ALTININ GER KAZANIMI

ALTIN
Ar altn, yansma nedeniyle sar, saydaml yznden yeil
grnml

Yksek younlua sahip (19,3 g/cm)

Periyodik tabloda IB grubunda bulunan

1063C de eriyen, 2970C de kaynayan

Sertlii 2,5-3 mohr arasnda olan

Akm ve sy en iyi ileten bir metaldir.

Tek doal izotopu 197Au olmasna karn, 185Audan 203Auya kadar

yapay olarak retilmi 19 izotopu vardr.
Bilinen nemli altn mineralleri

Nabit altn Au ( dier metaller)

Kustelit Ag ( Au),
Aurokprit Au2 Cu3
Aurostibit Au Sb2
Rodit Au ( Pt, Rh, Fr, Pd)
Kalaverit Au (Ag) Te2
Silvanit (Au Ag) Te4
Tetsit (Au, Ag)Te
Nagyazit Pbn Aun (Te, Sb, S)
Kennerit (Au, Ag) Te2
Petzit Ag3 Au Te2
 ALTIN ALAIMLARINDA RENK

Bakr: Krmz renk verir.

Gm: Yeil renk verir.
inko: Rengi aar(Sarartr.)
Nikel: Beyazlatrr.
Paladyum: Beyazlatrr.
ALTININ KULLANIM
ALANLARI
 LASER VE OPTK
Astronomi,altn kzl tesi klar ve yksek yanstma
zelliinden dolay teleskoplarn ikincil ayna kapaklarnda

Fotokopi cihazlarnda. Bu aygtlar altn kaplama aynalar

vastasyla s yansmas salayarak grntlerin olumasn
salamaktadr.

Uydular, elektronik devre ve yanstc altn yapraklar.

Gvenlik sistemleri, bu sistemler gece gr iin kzltesi ve

uzun vadeli gvenirlik gerektirmektedir. Gvenlik
kameralarnda altn yanstc zellikleri iin kullanm
gstermektedir.
 TIP VE SALIK
Modern tpta altnn deerlilii toksik olmamas ve biyolojik adan iyi
huyluluuna dayanmaktadr.
Di hekimlii alannda altn alamlar biiminde kullanlmaktadr. Her yl
yaklak olarak ABD 13 ton altn diilikte kpr, krom, di ve protez
olarak uygulama grmektedir ..
Lazer.Yeni altn lazer uygulamas byk difisyon uygulamas gstererek
oluan byk akm ve dalga boyu sadece kanserli hcrelere nfuz eder ve
salkllara zarar vermez.
Termometre. Altn ieren termometre gelitirilmitir, bu termometreler iki
saniye d kulakta tutularak insan vcut scakln okur. Mdahale
gerektirmeyen bu metod baygn hastalar ve bebekler iin ok deerlidir.
Aratrma. Altnn DNA yla birleimi kk mikroskopik yaplar
meydana getirmitir. Bu geliim biyokimya, genetik ve tp alannda bir
dizi tehis ve tedavi alannda aratrma yapmaya izin vermektedir.
 ELEKTRONK VE TELEKOMNKASYON;
Yar iletkenlerde
Engelliler iin otomatik tekerlekli sandalyelerde
Araba hava yastklar, sensrlerde
Baskl devrelerde, balant elemanlarnda, anahtarlarda ve
minyatr devrelerde,
Telefonlardaki vericileri korozyondan korumak iin kaplama
olarak
Transistrlerin ve yan iletkenlerin kaplanmasnda kullanld
gibi bilgisayarlarda yan iletken ve devrelerin birbirleriyle
temasn salamak amacyla % 99.999 saflkta ince altn teller
veya altn kaplamalar kullanlr.
ALTININ RETM KAYNAKLARI

Altn cevherleri, genel olarak

plaser tipi cevherler, serbest
altn ieren cevherler ve slfrl
Birincil ya da karbonlu yapdaki
Kaynaklar (refrakter tip) cevherler olmak
zere 3 gruba ayrlr.

Kuyumculuk hurdalar, eski

kincil taklar, elektronik hurdalar,
disilik hurdalar, saat kayslar ve
muhafazalar, gzlk ereveleri,
Kaynaklar saat pilleri, altn kapl hurdalar,
telefon hurdalar v.b. ini ierir.
 BRNCL ALTIN KAYNAKLARDAN ALTIN RETM
Siyanrasyon ile Altn retimi

Gnmzde en yaygn teknoloji olarak kullanlan siyanr liinde,

boyutu kltlms cevher, pH=11 civarnda ve oksijenli ortamda,
siyanrl zelti (NaCN) ile isleme tutularak, altn
zmlendirilmektedir. Cevher, karstrmal tank lii veya yn lii
yntemi ile siyanrasyona tabi tutulmakta, li sonras alnan zelti
filtrelenerek berraklastrlmaktadr. Ykl zelti, inko tozu veya
aktif karbonla islenerek zlms altn ktrlmekte ve daha sonra
metalurjik yntemlerle saflastrlmaktadr.
 Oksijen Basnc Altnda Alkali Ortamda Siyanrletirme
Bu proses altnn dalms olmad durumlardaki refrakter veya oksitli altn
cevherlerine uygulanabilir. Bu metot ok ince dalms durumdaki altnn
slfrl refrakter cevherlerinden (FeS2 ve FeAs2) eldesi iin etkili
olmaktadr

Karbon ile zndrme

Bu proses karbonlu cevherlere uygulanr. Altn cevherlerinde bulunan
karbon, li zeltilerinden altn siyanr komplekslerin (AuCN2) absorbe
etmektedir. Li srasnda aktif karbon ilavesi bu problemin stesinden
gelmede en iyi yntemdir. Yksek aktiviteden dolay altn kompleksi ile
cevherdeki karbonlu maddeden ziyade aktif karbon zerinde tercihli olarak
absorbe olur.
 zel Reaktif lavesiyle Li
1960larn sonuna doru, altn cevherlerinden altn retiminde
malonitrilinin (C2H3N2) sodyum siyanrden daha etkili olduu
bulunmustur. Bu zeltilerden altn eldesi malonitrilin ok zehirli ve oda
scaklnda yksek buhar basncna sahip olmasndan dolay inko ile
ktrme olmamaktadr. Bu nedenle de metodun kullanlmas srasnda
emniyetli alsma kosullarnn salanmas asndan ok dikkatli
olunmaldr. Dier reaktifler amonyum tiyoslfat, kalsiyum siyanr,
brom siyanr ve nitrik asit olup arsenikli ve slfrl cevherlerden altn
eldesi iin kullanlmaktadr.
KNCL KAYNAKLARDAN ALTIN GER
KAZANIM YNTEMLER
Pirometalurjik geri kazanm yntemi
Pirometalurjik proses, elektronik atklardaki metallerin geri kazanm
iin son 20 yldr kullanlan bir yntemdir.

Bu metot; tlm haldeki e-atklardan plazma ark frn ya da blast

frnda (maden eritme oca) yakma, eritme, koklatrma ve ergitme ile
gaz fazda olduka yksek scaklktaki reaksiyonlar sonucunda altnn
geri kazanmnda kullanlan klasik bir yntemdir.
 Hidrometalurjik geri kazanm yntemi
Hidrometalurjik ilemlerin en nemli admlar uygun tane
boyutunda hazrlanm elektronik hurdann uygun koullarda
asidik ve/veya bazik zmlendirme tabi tutulmas ve
zmlendirme ilemlerinden sonra elde edilmek istenen deerli
metale gre zeltiye solvent ekstraksiyon, kimyasal ktrme,
sementasyon, iyon deiimi veya filtrasyon gibi ilemler
uygulanarak bir geri kazanm prosesi tamamlanabilir.
 Biyo-hidrometalurjik geri kazanm yntemi
Bakteriyel olarak deerlendirilen reaksiyonlar ile, altn
minerallerin byk ounluunu tayan metalik slfitlerden ve
elektronik atklardan altnn geri kazanmnda biyo-oksidasyon
baar ile uygulanmaktadr. Bu yntemle altn ektraksiyonu
endstride nemli bir paya sahip olmutur. Biyosorpsiyon
prosesi, organizmalarn kullanld, zelti iindeki iyonlar ile
mikroorganizmalarn ykl yzeyleri arasnda pasif bir fiziko-
kimyasal etkileimine dayanmaktadr. Algler, mayalar, mantarlar
da dahil birok bakterinin altn toplamada olduka etkili olduu
bilinmektedir.
 Geri Kazanm Yntemlerinin Karlatrlmas

Pirometalurjik yntemlerle karlatrldnda hidrometalurjik ve

biyohidrometalurjik yntemler;

lk yatrm giderleri dk,

evresel etkisi az,

Metal kazanma verimi yksek

Nispeten kk lekli uygulamalar iin daha uygundur

Hidrometalurjik srelerde, fiziksel yntemler kullanldnda

oluan metal kayplar da (% 10-35) en aza inmektedir .
 YAPILAN ALIMALAR
Atk Telefon PCBs lerinden Siyanojenik Bakterilerle Altnn Biyolii

Chi vd. yaptklar almada, YP (maya zt ve glisinli

polypeptone) ortamnda %34,5 Cu ve %0,025 Au ieren
atk telefon PCBs den altn liinde siyanr reten
(Choromobacterium violaceum) bakteriler kullanlmtr.
Biyoli deneyleri bakterilerin remesini salayan kuluka
cihaznda (incubator) yaplmtr.
Deneyde kullanlan bakteriler, balang ve gelime
evrelerinde glisinden siyanr retimi yaptklar iin altn
liini gerekletirebilmektedirler.
Yaplan alma farkl pH aralklarnda yrtlm, pH 11
de 8. gnde altn liinde verimin maksimuma (%10,9)
ulat gzlemlenmitir.
Atk Telefon PCBs lerinden Amonyum Tiyoslfat ile Altn Lii

Tripathi vd., yapm olduu bu almada PCBs numuneler,

farkl pH deerlerinde, belirlenmi miktardaki amonyum
slfat ve bakr slfattan oluan 250 ml zeltide leaching
uygulanmtr. Tm leaching deneyleri 250 rpm kartrma
hznda ve oda scaklnda gerekletirilmitir. 8 saat sonra,
zeltiden PCB kalntlarn uzaklatrmak amac ile
leaching zeltisi szge kadndan szlm kalan
tortudan tm nemin uzaklatrlmas iin 130C deki etvde
2 saat kurutulmutur.
Bu almada bakr slfat katalist olarak kullanlm ve
optimum koullar altnda yaplan deneylerde maksimum
%78,8 altn geri kazanm elde edilmitir.
ekil 1 Altn geri dnmnde amonyum
tiyoslfat konsantrasyonunun etkisi
Atk Telefon PCBs lerden Hidrometalurjik Yntem le
Altnn Geri Kazanm

Kim vd., yapm olduu almada, oksidan olarak elektrikle retilmi

klor gaznn kullanm ile atk bask devre kartlarndan altn lii ve iyon
deiimi prosesi ile geri kazanm aratrlmtr. Li deneyleri, klorr gaz
jeneratrnn anot blmne bal ayr bir li reaktrnde
gerekletirilmitir.
Altn lii, dk asit konsantrasyonunda, scakln ve Cl2 nin
balang konsantrasyonunun artmasna bal olarak
artmaktadr. Ancak bakr lii, asit konsantrasyonu arttka
artmakta scaklk arttka azalmaktadr. ki adml li prosesin
ilk admnda, 25C ve 165 dakikada bakrn %97 lik ksm
zlr %5 lik bir altn geri kazanm olmaktadr. Altnn geri
kazanm (%93) nemli lde ikinci admda
gereklemektedir. yon deiimi ile leaching svsndan geri
kazanlan altn miktar, amberlite reinesinin kullanm ile
%95 lere ulamtr. yon deiim prosesi ile %99,9 saflkta
6034 mg/L konsantre altn zeltisi elde edilmitir.