Tun Okan Otobs filminin G Sosyolojisi Kapsamnda Deerlendirmesi

Jilet bile yaplamayacak kadar eskimi, hznl bir otobs

Otobs iinde; daha refah bir hayata balayacak olmann umudunu ve karlalacak olan yabanc
corafyann bilinmezliinin verdii ocuksu ekingenlii ayn anda tayan 9 tane erkek yz Belki
hayatlarnda bir kez dahi ehri grmemi, tm mrlerini kylerinde geiren ve bin bir hayalle ve i
bulup refah iinde yaama, belki de ailelerini de yanlarna alma umudu ile kylerinden kopup kaak
ii olarak Stockholme giden 9 yz

te lkemizde gsterimi uzun sre yasakl olan fakat hem daha sonra lkemizde hem de yurtdnda
byk yank uyandrp pek ok uluslararas dl evine gtren Tun Okann ilk ynetmenlik
denemesi olan Otobs n ksaca yksdr bu anlatlanlar.

Bu filmde ki tanmyla bakarsak en basit aklamasyla g, daha iyi bir yaam standartna sahip
olmak iin yaplmtr. Bunun daha ak karl ise para kazanabilmektir. Ancak her g eidinde
var olduu zere g edilen yer ve memleket karlatrmalar ve dahi atmalar sz konusudur.
Bunun en doal sonucu da iddeti farkllk gsteren kltr atmas kavramdr.

Filmde henz kendi kylerinin bal olduu kasabalar dahi bilmeyen 1974 insannn, yzyln en hzl
gelien lkelerinden birisine svireye olan glerinden sz ediliyor. Bu anlamda film, kltrel
farkllklardan oluan bu inanlmaz uurumdan den 9 kiinin hayatn anlatmaktadr. Film de
Durkheimin mekanik dayanma rnei sergiledii savunulabilecek 9 birey ve onlarn gemilerinin,
birden bire birey kavramnn iine atlmasn ve oluan anomiyi grmekle birlikte; Mertonun
sosyal-kltrel uyum anomisinin rnei de grlebilir.

G iin ekici etkinlik filmde ska vurgulanan, para zlemidir, daha iyi bir yaam edinmektir.
Otobs yolcularnn snr gemeden nce kendilerine eki dzen vermeleri, sonrasnda onca
korkularn arasnda vitrinde grdkleri bir adamn apkasna benzetmeye alt kasketi bize ikinci
bir neden olan eitim ve medenileme isteini clz da olsa sunmaktadr.

Filmdeki dokuz talihsiz karakteri d ge zorlayan ya da ynlendiren gereke bellidir; i bulmak,

daha iyi bir yaam ve yoksulluktan kamak Filmde d g yasad yollardan yaplmak
istenir. Kazan uruna her eyi yapabilecek yasad kurumlarn, daha iyi bir yaam umut ettikleri
iin kylerinden kopup gelen karakterleri yabanc i gc alan lkelerden svee kaak yollarla ve
karaborsa fiyatlar karlnda gtrmelerinin alt izilmektedir. Otobsn ayn zamanda ofr olan
ve srekli olarak medeniyete geldiklerini ve artk ok para kazanacaklarn ii adaylarna yenileyerek
onlara bo umut vermeyi srdren karakter araclyla; sahte evraklar, belge ve vizeler temin ederek
gurbeti ii adaylarn smren arac kurumlara dikkat ekilmi ve yaplan para alverilerine ve
sahtekrlklara vurgu yaplmtr. Bylelikle d g uruna insanlarn ektii ileler ve maruz
kaldklar sahtekrlklar da son derece gereki bir ekilde sunulmutur.

Srekli yeniyi ven ve eskimi olan hibir eyin kabul edilmedii bir medeniyet ortasnda boyalar
dklen, metali rm eski mi eski bir otobs iinde tutsaktrlar Gcr gcr giysileri, ellerinde i
antalar ya da alveri torbalar ile meydandan geen insanlarn garip baklarna maruz kalan
klstr aracn iinde polis tarafndan enselenip snr d edilme korkusu iinde kala kalmtrlar.
Yakalanma korkusu ve belki de biraz da yabanc olduklar toplumun korkunluundan kama
arzusuyla sk skya rtmlerdir otobsn turuncu renkli, arabesk grnml perdelerini. Bu sebeple
gettolama kavramn da filmde grmemiz mmkn. ine dahil olmak istenen sistemden kama
davran ve kendi sistemlerini kurma isteini koca bir lkenin meydanna park edilmi kk bir
otobste grmek mmkndr.

Filmimizde g edenlerin hepsi erkektir. Trk d gnn nce erkeklerin d lkelere gitmesi ve
ardndan aileleri yanlarna almalar ya da almamalar eklinde cereyan ettiini anlatr bu durum. Zaten
Trk d gnde kadnlar genelde grnmez aktrlerdir. Filmimizde kadn figrne, ynetmen Tun
Okann kendi canlandrd karakterin kurduu dte ekranlara yansyan pamuk tarlasnda alan iki
kadnn grntlerinde rastlamaktayz. Kadn zlemin ve ana, e olarak memleketin, anayurdun
simgesidir. Filmdeki karakterler ekingen umutlarn da yanlarna alarak gittikleri svete yaama ve
oraya yerleme imkn bulamamalarndan tr mevcut sosyal statlerinde de bir deime
gzlenememitir. Hayatlarnda iyi ynde deien hibir ey olmam; aksine bazlar hayatn, bazlar
ise tm umutlarn kaybetmitir. Ynetmenin kendisi de zaten filmindeki amacn gmenlerin
sorunlar olmadn, asl amacnn endstrilemi toplumlardaki bireyin baka lkenin krsal
kesimlerinden gelmi, azgelimi bir yerde hayatn idame ettirmi insana ynelttii acmaszl ve
gidenlerin medeniyet diyar diye nitelendirilen lkelerdeki yabanclamalarn aktarmak olduunu
ifade etmitir. Filmde yabanclama dierlerinden ayrma, ayrlma anlamnda verilmi ve bu
yabanclama da filmde endstrilemi, son derece gelimi bir sanayi toplumunun ilek bir
meydannda hznl ve eski mi eski bir otobs grnts ile balam ve giysileri, byklar, tavrlar,
ekingen halleri ile bulunduklar yere ait olmadklar son derece belli olan dokuz kahramanmzn
lkenin insanlarnn alay eden, kmseyen ve Pis yabanclar sylemlerine kadar uzanan tavrlar
ile iyice belirgin klnmtr. Filmin sonunda hayatta kalmay baaran karakterlerin kendilerini
bulduklar yer karakol olacaktr ki buradan hznl ve dklen bir otobs iinde balayan yolculuun
onlar iin artk bittiini anlamamz salanmtr. Hayatta kalanlarn snr d edilecekleri ve tuzla buz
olan umutlar ile birlikte lkelerine gnderilecekleri aktr.

Tuna alar Topgl

Hacettepe Sosyoloji 20754196