4 tregime nga Jean-Paul Sartre

Kur ikn Ani

Kur ikn Ani ndjenjat e mia pr t bhen t nj natyre tjetr. Pa

dyshim, un e mohoj kt ndryshim, mtoj q e dua po aq e n t
njjtn mnyr Anin, si n astin kur ajo sht e pranishme. Mirpo,
m kot. Natyrisht, dija dhe sjelljet e prgjithshme kan mbetur t
pacnuara. E di q Ani ka at apo kt cilsi, vazhdoj t dshmoj
besim ndaj saj, bie fjala, i shkruaj pr gjithka q m ndodh; n rast
nevoje do t mbroj interesat e saj njlloj sikur ajo t qe aty. Prve
ksaj, duhet njohur ekzistenca e ndjenjave pasioni autentik:
trishtimin, melankolin, madje dhe dshprimin ku na on kjo
munges. Ngaq n t vrtet, me tepr se sa Ani ireale e
mungestare, sht pikrisht zbraztia e tashme dhe reale e jets son
qe i shkakton, bie fjala, sht vet fakti q t tilla gjeste, t ktilla
sjellje q sapo i kishim prvijuar, bien srish pa qllim, duke na ln
nj prshtypje padobie t padurueshmeAq sa kemi mundur t
besojm q imazhi i Anit do t ngjallte brenda meje, pothuajse t
njjtat ngacmime me Anin e vrtet. Mirpo, ne e dim ndrkaq q
Ani n trajtn e imazhit sht e pakrahasueshme me Anin q
prftojm prej perceptimit. Ajo ka psuar tjetrsimin e irealitetit dhe
ndjenja jon ka psuar nj tjetrsim gjegjs. Ndjenja jon sht
ndalur: Ajo nuk bhet m, mezi sa zvarritet n trajtat q ka marr
ndrkaq: n nj far mase, ajo sht br skolastike, mund ti vem
nj emr, t klasifikojm shpalimet e saj: kto shpalime nuk do ti
tejkalojn dot me prkufizimet e veta, jan t kufizuara saktsisht nga
dija q ne kemi per to. N t njjtn koh, ndjenja ka degraduar,
sepse pasuria e saj, thellsia e pashtershme q ka, rridhnin nga
objekti: kishte gjithmon m shum pr t dashur tek objekti, se

1
doja n t vrtet dhe un e dija kt Me an t nj prmbysjeje
thelbsore, tani sht ndjenja ajo q prodhon objektin e vet dhe Ani
ireale sht vetm gjegjsja e prpikt e ndjenjave t mia pr t. Prej
ktej rrjedh q ndjenja nuk sht kurr m ajo q sht. Ajo ka
tashm nj varfri t thell. M n fund, ajo ka kaluar nga pasive n
aktive: ajo luhet, gjasmohet: duhet, besohet. N do ast, ajo jepet si
nj orvatje e mundimshme pr t rilindur Anin me mish e me kocka,
sepse ndjenja e di q vetm ather do t marr srish shtatin e saj,
do t mishrohet prsri. Ca nga ca ndjenja do t skematizohet dhe
do t ngrij n trajtat e ngurta dhe gjegjrisht imazhet tona pr Anin
do t bhen t rndomta. Evoluimi normal i dijes dhe i ndjenjs
krkon q n krye t nj far kohe kjo dashuri ta humbas nuancn e
saj t mirfillt: ajo bhet dashuri n pergjithsi dhe merr trajta
arsyetore n nj far mase: tashm ajo bhet ndjenja shabllone q
prshkruajn psikologu e romancieri. Ajo kalon te tipikja. Ngaq Ani
nuk sht m aty pr ti dhn at individualitet q e bnte nj
vetdije t paepur.

Vallzimi i kamerierit t kafenes

Le ta kqyrim kt kamerier kafeneje! Ai ka gjeste gjith gjallri e

ngulmues, paksa tepr t prpikt, disi t shpejt, vjen kah klientt
me nj hap si tepr t shkatht, prkulet me ca si shum zell, zri dhe
syt e tij shprehin nj interesim t mbushur me tejet prkujdesje pr
porosin e klientit, m n fund ja tek vjen srish, duke u prpjekur t
imitoj n prapjen e tij rreptsin e paepshme t kushedi se
automati, duke e mbajtur tabakan me nj lloj guximi t tepruar
prej pehlivani, duke e vendosur n nj drejtpeshim vazhdimisht t
lkundshm e prher t strvitur, q e prfton gjithmon me nj

2
lvizje t leht t krahut e t dors. E gjith sjellja e tij na duket nj
loj. Ai bn mos ti lidh lvizjet e veta, sikur t ishin mekanizma q
komandojn shoshoqin; edhe mimika e zri i tij ngjajn si
mekanizma; ai i jepet zhdrvjelltsis dhe shpejtsis s
pamshirshme t gjrave. Luan, zbavitet. Por, me far luan, pra? Nuk
lipset ta kqyrsh gjat pr ta marr vesh: orvatet t jet kamerier
kafeneje Ktu nuk ka asgj q t mund t na udit: loja sht nj
lloj diktimi e hulumtimi. Fmija luan me trupin e tij pr ta
eksploruar, pr ti br inventarin; kamerieri luan me rrethann e vet
pr ta prmbushur at. Ky detyrim nuk ndryshon nga detyrimi q u
imponohet t gjith tregtarve: gjendja e tyre sht e gjitha ceremoni,
publiku u krkon q ta prmbushin rrethann e vete si ceremoni;
sht vallja e bakallit, e rrobaqepsit, e ofiqarit, me ann e s cils
ata orvaten ti mbushin mendjen klientels s vet se nuk jan gj
tjetr vese nj bakall, nj ofiqar, nj rrobaqeps.

Rrushi aguridhe

Zgjas dorn pr t kapur nj bistak rrushi. Nuk e arrij dot, e kam t

pamundur. Ngre supet, ul srish dorn, mrmris jan shum
aguridhe dhe largohem. T gjitha kto gjeste, kto fjal, kjo sjellje
nuk jan rrokur aspak n vetvete. Bhet fjal pr nj komediz q
un luaj posht bistakut pr ti prcjell me an t saj rrushit kt
karakteristik shum aguridhe, e cila mund t shrbej si
zvendsim i sjelljes q un nuk munda t prmbush. Sefte, rrushi
paraqitej si i arrir pr tu kputur. Mirpo kjo cilsi urgjente u b
sakaq e padurueshme, sepse potencialiteti nuk mund t prmbushej.
Kjo tendosje e padurueshme, nga ana e vet, bhet nj motiv pr t
rrokur te rrushi nj cilsi t re t qenurit aguridhe, q do ta zgjidh

3
konfliktin dhe shuaj tensionin.Vetm se kt cilsi un nuk mund tia
jap rrushit n mnyr kimike, nuk mund t veproj me rrug t
zakonshme ndaj bistakut. Ather un kapem pas ksaj hidhsie t
rrushit aguridhe me nj sjellje pshtirosse.

Nj takim i par

Ja pr shembull nj grua, e cila ka shkuar n nj takim t par. Ajo i

njeh fort mir synimet q ushqen ndaj saj burri q po flet. Ajo e di
gjithashtu se hert a vone do ti duhet t marr nj vendim. Mirpo
ajo nuk dshiron ta ndiej urgjencn: ajo jepet vetm pas ans s
respektshme e t matur t sjelljes s partnerit. Ajo nuk e rrok kt
sjellje si orvatje pr t prmbushur at ka e emrtojm qasjet e
para, domethn q nuk ia ka enda t shoh mundsit e zhvillimit
t prkohshm q paraqet kjo sjellje: ajo e kufizon kt sjellje n at
ka sht n t tashmen. N fjalit q i drejtohen, ajo nuk don t
lexoj gj tjetr, prve kuptimit t shprehur qart. Nse i thon: Sa
shum ju adhuroj!, ajo e armatos kt fjali me thellsin e vetdijes
s saj seksuale, iu mvesh ligjrimeve dhe sjelljes s bashkbiseduesit
domethnie t menjherta q i prfytyron si cilsi objektive. Burri q
flet i duket i ilter e gjith respekt, ashtu si, t themi, tryeza sht
rrumbullake a katrore, letra q vesh muret sht blu a e prhime. Dhe
cilsit e mveshura ksisoj personit q ajo po dgjon, kan ngrir
kshtu n nj qendrueshmri sendore, e cila nuk sht gje tjetr vese
hedhje n rrjedhn kohore i t tashmes s tyre t prpikt. Pikrisht,
ngaq ajo nuk sht n dijeni t asaj ka uron: ajo sht thellsisht e
ndjeshme ndaj dshirs q frymzon, por dshira e thn tro dhe
cullake do ta poshtronte e do ta llahtariste. Megjithat, ajo nuk do t
prjetonte asnj mrekulli prej nj respekti q do t ishte vetm e

4
thjesht respekt. Pr ta knaqur, lipset nj ndjenj q i drejtohet e
gjitha personit t saj, domethn liris s saj plotsore, e q t jet
nj njohje e liris s saj. Mirpo, n t njjtn koh duhet q kjo
ndjenj t jet e gjitha dshir, domethn q ti drejtohet trupit t saj
si objekt. Pra, kt her, ajo shkagon ta rrok dshirn pr at ka
sht, madje, nuk i v as emr, e njeh vetm n at mas, teksa ajo
prvijohet kah adhurimi, vleresimi, respekti dhe kur prthithet e
gjitha n trajtat m siprane q prfton, deri n at pik sa shpaloset
aty si nj lloj ngrohtsie a dendsie. Por ja q i marrin dorn. Ky
veprim i bashkbiseduesit t saj ka rrezik ta ndryshoj situatn duke i
br thirrje nj vendimi t menjhert: ta braktissh kt dor do t
thot t mos kesh vetiu kundrshtim pr flirtin do t thot t
prfillsh. Ta heqsh dorn do t thot t prishsh kt harmoni t
trubullt e t brisht q prbn magjin e ktij asti. Lipset t shtyhet
sa m larg t jet i mundur asti i vendimit. Dihet se ndodh ather:
gruaja rioshe e heq dorn, por nuk e ve re q e heq. Ajo nuk e ve re,
sepse, n kt ast, rastsisht, sht gjith qejf. Ajo e trheq
bashkbiseduesin e saj gjer n visit m siprore t spekullimit
sentimental, flet pr jetn, pr jetn e saj, shfaqet n aspektin e saj
thelbsor: nj njeri, nj vetdije. Dhe gjat ksaj kohe, ndarja e trupit
dhe e shpirtit sht prmbushur; dora prehet pa gjallri midis duarve
t ngrohta t partnerit t vet: as tumirse, as qndrestare-dika.
Ne do t themi q kjo grua e ka me hile.
- Prktheu Luan Canaj