*Spor rgtleri, dini gruplar ve sosyal hizmet salayan yardm kurulular alanda

baskn bir konuma sahip olup, hak temelli organizasyonlar ve destek gruplar
STKlarn grece olduka dk bir yzdelik dilimini meydana getirir.

*BM Kalknma birlii Stratejisinde ibirlii yrtlecek kilit alan halinde

tanmlanmaktadr: Demokratik ve evreci bir Ynetim; Eitsizliin Azaltlmas,
Toplumsal Katlm ve Temel Kamu Hizmetleri; Yoksulluk ve stihdam. Btn bu
alanlarla gnlllk faaliyetleri arasnda sk bir ba bulunmaktadr. Ne var ki
BM temsilcilikleri arasnda gnlllk ikinci plana atlm deilse de en azndan
grece grnmez bir role sahiptir.

*Gnll altyaps ile ilgili btn koullara uygun den bir model
bulunmamakla birlikte, aada yer alan drt temel faktr, gnlllk
faaliyetinden yararlanmaya imkan salayan etkili bir yapnn omurgasn
meydana getirmektedir: Gnlllkle ilgili ortak bir anlay oluturmak ve
deerinin herkese teslim edilmesi; Elverili bir ortamn oluturulmas ve
srdrlmesi; Gnlll harekete geirecek ve kolaylatracak eitli
yaklamlar benimsemek; Srdrlebilir bir fon salamak.

*Trkiyede sivil toplumun geliebilmesi iin nemli bir potansiyel vardr.

*1999 depremi Trkiyede gnll olmak ve/ya gnlllk kavram iin bir
krlma noktas oldu. Ardndan gelen yllarda gnlllk kavram daha sk
kullanld, tartmaya ald, tanmland, beenilmedi, yeniden tanmland, hala
da tartlmaya devam ediliyor.

*Her ne kadar yurttalk, sosyal bilimler yaznnda, farkl perspektiflerden ve

farkl ajandalarla tartlmaya allan bir kavram olsa da, ortaklalan noktas
yurttaln bir stat olarak ele alnmasdr.16 T.H. Marshall da, nl makalesi
Yurttalk ve Sosyal Snfta, yurttal, temelde, stat olarak tanmlamtr.

*1983 ylnda yrrle giren yeni dernekler yasas ise pek ok devlet
memurunun derneklere yelii kstlanm, derneklerin almalarn denetleme
ve durdurma yetkisini iileri bakanlna bal kolluk kuvvetlerine
brakmtr.22 1980ler sivil alana ilikin tartmalarn sregeldii, ancak
darbenin siyasal ortamndan ve yasal dzenlemelerden etkilenerek yavalad
bir dnem olarak kapand.
*2002 ylnda Ulusal Ajans tarafndan yrtlmeye balanan Avrupa Gnll
Hizmeti, genlerin hareketliini salayarak Avrupann farkl lkelerinde
gnlllk araclyla, farkl kltrlerle tanmas amalayan bir programdr.

*Hemen hemen ayn dnemde, Mart 2003te, stanbulda, ilk defa bir
niversitenin iinde STlerin kapasitelerini gelitirerek sivil alan glendirmeyi
amalayan stanbul Bilgi niversitesi Sivil Toplum Kurulular Eitim ve
Aratrma Birimi (Bilgi STK) kuruldu.

*1996 ylnda Trkiyede dzenlenen HABTAT konferans bir yandan sivil

toplum kavramn youn bir ekilde gndeme getirmi, dier yandan da
Trkiyeden yzlerce STK ve dier paydan kresel sivil toplum hareketine
katlmalarna, sosyal adalet ve srdrlebilir kalknma alanlarnda gndemlerini
geniletmelerine sebep olmutur.

*1990lar ekonomik eylemlerin, toplumsal gruplarn ve kltrel kimliklerin

grece zerklie kavutuu, zerk bir toplumsal alann ykseliine yol aan bir
dneme iaret etmektedir (Keyman)

*Trk siyasal yaamna damgasn vuran ve zellikle son on-on be yllk

dnemde ekillenen drt temel gelimeden bahsedilebilir: 1) Modernliin
deien anlam ve alternatif modernliklerin ortaya k; 2) Gl devlet
geleneinin iine dt meruiyet bunalm; 3) Avrupa Birlii adaylk sreci; 4)
Kreselleme (Keyman)

*1980 sonrasnda meydana gelen bir dizi isel ve dsal gelimenin rndr.
Bu srete zellikle kreselleme ve kresellemenin ekonomik, siyasal,
kltrel ve teknolojik almlar kadir-i mutlak devlet algsnn sarslmasnda
nemli rol oynamtr.

*Kopenhag siyasi kriteri temelde, aday lke tarafndan demokrasinin gerekli

koullarnn oluturulmas ve devlet-toplum ilikilerinde yaama geirilmesini
iaret etmektedir. Demokratik devlet dzeninin oluturulmas, aznlk hak ve
zgrlklerini de ieren bireysel hak ve zgrlklerin korunmas, AB yelii iin
gerekli olan siyasi kriterin temelini oluturmaktadr.

*Bu balamda da Avrupa Birlii Mktesebatnn Trkiye Tarafndan

stlenilmesine likin Trkiye Ulusal Program 24 Temmuz 2003de Resmi
Gazetede yaymlanarak yrrle girmitir.
*Sonu olarak, Trkiye-AB ilikilerinde yaanan derinleme: 1. hem sivil toplum
alannn ve etkinliklerinin genilemesi ve yaygnlamasna katkda bulunmu; 2.
hem sivil toplumun rgtsel yaps temelinde yasal dzenlemelerin yaplmas
gereksinimini ortaya kartm; 3. hem de sivil toplumun neminin devlet
sekinleri, siyasi aktrler ve toplumsal gruplar tarafndan alglanmasna yardm
eden bir ilev grmtr.

*Sivil toplumun gelimesinde rgtsel hak temelinde gelimeler, aslnda Dernek

kurma zgrlyle ilgili olarak balam ve yeni Dernekler Kanunu eklinde
Kasm 2004te yrrle girmitir. 2004 lerleme Raporunda da belirtilii zere,
bu kanun derneklerin faaliyetlerine kar olabilecek devlet mdahalesi olasln
kstlamas asndan nemlidir.

*Sonu olarak, 2000li yllarda Trkiye-AB ilikilerinde yaanan derinlemenin ve

belirginlemenin, bu sreci deerlendiren 2002 ve 2004 lerleme Raporlarnn
da belirttii gibi, sivil toplumun gelimesine nemli katklar olmutur. Bu
derinleme ve belirginleme srecinin: (a) sivil toplumun hareket alann
genilettiini ve STKlarn nemini arttrdn; (b) devlet-toplum/birey
ilikilerinde haklar, zgrlkler ve sorumluluklar ekseninde vatandalk
anlayn ortaya kartarak sivil toplum ile aktif vatandalk sylemini
ilikilendirdiini; ve (c) toplum ynetiminin etkin, verimli, effaf ve sorumlu bir
devlet yapsna gereksinim duymas temelinde, devlet idaresinin yeniden-
yaplanmasna yol amas ve bu balamda sivil toplumun nemini ve roln
belirginletirdiini syleyebiliriz.

*Trkiyede dernekler, 4721 sayl Trk Medeni Kanununda Tzel Kiiler

ksmnda genel bir kanuni dzenleme iinde yer almaktadr. Ayrca zel olarak
kartlm bulunan 5233 sayl Dernekler Kanunu da derneklerin kanuni
erevesini izmektedir. Bu kanuna gre dernekler, Kazan paylama dnda,
kanunlarla yasaklanmam belirli ve ortak bir amac gerekletirmek zere, en
az yedi gerek veya tzel kiinin, bilgi ve almalarn srekli olarak birletirmek
suretiyle oluturduklar tzel kiilie sahip kii topluluklar olarak
tanmlanmtr.

*Kamu yararna alan dernek statsnn kazanlmas, kaybedilmesi ve gerekli

belgeler ile dier esas ve usuller, Dernekler Ynetmeliinin 48 ve devam
maddelerinde dzenlenmitir. Kamu yararna dernek stats kazanmaya dnk
karar, ilgili bakanlklarn ve Maliye Bakanlnn da gr alndktan sonra,
Bakanln teklifi ve Bakanlar Kurulu tarafndan verilir.

*Yine Atatrkn emriyle 1932 senesinde kurulan ve 1963 ylnda kamu yararna
alan dernek statsne kavuan Halkevleri, 478 ube ve kylerde alan 4322
halkodas olmak zere toplam 4800 birimde hizmet vermitir. Halkevleri eitli
kapatlma srelerinden de gemi, son olarak 2008 ylnda kamuya yararl
dernek stats kaldrlmtr.

*Dernek Platformlar Dernekler, amalar ile ilgisi bulunan ve kanunlarla

yasaklanmayan alanlarda, dier dernek, vakf, sendika ve benzeri Gnll
Kurulularla ortak bir amac gerekletirmek zere platformlar oluturabilirler
(Dernekler Kanunu md.25, Dernekler Ynetmelii md.94). Bununla birlikte
platformlarn, federasyon ve konfederasyonlarda olduu gibi kendi balarna bir
hukuki kiililikleri yoktur