You are on page 1of 9

Skr rog dIAW AlWmqW Aqy auhnW dI dyKBwl

ienswn dy SrIr ivc koiSkwvW nMU kMm krn leI qwkq dI zrUq huMdI
hY, jo kI Bojn dy pwcn qoN bwAd pYdw hox vwlI S`kr qoN im`ldI
hY[ Bojn dy pwcn qoN pYdw hoeI Skr lhU ivc mzUd huMdI hY ijsnUM
koiSkwvW vrq skidAW hn[ Awm qor qy pyt ivclI pwck- rs gdUd iensolIn
nW dw iek hwrmmon pYdw krdw hY, ijs krky lhU qoN S`kr koiSkwvW ivc
dwKl huMdI hY[ qy lhU ivclI S`kr G`twaudIN hY[ Skr rog ivc rs gdUd,
iensolIn bhuq G`t mwqrw ivc pYdw huMdI hY jW iblkulH vI nhIN huMdI,
ijs krky lhU ivclI S`kr koiSkwvW ivc nw jw ky lhU ivc jmHW ho jWdI
hY[ lhU ivc S`kr dI shI mwqrw:-

KwlI pyt:- 80-120 imlI gRwm

Kwxy qoN bwAd:- 120-180 imlI gRwm

lhU ivc S`kr dI v`DI mwqrw ipSwb rwhIN inkl jWdI hY[ Skr rog dy
l`Cx vwr- vwr ipSwb krnw, hmySw ipAwsy lgxI Aqy hmySw Bu`K lgxI
huMdy hn [

Skr rog bwAd ivc vDyry gMBIr siQqIAW nUM jnm idMdIAW hn
ijhnW qy kwbU pwaux leI mrIzW dw Awpxy ielwj ivc ihsw lYxw cwihdw
hY[ ijs leI S`kr rog qy auhnW qoN hox vwlI AlwmqW qy kwbU pwaux leI
jwxkwry hoxI cwihdI hY[

Skr rog dI svYsMBwl

Awm pYmwny:- Skr rog qy ies qoN hox vwlIAw AlwmqW qoN
bcwA leI Awm pYmwny hyT ilKy hn:-
1. Skr dI mwqrw mwpxw
2. Skr rog dIAW dvweIAW :- Skr Gtwax dIAW golIAW jW tIkw(iensOlIn
dw tIkw)
3. Skr rog dI Kurwk
4. ksrq krn nwl
1. Skr dI mwqrw mwpxw:- Skr rog dy mrIz nUM AwpxI Skr dI mwqrw
roz jWcxI cwhIdI hY:

a. lhU ivc Skr dI mwqrw mwpxw

A. ipSwb ivc Skr Aqy kItons mwpxw

a. lhU ivc Skr dI mwqrw mwpxw: lhU ivc Skr dI mwqrw mwpx nwl,
Skr rog qoN hox vwlIAW AlwmqW qy kwbU pw skdy hW[ glukomItr nwl
Skr dI mwqrw jWc skdy hW[

zrUrq dIAW vsqUAW:


1. bYtrI smyq glukomItr
2. tyst stirp
3. lynst/ tIky vwlI nvIN sUeI
4. siprt dw PMby
vIDI :-
1. h`Q Doky,qolIey nwl sukw lvo[
2. auMglI nUM siprt dy PMby nwl swP[
3. auMglI qy sUeI cuBw ky Cyd kro[
4. auMglI nUM d`b ky lhu dI bMd k`F lvo[
5. tyst stirp qy lhu dI bMud pwa[
6. gUlokomItr qy Skr dI mwqrw not kro
7. AwpxI Skr dI mwqrw nUM irkwrf kro[
A. ipSwb ivc Skr Aqy kItons mwpxw:-
zrUrq dIAW vsqUAW:
1. qwzw ipSwb dw nmUnw
2. jWc stirp dI f`bI ijs qy nwpx vwsqy inSwn l`gy hox
3. jwcx leI stirp
vIDI :-
1. swP f`bI cipSwb dw nmUnw lE
2. stirp nUM ipSwb c f`bo ky k`f lE
3. stirp nUM is`DI P`V ky r`Ko
4. 30 sikMt bwAd stirp dy rMg nMU SISI qy dIq rMg nwl imlwa
5. AwpxI Skr dI mwqrw nUM irkwrf kro[
2. Skr G`t krn leI dvweI
Skr Gtwaux leI iensulIn dy tIky jW golIAW dw iesqmwl ikqw jWdw hY[
Skr rog dIAW golIAW
1. rozwnw fwktrI slwh nwl
2. Awpxy Awp jW dosqW dI slwh nwl dvweI nw bMd kro[
iensOlIn dy tIkw
iensOlIn dIAW kIsmW:
QoVy smyN leI ivckwrlI jwAdw smyN leI
Asr SUru 30-50 mInt 3-4 GMty 6-8 GMty
Asr Kqm 6-8 GMty 20-24 GMty 30-36 GMty
tIkw lgwaux dI siQqI
iDAwn dyx Xog g`lw:
1. pihly tIky qoN ie`k auMgl dUrI qy tIkw lgwa[
2. iensOlIn dw tIkw kdy vI moky, inSwn jW DUnI kol nw lgwa[
iensOlIn dw tIkw lgwaux dI ivDI
zrUrq dIAW vsqUAW:
1. d`sI geI iensOlIn
2. iensOlIn sirMj Aqy sUeI
3. siprt dw PMbw
tIkw lgwaux dw qrIkw
1. h`Q Doky, sukw lvo[
2. iensOlIn dI SISI nUM hQylI ivc GumwE Aqy iensOlIn nUM kmry dy
qwpmwn qy r`Ko
3. ie`k nvIN sirMj lY la[
4. sirMj ivc iensOlIn dI mwqrw ijHnI hvw Br lvo[
5. sirMj ivclI hvw SISI ivc pw idE[
6. SISI aultw ky iensOlIn dI d`sI mwqrw Br lvo[
7. SISI nUM siprt dy PMby nwl swP kro[
8. cmVI nMU siprt dy PMby nwl swP krky su`kw lvo[
9. cmVI nUM PV ky tIky nUM 45o dy kon qy lgwa[
10. icmVI qy iksy pRkwr dI soj jw lhU leI dyKo[
11. jykr qusIN do qrHW dI iensOlIn lgwxI hY qW pihlW plyn/ rYgulr Br
lvo[
12. tIkw lgwaux qoN pihlW Kwxw auplbD hoxw cwihdw Aqy iensOlIn
lgwaux qoN A`Dw GMty dy AMdr Kwxw Kw ila[
3. Skr rog dI Kurwk: Skr rog dy ielwz leI shI Kurwk lyxI cwihdI hY[ ieh
Skr rog idAW AlwmqW qoN bcwA r`Kdw hY[ jAwdwqr Skr rogI AwpxI
Skr dI mwqrw nUM Kurwk Aqy Bwr Gtwaux nwl kwbU c r`Kdy hn[
ikhVIAW cIzW qusI Kw skdy ho
1. hrIAW sbzIAW pwlk, sroN da swg, myQI, krylw
2. swbUq dwlW- rwjmwh, kwly Coly, soXwibn
3. im`sI roti lY skdy ho[
4. cInI rihq- du`D, cwh, Aqy kopi, KIr
5. Pl:- syb, jwmun, sMqrw, AmrUd, ppIqw
6. pUMgrIAW dwlW, slwd- tmwtr, gwjr
7. qln leI srsoN dw qyl jw jyqun dw qyl vrqo[
ikhVIAW cIzW qusI nhIN Kw skdy ho?
1. icMnI, Skr, Sihd, cwklyt, kulPI, kyk, kolf firMk, mTweIAW, PlW dw
jUs nhI lYxy cwihdw
2. Kwls d`uD A`qy dhIN
3. myvy
4. AMfy dw pIlw Bwg
5. Pl:- AMB, cIkU, kylw
6. Srwb Aqy bIVI
7. nmk vwlw Bojn- Acwr, pwpV, dwny
8. qyl Aqy m`Kx dw G`t iesqmwl kro
ie`k idn dI Kurwk:
nwSqy qoN pihlW icMnI rihq cwh Aqy koPI,
ibnW crib dy du`D- 1 k`p
nwSqw dlIAw 1 kolI (250 gRm)
brRf 2
m`D svyr Syb, iknUM, AmrUd, ppIqw
dupihr dw Kwxw rotI- 2
gwjr dI sbzI, rweIqw, A`qy hrw slwd
Swm nUM puMgrIAW dwlW jW BuMny Coly
rwq dw Kwxw rotI-2
sbzI
tmwtr dw slwd
Sox qoN pihlW Skr rihq du`D- 250 mI.lI.
iDAwn dyx Xog g`lW
1. Bojn nw C`Fo[
2. vrq nw r`K[
3. Bojn ivc hrIAW sbzIAW dw iesqmwl jwAdw kro[
4. ksrq: Skr rogI leI rozwnw ksrq zrUrI huMdI hY[ Skr rogI jo rozwnw
ksrq krdy hn auhnW nUM id`l Aqy idmwg idAW ibmwrIAW G`t lgdIAW
hn[ ksrq krn nwl lhu ivc Skr dI mwqrw kwbU ivc rihMdI hY ikauNkI ksrq
dorwn mwspySIAW Skr Aqy AkwsIjn dI jwAdw vrqo krdIAW hn[ ksrq
iensulIn dI shI kMm krn leI mdd krdI hY[
krn Xog ksrqW:
iksmW smey
QoVy AMqrwl leI 30-45 mInt
kI.mI. sYr; sweIkl
clwauxw 1 mIl
m`D qIbrqw vwlI 30-60 mInt
qYrwkI, qyz clxw,
sweIkl clwauxw
kTIn ksrqW 60 mInt
Putbwl, hwkI, qyrwkI
jykr lhU ivc Skr dI mwqrw 250 mI. gRm, qoN jwAdw hovy qW ksrq nw
kro[
jykr qusI Skr Gtwaux dI dvweI lYNdy ho qW apxy nwl icMnI jW koeI
toPI zrUr r`Ko[
jwAdw Qukwvt vwlI ksrq nw kro[
ksrqW holI holI vDwa[
Skr rog dIAW AlwmqW
lhU ivc Skr dI mwqrw v`Dx nwl keI qrW idAW AlwmqW pydw ho
skdIAW hn[ Skr dI v`DI mwqrw SrIr dy keI ih`isAW qy pRBwv pwaudI hY
ijvyN- id`l, KuMn idAW nwVIAW, A`KW, gurdy[ idl A`qy lhU idAW
nwVIAW nwl idl dw dorw jW ADrMg ho skdw hY[ Skr rog dIAW AlwmqW
dI rokQwm leI qusI bhuq kuJ kr s`kdy ho[
Coty imAwd dIAW AlwmqW nUM qurMq iDAwn dyx dI loV hY[ jykr
smey qy iDAwn nw id`qw jwvy qW dory vI pY skdy hn[
Skr dI mwqrw dw G`t jwxw (hweIpoglweIsImAW): Lhu c Skr dI
mwqrw KwlI pyt 70mg/dl qoN G`t Aqy Kwxy qoN bwAd jwxw 110mg/dl
qoN G`t jwxw
kwbU pwax leI kI krnw
kwrn l`Cx
cwihdw
iensOlIn dw tIkw okmzorI mihsUs 1. lhu c Skr dI mwqrw
lgwaux qoN GMty hoxw nUM jWco
qoN jwAdw dyr nwl ojwAdw psInw 2. kp jUs / 1-toPI /
Bojn krxw Awauxw bIskut KwE
cMgI qrHW Bojn nw okMbxw 3. hmySw Apxy nwl aupr
krnw oaulJx hoxI d`sI geI ivcoN koeI
Skr Gtwaux vwlI oisrdrd Skr r`Ko[
dvweI jwAdw mwqrw c oBu`K lgxI 4. 20 mInt leI dyKo nhIN
lYx nwl oDuMDlw idsxw qW 1 ,2 kdm duhrwa
zwAdw zor vwlw kMm 5. jykr Skr jwAdw G`t
krn nwl jwey qW fwktrI slwh
lvo
6. Kwxw hmySw smyN
qy lv
1. Skr dI mwqrw dw vDyry v`D jwxw (fweIbtk kItoeysIfosIs):
ieh sQIqI auhdoN pydw huMdI hY j`do iensOlIn iblkul nw huvy jW
Aqy ijgr ivc Skr dI mwqrw v`D jwx nwl SrIr dy bwkI ih`sy ivc Skr
dw iesqmwl G`t jWdw hY qy crbI pdwrQ pYdw huMdy hn Aqy ijgr
kItons bxwaudw hY[ iesdy nwl Skr dI mwqrw v`Dyry v`D jWdI hY,
lhu ivc qrl pdwrQ G`t jWdy hn[
kwbU pwax leI kI krnw
kwrn l`Cx
cwihdw
Skr Gtwax dI o pwxI dI kmI Skr dI mwqrw nUM
dvweI G`t lyxw hoxI 3-4 bwr idn ivc
Skr Gtwax dI o pyt drd hoxw jWcdy rho
dvweI nw lyxw o Bu`K G`t l`gxI loV pYx qy fwktrI
ibmwrI/lwg/ o swhHw coN slwh nwl iensOlIn dI
grBAvsQw/ P`lW dI mihk mwqrw v`Dw lvo
AprySn AwauxI cInI rihq qrl pdwrQ
o ipAws l`gxI dw syvn krp
o cmVI dw sukxw lhu c Skr dI mwqrw
o ipSwb jwAdw 250mg/dl qoN v`D
Awauxw jwx qy ipSwb ivc
o nzr dI kmzorI iktons(ketones)
nUM jWco
o Bwr G`txw
jykr sQIqI jwdw
gMbIr ho jwey qW
fwktrI slwh lvo
lMby imAwd dIAW AlwmqW: Skr rog Smy nwl keI v`fIAW ibmwrIAW
nUM jnm idMdI hY ijvyN- id`l dIAW ibmwrIAW- Lhu dw dbwA v`Dxw Aqy
idmwg dIAW
1. Lhu dw dbwA v`Dxw:- Skr rog nwl idl dIAW keI ALwmqW ho
jWdIAW ny
kwbU pwax leI kI krnw
kwrn l`Cx
cwihdw
Lhu dIAW nwVIAW Lhu dw dbwA 120/80 Lhu c Skr dI shI mwqrw
mmHg qoN jwAdw bnwky r`Ko
c crbI dw jm jwxw
DVkn mihsus honI Lhu dw dbwA nUM kwbU
auTx smyN swh c r`Ko
crbI vwlw Bojn cVnw SrIrk kMm vDwa ksrq,
syr kro
bIVI pIx nwl crbI Aqy nmk rihq Bojn
jwAdw kMm nwl lvo
Srwb pIx nwl Qukwvt
fwktrI slwh lvo
l`qw qy soz AwxI
bIVI nw pIa
Srwb nw pIa
2. Skr rog ivc pYrHW dy zKm: lhu dy G`ty vhw kwrx pYrW dy zKm
v`D jWdy hn, jykr smey qy ielwz nw kIqw jwey qW jAwdw Kqrnwk rUp lY
lydyN hn Aqy pyr k`tnw vI pY skdw hY[

kwbU pwax leI kI krnw


Kwrn l`Cx
cwihdw
augMlIAW dw suMn pYrHW nUM kosy pwxI
hoxw jW JUxJxwht nwl roz Dovo
mihsUs hoxI pYrW dI jWc roz kro
cIry Awauxy nmI vwlw loSn lgwa
zKm hoxy SIlqW Aqy A`tn nUM rgV
pYrW dw Aihsws nw ky auqwr ida
nMgy pYrc qurnw hoxw pYrHW dy nwKun is`Dy
qMg jurwbW pwaux
pYrw dw g`lxw k`to
nwl
qMg j`uqI pwax nwl vi)kdy nMgy pYr nw quro
pYrHW dI sPweI nw k`dy qIKI nok vwly ju`qy
r`Kxw nw pwa
hmySw sUqI zurwbW pwa
Awpxy nwp dy ju`qy pwa
A`qy pwaux l`gy j`uqy dI
jWc krlo
jykr koeY zKm jW Cwly
hox qW fwktrI slwh lvo

3. pySwb ieMdrI dI lwg: Skr rog dy mrIzW ivc pySwb ieMdrI dI lwg bhuq Awm hY[

kwbU pwax leI kI krnw


Kwrn l`Cx
cwihdw
pUrI qrHW sPweI nw KwrIS sPweI dw iDAwn r`Kxw
r`Kxw drd jn AMgW nUM ipSwb krn
jln qoN bwAd Doky sukwaxw
pwxI pYxw sUqI AMdrUnI k`pVy
pihno
jykr koeI l`Cx mzUd hovy
qW fwktrI slwh lvo
vwr vwr pySwb ieMdrI dI lwg gurdy rogW nUM vDwvw idMdy hn[

gurdy dIAW ibmwrI:


kwbU pwax leI kI krnw
Kwrn l`Cx
cwihdw
pySwb ieMdrI dI lwg ipSwb G`t Awauxw Skr dI mwqrw nUM kwbU
lhu ivc XurIAw v`D ivc r`Ko
jwxw Lhu dy dbwA nUM vI
lhu dw dbwA v`Dxw kwbU ivc r`Ko
KUn dI kmI ho jwxw Soj ley dyKo
jI k`cw hoxw G`t nmk vwlI Kurwk lvo
ipSwv dw tyst krwa
l`qW pYrW dI soj
Bwr Gtwa
Awauxw

You might also like