Univerzitet u Novom Sadu

Medicinski fakultet
Katedra za socijalnu medicinu i zdravstvenu statistiku sa informatikom

STIGMATIZACIJA MENTALNIH OBOLJENJA MEU

STUDENTIMA MEDICINE
STIGMATISATION OF MENTAL ILLNESS AMONG
MEDICAL STUDENTS

Autor: Aleksandar Stevi

Koautor: Mina Staniki
Mentor: asist. dr Sanja Harhaji
Novi Sad, februar 2016.
 1. Saetak

Uvod: Stigmatizacija je pojava koja se proima kroz sve slojeve drutva, te su joj podloni i

medicinski radnici. Njeno prisustvo u psihijatriji dovodi do naruavanja prava pacijenata sa

mentalnim oboljenjima ali i do sve manjeg broja lekara koji su zainteresovani za psihijatriju kao

potencijalnu specijalizaciju. Antistigma projekti predstavljaju bitan deo strategije za zatitu prava

tih pacijenata i poboljanje kvaliteta njihovog ivota.

Cilj: Cilj rada je da se utvrde stavovi studenata medicine prema mentalnim poremeajima i

psihijatriji kao profesiji kao i nivo stigmatizacije prema osobama sa mentalnim oboljenjima.

Materijal i metode: Studijom su obuhvaeni studenti pete godine medicine koji su odsluali

nastavu iz predmeta psihijatrija na Klinici za psihijatriju. Istraivanje je sprovedeno primenom

MICA-2 upitnika i prikupljanjem sociodemografskih podataka od uesnika.

Rezultati: U uzorku od 160 studenata pete godine medicine nisu utvrene statistiki znaajne

razlike u stavovima u odnosu na pol, mesto prebivalita, poloen ispit iz psihijatrije. Statistiki

znaajne razlike su uoene u skoru MICA-2 upitnika u odnosu na stav prema psihijatriji kao

buduoj profesiji, kontakt sa obolelom osobom, odnosno stepen bliskosti kontakta. Takoe,

pronaene su znaajne razlike u odnosu na stav prema uenju gradiva iz psihijatrije kao i prema

nadlenostima lekara opte prakse pri pregledu psihijatrijskog pacijenta.

Zakljuak: Nivo stigmatizacije meu studentima je relativno nizak. Vii je kod studenata koji

nisu u kontaktu sa obolelom osobom, kao i kod onih koji ne uzimaju u obzir psihijatriju kao

buduu profesiju. Nivo stigmatizacije opada to je stepen bliskosti sa obolelom osobom vei.
Uoeni su manje poeljni stavovi studenata prema nadlenostima lekara opte prakse pri pregledu

pacijenata.

Kljune rei: stigmatizacija, studenti medicine, mentalna oboljenja, psihijatrija, MICA-2

 1. Abstract

Introduction: Stigmatization is a phenomenon that affects all levels of society, and therefore

also medical proffesionals. Its presence in psychiatry leads to violation of the rights of patients

with mental illnesses, but also to the decreasing number of doctors interested in psychiatry as a

potential specialization. Antistigma projects represent an important part of strategies for

improving those patients rights and the quality of their lives.

Goal: The goal of this research is to determine the attitudes of medical students towards mental

illnesses and psychiatry as a profession, as well as the level of stigmatization towards people with

mental illnesses.

Materials and methods: The study included 5th year medical students, who have completed a

psychiatry course at the Clinic for psychiatry. The research was conducted using the MICA-2

questionnaire and by collecting socio-demographic data from the participants.

Results: : The sample of 160 5th year medical students did not show a statistically significant

difference in attitudes, depending on gender, residence, passed psychiatry exam. Significant

difference was found in the total MICA-2 score, depending on the students attitude towards

psychiatry as a future profession, previous contact with an ill person, as well as the level of

intimacy of that contact. Also, there were significant differences regarding attitudes toward

learning psychiatry and the duties of the general practitioner during the examination of a

psychiatric patient.

Conclusion: The level of stigmatization in students is relatively low. Higher levels are present in

students who do not report previous contact with an ill person, as well as those who do not

consider psychiatry as a carreer option. Levels of stigmatization decrease the higher the level of
intimacy with the contact is. Less favorable attitudes towards the duties of general practicioners

during the examination of a psychiatric patient were also observed.

Key words: stigmatization, medical students, mental illnesses, psychiatry, MICA-2

 2. Uvod

Goffman je definisao stigmu kao oznaku koja razlikuje osobu ili grupu osoba od drugih na

diskreditujui nain.1 Pri tome je naznaio da je stigmatizacija interaktivan socijalni proces.

Novije definicije obuhvataju i njeno poreklo ali i odnose izmeu stigmatizovanih

pojedinaca/grupa i osoba koje ih stigmatizuju. Po Thornicroftu stigma ukljuuje tri elementa:

problem znanja (neznanje), problem stava (predrasude) i problem ponaanja (diskriminacija).2

Autori Link i Felan opisuju stigmu kroz pet osnovnih komponenti: obeleavanje, stereotipizacija,

separacija, diskriminacija i uspostavljanje moi.3

Stigma se ne pojavljuje kao izolovan drutveni proces. Skoro neodvojivo je praena

stereotipizacijom (predrasudama) i diskriminacijom. Dok stereotipi ne moraju nuno biti loi

(mogu se koristiti za strukturizaciju znanja), predrasude su stereotipi obojeni negativnom

emotivnom komponentom. Ukoliko postoji bihejvioralno delovanje na osnovu preuzetih

predrasuda govorimo o diskriminaciji. Kako se ona moe javiti na individualnom nivou ali i na

viim nivoima (vei drutveni kolektivi, ustavni nivo), dovodi do socijalne izolacije,

nezaposlenja, siromatva, uskraivanja zdravstvenih usluga i dr.2 Samostigmatizacija se javlja

kao internalizacija javne stigme (koja predstavlja diskriminirajue ponaanje i prihvatanje

stereotipa od strane opte populacije) pacijent osea stid, strah od diskriminacije, krivi samoga

sebe 4, to moe voditi do znaajnih odgaanja prvog javljanja lekaru, neadekvatnog terapijskog

pristupa, niske komplijanse pri uzimanju terapije i usporenog oporavka od mentalnog oboljenja.5

Studenti medicine, pa i lekari i drugo medicinsko osoblje, takoe nisu osloboeni

stigmatizirajuih stavova. Studije pokazuju da lekari imaju niz stavova o osobama sa mentalnim

1
oboljenjima koji su slini stavovima u optoj populaciji. Osobe sa viim nivoom obrazovanja i

veim nivoom znanja o mentalnim bolestima pokazuju manje stigmatizujue stavove od ostalih.6

Stavovi studenata medicine prema osobama sa mentalnim oboljenjima su od izuzenog znaaja iz

vie razloga. Prvo, oni su budui kadar koji e u jednom momentu takoe biti nadlean za

edukaciju i mentorstvo drugog medicinskog osoblja te e na njih uticati svojim stavom. Drugo,

istraivanja su pokazala da stavovi kliniara postaju uvreniji sa duinom radnog staa, pa se

samim tim i tee menjaju, te bi studenti medicine bili ciljna grupa s pretpostavljeno veim i

uspenijim efektom kampanja i edukacija protiv stigmatizacije.7 Najei uzroci stigma-

tizirajueg stava kod studenata medicine jesu strah i nedovoljno poznavanje psihijatrijskog

bolesnika.8

Medicinsko osoblje moe imati ulogu stigmatizatora pri komunikaciji sa pacijentom,

pruanju zdravstvene usluge ili pri ponovnoj integraciji pacijenta u njegovo okruenje, ali moe

biti i rtva stigme.9 Psihijatrija moe biti stigmatizovana kao medicinska profesija i percipirana

kao nenauna ili nemedicinska. Kao rezultat ovako negativnih stavova, psihijatrija postaje

nepopularan izbor specijalizacije.10 Ova disciplina privlai sve manji broj svrenih lekara u nekim

ekonomski razvijenim zemljama.11 Kao rezultat toga deava se odliv mozgova iz ekonomski

manje razvijenih zemalja to ih ostavlja u jo veem deficitu usko strunog osoblja.12 Imajui u

vidu trenutnu situaciju zdravstva u naoj dravi, te injenicu da sve vie mladih ali i iskusnih

lekara odlazi iz Srbije moe se pretpostaviti da emo u budunosti biti deficitarni po pitanju

regrutovanja u redove specijalizanata psihijatrije.

U naoj zemlji je 2003. godine osnovana Nacionalna komisija za mentalno zdravlje u

okviru Ministarstva zdravlja Republike Srbije. Rad ove komisije je rezultirao usvajanjem

Strategije razvoja zatite mentalnog zdravlja, na bazi koje je 2013. godine kreiran i usvojen

2
Zakon o zatiti lica sa mentalnim smetnjama.13 Strategija razvoja zatite mentalnog zdravlja

izmeu ostalog istie destigmatizaciju kao jedan od osnovnih principa i vrednosti. Postojee

predrasude i stigma (obeleavanje, iskljuivanje, diskriminacija) treba ublaiti kroz kampanje

protiv stigmatizacije, koje e organizovati i voditi strunjaci za mentalno zdravlje u saradnji sa

svim relevantnim organizacijama (kole, mediji i udruenja).14

Prema podacima Instituta za javno zdravlje Srbije u periodu od 1999. do 2002. godine je

dolo do poveanja uestalosti mentalnih poremeaja za 13,5% to se moe tumaiti stresnim

godinama istorije nae zemlje koje su mu prethodile.15 Na globalnom nivou, smatra se da e

svaka etvrta osoba tokom svog ivota biti pogoena nekim mentalnim poremeajem. S obzirom

na starenje populacije i produavanje ivotnog veka, SZO oekuje se da e i broj obolelih od

mentalnih poremeaja da raste a time i pritisak na zdravstveni sistem drave.16 Stoga su

antistigma projekti bitan deo strategije za zatitu pacijenata sa mentalnim oboljenjima i

poboljanje kvaliteta njihovog ivota.

3
 3. Cilj rada

Cilj rada je da se ispitaju stavovi studenata Medicinskog fakulteta u Novom Sadu o

poremeajima mentalnog zdravlja i psihijatriji kao medicinskoj disciplini, kao i da se utvrdi nivo

stigmatizacije osoba sa mentalnim oboljenjima od strane studenata.

4
 4. Materijal i metode

Istraivanjem su obuhvaeni studenti pete godine integrisanih akademskih studija

medicine koji su odsluali nastavu iz predmeta Psihijatrija na Klinici za psihijatriju Klinikog

centra Vojvodine. Kao instrument istraivanja je koriten upitnik koji su studenti popunili za

vreme vebi iz Socijalne medicine. Upitnik je obuhvatio pitanja o demografskim podacima

ispitanika i dodatnim pitanjima koja su smatrana relevatnim za studiju, a za procenu njihovih

stavova prema mentalnim oboljenjima je koriten upitnik Mental Illness: Clinicians Attitudes

Scale (medical student version) - MICA-2, posebno kreiran za studente medicine. Ovaj upitnik se

sastoji iz 16 pitanja, a odgovori su predstavljeni u obliku estostepene Likertove skale. Prilikom

analize, odgovori su grupisani u tri kategorije: slaem se, delimino se slaem/ne slaem i

ne slaem se. Minimalan skor koji se moe postii na upitniku je 16, a maksimalan 96.

Uee u istraivanju je bilo dobrovoljno i anonimno. Uz upitnike, ispitanici su dobili i

Informisani pristanak sa informacijama o istraivanju, a pristanak za uee su potvrivali svojim

potpisom. Autori su se obavezali da e sauvati anonimnost ispitanika.

Za statistiku obradu podataka koriten je programski paket SPSS Statistics v21. Analiza

podataka je obuhvatala metode deskriptivne i inferencijalne statistike. Za utvrivanje statistike

znaajnosti razlika primenjen je 2-test za atributivna obeleja, odnosno t-test i jednosmerne

analize varijanse (ANOVA) za numerika obeleja. Za statistiki znaajne su uzete vrednosti

nivoa znaajnosti p<0,05.

5
 5. Rezultati

Upitnici su podeljeni meu 180 studenata pete godine integrisanih studija medicine, od

ega je 160 (88,9%) popunilo upitnik. Ispitanici su bili uzrasta 22 do 31 godine, a prosena

starost je iznosila 24 godine. Vie od dve treine ispitanika bile su studentkinje (68,1%). Tek

petina studenata navela je selo kao mesto stalnog prebivalita, dok je ostatak bio iz grada.

Kako je predmet Psihijatrija u kurikulumu etvrte godine studija, svi ispitani su odsluali

predavanja i pohaali vebe, pri emu je veina studenata (81,8%) poloila ispit iz Psihijatrije.

Psihijatriju kao svoju buduu profesiju bi izabrao svaki osmi student/studentkinja (11,9%), neto

vie od treine (37,1%) je odgovorilo moda, dok se skoro 40% studenata izjasnilo da se ne bi

bavilo ovom granom medicine. Svaki osmi ispitanik (12,6%) je naveo da nije razmiljao o

psihijatriji kao buduoj profesiji. Nije bilo statistiki znaajne razlike u stavu prema psihijatriji

kao buduoj profesiji izmeu studenata i studentkinja.

Kontakt sa obolelom osobom u svom okruenju je prijavilo neto manje od polovine

ispitanika (45,0%), a po stepenu bliskosti je to najee bio poznanik (20,0%), na drugom mestu

nalazio se lan porodice sa (16,9%), a na treem prijatelj (10,0%).

Prosean skor koji su ispitanici ostvarili popunjavanjem ankete MICA-2 je iznosio 40,7.

Nije utvrena statistiki znaajna razlika u vrednostima skora u odnosu na pol, mesto

prebivalita, kao ni u zavisnosti od toga da li su studenti poloili ispit iz psihijatrije.

Statistiki znaajna razlika u ukupnom skoru postojala je u zavisnosti od kontakta

studenta sa obolelom osobom u svom okruenju: oni koji su bili u kontaktu sa obolelom osobom

6
iz svoje sredine imali su srednji skor 38,9, dok je vrednost skora kod ispitanika koji su se izjasnili

da ne poznaju nikog ko ima mentalno oboljenje iznosila 42,1. Srednja vrednost MICA-2 skora za

osobe koje su u svom okruenju imale obolelog lana porodice je iznosila 37,7, kod onih koji su

imali prijatelja sa mentalnim oboljenjem 35,7 odnosno poznanika 41,3. Razlika u vrednostima

skora u zavisnosti od toga koga su ispitanici poznavali sa mentalnim oboljenjem je statistiki

znaajna. Demografske karakteristike uzorka prikazane su u Tabeli 1.

Tabela 1. Demografske i druge karakteristike ispitanika i MICA-skor

Varijabla N % MICA-skor p

Pol
Muki 51 31,9 40,82 0,895
enski 109 68,1 40,66

Mesto prebivalita
Selo 31 19,4 38,81 0,134
Grad 129 80,6 41,17

Poloen ispit iz psihijatrije?

Da 130 81,8 40,75 0,607
Ne 29 18,2 39,96

Psihijatrija kao budua profesija?

Da 19 11,9 36,68 0,000
Moda 59 36,9 38,93
Ne, nikada 61 38,1 42,77
Nisam razmiljao/la o tome 20 12,5 43,95

Da li neko iz Vaeg okruenja

boluje od mentalne bolesti?
Da 72 45,0 38,90 0,004
Ne 88 55,0 42,19

Stepen bliskosti sa obolelim:

lan porodice 25 34,7 37,7 0,029
Prijatelj 15 20,8 35,7
poznanik 32 44,4 41,3

7
 Takoe, utvreno je postojanje statistiki znaajne razlike u vrednosti skora u zavisnosti

od stava studenata prema psihijatriji kao svojoj buduoj profesiji (Tabela 2).

Tabela 2. Ostvareni MICA-2 skor; psihijatrija kao budua profesija

Mogui odgovori: N % SKOR p

DA 19 11,95 36,68 0,000

MODA 59 37,11 38,93

NE, NIKAD 61 38,36 42,77

NISAM 20 12,58 43,95

RAZMILJAO/LA
O TOME

Odgovori ispitanika na svako pojedinano pitanje sadrano u MICA-2 upitniku bili su

ispitani i uporeeni u zavisnosti od demografskih parametara uzorka, kao i odgovora na pitanja

koja se tiu kontakta sa obolelim, izbora psihijatrije kao profesije, te poloenog ispita iz

psihijatrije. Rezultati statistike obrade nisu pokazali postojanje statistiki znaajnih razlika u

veini pitanja, ukrtenih sa posmatranim parametrima.

Meutim, u prvom pitanju upitnika koje glasi Uim psihijatriju samo zato to treba da

poloim ispit i ne bih itao/la dodatnu literaturu iz te oblasti, uoena je statistiki znaajna

razlika i to pri ukrtanju sa dva parametra: kontakt sa obolelim (p=0,004) i stav studenata prema

psihijatriji kao buduoj profesiji (p<0,001). Od onih koji su bili u kontaktu, njih 6,9% je

odgovorilo sa slaem se, 31,9% sa donekle se slaem/ne slaem, a 61,1% sa ne slaem se.

Ispitanici koji nisu imali kontakt sa obolelom osobom iz svoje sredine odgovorili su u sledeim

procentima: 22,7% (slaem se), 38,6% (delimino se slaem/ne slaem), 38,6% (ne slaem se).

8
Drugi parametar s kojim je izvreno ukrtanje je stav studenata prema psihijatriji kao svojoj

buduoj profesiji, gde su se studenti mogli izjasniti sa da/moda, ne, nikad i nisam

razmiljao/la o tome, a skala odgovora na MICA-2 upitniku je grupisana kao i u prethodnom

sluaju. Raspodela njihovih odgovora prikazana je u Tabeli 2.

Tabela 3. MICA-2 upitnik, 1. pitanje; stav prema psihijatriji kao buduoj profesiji

SLAEM SE DONEKLE SE NE UKUPNO

SLAEM/NE SLAEM SE
SLAEM
DA I MODA N 4 20 54 78

% 5,1 25,6 61,2 100,0

NE, NIKAD N 18 28 15 61

% 29,5 45,9 24,6 100,0

NISAM N 3 9 8 20
RAZMILJAO/LA O
TOME % 15,0 45,0 40,0 100,0

UKUPNO N 25 57 77 159

% 15,7 35,8 48,4 100,0

U odgovorima na pitanje broj 11 MICA-2 upitnika (Vano je da svaki lekar koji lei

osobu sa mentalnim oboljenjem takoe proceni i njeno fiziko zdravlje.) pronaena je statistiki

znaajna razlika u sluaju ukrtanja sa stavovima o psihijatriji kao buduoj profesiji, gde su

odgovori bili grupisani kao i u prethodnom ukrtanju. Nijedan student nije odgovorio sa ne

slaem se na ovo pitanje. Ostatak odgovora je prikazan u Tabeli 4.

9
 Tabela 4. MICA-2 upitnik, pitanje 11; stav prema psihijatriji kao buduoj profesiji

SLAEM SE DONEKLE SE UKUPNO

SLAEM/NE
SLAEM
DA I MODA N 75 1 76

% 98,7 1,3 100,0

NE, NIKAD N 58 3 61

% 95,1 4,9 100,0

NISAM N 16 4 20
RAZMILJAO/LA O
TOME % 80,0 20,0 100,0

UKUPNO N 149 8 157

% 94,9 5,1 100,0

U 12. pitanju upitnika ispituju se stavovi ispitanika prema postojanju potrebe da javnost

bude zatiena od osoba sa tekim mentalnim oboljenjima. Statistiki znaajna razlika je posto-

jala u odnosu na pol ispitanika (p=0,035). Svaki trei student je odgovorio da se slae sa ovom

tvrdnjom (35,3%) u odnosu na svaku estu studentkinju (16,8%). Sa druge strane, svaki peti

student (21,6%), odnosno skoro svaka trea studentkinja (29,0%) se nisu slagali sa ovom

tvrdnjom.

10
 6. Diskusija

Uzimajui u obzir podatke Svetske zdravstvene organizacije 17, u Srbiji je 2014. godine

bilo 7,35 psihijatara na 100.000 stanovnika i svega 8 specijalizovanih bolnica za mentalne

bolesti. Ovaj broj ini se kao vrlo mali, naroito imajui u vidu prognozu SZO navedenu u uvodu

naeg istraivanja, da se oekuje porast uestalosti mentalnih oboljenja na globalnom nivou.

Meutim, injenica da je ak 40% studenata bilo odluno u tome da ne bi izabrali psihijatriju kao

buduu profesiju, moe se povezati s ovim nezavidnim brojem specijalista psihijatrije. Slina

studija u Australiji18 pokazala je zainteresovanost svega 10,5% studenata za bavljenje psihi-

jatrijom, to je gotovo isti rezultat kao u naem istraivanju (11,9%).

Prosean ostvareni skor u naem istraivanju od 40,7 moe se smatrati zadovoljavajuim.

Poeljno je da skor bude to nii, jer nii skor predstavlja manje ispoljenu stigmatizaciju kod

ispitanika. Meutim kako je maksimalni mogu skor na MICA skali 96, a minimalni 16, dobijeni

prosean skor kod novosadskih studenata znaajno je blii minimalnom. Poreenja radi, studenti

u Egiptu su odmah nakon zavrenog kursa psihijatrije ostvarili prosean skor od 50,7 19
, a u

Australiji 43,5 18.

Kao i u drugim studijama sa sprovedenim MICA upitnikom meu studentima 18,20,21

, ni

naa studija nije pokazala znaajne razlike u stigmatizaciji u odnosu na pol. Ipak, jedna studija u

Indiji je pokazala da su studentkinje imale manje prisutan stereotip prema mentalno obolelima od

studenata.22

Odreene studije pokazuju da stigmatizujui stav studenata prema osobama sa mentalnim

oboljenjem raste sa stepenom poznavanja pacijenta.23,24 Ipak, veina podataka iz literature navodi

11
uticaj privatnog poznavanja mentalno obolele osobe na smanjenje stigmatizacije5,21,25, u skladu sa

ime je dobijena statistiki znaajna razlika u postignutom ukupnom skoru izmeu studenata koji

su bili u kontaktu s obolelom osobom i onih koji nisu. Engleska studija 20 sprovedena meu

studentima zdravstvene nege, sa planiranim radom u oblasti mentalnog zdravlja, pokazala je da

postignut skor ne zavisi od prethodnog kontakta s obolelim, ali treba imati u vidu da je ovaj

uzorak predstavljao studente koji razmatraju rad u psihijatrijskoj grani, dok su takvi studenti u

naem istraivanju bili u znaajnoj manjini.

Ipak i nai studenti koji su zainteresovani za dalju specijalizaciju u psihijatriji ostvarili su

znaajno manji skor (36,7) u odnosu na one koji to sigurno ne planiraju (42,8), to podrazumeva

da individualni stav i lina interesovanja imaju znaajnog uticaja na stigmatizaciju.

Pretpostavljajui da su ispitanici koji su poloili ispit iz psihijatrije uloili vie vremena u

sticanje znanja iz te oblasti, kao i da su u vreme sprovoenja ankete bili vie upoznati s

mentalnim bolestima, a uz injenicu da nije naena znaajna razlika u postignutom skoru izmeu

ispitanika koji su poloili ispit iz psihijatrije i onih koji jo nisu, mogli bismo zakljuiti da

samostalni rad ima manje uticaja na stigmatizujue stavove od klinikih vebi i predavanja

specijalista psihijatrije.

Studenti koji ne bi izabrali psihijatriju kao buduu profesiju su pokazali tenju da u veem

procentu ue gradivo iz psihijatrije samo zato to im je to potrebno za ispit u odnosu na svoje

kolege koje razmatraju psihijatriju kao potencijalnu buduu profesiju ili nisu razmiljali o tome.

Slinu tendenciju su pokazali i studenti koji nisu bili u kontaktu sa obolelom osobom u odnosu na

studente koji u svojoj okolini imaju nekoga sa mentalnim oboljenjem.

12
 injenica da postoji statistiki znaajna razlika u odgovorima na pitanje Vano je da

svaki lekar koji lei osobu sa mentalnim oboljenjem takoe proceni i njeno fiziko zdravlje. a u

odnosu na izjanjavanje o psihijatriji kao buduoj profesiji implicira da grupa studenata koja nije

razmiljala o moguoj specijalizaciji iz psihijatrije ima neto blaa shvatanja o tome ta se

oekuje od doktora opte prakse pri pregledu osobe sa mentalnim oboljenjem.

Statistiki znaajna razlika u odnosu na pol je utvrena u stavu studenata prema potrebi da

se javnost zatiti od osoba sa tekim mentalim oboljenjima pri emu su studentkinje pokazale

blai odnosno pozitivniji stav.

Ovakav obrazac odgovora nagovetava da znaajan procenat studenata smatra kako je

gradivo iz predmeta psihijatrija bespotrebno u njihovom daljem radu i kolovanju te je mogue

da e tako i stupiti u radni odnos kao doktori opte prakse koji su skloni da, pod impresijom da

pacijent simulira tegobe, zanemare fizike aspekte bolesti.

13
 7. Zakljuak

Podaci dobijeni ovim istraivanjem pokazuju da je nivo stigmatizacije meu studentima

medicine relativno nizak. Stigmatizaciji su skloniji studenti koji ne planiraju da se bave

psihijatrijom kao profesijom, kao i studenti koji nisu imali kontakt sa obolelom osobom. Nivo

stigmatizacije opada to je vei stepen bliskosti sa mentalno obolelom osobom. Meu studentima

koji ne planiraju da se bave psihijatrijom i koji nemaju kontakt sa obolelom osobom su uoeni

manje poeljni stavovi vezano za uenje gradiva iz psihijatrije kao i nadlenosti lekara opte

prakse u proceni fizikog zdravlja mentalno obolelih osoba.

Kako je studija pokazala da samostalan rad studenata ima manji uticaj na formiranje

stavova u odnosu na nastavu iz psihijatrije, najvea odgovornost je na strunjacima koji su u

direktnom kontaktu sa studentima da u njih uliju moralne vrednosti koje e ih oblikovati u

savesne i odgovorne lekare. U irem kontekstu, relevantne institucije moraju ozbiljno shvatiti

odgovornost da preko antistigma projekata obrazuju i senzibiliu optu populaciju u pravcu

razumevanja, prihvatanja i ravnopravne koegzistencije.

14
 Literatura

1. Goffman E. Stigma: Notes on the Management of Spoiled Identity. 1st ed. New York:

Simon & Schuster, Inc; 1963.

2. Thornicroft G, Brohan E, Rose D, Sartorius N, Leese M. Global pattern of experienced

and anticipated discrimination against people with schizophrenia: a crosssectional survey.

Lancet 2009; 373:408-25.

3. Link BG, Phelan JC. Stigma and its public health implications. Lancet 2006; 367:528-29.

4. Corrigan PW. The impact of stigma on severe mental illness. Cognitive and Behavioral

Practice 1998; 5(2):201-22.

5. Corrigan PW, Watson AC, Ottati V. From whence comes mental illness stigma? Int J Soc

Psychiatry 2003; 49:14257.

6. Gray AJ. Stigma in psychiatry. J R Soc Med 2002; 95:72-6.

7. Smith JK, Weaver DB. Capturing medical students' idealism. Ann Fam Med 2006; 4(1):

327.

8. Filipi I, Pavii D, Filipi A, Hotujac Lj, Begi D, Grubiin J, orevi V. Attitudes

of Medical Staff Towards the Psychiatric Label Schizophrenic Patient Tested by an

Anti-Stigma Questionnaire. Coll Antropol 2003; 27(1):301-7.

9. Schulze B. Stigma and mental health professionals: A review of the evidence on an

intricate relationship. Int Rev Psychiatry 2007; 19(2):137-55.

15
10. Malhi GS, Parker GB, Parker K, Carr VJ, Kirkby KC, Yellowlees P, et al. Attitudes

toward psychiatry among students entering medical school. Acta Psychiatr Scand 2003;

107: 424-9.

11. Sierles FS, Taylor MA. Decline of U.S. medical student career choice of psychiatry and

what to do about it. American Journal of Psychiatry 1995; 152:141626.

12. Chikara F, Manley MR. Psychiatry in Zimbabwe. Hospital Community Psychiatry 1991;

42:9437.

13. Simi J. Korak napred, dva koraka nazad. Godinu dana od usvajanja Zakona o zatiti lica

sa mentalnim smetnjama u Srbiji. In: Gajin S, editor. Prava osoba sa mentalnim

invaliditetom, Knjiga III. Beograd: Centar za unapreivanje pravnih studija; 2014. p.15-

64.

14. Vlada Republike Srbije. Strategija razvoja zatite mentalnog zdravlja. Slubeni glasnik

RS 2007; 55/05 i 71/05-ispravka.

15. Lei Toevski D, uri V, Grbea G, Ipanovic Radojkovic V, Jovic V, Kokora G, et

al. Zatita mentalnog zdravlja u Srbiji izazovi i reenja. Psihiatrija danas 2005; 37(1):9-

15.

16. WHO. Close the Gap, Dare to Care. Mental Health Global Action Programme. Geneva:

World Health Organization; 2002.

17. WHO. Mental Health Atlas 2014. Available from:

http://www.who.int/mental_health/evidence/atlas/profiles-2014/srb.pdf.

16
18. Lyons Z, Janca A. Impact of a psychiatry clerkship on stigma, attitudes towards

psychiatry, and psychiatry as a carreer choice. BMC Medical Education 2015; 15:34.

19. El-Din A, Amen GR, ElGhamry RH, Mahmoud DAM, Kandel HHAH. Attitude of

medical students toward mentally ill patients: impact of a clinical psychiatric round. The

Egyptian Journal of Neurology, Psychiatry and Neurosurgery 2016; 53(1):6-11.

20. Gabbidon J1, Clement S, van Nieuwenhuizen A, Kassam A, Brohan E, Norman I et al.

Mental Illness: Clinicians' Attitudes (MICA) scale - psychometric properties of a version

for healthcare students and professionals. Psychiatry Res 2013; 206(1):81-7.

21. Angermeyer MC, Dietrich S. Public beliefs about and attitudes towards people with

mental illness: a review of population studies. Acta Psychiatr Scand 2006; 113(3):163-79.

22. Poreddi V, Thimmaiah R, Math SB. Attitudes toward people with mental illness among

medical students. Journal of Neurosciences in Rural Practice 2015; 6(3):349-54.

23. Ogunsemi OO, Odusan O, Olatawura MO. Stigmatising attitude of medical students

towards a psychiatry label. Ann Gen Psychiatry 2008; 7(15):1-4.

24. Stojiljkovic DJ, Music M, Munjiza A, Jasovic-Gasic M, Totic-Poznanovic S, Maric NP.

Da li su studenti Medicinskog fakulteta skloni stigmatizaciji osoba koje se javljaju

psihijatru? Med Podml 2009; 60(1-2):77-82.

25. Jorm AF, Korten AE, Jacomb PA, Christensen H, Henderson S. Attitudes towards people

with a mental disorder: a survey of the Australian public and health professionals. Aust N

Z J Psychiatry 1999; 33(1):77-83.

17