Memur Disiplin Hukukunda Mobbing: Ümit Güveyi

MEMUR DSPLN HUKUKUNDA MOBBNG
mit GVEY*
ZET
Mobbing kavram, zellikle etkileri/sonular asndan byk nem arz
etmektedir. yle ki, sz geen sonular, mobbing eylemine maruz kalan madurun
intiharna kadar uzanabilmektedir. Mobbing konusunda yaplan almalar
deerlendirildiinde; ncelikle i hukuku ilikileri kapsamnda ele alnan mobbing
olgusunun, gnmzde ise artk, kamu hukuku/memur (disiplin) hukuku asndan
da nem arz ettii hususunun kabul edildii anlalmaktadr. almada mobbing
olgusu, somut olaylar (davalar) nda, kamu hukuku/memur (disiplin) hukuku
dhilinde tartlmtr. Buna paralel olarak almada, memur disiplin hukuku
kapsamnda, henz aka ve ayrca yasayla dzenlenmemi olan mobbing olgusuna
kar bavurulabilecek yasal yollar da irdelenmeye ve belirlenmeye allmtr.
Anahtar Kelimeler: Mobbing; Kamu Hukuku; Memur Disiplin Hukuku;
Mobbinge Kar zlenecek Yasal Yollar; Mobbing Davalar.
MOBBING IN DSCPLNARY LAW OF THE CIVIL SERVANTS
ABSTRACT
The concept of mobbing is very important, especially because of its effects. So
much so that the aforementioned results may lead to the suicide of the victim. When
the studies about mobbing were evaluated, firstly mobbing was discussed within the
labour law relationships, but today mobbing is accepted as an important concept
also within the public law/disciplinary law of the civil servants. In this study, the
mobbing phenomenon is discussed, in the light of concrete cases, within the public
law/disciplinary law of the public officials. Parallel to this, the legal procedures to
follow against the mobbing, which are not regulated clearly, are tried to discussed
and determined.
Keywords: Mobbing; Public Law; Disciplinary Law Of The Civil Servants;
Legal Procedures To Follow Against Mobbing; Cases About Mobbing.
*
Ar. Gr., Erzincan nviersitesi Hukuk Fakltesi
Gazi niversitesi Hukuk Fakltesi Dergisi C. XVII, Y. 2013, Sa. 1-2 1455
mit GVEY
GR
Mobbing kavram, son gnlerde ska tartlan, gncel bir terim olarak
hayatmza girmi bulunmaktadr. Psikolojik yldrma, duygusal taciz, zorbalk
gibi birok farkl kelime ile ifade edilmeye allan kavram; ilk olarak zel
sektrdeki i ilikileri kapsamnda tartlmaya balanmtr. Ancak gelinen
son aamada, kamu sektrnde de sklkla mobbing uygulamalarnn varl
kabul edilmektedir.
Nitekim basna yansyan mobbing ile ilgili haberlerin neredeyse tamam,
kamu sektrnde yaanan olaylardan olumaktadr. Kamu sektrndeki
mobbing eylemi ise genelde, memur disiplin hukuku kapsamnda,
disiplin soruturmas ve disiplin cezas gibi bir dizi idari ilem yoluyla
gerekletirilebilmektedir. Bu kapsamda alma konusu, memur disiplin
hukukunda mobbing olarak belirlenmitir.
alma kapsamnda ilk olarak, mobbing kavram zerinde durularak,
tanm ve tarihi sreci deerlendirilecek; ardndan mobbing sreci,
uygulamalar ve sonular irdelenmeye allacaktr. Daha sonra, memur
disiplin hukuku genel bir biimde ele alnarak mevzuat ve uygulamaya
baklacaktr. Akabinde, Trkiyede kamu sektrnde yaanan bir takm
mobbing uygulamalarna deinilecek ve sz geen uygulamalara kar
izlenecek yargsal sre belirlenmeye allacaktr. Son ksmda ise, konu ile
ilgili olarak genel deerlendirmede bulunularak alma sonlandrlacaktr.
I. MOBBNG KAVRAMININ TANIMI ve KISA TARH
Mobbing1 kavram, Latince kkenli kararsz kalabalk anlamndaki
mobile vulgus deyiminden gelmektedir. Mob kelimesi, yasa d iddet
uygulayan dzensiz kalabalk anlamna gelmektedir. Mob eylemi ise; bir
araya gelmek, saldrmak veya rahatsz etmek anlamnda kullanlmaktadr2.
1
Mobbing kavram yerine ngilizcede bullying kavram da kullanlabilmektedir. Bullying,
zorlamak, kabadaylk, zorbalk anlamlarna sahiptir. Leymanna gre, farkl aratrma grup-
lar farkl terimler kullanabilmektedir. Sz konusu terminoloji farkll silahl kuvvetler
kapsamnda, okulda ve i yerinde olmak zere deiiklik gsterebilmektedir. ngiltere ve
Avusturalyada bullying kelimesi mobbing yerine tercih edilmektedir. Amerika Birleik Dev-
letleri ve Avrupada ise mobbing kelimesi i yerlerindeki eylemler iin, bullying ise okul orta-
mndaki eylemler iin kullanlmaktadr. Trkiye iin de bu durum geerlidir. Okul kapsamn-
daki eylemler zorbalk olarak, i yerlerindeki fiiller ise mobbing olarak adlandrlmaktadr.
Ayrntl bilgi iin bkz. (http://www.leymann.se/English/frame.html), (E.T. 30 Nisan 2012).
2
DAVENPORT/SCHWARTZ/ELLIOTT, s. 3.
1456 Gazi niversitesi Hukuk Fakltesi Dergisi C. XVII, Y. 2013, Sa. 1-2
Memur Disiplin Hukukunda Mobbing
Dnyann birok dilinde mobbing kavram halen olduu gibi, ngilizce

olarak, evrilmeksizin kullanlmaktadr. Bu durumun sebebi ise, mobbing
kelimesinin tam olarak karlnn bulunamamas ve bilim adamlarnn
doktrinde kavram karmaasna meydan vermek istememesi olarak
gsterilebilmektedir. Sz konusu tutum, Trkiye ve Trke iin de geerlik
arz etmektedir. yle ki, mobbing kelimesine tam olarak uyan bir karlk
bulunamadndan, kelime dilimize deitirilmeksizin girmitir. Buna ramen,
Trkede mobbing kelimesi yerine yldrma, duygusal taciz, psikolojik taciz,
zorbalk gibi kelimeler de zaman zaman kullanlabilmektedir3.
Mobbing kavram ilk kez 1960l yllarda, Avusturyal bilim adam
Konrad Lorenz tarafndan kullanlmtr. Lorenz, hayvan davranlarn
inceleyen bir bilim adamdr. almalarnda, bir grup zayf hayvann bir araya
gelerek saldrgan davran sergilemek suretiyle, kendilerinden daha gl olan
hayvanlara stnlk salayabildiini tespit etmitir. Bu kapsamda Lorenz,
mobbing terimini; hayvanlarn baka bir hayvan ya da yabancy karmak
amacyla gerekletirdikleri davranlarn ifadesi amacyla kullanmtr4.
Daha sonra 1970li yllara gelindiinde, sveli Peter Paul Heinemann,
okul yaantsnda ocuk gruplar zerinde incelemeler yapmaktayken mobbing
kavramna bavurmutur. Bilim adam almalarnda, ocuk gruplarnda
yaanan zorbalk niteliindeki davranlar aratrmtr. Heinmann; Lorenzin
mobbing terimini, kurban urad psikolojik ykm nedeniyle intihara kadar
srkleyebilecek olan bu tarz davranlarn ciddiyetini ifade etmek iin
kullanmtr. Bylelikle mobbing kavram, insan davranlar iin kullanlmaya
balamtr5.
1980li yllarda Heinz Leymann, sve ve Almanyadaki iyerlerinde
yetikinler arasndaki ilikileri incelemitir. almalarnda, hayvanlar ve
ocuklar arasndaki benzer davranlarn, yetikinlerin i yaantlarnda da
mevcut olduunu tespit etmitir. nceleme yapt iyerlerinde, zor kiiler
olarak nitelendirilen alanlarn, aslnda iyeri yaps ve kltr sebebiyle bu
ekilde nitelendirildiklerini belirlemitir6. Nihayetinde 1984 ylnda, Leymann
3
OBANOLU, s. 19-20; Trk Dil Kurumu, mobbing kelimesine karlk olarak bezdiri
kelimesini kullanmaktadr. Bkz. (http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&arama=
gts&guid=TDK.GTS.4f919837a9dc42.66669662), (E.T. 30 Nisan 2012).
4
Bir grup kazn bir tilkiyi karmas eylemi bu duruma rnek olarak gsterilmektedir. DA-
VENPORT/SCHWARTZ/ELLIOTT, s. 3.
5
OBANOLU, s. 26.
6
mit GVEY
almasn tamamlam ve mobbing terimini iyerindeki duygusal taciz,

saldr, psikolojik taciz gibi anlamlara karlk gelir nitelie brndrmtr7.
Bylelikle Leymannn almalar neticesinde mobbing kavram, bugnk
anlamna kavumutur.
II. MOBBNG KONULU ARATIRMALARA GENEL BR BAKI
1976 ylnda, Amerika Birleik Devletlerinde psikiyatrist ve antropolog
bilim adam Carroll Brodsky, The Harassed Worker8 (Taciz Edilmi i/
alan) adnda bir kitap yaynlamtr. almada Brodsky, iilerin am
olduu tazminat davalarnn birounun altnda yatan asl nedeni irdelemitir.
Brodskye gre taciz ekilde; insanlar tarafndan, alma basks tarafndan
ve sistem tarafndan gerekletirilebilmektedir. Yine Brodskye gre,
alanlarn alamayacak duruma gelmesindeki temel sebep ise fiziksel
rahatszlklardan ziyade; mesai arkadalar, iverenler ya da mteriler
tarafndan gerekletirilen kt davranlardr9. Brodsky almasnda
mobbing kavramn kullanmamtr.
Leymannn 1984 ylnda yaynlad almasna gre mobbing, bir
ya da birka kiinin bir bakasna kar sistematik bir ekilde srdrd
dmanca ve ahlak d nitelikteki psikolojik terr olarak tanmlanmaktadr10.
Tanmdan da anlald zere, mobbing eyleminin en belirgin nitelikleri uzun
sreli ve tekrarlanr olmasdr. Bu ekilde, eyleme maruz kalan kiinin direnci
krlmakta ve kii yardm alamayacak duruma getirilmektedir.
1988 ylnda Andrea Adams11 adnda bir gazeteci, ngilterede bullying
yani zorbalk eylemlerine dikkat ekmitir. Adams 1992 ylnda ngilterede,
Bullying at Work: How to Confront and Overcome It (yerinde Zorbalk:
Yzleme ve Ama Ynetmleri) adnda bir eser yaynlamtr. Bunun yan
sra Adams kendi adyla, 1997de kurulan vakf kapsamnda ciddi almalar
gerekletirmitir12.
7
OBANOLU, s. 27.
8
Eserin tam knyesi: BRODSKY, Carroll M., The Harassed Worker, Mass.: Lexington Bo-
oks, D.C. Heath and Co., Lexington 1976.
9
SEXTON, s. 123-124.) Brodskye gre taciz, bakalarn ypratmak, engellemek ve tepki ala-
bilmek adna, srekli biimde, muhatab kkrtan, yldran, korkutan ya da rahatn karan
davranlarda bulunmak eklinde tanmlanmaktadr.
10
DAVENPORT/SCHWARTZ/ELLIOTT, s. 5; OBANOLU, s. 28.
11
Andrea Adams, 1995 ylnda vefat etmitir. Halen kendi adna kurulmu olan danman-
lk firmas, mobbing, taciz ve zorbalk konularnda danmanlk hizmeti sunmaktadr. Bkz:
(http://www.andreaadamsconsultancy.com/about), (E.T. 30 Nisan 2012).
12
1996 ylnda ngiliz yazar Tim Field, Bully in Sight13 (Grnrdeki

Zorba) adnda bir kitap yazmtr. Kitapta zorbalk; bir kimsenin, kurbann
kendisine, zgvenine ve saygsna ynelik srekli ve acmaszca saldrs
olarak tanmlanmtr. Zorbalk davranyla ulalmak istenen amalar
ise stnlk kurmak, buyruu altna almak ya da yok etmek istei olarak
saylmaktadr. Fielda gre; zorbalk davrann gerekletiren kiiler,
eylemin sonularn inkr etme eilimi gstermektedirler14.
Avrupa Birliinde 2000 ylnda yaplan bir aratrma, kamu ve zel
sektr tm alanlarn % 9unun (13 milyon alan) yldrmayla karlatn,
yldrma eyleminin younluunun hukuk sistemine, kltrel zellikler ve
srecin fark edilip edilmemesine gre lkeden lkeye deitiini, ilk sralarda
Finlandiya, ngiltere ve Hollandann yer aldn ortaya koymutur. Yldrma
uygulamalar kamu sektrnde %14, otel ve restoran hizmetlerinde %13,
dier hizmetlerde ise %12 dzeyinde bulunmutur15.
III. MOBBNG SREC VE TEMELNDEK SEBEPLER
Leymanna gre, mobbing oluumu be aamal bir sre sonucu
gereklemektedir. Buna gre birinci aamada, nemli bir konu hakknda
bir anlamazlk yaanmaktadr. kinci aamada ise saldrgan eylemler ba
gstermektedir. nc aamada, ynetim16 olaya mdahil olur. Drdnc
aamada, ynetimin yanl deerlendirmesi nedeniyle madur kii zor veya
akl hastas olarak nitelendirilir. Son aama olan beinci aamada ise madurun
iine son verilir ve madur duygusal-psikolojik adan son derece byk bir
ykm srecine atlm olur17.
Mobbing eylemini douran nedenlere bakldnda; saldrgann
psikolojik yapsndan kaynaklanan nedenler, organizasyon / iyeri kltrnden
kaynaklanan nedenler, madurun psikolojik yapsndan kaynaklanan nedenler
ve toplumsal deer yarglarndan kaynaklanan bir takm nedenlerin varl
gze arpmaktadr18.
13
Eserin tam knyesi: FIELD, Tim, Bully in Sight, How to Predict, Resist, Challenge and
Combat Workplace Bullying. Overcoming the Silence and Denial by which Abuse Thrives,
Success Unlimited, Oxfordshire 1996.
14
FIELD, s. 33.
15
KSE/UYSAL, s. 262.
16
Ynetim kelimesi, iyerindeki idari kadro ya da idari kurumdaki amir ve yneticileri kapsa-
maktadr. Bu anlamyla ynetim, mobbing madurunun iine son vermeye yetkili kiiler ola-
rak anlalmaldr.
17
18
DAVENPORT/SCHWARTZ/ELLIOTT, s. 37, 38.
mit GVEY
Mobbing uygulayclarnn psikolojileri irdelendiinde; bu kiilerin ar

kontrolc, korkak, nevrotik ve iktidar al eken, kskanlk ve gvensizlik
duygular ile younlam kimseler olduklar sonucuna ulalmaktadr.
Psikiyatrist M. Scott Peck, People Of The Lie adl almasnda, kt kiilik
sahibi kimselerin, kendi geliimleri ve karlar adna dier kiilerin ruhsal
geliimini engelleyebileceklerini, kendilerini koruyabilmek amacyla dier
kiilere saldrda bulunabileceklerini vurgulamtr19. Tacizciler srekli olarak
sulayc bir tavr ierisindedirler. zgveni olmayan tacizciler, srekli
tedirgin bir ruh hali ierisinde bulunmakta ve bu nedenle de srekli olarak
muhataplarn sulayc tavrlar sergilemektedirler20. Dolaysyla, mobbinge
bavuran kiilerin farkl adlar altnda kiilik bozukluklarnn varl kabul
edilmektedir21.
Mobbinge sebep olan etkenler kapsamnda, organizasyon kltr22
de yer almaktadr. Organizasyon kltr, bir rgtn iindeki insanlarn
davranlarn ynlendiren normlar, davranlar, deerler, inanlar ve
alkanlklar sistemidir23. Bu balamda, organizasyon/iyeri yapsnn
tad bir takm nitelikler, mobbing uygulamalarna neden olabilmektedir.
Mobbinge yol aan balca rgtsel etmenler; kt ynetim24, youn stresli
i yeri, monotonluk, yneticilerin inkr, ahlak d organizasyonlar, yatay
uygulamalar, klme, yeniden yaplanma ve irket evlilikleri eklinde
saylabilmektedir25.
19
DAVENPORT/SCHWARTZ/ELLIOTT, s. 39; OBANOLU, s. 34.
20
OBANOLU, s. 35.
21
Mobbing uygulayclarnn kt kiilik, paranoid kiilik bozukluu, obsesif kiilik bozuklu-
u, narsist kiilik bozukluu ve anti sosyal kiilik bozukluu gibi adlandrlan psikolojik ra-
hatszlklara sahip olduu kabul edilmektedir. Bkz. DAVENPORT/SCHWARTZ/ELLIOTT,
s. 39 - 44; OBANOLU, s. 35 - 39.
22
Organizasyon kltr, irket kltr ile e anlamldr. Organizasyonun/irketin kltr,
mensubu bulunduu ulusal kltrden etkilenmektedir. Yaplan aratrmalar neticesinde, As-
yal irketler ile Amerikal irketlerin ncelikleri, dolaysyla da kltrlerinin farkl olduu
tespit edilmitir. Bkz. OBANOLU, s. 44, 45.
23
DNER, s. 271.
24
Kt ynetim unsurlar; youn hiyerarik yap, insan kaynaklar amacyla ar sonuca yne-
lik yaklam, effaf olmama, iletiim eksiklii, liderlik eksiklii, yanstma ve sulama psiko-
lojisi, ekip almasnn yetersizlii, zm konusundaki zayflklar eklinde saylabilmekte-
dir. Bu kapsamda, Brodsky tarafndan mobbingin amalar olarak saylan disiplin, verimlilik
ya da refleksleri glendirmek amalar da kt ynetim olarak nitelendirilebilmektedir. Ay-
rntl bilgi iin bkz. DAVENPORT/SCHWARTZ/ELLIOTT, s. 47; OBANOLU, s. 49.
25
DAVENPORT/SCHWARTZ/ELLIOTT, s. 46, 50; OBANOLU, s. 40, 47.
Mobbing madurunun psikolojik durumu ve dier nitelikleri de

yine, mobbinge neden olan etmenlerden biri olarak kabul edilmektedir. Bu
dorultuda, duygusal zeks26 yksek olan kiilerin, daha youn bir ekilde
duygusal saldrya maruz kald ne srlmektedir. Yaplan aratrmalara
gre, mobbing madurlarnn bir ounun, iyi eitim alm, vizyon sahibi,
yorum yapma ve zm retebilme yetenei gelimi, baarl ve iyi bir d
grne sahip kiiler olduklar tespit edilmitir27. Yaplan bir aratrmaya
gre, Trkiyede mobbing madurlarnn % 80 inden fazlasnn, yksek
seviyede duygusal zekya sahip olduklar ve madurlarn % 70 inin, yksek
duygusal zek sahibi bayanlardan olutuu belirtilmektedir28.
Daha nce de belirtildii zere, toplumsal deerler de, mobbinge neden
olan etmenler arasnda saylmaktadr. Kltrel farkllklara paralel olarak
ulusal deerler de toplumdan topluma farkllk gstermektedir. zellikle
Amerika, ngiltere ve Almanya gibi bat toplumlarnda alma hayat,
verimlilik ve karllk kavramlarna balanm faydac zihniyet yaygnlamtr.
Bu durumun sonucu olarak, alma yaamndaki acmasz rekabet anlay,
bireyin yalnzlamas, verimlilik/karllk amalarnn n planda gzetilmesi
gibi toplumsal deer olarak adlandrlabilen olgular, mobbing uygulamalarn
tetiklemektedir29.
IV. MOBBNG UYGULAMALARI VE SONULARI
Somut olaya gre mobbing uygulamalar farkllk gstermektedir. Bu
nedenle de mobbing uygulamalarnn tmn, bire bir nceden tespit etmek
ve ayrntl bir ekilde sralayabilmek son derece gtr. Bununla birlikte
Leymanna gre; mobbing uygulamalarn, madurun zerindeki etkilerine
gre, be temel balk altnda snflandrabilmek mmkndr. Sz geen
snflandrmaya gre mobbing uygulamalar30:
26
Duygusal zek (emotional intelligence) kavramnn temeli, Thorndiken 1920 yllnda ta-
nmlad sosyal zek kavramna dayanmaktadr. Duygusal zek kavram ilk kez Peter Salo-
vey ve John Mayer adl iki psikolog tarafndan, bireylerin duygularyla baa kabilme be-
cerisi eklinde tanmlanmtr. Kavram 1995 ylnda psikolog Daniel Goleman tarafndan
gndeme getirilmitir. Golemana gre duygusal zek, azim, sebat, kendi kendini harekete
geirebilmeyi kapsayan, dierlerinin ne hissettiini anlayabilme ve drtlere hkim olabil-
meyi salayan temel yasam becerisidir. Bkz. DOAN/DEMRAL, s. 211-212.
27
DAVENPORT/SCHWARTZ/ELLIOTT, s. 51; OBANOLU, s. 52, 53.
28
OBANOLU, s. 53.
29
DAVENPORT/SCHWARTZ/ELLIOTT, s. 56-57; OBANOLU, s. 66-68.
30
Leymannn kiisel web sitesi kapsamnda yer alan snflandrma iin bkz. (http://www.ley-
mann.se/English/frame.html), (E.T. 30 Nisan 2012).
mit GVEY
Madurun iletiim alanna ynelik saldrlar: Madur susturulur,

dnceleri nemsenmez, kendisine szl olarak tehdit ve hakaretlerde
bulunulur. Madurun makul teklif ve grleri dahi duymazlktan gelinir. Bu
ve bunlara benzer davranlar yoluyla madurun iletiim imkn yok edilir.
Madurun sosyal temaslarna ynelik saldrlar: Madur ile dier
alanlarn iletiim kurmas yetkililerce/mobbing faillerince engellenir. Bu
durum madurun (grev yerinin) izole edilmesi ya da madurla iletiimin dier
alanlara yasaklanmas gibi yollarla gerekletirilebilmektedir. Bylelikle
madur i ortamnda yalnzlatrlmaktadr.
Madurun itibarna ynelik saldrlar: Madur hakknda dedikodular
karlr. Madurun varsa fiziksel zr, fiziksel zellikleri, etnik kkeni, dini
ve vicdani inanlar ile alay edilerek kk dmesi salanr.
Madurun mesleki konumuna ynelik saldrlar: Madura asl grevi
kapsamnda aktif grev verilmemesi, madura srekli olarak anlamsz ve
gereksiz grevler verilmesi gibi uygulamalarla madurun mesleki ilerlemesi
kesilmektedir.
Madurun fiziksel salna ynelik saldrlar: Madura tehlikeli
grevlerin verilmesi, fiziksel tehdit ve saldrlar yneltilmesi, cinsel taciz
uygulanmas eklindeki davranlarla madurun fiziksel ve ruhsal sal
tahrip edilmektedir.
Mobbing uygulamalarnn etkileri sadece madurun kiilii ile snrl
deildir. Madur yannda, evresindeki kiiler, madurun ilikileri ve toplum
da zarara uramaktadr. Mobbinge maruz kalan kiinin urad zararlar;
hafiften ara doru, dereceli olarak irdelenebilmektedir.
Bu ayrma gre; birinci derecede mobbing eylemleri sonucu kiide
alama, uyku bozukluklar, alnganlk ve dikkat dankl gibi etkiler
gzlemlenmektedir. Birinci derecede mobbing etkileri, madurun ailesi
ve arkadalar tarafndan fark edilmez ve ilikileri etkilemez. kinci derece
mobbing ise madurda yksek tansiyon kalc uyku problemleri, sindirim
sistemi problemleri, ar kilo deiiklikleri ve depresyon gibi rahatszlklara
neden olabilmektedir. Bu derecenin etkileri ise madurun yannda artk
evresindekilerce de fark edilebilmektedir. nc derece mobbing
uygulamalar ise madurda; iddetli depresyon, panik atak, kalp krizi gibi
ciddi salk problemlerine neden olur. Bunlarn yannda, nc derecede
madur; intihar giriimine meyilli hale gelmektedir. Bu aamada madur
evresindekilere ynelik iddet eylemlerine giriebilmektedir. Artk alamaz

duruma gelen kiinin tbbi ve psikolojik olarak destek almas kanlmaz hale
gelmitir31.
Mobbingin etkileri genel olarak deerlendirildiinde, maddi ve
manevi maliyetlere neden olduu kabul edilmektedir. Mobbing uygulamalar
nedeniyle bireyler asndan ortaya kan salk problemleri, neticede intihar
ya da cinayet eylemine kadar uzanarak insan hayatn tehdit eder bir nitelie
brnebilmektedir. Aileler asndan ise mobbing eylemi, boanmalara yol
aabilmekte; bu durum ise ilgili toplumun sosyolojik adan ciddi anlamda
ypranmasna neden olabilmektedir. Organizasyonlar asndan mobbing
eylemi, bata verimlilik asndan baltalayc sonulara neden olabilmekte
ve ilgili kuruluun hedeflerinden uzaklamasna sebep olabilmektedir.
En nihayetinde; mobbing uygulamalar toplum asndan, mutsuz ve
retkenliklerini kaybetmi bireyler ortaya karmakta, sosyolojik ve ekonomik
anlamda toplumsal zarara neden olabilmektedir32.
Tm bu olumsuz etkilerinden dolay mobbing olgusu, sadece madur
ya da mstakbel madurlar deil; ii, iveren, bask gruplar, dernek ve
siyasi partiler gibi toplumu oluturan herkesi, zetle, tm toplumu ilgilendiren
byk bir problem nitelii tamaktadr.
V. GENEL OLARAK MEMUR DSPLN HUKUKU VE
MEVZUAT
almann konusu nedeniyle, ilgili kavram saylan, memur disiplin
hukuku kavramna da deinmek gerekmektedir. Bununla birlikte; kavramn
bal bana geni kapsaml bir alan nitelii tamas sebebiyle, alma
dhilinde ancak genel olarak deinilebilecektir.
Disiplin gc (kudreti) kavramnn, kapsam bakmndan geni olduu ve
temel olarak boyut ierdii kabul edilmektedir. Disiplin kudreti dar anlamda,
amirin emrinde alan memuru cezalandrabilme yetkisi; geni anlamda
ise idarenin zel kiileri cezalandrabilme yetkisi olarak tanmlanmaktadr.
Bununla birlikte derneklerin kendi yelerini cezalandrabilme yetkisi de yine
disiplin kudretinin bir dier grnmdr33.
Disiplin hukuku, kamu kurumlarnda ve zel kurumlarda, amalanan
alma dzeninin devam ve korunmas maksadyla belirlenen bir
31
DAVENPORT/SCHWARTZ/ELLIOTT, s. 66 70.
32
DAVENPORT/SCHWARTZ/ELLIOTT, s. 146 148.
33
GLCKL, s. 158.
mit GVEY
dizi meyyide ve dllendirme sistemini inceleyen hukuk dal olarak

tanmlanabilmektedir. Bu anlamyla disiplin hukuku, st kavram olarak kabul
edilebilmektedir. Disiplin hukuku kapsamna, memur disiplin hukuku da
dhildir. Memur disiplin hukuku ise kamusal alma dzeninin salanmas
ve korunmas maksadyla belirlenmi olan bir dizi meyyide ve dllendirme
sistemini konu edinen hukuk dal olarak tanmlanabilmektedir. Disiplin
yaptrm uygulama yetkisi, konu bakmndan disiplin hukukunun merkezi
olarak nitelendirilebilmektedir. Disiplin hukuku ise balca; bu yetkinin
kapsamn, kullanl eklini, savunma hakk ve disiplin yaptrm ilemlerine
kar hukuki bavuru yollarn inceler.34. Sz konusu dllendirme ve
meyyide uygulamalar idare tarafndan gerekletirildiinden memur disiplin
hukuku, idare hukuku ats altnda yer almaktadr. Bununla birlikte, cezay
konu edinen bir hukuk dal olan memur disiplin hukukunun, cezai boyutu da
mevcut bulunmaktadr. Bu nedenlerle memur disiplin hukukunun, hem idare
hukuku hem de ceza hukuku35 erevesinde ele alnmas gerekmektedir36.
Trkiye, Fransa, Almanya ve svire hukuk sistemlerinde, memur disiplin
hukuku, bamsz bir hukuk dal olarak kabul edilmemi; bunun yerine kamu
hukuku ve idare hukukunun bir alt dal olarak kabul edilmitir37.
Trk hukuku mevzuat kapsamnda, memur disiplin hukuku gemii,
Cumhuriyet ncesi dneme kadar dayanmaktadr38. Tanzimatn ilk dnemine
denk den sz konusu dzenlemeler, eylem ile karlk ceza arasnda
orantsz bir nitelik tamaktadr. Fiillere karlk olarak belirlenen cezalarn
34
SANCAKDAR, Disiplin, s. 122.
35
Disiplin yaptrm ile cezai yaptrm arasndaki iliki konusunda, ortaya atlm toplamda
farkl gr mevcuttur. Bir gre gre, her iki yaptrmda ayn kabul edilmektedir. Ay-
rm yapmak gereksiz grlmektedir. Bir dier gre gre ise, disiplin hukuku, ceza hukuku-
nun bir tr / alt dal olarak kabul edilmektedir. Son gre gre ise disiplin yaptrm ve ce-
zai yaptrmlar arsnda balant bulunmamaktadr. Bu gr disiplin hukukunu idari yaptrm
olarak nitelendirmektedir. Konu ile ilgili ayrntl bilgi iin bkz. SANCAKDAR, Disiplin, s.
129-139.
36
LVANELOLU, s. 1.
37
38
1860 tarihli Ticaret Kanunnamesi, 1860 tarihli Telgraf Nizamnamesi, 1861 tarihli Dersaa-
det Gmrkleri ile Mlhakat Gmrklerinin Muamelat Dahiliyesine Dair Nizamnamei Da-
hili, 1869 tarihli Mektebi Sanayi Nizamnamesi, 1881 tarihli Memurini Mlkiye Kararname-
si, 1883 tarihli Shhiye Memurin ve Mstahdemin Komisyon Nizamnamesi, 1913 tarihli Ted-
risat ptidaiye Kanunu Muvakkati, 1913 tarihli Polis Nizamnamesi disiplin su ve cezalar-
n dzenlemektedir. Bunlarn yannda, hkimler hakknda disiplin hkmlerini ieren, 1868
tarihli Divan Ahkm Adliyenin Tekili Hakkndaki Nizamnamei Esasi, 1874 tarihli Hkka-
m eriye Nizamnamesi, 1879 tarihli Mehakimi Nizamiye Tekilat Kanunu Muvakkati ve
1880 tarihli Vilayet Devairi Adliyesinde Usul darei Maliye ve Hesabiyeye Dair Talimat bu-
lunmaktadr. Tarihe konusunda ayrntl bilgi iin bkz. ORHUN, s. 157193.
orantszca arlnn yannda sz konusu dzenlemelerde, hangi cezalarn

hangi fiillere karlk uygulanaca hususu da aklkla tespit edilmemitir. Bu
durum ise, uygulayc yetkili makam ve mercilere son derece geni bir takdir
hakknn tannmas anlamna gelmektedir. kinci Merutiyet dneminde, 1911
tarihli Adiiye ve Mezahip Nezareti Nizamnamei Dahilisi, sz konusu takdir
yetkisinin snrlandrlmas ynndeki ilk dzenleme olarak kabul edilmektedir.
Akabinde; Cumhuriyet dneminde 1926 tarihli 788 sayl Memurin Kanunu,
disiplin cezalarn ve bu cezalarn hangi durumlarda uygulanacan belirtmi,
disiplin yarglamas usul ve itiraz eklini dzenlemitir39.
Yrrlkteki mevzuat kapsamnda Trk Memur Disiplin Hukuku
kurallar, bata 657 sayl Devlet Memurlar Kanunu olmak zere, ok
sayda kanun kapsamnda, dank olarak yer almaktadr. Devlet Memurlar
Kanunu, Memur Disiplin Hukuku kapsamnda genel nitelikli bir kanun
olarak kabul edilmektedir. yle ki, 657 sayl Kanun kapsamnda yer alan
kurum ve kurulularn memurlar, ayet mevcutsa, zel kanunlarnda yer
alan disiplin hkmlerine; byle bir dzenleme mevcut deil ise, 657 sayl
Kanun kapsamnda yer alan disiplin hkmlerine tabi saylmtr. Ayrca 657
sayl Kanun kapsamnda yer almasa dahi, kendi zel kanunlarnn 657 sayl
Kanunun disiplin hkmlerine atfta bulunan kurum ve kurulularn memurlar
da yine 657 sayl Kanunun disiplin hkmlerine tabidir40.
657 sayl Kanun 125. maddesi kapsamnda, disiplin cezalarn ve bu
cezalarn uygulanaca halleri saymtr. Madde kapsamnda, toplamda be adet
disiplin cezas ngrlmtr. Bunlar, hafiften ara doru: uyarma, knama,
aylktan kesme, kademe ilerlemesinin durdurulmas ve devlet memurluundan
karma yaptrmlardr41. Uyarma; memura grevi ile ilgili olarak dikkatli
olmasnn yazl ekilde bildirilmesidir. Knama; memura kusurlu olduunun
yazl olarak bildirilmesidir. Aylktan kesme; memurun brt aylndan 1/30
1/8 arasnda kesinti yaplmasdr. Kademe ilerlemesinin durdurulmas; fiilin
arlk derecesine gre memurun bulunduu kademede ilerlemesinin 13
yl durdurulmasdr. Devlet memurluundan karma ise, memurun bir daha
devlet memurluuna atanmamak zere memurluktan karlmasdr42.
39
LVANELOLU, s. 912.
40
LVANELOLU, s. 1213. Dantaya gre, zel kanunla dzenlenmeyen
bir konuda, disiplin cezasn gerektiren bir fiilin varl nedeniyle,
genel kanun olan 657 sayl kanunun uygulanmasnda hukuka aykrlk bulunmamaktadr.
Bkz. Dantay 10. Dairesi, E. 1985/112, K. 1987/566, K.T. 18.3.1987, (http://www.danistay.
gov.tr/kerisim/KararMevzuatNo.jsp), (E.T. 30 Nisan 2012).
41
LVANELOLU, s. 14; DURMU, s. 220.
42
657 sayl Devlet Memurlar Kanunu, 125. maddesinde disiplin cezalarn aka tanmlam
mit GVEY
Trk mevzuat kapsamnda 657 sayl Kanun dnda, disiplin su ve

cezalarnn yer ald balca dier yasal dzenlemeler: 6216 sayl Anayasa
Mahkemesi Kurulu ve Yarglama Usulleri Hakknda Kanun43, 2797 sayl
Yargtay Kanunu, 2575 sayl Dantay Kanunu, 832 sayl Saytay Kanunu44,
2802 sayl Hkimler ve Savclar Kanunu, 1632 sayl Askeri Ceza Kanunu,
477 sayl Disiplin Mahkemelerinin Kuruluu, Yarglama Usul ve Disiplin
Su ve Cezalar Hakknda Kanun, 2547 sayl Yksekretim Kanunu, 1702
sayl lk ve Orta Tedrisat Muallimlerinin Terfi ve Tecziyeleri Hakknda
Kanun, 4357 sayl Hususi darelerden Maa Alan lkokul retmenlerinin
Kadrolarna, Terfi, Taltif ve Cezalandrlmalarna Dair Kanun, 3201 sayl
Emniyet Tekilat Kanunu, 1700 sayl Dhiliye Memurlar Kanunu, 2495
sayl Baz Kurum ve Kurulularn Korunmas ve Gvenliklerinin Salanmas
Hakknda Kanun, 1580 sayl Belediyeler Kanunu, l zel daresi Kanunu,
Gmrk Memurlaryla ilgili olarak 1920, 3944 ve 2677 sayl kanunlar,
Trkiye Byk Millet Meclisi Tz, 1136 sayl Avukatlk Kanunudur.
Saylan tm bu dzenlemeler kapsam bakmndan farkl kii ve
kurumlara ilikindir. Bununla birlikte, dzenlemelerin ieriine bakldnda
farkl disiplin cezalarnn kabul edildii grlmektedir. Bir gre gre;
disiplin hukukunun meslek, kii ve kurumlar asndan farkllk gstermesi,
mevzuat dankln zorunlu klmaktadr45.
Memurlara ynelik belirlenmi olan disiplin cezalar, bir baka
ifadeyle, memur disiplin hukuku, lkeden lkeye de farkllk arz etmektedir.
ngilterede; para cezas, baka yere gnderme, cret kesintisiyle birlikte
iten el ektirme, emeklilik maann indirilmesi, memuriyetten karma gibi
cezalar kabul edilmitir. svete; aylktan kesme, memurun terfii ve maa
artn keser nitelikte uyarma, maasz uzaklatrma ve memurluktan karma
ve uygulanaca halleri tek tek saymtr.

43
6216 sayl kanunun ikinci blm Disiplin lemeleri le Su Ve Cezalara likin Hkm-
ler bal ile 16, 17, 18 ve 19. maddeler kapsamnda, disiplin hkmleri yer almaktadr.
Bkz. (http://www.mevzuat.adalet.gov.tr/html/30984.html), (E.T. 11 Ekim 2012).
44
832 sayl kanunun on birinci blm Disiplin Ceza Ve Kovuturmas bal altnda, 95
ile 98. maddeler kapsamnda, disiplin cezalarn ve kovuturmalarn dzenlemektedir. Bkz.
(http://www.sayistay.gov.tr/mevzuat/kanun.htm), (E.T. 11 Ekim 2012).
45
Yksek hkimler iin uyar ya da grevden ekilmeye davet yaptrm ngrlmken, asker
kiiler iin oda ya da gz hapsi gibi disiplin cezalar ngrlmtr. Bir gre gre para ce-
zas niteliindeki disiplin yaptrmlar, sosyal devlet ilkesi kapsamnda eletirilmektedir. Di-
er yandan, memurun kdem, snf ve emeklilik gibi zlk haklarnn ortadan kaldrlmas ye-
rine para cezasnn uygulanmas memur asndan daha makul karlanabilmektedir. Bkz. L-
VANELOLU, s. 16, 19.
gibi cezalar uygulanmaktadr. Amerika Birleik Devletlerinde; para cezas,

snf drlmesi, daha alt bir greve atama gibi yaptrmlar kabul edilmitir.
talyada; knama, maasz uzaklatrma, emeklilik haklarnn ksmi ya da
tamamen elinden alnmas, greve son verme gibi cezalar kabul edilmitir.
Fransada; uyarma, knama, terfi listesinden karma, kdem ya da snf
indirimi ve memurluktan karma gibi yaptrmlar kabul edilmektedir46.
VI. MEMUR DSPLN HUKUKUNUN GENEL ESASLARI VE
UYGULAMA
Memur disiplin hukuku kapsamnda dzenlenmi olan disiplin su
ve cezalarna ilikin genel esaslar belirlenirken ncelikle, ilgili mevzuata
bakmak gerekmektedir. Ve fakat genel kanun saylan 657 sayl Devlet
Memurlar Kanunu kapsamnda Trk Ceza Kanununun aksine, memur
disiplin hukukunun genel esaslarn belirleyen bir dzenlemeye rastlamak
mmkn deildir. Bununla birlikte, cezaya sebep olan eyleme ilikin
tanmlamann yer ald 125. madde kapsamnda da genel unsurlar, her bir
eylem iin ayrca dzenlenmemitir. Sz konusu belirsizliin almas iin
kanun koyucunun iradesi, mahkeme itihatlar ve teamller yol gsterici
olarak kabul edilebilmektedir47.
Memur disiplin hukuku mevzuat kapsamnda; genel hkmlerin aka
ve yeterli ekilde dzenlenmemi olmas, disiplin hukukunun idare hukuku
emsiyesi altnda bulunmas, idare hukukunun ise itihat hukuku olmas
nedenleriyle disiplin hukuku uygulamalarnda ceza hukukuna dair genel
ilkelerden faydalanlmaktadr48. Bu anlamyla ceza hukuku ve disiplin hukuku
hem benzer hem de farkl niteliklere sahiptirler. Ama bakmndan ceza hukuku
kamu dzeninin korunmasn hedeflerken, disiplin hukuku belirli bir kurum
ve ya personelin alma dzeninin korunmasn amalamaktadr. Kapsam
asndan ceza hukuku toplumun tm bireylerini kapsamaktayken disiplin
hukuku yalnzca ilgili, daha dar bir kitleyi kapsamaktadr. Uygulama asndan
ise ceza hukuku bamsz hkim ve mahkemelerce uygulanmaktayken, disiplin
hukuku ilgili kurum ierisinde bulunan amir tarafndan iletilmektedir. Bu
haliyle genel esaslar belirlenmi hkimlere oranla, su unsurlar ve genel
esaslar belirlenmemi disiplin cezasn uygulayan amirin takdir hakk son
derece genitir49.
46
LVANELOLU, s. 18.
47
LVANELOLU, s. 22.
48
GZBYK/TAN, s. 638; SANCAKDAR, Disiplin, s. 138; LVANELOLU, s. 21.
49
DURMU, s. 1617.
mit GVEY
Trk disiplin hukuku mevzuat ve itihatlar incelendiinde, ceza

hukukuna ilikin olarak benimsenmi olan belirli kural, hak ve ilkeler
unlardr50:
pheden sank yararlanr ilkesi51,
Kanunsuz ceza olmaz (nulla poena sine lege) kural52,
Kanunu bilmemek mazeret saylmaz kural53,
Aleyhe deitirme yasa ( reformatio in peius)54,
Savunma hakk, susma hakk, mdafiden faydalanabilme hakk55,
Su ile ceza arasnda oranllk/lllk ilkesi56,
Suun manevi unsurunun varl/kusurluluk art57,
50
OURLU, s. 102104; DURMU, s. 1718; SANCAKDAR, dare, s. 412418.
51
lke masumluk karinesi olarak ifade edilmektedir. Bkz. CENTEL/ZAFER, s. 138139.
52
Anayasa Mahkemesine gre, Anayasann 38. maddesinde tanmlanan su ve cezalarda ka-
nunilik ilkesi, disiplin su ve cezalar asndan da geerlilik arz etmektedir. LVANELO-
LU, s. 25. Bkz. Anayasa Mahkemesi, E. 1990/12, K. 1991/7, K.T. 4.4.1991. (http://www.ana-
yasa.gov.tr/index.php?l=manage_karar&ref=show&action=karar&id=932&content=), (E.T.
30 Nisan 2012). Ancak bu gre kart gr olarak, disiplin su ve cezalarnn Anayasann
128. maddesi kapsamnda deerlendirilmesi gerektii ne srlmektedir. Bkz. LVANEL-
OLU, s. 25-26.
53
Ceza hukukuna paralel olarak, disiplin hukukunda da kanunu bilmemek, cezalandrlmama
sebebi olarak kabul edilmemitir. yle ki, ilgili mevzuat ykmllklerini bilmek, bir me-
murluk grevi olarak kabul edilmektedir. Bkz. LVANELOLU, s. 41.
54
Aleyhe deitirme yasa hakknda ayrntl bilgi iin bkz. CENTEL/ZAFER, s. 586588.
55
Savunma hakk, susma hakk ve mdafiden yararlanma hakk iin bkz. CENTEL/ZAFER, s.
135138.
56
Oranllk ilkesi konusunda Avrupa nsan Haklar Mahkemesi somut olaya gre deerlendir-
mede bulunmakta ve demokratik toplumda alnmas gerekli tedbirler art ltn kullan-
maktadr. Oranllk ilkesi Fransa ve svire Yarg yerlerinde bizzat uygulanan bir kstas nite-
liindedir. Trkiyede Hkimler ve Savclar Kanunu md. 69 son fkras kapsamnda yer alan,
Disiplin cezasnn uygulanmasn gerektiren fiil su tekil etmezse ve hkmll gerek-
tirmese bile meslein eref ve onurunu ve memuriyet nfuz ve itibarn bozacak nitelikte g-
rld takdirde de meslekten karma cezas verilir. eklindeki dzenleme, idareye son de-
rece geni bir takdir hakk tanmas nedeniyle eletirilebilmektedir. Ayrntl bilgi iin bkz.
57
Disiplin sularnn oluabilmesinde kural olarak kastn varl aranmaktadr. Taksirden do-
lay disiplin cezas verilebilmesi iin ise kanunda ak bir dzenlemenin varl aranmaldr.
Yine ceza hukukunda olduu gibi kusurluluu ortadan kaldran sebepler (kaza, tesadf, mc-
bir sebep, cebir, ikrah, tehdit, yanlma ve sapma) disiplin hukuku iin de geerli kabul edil-
mektedir. Bkz. LVANELOLU, s. 3941.
Cezada indirim58 ve zamanam59 hali,

Disiplin kurallar asndan ngrlebilirlik60,
Zamana gre uygulama ve lehe olan yasann uygulanmas ilkesi61,
Ayn sutan tr ayn kii aleyhine tekrar dava alamamas (Ne Bis
n dem62) ilkesidir.
Memur disiplin hukuku uygulamas (disiplin yarglamas) konusunda
kabul edilmi olan balca sistem mevcut bulunmaktadr. Bunlar;
hiyerarik sistem, yar kaza (yargsal) sistem ve kaza (yargsal) sistem olarak
nitelendirilmektedir. Hiyerarik sisteme gre amir, disiplin davasnn taraf ve
hkimidir. tiraz amire yaplr ve itiraz konusunda verilen karar kesindir. Bu
sistem, ngiliz sistemi olarak adlandrlr. Yar yargsal sistemde ise amir, cezay
uygulamadan nce danma kurulunun grn almak, memurun savunmasn
almak ve kararlarn gerekeye dayandrmak durumundadr. Fransz sistemi
olarak adlandrlan bu disiplin mercii (amirin) kararna kar itiraz yolu aktr.
Yargsal sistem ise Alman sistemi olarak adlandrlmaktadr. Sz konusu
sisteme gre, disiplin kovuturmas ceza kovuturmas gibi yrtlmektedir.
Hiyerarik amir ikyeti ya da davacdr. Disiplin muhakemesi, bamsz
nitelikteki disiplin mahkemesi tarafndan gerekletirilir. Almanya rneinde
olduu gibi, idari sistemde otoritenin glenmesi, memurun hukuken daha iyi
58
657 sayl Devlet Memurlar Kanunu md. 125e gre: Gemi hizmetleri srasndaki a-
lmalar olumlu olan ve dl veya baar belgesi alan memurlar iin verilecek cezalarda bir
derece hafif olan uygulanabilir..
59
657 sayl Devlet Memurlar Kanunu md. 127e gre: Bu Kanunun 125 inci maddesinde
saylan fiil ve halleri ileyenler hakknda, bu fiil ve hallerin ilendiinin renildii tarihten
itibaren; a) Uyarma, knama, aylktan kesme ve kademe ilerlemesinin durdurulmas cezala-
rnda bir ay iinde disiplin soruturmasna, b) Memurluktan karma cezasnda alt ay iin-
de disiplin kovuturmasna, Balanmad takdirde disiplin cezas verme yetkisi zamanam-
na urar. Disiplin cezasn gerektiren fiil ve hallerin ilendii tarihten itibaren nihayet iki yl
iinde disiplin cezas verilmedii takdirde ceza verme yetkisi zamanamna urar..
60
Konu ile ilgili bilgi iin bkz. CENTEL, s. 184185.
61
Ceza hukukunda kabul edildii gibi, eylemin gerekletirildii tarihte su saylmayan bir
davrantan dolay kimsenin cezalandrlamayaca kural, disiplin hukuku iin de geerli-
dir. Bunun yannda ilkenin istisnas durumunda olan lehe olan hkmn uygulanmas kural
da yine disiplin hukuku tarafndan benimsenmi bir ceza hukuku ilkesidir. Bkz. SANCAK-
DAR, Disiplin, s. 311 - 312; LVANELOLU, s. 4243.
62
Kural olarak ceza kovuturmas ile disiplin kovuturmas birbirinden bamszdr. Bu duru-
mun iki istisnas mevcuttur: 1. Ceza mahkemesinin sann atl suu ilemediinden bahisle
vermi olduu beraat kararlar disiplin mercilerini balamaktadr. 2. Ceza mahkemesinin sa-
nn atl suu ilemi olduuna dair vermi olduu karar da disiplin mercilerini balamak-
tadr. Bkz. LVANELOLU, s. 4546.
mit GVEY
korunmasna hizmet eden bir disiplin sistemini de zorunlu hale getirmektedir63.

Trkiyede yrrlkteki hukuka bakldnda; genel kanun
olarak nitelendirilen Devlet Memurlar Kanuna gre benimsenmi olan
disiplin yarglamas sistemi, Fransz sistemine (yar yargsal sisteme)
benzetilmektedir64. yle ki, 657 sayl Kanun 126. maddesine gre amirin
disiplin cezasn verme konusunda yetkilendirilmesi, disiplin kurulunun
ilevi, 130. madde kapsamnda memura tannm olan savunma hakk ve
135. madde kapsamnda disiplin cezalarna kar yargsal denetim yolunun
tannmas nitelikleri ile Devlet Memurlar Kanununca benimsenen sistem,
Fransz sistemini andrmaktadr65. Trkiyede benimsenen disiplin hukuku
sisteminde, disiplin yarglamas; soruturma ile karar olmak zere iki aamada
gerekletirilmektedir66.
Soruturma evresine ilikin olarak, 657 sayl Kanun kapsamnda
ayrntl dzenlemelere rastlamak mmkn deildir. Bu sebeple soruturma
usul konusunda, kurumlarn kendi tefti kurulu tzk ve ynetmeliklerinde
yer alan hkmler ile mevcut idari teamller kaynak tekil etmektedir. Sz
konusu hkmlere gre disiplin soruturmas, cezalandrmaya yetkili amir
tarafndan balatlr. Dantaya gre soruturmay gerekletiren amir, hem
soruturmac hem de cezay veren konumunda bulunabilmektedir67. 657 sayl
Kanun md. 129 kapsamnda, yksek disiplin kurulu gerekli grdkleri
takdirde, ilgilinin zlk dosyasn ve her nevi evrak incelemeye, ilgili
kurumlardan bilgi almaya, yeminli tank ve bilirkii dinlemeye veya niyabeten
dinletmeye, mahallen keif yapmaya veya yaptrmaya yetkili klnmtr.
Yksek disiplin kuruluna tannan bu yetkilerin soruturmay srdren amir ve
onun grevlendirdikleri tarafndan da kullanlabilmesi gerekmektedir68. Yemin
uygulamas, ancak kanunla aka verilmi olan bir yetkiyi gerekli kldndan
dolay; yemin yetkisi ancak yksek disiplin kurullarnca kullanlabilmektedir.
63
GLCKL, s. 165-166.
64
Eski kanun Memurin Kanunu dneminde, Trkiyede benimsenmi olan disiplin yarglama-
s sisteminin, yargsal (Alman) sistemine benzedii kabul edilmitir. Ayrntl bilgi iin bkz.
GLCKL, s. 166168.
65
LVANELOLU, s. 64.
66
LVANELOLU, s. 65.
67
Dantay 8. Dairesi, E. 1991/1310, K. 1992/215, K.T. 10.2.1992, (http://www.danistay.gov.
tr/), (E.T. 30 Nisan 2012).
68
Soruturma yetkili amir tarafndan bizzat yaplabilecei gibi onun grevlendirdii mfetti
ya da soruturmaclar eliyle de gerekletirilebilmektedir. Sz geen yetkilendirilmi soru-
turmaclar da amirin sahip olduu yetkileri kullanabilmektedir. Bunun yannda soruturmac
ile soruturmaya tabi memur arasnda hsmlk, evlilik gibi soruturmaya dair hukuki bir en-
gel durumun bulunmamas gerekmektedir. Bkz. SANCAKDAR, Disiplin, s. 261.
Devamszlk gibi baz durumlarda ise eylemin gerekletirildii imza cetveli

gibi yazl delille sabit bulunsa dahi memurun savunmasnn alnmas zaruridir.
Kovuturma/Karar evresine zetle deinmek gerekirse: Soruturma
sonunda soruturma raporu dzenlenir ve raporun son ksmnda yer alan
sonu blmnde hakknda soruturma yaplan memurun idari, hukuki ve
cezai sorumluluk durumlar tespit edilir69. Soruturma raporu kapsamnda,
idari sorumluluk mevcut grldnde, eylem ve karlk disiplin cezas
da tanmlanr. Ancak sz konusu tanmlama neri niteliindedir ve disiplin
cezasn vermeye yetkili amir ya da kurullarn balamamaktadr. Karar
aamasnda, disiplin cezas vermeye yetkili amir ya da kurul; soruturma
kapsamnda elde edilen bilgi ve bulgular tartr, illiyet ban, gerekesini
kurar ve konu hakkndaki nihai kararn verir. Bylelikle, disiplin yarglamas
srecini tamamlanm olur70.
VII. TRKYEDE MOBBNG VE KAMU SEKTRNDEK
RNEKLER
Trkiyede mobbing uygulamalar, evrensel oluuma paralel olarak
ncelikle zel sektr kapsamnda ortaya atlmtr. Mobbing uygulamalar
konusunda mevzuatta ak dzenlemeler yer almasa dahi, mobbing kavram
gncel bir nitelik tamaktadr. Mobbing konusunda verilen ilk yarg karar
Ankara 8. Mahkemesinin 2006/19 E. ve 2006/625 K. sayl ilam olarak kabul
edilmektedir. Karar kapsamnda mahkeme, iverenin iiden bir yl ierisinde
be kez yazl savunma istemesini ve iiyi aalayc, kk drc
davranlarda (yksek sesle emir vermek, hakaret etmek gibi davranlarda)
bulunmasn mobbing uygulamas kapsamnda deerlendirmitir. Neticede,
mahkeme ii lehine manevi tazminata ve aleyhinde verilmi disiplin
cezalarnn iptaline hkmetmi, Yargtay 9. Hukuk Dairesi de 2007/42976
E. 2008/17137 K. sayl ilam ile sz konusu ilk derece mahkemesi kararn
onamtr. Sz konusu karar, mobbing uygulamasnn yarg mercilerince
tanmlanmas asndan ve Trkiye iin balang nitelii tamas bakmndan
nem arz etmektedir71. Mobbing uygulamalar konusunda, 1475 sayl
Kanunu md. 24 kapsamnda, iinin hakl fesih hallerinden faydalanmas ve i
akdini bildirimsizce feshetmesi mmkndr72.
69
LVANELOLU, s. 71.
70
Bkz. SANCAKDAR, Disiplin, s. 296298.
71
Mobbing le Mcadele Dernei nternet Sitesi, Yargtay Karar, (http://www.mobbing.
org.tr/index.php?option=com_content&view=article&id=404:yargitay-karari&catid=30:is-
mahkemesi-kararlari&Itemid=14), (E.T. 30 Nisan 2012).
72
24. madde kapsamnda, hakkn kullanan ii ihbar tazminatna hak kazanamamakta ve fa-
mit GVEY
Uygulamann balang noktas zel sektr olsa dahi, bu durum kamu

sektrnde mobbing uygulamasnn yaanmad anlamna gelmemektedir.
Kamu sektrnde mobbing uygulamasnn somut bir rnei olarak, Dantay
1. Dairesi tarafndan verilmi bulunan bir karara deinmek gerekmektedir.
Sz konusu kararnda yksek mahkeme; bir retim yesine ynelik, dekann
gerekletirdii mobbing niteliindeki eylemlerin cezai sorumluluk dourup
dourmad konusunda, ceza yarglamas yaplmas gerektiine hkmetmitir.
Olayda, ikyeti retim yesi; yurt d grevlendirmesi konusunda ekimser
oy kullanlmasnn, bilinli ve kastl bir mobbing uygulamasna dayandn
vurgulamtr. Bu gereke ile savcla bavuruda bulunan retim yesi,
Yksek retim Kurulu tarafndan dekan hakknda soruturma balatmtr.
Ve fakat gerekletirilen soruturma neticesinde, dekann yarglamasna
izin verilmemitir. Bunun zerine ikyeti retim yesi, sz konusu
men-i muhakeme karar aleyhine Dantaya bavuruda bulunmutur.
Dantay sz konusu men-i muhakeme kararn iptal ederek, dekann ceza
mahkemesinde grevi ktye kullanmak suu kapsamnda yarglanmasna
karar vermitir. Ayn olay kapsamnda; mobbinge maruz kaldn iddia eden
retim yesi lehine, Kocaeli Sulh Hukuk Mahkemesince manevi tazminata
da hkmedilmitir73. Sz konusu kararlar benzer olaylara emsal tekil etmesi
bakmndan nem tamaktadr74.
Bir baka emsal olayda, bir retim yesi; profesr olarak grev yapt
niversitede gerekletirilen mal/hizmet almlarnda belirli firmalara ayrcalk
tannd, bu durumun ise devleti zarara soktuu ynnde savcla ikyette
bulunmutur. Savclk gerekletirmi olduu soruturma kapsamnda ok
sayda kiiyi tutuklam ve ar ceza mahkemesinde dava amtr. Durumdan
rahatsz olan rektr, ikyeti retim yesi hakknda ard ardna dokuz adet
disiplin soruturmas75 balatmtr. Soruturmalar neticesinde; retim yesi
kat alma sresi bir yl amas halinde, kdem tazminatn talep edebilmektedir. Bunun ya-
nnda, iinin manevi tazminat hakk somut olaya gre mevcut bulunmaktadr. Ayrntl bilgi
iin bkz. SZER, s. 651664; ELK, s. 226232; DEMR, s. 250270.
73
Haber iin bkz. (http://www.adaletvehukuk.com/index.php?option=com_
k2&view=item&id= 776:dantaydan-rnek-olacak-mobbing-karar&Itemid=1), (E.T. 30
Nisan 2012).
74
Haber iin bkz. (http://www.mobbing.org.tr/index.php?option=com_
content&view=article&id= 218:mobbing-uygulayan-dekana-ceza&catid=48:mevzuat&Item
id=17), (E.T. 30 Nisan 2012).
75
Sulamalardan bir ksm unlardr: Genel cerrah olan ve zellikle salkl beslenme konu-
sunda ok sayda almas olan Acarn, Yozgattaki bir frncya bol kepekli ekmek ret-
mesini tavsiye etmesi, frncnn tavsiyede bulunann Acar olduunu belirterek sat yapma-
s. Yozgatta alan balknn, Acarn baln faydalarna ynelik beyanlarn levha hali-
sulu bulunarak profesrlk unvan kendisinden alnm, niversite ile iliii

kesilmitir. retim yesi; sz geen disiplin cezalarna kar, gerek Yksek
retim Kurumu gerekse mahkemeler yoluyla kar koymu ve sadece tek
bir knama cezas hari76, dier sekiz adet disiplin yaptrmn iptal ettirmitir.
ikyeti retim yesi; rektr aleyhine, mobbinge dayal olarak, asliye hukuk
mahkemesinde, manevi tazminat davas amtr. Mahkeme, ikyeti retim
yesinin manevi tazminat istemini kabul etmitir77. zellikle deinilen i bu
somut olay, mobbing eyleminin disiplin soruturmalar ve cezalar eliyle
gerekletirilmesi bakmndan, almaya rnek tekil etmektedir.
Gncel bir baka olay ise; niversitede gvenlik grevlisi olarak alan
kiinin, mobbinge maruz kald gerekesiyle, asliye hukuk mahkemesinde
am olduu manevi tazminat davasdr. Olayda gvenlik grevlisi, grev
yapan 400 gvenlik alan iinde tekiletiriliyorum. Sadece benim yerim,
hastane ve kamps iinde deitiriliyor. Yeni alan blmlere de srekli
beni gnderiyorlar. Hep srgn vaziyeti, gidip geliyorum. Beni uzaklatrp
izole etmek istiyorlar78 ifadeleri ile eitlik ilkesine aykr uygulamalara maruz
brakldn ne srmtr. Davac, tuvalete gittiinde dahi hakknda tutanak
tutulduunu ve tm bu yaadklar sebebiyle psikolojisinin bozulduunu
iddia etmitir. Dava; rektr, gvenlik mdr ve gvenlik sorumlusuna kar
almtr79. Dava henz neticelendirilmemi olsa dahi; yasal dzenlemeyle
aka korunmam olan bir alann, itihatlar yoluyla korunmas bakmndan
son derece byk nem arz etmektedir.
VIII. MEMUR DSPLN HUKUKUNDA MOBBNGLE
MCADELE
Daha nce de belirtildii zere, mobbing eylemi yatay veya dikey
ne getirmesi. Acarn bir yaknnn ve yaknnn annesinin ameliyatlarn Ankarada yapma-
s. Ankarada doktorlarn katld bir kokteyle gitmesi. 6 ayr hastal bulunan eyma adl
bebekle zel olarak ilgilenmesi, bu konunun basna yansmas. Bahekime hakaret. (http://
www.mobbing.org.tr/index.php?option=com_content&view=article&id=565:profesoeruen-
mobbing-zaferi&catid=8:basindan-secilenler&Itemid=9), (E.T. 30 Nisan 2012).
76
ikyeti retim yesi lehine verilen manevi tazminat tutar, medyada rekor tazminat olarak
anlmtr. Sz konusu haberin tamam iin bkz. (http://gundem.milliyet.com.tr/profesorun-
mobbing-zaferi/gundem/gundemdetay/25.03.2012/1519650/default.htm), (E.T. 30 Nisan
2012).
77
Haber iin bkz. (http://www.mobbing.org.tr/index.php?option=com_
content&view=article&id= 547:guevenlik-goerevlisi-rektoere-mobbing-davas-
act&catid=8:basindan-secilenler&Itemid=9), (E.T. 30 Nisan 2012).
78
Habere ulamak iin bkz. (http://www.haberekspres.com.tr/guvenlik-gorevlisi-rektore-
mobbing-davasi-acti.htm), (E.T. 30 Nisan 2012).
79
mit GVEY
boyutta gerekleebilmektedir80. Bununla birlikte mobbing eyleminin tr

somut olaya gre farkllk gsterebilmektedir. Somut olaya gre eylem
farkll mevcut olsa dahi, tm mobbing uygulamalar neticesinde; eitli
yldrma eylemleri ile madurun eref, haysiyet, onur, kariyer gibi alanlarna
saldrlar gerekletirilerek, psikolojik olarak ypranmas amalanmaktadr.
Mobbing uygulamalarnn somut olaya gre eitlilii beraberinde, sz
konusu uygulamalara kar bavurulacak olan hukuki yntemin de eitlilik
gstermesine neden olmaktadr. Kanunu kapsamnda alan bir kiinin
yldrma eylemine maruz kalmas halinde, Kanunu md. 24 kapsamnda,
bildirimsiz hakl fesih hakkn kullanma ihtimali domaktayken; memur
statsnde alan bir kiinin mobbing maduru olmas durumunda izlenecek
yol farkllamaktadr. alma bal kapsamnda deerlendirildiinde ise,
konuya memur disiplin hukuku erevesinde bakmak gerekmektedir.
Memur disiplin hukuku uygulamalar eliyle gerekletirilen mobbing
eylemleri, ounlukla, madura ynelik gerekletirilen haksz ve aslsz
disiplin soruturmalar ve cezalar eklinde somutlamaktadr. st blmde
deinilen somut olaylar kapsamnda yer alan uygulamalar da bu tespiti
dorular niteliktedir. Bu balamda; memurlara ynelik gerekletirilen
mobbing uygulamalarna kar izlenebilecek yollar da kendi ierisinde, somut
olaya gre deerlendirilmelidir. yle ki, genel kanun olarak ele alnan 657
sayl Devlet Memurlar Kanunu yannda, ayet var ise ilgili memurun tabi
bulunduu zel kanunda yer alan hkmler de somut olaya gre irdelenmelidir.
Bununla birlikte, konuyu genel olarak deerlendirmek gerekirse; ncelikle
Trkiyedeki ilgili mevzuata zetle deinmek faydal olacaktr.
Daha nce de belirtildii zere, Trkiyede mobbing konusunda
dzenlenmi olan ayr bir yasa bulunmamaktadr. Bunun yannda, mobbing
uygulamalar konusundaki yarglamalarda uygulanabilecek ok sayda norm
da yine, mevzuat kapsamnda, dank olarak mevcut bulunmaktadr. Ana
hatlaryla sz konusu ilgili mevzuata deinmek gerekirse:
Anayasann 125, 128 ve 129. maddeleri memur disiplin hukuku ile
ilgilidir81. Sz konusu maddelerden konu ile bire bir ilgili olan phesiz
80
Anayasann 125. maddesinde idarenin eylem ve ilemlerine kar yarg yolu almtr. 128.
madde ise kamu grevlileri ile ilgili genel hkmleri iermektedir. 129. madde kapsamnda,
disiplin kovuturmasnda gvence ilkesini dzenlemektedir.
81
Eski dzenlemede yarg denetimi dnda braklan uyarma ve knama yaptrmnn ilgili zel
kanunda da aka denetim d braklm olmas gerekmektedir. rnein eski dzenleme
dneminde, 657 sayl Kanunun 135. maddesinde de uyarma ve knama cezalar yarg dene-
129. maddedir. Madde kapsamnda, disiplin kovuturmasnda gvence ilkesi

dzenlenmitir. lke ieriinde, disiplin cezalarnda savunma hakk ve disiplin
cezalarnn yargsal denetimi korunmaktadr. lgili dzenleme; 2010 tarihli
deiiklik ncesinde, uyarma ve knama cezalarn yargsal denetim dnda
brakmaktayken, deiiklik ile birlikte ska eletirilen bu istisna kaldrlm
ve tm disiplin cezalar yargsal denetime tabi klnmtr82. Bunlarn yannda
kanaatimizce, anayasada yer alan hukuk devleti ilkesi (md. 2), eitlik ilkesi
(md. 10), kii dokunulmazl ilkesi (md. 17) ve hak arama hrriyeti (md. 36)
gibi ilkeler de yine, mobbing kavram ile ilgili niteliktedir.
Devlet Memurlar Kanunu kapsamnda, disiplin baln tayan
yedinci blm dhilinde yer alan, 124 ve devamndaki maddeler, mobbing
uygulamalarna kar gerekletirilecek olan bavurularda kullanlabilmektedir.
13.02.2011 tarihli yasa deiiklii sonrasnda, itiraz balkl 135. madde
kapsamnda; uyarma ve knama cezalarna kar da yarg yolu, Anayasann
129. maddesine uygun olarak almtr. Bylelikle, Anayasann 36 ve 125.
maddelerine istisna konumunda bulunan uygulama da sonlandrlmtr.
Dier taraftan, uluslar aras boyutta; Avrupa nsan Haklar Szlemesi
kapsamnda korunan haklarn, mobbing uygulamas yoluyla ihlal edilmesi
durumunda, dier koullarn da salanmas halinde, Avrupa nsan Haklar
Mahkemesine bavuruda bulunmak mmkn olacaktr83. Bununla birlikte,
artlarn olumas durumunda, 6216 sayl Kanun kapsamnda, 23 Eyll 2012
tarihi itibariyle yrrle girmi olan bireysel bavuru yolu84 ile Anayasa
Mahkemesine bavuruda bulunmak da yine mmkn grnmektedir85.
timi dnda tutulmaktayd. Buna karn Yksek retim Kanunu kapsamnda bu ekilde bir
dzenleme yer almad iin, eski dzenleme dneminde dahi Yksek retim Kanunu kap-
samnda uyarma ve knama cezalarna kar yarg yoluna gidilebilmekteydi. Bkz. LVANE-
LOLU, s. 105-106.
82
Bavurunun hangi hakka istinaden gerekletirilecei konusu ise somut olaya gre ayrca
deerlendirilmelidir. Avrupa nsan Haklar Mahkemesine bavuru ve szleme kapsamnda
korunan haklar ile ilgili ayrntl bilgi iin bkz. TEZCAN/ERDEM/SANCAKDAR/NOK,
eserin tamam.
83
6216 sayl Anayasa Mahkemesinin Kuruluu ve Yarglama Usulleri Hakkndaki Kanun,
4551. maddeleri kapsamnda bireysel bavuruyu dzenlemektedir. Bireysel bavuru usul,
6216 sayl Kanun md. 76 uyarnca 23 Eyll 2012 tarihinde yrrlk kazanmtr. Sz konu-
su uygulamann asl getirili amac, Trkiye aleyhine Avrupa nsan Haklar Mahkemesine
yaplan bavurularn nne gemektir.
84
Bireysel bavuru yolunda izlenmesi gereken usul ve yntem iin Anayasa Mahkemesi tara-
fndan bir klavuz yaynlamtr. Sz konusu klavuza eriim iin bkz. (http://www.anayasa.
gov.tr/files/bireysel_basvuru/basvuru_kilavuzu.pdf), (E.T. 11 Ekim 2012).
85
2011 yasa deiiklii ile 657 sayl Kanun md. 135e gre, Disiplin amirleri tarafndan ve-
mit GVEY
Sz konusu bireysel bavuru usul, Avrupa nsan Haklar Mahkemesine

bavuru ile byk lde paralellik arz etmektedir. Yakn zamanda lkemizde
uygulamaya konulan bireysel bavuru yolunun, amacna hizmet edip
edemeyecei hususu belirsizliini srdrmektedir. Sz konusu belirsizlik,
ancak ilk uygulamalar sonrasnda netlik kazanacaktr.
Genel kanun nitelii tayan 657 sayl Kanun kapsamnda yer alan
memur disiplinine ilikin hkmler yannda, ilgili memurun tabi bulunduu
zel kanunda yer alan disiplin hkmleri de nem arz etmektedir. Bu
nedenle, daha nce de belirtildii zere; memur disiplin hukuku kapsamnda
gerekletirilen mobbing uygulamalarna ynelik yargsal bavuru sreci,
somut olaya gre farkllk gsterecektir. Ancak memur disiplin hukuku
kapsamndaki olaylarn tmnde, disiplin cezasnn varl sz konusu
olduundan ve disiplin cezas uygulamas, idari nitelikte bulunduundan
dolay; zel kanunlardaki farkllklara ramen, madurun her halkarda idari
dava ama ihtimali sz konusu olacaktr.
Bu balamda, memur disiplin hukuku kapsamnda, mobbing
uygulamas nitelii tayan haksz ve yldrmaya ynelik disiplin cezasna
arptrlan madur memur, ncelikle tabi olduu zel kanuna gre itiraz
yolu86 ngrlm ise sz konusu itiraz gerekletirmeli; ayet zel kanunda
itiraz usul mevcut deilse, disiplin cezasnn iptaline ynelik idari dava
ama hakkn kullanmaldr. Hak ve zaman kaybnn nne gemek adna,
itiraz ile birlikte idari dava alabilmesi de kanaatimizce makuldr. Nitekim
Dantaya gre, itiraz bavurusu, idari dava ama sresini durdurmamaktadr.
dare mahkemesi, sz konusu sreyi davann esasna girmeden nce resen
gzetmek durumundadr. Davann sresinde almad iddias, davann
her aamasnda ileri srlebilmektedir. dari dava ama sresi ise, aksi
dzenlenmedike genel sre olarak, n kararn yazl bildiriminin yapld
ya da zmni ret sresinin sona erdii tarihi izleyen gnden itibaren altm
rilen uyarma, knama ve aylktan kesme cezalarna kar disiplin kuruluna, kademe ilerle-
mesinin durdurulmas cezasna kar yksek disiplin kuruluna itiraz edilebilir. tirazda sre,
kararn ilgiliye teblii tarihinden itibaren yedi gndr. Sresi iinde itiraz edilmeyen disip-
lin cezalar kesinleir. tiraz mercileri, itiraz dilekesi ile karar ve eklerinin kendilerine inti-
kalinden itibaren otuz gn iinde kararlarn vermek zorundadr. tirazn kabul hlinde, di-
siplin amirleri karar gzden geirerek verilen cezay hafifletebilir veya tamamen kaldrabi-
lirler. Disiplin cezalarna kar idari yarg yoluna bavurulabilir.. Dantaya gre itiraz yo-
luna bavuruda bulunmak, idari dava ama sresini durdurmamaktadr. Bu nedenle, itiraz-
la birlikte idari dava amak hak kaybnn nlenmesi ya da en azndan zaman kaybnn nne
geilmesi bakmndan faydal olacaktr. LVANELOLU, s. 105.
86
GZBYK, s. 394399.
gndr87. dari dava yoluyla madur memur, aleyhinde verilmi olan disiplin
cezalarnn iptalini gerekletirebilecektir.
dari dava yannda, somut olayda mobbing nitelii tayan eylemler
nedeniyle; madurun manevi dnyasnda meydana gelen zararn tazmini,
hukuk mahkemesinde alacak olan manevi tazminat davas88 ile talep
edilebilecektir. Manevi tazminat davas, kuruma deil; mobbing eylemini
gerekletiren gerek kiilere yneltilmelidir. Bunun yannda, haksz disiplin
cezas kapsamnda madurun uram olduu (gelir kayb gibi) maddi
bir zarar mevcut ise; sz konusu maddi zararlarn tazmini de yine, hukuk
mahkemelerinde alacak olan maddi tazminat davas ile talep edilebilecektir89.
Mobbing konusunda ayrca bir dzenlemenin mevcut olmamas
nedeniyle; alan davalar neticesinde oluturulan itihatlar sayesinde, haklarn
geliimi salanabilmektedir. Trkiyede mobbing uygulamalarna kar
mcadele ciddi boyutlara ulamtr. Mobbingle mcadele konulu derneklerin
kurulmas, basnda yer alan yldrma haberleri ve mobbing kavram konusunda
bireylerin bilinlenmesi olgular bir bakma yrtme organnn da dikkatini
ekmitir. yle ki, Babakanlk tarafndan 19 Mart 2011 tarihli, 2011/2 sayl,
yerlerinde Psikolojik Tacizin (Mobbing) nlenmesi balkl bir genelge
yaynlanmtr90. Kanaatimizce, tm bu gelimeler dorultusunda; Trkiyede
mobbing konusundaki bilinlenmenin, artan bir ivme ile gelitiini sylemek
hakszlk olmayacaktr.
SONU
alma kapsamnda deinildii zere, mobbing uygulamas her ne
kadar ilk olarak zel i ilikileri kapsamnda tartlmaya balanm olsa da;
gnmzde kamu sektrnde de sklkla gzlemlenebilen bir olgu olarak
varlk kazanm bulunmaktadr. Mobbing, yani yldrma eylemi; ok farkl
fiiller eklinde gerekletirilebilen, bu nedenle de somut olaylar kapsamnda
farkllk arz edebilen bir olgudur. alma konumuz erevesinde ise, memur
87
GZBYK, s. 394399.
88
Manevi zarar, kiinin eref, haysiyet, zel yaam, isim, resim, zgrlkler gibi maddi olma-
yan kiisel deerlerinde oluan zarardr. KILIOLU, s. 191.
89
Bu balamda maddi tazminat talebi idareye deil, eylemi gerekletiren gerek kii ya da ki-
ilere yneltilmelidir.
90
Genelge iin bkz. (http://www.resmigazete.gov.tr/main.aspx?home=http://www.resmi-
gazete. gov.tr/eskiler/2011/03/20110319.htm&main=http://www.resmigazete.gov.tr/eski-
ler/2011/03/20110319.htm), (E.T. 30 Nisan 2012).
mit GVEY
disiplin hukuku kapsamndaki eylemler eliyle gerekletirilen mobbing olgusu

irdelenmeye allmtr.
Memur disiplin hukuku kapsamnda, disiplin soruturmas ve disiplin
cezas uygulamalar yoluyla, memur kiiler zerinde mobbing uygulamak
mmkn bulunmaktadr. yle ki, almada deinilen Trkiye rneklerine
bakldnda; madurlar yldrmak maksadyla haklarnda haksz disiplin
soruturmalar ald ve kendilerine haksz disiplin cezalar verildii
gzlemlenmektedir. Bu sayede, madurun psikolojik olarak yldrlmas
yoluyla, i ortamndan uzaklatrlmas amalanmaktadr. Mobbing
uygulayclarnn temel amac, madurun i ortamndan uzaklatrlmas olsa
dahi; mobbing eyleminin madur zerinde yol at zarar bu denli ak ve
belirlenebilir nitelik tamamaktadr. yle ki; mobbing eyleminin yol at
zararlar, kiinin hafif bir psikolojik zarara uramasndan balayarak, en son
aamada intiharna kadar gidebilmektedir. Bu durum ise mobbing olgusunun
ne denli byk bir nem arz ettiinin en ak gstergesidir.
Mobbing konusunda, Trkiyede ayrca dzenlenmi olan bir kanun
bulunmamaktadr. Dnya genelinde de yine mobbing konusunda, her lkenin
kendine zg dzenlemelerinin varl kabul edilmektedir. Bir baka ifade
ile mobbing konusunda, evrensel nitelikli bir takm hukuk dzenlemelerinin
varlndan da bahsedebilmek u an iin mmkn deildir. Aslna baklrsa,
son derece gncel bir kavram hakknda yasal dzenlemelerin bu denli skntl
olmas da elikili bir durum olarak karlanabilmektedir. Dier taraftan,
sz konusu yasalama skntsnn nedeni, kavramn kendi niteliinden de
kaynaklanyor olabilir. yle ki, mobbing uygulamas; kiiye, eylemin trne
ve sonularna gre farkllk gstermektedir. Bu durum ise her somut olayn;
ayrca, kendi artlarna gre deerlendirilmesi mecburiyetini beraberinde
getirmektedir. Sz konusu durum ise, mobbing eyleminin; somut ve tipik
tanmnn yaplmasna bir lde engel tekil etmektedir. Buna ramen,
mobbing olgusunun yasayla dzenlenmesinin; uygulama birlii ve hukuki
korumann etkinlii asndan, son derece faydal olaca da aikrdr.
Ak bir dzenleme bulunmasa dahi; kiilerin tabi olduu zel
kanunlar ve genel kanunlar kapsamnda, somut olaya uygun bir biimde,
mobbing eylemine kar yarg yoluna gitmek, hak arama hrriyetinin bir
gerei olarak mmkndr. Nitekim alma kapsamnda deinildii zere;
Trkiye rneklerinde, somut olaya gre deien, adli ve idari bir dizi davalar
yoluyla mobbing eylemine kar hak aramak, uygulamada artk mmkn
hale gelmitir. Bu uygulamalar ise bireylere, mobbing eylemine kar, yeni

mahkeme kararlar ile srekli geliim gsteren itihad bir hukuki koruma
salamaktadr. Zaten nemli olan da yasalarla korunmu bulunan haklarn
uygulanabilirlii meselesi deil midir? Bu anlamyla, yasay yorumlayan
uygulayclar, mobbinge kar koruyucu hukuk emsiyenin eksenini belirleyen
kimseler olarak nitelendirilebilmektedir. Bu nedenlerle, en ksa srede
konunun yasayla, ak bir ekilde dzenlenmesi temennilerimizle birlikte;
kanaatimizce, mobbing konusunda son zamanlarda verilen olumlu mahkeme
kararlar, kii haklarnn kapsamn geniletici ve her adan sevindirici olarak
yorumlanmaldr.
KAYNAKA
BRODSKY, Carroll M., The Harassed Worker, Mass.: Lexington Books,
D.C. Heath and Co., Lexington 1976.
CENTEL, Nur, Trk Ceza Hukukuna Giri, Beta, stanbul 2002.
CENTEL, Nur/ZAFER, Hamide, Ceza Muhakemesi Hukuku, Beta, stanbul
2005.
ELK, Nuri, Hukuku Dersleri, Beta, stanbul 2005.
OBANOLU, aban, Mobbing yerinde Duygusal Saldr ve Mcadele
Yntemleri, Tima Yaynlar, stanbul 2005.
DAVENPORT, Noa/SCHWARTZ, Ruth Distler/ELLIOTT, Gail Pursell,
Mobbing Emotional Abuse In The American Workplace, (ev:
NERTOY, Osman Cem), Sistem Yaynclk, stanbul 2003.
DEMR, Fevzi, Hukuku ve Uygulamas, Birleik Matbaaclk, zmir 2005.
DNER, mer, Stratejik Ynetim Ve letme Politikas, Beta Yaynlar,
stanbul 1992.
DOAN, Selen/DEMRAL, zge, Kurumlarn Baarsnda Duygusal
Zeknn Rol ve nemi, Ynetim ve Ekonomi, Cilt 14, Celal Bayar
niversitesi BF, 2007 Manisa, s. 209 230, s. 211-212,
(http://www2.bayar.edu.tr/yonetimekonomi../dergi/pdf/C14S12007/SDOD.
pdf), (E.T. 19 Nisan 2012).
mit GVEY
DURMU, A. Alper, Aklamal, tihatl, Notlu Memur Disiplin Hukuku,

Adalet Yaynevi, Ankara 2008.
FIELD, Tim, Bully in Sight, How to Predict, Resist, Challenge and Combat
Workplace Bullying. Overcoming the Silence and Denial by which
Abuse Thrives, Success Unlimited, Oxfordshire 1996.
GLCKL, Feyyaz, dari Ceza Hukuku ve Anlam; darenin Cezai
Meyyide Tatbiki, SBFD, C. XVIII/2, , s. 115182.
GZBYK, eref/TAN, Turgut, dare Hukuku, Turhan Kitabevi, Ankara
1998.
GZBYK, eref, Ynetsel Yarg, Turhan Kitabevi, Ankara 2005.
KILIOLU, Ahmet M., Borlar Hukuku Genel Hkmler, Turhan Kitabevi,
Ankara 2003.
KSE, Sevin/UYSAL, ener, Kamu Personelinin Yldrma (Mobbing)
ve Boyutlar Hakkndaki Dnceleri zerine Bir alma: Manisa
Tarm l Mdrl rnei, Celal Bayar niversitesi Sosyal Bilimler
Enstits Dergisi, Yl 2010, C. 8, S. 1, s. 261-276.
OURLU, Ycel, Ceza Mahkemesi Kararnn Disiplin Cezasna Etkisi ve
Sorunu Ne Bis n dem Kural, Ankara niversitesi Hukuk Fakltesi
Dergisi, C. 52, S. 5, 2003, s. 101124.
ORHUN, Hayri, Trkiyede Devlet Memurlarnn Hukuki Rejimi Umumi
Hatlaryla Tarihi Geliim ve Bugnk Durum, ileri Bakanl
Yaynlar, Seri: 3 Say: 2, Ankara 1946.
SANCAKDAR, Ouz, Disiplin Yaptrm Olarak Devlet Memurluundan
karma ve Yargsal Denetimi, Yetkin Yaynlar, Ankara 2001.
(SANCAKDAR, Disiplin)
SANCAKDAR, Ouz, dare Hukuku Teorik alma Kitab, Sekin, Ankara
2011. (SANCAKDAR, dare)
SANCAKDAR, Ouz, Memur Hukuku, Anadolu niversitesi Yaynlar,
Eskiehir 2011. (SANCAKDAR, Memur)
SEXTON, Patricia Cayo, Book Review, The Harassed Worker By Carroll M.
Brodsky, Industrial and Labor Relations Review, Vol. 31, Number 1,
October 1977, s. 123-124.
SZER, Sarper, Hukuku, Beta, stanbul 2010.
TEZCAN, Durmu/ERDEM, Mustafa Ruhan/SANCAKDAR, Ouz/

NOK, Rifat Murat, nsan Haklar El Kitab, Sekin, Ankara 2010.
NTERNET KAYNAKLARI
(http://www.anayasa.gov.tr/index.php?l=manage_karar&ref=show&ac
tion=karar&id=932&content=), (E.T. 30 Nisan 2012).
(http://www.andreaadamsconsultancy.com/about), (E.T. 30 Nisan
2012).
(http://www.danistay.gov.tr/), (E.T. 30 Nisan 2012).
(http://www.danistay.gov.tr/kerisim/KararMevzuatNo.jsp), (E.T. 30
Nisan 2012).
(http://www.leymann.se/English/frame.html), (E.T. 30 Nisan 2012).
( h t t p : / / w w w. a d a l e t v e h u k u k . c o m / i n d e x . p h p ? o p t i o n = c o m _
k2&view=item&id=776:dantaydan-rnek-olacak-mobbing-
karar&Itemid=1), (E.T. 30 Nisan 2012).
(http://www.mobbing.org.tr/index.php?option=com_content&view=
article&id=218:mobbing-uygulayan-dekana-ceza&catid=48:mevzuat&Item
id=17), (E.T. 30 Nisan 2012).
(http://www.mobbing.org.tr/index.php?option=com_content&v
iew=article&id=565:profesoeruen-mobbing-zaferi&catid=8:basindan-
secilenler&Itemid=9), (E.T. 30 Nisan 2012).
(http://gundem.milliyet.com.tr/profesorun-mobbing-zaferi/gundem/
gundemdetay/25.03.2012/1519650/default.htm), (E.T. 30 Nisan 2012).
(http://www.mobbing.org.tr/index.php?option=com_content&
view=article&id=547:guevenlik-goerevlisi-rektoere-mobbing-davas-
act&catid=8:basindan-secilenler&Itemid=9), (E.T. 30 Nisan 2012).
(http://www.haberekspres.com.tr/guvenlik-gorevlisi-rektore-mobbing-
davasi-acti.htm), (E.T. 30 Nisan 2012).
(http://www.resmigazete.gov.tr/main.aspx?home=http://www.
resmigazete.gov.tr/eskiler/2011/03/20110319.htm&main=http://www.
resmigazete.gov.tr/eskiler/2011/03/20110319.htm), (E.T. 30 Nisan 2012).
(http://www.anayasa.gov.tr/files/bireysel_basvuru/basvuru_kilavuzu.
pdf), (E.T. 11 Ekim 2012)
BO

Memur Disiplin Hukukunda Mobbing: Ümit Güveyi

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Memur Disiplin Hukukunda Mobbing: Ümit Güveyi

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

MEMUR DSPLN HUKUKUNDA MOBBNG

Dnyann birok dilinde mobbing kavram halen olduu gibi, ngilizce

almasn tamamlam ve mobbing terimini iyerindeki duygusal taciz,

1996 ylnda ngiliz yazar Tim Field, Bully in Sight13 (Grnrdeki

Mobbing uygulayclarnn psikolojileri irdelendiinde; bu kiilerin ar

Mobbing madurunun psikolojik durumu ve dier nitelikleri de

Madurun iletiim alanna ynelik saldrlar: Madur susturulur,

evresindekilere ynelik iddet eylemlerine giriebilmektedir. Artk alamaz

dizi meyyide ve dllendirme sistemini inceleyen hukuk dal olarak

orantszca arlnn yannda sz konusu dzenlemelerde, hangi cezalarn

Trk mevzuat kapsamnda 657 sayl Kanun dnda, disiplin su ve

ve uygulanaca halleri tek tek saymtr.

gibi cezalar uygulanmaktadr. Amerika Birleik Devletlerinde; para cezas,

Trk disiplin hukuku mevzuat ve itihatlar incelendiinde, ceza

Cezada indirim58 ve zamanam59 hali,

korunmasna hizmet eden bir disiplin sistemini de zorunlu hale getirmektedir63.

Devamszlk gibi baz durumlarda ise eylemin gerekletirildii imza cetveli

Uygulamann balang noktas zel sektr olsa dahi, bu durum kamu

sulu bulunarak profesrlk unvan kendisinden alnm, niversite ile iliii

boyutta gerekleebilmektedir80. Bununla birlikte mobbing eyleminin tr

129. maddedir. Madde kapsamnda, disiplin kovuturmasnda gvence ilkesi

Sz konusu bireysel bavuru usul, Avrupa nsan Haklar Mahkemesine

disiplin hukuku kapsamndaki eylemler eliyle gerekletirilen mobbing olgusu

hale gelmitir. Bu uygulamalar ise bireylere, mobbing eylemine kar, yeni

DURMU, A. Alper, Aklamal, tihatl, Notlu Memur Disiplin Hukuku,

TEZCAN, Durmu/ERDEM, Mustafa Ruhan/SANCAKDAR, Ouz/

You might also like