Trkiyedeki Kamu Kurumlarnda Biliim Teknolojileri Ynetiimi

Sinan ayr Asm Gne Ozan Bk

cayirs@itu.edu.tr gunesa@itu.edu.tr buk@itu.edu.tr

stanbul Teknik niversitesi, Bilgi lem Daire Bakanl

zet

Gnmzde, biliim teknolojileri ynetiimi giderek nem kazanmaktadr. Bu amala

dnyada ve lkemizde zellikle finans kurumlarnda biliim teknolojileri ynetiimi COBIT,
BASEL, SOX ve benzeri erevelere dayandrlmas zorunlu klnmaktadr. Baz lkeler
tavsiye nitelii tamakla birlikte lkelerindeki tm kurumlara hitap eden genel biliim
teknolojileri ynetiim ereveleri nermektedirler. Bu almalarn amac biliim
teknolojilerinin, kurumlarn stratejilerine ve hedeflerine hizmet etmesi, bunlar
gerekletirirken tm srecin bir btn olarak ele alnmasdr. lkemizde bu ynde atlan
admlar olmakla birlikte btnsel bir yaklam henz benimsenmemi durumdadr. Bu
almada Trkiyedeki kamu kurumlarnn biliim teknolojileri ynetiim yaklamlar
incelenecektir.

Anahtar kelimeler: Biliim Teknolojileri, Ynetiim, Ynetiim erevesi

Giri dayanmaktadr. ISO 20000 BT

Biliim Teknolojilerinin ynetiimi
konusunda yaplan almalar 1980 yllara
kadar gitmektedir. lk olarak Biliim
Teknolojilerinin Servis Ynetimi (ITSM)
kavram ortaya atlmtr. Bu gr daha
ok teknoloji ve hizmet odakl bir yaklam
sergilemektedir. Bu kavram bire bir rten
bir yap ngiltere Ynetiim Ofisi (OGC)
tarafndan 1980 yllarn bandan itibaren
BT alannda yaplan en iyi almalar bir
araya getirmeyi amalayan BT Altyap
Ktphanesi (ITIL) oluturulmasyla
atlmtr [1]. 2007 ylnda nc srm kurumsal hedeflerle uyumluluk asndan
yaynlanan ITILn kapsamnda BT
hizmetleri be temel balk altnda
toplanmaktadr; hizmet stratejisi, hizmet
tasarm, hizmet geii, hizmet
operasyonlar ve devaml hizmet
gelitirme.
ITILdan daha geni bir kapsama alanna
sahip uluslararas nitelikte ISO 20000
standard 2005 ylnda yaynlanmtr [2].
Bu Standard BS15000 standardna
Hizmetlerinin Ynetimine ilikin;
hizmetlerin planlanmas ve uygulanmasn,
hizmet srelerini, ilikisel sreleri,
kontrol srelerini, zmleme srelerini
ve yaynlama srelerini tanmlamaktadr.
Biliim ve ilgili teknolojilerin hedef odakl
ynetimini kapsayan Control Objectives
for Information and Related Technlogy
(CobiT) ilk srm 1994 ylnda
yaynland. 2005 ylnda ise CobiTin 4.
srm yaynlanmtr [3]. ITILdan farkl
olarak CobiT biliim teknolojilerine
yaklamaktadr. CobiT kapsamnda biliim
teknolojilerine ilikin planlama ve
organizasyon, uygulama, hizmet verme ve
destekleme, gzlemleme ve deerlendirme
kriterleri yer almaktadr. Tm bu kriterler
biliim teknolojilerinin kurumsal hedefler
ile uyumlu almasn gvence altna
almakta, ayn zamanda bu hedeflerin
denetlenmesine imkn salamaktadr.

1
Biliim teknolojilerinin altyapsn
haberleme teknolojileri oluturmaktadr.
Bu balamda baarl bir Biliim
Teknolojileri ynetiimi iin iyi
tanmlanm bir haberleme operasyonlar
haritasna ihtiya duyulmaktadr.
Geniletilmi haberleme operasyonlar
haritas (enhanced Telecom Operations
Map - eTOM) bu amala oluturulmutur
[4]. eTOM kapsamnda haberleme hizmeti
salayan kurumlar, alma alanlaryla
ilgili i srelerini kapsayan bir ereve
niteliindedir. eTOM temel alanda
srelerin tanmlanmasn amalar;
Strateji, Altyap ve rn gelitirme hayat
dngleri, operasyonel sreler, kurumsal
ynetim sreleri.
Biliim Teknolojilerin en nemli bileeni
olan yazlmlar ayrca nem arz
etmektedir. BT endstrisinde yazlm
gelitiren kurumlarn yazlm gelitirme
srelerinin olgunluk seviyelerini lmeye
ynelik ilk alma Amerikan Savunma
Bakanlnn istei zerine Carnegie
Mellon niversitesine bal Yazlm
Mhendislii Enstits tarafndan 1986
ylnda gelitirilmeye balanm ve 1991
ylnda Capability Maturity Model (CMM)
olarak ilk defa yaynlanmtr [5]. Sz
konusun model zamanla gelitirilerek 2000
ylnda Entegre Yetenek Olgunluk Modeli
(CCMI) olarak yeniden tanmlanmtr.
CMMI kapsamnda yazlm gelitiren bir
kurum be ayr gelimilik seviyesinde
olabilir; balang, tekrarlayabilen, tanml,
ynetilen ve kendini srekli gelitiren.
Buna ek olarak yeni CMMI srmlerinde
biliim servislerinin salanmas ve
bunlarn edinimine ilikin olgunlama
seviyeleri de belirlenmi durumdadr.
Biliim Teknolojilerinin gelimesi ve
nternetin tm dnyadaki i yapma
ekillerinde olduu gibi finans sektrn
de dorudan etkilemitir. Biliim
Teknolojileri ile birok parasal ilem
gerekte paraya gerek duyulmadan sanal
olarak ilenmeye balamtr. Bu gerein
nda finans kurumlarnda i yapma
biimleri tamamen Biliim Teknolojilerine
dayal olarak gereklemeye baladktan
sonra tm bu ilemlerin denetlenebilirliini
salamak amacyla baz dzenlemelere
ihtiya duyulmutur. Finans sektrnde
Biliim Teknolojileri kaynakl olarak
oluabilecek riskleri en az indirmek
amacyla devletler tarafndan baz
ynergelere uyulmas zorunlu hale
getirilmitir. Kta Avrupasndaki devletler
BASEL I ve BASEL II standartlar zorunlu
klnrken [6], Amerika Birleik Devletleri
kendi finans kurumlarna Sarbanes-Oxley
[7] standartlar zorunlu klnmaktadr. Bu
kurallar daha ok finans arlkl olmakla
birlikte ilerinde finans kurumlarnn
Biliim faaliyetlerinin denetimine ilikin
kurallar da barndrmaktadrlar.
Aratrmann erevesi
Kurumlarda etkin Biliim Teknolojileri
ynetiimi iin gerekli idari yaplanmalarn
oluturulmas, biliim teknolojileri
srelerinin kullanlmas ve biliim
konusuyla ilgili tm paydalar arasnda
dinamik bir ibirliinin bulunmas
gerekmektedir [8]. Bu ayakl sistemin
ilk aya olan idari yaplanmalar arasnda
grev ve sorumluklarn doru bir ekilde
tanmlanmas, Biliim Teknolojilerine
ilikin kurumsal yapnn tanmlanmas,
kurumun ynetim kurulunda Biliim
Teknolojileri Yneticisi ile temsili, Biliim
Teknolojileri Strateji kurulu, Biliim
Teknolojileri Ynetim kurulu ve benzeri
yaplarn oluturulmas yatmaktadr. dari
yaplarla birlikte biliim teknolojilerinin
daha etkin ve verimli kullanmna olanak
salayan srelerin tanmlanmas
gerekmektedir. Bu sreler arasnda
Stratejik Biliim Sistemleri planlamas,
Biliim Teknolojileri Dengeli Performans
Karnesi [9], Biliim Ekonomisi, CobiT,
ITIL, eTOM, Biliim Teknolojilerinde en
iyi uygulamalar, Kritik Baar Faktrleri ve
benzeri yntemler yer almaktadr. Bir
kurum bu srelerden belli olanlar
seebilecei gibi ayn anda birden fazla
yntemi harmanlayarak kullanabilirler.
2
Etkin BT ynetiimi hedefleyen bir kurum farkl kurumlarnn BT ynetiimi
gerekli tm idari yaplanmalar konusundaki dari Yaplanmalar, Sreleri
tamamlam ve ayn zamanda uygun ve etkin bir almay ortaya koyan rapor
sreleri tanmlam olabilir. Yaplan ve belgeler incelenmitir. Bu almada
aratrmalar [10] tm bu yaplarn var kurumlarn web sayfalarnda yer alan
olmas kurumun BT ynetiimde baarl belgeler esas alnmtr. alma
olmas iin yeterli olmadn gstermitir. kapsamnda drt niversite ve drt farkl
Bu yaplarn tesinde kurumda tm ilgili kamu kurumu gz nne alnmtr. Tablo
paydalarn aktif katlm ve ibirlii ile 1de verilen sonularda en iyi durumda
gerekletirilen sre ynetimine ihtiya olanlar (***) ile, orta durumda olanlar (**)
vardr. ekil 1de bu yap zetlenmitir. ile ve temel durumda olanlar (*) ile ifade
edilmitir.

dari
Kurum Sreler Etkileim
Yaplar
U1 ** - *
U2 ** - **
U3 ** - *
U4 ** - -
K1 * - -
K2 * - -
K3 * - -
K4 * - -
ekil 1. Etkin BT Ynetiimi Tablo 1. Kurumlarn BT Ynetiimi

BT ynetiimi konusuna benzer yntemleri Bu tabloda yer alan niversitelerde ve

uygulayan kurumlar arasndaki performans kamu kurumlarnn ounda idari yap
farkllar zerinde duran almalar olarak Biliim Teknolojileri birimlerinin
yaplmtr [11]. Bu amala kurumun var olduu grnmektedir. niversitelerde
genel karll, retkenlii, mteri bu birimler belli bir karar alma
memnuniyeti ve verimlilii zerin BT kapasitesine sahip iken dier kamu
yatrmlarnn etkisi aratrlmtr. Bu kurumlarnda BT birimleri temel hizmetler
balamda etken olan BT yatrmlar dzeyinde kaldklar gzlenmitir. Bunun
yukarda bahsi geen idari yaplarn alm yadsnamaz sonucu olarak niversitelerin
olduu kararlar dorultusunda BT ounda personelin tamam kurumsal
kaynaklarnn etkin ynetimi sz sistemler zerinden elektronik
konusudur. BT kaynaklar kendi iinde iki haberlemelerini yrtrken, dier kamu
temel bileenden olumaktadr; BT birimlerinde bu hizmetin dahi yaygn
varlklar ve BT yetkinlikleri. BT varlklar olarak salanamad gzlenmitir. Hem
ile ilgili kararlar altyap, sre niversitelerde hem de kamu kurumlarnn
otomasyonu, bilgilendirme ve raporlama ynetim kurullarnda BT yetkililerine yer
hizmetleri ile stratejik kararlar verilmezken, hi birinde BT Ynetim
kapsamaktadr. BT yetkinlikleri; BT Kurulu veya BT Strateji Kuruluna
kabiliyetleri ve BT pratiklerinden rastlanmamtr. BT ynetiim
olumaktadr. srelerinden hibiri niversitelerde ve
dier kamu kurumlarnda
Yntem kullanlmamaktadr. BT sreleri
etkileimi konusunda sadece U2
Aratrmada bir nceki blmde ele alnan niversitesinde Bilgi Teknolojileri Stratejik
etkin BT ynetiimi modeline bal olarak Planna hazrlanmtr. U1de kurumsal

3
stratejik plannda BT hedefleri ve
performans leklerine rastlanmtr. Tm
bu bulgular kurumlarn web sayfalarnda
yapm olduklar ibrazlara dayanmaktadr.
Bundan dolay gerek durum ile tespit
edilen durumlar arasnda sapmalar sz
konusu olabilir.
Sonular
Tm kurumlar hedefleri dorultusunda
etkin ve retken bir almay amalarlar.
Biliim Teknolojileri, kurumun imdiki ve
gelecekteki hedeflerini elde etmede
kullanlan en nemli aralardan biri haline
gelmitir. Zamanla, kurumlarn baarlar
BT ynetiimine daha baml hale
gelmektedir. Bu yzden kurumsal
ynetiim ile BT ynetiimi kaynamak
durumndadr. Bunu baarmak isteyen
kurumlar hem doru idari yaplanmalar
oluturmal, gerekli biliim srelerini
harmanlamal ve bunlar yksek bir
etkiliim ve katlmla hayata geirmelidir.
niversitelerde ve kamu kurumlarnda bu
ynde atlan admlar olmakla birlikte
henz arzulanan dzeyde olmad
sylenebilir. niversitler yapsal olarak
kamu kurumlarndan bir adm nde
grnmelerine karn, gerek idari
yaplanmalar gerekse sreler anlamnda
eksik olduklar gzlenmitir.
Referanslar
[1] Information Technologies
Infrastructure Library (ITIL),
http://www.itil.co.uk, Aralk 2007de
ziyaret edilmitir
[2] ISO 20000, http://20000.fwtk.org,
Aralk 2007de ziyaret edilmitir
[3] Control Objectives for Infromation and
Related Technology -
http://www.isaca.org/cobit.htm, Aralk
2007de ziyaret edilmitir
[4] Enhanced Teleceom Operations Map -
eTom http://www.tmforum.org, Aralk
2007de ziyaret edilmitir
[5] Capability Maturity Model Integration -
CMMI- http://www.sei.cmu.edu/cmmi/,
Aralk 2007de ziyaret edilmitir
[6] Basel I/II http://www.bis.org, Aralk
2007de ziyaret edilmitir
[7] Sarbanes-Oxley (SOX) Regulations
http://www.sarbanes-oxley.com, Aralk
2007de ziyaret edilmitir
[8] De Haes, S., Grembergen, W., V.,
2006, Information Technology Governance
Best Practices in Belgian Organizations,
IEEE
[9] IT Governance Institute, 2004, The
Balanced Scorecard and IT Governance,
http://www.itgi.org , Aralk 2007de
ziyaret edilmitir
[10] Weill, P., Ross, J., 2002, Dont Just
Lead, Govern: Implementing Effective IT
Governance, CISR alma makalesi no.
326
[11] Aral, S., Weill, P, 2006, It Assets,
Organizational Capabilities and Firm
Performance: Do Resource Allocations and
Organizational Differences Explain
Performance Variation?, CISR alma
makalesi no. 360