Scribd Logo
Upload

Welcome to Scribd!

  • Gerald L. Gutek - Liberalizm Ve Eğitim

    Uploaded by

    Efdal Sapan
    104 views17 pages
    liberal

    Copyright

    © © All Rights Reserved

    Available Formats

    PDF or read online from Scribd

    Did you find this document useful?

    Is this content inappropriate?

    Report this Document
    liberal

    Copyright:

    © All Rights Reserved
    Download as PDF or read online from Scribd
    Flag for inappropriate content
    104 views17 pages

    Gerald L. Gutek - Liberalizm Ve Eğitim

    Uploaded by

    Efdal Sapan
    liberal

    Copyright:

    © All Rights Reserved
    Download as PDF or read online from Scribd
    Flag for inappropriate content
    of 17
    Liberalizm ve Egitim* Gerald L. Gutek** Liberalizm, Ortagag feodalizminin parga- Jandigi son evreler olan ve meslek sahipleri, bankacilar ve ticaretle ugrasanlardan olusan orta sinifin sosyal ve sivasal haklar igin aristok- rasiye karst milcadeleye girigtikleri 16.yuzyt- hun sonlanyla 17-yiizyilin baslarinda ortaya gik- mistir. Bunun nedeni bu dénemde orta sinuf- Jarin siyasal, sosyal ve ekonomik kurumlann iizerlerindeki engelleyici etkilerinden kurtul- manin yollanm: aramalarid. 18,yiizysln ikinci yansina gelinditinde libe- ralizm artik eski aristokrasi dizenine kargt ko- yan sistemli bir ideoloji haline gelmis, liberal hareketler Batt diistincesini temelden etkile- yen 18.ytizyil Aydinlanma (Akil) Cagimin ya- raticist olan aydinlar tarafindan gelistirilmeye baslamis, Aydinlanma Cag felsefesini temel alan Fransiz filozoflan insanin ilerlemesine engel olan monargiye ve kilise dogmalarina sa- vag agmislardir. Geleneksel kurumlara saldinlannda Fran- siz Aydinlanmast dlgtinirlerinin hedefleri bil- gisizlik ve batl inanglardir. Dahasi, onlar, ilk- okul diizeyindeki soru -cevaph dinsel diretim- de, bilimsel bir bakigin djretilmesinden ziyade Ortagag'daki zihinsel durgunlugun (statik, tek xyénlii digiinmenin) empoze edilmesine ugra- sildigt igin, mevcut egitim kurumlarint &ren- cilerin zihinlerini tutsak etmekle suglayip eles- tirmislerdir, Felsefeciler, insanin ve sosyal davranigin (olgunun) fiziksel evrende bilimsel arastrma- sinin miimktin oldugunu ileri surmekte ve bir kez insanm gelismesini ve sosyal gelismeyi dii- zenleyen yasalar saptand: mi, dogamin kendi diizenini model alan bir dogal toplumun yara- tulabilecegi fikrini savunmaktaydilar. Bu dii- slinceler, dojial sosyal diizen diisiincesi Ame- rikan ve Franstz devrimeilerine gre Cumhu- riyetgi bir yonetimin habercisi oldugundan spe- kiilatif (tasavvuri) diizeyde kalmams, bir ta- raftan 1776 Amerikan devrimeileri dite taraftan 1789 Fransiz. devrimeileri tarafindan hayata gegirilmistir Bu dnemli siyasal degisikliklerden kisa bir siire sonra Endiistri Devrimi dinya ekonomi- sini degistirmig, “aruik deféeri” doguran yeni t- retim stireglerini glindeme getirerek kisa siire- de yiginlar tizerinde cok biiyiik bir etki yaratan kapitalist simifin dogusuna neden olmus, bu si yyasal ve ekonomik degisimler de zamania libe- ral ideolojinin genelilkelerine kaynaklik etmisir LiBERALIZM VE JOHN LOCKE Dustincelerinde liberal ideolojinin temelle- ini buldugumuz. ingiliz diisiiniir John Locke (1632-1704) ktigiik bir toprak sahibi ve avukat a yaz 1997 bir babanm ogluydu, Locke'un ailesi Ingiliz Ki- lisesinden ¢ikarilan Puritent mezhebindendi. 14 yasindayken J. Locke'a babast tarafndan dersler verilmigai. Locke, 1646'tan 1651'e kadar Westminister okuluna devam etmis; burada Oxford Univer- sitesiine girmek igin Latin ve Yunan yazarlar lizerinde galismis, 1652'de yirmi yasindayken Oxford!'daki Hiristiyan Kilise Kolejine girmig, 1656'da mezuniyet diplomasim, 1658'de de yitk- sek lisans derecesi almaya hak kazanmistir. 1660 yilinda, Yunanca, retorik (giizel konus- ma) ve ahlak felsefesi dersleri vermis, daha son- ra bir ara tp ile ilgilenmistir. Bundan dolays, ona up fakiiltesinden mezun olmadigt halde doktor olarak da saygi gésterilmistir. Locke uptan ziyade siyaset felsefesinde ba- sant gOstermistir. 1667de siyaset dinyastyla kargilagmasiyla Shaftesbury'li bir asil olan Ash- ley igin sekreter ve Sze! doktor olarak galts- ‘maya baslamasi aynt zamantara rastlayan Loc- ke, aym zamanda Ashley'in oj luna da égret- ‘menlik yapmistir. 1672'den 1674’ degin Ashley, Lordlar Ka- marast baskanligi ve Adalet bakanlién yapar- ken Locke siyasete yakmlasip, ilgi duymustur Ancak Ashley, Stuart Hanedam zamaninda atictind kaybetmeye basladigi zaman Locke Hollanda'ya stirgiine gonderilmig ve orada Si- vil Hitkiimer Uzerine incelemeler (Treatises on Civil Government) adh eserini tamamlayarak 1699 yilinda yayinlamistir. 1688 Buyk Dev- rim'de William ve Mary'nin tahta gikmasiyla birlikte Ingiltere'ye déinen Locke memurluk yap- maya baslamistir. Saghgi bozulan Locke, 1700' de memur- luktan emekli olmus, dért yal sonra da, 1704'te ‘lmustir. Epistemoloji, Egitim ve Locke Liberal ideolojinin dneiisii olan bu ingiliz filozofun diigiinceleri siyaset felsefesinde etkili 42 olmustur. Locke'un, "Insan Anlayisi Uzerine Bir Deneme" (An Essay Concerning Human Un- derstanding) adit eseri, empirik epistemoloji nin (bilgi-bilim) klasik bir dmegi olup, énem- li bir felsefi gahgmadir. Locke epistemolojik analizine, Platon'un dogustan kazanilan idea- lar teorisine karst gikarak baslemistir. insanin dogustan temel kavramlara sahip oldugunu ve bunlann daha sonraki yasantilarda/deneylerde kullanildigin: ileri sien Platon'un teorisinin tersine Locke, insanm tim bilgisinin duyusal algslarla basladigimi savunarak, empirist gérii- sil benimser. Locke'a gure, insan zihni dogus- tan bos bir levha; beyaz bir kagit gibidir (tabu- larasa) ve her deneyim, her algx bu levha iize- rinde bir gizik; bir iz olusturur. Bu izleri olus- turan diistinceler basit veya karmasik olabilir, Karmasik olanlarda kargilastirma, soyutlama ve hatirlama gibi zihinsel yetiler kullanthr. Locke'un kuramt, deBigmez ilk ilkelere da- yanan otorite, adet ve geleneklerin mitkem- ‘melligini reddeder. Onun empirizminin te- melde yatan sey bilimse! yéntemin kullanil- sidir. Locke, diginceler gibi insan karakterinin de dogustan olmaysp, sonradan deneyimlerle, ya- santlarla bigim kazandgant ileri ster; ona gé- re dogustan diisiinceler yoktur, farkh insanla~ rin dlisiinsel yetileri/potansiyelleri de farkhidur 1693 yilinda yayimladiga ve felsefi olmaktan gok ingiliz. genglerinin egitimine yonelik pra- Uik bir rehber olan, "Egitim Uzerine Bazi Di- siinceler" (Some Thoughts Concerning Educa- tion) adh eserinde Locke egitimin dért temel amacindan s6z, etmektedir EGitimin ilk amact doruluk (ahlak kuralla- ima baghik) olup, bu amagla kigiyi bencilles- tiren duygusal, iggiidisel davranislara engel o- lan eylemler, olgular hedeflenir, Dogruluk (er- demililik) eBitimiyle bireylerin yasayrglarini a- alla yénlendirmeleri saglanir. Egitimin ikinei amaci akildir. Akil ve pratik zeka kigilere ig- lerini basanyla yapabilme ve saggérill olabil- liberal diistince ‘me yetilerini kazandinir. Egitimin tigiinei a- ‘mact olan iyi yetistirme (terbiye) ile kigi sos- yal yasayisin yaptrimlart konusunda eitilir. Dérdinct) amag olan SEretimin igerigini de, moral ve siyaset ile sivil toplum, hiiktimet, ka- ‘nun ve tarih konulan: olusturur Locke'un "Sivil Yénetim Uzerine Ikinei in- celeme" (Second Treatise on Civil Government) adh eseri liberal ideoloji ile ilgili en énemli ga- ligmasidir. Onan ‘temsilihiikiimet’ ve 'insanin devredilemez haklan' kavramlari liberalizmin de temel kavramlart haline gelmigtir. Locke'un ileri stirdigtitoplumsal sdzlegme kuramt, si- yasetle ilgili yeni bir kavrami, kendi kendini yéneten bireyler toplulugu (ulus) kavramim getitmistir. Locke ve Rousseau'nun toplumsal sézlegme ile ilgili diisiincelerinin yanisira, Locke'un Dotfal Haklar Teorisi ve hiikiimet séz- legmesine iliskin diistinceleri dzellikle Tho- ‘mas Jefferson ve Bagimsiziik Bildirisinin ya- raticilari olan Amerikalt liberal kurameilar t= zerinde gok etkiti olmustur. Locke ve insan Haklary 1690 yilnda Locke'un yazdiih Sivil Yone- tim konulu incelemesi ingiltere'deki Glorius Devrimi’nin megrulagunimasina yol agmakla kalmamis, aynt zamanda yeni bir diigiinsel perspektif de dogurmustur. Locke, topluluklant yoneten genet ilkeleri ararken temele su ikeyi almisur. "Hig kimse digerinin hayatina, sagligina, dzgirligiine, zenginligine zarar veremez". Her birey diger bireyler gibi zenginlik, yasama ve ézgiitlik do- Sal haklarina dogusian esit olarak sahiptir. Her insan siyasal, ekonomik ve toplumsal kosul- lardaki bu dogal haklan bilmeli ve bunlara saygi gdstermelidir. Bu haklar tehlikeye dils- 1guinde bireyler haklarmi zarar verenlere kar- 1 korumak amaciyla, toplumdaki diger birey- lerle bir toplumsal sézlegme yaparlar. Birey- ler, toplumda bu dogal haklara éncelik verip korurlar, bylece toplum da bu kisi haklarim koruyacak gekilde organize edilir. Locke'un li- beral ideolojitizerindeki temel etkisi kisi hak- Jarimin tanimp, garanti altina alinmasi olmus- tur Locke, bireylerin siyasal yasayiga hiikii~ ‘metin dogal haklar korumasina yonelik bir diizenleme getirmeyi sailamak igin girdikleri ni ileri stirmuistir. Ona gore: bireylerin her biri sivil yapi iginde zgiir bir varlik hiiviyetiyle “ortak olusturulan kanun" Uzerinde anlagarak aralarindaki anlasmazitklarda kullanmak ve sug Julart cezalandirmak igin yarattiklart hukuki o- toriteye basvurabilmelidir. Locke'a gire bireyler &zgiir, esit ve bagim- srzdilar ve hig kimse digerini bu haklanndan ‘mahrum krlamaz. Sivil toplumu kimin diizen- leyecegine iliskin bireylerce verilen ortak ka- rarm sonucunda olusan hiikiimet, siyasal ka~ rarlar alirken ve bir politika olusturarken en giivenilir yollardan biri olan gogunlugun ka- rarna dayamit. Her birey, hoktimetin belli bir diizende olmasin: benimserken, toplumda her- kesin uymakla yikiimlii oldugu kurallara tabi olmayt da kabul eder. Sosyal sézlesmenin ge- nel diizenlemelerini toplumun tiim tiyeleri ka- bul ederlerken, baztlan kanunlar iizerinde an- lagacaklar, bazilani da bunlart kabul etmeye- ceklerdir. Ozel duramlardan Kaynaklanan a zinhiklar ve gogunluklar gegici ve degisken- dirler. Sivil toplumu olusturan bireyler birbir- lerine kargilikh saygr gisterirken, azmbigin ve

    You might also like