Professional Documents
Culture Documents
И РЕВИТАЛИЗАЦИЈА НА
СТУДЕНЧИШКОТО БЛАТО И
НЕГОВА ВАЛОРИЗАЦИЈА ВО
ТУРИСТИЧКАТА ПОНУДА НА
ОХРИДСКИОТ РЕГИОН
Изработено за
потребите на
Општина Охрид
Јануари, 2018
СОДРЖИНА
РЕЗИМЕ ................................................................................................................................................ 3
ВОВЕД: СТУДЕНЧИШКО БЛАТО – ОПШТИ ПОДАТОЦИ .................................................................... 4
НЕОПХОДНОСТ ОД ИНТЕГРАЛНА ЗАШТИТА НА СТУДЕНЧИШКОТО БЛАТО КАКО НОСИТЕЛ НА
ЕКОСИСТЕМСКИ УСЛУГИ .................................................................................................................... 5
ЗАШТИТА И ИСКОРИСТУВАЊЕ НА СТУДЕНЧИШКОТО БЛАТО ВО ФУНКЦИЈА НА РАЗВОЈ НА
ТУРИЗМОТ И ЕДУКАЦИЈА ................................................................................................................... 7
МЕРКИ ЗА ТУРИСТИЧКА ВАЛОРИЗАЦИЈА НА СТУДЕНЧИШКОТО БЛАТО ................................... 9
ЗГОЛЕМЕНИ ПРИДОБИВКИ ЗА ТУРИСТИЧКИ РАЗВОЈ ПРЕКУ РЕГИОНАЛНА ИНТЕГРАЦИЈА.... 13
НЕОПХОДНА ИНФРАСТРУКТУРА ЗА ОВОЗМОЖУВАЊЕ НА ПРЕДЛОЖЕНИТЕ АКТИВНОСТИ .. 14
РЕШАВАЊЕ НА СЛУЧАЈОТ СО ИМОТИ ВО ПРИВАТНА СОПСТВЕНОСТ ...................................... 15
МЕРКИ ЗА ОБЕЗБЕДУВАЊЕ ФИНАНСИИ ЗА ЗАШТИТА НА СТУДЕНЧИШКОТО БЛАТО И НЕГОВО
СТАВАЊЕ ВО ФУНКЦИЈА НА ТУРИЗМОТ ......................................................................................... 16
ДОПОЛНИТЕЛНИ ФИНАНСИСКИ СРЕДСТВА ............................................................................... 17
АКЦИСКИ ПЛАН................................................................................................................................. 19
ДОПОЛНИТЕЛНИ ИНФОРМАЦИИ ................................................................................................... 20
КОРИСТЕНА ЛИТЕРАТУРА ................................................................................................................. 21
ПРИЛОГ .............................................................................................................................................. 22
2
РЕЗИМЕ
Овој предлог-проект нуди голем број идеи за успешна реализација преку воспоставување на
Студенчишко Блато како заштитено подрачје, негово уредување со минимален човечки импакт
и отворање на потенцијалите за едукација, јакнење на свеста за вредноста на блатните и
водните екосистеми воопшто, истражување и многу важно, туристички развој што би имало
позитивно социо-економско влијание за регионот.
3
ВОВЕД: СТУДЕНЧИШКО БЛАТО – ОПШТИ ПОДАТОЦИ
Според мапата (Слика 1 во Прилог) на ГУП за Општина Охрид, реонот Студенчишта е поделен
на четири делови со следната површина: 1 (70.53 ха), 2 (19.38 ха), 3 (17.30 ха) и 4 (4.45 ха).
Остатоци од блатото можат да се најдат во деловите 2 и 3, но најголемата блатна површина е
во делот 1. Тој е определен со гранците – Студенчишка река (сега Канал Студенчишта) на север,
Река Рача на југ, брегот на Охридско Езеро на запад и регионалниот пат Охрид – Св. Наум на
исток, и со точките h - Хидробиолошки завод, r – патот Охрид – Св. Наум, s – спортскиот центар
Билјанини извори, t (селото и туристичката населба Рача – обележано со виолетова боја).
4
НЕОПХОДНОСТ ОД ИНТЕГРАЛНА ЗАШТИТА НА СТУДЕНЧИШКОТО БЛАТО
КАКО НОСИТЕЛ НА ЕКОСИСТЕМСКИ УСЛУГИ
Студенчишкото Блато, иако деградирано низ годините, сепак значително придонесува кон
екосистемските услуги во регионот. Најзначајна негова функција е филтрирање на водата и тоа
преку прочистување на подземните води и филтрирање на хранливите материи (Ковачевиќ,
2015) што директно се одразува на бистрината, односно квалитетот на водата на Охридското
Езеро и ризикот од еутрофикација која е веќе евидентна во неговиот литорален дел. Другата
значајна функција е изразена преку помагање во одржување на биолошката разновидност.
Придонесувајќи кон разновидноста на едно од биолошки најразновидните и најстари езера во
светот, Блатото има исклучително голема вредност. Пореметувањето на комплексните
екосистеми како овие, води до постепено намалување на капацитетот за извршување на
услугите. Блатото исто така придонесува за регулирање на микроклимата и многу важно,
контрола на концентрацијата на јаглероден диоксид во воздухот преку заробување на истиот,
што се во директна корелација со климатските промени на кои се проценува дека регионот е
особено осетлив. Наголемувачките температури како резултат на климатските промени, се во
директна корелација со процесот на еутрофикација, така што само за да ја задржиме
постоечката олиготрофна состојба на Езерото, внесот на фосфор би требало да се намали за
цели 50% во следните неколку години (Matzinger et al, 2006). Трошоците поврзани со
еутрофикацијата се исклучително високи (поврзани со загуба на рибниот фонд, загадување на
водите, загуба во туристичката индустрија, вредноста на недвижностите и земјиштето итн.)
(McCrackin et al, 2017). Во вакви услови, моќноста на блатото, што е во директна зависност од
неговата големина, станува далеку позначајна.
Треба да се знае дека блатните екосистеми се еколошки многу осетливи и ранливи подрачја за
што сведочи и сериозната деградација на дел од Студенчишкото Блато и драстично
намалување на неговата површина. Поголемата површина врши поголема функција,
овозможува простор за повеќе видови што значи директно ја определува биолошката
разновидност. Уште поважно, поголемата површина го прави блатниот систем поотпорен на
надворешни влијанија, односно деградација. Мора да се има предвид дека големината на
заштитеното подрачје игра многу голема улога во тоа колку и дали Студенчишкото Блато
воопшто може да фунцкионира и опстане. Затоа, неспорно е дека под заштита треба да се
стави не само постоечкиот мочурлив дел, туку и да се обнови изгубениот. Според
востановените правила за заштита на природните подрачја, одредени се и границите на секоја
5
од трите зони: Зона на строга заштита, Зона на активно управување и Зона на одржливо
користење, како што се прикажани во Интегрираната студија за Блатото (Слика 2 во Прилог).
Итегрираната студија не го прецизира подрачјето на Заштитна зона.
6
• Обнова на уништените блатни заедници и ревитализација на брегот вклучувајќи го и
појасот на трска покрај Езерото.
7
поддршка кон локалната култура. Се разбира, доколку туризмот не се развива одржливо,
ризиците се многу големи.
1. Туристичка промоција
Со оглед на блискоста на Блатото до градот и самото езеро, неговиот развој како туристичка
локација би бил многу лесно остварлив. И тоа не само во областа на екотуризмот туку и за
развој на научниот туризам, особено поради фактот што тоа е едиственото зачувано блато на
македонското крајбрежје. Тоа од своја страна би ја збогатило туристичката мапа на Охрид со
уште еден природен феномен.
2. Едукација
8
и целовитост, за Езерото, би поттикнало позагрижен однос кон природните вредности и би
помогнало кон подигнување идни генерации на граѓани поодговорни кон средината во која
живеат и заедницата, граѓани кои правилно го разбираат концептот на одржлив развој. Сето
тоа би имало директно влијание врз социо-економскиот напредок на регионот.
ЦЕНТАР ЗА ПОСЕТИТЕЛИ
Центарот за посетители би бил почетна точка за посета на Студенчишко Блато. Тој би бил од
мали размери, изработен од дрво и дизајниран во стил кој што помалку би го опструирал
пејсажот. Истиот би служел како информативен центар, продавница за сувенири и влезници, и
едукативен пункт.
9
ШЕТАЧКИ НАДЗЕМНИ ПАТЕКИ
МУЗЕЈ НА ОТВОРЕНО
Концептот на овој музеј е замислен како „патување низ времето“, а би ги опфатил дрвените
патеки. Музејот ќе ја раскажува историјата на луѓето и мочуриштата, покажувајќи како, во
многу краишта на светот, блатните површини биле првите на кои луѓето почнале да ги градат
своите постојани живеалишта напуштајќи го номадскиот стил на живот. Конкретно, музејот ќе
ја раскажува приказната на Студенчишкото Блато во чија близина и во директна врска со кое
се наоѓа локалитетот каде се вршело претхристијанско обожување на водата, односно свето
место, а кое подоцна станало ранохристијанска базилика. Тоа би било клучен елемент на ова
патување низ минатото кое ќе ја долови богатата историја на цивилизацијата во регионот, како
и начинот на кој општеството се менувало под влијание на христијанството. За овој приказ да
биде што попривлечен и поинтерсен, приказната треба да биде што полокална и
поиндивидуализирана.
ВРЕДНУВАЊЕ НА ПРИРОДАТА
10
За таа цел би се направиле:
11
5. Врз основа на забележаните видови може да се изработи лого, па дури и да се осмисли и
популаризира одреден карактер, маскота од вид којшто не е често застапен во други краишта
или пак е ендемичен. Од тука можат да произлезат многу можности за комерцијализација.
Дополнителна идеја би била, после одредено време, кога одредени видови би станале
симболи на Студенчишта, да се организираат избори за амбасадори на Блатото со избор на по
еден претставник од различни видови: птици, пеперутки, водоземци, вилински коњчиња,
видри итн.
Ваквите активности би создале и одличен материјал за децата кои би развиле поактивен однос
кон природата, понатаму организирање онлајн натпревари во кои посетителите би се
поттикнале да прават свои визуелни записи или да се организираат ликовни натпревари и
уште многу друго.
1
Она што е уникатна карактеристика на оваа ранохристијанска базилика е сложениот систем од простории
поставени од западната страна на наосот, како и посебниот комплекс простории на јужната страна на наосот
наменет за крштевање, што е типично за охридско-преспанскиот крај (Битракова-Грозданова; Пупалески, 1989).
Централниот кораб, нартексот и консигнаториумот имаат подови изведени во богат и извонредно квалитетно и
технички прецизно изведен мозаик.
12
Потенцијално, би можело да се истражи и наколното живеалиште во Мазија и евентуално во
близина на самото Блато и сето тоа да се преточи во една заокружена приказна за
Студенчишта истражувајќи го од повеќе аспекти.
1. Студенчишко Блато може да се вклопи во т.н. пасошка програма за Охридско Езеро што е
практика во некои заштитени зони во светот. Туристите би имале можност да добијат печат на
избрани локации околу Езерото. Би било добро тоа да се надополни и со локации на
албанската страна на езерото и Националниот парк Галичица за покомплетно и повредно
искуство и подобар ефект.
Како што ги собираат печатите, посетителите го креираат својот личен сувенир од Охрид –
Преспа. Наместо пасош, може да се избере некој друг предмет кој би ја вршел таа улога. На
пример на планината Фуџи во Јапонија се користат дрвени планинарски стапови, а печатите се
13
втиснуваат на нив со вжештен жиг на секоја од назначените висински точки за одмор. Така,
некој кој ја искачил целата планина постепено го гравира својот планинарски стап кој на крајот
на патувањето станува вечен симбол за постигнатиот успех, нешто што посетителот ќе го
понесе со себе како трофеј и со кој ќе се гордее и ќе им раскажува на своите блиски. На тој
начин неговото патување станува поавтентично, импресиите многу посилни, а патувањето
станува лично достигнување и инспирација за другите. Конкретно за Охрид, може да се избере
некој локално изработен предмет – сувенир кој би ја вршел оваа функција.
14
5. Областа би можела да се користи за краткотрајни изложби на различни теми на кој начин
повторната посета на Блатото би била поразлична и резултатот од истата поинаков од
претходниот, а и самото место би било посетувано од посетители на кои посетата на Блатото
не им била примарна цел.
8. Водичите кои би ги воделе турите треба да бидат специјално обучени и потковани со повеќе
информации од оние кои се бесплатно достапни и секако лица кои се грижат за заштитата на
природата.
10. Фиксирани телескопи без стакло (долгунести цилиндри за насочено гледање), поставени на
дадени локации би го насочиле погледнот на посетителите кон траги од животни, гнезда,
растенија или други интересни нешта. Ова се применува веќе успешно на други блатни
подрачја.
15
управување безмалку во целост се во сопственост на Република Македонија. Тоа значи дека
само делови од зоната предвидена за одржливо користење се во приватна сопственост. Со
оглед на исклучителната важност Студенчишко Блато да биде не само заштитено, туку и
ревитализирано, тие имоти државата треба да ги откупи од приватните сопственици. Исто така
треба да се утврди и како и дали сопствениците се стекнале со право на сопственост врз
земјиштето, односно дали сопствениците го купиле или го узурпирале. Во вториот случај, а
доколку лицата веќе се стекнале со сопственичко право по основ на користење, земјиштето би
се откупило по пониска цена.
Доколку за одредени имоти се утврди дека не мора да бидат национализирани, или пак
сопствениците не се волни да ги отуѓат, но заштитата на подрачјето ќе ги оневозможи да вршат
одредени активности, тие би имале право на дел од приходите кои ќе се собираат преку
наплаќање влезници, организирани тури, продажба на сувенири, научни посети и сл.
Сепак, сметаме дека најдобро решение би било целокупната зона предвидена за заштита да
биде во државна сопственост.
Друга начин на финасирање би бил crowdfunding при што средствата се прибираат глобално
(на пример IndieGoGo, Kickstarter и сл.). Овој вид на финансирање може да се користи за
специфични поголеми проекти, како на пример рехабилитација на живеалишта и сл.
16
ДОПОЛНИТЕЛНИ ФИНАНСИСКИ СРЕДСТВА
Уште една позната практика која може да се примени е кутија за донации на охридскиот
аеродром, каде посетителите би можеле да ги остават непотрошените денари пред
заминување, а кои донации би оделе во фондот за заштита на Блатото.
17
5. Како алтернатива би можело да се разгледа и можноста за додадвање на мал износ кон
цените на ноќевањата која би била не само јасно истакната туку и нашироко промовирана, а
која сума би влегла во фондот за заштита. Објаснувањето за ваквиот потег се наоѓа едноставно
во фактот што природната средина, вклучувајки го и Студенчишкото Блато се суштинска
компонента на среќниот одмор на посетителот, а нивното одржување е неопходно, особено
што туристичката посета неминовно има и негативни последици врз истиот. Упатениот
посетител, ќе знае и повеќе да го цени она што го добива. Промоцијата на ваквата давачка би
помогнало кон подигнувањето на свесноста за вредноста на регионот како светско наследство
и би го подобрила имиџот на Охридкако регион кој ја разбира и сериозно ја сфаќа заштитата
на природата.
6. Доброволен фонд во кој посетителите би можеле да приложат одреден износ како донација
кон одржувањето и трајната заштита на Студенчишкото Блато. За посетителите да се
мотивираат, тие треба да имаат јасна информација за тоа колку е важен нивниот придонес кон
одржувањето на целовитоста на водниот екосистем и како тие стануваат активни заштитници
на најстарото езеро во Европа или едно од најстарите езера на светот. Алтернативно,
донациите можат да се категоризираат и во зависност од износот, посетителите да добиваат
некакво признание (печат Пријател на Езерото, значка или висулче со ендемичен вид, попуст
во бизнисите со зелен сертификат итн.)
18
АКЦИСКИ ПЛАН
Акцискиот план ги дава основните чекори за остварување на понудениот план. За таа цел,
потребно е:
11. Отворање канали преку социјалните медиуми каде идејата за обнова на Блатото би се
покривала од самиот почеток, како и пробив преку популарни канали на организации, групи,
влијателни блогери, еко-активисти итн.
2
Во случај државата да не го откупи целото земјиште кое сега е во приватна сопственост.
19
ДОПОЛНИТЕЛНИ ИНФОРМАЦИИ
• Во мај 2017, на покана на Охрид SOS, Блатото и Хидробиолошкиот Завод беа посетени
од Проф. д-р Јос Ферхуфен, тогашен претседател на Европскиот огранок на SWS. Тој
не само што посочи дека Блатото може релативно лесно да се ревитализира, туку и
напомена дека неговата јужна граница може да се помести со шти би се зголемила
површината бидејќи пределот јужно од реката Рача е блатен и претставува природно
продолжение на Блатото. Како што беше образложено погоре, поголема блатна
површина врши и поголема функција.
20
КОРИСТЕНА ЛИТЕРАТУРА
21
ПРИЛОГ
22
Слика 2. Предлог за заштитено подрачје - Студенчишко Блато според Интегрирана студија
за состојбата на остатокот од Студенчишкото Блато и преземање мерки за негова
ревитализација
23
Искористени фотографии од Македонско Еколошко Друштво и Митко Пероски. Сите права на
авторите се задржани. Оваа публикација нема комерцијална намена.