Professional Documents
Culture Documents
circulobakhtiniano
ABRIL12,20137:42AM
OPLURILINGUISMONOROMANCE
textodeUrbanoCavalcanteFilho
OsegundoencontrodosubgrupodepesquisadaTeoriaBakhtiniana,ocorridoem08/04/2013,sobacoordenaodaProfSheilaGrillo,teve
comoobjetodeestudoediscussoa3partedoensaioOdiscursonoromance,deMikhailBakhtin.
AdiscussoteminciocomafaladeUrbanopontuando,apoiadonaspalavrasdeFaraco(2003)que,paraoCrculodeBakhtin,qualquerpalavra
(qualquerenunciadoconcreto)encontraoobjetoaquesereferejrecobertodequalificaes,envoltoporumaatmosferasocialdediscursos,por
umaespciedeauraheterogltica.(Curiosamente,percebeusequeheteroglossia,termodoinglsutilizadoporFaracoparasereferir
pluralidadediscursiva,aoplurilinguismobakhtiniano,noseencontradicionarizadoemportugus).
Nessaterceirapartedoensaio,intituladaOplurilinguismonoromance,vemtonaumdosconceitosmaissignificativosdateoriabakhtiniana:o
plurilinguismo,definidoporBakhtincomoodiscursodeoutremnalinguagemdeoutrem(2010,p.127).Urbanopropeentoqueadiscusso
dessaunidadedoensaio,apartirdesualeitura,sejafeitaapartirde3partesqueelejulgoufundamentais,equepoderiamserassimdivididase
subintituladas:1)Anlisedosprocedimentosplurilingusticosnoromancehumorstico,2)Introduoeutilizaoestilsticadoplurilinguismoe
3)Abivocalidadedodiscursoliterrio.
1.Aanlisedosprocedimentosplurilingusticosnoromancehumorstico
Considerandoadiversidadedaslinguagensdomundoeasvariadasformasqueoplurilinguismoseapresentanaprosaliterria(oromance),
Bakhtin,nessaprimeirapartedotexto,elegeoromancedotipohumorstico(apresentandocomorepresentantesHenryFielding,Laurence
Sterne,CharlesDickens(ingleses),TheodorVonHippeleJeanPaul(alemes))paraanalisarformastpicasefundamentaisdeaparecimentodo
plurilinguismonoromance.Entomostra,apartirdaanlisedealgunstrechosdoromanceLittleDorritdeCharlesDickens(1891),asmaneiras
comooautormanipulaasvozes(formadissimulada,formaaberta,motivadapseudoobjetivamente,construeshbridasetc.),ondesepossvel
percebernacomposiosinttica,porexemplo,doistons,doisestilos,duaslinguagens,duasperspectivassemnticaseaxiolgicasdistintas,
sem,necessariamente,apresentarnenhumafronteiraformalqueidentifiqueainserodevozesnodiscurso.Intipontua,apartirdesua
experincialeitoradeDickens,comoaironia,ohumor,apardia,essasoutrasvozes,essesoutrostons,sobemmarcanteseperceptviesno
romancedoautoringls.
https://circulobakhtiniano.wordpress.com/2013/04/12/oplurilinguismonoromance/ 1/5
2017105 OPLURILINGUISMONOROMANCE|circulobakhtiniano
2.Introduoeutilizaoestilsticadoplurilinguismo
Nessesegundomomentodotexto,otericorussosalientaqueaintroduodasdiversaslinguagenscomsuasperspectivassocioideolgico
verbaisdsedeformaimpessoalporpartedoautor,masquerealizamarefraodassuasintenes.Ouseja,tantonoobjetodanarrao
quantononarrador,oautorserealizaerealizaoseupontodevista,envoltodequalificaoesuatonalidadesemnticoaxiolgica.
LuizRosalvoproblematizaesseponto,destacandoaimportnciaeanecessidadedodomniodedispositivosanalticosporpartedo
leitor/pesquisadorparaapercepodessesdoismomentosdanarrao:oplanodonarrador,comsuaperspectivaexpressivaesemnticoobjetal,
eoplanodoautorquefalademodorefratadonessanarrao.Eessapercepodosegundoplanoquepermitequesetenhaacompreensoda
obracomoumtodo.SheilaeElisedestacamtambm,apartirdeexemplosdaobradostoievskianas,queacompreensodaobraeapercepo
dessesegundoplanospossvelseoleitortiverconhecimentotambmdocontextosciohistricodapocaedascondiesdeproduodo
autor,bemcomodavisodemundovigentenoperodo,entreoutroselementos.
Odiscursodaspersonagensaoutraformadeintroduoeorganizaodoplurilinguismonoromance.Issosignificadizerqueasrefraesdas
intenesdoautortambmsedopelaspalavrasdospersonagensnoromanceque,emborapossuamautonomiasemnticoverbaleperspectiva
prpria,acabamporsetornarasegundalinguagem/vozdoautor.Comisso,Bakhtinexemplifica,atravsdealgunsexemplosdasobrasPaise
FilhoseTerraVirgemdeTurguniev,comooplurilinguismosocialintroduzidotantonosdiscursosdiretosdapersonagenscomonodiscursodo
autor,aoredordospersonagens.
Aterceiraeltimaformadeutilizao,consideradaporBakhtincomoumadasformasmaisimportantesdaintroduoeorganizaodo
plurilinguismonoromanceadosgnerosintercalados,referindoseaofatodeserpossvelintroduzir,noromance,linguagensqueestratificam
aunidadelingusticaeaprofundamdemodonovoasuamultiplicidade.Emoutraspalavras,qualqueroutrogneropodeserintroduzidono
romance,tantoliterrioquantoextraliterrio(aexemplodeumpoema,novelaougnerocientfico,religioso),habitualmenteconservandosua
estruturaesuaautonomiaeoriginalidadetantoestilsticaquantolingustica.Noentanto,ressaltaoestudioso,hgnerosque,aoserem
introduzidosnoromancecomoelementoestrutural,porsuaforaestilsticocomposicional,acabampordeterminaraestruturadoromancesem
suatotalidade,comoocasodaconfisso,dodirio,abiografia,acarta,entreoutros.
3.Abivocalidadedodiscursoliterrio
Finalizandooensaio,emsualtimaparte,Bakhtinratificaaideiacentraldasuareflexo,afirmandoqueoplurilinguismointroduzidono
romanceodiscursodeoutremnalinguagemdeoutrem,queservepararefrataraexpressodasintenesdoautor(p.127),ouseja,tratase
deumapalavrabivocal,jqueelaexprimeaintenodiretadapersonagemquefalaeaintenosemnticoaxiolgicarefratadadoautor.Dessa
forma,ateoriabakhtinianaencaraodiscursocomumabivocalidadequelheinerente,comosevnodiscursohumorstico,irnico,pardico,
dosgnerosintercalados.Tratasedeumdiscursointernamentedialogicizado,ondeduasvozescoexistemesecruzammultiformemente,
correlacionandosenumadialogicidadeintrnsecacaracterstica,apoiandosemutuamente,interiluminandose,contrapondoseparcialou
totalmente,parodiandose,arremedandose,polemizandoveladaouexplicitamente.
https://circulobakhtiniano.wordpress.com/2013/04/12/oplurilinguismonoromance/ 2/5
2017105 OPLURILINGUISMONOROMANCE|circulobakhtiniano
Referncias
BAKHTIN,M.Odiscursonoromance.Questesdeliteraturaeesttica.Ateoriadoromance.Trad.A.F.Fernadinietal.6.ed.SoPaulo:
Hucitec,2010.p.71210.
BAKHTIN,M.M.Slovovromane.In:BOTCHAROV,S.KOJINOV,V.V.M.M.BakhtinSobrniesotchinniit.3:teriiaromna(19301961
gg.)Moscou:Iasykislavinskikhkultur,2012.p.9179.
FARACO,C.A.Linguagemedilogo:asideiaslingusticasdeBakhtin.Curitiba:CriarEdies,2003
https://circulobakhtiniano.wordpress.com/2013/04/12/oplurilinguismonoromance/ 3/5
2017105 OPLURILINGUISMONOROMANCE|circulobakhtiniano
Anncios
$3.99
$0.99
Sharethis:
Twitter Facebook 1
Curtir
Umblogueirocurtiudisso.
https://circulobakhtiniano.wordpress.com/2013/04/12/oplurilinguismonoromance/ 4/5
2017105 OPLURILINGUISMONOROMANCE|circulobakhtiniano
Relacionado
EntendendoOdiscursono
romance:aestilsticaeas
diferenasentreodiscursopoticoe
romanesco
Com1comentrio
Terceirareuniodosubgrupode
pesquisabakhtinianadaUSPdiscute
oconceitodedestinatrio.
Discusso
Com1comentrio
https://circulobakhtiniano.wordpress.com/2013/04/12/oplurilinguismonoromance/ 5/5