http://tekhnede.blogspot.com.

tr/

Alm/Amaz Yeni stanbul mgesi balkl makalede Suner, Dervi Zaimin gerilla tarz
filmi Tabutta Rveatay agorafobi kavramyla aklar. Yazara gre agorafobi, kent
mekannn boyutlarnn alglanamamas durumunda ortaya kar. stanbulu kentsel mekan
olarak ayrcalkl bir yere koyan film, izleyicisinde agorafobi yani darda kalmaya, ieri
girememeye dair bir duygulanm yaratr. Bu korku, snrlarn belirsizliiyle ilikili olduu kadar
(2015); snrlar reten, ierisinde yzergezer halde devinen, devinirken bu snrlar
devindiren uyaranlardr da. Bu uyaranlar var edenlerse, verili bir durumda, davran ve
eylemlerini karlkl olarak birbirine uyarlama eilimi gsteren kentli insanlardr.

Kentin kltrel uyaranlarn dolam ve mzakeresine alan aan yzeyi; kapitalizmin

sakinlerine agorafobi yayan kentleriyle birlikte zora girer. Kapitalizmin mekan, boyutlarnn
genilii ve snrlarnn belirginsizliiyle kent insanna dehet salar. Kent mekan ve kentsel
formlar tm ihtiamyla ykselirken, enine byyerek adeta masifleir. Kentsel formlar
kresel yzey boyunca genileyip yaylarak tm kente sinizm ve tehdit pompalasalar da,
vakur, marur ve tehditkar durular speklatiftir. Kapitalizmin kentsel formlar ve kent
yzeyi derinlemesine kat ederek genileyemez. Bu onu niyet edilen haliyle kklenerek boy
vermekten alkoyar. Kapitalizmin kent mekan ve kentsel formlar giydirildikleri agorafobik
tzleriyle aslnda diyalektiktirler de. Bu kent imgesi dinleyicisine (ki her zaman fail olma
potansiyeli tar) darda kalmaya, ieriye girememeye dair ykler de sunar.
Yazarn Tabutta Rveata filmi balamnda sz ettii gibi, kurulan agrofobik iliki/ler,
kapitalizmin kentli insann eline tututurduu metnin, tm koordinatlaryla birlikte
istikrarszlat anlara gebedir. Bu ilikilerle birlikte mulaklat ve yerinden oynatld
oranda allageldik anlam ve temsil yaplar zorlanmaktadr. Bu nedenle, kentli insann
kaygan bir zemine ekilmesi iten bile deildir. Dier bir deyile, agorafobi potansiyel olarak
atmac ve diyalektiktir. Onun atmac karakteri bireysel olmaktan ok, bireylerin
toplumsal varlk koullarndan doan bir kartlktr. Kapitalizmin kent mekan ve kentsel
formlar kendi ierisinde tutarsz ve eretidir. Enine ve dikine yaylan kapal devre projeleri,
bir yandan kapitlizmin varolu koullarn yeniden retmeye yardmc olsa da, kent insannda
tetikleyerek uyandrd esriklik ve kayg halinin sunmu olduu anlam demetlerinin
algnmasn gletirdii gzden kamaz. Agorafobik kent insan alg duvarna dayatlan
hakikati, verili snrlar ierisinde uslayarak anlam vermekte yetersiz ve isteksiz gzkr.
Duyduu korku, panik ve ka eilimi, ontolojik gven duygusunu tehdit eden agorofobi
unsuru kent mekanlar ve kentsel formlar ile bu mekan ve formlar var eden etik ve ideolojik
tasarmlar yerinden etme potansiyeli tar. Ana akm psikoloji biliminin belirlenimi altnda
salksz ya da hasta bireyi niteleyen bir bileenmi gibi kodlansa da, agorofobi, pekala
alternatif bir kent projesine dnk olarak (ksaca kent hakk da denebilir) dnsel ve
duygulanmsal dzeyde bavurulmas gereken bir enstrman olabilir.

Kaynaka

Suner, A. (2015). Hayalet Ev. Yeni Trk Sinemasnda Aidiyet, Kimlik ve Bellek, stanbul:
Metis