Downloaded from http://SmartPrep.

in

విజయనగర శూహమ్రాజయం

విజమనగయ సహభరాజయాతున 1336లో సమిసయమహమలు, ఫుక్కమహమలు సహథ఩఺ింఙాయు. ఈ

సహభరాజయాతునషింగభ, సహళైఴ, తేళైఴ, అయవీడె అనే నాలుగు మహజ ఴింఱహలు తృహలింఙాభ.
విదాాయణాసహాత౉ షహామింతో తేింగబదాా నదీ తీయింలోతు అనెగ ింది మహజధాతుగహ షింగభ

n
సో దయులు సహభరాజయాతున సహథ఩఺ింఙాయు. విదాాయణాసహాత౉ ఩ేయు తొద఼గహ విదాానగయిం/
విజమనగయిం అనే నఽతన నగమహతున తుమిమింఙాయు. 1344లో మహజధాతుతు అనెగ ింది న఼ించి

.i
విజమనగమహతుకి భరమహాయు.
ఆధారహలు
శహషనాలు
ep
ఫాగ఩ెలి తాభాఱహషనిం తోదటి సమిసయమహమల విజమరలన఼ విఴమిసత ో ింది. మిండో
షింగభుడె రేభించిన త౅టాగుింట దాన ఱహషనిం షింగభ సో దయుల గుమిించి తెలు఩ుతేింది.
Pr
మిండో సమిసయుడె రేభించిన ఙెననమహమ఩టట ణ ఱహషనిం, మిండో దేఴమహమలు
రేభించిన శ్రీయింగిం తాభా పలకహలు, ఇభమడి నయళ఺ింసృడె
t

రేభించిన దేఴుల఩లి తాభా ఱహషనాలు (సహళైఴ ఴింఱహఴళి) ఩ాధాన ఆధామహలు.

ar

నాణేలు
విజమనగయ కహలింలో ఩ాధాన ఫింగహయు నాణిం గదాాణిం. దీనేన ఴయహా అనేరహయు. ఩ాతా఩,
పణిం, చిననింక్౅డా ఫింగహయు నాణాలే. తార్ రెిండినాణిం. జిటాలు, కహష఼ మహగి
Sm

నాణేలు. దీనాయిం ఈజి఩఺ిమన్ నాణిం, నాణేల఩ెై ఴిందఽ దెైరహల ఩ాతిభలు, ఏన఼గులు, నింది,
గిండఫేయుిండ ఩క్షి ఑క్ ఩క్క, మహజుల ఩ేయి ు, త౅యుద఼లు భమో ఩క్క ఉిండేవి. మిండో దేఴమహమలు
రేభించిన తృహఴలర ఴయహాల఩ెై అతడి త౅యుదెైనగజఫేటకహయ భుదిాతబై ఉిండేది.
Downloaded from http://SmartPrep.in

శూహహిత్య ఆధారహలు - దేశీయ, విదేశీ రచనలు

తోదటి సమిసయుతు కహలింలో ఇఫన్ ఫటృట (తోమహకో) మహజయాతున షిందమిశింఙాడె.
తోదటి దేఴమహమల కహలింలో తుకోలోడీ కహింటే (ఇటలీ), మిండో దేఴమహమల కహలింలో అఫుదల్
యజయక్ (఩మిిమర), శ్రీక్ాశణ దేఴమహమల కహలింలో డొ త౉ింగో఩ేస్, నఽాతుజలు ఴఙాాయు.
షతీషబేతింగహ విజమనగయ మహజయాతున షిందమిశించిన విదేశ్ర మరతిాక్ుడె తుకోలోడీ కహింటే.
ఇతడె విజమనగయ చ఼టటటకొలత, ఴషింతోతిరహలు, షతీ షసగభనిం గుమిించి మహఱహడె.

n
అఫుదల్ యజయక్ విజమనగయ ఐవాయాిం, 300 ఒడమైఴులు, గులరతె఩ూల తృహాభుఖ్ాిం, తృహలెగహళై
ి ,

.i
తలరయుల గుమిించి విఴమిింఙాడె. డొ త౉ింగో఩ేస్ శ్రీక్ాశణ దేఴమహమలు యౄ఩ిం, ఴాకితతాిం, ఫలులు,
ఫాాసమణులు, అధాా఩క్, ఩ూజయమి, ళెైతుక్ ఴాతే
త లు, దేరహదాళ఻ల ఉననత సహథనిం గుమిించి
విఴమిింఙాడె. ఫామోోజయ (తృో యుాగల్) విజమనగయమహజుల ఩యభత షసనిం, నాామ విధానిం

ep
గుమిించి ఩ేమ కనానడె. అథనేల఺మన్ తుకటిన్ (యష్హా) విజమనగయ సహభరాజాింలోతు ఆమిథక్
అషభరనతలు, ఆమిథక్ డొ లితనిం గుమిించి విఴమిింఙాడె.
Pr
఩ెమిసట హ అనే ఩మిిమన్ చమితాకహయుడె తెజయ఩ూర్ ష఼లరతన్ ఇఫాఴిం ఆదిల్ ష్హ ఆసహథనింలో
తుఴళ఺ింఙాడె. ఇతడె ఴషట మీ ఆఫ్ ది మైజ ఆఫ్ భసమడన్ ఩ఴర్ గీింథాతున యచిింఙాడె.
విజమనగయ తుమహమతలు భుళ఺ి ిం ఫిందిఖ్రనా న఼ించి విడెదలెైన ఴిందఽ మహజులతు, వీయు తభ
t

ళెైనాింలో భుళ఺ి ింలన఼ ఙేయుాక్ునానయతు ఩ెమిసట హ఩ేమ కనానడె.

ar

నఽాతుజ ఩ాకహయిం మిండో దేఴమహమలు ఫమహమ, శ్రీలింక్ల న఼ించి క్఩఩ిం ఴషఽలు ఙేఱహడతు;
శ్రీక్ాశణ దేఴమహమల క్ళై
ి తీళేమభతు సహళైఴ తిభమయుష఼క్ు వీయనయళ఺ింసృడె
Sm

ఆదేశింఙాడతు; ఩లి కి మోళేరహయుగహ ళ఻త ల

ీ న఼ తుమత౉ింఙాయతు; అటాటఴనింలో ళెైతుక్ లెక్కలు
చఽళే క్యణాలు, 200 భింది అభయ నామక్ులునానయతు తెలుసోత ింది. మహఫర్ట షఽభెల్ అనే
త౅ాటిష్ చమితాకహయుడె విజమనగయ సహభరాజా ఩తనిం గుమిించి ఎ పర్గహటెన్ ఎిం఩ెైర్ (విషమాత
విజమనగయ సహభరాజాిం) అనే యచన ఙేఱహడె.
Downloaded from http://SmartPrep.in

దేశీయ శూహహిత్యం
గింగహదేవి - భధ఼మహ విజమిం, తియుభలరింఫ - ఴయదాింత౅కహ ఩మిణమిం, మిండో
దేఴమహమలు -భహానాటక్ ష఼ధాతుధి, 2ఴ మహజనాథ డిిండిభుడె - సహళైరహబుాదమిం, 3ఴ
మహజనాథ డిిండిభుడె -మహభరబుాదమిం, శ్రీక్ాశణ దేఴమహమలు - ఆభుక్త భరలాద,
నాచనసో భుడె - ఆింధాఫాష్హ చమితా, సహథనా఩తి -మహమరహచక్ిం, భహాలింగదేఴుడె -
ఏకోతత య నటషథ ల, లక్ష్మణ దిండనామక్ుడె - శఴతతత వ చిింతాభణి, ఙాభయష఼ -

n
఩ాబులింగలీల, సమిదాష఼ - ఇయువభమ విళక్కమ్, దఽఫగుింట నామహమణక్వి -

.i
఩ించతింతామ్(తెలుగు), అలి సహతు ఩ెదదన - భన఼చమితాిం, గింగహధయుడె -
గింగహదాష ఩ాలర఩ విలరషిం.. యచనలు విజమనగయ సహభరాజాిం గుమిించి విఴమిషత ఼నానభ.

షంగమ్ ఴంవం
ep
రహజకీయ చరిత్ర
Pr
క్మహణటక్లోతు భింగళ తులమ తురహళ఺ షింగభుతు
క్ుభరయులు సమిసయమహములు, ఫుక్కమహమలు1336లో విజమనగయ సహభరాజయాతున
t

సహథ఩఺ింఙాయు. వీయు కహక్తీమ మిండో ఩ాతా఩యుద఼ాడి ఆసహథనింలో ఩తుఙేఱహయు. భసమద్ తెన్

ar

తేగి క్ దాడిఙేళ఺న఩ు఩డె క్ిం఩఺ల మహజాింలో ఆవీమిం తృ ిందాయు. తేగి క్ క్ిం఩఺లతు క్౅డా

ఆక్ీత౉ించి, షింగభ సో దయులన఼ దిలీికి తీష఼కొతుతృో భ ఇసహిిం భతింలోకి భరమహాడె. దక్షిణ
ఫాయతదేవింలో జయుగుతేనన భుళ఺ి ిం ఴాతిమైక్ తియుగుఫాటి న఼ అణచడిం కోషిం వీమితు తేగి క్
Sm

తిమిగి ఩ింతృహడె. భుష఼నఽమి తృహలక్ుల ఙేతిలో ఒడితృో భన షింగభ సో దయులు

విదాాయణాసహాత౉ షహామింతో ఴిందఽభతింలోకి భరమి విజమనగయ సహభరాజయాతున
సహథ఩఺ింఙాయు. వియౄతృహక్ష్సహాత౉ ఩ేయున షాతింతా మహజయాతున సహథ఩఺ింఙాయు.
Downloaded from http://SmartPrep.in

మొదటి సరిసరరహయలు (1336-56):

ఇతతు కహలింలోనే ఫసృభతూ మహజా సహథ఩న జమిగిింది. తేింగబదా నదీ
తీమహన విదాానగయిం/కోరెల఩ుయిం తుమిమింఙాడె. ఩ింతృహఴతి ఆలమిం క్టిటింఙాడె. ఇఫన్ ఫటటత
అనే తోమో దేవష఼థడె 1347 లో ఇతతు మహజయాతున షిందమిశింఙాడె. ఫాగహ఩ెలి, అటక్ల గూడె
ఱహషనాలు రేభింఙాడె. ఫాదాత౉ ఱహషనింలో ఇతతున ఩ూయా఩శాభ షభుదాాదీవాయ అతు
఩ేమ కనానయు.

n
మొదటి బుక్కరహయలు (1356-77) (1353-79):

.i
ఇతన఼ విజమనగయ ఩టట ణ తుమహమణిం ఩ూమిత ఙేసహడె. విజమనగయ ఫసృభతూల ఘయిణలు
ఇతతు కహలింలోనే తృహాయింబభమరాభ. ఇతతు క్ుభరయుడె క్ిం఩న భద఼మై ఩ెై దిండెతిత
విజమిం సహధిింఙాడె. ఈ విజమరతున ఴమిణషత ఽ క్ిం఩న ఫాయా గింగహింఫ భధ఼మహవిజమిం

ep
యచిించిింది. నాచన సో భుడె ఇతతు ఆసహథన క్వి. సో భుడె ఉతత య సమిఴింవిం అన఼ ఩ాళ఺దధ
తెలుగు కహరహాతున యచిింఙాడె. ఫుక్కమహమలు ఩఺చ఼ాక్లదినెన గహీభరతున సో భనకి దానిం ఙేళ఺
Pr
఩఺చ఼ాక్లదినెన ఱహషనాతున రేభింఙాడె. ఇతన఼ ఙెైనాక్ు ఴయత క్ఫాిందాతున ఩ిం఩఺ింఙాడె.
రండో సరిసరరహయలు (1377 - 1404):
మహజయధిమహజ, మహజ఩యబేవాయ, మహజ రహాష, మహజరహలీమకి లరింటి త౅యుద఼లతో తృహలింఙాడె.
t

తోదటి ఫుక్కమహమలు విజమరలన఼ తెలు఩ుత౉ ఙెననమహమ ఩టట ణ ఱహషనిం రేభింఙాడె.

ar

కహటమ రేభరమడిి ఙేతిలో ఒడితృో భ తన క్ుభరమత సమిసమహింత౅క్న఼ ఇచిా ఩ెళిి ఙేఱహడె.

వియౄతృహక్షుడె ళ఺ింసళిం఩ెై దిండెతిత క్఩఩ిం ఴషఽలు ఙేళ఺నటట
ి తెలుసోత ింది. దక్షిణ ఫాయతదేవింలో
Sm

తీఴా క్యఴు షింబవిించిింది (ద఼మహాదేవి క్యఴు). మిండో సమిసయుడి గుయుఴు వఴణాఙామి.

1404లో ఇతతు భయణిం తమహాత తోదటి రహయషతా ముదధ ిం జమిగిింది. మిండో ఫుక్కమహమలన
తొలగిించి వియౄతృహక్షుడె మహజమరాడె. భళ్లి అతడితు తొలగిించి మిండో ఫుక్కమహమలు 1406
ఴయక్ు తృహలింఙాడె.
మొదటి దేఴరహయలు (1406 - 22):
ఇతడె రెలభలతో బైతిా క్ుదయుాక్ునానడె. భుదా ల్ క్ింసహల క్ుభరమత నెహాల్
Downloaded from http://SmartPrep.in

విశమింలో ఫసభతూ ష఼లరతన్ ప఺మోజష్హతో ముదధ ిం ఙేళ,఺ ఒడితృో మరడె. మహజభిండిా

కహటమరేభుడితో షింధి ఙేష఼క్ుతు షహామిం ఙేఱహడె. విజమనగయిం చ఼టృ
ట ఫుయుజులు
తుమిమింఙాడె. తేింగబదాా నదికి ఆనక్టట లు క్టిటించి నగమహతుకి తూటి సౌక్యాిం క్ల఩ింఙాడె.
ఙాభన దిండనామక్ుడె ఇతడి భింతిా. విక్ీభరయక చమితా గీింథాతున మహళ఺న జక్కన, దాతున
ళ఺దదనక్ు క్ాతి ఇఙాాడె. ళ఺దదనన఼ ఙాభన ఆదమిింఙాడె. 1422లో మహమల భయణిం తమహాత
క్ుభరయుడె మహభచిందా మహమలు మహజమరాడె. అతడితు తొలగిించి సో దయుడె విజమ

n
మహమలు తృహలన ఙేఱహడె. విజమ మహమల క్ుభరయుడే మిండో దేఴమహమలు.

.i
రండో దేఴరహయలు (1426 - 46):
ఇతడె షింగభ ఴింవింలో గ ఩఩రహడె. ఇతడితు తృౌాఢ దేఴమహమలు అతు క్౅డా
అింటాయు. గజఫేటకహయ త౅యుదాింకితేడె (ఏన఼గుల రేటలో ళ఺దధసష఼తడె). కొిండవీడెన఼

ep
ఆక్ీత౉ించి, ళ఺ింహాచలిం ఴయక్ు ఉనన మడిి మహజయాతున సహభింతమహజాింగహ ఙేష఼క్ునానడె.
క్఩఺లేవాయ గజ఩తి దిండమరతాలన఼ అమిక్టట డాతుకి భలి ఩఩ఴడమ ళేనాతుతు ఩ింతృహడె.
Pr
లక్కనన దిండనామక్ుడె జయతౄహన న఼ించి క్఩఩ిం ఴషఽలు
ఙేఱహడె. దక్షిణ షభుదాాధీవాయ త౅యుద఼ ధమిింఙాడె. ఫసభతూ ష఼లరతన్ అసమద్ ష్హ మహజధాతుతు
తెదర్క్ు భరమిా మిండో దేఴమహమలన ఒడిింఙాడె. మహమలు తన ళెైనాింలో భుళ఺ి ింలన఼
t

తుమత౉ింఙాడె (఩ెమిసట హ). ఩ాబులింగలీల గీింథాతున యచిించిన ఙాభయష఼ ఇతడి ఆసహథనింలోతు

ar

ఴాకైత. ఇతడి భింతిా తృో ా లుగింటి తి఩఩న. మహజధాతు(తృహన్ ష఼తృహమీ ఫజయర్)లో జైన఼లక్ు
జినాలమిం తుమిమించ఼కోఴడాతుకి అన఼భతిింఙాడె. తేయక్రహడ అతేఴాదిధకి, తృహాయథనా సౌక్మహాలు
Sm

క్ల఩ించడాతుకి క్ాల఺ఙేఱహడె. మహమల ఆసహథన క్వి అయుణగిమినాథ఼ డిిండిభుడె. శ్రీనాథ఼డె

మిండో దేఴమహమల ఆసహథనాతుకి ఴచిా డిిండిభుడితు ఒడిించి క్విసహయాఫౌభ త౅యుద఼ తృ ింది
గిండ఩ెిండేయిం తొడిగిించ఼క్ునానడె. అఫుదల్ యజయక్, తుకోలోడీ కహింటే ఇతడి కహలింలో మహజయాతున
షిందమిశింఙాయు. మిండో దేఴమహమలు తన ళ఺ింహాషనిం భుింద఼ ఖ఼్మహన్న఼ ఉింఙేరహడె.
మిండో దేఴమహమల తమహాత అతడి క్ుభరయుడె భలి కహయుునమహమలు 1446-1465 ఴయక్ు
తృహలింఙాడె. ఇతడి కహలింలో క్఩఺లేవాయ గజ఩తి రెలభల షహామింతో తీమహింధాన఼
Downloaded from http://SmartPrep.in

జభించినటట
ి ఩ెన఼గ ిండ ఱహషనింతెలు఩ుతోింది. తమహాత మిండో దేఴమహమల తభుమడి
క్ుభరయుడె మిండో వియౄతృహక్ష్మహమలు తృహలించినటట
ి ఩ాషనానభాతిం గీింథిం తెలు఩ుతోింది.
ఇతడి ద఼శ఩మితృహలనన఼ షఴించలేక్ క్ుభరయుడే సతాఙేళ఺ తృౌాఢ దేఴమహమలక్ు అధికహయిం
అ఩఩గిింఙాడె. ఈ ఩మిళ఺థతేలోి సహళైఴ నయళ఺ింసమహమలు తన ళేనాతు తేళైఴ
నయళ఺ింసనామక్ుడితు ఩ిం఩఺ తృౌాఢ దేఴమహమలున఼ ఒడిించి సహళైఴ ఴింవతృహలన
తృహాయింతేింఙాడె.

n
శూహళుఴ ఴంవం (1485 - 1505)

.i
సహళైఴ ఴింవష఼థల జనమషథ లిం క్యయాణి (క్మహణటక్). ఈ ఴింవిం
రహయు క్యయాణ఩ుయఴమహధీవాయ త౅యుద఼ ధమిింఙాయు. భింగిమహజుక్ు ఩ాతి఩క్ష్సహళైఴ త౅యుద఼ ఉింది.

ep
సహళైఴ నయళ఺ింసృడి ఆసహథన క్వి మిండో మహజనాథడిిండిభ బటటట- సహళైరహబుాదమిం అనే
గీింథాతున మహఱహడె. నయళ఺ింసమహమలు మహజధాతుతు క్యయాణి న఼ించి చిందాగిమికి భరమహాడె.
తెలింగహణ఩ెై దిండెతిత ఫాలకొిండ దగా య భుళ఺ి ిం ళెైనాాలన఼ ఒడిించి మహమ భహాయష఼త౅యుద఼
Pr
తృ ిందాడె. విజమనగయ చమితాలో తోదటి ద఼మహక్ీభణదాయుడెగహ
఩ేమ ిందాడె. 15 షింఴతిమహలతృహటట విజమనగయ సహభరాజాింలో
t

తియుగుఫాటి న఼ అణిచి ఱహింతిబదాతలు నెలకొలర఩డె.

సహభుగమిడీలన఼ తృో ా తిఴింఙాడె. మహజనాథ
ar

డిిండిభుడే మహఘరహబుాదమింఅనే షింషకాత గీింథాతున

యచిింఙాడె. ఩఺లిలభమిీ ఩఺నవీయబద఼ాడె జైత౉తూ ఫాయతిం, వాింగహయ
Sm

ఱహక్ుింతలిం గీింథాలన఼ ఇతడి కహలింలోనే యచిింఙాడె. ఩ద క్వితా

఩఺తాభసృడె తాళి తృహక్ అననభరఙాయుాలు ఇతడి కహలింలోనే జీవిింఙాయు.
సహళైఴ నయళ఺ింసృడి ఩ెదదక్ుభరయుడె తభమమహజున఼ ళ఺ింహాషనిం ఎకికించి, షమహాధికహమహలు
తేళైఴ నయషనామక్ుడె ఙెలరభింఙాడె. ఇదేకహలింలో ఖ్రశింఫమీద్ ఫసభతూ ష఼లరతన్
భసభమద్ ష్హన఼ ఫింధిించి షమహాధికహమహలు సషత గతిం ఙేష఼క్ునానడె. నయషనామక్ుడె
మూషఫ్ ఆదిల్ష్హతో భరనఴ ద఼యా ిం ముదధ ింలో గలచిన఩఩టికీ మిండో సహమి ముదధ ింలో
Downloaded from http://SmartPrep.in

తభమమహజు భయణిింఙాడె. పలతింగహ అతడి సో దయుడె ఇభమడి నయళ఺ింసమహమలున఼

ళ఺ింహాషనిం ఎకికింఙాడె.

ఇభమడి నయళ఺ింసృడె తేళైఴ నయషన఼ తొలగిించి నాదెిండి తిభమయుష఼న఼ భింతిాగహ

n
తుమత౉ించ఼క్ునానడె. చిఴమికి 1505లో తేళైఴ వీయనయళ఺ింసృడె ఩ెన఼గ ిండలో ఫిందీగహ

.i
ఉనన ఇభమడి నయళ఺ింసమహమలన఼ సతా ఙేభించి, తేళఴ ఴింవతృహలన తృహాయింతేింఙాడె.
(రహషత రహతుకి తేళైఴ నయషనామక్ుడే ఇభమడి నయళ఺ింసృడితు ఩ెన఼గ ిండలో ఫింధిించి,
అధికహమహలన఼ సషత గతిం ఙేష఼క్ుతు మిండో ద఼మహక్ీభణదాయుడెగహ ఩ేమ ిందాడె)
త్ుళుఴ ఴంవం (1505 - 1575)
ep
బైషఽర్లోతు తేళై తృహాింతిం జనమషథ లిం. భూల఩ుయుశేడె తిభమమహజు. ఇతడి
Pr
క్ుభరయుడె ఈవాయ నామక్ుడె సహళైఴ నయళ఺ింసృడి ళేనాతుగహ అనేక్ విజమరలు
సహధిించి దేఴకీ఩ుమహధి఩ుడె అనే త౅యుద఼ తృ ిందినటట
ి ఴమహస఩ుమహణిం గీింథింతెలు఩ుతోింది. ఈ
గీింథాతున నింది భలి మా, ఘింట ళ఺ింగనలు యచిించి తేళైఴ నయషనామక్ుడికి అింకితిం
t

ఙేఱహయు.వీయనయళ఺ింసృడె 1505-09 ఴయక్ు మహజాతృహలన

ar

ఙేఱహడె. దేఴుల఩లి ఱహషనిం రేభించిింది ఇతడే. ఫసభతూ ష఼లరతన్ భసభూద్ ష్హ

ఴింద఼ఴుల఩ెై ఏటా జీహాద్ ఩ాక్టిింఙాలతు తెదర్ షభరరేవింలో
Sm

఩఺లు఩ుతుఙాాడె. నింది భలి మా, ఘింట ళ఺ింగన (తొల తెలుగు

జింట క్ఴులు)లు ఩ాఫో ధ చిందోా దమిం గీింథాతున యచిింఙాయు.
రెైరహఴక్ ష఼ింకహతున యద఼దఙేళ఺న తొల విజమనగయ చక్ీఴమిత వీయ
నయళ఺ింసృడె.
శీీక్ృశణ దేఴరహయలు (1509 - 1529):
తేళైఴ నయషనామక్ుడె, నాగలరింత౅క్
Downloaded from http://SmartPrep.in

క్ుభరయుడె శ్రీక్ాశణ దేఴమహమలు. 1509, ఆగష఼ట 8 (శ్రీ జమింతి) మోజున ఩టాటతేలేక్ిం

జయు఩ుక్ునానడె. భహాభింతిా తిభమయుష఼ (భనోసమహ గీింథిం) షహామింతో మహజమరాడె.
మహమల ఩టాటతేలేకహతుకి ల౅భపెాజర్/ ఩ేామర్ ల౅భస్ అనే తృో యుాగీష఼ మహమఫామితు
ఆల౅ోక్ర్క ఩ింతృహడె. 1510లో శ్రీక్ాశణ దేఴమహమలు ఆల౅ోక్ర్్చతో షింధి ఙేష఼క్ుతు
, తెజయ఩ూర్
ష఼లరతన్న఼ ఒడిించి గోరహన఼ తృో యుాగీష఼రహమి ఩యిం ఙేఱహడె. బటక్ల్లో కోట తుమహమణాతుకి క్౅డా
మహమలు అన఼భతి ఇఙాాడె. కోవిలకొిండ, దీరహన్ ముదాధలోి ఫసభతూ ళెైనాాలన఼ ఒడిించి

n
కోవిలకొిండన఼ ఆక్ీత౉ింఙాడె.

.i
ఆదిల్ఖ్రన్ చతుతృో మరడె. తెదర్లో అలీఫమీద్ ష఼లరతన్న఼ ఫింధిించిన కహయణింగహ ఫెలా రిం
తృౌయులు శ్రీక్ాశణ దేఴమహమలన఼ దిండమరతాక్ు ఆహాాతుింఙాయు. భసభూద్ష్హన఼ విడి఩఺ించి,

ep
ష఼లరతన్గహ తుమత౉ింఙాడె. దీింతో మఴన మహజాసహథ఩నాఙాయా అనే త౅యుద఼ మహమలు
తృ ిందాడె. దక్షిణ ఫాయత దేవింలో మూమో఩఺మని తో తన ళెైనాాతుకి శక్ష్ణ ఇ఩఺఩ించిన
తొలమహజుగహ శ్రీక్ాశణ దేఴమహమలు ఩ేమ ిందాయు. గహింగమహజున఼ ఒడిించి ఉభమత౉
త ర్, శఴషభుదాిం
Pr
తృహాింతాలన఼ ఆక్ీత౉ించి, శ్రీయింగ఩టనిం మహజధాతుగహ ఙేళ,఺ కిం఩ెగౌడ, ఴయ఩఩గౌడలన఼
తుమత౉ింఙాడె. వీమిదదయౄ ఆధ఼తుక్ ఫెింగళొయు తుమహమతలు. శ్రీక్ాశణ దేఴమహమలు తన
t

఩ాతితుధిగహ సహళైఴ గోవిింద మహజున఼ తుమత౉ించినటట

ి తెఎస్ఎల్ సన఼భింతమహఴు తన
ar

యచనలో ఩ేమ కనానయు. కీీ.వ. 1513-1519 భధా మహమలు త౉యు఩ దిగిాజమ మరతాలు
తుయాఴింఙాడె. కిీళట ఺మన్ ఒడ్ ప఺గమిడో షహామింతో ఉదమగిమ,ి కొిండవీడె, కొిండ఩లి ,
ళ఺ింహాచలిం తృహాింతాలన఼ ఆక్ీత౉ింఙాడె. తియుభల మహసతత మహమలన఼ ఒడిించి, ఉదమగిమిలో
Sm

కొిండ భయుషమాన఼ తుమత౉ింఙాడె. ఫాలక్ాశణ విగీహాతున తెచిా సిం఩఺లో క్ాష్హణలమిం

తుమిమింఙాడె. వీయయుదా గజ఩తితు ఒడిించి, కొిండవీడెన఼ ఆక్ీత౉ించి తిభమమహజు ఩఺నకొిండాాజున఼
తుమత౉ింఙాడె. ఩ాసమైవాయతృహతేాడె, అతతు ళేనాతు త౅జిలఖ్రన్లన఼ ఒడిించి కొిండ఩లి తు
ఆక్ీత౉ింఙాడె. చితాబ ఖ్రన్ తృహలనలో ఉనన తెలింగహణన఼ క్౅డా మహమలు ఆక్ీత౉ించినటట
ి
తెలుసోత ింది. ళ఺ింహాచలిం ఴదద ఉనన తృ టృనయులో శ్రీక్ాశణ దేఴమహమలు చితాబ ఖ్రన్న఼ ఒడిించి
Downloaded from http://SmartPrep.in

విజమషత ింఫాతున నాటాడె. తమహాత ఑మిసహిన఼ తృహలష఼తనన ఩ాతా఩యుదా గజ఩తితు ఒడిించి

మహజధాతు క్టక్న఼ ఆక్ీత౉ింఙాడె. గజ఩తి క్ుభరమత అనన఩ూమహణదేవి/ చిననదేవి/ బదాదేవి/
తేక్క దేవితు విరహసిం ఙేష఼క్ునానడె (గజ఩తి క్ుభరమత ఩ేయు బదాదేవి అతు ఩ాఫో ధ చిందోా మ
రహాఖ్రానింలో నాదెిండి గో఩భింతిా ఩ేమ కనానడె).
త౉యు఩ దిగిాజమ మరతాలో ఉిండగహనే క్ాష్హణ జిలరిలోతు శ్రీకహక్ుళిం ఆింధా భహావిశే
ణ ఴు
దేరహలమింలో షా఩నిం మహఴడిం పలతింగహ ఆభుక్త భరలాద/ విశే
ణ చితీత మిం అనే గీింథ

n
యచనక్ు శ్రీకహయిం చ఼టాటడె. 1520-1521లో ఇసహమభల్ ఆదిల్ ష్హతో గ ఫూోయు ముదధ ిం

.i
ఙేఱహడె. విజమ఩఩, రేింక్ట఩఩, వీయ మహఘఴ఩఩ల షహామింతో ఙోళ, ఙేయ, తృహిండా మహజయాలన఼
ఒడిింఙాడె. ళ఺ింహాచల దేరహలమరతుకి భుఖ్ భిండ఩ిం, భింగళగిమి దేరహలమరతుకి
భిండతృహలు, సో తృహనాలు తుమిమింఙాడె. ఩ాకహవిం జిలరిలోతు క్ింబిం ఙెయుఴున఼ అనన఩ూమహణదేవి

ep
తుమిమించిింది. తలి నాగులరింఫ ఩ేయుతో నాగులర఩ుయిం ఩టట ణిం, తటాకహతున తుమిమింఙాడె.
఩ెన఼గ ిండలో గగన్భసల్న఼ తుమిమింఙాడె. 1522లో మహమలు మహమచఽర్తు ఆక్ీత౉ించినటట
ి
Pr
ఒయుగింటి మహభచిందామా మహఱహయు. ఇసహమభల్ ఆదిల్ ష్హ అషద్ ఖ్రన్ లరమీ అనే మహమఫామితు
శ్రీక్ాశణ దేఴమహమల ఴదద క్ు ఩ింతృహడె.
t

శ్రీక్ాశణ దేఴమహమలు తన క్ుభరమత తియుభలరింఫన఼ అయవీటి కహభ

ar

మహజు/అళిమమహభమహమలతో విరహసిం ఙేఱహడె. రహాషమహమలు శ్రీ

క్ాశణ దేఴమహమలరెైశణఴభత గుయుఴు. తృో యుాగీష఼ ఇింజితూయి సహ
మింతో కహలుఴలు, ఙెయుఴులుతవిాింఙాడె.
Sm

1513లో సహధిించిన క్ళిింగ విజమరతుకి గుయుతగహ బుఴనవిజమింఅ

నే ఆసహథన బఴనాతున తుమిమింఙాడె. ఴలి ఫాఙాయుాడె మహమల ఆసహథనాతునషిందమిశింఙాడె. సిం఩఺
లో సజయయ మహభరలమిం, విఠలసహాత౉ దేరహలమరలన఼఩ూమితఙేఱహడె. శ్రీక్ాశణ దేఴమహమలు ఩ూమిత
ఇసహిత౉క్ ఩దధ తిలో ఩దమభసల్న఼తుమిమింఙాడె. ఇతడి ఆసహథనింలో అశట దిగాజయలు అనే క్ఴులు
ఉిండేరహయు. దేవ ఫాశలింద఼ తెలుగులెషి అతుమహమలు ఩ేమ కనానయు. ఫిండాయు లక్షీమ నామహమణ
Downloaded from http://SmartPrep.in

క్వి షింషకాత ఫాశలో షింగీత షఽమోాదమిం గీింథాతునయచిింఙాడె. దీతున మహమలక్ు అింకితత౉

ఙాాయు.
శ్రీక్ాశణ దేఴమహమలు జయింఫఴతి ఩మిణమిం, భదాలష చమిత,ా షతాఴధ఼ ఩఺ామతభు, షక్ల క్
థాసహయషింగీసిం, జయాన చిింతాభణి ఴింటి షింషకాత ఫాష్హ గీింథాలు యచిింఙాడె. అలి సహతు ఩ెదదన
- భన఼చమిత,ా ధఽయుటి - శ్రీకహళసళ఻త వాయ భహాతమయిం (వతక్ిం), నింది తిభమన -
తృహమిజయతా఩సయణిం, అమాలమహజు మహభబద఼ాడె- మహభరబుాదమిం, భరదమగహమి భలి న -

n
మహజఱేఖ్య చమితా, ఩఺ింగళి షఽయన -

.i
మహఘఴతృహిండవీమిం, క్యయ ఩ూమోణదమిం, ఩ాఫాఴతీ ఩ాద఼ాభనిం, తెనాల మహభలింగడె -
తృహిండెయింగ భహాతమయిం, మహభమహజబూశణుడె/ బటటటభూమిత -
ఴష఼చమిత,ా సమివాిందానలోతృహఖ్రానిం, నయషబూతృహళ్లమిం గీింథాలు యచిింఙాయు.
అచయయత్రహయలు (1530-1542): ep
అచ఼ాతమహమలు తియు఩తిలో ఩టాటతేలేక్ిం జయు఩ుక్ుతు ళ఺ింహాషనాతున ఆక్ీత౉ింఙాడె.
Pr
ఇతడె గజ఩తితు ఒడిించినటట
ి మహధాభరధఴక్వి తాయకహబుాదమిం ఙెఫుతోింది. సహళైఴ
నయళ఺ింగమహమల తియుగుఫాటటన఼ ఫాఴభయుద఼లు షలక్ిం చినన, ఩ెదద తియుభల షహామింతో
అణచిరేఱహడె. ఇతడి ఆసహథనాతున క్మహణటక్ షింగీత
t

఩఺తాభసృడె ఩ుయింధయదాష఼ షిందమిశింఙాడె.

ar

షదాశిఴరహయలు (1542 - 1576):

అళిమమహభమహమలు షహామింతో షదాశఴమహమలు 'గుతిత ' ద఼యా ింలో మహజుగహ
Sm

఩ాక్టిించఫడాిడె. షదాశఴుడె అచ఼ాతమహమల అనన యింగమహమ క్ుభరయుడె. కహతూ షలక్ిం

తియుభలుడె మహభమహమలన, షదాశఴమహమలన ఴాతిమైకిించి తియుగుఫాటట ఙేఱహడె. ఈ
అింతయుాదధ షభమింలో ఴయదాింత౅క్ ఆదిల్ ష్హన఼ దిండమరతాక్ు ఆహాాతుించిింది. చిఴమికి
షదాశఴుడె ఆదిల్ ష్హన఼ ఒడిించి ఩టాటతేలేక్ిం జయు఩ుక్ునానడె.

అళిమ మహభమహమలు షమహాధికహమహలు ఙెలరభింఙాడె. భుళ఺ి ింలన఼ అధిక్ షింఖ్ాలో

ళెైనాింలో ఙేయుాకోఴడబే కహక్ుిండా తేయక్రహడలో గోఴధన఼ ళెైతిం అన఼భతిింఙాడె. ఇతడి
Downloaded from http://SmartPrep.in

కహలింలో తృో యుాగీష఼ గఴయనర్ భరమిటన్ అతృహనోు డిసౌజయ శ్రీయింగిం, కహించీ఩ుయిం ఆలమరల఩ెై
దాడిఙేఱహడె. కహతూ అనింతయిం గఴయనర్గహ ఴచిాన జయరోడ కహసోట ో మహభమహమలతో షింధి
ఙేష఼క్ునానడె. విజమనగయ సహభరాజా ఩తనాతుకి
కహయణబైనతళిి కోట/ మహక్ష్ష తింగడి ముదధ ిం 1565లో ఇతడి కహలింలోనే జమిగిింది. ముదధ ింలో
అళిమ మహభమహమలు భయణిించగహ, సో దయుడె తియుభలమహమలు షదాశఴమహమలన
తీష఼క్ుతు ఩ెన఼గ ిండక్ు తృో భ అయవీటి ఴింఱహతున సహథ఩఺ింఙాడె. మహక్ష్ష తింగడి ముదధ ిం

n
గుమిించి కైలదినా఩విజమిం గీింథిం విఴమిసత ో ింది. ముదధ ింలో ష఼లరతన఼ల ళెైనాాతుకి గోల్కిండ

.i
మహజాిం నామక్తాిం ఴఴించిింది. తెమహర్ మహజాిం భరతాిం ముదధ ింలో తృహల్ానలేద఼.

అరవీటి ఴంవం

ep
అయవీటి తిభమమహజు సహళైఴ నయళ఺ింసృతు కొలుఴులో ఩తుఙేఱహడె. అతడి క్ుభరయులే మహభ
మహమలు,రెింక్టాది,ా తియుభలమహమలు. తళిి కోట ముదధ ింలో మహభమహమలు, రెింక్టాదిా చతుతృో
Pr
గహ తియుభలమహమలు఩ెన఼గ ిండక్ు తృో భ అయవీటి ఴింవ తృహలన తృహాయింతేింఙాడె. తన మహజయాతున
భూడె ఫాగహలుగహ విబజిించి తనక్ుభరయులన఼ తృహలక్ులుగహ తుమత౉ింఙాడె. ఩ెన఼గ ిండ కైిం
t

దాింగహ తెలుగు తృహాింతాలన఼ శ్రీయింగమహమలు,శ్రీయింగ఩టనిం కైిందాింగహ క్ననడ తృహాింతాలన఼ మహభమహ

ar

మలు, చిందాగిమి కైిందాింగహ తత౉ళ తృహాింతాలన఼రెింక్ట఩తి మహమలు తృహలింఙాయు. మహభమహజ బూ

శణుడె తన ఴష఼చమితా గీింథాతున తియుభలమహమలక్ుఅింకితిం ఇఙాాడె.

కీీ.వ.1572 న఼ించి 1585 ఴయక్ు శ్రీయింగమహమలు అయవీటి ఴింవిం తృహలన ఙేఱహడె. ఇతడి
Sm

కహలింలోనే కోడఽయు ముదధ ిం (1579) జమిగిింది. తమహాత మిండో రెింక్ట఩తి మహమలు (1586 -
1614) తృహలనక్ు ఴఙాాడె. మహజధాతుతు ఩ెన఼గ ిండ న఼ించి రెలి ౅యుక్ు భరమహాడె. అక్ోర్ తన
సహయాఫౌభతాాతున అింగీక్మిింఙాలిిందిగహ ఩ిం఩఺న మహమఫామహతున తియషకమిించిన ఴాకితగహ
ఇతడితు ఩ేమ కింటాయు. మిండో రెింక్ట఩తి ఫాయా ఫామభమ. వీమికి షింతానిం లేద఼. దీింతో
మహమలు తన అనన కొడెక్ు శ్రీయింగమహమలన రహయష఼డిగహ ఩ాక్టిించి భయణిింఙాడె. ఫామభమ
Downloaded from http://SmartPrep.in

యసషాింగహ ఑క్ ఫాాసమణ ఫాలుడిన ఩ెించి అతడితు మహజున఼ ఙేమరలతు ఩ామతినించిింది.

తోపూరు యుదధ ం 1686:
ఫామభమ సో దయుడె గ ఫూోయు జగా మహజు తన బేనలుిడిన ళ఺ింహాషనిం ఎకికించడాతుకి
క్ుటా఩తున శ్రీయింగమహమల క్ుటటింఫాతున ఖ్ైద఼ ఙేఱహడె. కహతూ రెలుగోటి క్షఽ
త మి యింగ఩఩ కొడెక్ు
మరచభ నామక్ుడె శ్రీయింగమహమల క్ుభరయుడె మహభదేఴమహమలన ఫిందీ న఼ించి
త఩఺఩ింఙాడె. దాింతో జగా మహజు శ్రీయింగమహమల క్ుటటింఫాతున తోతత ిం సతా ఙేభింఙాడె.

n
జగా మహజున఼ మరచభ నామక్ుడె ఒడిించి, రెలి ౅యున఼ ఆక్ీత౉ించి, మహభదేఴమహమలన

.i
మహజున఼ ఙేఱహడె. కహతూ జగా మహజు భధ఼య, జిింజి తృహలక్ులతో క్౅టత౉ ఏమహ఩టట ఙేళ఺ 1686లో
తో఩ూయు ముదధ ిం ఙేఱహడె. దక్షిణ దేవింలో ఩ెదద ఎతే
త న ప఺యింగులు రహడిింది ఈ ముదధ ింలోనే.
జగా మహజు క్౅టత౉ ఩ూమితగహ ఒడితృో భింది. ఈ ముదధ ిం గుమిించి రెలగోటిరహమి

ep
ఴింఱహఴళి విఴమిషత ఼ింది. మహభదేఴమహమల కహలింలోనే క్ిందనరోలు తెజయ఩ూర్లో విలీనబైింది
Pr
మ్ూడో వంక్టపతి రహయలు (1630-1642):
మహభదేఴమహమల అనింతయిం అళిమ మహభమహమల ఩ెద
t

భనఴడెైన భూడో రెింక్ట఩తిమహమలు తృహలనక్ు ఴఙాాడె. తెజయ఩ూర్, గోల్కిండ

ar

ష఼లరతన఼లతో ముదాధలు ఙేఱహడె. చిఴమికి ఩మహజమిం తృ ింది చిత౉

త యు జిలరి అడఴులోికి తృో భ
భయణిింఙాడె.
మ్ూడో శీీరంగరహయలు:
Sm

చిఴమి విజమనగయ తృహలక్ుడె భూడో శ్రీయింగమహమలే. రెింగలుి ముదధ ింలో గోల్కిండ

ళెైనాాలన఼ ఒడిింఙాడె. తొర్ జుభర
ి నామక్తాింలో గోల్కిండ ళెైనాాలు, భుషత తౄహఖ్రన్
నామక్తాింలో తెజయ఩ూర్ ళెైనాాలు మహమల మహజాిం఩ెై దిండెతత ాభ. 1642లో రెలి ౅యు ఴదద
జమిగిన ముదధ ింలో మహమలు ఩మహజమిం తృ ిందాడె. మహమల తృో ా తాిసింతో భధ఼య, రెలి ౅యు
నామక్ులు తొర్జుభర
ి తో తృో మహడినా ఴిందరహళ఺ ముదధ ింలో ఩మహజమిం తృ ిందాయు. 1665లో
Downloaded from http://SmartPrep.in

మహమలు భళ్లి ఩ెన఼గ ిండన఼ ఆక్ీత౉ించి 1680 ఴయక్ు తృహలింఙాడె. సహభరాజాిం అషత త౉ించిింది.

విజయనగర యుగ విశేశుహలు

పహలన: షిం఩ాదామ మహచమిక్ిం. ఴింఱహన఼గత తృహలన, మహజు దెైరహింవ షింబూతేడెనే ఫాఴన ఉింది
. ఆభుక్త భరలాద,఩మహవయభరధవీమిం, షక్లతూతిషభమతిం లరింటి గీింథాలోి నాటి తృహలనా విధా
నాలన఼ ఴమిణింఙాయు. మహజయాతున మహశట ింో - భిండలిం -నాడె - షథ లిం - ళ఻భ -

n
గహీభిం అనే యకహలుగహ ఴమీాక్మిింఙాయు. భింతిాభిండలకి అధాక్షుడె ఩ాధానభింతిా (షయాశయః). ఇ

.i
తడినష
ే ఫానామక్, తింతానామక్ అతు ఩఺లఙేరహయు. షభరరేఱహలు కొలుఴు క్౅టాలోి జమిగైవి. మిం
డో దేఴమహమల షఫా బఴనాతునభుతాాలఱహల అతూ, శ్రీక్ాశణ దేఴమహమల షఫా బఴనాతున బుఴన

ep
విజమిం అతూ, అచ఼ాతమహమల షబన఼ రెింక్ట విలరష భింట఩ింఅతు ఩఺లఙేరహయు.

఩ాబుతా తుయాసణలో అటాటఴన (మవినఽా), క్ిందాఙాయ (ళెైతుక్), ఫాిండాయ , ధమహమషన లరింటి

Pr
ఱహఖ్లు ఉిండేవి.

ఆరిిక్ పరిస్఺ిత్ులు:
t

఩ాజల ఩ాధాన ఴాతిత ఴాఴసహమిం. బూత౉ శష఼త మహజయాతుకి ఩ాధాన ఆదామిం. బూభులన఼
ar

షమైా ఙేభించి ఩న఼న విధిింఙేరహయు. తెలుగు తృహాింతాలోి తిభమయుష఼

భింతిా షమైా తుయాఴింఙాడె. షమైా కోషిం తీమహింధాలో కైషమితృహటిగడ, మైనాడెలో దో యగడ అనే
కొలభరనాలన఼ వితుయోగిింఙాయు. ఫాాసమణ ఈనాభుల఩ెై 1/6ఴ ఴింతే, దేరహలమ
Sm

బూభుల఩ెై 1/30ఴ ఴింతే ఩న఼న ఴషఽలు ఙేళేరహయు. బూత౉ శష఼త భరతాిం 1/3ఴ ఴింతే
ఉిండేది. భరగహణి (తూమహింఫయ), బటట (కహడాింఫయ) ఩న఼నలోి తేడాలుిండేవి. ఩న఼నలు ధన,
ధానాయౄ఩ింలో ఙెలిించఴచ఼ా. ఩న఼నలు ధన యౄ఩ింలోనే ఙెలిింఙాలిిందిగహ క్టట డి
ఙేళ఺నటట
ి ఩మహవయభరధవీమిం దాామహ తెలుసోత ింది. ష఼ఴమహణదామరతున ళ఺దధ ామిం అనేరహయు.
గహీభరలోి తృ లరలు, శష఼త విఴమహలన఼ క్విలెలో నమోద఼ ఙేళ఺ ఉింఙేరహయు (క్విలె షిం఩ాతేలు).
Downloaded from http://SmartPrep.in

఩వుఴులన఼ బే఩఺నింద఼క్ు ఩ులి మి ఙెలిింఙాల. త౅చాగహళి ఩ెై గణాఙామి ఩న఼న విధిింఙేరహయు.

కొిండో జు అనే భింగల అబాయథన బేయక్ు అళిమమహభమహమలు కొతున తృహాింతాలోి భింగల
఩న఼నన఼ తొలగిింఙాడె. సహలెరహయు భగా మ,ి ఩఺ింజ ళ఺దధ ామిం ఩న఼నలన఼; క్ుభమమి చక్ీకహతుక్
఩న఼నన఼; ఉ఩ు఩కొటాయి ఩ెై ఉ఩఩మి ఩న఼న; ఇిండి ఩ెై ఇలి మి ఩న఼న; తుధి తుక్షైతృహలు, తోటలు,
఩వుఴులు, తూటిఫుగా ల఩ెై షిం఩తిత ఩న఼న విధిింఙేరహయు. నాగలర఩ుయింలో ఩ారేశింఙే ఴష఼తఴుల఩ెై
42 రేల ఩గోడాల ఆదామిం ఴఙేాదతు నఽాతుజ మహఱహడె. విరహహాల షభమింలో క్లరాణాతుకై,

n
గుడి క్యయాణిం అనే ఩న఼నలు విధిింఙేరహయు. శ్రీక్ాశణ దేఴమహమలు క్ిందనరోలు, చిందాగిమి

.i
తృహాింతాలోి క్యయాణ ఩న఼నలన఼ తొలగిింఙాడె. భహానఴత౉తో ఆమిథక్ షింఴతియిం
తృహాయింబభభయాదతు ఩ేస్ మహఱహడె.
విజమనగయ మహజాింలో ఫింగహయిం, రెిండి, మహగి నాణేలు అభలోి ఉిండేవి. గదాాణిం ఫింగహయు

ep
నాణిం. దానేనఴమహస అనేరహయు. గదాాణింలో షగిం ఩ాతా఩. పణిం, చిననిం అనే ఇతయ ఫింగహయు
నాణేలు క్౅డా రహడెక్లో ఉిండేవి.
Pr
ఎక్ుకఴ రహడెక్లో ఉనన నాణిం భరతాిం పణిం. తార్ అనేది రెిండి నాణిం. ఇది పణింలో ఆమో
ఴింతే. జిటలు, కహష఼ అనేవి మహగి నాణేలు. దీనాయిం అనే ఈజి఩఺ిమన్ నాణిం క్౅డా రహడెక్లో
t

ఉిండేది.
ar

ఴాఴసహమ అతేఴాదిధకి ఙెయుఴులు, కహలుఴలు, తటాకహలన఼ తవిాింఙాయు. ఫుక్కమహమల

కహలింలో ఩ెన఼గ ిండ ఴదద శయురేయు తటాక్ిం, సహళైఴ నయళ఺ింసృడి కహలింలో అనింత఩ుయిం
దగా య నయసహింబుది తటాక్ిం, శ్రీక్ాశణ దేఴమహమల కహలింలో నాగలర఩ుయిం
Sm

తటాకహలన఼ తుమిమింఙాయు. కొిండవీటి మహజాింలో కొిండభయష఼ తిభమషభుదాిం, కొిండ

షభుదాాలన఼ తుమిమింఙాడె. నాటి తటాకహల గుమిించి కోడెభరత౉ళి ఱహషనింతెలు఩ుతోింది.
ఙెయుఴు కిింద సహగు ఙేష఼క్ునే మైతేలు ఙెయుఴు తుమిమించిన రహమికి దవఫింధ భరనాిం (1/10)
ఙెలిింఙేరహయు. శ్రీక్ాశణ దేఴమహమలు తృో యుాగీష఼ ఇింజితూయి షహామింతో తేింగబదా
నది఩ెై త౉యుటటట ఆనక్టట న఼ తుమిమింఙాడె. ఴాఴసహభయతయ, ఴాతిత
Downloaded from http://SmartPrep.in

఩న఼నలన఼ వులరకదామిం అనేరహయు. సహలె, క్భమమి, క్ుభమమి... ఴాతే

త లరహయు జయతి
ళ఺దధ ామిం అనే ఴాతిత ఩న఼నన఼ ఙెలిింఙేరహయు. కహరేమి నది఩ెై క్ాశణ మహమలు క్ాశణ మహమ
సహగర్డాామ్, కోయుగలుి ఴదద ఆనక్టట న఼ తుమిమింఙాడె. తోదటి ఫుక్కమహమల భింతిా
చిక్క఩఩ఴడమరర్ ఫుక్కసహగయిం, అనింతసహగయిం ఙెయుఴులన఼ తవిాింఙాడె. దేవభింతటా
తోటలు విసహతయింగహ ఉనానమతూ, ఩ిండెి చఴక్గహ లతేింఙేఴతు ఩ేస్ ఩ేమ కనానడె. ఴాఴసహమ
షింఫింధ ఩మివభ
ీ లు ఎక్ుకఴగహ ఉిండేవి. తాడి఩తిా, ఆదో తు, గుతిత , విన఼కొిండ నఽలు ఩మివభ
ీ క్ు

n
కైిందాాలుగహ ఉిండేవి. క్లింకహమీ ఴషత ీ ఩మివభ
ీ క్౅డా ఴాదిధ ఙెిందిింది. క్యౄనలు, గుతిత ,

.i
అనింత఩ుయిం తృహాింతాలోి ఴజయాలు అధిక్ింగహ దొ మికైవి. ఴజాక్యౄర్ గన఼లు ఩ాళ఺దధ ి ఙెిందాభ.
నకిలీ ఴజయాలు తమరయఴుతేననటట
ి ఫామోోసహ మహఱహడె.

ep
గహీభరలోి జమిగై సహథతుక్ షింతల గుమిించి ఆభుక్త భరలాద ఩ేమ కింట ింది. రహాతృహయ కైిందాాల
గుమిించిసింవవిింవతి గీింథిం విఴమిసత ో ింది. విజమనగయింలో 300 ఒడమైఴులునానమతు అఫుదల్
యజయక్ మహఱహడె. మోటట఩లి మైఴు కోషిం కొిండవీడె, విజమనగయ మహజయాల భధా ఙాలర కహలిం
Pr
ఘయిణ జమిగిింది. తోదటి దేఴమహమలు మోటట఩లి తు ఆక్ీత౉ించి ధయమఱహషనిం (1416)
రేభింఙాడె. ఩ులకహట మైఴులో ఴింద఼, భుళ఺ి ింల ఴయత క్ రహణిజయాలు; ఎగుభతి, దిగుభతేల
t

గుమిించి ఫామోోసహ మహఱహడె. ట క్ు ఴయత క్ులు ఴెయునక్ింఅనే ఩న఼న ఙెలిింఙేరహయు.

నాడె కహలక్ట ఩ాభుఖ్ నౌకహ తుమహమణ కైిందాింగహ ఉిండేది. రహాతృహయ, రహణిజా
ar

కైిందాాలన఼ నక్యభులు అనేరహయు.

శూహంఘిక్ పరిస్఺ిత్ులు:
Sm

షభరజింలో ఫాాసమణులక్ు ఉననత సహథనిం ఉిండేది. డొ త౉ింగో ఩ేస్ ఙాతేయాయణ ఴాఴషథ

గుమిించి విఴమిింఙాడె. నాటి గహీతొణ జీఴనిం గుమిించి ఫామోోసహ మహఱహడె. ఫోక్త లు ఫోజనిం
త౉నహా ఏ ఇతయ ఩తూ ఙేమయతు మహఱహడె. క్ష్తిామ ళ఻త ల
ీ ు షతీషసగభనిం తృహటిింఙేరహయతు,
నయఫల ఆఙాయిం ఉిందతు ఩ేమ కనానడె. ముదధ ఖ్ైదీలన఼ ఎక్ుకఴగహ ఫల ఇఙేారహయతు, ఆమిథక్
ఴాతాాసహలు ఎక్ుకఴగహ ఉనానమతు, గహీతొణులు ఩ేదమిక్ిం అన఼బవిింఙేరహయతు, ఩ూమి గుడిళెలి ో
తుఴళ఺షత ఽ అయధ నగనింగహ ఉిండేరహయతు ఫామోోసహ తెలతృహడె. తోదటి దేఴమహమల కహలింలో
Downloaded from http://SmartPrep.in

ఴచిాన తుకోలోడీ కహింటే విజమనగయిం చ఼టటటకొలత, అిందచిందాలన఼; దీతృహఴళి, నఴమహతిా

ఉతిరహలన఼ ఩ాజలు జయు఩ుక్ునే విధానిం గుమిించి మహఱహడె. మిండో దేఴమహమల కహలింలో
ఴచిాన అఫుదల్ యజయక్ విజమనగయిం లరింటి ఩టట ణిం ఩ా఩ించింలో భమక్కడా లేదతు
కితాత౅ఙాాడె. ఇక్కడ ఴజయాలన఼ మహవులుగహ తృో ళ఺ అబేమరహయతు ఩ేమ కనానడె. రేఱహా ఴాతిత ఩ెై
విధిించిన ఩న఼నల దాామహ షభక్౅మిన ఆదామరతున తృో లీస్ ఴాఴషథ క్ు జీతబతాాలుగహ
ఙెలిింఙేరహయతు తెలతృహడె. రేవాలన఼ యౄతృహజీరహళి అతు ఩఺లఙేరహయతు ఙెతృహ఩డె. రేట, క్ుళ఻త ,

n
భలి ముదధ ిం, తోలుఫొ భమలరట, షింగీతిం, నాటాిం, వీధి నాటక్ిం, మక్ష్గహనిం, చదయింగిం నాటి

.i
఩ాజల భుఖ్ా వినోదాలతు యజయక్ ఩ేమ కనానడె.

శ్రీక్ాశణ దేఴమహమల కహలింలో ఴచిాన డొ త౉ింగో ఩ేస్ ఙాతేయాయణ ఴాఴషథ, దేఴదాళ఻ విధానిం,
ఫాాసమణులు తుయాఴించిన ఇతయ ఴాతే
ep
త ల గుమిించి విఴమిింఙాడె. విజమనగమహతున మోమ్
఩టట ణింతో తృో లరాడె. అతడి కహలింలోనే ఴచిాన ఫామోోసహ క్౅డా నాటి సహింఘక్, భత
Pr
఩మిళ఺థతేలన఼ విఴమిింఙాడె. అచ఼ాతమహమల కహలింలో ఴచిాన నఽాతుజ షభరజింలో ఉనన
బూసహాభులు, ఩ాబుఴుల వాింగహయ ఩఺ామతాిం; సహింఘక్ ద఼మహఙామహల గుమిించి మహఱహడె.
విజమనగయ కహలింలో అద఼ుతింగహ ఙేళ఺న ఩ిండగ దషమహ. క్ాశణ మహమలు ఩ించభులు క్౅డా
t

దేఴుడి ఩ూజక్ు అయుులతు భరలదాషమి క్థలో ఩ేమ కనానడె. విజమనగయ కహలింలోనే

ar

తోదటిసహమిగహ ఩ించభ క్ులష఼థలు (భరల, భరదిగ, ఴలమ, చకికటి, ఩యమ) ఏమహ఩డాియు.

క్భమమి, క్ుభమమి, క్ింసహల, ఴడాింగి,
఩వుకహ఩యులన఼ తృహింఙాలులు లేదా ఩ింఙాననింరహయు అనేరహయు. నాటి షభరజింలో సహలెరహమితు
Sm

కైకోలులు అతూ, గహయడీ ఙేళేరహమితు వి఩ావినోద఼లు అతూ, ఴాఴసహమదాయులన఼ ఴక్కల లేదా

రెయి యల అతూ, ఩వుకహ఩యులన఼ క్ుయుఫలు, ఇదమన఼లు అతు ఩఺లఙేరహయు. రెైవుాలన఼
నక్యభులు అనేరహయు.

ఫసృఫాయాతాిం, క్నాావులకిం, ఴయవులకిం, షతీషసగభనిం లరింటి ఆఙామహలు ఎక్ుకఴగహ ఉిం

డేవి. మిండో దేఴమహమలు ఫాాసమణులతో క్నాాదాన విధానాతున అన఼షమిసత హభతు ఩ాతిజా ఙేభింఙా
Downloaded from http://SmartPrep.in

డె. మహమలఆసహథనింలోతు అనేక్ ఴిందల భింది ళ఻త ల

ీ ు అతడితో షసగభనిం ఙేమడాతుకి ళ఺దధిం
అతు తుకోలో కహింటేమహఱహడె. బయత వఴింతో తృహటట ఫాయాన఼ ఩ూడిా఩ెటట ే ఆఙాయిం తెలుగురహమిలో ఉ
ననటట
ి నఽాతుజ మహఱహడె. క్ులక్టటటఫాటట
ి తృహటిించతు రహమి఩ెై షభమ ష఼ింక్ిం విధిింఙేరహయు.

స్ైనిక్, నాయయపహలన:
నాామ తుయాసణక్ు క్ీభఫదధ బైన నాామసహథనాలు లేఴనే ఙెతృహ఩ల. నాలుగు యకహల

n
నాామసహథనాలుననటట
ి ఩మహవయభరధవీమిం ఩ేమ కింట ింది. మహమలు అతేాననత

.i
నాామరధికహమి. కహతూ మహమలక్ు ఫద఼లు ఩ాధాతు నాామ తుయాసణ జమి఩ేరహడతు అఫుదల్ యజయక్
఩ేమ కనానడె. భహాభింతిా తిభమయుష఼క్ు ధయమ఩ాతితృహలక్ అనే త౅యుద఼ ఉిండేది. మహమలక్ు
నాామతుయాసణలో తోడ఩డే ఉదో ాగులన఼తృహాడిారహక్ుకలు అనేరహయు. నేయ తుయౄ఩ణక్ు దిఴా
఩మీక్ష్లు అభలోి ఉననటట
ep
ి తుకోలోడీ కహింటే మహఱహడె. గహీభింలో ఱహింతి బదాతలక్ు తలరమి,
షథ లరతుకి కహఴలరహయు, ఩యాతాయణా షమిసద఼ద తృహాింతాలోి తృహయెగహయుి ఫాధాత ఴఴింఙేరహయు.
Pr
ఆమగహిండాక్ు ఈనాభులు, తృహలెగహయి క్ు జయగీయి ు ఇఙేారహయు.
విజమనగయ ళెైనాింలో ళ఺దధ ళెైనాిం, కైజీత ళెైనాిం అనే మిండె ఫాగహలుిండేవి. ళ఺దధ ళెైనాిం఩ెై
అజభరభల఻కి క్ిందాఙాయఱహఖ్ ఉిండేది. మహమలు స ింతింగహ జీతిం ఇచిా తృో ల఺ింఙే ళెైనాిం కైజీత
t

ళెైనాిం. క్ిందాఙాయ ఱహఖ్క్ు ళేనా఩తి లేదా దళరహభ అధి఩తిగహ ఉిండేరహడె. ఇతడె

ar

భింతిాభిండలలో క్౅డా షబుాడె. భుళ఺ి ిం ళెైనాాలక్ు మహమలు ఈనాభులఙాాడతు ఩ెమిసట హ

మహఱహడె. ఇరేకహక్ుిండా అభయనామక్ ళెైనాిం క్౅డా ఉిండేది. ఇది బూసహాభా విధానాతున
తృో ల ఉింటటింది. ళెైతుక్ షహామరతుకి ఇఙేా బూత౉ లేదా దాతు఩ెై ఴఙేా
Sm

ఆదామరతున అభయభు అనేరహయు. అచ఼ాతమహమల కహలింలో ఆయు లక్ష్ల అభయ నామక్

ళెైనాిం ఉిండేదతు నఽాతుజ మహఱహడె. నౌకహ ఫలిం క్౅డా ఉిండేది. క్ాశణ దేఴమహమల కహలింలో
సో నోఴర్ మహష్హటోధి఩తి తిమోమజు నౌకహదళ఩తిగహ ఉననటట
ి తెలుసోత ింది. గోరహ ఆక్ీభణలో
తృో యుాగీష఼ రహమికి మహమల నౌకహఫలిం షహామిం ఙేళ఺ిందతు తౄహదర్ ఴమహస్ ఩ేమ కనానడె.
మహమరహచక్ిం చతేమిాద ద఼మహాలన఼ ఩ేమ కింట ింది. వతేాఴుల఩ెై మహళై
ి యురేా దింఫో ళి అనే
Downloaded from http://SmartPrep.in

ముదధ ఩మిక్యిం ఉననటట

ి మహఱహడె. దాిందా ముదధ ిం, సహభు గమిడీలు ఉిండేవి.

మ్త్ పరిస్఺ిత్ులు:
విజమనగయ తృహలక్ులు రేదభరయా ఩ాతిష్హా఩నాఙాయా అనే త౅యుద఼ ధమిింఙాయు. మహజులు
ఴిందఽ భతాతేభరన఼లు అభన఩఩టికీ ఩యభత షసనాతున ఩ాదమిశింఙాయు. ళెైనాింలో అతున
భతాలరహమితూ ఙేయుాక్ునానయు. శ్రీయింగింలోతు రెైశణఴులు జైన఼లన఼ ఴింళ఺షత ఼ింటే

n
ఫుక్కమహమలు క్ల఩ించ఼క్ుతు రహమి భధా షింధి క్ుదిమహాడె. దేఴమహమలు జైన఼లక్ు,
భుళ఺ి ింలక్ు తృహాయథనా సౌక్మహాలు క్ల఩ింఙాడె. శ్రీఱైలింలోతు

.i
జైన఼లన఼ ఱహింతలింగ఩఩ ఴింళ఺షత ఼ింటే శ్రీక్ాశణ దేఴమహమలు రెలుగోటి గతు తిభరమనాముడితు
఩ిం఩఺ించి శక్షిింఙాడె. అళిమమహభమహమలు మహజధాతులోతు తేయక్రహడలో గోఴధన఼

ep
షభమతిింఙాడె. కహక్తీముల కహలింలో తృహాయింబబైన సహమయత భతిం మహమల కహలింలో తృో శణక్ు
నోచ఼క్ుింది. షింగభ ఴింశ్రములు కహలరభుఖ్ ఱైఴులు. రహమి క్ుల దెైఴిం వియౄతృహక్షుడె. క్ుల
గుయుఴు కిీమరవకిత ఆఙాయుాలు. సహమయత గుయు఩఻ఠబైన వాింగైమి తృహాఫలాిం తృ ిందిింది.
Pr
సమిసయమహమలు వాింగైమితు దమిశించి విదాాతీయుథలక్ు దానధమహమలు ఙేఱహడె. భరధరహఙాయుాలు
(ఫుక్కమహమల భింతిా), అతడి తభుమడె ఱహమణాఙాయుాలు రేదాలక్ు, షమాతేలక్ు ఫాష్హాలు
t

మహఱహయు. భరధరహఙాయుాలు క్యమ తొభరింష ఩దధ తితు ఩ునయుదధ మిించడాతుకి ఩ామతినింఙాడె.

ar

అతడె జైత౉తూమ నాామ భరలరవిషత య, మజా తింతా ష఼ధాతుధి అనే గీింథాలు యచిింఙాడె.
మిండో రెింక్ట఩తి మహమల ఆసహథనింలో ఩ాభుఖ్ అదెైాత ఩ాఴక్త
అభన అ఩఩మాదీక్షితేలు తుఴళ఺ింఙాడె.
Sm

సహభరనా ఩ాజలు భరతాిం ఱైఴ, రెైశణఴ భతాలన఼ ఆదమిింఙాయు. కహలరభుఖ్ ఱహఖ్క్ు

఩మిత౉త ఆదయణే ఉిండేది. దేఴమహమల కహలిం ఴయక్ు కిీమరవకిత క్ుల గుయుఴుగహ ఉనానడె.
సమిసయుతు సో దయుడెైన భరయ఩఩ భింతిా భరధఴభింతిాకి క్౅డా కిీమరవకిత ఩ిండితేడే గుయుఴు.

తేళైఴ ఴింవ తృహలనా కహలిం న఼ించి రెైశణఴిం మహజయదయణ తృ ిందిింది. భధాాఙాయుాలు ఆింధాదేవిం
఩యాటిించి గోదాఴమి తీయింలో ఱహాభఱహళ఺త ీ (నయసమితీయథ), ఱోబనబటటట (఩దమనాబతీయుథలు)లన఼
Downloaded from http://SmartPrep.in

శశేాలుగహ ళ఻ాక్మిింఙాడె. భధాాఙాయుాల అనింతయిం దెైాత గుయు఩఻ఠహతున అలింక్మిించిింది

఩దమనాబ తీయుథలే. నయసమి తీయుథలు శ్రీక్౅యమిం కైిందాింగహ దెైాత భతాతున ఩ాఙాయిం ఙేఱహడె.
విజమనగయ కహలింలో ఩ాళ఺దధ దెైాతాఙాయుాలు భరతాిం రహాషతీయుథలే. సహళైఴ నయళ఺ింసృడి
గుయుఴు రహాష తీయుథలు. ఆింధాదేవింలో ఩ాఙాయబైన విశష్హటదెైాత శ్రీ రెైశణఴ ఱహఖ్ ఴడగల ఱహఖ్.
క్ాశణ మహమలు గోవిింద దేశక్ుడితు తొలగిించి తాతాఙాయుాలన఼ మహజగుయు ఩఻ఠింలో
తుమత౉ింఙాడె. ఴలి ఫాఙాయుాలు శ్రీక్ాశణ దేఴమహమల ఆసహథనాతున షిందమిశింఙాడె.

n
అళిమమహభమహమల గుయుఴు క్౅డా తాతాఙాయుాలే. దొ డిమరఙాయా అ఩఩మా దీక్షితేలన఼

.i
ఒడిించి ఱైఴక్షైతాబైన చిదింఫయింలో గోవిిందమహజసహాత౉ ఩ూజోతిరహలు తుయాఴింఙాడె.
శ్రీయింగమహమల గుయుఴు తియుభల తాతాఙాయుాలు. మిండో రెింక్ట఩తి కహలిం న఼ించి ఱహషనాలోి
వియౄతృహక్షుతు ఫద఼లు రేింక్టేవాయుడె ఩ాతాక్ష్భమరాడె. అతడి నాణేల఩ెై క్౅డా

ep
శ్రీరేింక్టేఱహమనభ: అనే లేఖ్నిం క్తు఩఺షత ఼ింది. తియు఩తి, శ్రీఱైలిం, అసో త౅లిం, శ్రీకహళసళ఺త నాటి
఩ాళ఺దధ దేరహమరలు. క్డ఩ జిలరిలోతు ఩ుశ఩గిమి ఴదద వాింగైమిసహమయత భఠ ఱహఖ్ ఏయ఩డిింది. సహమయత
Pr
భతష఼థలు ఩ింఙామతన దేఴతలక్ు క్ుభరయసహాత౉తు ఙేమిా శణామతా విధానాతున తృహటిించగహ,
భదాాఙాయుాడి ఴలి సన఼భింతేడి ఩ూజక్ు ఆదయణ ఩ెమిగిింది. భహామహశట ో న఼ించి విఠోఫా
ఆమహధన ఩ారేశించిింది. నఴమహతేాలోి జింతేఴులన఼ ఫల ఇసహతయతు ఩ేస్ ఩ేమ కనానడె.
t

మహజధాతులో శఴమహతిా నాడె ళ఺డబకైకరహయతు, యథాతుక్ునన ఇన఼఩ గహలరలక్ు వీ఩ు చయమిం

ar

గుచిా రేలరడేరహయతు తుకోలోడీ కహింటి మహఱహడె. తియు఩తి కొిండక్ు రెళిి విింత తోక్కలు తోకైక
బక్ుతల గుమిించి తమిగ ఩఩ల భలి నన తన చిందాఫాన఼ చమితా గీింథింలో ఩ేమ కనానడె. అయవీటి
Sm

ఴింవష఼థల కహలింలో మహఫర్ట డినోత౅ల అనే ఇటాలమన్ తతాఫో ధ సహాత౉గహ ఩ేయు భరయుాక్ుతు
కైషతఴ భత ఩ాఙాయిం ఙేఱహడె.
మహమల నాణేల఩ెై మహజు ఩ేయు లేదా త౅యుద఼ (క్ననడింలో భరతాబే) ఑క్రెై఩ు; ఎద఼ద,
ఏన఼గు, గదద గుయుతలు భమో రెై఩ు భుదిాింఙాయు. ఆలమ తృహాింగణ గోడల఩ెై గుయీిం ఩ాతిభ
ఎక్ుకఴగహ క్తు఩఺షత ఼ింది. విజమనగయ ఩టట ణిం తుమహమణాతుకి భుిందే తుమిమించిన ఩ింతృహఴతి
ఆలమిం వియౄతృహక్షుడికి అింకితిం ఙేఱహయు. దీతున తోదటి సమిసయమహమలు తుమిమించగహ దాతు
Downloaded from http://SmartPrep.in

భుింద఼ యింగభిండ఩ింన఼ తన ఩టాటతేలేకహతుకి గుయుతగహ శ్రీక్ాశణ దేఴమహమలు తుమిమింఙాడె.

విదాయశూహరషవతాలు - క్ళలు:
అధికహయ ఫాశ షింషకాతిం అభన఩఩టికీ తెలుగు, తత౉ళ, క్ననడ ఫాశలక్ు తృహాధానాిం
ఇఙాాయు. వాింగైమి ఩఻ఠ గీింథాలమ అధి఩తి, క్వి అభన క్ాశణ బటటటక్ు ఈనాభులచిా మిండో
ఫుక్కమహమలు గౌయవిింఙాడె. తాళి తృహక్ అననభరఙాయుాలు తన కీయతనలన఼ మహగి మైక్ుల఩ెై మహళ఺
షయషాతీ గీింథాలమింలో బదా఩మిఙాడె.

n
.i
షంషకృత్ భాశుహ రచనలు

విదాాయణాసహాత౉ - ఐతమైమదీ఩఺క్, తెైతమైమదీ఩఺క్, ఩ించదశ, జీఴన఼మకిత విరేక్.

షింగీస. ep
భరధరహఙాయుాలు - ఩మహవయ భరధవీమిం, జైత౉తూమ నాామభరలర విషత య, షయాదయశన

ఱహమణుడె - రేదాయథ ఩ాకహశక్ (ధాతేఴాతిత ) (షతాాయథ ఩ాకహశక్ - సహాత౉ దమరనింద షయషాతి)

Pr
రెింక్టభుఖి - వులోతొభరింష (లింగహధామి - రేదాయథ తతా తుయణమిం)
రేదాింతదేశక్ుడె - తతాటీక్, తాత఩యా చిందిాక్, నాామ ళ఺దధ ాింజనిం, మరదరహబుాదమిం,
t

మహభరబుాదమిం.
రహాషతీయుథలు - తయకతాిండఴ, తాత఩యా చిందిాక్, నాామరభాతిం.
ar

మిండో దేఴమహమలు – భహానాటక్ ష఼ధాతుధి

Sm

గింగహదేవి – భధ఼మహవిజమిం

తియుభలర దేవి – ఴయదాింత౅కహ ఩మిణమిం

శ్రీక్ాశణ దేఴమహమలు – జయింఫఴతి ఩మిణమిం, భదాలసహ చమితా, ఉష్హ ఩మిణమిం, షక్ల క్థా
సహయషింగీసిం
Downloaded from http://SmartPrep.in

లక్షీమధయుడె - షింగీత షఽమోాదమిం

యఘునాథమహమలు - షింగీత ష఼ధ
శ్రీక్ాశణ దేఴమహమలు ఆభుక్త భరలాద గీింథింలో గోదాదేవి, యింగనాథ఼ల ఩ేాభ గుమిించి
విఴమిించిింది. తియుభలరింఫ అచ఼ాతమహమలు, అతడి ఆసహథన నయత కి ఴయదాింత౅క్ భధా గల
఩ేాభ గుమిించి మహళ఺ింది.
తెలుగు భాశుహభిఴృదధధ :

n
తెలుగు ఫాష్హ చమితాలో విజమనగయ ముగిం షాయణముగిం. దేవఫాశలింద఼ తెలుగు లెషి అ

.i
తుశ్రీక్ాశణ దేఴమహమలు ఩ేమ కనానయు. శ్రీనాథ క్విసహయాఫౌభుడె ఆింధారహణికి క్నకహతేలేక్ిం ఙేభిం
ఙాడె. నాచనసో భుడె మిండో ఫుక్కమహమలఙే ఩ింఙాక్లదినెనన఼ అగీహాయింగహ తృ ిందాడె. ఉతత య
సమిఴింవిం గీింథాతునయచిించి సమిసయ దేఴుడికి అింకితిం ఇఙాాడె. ఉదమగిమి తృహలక్ుడె ఩ూష

ep
తృహటి ఫషఴమహజుక్ు, దఽఫగుింటనామహమణ క్వి తన ఩ించతింతాాతున అింకితిం ఙేఱహడె. దగుా఩లి
ద఼గా నన - నచికైతోతృహఖ్రానిం; నింది భలి మ,ఘింట ళ఺ింగమల -
Pr
఩ాఫో ధ చిందోా దమిం గీింథాలు గింగనన భింతిాకి అింకితిం ఇఙాాయు. షింషకాత నాటకహతునతెలు
గు కహఴాింగహ యచిించిన తోదటి జింట క్ఴులు వీమై. ఩఺లిలభమిీ ఩఺నవీయబద఼ాడె జైత౉తూ ఫాయతిం,
వాింగహయఱహక్ుింతలిం గీింథాలన఼ యచిింఙాడె.
t

రహణి నామహణి అతు ఩లకిన ఩఺లిలభమి,ీ అననభరఙాయుాలు సహళైఴ నయళ఺ింసృడి కహలింరహయు.

ar

తృో ా లుగింటిఙెననభింతిా నాయళ఺ింస ఩ుమహణిం, ఫాలఫాయతిం, సౌయబ చమితా (మక్ష్గహనిం)లన఼ య

చిించి నయళ఺ింసృడె దగా యఅగీహామహద఼లు తృ ిందాడె.
Sm

'తెలుగులో ఩ాథభ మక్ష్గహనింగహ సౌయబ చమితా యచభతగహ ఙెననభింతిా ఆింధాసహఴతా చమితాలో

విశశా సహథనాతున అలింక్మిసత హయు' అతు ఆయుదా ఩ేమ కనానడె.
కొయవి గో఩మహజు – ళ఺ింహాషన దాాతాింశక్
అలి సహతు ఩ెదదన – సహామోచిశ భన఼షింబఴిం (భన఼ చమితా)
నింది తిభమన – తృహమిజయతా఩సయణిం
భరదమగహమి భలి న – మహజఱేఖ్య చమితా
Downloaded from http://SmartPrep.in

ధఽయుటి – కహళహాళ఻త వాయ భసతమయిం, కహళసళ఻త వాయ వతక్ిం

఩఺ింగళి షఽయన – క్యయ఩ూమోణదమిం, మహఘఴ తృహిండవీమిం, ఩ాఫారహతీ ఩ాద఼ాభనిం
తెనాల మహభక్ాశే
ణ డె – తృహిండెయింగ భహాతమయిం
మహభమహజబూశణుడె – ఴష఼చమితా (అషలు఩ేయు బటటటభూమిత)
ఙేభక్౅మి రేింక్టక్వి – విజమవిలరషిం, సహయింగధయ చమితా
యఘునాధ నామక్ుడె – నలచమితా, సహవితీా చమితా

n
భుద఼ద ఩ళతు – మహధిక్ సహింతానభు

.i
ఎకహభా నాథ఼డె – ఩ాతా఩ చమితా
కహళే షయా఩఩ – ళ఺దవాయ
ేద చమితా
విజమయింగ ఙ కహకనాథ఼డె – భరఘ భహాతమయిం , శ్రీయింగ భహాతమయిం

ep
యఘనాథ తొిండభరన్ (఩ుద఼కోకట) - తృహయాతీ ఩మిణమిం అనే తెలుగు ఩ాఫింధాతున
యచిింఙాడె. ఇతడి ఆసహథనింలో ఉనన న఼ద఼యుతృహటి రెింక్నన - ఆింధాఫాష్హయణఴిం (తెలుగులో
Pr
఩ాథభకోవిం లేదా తుఘింటటఴు)న఼ యౄతృ ిందిింఙాడె. క్ళైరె వీయమహజు (బైషఽర్) భహా
ఫాయతాతున తెలుగు ఴచనింలో మహఱహడె.
విదాాయణా భసమిి తన షింగీతసహయిం గీింథింలో అనేక్ మహగహలన఼ విఴమిింఙాడె.
t

క్ాశణ మహమలు క్ాశణ అనే విదాాింష఼డి ఴదద వీణ నేయుాక్ునానడె. మహభమ భింతిా షయాబేయయ
ar

క్యయతుధి క్మహణటక్ షింగీతాతుకి రేదిం లరింటిది. వీణ ఩ాధాన రహభదాింగహ ఩ేమ ిందిింది.
వీయనయళ఺ింసృడి కహలరతుకై క్౅చి఩ూడి ఫాగఴతేలు తృహాచ఼యాింలోకి ఴఙాాయు.
Sm

వహషయు నిరహాణాలు - క్ళలు

ఆలమరల తుమహమణిం ఎక్ుకఴగహ జమిగిింది. ఙోళ, ఙాళైక్ా
ఱైలతు అన఼షమిింఙాయు. ఈ ఆలమరలన఼ ష఼విఱహల తృహాింగణిం
లోఎతత భన గో఩ుమహలతో తృహాకహమహల భధా గింతైయ విభరనా
లు, దేవీ ఆలమిం, యింగ క్యయాణ భిండతృహలతో షమహాింగ ష఼ిం
దయింగహయౄతృ ిందిింఙాయు. భిండతృహలు విఱహలింగహ ఉిండి షస
Downloaded from http://SmartPrep.in

షా షత ింబ భిండతృహలుగహ ఩ాళ఺దధ ి ఙెిందాభ. ఩ింతృహఴతి ఆలమరతున తోదటిసమిసయమహమలు తు

మిమించి వియౄతృహక్షుడికి అింకితత౉ఴాగహ, శ్రీక్ాశణ దేఴమహమలు
ఈఆలమిం భుింద఼ యింగభిండ఩ిం తుమిమింఙాడె. సిం఩఺లో
సజయమహభరలమిం,విఠలసహాత౉ దేరహలమరలన఼ తుమిమింఙా
డె. సజయమహభరలమిం గోడ
ల఩ెై మహభరమణగహథలన఼ శ

n
లర఩లుగహ ఙెకహకయు. విఠలసహాత౉ ఆలమిం విజమనగయ రహష఼త

.i
తుమహమణాలోిభక్ుటామబైింది. దీనేన ష఩త షాయ భిండ఩ింఅింటా
యు. పెయా ౄషన్ ఈ ఆలమ గ ఩఩తనాతునతృ గిడాడె. దీతున మహమ
లు త౉యు఩ దిగిాజమమరతాలక్ు చిసనింగహ తుమిమింఙాడె. ఇిండో -

ep
ఇసహిత౉క్ ఱైలలో తుమిమించిన క్టట డిం'఩దమభసల్'. ఩టట ఩ుటేన఼గుల ఱహలలో క్౅డా ఇసహిత౉క్
రహష఼త ఩ాఫాఴిం క్తు఩఺షత ఼ింది.
t Pr
ar
Sm