Magnetik ndksiyon

Ama

Bu deneyde, uzun bir bobinin iinde frekans ve iddeti deiken olan bir magnetik alan
retilecek ve bobinin iine itilecek ksa bobinlerde indklenecek olan voltajlar frekansn bir
fonksiyonu olarak, sarm saysna, bobinin apna ve alan iddetine bal olarak llecektir.

Deneye Hazrlk Bilgileri

Bu deney, Faraday n indksiyon yasasnn deneysel olarak gzlenmesi iin tasarlanmtr. Bir
! !
B magnetik alannnn(veya magentik ak younluunun) iinde bulunan bir A yzeyinden
geen magnetik ak u ekilde ifade edilir.

! !
= B.da (1)
A

Magnetik aknn zamana gre deiimi, Faraday yasasna(Maxwell in 2inci denklemine) gre
ifade edilen bir elektrik voltaj retir.

d
U = (2)
dt

Bu ekilde, zamana gre deiken bir magnetik alan tarafndan retilen elektrik voltajna
indklenmi elektromotor kuvveti veya indklenmi voltaj ad verilir. Bu voltaj, elektrik alan
cinsinden aadaki gibi ifade edilir.
! !
U = E.ds (3)
C

burada E elektrik alannnn iddet vektrn ve C, A blgesinin snrn gstermektedir. Ayn

magnetik aknn getii n tane iletken ilmek iin u ifade salanr.
" !
U = n E.ds (4)

Bu deneyde, magnetik alan uzun bir bobin (birincil bobin) tarafndan retilecektir. Uzun bobinin
iinde magnetik alan sabit olacandan u ifade salanr.
! !
= B. A (5)

Maxwellin 1inci denklemi (Amper yasas)

! ! " !
B.ds = j .da0
A
(6)

Maxwellin 4nc denklemi ile birlikte

" !
.da = 0
B
A
(7)
A alanndan geen durgun akm
" !
I= j .da
A
(8)

ile burada retilen magnetik alan B arasndaki ilikiyi verir. Burada, C, A nn snrdr, A
herhangi bir kapal alandr, j elektrik akm younluudur ve 0 magnetik alan sabitidir.

6 Vs
0 = 4 107 = 1.26 10 (9)
Am

n sarml uzun bir bobin iin bobinin iinde u ifade bulunur.

!
B = 0 n .I / (10)

f frekans veya w = 2f asal frekans deiken olan bir alternatif akm

I = I 0 . sin wt (11)

birincil bobinden geerse o zaman ikincil bobinde indklenen voltaj yledir,

0 nA.nwI 0
U= cos wt (12)
l

Deneyde Kullanlacak Aralar

Alan bobini(birincil bobin), 750mm, 485sarm/m

ndksiyon(alg) bobinleri, 1 takm aadakilerden oluur:
300 sarml, ap 40mm indksiyon bobini
300 sarml, ap 32mm indksiyon bobini
300 sarml, ap 25mm indksiyon bobini
200 sarml, ap 40mm indksiyon bobini
100 sarml, ap 40mm indksiyon bobini
150 sarml, ap 25mm indksiyon bobini
75 sarml, ap 25mm indksiyon bobini
Fonksiyon reticisi
Dijital saya, 4 basamakl
Dijital multimetre
Balant kablosu, 750mm, krmz
Balant kablosu, 750mm, mavi
Balant kablosu, 2000mm, mavi

Deneyin Yapl

1. Deney dzeneini ekil 1. de gsterildii gibi kurunuz.

 ekil 1. Magnetik indksiyon deney dzenei.

2. d=41mm apl 300 sarml alg bobinini, uzun bobinin merkezine gelecek biimde cetvel
yardm ile yerletiriniz.
3. Dijital sayacn function dmesini kullanarak sayac frekans seeneine getiriniz.
Daha sonra start dmesine bir kere basnz ve sinyal retecinde frekans, amplitude
dmesi yardmyla, 10.7 kHze ayarlaynz. Frekans skalasnn 103 de olmasna dikkat
ediniz. nk kullanlacak olan frekans deerleri kHz basamandadr.
4. Akm, sinyal reticisinin amplitude dmesi yardmyla, 2 mA aralklarla 40 mA kadar
deitirerek her bir akm deeri iin alg bobininde indklenen voltaj deerini dijital
voltmetre yardm ile lnz.
5. lm deerlerinizi izelge 1 e yaznz ve U-I grafiini iziniz.
6. Deney dzeneini deitirmeden,frekans deerini 1kHze ve birincil bobinden geen
akm 30mA e ayarlaynz.
7. Fonksiyon reticisinin frekans ksmn kullanarak birincil bobinden geen akmn
frekansn 1kHz den 10kHz e kadar 1er kHz deitirerek her bir frekans deeri iin
ikincil bobinde indklenen voltaj dijital voltmetre yardm ile lnz.

Uyar: Frekans 1kHz ile 12kHz arasnda allmaldr nk 0.5kHz in altnda bobin
ksa devre gibi davranr ve 12 kHz in zerinde lm aletlerinin hassasiyeti garanti
edilmemitir.

8. lm deerlerinizi izelge 2 ye yaznz ve U-f grafiini iziniz.

9. Birincil bobinden geen akm 30mA e ve akmn frekansn 10.7kHz e ayarlaynz.
10. kincil bobin iin ayn apl ve farkl sarm saylarna sahip bobinleri teker teker
kullanarak, indklenen voltaj deerlerini lnz.
11. lm deerlerinizi izelge 3. e yaznz ve U-n grafiini iziniz.
12. kincil bobin iin ayn sarm saysna sahip ve farkl apl bobinleri teker teker kullanarak
her bir bobinde indklenen voltaj lnz.
13. lm deerlerinizi izelge 4. e yaznz ve U-d grafiini iziniz.
Sonularn deerlendirilmesi

Elde ettiiniz lm sonularn dikkate alarak ve teorik bilgilerinizi kullanarak, indksiyon

voltajn aadakilerin fonksiyonu olarak belirleyiniz.

1. Magnetik alann iddeti,

2. Magnetik alann frekans
3. ndksiyon bobininin sarm says
4. ndksiyon bobininin enine-kesiti

izelge 1. izelge 2. izelge 3. izelge 4.

300 sarmlk, 300 sarmlk, 2. bobinden 2. bobinden
d=41 mm apl d=41 mm apl geen akmn 30 geen akmn
bobinin 10.7 bobinin 30mA mA ve frekansn 30mA ve
kHz de herbir de herbir 10.7 kHz olduu frekansn 10.7
akm deeri frekans deeri durumda d=41 kHz olduu
iin indklenen iin indklenen mm apl durumda 300
voltaj deerleri voltaj deerleri bobinin sarm sarml bobinin
saysna gre apa gre
indklenen voltaj indklenen
deerleri voltaj deerleri

I(mA) U(mV) f(kHz) U(mV) n(sarm U(mV) d(mm) U(mV)

2.0 1.0 says) 25
4.0 2.0 300 32
6.0 3.0 200 41
8.0 4.0 100
10.0 5.0
12.0 6.0
14.0 7.0
16.0 8.0
18.0 9.0
20.0 10.0
22.0
24.0
26.0
28.0
30.0
32.0
34.0
36.0
38.0
40.0
Sorular

1. Faraday n magnetik indksiyon yasasn nitel olarak ifade ediniz.

2. B = 10 sin( 400t )imT ile ifade edilen bir magnetik alanda

!
A = (10i + 10 j )cm 2 ile ifade edilen yzeyden geen magnetik aky
hesaplaynz. Faraday n indksiyon yasasna gre bu magnetik alann
indkleyecei elektrik voltajn hesaplaynz.

Kaynaklar

1. PHYWE, Magnetic induction manual, LEP 4.4.02.

Yorum