elements. An unexpected intervention in the urban context,
And that is how we judge good architecture: midway
the abrupt combination of style elements or materials, spaces and
voids, can result in a change of perception towards a location,
a material or a motif. This creates visual narratives that connect
the actual elements of the building into a new story, or the urban
spaces into a new city.
This layeredness gives rise to beauty. In his play The Seagull,
Chekhov rightly asserts: Only that which is seriously meant can
ever be beautiful. It is not only beauty, however, that is achieved
by the creation of depth. Depth also gives unpractised viewers
the opportunity to understand an edifice and make it their own.
The multiple meanings given to the edifices based on various ref-
erences will provide occasions to interpret the building in diverse
ways. Goethe once described the quality of Mozarts The Magic
Flute as a piece that brings simple pleasure to the masses, but at
the same time reveals secret treasures to initiates. Alongside the
critics who can decipher the references to their hearts content,
the unschooled viewer also gets a chance to uncover identifying
points and then connect these to unfamiliar motifs.
In order to create good architecture, therefore, you simply have
to build. Paper architecture only seems to be the medium in which
good architecture can best find expression. Paper architecture,
like the model, can show dreams and operate on the level of
utopia. But these idealised representations cannot demonstrate
the qualities of actual architecture; they can only satisfy the pro-
fessional, appeal to a learned audience. It may create controversy
or open up new perspectives for architecture. But the genuine ex-
perience of space, material, light and sound is reserved for built
architecture. An actual provocation only happens with a building
on a site, the actual placement of materials in a new context or
the actual juxtaposition of style elements. Only when material-
ised can architecture influence the senses of both the initiates
and the masses. In other words, imagination only becomes reality
when ideas are given form and tangibility in material. This
processthe conversion of spatial representations into construct-
ible elementsis decisive in the exercise of architecture. Beauty
follows, like the good, from the conjunction of the materials and
the idea. Or as Labrouste once put it: The beauty of a monument
resides in the expression of a harmony between needs and the
means used to satisfy them. For us too, it is only by building
ourselves that we can uncover conventions in building, which we
can then adapt into satisfying means in new projects. In this way
a tangible object is built out of the abstraction of the design.
The difference between the hut that we build and the struc-
tures the farmer builds can be found in the way in which we bring
together different stories from a wealth of references in order
to influence the perception of both visitor and designer. On the
other hand, it is precisely the actual building of these ideas that is
the basis of the difference with paper architecture or the world of
46
the arts.
between the common sense of the farmer and the freedom of
the artist.
Just as Karel van Manders didactic poem must be set aside
in order to create good paintings, good architecture emerges
when one studies the rules and then discards them. At that
point one must progress to the experiment, the creation and
the experience of architecture. Who knows, a false note may be
sung, or a clashing colour used. Without this experimentation,
however, there is no good architecture: architecture that makes
one stop and gaze in wonder.
1 voor de Nederlandse Letteren,
For more information, http://www.dbnl.org/tekst/mand001schi01_01/
see www.stichtingherbergen.nl. (accessed 15 October 2012).
2 Translation: Pierre Bouvier
Karel van Mander, Den grondt der edel vry
schilder-const, Stichting Digitale Bibliotheek
SI M PLY GOOD
BA RT V ERSCH A FFEL
Good architecture isnt rare; it is architecture that does what
its supposed to do. Form, construction, soundness of execution
remain secondary in these matters. What a building looks like
isnt that relevant, and it is only (very) important for different
reasons. Certainly, a building should also and always bein
some senseuseful, and it should always be able to harbour a
programme. That is, however, not that difficult, because human
beings are intelligent creatures that adapt easily, and that can
use everything. An easier usage does not necessarily imply a
better building. What is more important than all these things
is that architecture also means somethingis meaningful and
valuable at the same time because it creates clarity.
Indeed: what and who we are is rather unclear and it is
hard to define, and a lot of the things we think we know are
uncertain. We use words and language; we make schemes and
worldviews to apply distinctions, to name needs and desires,
to gain insight into the world, and to situate ourselves. With the
aid of concepts and metaphors we can articulate very finely,
we can identify feelings and thoughts, like melancholy and
nostalgia, and connect them with a piece of music or a movie.
But words and images always remain mental means. The differ-
ences they install are more like auxiliaries to look at reality or
to construct an environment, rather than means to grasp real
47
specificity. They have the indistinctness of everything that is
mental. Architecture, howevera building or a represented
spaceis in itself, as a medium, not subtle at all. It is a language
made of few words, but it has the power of clarity and it has a
very high level of reality.
Architecture always separates, in many different ways, inside
and outside, and often also up and downand it does so literally.
It articulates a division of spaces and of the world. All this
forces life inside of this architecture to deal with previous
decisions, and to clash with clarity and resistance. In essence,
these decisions do not mean a lot. The articulation of a threshold,
a wide door or the height of a room do not deal unambiguously
with human relationships or with the causes and the care of
life. One can live life as one likes it in one room, but also in four
rooms; in a house with big walls and small windows but also in
a house with glass walls. An articulated space can, however,
offer grip. It allows meanings to coincide with architecture,
and therefore makes them real.
Architecture, the different kinds of faades, the specific
spatial articulation, the materials and colours, the way in which
light enters a space: they all becometo use a psychoanalyti-
cal termoverdetermined. For example: in abstract space or in
the wilderness, here and there are only little described and
relatively undetermined. In a building, however, herethis
room, this cornerand therethe room on the other side of the
door or the window or the thresholdare very clear. Being near
and apart, saying goodbye and leavingall becomes clear and
obvious by means of rooms and walls and doors. The figurative
differences between high and low, or the differences between
cooking and eating, sleeping and washing, or between private
and public, become precise thanks to architecture, and they are
imposed as reality.
At the same time, architecture does not simply dissolve in
the meanings it carries. It never becomes text. And it never
matches life closely enough that one can forget about it, like
glasses or a jacket that fits well. A cocoon is not architecture.
It never becomes a pure instrument, completely subservient
to one action. It always remains something that exists in itself,
more or less. It therefore confines everything that human beings
think up and experience. And precisely because of this it makes
their reality larger than their interior world or their environ-
ment. Therefore: architecture is good when iteach building
in its own mannerdoes what it has to do: permits and carries
the occupation with meanings and the strengthening of life,
at the same time detaching itself from theseuntil, by doing
so, it becomes an event all by itself.
The most important, or at least the most valuable articula-
tion that architecture can bear, is without a doubt the distinc-
tion, and the involvement, of the private and the public.
48
Political societies, contrary to tribal communities, assume that
man not only cherishes his self-interest, or only wants to take
care of the people or the concerns he knows and feels connected
to on a personal level. The political human being realises
that there are others with whom one lives together without
being personally connected, and that there are causes that are
important on a general level. It is crucial that this difference
is set on the world. Dwelling, even living together, is indeed
something different than sharing public space and participating
in public life. Good public architecture is therefore architec-
ture that, with architectural means, differs in such a way from
houses, that one realises immediately that there is more than
the nest, that there exists a space and a world where one is not
at home, but where one can take part in something larger and
worthier than individual life and personal interests.
The most specific, and probably the most important way in
which architecture can generate difference is by articulating
time that is to say: by bearing and at the same time confining
the small events and the rhythm of daily life. This does not
mean that good architecture is always durablecertainly not
in the economic or ecological meaning of the word. There is
indeed always something like ephemeral or festive architecture
that creates a setting or makes images and by doing so freezes
the time of life for a while, just like poetry unties itself from
the ordinary. The unforgettable poetic image that exists out
of time, and is evoked through architecture, is absolutely
essential, but it is at the same time, and for obvious reasons,
exceptional, and always inimitable.
More basal for what architecture might do is the prosaic
duration: not being in the service of a programme but never-
theless permitting it; producing indifference towards who lives
where exactly or who pays for what; attaching minor impor-
tance to flags and inscriptions; and being made so firmly that
the building lasts longer than a human life. Surely, architecture
may, more than the other arts, not only make what is public more
independent and even opposed to what is private; simply by
enduring it can also impose the harsh but nonetheless consola-
tory awareness thatno matter how unimaginablethe death
of one human being, even ones own death, is not the end of
the world.
Translation: Christophe Van Gerrewey
49
1 voor de Nederlandse Letteren,
Zie voor meer informatie: http://www.dbnl.org/tekst/
www.stichtingherbergen.nl. mand001schi01_01/
(geraadpleegd 15 oktober 2012).
2 De architectuur daarentegeneen gebouw of een voorgestelde
Karel van Mander, Den grondt der edel vry
schilder-const, Stichting Digitale Bibliotheek
GEWOON GOED
BA RT V ERSCH A FFEL
Goede architectuur is niet zeldzaam; het is architectuur die doet
wat ze moet doen. De vorm, de constructie, de degelijkheid van
uitvoering is daarbij secundair. Hoe een gebouw oogt is niet erg
relevant, en het is enkel om andere redenen (zeer) belangrijk.
Zeker, wat een gebouw steeds ook moet doen is op een of andere
manier bruikbaar zijn, en een programma kunnen dragen.
Dat is echter niet bijzonder moeilijk, omdat mensen intelligente
wezens zijn die zich gemakkelijk aanpassen, en alles kunnen
gebruiken. En meer gebruiksgemak betekent alleszins niet per
se beter. Belangrijker dan dit alles is dat architectuur ook nog
iets betekenttegelijk zinvol en waardevol isdoordat ze duide-
lijkheid schept.
Immers: wat en wie we zelf zijn is nogal onduidelijk en
moeilijk te zeggen, en veel van wat we menen te weten is
onzeker. We gebruiken woorden en taal, we maken schemas en
wereldbeelden om onderscheid aan te brengen, om noden en ver-
langens te benoemen, om zicht te krijgen op de wereld,
en om onszelf te situeren. Met behulp van begrippen en
metaforen kunnen we zeer fijn articuleren, we kunnen gevoelens
en gedachten identificeren, zoals melancholie en nostalgie,
en hen verbinden met een muziekfragment of een film. Maar
woorden en beelden blijven mentale middelen. De verschil-
len die ze aanbrengen lijken eerder hulpmiddelen om naar de
126
werkelijkheid te kijken, of om een leefwereld te construeren,
dan middelen om rele bepaaldheid te vatten. Ze hebben de
onduidelijkheid en vluchtigheid van alles wat mentaal is.
ruimteis op zichzelf genomen een zeer weinig subtiel medium.
Ze is een taal gemaakt van weinig woorden, maar ze heeft wel
de kracht van de duidelijkheid n ze heeft een bijzonder hoog
werkelijkheidsgehalte.
De architectuur haalt steeds, op veel verschillende manieren,
binnen en buiten, en dikwijls ook boven en beneden letterlijk
uit elkaar. Ze articuleert een verdeling van ruimten en van de
wereld. Dat maakt dat het leven dat zich binnen die architectuur
afspeelt, te maken krijgt met al genomen beslissingen, en zo op
duidelijkheid en weerstand botst. In essentie betekenen die be-
slissingen nog niet erg veel. Het benadrukken van een drempel,
een brede deur of de hoogte van een kamer gaan immers niet
eenduidig over menselijke verhoudingen, of de zaken en de
zorg van het leven. Men kan zijn leven leven zoals men het wil
in n kamer, maar evenzeer in vier kamers; in een huis met
dikke muren en kleine ramen maar evenzeer in een woning met
glaswanden. Een gearticuleerde ruimte kan echter wel houvast
bieden. Ze laat toe dat betekenissen samenvallen met architec-
tuur en maakt ze zo werkelijk.
De architectuur, de verschillende soorten gevels, de
ruimtelijke articulatie, de materialen en kleuren, de manier
waarop het licht in een ruimte binnenvalt, worden danmet
een psychoanalytische termovergedetermineerd. Zo zijn bij-
voorbeeld in de abstracte ruimte of in de wildernis hier
en daar weinig omschreven en relatief onbepaald. In een
gebouw echter zijn hier (deze kamer, deze hoek) en daar
(de kamer aan de andere kant van de deur of het raam of over
de drempel) wel duidelijk. Nabij en gescheiden zijn, afscheid
nemen en weggaan, worden klaar en duidelijk door middel van
kamers en muren en deuren. De figuurlijke verschillen tussen
hoog en laag, of de verschillen tussen koken en eten, slapen
en wassen, of tussen het private en het publieke, worden met
behulp van architectuur precies, en ze worden opgedrongen als
werkelijkheid.
Tegelijkertijd lost de architectuur nooit zomaar op in de
betekenissen die ze draagt. Ze wordt nooit tekst. En ze past
nooit zo precies bij het leven dat men haar vergeet, zoals een
bril of een jas die goed zit. Een cocon is geen architectuur. Ze
wordt nooit een zuiver instrument, geheel dienstbaar aan n
handeling. Ze blijft altijd ook iets dat min of meer op zichzelf
bestaat. Ze begrenst daardoor alles wat mensen bedenken en
beleven. En net daardoor maakt ze hun werkelijkheid groter
dan hun binnenwereld of leefwereld. Daarom: architectuur
is goed wanneer zeelk gebouw op zijn manierdoet wat
ze moet doen: tegelijk de bezetting met betekenissen toelaten
127
 C R E D ITS / COLO FON
en dragen, en zo het leven versterken, en er zich tegelijk van Independent Peer-Reviewed Journal for
Architecture, published by nai010
losmaken, tot ze zo zelf een gebeurtenis wordt. publishers for the OASE Foundation
De belangrijkste, of althans meest waardevolle articula- Onafhankelijk Peer-Reviewed
architectuurtijdschrift, uitgegeven door
tie die de architectuur kan dragen is zeker het onderscheiden, nai010 uitgevers voor de stichting OASE
en het op elkaar betrekken, van het private en het publieke. nai010 publishers / uitgevers
Politieke samenlevingen gaan er, anders dan tribale gemeen- Tel +31 (0)10 2010133
Fax +31 (0)10 2010130
schappen, vanuit dat de mens niet enkel zijn eigenbelang info@nai010.com
www.nai010.com
koestert, of alleen maar zorg wil dragen voor de mensen of de www.oasejournal.nl
belangen die hij kent en zich persoonlijk mee verbonden weet. ISSN XXXX XXXX
De politieke mens beseft ook dat er anderen zijn met wie men ISBN 978-94-6208-015-7
samenleeft en persoonlijk niet verbonden is, en dat er zaken zijn OA S E
p/a DLaine Camp
die algemeen belangrijk zijn. Het is cruciaal dat dit verschil Prins Frederik Hendrikstraat 107
3051 ER Rotterdam
in de wereld wordt uitgezet. Immers: wonen, zelfs samenwonen, The Netherlands
is iets anders dan de publieke ruimte delen en deelnemen aan E D ITO R S / R E DAC TI E
het publieke leven. Goede publieke architectuur is daarom Tom Avermaete, David de Bruijn,
Job Floris, Christophe Van Gerrewey,
architectuur die, met architecturale middelen, zo verschilt van Christoph Grafe, Michiel Dehaene,
Klaske Havik, Anne Holtrop,
woningen, dat men onmiddellijk beseft dat er mr is dan Bruno Notteboom, Vronique Patteeuw, Hans houders van CJP. Abonnementen worden
Teerds, Gus Tielens, Tom Vandeputte
het nest, dat er een ruimte en een wereld bestaat waar men
niet thuis is, maar wel kan deelnemen aan iets dat groter en E D ITOR S O F TH IS IS S U E /
K E R N R E DAC TI E
waardiger is dan het eigen leven en de eigen interesses. Vronique Patteeuw, Hans Teerds,
Christophe Van Gerrewey
M ANAG ING E D ITO R /
De meest specifieke, en allicht belangrijkste manier waarop ar- R E DAC TI E S E C R E TAR IS
chitectuur verschil kan dragen, is door de tijd te articulerendat DLaine Camp
wil zeggen: door de kleine gebeurtenissen en het ritme van het AC A D E M I C E D ITO R /
W E TE NS C HAPPE LIJ K R E DAC TE U R
dagelijks leven tegelijk te dragen en te begrenzen. Dat houdt niet Vronique Patteeuw
in dat goede architectuur steeds duurzaam iszeker niet in de M E M B E R S O F TH E BOAR D /
B E S TUU R S LE D E N
economische of ecologische betekenis. Er is immers ook efemere Simon Franke, Henk Hanekamp,
architectuur en feestarchitectuur, die een omgeving schept of Klaske Havik, Dirk De Meyer,
Jaap van Rijs, Max Risselada,
beelden creert en zo de tijd van het leven even stilzet, zoals Marcel Smets, Enno Zuidema
pozie zich losmaakt uit het gewone. De buitentijdelijkheid van A S SO C IATE D U N IVE R S ITI E S /
GE ASSOCIE E RDE UNIVE RSITE ITE N
het onvergetelijke potische beeld, opgeroepen door architec- Geassocieerde universiteiten
Technische Universiteit Delft
tuur, is absoluut essentieel, maar het is tegelijkertijd om begrij- Technische Universiteit Eindhoven
pelijke redenen uitzonderlijk, en steeds onnavolgbaar. Katholieke Universiteit Leuven
Universiteit Gent
Basaler voor wat de architectuur vermag is de prozasche AC A D E M I C BOAR D /
duur: niet in dienst staan van een programma, maar het wel W E TE NS C HAPPE LIJ K CO M IT
Umberto Barbieri
toelaten; onverschilligheid opbrengen voor wie precies waar Christine Boyer
woont of waarvoor betaalt; weinig belang hechten aan vlaggen Maristella Casciato
Bernard Colenbrander
en opschriften; en verder zo stevig gemaakt zijn dat het gebouw Adrian Forty
Philip Goad
langer duurt dan een leven. De architectuur vermag immers, Andr Loeckx
Michael Mller
meer dan de andere kunsten, niet enkel het publieke te verzelf- Bart Verschaffel
standigen en tegen te stellen aan het private, maar door te duren D R AW INGS / TE K E N ING E N
ook het harde, toch troostende besef op te dringen dathoe Eva Le Roi
onvoorstelbaar ookde dood van n mens, zelfs de eigen dood, D E S I G N / VO R M G E VIN G
Karel Martens & Valentijn Goethals,
niet het einde van de wereld is. Werkplaats Typografie, Arnhem
COPY E D ITING / TE KS TR E DAC TI E
DLaine Camp
PR INTING / D RU K
NOG INVULLEN
PAPE R / PAPI E R
NOG INVULLEN
PRO D U C TION /
PRO D U C TI E LE I D ING
Mehgan Bakhuizen & Barbera van Kooij,
nai010 publishers, Rotterdam
128
PUBLIS H E R / U ITG E VE R KCAP
Eelco van Welie, nai010 publishers,
Rotterdam
Rotterdam
www.kcap.nl
S U B S C R IP TIONS AN D Mecanoo architecten b.v.
A D M IN IS TR ATION / Delft
ABONN E M E NTE NA D M IN IS TR ATI E www.mecanoo.nl
Abonnementenland
P.O. Box 20 MVRDV
1910 AA Uitgeest
the Netherlands
Rotterdam
www.mvrdv.nl
Tel +31 (0)900 ABOLAND
(0900-2265263 - 0,10 p/m) Neutelings Riedijk Architecten
Fax +31 (0)251 310405 Rotterdam
www.aboland.nl www.neutelings-riedijk.com
S U B S C R IP TIONS /
ABONN E M E NTE N
Palmbout-Urban Landscapes
Stedenbouwkundigen bv
OASE is published three times a year.
For subscriptions please contact the
Rotterdam
www.palmbout.nl
administration. You can fill in the card
included in this issue or subscribe by email,
Powerhouse-company
info@nai010.com. Subscriptions are renewed Architecture-Urbanism-Research
automatically. If you wish to cancel, please Rotterdam Kopenhagen
inform the administration in writing 4 weeks www.powerhouse-company.com
before the end of the subscription period.
Prices are subject to change. Rijnboutt
OASE verschijnt drie keer per jaar. Recht
architectuur-stedenbouw-
landschap-strategie
op reductie hebben: studenten aan Amsterdam
universiteiten en academies van bouwkunst, www.rijnboutt.nl
stilzwijgend verlengd. Opzeggingen SVP Architectuur en Stedenbouw
(uitsluitend schriftelijk) dienen 4 weken voor Amersfoort
afloop van de abonnementsperiode in het
bezit te zijn van de administratie.
www.svp-svp.nl
Prijswijzigingen voorbehouden.
ABON N E M E NTE N IN N E D E R L AN D
E N B E LG I
particulieren 55
instellingen
studenten
80
40
S U B S C R IP TIONS IN E U ROPE /
ABONN E M E NTE N IN E UROPA
individuals: 65
organisations: 85
students: 50
SUBSCRIPTIONS OUTSIDE EUROPE /
ABONN E M E NTE N BU ITE N E UROPA
Individuals, organisations, students 95
This publication was made possible by the
financial support of/
Creative Industries Fund NL, Rotterdam
Deze publicatie is mede tot stand
gekomen met financile steun van
Stimuleringsfonds Creatieve Industrie,
Rotterdam
S P ONSO R S / D ONATE UR S
Bovenbouw Architectuur
Antwerpen
www.bovenbouw.be
DaF architecten
Rotterdam
www.daf.luna.nl
diederendirrix
Eindhoven
www.diederendirrix.nl
Enno Zuidema Stedebouw
Rotterdam
www.ezstedebouw.nl
Geurst & Schulze architecten
Den Haag
www.geurst-schulze.nl
H+N+S Landschapsarchitecten
Utrecht
www.hnsland.nl
129