnh thnh sau khi c kch thc ca cc khu thnahf
phn v l kch thc khp kn ton b chui.
Cn c vo mi quan h gia khu thnh phn v khu khp kn cc khu
thnh phn chia ra 2 loi:
+ Khu thnh phn tng(khu tng): L khu m khi ta tng hoc gim kch
thc ca n th kch thc ca khu khp kn cng tng hoc gim theo.
+Khu thnh phn gim(khu gim):L khu m khi ta tng hoc gim kch
thc ca n th kch thc ca khu khp kn s gim hoc tng ln
(Hnh a: A1 l khu tng, A2 v A3 l khu gim)

- Trong chui kch thc chi tit mun phn bit khu thnh phn v khu
khp kn ta cn phi bit trnh t gia cng cc kch thc trong chui kch
thc y.
Ngoi ra trong cc khu ca chui kch thc cn phn ra khu c hng,
khu v hng v khu i xng.
+ Khu c hng: l khu m tr s ca n bin i theo mt hng dng
hoc m VD 5 0, 4
0,3 Cc tr s ca n u dng l 5,4 v 4,7
+ Khu v hng: l khu m tr s ca n khi dng khi m
VD Cc tr s ca n u dng l +0,7 v -0,2
0,3 0, 4
0,5
+ Khu i xng: l khu m tr s danh ngha ca n bng 0 cc sai lch gii
hn bng nhau v tr s tuyt i
VD: 0 0,2
Thng thng cc kch thc ca chi tit my l cc khu c hng. Khi thnh
lp chui kch thc, kch thc ca chi tit hoc b phn my cng vi dung
sai l cc khu khi tham gia vo cc chui kch thc. Sai lch hnh dnagj v
sai lch v tr thng khng vt khi dung sai ca kch thc tng ng do
chng khng tham gia vo cc chui kch thc. Mun m bo c yu
cu lm vic ca chi tit v b phn my, m bo c yu cu ca cc cng
ngh ch to v lp rp th ngi thit k phi a vo chui kch thc cc
khu kch thc hp l.
5.3 Gii chui kch thc cng ngh

5.3.1 Cc dng bi ton chui kch thc
a.Gii bi ton thun(bi ton thit k)
- L bi ton cho bit kch thc v dung sai ca cc khu thnh phn cn xc
nh kch thc v dung sai ca khu khp kn. Bi ton ny thng dng
trong qu trnh gia cng lp rp
b. Bi ton nghch(bi ton kim tra)
-L bi ton cho bit kch thc v dung sai ca khu khp kn cn xc nh
kch thc v dung sai ca cc khu thnh phn. Bi ton ny dnh cho ngi
thit k.
5.3.2 Cch gii bi ton thun
-Gii chui kch thc ngha l xc nh kch thc danh ngha, dung sai v sai
lch gii hn ca cc khu sao cho chng t c tnh lp ln(lp ln hon
ton hay lp ln khng hon ton). ng thi m bo c cc yu cu v
chnh xc cng nh kh nng lm vic v tui th ca chi tit my.
- gii bi ton chui kch thc ta c th dng 3 phng php sau:
+ Phng php cc i cc tiu
+ Phng php xc sut
+ Phng php dng khu iu chnh
Trong qu trnh gii vic la chn gii theo phng php ny hay phng
php khc ph thuc vo iu kin c th ca bi ton t ra.
a.Gii chui kch thc theo phng php cc i - cc tiu(phng php lp
ln hon ton):
-Thng dng cho cc chi tit, b phn my trong sn xut n chic, hng
lot nh cng nh trong thit k ch to g lp, khun dp, chy ci,,,thuc sn
xut ph ca nh my
-u im:
+ m bo khng c ph phm m nguyn nhn ca n c th l do sai s ca
phng php tnh.
+ n gin trong tnh ton v khi lng tnh ton t
b. Gii chui kch thc theo l thuyt xc sut
-Thng dng cho cc chi tit, b phn my trong sn xut hng lot ln, hng
khi. Trong phng php ny chng ta phi xc nh quy lut phn b kch
thc khi gia cng v cng cc sai s ca cc khu thnh phn.
- Dung sai ca cc khu thnh phn tnh theo phng php ny khng c phn
d tr chnh xc do n cho php gim chi ph gia cng chi tit. Tuy nhin
phng php c th to ra ph phm ng thi c khi lng tnh ton ln v
phc tp
c. Gii chui kch thc c s dng khu iu chnh
-Ngha l chn dung sai ca cc khu thnh phn nng cao tnh cng ngh
ch to v m bo yu cu ca khu khp kn cn dng khu b tr sai
s hoc dng bin php chn lp, sa cha hoc iu chnh khi lp. Cc khu
b tr sai s, sa cha chn lp hoc hiu chnh khi lp thng dng l
vng m, bc, tm m, ming lch tm
- Ty theo tnh cht iu chnh phng php gii chui kch thc vi khu
iu chnh c th dng trong sn xut n chic, hng lot nh v hng lot
ln
Hiu qu s dng ca cc phng php trn ph thuc vo nhiu yu t. Yu
t nh hng ln nht l s lng cc khu thnh phn trong chui. Khi s
lng cc khu thnh phn tng th hiu qu s dng phng php xc sut
tng theo. Do ng vi mi dng bi ton ta c th s dng mt trong hai
phng php trn gii tuy nhin lnh vc p dng v kt qu tnh ton theo
hai phng php ny l hon ton khc nhau:
+ Phng php cc i cc tiu: thng dng trong sn xut n chic v
lot nh hay cc chi tit g lp, khun dp thuc v sn xut ph trong cc nh
my, x nghip.
+Phng php xc sut: thng dng trong sn xut hng lot ln v hng
khi.
5.3.3 Cc cng thc c bn
-KTDN ca khu khp kn(A): bng tng KTDN ca khu tng tr i tng
KTDN ca khu gim
A =
- KTGH ln nht ca khu khp kn(Amax): bng tng KTGH ln nht ca

khu tng tr i tng KTGH nh nht ca khu gim
A =
-KTGH nh nht ca khu khp kn kn(Amin): bng tng KTGH nh nht ca
khu tng tr i tng KTGH ln nht ca khu gim
A =
- SLGH trn ca khu khp kn(ES): ): bng tng SLGH trn ca khu tng tr
i tng SLGH di ca khu gim
ES =
- SLGH di ca khu khp kn(EI): ): bng tng SLGH di ca khu tng

tr i tng SLGH trn ca khu gim
EI =
-Dung sai ca khu khp kn(T): ): bng tng dung sai ca khu tng cng vi
tng dung sai ca khu gim
T =
5.4 Cch ghi kch thc trn bn v:
-Nhim v ca vic ghi kch thc l xc nh dung sai cho cc kch thc chi
tit my ri ghi vo bn v. Trong qu trnh thit k my, giai on ghi kch
thc rt quan trng bi v kch thc v dung sai chi tit quyt nh ti cht
lng lm vic, tnh nng s dng my, nh hng nhiu n qu trnh ch to
chi tit .
5.4.1 Yu cu i vi vic ghi kch thc
-Dng cc kch thc tiu chun nu c tiu chun ha. Yu cu ny
nhm a vo thit k v ch to s lng nhiu nht cc kch thc v kt
cu c tiu chun ha khi thun li cho qu trnh sn xut v m bo
ch tiu kinh t
- m bo cht lng lm vic ca chi tit ni ring v nhng yu cu khc c
lin quan ca b phn my. Yu cu ny nhm m bo my thit k m bo
kh nng s dng ca n vi cht lng tt . Nu khng xut pht t yu cu
v cht lng ca my ghi kch thc th my c ch to c th hoc
khng lm vic c hoc lm vic c m khng m bo cc yu cu k
thut i hi
- To iu kin thun li nht cho vic gia cng chi tit. Yu cu ny nhm to
thun li nht trong qu trnh ch to. Vi 2 chi tit cng loi, cng yu cu lm
vic ging nhau nhng vi cch ghi kch thc khc nhau th qu trnh ch to
s khc nhau v nu ghi khng hp l c th gy kh khn cho ch to v nh
hng xu n hiu qu kinh t. Yu cu ny i hi ngi thit k phi c
nhng hiu bit nht nh v cng ngh ch to
Ba yu cu nu trn th hin tnh thng nht gia yu cu k thut v hiu
qu kinh t
5.4.2 Nhng nguyn tc c bn ghi kch thc
Khi nh thit k c y bn v lp ca b phn my hoc my th giai
on ghi kch thc cho bn v ch to bt u. th hin y kt cu
v kch thc danh ngha chnh ca chi tit. Nhng kt cu v kch thc danh
ngha ny c tnh ton trn c s nhng yu cu v cng dng v kh nng
chu ti ca my. Nhim v ca ngi thit k lc ny l xc nh chnh xc
v mt kch thc v th hin bng gi tr v dung sai l ch yu.
a.Ghi kch thc cho nhng kch thc tham gia vo cc lp ghp thng dng
-Cc lp ghp thng dng nh: lp ghp b mt trn, lp ghp ln, lp ghp
then hoa Nhng lp ghp ny c cc c im c bn sau:
+ Yu cu ca chng ch yu l do bn thn chi tit my quyt nh m t chu
nh hng bi yu cu chung ca my
+ c tnh ca lp ghp thng do mt s t cc kch thc quyt nh v cc
lp ghp ny thng thng c tiu chun ha
Khi vic quyt nh kiu lp cn da vo chc nng s dng ca n. Vi
nhng c im ny ghi kch thc cn la chn kiu lp cho mi ghp
theo tiu chun c.
Khi xc nh kiu lp th dung sai ca cc kch thc tham gia lp ghp
cng s c xc nh
b. Ghi kch thc cho nhng kch thc chc nng khc
- Cn ghi kch thc cho cc kch thc chc nng chiu di, cc kch thc
ny l khu thnh phn ca mt chui kch thc lp m khu khp kn l yu
cu chung ca mt b phn my hoc my. Khi ghi kch thc no
ca chi tit ta cn xy dng chui kch thc lp m kch thc y ca chi tit
tham gia vo chui vi vai tr l khu thnh phn. T yu cu ca khu khp
kn gii chui kch thc xc nh sai lch v dung sai ca kch thc chi
tit cn ghi.
c.Chn phng n ghi kch thc
-Khi lp chui kch thc lp v gii chui xc nh sai lch v dung sai cc
kch thc trn bn v ch to c th xut hin nhiu phng n ghi kch
thc khc nhau cc phng n ny u ph hp vi chc nng s dng chi
tit v yu cu chung ca b phn my v my
-=>Vy ta phi la chn phng n ghi kch thc sao cho vic ch to d
dng nht.
CHNG IV: C S K THUT O TRONG CH TO MY
6.1 nh ngha v phn loi thit b o
6.1.1. V tr cng tc o lng, kim tra trong gia cng c kh:
-Trong qu trnh ch to v lp rp cc chi tit my, cn o nh gi
cht lng k thut ca sn phm. Ni cch khc o lng l cng c
kim sot, kim tra cht lng ca sn phm, v vy o lng l khu
quan trng khng th thiu c trong qu trnh sn xut.
- Cng vi yu cu v s pht trin khng ngng ca sn xut, o lng
k thut cng c nhng bc tin mnh m, chnh xc o lng t
c ngy cng cao
+ Cui th k 19: c calip tiu chun, calip gii hn
+ Nm 1850: c thc cp; 1867: c panme; 1896 c cn mu
+ Nm 1907: c milimet o ti 0,001mm; Nm 1921 1925 c my o
dng kh nn
+ Nm 1930 c cc my o dng in
Ngy nay c cc my o quang hc, my o in t hin i c th o
c nhng khong cch nh ti 4 5 phn triu mm
CHNG IV: C S K THUT O TRONG CH TO MY
6.1.2. Khi nim v o lng, n v o:
-o lng l vic nh lng ln ca i tng o da trn vic thit lp
quan h gia i lng cn o v mt i lng c cng tnh cht vt l c
quy nh dng lm n v o.
-n v o: i lng c chn lm mu so snh gi l n v o lng,
n v o lng ny c c thng nht trn ton th gii v c gi l
tiu chun n v o lng quc t(SI). H thng n v bao gm 2 nhm:
nhm cc n v c bn v nhm cc n v ko theo.
Nhm cc n v c bn c th hin bng cc n v chun vi chnh
xc cao nht m khoa hc k thut hin i c th thc hin c. Hin nay
VN ang s dng cc n v o lng ca h thng SI gm 7 n v c bn l:
+ n v chiu di(m), chun chiu di mt hin nay c sai s = 0,002mm.
n v quy i: 1 mt = 1000mm
1mm = 1000m
+ n v o chiu di c bn h Anh l inhs (inh), k hiu ( )
1 = 25,4mm
CHNG VI: C S K THUT O TRONG CH TO MY
+ n v o nhit : Kelvin(K): 0K l nhit c gi tr bng 1/273. S dng

thang Kelvin l thang chun v c s dng u tin trong tnh ton v thang
ny khng c nhit m m ch c nhit dng, ngoi ra sai s ca
php o chun gim i 50 ln.
+ n v o cng dng in l Ampe(A)
+ n v o khi lng l: kg.
+ n v o thi gian l: giy(s)
+ n v o cng nh sng(candela)
+ n v o s lng vt cht: mol
Nhm n v ko theo gm cc n v c lin quan ti cc n v c bn th
hin qua cc biu thc. Ngoi 7 n v c bn trn cn c cc n v ko
theo trong lnh vc c, in t.
CHNG VII: O CC THNG S HNH HC CA CHI TIT MY
7.1 Cc khi nim v nguyn tc c bn trong o lng hnh hc
7.1.1 Nguyn tc ABBE
-Khi thit k phng n s nguyn tc o kch thc mu v kch thc o
c th song song hoc ni tip nhau
-Nguyn tc ABBE pht biu rng: Khi kich sthc o v kch thc mu nm
trn mt ng thng th kt qu o t chnh xc cao nht.
-Khi o khe h khu dn u do di ng di tc dng ca p lc o v cc
bin dng t vi di tc dng ca p lc o chnh l nguyn nhn gy nn sai
s o.
7.1.2 Nguyn tc xch truyn ngn nht
-Mi khu, mi khp tham gia trong xch truyn kch thc t kch thc o ln
ti kch thc mu so snh u mang sai s cng ngh nht nh do nu
s khu tham gia vo xch truyn cng nhiu th sai s tich sly cng tng lm
cho sai s ca php o cng ln, chnh xc ca php o cng thp.
- t c chnh xc cao my o v dng c o cn c thit k m
bo t s truyn vi s khu l t nht. i vi s nguyn tc o sao cho s
khu thnh phn tham gia vo chui kch thc gii ra kch thc o l t
nht
7.1.3 Nguyn tc chun thng nht
- Mi chi tit qua thit k gia cng v kim tra tng bc u c chun thit
k, ch to lp rp v kim tra
-Nguyn tc chun thng nht ch ra rng khi cc chun c dng thng
nht th kt qu kim tra s ph hp vi cht lng chi tit khi lm vic
7.1.4 Nguyn tc kinh t
-m bo chnh xc o lng trong iu kin kinh t nht nh:
+ chnh xc phng tin o hp l
+ D iu chnh, g t thao tc v c kh ha, t ng ha o hng lot vi
nng xut cao
+ Yu cu bc th iu chnh v thao tc trung bnh
+ Chu k iu chnh o, sa cha di
+ Thit b o n gin, r tin, d kim, d ch to
Trong thc t khng phi bao gi cng tha mn ng thi c 4 nguyn tc
trn. Cn cn c vo iu kin, cc yu cu k thut ring v chc nng c
th m c th c bit coi trng nguyn tc no
7.2 Cc phng php o kch thc thng
a. Phng php o 1 im.
-Vi phng php o 1 im , u o tip xc vi b mt o tng im mt.
T ta cc im o qua xc nh c kch thc cn o. Ty theo
cch t cc im o m cng thc tnh ton cc kt qu o khc nhau.
Do php o quan h vi cc ta im o m phng php o mt tip
im cn gi l phng php o ta
-Nguyn tc chun thng nht ch ra rng khi cc chun c dng thng
nht th kt qu kim tra s ph hp vi cht lng chi tit khi lm vic
7.1.4 Nguyn tc kinh t
-m bo chnh xc o lng trong iu kin kinh t nht nh:
+ chnh xc phng tin o hp l
+ D iu chnh, g t thao tc v c kh ha, t ng ha o hng lot vi
nng xut cao
+ Yu cu bc th iu chnh v thao tc trung bnh
+ Chu k iu chnh o, sa cha di
+ Thit b o n gin, r tin, d kim, d ch to
Trong thc t khng phi bao gi cng tha mn ng thi c 4 nguyn tc
trn. Cn cn c vo iu kin, cc yu cu k thut ring v chc nng c
th m c th c bit coi trng nguyn tc no
7.2 Cc phng php o kch thc thng
a. Phng php o 1 im.
-Vi phng php o 1 im , u o tip xc vi b mt o tng im mt.
T ta cc im o qua xc nh c kch thc cn o. Ty theo
cch t cc im o m cng thc tnh ton cc kt qu o khc nhau.
Do php o quan h vi cc ta im o m phng php o mt tip
im cn gi l phng php o ta
u im: c th o kch thc cc chi tit phc tp, kh o khng yu cu r
chnh chi tit o trc khi o, gim s lng ln cc ng tc chun b khi o.
Ty theo s ta ca my m kh nng o lng thng s ca n cng tng.
C th c cc my o 1,2,3,4,5 ta . S ta ca thit b cng nhiu th
thao tc o cng n gin, s im o cng nhiu th vic xc nh kt qu o
cng kh khn. Phn ln cc thit b o ta u trang b sn cc chng
trnh tnh cho cc yu cu o thng gp gip cho qu trnh o nhanh
chng.
b. Phng php o 2 im
-L phng php o 2 tip im m khi o cc yu t o ca thit b o tip
xc vi b mt chi tit o t nht l trn 2 tip im.. Trong nht thit phi c
2 tip im nm trn phng bin thin ca kch thc o
c. Phng php o 3 im
-L phng php o m khi o cc yu t o ca thit b o tip xc vi b mt
chi tit o t nht l 3 im. Trong khng tn ti mt cp tip im no nm
trn phng bin thin ca kch thc o.
7.3 Cc phng php o kch thc gc
a.Phng php o trc tip kch thc gc
- Phng php ny da trn c s h ta cc trong gc ta cc l
tm quay ca yu t mang mt o, cn vect gc gn vi yu t mang mt
chun. Ta ca mt o c ch ra trn bng chia gc gn vi yu t
chun. y l yu t c bn thit k dng c o gc nh: thc o gc, th
knh o gc, bn xoay o gc trong cc thit b o gc
-Nhc im: chnh xc ca phng php ph thuc vo ng tm ca
bng chia vi tm quay ca mt o o hn ch khi o gc trc tip mun
t chnh xc cao. V vy ngi ta khc phc bng cch dng th knh o
gc gn trn knh hin vi dng c hoc cc my o gc chuyn dng.
b. Phng php o gin tip kch thc gc
-Da trn c s mi quan h lng gic gia cc yu t cnh v gc trong tam
gic v th c th s dng nhng phng tin o chiu di o gc c
chnh xc cao ngay c trong nhng trng hp rt kh o.
- C 2 cch:
+ o gc bng bi cu hoc con ln
+ o gc bng kch thc gc sin, tang: dng ti hin trng, xng hoc
dng to ra cc gc chun trong g o lng hoc g cng ngh
7.4 Cc phng php o sai s hnh dng b mt
Nhm cc thng s quy nh sai s hnh dng b mt v k hiu c ch dn
trong bng sau theo TCVN 10 85(ISO P1101)
Loi sai lch Tn sai lch K hiu
Trn bn v Vit tt
Sai lch Sai lch phng khng phng EFE
hnh Sai lch thng khng thng EFL
dng b Sai lch tr khng tr EFZ

mt
Sai lch trn khng trn EFK
Sai lch profil trn tit din dc = EFP
Trong cc sai lch trn thng s khng tr l ch tiu nh gi sai s mt

tr tng qut nht v n xc nh cc sai lch theo phng vung gc vi trc
bao gm: van, a cnh v xc nh cc sai lch theo phng dc trc
bao gm: cn, li, lm, cong trc v vy khi trnh by phng
php o cn tch cc ch tiu tng hp thnh cc ch tiu ring l lm i
tng o. Vic ny s gy kh khn cho vic phn phi tr s dung sai tng
thnh dung sai thnh phn . n gin ta p dng phng php cn bng
n gin ta p dng phng php cn bng tc dng cho cc thnh phn.
Tuy nhin trong nhng bi ton c th th cn c theo kh nng cng ngh yu
cu phn phi dung sai m khng p dng phng php cn bng p dng
-Vic xc nh tng thng s n l khng trnh khi nh hng ca cc thng
s khc c lin quan v vy dung sai ca thng s m trong khi o lun nh
hng ti kt qu o ca cc thng s khc c quy nh c tr s nh nht
- Khi kim tra c th mt trong cc ch tiu o vt tr s dung sai thnh phn
7.5 Cc phng php o sai s v tr gia cc b mt
- Nhm cc thng s quy nh sai s v v tr tng i v k hiu c ch dn
trong bng sau theo TCVN 10 85(ISO 11101). Bng SGT
- Trong k thut o khi xc nh kch thc danh ngha ca mt phng th kch
thc ta c o trc tip t mt phng y. Cn i vi b mt tr, cn va
cc b mt trn xoay khc th kch thc ta thng c cho t ng
tm hoc t mt phng i xng ca chng.
a. Phng php o khng song song
- khng song song l sai lch khong cch ln nht gia ng hay mt o
trn chiu di chun kim tra
- Sai lch song song gia cc mt phng, tng sai lch ca song song va
phng, sai lch ca mt phng vi ng tm l, tm trc hoc gia cc
ng vi nhau c o theo phng php r hoc o im trn chiu di
chun quy nh trc.
- khng song song thng dng cc dng c o di vn nng o. Khi
o dng c o c dn trt theo yu t chun, u o r trn yu t o.
chnh xc ca php o ph thuc vo chnh xc dn trt chun.
- Khi o song song cho php trn tng chiu di chun, cc mt o ln
ngi ta cuyn n sang dng tang gc nghing gia hai mt. Khi c th s
dng cc dng c o chuyn dng nh: nivo k thut, nivo o gc nh nhm
nh gi song song qua gc nghing gia hai mt
VD: Quan st SGT(84)
b. Phng php o khng vung gc
- khng vung gc l sai lch gc gia ng thng hay mt phng so vi
gc vung
- khng vung gc gia cc mt, gia ng v mt, gia cc ng vi
nhau c xc nh bng ng h hoc kalip chuyn dng v thng c o
bng phng php r. Khi o chuyn ng r trt phi lun lun vung gc
vi mt chun. chnh xc ca kt qu o ph thuc vo vung gc ca
chuyn ng r vi mt chun
VD: Quan st SGT(85 -86)
c. Phng php o khng ng tm v o hng tm
- khng ng tm l khong cch ln nht gia hai tm ca mt o v tm
ca b mt c dng lm yu t chun o trn chiu di chun.
- Trng hp trc c tit din trn, chi tit c th quay quanh ng tm ngi
ta a ra khi nim o. o l sai lch khong cc ln nht ca tm tit
din thc ca b mt chi tit o so vi tm tit din quay quanh trucjchuaanr
o trn phng vung gc vi trc quay v vy ch tin nh o khng ng
tm khi tit din chi tit khng trn v khng th thc hin quay quanh tm
c. Cc trng hp cho php c th quay quanh tm ta dng phng php
o o vi u im l s o n gin hn, ch s o o ln gp 2
ln ch s o ng tm do kt qu o s chnh xc hn.
d. Phng php o o mt u
- o mt u l hiu khong cc ln nht va nh nht k t profil thc ca
mt o n mt phng vung gc vi trc chun khi mt o quay quanh tm
chun. o ch tn ti khi chi tit quay quanh trc ca n. Ch tiu ny c
kim tra khi mt u chi tit l b mt lm vic v trong qu trnh lm vic n
quay quanh ng tm ca n. o sinh ra do s khng vung gc gia
mt u v trc quay ca chi tit. Tr s ca o bng hai ln tr s khng
vung gc ca mt u vi trc quay ca n.
VD: SGT
e. Phng php o khng giao nhau
- khng giao nhau gia cc ng tm c xc nh bng khong cch
nh nht gia cc ng tm giao nhau danh ngha
VD: SGT
f. Phng php o khng i xng
- khng i xng l sai lch gia cc b mt cn xc nh vi mt phng
hay ng tm i xng ca mt chun
VD: SGT
CHNG VIII: X L KT QU O TRONG CH TO MY
8.1 Sai s h thng v cc thng s c trng
a. Khi nim
- Sai s h thng l thnh phn ca php o c gi tr khng i hoc thay i
c quy lut khi o nhiu ln mt i lng o. Sai s h thng hoc lm tng
kt qu ca mt php o hoc gim kt qu xung cng mt tr s
VD: trong qu trnh o lng v kim tra chi tit nu o g kim tra tn ti sai
s do lm cho kch thc thc ca chi tit gia cng thay i mt i lng
ng bng sai s do g gy ra.
- Nguyn nhn gy ra sai s h thng: do nguyn tc o, chun o, chun g
hoc dng c o
- Trong mi php o kh trnh khi c sai s h thng c bit trong nhiu
trng hp sai s h thng c gi tr ln hn c thng s chnh xc ca chi
tit gia cng tnh c
b. Cc thng s c trng
Sai s h thng c chia lm hai nhm:
- Sai s h thng khng i: l sai s c tr s khng i trong mt iu kin o
nht nh trong sut min o.
VD: sai s im 0 ca dng c o, sai s ca mu o, sai s iu chnh...
- Sai s h thng bin i: l sai s h thng c gi tr thay i trong phm vi o
VD: sai s tay n, sai s bc rng, bc ren trong c cu truyn ng...
8.2 Sai s ngu nhin v cc thng s c trng
a. Khi nim
- Sai s ngu nhin l loi sai s do nhng nguyn nhn c tnh cht ngu
nhin gy ra, khi khng bit chc c nguyn nhn gy ra sai s , ln,
du v c quy lut bin thin c n
- Sai s ngu nhin xut hin do nhiu yu t ngu nhin xy ra trong qu trnh
o:
+ nh hng do s khng ng nht v lc o
+ nh hng v khe h gia cc chi tit ca dng c o
+ Do sai s v hnh dng v v tr gia cc khu trong dng c o
+ Do s khng chnh xc ca vic g t chi tit so vi thit b o
b. Cc thng s c trng
- Cc gi tr ch th kt qu o: x1, x2,....xn sau n ln o
-Gi tr thc ca i lng o: Q
- Gi tr trung bnh ca lot o:
- S ln o trong lot: n
- S lot o: k
8.3 Sai s th
- Sai s th l loi sai s m gi tr ln hn hn sai s thng thng v nm
ngoi quy lut xut hin ca sai s o
- Nguyn nhn: do c nhm, ghi nhm, do cc tc nhn t xut xut hin
trong iu kin o nh: kp c cu, in p tng gim t ngt.
- Vic c loi hay khng s liu mang sai s th nh hng rt ln n
chnh xc ca kt qu o. V vy ta gi gi tr nhy l gi tr nghi ng va c bin
php kim tra nghi ng ny.
8.4 Phng php xc nh quan h thc nghim
- Gi s hm ca thng s cn o l y
- Trong mt qu trnh o thng thng i lng o l mt i lng c gi t
khng i trong sut qu trnh(y = a). Tuy nhin trong thc t ta vn gp cc
i lng thay i theo thi gian trong sut qu trnh o: y = f(t) tc l s tn ti
mt mi quan h gia i lng o v thi gian. Ngoi ra trong bn thn ca
cc i lng o li c lin quan trc tip n nhau c ngha l s thay i
c xem l i s ng vi s thay i ca cng mt a lng khc cng ca
sn phm v c xem l hm s y c biu din bng quan h y = f(x)
hoc s thay i ca i s x dn ti s thay i v gi tr ca nhiu hm
khc y1, y2 v ngc li
MC LC
--WY XZ--
BI M U........................................................................................................ 5
Chng 1: NHNG KHI NIM C BN V DUNG SAI V LP GHP ... 6
I. TNH I LN CHC NNG CA CHI TIT MY ............................. 6
1. Bn cht ca tnh i ln chc nng ....................................................... 6
2. Quy nh dung sai tiu chun ha........................................................... 6
3. ngha ca tiu chun ha...................................................................... 6
II. CC KHI NIM C BN....................................................................... 6
1. Kch thc .............................................................................................. 6
1.1. Kch thc danh ngha kch thc thit k (D, d ) ......................... 7
1.2. Kch thc thc (Dt , d t ) ................................................................... 8
1.3. Kch thc gii hn ......................................................................... 8
2. Sai lch gii hn...................................................................................... 8
2.1.Sai lch gii hn trn (ES, es ) ............................................................ 8
2.2.Sai lch gii hn di (EI , ei ) ............................................................ 9
3. Dung sai (TD , Td ) ..................................................................................... 9
III. KHI NIM V LP GHP..................................................................... 9
1. Khi nim................................................................................................ 9
2. Cc loi lp ghp ..................................................................................10
2.1. Lp ghp c h lp lng ........................................................ 10
2.2. Lp ghp c di lp cht ........................................................ 10
2.3. Lp ghp trung gian ........................................................................ 11
3. S phn b min dung sai ca lp ghp........................................... 11
CU HI TRC NGHIM ...........................................................................12
BI TP CHNG 1....................................................................................16
Chng 2:DUNG SAI LP GHP B MT TRN ......................................... 18
I. QUI NH DUNG SAI .............................................................................18
1. Cng thc tnh tr s dung sai .............................................................. 18
2. Cp chnh xc........................................................................................ 18
II. QUI NH LP GHP ............................................................................. 18
1. H thng l c bn................................................................................18
2. H thng trc c bn.............................................................................18
3. K hiu min dung sai ca kch thc ................................................. 19
4. Lp ghp tiu chun..............................................................................20
5. Ghi k hiu dung sai v lp ghp trn bn v ....................................... 20
III. PHM VI NG DNG CA CC LP GHP TIU CHUN...........21
1. Phm vi ng dng ca cc kiu lp lng .............................................. 21
2. Phm vi ng dng ca cc kiu lp trung gian..................................... 21
3. Phm vi ng dng ca cc kiu lp cht............................................... 22
CU HI TRC NGHIM...........................................................................22
BI TP CHNG 2 ...................................................................................25
Chng 3: DUNG SAI HNH DNG, V TR V NHM B MT ............... 27
I. DUNG SAI HNH DNG V V TR B MT ...................................... 27
1. Cc nh ngha ......................................................................................27
2. Sai lch hnh dng.................................................................................27
2.1. Sai lch hnh dng b mt tr.......................................................... 27
2.2. Sai lch hnh dng b mt phng.............................................................. 28
Dung Sai lp ghp v o lng
3. Sai lch v tr b mt .............................................................................28
3.1. Sai lch v song song ................................................................ 28
3.2. Sai lch v vung gc ............................................................... 29
3.3. Sai lch v ng tm .................................................................29
3.4. Sai lch v i xng .................................................................. 29
3.5. Sai lch v giao nhau gia cc ng tm ................................ 30
3.6. o ............................................................................................30
4. Ghi k hiu sai lch hnh dng v v tr ................................................ 30
5. Xc nh dung sai hnh dng v v tr khi thit k ................................ 32
III. NHM B MT......................................................................................32
1. Bn cht ca nhm b mt ............................................................... 32
2. Ch tiu nh gi ................................................................................... 32
2.1. Sai lch trung bnh s hc ca profin Ra ........................................ 33
2.2. Chiu cao trung bnh ca Profin theo 10 im R z .......................... 33
3. Xc nh gi tr cho php ca thng s nhm....................................... 34
4. K hiu nhm b mt trn bn v ......................................................... 34
CU HI TRC NGHIM ..........................................................................34
BI TP CHNG 3 ...................................................................................37
Chng 4: DUNG SAI KCH THC V LP GHP CC MI GHP THNG DNG
I. DUNG SAI V LP GHP LN ......................................................... 39
1. Cp chnh xc ch to ln .................................................................. 39
2. Lp ghp ln.......................................................................................40
II. DUNG SAI LP GHP THEN V THEN HOA .................................... 42
1. Dung sai lp ghp then.......................................................................... 42
2. Dung sai lp ghp then hoa................................................................... 42
III. LP GHP CN TRN..........................................................................44
1. Gc cn v cn ................................................................................45
2. Dung sai kch thc gc .......................................................................45
3. Cp chnh xc ....................................................................................... 46
4. Lp ghp cn trn .................................................................................47
IV. DUNG SAI LP GHP REN.................................................................. 47
1. Dung sai lp ghp ren h mt ...............................................................47
1.1.Cc thng s c bn ca ren ........................................................... 47
1.2. Dung sai ren .................................................................................... 49
1.3. Cp chnh xc ch to ren ............................................................... 49
1.4. Lp ghp ren.................................................................................... 51
2. Dung sai lp ghp ren hnh thang .........................................................52
V. DUNG SAI TRUYN NG BNH RNG ......................................... 52
1. Cc thng s kch thc c bn............................................................ 53
2. Cc yu cu k thut ca truyn ng bnh rng .................................. 53
3. nh gi mc chnh xc ca truyn ng bnh rng ........................... 54
4. Cp chnh xc ch to bnh rng ......................................................... 54
5. Dng i tip mt rng v dung sai h mt bn .............................. 55
6. Ghi k hiu bnh rng trn bn v......................................................... 55
BI TP CHNG 4 ...................................................................................55
Chng 5: CHUI KCH THC .....................................................................57
I. CC KHI NIM C BN ......................................................................57
1. Chui kch thc ..................................................................................57
2. Khu......................................................................................................57
Trang 2
II. GII CHUI KCH THC ................................................................... 58
1. Bi ton chui v phng trnh c bn ca chui kch thc .............. 58
2. Gii chui kch thc ...........................................................................58
2.1.Gii bi ton thun ...........................................................................58
2.2.Gii bi ton nghch .........................................................................59
3. Ghi kch thc cho bn v chi tit my ................................................61
3.1. Cc yu cu ca vic ghi kch thc .............................................. 62
3.2. Cc nguyn tc c bn ca vic ghi kch thc ............................. 62
3.3. Cc phng php ghi kch thc ................................................... 62
CU HI TRC NGHIM...........................................................................62
BI TP CHNG 5 ...................................................................................64
Chng 6: DNG C O V PHNG PHP O CC THNG S HNH HC
TRONG CH TO MY.............................................................................. 66
I. CC DNG D O THNG DNG....................................................... 66
1. Dng c o kiu thc cp ................................................................... 66
1.1. Cng dng, phn loi ......................................................................66
1.2. Cu to ............................................................................................66
1.3. Cch c..........................................................................................66
2. Dng c o kiu Panme ........................................................................ 67
2.1. Cng dng, phn loi ......................................................................67
2.2.Cu to .............................................................................................68
2.3. Cch c..........................................................................................68
3. ng h so ............................................................................................68
II. PHNG PHP O CC THNG S HNH HC TRONG CH
TO MY .....................................................................................................69
1. Phng php o di .........................................................................69
1.1. Phng php o mt tip im ....................................................... 69
1.2. Phng php o hai tip im ........................................................ 69
1.3. Phng php o ba tip im.......................................................... 69
2. Phng php o gc ............................................................................. 69
2.1. Phng php o trc tip gc ......................................................... 69
2.2. Phng php o gin tip kch thc gc....................................... 70
3. Phng php o cc thng s sai s hnh dng .................................... 70
3.1. Phng php o khng trn....................................................... 70
3.2. Phng php o khng tr......................................................... 71
3.2.1. o cn ...............................................................................71
3.2.2. o phnh tht .....................................................................71
3.2.3. o cong trc ......................................................................71
3.3. Phng php o khng thng .................................................... 72
3.4. Phng php o khng phng ................................................... 72
4. Phng php o cc thng s sai s v tr ............................................ 72
4.1. o khng song song............................................................................ 72
4.1.1. o khng song song gia 2 mt phng ............................. 72
4.1.2. o khng song song gia ng tm vi mt phng ...... 72
4.1.3. o khng song song gia 2 ng tm............................. 73
4.2. o khng vung gc .................................................................. 73
4.3. o khng ng tm.................................................................... 73
4.4. o o ........................................................................................74
4.5. o khng giao tm..................................................................... 75
Trang 3
4.6. o khng i xng.............................................................................. 75
CU HI TRC NGHIM .................................................................................... 75
Trang 4
M U
--WY XZ--
Dung sai o lng l mn hc c s v c ging dy cho hc vin cc ngnh c
kh, ca trng Cao ng Ngh. Mn hc nhm cung cp cho hc vin cc kin thc c
bn v dung sai v lp ghp cc mi ghp thng thng dng trong c kh, mt s phng
php o v dng c o o kim cc thng s hnh hc ca chi tit my.
Mn hc c thi lng 45 tit, c trnh by trong 6 chng:
Chng 1: Nhng khi nim c bn v dung sai v lp ghp
- Trnh by khi nim tnh i ln chc nng ca chi tit my, kch thc danh
ngha, kch thc thc, kch thc gii hn, dung sai chi tit, dung sai lp ghp,
s phn b dung sai.
- Trnh by cc khi nim v lp ghp: Lp lng, lp cht, lp trung gian.
Chng 2: Dung sai lp ghp b mt trn
- Trnh by 2 h thng lp ghp: l v trc
- Hng dn tra cc gi tr sai lch gii hn ca cc min dung sai tng ng
- Hng dn chn kiu lp tiu chun trong lp ghp
Chng 3: Dung sai hnh dng, v tr, nhm b mt.
- Trnh by cc sai lch v hnh dng: trn, tr ca mt tr, phng ca
mt phng, thng ca ng thng.
- Trnh by cc sai lch v v tr tng quan: song song, vung gc,
ng tm, i xng, giao nhau gia cc ng tm, o.
- Sai lch cht lng b mt nhm b mt
- Hng dn chn gi tr cho php ca cc sai lch trn v cch biu din cc sai
lch trn bn v k thut.
Chng 4: Dung sai kch thc v lp ghp cc mi ghp thng dng
- Tp trung nghin cu mi ghp ln, then bng, then hoa, ren h mt, ren hnh
thang, bnh rng
- Hng dn chn kiu lp ghp v biu din lp ghp trn bn v
Chng 5: Chui kch thc
- Hng dn gii bi ton chui kch thc
- Trnh by cch ghi kch thc trn bn v
Chng 6: Dng c o thng dng v phng php o thng s hnh hc trong
ch to my
- Gii thiu, hng dn s dng mt s dng c o thng dng: thc cp,
panme, ng h so.
-Trnh by phng php o sai lch hnh dng v v tr tng quan gia cc b
mt chi tit.
im hc tp ca hc vin c nh gi qua cc bi kim tra qu trnh, bi thi kt
thc mn v im chuyn cn. Hnh thc thi trc nghim. im chuyn cn c nh
gi qua vic hon thnh cc bi tp trong qu trnh hc v thi gian c mt trn lp ca hc
vin.
Trang 5
Phn 1 DUNG SAI
Chng 1
NHNG KHI NIM C BN V DUNG SAI V LP GHP
--WY XZ--
Mc tiu:
- Trnh by y kch thc danh ngha, kch thc thc, kch thc gii hn, dung sai
chi tit, dung sai lp ghp
- Trnh by r c im ca cc kiu lp ghp: Lp lng - Lp cht
- Lp trung gian
- Xc nh c dung sai ca chi tit, mi ghp.
I.TNH I LN CHC NNG V VN TIU CHUN HA

1.Bn cht ca tnh i ln chc nng
Mi chi tit trong mt my hay trong mt b phn my u thc hin mt chc nng
nht nh. V d: ai c vn vo bulng c tc dng bt cht; pittng trong xi lanh thc hin
chc nng nn kh, gy n v pht lcKhi ch to hng lot ai c, bulng, nu bt k ai
c no cng vn va vo bt k bulng no trong lot chi tit va ch to, ta ni lot ai c,
bulng t tnh i ln chc nng.
Vy tnh i ln chc nng l kh nng thay th cho nhau ca cc chi tit cng loi,
cng c, khng cn la chn hay sa cha g thm m vn m bo iu kin lm vic bnh
thng ca my hay b phn my m n lp thnh.
2.Quy nh dung sai tiu chun ha
Tuy nhin, ty theo kh nng ch to v yu cu v chnh xc m tnh i ln
chc nng c tha mn theo mt trong hai trng thi hnh thc sau:
i ln hon ton: Mi chi tit trong lot chi tit u t tnh i ln chc nng.
Cc chi tit tiu chun, chi tit d tr thay th thng c ch to c tnh i ln
hon ton.
i ln khng hon ton: Mt hoc mt vi chi tit trong lot khng t tnh i
ln chc nng.
i ln khng hon ton cho php cc chi tit ch to vi phm vi dung sai ln hn,
thng thc hin i vi cng vic lp rp trong ni b phn xng hoc nh my.
3. ngha ca tiu chun ha
Tnh i ln chc nng c mt vai tr ht sc quan trng trong ngnh ch to my.
Hiu qu ca n m bo sn xut ra nhng sn phm c cht lng cao, gi thnh h ng
thi li to thun li cho vic s dng, sa cha v thay th cc ph tng h hng, c th
phn tch hiu qu ca n cc mt:
i vi thit k: Do hnh dng, kt cu v cc thng s k thut c thng nht
ha v tiu chun ha nn gim c thi gian cng tc v chi ph cho qu trnh thit k.
i vi sn xut: Nh c tnh i ln nn c th xc tin chuyn mn ha trong
sn xut, nh c chuyn mn ha sn xut, cc nh my c trang b nhng my mc
chuyn dng c nng sut cao, p dng cng ngh tin tin, sn xut mt hng n nh em
li hiu qu kinh t cao.
i vi s dng: Nh c i ln chc nng nn lun c sn nhng chi tit cng
loi, cng c c ch to trc d tr. Nu c chi tit no h hng, lun c ngay chi
tit mi thay th m vn m bo yu cu lm vic. Nh gim c thi gian cht my,
tn dng c thi gian lm vic ca my, thun li cho b phn sa cha, ch to cc chi
tit h hng.
II.CC KHI NIM V KCH THC, SAI LCH GII HN V DUNG SAI
1. Kch thc
Trang 6
Kch thc l gi tr bng s ca i lng o chiu di (ng knh, chiu di) theo
n v o c la chn.
Trong ngnh c kh, n v o thng dng cho kch thc l milimet (mm) v qui
c khng cn ghi k hiu mm trn bn v.
1.1. Kch thc danh ngha (D, d )
L kch thc c xc nh da vo chc nng v iu kin lm vic ca chi tit v
c chn theo tr s kch thc tiu chun.
Vn t ra l ti sao phi tiu chun ha kch thc danh ngha?
V d: Xut pht t bn chu lc ca chi tit trc, ta tnh c ng knh trc l
29,8mm theo cc gi tr ca dy kch thc chun (bng 1.1) ta qui trn l 30mm. Vy kch
thc danh ngha ca chi tit trc l 30mm
Bng 1.1 Dy kch thc thng tiu chun
Ra5 Ra10 Ra20 Ra40 Ra5 Ra10 Ra20 Ra40 Ra5 Ra10 Ra20 Ra40
(R5) (R10) (R20) (R40) (R5) (R10) (R20) (R40) (R5) (R10) (R20) (R40)
1,0 1,0 1,0 1,0 10 10 10 10 100 100 100 100
1,05 10,5 105
1,1 1,1 11 11 110 11
1,15 11,5 115
1,2 1,2 1,2 12 12 12 125 125 120
1,3 13 130
1,4 1,4 14 14 140 140
1,5 15 150
1,6 1,6 1,6 1,6 16 16 16 16 160 160 160 160
1,7 17 170
1,8 1,8 18 18 180 180
1,9 19 190
2,0 2,0 2,0 20 20 20 200 200 200
2,1 21 210
2,2 2,2 22 22 220 220
2,4 24 240
2,5 2,5 2,5 2,5 25 25 25 25 250 250 250 250
2,6 26 260
2,8 2,8 28 28 280 280
3,0 30 300
3,2 3,2 3,2 32 32 32 320 320 320
3,4 34 340
3,6 3,6 36 36 360 360
3,8 38 380
4,0 4,0 4,0 4,0 40 40 40 40 400 400 400 400
4,2 42 420
4,5 4,5 45 45 450 450
4,8 48 480
5,0 5,0 5,0 50 50 50 500 500 500
5,3 53 530
5,6 5,6 56 56 560 560
6,0 60 600
6,3 6,3 6,3 6,3 63 63 63 63 630 630 630 630
6,7 67 670
7,1 7,1 71 71 710 710
Trang 7
7,5 75 750
8,0 8,0 8,0 80 80 80 800 800 800
8,5 85 850
9,0 9,0 90 90 900 900
9,5 95 950
Qui c k hiu trong dung sai: ch in hoa dng k hiu cho chi tit bao, ch
thng dng k hiu cho chi tit b bao hnh 1.1a, b
V d:
Hnh 1.1 a
Thng gp mi ghp trc trn nn t nay v sau trnh by k hiu l, trc, nhng chi
tit khc c k hiu tng t nh qui tc nu.
Kch thc danh ngha ca l: D
Kch thc danh ngha ca trc: d
Hnh 1.1 b
1.2. Kch thc thc (Dt , d t )
Kch thc thc l kch thc o trc tip trn chi tit bng phng php o v dng
c o chnh xc nht m k thut o c th thc hin c.
Trong thc t, khng th xc nh c kch thc mt cch chnh xc tuyt i, nn
cn cho php quan nim kch thc thc l kch thc c xc nh bng cch o vi sai
s cho php.
Sau khi gia cng, kch thc thc ca lot chi tit thng khng ging nhau v
khng ging vi kch thc danh ngha do tc ng ca lot sai s pht sinh trong qu trnh
gia cng.
1.3. Kch thc gii hn
Kch thc gii hn l kch thc ln nht v nh nht gii hn phm vi cho php
ca kch thc chi tit
Kch thc gii hn ln nht Dmax , d max
Kch thc gii hn nh nht Dmin , d min
Chi tit gia cng c xem l t yu cu khi kch thc thc tha mn.
Dmin Dt Dmax (i vi chi tit l)
d min d t d max (i vi chi tit trc)
2. Sai lch gii hn
Sai lch gii hn l hiu i s gia kch thc gii hn v kch thc danh ngha.
2.1. Sai lch gii hn trn (ES , es )
Trang 8
i vi l: ES = Dmax D
i vi trc: es = d max d
V d: cho l c kch thc danh ngha 30 kch thc gii hn t 29,92 30,08 ,
tnh sai lch gii hn trn ca l
Tnh sai lch gii hn trn ca trc
Sai lch gii hn trn ca trc: es = d max d = 30,08 30 = 0,08 mm
2.2. Sai lch gii hn di (EI , ei )
i vi l: EI = Dmin D
i vi trc: ei = d min d
V d: cho trc c kch thc danh ngha 120 kch thc gii hn t 119,95 120,15 , tnh
sai lch gii hn di ca trc
Sai lch gii hn di ca trc: ei = d min d = 119,95 120 = 0,05 mm
Cc sai lch gii hn c ghi bn cnh kch thc danh ngha, sai lch trn ghi trn,
sai lch di ghi di, tt c u phi cng mt n v (thng l mm)
V d: Bn hiu nh th no khi c cc kch thc c ghi nh sau: D = 80 0+0, 07 ,
d = 40 0,12
Kch thc D = 80 0+0, 07 c ngha l kch thc danh ngha l 80, cho php dao ng
t Dmin = 80 + 0 = 80 n Dmax = 80 + 0,07 = 80,07
Ch :
Sai lch gii hn c th dng, m hoc bng 0.
Sai lch gii hn trn lun ln hn sai lch gii hn di
n v ca sai lch gii hn c th l mm, m
3. Dung sai (TD , Td )
Dung sai l hiu gia kch thc gii hn ln nht v kch thc gii hn nh nht.
i vi l: TD = Dmax Dmin = ES EI
i vi trc: Td = d max d min = es ei
V d: Chi tit l c kch thc danh ngha 45mm, kch thc gii hn ln nht
45mm, kch thc gii hn nh nht 44,84mm. Tnh sai lch gii hn v dung sai ca l
Sai lch gii hn trn ca l: ES = Dmax D = 45 45 = 0 mm
Sai lch gii hn di ca l: EI = Dmin D = 44,84 45 = 0,16 mm
Dung sai l: TD = Dmax Dmin = 45 44,84 = 0,16 mm
Ch :
Dung sai lun lun dng (T > 0)
n v: mm, m
III. KHI NIM V LP GHP
1. Khi nim
Lp ghp l s phi hp gia 2 hay nhiu chi tit vi nhau to thnh mt b phn
my hay mt my c ch.
V d: ai c lp vi bulng c tc dng bt cht; Pittng lp vi xylanh c tc dng
nn kh
B mt lp ghp l b mt tip xc gia hai chi tit lp ghp vi nhau
Kch thc ca b mt lp ghp l kch thc lp ghp. Mt lp ghp bao gi cng
c chung mt kch thc danh ngha cho c 2 chi tit lp ghp gi l kch thc danh ngha
ca lp ghp.
Trang 9
B mt lp ghp c chia lm 2 loi: b mt bao v b mt b bao.B mt lp ghp
c th l mt tr hay mt phng
2. Cc loi lp ghp
2.1.Lp ghp c h lp lng
Lp ghp c h l lp ghp trong kch thc bao lun lun ln hn kch
thc b bao to thnh h trong lp ghp.
h trong lp ghp c k hiu l S

Cc c trng ca lp ghp:
o h ln nht: Smax = Dmax dmin = ES ei
o h nh nht: Smin = Dmin dmax = EI- es
S max + S min
o h trung bnh S tb =
2
Dung sai h: Ts = Smax Smin = TD + Td
2.2.Lp ghp c di lp cht
Lp ghp c di l loi lp ghp trong kch thc ca l lun lun nh hn
kch thc ca chi tit trc. di trong lp ghp c k hiu l N
Trang 10
- di ln nht: Nmax = dmax Dmin = es EI
- di nh nht: Nmin = dmin Dmax = ei - ES
N max + N min
- di trung bnh: Ntb =
2
- Dung sai di: TN = Nmax Nmin = TD + Td
2.3.Lp ghp trung gian
Lp ghp trung gian l loi lp ghp qu gia lp ghp c h v lp ghp c
di (tc l lp ghp c h hay di ty theo kch thc thc ca cp chi tit lp
ghp vi nhau)
- h ln nht: Smax = Dmax dmin = ES ei
- di ln nht: Nmax = dmax Dmin = es EI
- Dung sai lp ghp: TS , N = S max + N max
Ch : Cc c trng ca lp ghp lun lun dng
3. S phn b min dung sai ca lp ghp

Trang 11
S phn b min dung sai dng biu din mt lp ghp n gin v nhanh
chng.
Qui c khi v s phn b min dung sai:
- Lp mt h ta vung gc, trong trc honh biu th cho v tr ca kch thc
danh ngha ( ng khng), trc tung biu th cho gi tr sai lch gii hn (tnh bng m )
- Ln lt v min dung sai ca l v trc. Sai lch gii hn c th trn ng
khng nu sai lch dng v di ng khng nu sai lch m.
Ch : trn trc tung, ghi cc gi tr sai lch gii hn ca trc v l theo m . V
trn s , min dung sai ca l v trc c biu th bng cc hnh ch nht c b rng ty
, chiu nh tuyn nh ty v c gch cho tri chiu nhau.
Cu hi trc nghim:
1. Tnh i ln hon ton l
a. i hi chi tit phi c ch to vi yu cu k thut nm trong dung sai cho php
b. i hi chi tit gia cng c khong dung sai ln hn so vi yu cu k thut
c. c dng cho cc chi tit phi tiu chun
d. Tt c u sai
2. Tnh i ln khng hon ton l
a. Cho php chi tit c ch to vi khong dung sai ln hn khong dung sai cho php
b. i hi chi tit phi c ch to vi mc chnh xc cao
c. c dng cho cc chi tit tiu chun
d. Tt c u sai
3.Tnh i ln chc nng l
a. Kh nng c th thay th cho nhau ca nhng chi tit cng loi, cng c m khng cn
phi la chn hay sa cha nhng vn m bo yu cu k thut v kinh t
b. Kh nng c th thay th cho nhau ca nhng chi tit trong cng lot
c. Kh nng c th thay th cho nhau ca nhng chi tit khng cng lot nhng cng chc
nng
d. Kh nng c th thay th cho nhau ca nhng chi tit cng loi, cng c
4.Tnh i ln chc nng mang li hiu qu g
a.Gim thi gian cht ca my, gim thi gian sa cha v thay th
b.Sn phm t cht lng cao, gi thnh h
c.y mnh v pht trin sn xut
d.C 3 p n trn
5.Tnh i ln chc nng dng :
a.Ch to cc chi tit tiu chun
b.Ch to cc chi tit lp ghp c yu cu thay th mt cch bt k khng cn phi la
chn
c.C a v b u ng
d.C a v b u sai
6. n v o kch thc trong ngnh c kh thng dng l mm
a.ng b.Sai
7. Kch thc danh ngha l kch thc o c trn chi tit
a.ng b.Sai
8. Kch thc danh ngha c ly ty , khng theo mt qui nh no.
a.ng b.Sai
9.Trong thc t, c th xc nh kch thc thc chnh xc mt cch tuyt i
a.ng b.Sai
10.Trn bn v, tt c cc kch thc u phi cng mt n v o l mm
Trang 12
a. ng b. Sai
11.Kch thc thc l kch thc ca chi tit cho trn bn v
a.ng b.Sai
12.Tiu chun ha kch thc danh ngha nhm
a.Gim s lng chng loi nhng chi tit c tiu chun ha
b.Tng s lng c phi thanh, gim s lng dng c ct, trang b cng ngh v dng c
o lng
c.Gim s lng c phi thanh, gim s lng dng c ct, trang b cng ngh v dng c
o lng cho qu trnh gia cng chi tit
d.C a v c u ng
13.Kch thc thc l:
a.Kch thc o c trn chi tit sau gia cng vi mc chnh xc theo yu cu.
b.Kch thc c tnh ton x nh theo kch thc chun.
c.Kch thc o c trn chi tit nng dng c o v phng php o chnh xc nht m
k thut o c th t c.
d.Kch thc do ngi thit k nh ra nhm nhm m bo cho chi tit lm vic trng
thi tt nht.
14.Kch thc gii hn l:
a.Kch thc ln nht v kch thc nh nht gii hn phm vi cho php ca kch thc
chi tit
b.Kch thc ln nht ca chi tit
c.Kch thc nm trong khong dung sai cho php ca chi tit
d.Kch thc tha mn iu kin lm vic ca chi tit
15.Kch thc gii hn c xc nh sao cho:
a.m bo yu cu lm vic ca chi tit.
b.Tha mn iu kin gia cng chi tit mt cch kinh t nht.
c.Va m bo yu cu lm vic ca chi tit, va m bo iu kin gia cng chi tit mt
cch kinh t nht.
d.m bo c kch thc chi tit nm trong gii hn cho php.
16.Sai lch gii hn l hiu i s gia kch thc gii hn v kch thc danh ngha
a. ng b. Sai
17. Kch thc gii hn nh nht bng tng i s gia kch thc danh ngha
v sai lch gii hn di
a. ng b. Sai
18. Kch thc gii hn ln nht bng tng i s gia kch thc danh ngha
v sai lch gii hn di
a. ng b. Sai
19. Sai lch gii hn trn lun nh hn sai lch gii hn di
a. ng b. Sai
20. Sai lch gii hn l hiu i s gia kch thc gii hn v kch thc thc
a. ng b. Sai
21. Dung sai l hiu i s gia sai lch gii hn trn v sai lch gii hn di
a. ng b. Sai
22.Tr s dung sai c th m v c th dng
a.ng b.Sai
23. Hiu i s gia kch thc gii hn ln nht v kch thc gii hn nh nht l:
a.Sai lch gii hn trn b.Sai lch gii hn di

c.Sai lch gii hn d.Dung sai
Trang 13
24.Sai lch gii hn trn l :
a. Hiu i s gia kch thc gii hn ln nht v kch thc danh ngha
b.Hiu i s gia kch thc danh ngha v kch thc gii hn
c.Hiu i s gia kch thc danh ngha v kch thc thc
d.Hiu i s gia kch thc danh ngha v kch thc thc
25.Hiu i s gia kch thc gii hn ln nht v kch thc thc l:
a.Dung sai b.Sai lch gii hn trn
c.Sai lch gii hn di d.Tt c u sai
26.Chi tit c kch thc D = 800,015. Dung sai ca chi tit l:
a.TD = 0,030 mm b.Td = 0 mm
c.Td = 0,015 mm d.Tt c u sai
50+00,,030
27. Mt chi tit c ghi kch thc trn bn v 015
Chi tit no t yu cu v kch thc trong cc chi tit sau:

a. 50,038
b. 50,128
c.C 2 chi tit u t
d.C 2 chi tit u khng t
d = 50 ++00,,050
28.Cho chi tit c kch thc 034
Sai lch gii hn v dung sai ca chi tit l:
a.es=0,050 ei=0,034 Td=0,016
b.es=0,034 ei=0,016 Td=0,084
c.es=0,084 ei=0,034 Td=0,016
d.es=0,050 ei=0,034 Td=0,084
100 +00,,15
30
29. Mt chi tit c ghi kch thc trn bn v
Chi tit no t yu cu v kch thc trong cc chi tit sau:
a . 100,28
b . 99,88
c .C 2 chi tit u t
d .C 2 chi tit u khng t
30.Lap ghep co o h la:
a.Lap ghep trong o kch thc cua be mat b bao luon ln hn be mat bao.
b. Lap ghep trong o kch thc cua be mat bao luon ln hn be mat b bao.
c. Lap ghep trong o kch thc cua be mat bao co khi ln hn, co khi nho hn kch
thc be mat b bao.
d. Lap ghep trong o hai chi tiet co nh trong qua trnh lam viec.
31.Lap ghep co o h dung trong trng hp:
a.Cac chi tiet can chuyen ong quay tng oi.
b.Cac chi tiet can chuyen ong tnh tien doc truc.
c.Cac chi tiet can chuyen ong lac tng oi.
d.Tat ca eu ung.
32.Trong cac moi lap sau, moi lap nao la lap ghep co o h.
a.D=120+0.035mm, d= 120 ++00..08506 mm c.D= 70 0.017 mm, d= 70 0.014 mm
+0.006
b.D= 25 0.03 mm, d= 25 0.02 mm d.D= 30 +0.021 mm, d=30 00..04

073 mm
Trang 14
33.Lap ghep trung gian c dung cho:
a.Moi ghep co nh, t thao lap, khong can dung cac chi tiet phu nh then, chot.
b.Moi ghep co yeu cau o doi ln, khong thao lap thgn xuyen.
c.Moi ghep co nh, hay thao lap thng xuyen va phai dung chi tiet phu nh then,
chot.
d.Moi ghep co yeu cau o chnh xac cao.
34.Khi chon moi lap co o doi, o doi cua moi lap can phai:
a.Va u e chi tiet co nh sau khi lap.
b.u ln e tao ra lc ma sat thang c ngoai lc tac dung.
c.Khong ln qua e khong pha huy chi tiet lap ghep.
d.am bao ca 2 ieu kien b va c.
35.Cho D= 30 +00..02
007 mm , d= 30 0 , 009 mm . Tnh Smax,Nmax
a.Smax= 0.02mm Nmax= 0.016mm

b.Smax= 0.029mm Nmax = 0.009mm
c.Smax= 0.02mm Nmax = 0.007mm
d.Smax= 0.029mm Nmax =0.007mm
36.Cho D= 70 0.03 mm , d= 70 0, 02 mm . Tnh Smax, Nmax
a.Smax= 0.02mm Nmax= 0.01mm
b. Smax= 0.03mm Nmax= 0.02mm
c.Smax= 0.02mm Nmax= 0.03mm
d.Smax= 0.05mm Nmax= 0.03mm
37.Cho D= 50 +0.035
mm, d=50 + 0.06 mm, tnh Nmax, Nmin
+0.085
a.Nmax=0.085mm Nmin=0.06mm
b.Nmax=0.035mm Nmin=0.025mm
c.Nmax=0.085mm Nmin=0.035mm
d.Nmax=0.085mm Nmin=0.025mm
Trang 15
38.Cho cac s o phan bo dung sai cua cac lap ghep sau ay:
Vi cac so lieu di ay, chon s o phan bo dung sai thch hp

1.D=d=50mm, ei=10m, Nmax=50m, Smax=10m, TD=20m
a.S o 1 b.S o 2 c.S o 3 d.S o 4
2.D=d=80mm, EI=-15m, Nmax=75m, Nmin=10m, TD=40m
a.S o 1 b.S o 2 c.S o 3 d.Ca 3 cau eu sai
3.D=d=70mm, ES=20m, Nmax=75m, Smax=10m, Td=50m
a.S o 1 b.S o 2 c.S o 3 d.S o 4
4.D=d=120mm, es=60m, ES=20 m, Nmax=75m, Smax=5m
a.S o 1 b.S o 2 c.S o 3 d.S o 4
BI TP CHNG 1
--WY XZ--
1.Chi tit l c kch thc danh ngha D = 55 , kch thc gii hn Dmax = 55,046 ,
Dmin = 55
Tnh sai lch gii hn v dung sai ca kch thc
L sau gia cng c kch thc thc Dt = 55,025 c dng c khng? V sao?
2. Tnh kch thc gii hn v dung sai ca cc chi tit
a. d = 60 00,,010
029 b. D = 80 ++00,,085
066 c. d = 50 0,015
3. Vi cc kch thc l v trc cho di y, hy:
V s phn b dung sai ca lp ghp
Xc nh cc kch thc gii hn ca l v trc
Xc nh c tnh lp ghp v cc c trng ca lp ghp
a. D = 30 +0, 021 , d = 60 00,,004
058
b. D = 120 0,027 , d = 120 0,035
Trang 16
c. D = 63 +0, 030 , d = 63 ++00,,085
066
4. V s phn b dung sai ca lp ghp vi cc s liu sau:

a. D = d = 50mm , ei = 20m , N max = 60m , S max = 10m , TD = 40 m
b. D = d = 80mm , es = 0 , N max = 40m , Td = 30m , TD = 50m
c. D = d = 35mm , Td = 23m , EI = 0 , S max = 15m , TD = 25m
d. D = d = 75mm , ES = 0 , N max = 65m , N min = 8m , Td = 25m
Trang 17
Chng 2
DUNG SAI LP GHP B MT TRN
--WY XZ--
Mc tiu:
- Trnh by y cc quy nh v lp ghp theo h thng l v h thng trc. Hai dy
sai lch c bn ca l v trc, cc lp ghp tiu chun
- V ng s phn b min dung sai theo h thng l v h thng trc. Xc nh
c cc c tnh ca lp ghp
- Xc nh c phm vi phn tn kch thc ca trc v l iu chnh dng c ct
v kim tra kch thc gia cng
I. QUI NH DUNG SAI

1. Cng thc tnh tr s dung sai
Tr s dung sai ph thuc vo kch thc danh ngha v cp chnh xc ca kch thc
thng qua cng thc sau:
T = a.i (m ) (2.1)
Trong :
a : h s chnh xc, ph thuc vo cp chnh xc ca kch thc bng 2.1. Kch thc
cng chnh xc th a cng nh, tr s dung sai cng cng b, v ngc li.
Bng 2.1 H s chnh xc a ph thuc vo cp chnh xc
Cp chnh xc 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18
H s a 7 10 16 25 40 64 100 160 250 400 640 1000 1600 2500
i : n v dung sai ph thuc vo kch thc danh ngha D bng cng thc sau:
i = 0,453 D + 0,001D
T (2.1) ta d dng tnh c tr s dung sai T cho mt kch thc bt k ng vi
mt cp chnh xc cho trc. Tuy nhin, thun li cho ngi s dng, cc tr s dung sai
c tnh ton cho tng khong kch thc.
2. Cp chnh xc
TCVN qui nh chia mc chnh xc ca kch thc chi tit ra lm 20 cp theo th
t chnh xc dn: 01; 0; 1; 2;.;18. Trong :
Cp chnh xc 01; 0; 1; 2; 3; 4: dng cho cc kch thc lp ghp trong cc dng
c o, kim tra
Cp chnh xc 5 n 11: dng cho cc kch thc lp ghp trong cc my mc
thng dng
Cp chnh xc 12 n 18: dng cho cc kch thc khng lp ghp hoc lp ghp
th
II. QUI NH LP GHP
1. H thng l c bn
L h thng cc kiu lp m v tr ca min dung sai l l c nh, mun thay i c
tnh lp ghp, ta thay i v tr min dung sai ca trc.
2. H thng trc c bn
L h thng cc kiu lp m v tr ca min dung sai trc l c nh, mun thay i
c tnh lp ghp, ta thay i v tr min dung sai ca l.
Thng thng, cc lp ghp c thc hin trong h thng l, trong mt s trng
hp do yu cu v kt cu v tnh cng ngh m phi chn theo h thng trc.
Trang 18
3. K hiu min dung sai ca kch thc.
V d: to mi ghp tr trn t chi tit trc v bc
hnh 2.1
Vi kch thc danh ngha D = d = 60mm , chnh
xc cp 7, tra bng 2.2 ta c TD = Td = 30 m , mun c mi
ghp cht ta phi b tr min dung sai ca trc nm trn min
dung sai ca l hnh 2.2a, mun c lp ghep lng ta phi b
tr min dung sai ca trc nm di min dung sai ca l
hnh 2.2b
TCVN qui nh 27 cch b tr min dung sai (so vi kch thc danh ngha) cho kch
thc trc c k hiu bng ch in thng: a, b, c - hnh 2.3a v 27 cch b tr min
dung sai cho kch thc l c k hiu bng ch in hoa: A, B, C- hnh 2.3b
V tr min dung sai c xc nh bi sai lch c bn
Vy: SLCB l sai lch xc nh v tr ca min dung sai so vi kch thc danh
ngha, n l mt trong hai sai lch gii hn ca kch thc (sai lch trn hoc di) nhng
gn vi ng khng nht, sai lch cn li gi l sai lch khng c bn.
Trang 19
Nhn xt:
SLCB ca l H c EI.=0
SLCB ca trc h c es=0
SLCB Js, js c min dung sai phn b i xng qua ng khng.
Tr s v du ca cc SLCB khc c qui nh theo tiu chun v c xc
nh bng cch tra bng.
Khi phi hp mt SLCB vi mt cp chnh xc ta c mt min dung sai tng
ng. Tuy nhin, nu phi hp mt cch bt k th min dung sai s rt nhiu v kh s dng,
do tiu chun qui nh 81 min dung sai ca trc bng 2.3a v 72 min dung sai ca l
bng 2.3b
Vi mi min dung sai ng vi mt kch thc danh ngha s c mt sai lch gii
hn, sai lch gii hn ca l , sai lch gii hn ca trc
4. Lp ghp tiu chun
TCVN qui nh 69 kiu lp trong h thng l v 61 kiu lp trong h thng trc gm
3 nhm:
Nhm lp lng gm cc kiu lp:
Nhm lp trung gian gm cc kiu lp:
Nhm lp cht gm cc kiu lp:
5. Ghi k hiu dung sai v lp ghp trn bn v
K hiu dung sai c ghi trn bn v chi tit c th bng mt trong hai cch sau:
Cch 1:
- Kch thc danh ngha
- Min dung sai (SLCB v cp chnh xc)
- V d: 18H 7 , 30e8
Cch 2:
- Kch thc danh ngha
- Sai lch gii hn (sai lch gii hn trn v sai lch gii hn di)
- V d: 18 +0, 018 , 30 00,,040
073
La chn cch ghi no l ph thuc vo iu kin gia cng v kim tra chi tit.
Cho php kt hp c hai cch trn
V d: 18H 7( +0, 018 ) , 30e8( 00,,040
073 )
K hiu lp ghp c ghi trn bn v lp gm c:

- Kch thc danh ngha
Trang 20
- Min dung sai ca l
- Min dung sai ca trc
H7
V d: 50 hoc 50 H 7 f 7 hoc 50 H 7 f 7
f7
III. PHM VI NG DNG CA CC LP GHP TIU CHUN

1. Phm vi ng dng ca cc kiu lp lng
h trong lp ghp l nh, trung bnh hay ln tu thuc vo chc nng ca mi
ghp
H 7 H8 H8
Kiu lp , , c h nh, c s dng cho cc mi ghp c chuyn
h6 h7 h8
ng tng i ca cc chi tit chm, v thng dc theo trc m bo chnh xc nh
tm cao. V d: Bnh rng thay th lp vi trc trong my cng c, cn pitng lp vi bc
dn hng.
H 7 G7
Kiu lp , c h nh, c s dng cho cc mi ghp ng chnh xc.
g 6 h6
h nh ca lp ghp nhm gim sai lch ng tm. Thng s dng cho cc mi
ghp m chuyn ng tng i l chuyn ng tnh tin, hoc quay chnh xc ti trng
nh. V d: trc chnh ca my chnh xc, trc thanh o vi bc dn ca ng h so, bnh
rng dch chuyn trn trc.
H 7 F8
Kiu lp , c h trung bnh. h trc quay t do trong trt,
f 7 h6
c bi trn m hoc du. V d: trc trong cc hp truyn ng, bnh rng hoc bnh ai
quay lng khng, con trt trn rnh trt.
H7 H8
Kiu lp , c h tng i ln. h ln m bo trc quay t do vi
e7 e8
ch lm vic nng: ti trng ln, tc ln, nhit cao. V d: lp vi trc ca
tuabin my pht in, c trc chnh ca trc khuu vi trong ca ng c t.
H9 H8
Kiu lp , c h ln, cho php bi thng sai lch ln v v tr ca b
d9 d9
mt lp ghp v bin dng nhit. V d: Trc my cn, my nghin bi lp vi trc, vng
gng lp vi rnh pitng ca my nn kh.
2. Phm vi ng dng ca cc kiu lp trung gian
H7 Js7
Kiu lp , thng nhn c h hn l di. di khng ln nn
j s 6 h6
tho lp d dng, ch cn lc nh, tuy nhin do di b nn khng truyn momen xon
m phi dng chi tit ph.
H7 K7
Kiu lp , c s dng ph bin nht, thng nhn c di hn l
k 6 h6
h. Trong thc t, do nh hng ca sai s lp ghp nn khi lp ta khng cm nhn c
h.
H7 N7
Kiu lp , l kiu lp bn cht nht trong cc kiu lp trung gian, khi thc
n6 h6
hin mi ghp, thc t khng xut hin h. di tng i ln nn khi tho lp cn lc
ln, thng phi s dng my p. Chng thng c s dng cho cc mi ghp bnh rng,
li hp, tay quay vi trc c chi tit ph khi ti trng nng.
Hoc chng cng c dng i vi mi ghp c nh khng c chi tit ph nhng
ti trong nh, chi tit l c thnh mng.
Trang 21
3. Phm vi ng dng ca cc kiu lp cht
H 7 P7
Kiu lp , c s dng i vi cc mi ghp truyn momen xon nh,
p 6 h6
mi ghp c chi tit thnh mng khng cho php bin dng ln.
H7 H7
Kiu lp , l kiu lp c di va phi, c dng vi cc mi ghp
r 6 s6
chu ti trng nng nhng c chi tit ph.
H 7 H8
Kiu lp , c di ln, c dng i vi cc mi ghp c truyn ti
u 7 u8
nng, khng cn chi tit ph.
Cu hi trc nghim:
1.Cho mot lap ghep theo he thong lo co D=d=65mm, sai lenh gii han cua truc la h,
TD=Td=32m. Tnh cac kch thc gii han cua lo va truc
a.Dmax=65,032 Dmin=64,968 dmax=65 dmin=64,968
b.Dmax=65 Dmin=64,968 dmax=65,032 dmin=65
c.Dmax=65,032 Dmin=65 dmax=65 dmin=64,968
d.Dmax=65,032 Dmin=65 dmax=65,032 dmin=65
2.Trong cac lap ghep sau, lap ghep nao la lap ghep co o h trong he thong truc?
a. 40K8/h7 b. 50H9/d9
c. 60H7/g6 d. 72G7/h6
3.Cho mot kieu lap trong he thong truc co TD =30m, Td=35m, Smax=23m. Tnh sai
lech gii han cua lo va truc:
a.ES= -12m EI=28m es=0 ei= -35m
b.ES=0 EI=-30m es=0 ei= -35m
c.ES=53m EI=23m es=35m ei=0
d.ES=-12m EI=-42m es=0 ei= -35m
2.Cong thc tong quat e tnh gia tr dung sai cho cap chnh xac t 5-17 la IT= a.i trong
o:
a. a la cap chnh xac, i la n v dung sai c tnh theo cong thc
i=0.45 3 D + 0.001D
b. a la he so chnh xac, i la n v dung sai c tnh theo cong thc
i=0.45 3 D + 0.001D
c. a la he so chnh xac, i la n v dung sai c tnh theo cong thc
i=0.45 3 D
d. a la cap chnh xac, i la n v dung sai c tnh theo cong thc
i=0.45 2 D + 0.01D
3.Theo TCVN 2244-77, mc o chnh xac ve kch thc chi tiet c chia ra:
a.19 cap 1, 2,..19 b.17 cap 1, 2,..17
c.19 cap 0, 1,..,18 d.20 cap 01, 0, 1,...18
4.S d ngi ta phai tien hanh phan khoang kch thc khi tnh gia tr dung sai T la v
a.Vi cac kch thc danh ngha gan nhau, gia tr dung sai IT thay oi khong ang ke.
b.e bang tieu chuan dung sai ngan gon.
Trang 22
c.e tao ieu kien thuan li cho s dung.
d.Tat ca eu ung.
5.Gia tr dung sai cua kch thc phu thuoc vao:
a.Mc o chnh xac cua kch thc.
b.Kch thc ln nhat cua khoang o.
c.He so chnh xac a va sai lech c ban.
d.Mc o chnh xac va gia tr danh ngha cua kch thc.
6.Sai lech c ban la:
a.Sai lech gii han tren cua mien dung sai.
b.Sai lech gii han di cua mien dung sai.
c.Mot trong 2 sai lech gii han (tren hoac di) nhng gan vi ng khong nhat.
d.Co the la sai lech gii han tren hoac di tuy tng trng hp cu the.
7.Sai lech c ban h la loai sai lech ac biet co:
a. es=0 va mien dung sai phan bo tren ng 0.
b. ei=0 va mien dung sai phan bo tren ng 0.
c. es=0 va mien dung sai phan bo di ng 0.
d. Mien dung sai phan bo oi xng qua ng 0.
8.He thong truc c s dung trong trng hp:
a.Lap ghep gia mot truc trn vi lo ma yeu cau o chnh xac cao.
b.Lap ghep gia mot truc trn vi lo a c tieu chuan hoa.
c.Lap ghep gia mot truc trn vi nhieu lo ma yeu cau co o h.
d.Lap ghep gia mot truc trn vi nhieu lo ma yeu cau cac ac tnh lap ghep khac
nhau
9.Chon tat ca cac lap ghep co o h trong he thong truc t cac lap ghep sau:
H 8 H 8 M 7 N 8 H 6 H 6 U 8 S 7 H 6 J s 5 E8 H 8 H 8 G 6
, , , , , , , , , , , , ,
n7 f 7 h6 h7 h5 k 5 h7 h6 g 5 h 4 h7 s 7 u8 h5
M 7 E8 G 6 E8 G 6
a. , , c. ,
h6 h7 h5 h7 h5
H 6 E8 G 6 E8 G 6 N 8
b. , , d. , ,
h5 h7 h5 h7 h5 h7
10.Trong cac lap ghep sau, lap ghep nao la lap ghep co o h trong he thong lo:
a.32M7/h6 c.40H6/p5 b.35K7/h6 d.50H7/e8
11.Khi chon kieu lap cho mot moi ghep hnh tru trn, can phai am bao ieu kien:
a.Cac lap ghep c dung trong he thong lo va truc.
b.Chon kieu lap u tien trong he thong lo hoac truc.
c.Dung sai cua lo nen ln hn dung sai cua truc nhng khong c vt qua 2 cap
chnh xac, neu kieu lap o khong tieu chuan.
d.Tat ca eu ung.
12.Vi mot kieu lap co o h trong he thong truc a chon, muon thay oi o h nho nhat
Smin th phai:
a.Chon lai cap chnh xac cua truc. c.Chon lai sai lech c ban cua lo.
b.Chon lai cap chnh xac cua lo va truc. d Chon lai sai lech c ban cua truc.
13.Cac cap chnh xac 01, 0, 1, 2, 3, 4 dung cho:
Trang 23
a.Cac kch thuc lap ghep cua cac may moc thong dung.
b.Cac kch thuc lap ghep cua cac dung cu o va dung cu kiem tra.
c.Cac kch thuc khong lap ghep cua cac dung cu o va dung cu kiem tra.
d.Cac kch thuc khong lap ghep cua cac may moc thong dung.
14.Cho 3 chi tiet lo co kch thc D1=64+0.019mm, D2= 2160.01mm, D3= 30 ++00..028
007 mm .
Hay sap xep cac kch thc chi tiet theo th t o chnh xac tang dan:
a.D2, D1, D3 b.D3, D2, D1 c.D1, D2, D3 d.D3, D1, D2
15.Gia tr dung sai IT cho mot khoang kch thc c tnh tren c s kch thc danh
ngha la:
a.Kch thc nho nhat cua khoang o. c. Kch thc trung bnh cua khoang o.
b. Kch thc ln nhat cua khoang o. d.Kch thc trung bnh cong cua khoang
o.
16.He thong lo la:
a.Tap hp cac kieu lap ma o kch thc gii han cua truc khong oi con kch thc
gii han cua lo th thay oi.
b.Tap hp cac kieu lap ma khi co cung kch thc danh ngha va cung cap chnh xac
th kch thc gii han cua truc thay oi con kch thc gii han cua lo th khong oi.
c.Tap hp cac kieu lap ma khi co cung kch thc danh ngha va cung cap chnh xac
th kch thc gii han cua truc va lo eu thay oi.
d.Tap hp cac kieu lap ma o kch thc gii han cua truc thay oi con kch thc
gii han cua lo th khong oi.
17.Cac cap chnh xac dung cho kch thc lap ghep trong may moc thong dung la:
a.Cap chnh xac t 1-12 c.Cap chnh xac t 1-4
b.Cap chnh xac t 5-12 d.Cap chnh xac t 13-17
28.Lap ghep trung gian dung day sai lech c ban:
a.Day cac sai lech c ban t A(a) en H(h).
b.Day cac sai lech c ban t P(p) en Zc(zc).
c.Day cac sai lech c ban t J(j) en N(n).
d.Tat ca eu sai.
29.Vi mot kieu co o h trong he thong lo a chon, muon thay oi o h nho nhat Smin
can phai:
a.Chon lai cap chnh xac cua lo.
b.Chon lai cap chnh xac cua lo va truc.
c.Chon lai sai lech c ban cua lo.
d.Chon lai sai lech c ban cua truc.
30.V tr cua mien dung sai c quyet nh bi:
a.Sai lech c ban. c.n v dung sai i.
b.Cap chnh xac. d.Ca cap chnh xac va sai lech c ban.
31.K hieu 18H7 co y ngha la:
a.ng knh truc 18, sai lech gii han H, cap chnh xac 7.
b.ng knh truc 18, sai lech c ban H, cap chnh xac 7.
c.ng knh lo 18, sai lech gii han H, cap chnh xac 7.
d ng knh lo 18, sai lech c ban H, cap chnh xac 7.
Trang 24
32.Cho mot lap ghep theo he thong truc co TD=40m, Smax=50 m, sai lech c ban cua
lo Js. Tnh sai lech gii han cua lo va truc.
a.ES=40 m EI=0 es= - 10 m ei= - 40 m
b.ES=20 m EI=-20 m es= 0 ei= - 50 m
c.ES=20 m EI=-20 m es= 0 ei= - 40 m
d.ES=20 m EI=-20 m es= 0 ei= - 30 m
BI TP CHNG 2
--WY XZ--
1. Cho mt lp ghp trong h thng l c kch thc danh ngha D = d = 60mm ,
N max = 15m , TD =T d , min dung sai trc phn b i xng qua ng khng.
a. Tnh cc sai lch gii hn ca l v trc
b. Tnh cc kch thc gii hn ca l v trc
c. V s phn b dung sai ca lp ghp
2. Cho mt lp ghp trong h thng trc c kch thc danh ngha D = d = 50mm ,
TD = 42 m , N max = 60m , S max = 15m
3. Cho mt lp ghp trong h thng trc c kch thc danh ngha D = d = 80mm , cp
chnh xc ca trc l cp 7, mc chnh xc ca l thp hn ca trc mt cp, sai lch c
bn ca l l F.
4. Cho cc kiu lp sau:
H8 F7 H7 T7 H6 M 7
, , , , ,
f 7 h 6 m 6 h 6 n5 h 6
a. Vi kch thc danh ngha D = d = 80mm , hy chn mt kiu lp trung gian trong
h thng trc trong cc kiu lp trn v tra bng tm sai lch gii hn cu l v trc
b. Tnh cc c trng ca lp ghp .
5. Cho cc kiu lp sau:
H8 F7 H7 T7 H6 M 7
, , , , ,
f 7 h 6 m 6 h 6 n5 h 6
a. Vi kch thc danh ngha D = d = 50mm , hy chn mt kiu lp c h trong h
thng trc trong cc kiu lp trn v tra bng tm sai lch gii hn cu l v trc
b. Tnh cc c trng ca lp ghp .
6. Vi kch thc danh ngha D = d = 60mm , hy da vo bng tiu chun chn mt
kiu lp c h trong h thng l.
a. V s phn b dung sai ca lp ghp
b. Xc nh dung sai v kch thc gii hn ca l v trc
c. Xc nh cc c trng ca lp ghp
7. Vi kch thc danh ngha D = d = 100mm , hy da vo bng tiu chun chn mt
kiu lp c di trong h thng trc.
a. V s phn b dung sai ca lp ghp
b. Xc nh dung sai v kch thc gii hn ca l v trc
Trang 25
c. Xc nh cc c trng ca lp ghp
8. Gii thch cc k hiu lp ghp v tra bng tm sai lch gii hn cu l v trc trong cc
kiu lp sau:
H7 M7 E8
D = d = 100 ; D = d = 25 ; D = d = 58
s7 h6 h7
H6 U8
D = d = 120 ; D = d = 150
g5 h7
9. Vi cc kiu lp cho di y, hy la chn theo tng loi cc kiu lp c h, kiu
lp trung gian v kiu lp c di trong h thng l cng nh h thng trc:
H 8 F 7 H 7 T 7 H 5 M 7 H 6 U 8 J S 5 H 8 H 8 K 6 E8
; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ;
f 8 h6 m6 h6 n6 h6 h5 h7 h4 s 7 u8 h5 h7
Trang 26
Chng 3
DUNG SAI HNH DNG, V TR V NHM B MT
--WY XZ--
Mc tiu:
- Gii thch ng cc dng sai lch v hnh dng, sai lch v tr b mt c ghi trn bn
v gia cng
- Biu din v gii thch ng cc k hiu nhm trn bn v gia cng
I. DUNG SAI HNH DNG V V TR B MT

Trong qu tnh gia cng c, khng nhng kch thc chi tit c sai s m hnh dng
hnh hc, v tr tng quan gia cc b mt cng b sai lch so vi thit k
Nguyn nhn cc sai lch c th do my khng chnh xc, dng c ct khng chnh
xc, lc ct thay i, nhit thay i, bin dng n hi ca h thng cng ngh my dao
g chi tit.
1. Cc nh ngha
B mt danh ngha: L b mt l tng, khng c bt k sai lch no.
B mt thc: L b mt thc t ca vt th, c cha sai lch.
B mt p: L b mt c dng danh ngha tip xc vi b mt thc ca chi tit sao
cho khong cch t n n im xa nht ca b mt thc trong gii hn phn chun l nh
nht.
2. Sai lch hnh dng
2.1. Sai lch hnh dng b mt tr
trn : L khong cch ln nht t cc im trn profin (bin dng)
thc n vng trn p hnh 3.1a. Cc sai lch thnh phn ca trn l:
o van: L sai lch m profin thc l hnh van c ng knh ln nht v

nh nht nm trn hai phng vung gc vi nhau hnh 3.1b. Tr s van c xc nh:
o phn cnh: L sai lch m profin thc l hnh nhiu cnh hnh 3.1c
tr :L khong cch ln nht t cc im ca b mt thc n mt tr
p trong gii hn ca phn chun hnh 3.2a. Tr s tr c xc nh:
d max d min
=
2
Cc sai lch thnh phn ca tr l:
o cn: L sai lch ca profin mt ct dc m cc ng sinh l ng thng
nhng khng song song vi nhau hnh 3.2b
o phnh: L sai lch ca profin mt ct dc m cc ng sinh khng thng
v ng knh tng t mp n gia mt ct hnh 3.2c
o tht: L sai lch ca profin mt ct dc m cc ng sinh khng thng v
ng knh gim t mp n gia mt ct hnh 3.2d
Trang 27
2.2. Sai lch hnh dng b mt phng

thng : L khong cch
ln nht t cc im ca profin thc
n ng ng p trong gii hn phn
chun hnh 3.3
phng : L khong
cch ln nht t cc im ca b mt
thc n mt phng p trong gii hn
phn chun hnh 3.4a
Cc sai lch thnh phn ca phng l:
o li: L sai lch m gi tr gim dn t mp vo gia hnh 3.4b
o lm: L sai lch m gi tr tng dn t mp vo gia hnh 3.4c
3. Sai lch v tr b mt
3.1. Sai lch v song song // - hnh 3.5
Gia cc mt phng: L hiu khong cch ln nht v nh nht gia cc mt
phng p trong gii hn phn chun
Gia ng thng v mt phng:
Gia cc ng thng:
Trang 28
3.2. Sai lch v vung gc

Gia cc mt phng hnh 3.6a: L sai lch gc gia cc mt phng so vi gc
vung, biu th bng n v di trn chiu di phn chun.
Gia ng thng v mt phng hnh 3.6b
Gia cc ng thng hnh 3.6c
3.3. Sai lch v ng tm

L khong cch ln nht gia ng tm ca b mt c kho st v ng tm
ca b mt chun trn chiu di phn chun hnh 3.7
3.4. Sai lch v i xng

L khong cch ln nht gia mt phng (hoc ng tm) i xng ca phn t
c kho st v mt phng i xng ca phn t chun trong gii hn ca phn chun
hnh 3.8
Trang 29
3.5. Sai lch v giao nhau gia cc
ng tm
L khong cch ln nht gia
cc ng tm giao nhau danh ngha
hnh 3.9
3.6. o
o hng knh: L hiu khong cch ln nht v nh nht t cc im
trn profin thc ca b mt quay ti ng tm chun trong mt ct vung gc vi ng
tm chun hnh 3.10a
o mt mt: : L hiu khong cch ln nht v nh nht t cc im trn

profin thc ca mt u ti mt phng vung gc vi ng tm chun hnh 3.10b
4. Ghi k hiu sai lch hnh dng v v tr b mt trn bn v
K hiu l mt khung hnh ch nht c hai n 3 , c ghi vi ni dung sau:
1 2 3
1: Ghi k hiu ca loi sai lch hnh dng hoc v tr

2: Ghi tr s sai lch cho php (mm )
3: Ghi ch ci k hiu chun hoc yu t lin quan n sai lch v tr (c th c
hoc khng c ny)
V d: hnh 2.11
Trang 30
Trang 31
5. Xc nh dung sai hnh dng v v tr b mt

Theo TCVN, tr s dung sai hnh dng v v tr ph thuc vo cp chnh xc ca
chng v c cho trong bng tra. Tiu chun qui nh 16 cp chnh xc 1; 2; theo mc
chnh xc gim dn. Cp chnh xc hnh dng v v tr c chn theo phng php gia
cng b mt. V d: b mt sau khi mi tinh c th t cp chnh xc 5 hoc 6 v hnh dng
v v tr.
i vi b mt tr trn th cp chnh xc v hnh dng v v tr c th chn theo cp
chnh xc v kch thc nh bng 3.1
Bng 3.1 Cp chnh xc hnh dng ng vi cp chnh xc kch thc
Cp chnh xc kch thc
chnh xc hnh hc tng i 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
Cp chnh xc hnh dng
Thng 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Hi cao 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Cao 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
c bit cao 1 2 3 4 5 6 7 8 9
III. NHM B MT
1. Bn cht ca nhm b mt
B mt chi tit sau gia cng thng khng bng phng mt cch l tng m c
nhng nhp nh do qu trnh bin dng do ca b mt chi tit khi tit, do vt li ct li,
do nh hng ca chn ng khi ct v nhiu nguyn nhn khc.
Quan st mt phn b mt c khuych i hnh 3.12, c th nhn c cc
loi nhp nh:
Nhp nh c chiu cao h1 : thuc v khng phng ca b mt.
Nhp nh c chiu cao h2 : thuc v sng b mt.
Nhp nh c chiu cao h3 : thuc v nhm b mt.
nh hng ca nhm b mt ti cht lng lm vic ca chi tit

2. Ch tiu nh gi
Trang 32
nhm l mc cao thp ca cc nhp nh xt trong mt phm vi hp ca b mt
gia cng. nhn thp khi chiu cao nhm ln v ngc li.
Mc nhm dc nh gi da vo mt trong hai ch tiu sau:
2.1. Sai lch trung bnh s hc ca profin Ra
L tr s trung bnh ca khong cch t cc im trn ng nhp nh n ng

trung bnh OO ly theo gi tr tuyt i trong phm vi chiu di chun L .
ng trung bnh l ng chia nhp nh b mt thnh hai phn sao cho din tch
hai phn bng nhau.
y1 + y 2 + ... + y n 1 n 1
l
Ra =
n
=
n i =1
y i = y dx
n0
2.2. Chiu cao trung bnh ca Profin theo 10 im R z
L gi tr trung bnh ca 5 khong cch t 5 nh cao nht n 5 y thp nht ca
profin trong phm vi chiu di chun l .
(h1 + h3 + ... + h9 ) (h2 + h4 + ... + h10 )
Rz = =
1
( hmax hmin )
5 5
Tr s Ra , R z cng ln th nhm cng ln ( bng thp) v ngc li. Cn c vo hai
trhng s , TCVN chia ra 14 cp nhm vi mc nhm gim dn (hay bng tng
dn) . ng vi mi cp nhm, th tr s Ra , R z tng ng cho trong bng 3.2, 3.3
Bng 3.2 nhm b mt

Thng s nhm Chiu di
Cp nhm b mt Ra Rz chun l (mm)
1 T 80 n 40 T 320 n 160
2 Di 40 n 20 Di 160 n 80 8
3 Di 20 n 10 Di 80 n 40
4 Di 10 n 5 Di 40 n 20
2,5
5 Di 5 n 2,5 Di 20 n 10
6 Di 2,5 n 1,25 Di 10 n 6,3
7 Di 1,25 n 0,63 Di 6,3 n 3,2 0,8
8 Di 0,63 n 0,32 Di 3,2 n 1,6
9 Di 0,32 n 0,16 Di 1,6 n 0,8
10 Di 0,16 n 0,08 Di 0,8 n 0,4
0,25
11 Di 0,08 n 0,04 Di 0,4 n 0,2
12 Di 0,04 n 0,02 Di 0,2 n 0,1
13 Di 0,02n 0,01 Di 0,1 n 0,05
0,08
14 Di 0,01 n 0,005 Di 0,05n 0,025
Bng 3.3 Cc gi tr tiu chun ca Ra , R z
Trang 33
Ra (m ) R z (m )
0,008
0,010 0,125 1,25 12,5 125 1250
0,012 0,125 1,25 12,5 125 0,160 1,6 16 160 1600
0,016 0,160 1,6 16 160 0,20 2,0 20 200
0,020 0,20 2,0 20 200 0,025 0,25 2,5 25 250
0,025 0,25 2,5 25 250 0,032 0,32 3,2 32 320
0,032 0,32 3,2 32 320 0,040 0,40 4,0 40 400
0,040 0,40 4,0 40 400 0,050 0,50 5,0 50 500
0,050 0,50 5,0 50 0,063 0,63 6,3 63 630
0,063 0,63 6,3 63 0,080 0,80 8,0 80 800
0,080 0,80 8,0 80 0,100 1,00 10 100 1000
0,100 1,00 10 100
u tin dng cc gi tr in m
3.Xc nh gi tr cho php ca thng s nhm
Tr s ca nhm c xc nh tu vo chc nng s dng ca b mt v
iu kin lm vic ca chi tit. Trong thc t, tr s ny c chn da vo
phng php gia cng hoc da vo cp chnh xc kch thc v hnh dng
4.Ghi K hiu nhm b mt trn bn v
Nhm c k hiu bng ch v lch, vi nh
ca k hiu ch vo b mt gia cng, trn ghi tr s
ca ch tiu Ra hoc Rz . Thng th cp nhm 1 5 v
cp 13, 14 dng Rz , cc cp cn li dng Ra (nu l
Ra th khng cn ghi ch Ra trc tr s)
V d: Hnh 3.14
Ch :
Nu tt c b mt ca chi tit c cng mt cp nhm th k hiu nhm c ghi
chung gc trn bn phi bn v.
Nu mt s b mt ca chi tit c cng mt cp nhm th k hiu nhm c
ghi trong du ngot n v t gc trn bn phi bn v. K hiu nhm cc b mt cn li
c ghi trc tip trn b mt .
Nu cc phn ca cng mt b mt c nhm khc nhau th phi v ng phn
cch bng nt lin mnh, ghi kch thc tng ng v ghi k hiu nhm cho tng phn.
Cu hi trc nghim:
1. ng trc l:
a.Khong cch ln nht t cc im ca b mt thc ti mt phng p trong gii hn
phn chun.
b.Khong cch ln nht t cc im ca profin thc ti vng trn p.
c.Khong cch ln nht gia ng tm b mt quay c kho st v ng tm ca
mt chun trn chiu di phn chun.
d.Tt c u sai.
2.Th no l li?
a.L sai lch m gi tr tng dn t mp vo gia.
Trang 34
b.L sai lch gia profin mt ct dc m cc ng sinh khng thng v ng knh
gim dn t mp vo gia.
c.L sai lch m gi tr gim dn t mp vo gia.
d.L sai lch profin mt ct dc m cc ng sinh thng nhng khng song song nhau.
3. trn c nh ngha l:
a.Khong cch ln nht t cc im trn profin thc ti ng chun.
b.Khong cch ln nht t cc im trn b mt thc n mt phng p trong phn
chun.
c.Khong cch ln nht t cc im ca b mt thc n mt tr p trong gii hn phn
chun.
d.Tt c u sai
4.o sai s v tr tng quan gia c cc b mt gm cc yu cu sau:
a. song song, vung gc, phng, o v xuyn tm.
b. song song, thng, phng, o v i xng.
c. song song, vung gc, o, xuyn tm, ng tm v i xng.
d. song song, vung gc, ng trc, o v i xng.
5.Cho chi tit nh hnh v. ngha ca k hiu
l:
a.Dung sai ng tm ca mt A so vi
ng trc khng qu 0.1mm.
b.Dung sai tr ca mt B so vi ng trc
khng qu 0.1mm.
c.Dung sai ng tm ca cc mt A v B
khng qu 0.1mm.
d.Dung sai o tron cua cac be mat A va B khong qua 0.1mm.
6.Cho chi tit nh hnh v. ngha ca k hiu l:
a.Dung sai tr ca mt A so vi ng trc khng
qu 0.01mm
b. Dung sai o ca mt A khng qu 0.01mm
c. Dung sai tr ca mt A khng qu 0.01mm
d. Dung sai trn ca mt A khng qu 0.01mm

7.Th no l cn?
a.L sai lch gia cc im ca b mt thc v mt phng p m gi tr gii hn phn
chun gim dn t mp vo gia.
b.L sai lch ca profin mt ct dc m cc ng sinh l ng thng nhng khng
song song nhau.
c.L sai lch ca profin mt ct dc m cc ng sinh khng thng vi ng knh tng
dn t mp n gia mt ct.
d.Tt c u sai.
8.K hiu o hng tm l:
a. b.X c. d.
9.Sai lch trung bnh s hc ca profin Ra l:

a.Chiu cao trung bnh t nh cao nht v y thp nht ca mt nhp nh trong phm
vi chiu di chun.
b.Tr s trung bnh ca khong cch t cc im trn ng nhp nh n ng trung
bnh ly theo gi tr tuyt i trong phm vi chiu di chun.
Trang 35
c.Chiu cao trung bnh ca 5 nh cao nht n 5 y thp nht ca profin trong phm vi
chiu di chun.
d.Tr s trung bnh ca khong cch t cc im trn ng nhp nh n mt ng
chun cho trc ly theo gi tr tuyt i trong phm vi chiu di chun.
10.Trong lp ghp c h, bng thp s lm cho:
a.B mt lm vic ca chi tit mi mn chm hn
b.Chi tit mau mn trong qu trnh lm vic
c.Du bi trn ng li cc vt nhp nh gip cho vic bi trn gia 2 b mt din ra
tt hn.
d.Qu trnh lp ghp kh khn.
11.Chi tit c bng cao mang li:
a.Chng n mn tt.
b.Chng mi mn tt.
c.Hn ch vt nt pht sinh trong qu trnh lm vic ca chi tit.
d.Tt c u ng.
12.Nu tt c cc b mt ca chi tit c cng mt cp nhm th phi:
a.Ghi k hiu nhm chung gc trn bn tri ca bn v.
b.Ghi k hiu nhm chung gc trn bn phi ca bn v.
c.Ghi k hiu nhm chung t trong du ngot n t gc trn bn tri ca bn v.
d.Ghi k hiu nhm chung t trong du ngoc n t gc trn bn phi ca bn
v.
13.Nu c mt s b mt ca chi tit khng gia cng th phi:
a.Ghi k hiu bng du trn tt c cc b mt .
b.Ghi k hiu bng du trn b mt c trng nht, ng thi lit k cc b mt khc
trong phn ghi ch.
c.Ghi k hiu bng du gc trn bn phi ca bn v.
d.Ghi k hiu bng du trong du ngoc n t gc trn bn phi ca bn v.
14.Nu trn cng mt b mt c cc cp nhm khc nhau th:
a.V ng phn cch bng nt lin mnh v ghi k hiu nhm cho tng phn.
b.V ng phn cch bng nt chm gch v ghi k hiu nhm cho tng phn.
c.V ng phn cch bng nt c bn v ghi k hiu nhm cho tng phn.
d.Phi th hin s khc bit v nhm ny bng nhng ghi ch r phn di bn v.
15.K hiu nhm bng du v:
a.Phi t trn ng bao thy.
b.Phi t trn ng bao thy hoc ng bao khut.
c.Phi t trn ng bao thy hoc ng chuyn tip thy.
d.Phi t trn ng bao thy, ng dng hay trn gi ngang trn ng dng.
15.K hiu nhm lm vic b mt ca ren c ghi:
a.Trc tip ln b mt lm vic ca ren
b.Trn ng kch thc ca ren
c.Trn ng dng ca kch thc ren.
d.C th chn 1 trong 3 cch trn.
16.Tiu chun 2511-78 chia nhm b mt ra :
a.19 cp t 01, 0, 1, 17 vi mc nhm tng dn.
b.14 cp t 1, 2, 314 vi mc nhm gim dn.
c.14 cp t 1, 2, 314 vi mc nhm tng dn.
d.17 cp t 1, 2, 317 vi mc nhm gim dn.
Trang 36
17.Chn cch ghi nhm b mt ng theo yu cu ca thit k cho chi tit sau. Bit
nhm mt nghing ca rnh mang c l cp 7, mt A l cp 8, cc mt cn li cp 4.
18.Chn cch ghi nhm b mt ng theo yu cu ca thit k cho chi tit sau, bit
nhm b mt l bc cp 7, mt l sut cp 3, mt tr ngoi cp 5, cc mt
cn li cp 4.
119. bng b mt chi tit cng cao nu thng s:

a.Ra cng ln v Rz cng nh b.Ra v Rz cng nh
b.Ra cng nh v Rz cng ln d.Ra v Rz cng nh
BI TP CHNG 3
--WY XZ--
1. Cho mt chi tit nh hnh v
a. Hy ghi nhm b mt ln bn v .Bit rng
nhm mt A l cp 6, mt B l cp 7, mt ren l cp 5,
cc mt cn li cp 4
b. Ghi k hiu ng tm ca mt A v mt B khng
qu 0,02mm
Ghi k hiu ng tm gia hai mt cn khng qu
0,01 mm
Trang 37
Ghi k hiu trn b mt B khng qu 0,01mm

a. Hy ghi nhm b mt ln bn v .Bit rng
nhm hai mt bn ca rnh l cp 6,mt A, mt
B l cp 7, hai mt bn C l cp 5, cc mt cn li
cp 4.
b. Ghi k hiu i xng ca rnh so vi hai mt
bn C khng qu 0,02 mm trn chiu di chun L =
100mm

Ghi k hiu i xng ca rnh so vi b mt l
khng qu 0,03mm

Ghi k hiu song song gia ng tm l so vi
mt khng qu 0,015mm
Trang 38
Chng 4
DUNG SAI KCH THC V LP GHP
CC MI GHP THNG DNG
--WY XZ--
Mc tiu:
- Gii thch ng k hiu then v then hoa trn bn v gia cng v trnh by c cc
min dung sai tiu chun quy nh i vi kch thc ca then v then hoa
- Gii thch cc cch biu th dung sai lp ghp cn trn bn v gia cng
- Trnh by khong cch chun v dung sai trong lp ghp cn
I. DUNG SAI V LP GHP LN

1. Cp chnh xc ch to ln
ln l mt chi tit my c tiu chun ha v c
ch to sn. Cu to ln gm 3 chi tit: vng trong, vng ngoi
v con ln. ln c lp vi cc b phn my theo cc kch
thc sau hnh 4.1
Kch thc ng knh trong ca vng trong d
Kch thc ng knh ngoi ca vng ngoi D
B rng B
ln c ch to theo 5 cp chnh xc: 0; 6; 5; 4; 2 vi chnh xc tng dn.

Trong c kh thng dng ln cp 6; 2. Trong trng hp cn chnh xc quay cao, s
vng quay ln th dng cp 4; 5. cp 2 c dng khi yu cu chnh xc c bit cao. Cp
chnh xc ln c ghi trc tin trong k hiu . V d: 6 205 ngha l cp chnh xc
6, cp chnh xc 0 khng cn ghi.
Bng 4.1 Cc kch thc c bn ca ln
Kiu ln d D B r
304 1304 20 52 15 2
305 1305 25 62 17 2
306 1306 30 72 19 2
307 1307 60307 35 80 21 2,5
308 1308 60308 40 90 23 2,5
309 1309 60309 45 100 25 2,5
310 1310 60310 50 110 27 3
311 1311 60311 55 120 29 3
312 1312 60312 60 130 31 3,5
313 1313 60313 65 140 33 3,5
314 1314 60314 70 150 35 3,5
315 1315 60315 75 160 37 3,5
316 1316 80 170 39 3,5
317 1317 85 180 41 4
318 1318 90 190 43 4
319 1319 95 200 45 4
320 1320 100 215 47 4
Cc kch thc d, D, B, r ca ln kiu khc cng tra theo bng ny theo 3 s sau cng
tng ng.
V d: ln 92311 c d = 55mm, D = 120mm, B = 29mm, r = 3mm
Trang 39
2. Lp ghp ln
ln l chi tit c ch to sn, do t c c tnh lp ghp, vng trong
ln c lp vi trc theo h thng l, vng ngoi ln c lp vi thn hp theo h thng
trc.
Chn kiu lp ln ch yu ph thuc vo dng ti tc dng ln . Cc dng ti tc
dng ln ln gm:
Dng ti chu k: Ti trng ln lt tc ng ln khp ng ln ca v lp li
sau mi chu k quay ca . Vng chu ti chu k thng c lp c di duy tr tnh
trng tc dng u n ca lc ln khp ng ln lm cho vng ln mn u, nng cao tui
th ca .
Dng ti cc b v dao ng: Ti trng ch tc dng ln mt phn ng ln cn
cc phn khc th khng, nn mn cc b. Vng chu ti cc b v dao ng thng c
lp c h di tc ng ca chn ng v va p, vng ln b x dch, min chu lc
b thay i lm cho vng ln mn u hn, nng cao bn ca .
C th xc nh dng chu ti ca ln da vo iu kin lm vic ca nh bng
4.2 sau
Bng 4.2 Dng ti ca cc vng ln trong ln
Dng ti ca vng
iu kin lm vic
ln
Ti trng hng tm tc Vng Vng
Vng quay
dng ln trong ngoi
Vng trong Chu k Cc b
C hng khng i
Vng ngoi Cc b Chu k
Dao
Vng trong Chu k
C hng khng i v ng
quay mt lng nh Dao
Vng ngoi Chu k
ng
C hng khng i v Vng trong Cc b Chu k
quay mt lng ln Vng ngoi Chu k Cc b
C hng khng i Chu k Chu k
Quay cng vi vng Vng trong v vng ngoi quay cng chiu
Cc b Chu k
trong hoc ngc chiu vi vn tc gc khc nhau
Quay cng vi vng

Chu k Cc b
ngoi
Vi ln cp chnh xc 0 v 6, min dung sai kch thc l v trc c th chn theo

bng 4.3
Bng 4.3:
Dng ti trng Min dung sai trc Min dung sai l
Cc b h6, g6, f7 G7, H7, JS7
Dao ng h6, js7, k6 JS6; JS7, K6, K7
Chu k js6, k6, m6, n6 K7,M7,N7,P7
Trang 40
Vi ln cp chnh xc 5; 4 th chn min dung sai cp chnh xc cao hn. V d:
vng chu ti cc b th chn min h5, g5, f6 i vi trc v G6, H6, JS6 i vi l.
Vi vng chu ti cc b, kch thc cng ln th chn h cng ln. Ngc li,
vi vng chu ti chu k, kch thc cng ln th chn di cng ln.
V d: Cho lp ghp gia vng trong ln vi trc, vng ngoi ln vi v hp, trc
quay, thn hp ng yn, ti trng tc dng ln l ti trng hng tm c nh phng.
bi s hiu 315, cp chnh xc 0. Hy chn min dung sai kch thc trc v v hp
Vi ln 315, tra bng c d = 75 , D = 160 , B = 37
Vi iu kin cho l trc quay, ti trng hng tm c nh phng th:
Vng trong chu ti chu k
Vng ngoi chu ti cc b
Trc lp vi vng trong ln c kch thc d = 75 , chu ti chu k
theo bng 4.2, chn min dung sai kch thc trc l k6
L thn hp lp vi vng ngoi ln c kch thc D = 160 , chu ti ti cc b, theo
bng 4.3, chn min dung sai kch thc l H7
Min dung sai lp ghp ln cng c th chn theo kinh nghim nh bng 4.4 di
y
Bng 4.4 Min dung sai lp ghp ln vi l ca thn hp
Cp chnh xc ca
iu kin chn min dung sai
ln
V d v my v b
Cp Cp Cp
Dng phn lp ln
Ch lm vic 0 v 4 v 2
chu ti
6 5
Bnh xe my bay, bnh
trc v sau ca t lp
Nng P>0,15C cn, tang dn ca bnh P7 P6
xch, bnh xe cn cu
Dng
thp
ti chu
Bnh trc t v my
k
Bnh thng 0,07C < P 0,15C ko lp bi, trc khuu,
N7 N6
puly ko cp v puly
cng
Nh P<0,15C Con ln ca bng ti M7
ng c in c cng
Nng P>0,15C M7
sut ln
Dng ng c in, bm, hp
ti dao Bnh thng 0,07C < P 0,15C truyn ng, cu sau K7
ng t, my ko
Bnh thng (i vi b phn Trc chnh ca my Js6 Js5
chnh xc) 0,07C < P 0,15C M5
cng c hng nng M6 M5
ng c in c cng
Js6
Nng sut ln, my bm, trc Js7
chnh my ct kim loi
Dng Cp bnh xe la v xe
ti cc in, a s cc b phn Js7
Bnh thng
b lp ca ngnh ch to H7
my thng dng
ng c in c cng G7
Nh
sut nh H8
Trang 41
a tr cho trc chnh
Vng ngoi khng dch chuyn K6
my ct kim loi
dc trc. Ti trng c hng thay
a tr cho trc chnh
Dng i. chnh xc ca hnh trnh
my mi v mt in H6
ti dao cao
nh
ng
ng c in c vn tc
Nh, ti trng c hng thay i. H7
cao dng cho cc thit b
chnh xc ca hnh trnh cao H6
in c chnh xc cao
II. DUNG SAI LP GHP THEN V THEN HOA

1. Dung sai lp ghp then
Then l mt chi tit ph
trong mi ghp hnh tr trn, dng
c nh chiu quay gia trc v
chi tit lp trn trc: bnh rng,
bnh ai, tay quay. Then c nhiu
loi: then bng, then bn nguyt,
then vt, then ma st.
Lp ghp then c thc hin theo b mt bn v theo kch thc b rng then b
hnh 4.3
Min dung sai kch thc b ca then c chn l h9.
Min dung sai kch thc b ca rnh then trn trc c th chn l N9 hoc H9.
Min dung sai kch thc b ca rnh then trn bc c th chn l Js9 hoc D10.
Trng hp bc c nh trn trc nn chn kiu lp ca then vi rnh then trn trc
N9 J 9
l , then vi rnh then trn bc l s . Then lp c di ln vi trc v c di nh
h9 h9
vi bc to iu kin tho lp d dng.
Trng hp then dn hng, bc di trt dc trc ta chn kiu lp ca then vi rnh
N9 D10
then trn trc l , then vi rnh then trn bc l . Then lp vi bc c h ln,
h9 h9
m bo bc dch chuyn dc trc d dng.
Trng hp mi ghp then c chiu di ln, l > 2d ta chn kiu lp ca then vi rnh
H9 D10
then trn trc l , then vi rnh then trn bc l . Then lp c h vi trc v bc
h9 h9
nhm bi thng cho sai s v tr rnh then.
K hiu mi ghp then trn bn v:
2. Dung sai lp ghp then hoa

Then hoa l hnh nh nhiu then thng nhng nhng then ny lin thnh mt khi
trn trc v phn b u trn mt tr. Khi mi ghp cn hai chi tit: trc then hoa v bc
then hoa.
Cc loi then hoa: Then hoa dng rng ch nht, dng rng thn khai, dng rng
hnh thang, dng rng tam gic. Trong ngnh ch to my hin nay, mi ghp then hoa dng
rng ch nht c dng ph bin nn y ch gii thiu loi then ny hnh 4.4
Cc yu t c bn ca then hoa dng rng ch nht:
Trang 42
ng knh ngoi D ca l v trc then hoa.
ng knh trong d ca l v trc then hoa.
B rng b ca l v trc then hoa.
Trong lp ghp then hoa, m bo chc
nng truyn lc th lp ghp c thc hin theo kch
thc b, cn m bo ng tm gia bc v trc
th lp ghp c thc hin theo d, D hoc b.
nh tm theo ng knh ngoi D: hai kch
thc lp ghp l D, b.
nh tm theo ng knh trong d: hai kch
thc lp ghp l d ,b.
nh tm theo mt bn ca then b: ch mt kch thc lp ghp l b.

Thng s dng phng php nh tm theo ng knh ngoi D v n kinh t hn.
Cn trng hp cn chnh xc ng tm cao v rn b mt chi tit bc qu cao th
nh tm theo ng knh trong d, cn nh tm theo b th t dng v ng tm km.
Min dung sai cc kch thc lp ghp c cho trong bng 4.5
Bng 4.5: Min dung sai cc kch thc trong mi ghp then hoa
nh tm theo ng knh ngoi D
Kch thc D Kch thc b
MDS MDS ca MDS ca chiu dy b trn trc
MDS ca trc
ca l rnh then hoa
F8 (d9),e8,f7,f8,h7,h8,js7
H7 f7, g6, h6, js6, n6 D9 d9,e8,f7,h8,js7
H8 h7 F10 e9,f7,h9
JS10 d10
nh tm theo ng knh trong d
Kch thc d Kch thc b
MDS MDS ca MDS ca chiu dy b trn trc
MDS ca trc
ca l rnh then hoa
F8 d8, f7, f8 ,h7, h8, h9, js7
H8 h7, h8, (h9), js7
H6 g5, js5
D9 d9, e8,f7,f8,f9,h8,h9,js7,k7
H7 e8,f7, g6, h6, h7, js6,js7,n6
D10 d9
H8 e8,(e9)
F10 d9, e8, f7, f8, f9,h7,h8,h9,js7
JS10 d10
nh tm theo mt bn b ca rnh then
MDS b rng rnh b ca l then hoa MDS chiu dy b trn trc then hoa
F8 e8, f8, js7
D9 d9, e8, f8, f9, h8, h9, js7, k7
D10 d10, (h10)
F10 d9, e8, f8, f9,h8, h9, js7, k7
JS10 d9
MDS in m l MDS cho lp ghp u tin.
Hn ch s dng MDS trong du ngot n.
Cho php kt hp bt k mt MDS ca l then hoa vi mt MDS ca trc then hoa.
C th chn theo kinh nghim theo bng 4.6

Bng 4.6: Cc kiu lp kinh nghim thng dng
Trang 43
Kiu lp ghp
Yu t Vi mi ghp khng c Vi mi ghp khng c
Vi mi lp c di trt
lp chuyn ng tng i, ti chuyn ng tng i, ti
gia bc v trc then
ghp trng va p ln, t tho trng iu ho, hay tho
hoa
lp lp
H 7 F8 H 7 F8 H 7 H 7 F8
D, b , , , ,
n6 j s 7 js 6 js 7 f 7 g 6 f 7
H 7 H8 H 7 H8 H 7 H 7 D9
D, b , , , ,
n6 j s 7 j s 6 h8 f 7 g 6 h9
Vi mi ghp khng c F8 F 8 D9
b ,
chuyn ng tng i js 7 f8 f 9
K hiu mi ghp then hoa trn bn v:

K hiu gm c
Ch ci (D, d, b) biu th cho b mt nh tm
S rng Z ca then
Gi tr ng knh trong d, ng knh ngoi D, b rng b theo th t d, D, b.
K hiu min dung sai hoc lp ghp ca yu t kch thc no c ghi bn cnh
yu t kch thc .
V d: c cc thng s then hoa trn bn v lp hnh 4.5
- Mi ghp c nh tm theo ng k nh trong d

- S then Z=8
- ng knh trong d=36
- ng knh ngoi D=40
H7
- Kiu lp ca ng knh ngoi l , trong H7 l min dung sai ng knh
f7
ngoi D ca l then hoa v f7 l min dung sai ng knh ngoi D ca trc then hoa.
- B rng then b=7
D9
- Kiu lp ca b rng l , trong D9 l min dung sai b rng rnh ca l
h9
then hoa v h9 l b dy rng trn trc
III. LP GHP CN TRN
Lp ghp cn trn c s dng ph bin do kn, bn cao, c th d dng iu
chnh khe h hoc di nh vo s thay i v tr dc trc ca chi tit, t nh tm tt, kh
nng tho lp nhanh m khng lm h hng b mt ca chi tit lp ghp.
Trang 44
1. Gc cn v cn
Gc cn l gc gia hai ng sinh trong mt ct dc trc ca cn hnh 4.6a
cn C l t s gia hiu ng knh hai mt ct ngang vi khong cch L gia
chng. i vi cn ct, th cn l t s ca hiu ng knh y ln v y nh vi chiu
di cn hnh 4.6b
Dd
C= = 2tg
L 2
2. Dung sai kch thc gc

Lp ghp cn thc hin theo kch thc gc, v vy, dung sai kch thc cn cng
chnh l dung sai kch thc gc. Dung sai kch thc gc c k
hiu l AT (Angle Tolerance)
Tr s dung sai c tnh bng hiu s ca gc gii hn ln nht v gc gii hn nh
nht.
AT = max min
Dung sai gc c th biu din bng n v gc hoc n v di. Ty theo n v biu
th ta c cc k hiu sau hnh 4.7
AT : Dung sai gc tnh theo n v gc hnh 4.7a
AT ' : Tr s qui trn ca dung sai gc tnh theo , pht, giy gc
ATh : Dung sai gc c biu din bng on vung gc vi mt cnh ca gc ti v
tr cch nh mt khong L1 v nm i din vi gc dung sai AT .
ATh = AT .L1 .10 3
Vi ATh m, AT rad , L1 mm
ATD : Dung sai gc c biu din bng dung sai hiu ng knh ca 2 mt ct
ngang ca cn v cch nhau mt lhong L cho
Khi gc cn ng vi cn C 1 : 3 hnh 4.7b th ATD = ATh
ATh
Khi gc cn ng vi cn C > 1 : 3 hnh 4.7c th ATD =

cos
2
vi l gc danh ngha
Trang 45
3. Cp chnh xc
TCVN qui nh 17 cp chnh xc gc 1; 2;;17 vi chnh xc gim dn t 1
n 17. Trong ch to c kh, cp chnh xc t 7 n 12 c dng ph bin. Cp chnh xc
7 v 8 c dng cho nhng chi tit yu cu chnh xc cao nh u nh tm ca trc lp
vi bnh rng, l cn trong bnh rng chnh xc cao, chui cn dng c ct Cp chnh
xc 9 12 s dng i vi nhng chi tit cn chnh xc bnh thng nh cn ca khp
ni ma st, mi tm v l tm, sng trt gc, rnh gc trong cc bn trt
Tr s dung sai tng ng vi cp chnh xc v chiu di danh ngha L c cho
trong bng 4.7
Bng 4.7 Tr s dung sai gc
Cp chnh xc
Khong chiu di 7 8
L, L1 , mm AT AT ' ATh ATD AT AT ' ATh ATD
rad ph -gi ph - gi m rad ph-gi ph -gi m
n 10 800 245 245 ...8,0 1250 418 4 ...12,5
>1016 630 210 20 6,3 ...10,0 1000 326 3 10,0...16,0
>1625 500 143 140 8,0 ...12,5 800 245 230 12,5...20,0
>2540 400 122 120 10,0 ...16,0 630 210 20 16,0...25,0
>4063 315 105 1 12,5 ...20,0 500 143 140 20...32
>63100 250 52 50 16,0 ...25,0 400 122 120 25...40
>100160 200 41 40 20,0 ...32,0 315 105 1 32...50
>160250 160 33 32 25,0 ...40,0 250 52 50 40...63
>250400 125 26 26 32 ...50 200 41 40 50...80
>400630 100 21 20 40 ...63 160 33 32 63...100
>6301000 80 16 16 50 ...80 125 26 26 80...125
>10001600 63 13 12 63 ...100 100 21 20 100...160
>16002500 50 10 10 80 ...125 80 16 16 125...200
Cp chnh xc
Khong chiu di 9 10
n 10 2000 652 6 ...20 3150 1049 10 ...32
>1016 1600 530 5 16...25 2500 835 8 25...40
>1625 1250 418 4 20...32 2000 652 6 32...50
>2540 1000 326 3 25...40 1600 530 5 40...63
>4063 800 245 230 32...50 1250 418 4 50...80
>63100 630 210 20 40...63 1000 326 3 63...100
>100160 500 143 140 50...80 800 245 230 80...125
Trang 46
>160250 400 122 120 63...100 630 210 20 100...160
>250400 315 105 1 80...125 500 143 140 125...200
>400630 250 52 50 100...160 400 122 120 160...250
>6301000 200 41 40 125...200 315 105 1 200...320
>10001600 160 33 32 160...250 250 52 50 250...400
>16002500 125 26 26 200...320 200 41 40 320...500
Cp chnh xc
Khong chiu di 11 12
n 10 5000 1710 16 ...50 8000 2728 26 ...80
>1016 4000 1344 12 40...63 6300 2138 20 63...100
>1625 3150 1049 10 50...80 5000 1710 16 80...125
>2540 2500 835 8 63...100 4000 1344 12 100...160
>4063 2000 652 6 80...125 3150 1049 10 125...200
>63100 1600 530 5 100...160 2500 835 8 160...250
>100160 1250 418 4 125...200 2000 652 6 200...320
>160250 1000 326 3 160...250 1600 530 5 250...400
>250400 800 245 230 200...320 1250 418 4 320...500
>400630 630 210 20 250...400 1000 326 3 400...630
>6301000 500 143 140 320...500 800 245 230 500...800
>10001600 400 122 120 400...630 630 210 20 630...1000
>16002500 315 105 1 500...800 500 143 140 800...1250
4. Lp ghp cn trn
Lp ghp cn trn cng c cc c tnh tng t nh lp ghp tr trn:, lp di, lp
h v lp ghp kht.
h v di lp ghp tu thuc vo v tr hng trc ca chi tit lp ghp. V tr
hng trc ca chgn c xc nh so vi mt phng chun chn hnh 4.8
Mt phng chun ca cn c chn l
mt phng vung gc vi tm cn. Khi
chn mt phng chun th v tr hng trc
ca hai cn lp ghp vi nhau c xc nh
bng khong cch chun, Zp
Khi yu cu dung sai khong cch
chun ta c th tnh c dung sai gc ca
cn lp ghp, v ngc li vi dung sai gc
cho ca cn lp ghp ta cng c th tnh ra
dung sai khong cch chun. Trong ch tao,
thng ngi ta kim tra cn thng qua kim
tra khong cch chun.
IV. Dung sai lp ghp ren

1. Dung sai lp ghp ren h mt
1.1.Cc thng s c bn ca ren Hnh 4.9
ng knh ngoi ca ren D (d): L ng knh ca mt hnh tr, c tm trng
vi ng tm ren, bao ly nh ca ren ngoi v y ren trong. ng knh ny c chn
l ng knh danh ngha ca ren.
ng knh trong ca ren D1 (d1 ) : L ng knh bao ly y ren ngoi v nh
ca ren trong.
Trang 47
ng knh trung bnh ca ren D2 (d 2 ) L ng knh chia chiu rng thn ren v
chiu rng rnh ren bng nhau.
Bc ren P: L khong cch gia hai cnh ren song song k nhau o theo phng
trc ren.
Gc profin ren : L gc to thnh gia hai cnh ren k nhau ca ren o trong
mt phng qua trc ren.
Chiu cao l thuyt ca ren H: L khong cch t nh n y ca tam gic do
cc cnh ren ko di to thnh.
Chiu cao lm vic ca ren H1 : L khong cch tip xc ln nht mt pha ca cc

cnh ren ngoi v ren trong o theo phng thng gc vi trc ren.
Gc nng ren : L gc to thnh bi tip tuyn ca mt ng xon c v mt
phng thng gc vi trc ren
P
tg =
d 2
Cc yu t kch thc c bn ca ren c cho trong bng 4.8
Bng 4.8 ng knh trung bnh v trong ca ren h mt
ng knh ren (bulng v ai c) ng knh ren (bulng v ai c)

Bc Bc
ng knh ng knh ng knh ng knh
ren P ren P
trung bnh d2, D2 trong d1, D1 trung bnh d2, D2 trong d1, D1
0,075 d-1+0,951 d-1+0,919 0,7 d-1+0,546 d-1+0,242
0,08 d-1+0,948 d-1+0,913 0,75 d-1+0,513 d-1+0,181
0,09 d-1+0,942 d-1+0,903 0,8 d-1+0,480 d-1+0,134
0,1 d-1+0,935 d-1+0,892 1 d-1+0,350 d-2+0,918
0,125 d-1+0,919 d-1+0,865 1,25 d-1+0,188 d-2+0,647
0,15 d-1+0,903 d-1+0,838 1,5 d-1+0,026 d-2+0,376
0,175 d-1+0,886 d-1+0,811 1,75 d-2+0,863 d-2+0,106
0,2 d-1+0,870 d-1+0,783 2 d-2+0,701 d-3+0,835
0,225 d-1+0,854 d-1+0,756 2,5 d-2+0,376 d-3+0,294
0,25 d-1+0,838 d-1+0,730 3 d-2+0,051 d-4+0,752
0,3 d-1+0,805 d-1+0,675 3,5 d-3+0,727 d-4+0,211
0,35 d-1+0,773 d-1+0,621 4 d-3+0,402 d-5+0,670
0,4 d-1+0,740 d-1+0,567 4,5 d-3+0,077 d-5+0,129
0,45 d-1+0,708 d-1+0,513 5 d-4+0,752 d-6+0,587
0,5 d-1+0,675 d-1+0,459 5,5 d-4+0,428 d-6+0,046
0,6 d-1+0,610 d-1+0,350 6 d-4+0,103 d-7+0,505
Trang 48
V d: Vi ren M 16 bc P =2mm, th d (D ) = 16mm, d 2 (D2 ) = 14,701mm, d1 (D1 ) = 13,835mm
1.2. Dung sai ren

Khc vi lp ghp tr trn, nh hng ti tnh lp ln ca ren khng ch c ng
knh m c bc ren v gc profin ren. Nhng khi phn tch nh hng ca sai s bc ren
v gc profin ren, ngi ta qui lng nh hng ca chng v phng ca ng knh
trung bnh gi l:
Lng b hng knh ca ng knh trung bnh cho sai s bc ren, fp, c
tnh bng cng thc:
f p = 1,732Pn
Pn l sai s tch lu n bc ren
Lng b hng knh ca ng knh trung bnh cho sai s gc profin ren, f ,
c tnh bng cng thc:

f = 0,36 P m
2

phai + tri
2 2
Vi P tnh theo mm, = (pht gc)
2 2
ng knh trung bnh c xt ti nh hng ca bc v gc profin ren gi l
ng knh trung bnh biu kin (D2' , d 2' ) . Tr s ca chng c tnh theo cng thc sau:
d 2' = d 2th + f p + f i vi ren vt
D2' = D2th ( f p + f ) i vi ai c
d 2th , D2th l ng knh trung bnh thc o c trn bulng v ai c.
Nh vy, chi tit ren mun tha mn tnh lp ln th khng nhng ng knh trung
bnh m c ng knh trung bnh biu kin cng phi nm trong phm vi dung sai cho
php.
d 2 min d 2th d 2' d 2 max
D2 min D2' D2th D2 max
1.3. Cp chnh xc ch to ren

TCVN qui nh cc cp chnh xc ch to ren h mt nh bng 4.9
Bng 4.9 Cp chnh xc kch thc ren
Dng renng knh ca ren Cp chnh xc

d 4; 6; 8
Ren ngoi
d2 3; 4; 5; 6; 7; 8; 9
D2 4; 5; 6; 7; 8
Ren trong
D1 4; 5; 6; 7; 8
Tr s dung sai ng knh ren ng vi cc cp chnh xc khc nhau c qui nh
trong bng 4.10
Bng 4.10 a Sai lch gii hn kch thc ren trong
Min dung sai ren trong
6H 7H
ng knh ren, mm
ng knh danh ngha ca ren d,mm Bc ren P,mm D D2 D1 D D2 D1
Sai lch gii hn, m
EI ES EI ES EI EI ES EI ES EI
Trang 49
0,25 0 +75 0 +71 0 0
0,35 0 +90 0 +100 0 0
0,5 0 +100 0 +140 0 0 +125 0 +180 0
Trn 2,8 n 5,6 0,6 0 +112 0 +160 0 0 +140 0 +200 0
0,7 0 +116 0 +180 0 0 +150 0 +224 0
0,75 0 +118 0 +190 0 0 +155 0 +238 0
0,8 0 +125 0 +200 0 0 +160 0 +250 0
0,25 0 +85 0 +71 0
0,35 0 +95 0 +100 0
0,5 0 +112 0 +140 0 0 +140 0 +180 0
Trn 5,6 n 11,2 0,75 0 +132 0 +190 0 0 +170 0 +236 0
1 0 +156 0 +236 0 0 +190 0 +300 0
1,25 0 +160 0 +265 0 0 +200 0 +335 0
1,5 0 +180 0 +300 0 0 +224 0 +375 0

0,35 0 +100 0 +100 0 0 0
+180
0,5 0 +118 0 +110 0 0 +150 0 0
+236
0,75 0 +140 0 +190 0 0 +180 0 0
+300
1 0 +160 0 +236 0 0 +200 0 0
+335
Trn 11,2 n 22,4 1,25 0 +160 0 +265 0 0 +224 0 0
+357
1,5 0 +190 0 +300 0 0 +236 0 0
+425
1,75 0 +200 0 +335 0 0 +250 0 0
+475
2 0 +212 0 +357 0 0 +265 0 0
+560
2,5 0 +224 0 +450 0 0 +280 0 0
0,5 0 +125 0 +140 0
0,75 0 +150 0 +190 0 0 +190 0 +239 0
1 0 +170 0 +238 0 0 +212 0 +300 0
1,5 0 +200 0 +300 0 0 +250 0 +375 0
Trn 22,4 n 45 2 0 +224 0 +375 0 0 +280 0 +475 0
3 0 +265 0 +500 0 0 +335 0 +630 0
3,5 0 +280 0 +560 0 0 +355 0 +710 0
4 0 +300 0 +600 0 0 +375 0 +750 0
4,5 0 +345 0 +670 0 0 +400 0 +850 0
0,5 0 +132 0 +140 0
0,75 0 +160 0 +190 0
1 0 +190 0 +236 0 0 +236 0 +300 0
1,5 0 +212 0 +300 0 0 +265 0 +375 0
2 0 +236 0 +375 0 0 +300 0 +475 0
Trn 45 n 90
3 0 +280 0 +500 0 0 +355 0 +630 0
4 0 +315 0 +600 0 0 +400 0 +730 0
5 0 +335 0 +710 0 0 +425 0 +900 0
5,5 0 +355 0 +758 0 0 +450 0 +950 0
6 0 +375 0 +800 0 0 +475 0 +1000 0
Bng 4.10b Sai lch gii hn kch thc ren ngoi

Min dung sai ren ngoi
6e 6g
ng knh danh Bc ng knh ren, mm
ngha ca ren ren d d2 d1 d d2 d1
d,mm P,mm
Sai lch gii hn, m
es ei es ei es es ei es ei es
0,25 -18 -85 -18 -74 -18
0,35 -19 -104 -19 -86 -19
0,5 -50 -156 -50 -125 -50 -20 -126 -20 -95 -20
Trn 2,8 n 5,6 0,6 -53 -178 -53 -138 -53 -21 -146 -21 -102 -21
0,7 -56 -196 -56 -146 -56 -22 -162 -22 -112 -22
0,75 -56 -196 -56 -146 -56 -22 -162 -22 -112 -22
0,8 -60 -210 -60 -155 -60 -24 -174 -24 -119 -24
0,25 - -18 -85 -18 -81 -18
0,35 - -19 -101 -19 -90 -19
Trn 5,6 n 11,2
0,5 -50 -156 -50 -135 -50 -20 -126 -20 -105 -20
0,75 -56 -196 -56 -156 -56 -22 -162 -22 -122 -22
Trang 50
1 -60 -210 -60 -172 -60 -26 -206 -26 -138 -26
1,25 -63 -275 -63 -181 -63 -28 -240 -28 -146 -28
1,5 -67 -303 -67 -199 -67 -32 -268 -32 -164 -32
0,35 - -19 -104 -19 -91 -19
0,5 -50 -156 -50 -140 -50 -20 -126 -20 -110 -20
0,75 -56 -196 -56 -162 -56 -22 -162 -22 -128 -22
1 -60 -240 -60 -178 -60 -26 -206 -26 -144 -26
Trn 11,2 n
1,25 -63 -275 -63 -195 -63 -28 -240 -28 -160 -28
22,4
1,5 -67 -303 -67 -207 -67 -32 -268 -32 -172 -32
1,75 -71 -336 -71 -221 -71 -34 -290 -34 -184 -34
2 -71 -351 -71 -231 -71 -38 -318 -38 -198 -38
2,5 -80 -415 -80 -250 -80 -42 -377 -42 -212 -42
0,5 -50 -156 -50 -145 -50 -20 -126 -20 -115 -20
0,75 -56 -196 -56 -168 -56 -22 -162 -22 -134 -22
1 -60 -240 -60 -185 -60 -26 -206 -26 -151 -26
1,5 -67 -303 -67 -217 -67 -32 -268 -32 -182 -32
Trn 22,4 n 45 2 -71 -351 -71 -241 -71 -38 -318 -38 -208 -38
3 -85 -460 -85 -285 -85 -48 -423 -48 -248 -48
3,5 -90 -515 -90 -302 -90 -53 -478 -53 -265 -53
4 -95 -570 -95 -319 -95 -60 -535 -60 -284 -60
4,5 -100 -600 -100 -336 -100 -63 -563 -63 -299 -63
0,5 -50 -156 -50 -150 -50 -20 -126 -20 -120 -20
0,75 -56 -196 -56 -174 -56 -22 -162 -22 -140 -22
1 -60 -240 -60 -200 -60 -26 -206 -26 -166 -26
1,5 -67 -303 -67 -227 -67 -32 -268 -32 -192 -32
2 -71 -351 -71 -251 -71 -38 -318 -38 -218 -38
Trn 45 n 90
3 -85 -460 -85 -297 -85 -48 -423 -48 -260 -48
4 -95 -570 -95 -331 -95 -60 -535 -60 -296 -60
5 -106 -636 -106 -356 -106 -71 -601 -71 -321 -71
5,5 -112 -672 -112 -377 -112 -75 -635 -75 -340 -75
6 -118 -718 -118 -398 -118 -80 -680 -80 -360 -80
1.4. Lp ghp ren

Lp ghp ren cng c cc c tnh: lp h, lp di, lp trung gian. y ch gii
thiu lp ghp ren c h.
Min dung sai ca cc kch thc ren c ch ra trong bng bng 4.11
Bng 4.11 Min dung sai kch thc ren (lp c h)
Chiu di vn ren
Loi chnh
S N L
xc
Min dung sai ren ngoi
Chnh xc (3h4h) 4g 4h (5h4h)
Trung bnh 5g6g (5h6h) 6d 6e 6f 6g 6h (7e6e) 7g6g (7h6h)
Th 8g (8h) (9g8g)
Min dung sai ren trong
Chnh xc 4H 4H5H 5H 6H
Trung bnh (5G) 5H 6G 6H (7G) 7H
Th 7G 7H (8G) 8H
MDS in m l MDS cho lp ghp u tin.
Hn ch s dng MDS trong du ngot n.
Khi chiu di vn ren thuc nhm ngn (S) v nhm di (L) th cho php s dng
min dung sai c quy nh cho chiu di vn ren thuc nhm trung bnh (N)
Khc vi lp ghp tr trn, k hiu min dung sai trong lp ghp ren c cp chnh xc
t trc sai lch c bn. V d: 6H. Khi min dung sai ng knh d2 v d hoc D2 v D1
khc nhau th k hiu nh sau: V d: 4H5H ngha l min dung sai ng knh D2 l 4H,
min dung sai ng knh D1 l 5H, hoc 7g6g ngha l min dung sai ng knh d2 l 7g,
min dung sai ng knh d l 6g
Trang 51
Tr s sai lch gii hn v dung sai kch thc ren c tra trong bng tra.
K hiu ren
K hiu ren gm cc yu t ghi theo th t sau:
Dng profin ren:
o Vi ren tam gic h mt: k hiu bng ch M
o Vi ren hnh thang: k hiu bng ch Tr
o Vi ren trn: k hiu bng ch Rd
o Vi ren hnh vung: k hiu bng ch S
o Vi ren cn: k hiu bng ch MK
Kch thc danh ngha ca ren ( cng chnh l ng knh ngoi ca ren)
Bc ren: i vi ren nhiu u mi phi ghi tr s bc xon v trong ngoc
n ch P cng vi tr s bc ren. V d: M 24 3(P1)
Chiu xon ca ren: Vi ren tri ghi ch LH, ren phi khng cn ghi
K hiu min dung sai( trn bn v chi tit) hay kiu lp ca ren( trn bn v lp)
V d: Vi bn v chi tit: M12 6g
Vi bn v lp: M12 6H/6g
2. Dung sai lp ghp ren hnh thang
Mi ghp ren hnh thang c dng truyn chuyn ng tnh tin. V d: vt me,
vt bn xa dao trong my tin
Dung sai lp ghp ren
Sai lch c bn v cp chnh xc ch to ren c cho trong bng 4.12
Bng 4.12 Sai lch c bn v cp chnh xc ch to ren hnh thang
Dng ren ng knh Sai lch c bn (es,EI) Cp chnh xc
Ngoi d h 4
Vt Trung bnh d2 c,e,g 7; 8; 9; 10
Trong d2 h 7; 8; 9; 10
Ngoi D H
ai c Trung bnh D2 H 7; 8; 9
Trong D1 H 4
ng knh trong d1 ca ren vt phi cng cp chnh xc vi ng knh trung bnh d2 ca
n
Min dung sai kch thc ren c qui nh trong bng 4.13
Bng 4.13 Min dung sai kch thc ren hnh thang
Loi chnh xc Vt ai c
Chiu di vn ren
N L N L
Min dung sai
Chnh xc 6e; 6g 7e 6H 7H
Trung bnh 7e; 7g 8e 7H 8H
Th 8c; 8e 9c 8H 9H
Vic chn min dung sai v kiu lp l ty thuc vo mc chnh xc v c tnh

yu cu ca lp ghp.
Ren c k hiu ging nh ren h mt.
V. DUNG SAI TRUYN NG BNH RNG
Trang 52
Truyn ng bnh rng l mt trong nhng loi truyn ng c s dng rt rng
ri. Mc ch ca n l truyn chuyn ng quay gia cc trc hay bin i chuyn ng (t
chuyn ng quay thnh tnh tin v ngc li)
V dng profin rng th c: dng rng thn khai, dng rng xicloitnhng ch yu
s dng dng rng thn khai nn y ch gii thiu dng rng ny.
1. Cc thng s kch thc c bn
m- modun ca rng df ng knh vng chn rng

z- s rng ca bnh rng da ng knh vng nh rng
- gc n khp ca truyn ng db ng knh vng c bn
- gc nghing ca hng rng h chiu cao ca rng
p- bc rng b chiu rng bnh rng
pb bc rng trn vng c bn w khong php tuyn chung
d ng knh vng chia ca bnh rng a- khong cch tm 2 bnh rng
trong truyn ng
2. Cc yu cu k thut ca truyn ng bnh rng

Ty theo chc nng s dng ca truyn ng m chng c cc yu cu khc nhau:
Yu cu mc chnh xc ng hc l yu cu s phi hp chnh xc v yu cu
bnh dn v bnh b dn ca truyn ng. Yu cu ny ra i vi truyn ng bnh rng
ca xch ng hc chnh xc ca dng c o, xch phn ca my gai cng bnh rng,
xch ct ren ca my tin ren Bnh rng trong truyn ng ny thng c moun nh,
chiu di rng khng ln, lm vic vi tc v ti trng nh.
Yu cu mc lm vic m ngha l bnh rng phi c tc quay n nh,
khng c s thay i tc thi v tc gy va p, n. Yu cu ny ra i vi nhng
truyn ng trong hp tc ca ng c my bay, t, tuabin Bnh rng trong tuyn
ng thng c moun trung bnh, chiu di rng ln, tc vng ca bnh rng c th t
ti 120 150 m/s, cng sut truyn ng ti 40.000kW
Yu cu v mc tip xc mt rng ln c bit l tip xc theo chiu di. Mc
tip xc m bo bn ca rng khi truyn momen xon ln. V d: truyn ng bnh
rng trong my cn thp, trong cn trc, cu trc Bnh rng trong truyn ng thng c
moun ln v chiu di rng ln.
Trang 53
Yu cu h mt bn gia cc mt rng pha khng lm vic cc cp rng n
khp (mc khe h cnh rng). Bt k b truyn bnh rng no cng yu cu h mt bn
to iu kin bi trn mt rng, bi thng cho sai s gin n nhit, sai s do gia cng v
lp rp, trnh hin tng kt rng.
i vi b truyn bnh rng no cng i hi c 4 yu cu trn. Tuy nhin, ty thuc
vo iu kin lm vic thc t ca tng b truyn m yu cu no c ch trng hn.
3. nh gi mc chnh xc ca truyn ng bnh rng
Trong ch to bnh rng, mc chnh xc ch to c nh gi thng qua 4 yu cu:
mc chnh xc ng hc, mc lm vic m, mc tip xc mt rng v mc h mt bn.
nh gi mc chnh xc ng hc: Mc chnh xc ng hc c nh gi bng
chnh sai s ng hc ca bnh rng, Fir' . l sai s ln nht v gc quay ca bnh rng
trong phm vi mt vng quay khi n n khp vi bnh rng mu chnh xc. Sai s ng hc
l tng hp nh hng cu tt c Cc loi sai s gia cng n mc chnh xc ng hc.
nh gi mc lm vic m: Mc lm vic m c nh gi bng sai s ng hc
cc b ca bnh rng, f ir' , l hiu s ln nht v nh nht k tip nhau ca sai s ng hc
cc b.
Sai s ng hc cc b l thnh phn tn s cao ca sai s ng hc. N chnh l s
thay i tc gc tc thi, sinh gia tc, gy va p v n. Sai s ng hc cc b th hin
tng hp nh hng cu sai s gia cng n mc lm vic m.
nh gi mc tip xc mt rng: Mc tip xc mt rng c nh gi bng
chnh vt tip xc mt rng ca bnh rng trong truyn ng.
Vt tip xc l phn lm vic ca mt rng c tip xc vi rng ca bnh rng th hai
trong cp truyn, sau khi quay cp truyn ng c ti.
4. Cp chnh xc ch to bnh rng
TCVN qui nh 12 cp chnh xc ch to bnh rng t 1; 2;;12 vi mc chnh
xc gim dn. mi cp chnh xc, tiu chun qui nh gi tr dung sai v sai lch gii hn
cho cc thng s nh gi mc chnh xc.
Vic chn cp chnh xc ca truyn ng khi thit k phi da vo iu kin lm vic
c th ca truyn ng, chng hn tc vng quay, cng sut truyn. Trong sn xut c
kh thng chn cp chnh xc 6, 7, 8, 9, chn theo kinh nghim hay theo hng dn cho
trong bng 4.14
Bng 4.14 Phm vi s dng cp chnh xc ca bnh rng tr
Hiu
Tc
Cp sut
iu kin lm vic v phm vi Phng php Gia cng ln
chnh khng
s dng vng ct rng cui mt rng
xc nh
m/s
hn
Bnh rng lm vic m tc
cao, hiu sut cao, khng Phng php
Mi chnh
n, bnh rng ca c cu phn n bao hnh trn
6 0,99 xc hoc c
, bnh rng c bit quan 15 my chnh xc
rng
trng trong ch to my bay v cao
t
Bnh rng tc hi cao v Bng dng c
Phng php
cng sut va phi goc ngc ct chnh xc,
n bao hnh trn
7 li, bnh rng trong truyn 0,98 vi bnh rng
10 my chnh xc
ng ca my ct kim loi cn khng ti.
cao
s phi hp chuyn ng, bnh Mi hoc c
Trang 54
rng hp tc my bay, t, khi bnh rng
truyn ng ca c cu tnh, cn ti
m
Bnh rng trong ch to my
ni chung khng yu cu chnh
Phng php
xc c bit, bnh rng trong
bao hnh hoc Khng mi,
my cng c, tr xch phn ,
chp hnh bng khi cn thit
bnh rng khng quan trng n
8 0,97 dng c nh th gia cng
trong my bay, t, bnh rng 6
hnh tng ng tinh ln cui
ca c cu nng, bnh rng
vi s rng thc hoc nghin
quan trng trong my nng
ca bnh rng
nghip, bnh rng hp gim tc
htng thng
Bnh rng dng cho truyn
Khng yu
ng khng i hi chnh xc, n
9 0,96 Bt k cu gia cu
truyn ti khng ti thc hin 2
tinh c bit
do l do kt cu l ch yu
5. Dng i tip mt rng v dung sai h mt bn ca rng

Ty theo yu cu v gi tr h mt bn, tiu chun qui nh 6 dng i tip H, E,
D, C, B, A. Dng H c gi tr h mt bn nh nht bng khng v h tng dn t H
n A. Trong iu kin lm vic bnh thng thng s dng dng B. Cc gi tr h mt
bn ng vi tng dng cho sn trong bng tra.
6. Ghi k hiu v cp chnh xc v dng i tip mt rng.
K hiu gm 3 ch s v 2 ch ci. Cc ch s ln lt ch cp chnh xc ca mc
chnh xc ng hc, mc lm vic m v mc tip xc mt rng. Ch ci ch dng i tip
v dung sai khe h cnh rng (nu chng khng tng ng vi nhau). K hiu phi km
theo s hiu ca tiu chun .
V d: Bnh rng c k hiu nh sau: 8 7 7 B TCVN 1067 84
BI TP CHNG 4
--WY XZ--
1. Cho mi ghp ln lm vic trong iu kin trc ng yn, thn hp quay, ti trng tc
ng ln l ti trng hng tm c nh phng, ln c s hiu 317, cp chnh xc 0.
Chn min dung sai kch thc trc v l thn hp lp vi .
Xc nh tr s sai lch gii hn ca cc kch thc lp ghp
2. Cho mi ghp then bng gia bnh rng vi trc truyn momen xon. Bnh rng (bc)
c nh trn trc v cn tho lp khi thay th. Kch thc chiu rng ca then l b=14mm
Chn kiu lp cho mi ghp then vi rnh trc v rnh bc
Xc nh tr s sai lch gii hn ca cc kch thc tham gia lp ghp v biu
din s phn b min dung sai ca lp ghp.
3. Cho lp ghp then hoa gia bnh rng vi trc c kch thc danh ngha l 8 42 48 .
Bnh rng cn di trt d dng trn trc v nh tm theo ng knh D
Chn kiu lp tiu chun cho mi ghp then ri ghi k hiu trn bn v lp v bn
v chi tit.
Tra sai lch gii hn ca cc kch thc lp ghp v biu din s phn b min
dung sai ca lp ghp.
4. Cho lp ghp ren M 20 2 6 H 6e
Gii thch k hiu lp ghp
Trang 55
Tra sai lch gii hn v dung sai kch thc ren
Gi s sau khi gia cng mt ren vt ngi ta o c cc thng s sau:
o ng knh trung bnh ca ren vt d 2th = 18,516, mm

o Sai s gc profin ren vt phi =40, tri =-20
2 2
o Sai s tch ly bc P = 0,02mm
Hi ren vt c t yu cu khng?
5. Cho lp ghp ren hnh thang Tr 20 8(P 4) 8H 8e
Gii thch k hiu lp ghp
Tra sai lch gii hn v dung sai kch thc ren vt v ai c
Tnh sai lch gii hn kch thc ren vt v ai c
6. Gii thch k hiu lp ghp sau:
8 8 7 B TCVN 1067 84
8 7 6 Ba TCVN 1067 -84
7 C TCVN 1067 84
Trang 56
Chng 5
CHUI KCH THC
--WY XZ--
Mc tiu:
- Trnh by c cc khi nim c bn
- Gii c cc bi ton v chui kch thc n gin
I. CC KHI NIM C BN
1. Chui kch thc
Chui kch thc l mi quan h khp kn gia cc ca mt chi tit hay nhiu chi tit
trong cng mt b phn my hay mt my hnh 5.1
hnh thnh mt chui kch thc phi c 2 iu kin: cc kch thc ni tip nhau
v cc kch thc to thnh vng kn.
2. Khu
Mi kch thc trong chui kch thc gi l mt khu.
Da vo tnh cht ca khu, ngi ta chia n lm 2 loi:
Khu thnh phn
Khu thnh phn Ai (i=1;2;3) l khu m gi tr ca n c lp so vi nhng khu
khc.
Trong chui kch thc lp ghp, kch thc ca chi tit tham gia vo chui u
c gi l khu thnh phn.
Khu khp kn
L khu m kch thc ca n A ph thuc vo kch thc ca khu thnh phn.
Khu khp kn t hnh thnh sau khi gia cng chi tit v t hnh thnh sau khi lp ghp.
Ch :
Trong chui kch thc chi tit mun phn bit khu thnh phn v khu khp kn
cn phi bit trnh t gia cng ca cc kch thc trong chui . Khu no hnh thnh cui
cng trong trnh t cng ngh l khu khp kn.
Trong mt chui kch thc ch c mt khu khp kn.
Trong cc khu thnh phn, ty theo nh hng ca n ti khu khp kn m chia ra
lm hai loi sau:
Trang 57
Khu tng: L khu m khi kch thc ca n tng th s lm kch thc ca khu
khp kn tng v ngc li.
Khu gim:l khu m khi kch thc ca n tng th s lm kch thc ca khu
khp kn gim v ngc li.
V d: Trong chui kch thc hnh 5.1, xc nh khu thnh phn (tng, gim), khu khp
kn
II. GII CHUI KCH THC
1. Bi ton chui v phng trnh c bn ca chui kch thc
Gii chui kch thc l phi tm mt khu hoc mt s khu trong chui. Khi gii
chui kch thc c th gp 2 bi ton sau:
Bi ton thun: Cho bit kch thc v sai lch gii hn ca tt c cc khu thnh
phn, xc nh kch thc v sai lch gii hn ca khu khp kn.
Bi ton thun thng dng :
- Tnh sai s chun cho mt kch thc thc hin no trong cng ngh.
- Kim nghim li mt kt qu tnh ton hay mt yu cu trong lp rp.
Bi ton nghch: Cho bit kch thc v sai lch gii hn ca khu khp kn, xc
nh kch thc v sai lch gii hn ca khu thnh phn.
Bi ton nghch thng dng :
- Chuyn t kch thc thit k sang kch thc cng ngh khi kch thc thit k
khc vi kch thc cng ngh do vic chn chun cng ngh khng trng vi chun thit
k.
- Tnh ton xc nh chnh xc kch thc ca cc chi tit my t yu cu k thut
ca my.
Phng trnh c bn ca chui kch thc
i vi chui ng thng c n khu thnh phn phn, nu ta nh s th t t 1 n
m l cc khu tng th t m+1 n n s l khu gim. Nh vy khu khp kn c tnh:
m n
A = Ai A i
i =1 i = m +1
y l phng trnh c bn ca chui kch thc, trn c s , xc lp cc cng

thc v sai lch gii hn v dung sai gia cc khu thnh phn v khu khp kn gii cc
chui kch thc ng thng.
2. Gii chui kch thc
Trong chui kch thc cc khu thnh phn c th c gm nhiu kch thc khc
nhau. thun li trong qu trnh tnh ton ta qui c mt s k hiu:
- Khu tng: ch in hoa
- Khu gim: ch in thng
- Khu khp kn: ch in hoa c ch s
- Khu b: c ch s b, k hiu ch in hoa nu l khu b tng, ch in thng nu l
khu b gim.
2.1.Gii bi ton thun
Bc 1: V s kch thc (khng cn v chi tit)
V d: Lp chui kch thc t hnh 5.1a, c, d ln lt nh hnh 5.2a, c, d nh sau:
Trang 58
Bc 2: Xc nh khu tng, khu gim.

V d: Vi hnh 5.2a , gi s trnh t gia cng l A3, A2, A1 th A = A1 v mi quan
h l A = A1 = A4 A3 A2 nn khu A4 l khu tng, A3, A2 l khu gim.
Hnh 5.2c, A = A3 v mi quan h l:A1- A2 nn khu tng l A1, khu gim l A2
Bc 3: Tnh ton kch thc ca khu khp kn.
m n
A = Ai A i
i =1 i = m +1
V d: Hnh 5.2a th khu khp kn

A = A1 = A4 A3 A2 = 105 60 25 = 20
Bc 4: Xc nh kch thc gii hn ca khu khp kn.
m n
- Sai lch gii hn trn ES = ES i ei i
i =1 i = m +1
m
Vi ES
i =1
i l tng sai lch trn ca m khu tng
n
ei
i = m +1
i l tng sai lch di ca n m khu gim
m n
- Sai lch gii hn di EI = EI i es i
i =1 i = m +1
m
Vi EI
i =1
i l tng sai lch di ca m khu tng
n
es
i = m +1
i l tng sai lch di ca n m khu gim
V d: Hnh 5.2a
m n
ES = ES i ei i = ES 4 (ei2 + ei3 ) = 0,05 (0,08 + 0,06) = 0,19
i =1 i = m +1
m n
EI = EI i es i = EI 4 (es 2 + es3 ) = 0,05 (0 + 0 ) = 0,05
i =1 i = m +1
Bc 5: Th li kt qu
Tnh dung sai khu khp kn bng hai cng thc:
T = ES EI
n
Hoc T = Ti
i =1
V d: Hnh 5.2a
T = ES EI = 0,19 ( 0,05) = 0,24
n
Hoc T = Ti = T4 + T2 + T3 = 0,1 + 0,08 + 0,06 = 0,24
i =1
2.2.Gii bi ton nghch

Bc 1: V s kch thc (khng cn v chi tit)
Trang 59
Bc 2: Xc nh khu tng, khu gim.
Bc 3: Tnh h s chnh xc atb
Gi thit tt c cc khu thnh phn c cng cp chnh xc, tc chng c cng h s
chnh xc v k hiu l atb
T
atb = n
i
i =1
i
Vi T l dung sai khu khp kn, tnh bng m

n
i
i =1
i l tng n v dung sai ca tt c cc khu thnh phn, n ph thuc vo
kch thc danh ngha cu khu thnh phn( ni chng 2). thun li cho tnh ton,
tr s ii c cho sn trong bng tra sau:
Khong kch thc
n 3 36 610 1018 1830 3050 5080
mm
Gi tr ii 0,55 0,73 0,90 1,08 1,31 1,56 1,86
Khong kch thc
80120 120180 180250 250315 315400 400500
mm
Gi tr ii 2,17 2,52 2,92 3,23 3,54 3,95
T gi tr atb, em so snh vi tr s a trong bng h s chnh xc (bng 2.1 chng

2) v chn cp chnh xc cho cc khu thnh phn. Tr s atb thng khng khp vi tr s a
trong bng, khi c th qui trn gi tr a ti cp chnh xc gn nht, c th cao hn hay
thp hn cp chnh xc tnh ton.
Bng 2.1 H s chnh xc a ph thuc vo cp chnh xc
Cp chnh xc 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18
H s a 7 10 16 25 40 64 100 160 250 400 640 1000 1600 2500
Bc 4: Xc nh sai lch gii hn n 1 khu thnh phn

Tra bng xc nh sai lch gii hn n 1 khu thnh phn vi qui c khu tng tra
theo h thng l H, khu gim tra theo h thng trc h.
Bc 5: Tnh sai lch gii hn 1 khu thnh phn cui cng khu b
Lc tra bng ta ch tra cho n 1 khu thnh phn, cn mt khu thnh phn no
phi li tnh ton b tr cho sai s lc ta lm trn h s chnh xc bc 3
V nguyn tc, li khu no lm khu b cng c. Tuy nhin, khi chn khu b
cn lu
- Nu chn cp chnh xc khu thnh phn cao hn cp chnh xc tnh ton (tc l
dung sai ca cc khu ny b thu hp) th dung sai khu b rng ra nn chn khu b l
khu kh gia cng.
- Nu chn cp chnh xc khu thnh phn thp hn cp chnh xc tnh ton th
ngc li nn chn khu b l khu d gia cng.
Sai lch gii hn ca khu b c tnh
- Nu khu b l khu tng:
m n
Sai lch gii hn trn: ES b = ES ES i + ei i
i =1 i = m +1
m n
Sai lch gii hn di: EI b = EI EI i + es i
i =1 i = m +1
- Nu khu b l khu gim:

Trang 60
m n
Sai lch gii hn trn: esb = EI i es i EI
i =1 i = m +1
m n
Sai lch gii hn di : eib = ES i ei i ES
i =1 i = m +1
Bc 5: Th li kt qu
Tnh dung sai khu khp kn bng hai cng thc:
T = ES EI
n
Hoc T = Ti
i =1
V d: Cho mt b phn my c
chui kch thc nh hnh v - hnh
5.3
Yu cu k thut sau khi lp
l khe h A = A6 = 1+0,5 mm . Bit
A1 = 120mm, A2 = 50mm, A3 = A5 = 5mm
. Hy tnh kch thc cc khu
thnh phn.
Bc 1: V s kch thc: bi
T chui kch thc ta tnh c A4 = A1 + A2 A3 A5 A = 159
Bc 2: Xc nh khu tng, khu gim:
Khu tng: A1 , A2
Khu gim: A3 , A4 , A5
Bc 3: Tnh h s chnh xc atb
T T6 500
atb = = = = 64,8
n
i1 + i2 + i3 + i4 + i5 2,17 + 1,56 + 0,73 + 2,52 + 0,73
i
i =1
i
Chn cp chnh xc cho cc khu thnh phn l cp 10 (c a=64) v A4 l khu b.

Bc 4: Xc nh sai lch gii hn n 1 khu thnh phn
Tra bng, A1 = 120 H 10 = 120 +0,14 , A2 = 50 H 10 = 120 +0,1 ,
A5 = A3 = 5h10 = 5 0, 048
Bc 5: Tnh sai lch gii hn khu b A4
A4 l khu b gim
m n
esb = es 4 = EI i es i EI = EI 1 + EI 2 es3 es5 EI
i =1 i = m +1
= 0+0000 = 0
m n
eib = ei4 = ES i ei i ES = ES1 + ES 2 ei3 ei5 ES
i =1 i = m +1
= 0,14 + 0,1 ( 0,048 0,048) 0,5 = 0,164

Vy A4 = 159 0,164
Bc 5: Th li kt qu
T = ES EI = 0,5
n
T = Ti = T1 + T2 + T3 + T4 + T5 = 0,14 + 0,1 + 0,048 + 0,164 + 0,048 = 0,5
i =1
3. Ghi kch thc cho bn v chi tit my

Trang 61
3.1. Cc yu cu ca vic ghi kch thc
Phi dng kch thc tiu chun nu loi kch thc c tiu chun ha.
Phi xut pht t yu cu cht lng lm vic ca chi tit my trong b phn my
hoc trong my cng nh cht lng lm vic ca my.
Phi to iu kin thun li nht cho vic gia cng cc chi tit my ni ring v my
ni chung.
3.2. Cc nguyn tc c bn ca vic ghi kch thc
tha mn cc yu cu ca vic ghi kch thc trnh by trn, ngi thit k
cn tin hnh ghi kch thc theo cc nguyn tc th t ln lt sau:
Nguyn tc 1: Ghi kch thc cho cc lp ghp tiu chun ha
Nguyn tc 2: Phn tch chui kch thc lp ghi kch thc cho chi tit.
Nguyn tc 3: Ghi kch thc phi to iu kin ch to chi tit d dng.
3.3. Cc phng php ghi kch thc
Ghi kch thc theo mt xch lin tip: cc kch thc ca chi tit c ghi ni
tip nhau hnh 5.4a
Ghi kch thc theo phng php ta : cc kch thc ca chi tit c ghi t
mt chun chn hnh 5.4b
Ghi kch thc theo phng php tng hp: kt hp c hai cch ghi kch thc
trn hnh 5.4c
Cu hi trc nghim:
1.Khu gim trong mt chui kch thc l:
a.Khu m gi tr ca n gim s lm gi tr khu khp kn gim theo.
b.Khu m gi tr ca n gim s lm gi tr khu khp kn tng ln.
c.Khu m gi tr ca n gim hay tng u khng nh hng n gi tr khu khp kn.
d.Khu m gi tr ca n tng s lm gi tr khu khp kn tng theo.
2.Khu thnh phn l:
a.Khu m gi tr ca n c lp so vi nhng khu khc.
b.Khu t hnh thnh sau khi gia cng chi tit i vi chui kch thc chi tit.
c.Khu hnh thnh sau khi gia cng chi tit.
d.Khu t hnh thnh sau lp i vi chui kch thc lp ghp.
3.Chn cu sai:
Trang 62
a.Khi chuyn t kch thc thit k sang kch thc cng ngh, kch thc cng ngh
lun ng vai tr l khu khp kn trong chui kch thc c thnh lp.
b.Khi chuyn t kch thc thit k sang kch thc cng ngh, kch thc thit k lun
ng vai tr l khu khp kn trong chui kch thc c thnh lp.
c.Khu khp kn l khu hnh thnh sau khi gia cng chi tit.
d.Khu khp kn c th thay i nu thay i trnh t gia cng chi tit.
4.Xc nh khu tng trong chui kch
thc sau:
a.A1 b.A2
c.A3 d.A2,A3
5.Trong chui kch thc sau, sai lch trn v

di khu khp kn l:
a.ES=0.25mm EI=0.55mm
b.ES=0.15mm EI= - 0.65mm
c.ES=0.25mm EI= - 0.55mm
d.ES= -0.15mm EI= - 0.40mm
Vi A1 = 30 +00..15
4 mm, A2 = 30 0.15 mm, A3 = 10
+0.1
mm
6.Trong chui kch thc sau, kch thc khu khp kn l
Vi A1=70-0.3 mm, A2=30-0.15 mm, A3=10+0.1mm
a. 30 +0.15 mm
b. 30 +00..15
4 mm
c. 30 0.04 mm
d. 30 00..04
15 mm
7.Nguyen tac e lap chuoi kch thc hp l la:

a.Cac khau cua chuoi phai lien tiep nhau va tao thanh mot vong kn.
b.Phai lap chuoi sao cho so khau tham gia t nhat.
c.Trong chuoi ch co mot khau khep kn.
d.Tat ca eu ung.
c. Khu tng A1, A4; khu gim A2, A3, A5
d. Khu tng A1, A3, A2 ; khu gim A4, A5
8.Trong chui kch thc sau, xc nh khu
tng, khu gim.
a.Khu tng A1, A3; khu gim A2, A4, A5
b.Khu tng A1, A4, A2 ; khu gim A3, A5_
c. Khau tang A1, A4; khau giam A2, A3, A5
d. Khau tang A1, A3, A2 ; khau giam A4, A5
Cho hnh v sau:
A1, A2 ,A3 l cc kch thc thit k.
B1,B2, B3 l kch thc cng ngh.
Tnh kch thc B2 bit:
A1=60+0.02mm; A2= 30 +00..03

05 mm; A3=1560.07mm
9.Chui kch thc tnh B2 gm c:

a. 3 khu B2, B1, A2, trong A2 l khu khp kn.
b. 3 khu B2, B1, A2, trong B1 l khu khp kn.
c. 3 khu B2, B3, A3, trong A3 l khu khp kn.
Trang 63
d. 3 khu B2, B3, A3, trong B3 l khu khp kn.
10.Dung sai khu B2 bng:
a.0.04mm b.0.05mm c.0.06mm d.0.08mm
11.Sai lch trn v di ca khu B2 l:
a.ES=0.05mm EI= - 0.01mm
b.ES= - 0.03mm EI= - 0.09mm
c.ES=0.125mm EI= - 0.01mm
d.ES=0.05mm EI= - 0.09mm
12.Kch thc khu B2 c gi tr l:
a. 30 +00..05
09 mm b. 30 +00..125
01 mm c. 30 ++00..05
01 mm d. 30 +00..05
01 mm
Cho hnh v sau:

Trnh t gia cng l: Gia cng th ng knh D1, gia
cng mt phng A theo kch thc L1, gia cng tinh
ng knh D2. Xc nh kch thc L gia cng
c L1=450,15mm
Cho bit D1 = 62 +00..105 mm
D2 = 60 0.02 mm
13.Lp chui kch thc tnh L nh hnh v, trong :

D2 D
a.L1 l khu khp kn, L v l khu tng, 1 l khu gim
2 2
D1 D
b.L1 l khu khp kn, L v l khu tng, 2 l khu gim
2 2
D2 D1
c.L l khu khp kn, L1 v l khu tng, l khu gim
2 2
D D
d.L l khu khp kn, L1 v 1 l khu tng, 2 l khu gim
2 2
14.Dung sai khu L c tnh bng
a.0.255mm b.0.215mm c.0.125mm d.0.025mm
16.Sai lch trn v di ca khu L l:
a.ES=0.125mm EI=0.09mm c.ES=0.125mm EI= - 0.09mm
b.ES=0.15mm EI= - 0.09mm d.ES=0 EI= - 0.215mm
17.Kch thc khu L c tnh bng
a. 46 +00..125
09 mm b. 46 0.215 mm
+0.125
c. 46 + 0.09 mm d. 46 +00..15
09 mm
BI TP CHNG 5
--WY XZ--

a. Trnh t gia cng A1, A2, A3. Bit
A1 = 160 0,03, A2 = 90 0, 05 , A3 = 50 +0,035
. Tnh cc kch thc A4, A5
b. Trnh t gia cng A1, A2, A3. Bit A1 = 160 0,03, A4 = 70 +00,,04
06 , A3 = 50
+0 , 035
. Tnh cc kch
thc A2, A5
Trang 64
c. Trnh t gia cng A1, A4 , A3. Bit A1 = 160 0,03, A4 = 70 0,05 , A5 = 40 +0,15 . Tnh cc kch
thc A2, A3
d. Trnh t gia cng A1, A4, A3. Bit A5 = 40 0,07 , kch thc danh ngha
A1 = 160, A4 = 70, A3 = 50 . Tnh cc kch thc A1, A2, A3, A4
Bit cc kch thc thit k
B1 = 30 0,05 , B2 = 90 0,03, B3 = 10
Tnh cc kch thc cng ngh A1, A2, A3

Trnh t gia cng l:
Gia cng th ng knh D = 60,3 +0,1
Phay rnh then theo kch thc T
Gia cng tinh d = 60 0,03
Xc nh kch thc T sau khi gia cng chi
tit s t chiu su rnh then t = 12 +0, 2
Trang 65
Chng 6
DNG C O V PHNG PHP O
CC THNG S HNH HC TRONG CH TO MY
--WY XZ--
Mc tiu:
- Trnh by y cng dng, cu to, nguyn l, phng php s dng v bo qun cc
loi dng c o thng dng.
- o, c chnh xc kch thc v kim tra c khng song song, khng vung gc,
khng ng trc, khng trn, nhm.
I. CC DNG D O THNG DNG

1. Dng c o kiu thc cp
1.1. Cng dng, phn loi
Thc cp l loi thc c du xch, dng o kch thc ngoi (chiu di, chiu
rng, chiu cao, ng knh tr ngoi), kch thc trong (ng knh l, chiu rng
rnh) v chiu su.
Hnh 6.1 Thc cp

1.Cn 2,7.M 3.Khung ng 4.Vt hm 5.Thang chia chnh
5.Thc o chiu su 6.Thc o chiu su 8.Thang chia ca du xch
Tu thuc vo kh nng t chnh xc ca thc khi o, thc cp c chia lm

3 loi: thc cp 1/10; 1/20, 1/50.
Thc cp 1/10 o chnh xc ti phn mi ca milimt nn thng dng kim
tra kch thc c chnh xc thp.
Thc cp 1/20; 1/50 o chnh xc ti 0,05 mm v 0,02 mm nn thng dng kim
tra nhng kch thc tng i chnh xc.
1.2. Cu to
Thc cp c cu to nh hnh 6.1 gm:
Thc chnh (1): mang m o c nh (2) v trn thn c thang chia mm
Thc ph (5): mang m o di ng (4) v trn thn thc ph c khc vch, tng
gi tr kch thc o c trn thc ph l 1mm. Do vy, nu thc ph c 10 vch th gi
tr mi vch l 0,1mm, thc ph c 20 vch th gi tr mi vch l 0,05mm
1.3. Cch c
Kim tra v tr 0 ca thc cp: cho cc m o ca thc cp tip xc nhau. Cc
m phi song song khng c khe h. Vch 0 ca du xch phi trng vi vch 0 ca
thang o chnh.
Khong cch gia hai u o l kch thc o, kch thc o c c phn nguyn
trn thc chnh v phn thp phn trn thc ph.
Trang 66
Khi o, xem vch 0 ca du xch vo v tr no ca thc chnh ta c phn
nguyn ca kch thc trn thc chnh.
Xem vch no ca thc ph trng vi vch bt k ca thc chnh, ta c phn l
ca kch thc theo vch ca thc ph (ti v tr trng nhau).
Kt qu o c tnh bng biu thc sau y:
L = m + i.c
Trong :
m: s vch trn thc chnh bn tri vch 0 (khng) ca thc ph.
i: vch th i trn thc ph trng vi vch bt k trn thc chnh.
c: vi sai ca thc gi tr mt vch chia trn thc ph
V d 1: c kt qu o trn hnh 6.2
L = m + i.c
= 22 + (5 x 0,1) = 22,5 mm
2. Dng c o kiu Panme

2.1. Cng dng, phn loi
Panme l loi dng c o kch thc di c chnh xc cao hn thc cp.
Kh nng o c n 0,01mm ( loi c bit n 0,001 mm).
C 3 loi panme chnh:
Hnh 6.4a Panme o ngoi Hnh 6.4b Panme o trong
Panme o ngoi hnh 6.2: o cc kch thc chiu di, chiu rng, dy, ng
knh ngoi.
Panme o trong hnh 6.3: o cc kch thc ng knh l, chiu rng rnh.
m rng phm vi o, mi Panme km theo nhng trc ni di c chiu di khc nhau. Mt
Panme o trong c th o nhiu kch thc: 75175, 75600, 1501250mm
Trang 67
Panme o su hnh 6.4: o chiu su cc rnh, l bc, bc thang
2.2.Cu to
Panme c cu to da trn nguyn l chuyn ng ca ren vt v ai c, trong
bin chuyn ng quay ca tay quay thnh chuyn ng tnh tin ca u o di ng hnh
6.5. Cui u o di ng c ren vt chnh xc (vi bc p=0,5mm) n khp vi ai c n
hi c gn c nh bn trong mt ng tr. Trn ng tr c khc thc chnh vi gi tr
mi vch chia l 0,5mm. Phn cn ca ng quay c khc 50 vch chia u theo chu vi. Gi
tr vch chia trn thc ph l 0,05mm
m bo chnh xc Panme, chiu di phn ren vt trong c cu truyn ng
thng l 25mm nhm gim sai s tch lu bc ren trong qu trnh ch to.
2.3. Cch c
Kt qu o cng gm 2 phn v c xc nh nh th cp:
L= m + i.c
Trong
m: s vch trn thc chnh bn tri ca ng quay.
i: vch th i trn thc ph trng vi ng chun trn ng c nh.
c: gi tr mt vch chia trn thc ph (c=0,05mm)
V d: c kt qu o trn hnh 6.6
L=16+7.0.05
Hnh 6.6
3. ng h so
ng h so hnh 6.7 l mt loi dng c o c mt s, c s dng rng ri trong
sn xut, c cng dng:
Dng kim tra hng lot kch thc chi tit bng
phng php o so snh.
Kim tra sai lch v hnh dng ca b mt v sai
lch v v tr tng quan gia cc b mt trn chi tit.
Dng iu chnh my, g.
ng h so gm cc loi: ng h so dng n, ng
h so dng bnh rng , ng h so dng trc vt, ng h so
dng l xo. y ch trnh by nguyn l hot ng ng h
so dng n hnh 6.8
S thay i kch thc chi tit o lm thanh o 1 mang
dao 2 dch chuyn ln xung. Khi n 3 s quay quanh dao
c nh 4 v lm cho kim ch th 5 quay theo. L xo 6 c tc
dng to ra lc o, gi cho u o lun tip xc vi b mt
chi tit o. L xo 7 to ra lc cng gi cho n 3, dao di ng
2 v u o 1 lun tip xc vi nhau nhm m bo truyn
ng chnh xc.
Trang 68
II. PHNG PHP O CC THNG S HNH HC TRONG CH TO MY
1. Phng php o di
o di tc l o kch thc thng nh ng knh, chiu cao, chiu di, chiu
dy
C th o di theo 3 phng php:
1.1. Phng php o mt tip im
u o tip xc vi b mt o tng im mt. T
ta cc im o, ngi ta tnh c kch thc cn o.
Ty theo cch t cc im o m cng thc tnh ton kt
qu o c khc nhau.
V d: Khi o l nh hnh 6.10 , ngi ta kp chi tit
o ln bn o, u o bi gn trn thn trt ca my o ln
lt tip xc ti A v B. Ti A, B, ta c c trn my ta
im tip xc xA v xB
D=xA xB +d
Vi d l ng knh bi
1.2. Phng php o hai tip im

u o tip xc vi b mt chi tit o t nht 2 im
nm trn phng bin thin ca kch thc o.
Nh hnh 6.11, MC l mt chun gn vi bn o,
M l mt o gn vi u o ng. Chi tit o tip xc vi
MC v M ti hai im A, B. ll l phng bin thin ca
kch thc o. php o c chnh xc, yu cu M
phi song song vi MC v vung gc vi ll
gim sai s php o do mt chun khng song
song vi mt o, ngi ta b tr thm im t ph C nhm
lm cho tip im o n nh.
1.3. Phng php o ba tip im
Dng c o tip xc vi b mt chi tit o trn 3 im, c 2 im khng nm trn
phng bin thin ca kch thc o hnh 6.12
Phng php o 3 tip im buc phi so snh vi mu o:
2h
D = D0 +
1
1

sin
2
Trong :
h : chuyn v u o so vi
im chnh 0
: gc V
Du + khi o theo s a,
du tr khi o theo s b
2. Phng php o gc
2.1. Phng php o trc tip gc
Trang 69
Hnh 6.13 l s
nguyn l o gc da trn
nguyn l h ta c cc.
Mt chun OX0 gn vi bng
chia o, mt o OX quay
quanh tm O trng tm bng
chia.
Khi o, mt chun v mt o kp ly gc cn o. Mt o OX ni vi c cu ch th ra
tr s gc o. Thc o gc thng dng c dng nh hnh 6.14
2.2. Phng php o gin tip kch thc gc
Hnh 6.15 gii
thiu phng php o
gc ca l cn bng bi
cu. Khi th ln lt hai
vin bi c ng knh d1,
d2 vo l, o c cao
tng ng h1, h2 v c
th tnh c:
O2 I
tg =
O1O 2
d 2 d1
2 1
hay tg = =
d d1 2 h2 h1 1
h2 h1 2
2 d 2 d1
T tnh c gc
Hnh 6.16 m t phng php o gc rnh mang c bng con ln
Phng php ny da trn mi quan h gia di v gc trong tam gic.
3. Phng php o cc thng s sai s hnh dng
3.1. Phng php o khng trn
khng trn hay mo c cc dng nh trnh by chng 3 v c o theo
cc cch sau hnh 6.17a, b, c, d
S a: Kt qu o s phn nh lun c khng ng tm ca b mt o vi tm
quay ca n.
S b: S dng i vi chi tit di, c 2 l chng tm, kt qu o phn nh c sai
s ng tm ca b mt o vi 2 l chng tm ca n.
S c: Chi tit g t km n nh v cn c lc p chi tit vo cc chun t.
S d: Kh nng n nh ca chi tit cao hn nhng thao tc kh khn hn.
Khi o, ta phi xoay chi tit i ton vng, lm tn hi b mt phng tin o, nht l
khi chi tit c bng b mt khng cao. C th khc phc iu ny bng cch ch o chi
tit trng thi tnh ti mt vi v tr, 00, 900 ..hoc 00, 600, 1200 ..hoc 00, 450, 900 ...
Trang 70
3.2. Phng php o khng tr

3.2.1. o cn
cn c xc nh thng qua vic o ng knh ti hai tit din A A, B B
cch nhau chiu di chun L hnh 6.18, cch ny c nng sut thp, ch dng khi s lng
chi tit o t.
3.2.2. o phnh tht

phnh tht c xc nh bng vic o ng knh ti hai tit din bin v mt
tit din gia hnh 6.19
3.2.3. o cong trc

Trang 71
Cn t v tr chuyn i o hp l, thng thng l t gia trc, v ni tr s
cong t gi tr ln nht. Khi chi tit c tit din cong t bin th ni c cong ln
nht v cng l ni t chuyn i o.
3.3. Phng php o khng thng
Dng thc kim: p trc tip
thc kim vo b mt kim tra v nh gi
thng qua khe h nh sng gia b mt
kim tra v thc.
Dng ng h so: o
khng thng ca ng thng thc AB,
ngi ta t chi tit ln g iu chnh hnh
6.21. Trc ht iu chnh cho AB//MC
bng cch chnh x A = x B , sau dch ng
h so t A n B, = x max x min
3.4. Phng php o khng phng
Dng bt mu: Dch chuyn b mt cn kim tra ln b mt lm vic ca bn mp
c bi mt lp mng bt mu, s lng vt bt mu trn b mt kim
tra phn nh phng, s lng vt cng nhiu, phng cng cao.
Dng thc kim o theo cc hng khc nhau trn b mt kim tra
Dng ng h so r lin tc trn b
mt cn o A. lch ca kim ch th cc
v tr kim tra cho ta gi tr phng. loi
tr nh hng phng ca mt B, song
song ca mt A so vi mt B, chi tit c
t ln g iu chnh hnh 6.22.
4. Phng php o cc thng s sai s v tr

4.1. o khng song song
4.1.1. o khng song song gia 2 mt phng hnh 6.23
S a: S dng khi mt chun A ln t ng h so.
S b: S dng khi mt chun A nh, phi s dng g iu chnh chnh A
song song vi bn mp.
4.1.2. o khng song song gia ng tm vi mt phng

Thng chn mt phng lm chun kim tra l
Nu l nh, dng trc lp vo b mt l kim tra hnh 6.24a
Khi l kh ln, khng dng trc lp qu ln v nng n th phi dng thm bc
lt hnh 6.24b
Trang 72
Khi l ln, a chuyn i o vo r trc tip
4.1.3. o khng song song gia 2 ng tm hnh 6.25

S ny o khng song song ca c
bin trc khuu vi hai c trc chnh. Hai c trc
chnh nh tm trn hai khi V ngn c tm V
song song vi MC, u o r trn mt tr c bin
theo MC, sai lch khi r sut chiu di c bin
cho ta khng song song ca c bin so vi c
trc chnh.
4.2. o khng vung gc
Hnh 6.26a o khng vung gc gia 2 mt phng.

Hnh 6.26b o khng vung gc gia ng tm v mt phng.
4.3. o khng ng tm
Tm ca mt b mt l ng tm cc im tng ng trn b mt, ni cch khc
ng tm chnh l trc i xng ca b mt. Do , cc trc c tit din tam gic, t gic,
a gic u hoc c tit din trn u c th tn ti khi nim ng tm.
Hnh 6.27 l s o ng tm ca 2 vu khp ly hp. Trc ht cn kim tra

ng tm gia A v B, C v D
Trang 73
x1B + x 2 B x + x2 A
B/ A = 1A
2 2
x1C + x 2C x + x2 D
C / D = 1D
2 2
B / A , C / D rt nh so vi ng tm gia B v C, do :
x1B + x 2 B x1C + x 2C
B/C =
2 2
Khi mt trong hai yu t o ng tm c th quay quanh tm, ta dng s o
o thay v o ng tm, s o s n gin hn, kt qu o chnh xc hn, ch s o
c l o bng hai ln ng tm.
Hnh 2.28 l s o ng tm ca 2 l A v B. Bin tm l thnh tm trc nh

hai trc chun A v B. Trc chun A mang h o quay quanh tm A. u o r lin tc trn
mt tit din vung gc vi trc B. Sau mt vng quay, gi tr ln nht v nh nht c
c l sai lch khong cch ln nht v nh nht t cc im trn tit din o trc B vi
tm quay, l o hng tm gia hai trc, bng hai ln ng tm.
x max x min
=
2
4.4. o o
o hng knh hnh 2.29
- Hnh 2.29a: Kim tra o hng knh gia 2 mt tr ngoi trn 2 khi V ngn.
- Hnh 2.29b: Kim tra o hng knh gia mt tr ngoi v trong bng trc g
cn c cn rt nh v mang chi tit cng quay.
o mt mt hnh 2.30: Khi nim o mt mt ch tn ti khi chi tit

quay quanh trc ca n. Ch tiu ny cn o khi mt mt chi tit l mt mt lm vic v
trong qu trnh lm vic chi tit quay quanh trc ca n. S d c o mt mt v mt mt
khng vung gc vi trc quay ca chi tit. Tr s o mt mt phn nh hai ln tr s
vung gc ca mt mt vi trc quay.
Trang 74
4.5. o khng giao tm

Hnh 2.31 l s o giao tm ca ng tm 2 l. Bin 2 l thnh 2 trc nh 2
trc chun bng kch thc l. Ti v tr giao nhau ca 2 l, tin hnh o cc tr s nh trn
hnh v.
khng giao tm:
x1 A + x 2 A x1B + x 2 B
B/C =
2 2
4.6. o khng i xng

o i xng thng c bin thnh o sai lch khong cch gia cc b mt hnh
2.32 l s o i xng ca hai mt bn vi tm l
= x A xB
Cu hi trc nghim:
1. m bo chnh xc ca panme, chiu di phn ren vt chnh xc thng l:
a.25mm b.50mm
c.75mm d.100mm
Trang 75
2.Vi s di y, kt qu o c trn
thc cp l:
a.10,04mm b.10,4mm
c.10,14mm d.1,4mm
3.L do chu yeu khien panme c che tao thanh nhieu c co pham vi o 0-25, 25-50, 50-
75 la:
a.e tao ieu kien thuan li cho ngi s dung.
b.e cho kch thc panme nho gon.
c.e am bao o chnh xac cao cua panme.
d.Tat ca cac yeu to tren.
4.Vi s di y, kt qu o c
trn panme l:
a.L=16,7mm
b.L=16,07mm
c.L=16,007mm
d.L=15,57mm
5.Panme l mt loi dng c o kiu c kh c chnh xc:
a.Tng ng vi thc cp.
b.Cao hn thc cp.
c.Thp hn thc cp.
d.Cao hn hoc thp hn thc cp ty tng trng hp.
6.Panme c cu to da trn nguyn tc:
a.n khp cc ca bnh rng. b.Chuyn dng ca ren vt v ai c.
c.n hi ca l xo. d.n by khng cn bng.
7.Ty vo kh nng t chnh xc m thc cp chia lm 3 loi:
a.Thc cp 1/10, 1/50, 1/100. c.Thc cp 1/10, 1/30, 1/50.
b.Thc cp 1/10, 1/20, 1/50. d.Thc cp 1/10, 1/20, 1/100.
8.So snh cc loi panme o ngoi, o trong v o su, ta thy chng ch khc nhau:
a.V hnh dng bn ngoi v cch c s trn c cu ch th.
b.V thn v m cn b phn bn trong c cu to ging nhau.
c.V cu to ca h thng truyn ng bn trong thc.
d.V cch thc o v hnh thc hin th kch thc
Trang 76
Ti liu tham kho:

- Ninh c Tn, Nguyn Th Xun By-Dung sai lp ghp v o lng k thut, Nh
xut bn gio dc - 2002.
- Trn Quc Hng Dung sai - Bi tp dung sai Trng HSPKT Khoa ch to my
(Lu hnh ni b).
Trang 77

Dung Sai Lap Ghep

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Dung Sai Lap Ghep

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Khi c qua ti liu ny, nu pht hin sai st hoc ni dung km cht lng

xin hy thng bo chng ti sa cha hoc thay th bng mt ti liu cng

Thng tin lin h:

Yahoo mail: thanhlam1910_2006@yahoo.com

Dung sai v lp ghp

Chng 1. NHNG KHI NIM C BN

1.2. KHI NIM V TNH I LN CHC NNG

1.2.1. i ln hon ton

1.2.2. i ln khng hon ton:

1.3. KHI NIM V KCH THC, SAI LCH, DUNG SAI V LP

1.3.1. Kch thc,sai lch v dung sai

1.1.1.1. Kch thc

1.1.1.2. Sai lch

i vi trc : es= dmax - d

Kch th-c danh ngha

1.1.1.3. Dung sai

Cc mi ghp s dng trong ch to my c th phn loi theo hnh

Lp ghp c di l lp ghp khi m di c bo m trong mi

Lp ghp trung gian: -Lp ghp khi m c th nhn c h cng

Theo ch dn ca ISO s dng 4 dy s u tin vi cng bi nh sau:

Chng 2. SAI LCH CC THNG S HNH HC

2.2. KHI NIM V SAI S GIA CNG

chi tit gia cng th gi tr ca mt thng s no thng khc nhau v khc

2.2.1. Sai s h thng

2.2.2. Sai s ngu nhin

2.3. QUY LUT XUT HIN KCH THC THC T TRONG CH

Tnh ph thuc gia cc gi tr s ca i lng ngu nhin v xc sut

th ng cong phn b chun

Xc sut xut hin cc kch thc x trong khong [x1,x2]

Vi xc xut nh th c ngha l trong 10.000 trng hp ch 27 trng

Qua nhng kho st v phn tch trn ta rt ra kt lun:

2.4. SAI LCH HNH DNG, V TR CA CC B MT

2.4.1. Sai lch hnh dng b mt

Trng hp c bit: van v cnh

d. tr: l khong cch ln nht t cc im ca b mt thc ti tr

. Sai lch prfin theo mt ct dc trc: l khong cch ln nht t

2.4.2. Sai lch v tr gia cc b mt

chnh Cp chnh xc kch thc

- Nhng mp m c t s gia bc mp m (p) v chiu cao mp m

Mt s nh ngha nghin cu nhm b mt

2.5.1. Cc ch tiu nh gi nhm b mt:

Chiu cao trung bnh ca cc mp m R z - gi tr trung bnh tuyt i

Chiu cao ln nht ca cc mp m Rmax - khong cch gia im

Bc trung bnh ca cc mp m theo nh S- gi tr trung bnh ca

Chiu di ta tng i ca Prphin tp

y p - chiu di ta ca Prphin c xc nh trn Prphin cch

Theo tiu chun Vit nam 2511 - 78 qui nh c 14 cp nhm b

Cc b mt cn li khng k hiu nu cng cp bng th c th k

Chng 3. DUNG SAI, LP GHP CC B MT TR

3.1.1. Quan h gia dung sai v kch thc gia cng

th ph thuc ca dung sai vo ng knh

3.1.2. Phn khong kch thc

3.1.3. n v dung sai v cp chnh xc

3.1.4. Sai lch c bn s dng trong h ISO

3.2. LP GHP CC CHI TIT HNH TR TRN

3.2.1. H thng lp ghp

b. H thng trc: nh ngha ngc li

S phn b min dung sai: nhn c cc mi ghp khc nhau

Trong mi trng hp phi s dng h l, ch s dng h trc khi cu trc

3.2.2. Chn lp ghp hnh tr trn

3.2.3. mt s v d s dng cc dng lp ghp

Mi ghp H/m c di trung bnh nh hn trng hp trc do s

3.2.4. Ghi kch thc cho chi tit v lp ghp

-0,025 +0,025 +0,025