‫ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺷـﻨﺎﳻ‪ -‬اراﺋﻪ‪ :‬دﮐﱰ ﻏﲎ ﻧﮋاد‪ -‬ﻧﳰﺴﺎل دوم ‪ 87—88‬ﻣﺴﺘﻨﺪ ﮐﻨﻨﺪﻩ ‪ :‬ﻣﻴﱸ ﲩﺎزی ﻧﻴﺎ‬

‫‪1388/07/19‬‬

‫‪!Error‬‬

‫ﺟﻠﺴﻪ اول‬

‫آﺧﺮﻳﻦ ﻓﺮﺿﻴﻪ ﺑﻨﻴﺎدی ﻋﲅ اﻗﺘﺼﺎد و ﻣﻮﻟﻔﻪ ﻫﺎی آن‪ ،coordination ،‬ﮐﻪ در وﺿﻌﻴﱴ اﻓﺮاد در ﭘـﯽ اﻓﺮاد ﻓﺮدی اتﻣﲔ ﮐﻨﻨﺪﻩ اﻓﺮاد ﲨﻌﯽ ابﺷـﻨﺪ‪ .‬اي ﻫﺮ ﮐﺲ‬
‫ﺑﺮای ﺧﲑ رﺳﺎﻧﺪن ﺑﻪ ﺧﻮد انﮔﺬﻳﺮ ﺑﻪ دﻳﮕﺮان ﺧﲑ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ‪ .‬رﻗﺎﺑﱴ ﺗﻮﺿﻴﺢ دﻫﲓ در اﻳﻦ ﭼﻬﺎرﭼﻮب ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻌﺮﻳﻒ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﻴﺎدﻫﺎی ﻣﻔﻬﻮﻣﯽ را اب ﺗﮑﻴﻪ ﺑﺮ دﻳﺪﮔﺎﻩ‬
‫آدام اﲰﻴﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ و آزادی ﻓﺮدی ﻣﻔﺎﻫﲓ ﺑﻴﻨﺎدی اﻳﻦ ﭘﺎراداﱘ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻣﺮوز ﺷﲁ ﮔﲑی اﻗﺘﺼﺎد ﻣﺪرن اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ از ﳊﺎظ ﻓﻠﺴﻔﯽ و اﺧﻼﰵ ﭘﻴﺶ ﰷر‬
‫آدام اﲰﻴﺖ اﺳﺖ‪ .‬آدام اﲰﻴﺖ ﺑﻨﻴﺎﻧﮕﺬاران ﻋﲅ اﻗﺘﺼﺎد اﺳﺖ‪ ،‬ﻋﲆ رﰴ اﺷﺘﺒﺎﻫﺎت ﺑﺰرﮔﯽ ﮐﻪ ﺑﻠﺤﺎظ ﺗﺌﻮرﻳﮏ دارد‪ .‬اﮔﺮ ﺑﭙﺬﻳﺮﱘ ﮐﻪ آدام اﲰﻴﺖ دﻳﺪﮔﺎﻫﺎﻳﺶ‬
‫در ﻓﻠﺴﻔﻪ اﺟامتﻋﯽ ﺟﺎن ﻻک دارد‪ ،‬اب ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻨﮑﻪ ﺟﺎن ﻻک ﻧﻘﻄﻪ ﻋﻄﻒ اترﱗ ﻏﺮب اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻨﻴﺎد ﺗﺌﻮری ﻫﺎی اﻗﺘﺼﺎدی آدام اﲰﻴﺖ‪ ،‬و ﺗﺌﻮری ﺣﻘﻮق‬
‫ﺑﴩ رﻳﺸﻪ در ﮔﻔﺘﻪ ﻫﺎی ﺟﺎن ﻻک دارد‪ ،‬ﮐﻪ ﺟﺎن ﻻک اﻧﺪﻳﺸﻤﻨﺪ ﻣﺬﻫﱮ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ در ﭼﻬﺎرﭼﻮب ﻣﺴـﻴﺤﯽ ﻓﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ذلا اﻗﺘﺼﺎد الكﺳـﻴﮏ و ﺳـﻴﺎﳻ‪،‬‬
‫و ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺣﻘﻮق و ﺑﴩ رﻳﺸﻪ در اﻟﻬﻴﺎت ﻣﺴـﻴﺤﯽ دارد‪.‬‬

‫ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻻک ﺗﻔﺴﲑی از داﺳـﺘﺎن آﻓﺮﻳﻨﺶ اﳒﻴﻞ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﻓﺮﺿﻴﻪ وﺿﻌﻴﺖ آﻏﺎزﻳﻦ‪ ،‬اي اﻧﺴﺎن رﻫﺎ ﺷﺪﻩ در ﻃﺒﻴﻌﺖ‪ ،‬ﮐﻪ رﺳﺎهل دوم ﮐﻪ رﺳﺎهل ای راﺟﻊ ﺑﻪ‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺪﱏ اﺳﺖ‪ ،‬ﻻک از اﻳﻨﺠﺎ آﻏﺎز ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ آﻓﺮﻳﻨﺶ اﻧﺴﺎن ﺑﻪ اﻳﻦ ﺻﻮرت اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺣﴬت آدم را از ﲠﺸﺖ ﺑﲑون ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬و در دﻧﻴﺎ ﻣﯽ‬
‫آﻳﺪ‪ ،‬و در ﻃﺒﻴﻌﺖ اﻧﺴﺎن رﻫﺎ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﻳﻌﲎ ﺧﻮدش ابﻳﺴـﱴ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎی ﺷـﻨﺎﺧﺖ ﺧﻮد ﺗﺼﻤﲓ ﺑﮕﲑد‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻋﻘﻞ و ﭼﻬﺎرﭼﻮب ﻣﻌﺮﻓﱴ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ‬
‫وی دادﻩ ﮐﻪ ﺗﺼﻤﲓ ﺑﮕﲑد‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺴﺎهل رﻫﺎ ﻧﮑﺮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎﱙ اﻧﺴﺎن ﻣﻔﻬﻮم ﺑﻨﻴﺎدی در ﻧﻮﻳﺴـﻨﺪﮔﺎن ﻗﺮن ﺑﻴﺴـﱲ‪ ،‬آﻟﻮرد ﮔﺎﻧﻮ اﺳﺖ‪ .‬ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎﱙ اﻧﺴﺎن در ﻧﻮﺷـﺘﻪ‬
‫ﻫﺎی وی اﺳﺖ‪ .‬ﱒ ﺟﻨﺒﻪ ﻣﺜﺒﺖ دارد‪ ،‬اﻳﻦ ﺗﻨﻬﺎﱙ و رﻫﺎ ﺷﺪﮔﯽ‪ ،‬ﱒ ﺗﺮاژﻳﮏ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻳﻨﮑﻪ ﺑﺮو دﻧﺒﺎل ﰷر ﺧﻮدت‪ .‬ﻣﺎﻧﻨﺪ چبﻪ ای ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﻦ ﺑﻠﻮغ ﻣﯽ رﺳﺪ‬
‫و ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺣﺎﻻ ﺑﺮو ﺗﮑﻴﻪ ﺑﺮ ﺧﻮدت ﮐﻦ ﻧﻪ دﻳﮕﺮ ﻣﺎ‪ .‬اﻳﻦ ﳘﻪ ﺟﻨﺒﻪ ﻣﺜﺒﱴ دارد ﭼﻮن اﺣﺴﺎس ﻣﺴـﺌﻮﻟﻴﺖ دارد‪ ،‬در ﻋﲔ ﺣﺎل ﻳﮏ ﺟﻨﺒﻪ ﺗﺮاژﻳﮏ دارد‬

‫‪ 1‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
 ‫ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺷـﻨﺎﳻ‪ -‬اراﺋﻪ‪ :‬دﮐﱰ ﻏﲎ ﻧﮋاد‪ -‬ﻧﳰﺴﺎل دوم ‪ 87—88‬ﻣﺴﺘﻨﺪ ﮐﻨﻨﺪﻩ ‪ :‬ﻣﻴﱸ ﲩﺎزی ﻧﻴﺎ‬
‫‪1388/07/19‬‬

‫ﮐﻪ ﺟﺪا از ﺑﺴـﺘﮕﯽ ﻫﺎ‪ ،‬و آچنﻪ ﻗﺒﻼ داﺷـﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺮﺿﻴﻪ اﻧﺴﺎن آﻏﺎزﻳﻦ ﱒ ﳘﲔ اﺳﺖ‪ ،‬اﻧﺴﺎن وارد دﻧﻴﺎ ﺷﺪ‪ ،‬ﺧﻮدش ابﻳﺴـﱴ ﺗﺼﻤﲓ ﺑﮕﲑد ﭼﻪ ﰷری درﺳﺖ‬
‫و ﭼﻪ ﰷری ﻏﻠﻂ اﺳﺖ‪ .‬اﻧﺴﺎن در دﻧﻴﺎ وﻗﱴ ﺗﻮﺳﻂ ﺧﺪاوﻧﺪ آﻓﺮﻳﺪﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد ﻻک ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ دارای ﺣﻘﻮق ﻃﺒﻴﻌﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻔﻬﻮم ﺣﻖ ﻃﺒﻴﻌﯽ ﺧﻴﲆ از‬
‫ﺣﻘﻮﻗﺪاانن را اب ﻣﺸﲁ اﳚﺎد ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬اﻧﺴﺎﱏ ﮐﻪ ﺑﺼﻮرت ﻓﺮدی رﻫﺎ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ و آزاد اﺳﺖ ﭼﻄﻮر ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺬﻫﺐ راﺟﻊ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺣﻖ ﺑﺰﻧﺪ ‪،‬ﺣﺮف ﻳﮏ‬
‫ﻣﻔﻬﻮم اﺟامتﻋﯽ اﺳﺖ‪ ،‬اﻳﻦ ﻣﻔﻬﻮم ﻣﺬﻫﺐ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻌﻨﺎی دﻳﲎ داﺷـﺘﻪ ابﺷﺪ‪ ،‬و ﳕﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﻳﮏ ﲝﺚ ﺣﻘﻮﰵ ابﺷﺪ‪ ،‬ﺣﻖ ﻣﻔﻬﻮم اﺟامتﻋﯽ اﺳﺖ‪ ،‬وﻗﱴ‬
‫دﻳﮕﺮاﱏ در ﰷر ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺣﻖ دارم ﻳﻌﲎ ﭼﻪ؟ در اﻳﻦ وﺿﻌﻴﺖ آﻏﺎزﻳﻦ ﻻک ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ اﻧﺴﺎﳖﺎﱙ ﮐﻪ رﻫﺎ در ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺷﺪﻩ اﻧﺪ دارای ﺣﻘﻮﰵ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﱒ‬
‫ﺣﻖ دارد و ﱒ ﻣﻮﻇﻒ اﺳﺖ ﮐﻪ زﻧﺪﮔﯽ ﺧﻮد را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼ ﺧﻮدﮐﺸﯽ ﺑﻠﺤﺎظ ﻋﻘﲆ‪ ،‬اﺧﻼﰵ و دﻳﲎ ﻏﻠﻂ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻮن اﻳﻦ زﻧﺪﮔﯽ را اﻧﺴﺎن ﻧﻴﺎﻓﺮﻳﺪﻩ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬اﮔﺮ ﺧﻮدﮐﺸﯽ ﮐﻨﻴﺪ اﻧﮕﺎر ﺣﻖ دﻳﮕﺮی را ﺿﺎﻳﻊ ﮐﺮدﻩ اﻳﺪ‪ .‬ﺣﻖ ﺣﻔﻆ زﻧﺪﮔﯽ از دﻳﺪﮔﺎﻩ ﻻک ﺑﻪ ﺣﻖ ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﺣﻖ اوﻟﻴﻪ اﻧﺴﺎن اﻳﻦ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﻖ ﺧﻮد را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﺪ‪ ،‬و ﻣﺎﺣﺼﻞ اﻳﻦ ﺗﻼش ﻣﺎﱃ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺗﻼش ﮐﻨﺪ‪ ،‬و ﻣﺎل ﺑﺪﺳﺖ ﺑﻴﺎورد‪ ،‬ذلا اﻳﻦ ﻣﺎل اداﻣﻪ ﺣﻖ ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﺣﻘﻮق‬
‫انﮔﺴﺴﺘﲎ ﻳﻌﲎ ﺣﻖ ﺣﻔﻆ ﺣﻴﺎت و ﺣﻖ ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﺣﻖ ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ از ﺣﻖ ﺣﻔﻆ ﺣﻴﺎت انﳽ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﭼﻮن ﺑﺮای ﺣﻔﻆ ﺣﻴﺎت اﻧﺴﺎن انﮔﺬﻳﺮ اﺳﺖ‪،‬‬
‫اﻣﻮاﱃ را ﺑﺮای ﺣﻔﻆ ﺧﻮدش ﻧﮕﻬﺪاری ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ آن ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ ﭘﻴﺪا ﮐﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺣﻖ ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ ﮐﻪ ﻣﻘﺪس در اﻋﻼﻣﻴﻪ ﺣﻘﻮق ﺑﴩ اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻘﺪس ﺑﺮای اﻳﻦ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮای ﺣﻔﻆ ﺣﻴﺎت اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺣﻘﻮق ‪natural Law‬از دﻳﺪﮔﺎﻩ ﻻک ﳏﺪود ﺷﺪﻩ اب ﻗﻮاﻋﺪی ﮐﻪ انم آن را ﻗﺎﻧﻮن ﻃﺒﻴﻌﺖ ﻣﯽ ﮔﺬارد‪ ،‬ﮐﻪ ‪،natural law‬‬
‫ﮐﻪ ﻗﺎﻧﻮن ﻃﺒﻴﻌﺖ ﻋﻘﻞ اﺳﺖ‪ .‬ﮐﻪ ﻋﻘﻞ اﻧﺴﺎن ﭼﻪ ﺣﲂ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺣﻖ ﻣﻦ ﺑﺮای دﻳﮕﺮان ﻧﺒﺎﻳﺴـﱴ ﺗﺰاﰘ اﳚﺎد ﮐﻨﺪ ‪،‬ﭼﻮن ﺗﺰاﰘ ﺑﺮای اﻓﺮاد ﻳﮏ ﻣﺎﻧﻊ ﻋﻘﲆ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻻک ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﻗﺎﻧﻮن ﻋﻘﻞ اﺳﺖ و اﻳﻦ ﻋﻘﻞ ﻣﻨﺸﺎ اﻟﻬـﯽ دارد‪ .‬ﻧﺘﻴﺠﻪ اﻳﻦ ﻗﺎﻧﻮن ﻃﺒﻴﻌﺖ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻴﭻ ﮐﺲ ﺣﻖ ﺗﻌﺮض ﺑﻪ ﺟﺎن و ﻣﺎل دﻳﮕﺮی را ﻧﺪارد‪.‬‬
‫در ادﺑﻴﺎت ﻣﺪرن ﳘﻪ ﺟﺎ ﺟﺎن و ﻣﺎل اب ﱒ ﻣﯽ آﻳﺪ‪ ،‬در ادﺑﻴﺎت اﺳﻼﻣﯽ ﱒ ﺟﺎن و ﻣﺎل اب ﱒ ﻣﯽ آﻳﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻮن ﻣﺎل ﺗﺪاوم ﺟﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ اداﻣﻪ ﺣﻴﺎت‬
‫اﻧﺴﺎن اﺳﺖ‪ ،‬ﺣﻴﺎت اﻧﺴﺎن واﺑﺴـﺘﻪ ﺑﻪ ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ ﮐﺮد‪ .‬ﺑﻪ ﳘﲔ دﻟﻴﻞ در اﻋﻼﻣﻴﻪ ﺣﻘﻮق ﺑﴩ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺟﺎن و ﻣﺎل اﻧﺴﺎن ﻣﻘﺪس اﺳﺖ‪ ،‬و ﮐﴗ‬
‫ﻧﺒﺎﻳﺴـﱴ ﲡﺎوز ﮐﻨﺪ‪ .‬دزدی ﻣﺜﻼ ﱒ ارز ﺗﻌﺮض ﺑﻪ ﺟﺎن اﻧﺴﺎﳖﺎﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاﺑﺮی ﱒ ﻗﺎﻧﻮن ﻃﺒﻴﻌﺖ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﺑﺮاﺑﺮی ﺣﻖ ﺣﻴﺎت وﺟﻮد دارد‪ ،‬ﺑﺮاﺑﺮی ﺑﺮ اﺳﺎس‬
‫اﺳـﺘﻌﺪادﻫﺎ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬اﻣﺎ اﻧﺴﺎﳖﺎ ﺑﺮاﺑﺮی ﺣﻘﻮق دارﻧﺪ‪ ،‬و ﳘﻪ ﺣﻖ زﻧﺪﮔﯽ دارﻧﺪ‪ ،‬و ﳘﻪ اﻧﺴﺎﳖﺎ ﺑﺮاﺑﺮﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻗﺎﻧﻮن ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺗﻮﺳﻂ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻮﺳﻂ ﻋﻘﻞ ﺑﻪ آﳖﺎ‬
‫اﺑﻼغ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﳕﯽ ﮔﻮﻳﺪ اﳒﻴﻞ اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﻧﻮﺷـﺘﻪ اﺳﺖ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﺑﻪ ﻋﻘﻞ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﮐﻨﻴﺪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﯽ رﺳـﻴﺪ ﮐﻪ اﻧﺴﺎﳖﺎ از ﻧﻈﺮ ﺣﻖ ﺣﻴﺎت ﺑﺮاﺑﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﭼﻮن‬
‫ﻫﻴﭻ اﻧﺴﺎﱏ دﻳﮕﺮی را ﻧﻴﺎﻓﺮﻳﺪﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ و اﻋﲈل ارادﻩ ﮐﻨﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﭼﻬﺎرﭼﻮب‪ ،‬ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ اﻗﺘﺼﺎدی )ﺗﻼش ﻣﻌﺎش(‪ ،‬ﺑﺮای اﳚﺎد ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ و اﳚﺎد ﻣﺎل‬
‫و ﲻﻞ ﺑﻪ ﻗﺎﻧﻮن ﻃﺒﻴﻌﺖ و رﻋﺎﻳﺖ ﺣﻘﻮق دﻳﮕﺮان ﻣﻨﺸﺎ دوﮔﺎﻧﻪ اﺧﻼق ﻣﺪرن )اﺧﻼق اﻣﺮوزی( اﻋﻼﻣﻴﻪ ﺣﻘﻮق ﺑﴩ ﻣﻨﺸﺎء اﻳﻦ دو اﺳﺖ‪ .‬ﮐﻪ ﻳﮑﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد‬
‫آزادی اﻗﺘﺼﺎدی )ﻓﺮدی( ﮐﻪ در اﻗﺘﺼﺎد ﺧﺮد ﻣﯽ ﮔﻮﻳﲓ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﴫف ﮐﻨﻨﺪﻩ و ﺣﻘﻮق ﺑﴩ ﮐﻪ ﺟﻨﺒﻪ اﺟامتﻋﯽ و ﺳـﻴﺎﳻ ﳘﲔ داﺳـﺘﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﻳﻌﲎ ﳘﻪ‬
‫ابﻳﺴـﱴ ﻗﺎﻋﺪﻩ ﳇﯽ ﺣﻘﻮق ﻓﺮدی اﻧﺴﺎﳖﺎ را رﻋﺎﻳﺖ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬و ﺗﺰاﰘ ﺑﲔ ﺣﻖ ﻓﺮدی اﻧﺴﺎﳖﺎ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﺳـﻴﺎﺳﺖ ﻣﺪرن و اﻗﺘﺼﺎد ﻣﺪرن از ﻧﻈﺮ ﻣﻔﻬﻮﻣﯽ ﺑﻪ ﻳﮏ ﺟﺎ‬
‫ﻣﻨﺘﻬـﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد و آن اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻻک اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺧﻮد ﻻک ﱒ ﺑﺮ اﻳﻦ ﻣﺴﺎهل اتﮐﻴﺪ دارد ﮐﻪ اﻳﻦ ﻣﺴﺎهل ﺑﻪ اﻳﻦ ﺳﺎدﮔﯽ ﮐﻪ در ﭼﻬﺎرﭼﻮب ﻣﻄﺮح ﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺸالكت ﻗﺎﻧﻮن اﺟﺮای ﺣﻘﻴﻘﺖ‪ ،‬ﻳﻌﲎ ﺗﺰاﰘ ﺣﻘﻮق‬
‫ﻣﻨﺘﻬـﯽ ﺑﻪ اﳚﺎد ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺳـﻴﺎﳻ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﻳﻌﲎ اﮔﺮ اﻧﺴﺎﳖﺎ رﻫﺎ ﺷﺪﻩ ابﺷـﻨﺪ و دﻧﺒﺎل ﺣﻘﻮﻗﺸﺎن ابﺷﺪ‪ ،‬داﰂ اﺗﻔﺎق ﻣﯽ اﻓﺘﺪ ﮐﻪ ﺣﻘﻮق ﳘﺪﻳﮕﺮ را رﻋﺎﻳﺖ ﻧﮑﻨﻨﺪ‪،‬‬
‫ﴯﴡ ﮐﻪ ﺑﺪﻟﻴﻞ اﺳـﺘﻌﺪاد ذاﰏ ﺣﻘﻮﰵ دارد‪ ،‬ﺑﻪ ﮐﴗ ﮐﻪ ﺿﻌﻴﻒ ﺗﺮ اﺳﺖ اﻋﲈل ﻋﻘﻴﺪﻩ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﳑﮑﻦ اﺳﺖ دﻋﻮا اﳚﺎد ﺷﻮد ﮐﻪ ﻓﻴﺼهل دادن ﺑﻪ اﻳﻦ دﻋﻮا ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ‬
‫ﻗﺎﴇ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻳﻦ ﻗﺎﴇ ﺣﮑﻮﻣﺖ و ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺳـﻴﺎﳻ اﺳﺖ‪ .‬ارﺳﻄﻮ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ اﻧﺴﺎن ﻣﻮﺟﻮد اﺟامتﻋﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﻻک ﺑﮕﻮﻧﻪ ای دﻳﮕﺮ داﺳـﺘﺎن را ﻣﻄﺮح ﻣﯽ‬
‫ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻻک اﻧﺴﺎن را ﻣﻮﺟﻮد ﻓﺮدی ﻣﻌﺮﰱ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺮای اﻳﻨﮑﻪ اﻧﺴﺎن زﻧﺪﮔﯽ ﻓﺮدی را اداﻣﻪ دﻫﺪ‪ ،‬ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺣﻖ اب ارﺳﻄﻮ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻮن‬
‫اﻧﺴﺎن ﺧﺎرج از ﻃﺒﻴﻌﺖ ﳕﯽ ﺗﻮاﻧﺪ زﻧﺪﮔﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬اﻳﻨﮑﻪ ﻻک ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ رﻫﺎ داﺧﻞ ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺮدود اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻮن اﻧﺴﺎن ﺗﻨﻬﺎ ﻧﺰﻳﺴـﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻓﺮﺿﻴﻪ‬
‫آﻏﺎزﻳﻦ ﻳﮏ ﭼﲒی اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻨﻮز اتﺋﻴﺪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬اﻟﻬﺎم از اﳒﻴﻞ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺣﱴ در اﻧﺴﺎﳖﺎی اوﻟﻴﻪ ای ﻗﺒﻴهل ای زﻧﺪﮔﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ اﻣﺮوزی‪.‬‬
‫ﭼﻮن اﻧﺴﺎن وﺳـﻴهل ﺗﺪاﻓﻌﯽ ﻏﲑ از زﻧﺪﮔﯽ ﲨﻌﯽ ﻧﺪارد‪ ،‬و ﻗﺪرت انﳽ از ﻫﲈﻫﻨﮕﯽ و ﱒ ﺳﻄﺤﯽ ﳘﻨﻮﻋﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﻻک اﻳﻦ را ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﺑﮕﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﺑﻨﻴﺎد‬
‫اﺧﻼﰵ و اﻧﺴﺎن ﺑﻮدن اﻧﺴﺎن ﺑﻪ ﭼﯽ اﺳﺖ‪ ،‬و ﭼﻪ ﭼﲒ اﻧﺴﺎن را ﻣامتﻳﺰ از ﻣﻮﺟﻮدات دﻳﮕﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻻک ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺳـﻴﺎﳻ اي ﺣﮑﻮﻣﺖ‪ ،‬ﻳﮏ ﻣﻮﺿﻮع‬
‫ﻗﺮاردادی اﺳﺖ ﻳﮏ ﻣﻮﺿﻮع ﻃﺒﻴﻌﯽ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ارﺳﻄﻮ اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع را ﻃﺒﻴﻌﯽ ﺗﻠﻘﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد ﻣﯽ ﮔﻔﺖ اﻧﺴﺎن ﻃﺒﻴﻌﺎت اﺟامتﻋﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ ﻳﮑﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد رﺋﻴﺲ‬
‫ﻳﮑﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد ﻣﺮﺋﻮس‪ .‬ﻻک ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ اﻧﺴﺎﳖﺎ ﭼﻮن در ﻃﺒﻴﻌﺖ زﻧﺪﮔﯽ ﺧﻮﰉ ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬دور ﱒ ﲨﻊ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﺑﺮای اﻳﻨﮑﻪ دﻋﻮا ﻧﮑﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺣﮑﻮﻣﺖ و ﺟﺎﻣﻌﻪ‬
‫‪ 2‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
 ‫ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺷـﻨﺎﳻ‪ -‬اراﺋﻪ‪ :‬دﮐﱰ ﻏﲎ ﻧﮋاد‪ -‬ﻧﳰﺴﺎل دوم ‪ 87—88‬ﻣﺴﺘﻨﺪ ﮐﻨﻨﺪﻩ ‪ :‬ﻣﻴﱸ ﲩﺎزی ﻧﻴﺎ‬
‫‪1388/07/19‬‬

‫ﺳـﻴﺎﳻ ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﯽ دﻫﻨﺪ و ﳘﻪ ﻗﺮاردادی اﺳﺖ‪ Society .‬دو ﻣﻌﻨﺎ دارد‪ ،‬ﻳﮑﯽ ﴍﮐﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﴍﮐﺖ ﻳﻌﲎ ﻗﺮارداد ﺑﲔ آدم ﻫﺎﱙ ﮐﻪ آن را ﺗﺸﮑﻴﻞ دادﻧﺪ و ﺑﻪ‬
‫ﱒ ﻣﺘﻌﻬﺪ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻣﻔﻬﻮم ﻗﺪﳝﯽ ﺟﺎﻣﻌﻪ ‪ Society‬ﻧﺒﻮد ‪ Universat‬ﺑﻮد ﻳﻌﲎ ﰻ ارﮔﺎﻧﻴﮏ‪ ،‬ﮐﻪ دﻳﺪ ارﺳﻄﻮ ﺑﻮد ﮐﻪ اﻧﺴﺎن ﺧﺎرج از ﺟﺎﻣﻌﻪ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬ابز اﻳﻨﺠﺎ از‬
‫ﻧﻈﺮ اترﱗ اﻧﺴﺎن ﺷـﻨﺎﳻ‪ ،‬ﺣﻖ ﺑﻪ ﺟﺎﻧﺐ ارﺳﻄﻮ اﺳﺖ‪ ،‬ﻻک اﻣﺎ اﴏار دارد ﮐﻪ ﺑﮕﻮﻳﺪ ﻣﴩوﻋﻴﺖ ﺣﮑﻮﻣﺖ انﳽ از ﻗﺮارداد و رﺿﺎﻳﺖ اﻓﺮاد اﺳﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ‬
‫دﻻﻳﻞ اﺧﻼﰵ ﺑﻌﺪ از آن ﻣﯽ آورد‪ .‬وﻗﱴ ﺣﮑﻮﻣﺖ اي ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺳـﻴﺎﳻ ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬اي داور ﺗﻌﻴﲔ ﻣﯽ ﮐﻨﲓ ﮐﻪ ﺑﲔ اﻧﺴﺎﳖﺎ اﺧﺘﻼﻓﺎت را ﺣﻞ ﮐﻨﺪ‪ ،‬اﻳﻦ داور‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ابﰵ داورﻫﺎی دﻧﻴﺎ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺴﺎهل ﺳﺎز ﺷﻮد‪ ،‬ﮐﻪ از ﺷﺎن داوری ﺧﺎرج ﺷﻮد و ابزﻳﮕﺮ ﺷﻮد و ﺗﻌﻴﲔ ﮐﻨﻨﺪﻩ ﴎﻧﻮﺷﺖ ﺷﻮد‪ ،‬داور واﻗﻌﯽ ﻗﺎﴇ ﰉ‬
‫ﻃﺮف اﺳﺖ و ﳎﺮی ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺖ‪ ،‬ﻗﻮاﻋﺪی ﮐﻪ ﺧﻮدش ﻧﮕﺬاﺷـﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻗﻮاﻧﻴﲎ ﮐﻪ از ﻗﺒﻞ وﺟﻮد داﺷـﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻮﻧﺘﺴﮑﯽ ﮐﻪ اﻧﺪﻳﺸﻤﻨﺪان ﺑﻌﺪی ﻻک ﺑﻮدﻧﺪ‬
‫ﺳﻌﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﺑﻪ دﻳﺪﮔﺎﻩ ﻻک اﻧﺴﺠﺎم ﺑﺒﺨﺸـﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻣﻌﺬﻻت اﻳﻦ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺳـﻴﺎﳻ داوﻃﻠﺒﺎﱏ‪ :‬اول ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﭘامين ﲨﻌﯽ داوﻃﻠﺒﺎﻧﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﳐﺎﻟﻒ ﺗﺼﻮر ﻗﺪﳝﯽ از ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ‪ universitat‬ﮐﻪ ﰻ ارﮔﺎﻧﻴﮏ ﺑﻮد‪ ،‬در ﺣﺎﻟﺖ ﺳﻠﺴهل ﻣﺮاﺗﺐ وﺟﻮد دارد‪ ،‬ﻧﻘﺶ ﺣﺎﰼ ﻧﻘﺶ ﭘﺪر ﺧﺎﻧﻮادﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﻳﻌﲎ‬
‫ارﺳﻄﻮ و ﻓﻴﻠﺴﻮف ﻫﺎی دوران وﺳﻄﯽ ﺣﺎﰼ را ﭘﺪر ﺧﺎﻧﻮادﻩ اي در راس ﻣﯽ داﻧﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬دارای ﺣﻘﻮق ﺑﺮاﺑﺮ اب ابﰵ ﳕﯽ داﻧﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﺳﻠﺴهل ﻣﺮاﺗﺐ دارﱘ‬
‫ﻳﮑﯽ در راس و ﻳﮑﯽ وﺳﻂ و ﻳﮑﯽ ﭘﺎﻳﲔ اﺳﺖ‪ ،‬دﻳﺪﮔﺎﻩ ﻻک ﳐﺎﻟﻒ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﺣﻘﻮق ﺑﺮاﺑﺮ اﻓﺮاد دارﻧﺪ ﺑﲔ ﺧﻮدﺷﺎن ﻗﺮارداد ﻣﯽ ﺑﻨﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﺳﻴﺴـﱲ‬
‫ﺣﺎﳈﻴﱴ ابﺷﺪ‪ ،‬و ﻣﴩوﻋﻴﺖ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ وﻇﺎﻳﻒ ﲻﻞ ﻧﮑﻨﺪ در دﻳﺪﮔﺎﻩ ارﮔﺎﻧﻴﮏ‪ ،‬ﻣﴩوﻋﻴﺖ ﻫﻴﭻ وﻗﺖ ﻣﴩوﻋﻴﺖ از ﺑﲔ ﳕﯽ رود‪ ،‬ﭘﺪر ﺧﺎﻧﻮادﻩ اب‬
‫ﻓﺮزﻧﺪان ﻫﻴﭻ وﻗﺖ ﻳﮑﯽ ﳕﯽ ﺷﻮد‪ ،‬و ﻣﴩوﻋﻴﺖ را ﻫﻴﭻ وﻗﺖ از دﺳﺖ ﳕﯽ دﻫﺪ‪ ،‬اﻣﺎ در ﻣﻔﻬﻮم ﺟﺎﻣﻌﻪ دﻳﮕﺮ ﭘﺪری وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬وﻗﱴ ﺟﺎﻣﻌﻪ را ﺑﺼﻮرت ﰻ‬
‫ارﮔﺎﻧﻴﮏ دﻳﺪﻳﺪ‪ ،‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﮐﴗ ﮐﻪ در راس ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﻳﮏ ﺣﳬﱴ در آن اﺳﺖ‪ ،‬ﺷﺒﻴﻪ اﻳﻦ ﮐﻪ ﭘﺪر ابﻳﺴـﱴ در ﺧﺎﻧﻮادﻩ ابﺷﺪ‪ .‬ﭘﺪر ﺧﺎﻧﻮادﻩ ابﻳﺴـﱴ‬
‫ﺗﺼﻤﲓ ﳖﺎﱙ را ﺑﮕﲑد‪ ،‬و ﻳﮏ ﻧﻔﺮابﻳﺴـﱴ دﺳـﺘﻮر ﺑﺪﻫﺪ‪ ،‬ﭼﻮن ﺗﺼﻮر ﻗﺪﳝﯽ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ابﻳﺴـﱴ ﻳﮏ ﻋﺪﻩ ﺑﻪ ﻳﮏ ﻋﺪﻩ دﺳـﺘﻮر دﻫﻨﺪ‪ ،‬و ﻗﻮاﻋﺪ‬
‫زﻧﺪﮔﯽ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎی دﺳـﺘﻮر ﻳﮏ ﻋﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺪرن اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﻧﻴﺴﺖ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﲓ ﮐﻪ ﻳﮏ ﺳﻠﺴهل ﻗﻮاﻧﻴﲎ اﺳﺖ ﮐﻪ ابﻳﺴـﱴ ﳘﻪ رﻋﺎﻳﺖ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻧﺒﺎﻳﺴـﱴ‬
‫اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﮐﴗ اﻟﮕﻮی ﻣﴫف ﺑﺪﻫﺪ‪ .‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺪرن ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﻫﺮ ﭼﻘﺪر ﻋﻘﻞ ﺗﻮ ﻣﯽ رﺳﺪ ﻣﻦ ﱒ ﻣﯽ رﺳﺪ‪ .‬در ﺗﻮزﻳﻊ ﻋﻘﻞ اﻧﺴﺎﳖﺎ اب ﱒ اﺧﺘﻼف‬
‫ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬در ﻣﻮرد ﺛﺮوت ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺪ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﭘﺎی ﻋﻘﻞ ﳘﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﺧﻮب ﺗﻮزﻳﻊ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﻔﻬﻮم ﻻک ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ارادﻩ ﻫﻴﭻ ﮐﺲ ابﻻﺗﺮ از ارادﻩ دﻳﮕﺮی ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻋﻘﻞ ﺑﺮای ﺧﻮدت ﺑﻴﺸﱰ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮای ﻣﻦ ﺧﲑ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﺮای زﻧﺪﮔﯽ اب ﱒ‬
‫ابﻳﺴـﱴ ﻳﮏ ﴍﮐﺖ ﺷﲁ دﻫﲓ‪ ،‬اﮔﺮ ﳘﻪ اﻃﺎﻋﺖ ﻧﮑﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺣﲂ ﻗﺎﴇ را در ﻗﺎﻟﺐ ﻗﺮارداد ﺑﭙﺬﻳﺮﱘ‪ .‬اﻳﻦ را ﺑﺮای ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺳـﻴﺎﳻ ﻣﻄﺮح ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﮐﺘﺎب دو‬
‫رﺳﺎهل در ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺳـﻴﺎﳻ ﮐﻪ ﻻک ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪ ،‬رﺳﺎهل اول ﭘﺎﰞ ﺑﻪ ﮐﺸـﻴﮑﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ اﻓﲀر وی ﻣﺒﻨﺎی ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻇﺎﳌﺎﻧﻪ اﻧﮕﻠﺴـﺘﺎن ﺑﻮد‪ .‬او ﻣﯽ ﮔﻔﺖ ﭘﺎدﺷﺎﻩ‬
‫ﺣﲂ ﴎ اﻧﺴﺎن اي ﭘﺪر ﺧﺎﻧﻮادﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﺣﱴ اﮔﺮ ﺟﻨﺎﻳﺖ ﮐﻨﺪ ابز ﺷﺎﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﴩوﻋﻴﺖ از ﺑﲔ ﳕﯽ رود‪ ،‬ﺧﻮب اﺳﺖ ﻋﺎدل ابﺷﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻧﺒﺎﺷﺪ ابز ﺷﺎﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻓﻴﻠﻤﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ اﻳﻦ را ﺗﻮﺟﻴﻪ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎی اﳒﻴﻞ ﺗﻮﺟﻴﻪ ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﺗﻮﺟﻴﻪ ﴍﻋﯽ ﺑﺮای ﺣﮑﻮﻣﺖ اﺳﺘﺒﺪادی اﳚﺎد ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﻻک ﭘﺎﰞ ﻣﯽ دﻫﺪ‬
‫ﮐﻪ اﻳﻦ ﺗﻔﺴﲑ از ﻣﺴـﻴﺤﻴﺖ ﻏﻠﻂ اﺳﺖ‪ ،‬و ﺧﺪاوﻧﺪ اﻧﺴﺎﳖﺎ را آزاد آﻓﺮﻳﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺪف ﻻک اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻮ ﺗﻔﺴﲑ ﻣﻦ درآوردی از ﻣﺴـﻴﺤﻴﺖ داری‪ ،‬ﮐﻪ‬
‫ﺳﺎزﮔﺎری دروﱏ ﻧﺪارد‪ ،‬ﺣﺮف ﻫﺎی ﰉ رﺑﻂ و ﻣﺘﻨﺎﻗﺾ ﻣﯽ دﻫﺪ‪ ،‬و ﺗﻔﺴﲑ ﻣﻦ ﲠﱰ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻨﮑﻪ دﻳﺪﮔﺎﻩ ﻻک ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﻣﺒﻨﺎی اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻣﺪرن ﻣﯽ ﺷﻮد ﲝﺚ‬
‫دﻳﮕﺮی اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﺪرﱕ اﺗﻔﺎق ﻣﯽ اﻓﺘﺪ‪ .‬ﻻک ﳘﻪ ﭼﲑ را ﻧﮕﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ آچنﻪ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ ﺑﻨﻴﺎدﻳﻦ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬اﺻﻞ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫در ﺟﻮاﻣﻊ ﻗﺪﳝﯽ ﮐﻪ ﺑﻴﺸﱰ در اداﻣﻪ ﮐﻪ اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻫﺎی ﻫﺎﻟﻴﮏ را ﻣﯽ ﮔﻮﻳﲓ روﺷﻦ ﺗﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻗﺒﻴهل ای ﻳﻌﲎ ﺟﺎﻣﻌﻪ ای ﮐﻪ ﺻﺪ ﻫﺎ ﻫﺰار ﺳﺎل در‬
‫آن زﻧﺪﮔﯽ ﮐﺮد‪ ،‬ﻫﺪف ﳏﻮر اﺳﺖ‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺪرن وﺳـﻴهل ﳏﻮر اﺳﺖ‪ .‬در ﺟﻮاﻣﻊ ﻗﺒﻴهل ای ﺟﻮاﻣﻊ ﺷﲀر ﮐﻨﻨﺪﻩ ‪ 50‬ات ‪ 60‬ﻧﻔﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ زﻧﺪﮔﯽ آﳖﺎ از ﺷﲀر ﻣﯽ‬
‫ﮔﺬﺷﺖ ﺑﺮای ﺷﲀر ﮐﺮدن ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ اﻳﻦ ﻫﺴﺘﲓ ﮐﻪ ﻳﮏ ﻧﻔﺮ ‪ Leader‬و رﺋﻴﺲ ابﺷﺪ‪ ،‬و ﻫﺪف را ﻣﺸﺨﺺ ﮐﻨﺪ ﺑﮕﻮﻳﺪ ﻫﺮ ﮐﴗ ﭼﻪ ﮐﻨﺪ‪ ،‬و ﺷﲁ ﮔﲑی ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺮ‬
‫اﺳﺎس ﻫﺪف اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺪرن دور ﱒ ﲨﻊ ﻧﺸﺪﱘ ﮐﻪ ﺷﲀر ﮐﻨﲓ و ﺑﻌﺪ ﺗﻮزﻳﻊ ﮐﻨﲓ‪ ،‬ﻫﺮ ﮐﴗ ﰷری اﳒﺎم ﻣﯽ دﻫﺪ‪ ،‬و ﻧﻮع ﺗﻘﺴـﲓ ﰷر ﻣﺎﻫﻴﺘﺎ ﻣﺘﻔﺎوت‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺷﲁ ﮔﲑی و ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺼﻮر ارﮔﺎﻧﻴﮏ ﺟﺎﻣﻌﻪ اب آن دﻳﺪﮔﺎﻩ ﺟﻮر اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﻓﺮدی ابﻳﺴـﱴ ارادﻩ ﻓﺼﻞ اﳋﻄﺎب ابﺷﺪ‪ ،‬در‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺪرن اﺻﻼ ﻓﺼﻞ اﳋﻄﺎب ﻧﺪارﱘ‪ ،‬در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺪرن ﺗﺼﻤﲓ ﻣﯽ ﮔﲑد‪ ،‬ﻗﺎﻧﻮن ﻳﻌﲎ ﭼﲒی ﮐﻪ ﻣﺮز ﺑﲔ اﻧﺴﺎﳖﺎ را ﺟﺪا ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬و ﭼﲒی ﮐﻪ ﺗﺰاﰘ ﺣﻘﻮق‬
‫را ﻣﺎﻧﻊ ﻣﯽ ﺷﻮد ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺖ‪ .‬در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ در ﺟﻮاﻣﻊ ﻗﺪﳝﯽ ﺣﻘﯽ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ ،‬ﺗﺰاﲪﯽ ﻧﺪارد‪ ،‬ﺣﺎﰼ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﺷﲈ ات وﻗﱴ ﻣﺎﻟﮏ ﻫﺴـﱴ ﮐﻪ ﺣﺎﰼ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪ .‬از‬
‫ﻗﺪﱘ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺎ ﻳﮏ ﻧﻔﺮ ﺣﺎﰼ اﺳﺖ ات وﻗﱴ ﮐﻪ ﺣﺎﰼ ﲞﻮاﻫﺪ‪ .‬ﺧﺎﻧﻮادﻩ ﺛﺮوﲤﻨﺪ در ﺳﺎﺑﻘﻪ اﻳﺮان ﻧﺪارﱘ‪ ،‬ﻳﮏ ﻧﻔﺮ ﺛﺮوﲤﻨﺪ اﺳﺖ وﻗﱴ ﺷﺎﻩ ﻏﻀﺐ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺣﻘﻮق را‬

‫‪ 3‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
 ‫ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺷـﻨﺎﳻ‪ -‬اراﺋﻪ‪ :‬دﮐﱰ ﻏﲎ ﻧﮋاد‪ -‬ﻧﳰﺴﺎل دوم ‪ 87—88‬ﻣﺴﺘﻨﺪ ﮐﻨﻨﺪﻩ ‪ :‬ﻣﻴﱸ ﲩﺎزی ﻧﻴﺎ‬
‫‪1388/07/19‬‬

‫ﻣﯽ ﮔﲑﻧﺪ ﻣﯽ دﻫﻨﺪ ﺑﻪ ﮐﴗ دﻳﮕﺮ‪ .‬در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻓﺌﻮدال ﮐﴗ را اﻋﺪام ﮐﻨﺪ‪ ،‬چبﻪ ﻫﺎ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﻣﺎﻟﮏ آن‪ .‬اﻣﺎ در ﺟﻮاﻣﻊ ﻗﺪﳝﯽ ات دﻳﺮوز وﮐﻴﻞ اﻳﺪ‪ ،‬ﺑﻌﺪ ﻓﺮدا ﻣﯽ‬
‫ﺷﻮﻳﺪ ﻋﺎﻣﻞ ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ‪ ،‬و ﻓﺮﻳﺐ ﺧﻮردﻩ‪ .‬ﻻک ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﯽ ﺗﻮان ازداﺳـﺘﺎن آﻓﺮﻳﻨﺶ از ﻣﺴـﻴﺤﻴﱴ ﮐﻪ ﻫﺰار و اﻧﺪی ﺳﺎﺑﻘﻪ دارد‪ ،‬ﻳﮏ ﺳﺎﺑﻘﻪ ﻋﻘﻼﱙ داد‪،‬‬
‫ﰷری ﻧﺪارد ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ داﺳـﺘﺎن ﻫﺎﱙ در ﺗﻮرات اﺳﺖ ﮐﻪ درس اﺧﻼﰵ ﻳﮑﯽ دﻳﮕﺮی را ﻧﻘﺾ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬اﻳﻦ همﻢ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻻک ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺴـﻴﺤﯽ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﻣﻦ‬
‫از اﻳﻦ ﭼﻪ ﻣﯽ ﻓﻬﻤﻢ و ﭼﻪ ابﻳﺴـﱴ ﺑﻔﻬﻤﻢ‪ ،‬و آن همﻢ اﺳﺖ‪ .‬دﻏﺪﻏﻪ ﻣﺎ ﮐﺘﺎب دﻳﲎ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬دﻏﺪﻏﻪ ﻣﺎ ﻋﻘﻞ ﻣﺎﺳﺖ‪ ،‬دﻏﺪﻏﻪ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻳﻦ ﺣﺮﻓﻬﺎ ﭼﻘﺪر‬
‫اﻧﺴﺠﺎم دارد‪ ،‬و ﭼﻘﺪر ابﻻ و ﭘﺎﻳﲔ آن اب ﱒ ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ‪ .‬در داﻧﺸﮕﺎﻩ ﻣﺎ ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻣﯽ ﮐﻨﲓ‪ ،‬ﳕﯽ ﮔﻮﻳﲓ ﺣﺮف ﻫﺎی ﻻک درﺳﺖ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﲓ اﻧﺪﻳﺸﻪ‬
‫ﻣﺪرن و ﺣﻘﻮق ﺑﴩ و اﻗﺘﺼﺎد ﺳـﻴﺎﳻ از ﮐﺠﺎ آﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺴﺎهل اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻔﺴﲑﻫﺎی ﺳﺎدﻩ ﻟﻮﺣﺎﻧﻪ ﮐﻪ دارﱘ ﮐﻪ ﺣﻘﻮق ﺑﴩ ﻳﻌﲎ ﺳﮑﻮﻻرﻳﺴﻢ ﻳﻌﲎ ﻧﻔﯽ‬
‫ﺧﺪا‪ ،‬و اﻗﺘﺼﺎد ﻳﻌﲎ ﻣﺎدﻳﺖ درﺳﺖ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻣﺎ ﳕﯽ ﺧﻮاﻫﲓ دﻳﻦ ﺟﺪﻳﺪ اراﺋﻪ دﻫﲓ‪ .‬ﻋﻠﺖ ﺟﺬاﺑﻴﺖ ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﻢ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﳘﻪ ﭼﲒ را ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ و ﻇﺎﻫﺮا ﱒ‬
‫ﻫﻴﭻ ﺗﻨﺎﻗﴣ ﻧﺪارد‪ ،‬و ﲨﻊ و ﺟﻮر ﱒ ﻫﺴﺖ‪ ،‬ﮐﻪ دﻧﻴﺎ و آﺧﺮت‪ ،‬و اترﱗ و ﻓﻠﺴﻔﻪ‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷـﻨﺎﳻ‪ ،‬زابﻧﺸـﻨﺎﳻ و ﻫﲊ و ﳘﻪ ﭼﲒ در ا ٓن اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﻋﲅ اﻳﻦ‬
‫ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﲓ ﺑﮕﻮﻳﲓ ﺗﻔﺎﺳﲑ ﳐﺘﻠﻒ ﻣﺴـﻴﺤﻴﺖ‪ ،‬و ﻣﻨﺸﺎء ﻫﺎی ﳐﺘﻠﻒ و رﻳﺸﻪ ﻫﺎ ﮐﺠﺎ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﲝﺚ درﺳﺖ و ﻏﻠﻂ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻣﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﲓ ﮐﻪ اﻳﻦ اﻧﺪﻳﺸﻪ‬
‫ﻫﺎ‪ ،‬و ﺣﻘﻮق ﺑﴩ و ﳈﭙﲔ ﻳﮏ ﻣﻴﻠﻴﻮن اﻣﻀﺎ راﺟﻊ ﺑﻪ ﭼﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻌﺪ دﻳﮕﺮ ﻗﻀﺎوت اب ﺷﲈﺳﺖ‪ .‬ﳘﻪ ﻣﻌﺘﻘﺪ اﻧﺪ ﮐﻪ در ﻋﻘﻞ ﻫﺮ ﮐﴗ ﰼ ﻧﺪارد‪ ،‬ﻓﺼﻞ اﳋﻄﺎب‬
‫ﺧﻮد ﻋﻘﻞ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺎ ﺑﻪ درﺳـﱴ و ﻏﻠﻂ ﺑﻮدن ﰷری ﻧﺪارﱘ‪.‬‬

‫ﻻک ﻣﯽ داﻧﺪ ﮐﻪ ﺣﻖ ﻃﺒﻴﻌﯽ ﮐﻪ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬از ﻧﻈﺮ ﺣﻘﻮﻗﺪاانن ﰉ رﺑﻂ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﻣﻦ راﺟﻊ ﺑﻪ ﭼﲒی دﻳﮕﺮ ﲱﺒﺖ ﻣﯽ ﮐﲌ‪ .‬ﻃﺒﻴﻌﯽ ﺑﻮدن‬
‫ﻳﻌﲎ ﻫﻴﭻ ﮐﴗ اﻳﻦ ﺣﻖ را ﺑﻪ ﮐﴗ ﻧﺪادﻩ اﺳﺖ‪ .‬در ﺟﺎﻣﻌﻪ اﻳﻦ ﺣﻖ را ﺑﻪ ﮐﴗ ﻣﯽ دﻫﻨﺪ و وﻗﱴ اﺳﺘﻴﻔﺎ ﳕﯽ ﺷﻮد‪ ،‬دادﮔﺎﻩ آن را اﺳﺘﻴﻔﺎ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬داﺳـﺘﺎن اﻳﻦ‬
‫دﻋﻮا در دادﮔﺎﻫﯽ ﻓﻴﺼهل ﭘﻴﺪا م ﻳﮑﻨﺪ‪ .‬ﺣﻘﯽ ﮐﻪ ﻻک ﲱﺒﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ اﻳﻦ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻻک ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ اﻧﺴﺎن ﮐﻪ ﻣﺘﻮدل ﻣﯽ ﺷﻮد ذاات دارای اﻳﻦ ﺣﻖ اﺳﺖ‪ ،‬ﻳﮏ‬
‫ﻣﻔﻬﻮم ﺟﺪﻳﺪ را ﻣﻌﺮﰱ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺣﻖ ﻃﺒﻴﻌﯽ دو ﺗﻌﺒﲑ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬در ﻓﻴﻠﺴﻮﻓﺎن ﻳﻮانن ﻗﺪﱘ ﱒ از ﺣﻖ ﻃﺒﻴﻌﯽ ﺣﺮف ﻣﯽ زدﻧﺪ ‪،‬اﻣﺎ ﺣﻖ ﻃﺒﻴﻌﯽ آﳖﺎ ﺟﺎﻣﻌﻪ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ آچنﻪ ﮐﻪ ﻻک و ﻣﺪرن ﻫﺎ ﺣﺮف ﻣﯽ زﻧﻨﺪ‪ ،‬ﺣﻘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﺟﺎی دﻳﮕﺮ ﻣﯽ آﻳﺪ‪ ،‬و ﺑﻌﺪ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﺣﻖ در ﺟﺎی دﻳﮕﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺧﻴﲆ از‬
‫ﺣﻘﻮﻗﺪاانن اﻋﻼﻣﻴﻪ ﺣﻘﻮق ﺑﴩ را ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﮐﻪ ﺣﻘﻮق ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﭼﲒی دﻳﮕﺮ‪ ،‬اﻣﺎ ارزش ﻫﺎﱙ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺪرن ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬و ﻣﺒﻨﺎی ﻧﻈﺎم‬
‫ﺳـﻴﺎﳻ و ﺣﻘﻮﰵ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺎ دﻧﺒﺎل ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻫﺴﺘﲓ‪ ،‬ﺑﻪ آن ﳕﯽ رﺳـﲓ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﰷر اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻫﺎی ﻏﻠﻂ را ﮐﻨﺎر ﺑﮕﺬارﱘ‪ .‬اﻳﻨﮑﻪ از ﺣﺮف ﻣﺎ‬
‫ﳑﮑﻦ اﺳﺖ ﻧﺘﺎﳚﯽ ﺑﮕﲑﻧﺪ و ﺣﺮف ﻫﺎﱙ ﺑﺰﻧﻨﺪ ﭼﻨﺪان ﺑﺪ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﺷﲈ ﭘﺎﻳﺒﻨﺪ ﺑﻪ اﺻﻮل ابﺷـﻴﺪ از ﻫﻴﭻ ﭼﲒ ﻧﮕﺮان ﳕﯽ ﺷﻮﻳﺪ‪ ،‬ﭼﻮن ﳑﮑﻦ اﺳﺖ اﺷﺘﺒﺎﻩ ﮐﻨﻴﺪ‬
‫و ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎی اﺻﻮل اﺻﻼح ﻣﯽ ﮐﻨﻴﺪ‪ ،‬اﻣﺎ اﮔﺮ ﻣﺒﻨﺎ ﻣﺼﻠﺤﺖ اﻧﺪﻳﺸﯽ ابﺷﺪ‪ ،‬ابﻳﺴـﱴ داﰂ ﶍﻊ ﺗﺸﺨﻴﺺ ﻗﺮار دﻫﻴﺪ‪ ،‬و ﳘﻪ ﭼﲒ را ﺑﻪ آن ارﺟﺎع دﻫﲓ‪ .‬ابﻳﺴـﱴ‬
‫اﺻﻮل ﮔﺮا ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﻫﻞ ﻋﲅ ﻧﺒﺎﻳﺴـﱴ ﻣﻼک ﻣﻼﺣﻈﺎت و ﻣﺼﻠﺤﺖ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻨﻄﻖ و اﺻﻮل ﻓﮑﺮی و اﺳـﺘﺪﻻﻻت و ﻋﻘﻼﻧﻴﺎت ابﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻼﺣﻈﺎت ﺑﻴﺎورﻳﺪ‬
‫ﳕﯽ ﺗﻮاﻧﻴﺪ ﲝﺚ ﻋﻠﻤﯽ داﺷـﺘﻪ ابﺷـﻴﺪ‪ .‬ﻣﴩوﻋﻴﺖ ﻳﻌﲎ ﴍﻋﯽ ﺑﻮدن‪ ،‬اﻣﺎ در ﺣﻘﻮق ﱒ ﻣﴩوﻋﻴﺖ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﮐﻪ ﻳﻌﲎ ﻣﻨﻄﺒﻖ ﺑﺮ اﺻﻮل ﻗﺎﻧﻮﱏ ابﺷﺪ‪ ،‬ﻣﴩوﻋﻴﺖ‬
‫ﻳﻌﲎ وﺟﺎﻫﺖ ﻗﺎﻧﻮﱏ دارد‪ ،‬و اب ﻗﺎﻧﻮن ﻣﻄﺎﺑﻖ ابﺷﺪ اي ﺧﲑ‪ .‬وﻗﱴ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﲓ ﺣﮑﻮﻣﱴ ﻣﴩوﻋﻴﺖ دارد‪ ،‬ﻳﮏ دﻳﺪﮔﺎﻩ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﺪر ﺧﺎﻧﻮادﻩ اﺳﺖ و ﻇﲅ ﻣﯽ‬
‫ﮐﻨﺪ از روی دوﺳﺖ داﺷﱳ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻋﻠﺖ ﮔﺮﻩ زدن ﲝﺚ ﻫﺎ ﺑﻪ دﻳﻦ اﻳﻦ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﰻ داﻧﺶ در ﭼﻬﺎرﭼﻮب ﳇﻴﺴﺎ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬داﻧﺸﮕﺎﻩ آﮐﺴﻔﻮرد‪ ،‬ﮐﳰﱪﱕ‪ ،‬ﻣﻴﻼن و ‪ ...‬ﺳﺎﺑﻘﻪ در ﳇﻴﺴﺎ‬
‫ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬و ﻫﺮ ﮐﴗ ﻓﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﺮد در آن ﭼﻬﺎرﭼﻮب ﻓﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﺮ‪ .‬الان ﱒ ﳘﻴﻨﻄﻮر اﺳﺖ‪ ،‬همﻤﱰﻳﻦ ﻓﻴﻠﺴﻮف و ‪ activist‬ﮐﻪ ﺿﺪ ﺧﺪا ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﻣﺎرﮐﺲ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬درﭼﻬﺎرﭼﻮب ﺗﻔﮑﺮ ﳇﻴﺴﺎﱙ و ﻣﺴـﻴﺤﯽ ﺣﺮف ﻣﯽ زﻧﺪ‪ .‬دﻳﻦ ﺟﺪﻳﺪ آوردﻩ اﺳﺖ اﻣﺎ ﺗﻔﺴﲑی از ﻣﺴـﻴﺤﻴﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﻧﻔﯽ ﮐﻨﺪ وﱃ ﺧﻮاﺳﱳ اب‬
‫ﺗﻮاﻧﺴﱳ ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‪ .‬دﻳﺪﮔﺎﻩ ‪ nominalisty‬ﱒ ﻳﮏ ﻣﻮﺿﻊ ﻣﺴـﻴﺤﯽ اﺳﺖ‪ .‬آﳒﺎﺳﺖ ﮐﻪ دﻋﻮاﱙ ﮐﻪ ﺑﲔ ﮐﺸﻴﺶ ﻫﺎ در ﻗﻮن وﺳﻄﯽ در ﻣﯽ ﮔﲑد‪ ،‬ﻳﮏ ﻋﺪﻩ‬
‫دﻳﮕﺮی را آﺗﺶ ﻣﯽ زﻧﺪ‪ ،‬ﻫﺮ دو ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﻣﺎ ﻣﺴـﻴﺤﯽ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﻫﺴﺘﲓ‪ ،‬و ﺷﲈ ﻣﺮﺗﺪ از ﻣﺴـﻴﺤﻴﺖ ﺷﺪﻩ اﻳﺪ‪ .‬اﻳﻨﮑﻪ ﺳﮑﻮﻻرﻳﺴﻢ اي اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻣﺪرن را در ﻣﻘﺎﺑﻞ‬
‫اﻧﺪﻳﺸﻪ دﻳﲎ ﺑﮕﻮﻳﻨﺪ ﺑﲑون آﻣﺪﻩ اﺳﺖ ﰷﻣﻼ ﰉ رﺑﻂ اﺳﺖ و اﻳﻨﻄﻮر ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﻓﮑﺮ ﮐﻨﻴﺪ ﮐﻪ در اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻣﺪرن ﻋﺪﻩ ای آﻣﺪﻧﺪ ﮐﻪ اﻧﺴﺎن ﳏﻮری را ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ‬
‫ﺧﺪا ﳏﻮری ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﮐﺴﺎﱏ ﮐﻪ اﻳﻦ را ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ ،‬ﭼﲒ دﻧﺪان ﮔﲑی از اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻏﺮﰉ ﻧﻔﻬﻤﻴﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫اﺷﺎرﻩ ﮐﺮدﱘ ﮐﻪ اﻫﺪاف دوﮔﺎﻧﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺳـﻴﺎﳻ‪ ،‬ﺣﻔﻆ ﺟﺎن و ﻣﺎل اﻓﺮاد‪ ،‬و اﺟﺮای ﻗﺎﻧﻮن ﻃﺒﻴﻌﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻮﺿﻴﺢ دادﱘ ﮐﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﭼﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﳚﺎد‬
‫ﻗﻮاﻋﺪی ﮐﻪ ﻋﺪم ﺗﺰاﰘ ﺑﲔ ﺣﻘﻮق اﻓﺮاد اﳚﺎد ﮐﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﭼﻪ اﺷﲀﻻﰏ دارد؟ در دﻳﺪﮔﺎﻩ ﻻک ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﶍﻮﻋﻪ ای از اﻓﺮاد ﻣﺴـﺘﻘﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد اي ﺟﺎﻣﻌﻪ اﲤﲒﻩ‬
‫‪ 4‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
 ‫ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺷـﻨﺎﳻ‪ -‬اراﺋﻪ‪ :‬دﮐﱰ ﻏﲎ ﻧﮋاد‪ -‬ﻧﳰﺴﺎل دوم ‪ 87—88‬ﻣﺴﺘﻨﺪ ﮐﻨﻨﺪﻩ ‪ :‬ﻣﻴﱸ ﲩﺎزی ﻧﻴﺎ‬
‫‪1388/07/19‬‬

‫ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﻳﻌﲎ در وﺿﻌﻴﺖ ﻗﺒﲆ در ﺗﺼﻮر ‪ universitat‬اﻧﺴﺠﺎم وﺟﻮد داﺷﺖ‪ ،‬و ﻫﺮ ﮐﴗ ﺟﺎی ﺧﻮد ﺑﻮد‪ ،‬و ارﺗﺒﺎط ارﮔﺎﻧﻴﮏ ﺑﲔ اﺟﺰاء ﺑﺮﻗﺮار ﺑﻮد‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌﻪ‬
‫ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻣﺘﺸﲁ ارﮔﺎﻧﻴﮏ ﺑﻮد‪ .‬اﻣﺎ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ‪ societat‬ﻻک‪ ،‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد ﴍﮐﺖ‪ ،‬و اﲤﲒﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬اﻋﺘﻘﺎد‪ ،‬اﺻﻮل اﺧﻼﰵ‪ ،‬اﻋﺘﻘﺎد ﺑﻪ ﻗﺎﻧﻮن‬
‫ﻃﺒﻴﻌﺖ و رﻋﺎﻳﺖ ﻗﺎﻧﻮن ﻃﺒﻴﻌﺖ اﻳﻨﻬﺎ را ﺑﻪ ﱒ ﻣﺘﺼﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺣﺎﳈﯽ ﮐﻪ آﻣﺪ ﻗﺎﻧﻮن ﻃﺒﻴﻌﺖ را رﻋﺎﻳﺖ ﻧﮑﺮد ﭼﻪ؟ ﻫﲈن ﻣﻌﺬﱃ ﮐﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻫﺎی‬
‫دﻣﻮﮐﺮاﺗﻴﮏ دادﻧﺪ‪ ،‬ﺣﺎﰼ ﮐﻪ آﻣﺪ ﮐﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس اﻧﺘﺨﺎابت آﻣﺪ‪ ،‬ﺣﮑﻮﻣﺖ اﺳﺘﺒﺪادی ﮐﺮد و اﻧﺘﺨﺎابت ﻧﮑﺮد ﭼﻪ؟ اﻳﻨﺠﺎ ﻻک ﲱﺒﱴ دارد ﮐﻪ ﺟﺎﻟﺐ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﯽ‬
‫ﮔﻮﻳﺪ اﮔﺮ ﺣﺎﰼ اﻳﻦ ﰷر را ﮐﺮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺪا ﭘﻨﺎﻩ ﻣﯽ ﺑﺮﱘ‪ .‬اﻣﺎ ﻣﺘﻔﮑﺮﻳﻦ دﻳﮕﺮی ﻏﲑ از ﻻک ﺑﺮای اﻳﻦ راﻩ ﺣﲆ ﻣﯽ دﻫﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺪرن ﺑﻪ ﳊﺎظ ﺳـﻴﺎﳻ ﺑﻪ اﻳﻦ‬
‫ﺷﲁ ﺷﲁ ﻣﯽ ﮔﲑد‪ .‬ﻣﻮﻧﺖ اﺳﮑﻴﻮ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪ ،‬ﺑﺮای ﺟﻠﻮﮔﲑی از ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺪرن‪ ،‬راﻩ ﺣﻞ‪ ،‬ﺗﻮازن ﻗﻮا‪ ،‬و ﺗﻔﮑﻴﮏ ﻗﻮاﺳﺖ‪ .‬ﮐﻪ دو ﻣﻔﻬﻮم ﻣﺘﻔﺎوت اﻧﺪ‪ .‬از ﻧﻈﺮ‬
‫ﺳـﻴﺎﳻ ﻣﻮﻧﺖ اﺳﮑﻴﻮ ﻣﯽ دﻫﺪ‪ ،‬و از ﻧﻈﺮ اﻗﺘﺼﺎدی آدام اﲰﻴﺖ ﻣﯽ دﻫﺪ ﮐﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ اﲤﻴﺴﻴﺘﻪ ﻣﺪرن اﲤﻴﺴﻴﺘﻪ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬از ﻃﺮﻳﻖ ﺗﺌﻮری ابزار‪ ،‬ﻳﮏ ﰻ واﺣﺪ را‬
‫ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﯽ دﻫﺪ‪ .‬ﮐﻪ ‪ natural system of liberty‬ﮔﻮﻳﻨﺪ ﮐﻪ آزاد ﮔﺬاﺷـﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ اﻧﺴﺎﳖﺎ ﭘﻴﻮﻧﺪ و واﺑﺴـﺘﮕﯽ ﺑﻴﺸﱰ ﻣﯽ ﺷﻮد و آچنﻪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﱒ ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻣﯽ دﻫﺪ‬
‫ﻧﻴﺎزﻫﺎی ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‪ ،‬و آن ﭼﲒی ﮐﻪ ﻧﻴﺎزﻫﺎی ﻣﺘﻔﺎوت را ﺑﻪ ﱒ ﻣﺘﺼﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ابزار اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺌﻮری ﺳـﻴﺎﳻ ﻣﻮﻧﺖ اﺳﮑﻴﻮ ﱒ راﻩ ﺣﻞ اﺳﺘﺒﺪاد اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﻗﺪرت ﺗﻘﺴـﲓ ﺷﻮد و ﺗﻮازن اﳚﺎد ﺷﻮد‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺪﱏ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺣﮑﻮﻣﺖ دوﻟﱴ‪ .‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ اﮔﺮ ﺷﲈ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺪﱏ ﮐﻪ ﺷـﺒﮑﻪ ﻧﻴﺎزﻫﺎی ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ اﻧﺴﺎﳖﺎﺳﺖ‪ ،‬اي ﻫﲈن‬
‫ﭼﲒی ﮐﻪ آدام اﲰﻴﺖ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﻳﮏ ﺳﻴﺴـﱲ ﻃﺒﻴﻌﯽ آزادی‪ ،‬اﮔﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺪﱏ ﻗﻮی ﺷﻮد و ﻣﺴـﺘﻘﻞ از ﺣﮑﻮﻣﺖ ابﺷﺪ‪ ،‬اب ﱒ ﺗﻮازن اﳚﺎد ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬و ﺗﻮازن‬
‫ﺑﲔ ﺳـﻴﺎﺳﺖ و اﻗﺘﺼﺎد اﳚﺎد ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻌﺒﺎرت دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﻗﺪرت اﻗﺘﺼﺎدی ﻧﺒﺎﻳﺴـﱴ در ﻗﺪرت ﺳـﻴﺎﳻ ﻣﳣﺮﮐﺰ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻌﺒﺎرت دﻳﮕﺮ ﺣﺎﮐﲈن ﺳـﻴﺎﳻ از ﻧﻈﺮ‬
‫اﻗﺘﺼﺎدی ابﻳﺴـﱴ ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ ﻣﺮدم‪ ،‬و ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺪﱏ ابﺷﺪ‪ .‬ﺳﻴﺴـﱲ ﻣﺎﻟﻴﺎت ﮐﻪ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺪرن همﻢ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺮدم ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨﺪ دوﻟﺖ ﺧﺪﻣﺘﮕﺬار آﳒﺎﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻦ ﻣﺎﻟﻴﺎت‬
‫ﻣﯽ دﱒ و دوﻟﺖ ابﻳﺴـﱴ ﺣﺮف ﻣﻦ را ﮔﻮش دﻫﺪ‪ ،‬ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻣﲆ و ﲻﻮﻣﯽ آﳒﺎ ﻣﻌﻨﺎ دارد‪ ،‬داور ﰉ ﻃﺮف آﳒﺎ ﻣﻌﻨﺎ دارد‪ ،‬ﭼﻮن ﻣﺎ ﺑﻪ داور ﭘﻮل ﻣﯽ دﻫﲓ اﮔﺮ‬
‫ﲣﻄﯽ ﮐﻨﺪ ﻋﻮض ﮐﻨﲓ‪ .‬دوﻟﱴ ﮐﻪ ﺳﻮﺑﺴـﻴﺪ ﺑﺪﻫﺪ و ايراﻧﻪ ﺑﺪﻫﺪ و ﭘﻮل ﺧﺮج ﮐﻨﺪ ﳕﯽ ﺗﻮاﻧﺪ دوﻟﺖ ﺧﺪﻣﺖ ﮔﺬار ابﺷﺪ‪ .‬دوﻟﺖ ﺧﺪﻣﺘﮕﺬار اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
‫ﭘﻴﺶ ﺧﺪﻣﺖ ابﺷﺪ‪ ،‬و ﭘﻮل ﺑﮕﲑد و ﰷر ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺧﻮب ﰷر ﻧﮑﺮد ﻣﺮدم ﻋﻮض ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬وﻗﱴ ﻳﮏ ﺧﺪﻣﺖ ﮔﺬاری ﮐﻪ ﺑﻴﺎﻳﺪ ﺑﮕﻮﻳﺪ اﻳﻦ ﻏﺬا را ﳔﻮر اﻳﻦ را ﲞﻮر‪،‬‬
‫دﻳﮕﺮ ﭘﻴﺶ ﺧﺪﻣﺖ ﻧﻴﺴﺖ و رﺋﻴﺲ اﺳﺖ‪ .‬آن ﭼﲒی ﮐﻪ در ﭼﻬﺎرﭼﻮب اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻣﺪرن ﺧﻮب ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻧﺸﺪﱘ‪ ،‬دﻣﻮﮐﺮاﳻ ﻳﻌﲎ ﭼﻪ‪ ،‬ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﺪرن ﭼﻴﺴﺖ اﻳﻦ‬
‫ﻧﮑﺘﻪ ﻫﺎﺳﺖ‪.‬‬

‫دو راﻩ ﺣﻞ ﺑﺮای اﻣﲒﻩ ﺷﺪن ﺟﺎﻣﻌﻪ وﺟﻮد دارد‪ ،‬ﻳﮑﯽ ﺟﺎﻣﻌﻪ آزاد اي ﻟﻴﱪاﻟﻴﺴﻢ ﮐﻪ ﻣﻮﻧﺖ اﺳﮑﻴﻮ‪ ،‬و آدام اﲰﻴﺖ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺪﱏ ﻣﺴـﺘﻘﻞ از‬
‫دوﻟﺖ ﺷﻮد ﺗﻮازن اﳚﺎد ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﻳﮏ راﻩ ﺣﻞ دﻳﮕﺮ ﱒ ‪ socialism‬اﺳﺖ ﮐﻪ اوج آن ﻣﺎرﮐﺲ اﺳﺖ‪ ،‬ﺳﻮﺳـﻴﺎﻟﻴﺴﻢ از ﻗﺮن ‪ 18‬ام ﻣﺒﺎﱏ رﳜﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻌﺪ‬
‫در ﻣﺎرﮐﺲ ﺑﻪ اوج آن ﻣﯽ رﺳﺪ‪ .‬در اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻣﺎرﮐﺲ ﭘﺮوژﻩ ﺳﻮﺳـﻴﺎﻟﻴﺴـﱴ را ﻣﯽ ﮔﻮﻳﲓ ﮐﻪ ﻳﮏ ﭘﺮوژﻩ ﻣﺪرن اﺳﺖ ﮐﻪ اب ﺣﺮﮐﺖ از ﻓﺮﺿﻴﻪ ﻻک ﮐﻪ اﻧﺴﺎﳖﺎ‬
‫ﺑﻠﺤﺎظ ﺣﻘﻮق ﺑﺮاﺑﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﭘﺮوژﻩ ﻣﻄﺮح ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬در ﭼﻬﺎرﭼﻮب اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻣﺪرن ابﻳﺴـﱴ ﺑﻔﻬﻤﲓ و ﲡﺰﻳﻪ ﲢﻠﻴﻞ ﮐﺮدﻩ و ﻧﻘﺪ ﳕﺎﺋﲓ‪.‬‬

‫اﮐﻨﻮن ﺑﻪ اﺻﻞ درس ﻣﯽ رﺳـﲓ‪ ،‬ﮐﻪ ﺗﻌﺮﻳﻒ اﻗﺘﺼﺎد اﺳﺖ‪ .‬ﻋﲅ اﻗﺘﺼﺎد‪ ،‬الكﺳـﻴﮏ ﻫﺎ ﻣﺜﻼ آدام اﲰﻴﺖ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﻣﻮﺿﻮع ﻋﲅ ﻣﺎ ﭘﮋوﻫﺶ در ﻣﺎﻫﻴﺖ و‬
‫ﻋﻠﻞ ﺛﺮوت ﻣﻠﺖ ﻫﺎﺳﺖ‪ ،wealth of nations ،‬از ﻧﻈﺮ آدام اﲰﻴﺖ اﻳﻦ ﺗﺌﻮری ﻧﻈﺎم آزادی ﻃﺒﻴﻌﯽ‪ ،‬ﮐﻪ وﻗﱴ ﮐﻪ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻣﯽ دﻫﻴﺪ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻣﯽ ﺷﻮﻳﺪ ابزار‬
‫رﻗﺎﺑﱴ‪ ،‬ﭘﺎراداﱘ ﳘﺴﻮﱙ ﻣﻨﺎﺑﻊ‪ ،‬ﻳﻌﲎ اﻧﺴﺎﳖﺎ دﻧﺒﺎل اﻫﺪاف ﴯﴡ ﺑﺮوﻧﺪ‪ ،‬ﺛﺮوت و رﻓﺎﻩ در ﺟﺎﻣﻌﻪ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﯽ ايﺑﺪ‪ ،‬دﻳﺪﮔﺎﻩ آدام اﲰﻴﺖ ﺑﺮای ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻋﲅ‬
‫اﻗﺘﺼﺎد اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﭼﻬﺎرﭼﻮب ﻧﻈﺎم رﻗﺎﺑﱴ ﻧﻮﻋﯽ ﳘﺴﻮﱙ اﻫﺪاف اﳚﺎد ﻣﯽ ﺷﻮد و ﺛﺮوت و رﻓﺎﻩ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ابﻻ ﻣﯽ رود‪ ،‬و ﺷﲈ ﺑﺮای ﺛﺮوت ﺟﺎﻣﻌﻪ‪ ،‬ﺑﺮای‬
‫اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ابزار رﻗﺎﺑﱴ ﲠﱰ ﺑﻪ ﻗﻮل آدام اﲰﻴﺖ ﺟﺎ اﻓﺘﺎدﻩ و ﺛﺮوت ﺑﻴﺸﱰی ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻣﲀﻧﲒم ﻫﺎی ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺛﺮوت ﻣﲀﻧﲒم ﻫﺎی ﳐﺘﻠﻒ ابزار اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ‬
‫ﺳﺎﺧﺘﺎر ابزار ﭼﻴﺴﺖ‪ ،‬رﻓﺘﺎر ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮐﻨﻨﺪﻩ و رﻓﺘﺎر ﻣﴫف ﮐﻨﻨﺪﻩ ﺑﻪ ﭼﻪ ﺷﲁ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﻌﺪ از الكﺳـﻴﮏ ﻫﺎ‪ ،‬ﻧﺌﻮ الكﺳـﻴﮏ ﻫﺎ ﻧﻮﻋﯽ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﲢﻠﻴﻞ و‬
‫‪ analytic‬ﻣﯽ دﻫﻨﺪ ﮐﻪ ﲣﺼﻴﺺ ﲠﻴﻨﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﳈﻴﺎب‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﳏﺪود را ﺑﻪ ﺧﻮاﺳـﺘﻪ ﻫﺎی انﳏﺪود اﺧﺘﺼﺎص دﻫﲓ‪ ،‬اي ﲠﻴﻨﻪ ﮐﺮدن ﻣﻄﻠﻮﺑﻴﺖ اﻓﺮاد‪ ،‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ‬
‫ﺧﻮاﺳـﺘﻪ ﻫﺎی انﳏﺪود‪ ،‬ﮐﻪ اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ رايﴇ ﺑﻪ ﺧﻮد ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬و اﻗﺘﺼﺎد اﻣﺮوز ﲞﺶ همﻢ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﲤﺮﻳﻦ ﻫﺎی رايﴇ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻮﺻﻴﻔﯽ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‬
‫ﻳﻌﲎ ﻣﻮﺿﻮع ﻣﻄﺮح ﺷﺪﻩ در ﻋﲅ ﭼﻴﺴﺖ‪ ،‬آدام اﲰﻴﺖ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﺛﺮوت‪ ،‬ﲢﻠﻴﲆ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ وﻗﱴ راﺟﻊ ﺑﻪ ﻋﲅ اﻗﺘﺼﺎد ﺣﺮف ﻣﯽ زﻧﲓ ﭼﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﲓ‪،‬‬
‫ﭼﻪ ﭼﲒی را ﺑﺮرﳻ ﻣﯽ ﮐﻨﲓ‪ ،‬ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﲓ ﮐﻪ اﻗﺘﺼﺎد دان ﭼﲒی ﮐﻪ ﲢﻠﻴﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﲓ ﭼﯽ ﻫﺴﺖ ﮐﻪ ﲣﺼﻴﺺ ﻣﻨﺎﺑﻊ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ را ﺑﻪ اﻧﻮاع ﳐﺘﻠﻒ‬
‫ﻣﯽ ﺗﻮان ﲣﺼﻴﺺ داد‪ ،‬اﮔﺮ دﺳـﺘﻮری اي ﺳﻨﱴ ﲣﺼﻴﺺ دﻫﲓ‪ .‬اﻣﺎ اﮔﺮ ﲞﻮاﻫﲓ ﲠﻴﻨﻪ ﲣﺼﻴﺺ دﻫﲓ راﻩ ﺣﻞ ﭼﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻣﯽ ﺷﻮد ﲝﺚ ﲢﻠﻴﲆ‪ .‬ﻧﮑﺘﻪ دﻳﮕﺮی ﮐﻪ‬

‫‪ 5‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
 ‫ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺷـﻨﺎﳻ‪ -‬اراﺋﻪ‪ :‬دﮐﱰ ﻏﲎ ﻧﮋاد‪ -‬ﻧﳰﺴﺎل دوم ‪ 87—88‬ﻣﺴﺘﻨﺪ ﮐﻨﻨﺪﻩ ‪ :‬ﻣﻴﱸ ﲩﺎزی ﻧﻴﺎ‬
‫‪1388/07/19‬‬

‫در راﺑﻄﻪ اب ﲠﻴﻨﻪ ﮐﺮدن ﻣﴫف ﻣﻨﺎﺑﻊ وﺟﻮد دارد‪ ،‬ﺗﻔﺎوت و ﲤﺎﻳﺰ ﺑﲔ همﻨﺪﳻ و اﻗﺘﺼﺎد ابﻳﺴـﱴ ﻗﺎﺋﻞ ﺷﻮﻳﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﮐﺠﺎ همﻨﺪﳻ از اﻗﺘﺼﺎد ﺟﺪا ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬اﮔﺮ‬
‫ﺟﺪا ﻧﮑﻨﻴﺪ ﺑﻼﱙ ﴎ ﻣﺎ ﻣﯽ آﻳﺪ ﮐﻪ ‪ 50‬ات ‪ 60‬ﺳﺎل اﺧﲑ آﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ همﻨﺪﺳﺎن وزرای اﻗﺘﺼﺎد ﻣﺎ ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ‪ .‬ﻓﮑﺮ همﻨﺪﳻ را ﻣﯽ ﮔﻮﻳﲓ‪ ،‬اﻣﺎ ﻓﮑﺮ اﻗﺘﺼﺎدی اب‬
‫ﻓﮑﺮ همﻨﺪﳻ ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‪ ،‬ﳑﮑﻦ اﺳﺖ ﻓﺮدی همﻨﺪس ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬اي ﻣﺪرک همﻨﺪﳻ از اﮐﺴﻔﻮرد ابﺷﺪ‪ ،‬وﱃ ﺑﻴﺎﻳﺪ و همﻨﺪﳻ اراﺋﻪ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺗﻔﺎوت همﻨﺪﳻ و‬
‫اﻗﺘﺼﺎد اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ در همﻨﺪﳻ ﺗﮑﻨﻴﮑﯽ ﮐﻪ ﻣﯽ آﻣﻮزﻳﺪ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻳﮏ ﻫﺪف اي ﭼﻨﺪ ﻫﺪف ﻣﺸﺨﺺ را ‪ target‬ﻣﯽ ﮐﻨﻴﺪ و ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎی ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﻴﺪ‬
‫ﺑﻪ آن ﺑﻪ ﲠﻴﻨﻪ ﺗﺮﻳﻦ ﺷﲁ و ﳈﱰﻳﻦ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺑﺮﺳـﻴﺪ‪ .‬ﻳﮏ ﻧﻘﺸﻪ ﻣﯽ رﻳﺰﻳﺪ و اب ﳈﱰﻳﻦ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﲠﱰﻳﻦ ﮐﻴﻔﻴﺖ را ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﻴﺪ درﺳﺖ ﮐﻨﻴﺪ‪ ،‬ﻳﮏ ﻫﺪف اي ﭼﻨﺪ ﻫﺪف‬
‫ﻣﺸﺨﺺ را اب ﻣﻨﺎﺑﻊ ﳏﺪود ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﻴﺪ ﺑﺮﺳـﻴﺪ‪ ،‬ﲠﻴﻨﻪ اﻳﻨﺠﺎ ﻳﻌﲎ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﳈﱰ‪ ،‬ﮐﻴﻔﻴﺖ ﲠﱰ‪ .‬در اﻗﺘﺼﺎد ﺗﻔﺎوت اب ﻓﮑﺮ همﻨﺪﳻ اﻳﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ در اﻗﺘﺼﺎد ﱒ ﻣﻨﺎﺑﻊ‬
‫ﱒ ﳏﺪود اﺳﺖ‪ ،‬ﴏﻓﻪ ﺟﻮﱙ ﻻزم اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﻫﺪﻓﻬﺎ انﳏﺪود اﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﻌﺪاد ﻣﴫف ﮐﻨﻨﺪﻩ ﱒ ﻣﺎ ﻫﺪف دارﱘ‪ ،‬ذلا ﺑﻪ راﺣﱴ ﮐﻪ در همﻨﺪﳻ ﲠﻴﻨﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﻴﺪ‪ ،‬در‬
‫اﻗﺘﺼﺎد ﳕﯽ ﺗﻮاﻧﻴﺪ‪ ،‬ﭼﻮن ﻫﺪف ﻫﺎ ﻣﺸﺨﺺ ﻣﺎﻧﻨﺪ همﻨﺪﳻ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬در اﻗﺘﺼﺎد ﻣﯽ ﮔﻮﻳﲓ ﮐﻪ رﻓﺎﻩ اﻓﺮاد ﺟﺎﻣﻌﻪ را ‪ 70‬ﻣﻴﻠﻴﻮن ﻧﻔﺮ را ارﺗﻘﺎ ﲞﺸـﲓ‪ ،‬و ﲠﺒﻮد ﺑﺪﻫﲓ‪.‬‬
‫ﻳﻌﲎ ﭼﻪ؟ ﺑﻴﺸﱰ ﺑﺮﱋ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮐﻨﲓ‪ ،‬ﮔﻮﺷﺖ ﺑﻴﺸﱰ‪ ،‬ﻟﺒﺎس ﺑﻴﺸﱰ‪ ،‬از ﮐﺠﺎ ﺑﻔﻬﻤﲓ‪ ،‬ﻫﺪف ﭼﻴﺴﺖ؟ ﭼﻘﺪر ارﺗﻘﺎء ﺑﺒﺨﺸـﲓ‪ .‬ﻳﻌﲎ در اﻗﺘﺼﺎد اب ﻣﺴﺎهل ای ﴎو ﰷر‬
‫دارﱘ ﮐﻪ انﳏﺪود اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺪف ﻣﺸﺨﺺ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﳏﺪود اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ اتزﻩ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﱒ ﻣﺸﺨﺺ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬اﻳﻦ اﺷﺘﺒﺎﻩ ﻧﺌﻮ الكﺳـﻴﮏ ﻫﺎ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺸﺨﺺ‬
‫ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﺴـﺘﻪ ﺑﻪ ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژی ﻫﺎ و ﲻﻠﮑﺮد ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺗﻐﻴﲑ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺴـﺘﻪ ﺑﻪ ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژی ﻣﻘﺪار ﺗﻐﻴﲑ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺷﲈ اتﺑﻌﯽ از ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژی اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﲀر‬
‫ﻣﯽ ﺑﺮﻳﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﺑﻪ راﺣﱴ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﮕﻮﻳﲓ ﮐﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺷﲁ ﲣﺼﻴﺺ دﻫﲓ‪ .‬ذلا ﺗﻔﺎوت اﺻﲆ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻫﺪاف انﳏﺪود و انﻣﻌﻠﻮم در اﻗﺘﺼﺎد اﻧﺪ در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ‬
‫در همﻨﺪﳻ اﻫﺪاف ﻣﻌﻠﻮم و ﳏﺪود ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻗﺘﺼﺎد راﺟﻊ ﺑﻪ روﺷﻬﺎ ﺣﺮف ﻣﯽ زﻧﺪ راﺟﻊ ﺑﻪ ﻫﺪﻓﻬﺎ ﺣﺮف ﳕﯽ زﻧﺪ‪ ،‬ﻳﮏ روش ابﻻ ﺑﺮدن رﻓﺎﻩ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫اﻧﺴﺎﳖﺎ آزاد ابﺷـﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ از اﺳـﺘﻌﺪادﻫﺎ ﺑﻴﺸﱰﻳﻦ ﲠﺮﻩ را ﺑﱪﻧﺪ‪ .‬ﺷﲈ از ﻗﺒﻞ ﳕﯽ ﺗﻮاﻧﻴﺪ ﺑﮕﻮﻳﻴﺪ ﮐﻪ ﻣﺜﻼ ﻣﯽ ﺧﻮاﱒ ﺳﻄﺢ رﻓﺎﱒ را اب ﺧﺮﻳﺪن ﻟﺒﺎس ابﻻ ﺑﱪم‪،‬‬
‫اﻣﺎ ﻟﺒﺎس و ﭘﲑﻫﲎ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاﱒ آﰉ اﺳﺖ‪ ،‬اي ﺳﱫ اﺳﺖ‪ .‬ﳑﮑﻦ اﺳﺖ از اﻣﺮوز ﺑﻪ ﻓﺮدا ﺗﻐﻴﲑ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ات دﻳﺮوز آﰉ دوﺳﺖ داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻓﺮدا ﺳﱫ ﻣﯽ ﭘﻮﺷـﻴﺪ‪ .‬ذلا‬
‫ﺗﻔﺎوت همﻨﺪﳻ و اﻗﺘﺼﺎد ﻋﲆ رﰴ ﺷـﺒﺎﻫﺖ ﻫﺎ ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻴﺸﱰﻳﻦ ﺷـﺒﺎﻫﺖ همﻨﺪﳻ اب ﺑﻨﮕﺎﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻮن در آﳒﺎ ﻫﺪف ﻣﺸﺨﺺ و ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺸﺨﺺ‬
‫دارﻳﺪ‪ ،‬و از اﺳـﺘﻌﺪاد همﻨﺪﳻ ابﻳﺴـﱴ اﺳـﺘﻔﺎدﻩ ﮐﻨﻴﺪ‪ ،‬و اﮔﺮ اﺳـﺘﻔﺎدﻩ ﮐﻨﻴﺪ ﻣﻮﻓﻖ ﻣﯽ ﺷﻮﻳﺪ‪ .‬اﻣﺎ اﮔﺮ در ﺳﻄﺢ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻴﺎﻳﲓ ﭘﺎﰞ ﳕﯽ دﻫﲓ‪.‬اﻓﺮادی ﮐﻪ ﻓﺮﻫﻨﮓ‬
‫اي ﺳﻴامن و ﻫﲊ را ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨﺪ همﻨﺪﳻ ﮐﻨﻴﺪ اي ﳕﯽ داﻧﻨﺪ همﻨﺪﳻ ﭼﻴﺴﺖ‪ ،‬اي اﻳﻨﮑﻪ راﺟﻊ ﺑﻪ ﭼﲒی ﮐﻪ ﺣﺮف ﻣﯽ زﻧﻨﺪ ﳕﯽ داﻧﻨﺪ‪ .‬ﺗﻌﺮﻳﻒ دﻳﮕﺮی ﱒ ﺳﺎدﻩ ﺗﺮ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﻋﲅ اﻗﺘﺼﺎد ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﭼﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺷﻮد‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﻪ و ﺑﺮای ﭼﻪ ﮐﺴﺎﱏ؟ ﮐﻪ اﮔﺮ ﻣﻔﺎﻫﲓ را ﺑﺸﮑﻨﻴﺪ ﺑﻪ ﻫﲈن ﲣﺼﻴﺺ ﲠﻴﻨﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ابز ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬ﻳﮏ ﻣﻔﻬﻮم‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺟﻠﺴﻪ دوم‪:‬‬

‫ﲝﺚ ﺑﻌﺪی اﻫﺪاف ﻓﺮدی و اﺧﻼق ﺳﻨﱴ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﻨﻈﻮر اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﭼﻬﺎرﭼﻮب اﻳﻦ اﻧﺪﻳﺸﻪ ﺟﺪﻳﺪ‪ ،‬ﻋﲅ اﻗﺘﺼﺎد ﮐﻪ ﲝﺚ ﮐﺮدﱘ ﳘﺴﻮﱙ ﻣﻨﺎﻓﻊ‪،‬‬
‫اي اتﺋﻴﺪی در ﭘﻴﮕﲑی ﻣﻨﺎﻓﻊ و اﻫﺪاف ﴯﴡ ﭼﻪ ﻧﺴﺒﱴ اب اﺧﻼق ﺳﻨﱴ دارد ﮐﻪ ﺑﻨﺎی اﺻﲆ ﺣﻔﻆ ﻣﻨﺎﻓﻊ دﻳﮕﺮان اي اﺧﻼق ﲨﻊ ﮔﺮاايﻧﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺎراداﱘ ﳘﺴﻮﱙ‬
‫اﻫﺪاف ﻓﺮدی و ﲨﻌﯽ ﭼﮕﻮﻧﻪ اب اﻫﺪاف ﺳﻨﱴ ﺳﺎزﮔﺎر ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﲝﺚ ﺣﻘﻮق ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ ﻓﺮدی و آزادی ﻫﺎی ﻓﺮدی‪ ،‬ﭼﻪ ﻧﺴﺒﱴ اب اﺧﻼق ﺳﻨﱴ و اﺧﻼق ﻧﻮع‬
‫دوﺳـﺘﺎﻧﻪ و دﻳﮕﺮ دوﺳـﱴ اﺳﺖ‪ .‬در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺪرن اﻫﺪاف اﺧﻼق ﺳﻨﱴ ﮐﻪ ﺧﲑ ﲻﻮﻣﯽ ابﺷﺪ ﺑﺼﻮرت ﻏﲑ ارادی اﳚﺎد و ﺑﺮﻗﺮار ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﻳﻌﲎ ﺑﻪ ﺟﺎی اﻳﻨﮑﻪ‬
‫دﻳﮕﺮان ﺑﻪ ﻓﮑﺮ دﻳﮕﺮان ابﺷـﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻨﺎﻓﻊ آﳖﺎ ﺷﲁ م ﻳﮕﲑد‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرﰏ ﺑﺪون اﻳﻨﮑﻪ ﺑﺪاﻧﻨﺪ اﻓﺮاد ﺧﲑ ﺧﻮاﻫﺎﻧﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﳘﺴﻮﱙ ﮐﻪ آدام اﲰﻴﺖ در اﻗﺘﺼﺎد‬
‫ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﲻﻞ ﮐﻨﺪ‪ ،‬درﺳﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﻄﺢ رﻓﺎﻩ و ﳏﻴﻂ ابﻻ ﻣﯽ رود‪ ،‬درﺳﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﲞﺎﻃﺮ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﴯﴡ ﺑﻪ دﻳﮕﺮان ﺧﺪﻣﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺧﺪﻣﺖ ﺑﻪ‬
‫دﻳﮕﺮان ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺧﺪﻣﺖ ﺑﻪ دﻳﮕﺮان ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻳﻌﲎ اب ﻳﮏ ﺧﻼ اﺧﻼﰵ روﺑﺮو ﻫﺴﺘﲓ‪ .‬ﮐﻪ اﺧﻼق ﲨﻊ ﮔﺮاايﻧﻪ ﻣﻄﺮح ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ اﻧﺴﺎن ﻧﻮع دوﺳﺖ ابﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻌﺒﺎرﰏ دﻳﮕﺮ ﺧﲑﺧﻮاﻫﯽ ﮐﻪ در ابزار وﺟﻮد دارد ﺧﲑﺧﻮای انﺧﻮاﺳـﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ اﻳﻦ ﺧﻼ اﺧﻼﰵ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﭘﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬در ﲝﺚ ﻫﺎی ﺑﻌﺪی ﲞﺼﻮص‬
‫ﺳﻮﺳـﻴﺎﻟﻴﺴﻢ اﻳﻦ ﻣﺴﺎهل ﺑﻴﺸﱰ ﺷﲀﻓﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬اﻣﺎ اﺷﺎرﻩ ﻣﯽ ﮐﻨﲓ ﮐﻪ در اﻳﻨﺠﺎ اﺧﻼق ﱒ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻳﮏ رﻓﺘﺎر داوﻃﻠﺒﺎﻧﻪ ﻓﻘﻂ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻄﺮح ﺷﻮد‪ ،‬و در‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺪرن اﻣﺮوزی ﱒ ﲻﻼ ﺑﻪ ﳘﲔ ﺷﲁ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻮﺳﺴﺎت ﺧﲑﻳﻪ و ﺧﲑﺧﻮاﻫﯽ ﮐﻪ اﳒﺎم ﻣﯽ دﻫﻨﺪ و ‪ NGO‬ﮐﻪ داوﻃﻠﺒﺎﻧﻪ ﺷﲁ ﻣﯽ ﮔﲑد‪ ،‬اﺟﺒﺎر دوﻟﱴ‬
‫ﺷﲁ ﳕﯽ ﮔﲑد‪ ،‬رﻓﺘﺎر داوﻃﻠﺒﺎﻧﻪ اﺳﺖ و ﺧﲑﺧﻮاﻫﯽ از ﺟﻴﺐ دﻳﮕﺮان ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬دو ﺟﻮر ﺧﲑ ﺧﻮاﻫﯽ اﺳﺖ ﻳﮑﯽ اﻳﻨﮑﻪ از ﺧﻮدﻣﺎن ﻫﺰﻳﻨﻪ ﮐﻨﲓ ﮐﻪ از زﲪﺖ و‬
‫رﱋ ﺧﻮد ﺑﺒﺨﺸـﲓ‪ ،‬ﻳﮑﯽ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ابﻳﺴﺘﲓ و از ﭘﻮدلارﻫﺎ ﺑﮕﲑﱘ و ﺑﻪ ﻓﻘﲑﻫﺎ ﺑﺪﻫﲓ‪ ،‬ﮐﻪ ﻧﻮﻋﯽ ﺧﲑﺧﻮاﻫﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در اﺧﻼق دوﻟﺖ ﻣﺪاراﻧﻪ و‬

‫‪ 6‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
 ‫ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺷـﻨﺎﳻ‪ -‬اراﺋﻪ‪ :‬دﮐﱰ ﻏﲎ ﻧﮋاد‪ -‬ﻧﳰﺴﺎل دوم ‪ 87—88‬ﻣﺴﺘﻨﺪ ﮐﻨﻨﺪﻩ ‪ :‬ﻣﻴﱸ ﲩﺎزی ﻧﻴﺎ‬
‫‪1388/07/19‬‬

‫ﺳﻮﺳـﻴﺎﻟﻴﺴـﱴ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺷﲁ اﺳﺖ‪ .‬ﻳﻌﲎ ﺟﺎﻣﻌﻪ را ﺑﮕﻮﻧﻪ ای اﳚﺎد ﮐﻨﲓ ﮐﻪ ﻣﺮدم انﮔﺬﻳﺮ ﺑﻪ ﺧﲑﺧﻮاﻫﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺳﻴﺴـﱲ ﻫﺎی رﻓﺎﻩ ﻣﻨﻄﻖ از اﻳﻦ ﻧﻮع اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ‬
‫ﻣﻨﻄﻖ داوﻃﻠﺒﺎﻧﻪ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬اﻳﻦ اﺣﺴﺎس ﻫﺎی اﺧﻼﰵ ذاات وﺟﻮد دارد‪ ،‬اي ﺑﺼﻮرت ژﻧﺘﻴﮑﯽ در اﻓﺮاد اﺳﺖ‪ ،‬اي ﺑﺼﻮرت ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ آﻧﻘﺪر ﻗﻮی اﺳﺖ ﮐﻪ ﲤﺎم اﻧﺴﺎﳖﺎ‬
‫اﻳﻦ ﺣﺲ ﻧﻮع دوﺳـﱴ را دارﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺣﺲ ﻧﻮع دوﺳـﱴ ابﻳﺴـﱴ ارﺿﺎ ﺷﻮد و ﺑﺮآوردﻩ ﺷﻮد‪ .‬ابﻳﺴـﱴ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻏﺮاﻳﺾ دﻳﮕﺮ اﻳﻦ ﱒ ارﺿﺎ ﮐﻨﻴﺪ‪.‬‬

‫آدام اﲰﻴﺖ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ اﺧﻼق ﻳﮏ ارزش ﻓﺮدی اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﺧﲑ ﺧﻮاﻫﯽ و ابﻻ ﺑﺮدن ﺳﻄﺢ رﻓﺎﻩ و ﺛﺮوت ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻳﮏ ﲝﺚ اﺟامتﻋﯽ و اﻗﺘﺼﺎدی و ﲝﺚ‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن و ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ اﻧﺴﺎﳖﺎ را آزاد ﺑﮕﺬارﱘ‪ ،‬و ابزار رﻗﺎﺑﱴ را در ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳـﺘﻘﺮار ﺑﺒﺨﺸـﲓ‪ ،‬ﺧﲑ ﺧﻮاﻫﯽ ﲻﻮﻣﯽ ﲢﻘﻖ ﭘﻴﺪا ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ اﺣﺴﺎﺳﺎت‬
‫ﺧﲑﺧﻮاﻫﯽ ﺷﲈ ارﺿﺎ ﳕﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﺷﲈ ﺷﺐ و روز در ﺟﺎﻣﻌﻪ رﻗﺎﺑﱴ دﻧﺒﺎل اﻫﺪاف ﺧﻮد ﻫﺴﺘﻴﺪ‪ ،‬ﰷﻻی دﻳﮕﺮان را درﺳﺖ ﮐﺮدن ﲞﺎﻃﺮ اﻳﻦ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ دﻳﮕﺮان را‬
‫دوﺳﺖ دارﻳﺪ‪ ،‬ﭼﻮن ﺧﻮداتن را دوﺳﺖ دارﻳﺪ‪ .‬ذلا اب وﻗﺖ ﮔﺬاﺷﱳ و ﺛﺮوت ﮔﺬاﺷﱳ در ﻧﻴﮑﻮﰷری ﻫﺎی داوﻃﻠﺒﺎﻧﻪ آن اﺣﺴﺎس ﺷﲈ ارﺿﺎ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬و ﺟﻨﺒﻪ‬
‫اﺟﺒﺎری ﭘﻴﺪا ﳕﯽ ﮐﻨﺪ و داوﻃﻠﺒﺎﻧﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻧﮑﺘﻪ دﻳﮕﺮ در ﲝﺚ اﺧﻼق ﻓﺮدی و ﺳﻨﱴ اﺳﺖ‪ ،‬ﻓﻀﻴﻠﺖ اﺧﻼﰵ ﻣﺒﺎدهل ﭘﻮﱃ اﺳﺖ‪ ،‬ﲝﺚ ﮐﻪ ﺧﻴﲆ همﻢ اﺳﺖ و ﳈﱰ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬اﻳﻦ اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ ﭘﻮل ﭼﻴﺴﺖ و ﻣﺒﺎدهل ﭘﻮﱃ ﭼﻪ ﻓﻀﻴﻠﺖ و اﳘﻴﱴ دارد‪ ،‬دﻳﺪﮔﺎﻩ ﻻک را ﮐﻪ ﻧﮕﺎﻩ ﮐﻨﲓ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اﺧﱰاع ﭘﻮل ﺑﻪ ﻋﻨﻮان وﺳـﻴهل ﻣﺒﺎدهل وﺳـﻴهل ﺣﻔﻆ و‬
‫ﺟﻠﻮﮔﲑی از اﺗﻼف ﻣﻨﺎﺑﻊ اﺳﺖ‪ .‬ﻻک ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ زﻣﺎﱏ ﮐﻪ اﻧﺴﺎﳖﺎ ﭘﻮل ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ ﳕﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﻣﻮادی ﮐﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮐﺮدﻧﺪ و از ﺑﲔ ﻣﯽ رود و ﻓﺎﺳﺪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬اﺧﱰاع‬
‫ﭘﻮل ابﻋﺚ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﻣﺒﺎدهل ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬و ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﭘﻮل و ﻃﻼ ﮐﻨﺪ و ﺑﺼﻮرت ﭘﻮل ﻧﮕﺎﻩ دارد‪ .‬ﻳﮑﯽ از وﻇﺎﻳﻒ ﭘﻮل ﺣﻔﻆ ارزش اﻗﺘﺼﺎدی اﺳﺖ‪ .‬ﭘﻮل ابﻋﺚ‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮد اوﻻ ﻣﻨﺎﺑﻊ از ﺑﲔ ﻧﺮود‪ ،‬اثﻧﻴﺎ ﺛﺮوت و زﲪﺖ ﺣﻔﻆ ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ ﺣﻔﻆ ﺷﻮد و انﺑﻮد ﻧﺸﻮد‪ .‬ﺷﲈ ﺗﻼش ﮐﺮدﻳﺪ ﳏﺼﻮل ﮐﺸﺎورزی ﺧﻠﻖ ﮐﺮدﻳﺪ‪ ،‬اﮔﺮ‬
‫ﭘﻮل ﻧﺒﺎﺷﺪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺣﻔﻆ ﻣﯽ ﮐﻨﻴﺪ‪ ،‬در ﳜﭽﺎل؟ ذلا ﻻک ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ در ابزار ﺑﻔﺮوﺷﺪ و ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﭘﻮل و ﻃﻼ و ﻧﻘﺮﻩ ﮐﻨﺪ و ﺣﻔﻆ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﻣﺮوزﻩ اﻳﻦ‬
‫‪ function‬ﭘﻮل ﻧﻘﺶ ﺣﻔﻆ ارزش دارد‪ .‬ﭘﻮل وﺳـﻴهل ﺗﺴﻬﻴﻞ ﻣﺒﺎدهل اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﻳﻨﺠﺎ ﻻک ﺑﺮای ﭘﻮل ﻓﻀﻴﻠﺖ اﺧﻼﰵ ﻗﺎﺋﻞ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻮدن ﭘﻮل ابﻋﺚ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ دﭼﺎر ﺧﴪان ﻧﺸﻮد و ﻣﻨﺎﺑﻊ از ﺑﲔ ﻧﺮود‪ ،‬و اﻓﺮادی ﮐﻪ ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ‬
‫ﳏﺼﻮﻻت دﻳﮕﺮی ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ دﻳﮕﺮان ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻄﻮر ﲠﻴﻨﻪ ﲣﺼﻴﺺ ﭘﻴﺪا ﮐﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺒﺎدهل ﭘﻮﱃ اﺳﺎس اﻗﺘﺼﺎد ﻣﺪرن ﱒ ﻫﺴﺖ‪ .‬ﻳﻌﲎ ﺑﺪون ﭘﻮل ﻫﻴﭻ‬
‫اﻗﺘﺼﺎد ﻣﺪرﱏ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺼﻮر ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﭘﻮل در ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻣﻨﻔﻌﱴ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻴﺸﱰﻳﻦ ﻧﻔﻮذ ﺳـﻴﺎﳻ در دﻧﻴﺎی ﻣﺪرن اﻗﺘﺼﺎد از ﻃﺮﻳﻖ آن ﺻﻮرت ﻣﯽ ﮔﲑد‪ .‬در ﺟﻮاﻣﻊ‬
‫آزاد اﻣﺮوزی اﻓﺮادی ﮐﻪ اﻗﺘﺼﺎد ﺑﻪ اﻗﺘﺼﺎد ابزار‪ ،‬و آزاد ﻧﺰدﻳﮏ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺎﺷـﻨﻪ آﺷـﻴﻞ ﻧﻈﺎم ﭘﻮﱃ اﺳﺖ‪ ،‬ﱒ ﭼﲒ ﺧﺼﻮﴅ ﺷﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﭘﻮل ﺧﲑ‪ .‬اﻣﺎ ﲤﺎم‬
‫ﲻﻠﮑﺮدﻫﺎی ﭘﻮل ﻏﲑ ﺳـﻴﺎﳻ و ﻏﲑ ﺣﮑﻮﻣﱴ اﺳﺖ و ﻳﮏ ﭘﺪﻳﺪﻩ ﰷﻣﻼ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ابزار و ﲞﺶ ﺧﺼﻮﴅ اﺳﺖ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ اﻣﺮوزﻩ ﭘﻮل را ﺑﲑون از اﻗﺘﺼﺎد‬
‫ﲞﺶ ﲻﻮﻣﯽ ﳕﯽ ﺗﻮان ﲝﺚ ﮐﺮد‪ .‬ﺳـﻴﺎﺳﺖ ﻫﺎی ﭘﻮﱃ ﻳﻌﲎ ﭘﻮل ﻳﮏ ﭘﺪﻳﺪﻩ ﺳـﻴﺎﳻ اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﭘﻮل ﻳﮏ ﭘﺪﻳﺪﻩ ﺧﺼﻮﴅ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﰷﻻﻫﺎی دﻳﮕﺮ ﺑﻮد دﻳﮕﺮ‬
‫ﺳـﻴﺎﺳﺖ ﭘﻮﱃ ﻣﻌﻨﺎﱙ ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﲝﺚ ﭘﻮل ﺑﺴـﻴﺎر همﻢ اﺳﺖ و در ﻣﺒﺎﱏ اﻗﺘﺼﺎد آزاد از ﲝﺚ ﻫﺎی اﺻﲆ ﮐﻪ در ﻣﻮرد اﻗﺘﺪار ﺣﮑﻮﻣﱴ و ﻧﻘﺶ ﺣﮑﻮﻣﺖ اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﲝﺚ ﭘﻮل اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﳘﻪ ﺟﺎی دﻧﻴﺎ ﭘﻮل ﻗﺪرت و ﺣﮑﻮﻣﱴ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﻮل اب ﻗﺪرت ﭘﻴﻮﻧﺪ ﺧﻮردﻩ اﺳﺖ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎد دان ﻫﺎی آزادی ﺧﻮاﻩ ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ ﮐﻪ ات وﻗﱴ‬
‫ﮐﻪ ﭘﻮل از ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺧﺎرج ﺷﻮد‪ ،‬از ﺟﺎﻣﻌﻪ آرﻣﺎﱏ آزاد ﻓﺎﺻهل دارﱘ‪ .‬ﲝﺚ اﺻﲆ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﻮل ﭘﻮﱃ اﺳﺖ ﮐﻪ دوﻟﺖ اتﺋﻴﺪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬و ﺣﻖ اﻧﺘﺸﺎر ﭘﻮل‬
‫ﺣﻖ دوﻟﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﺮا اﻳﻨﻄﻮری اﺳﺖ؟ اﻗﺘﺼﺎد دادن ﻫﺎی آزاد ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﭼﻪ ﴐورﰏ اﳚﺎد ﺷﺪﻩ اﺳﺖ؟ از ﻧﻈﺮ اﻗﺘﺼﺎدی ﻫﻴﭻ ﴐورﰏ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ دﺳﺖ‬
‫دوﻟﺖ ابﺷﺪ‪ ،‬و اﻳﻦ ﻣﻼﺣﻈﺎت ﺳـﻴﺎﳻ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﻮل ﻳﮏ ﰷﻻﺳﺖ و ارزش ﻧﺴـﱮ دارد‪ ،‬وﻳﮋﮔﯽ دارد ﮐﻪ وﺳـﻴهل ﻣﺒﺎدهل ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﲑد‪ .‬اﻣﺮوزﻩ ﭘﻮل ﺳـﻴﺎﳻ ‪150‬‬
‫ﺳﺎل ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺷﲁ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﻮل ﺧﺼﻮﴅ ﻧﺪارﻳﺪ‪ .‬ﻗﺮن ‪ 19‬درﺳﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ دﻻر ﭘﻮل اﻣﺮﻳﲀ ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ دوﻟﱴ ﻧﺒﻮد‪ ،‬و ﻫﺮ ابﻧﮑﯽ ﺑﺮای ﺧﻮدش‬
‫دﻻر داﺷﺖ‪ ،‬و ﻣﺮدم اﻧﺘﺨﺎب ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ اﻳﻦ دﻻر را ﺑﭙﺬﻳﺮﻧﺪ اي ﺧﲑ‪ ،‬ابﻧﮑﯽ ﮐﻪ ﺧﻮب ﲻﻞ ﻣﯽ ﮐﺮد‪ ،‬ﻳﻌﲎ ابﻧﮏ ﻣﺘﻌﻬﺪ ﻣﯽ ﺷﺪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﻳﻦ ﭘﻮل‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷﻌﺒﻪ‬
‫ﻣﺮﮐﺰی ابﻧﮏ‪ ،‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ آن ﻣﻘﺪار ﻣﻌﻴﲎ ﻃﻼ ﺑﻪ ﺷﲈ ﻣﯽ داد‪ ،‬ﺑﺮای اتﮐﻴﺪ ﺑﺮ اﻳﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﭘﻮﱃ ﮐﻪ دﺳﺖ ﺷﲈ ﻫﺴﺖ‪ ،‬ارزش ذاﰏ اﺳﺖ و ﻣﻌﺎدل ﻣﲒاﱏ دﻻر‬
‫اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺮﻳﲀﱙ ﻫﺎ دﻻرﻫﺎی ﺑﺮىخ ابﻧﮑﻬﺎ را ﻗﺒﻮل ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﺮىخ را ﻗﺒﻮل ﳕﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬و در ﳖﺎﻳﺖ ابﻧﮑﯽ ﻏﺎﻟﺐ ﻣﯽ ﺷﺪ ﮐﻪ ﲠﱰ ﲻﻞ ﻣﯽ ﮐﺮد‪ ،‬و اﻋامتد ﻣﺮدم‬
‫را ﺑﻴﺸﱰ ﺟﻠﺐ ﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬اﻣﺎ در اواﻳﻞ ﻗﺮن ﺑﻴﺴـﱲ وﻗﱴ ‪ federal reserve‬ﺷﲁ ﻣﯽ ﮔﲑد‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻌﺪا ابﻧﮏ ﻣﺮﮐﺰی ﺷﺪ‪ ،‬اﲢﺎدﻳﻪ ای‪ ،‬از ابﻧﮑﻬﺎ ﺷﲁ ﻣﯽ ﮔﲑد‪ ،‬ﮐﻪ‬
‫ﳘﻪ ﺗﻮاﻓﻖ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ دﻻری اﻋﺘﺒﺎر دارد ﮐﻪ ‪ federal reserve‬اتﺋﻴﺪ ﮐﻨﺪ‪ ،‬و ﭘﻮل ﺧﺼﻮﴅ از ﺑﲔ ﻣﯽ رود‪ ،‬و ابﻧﮑﻬﺎی ﻣﺮﮐﺰی ﺟﺎﻫﺎی ﳐﺘﻠﻒ اﻳﻦ ﰷر را ﻣﯽ‬
‫ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬و ذلا ﭘﻮل ﺧﺼﻮﴅ از ﺑﲔ ﻣﯽ رود‪ ،‬و ﭘﻮل دوﻟﱴ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﻣﺪﰏ ﱒ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﭘﺸﺖ آن از ﺑﲔ ﻣﯽ رود‪.‬‬
‫‪ 7‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
 ‫ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺷـﻨﺎﳻ‪ -‬اراﺋﻪ‪ :‬دﮐﱰ ﻏﲎ ﻧﮋاد‪ -‬ﻧﳰﺴﺎل دوم ‪ 87—88‬ﻣﺴﺘﻨﺪ ﮐﻨﻨﺪﻩ ‪ :‬ﻣﻴﱸ ﲩﺎزی ﻧﻴﺎ‬
‫‪1388/07/19‬‬

‫اﻣﺮوز ﭘﻮل ﭼﻴﺴﺖ؟ ﰷﻻ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬

‫ﻧﮑﺘﻪ ﺑﻌﺪی ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ ﻓﺮدی و اﺧﻼق ﺳﻨﱴ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ در اﻳﻦ ﭼﻬﺎرﭼﻮب ﻣﺪرن‪ ،‬ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ ﺧﺼﻮﴅ روی دﻳﮕﺮ ﺳﮑﻪ ﻣﺴـﺌﻮﻟﻴﺖ ﭘﺬﻳﺮی و ﭘﺎﲯﮕﻮﱙ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬اﻧﺴﺎن رﻫﺎ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﻳﻌﲎ ﲤﺎم ﺗﺼﻤاميﰏ ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﲑد و اﻋﲈﱃ ﮐﻪ اﳒﺎم ﻣﯽ دﻫﺪ ﳖﺎﻳﺘﺎ ﺧﻮدش ﻣﺴـﺌﻮل اﺳﺖ و ﻣﺘﻮﱃ ﻧﺪارد‪ .‬ﮔﺎﻫﯽ ﭘﺪر ﻣﺘﻮﱃ‬
‫ﺷﲈﺳﺖ‪ ،‬وﻗﱴ ﮐﻪ دﻳﮕﺮ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺪرن اﻧﺴﺎن ﰉ ﭘﺪر و ﻣﺎدر ﺷﺪﻩ اﺳﺖ ﻣﺴـﺌﻮﻟﻴﺖ ﺑﻪ ﺧﻮدش ﺑﺮ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﺴـﺌﻮﻟﻴﺖ ﭘﺬﻳﺮی ﮐﻪ ﻧﻘﺶ همﻤﯽ در‬
‫ﺑﲒﻧﺲ اﻣﺮوز دارد ﻣﻨﺸﺎء اﻳﻨﺠﺎﺳﺖ‪ .‬در ﺟﺎﱙ اب اﺧﻼق ﺳﻨﱴ‪ ،‬اﻳﻦ ﻣﺴـﺌﻮﻟﻴﺖ ﭘﺬﻳﺮی را ﻧﺪارم‪ ،‬و اﻧﺴﺎن ﻫﺎ ﮔﺮاش دارﻧﺪ ﮐﻪ از ﻣﺴـﺌﻮﻟﻴﺖ ﻓﺮار ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻣﯽ‬
‫ﮔﻮﻳﻨﺪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ابﻋﺚ ﺷﺪ ﻓﻘﲑ اي ﻣﻮاتد ﺷﺪم‪ ،‬اﻣﺎ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻓﺮد ﻣﺒﻬﻢ اﺳﺖ‪ .‬اﻓﺮادی ﮐﻪ از زﻳﺮ ﲢﻠﻴﻞ و ﲝﺚ اﺳـﺘﺪﻻل ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﻨﺪ در ﺑﺮوﻧﺪ اﻳﻦ ﴯﺺ ﺳﻮم ﻣﺒﻬﻢ‬
‫ﺧﻴﲆ ﰷرﺑﺮد دارد‪ .‬اﻣﭙﺮايﻟﻴﺴﻢ و اﺳـﺘﮑﺒﺎر ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﳕﯽ ﮔﺬارد‪ ،‬و اﻳﻦ ﱒ ﻣﻌﻠﻮم ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻳﮏ دﺳـﱴ اﺳﺖ ﮐﻪ از آﺳـﺘﲔ ﻫﺎی ﳐﺘﻠﻒ ﺑﲑون ﻣﯽ آﻳﺪ‪،‬‬
‫اﻣﺎ ﻫﻴﭻ وﻗﺖ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺸﺨﺺ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺟﻮون ﻫﺎی ﻣﺎ ﺧﻮب اﺳﺖ‪ 2 ،‬ﻣﻴﻠﻴﻮن ﻧﻔﺮ ﻣﻮاتدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﻳﮏ ﻋﺪﻩ ای اﻳﻨﻬﺎ را ﮔﻮل زدﻧﺪ‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺪ اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﻧﲑوﻫﺎی ﻣﺮﻣﻮز ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﰷر را ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻳﻌﲎ ﻓﺮار از ﻣﺴـﺌﻮﻟﻴﺖ ﻓﺮدی‪ ،‬در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺪرن اﻧﺴﺎن ﻣﺴـﺌﻮل ﴎﻧﻮﺷﺖ ﺧﻮد اﺳﺖ‪ ،‬اﮔﺮ آزاد ﻫﺴﺘﻴﺪ ﻳﻌﲎ‬
‫ﺧﻮداتن ﺗﺼﻤﲓ ﻣﯽ ﮔﲑﻳﺪ ﮐﻪ ﻫﺮ ﺑﻼﱙ ﴎاتن ﺑﻴﺎﻳﺪ ﻣﺎل آن اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺴـﺌﻮﻟﻴﺖ ﭘﺬﻳﺮی و ﭘﺎﲯﮕﻮﱙ زﻣﺎﱏ ﻣﻄﺮح اﺳﺖ ﮐﻪ اﻧﺴﺎن ‪ choice‬داﺷـﺘﻪ ابﺷﺪ‪ .‬وﮔﺮﻧﻪ‬
‫اﻳﻨﮑﻪ اﻧﺴﺎن ﺑﻪ زﻧﺪان ﺑﺮود‪ ،‬آزادی ﻣﻌﻨﺎ ﻧﺪارد‪.‬‬

‫‪ Paradigm shift‬ﺑﻴﺸﱰ راﺟﻊ ﺑﻪ ﻣﻌﺮﻓﺖ و ﺷـﻨﺎﺧﺖ ﺑﻮد‪ .‬ﺟﺎن ﻻک ﱒ در آن زﻣﻴﻨﻪ ﲱﺒﺖ م ﻳﮑﻨﺪ ‪،‬ﮐﻪ ﳘﻪ ﭼﲒ را ﺑﻪ ﺷـﻨﺎﺧﺖ ﻓﺮدی ابز ﻣﯽ ﮔﺮداﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺪرن اﺳﺎﺳﺶ ﻫﲈن اﺳﺖ‪ .‬از ﻧﻈﺮ ﻋﻠﻤﯽ ﺗﺌﻮری ﺷـﻨﺎﺧﺖ ‪ nominalist‬اﻣﺮوز انم ﺗﺌﻮری ﻓﺮﺿﻴﻪ اﺳـﺘﻨﺘﺎىج‪ ،‬اي ﺗﺌﻮری ﺷـﻨﺎﺧﺖ ﻓﺮﺿﻴﻪ ای ﮔﻮﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻗﺒﻼ ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻫﺮ ﮐﴗ در ﺳﻠﺴهل ﻣﺮاﺗﺐ ﻧﻘﺶ دارد‪ ،‬و اب ﱒ ﻣﺴـﺌﻮﻟﻴﺖ ﻫﺎ ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻳﮏ ﻗﺎﴇ ﻳﮏ ﻗﺪرت دارد‪ ،‬و ﻳﮏ ﺑﺮدﻩ ﱒ ﺟﺎﻳﮕﺎﻩ ﻣﺘﻔﺎوت دارد‪،‬‬
‫اﻣﺎ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺪرن ﳘﻪ دارای ﺣﻘﻮق ﺑﺮاﺑﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬و ﺑﻪ ﻧﺴﺒﺖ اﺧﺘﻴﺎری ﮐﻪ در ﺟﺎﻣﻌﻪ دارﻧﺪ ﻣﺴـﺌﻮﻟﻴﺖ دارﻧﺪ و ابﻳﺴـﱴ ﭘﺎﲯﮕﻮ ابﺷـﻨﺪ‪ .‬ﻧﮑﺘﻪ ﺑﻌﺪی ﳑﻠﻮ‬
‫ﺑﻮدن از ﺛﺮوت در اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻣﺪرن اﺳﺖ‪ ،‬در اﻧﺪﻳﺸﻪ ﺳﻨﱴ ﺛﺮوت ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺎل‪ ،‬و ﻣﺎل دوﺳـﱴ اﻣﺮی ﻣﺬﻣﻮم ﻣﯽ داﻧﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ارﺳﻄﻮ ﺛﺮوت اﻧﺪوﺧﱳ‪ ،‬ﻣﺎل‬
‫اﻧﺪزوی‪ ،‬زر اﻧﺪوزی را ﻣﺬﻣﻮم ﻣﯽ داﻧﺴﺖ‪ ،‬و اتﺟﺮ ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺪی ﺑﻮد‪ .‬اﻣﺎ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺪرن ﺛﺮوت اﻧﺪوﺧﱳ وﺳـﻴهل ﻓﻀﻴﻠﺖ ﻣﯽ ﺷﻮد ﭼﺮا ﮐﻪ ﻳﻌﲎ ﺑﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ‬
‫ﺑﻴﺸﱰ ﺧﺪﻣﺖ ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬اﺑﻌﺎد ﺛﺮوت ﺑﻴﻞ ﮔﻴﺘﺲ ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪﻩ ﺧﺪﻣﱴ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬از راﻩ ﻣﴩوع اﻟﺒﺘﻪ ﻧﻪ ابﻧﺪ ابزی و راﻧﺖ ﺧﻮاری‪.‬‬
‫ﻳﻌﲎ ﺑﻴﺸﱰﻳﻦ رﺿﺎﻳﺖ را ﺑﺮای دﻳﮕﺮان ﻓﺮاﱒ آوردﻩ اﺳﺖ‪ ،‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ آن ﴯﺺ و ﺛﺮوت وی ﻣﺬﻣﻮم ﺗﻠﻘﯽ ﳕﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻓﺮوش ﺳﻼح ﲝﺚ ﺳـﻴﺎﳻ اﺳﺖ‪ ،‬و ﺳﻼح اﺑﺰاری ﺑﺮای ﺳـﻴﺎﺳﺖ ﻣﺪاران اﺳﺖ‪ ،‬ﺷﲈ ابزار آزاد ﺳﻼح ﻫﻴﭻ ﺟﺎ ﻧﺪارﻳﺪ‪ .‬اي ابزار اب ﻗﻮاﻧﲔ دوﻟﱴ ﳏﺪود‬
‫ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﰷﻻﻫﺎی دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬اي ابزار ﻏﲑ ﻗﺎﻧﻮﱏ و ﻗﺎﭼﺎق اﺳﺖ‪ .‬ابزار ﻗﺎﻧﻮﱏ دوﻟﱴ اﺳﺖ‪ ،‬و دوﻟﺖ ﻫﺎ ﻣﻌﲔ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﭼﻪ ﻓﺮوﺧﺘﻪ ﺷﻮد‪ .‬ﲟﺐ‬
‫اﰎ را اﻣﺮﻳﲀ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻔﺮوﺷﺪ‪ .‬ﺳﻼح ارﺿﺎی ‪ ambition‬ﻫﺎ و ﺟﺎﻩ ﻃﻠﱮ ﻫﺎی ﺳـﻴﺎﳻ اﺳﺖ‪ ،‬ﲟﺐ اﰎ ﺑﺪرد اش ﳕﯽ ﺧﻮرد‪ ،‬ﲟﺐ اﰎ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ درد ﺳـﻴﺎﺳﺖ‬
‫ﻣﺪاران ﻣﯽ ﺧﻮرد ﮐﻪ ﲥﺪﻳﺪ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬اتﻗﻮ ذو ﺟﻨﺒﺘﲔ اﺳﺖ ﳑﮑﻦ اﺳﺖ آدم ﺑﮑﺸـﻴﺪ اي از ﻣﺮگ آدم ﳒﺎت دﻫﻴﺪ‪ .‬اﻳﻦ ارﺗﺒﺎﻃﯽ ﺑﻪ ابزار ﻧﺪارد‪ ،‬اﻳﻦ ﺑﻴﺸﱰ در‬
‫ارﺗﺒﺎط اب ﺳﺎزﻣﺎن ﺳـﻴﺎﳻ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﲑد‪ .‬اﺷﺘﺒﺎﻩ ﺑﺰرگ روﺷـﻨﻔﮑﺮان اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮىخ ﭼﲒﻫﺎ را ﻳﮑﺴﺎن ﺑﻴﻨﮕﺎرﻧﺪ‪ ،‬ﻗﺪرت ﻃﻠﱮ و ﺳﻠﻄﻪ ﮔﺮی‪،‬‬
‫اﻣﭙﺮايﻟﻴﺴﻢ و ابزار را ﺑﻪ ﻳﮏ ﻣﻌﻨﺎ ﺑﺒﻴﻨﺪ‪ .‬اﻳﻨﻬﺎ ﺧﻴﲆ اب ﱒ ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ و ﻫﺮ ﮐﺪام ﻣﻨﻄﻖ ﻣﺘﻔﺎوت دارد‪ .‬در اﻧﺪﻳﺸﻪ روﺷـﻨﻔﮑﺮان ﻫﺮ ﭼﲒی ﮐﻪ ﺑﺪ اﺳﺖ ﺑﻪ‬
‫ﺳﻮد و ابزار ابز ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ارﺗﺒﺎط اب ﴎﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاران ﻧﺪارد‪ ،‬ﺗﻮﻟﻴﺪ اب دوﻟﺖ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺧﻠﻂ ﻣﺒﺎﺣﺚ را ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﲓ در اﻳﻦ الكس ﮐﻪ ﺷﻔﺎف‬
‫ﺗﺮ ﺷﻮد ﮐﻪ اب ﱒ ﳘﻪ ﭼﲒ را ﻗﺎﻃﯽ ﻧﮑﻨﲓ‪ .‬ﻳﮏ روﺷـﻨﻔﮑﺮ ﺑﻪ انم رام ﭼﺎﻣﺴﮑﯽ ﮐﻪ زابن ﺷـﻨﺎس ﻓﻮق اﻟﻌﺎدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ اﻫﻞ ﺳـﻴﺎﺳﺖ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﳘﲔ‬
‫روﺷـﻨﻔﮑﺮ‪ ،‬ﮔﺮﻓﺘﺎری اﻳﺸﺎن اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ راﺑﻄﻪ ﺑﲔ ﺳﻠﻄﻪ ﮔﺮی اﻗﺘﺼﺎدی‪ ،‬و راﺑﻄﻪ ﺳـﻴﺎﳻ را ﻳﮑﯽ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬و ﳕﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺗﻔﮑﻴﮏ ﮐﻨﺪ‪ ،‬دو ﻣﻔﻬﻮم اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﮐﻪ ﻧﺒﺎﻳﺴـﱴ ﻳﮑﯽ ﺑﮕﲑﱘ‪ .‬ﻣﺎ ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﲓ اﺷﺘﺒﺎﻩ ﻫﺎ ﺑﺮﻃﺮف ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺛﺮوت اﻧﺪوزی در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺪرن ﱒ ﳑﺪوح ﺑﻮدن ﺑﻪ ﺗﻔﺴﲑ ﺟﺪﻳﺪ و اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻣﺴـﻴﺤﻴﺖ ابز ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ ،‬ﮐﻪ در اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻗﺮون وﺳﻄﯽ ﺗﻔﺴﲑ ﺟﺪﻳﺪی از‬
‫ﻣﺴـﻴﺤﻴﺖ اراﺋﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ در اﺻﻼح دﻳﲎ ﻗﺮن ‪ 15‬و ‪ 16‬ﻣﻴﻼدی‪ ،‬ﺛﺮوت ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﺸﺎﻧﻪ رﺳـﺘﮕﺎری دﻧﻴﻮی و اﺧﺮوی ﺗﻠﻘﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬و ﺛﺮوﲤﻨﺪ ﮐﴗ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮﮔﺰﻳﺪﻩ ﺧﺪاﺳﺖ‪ ،‬درﺣﺎﻟﻴﮑﻪ در ﻣﺴـﻴﺤﻴﺖ ﺛﺮوﲤﻨﺪ ﺟﺎﱙ در ﲠﺸﺖ ﻧﺪارد‪ .‬اﳒﻴﻞ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ آدم ﺛﺮوﲤﻨﺪ رﻓﱳ ﺑﻪ ﲠﺸﺖ ﲯﺖ ﺗﺮ از رد ﺷﺪن‬

‫‪ 8‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
 ‫ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺷـﻨﺎﳻ‪ -‬اراﺋﻪ‪ :‬دﮐﱰ ﻏﲎ ﻧﮋاد‪ -‬ﻧﳰﺴﺎل دوم ‪ 87—88‬ﻣﺴﺘﻨﺪ ﮐﻨﻨﺪﻩ ‪ :‬ﻣﻴﱸ ﲩﺎزی ﻧﻴﺎ‬
‫‪1388/07/19‬‬

‫ﺷﱰ از ﺳﻮراخ ﺳﻮزن اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻌﺒﲑی ﮐﻪ از اﻧﺪﻳﺸﻪ ﭘﺮوﺗﺴـﺘﺎن ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﭼﻄﻮری ﺷﺪ؟ ﻫﲈﻧﻄﻮری ﺷﺪ ﮐﻪ اﺻﻞ ‪ 44‬اﻗﺘﺼﺎد اﻳﺮان اﻗﺘﺼﺎد اﻳﺮان را‬
‫ﺳﻮﺳـﻴﺎﻟﻴﺴـﱴ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬و ﺻﺪر و ذﻳﻞ را ﺑﻪ ﱒ ﻣﺘﺼﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﲓ‪ ،‬ﮐﻪ ﭼﲒی دﻳﮕﺮ ﺷﺪ‪ .‬از اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻣﺴـﻴﺤﻴﺖ ﱒ ﺗﻔﺴﲑﻫﺎی ﻣﺘﻔﺎوت ﮐﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮔﺎﻫﯽ‬
‫ﰷﻣﻼ ‪ 180‬درﺟﻪ ﳐﺎﻟﻒ و ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﲝﺚ ﺑﻌﺪی ﲝﺚ ﺗﻮﺟﻴﻪ ﭘﻴﮕﲑی ﻧﻔﻊ ﻓﺮدی ﺑﻠﺤﺎظ ﺳـﻴﺎﳻ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎ ﮐﻪ آزاد ﮔﺬاﺷﱳ اﻓﺮاد در ﭘـﯽ‬
‫ﮔﲑی اﻫﺪاف و ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻓﺮدی‪ ،‬و اتﻣﲔ ﭘﺎراداﱘ ﳘﺴﻮﱙ ﻣﻨﺎﻓﻊ در اﻗﺘﺼﺎد ﺑﻪ دﻧﻴﺎی ﺳـﻴﺎﺳﺖ ﱒ در اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻣﺪرن ﺷﲁ ﻣﯽ ﮔﲑد‪ .‬اﺣﺰاب اب ﱒ رﻗﺎﺑﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‬
‫و ﺣﺰﰉ ﮐﻪ ﺑﻴﺸﱰ ﻃﺮﻓﺪار ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﺑﺮای ﻣﺪت ﻣﻌﲔ ﺣﺎﰼ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ابزار ﻓﻘﻂ ﺟﻨﺒﻪ اﻗﺘﺼﺎدی ﻧﺪارد‪ ،‬ﭘﺎراداﱘ ابزار ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﳘﺴﻮﱙ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻓﺮدی و‬
‫ﲨﻌﯽ ﻧﻪ ﻓﻘﻂ در اﻗﺘﺼﺎد ﺑﻠﮑﻪ در ﺳـﻴﺎﺳﺖ‪ ،‬ﻋﲅ و ﳘﻪ زﻣﻴﻨﻪ ﻫﺎی زﻧﺪﮔﯽ اﺟامتﻋﯽ ﻣﺪرن ﺣﺎﰼ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬در ﻫﲊ و ورزش و ﺳـﻴﺎﺳﺖ ﱒ رﻗﺎﺑﺖ ﻫﺴﺖ‪.‬‬
‫رﻗﺎﺑﺖ ﻣﻮرد اتﺋﻴﺪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﭼﻮن ﻧﺘﺎﱕ ﲠﱰی ﻣﯽ ﮔﲑﱘ‪.‬‬

‫ﻳﮏ ﺗﻌﺒﲑ دﻳﮕﺮ ﮐﻨﱰل ﻫﻮاﻫﺎی ﻧﻔﺴﺎﱏ وﻳﺮاﻧﮕﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﻧﻴﺸﻤﻦ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﻣﻮﻋﻀﻪ ﻫﺎی اﺧﻼﰵ ﺑﺮای اﳚﺎد ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺧﻼﰵ روﺣﺎﱏ ﰷﰱ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫ﺳﺎﻟﻬﺎی ﺳﺎل ﮐﺸﻴﺶ ﻫﺎ ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺻﻠﺢ ابﻳﺴـﱴ ابﺷﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﺴـﻴﺤﯽ ﻫﺎ ﳘﺪﻳﮕﺮ را ﻣﯽ ﮐﺸﺘﻨﺪ‪ .‬راﻩ ﺣﲆ از ﻃﺮﻳﻖ ﻣﻮﻋﻈﻪ اﺧﻼﰵ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬ﻳﮏ راﻩ‬
‫ﺣﻞ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ درﺟﻪ ﺑﻨﺪی ﮐﻨﲓ اﻓﺮادی را ﮐﻪ ﳈﱰ ﺑﺪﻧﺪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﻓﺮادی ﮐﻪ ﺑﻴﺸﱰ ﺑﺪﻧﺪ ﺑﮕﺬارﱘ‪ .‬اﺗﻔﺎﰵ ﮐﻪ ﻣﯽ اﻓﺘﺪ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻧﺪﻳﺸﻤﻨﺪان ﺳـﻴﺎﳻ ﺑﻪ‬
‫اﻳﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﯽ رﺳـﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺎل دوﺳـﱴ و دﻧﺒﺎل ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻣﺎﱃ و اﻗﺘﺼﺎدی رﻓﱳ‪ ،‬ﳈﱰ ﺑﺮای ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺧﻄﺮانک اﺳﺖ‪ ،‬ات ﺟﺎﻩ ﻃﻠﱮ ﺳـﻴﺎﳻ و ﺳﻠﻄﻪ ﺑﺮ دﻳﮕﺮان و‬
‫اﺳﺘﺒﺪاد‪ .‬ذلا ﲞﺶ ﻣﺎل دوﺳـﱴ را آزاد ﺑﮕﺬارﱘ‪ ،‬ﮐﻪ ﻫﺮ ﭼﻘﺪر ﲞﻮاﻫﻨﺪ ﺛﺮوت ﺑﻴﻨﺪوزﻧﺪ‪ ،‬و ﻧﻔﺴﺎﻧﻴﺎت و ‪ passion‬ﻫﺎی ﺳﻠﻄﻪ ﻃﻠﱮ از ﻃﺮﻳﻖ اﻗﺘﺼﺎد و ﻧﻪ‬
‫ﺳـﻴﺎﺳﺖ ارﺿﺎ ﺷﻮد‪ ،‬ﭼﻮن ﺑﻪ ﺳـﻴﺎﺳﺖ ﺑﻴﺎﻳﺪ وﻳﺮاﻧﮕﺮﺗﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﻳﮑﯽ از ﻫﻮاﻫﺎی ﻧﻔﺴﺎﱏ و ‪ passion‬ﻫﺎ ﺑﺮﺗﺮی ﺟﻮﱙ اﺳﺖ‪ ،‬اﻧﺴﺎن ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﻃﻮری ﰷر‬
‫ﮐﻨﺪ ﮐﻪ دﻳﮕﺮان ﲢﺴﲔ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻘﺪر ﻗﺪرﲤﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻘﺪر ﺧﻮب وايﻟﻮن ﻣﯽ زﻧﺪ‪ ،‬ورزش ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻴﮑﻮﰷر ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬اﻧﺴﺎن ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻨﻮﻋﯽ ﺑﺮﺗﺮی ﺧﻮد ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ‬
‫اﻓﺮاد دﻳﮕﺮ ﻧﺸﺎن دﻫﺪ‪ ،‬اﻧﺪﻳﺸﻤﻨﺪان ﻗﺮون وﺳﻄﯽ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ رﺳـﻴﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﭼﻪ ﲠﱰ در ﺟﺎﻫﺎﱙ راﻩ را ابز ﺑﮕﺬارﱘ‪ ،‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻫﻮاﻫﺎی ﻧﻔﺴﺎﱏ وﻳﺮاﻧﮕﺮ‪ ،‬ﮐﻪ‬
‫ﺑﺮﺗﺮی ﺟﻮﱙ و ﺳﻠﻄﻪ ﻃﻠﱮ ﺳـﻴﺎﳻ ﺟﻠﻮﻳﺶ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد‪ .‬ﭼﲒی ﮐﻪ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺪرن اﺗﻔﺎق ﻣﯽ اﻓﺘﺪ اﻳﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﻓﻀﺎی اﻗﺘﺼﺎدی اﳚﺎد ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ‬
‫ﻫﻮاﻫﺎی ﻧﻔﺴﺎﱏ وﻳﺮاﻧﮕﺮ را ﮐﻨﱰل ﮐﻨﺪ‪ .‬ﮐﲋ ﺗﻌﺒﲑ ﻣﻨﺎﺳـﱮ در ﮐﺘﺎب ﻧﻈﺮﻳﻪ ﲻﻮﻣﯽ دارد ﮐﻪ اﻧﺴﺎن ﺑﻪ ﻣﻮﺟﻮدی ﺣﺴﺎب ابﻧﮑﯽ دﻳﮑﺘﺎﺗﻮری ﺑﺒﺨﺸﺪ ﲠﱰ از اﻳﻦ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﳘﻨﻮﻋﺎن ﺧﻮد دﻳﮑﺘﺎﺗﻮری ﺑﺒﺨﺸﺪ‪ .‬از ﻧﻈﺮ ﻫﻴﭽﻤﻦ اﻳﻨﮑﻪ ﻳﮏ دﻓﻌﻪ ﻣﺎل دوﺳـﱴ از ﺿﺪ ارزش ﺑﻪ ارزش ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻳﮏ ﻓﺎﻳﺪﻩ‬
‫ﺳـﻴﺎﳻ دارد ﮐﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ را ﺻﻠﺢ آﻣﲒ ﳕﻮدﻩ و ﺷﻮاﻟﻴﻪ ﮔﺮی را از ﻣﺪ ﻣﯽ اﻧﺪازد‪ .‬ﺑﺮﺗﺮی ﮐﴗ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻴﺸﱰ ﴰﺸﲑ ﻣﯽ زد و دﻳﮕﺮان را ﻣﯽ ﮐﺸﺖ‪ ،‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ آن‬
‫ارزش ﮐﴗ ﮐﻪ ﺛﺮوت ﺑﻴﺸﱰی دارد‪ ،‬ﺑﺮﺗﺮی دارد‪ .‬اﻳﻨﺠﺎﺳﺖ ﮐﻪ اﻣﺮ اﻗﺘﺼﺎدی اوﻟﻮﻳﺖ ﭘﻴﺪا ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﮐﻪ ﻳﮏ ﺗﻮﺟﻴﻪ ﺳـﻴﺎﳻ ﭘﻴﺪا ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و اﻧﺴﺠﺎم اﺟامتﻋﯽ‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ از اوﻟﻮﻳﺖ اﻣﺮ اﻗﺘﺼﺎدی‪ ،‬و ﺑﺮﺗﺮی ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ اﻗﺘﺼﺎدی ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺷﻮاﻟﻴﻪ ﮔﺮی اﺳﺖ‪ .‬ذلا در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺪرن ﻧﻈﺎم ابزار ﺑﺮ اﺳﺎس رواﺑﻂ ﻣﺒﺎدهل ای‬
‫داوﻃﻠﺒﺎﻧﻪ‪ ،‬اﻧﺴﺠﺎم و ﺻﻠﺢ در ﺟﺎﻣﻌﻪ را ﺗﻀﻤﲔ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﻧﺴﺠﺎم از ﻃﺮﻳﻖ ﻣﲀﻧﲒم ابزار اﺳﺖ‪ ،‬و ﺻﻠﺢ از اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ روﺣﻴﻪ ﴰﺸﲑ زﱏ را ﮐﻨﺎر ﻣﯽ‬
‫ﮔﺬارد‪ ،‬و اﺧﻼق ﺛﺮوت اﻧﺪزوی را ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﳘﭽﻨﲔ ﻧﻔﯽ ﻣﻨﻄﻖ اﻗﺘﺼﺎدی ﮐﻪ روﺷـﻨﻔﮑﺮان ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺧﻄﺮ ابزﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﻗﺒﲆ را دارد‪ .‬ﺟﺎﻣﻌﻪ اﻧﮕﻠﻴﺲ و ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ارزش ﻫﺎی‬
‫اﻗﺘﺼﺎدی ﺣﺎﰼ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺛﺮوت اﻧﺪوزی ﭼﲒﻫﺎی ﺧﻮﰉ اﺳﺖ ‪،‬اﮔﺮ ﲞﻮاﻫﻴﺪ ﻣﻨﻄﻖ را ﻋﻮض ﮐﻨﻴﺪ ﮐﻪ ﻣﻨﻄﻖ انﺳـﻴﻮانﻟﻴﺴـﱴ ﺑﮕﺬارﻳﺪ‪ ،‬ﻫﲈن اﺗﻔﺎﰵ اﺳﺖ ﮐﻪ در‬
‫آﳌﺎن انﺳـﻴﻮانﻟﻴﺴﻢ ابﻻ ﺑﻴﺎﻳﺪ‪ .‬ﻳﻌﲎ ابزﮔﺸﺖ رواﺑﻂ زورﮔﻮايﻧﻪ و ﺳﻠﻄﻪ ﺳـﻴﺎﳻ اﺳﺖ‪ ،‬اﻳﻦ ارﺗﺒﺎط در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺪرن داوﻃﻠﺒﺎﻧﻪ اﺳﺖ‪ ،‬اﮔﺮ اﻳﻦ را ﺑﺮدارﻳﺪ ﺟﺎﻳﺶ‬
‫ﭼﻪ ﻣﯽ ﮔﺬارﻳﺪ؟ از ﻧﻈﺮ اﻗﺘﺼﺎدی ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ابزار ﭼﻴﺴﺖ؟ ﺑﺮانﻣﻪ رﻳﺰی ﻣﳣﺮﮐﺰ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﺳﻮﺳـﻴﺎﻟﻴﺴﻢ ﱒ ﻣﻨﻄﻖ اﻗﺘﺼﺎدی ﺑﺮانﻣﻪ رﻳﺰی ﻣﳣﺮﮐﺰ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ‬
‫ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﮐﺮدن رواﺑﻂ ﲢﻮﱃ ﺑﻪ ﺟﺎی رﻓﺘﺎر داوﻃﻠﺒﺎﻧﻪ اﺳﺖ‪ .‬در اﻗﺘﺼﺎد ﻣﳣﺮﮐﺰ دﻳﮕﺮ داوﻃﻠﺒﺎﻧﻪ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬و آزادی ﻧﻴﺴﺖ ﳕﯽ ﮔﻮﻳﻴﺪ ﮐﻪ ﭼﲒ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاﱒ‬
‫ﻣﴫف ﮐﲌ‪ ،‬ﺑﺮانﻣﻪ رﻳﺰی ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﭼﻪ ﭼﲒی ﺑﺮای ﭼﻪ ﮐﺴﺎﱏ و ﭼﻘﺪر ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺷﻮد‪ .‬ذلا ‪ alternative‬داوﻃﻠﺒﺎﻧﻪ را ﺑﺮدارﻳﺪ ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﲎ ﺟﺰ رواﺑﻂ دﻳﮑﺘﺎﺗﻮری‬
‫ﻧﺪارد‪ .‬ذلا ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ اﻗﺘﺼﺎد آﳌﺎن ﻧﻈﺎم ﻫﻴﺘﻠﺮی اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺟﻠﺴﻪ ﺳﻮم‬

‫‪ 9‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
 ‫ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺷـﻨﺎﳻ‪ -‬اراﺋﻪ‪ :‬دﮐﱰ ﻏﲎ ﻧﮋاد‪ -‬ﻧﳰﺴﺎل دوم ‪ 87—88‬ﻣﺴﺘﻨﺪ ﮐﻨﻨﺪﻩ ‪ :‬ﻣﻴﱸ ﲩﺎزی ﻧﻴﺎ‬
‫‪1388/07/19‬‬

‫دو ﻧﻮﻳﺴـﻨﺪﻩ ﺑﺮای ﰷر ﲢﻘﻴﻘﯽ اﻓﺮاد ‪ MBA‬ای‪ ،‬ﻳﮑﯽ ‪ I.Kirzner‬و دﻳﮕﺮی ‪ M.Skousen‬اﺳﺖ‪ .‬اوﻟﲔ ﻣﻮرد اﻗﺘﺼﺎد دادن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻴﺸﱰ روی‬
‫‪ entrepreneurship‬ﰷر ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﻧﻈﺮﻳﻪ اﺻﻼىح راﺟﻊ ﺑﻪ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﺷﻮن ﮐﻴﭙﺮ دادﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﻳﮏ ﺗﺒﴫﻩ زدﻩ اﺳﺖ و ﲝﺚ را ﺗﻮﺳﻌﻪ دادﻩ و ﲻﻴﻖ ﺗﺮ ﮐﺮدﻩ‬
‫اﺳﺖ و اﻳﻦ را راﺟﻊ ﺑﻪ ﻧﻘﺶ ابزار ﮐﻪ ﻓﺮآﻳﻨﺪ اﮐﺘﺸﺎف ﺧﻼﻗﻴﺖ اﺳﺖ ﺗﺌﻮری ﰷر آﻓﺮﻳﲎ ﻣﻄﺮح ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻣﺒﺎﺣﺚ ﺑﲒﻧﴗ همﻢ اﺳﺖ‪M.Skousen .‬‬
‫اﻗﺘﺼﺎد دان اﺳﺖ ﮐﻪ در ﭘﻴﺶ ﺑﻴﲎ ابزارﻫﺎ و ﲝﺚ ﻣﺎﱃ ﰷر ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬و ﻣﴩب ﻓﮑﺮی اﻗﺘﺼﺎد اﺗﺮﻳﺸﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ‪ text book‬ﻫﺎی ﺧﻮﰉ دارد‪ ،‬اﺳـﺘﻨﺒﺎط از‬
‫ﻳﮏ ﻣﻘﺎهل اي ﭼﻨﺪ ﻣﻘﺎهل ﺑﻨﻮﻳﺴـﻴﺪ‪ ،‬ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻴﺪ ﱒ ﺗﺮﲨﻊ ﮐﻨﻴﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺳﻌﯽ ﮐﻨﻴﺪ ﭼﻨﺪ ﻣﻨﺒﻊ را ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﮐﺮدﻩ و ﻧﻈﺮ ﺧﻮد را ﺑﻨﻮﻳﺴـﻴﺪ‪ .‬ﺑﺮای اﻗﺘﺼﺎدی ﻫﺎ ﱒ‬
‫‪ R.Garisson‬ﮐﻪ روی اﻗﺘﺼﺎد الكن ﰷر ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ اﻗﺘﺼﺎد الكن اﺗﺮﻳﺸﯽ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬و اﺗﺮﻳﺸﯽ ﻫﺎ اﺻﻼ اﻗﺘﺼﺎد الكن را ﻧﻘﺪ ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻮن ﺧﻮدش‬
‫همﻨﺪﳻ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ و ﰷرﻫﺎی ﺟﺎﻟﺐ اﳒﺎم دادﻩ اﺳﺖ ﺗﻼش ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ راﺟﻊ ﺑﻪ دورﻫﺎی ﲡﺎری اﺗﺮﻳﺸﯽ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎی آن اﻗﺘﺼﺎد الكن ﺗﻌﺮﻳﻒ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﰷر‬
‫ﺟﺎﻟﱮ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮىخ ﻓﻮق اﻟﻌﺎدﻩ همﻢ ﻣﯽ داﻧﻨﺪ‪ ،‬و ﺑﺮىخ رد ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ‪ .‬ﻣﻨﻈﺮ ﺟﺪﻳﺪی ﺑﺮای اﻗﺘﺼﺎد اﺗﺮﻳﺸﯽ ابز ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬اوﻟﲔ ﮐﴗ اﺳﺖ ﮐﻪ در اﻗﺘﺼﺎد‬
‫اﺗﺮﻳﺸﯽ از ﳕﻮدار و ﻣﺒﺎﺣﺚ رايﴇ اﺳـﺘﻔﺎدﻩ ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬اب اﻳﻨﮑﻪ اﺗﺮﻳﺸﯽ ﻫﺎ از اﻳﻨﮑﻪ ﻣﺒﺎﺣﺚ رايﴇ ﺑﻪ اﻗﺘﺼﺎد ﺑﻴﺎﻳﺪ‪ ،‬ﻣﻮاﻓﻖ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم ﲝﺚ ﻣﺎرﮐﺲ را اﺷﺎرﻩ ﮐﺮدﱘ ﮐﻪ ﻣﺎرﮐﺲ ﻧﻘﺪ اﻗﺘﺼﺎد ﺳـﻴﺎﳻ را ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺖ اﳒﺎم دﻫﺪ‪ ،‬ﻧﻘﺪ ﻋﲅ اﻗﺘﺼﺎد اي اﻗﺘﺼﺎد ﺳـﻴﺎﳻ زﻣﺎن ﺧﻮدش‪ ،‬ﻧﻘﺪش‬
‫اﻧﻘﻼﰉ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﻪ آن را الك ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﮐﻨﺪ‪ ،‬و ﻋﲅ دﻳﮕﺮی را ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ اﻗﺘﺼﺎد ﮐﻨﺪ ﮐﻪ انم ﺳﻮﺳـﻴﺎﻟﻴﺴﻢ اي ﻋﲅ اترﱗ ﮔﺬاﺷـﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ اترﱗ را‬
‫ﻋﲅ ﻣﯽ داﻧﺪ از ﻧﻈﺮ ﻣﺎرﮐﺲ اﻗﺘﺼﺎد و ﻋﲅ اﻗﺘﺼﺎد و ﻋﻠﻮم اﺟامتﻋﯽ ﺟﺪﻳﺪ ﮐﻪ در ﻗﺮن ‪ 19‬ﻣﻄﺮح ﺑﻮدﻩ و ابزار ﮔﺮﻣﯽ ﱒ داﺷـﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژی ﻫﺎی ﺑﻮرژواﱙ‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ اندرﺳﺖ اﻧﺪ و ابﻳﺴـﱴ ﮐﻨﺎر ﮔﺬاﺷـﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬و اﺑﺰار ﻧﻈﺮی ﺑﺮای اداﻣﻪ وﺿﻊ ﻣﻮﺟﻮد ﺳـﻴﺎﳻ ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﻣﺎرﮐﺲ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ابﻳﺴـﱴ اﻳﻨﻬﺎ ﻧﻘﺪ ﺷﻮﻧﺪ و‬
‫ﻋﲅ واﻗﻌﯽ را ﻧﺸﺎن دﻫﲓ‪ ،‬و ﻋﲅ را در ﺑﺮاﺑﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ و اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژی ﻣﯽ داﻧﺪ‪ .‬ﻓﻠﺴﻔﻪ ات ﺣﺎﻻ ﺗﻮﺟﻴﻪ وﺿﻊ ﻣﻮﺟﻮد ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﻣﺴﺎهل ﺗﻐﻴﲑ و اﻧﻘﻼب‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬و اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژی را ﻋﲅ ﰷذب ﻣﯽ داﻧﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ابﻳﺴـﱴ اﺻﻼح ﺷﻮد‪ .‬واژﮔﺎن ادﺑﻴﺎت اﻧﻘﻼﰉ ﮐﻪ ابﻳﺴـﱴ اﻓﺸﺎ ﺷﻮد‪ ،‬اﻏﻠﺐ در اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻣﺎرﮐﺲ و‬
‫ﻧﻘﺪ ﻣﺎرﮐﺲ دارد‪ ،‬اﻓﺸﺎ ﻳﻌﲎ اﻓﺸﺎی ﻋﲅ ﰷذب ﮐﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﻓﺮﻳﺐ ﺑﺪﻫﺪ‪ .‬ﺑﻮرژوا‪ ،‬واژﻩ ﻓﺮاﻧﺴﻮی اﺳﺖ ﻳﻌﲎ ﮐﴗ ﮐﻪ ﺷﻬﺮ ﻧﺸﲔ اﺳﺖ‪ ،‬در ﻗﺮون وﺳﻄﯽ‬
‫ﺑﻮﺟﻮد آﻣﺪﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﻬﺮﻫﺎی همﻤﯽ ﺑﻮﺟﻮد ﻣﯽ آﻳﺪ‪ ،‬و زﻧﺪﮔﯽ اﺟامتﻋﯽ ﻗﺮون وﺳﻄﯽ ﮐﻪ زﻧﺪﮔﯽ ﮐﺸﺎورزی اﺳﺖ‪ ،‬و ﺷﻬﺮﻫﺎ ﻣﺮاﮐﺰ ﮐﺸﺎورزی ﻫﺎی ﺑﺰرگ‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻮرژوازی ﻳﻌﲎ زﻧﺪﮔﯽ ﺷﻬﺮی‪ .‬ﻣﺎرﮐﺲ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﺑﻮرژوازی ﻣﻌﺎدل ﴎﻣﺎﻳﻪ داری اﺳﺖ‪ ،‬ﻳﻌﲎ اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژی ﴎﻣﺎﻳﻪ داری‪ ،‬و ﺑﻮرژا را ﻳﮏ ﻃﺒﻘﻪ‬
‫اﺟامتﻋﯽ ﻣﯽ داﻧﺪ ﮐﻪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻃﺒﻘﻪ ﰷرﮔﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻮرژوا ﻃﺒﻘﻪ اﺳﺘامثرﮔﺮ اﺳﺖ‪ ،‬و ﻣﺎرﮐﺲ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ اﻗﺘﺼﺎد‪ ،‬اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژی ﺑﻮرژوا اﺳﺖ ﮐﻪ از وﺿﻌﻴﺖ‬
‫ﻣﻮﺟﻮد ﰷرﮔﺮان اﻃﺎﻋﺖ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬و ذلا ﺳﻌﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﻣﺎرﮐﺲ آن را اﻓﺸﺎ ﮐﻨﺪ و ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﺗﺌﻮری ﻋﻠﻤﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻣﺎرﮐﺲ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﻃﺒﻘﺎﰏ اﺳﺖ ﮐﻪ از اول اترﱗ ﻣﺒﺎرزﻩ ﺑﲔ ﻃﺒﻘﺎت ﺳـﳣﲀر و ﺳـﳣﺪﻳﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ اول ﺑﺮدﻩ ﻫﺎ و ﺑﺮدﻩ دارﻫﺎ ﺑﻮد‪ ،‬و ﺑﻌﺪ ﻓﺌﻮداﻟﻴﺴﻢ‬
‫ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ و در آن ﱒ ﻓﺌﻮدال ﻫﺎ رﻋﻴﺖ ﻫﺎ را اﺳﺘامثر ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻌﺪ ﻃﺒﻘﻪ ﴎﻣﺎﻳﻪ دار ﺑﻮﺟﻮد ﻣﯽ آﻳﺪ و ﰷرﮔﺮان اﺳﺘامثر ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬و ﲢﻮل ﺑﻌﺪی ﱒ ﻃﺒﻘﻪ‬
‫ﺳﻮﺳـﻴﺎﻟﻴﺴﻤﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﻪ در آن آراﻣﺶ اﺳﺖ‪ ،‬و ﺗﻀﺎدی وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬از اﻳﻨﺠﺎ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻮارد ﻣﺎرﮐﺲ را ﻣﯽ ﮔﻮﻳﲓ‪ ،‬و ﺑﻌﺪ از آن ﻣﺸالكت را ﻣﯽ ﮔﻮﻳﲓ‪.‬‬

‫در اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻣﺎرﮐﺲ در واﻗﻊ دو روﻳﮑﺮد ﻣﺘﻔﺎوت ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺑﺮرﳻ ﻫﺎی اﻗﺘﺼﺎدی‪ ،‬اﺟامتﻋﯽ ﻓﻠﺴﻔﯽ ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﮐﺮد‪ .‬ﻳﮑﯽ روﻳﮑﺮد ﭘﻮزﻳﺘﻴﻮﻳﺴـﱴ اﺳﺖ ﮐﻪ در‬
‫ﻗﺮن ‪ 19‬راﱕ ﺑﻮد‪ ،‬و دﻳﮕﺮی ﱒ روﻳﮑﺮد دايﻟﮑﺘﻴﮏ اﺳﺖ‪ .‬روﻳﮑﺮد دايﻟﮑﺘﻴﮏ ﮐﻪ ﺧﻴﲆ همﻢ اﺳﺖ و اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻣﺎرﮐﺲ از اﻳﻦ روﻳﮑﺮد دايﻟﮑﺘﻴﮏ ﻫﮕﻞ اﻟﻬﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﲓ‪ .‬ﻣﺎرﮐﺲ راﺟﻊ ﺑﻪ ﲝﺚ ﻫﺎی ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺷـﻨﺎﺧﱴ ﻓﻘﻂ ﻳﮏ ﻣﻘﺪﻣﻪ ﻧﻘﺪ اﻗﺘﺼﺎد ﺳـﻴﺎﳻ ﮐﻪ دﺳﺖ ﻧﻮﺷـﺘﻪ اﺳﺖ ﻧﻮﺷـﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻣﯽ دﻫﲓ‬
‫ﮐﻪ ﭼﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻃﺮﻓﺪاران وی‪ ،‬ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ ﻫﺎ‪ ،‬اﻧﮕﻠﺰ ﻣﺜﻼ‪ ،‬راﺟﻊ ﺑﻪ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺷـﻨﺎﳻ ﺧﻴﲆ ﲱﺒﺖ ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺎرﮐﺲ در زﻣﻴﻨﻪ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺷـﻨﺎﳻ وﻋﺪﻩ‬
‫دادﻩ ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ اﻣﺎ ﻧﻨﻮﺷـﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﻧﮕﻠﺰ اير ﻏﺎر ﻣﺎرﮐﺲ ﺑﻮد‪ ،‬و ﱒ از ﻧﻈﺮ ﻓﮑﺮی و ﱒ از ﻧﻈﺮ ﻣﺎدی ﳈﮏ ﻣﯽ ﮐﺮد‪ ،‬اﻧﮕﻠﺰ ﻳﮏ ﰷرﺧﺎﻧﻪ دار ﻣﻮﻓﻖ و‬
‫‪ capitalist‬ﺑﻮد ﮐﻪ اب درآﻣﺪ ﺑﻪ ﻣﺎرﮐﺲ ﳈﮏ ﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬ﻣﺎرﮐﺲ ﻳﮏ دورﻩ از زﻧﺪﮔﯽ را اب ﻓﺮوﺧﱳ اﻣﻮال ﺑﻪ ارث رﺳـﻴﺪﻩ از ﻣﺎدر ﮔﺬراﻧﺪ‪ ،‬ﰷر ﭘﻴﺪا ﳕﯽ ﮐﺮد‪ .‬آدم‬
‫ﻓﻮق اﻟﻌﺎدﻩ ﻓﺮﻫﻴﺨﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ در ﺳﻦ ‪ 27‬ﺳﺎﻟﮕﯽ ﺳﻪ ﭼﻬﺎر زابن را ﻣﯽ داﻧﺴﺖ و ﻣﯽ ﻧﻮﺷﺖ‪ ،‬ﻳﮏ ﮐﺘﺎب ﻓﻘﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ را ﺑﻪ زابن ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﻧﻮﺷـﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬آﻧﻘﺪر‬
‫ﺗﻘﺎﺿﺎی ﰷر ﺑﺮای راﻩ آﻫﻦ ﺑﺪ ﺧﻂ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﲞﺎﻃﺮ آن ﰷر ﻧﻴﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﳘﺶ در ﮐﺘﺎﲞﺎﻧﻪ ‪ British museum‬ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬اﻧﮕﻠﺰ اتﺛﲑ زايدی ﺑﺮ روی‬
‫زﻧﺪﮔﯽ وی ﱒ از ﻧﻈﺮ ﻣﺎدی‪ ،‬ﱒ ﻣﻌﻨﻮی و ﱒ ﻓﮑﺮی ﮐﻪ روﺷـﻨﻔﮑﺮ ﺳﻮﺳـﻴﺎﻟﻴﺴﺖ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺟﺬب اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻫﺎی ﻣﺎرﮐﺲ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺗﺌﻮری ﺷـﻨﺎﺧﺖ‪،‬‬
‫اﭘﻴﺴـﳣﻮﻟﻮژی اﻧﮕﻠﺰ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﺷـﻨﺎﺧﺖ‪ ،‬رﺳـﻴﺪن ﺑﻪ ﺣﻘﻴﻘﺖ‪ ،‬و درک ﺣﻘﻴﻘﺖ اﺳﺖ‪ ،‬و ﺷـﻨﺎﺧﺖ ﻋﻠﻤﯽ ﻳﻌﲎ ﺷـﻨﺎﺧﺖ ﻋﺎﱂ آﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﻫﺴﺖ و‬
‫‪  10‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
 ‫ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺷـﻨﺎﳻ‪ -‬اراﺋﻪ‪ :‬دﮐﱰ ﻏﲎ ﻧﮋاد‪ -‬ﻧﳰﺴﺎل دوم ‪ 87—88‬ﻣﺴﺘﻨﺪ ﮐﻨﻨﺪﻩ ‪ :‬ﻣﻴﱸ ﲩﺎزی ﻧﻴﺎ‬
‫‪1388/07/19‬‬

‫ﺷـﻨﺎﺧﺖ ذات اﺷـﻴﺎء‪ ،‬و ﺷـﻨﺎﺧﺖ ﻫﺎی ﻧﻮﻣﻴﻨﺎﻟﻴﺴـﱴ را رد ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﻧﻮﻋﯽ ﭘﻮزﻳﺘﻴﻮﻳﺴﻢ را ﻗﺒﻮل دارد‪ ،‬و ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﻋﲅ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﺷـﻨﺎﺧﺖ ذات اﺷـﻴﺎء اﺳﺖ‬
‫و ﻣﺎ اب ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﻋﻠﻤﯽ ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﻪ درک ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻋﺎﱂ ﭘـﯽ ﺑﺮد‪ .‬اﻏﻠﺐ ﭘﻮزﻳﺘﻴﻮﻳﺴﺖ ﻫﺎ و ﲡﺮﺑﻪ ﮔﺮااين اﻣﺮوز اﻏﻠﺐ ﻗﺒﻮل ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬و ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﮐﻪ رﺳـﻴﺪن ﺑﻪ‬
‫ﺣﻘﻴﻘﺖ آﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﭘﻮزﻳﺘﻮﻳﺴﺖ ﻫﺎ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮدﻧﺪ روش ﺷـﻨﺎﺧﺖ ﳑﮑﻦ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬

‫اﻣﺎ ﭼﻮن ﻣﺪﻋﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژی ﻋﻠﻤﯽ را ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﮐﺮدﻧﺪ ﻣﺪﻋﯽ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﺑﺮای ﳘﻪ ﺳﻮالات ﭘﺎﰞ دارﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﻟﻨﲔ و اﺳـﺘﺎﻟﲔ ﮐﻪ ﻣﺴـﺘﻘﺮ ﺑﻪ‬
‫ﳊﺎظ ﺳـﻴﺎﳻ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬و ﻧﺼﻒ دﻧﻴﺎ در ﺣﻮزﻩ ﻧﻔﻮذ ﳈﻮﻧﻴﺴﻢ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﻳﮏ اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژی درﺳﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺮای ﳘﻪ ﭼﲒ ﭘﺎﰞ دارﻧﺪ‪ ،‬و اﻳﻦ ابﻋﺚ ﻧﻔﻮذ‬
‫آﳖﺎ ﺑﲔ ﺟﻮاﳖﺎ و اﻫﻞ داﻧﺶ و ﻓﻀﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬وﻗﱴ دﺳـﺘﮕﺎﻫﯽ ﻓﮑﺮی ﺑﮕﻮﻳﺪ ﺑﺮای ﳘﻪ ﭼﲒ ﺟﻮاب دارم و ﻇﺎﻫﺮ ﱒ ﻣﻨﺴﺠﻢ و ﻋﻠﻤﯽ اﺳﺖ ﺟﺬاﺑﻴﺖ زايدی‬
‫دارد‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﺻﻮل ﻣﻘﺪﻣﺎﰏ ﻓﻠﺴﻔﻪ‪ ،‬ﺟﻮرج ﭘﻮﻟﻴﱱر ﮐﻪ ‪ %95‬از اﻳﺮاﱏ ﻫﺎ ﮐﻪ ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﻢ ﺷﺪﻧﺪ آن ﮐﺘﺎب را اول ﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ‪ ،‬ﮐﺘﺎﰉ ﺣﻮل ‪ 300‬ﺻﻔﺤﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﳘﻪ ﭼﲒ در آن اﺳﺖ از ﻓﻠﺴﻔﻪ دوران ابﺳـﺘﺎن‪ ،‬ﻋﲅ‪ ،‬ﻓﲒﻳﮏ‪ ،‬ﺷـﳰﯽ ﳘﻪ ﭼﲒ ﭘﺎﰞ دادﻩ و ﻫﻴﭻ ﺳﻮال ﺑﺪون ﭘﺎﲯﯽ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﮔﺬﺷـﺘﻪ ﭼﻪ ﺷﺪ ﭘﺎﰞ دارد‪ ،‬آﻳﻨﺪﻩ‬
‫ﭼﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد ﭘﺎﰞ دارد‪ ،‬ﭼﺮا ﺟﻨﮓ و ﺻﻠﺢ ﺷﺪ ﭘﺎﰞ دارد‪.‬‬

‫اﻳﻦ ﺷـﻨﺎﺧﺖ ﻋﻠﻤﯽ و ﻋﻴﲎ ﮐﻪ اﻧﮕﻠﺰ ﻣﺪﻋﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻣﺪرن ﻗﺮار دارد‪ ،‬روﻳﮑﺮدی اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﻋﻠﻤﯽ را ﻓﺮآﻳﻨﺪ در ﺣﺎل اﮐﺘﺸﺎف و‬
‫ﺣﺮﮐﺖ ﻣﯽ داﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻪ اﻳﻨﮑﻪ ﺑﻪ ﺣﻘﻴﻘﱴ ﻣﯽ رﺳـﲓ و ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﺷـﻨﺎﺧﺖ در آﳒﺎ ﻣﺘﻮﻗﻒ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﻣﺎرﮐﴗ ﺑﻪ اﻳﻦ ﴏاﺣﺖ در رد اﻳﺪﻩ ﻫﺎی ﻧﻮﻣﻴﻨﺎﻟﻴﺴـﱴ ﻣﻄﻠﱮ‬
‫ﻧﻨﻮﺷـﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻮن ﻫﮕﲆ ﻣﴩب اﺳﺖ‪ ،‬و از اﺻﻄﻼﺣﺎت آن اﺳـﺘﻔﺎدﻩ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬و اتﺛﲑ از ﻫﮕﻞ از ﻃﺮﻳﻖ ﻓﻮﻳﺮ ابخ اﺳﺖ‪ ،‬در ﻣﺎرﮐﺲ دو ﮔﺮاﻳﺶ ﳐﺘﻠﻒ‬
‫ﻣﯽ ﺑﻴﻨﻴﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﻳﮏ ﮔﺮاﻳﺶ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻧﮕﻠﺰ ﭘﻮزﻳﺘﻮﻳﺴﺖ اﺳﺖ‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ ﮔﺮاﻳﺶ ﻫﮕﲆ ﱒ دارد ﮐﻪ دايﻟﮑﺘﻴﮑﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﻌﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ آن را ﻋﻠﻤﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ‬
‫روﻳﮑﺮدﻫﺎ ﻳﮕﺎﻧﻪ ﻧﻴﺴﺖ ﻳﻌﲎ ﳘﻪ ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ ﻫﺎ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺷﲁ ﻓﮑﺮ ﳕﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻳﮏ ﻧﻘﺪ اﺳﺎﳻ از دﻳﺪﮔﺎﻩ ﭘﻮزﻳﺘﻮﻳﺴﺖ و ﻗﺎﻃﯽ ﮐﺮدن ﻣﴩب ﻫﮕﲆ اب ﻣﺒﺎﺣﺚ ﺟﺪﻳﺪ را ﻣﺜﻼ ﻳﮑﯽ از آﳖﺎ ﻧﻘﺪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬و ﻧﻘﺪ از ﻣﻮﺿﻊ اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻣﺪرن‬
‫‪ subjectivitsty‬اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﳕﯽ ﺗﻮان ﲝﺚ ذﻫﻦ اﻧﺴﺎن ﻓﻴﻠﱰ ﺷـﻨﺎﺧﺖ ﻫﺎ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ اﻳﻦ راﺣﱴ ﮐﻪ ﻟﻨﲔ و ﲞﺎرﻳﻦ و ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ ﻫﺎی ﻗﺮن ‪ 20‬ام‬
‫ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﺑﻪ راﺣﱴ ﳕﯽ ﺗﻮان ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ‪ .‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ از اﻳﻦ ‪ subjectivismy‬اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻣﺪرن ﳕﯽ ﺗﻮان ﺑﻪ اﻳﻦ راﺣﱴ ﻋﺒﻮر ﮐﺮد‪ ،‬اﻋﺘﻘﺎد اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﻴﻨﻴﱴ ﮐﻪ در‬
‫ﻋﲅ ﻣﺪرن ﻣﻄﺮح ﻣﯽ ﺷﻮد ﺑﺪون اﻧﺴﺎن ﰉ ﻣﻌﲎ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ اﻳﻦ ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ ﻫﺎﱙ ﺳﺎدﻩ ﻟﻮح )ﭘﻮزﻳﺘﻮﻳﺴﺖ( ﻣﻨﻈﻮر ﻟﻨﲔ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺼﻮرﺷﺎن اﻳﻦ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﺎﱂ ﺑﺪون اﻧﺴﺎن ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺼﻮر اﺳﺖ‪ ،‬و اﻳﻦ از ﻧﻈﺮ ﻓﻠﺴﻔﯽ اﻳﻦ ﻏﲑ ﳑﮑﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﮐﻪ ﻣﺎ ﺑﮕﻮﻳﲓ ﮐﻪ در ﻋﺎﳌﯽ اﻧﺴﺎن ﻧﺒﻮدﻩ اﺳﺖ و ﺑﻌﺪ اب ﲢﻮل داروﻳﲎ‬
‫ﻣﻮﺟﻮدات زﻧﺪﻩ ﺑﻮﺟﻮد آﻣﺪﻩ اﻧﺪ‪ ،‬و اﻧﺴﺎن ﺑﻮﺟﻮد آﻣﺪﻩ اﺳﺖ و ﻣﺘﺤﻮل ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﲢﻮل را ﻣﺎرﮐﻴﺴﻴﺖ ﻫﺎی ﭘﻮزﻳﺘﻮﻳﺴﻴﱴ ﲢﻮل آدم را ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬ﮔﺮام ﻣﯽ‬
‫ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ اﻳﻦ ﺗﺼﻮر از ﻋﺎﱂ ﻏﻠﻂ اﺳﺖ و ‪ materialist‬ﻫﺎ و ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ ﻫﺎﱙ ﮐﻪ اﻳﻦ ﺗﻮﺟﻴﻪ را ﻣﯽ دﻫﻨﺪ ﻳﮏ ﺗﺼﻮر اﳒﻴﲆ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪا را ﺑﺮداﺷـﺘﻪ اﻧﺪ ﻓﻘﻂ‪.‬‬

‫ﺳﻮال ﻣﻄﺮح ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ اﻳﻦ ﺗﺼﻮر از ﻋﺎﱂ ابﺷﺪ و ﺑﮕﻮﻳﲓ ﮐﻪ ﻋﺎﱂ ﺑﺪون اﻧﺴﺎن ﱒ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺼﻮر اﺳﺖ‪ ،‬آن ﺗﺼﻮر را ﰽ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﺳﺎس ﲝﺚ‬
‫‪ subjectivism‬اﻳﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ اﮔﺮ ﺑﮕﻮﻳﲓ ﮐﻪ ﺑﺪون اﻧﺴﺎن ﻋﺎﱂ وﺟﻮد دارد وﺟﻮد ﻋﺎﱂ ﺑﺪون اﻧﺴﺎن را ﰽ ﻣﺘﺼﻮر اﺳﺖ‪ ،‬اﻳﻦ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻣﺘﺎﻓﲒﻳﮑﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﺷﲈ‬
‫ﮐﻪ ﺧﺪا را ﻗﺒﻮل ﻧﺪارﻳﺪ‪ ،‬ﭘﺲ راﺟﻊ ﺑﻪ ﭼﯽ ﺣﺮف ﻣﯽ زﻧﻴﺪ‪ ،‬اﻳﻦ اﻧﺴﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ راﺟﻊ ﺑﻪ ﻋﺎﱂ ﻓﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬اﻧﺴﺎن را ﺑﺮدارﻳﺪ ﭼﻪ ﮐﴗ راﺟﻊ ﺑﻪ ﻋﺎﱂ ﻓﮑﺮ ﻣﯽ‬
‫ﮐﻨﺪ‪ ،‬و اﻳﻦ ﻣﯽ ﺷﻮد ﺧﺪا‪ ،‬ﮐﻪ ﺷﲈ ﻗﺒﻮل ﻧﺪارﻳﺪ‪ .‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﭘﺲ ﻋﻴﻨﻴﺖ ﭼﻴﺴﺖ؟ ﻋﻴﲎ ﻫﲈن ﳇﯽ ذﻫﲎ اﺳﺖ‪ ،‬وﻗﱴ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﲓ ﮐﻪ ﮐﻮﻩ دﻣﺎوﻧﺪ ﻳﮏ ﻋﻴﻨﻴﱴ دارد‬
‫ﮐﻪ ﻣﺴـﺘﻘﻞ از ذﻫﻦ ﻣﺎ ﻫﺴﺖ ﻣﻌﻨﺎ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﳘﻪ اﻧﺴﺎﳖﺎ ﮐﻪ ﺷﺒﻴﻪ ﻣﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬از ﮐﻮﻩ دﻣﺎوﻧﺪ ﺗﺼﻮﻳﺮ ذﻫﲎ ﻣﺸﺎﲠـﯽ دارﻧﺪ‪ .‬ﻋﻴﻨﻴﺖ ﮐﻮﻩ دﻣﺎوﻧﺪ‪ ،‬در ﮔﺮو اﻳﻦ‬
‫ﳇﻴﺖ اذﻫﺎن اﻧﺴﺎن ﻫﺎ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﮐﻮﻩ دﻣﺎوﻧﺪ را در ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺑﻪ ﺗﻮاﻓﻖ رﺳـﻴﺪﻧﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﻋﻴﻨﻴﺖ ﻳﻌﲎ ﳘﲔ‪ .‬اﻣﺎ اﻳﻨﮑﻪ ﺑﮕﻮﻳﲓ ﮐﻪ ﻫﻴﭻ اﻧﺴﺎﱏ در ﻋﺎﱂ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬و ﮐﻮﻩ‬
‫دﻣﺎوﻧﺪ ﻫﺴﺖ‪ ،‬ﺣﺮف ﺑﻴﻬﻮدﻩ ای اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﲓ ﮐﻮﻩ دﻣﺎوﻧﺪ ﻫﺴﺖ ﭼﻪ ﮐﴗ راﺟﻊ ﺑﻪ ﮐﻮﻩ دﻣﺎوﻧﺪ ﻓﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﻫﺴﺖ؟ ذلا ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ‬
‫‪ subjectivism‬ﻣﺪل ﻣﺴﺎهل ای ﻗﺮار دادﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﳕﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﻗﺒﻞ از ﻣﻄﺮح ﺷﺪن ﻣﺴﺎهل ﺑﺮ ﻣﯽ ﮔﺮدﻧﺪ‪ ،‬و آن ﱒ ﳕﯽ داﻧﻨﺪ‪ .‬ﻣﯽ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ‬
‫‪ materialism‬ای ﮐﻪ ﺣﺮف ﻣﯽ زﻧﻴﺪ ﻧﻪ ‪ materialism‬ای اﺳﺖ و ﻧﻪ ﺿﺪ دﻳﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ اﻳﻨﻬﺎ ﻣﺘﺎﻓﲒﻳﮑﯽ اﺳﺖ‪ ،‬و ﻣﻄﺎﺑﻖ اب ﻓﺮﴇ اﺳﺖ ک ﺧﺪا‬
‫وﺟﻮد دارد‪ .‬اﮔﺮ ﺧﺪا ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺗﺼﻮﻳﺮ ‪ materialism‬ای از ﻋﺎﱂ اﺷﺘﺒﺎﻩ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﲝﺚ ﮔﺮﻩ ﺧﻮﰉ ﺑﻪ ﲝﺚ ﻫﺎی ﻣﺪرن ﻣﯽ ﺧﻮرد‪ ،‬ﮐﻪ درک ﻋﺎﱂ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﻓﻘﻂ‬

‫‪  11‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
 ‫ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺷـﻨﺎﳻ‪ -‬اراﺋﻪ‪ :‬دﮐﱰ ﻏﲎ ﻧﮋاد‪ -‬ﻧﳰﺴﺎل دوم ‪ 87—88‬ﻣﺴﺘﻨﺪ ﮐﻨﻨﺪﻩ ‪ :‬ﻣﻴﱸ ﲩﺎزی ﻧﻴﺎ‬
‫‪1388/07/19‬‬

‫درک اﻧﺴﺎﱏ ابﺷﺪ‪ ،‬ﻳﻌﲎ وﻗﱴ راﺟﻊ ﺑﻪ ﻋﺎﱂ ﲱﺒﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﲓ ﻓﺮض اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ از ذﻫﻦ اﻧﺴﺎن ﲱﺒﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﲓ‪ ،‬و ﺑﺪون اﻧﺴﺎن ﳕﯽ ﺗﻮان راﺟﻊ ﺑﻪ ﻋﺎﱂ‬
‫ﲱﺒﺖ ﮐﺮد‪.‬‬

‫اﻣﺎ رﻳﺸﻪ ﻫﺎی اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻣﺎرﮐﺲ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺟﻮاﱏ از ﻓﻴﻠﺴﻮف آﳌﺎﱏ در زﻣﺎن ﺧﻮد ﺑﻪ انم ﻓﻮﻳﺮ ابخ ﻣﯽ ﮔﲑد‪ ،‬ﮐﻪ ﻳﮏ ﺷﺎﮔﺮد ﻫﮕﻞ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ‬
‫ﻧﻘﺪﻫﺎی اﺳﺎﳻ ﺑﻪ ﻫﮕﻞ دارد‪ ،‬و ﺧﻮدش را ﻧﻮﻋﯽ ﻣﱰايﻟﻴﺴﻢ و ﺿﺪ ﺧﺪا ﻣﯽ داﻧﺪ‪ ،‬دﻳﻦ و ﺧﺪا را ﻧﻘﺪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺗﺌﻮری ﻓﻮﻳﺮابخ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ الك ﳘﻪ دﻳﻦ ﻫﺎ‬
‫راﺑﻄﻪ واﻗﻌﻴﺖ ﺑﲔ ذﻫﻦ اﻧﺴﺎن و ﻋﺎﱂ ﺑﲑون را ﻣﻌﮑﻮس ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ اﻳﻦ را اﻟﻴﻨﻪ ﺷﺪن‪ ،‬اي اب ﺧﻮد ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﺷﺪن ﻣﯽ داﻧﺪ ﮐﻪ در ادﺑﻴﺎت اﻧﻘﻼﰉ ﻣﺎ ﱒ اﻳﻦ ﲝﺚ‬
‫ﻣﻄﺮح ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻨﻈﻮر ﻓﻮﻳﺮابخ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ا ٓن ﭼﲒی ﮐﻪ در ﻣﺴـﻴﺤﻴﺖ ﲢﺖ ﻋﻨﻮان ﺧﺪا ﻣﻄﺮح ﻣﯽ ﺷﻮد در واﻗﻊ ﺟﻮﻫﺮ واﻗﻌﯽ اﻧﺴﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﻣﻮﺟﻮدی ﮐﻪ ﳘﻪ ﺧﻮﰉ‪ ،‬ﻋﲅ‪ ،‬داﻧﺶ‪ ،‬ﮐﲈل اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﻫﲈن اﻧﺴﺎن اﺳﺖ در وﺟﻪ ﻣﺜﺒﺖ و ﰷﻣﻠﺶ‪ .‬ﻧﺴﺒﺖ دادن آن ﭼﲒی ﮐﻪ ﺧﻮد اﻧﺴﺎن اﺳﺖ ﺑﻪ ﺧﺪا ﻫﲈن‬
‫از ﺧﻮد ﺑﻴﮕﺎﻧﮕﯽ اﺳﺖ‪ ،‬اﻋﺘﻘﺎد دارد ﮐﻪ اﻳﻦ ﺧﺪا ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﻋﺎﱂ را آﻓﺮﻳﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬اﻳﻦ اﻧﺴﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻔﻬﻮم ﺧﺪا را آﻓﺮﻳﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻮن اﻳﻦ اﻧﺴﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﺧﺪا را آﻓﺮﻳﺪﻩ و ﺟﻮﻫﺮ ﺧﻮد را ﺑﻪ آن ﻧﺴﺒﺖ دادﻩ اﺳﺖ‪ ،‬و ﻓﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ آن اﺳﺖ ﮐﻪ اﻧﺴﺎن را درﺳﺖ ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬اﻳﻦ اﻟﻴﻨﻪ ﺷﺪن اﺳﺖ‪ ،‬و دﻳﻦ ﳕﺎد از‬
‫ﺧﻮد ﺑﻴﮕﺎﻧﮕﯽ اﺳﺖ‪ .‬زﻣﺎن ﺧﻮدش ﻓﻮﻳﺮابخ ﺧﻴﲆ ﻃﺮﻓﺪار داﺷـﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺎرﮐﺲ ﱒ ﲢﺖ اتﺛﲑ اﺳﺖ و ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﻓﻮﻳﺮابخ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﴏﻓﺎ از‬
‫ﺧﻮد ﺑﻴﮕﺎﻧﮕﯽ ذﻫﲎ و اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﮏ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ واﻗﻌﯽ و اترﱗ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ اﻳﻦ از ﺧﻮد ﺑﻴﮕﺎﻧﮕﯽ اب ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮدن زﻧﺪﮔﯽ اﺟامتﻋﯽ اﻧﺴﺎن و ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪن ﺑﻪ‬
‫زﻧﺪﮔﯽ ﻃﺒﻘﺎﰏ اﺳﺖ‪ .‬از زﻣﺎﱏ ﮐﻪ ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ ﺧﺼﻮﴅ ﻣﻄﺮح ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﮐﻪ آﳖﺎﱙ ﮐﻪ ﴎﻣﺎﻳﻪ دار ﻫﺴﺘﻨﺪ آﳖﺎﱙ ﮐﻪ ﻓﺎﻗﺪ ﴎﻣﺎﻩ ﻫﺴﺘﻨﺪ اﺳﺘامثر ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬از‬
‫ﺧﻮد ﺑﻴﮕﺎﻧﮕﯽ ﻣﻄﺮح ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫ﴏﻓﺎ ﻳﮏ ﲝﺚ ﻓﮑﺮی و دﻳﻦ در ﺣﺪ اﻋﺘﻘﺎد ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬و اب ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ ﺧﺼﻮﴅ اﻧﺴﺎن از ﳏﺼﻮل ﺗﻮﻟﻴﺪی ﺧﻮد ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬و ﺑﻪ ﲠﱰﻳﻦ وهجـﯽ در‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﴎﻣﺎﻳﻪ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ‪ .‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﰷرﮔﺮ ﰷﻻ را ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﻣﺎﻟﮏ ﰷﻻ ﴎﻣﺎﻳﻪ دار اﺳﺖ‪ ،‬از ﺧﻮد ﺑﻴﮕﺎﻧﮕﯽ ﻳﻌﲎ ﳘﲔ‪ .‬ﭼﲒی ﮐﻪ ﰷرﮔﺮ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮐﺮدﻩ‬
‫اﺳﺖ ﳏﺼﻮل ﺗﻼش ذﻫﲎ و ﺟﺴﻤﯽ ﰷرﮔﺮ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﺣﺎﺻﻞ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اﺧﺘﻴﺎر روی ﳏﺼﻮﱃ ﮐﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ ﻧﺪارد‪ ،‬و آن ﰷﻻ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﴎﻣﺎﻳﻪ دار‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬و آن را ﺑﻪ ﻗﳰﱴ ﮐﻪ ﲞﻮاﻫﺪ ﻣﯽ ﻓﺮوﺷﺪ‪ .‬از زﻣﺎﱏ ﮐﻪ ﻃﺒﻘﺎت اﺳـﺘﻌﲈرﮔﺮ‪ ،‬ﺳـﳣﮑﺶ و ﺳـﳣﮕﺮ ﺗﻘﺴـﲓ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬از ﺧﻮد ﺑﻴﮕﺎﻧﮕﯽ ﺷﲁ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ و‬
‫اﻧﺴﺎن از ذات ﺧﻮدش دور اﻓﺘﺎدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬در اﻧﺪﻳﺸﻪ ﺳﻮﰱ ﮔﺮی ﱒ اﻳﻦ ﻣﻄﺮح ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬در ﻋﺮﻓﺎن ذات ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﭼﲒ دﻳﮕﺮی اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺎرﮐﺲ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ از‬
‫ذﻫﻨﺶ دور اﻓﺘﺎدﻩ ﻳﻌﲎ اﻧﺴﺎن ﻣﻮﺟﻮدی اﺟامتﻋﯽ اﺳﺖ و ﻧﻮع ﺑﴩ اﺳﺖ‪ ،‬و ﻓﺮد در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻧﻮع ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﲑد‪ ،‬و ﻳﮏ ﻋﺪﻩ ﻣﯽ آﻳﻨﺪ و ﺑﻪ ﺻﻮرﰏ ﮐﻪ ﻣﯽ‬
‫ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺗﺼﻮر ﳕﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬و ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﻳﮏ ﻋﺪﻩ زايد ﰷر ﮐﺮدﻩ و ﻳﮏ ﻋﺪﻩ ﰼ ﰷر ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬و ﻳﮏ ﻋﺪﻩ ﺑﻪ زاين دﻳﮕﺮان زﻧﺪﮔﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬و اﻳﻦ دور‬
‫اﻓﺘﺎدن اﻧﺴﺎن از ذات ﺧﻮد اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﺎرﮐﺲ ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ ﭘﻮﱃ را ﺗﻌﻤﻴﻖ از ﺧﻮدﺑﻴﮕﺎﻧﮕﯽ ﻣﯽ دارﻧﺪ‪ .‬ﻳﮏ وﻗﱴ ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ را در ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ زﻣﲔ ﻣﯽ ﺑﻴﻨﺪ ﮐﻪ ﻓﺌﻮداﱃ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ زﻣﲔ ﻣﺎل ﻣﻦ اﺳﺖ و‬
‫ﳏﺼﻮل ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﻣﻦ اﺳﺖ‪ ،‬و ﮐﺸﺎروزان را در واﻗﻊ از ﳏﺼﻮل ﰷری ﺧﻮدﺷﺎن ﳏﺮوم ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ ﭼﻮن ﻣﺪﻋﯽ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﺧﻮدش‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ در ﻣﺒﺎدهل ﭘﻮﱃ اﻳﻦ از ﺧﻮد ﺑﻴﮕﺎﻧﮕﯽ را ﻣﯽ ﺑﻴﻨﻴﺪ‪ .‬ﻳﮏ ﻓﺮدی زﻣﲔ ﻧﺪارد‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﭘﻮل دارد‪ ،‬اﻳﻦ ﭘﻮل ﺣﻖ ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ و ﺣﻖ اﺧﺘﻴﺎر اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮ‬
‫اﮐﱶﻳﱴ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ آن ﭘﻮل اﺣﺘﻴﺎج دارﻧﺪ ﮐﻪ ﰷرﮔﺮﻧﺪ‪ .‬ﭘﻮل ﺑﻪ ﺻﻮرت ﭘﺪﻳﺪﻩ ای ﺷـﻴﻄﺎﱏ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬و اﻳﻦ ﺗﺼﻮﻳﺮ در ﲤﺎم ﻧﻮﺷـﺘﻪ ﻫﺎ ﺗﻐﻴﲑ ﳕﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬و‬
‫ﻫﻴﭻ وﻗﺖ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﭘﻮل و ﻣﺒﺎدهل ﭘﻮﱃ ﻫﻴﭻ ﳇﻤﻪ ﻣﺜﺒﱴ در ﻧﻮﺷـﺘﻪ ﻫﺎی ﻣﺎرﮐﺲ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﺳﻌﺎدت ﺑﴩ وﻗﱴ ﻓﺮا ﺧﻮاﻫﺪ رﺳـﻴﺪ ﮐﻪ ﭘﻮل و راﺑﻄﻪ ﭘﻮﱃ‬
‫ازﺑﲔ رﻓﺘﻪ ابﺷﺪ‪ .‬اﻗﺘﺼﺎد داانن وﱃ ﭘﻮل را ﳕﺎد آزادی اﻧﺴﺎن ﻣﯽ داﻧﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻮن اب ﭘﻮل اﺳﺖ ﮐﻪ اﺧﺘﻴﺎر ﭘﻴﺪا ﻣﯽ ﮐﻨﻴﺪ ﮐﻪ ﭼﯽ ﲞﺮﻳﺪ و ﭼﯽ ﳔﺮﻳﺪ‪ .‬اﮔﺮ‬
‫دﺳـﳣﺰد ﺷﲈ را اب ﰷﻻی ﺟﻨﴗ ﻣﯽ دادﻧﺪ‪ ،‬ﺷﲈ ﳏﺪودﻳﺖ اﻧﺘﺨﺎب ﭘﻴﺪا ﻣﯽ ﮐﺮدﻳﺪ‪ ،‬وﻗﱴ اب ﭘﻮل ﻣﺒﺎدهل ﻣﯽ ﮐﻨﻴﺪ وﱃ آزادی و اﻧﺘﺨﺎب ﺷﲈ ﮔﺴﱰدﻩ ﺗﺮ ﻣﯽ ﺑﻴﻨﻴﺪ‪.‬‬
‫وﱃ ﻣﺎرﮐﺲ ﭘﻮل را ﻧﺸﺎﻧﻪ ﺑﺮدﮔﯽ اﻧﺴﺎن ﻣﯽ داﻧﺪ‪ ،‬و اﺻﻄﻼح ﺧﺼﻠﺖ ﺑﺖ وارﮔﯽ ﻣﺒﺎدهل ﭘﻮﱃ ﮐﻪ ﭘﻮل ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﺑﺖ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﴎﻣﺎﻳﻪ داری ﳘﻪ‬
‫دﻧﺒﺎل ﭘﻮل ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﳘﻪ دﻧﺒﺎل ﮐﺴﺐ درآﻣﺪ ﭘﻮﱃ ﺑﻴﺸﱰ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺎرﮐﺲ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﭘﺲ ﭘﻮل ﺷﺪﻩ ﺑﺖ‪ ،‬و ﳘﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﻨﺪ اﻳﻦ ﺑﺖ را داﺷـﺘﻪ ابﺷـﻨﺪ و ﺑﻪ ﻃﺮف‬
‫آن ﺑﺮوﻧﺪ‪ ،‬و ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ از ﺧﻮد ﺑﻴﮕﺎﻧﮕﯽ و ﺑﺖ وارﮔﯽ ﻣﺒﺎدهل ﭘﻮﱃ اﻧﺴﺎن را از ذات ﺧﻮد دور ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ و دﻧﺒﺎل ﭼﲒی ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ وﺳـﻴهل ﻣﺒﺎدهل‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ارﺳﻄﻮ ﻣﯽ ﮔﻔﺖ ﭘﻮل ﻫﻴﭻ ﺗﺸـﻨﻪ ای را در دﺷـﱴ ﮐﻪ در آن آب ﻧﻴﺴﺖ ﳒﺎت ﳕﯽ دﻫﺪ‪ ،‬و اﻳﻦ آب اﺳﺖ ﮐﻪ ﳒﺎت ﻣﯽ دﻫﺪ‪ ،‬و ﭘﻮل ﻳﮏ ﺗﻮﱒ اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ دﻧﺒﺎل آن ﻣﯽ روﻳﺪ‪.‬‬
‫‪  12‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
 ‫ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺷـﻨﺎﳻ‪ -‬اراﺋﻪ‪ :‬دﮐﱰ ﻏﲎ ﻧﮋاد‪ -‬ﻧﳰﺴﺎل دوم ‪ 87—88‬ﻣﺴﺘﻨﺪ ﮐﻨﻨﺪﻩ ‪ :‬ﻣﻴﱸ ﲩﺎزی ﻧﻴﺎ‬
‫‪1388/07/19‬‬

‫ايدداﺷﺖ ﻫﺎی ‪ ،1844‬ﻣﺎرﮐﺲ اﻳﻨﻬﺎ را ﻣﯽ ﮔﻔﺖ و در ﺳﻦ ‪ 26‬ﺳﺎﻟﮕﯽ اﻳﻨﻬﺎ را ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ات آﺧﺮ اﻳﻦ اﻳﺪﻩ ﻫﺎ ات وی آﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﺮ ﭼﻨﺪ در‬
‫ﺑﺮىخ از ﻣﻮارد اﻳﺪﻩ ﻫﺎ ﻋﻮض ﺷﺪﻩ اﺳﺖ در ﻣﻮرد ﲝﺚ ﻃﺒﻘﺎﰏ و ﻧﻈﺎم ﴎﻣﺎﻳﻪ داری ﻋﻮض ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ روﻳﮑﺮد اﻧﺘﻘﺎدی ﺑﻪ ﭘﻮل را ات آﺧﺮ ﲻﺮ در ذﻫﻦ‬
‫ﺧﻮد داﺷـﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﻮل را اﻧﱱاﻋﯽ ﺗﺮﻳﻦ ﲞﺶ ﻣﺎﻟﮑﺘﻴﺖ ﺧﺼﻮﴅ و اوج از ﺧﻮد ﺑﻴﮕﺎﻧﮕﯽ ﻣﯽ داﻧﺪ‪ .‬ﻓﻮﻳﺮابخ از ﺧﻮد دور اﻓﺘﺎدن ﻧﻘﺪ دﻳﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺎرﮐﺲ ﻧﻘﺪ‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ و اترﱗ اﺳﺖ‪ .‬ﻓﻮﻳﺮابخ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﺑﺴﺎط ﮐﺸﻴﺶ و ﳇﻴﺴﺎ ﳘﻪ ﴎ ﰷری اﺳﺖ‪ ،‬و ﺧﺪا را ﺧﻮد اﻧﺴﺎن درﺳﺖ ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺎرﮐﺲ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ اﻳﻦ‬
‫روﻳﮑﺮد ﻓﻮﻳﺮابخ ﲞﺸﯽ از ﺣﻘﻴﻘﺖ اﺳﺖ‪ ،‬ﲞﺶ همﻤﱰ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮآﻳﻨﺪ از ﺧﻮد ﺑﻴﮕﺎﻧﮕﯽ ﻓﻘﻂ از ﻧﻈﺮ ﻓﮑﺮی ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﻳﮏ ﻋﺪﻩ ﮐﺸﻴﺶ ﻓﺘﻨﻪ ﮐﺮدﻩ‬
‫ابﺷـﻨﺪ‪ ،‬ﻳﮏ ﺟﺮاين اترﳜﯽ وﺟﻮد داردﮐﻪ اﻳﻦ اﺗﻔﺎﻗﺎ ﻗﺴﻤﱴ از روﺑﻨﺎی ﻓﺮآﻳﻨﺪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ اﻳﻦ از ﻓﺮوﻋﺎت ﺟﺮاين از ﺧﻮد ﺑﻴﮕﺎﻧﮕﯽ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﺎرﮐﺲ ﺑﺮای اﻳﻨﮑﻪ اﻳﺪﻩ ﺧﻮدش را ﺗﻮﺿﻴﺢ دﻫﺪ و ﺗﻮﺟﻴﻪ ﮐﻨﺪ ﭼﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ اﻳﺪﻩ ‪ materialism‬اترﳜﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺎرﮐﺲ اﻋﺘﻘﺎد دارد ﮐﻪ ﭼﲒی ﮐﻪ اترﱗ‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﺎدی اﻧﺴﺎﳖﺎﺳﺖ ﮐﻪ در ارﺗﺒﺎط اب اﺑﺰار ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﲑد ﮐﻪ زﻧﺪﮔﯽ اﻧﺴﺎن ﭼﻪ اﺗﻔﺎﰵ ﻣﯽ اﻓﺘﺪ‪ ،‬و ﲢﻮﻻت اﺟامتﻋﯽ و ﺳـﻴﺎﳻ روﺑﻨﺎی‬
‫اﻳﻦ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻣﺎدی اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ ﻧﻘﺪ ‪ materialism‬آﳌﺎﱏ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﺑﺮای درک ‪ materialism‬اول ابﻳﺴـﱴ ﶍﻮﻋﻪ اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻫﺎی ﻓﻠﺴﻔﯽ و دﻳﲎ و‬
‫ﻓﮑﺮی ﮐﻪ اﻧﺪﻳﺸﻪ آﳌﺎﱏ را اﳚﺎد ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ همﻤﱰﻳﻦ ﳕﺎﻳﻨﺪﻩ ﱒ ﻫﮕﻞ اﺳﺖ ابﻳﺴـﱴ ﻧﻘﺪ ﮐﻨﲓ‪ ،‬و ﺗﻔﺴﲑ ‪ materialist‬ای اترﱗ را ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﻓﻠﺴﻔﻪ اﻧﺴﺎن‬
‫ﺷـﻨﺎﳻ ﻓﻮﻳﺮابىخ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺗﻔﮑﺮ ﻓﻮﻳﺮابﺧﺖ روی ﻣﺎﻫﻴﺖ اﻧﺴﺎن و ‪ anthropology‬اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ اب ﺗﻌﺮﻳﻒ اﻧﺴﺎن ﻓﻠﺴﻔﻪ را ﺷﲁ ﻣﯽ دﻫﺪ‪ ،‬ﻣﺎرﮐﺲ اﻳﻦ را ﻧﻘﺪ‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ درﺳﺖ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﭼﻮن اﻧﺴﺎن ﻣﻮﺟﻮد اترﳜﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻣﻘﻄﻌﯽ ﭘﺮوﻓﺎﻳﲆ درﺳﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﻴﺪ و ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﯽ ﮐﻨﻴﺪ‪ ،‬اﻧﺴﺎن ﻣﻮﺟﻮد اترﳜﯽ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺟﺮاين اترﱗ ﻣﺘﺤﻮل ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ذلا در ﻧﻘﺪ اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژی آﳌﺎﱏ‪ ،‬ﻣﺎرﮐﺲ ﴍوع ﻣﯽ ﮐﻨﺪ از ﻓﻮﻳﺮابخ ﮐﻪ اﻳﻨﻘﺪر ارادت دارد ﻧﻘﺪر ﮐﺮدن‪.‬‬

‫ﻣﺎرﮐﺲ ‪ 11‬ﺗﺰ در ﻣﻮرد ﻓﻮﻳﺮابخ ﮐﻪ ﻫﺮ ﮐﺪام ﻳﮏ ﭘﺎرﮔﺮاف و ﭼﻨﺪ ﺳﻄﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﺗﺰ ‪ 11‬ام اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﻓﻼﺳﻔﻪ ات ﮐﻨﻮن دﻧﻴﺎ را ﺗﻔﺴﲑ ﮐﺮدﻧﺪ‬
‫در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﻣﺴﺎهل ﺗﻐﻴﲑ دﻧﻴﺎﺳﺖ‪ .‬ﻃﯽ ‪ 900 ،800‬ﺳﺎل ﻗﺒﻞ ﱒ ﮐﺸﻴﺶ ﻫﺎی ﻫﺰارﻩ دوم اﻳﻦ ﺣﺮف را زدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻪ ﺷـﻴﻮﻩ ﮐﻪ ﻣﺎرﮐﺲ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪ ،‬ﻣﯽ‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﮕﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﻣﺴﺎهل ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻋﺎﱂ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬و ﻣﺴﺎهل ﺗﻐﻴﲑ ﻋﺎﱂ اﺳﺖ‪ ،‬اﻧﺴﺎن ﻣﻮﺟﻮد ﺧﻨﱺ و ﰉ ﻃﺮف ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺸﻴﻨﺪ و ﺗﻔﺴﲑ ﮐﻨﺪ‪ ،‬اﻧﺴﺎن ﻋﺎﱂ را ﻣﯽ‬
‫ﺳﺎزد‪) .‬ﻳﮏ ﺗﻨﺸﯽ در اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻣﺎرﮐﺲ اﺳﺖ ﮐﻪ وﻗﱴ ﺗﻐﻴﲑ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪ ،‬ﺗﻐﻴﲑ را اب ارادﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد اﳒﺎم داد‪ ،‬ﮐﻪ ﲝﺚ ﻓﮑﺮی اﺳﺖ و ﻣﺎدی ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬و ارادﻩ‬
‫ﻳﻌﲎ ﺑﲔ اﻳﻦ و آن اﻧﺘﺨﺎب ﻣﯽ ﮐﻨﻴﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ اﻧﺴﺎن ﻣﻮﺟﻮد ﻣﺎدی اﺳﺖ وﱃ دﻧﻴﺎ را ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﺗﻐﻴﲑ دﻫﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ذﻫﲎ اﺳﺖ(‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﻣﺎرﮐﺲ‬
‫ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﺷـﻨﺎﺧﺖ اﻧﺴﺎن ﺷـﻨﺎﺧﺖ اﻧﻔﻌﺎﱃ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﺷـﻨﺎﺧﺖ اﻧﺴﺎن ‪ practice‬اﺳﺖ ﮐﻪ ﲻﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﻓﮑﺮ ﮐﺮدن اﻧﺴﺎن ﲻﻞ اﺳﺖ و ﺗﻐﻴﲑ‬
‫دﻧﻴﺎﺳﺖ‪ ،‬اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﲢﻮل اترﳜﯽ اﻧﺴﺎن ﻳﻌﲎ ﲢﻮل ﲻﲆ ﮐﻪ اﻧﺴﺎن اﳒﺎم دادﻩ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﺎرﮐﺲ ﺑﺪﻟﻴﻞ روﻳﮑﺮد اﻧﻘﻼﰉ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﺑﴩ در آﻏﺎز‬
‫ﺑﺼﻮرت ﳈﻮﻧﻴﺴـﱴ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽ ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ و زﻧﺪﮔﯽ اﺟامتﻋﯽ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﳘﻪ اﻧﺴﺎﳖﺎ ﺑﺮاﺑﺮ رودﻩ اﻧﺪ‪ ،‬در ﮔهل ﻫﺎی اﻧﺴﺎﱏ ﻧﻪ ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻮد و ان ﻣﺮﺋﻮس و ان‬
‫اﺳﺘامثر ﺑﻮد و ﳘﻪ اﺟامتﻋﯽ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ و ﻣﺎﻫﯽ را ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻧﻴﺎزﻫﺎی اﻓﺮاد ﺗﻘﺴـﲓ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ و ﻣﯽ ﺧﻮردﻧﺪ‪ ،‬از ﻣﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ اﻧﺴﺎن اﺳﲀن ﭘﻴﺪا ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪،‬‬
‫ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ ﭘﻴﺪا ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬و از وﻗﱴ ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ ﭘﻴﺪا ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬زﻧﺪﮔﯽ اﺟامتﻋﯽ ﺟﺎی ﺧﻮد را ﺑﻪ زﻧﺪﮔﯽ ﻃﺒﻘﺎﰏ ﻣﯽ دﻫﺪ ﮐﻪ ﻳﮏ ﻋﺪﻩ ﺑﺮﺗﺮ و ﻳﮏ ﻋﺪﻩ ﭘﺴﺖ ﺗﺮ ﻣﯽ‬
‫ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﻣﺘﻀﺎدی دارد ﮐﻪ ﱒ ابﻋﺚ ﭘﻴﴩﻓﺖ ﻣﯽ ﺷﻮد و ﱒ ابﻋﺚ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ در ﻃﻮل زﻧﺪﮔﯽ ﻳﮏ ﻋﺪﻩ ﻗﺮابﱏ ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﺷﻮﻧﺪ و انﮔﺬﻳﺮ اﻳﻦ ﭘﻴﴩﻓﺖ‬
‫ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺑﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﳈﻮﻧﻴﺴـﱴ از آﻳﻨﺪﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﻃﺒﻘﺎت از ﺑﲔ ﻣﯽ رود‪ ،‬و زﻧﺪﮔﯽ اﻧﺴﺎﳖﺎ زﻧﺪﮔﯽ اﺟامتﻋﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد و اﻧﺴﺎن ﺑﻪ اﺻﻞ ﺧﻮدش ابز ﺧﻮاﻫﺪ‬
‫ﮔﺸﺖ‪ ،‬و ﻣﺎرﮐﺲ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ اترﱗ ﺑﴩ از آﳒﺎ ﴍوع ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﻣﺎ از ﻣﺎﻗﺒﻞ اترﱗ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﲓ‪ .‬ﺗﻔﺴﲑ ﻣﺸﺎﲠـﯽ دﮐﱰ ﻋﲆ ﴍﻳﻌﱴ ﺑﺮ روی‬
‫اﺳﻼم ﺳﻮار ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺒﻨﺎی اﺳﻼﻣﯽ و اترﳜﯽ ﻧﺪارد‪.‬‬

‫در ﻧﻘﺪ اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژی آﳌﺎﱏ ذلا ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﲎ ﻋﲅ اﺟامتﻋﯽ ﻣﺒﺘﲎ ﺑﺮ اترﱗ ﺑﻪ ﺟﺎی ﻓﻠﺴﻔﻪ و اﻧﺪﻳﺸﻪ اﻧﱱاﻋﯽ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺎرﮐﺲ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﻓﻠﺴﻔﻪ از ﺟﻨﺲ‬
‫اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژی اﺳﺖ‪ ،‬و ﻣﺎرﮐﺲ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﻋﲅ ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ آن ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﮐﻪ ﻋﲅ ﭼﲒی اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﺋﲓ‪ .‬ﺗﻀﺎدی ﮐﻪ در اﻳﻨﺠﺎ در ﭘﺮوژﻩ ﻣﺎرﮐﺲ اﺳﺖ ﺑﻪ‬
‫ﻋﻨﻮان ﻳﮏ ﻣﺴﺎهل اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﻌﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺮ آن ﭼﲑﻩ ﺷﻮد ﻳﮑﯽ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺎرﮐﺲ ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﲅ ﻳﻌﲎ ﰉ ﻃﺮﰱ ﮐﻪ ﺗﻮﺟﻴﻪ ﮐﻨﻨﺪﻩ ﻃﺒﻘﻪ ﺧﺎﴅ‬
‫ﻧﺒﺎﺷـﻴﺪ‪ ،‬و از ﻃﺮﰱ دﻳﮕﺮ اﻋﺘﻘﺎد ﭘﻴﺸﻴﲎ ﺑﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﳈﻮﻧﻴﺴﻤﯽ داردﮐﻪ اﻳﻦ ﮐﻪ ﰉ ﻃﺮﰱ ﻧﺸﺪ‪ .‬ﻣﺎرﮐﺲ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪ ،‬ﻋﲅ ﻫﲈن اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژی ﻃﺒﻘﻪ ﻗﺎﻟﺐ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﯽ‬
‫ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﺗﺌﻮری ﻳﲀردو و آدام اﲰﻴﺖ ﻋﻠﻤﯽ ﺑﻮدن را از دﺳﺖ ﻣﯽ دادﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻮن در ﻃﺒﻘﻪ ﭘﻴﴩو آﳖﺎ ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﺟﺎﻣﻌﻪ را ﺗﻐﻴﲑ دﻫﻨﺪ ﲠﺒﻮد دﻫﻨﺪ ﮐﻪ ﻋﲅ‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻌﺪ در ﻣﺮﺣهل دوم ﺳﻌﯽ ﮐﺮد ﮐﻪ وﺿﻊ ﻣﻮﺟﻮد را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ذلا دﻳﮕﺮ ﻋﲅ ﻧﺸﺪ‪ .‬ذلا ﻋﲅ از ﻧﻈﺮ ﻣﺎرﮐﺲ اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژی ﻃﺒﻘﻪ ﭘﻴﴩو اﺳﺖ‪ .‬ﮐﻪ اﮔﺮ در‬
‫‪  13‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
 ‫ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺷـﻨﺎﳻ‪ -‬اراﺋﻪ‪ :‬دﮐﱰ ﻏﲎ ﻧﮋاد‪ -‬ﻧﳰﺴﺎل دوم ‪ 87—88‬ﻣﺴﺘﻨﺪ ﮐﻨﻨﺪﻩ ‪ :‬ﻣﻴﱸ ﲩﺎزی ﻧﻴﺎ‬
‫‪1388/07/19‬‬

‫هجﺖ اترﱗ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﻨﻴﺪ‪ ،‬در ﻣﻘﻄﻌﯽ ﮐﻪ ﻫﺴﺘﻴﺪ‪ ،‬ﻋﲅ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻮن در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻓﺌﻮداﻟﻴﺴﻢ ﻧﻈﺮﻳﻪ رﻳﲀردو ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻋﻠﻤﯽ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﺧﻮدش اﻓﺸﺎ ﮐﻨﻨﺪﻩ رواﺑﻂ‬
‫اﺳﺘامثری در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﴎﻣﺎﻳﻪ داری اﺳﺖ‪ ،‬و ذلا ﺧﻮد آن در ﻣﺮﺣهل ﺑﻌﺪی ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژی ﺣﻔﻆ ﴎﻣﺎﻳﻪ داری ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﻋﲅ اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژی اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﻴﴩو‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬و اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژی ﺗﻮﺟﻴﻪ ﮐﻨﻨﺪﻩ وﺿﻊ ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ‪ .‬ﻓﮑﺮی ﮐﻪ ﺑﻪ ﮔﺬﺷـﺘﻪ ﺑﺮ ﻣﯽ ﮔﺮدد اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژی اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﻋﻠﻤﯽ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻪ ﺟﻠﻮ ﺑﺮود اﻧﻘﻼﰉ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺮ ﭼﲒی ﮐﻪ در آن هجﺖ ﻣﻄﺮح ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﺎرﮐﺲ ﻋﻠﻤﯽ ﻣﯽ داﻧﺪ‪ ،‬و ﻫﺮ ﭼﲒی در ﻣﻘﺎﺑﻞ آن ابﺷﺪ‪ ،‬اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژی اﺳﺖ‪ ،‬ذلا ﻣﺎرﮐﺲ ﺑﻨﻮﻋﯽ ﻣﲋﻟﺖ ﻧﺴـﱮ‬
‫ﺑﺮای ﻋﲅ ﻗﺎﺋﻞ اﺳﺖ‪ ،‬ﻳﻌﲎ در ﺗﻔﺴﲑ ‪ materialist‬ای ﺧﻮدش‪ ،‬اﻳﺪﻩ ﻫﺎﱙ ﺟﻨﺒﻪ ﻋﻠﻤﯽ دارﻧﺪ و در ﻣﺮاﺣﲆ دﻳﮕﺮ اﻳﺪﻩ ﻋﻠﻤﯽ را از دﺳﺖ ﻣﯽ دﻫﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺎرﮐﺲ ﻧﮕﻔﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ وﻳﮋﮔﯽ ﻫﺎی ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺳﻮﺳـﻴﺎﻟﻴﺴـﱴ ﭼﯽ اﺳﺖ‪ ،‬و ﺗﻮﺿﻴﺤﺎت ﳇﯽ دادﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ از درون ﻫﺮ ﮐﺲ ﺑﻪ اﻧﺪازﻩ ﺗﻮاﻧﺶ ﰷر‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﺑﻪ اﻧﺪازﻩ ﰷرش ﺳﻬﻢ ﻣﯽ ﺑﺮد‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﳈﻮﻧﻴﺴـﱴ ﺟﺎﻣﻌﻪ ای اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺮ ﮐﺴﺐ ﺑﻪ اﻧﺪازﻩ ﺗﻮاﻧﺶ ﰷر ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬و ﺑﻪ اﻧﺪازﻩ ﻧﻴﺎزش ﺳﻬﻢ ﻣﯽ ﺑﺮد‪ .‬ﭼﻮن‬
‫ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻧﺪادﻩ ﺑﻮد ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ ﻫﺎی ﺑﻌﺪی ﮐﻪ اﻧﻘﻼب ﺳﻮﺳـﻴﺎﻟﻴﺴـﱴ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬اب دردﴎ ﻫﺎی ﺑﺰرﮔﯽ ﺑﻠﺤﺎظ ﻓﮑﺮی ﻣﻮاﺟﻪ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬و ﮔﻔﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺒﺎدهل را‬
‫ﭼﻪ ﮐﻨﲓ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎد را ﭼﻪ ﮐﻨﲓ‪ .‬ذلا دردﴎ ﺟﺎﱙ ﴍوع ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﻋﺎﱂ را ﻣﯽ دﻫﻨﺪ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﺳﻮﺳـﻴﺎﻟﻴﺴﻢ را درﺳﺖ ﮐﻨﻴﺪ‪ ،‬ذلا ﻣﻮﻗﻊ ﲻﻞ ﻣﺸﲁ ﻣﯽ ﺷﻮد‪،‬‬
‫ﮐﻪ ﻣﺸﲁ ﳘﻪ اﻧﻘﻼب ﻫﺎ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﺮف ﻫﺎی زايدی ﻣﯽ زﻧﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻌﺪ ﻣﻮﻗﻊ درﺳﺖ ﮐﺮدن داﺳـﺘﺎن ﺑﻪ اﻳﻦ ﺳﺎدﮔﯽ ﻫﺎ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬

‫ﻗﺴﻤﺖ دوم الكس‬

‫ﻳﮏ ﺟﺮاين ﻓﮑﺮی در ﻗﺮن ‪ 19‬ام ﺷﲁ ﻣﯽ ﮔﲑد ﺑﻪ انم ﺳﻮﺳـﻴﺎﻟﻴﺴﻢ‪ ،‬ﮐﻪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﴎﻣﺎﻳﻪ داری و ‪ capitalism‬و ﻓﺮد ﮔﺮاﱙ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻟﻴﱪان‬
‫ﻗﺮن ‪ 18‬و ‪ ،19‬ﮐﻪ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺟﺎﻣﻊ ﮔﺮا ﺳﻮﺳـﻴﺎﻟﻴﺴـﱴ ﺷﲁ ﻣﯽ ﮔﲑد ﮐﻪ ﻣﺎرﮐﺲ در آن ﻣﮑﺘﺐ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﺳﻮﺳـﻴﺎﻟﻴﺴﻢ ﻓﻘﻂ ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﻢ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺳﻮﺳـﻴﺎﻟﻴﺴﺖ‬
‫ﻫﺎی ﻏﲑ ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﻢ ﱒ دارﱘ‪ .‬ﺑﺮﺗﺮاﻧﺪ راﺳﻞ ﺳﻮﺳـﻴﺎﻟﻴﺴﻢ اﺳﺖ‪ ،‬ﺣﺰب ﰷرﮔﺮ اﻧﮕﻠﻴﺲ ﺳﻮﺳـﻴﺎﻟﻴﺴﻢ ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﻢ ﻧﺒﻮد‪ .‬ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﻢ ﺳﻮﺳـﻴﺎﻟﻴﺴﻢ اﻧﻘﻼﰉ را‬
‫رﻫﱪی ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬و ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﴎﻣﺎﻳﻪ داری ﻗﺎﺑﻞ اﺻﻼح ﻧﻴﺴﺖ و ﺑﺼﻮرت اﻧﻘﻼﰉ ابﻳﺴـﱴ ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ اب ﺟﺎﻣﻌﻪ دﻳﮕﺮ ﺷﻮد‪ .‬در ادﺑﻴﺎت ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﻢ‪،‬‬
‫ﻓﻘﻂ ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﻢ ﻫﺎ ﺧﻮدﺷﺎن را ﳈﻮﻧﻴﺴﻢ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻴﻔﺴﺖ ﳈﻮﻧﻴﺴﻢ ﮐﻪ ﻣﺎرﮐﺲ و اﻧﮕﻠﺰ را ﱒ ﻧﻮﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻴﺎﻧﻴﻪ ای ﺑﺮای ﳖﻀﺖ اﻧﻘﻼﰉ ﺳﻮﺳـﻴﺎﻟﻴﺴـﱴ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﳈﻮﻧﻴﺴﻢ انﻣﻴﺪﻧﺪ‪ .‬در ﻗﺮن ‪ 20‬ام ﱒ ﳈﻮﻧﻴﺴﻢ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﲓ ﻳﻌﲎ ﮐﺴﺎﱏ ﮐﻪ اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژی ﺳﻮﺳـﻴﺎﻟﻴﺴـﱴ دارﻧﺪ وﱃ اب روﻳﮑﺮد ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴـﱴ‪ .‬ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ ﻫﺎ‬
‫ﺧﻮدﺷﺎن را ﳈﻮﻧﻴﺴﻢ ﻣﯽ انﻣﻨﺪ‪.‬‬

‫در ﺗﻮﺿﻴﺢ اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻣﺎرﮐﺲ‪ ،‬ﻣﺎرﮐﺲ ﺧﻮدش ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﭘﺎﰞ دﻫﺪ‪ ،‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﲢﻮل ﺟﻮاﻣﻊ ﺑﺪون هجﺖ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻳﻌﲎ ﺑﺼﻮرت ‪ chaotic‬ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﺗﻐﻴﲑ‬
‫و آﺷﻮب ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬اﻳﻦ ﲥﻮﻻت ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﴩی و ﺳﲑ اترﱗ ﺑﻪ ﻳﮏ ﺟﺎ ﻣﻨﺘﻬـﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﻣﺎرﮐﺲ ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﲡﺰﻳﻪ و ﲢﻠﻴﻞ ﻋﻠﻤﯽ ﻣﯽ ﮐﲌ‪ ،‬و ﺗﻀﺎدﻫﺎ‬
‫ﻣﻨﺘﻬـﯽ ﺑﻪ ﻳﮏ اﻧﻘﻼب ﻫﺎﱙ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ از دل آﳖﺎ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺟﺪﻳﺪ و ﭘﻴﴩو ﺑﻮﺟﻮد ﻣﯽ آﻳﺪ‪ ،‬ﳎﺪدا در آن ﺗﻀﺎدﻫﺎﱙ اﳚﺎد ﻣﯽ ﺷﻮد و ﳎﺪدا اﻧﻘﻼب ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﭘﻴﺶ ﺑﻴﲎ ﻣﻦ ﺑﺮ اﺳﺎس آچنﻪ ﮐﻪ اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎدﻩ اﺳﺖ ﭘﻴﺶ ﺑﻴﲎ ﻋﻠﻤﯽ اﺳﺖ‪ ،‬اﻳﻦ ﺗﻀﺎد ﱒ ﺑﻪ اﻧﻘﻼب ﻣﻨﺘﻬـﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد و ﺑﻌﺪ ﻣﯽ ﺷﻮد ﺟﺎﻣﻌﻪ‬
‫ﳈﻮﻧﻴﺴﻢ‪ .‬ﻣﺎرﮐﺲ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﺑﺼﻮرت ﻋﻠﻤﯽ ﰉ ﻃﺮﻓﺎﻧﻪ ﻗﻀﺎوت ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬و ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﭘﻴﺶ ﺑﻴﲎ ﭼﻨﲔ ﭼﲒی اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﰟ ﳖﻀﺖ ﺟﺪﻳﺪ ﺷـﺒﻪ ﺟﺪﻳﺪی ﺑﺮ ﻓﺮاز اروﭘﺎ در ﺣﺎل ﮔﺬار اﺳﺖ ‪،‬ﮐﻪ اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژی ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﻢ را انم ﳈﻮﻧﻴﺴﺖ ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﺎرﮐﺲ در ﭼﻬﺎرﭼﻮب اﻧﺪﻳﺸﻪ‬
‫ﻣﺪرن ﺣﺮف ﻣﯽ زﻧﺪ‪ ،‬اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻫﺎی ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﻤﯽ درﺳﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻧﺘﻘﺎد از اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻣﺪرن و ﴎﻣﺎﻳﻪ داری و اﻗﺘﺼﺎد ابزار اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ در ﭼﻬﺎرﭼﻮب ﻣﻔﻬﻮﻣﯽ‬
‫اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻣﺪرن ﺣﺮف ﻣﯽ زﻧﺪ‪ ،‬و ﻧﻘﺪ از درون اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻨﮑﻪ ﺣﺮف ﻫﺎی اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻣﺪرن را ﺑﺰﻧﺪ ﻧﺒﺎﻳﺴـﱴ ﺗﻌﺠﺐ ﮐﻨﻴﺪ‪ ،‬ﭼﻮن ﺧﻮدش در آﳖﺎﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﺪ‬
‫از ﻟﻴﱪاﻟﻴﺴﻢ و اﻗﺘﺼﺎد ابزار ﻓﺮاﺗﺮ رود‪ ،‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ اﻳﻦ ﻳﮏ ﻣﺮﺣهل از اترﱗ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ آدام اﲰﻴﺖ و اﻗﺘﺼﺎد داانن الكﺳـﻴﮏ ﻃﻮری ﺟﺎﻣﻌﻪ‬
‫ﴎﻣﺎﻳﻪ داری را ﻣﻄﺮح ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﭘﺎاين اترﱗ و وﺿﻊ ﻣﻄﻠﻮب اﺳﺖ و ﲠﱰ از اﻳﻦ ﳕﯽ ﺷﻮد درﺳﺖ ﮐﺮد‪ ،‬و ﳘﻪ ابﻳﺴـﱴ ﺗﻌﻈﲓ ﮐﻨﲓ و ﻗﺒﻮل ﮐﻨﲓ‪ .‬ﻣﺎرﮐﺲ ﻣﯽ‬
‫ﮔﻮﻳﺪ اﻳﻨﻄﻮر ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬اﻳﻦ ﱒ ﻳﮏ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻃﺒﻘﺎﰏ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺪﺗﺮ از ﻗﺒﲆ ﻫﺎ اﺳﺘامثر ﻣﯽ ﮐﻨﺪ از اﻳﻦ ﱒ ذلا ابﻳﺴـﱴ ﻓﺮاﺗﺮ روﱘ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﺮای ﻓﺮاﺗﺮ رﻓﱳ‪ ،‬ﭼﻬﺎرﭼﻮب‬
‫ﻫﺎی ذﻫﲎ را آﻣﺎدﻩ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻣﺎرﮐﺲ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ اﻳﻦ ﺣﺮف ﻫﺎی اﲰﻴﺖ ﺑﺮىخ ﺟﺎﻫﺎ درﺳﺖ اﺳﺖ‪ ،‬و ﻣﲋﻟﺖ ﻧﺴـﱮ ﺑﺮای اﻳﻨﻬﺎ ﻗﺎﺋﻞ ﻫﺴﺖ‪) .‬ﻣﺎرﮐﺲ اﻧﺪﻳﺸﻪ‬
‫ﻧﻮﻣﻴﻨﺎﻟﻴﺴـﱴ را ﻗﺒﻮل ﻧﺪارد‪ ،‬و از آن ﻓﺮاﺗﺮ ﻣﯽ رود‪ ،‬اﻣﺎ ﺧﻮدش در آن ﭼﻬﺎرﭼﻮب ﺣﺮف ﻣﯽ زﻧﺪ‪(.‬‬

‫‪  14‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
 ‫ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺷـﻨﺎﳻ‪ -‬اراﺋﻪ‪ :‬دﮐﱰ ﻏﲎ ﻧﮋاد‪ -‬ﻧﳰﺴﺎل دوم ‪ 87—88‬ﻣﺴﺘﻨﺪ ﮐﻨﻨﺪﻩ ‪ :‬ﻣﻴﱸ ﲩﺎزی ﻧﻴﺎ‬
‫‪1388/07/19‬‬

‫ﻣﺎرﮐﺲ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﳘﺴﻮﱙ ﻣﻨﺎﻓﻌﯽ ﮐﻪ اﻗﺘﺼﺎد الكﺳـﻴﮏ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪ ،‬و ﻧﻈﻢ ابزار‪ ،‬اﻓﺴﺎﻧﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ در ابزار ﺣﺮج و ﻣﺮىج اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﻔﻊ‬
‫ﴎﻣﺎﻳﻪ داران ﲤﺎم ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬و ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺳﻮﺳـﻴﺎﻟﻴﺴﺖ اﻳﻦ ﻧﻈﻢ اﳚﺎد ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬اﻧﮕﻠﺰ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﳽء در ﺧﻮد ات ﺣﺎﻻ ﳕﯽ داﻧﺴﺘﲓ‪ ،‬اﻣﺎ اب‬
‫ﭘﻴﴩﻓﺖ ﻋﲅ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﲓ ﺑﻔﻬﻤﲓ ﮐﻪ ﭼﻴﺴﺖ‪ ،‬و از ﳏﺪودﻳﺖ ﺷـﻨﺎﺧﺖ ﺑﲑون ﻣﯽ رود‪ ،‬و ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ اﻳﻦ ﺣﺮف ﻓﻴﻠﺴﻮﻓﺎن ﺑﻮرژوا اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻔﺎوت ﻣﺎرﮐﺲ اب‬
‫ﺗﺰﻫﺎی دﻳﮕﺮان اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ در اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻣﺎرﮐﺲ اﻳﻦ ﺣﺮف آﺧﺮ ﻳﮏ ﺗﺌﻮری ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﺌﻮرﳞﺎی دﻳﮕﺮ ﺑﺮای رﻗﺎﺑﺖ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺗﺌﻮری ﻫﺎی ﻋﻠﻤﯽ ﺗﺌﻮری ﻫﺎی رﻗﻴﺐ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ ﻫﺎ ﺑﻴﺸﱰ از ﻣﺎرﮐﺲ روی اﻳﻦ ﻣﻮارد اتﮐﻴﺪ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫اﻧﱱاع در اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻣﺎرﮐﺲ ﲝﺚ ﺑﻌﺪی اﺳﺖ ﮐﻪ دﻗﻴﻖ ﺗﺮ ﻣﯽ ﺷﻮﱘ ﮐﻪ ﻣﺎرﮐﺲ ﭼﻪ اتﺛﲑی از ﻫﮕﻞ ﻣﯽ ﮔﲑد‪ .‬در اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻣﺪرن ﻣﯽ داﻧﲓ ﮐﻪ ﺗﻔﮑﺮ اﻧﱱاﻋﯽ اي‬
‫ﺑﺮﻳﺪﻩ از واﻗﻌﻴﺖ ﺷﺪﻳﺪا اﻧﺘﻘﺎد ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﻳﻌﲎ از دﰷرت و ﻓﺮاﻧﺴﻴﺲ ﺑﻴﮑﻦ‪ ،‬اﻧﺪﻳﺸﻪ ﺑﺮﻳﺪﻩ از ﲡﺮﺑﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﻧﺪﻳﺸﻪ اندرﺳﺖ اﻧﺘﻘﺎد ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ابرز‬
‫ﺗﺮﻳﻦ ﻫﻴﻮم‪ ،‬ﰷﻧﺖ‪ ،‬ﻫﮕﻞ ﮐﻪ اﻧﺪﻳﺸﻪ اﻧﱱاﻋﯽ را ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎی اﻧﺪﻳﺸﻪ ﺑﺮﻳﺪﻩ از ﲡﺮﺑﻪ واﻗﻌﻴﺖ و زﻧﺪﮔﯽ ﺣﴗ اﻧﺴﺎن ﻧﻘﺪ ﮐﺮدﻩ و ﮐﻨﺎر ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻘﺪ از وﻳﮋﮔﯽ‬
‫ﻫﺎی اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻣﺪرن اﺳﺖ‪ ،‬و اتﮐﻴﺪ ﺑﺮ اﻳﻦ دارد ﮐﻪ واﻗﻌﻴﺖ ﳘﻴﺸﻪ ﺳﺎﺧﺘﻪ ذﻫﻦ اﺳﺖ‪ .‬اﻧﱱاﻋﯽ ﻳﻌﲎ ‪ abstract‬ﻳﻌﲎ ﺟﻨﺒﻪ ای از واﻗﻌﻴﺖ را ﻣﻨﱱع ﮐﺮدﻩ و ﺟﺪا‬
‫ﮐﻨﻴﺪ‪ .‬اﻧﻀﲈم ﻳﻌﲎ ﻣﺘﺼﻞ ﺑﻮدن و وﺻﻞ ﺑﻮدن ‪ concrete‬ﮐﻪ ﻫﺮ واﻗﻌﻴﱴ ﮐﻪ در اﻃﺮاف ﻣﯽ ﺑﻴﻨﻴﺪ ﻳﮏ واﻗﻌﻴﺖ اﻧﻀﲈﻣﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﺮﻳﺪﻩ از ﶍﻮﻋﻪ ای ﮐﻪ در‬
‫آن ﻣﺜﻼ ﻣﺪادی ﻗﺮاردارد ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻣﮕﺮ اﻳﻨﮑﻪ در ذﻫﻦ ابﺷﺪ‪ .‬ﻓﻴﻠﺴﻮﻓﺎن ﻣﺪرن ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﮐﻪ در ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻗﺪﳝﯽ ﲜﺎی ﭘﺮداﺧﱳ ﺑﻪ واﻗﻌﻴﺖ اﻧﻀﲈﻣﯽ ‪speculation‬‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ ﻳﻌﲎ ﭼﲒی را در ذﻫﻦ اﳚﺎد ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﻪ آن ﻓﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻫﺰار ﺳﺎل ﲝﺚ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ اﺳﺐ ﭼﻘﺪر دﻧﺪان دارد‪ ،‬ﺑﻌﺪ ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﮐﻪ اﻓﻼﻃﻮن‬
‫و ارﺳﻄﻮ اﻳﻦ را ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬و ﳕﯽ رﻓﺘﻨﺪ ﻫﻴﭻ ﮐﺪام دﻫﺎن اﺳﺐ را ابز ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﺸﲈرﻧﺪ‪ ،‬و اﻳﻦ ﺗﻔﮑﺮی ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﲒﻫﺎﱙ در ذﻫﻦ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪﻩ و در‬
‫ﻣﻮرد آن ﲝﺚ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻣﺪرن ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ واﻗﻌﻴﺖ اﻧﻀﲈﻣﯽ اﺳﺖ و ﺑﲑون اﺳﺖ و آن را ابﻳﺴـﱴ ﺗﻮﺿﻴﺢ دﻫﲓ ﻧﻪ ﭼﲒی ﮐﻪ ﻓﻘﻂ در ذﻫﻦ درﺳﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﲓ‪ .‬ﻣﺎرﮐﺲ از‬
‫اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻣﺪرن اﺳـﺘﻘﺒﺎل ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و اﻧﺪﻳﺸﻪ اﻧﱱاﻋﯽ را ﻧﻘﺪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬و ﺑﻨﻮﻋﯽ در دورﻩ زﻧﺪﮔﯽ ﺧﻮدش‪ ،‬ﻳﮑﯽ از ﻗﻬﺮﻣﺎن ﻫﺎی ﻣﺒﺎرﻩ اب ‪ speculation‬و اﻧﺪﻳﺸﻪ‬
‫ﺗﻌﻘﲆ ﴏف اﺳﺖ‪ .‬درﺳﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻧﱱاع ﻧﻘﺶ همﻤﯽ در درﺳﺖ ﮐﺮدن ﺗﺌﻮری ﻫﺎ دارد‪ ،‬ﺑﺪون اﻧﱱاع ﳕﯽ ﺷﻮد ﺗﺌﻮری درﺳﺖ ﮐﺮد‪ ،‬اﻳﻨﮑﻪ ﻓﻴﻠﺴﻮﻓﺎن ﻧﻘﺪ ﮐﺮدﻧﺪ‬
‫ﻳﮏ ﺟﻨﺒﻪ از واﻗﻌﻴﺖ اﺳﺖ‪ ،‬ﺟﻨﺒﻪ دﻳﮕﺮ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﲈ انﮔﺬﻳﺮ ﺑﻪ اﻧﱱاع ﻫﺴﺘﻴﺪ‪ ،‬ﺑﺪون اﻧﱱاع ﳕﯽ ﺷﻮد ﻓﮑﺮ ﮐﺮد‪ .‬ﻣﻔﻬﻮم اﻧﺴﺎن ﻣﻔﻬﻮم اﻧﱱاﻋﯽ اﺳﺖ‪ ،‬وﮔﺮﻧﻪ‬
‫ﻣﻔﻬﻮم اﻧﻀﲈﻣﯽ اﻧﺴﺎن ﭼﲒی اﺳﺖ ﮐﻪ اﻳﻨﺠﺎ در الكس ﻧﻮﺷﺘﲓ‪ ،‬ﺑﺮای ﺗﺌﻮری راﺟﻊ ﺑﻪ ﻋﺎﱂ ابﻳﺴـﱴ ﻣﻔﻬﻮم اﻧﱱاﻋﯽ از اﻧﺴﺎن را ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ‪ ،‬ابﻳﺴـﱴ ﺑﮕﻮﻳﲓ ﮐﻪ ﮐﺠﺎ‬
‫در اﻧﱱاع اﻓﺮاط ﺷﺪﻩ ﮐﻪ ﻧﻘﺪ ﮐﻨﲓ‪ .‬ﻣﺎرﮐﺲ در دورﻩ ای ﺳﻌﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﲤﺎم اﻧﱱاع را ﺑﲑون ﺑﺮﻳﺰد‪ .‬اﻧﱱاع را ﻋﺎﻣﻞ از ﺧﻮد ﺑﻴﮕﺎﻧﮕﯽ ﻣﯽ داﻧﺪ‪ ،‬و ﻣﻔﻬﻮم اﻧﱱاﻋﯽ‬
‫را آﳒﺎ اﻧﺘﻘﺎد ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬و ﺗﻮﺿﻴﺤﯽ راﺟﻊ ﺑﻪ ﻣﻔﻬﻮم ﻣﻴﻮﻩ ﻣﯽ دﻫﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﭼﲒی ﮐﻪ ﻣﺎ ﻣﯽ ﺧﻮرﱘ ﺳﻴﱮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺼﻮرت اﻧﻀﲈﻣﯽ و واﻗﻌﯽ وﺟﻮد دارد‪ ،‬اﻣﺎ از‬
‫ﻣﻔﻬﻮم ﭼﲒی ﮐﻪ واﻗﻌﯽ ﻣﯽ ﺧﻮرﱘ‪ ،‬ﻣﻴﻮﻩ ﮐﻪ ﻣﺜﻼ از ﺳﻴﺐ ﻓﺮاﺗﺮ اﳚﺎد ﮐﺮدﱘ‪ ،‬اﻳﻨﻬﺎ واﻗﻌﻴﺖ ﻧﺪارﻧﺪ و اﺑﺰار ذﻫﲎ ﻣﺎ ﺑﺮای ﺗﻔﮑﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﭼﲒی ﮐﻪ واﻗﻌﻴﺖ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺳﻴﱮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺧﻮرﱘ‪ ،‬ذلا اﮔﺮ ﻓﮑﺮ ﮐﻨﲓ ﮐﻪ اول ﻳﮏ ﻣﻴﻮﻩ اﺳﺖ ﺑﻌﺪ ﺷﺎﺧﻪ ای از ﻣﻴﻮﻩ ﻫﺎی درﺧﱴ و ﺳﻴﺐ اﺳﺖ از ابﻻ ﺑﻪ ﭘﺎﻳﲔ از ﻧﻈﺮ ذﻫﲎ‬
‫درﺳﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﲓ ﺑﮕﻮﻳﲓ ﮐﻪ در ﻳﮏ ﭼﻬﺎرﭼﻮب از ﰻ ﺑﻪ ﺟﺰء آﻣﺪﱘ اﻣﺎ ﰷﻣﻼ از واﻗﻌﻴﺖ دور ﺷﺪﻩ اﱘ‪ .‬از ﭼﲒی ﮐﻪ اﻧﻀﲈﻣﯽ اﺳﺖ ﻣﻔﻬﻮﻣﯽ را‬
‫اﻧﱱاع ﻣﯽ ﮐﻨﲓ ﺑﻪ انم ﺳﻴﺐ اي ﻣﻴﻮﻩ‪ .‬ذلا ﻣﻔﻬﻮم ﺳﻴﺐ اي ﻣﻴﻮﻩ واﻗﻌﻴﺖ ﻣﺴـﺘﻘﲆ از آن ﺧﻮد ﻧﺪارد‪ ،‬ﮐﻪ ادﻋﺎی ﻣﺎرﮐﺲ در ﮐﺘﺎب ﺧﺎﻧﻮادﻩ ﻣﻘﺪس اﺳﺖ‪.‬‬

‫در ﻣﻘﺎﺑﻞ آن اﻧﺪﻳﺸﻪ اﻧﱱاﻋﯽ‪ ،‬و ﻣﻔﺎﻫﲓ اﻧﱱاﻋﯽ ﮔﻤﺮاﻩ ﮐﻨﻨﺪﻩ اﮔﺮ ﻧﺴﺒﺖ واﻗﻌﻴﺖ ﺑﺪﻫﲓ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻧﺪﻳﺸﻪ اﻧﻀﲈﻣﯽ ‪ concrete‬وﺟﻮد دارد‪ .‬روﻳﮑﺮد ﻫﮕﻞ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﻴﲆ اﻧﺪﻳﺸﻪ اﻧﱱاﻋﯽ را اﻧﺘﻘﺎد ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﻧﺪﻳﺸﻪ اﻧﱱاﻋﯽ اﻧﺪﻳﺸﻪ اﻧﻀﲈﻣﯽ را ﻣﻄﺮح ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﮕﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد اﻧﺪﻳﺸﻪ اﻧﻀﲈﻣﯽ‬
‫ابﺷﺪ؟ ﻫﮕﻞ ﻧﻮﺷـﺘﻪ ﻣﻌﺮوﰱ دارد ﮐﻪ داﺳـﺘﺎن ﻗﺎﺗﲆ را ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺑﺮﻧﺪ اﻋﺪام ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬و ﻣﺮدم ﲤﺎﺷﺎ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬در ﺗﻮﺿﻴﺢ اﻳﻦ ﻗﺎﴇ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫اﻳﻦ آدم ﺑﺪﺟﻨﺲ و ﺟﻨﺎﻳﺘﲀر اﺳﺖ و ﻣﺮﺗﮑﺐ ﻗﺘﻞ ﻫﺎی ﻣﺘﻌﺪد ﺷﺪﻩ اﺳﺖ ابﻳﺴـﱴ اﻋﺪام ﺷﻮد‪ ،‬ﻫﺮ ﮐﴗ ﮐﻪ در ﻣﺴﲑ ﻗﺎﺗﻞ را ﻣﯽ ﺑﻴﻨﺪ‪ ،‬ﻓﻘﻂ در ﭼﻬﺮﻩ وی‬
‫ﻗﺎﺗﻞ را ﻣﯽ ﺑﻴﻨﺪ‪ ،‬و اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ را ﳕﯽ ﺑﻴﻨﺪ‪ ،‬دﻳﮕﺮ زﻳﺒﺎﱙ وی اﮔﺮ ﺧﻮش ﺳـامي ابﺷﺪ دﻳﺪﻩ ﳕﯽ ﺷﻮد‪ ،‬اﮔﺮ ﻗﺪ ﺑﻠﻨﺪ و ﺧﻮش ﻫﻴﲁ ابﺷﺪ دﻳﺪﻩ ﳕﯽ ﺷﻮد‪ ،‬و اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ‬
‫در ﺧﺼﻠﺖ ﻗﺎﺗﻞ ﺑﻮدن دﻳﺪﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬اﻳﻦ روﻳﮑﺮد اﻧﺪﻳﺸﻪ اﻧﱱاﻋﯽ اﺳﺖ‪ ،‬اﻧﺴﺎﳖﺎی ﻋﺎﻣﯽ و ﺳﺎدﻩ ﻟﻮ‪ ،‬اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻓﻘﻂ اﻧﱱاﻋﯽ اﺳﺖ‪ ،‬و در ﻗﺎﺗﻞ ﺧﺼﻠﺖ ﻫﺎی‬
‫دﻳﮕﺮ را ﳕﯽ ﺑﻴﻨﻨﺪ‪ ،‬و ﳑﮑﻦ اﺳﺖ ﭘﻴﺎﻧﻴﺴﺖ ﺧﻮﰉ ﱒ ﻗﺎﺗﻞ ابﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ را اﻧﺪﻳﺸﻪ اﻧﱱاﻋﯽ ﻣﯽ داﻧﺪ‪.‬‬

‫‪  15‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
 ‫ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺷـﻨﺎﳻ‪ -‬اراﺋﻪ‪ :‬دﮐﱰ ﻏﲎ ﻧﮋاد‪ -‬ﻧﳰﺴﺎل دوم ‪ 87—88‬ﻣﺴﺘﻨﺪ ﮐﻨﻨﺪﻩ ‪ :‬ﻣﻴﱸ ﲩﺎزی ﻧﻴﺎ‬
‫‪1388/07/19‬‬

‫در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﻧﺪﻳﺸﻪ اﻧﻀﲈﻣﯽ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﻴﻠﺴﻮف اﻳﻦ را ﮐﻪ ﮔﺬﺷـﺘﻪ ای دارد‪ ،‬و ﺧﻮش ﺳـامي اﺳﺖ‪ ،‬اﮔﺮ ﻗﺎﺗﻞ اﺳﺖ ﺷﺎﻳﺪ ﺧﺎﻧﻮادﻩ ﻃﻼق ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ و‬
‫ﺧﻮب ﺗﺮﺑﻴﺖ ﻧﺸﺪﻩ و ‪ ،...‬ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﺗﺼﻮﻳﺮ اﻧﻀﲈﻣﯽ ﻣﺘﻔﺎوت اب اﻧﺪﻳﺸﻪ اﻧﱱاﻋﯽ ﻣﺮدم ﻋﺎﻣﯽ اﺳﺖ‪ ،‬اﻳﻦ ﻣﺜﺎل را ﻣﯽ زﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﮕﻮﻳﺪ ﮐﻪ اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻓﻠﺴﻔﯽ از‬
‫اﻳﻦ ﻧﻮع اﻧﺪﻳﺸﻪ اﺳﺖ‪ ،‬و اﻧﺪﻳﺸﻪ اﻧﻀﲈﻣﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﳘﻪ ﺟﻨﺒﻪ ﻫﺎی واﻗﻌﻴﺖ را ﻣﯽ ﺑﻴﻨﺪ و ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻳﮏ ﺟﻨﺒﻪ را‪ .‬اﻧﺪﻳﺸﻪ اﻧﱱاﻋﯽ را ﭼﻮن ﻳﮏ ﺟﺎﻧﺒﻪ اﺳﺖ‪،‬‬
‫اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻏﻠﻂ و ﻏﲑ ﻋﻠﻤﯽ ﻣﯽ داﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ اﻧﺪﻳﺸﻪ اﻧﻀﲈﻣﯽ ﳘﻪ ﺟﻨﺒﻪ ﻫﺎ را ﻣﯽ ﺑﻴﻨﻴﺪ و ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺗﺮی از واﻗﻌﻴﺖ دارﻳﺪ‪ .‬ﻣﺎرﮐﺲ از اﻳﻦ اﻧﺪﻳﺸﻪ اﻧﻀﲈﻣﯽ‬
‫ﺧﻴﲆ ﲠﺮﻩ ﻣﯽ ﮔﲑد‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻘﺪﻣﻪ ای ﺑﺮای وارد ﺷﺪن ﺑﻪ ﲝﺚ ﺗﻔﮑﺮ دايﻟﮑﺘﻴﮑﯽ ﺑﻮد‪.‬‬

‫دايﻟﮑﺘﻴﮏ را اوﻟﲔ ابر ﻫﮕﻞ در اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻣﺪرن ﻣﻄﺮح ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﮏ روش اﻧﺪﻳﺸـﻴﺪن و ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺗﻮﺿﻴﺢ واﻗﻌﻴﺖ ﮐﻪ ﺧﺼﻠﺖ اﻧﺪﻳﺸﻪ‬
‫درﺳﺖ‪ ،‬و واﻗﻌﻴﺖ ﺑﻪ آن ﺻﻮرﰏ ﮐﻪ اﺳﺖ ﻣﯽ ابﺷﺪ‪ ،‬ﮐﻪ از ﻋﺎﱂ ﺗﺼﻮر و ﻣﻔﻬﻮم درﺳﺖ داﺷـﺘﻪ ابﺷـﻴﺪ انﮔﺬﻳﺮ ﻋﺎﱂ را آﳒﻮر ﮐﻪ ﻫﺴﺖ ﻣﯽ ﺑﻴﻨﻴﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﻫﮕﻞ‬
‫ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﺎﱂ ﺣﺎﻟﺖ دايﻟﮑﺘﻴﮏ اﺳﺖ‪ ،‬و ﺗﺼﻮﻳﺮ از ﻋﺎﱂ در ذﻫﻦ ابﻳﺴـﱴ دايﻟﮑﺘﻴﮏ ابﺷﺪ ﮐﻪ ﺣﻘﻴﻘﯽ و ﻣﺒﺘﲎ ﺑﺮ واﻗﻌﻴﺖ ابﺷﺪ‪ .‬ﮐﻪ در اداﻣﻪ ﲝﺚ‬
‫اﻧﱱاع ﻫﮕﻞ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ اﻧﱱاع ﻣﻄﻠﻖ ﻏﲑ واﻗﻌﯽ و ﻏﲑ ﺣﻘﻴﻘﯽ اﺳﺖ‪ .‬اﺻﻞ اول دايﻟﮑﺘﻴﮏ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﻫﻴﭻ ﭼﲒ ﳎﺰا وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ ،‬ﻫﻴﭻ ﭼﲒ ﻣﻨﱱع در ﻋﺎﱂ‬
‫وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ ،‬و ﳘﻪ ﭼﲒ ﻣﺘﺼﻞ و ‪ concrete‬اﺳﺖ‪ .‬ﭼﲒی ﮐﻪ ﻣﺎ ﺑﺼﻮرت ﻣﻄﻠﻖ و اﻧﱱاﻋﯽ ﺗﺼﻮر ﻣﯽ ﮐﻨﲓ ﺳﺎﺧﺘﻪ ذﻫﻦ ﻣﺎ و اندرﺳﺖ و ﻏﲑ ﺣﻘﻴﻘﯽ اﺳﺖ‬
‫ﭼﻮن در ﻋﺎﱂ ﺑﲑون ﳘﭽﻨﲔ ﭼﲒی ﭘﻴﺪا ﳕﯽ ﮐﻨﻴﺪ‪ .‬ﺑﺮای ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻫﮕﻞ در ﻣﻨﻄﻖ و ﺷـﻴﻮﻩ اﻧﺪﻳﺸﻪ اﻳﻦ را ﻣﻄﺮح ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫در اﻧﺪﻳﺸـﻴﺪن ﺣﺪﻫﺎی ﻣﻨﻄﻘﯽ دارﻳﺪ‪ ،‬ﻳﻌﲎ ﻣﻨﱱع از ﻳﮏ واﻗﻌﻴﺖ از ﻳﮏ ﲞﺶ دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﻫﺴـﱴ و ﻧﻴﺴـﱴ دو ﺣﺪ واﻗﻌﻴﺖ اﻧﺪ ‪،‬ﮐﻪ ﻫﮕﻞ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﻧﻪ‬
‫ﻫﺴـﱴ و ﻧﻪ ﻧﻴﺴـﱴ در ﻋﺎﱂ وﺟﻮد دارد ﺑﻠﮑﻪ ﻋﺒﻮر از ﻫﺴـﱴ ﺑﻪ ﻧﻴﺴـﱴ و از ﻧﻴﺴـﱴ ﺑﻪ ﻫﺴـﱴ اﺳﺖ ﮐﻪ ‪ becoming‬اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﻫﮕﻞ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﻫﺴـﱴ انب‬
‫ﺑﮕﻮﻳﻴﺪ ﭼﻴﺴﺖ؟ ﻫﺴـﱴ ﮐﻪ ﺑﺮﻳﺪﻩ از ﲤﺎم اﻧﱱاع ﻫﺎ ابﺷﺪ‪ ،‬ﻫﺴـﱴ ﺑﺮﻳﺪﻩ از اﻧﱱاع ﻫﺎ ﻧﺒﺎﻳﺴـﱴ رﻧﮓ داﺷـﺘﻪ ابﺷﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﻫﺴـﱴ آﰉ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮىخ ﺳﻔﻴﺪ اﺳﺖ‪،‬‬
‫ذلا ابﻳﺴـﱴ ﺑﮕﻮﻳﲓ ﮐﻪ ﻧﻪ ﺳﻔﻴﺪ و ﻧﻪ آﰉ ابﺷﺪ‪ ،‬و رﻧﮕﯽ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻳﮏ ﻋﺪﻩ ﺳـﺒﮏ و ﻳﮏ ﻋﺪﻩ ﺳـﻨﮕﲔ اﻧﺪ‪ ،‬وزن ﻧﺪاﺷـﺘﻪ ابﺷﺪ‪ ،‬ﺷﲁ ﻧﺪاﺷـﺘﻪ ابﺷﺪ‪ ،‬رﻧﮓ‬
‫ﻧﺪاﺷـﺘﻪ ابﺷﺪ‪ ،‬ﮔﺮد ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ذلا ﻫﺴـﱴ ﺧﺎﻟﺺ ﻧﻴﺴـﱴ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻮن ﳘﻪ ﺧﺼﻠﺖ ﻫﺎی اﻧﻀﲈﻣﯽ را از آن ﺟﺪا ﻣﯽ ﮐﻨﲓ‪ ،‬ﻧﻴﺴـﱴ انب ﭼﻴﺴﺖ؟ ﻧﻴﺴـﱴ ﭘﺲ‬
‫ﭼﲒی ﻫﺴﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﻧﻴﺴـﱴ ﭼﲒی ﻫﺴﺖ ﮐﻪ ﻫﻴﭻ ﭼﲒی ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﻧﻪ رﻧﮓ دارد و ﻧﻪ وزن دارد و ‪ ،...‬ﲝﺚ ﻣﻨﻄﻘﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﮕﻞ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﭘﺲ از ﻫﺴـﱴ‬
‫انب ﺑﻪ ﻧﻴﺴـﱴ انب ﻣﯽ رﺳـﻴﺪ‪ ،‬و از ﻧﻴﺴـﱴ ﺑﻪ ﻫﺴـﱴ ﻣﯽ رﺳـﻴﺪ‪ ،‬اﻣﺎ واﻗﻌﻴﺖ ﭼﻴﺴﺖ؟ واﻗﻌﻴﺖ ﮔﺬر از ﻧﻴﺴـﱴ ﺑﻪ ﻫﺴـﱴ و ﮔﺬر از ﻫﺴـﱴ ﺑﻪ ﻧﻴﺴـﱴ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭼﲒی ﮐﻪ در ﻋﺎﱂ ﻫﺴﺖ ﻫﺴـﱴ ﻣﻄﻠﻖ و ﻧﻴﺴـﱴ ﻣﻄﻠﻖ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬

‫در واﻗﻌﻴﺖ ﳘﻪ ﭼﲒ در ﺣﺎل ﺷﺪن اﺳﺖ‪ ،‬و ﺗﻐﻴﲑ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬و ذلا در ﺣﺎل ﺷﺪن اﺳﺖ‪ ،‬و ﭼﲒی ﮐﻪ اﺻﺎﻟﺖ دارد ﺗﻐﻴﲑ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﻫﺴـﱴ و ﻧﻴﺴـﱴ‬
‫ﻳﮕﺎﻧﮕﯽ ﭘﻴﺪا ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﻔﻬﻮم ﺷﺪن اﺳﺖ‪ .‬ﻳﮏ ﺗﺰ ﮐﻪ ﻣﻄﺮح ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬و ﻳﮏ ﺿﺪ آن ﮐﻪ ﺗﺮﮐﻴﺐ آﳖﺎ ﮐﻪ ﺳـﻨﱱ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬دايﻟﮑﺘﻴﮏ ﻫﮕﲆ‪ ،‬ﺗﺰ و آﻧﱴ ﺗﺰ‬
‫ای ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﺮﮐﻴﺐ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﺳـﻨﱱ و ﻋﺎﱂ واﻗﻌﻴﺖ‪ .‬ﻫﮕﻞ ذلا ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ اﮔﺮ ﻓﮑﺮ ﮐﻨﲓ و ﲝﺚ ﻫﺴـﱴ و ﻧﻴﺴـﱴ ﺑﻪ آن ﺻﻮرت‪ ،‬ﻣﻔﻬﻮم آﻏﺎز ﱒ ﺑﺪون ﻣﻔﻬﻮم‬
‫ﺷﺪن ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺼﻮر ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻋﺎﱂ ﺟﺎﱙ آﻏﺎز ﺷﺪ‪ ،‬ﮐﺠﺎ آﻏﺎز ﺷﺪ؟ دﻧﻴﺎ ﺑﻮﺟﻮد آﻣﺪ‪ .‬ذلا آﻏﺎز ﻳﻌﲎ ﺟﺎﱙ ﻧﻴﺴـﱴ اﺳﺖ‪ ،‬و ﺟﺎﱙ ﻫﺴﺖ‪ ،‬ﻣﯽ ﺷﻮد و از آﳒﺎ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ‬
‫ﴍوع ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ذلا وﻗﱴ ﻫﺴـﱴ ﻣﻄﻠﻖ و ﻧﻴﺴـﱴ ﻣﻄﻠﻖ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ ،‬ﭘﺲ ﻣﻔﻬﻮم آﻏﺎزی ﱒ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ ،‬و ﻣﻔﻬﻮم ﳑﺘﻨﻊ اﺳﺖ‪ ،‬و ﳘﻴﺸﻪ در ﺣﺎل ﺷﺪن‬
‫اﺳﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ روﻳﮑﺮد ﻫﮕﲆ‪ ،‬ﻓﻠﺴﻔﻪ دﻳﲎ و ﻣﺴـﻴﺤﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻳﻦ ﻋﺎﱂ آﻏﺎز و ﭘﺎايﱏ ﻧﺪارد‪ .‬ﻋﺎﱂ ﻫﲈن ﲡﲆ ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ‪ ،‬و ﻧﻪ آﻏﺎز و ﻧﻪ ﭘﺎاين دارد و در ﺣﺎل‬
‫ﺷﺪن اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺪا ﮐﻪ در ﺣﺎل ﺷﺪن ﳕﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﺧﺪا ﺑﻪ ﺗﻌﺒﲑ ﻫﮕﲆ ﺧﺪاوﻧﺪ در ﺣﺎل ﻧﮕﺮﻳﺴﱳ در ﺧﻮدش اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ اﻳﻦ ﲢﻮل ﻋﺎﱂ اﺳﺖ‪ ،‬و ﺣﺮﮐﺖ و ﺷﺪن‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫ذلا اي ﺟﺎﱙ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪا ﻧﺒﻮدﻩ اﺳﺖ و ﺧﺪا ﺑﻮﺟﻮد آﻣﺪ‪ ،‬اي ﺧﺪا ﺑﻮدﻩ ﻋﺎﱂ ﻧﺒﻮدﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻮﺟﻮد آوردﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ اﻳﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﺗﻨﺎﻗﺾ ﻣﯽ رﺳﺪ‪ ،‬ذلا‬
‫ابﻳﺴـﱴ ﺑﻪ روش دايﻟﮑﺘﻴﮑﯽ از دﻳﺪ ﻫﮕﻞ داﺷـﺘﻪ ابﺷـﲓ‪ ،‬ﻧﻪ آﻏﺎزی و ﻧﻪ ﭘﺎايﱏ اﺳﺖ و آچنﻪ ﮐﻪ ﻫﺴﺖ ﺷﺪن اﺳﺖ‪ ،‬ذلا ﭼﲒی ﮐﻪ ﻫﮕﻞ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻣﯽ دﻫﺪ ﻓﻘﻂ‬
‫اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻧﻴﺴﺖ و ﻳﮏ واﻗﻌﻴﺖ اﺳﺖ‪ ،‬و ﻫﮕﻞ اﻋﺘﻘﺎدی ﺑﻪ ﺟﺪاﱙ واﻗﻌﻴﺖ از اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻧﺪارد‪ ،‬و ﺗﻔﮑﺮ دايﻟﮑﺘﻴﮑﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ واﻗﻌﻴﺖ دايﻟﮑﺘﻴﮑﯽ را‬
‫درک ﮐﻨﺪ‪ .‬ذلا دايﻟﮑﺘﻴﮏ ﺧﺼﻠﺖ واﻗﻌﻴﺖ ﺑﲑون ذﻫﻦ ﱒ ﻫﺴﺖ‪ .‬در ﻣﺎرﮐﺲ دﻳﮕﺮ ﻣﻔﻬﻮم ﻣﺘﺎﻓﲒﻳﮏ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬ﻫﮕﻞ ﺑﻨﻮﻋﯽ ﻳﮕﺎﻧﮕﯽ ﻓﺎﻋﻞ ﺷـﻨﺎﺧﺖ و‬

‫‪  16‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
 ‫ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺷـﻨﺎﳻ‪ -‬اراﺋﻪ‪ :‬دﮐﱰ ﻏﲎ ﻧﮋاد‪ -‬ﻧﳰﺴﺎل دوم ‪ 87—88‬ﻣﺴﺘﻨﺪ ﮐﻨﻨﺪﻩ ‪ :‬ﻣﻴﱸ ﲩﺎزی ﻧﻴﺎ‬
‫‪1388/07/19‬‬

‫ﻣﻮﺿﻮع ﺷـﻨﺎﺧﺖ دارد‪ .‬ﻳﻌﲎ در اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻫﮕﻞ ﭼﲒی ﮐﻪ ﻋﺎﱂ را ﺑﻮﺟﻮد آوردﻩ اﺳﺖ ﻫﲈﱏ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﺎﱂ را ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﺸـﻨﺎﺳﺪ‪ ،‬ﻳﻌﲎ اﻧﺴﺎن از ﺟﻨﺲ‬
‫ﺧﺪاﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻫﮕﻞ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ وﻗﱴ ﺷﲈ ﻣﺜﻞ ﻋﻮام ﻧﮕﺎﻩ ﻣﯽ ﮐﻨﻴﺪ‪ ،‬ﺗﺼﻮر آﻏﺎز و ﭘﺎاين ﺑﻪ ذﻫﻦ ﻣﯽ آﻳﺪ‪ ،‬اﻣﺎ وﻗﱴ ﻓﻴﻠﺴﻮﻓﺎﻧﻪ ﻧﮕﺎﻩ ﻣﯽ ﮐﻨﻴﺪ ﻣﻔﻬﻮم آﻏﺎز و ﭘﺎاين را‬
‫ابﻳﺴـﱴ ﮐﻨﺎر ﺑﮕﺬارﻳﺪ‪ ،‬ﭼﻮن آﻏﺎز ﻳﻌﲎ وﻗﱴ ﮐﻪ ﻫﻴﭽﯽ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬وﱃ ﻣﺎ ﻓﻬﻤﻴﺪﱘ ﮐﻪ ﻧﻴﺴـﱴ ﻣﻄﻠﻖ ﻳﮏ ﻫﺴـﱴ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ اﻳﻦ دو ﺣﺪ ﻣﻨﻄﻘﯽ اﻧﺪ اﺑﺰار‬
‫ذﻫﻦ ﺑﺮای ﻓﻬﻤﻴﺪن اﺳﺖ‪ ،‬در واﻗﻌﻴﺖ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺷﲁ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ آﻏﺎز و ﭘﺎاين ابﺷﺪ‪ .‬دايﻟﮑﺘﻴﮏ از ﻧﻈﺮ ﻫﮕﻞ ﱒ ﻣﻨﻄﻖ اﻧﺪﻳﺸـﻴﺪن و ﱒ ﻣﻨﻄﻖ واﻗﻌﻴﺖ اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﮐﻪ واﻗﻌﻴﱴ اﺳﺖ ﮐﻪ در دﻧﻴﺎی ﺑﲑون اﺳﺖ‪ ،‬و اﻳﻦ دو ﻳﮏ ﻣﻨﺸﺎء دارﻧﺪ ﮐﻪ ﺧﺪاﺳﺖ‪ .‬ﻫﮕﻞ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ اوﻟﲔ ﲥﲔ ﻧﻔﯽ ﻫﺴـﱴ و ﻧﻴﺴـﱴ ﻣﻄﻠﻖ و ﺷﺪن‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻌﺪ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ اﻳﻦ ﲥﻴﻪ ﺿﻌﻴﻒ اﺳﺖ‪ ،‬و از آن ﻋﺎﱂ ﻣﺎدی ﺑﲑون ﻣﯽ اﻳﺪ ﮐﻪ در آن ﻧﺒﺎاتت را ﻣﯽ ﺑﻴﻨﻴﺪ ﮐﻪ ﺣﻴﺎت دارﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻌﺪ ﺣﻴﻮاانت و اﻧﺴﺎن را‬
‫ﻣﯽ ﺑﻴﻨﻴﺪ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ ﲥﲔ ﻫﺎ ﻗﻮی ﺗﺮ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ اوج آﳖﺎ اﻧﺴﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ اﻧﺴﺎن را ﺑﻪ ﺷـﻨﺎﺧﺖ ﻣﯽ رﺳﺎﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺮﺗﺮی اﻧﺴﺎن ﺑﻪ ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻮﺟﻮدات اﺳﺖ و ﻧﻘﻄﻪ‬
‫اﺷﱰاک اب ﺧﺪاﺳﺖ‪ .‬اﻧﺴﺎن اب ﺷـﻨﺎﺧﺖ ﺧﻮد اب ﭼﲒی ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽ ﺧﻮاﺳـﺘﻪ در ﻋﺎﱂ ﺑﻮﺟﻮد ﺑﻴﺎورد ﭘـﯽ ﻣﯽ ﺑﺮد‪ .‬ﻫﮕﻞ ادﻋﺎ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻫﮕﻞ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ اﻳﻦ ﺷـﻨﺎﺧﺖ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﭘﻴﺎم ﻣﺴـﻴﺤﻴﺖ ﳘﲔ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺴـﻴﺢ ﺷﲁ اﻧﺴﺎﱏ ﺧﺪاﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ اﲢﺎد ﻋﺎﻗﻞ و ﻣﻌﻘﻮل اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻳﻦ ﺧﺪا‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﻼم را ﺑﻪ اﻳﻦ ﺻﻮرت آﻓﺮﻳﺪﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ در آن اﻧﺴﺎن ﺷﲁ ﻣﯽ ﮔﲑد و ﺑﻌﺪ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻣﯽ ﺷﻮﻳﺪ ﭼﻪ اﺗﻔﺎﰵ اﻓﺘﺎدﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﭼﻪ ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ذلا ﺷـﻨﺎﺧﺖ در ﺣﺮﮐﺖ ﻫﮕﻞ ﺳـﻨﺎﺧﺖ ﺣﺮﮐﺖ ﻋﻘﻞ ﺗﻮﺳﻂ ﻋﻘﻞ اﺳﺖ و اﲢﺎد ﻋﺎﻗﻞ و ﻣﻌﻘﻮل اﺳﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ اﻳﻦ ﻫﲈن اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻋﺮﻓﺎﱏ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺮﮐﴗ ﮐﻮ‬
‫دور ﻣﺎﻧﺪ از اﺻﻞ ﺧﻮﻳﺶ ابز ﺟﻮﻳﺪ روزﮔﺎر وﺻﻞ ﺧﻮﻳﺶ‪ .‬ﻳﻌﲎ ﻋﺎﱂ ﻣﺎدی ﻧﻮﻋﯽ دور ﺷﺪن ﻃﺒﻴﻌﺖ از ذات ﺧﻮدش اﺳﺖ ﮐﻪ ذات ﺧﺪاوﻧﺪی اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ در‬
‫اﻧﺴﺎن ﳎﺪدا ﺑﻪ ذات ﺧﻮد ابز ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬ﻫﺮ ﮐﴗ ﮐﻪ ﻣﯽ ﻣﲑد ﻣﯽ ﮔﻮﻳﲓ ﮐﻪ اان و اان اﻟﻴﻪ راﺟﻌﻮن‪ ،‬ﮐﻪ اﻳﻦ ﻣﻔﻬﻮم در ﳘﻪ اداين اﺳﺖ ﮐﻪ ﳘﻪ ﭼﲒ از‬
‫ﺧﺪاﺳﺖ و ﳘﻪ ﺑﻪ ﺧﺪا ابز ﻣﯽ ﮔﺮدﻧﺪ‪ ،‬و اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻫﮕﲆ ﱒ ﳘﲔ را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﭘﻴﭽﻴﺪﻩ و ﻣﺪرن و اب ادﺑﻴﺎت دايﻟﮑﺘﻴﮑﯽ ﺑﻴﺎن ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﭼﲒی ﮐﻪ همﻢ اﺳﺖ اﻳﻦ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺮ آﻓﺮﻳﻨﺸﯽ در درﺟﻪ اول ﻳﮏ ﺣﺮﮐﺖ ﻓﮑﺮی اﺳﺖ‪ ،‬ﻳﻌﲎ ﺧﺪاوﻧﺪ اﻳﻦ ﻋﺎﱂ را آﻓﺮﻳﺪﻩ ﻳﻌﲎ ﻓﮑﺮ ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ در ﺣﺎل ﻓﮑﺮ ﮐﺮدن اﺳﺖ‪ ،‬اﻳﻦ‬
‫اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻫﮕﻞ اﺳﺖ‪ .‬ذلا ﻋﺎﱂ ﻣﺎدی ﳏﺼﻮل اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻋﻘﻞ‪ ،‬اي ﻣﺜﺎل‪ idea ،‬اﺳﺖ‪ .‬ﻳﻌﲎ ﺧﺪاوﻧﺪ در ﺣﺎل ﻓﮑﺮ ﮐﺮدن اﺳﺖ و اﻧﺪﻳﺸـﻴﺪن ﺧﺪا‪ ،‬ﮐﻪ راﺟﻊ ﺑﻪ ﺧﻮدش‬
‫ﻓﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ اب ﻓﮑﺮ ﮐﺮدن راﺟﻊ ﺑﻪ ﺧﻮدش ﻋﺎﱂ ﻣﺎدی ﺑﻮﺟﻮد ﻣﯽ آﻳﺪ ﮐﻪ در ﻇﺎﻫﺮ ﺑﲑون از ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ در واﻗﻊ ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﻣﯽ ﮔﺮدد ﺑﻪ‬
‫ﺧﻮد ﺧﺪا‪.‬‬

‫اﺻﺎﻟﺖ را ﻫﮕﻞ ﺑﻪ اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻣﯽ دﻫﺪ‪ ،‬اﻳﻦ واﻗﻌﻴﺖ دور ﺷﺪن اﻧﺪﻳﺸﻪ از ﺧﻮدش اﺳﺖ ﮐﻪ در ﳖﺎﻳﺖ ﺑﻪ ﺧﻮدش ابز ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ ،‬ذلا اﺻﺎﻟﺖ اب ﻓﮑﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻫﮕﻞ ﻳﮏ ﮐﺘﺎب ﭘﺪﻳﺪار ﺷـﻨﺎﳻ روح دارد ﮐﻪ ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﻴﲆ ﮐﺘﺎب ﭘﻴﭽﻴﺪﻩ و ﻣﺸﳫﯽ اﺳﺖ و ﻫﺮ ﮐﴗ ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ ﳕﯽ ﻓﻬﻤﺪ‪ ،‬ﻳﮏ ابر از ﺧﻮدش‬
‫ﭘﺮﺳـﻴﺪﻧﺪ ﮐﻪ اﻳﻦ ﮐﺘﺎب را از آﳌﺎﱏ ﺑﻪ ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺗﺮﲨﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬و ﺧﻮد ﻫﮕﻞ زابن ﻓﺮاﻧﺴﻮی را ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ‪ ،‬و ﻫﮕﻞ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ اتزﻩ ﻓﻬﻤﻴﺪم ﮐﻪ ﭼﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮدم‪.‬‬
‫ﺗﺼﻮﻳﺮی ﮐﻪ اﻳﻨﺠﺎ دادﱘ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺳﺎدﻩ ﺷﺪﻩ و ﺷﲈﺗﻴﮏ ﺑﻮد‪ ،‬وﮔﺮﻧﻪ ﲝﺚ ﻫﮕﻞ ﺑﺴـﻴﺎر ﻣﻔﺼﻞ اﺳﺖ‪ ،‬اﻳﻦ را ﻣﻘﺪﻣﻪ ای ﺑﺮای ﺷـﻨﺎﺧﺖ ﻓﮑﺮ ﻣﺎرﮐﺲ ﮔﻔﺘﲓ‪ ،‬ﮐﻪ‬
‫رﻳﺸﻪ در ﮐﺠﺎ اﻳﻦ ﺗﻔﮑﺮ ﻣﺎرﮐﺲ دارد‪.‬‬

‫اﮐﻨﻮن ﺑﻪ روش ﺷـﻨﺎﳻ اﻗﺘﺼﺎدی ﻣﺎرﮐﺲ ﻣﯽ ﭘﺮدازﱘ‪ .‬ﻫﲈﻧﻄﻮر ﮐﻪ اﺷﺎرﻩ ﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺎرﮐﺲ در ﻳﮏ ﻧﻮﺷـﺘﻪ ﺧﻮد راﺟﻊ ﺑﻪ روش ﺷـﻨﺎﳻ‪ ،‬ﻣﻘﺪﻣﻪ دﺳﺖ ﻧﻮﺷـﺘﻪ‬
‫ﻫﺎی ﰷﭘﻴﺘﺎل اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﮔﺮوﻧﺪرﻳﺴﻪ )دﺳﺖ ﻧﻮﺷـﺘﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎی آﳌﺎﱏ( ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻌﺪا ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﮐﺘﺎب ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬و ﺑﻪ ﻓﺎرﳻ ﱒ ﺗﺮﲨﻪ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﮐﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻧﻮﺷـﺘﻪ ﻫﺎی ‪ 1857‬ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ‪ .‬همﻤﱰﻳﻦ و ﺗﻨﻬﺎ ﻧﻮﺷـﺘﻪ ﻣﺴـﺘﻘﻞ ﻣﺎرﮐﺲ در ﻣﻮرد روش ﺷـﻨﺎﳻ اﻳﻦ ﻣﻘﺪﻣﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ‪ 50 ،40‬ﺻﻔﺤﻪ اﺳﺖ‪،‬‬
‫‪ 3‬ﲞﺶ دارد ﮐﻪ راﺟﻊ ﺑﻪ روش اﻗﺘﺼﺎد ﺳـﻴﺎﳻ الكﺳـﻴﮏ ﲱﺒﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬و روش ﻋﻠﻤﯽ را ﮐﻪ ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ابﻳﺴـﱴ ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﺷﻮد ﻣﻄﺮح ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬اوﻟﲔ‬
‫ﻧﻘﺪ را از روش ﻏﲑ اترﳜﯽ اﻗﺘﺼﺎد ﺳـﻴﺎﳻ الكﺳـﻴﮏ ﻣﯽ داﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﻔﻬﻮﻣﯽ از اﻧﺴﺎن ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻓﺮد ﻣﺴـﺘﻘﻞ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ‪theory of consumer‬‬
‫‪ ،choice‬اﻳﻦ ﺗﻌﺮﻳﻒ در ﻳﮏ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻮرژوازی اﺳﺖ و اﻧﺴﺎن ﳘﻴﺸﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺷﲁ ﻧﺒﻮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬و اﻳﻦ ﻣﻔﻬﻮم اﻧﱱاﻋﯽ ﺑﻪ ﻣﻔﻬﻮم اندرﺳﺖ اﺳﺖ‪ .‬اﻧﺴﺎن‬
‫ﺑﺼﻮرت ﻃﺒﻴﻌﯽ ﺑﻪ ﺷﳫﯽ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ در اﻗﺘﺼﺎد ﺳـﻴﺎﳻ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ ،‬اﻧﺴﺎن اترﳜﯽ اﺳﺖ‪ ،‬در ﺑﺮدﻩ داری‪ ،‬ﻓﺌﻮداﱃ‪ ،‬ﺟﻮرﻫﺎی ﳐﺘﻠﻒ ﺑﻮد‪ ،‬و الان در دورﻩ‬
‫ﴎﻣﺎﻳﻪ داری ﺑﻪ اﻳﻦ ﺷﲁ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪  17‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
 ‫ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺷـﻨﺎﳻ‪ -‬اراﺋﻪ‪ :‬دﮐﱰ ﻏﲎ ﻧﮋاد‪ -‬ﻧﳰﺴﺎل دوم ‪ 87—88‬ﻣﺴﺘﻨﺪ ﮐﻨﻨﺪﻩ ‪ :‬ﻣﻴﱸ ﲩﺎزی ﻧﻴﺎ‬
‫‪1388/07/19‬‬

‫ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ در اﻗﺘﺼﺎد ﺳـﻴﺎﳻ اﻧﺴﺎن را ﻣﻮﺟﻮدی ‪ individualize‬در ﻧﻈﺮ ﻣﯽ ﮔﲑد‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ راﺑﻴﻨﺴﻮن ﮐﺮوزو ﮐﻪ ﻣﻮﺟﻮدی ﺗﻨﻬﺎ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻴﭻ ﮐﺲ‬
‫ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﲣﺼﻴﺺ ﻣﻨﺎﺑﻊ را اﳒﺎم ﻣﯽ دﻫﺪ‪ ،‬ﮐﻪ اﻧﺴﺎن در ﺧﺎرج از اﺟامتع ﻧﺒﻮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬و ﲝﺚ ﻋﻠﻤﯽ ﳕﯽ ﺗﻮاﻧﺪ از اﻳﻦ ﻣﻔﻬﻮم اﳚﺎد ﺷﻮد‪ ،‬اﻳﻦ اﻧﺘﻘﺎل‬
‫اول ﻣﺎرﮐﺲ اﺳﺖ‪ .‬دوم ﻣﺎرﮐﺲ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻪ ﺗﻘﺪم ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻮارد اﺳﺖ‪ .‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ در اﻗﺘﺼﺎد ﺳـﻴﺎﳻ اتﮐﻴﺪ ﺑﻪ ﺗﻘﺴـﲓ ﰷر و ﮔﺴﱰﻩ ابزار ﻣﯽ ﺷﻮد‪،‬‬
‫ﮐﻪ ﺗﻘﺴـﲓ ﰷر آدام اﲰﻴﺖ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ اتﺑﻌﯽ از ﮔﺴﱰﻩ ابزار اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﺎرﮐﺲ ﻧﻘﺪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺷﲁ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬و آچنﻪ ﺗﻘﺪم دارد ﺗﻮﻟﻴﺪ اﺳﺖ‪ ،‬اول ابﻳﺴـﱴ ﺗﻮﻟﻴﺪ ابﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ ﻣﺒﺎدهل ﺷﻮد‪ ،‬ابزار اتﺑﻌﯽ از ﺗﻮﻟﻴﺪ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻗﺴﻤﱴ از ابزار ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬اوﻟﻮﻳﺖ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﺮ ﻣﴫف و ﻣﺒﺎدهل را اتﮐﻴﺪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬در ‪ 1857‬ﮐﻪ ﻣﺎرﮐﺲ از ﻣﴩب ﻫﮕﲆ دور ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﻓﺮاﻣﻮش ﻣﯽ‬
‫ﮐﻨﺪ ﮐﻪ در روﻳﮑﺮد دايﻟﮑﺘﻴﮑﯽ ﺗﻮﻟﻴﺪ را از ﻣﴫف ﳕﯽ ﺷﻮد ﺟﺪا ﮐﺮد‪ ،‬ﮐﻪ در ﳘﲔ ﻣﻘﺪﻣﻪ ﺧﻮدش ﺑﻪ اﻳﻦ اﺷﺎرﻩ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻪ در ﻳﮏ ﺟﺎﱙ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ‬
‫ﻫﲈن ﻣﴫف‪ ،‬و ﻣﴫف ﻫﲈن ﺗﻮﻟﻴﺪ اﺳﺖ‪ ،‬وﻗﱴ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﯽ ﮐﻨﻴﺪ ﻧﲑوی ﰷر و ﻣﻮاد اوﻟﻴﻪ ﻣﴫف ﻣﯽ ﮐﻨﻴﺪ‪ ،‬وﻗﱴ ﮐﻪ ﻣﴫف ﻣﯽ ﮐﻨﻴﺪف ﻧﲑوی ﰷر ﺷﲁ ﻣﯽ‬
‫ﮔﲑد‪ ،‬و ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺻﻮرت ﻣﯽ ﮔﲑد‪ ،‬ﴎﻣﺎﻳﻪ ﺷﲁ ﻣﯽ ﮔﲑد‪ ،‬در ﻣﴫف ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﯽ ﮐﻨﻴﺪ‪ ،‬و در ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﴫف ﻣﯽ ﮐﻨﻴﺪ‪ .‬اﻣﺎ در ﻋﲔ ﺣﺎل ﺟﺎی دﻳﮕﺮ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ‬
‫اوﻟﻮﻳﺖ اب ﺗﻮﻟﻴﺪ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻮن اول ابﻳﺴـﱴ ﺗﻮﻟﻴﺪ ابﺷﺪ ﺑﻌﺪ ﻣﺮاﺣﻞ دﻳﮕﺮ اﻗﺘﺼﺎد‪ .‬اﻣﺎ ﭼﺮا اﻳﻦ ﺗﻀﺎد اﳚﺎد ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬و ﻣﺎرﮐﺲ ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﮕﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻘﺪم‬
‫ﺑﺮ ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻮارد اﻗﺘﺼﺎدی اﺳﺖ؟ ﭼﻮن ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﻣﺎدﻳﺖ را ﺑﮕﻮﻳﺪ ﮐﻪ همﻢ اﺳﺖ‪ ،‬زﻧﺪﮔﯽ ﻣﺎدی ﺗﻌﻴﲔ ﮐﻨﻨﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ اﺑﺰار ﺗﻮﻟﻴﺪ و ﴍاﻳﻂ ﺗﻮﻟﻴﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫زﻧﺪﮔﯽ اﻧﺴﺎن را ﻣﻌﲔ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ذلا اوﻟﻮﻳﺖ را در روﻳﮑﺮد ‪ materialist‬ای ابﻳﺴـﱴ ﺑﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ دﻫﺪ‪ ،‬ﮐﻪ اﻳﻦ ﺣﺮف اب دايﻟﮑﺘﻴﮏ ﻫﮕﲆ ﺳﺎزﮔﺎر ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬

‫ﺟﺎﻟﺐ ﺗﺮﻳﻦ ﻧﮑﺘﻪ ای ﮐﻪ در اﻧﺪﻳﺸﻪ اﻗﺘﺼﺎدی ﻣﺎرﮐﺲ وﺟﻮد دارد اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺎرﮐﺲ روش ﻋﻠﻤﯽ را ﻫﲈﻧﻨﺪ روﻳﮑﺮد ﻫﮕﲆ درک اﻧﻀﲈﻣﯽ واﻗﻌﻴﺖ اي‬
‫اﻧﺪﻳﺸﻪ اﻧﻀﲈﻣﯽ ﻣﯽ داﻧﺪ‪ .‬ﻣﺎرﮐﺲ از دو ﻣﻔﻬﻮم اﺳـﺘﻔﺎدﻩ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺧﻴﲆ همﻢ اﺳﺖ‪ ،‬ﻳﮑﯽ اﻣﺮ اﻧﻀﲈﻣﯽ ﻓﮑﺮی و ﻳﮑﯽ اﻣﺮ واﻗﻌﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﻳﮏ ﻣﻔﻬﻮﻣﯽ را ات‬
‫ﮐﻨﻮن ﲝﺚ ﮐﺮدﱘ‪ ،‬ﺑﻪ انم اﻣﺮ اﻧﻀﲈﻣﯽ ﮐﻪ ﻳﻌﲎ ﻣﺜﻼ ﻳﮏ ﻋﻴﻨﮏ رﻧﮕﯽ دارد ﲩﻤﯽ‪ ،‬و اﻧﺪازﻩ دارد‪ ،‬و ﺟﺎﱙ دارد‪ ،‬ﻫﻴﭻ ﻋﻴﻨﮑﯽ در واﻗﻌﻴﺖ ﻏﲑ اﻧﻀﲈﻣﯽ ﻧﻴﺴﺖ‪،‬‬
‫رﻧﮕﯽ و ﺷﲁ دارﻧﺪ‪ ،‬وزﱏ دارﻧﺪ‪ ،‬اﻳﻦ اﻣﺮ اﻧﻀﲈﻣﯽ واﻗﻌﯽ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺮ اﻧﻀﲈﻣﯽ ﻓﮑﺮی ﭼﻴﺴﺖ؟ واﻗﻌﯽ اﻧﻀﲈﻣﯽ را در ذﻫﻦ ﺧﻮداتن ﺑﺼﻮرت ذﻫﲎ ابز ﺳﺎزی‬
‫ﮐﻨﻴﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﺎرﮐﺲ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﺗﻔﮑﺮ ﻋﻠﻤﯽ اﻳﻦ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﺎرﮐﺲ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﺷﲈ ﻣﺜﻼ ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﻴﺪ در اﻗﺘﺼﺎد رواﺑﻂ اﺟامتﻋﯽ را در ﺟﺎﻣﻌﻪ از ﻧﻈﺮ ﺗﻮﻟﻴﺪ‪ ،‬ﺗﻮزﻳﻊ‪ ،‬ﻣﴫف ﺗﻮﺿﻴﺢ دﻫﻴﺪ‪ ،‬ﻣﻔﻬﻮﻣﯽ ﮐﻪ ﴎ و ﰷر دارﻳﺪ‬
‫ﲨﻌﻴﺖ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺜﻼ ﲨﻌﻴﺖ ﻓﺮاﻧﺴﻪ‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌﻪ اﻳﺮان‪ .‬اﻣﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ اﻳﻦ ﻣﻔﻬﻮم ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﻔﻬﻮم اﻧﻀﲈﻣﯽ اﺳﺖ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎ ﮐﻪ اﻳﺮاﱏ ﻫﺎ در ﻳﮏ ﳏﺪودﻩ ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﱙ‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ و درآﻣﺪی دارﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﳇﯽ از ﲨﻌﻴﺖ ﻳﮏ ﺗﺼﻮﻳﺮ اﻧﻀﲈﻣﯽ ﻓﻘﲑ اﺳﺖ‪ ،‬اﮔﺮ واﻗﻌﺎ ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﻴﺪ ﺑﺪاﻳﻨﺪ ﮐﻪ اﻳﺮاﱏ ﻫﺎ ﭼﮕﻮﻧﻪ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪،‬‬
‫ﴏف اﻳﻨﮑﻪ ‪ 70‬ﻣﻴﻠﻴﻮن ﻧﻔﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺟﺎﱙ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﰷﰱ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬اﻣﺎ اﮔﺮ ﲨﻌﻴﺖ را ﲢﻠﻴﻞ و ﲡﺰﻳﻪ ﺑﻪ ﻣﻮﻟﻔﻪ ﻫﺎی ﺗﺸﮑﻴﻞ دﻫﻨﺪﻩ ﳕﺎﺋﻴﺪ‪ .‬ﮐﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ اﻳﺮان‬
‫از ﭼﻪ ﻃﺒﻘﺎﰏ ﺗﺸﮑﻴﻞ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻪ راﺑﻄﻪ ای ﺑﲔ آﳖﺎ ﻫﺴﺖ‪ ،‬و ﲡﺰﻳﻪ ﺑﻪ ﻣﻮﻟﻔﻪ ﻫﺎ ﳕﺎﺋﻴﺪ‪ ،‬و رﻳﺰ ﺑﻪ اﰎ روﻳﺪ‪ ،‬و ﺑﻔﻬﻤﻴﺪ ﮐﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ اﻳﺮان ﻳﮏ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﴎﻣﺎﻳﻪ‬
‫داری اﺳﺖ ﮐﻪ ﻃﺒﻘﺎت ﺧﺎﴅ اﺳﺖ‪ ،‬و ﺗﻮﻟﻴﺪ ﰷﻻﱙ اﺳﺖ‪ ،‬و ﲡﺰﻳﻪ ﮐﺮدﻳﺪ و ﻣﻮﻟﻔﻪ ﻫﺎ را ايﻓﺘﻴﺪ‪ ،‬دوابرﻩ ﺟﺎﻣﻌﻪ را ابز ﺳﺎزی ﻣﯽ ﮐﻨﻴﺪ‪ ،‬ﮐﻪ رواﺑﻂ اﻗﺘﺼﺎدی‬
‫ﺳـﻴﺎﳻ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﭼﻪ ارﺗﺒﺎط دارد‪ ،‬ﻃﺒﻘﺎت ﭼﻪ ارﺗﺒﺎﻃﯽ دارﻧﺪ‪ ،‬دوابرﻩ ﺟﺎﻣﻌﻪ را ﺑﺼﻮرت اﻧﻀﲈﻣﯽ ﻓﮑﺮی در ذﻫﻦ ﺳﺎﺧﺘﻴﺪ‪ .‬دﻳﮕﺮ ﺗﺼﻮﻳﺮ اوﻟﻴﻪ ﻓﻘﲑ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬و‬
‫ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻏﲎ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ اﻳﺮان را ﲡﺰﻳﻪ ﮐﺮدﻳﺪ‪ ،‬و ﺗﻮﺿﻴﺤﯽ دارﱘ‪ ،‬ﮐﻪ اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻏﲎ دارﱘ از آن ﮐﻪ اﻧﺪﻳﺸﻪ اﻧﻀﲈﻣﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﻧﺪﻳﺸﻪ اﻧﱱاﻋﯽ‬
‫اوﻟﻴﻪ اﺳﺖ‪ .‬ذلا روش ﻋﻠﻤﯽ ﮐﻪ در اﻗﺘﺼﺎد و اﻗﺘﺼﺎد ﺳـﻴﺎﳻ و ﻋﻠﻮم اﺟامتﻋﯽ دﻳﮕﺮ ﺑﲀر ابﻳﺪ ﺑﺮد‪ ،‬اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ واﻗﻌﻴﺖ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ را ﲡﺰﻳﻪ ﺑﻪ ﻣﻮﻟﻔﻪ ﻫﺎی‬
‫ﺗﺸﮑﻴﻞ دﻫﻨﺪﻩ ﳕﺎﺋﻴﺪ‪ ،‬و ﳎﺪدا در ذﻫﻦ راﺑﻄﻪ ﻫﺎ را ابز ﺳﺎزی ﮐﻨﻴﺪ در ذﻫﻦ‪ ،‬و واﻗﻌﻴﺖ را ﺑﺼﻮرت اﻧﻀﲈﻣﯽ ﺑﺴﺎزﻳﺪ‪ ،‬و آچنﻪ ﮐﻪ ﭘﻴﺪا ﻣﯽ ﮐﻨﻴﺪ‪ ،‬ﺗﺼﻮﻳﺮ واﻗﻌﯽ‬
‫در ذﻫﻦ اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﻳﻦ را دﻗﺖ ﮐﻨﻴﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﺷـﻴﻮﻩ ﺗﻔﮑﺮ ﻣﺎرﮐﺲ‪ ،‬ﻫﲈﱏ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺷـﻴﻮﻩ ﻣﺪرن ﻋﻠﻤﯽ اﳒﺎم ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬آدام اﲰﻴﺖ ﱒ از ﳘﲔ روش اﺳـﺘﻔﺎدﻩ ﮐﺮد‪ ،‬ﮐﻪ ﺗﴩﱖ‬
‫ﺑﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮐﻨﻨﺪﻩ‪ ،‬ﻣﴫف ﮐﻨﻨﺪﻩ‪ ،‬و ابزار ﮐﺮد‪ ،‬و ﺑﻌﺪ ابزﺳﺎزی ﮐﺮد‪ ،‬و ﮔﻔﺖ ﮐﻪ اﻳﻦ اﻗﺘﺼﺎد ﴎﻣﺎﻳﻪ داری ﺑﻪ اﻳﻦ ﺷﲁ ﲻﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺎرﮐﺲ ﱒ ﳘﲔ را ﺑﻪ‬
‫زابن ﻫﮕﲆ و دايﻟﮑﺘﻴﮏ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﺑﺮای ﺧﻴﲆ ﻫﺎ ﻗﺎﺑﻞ ﻓﻬﻢ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ذلا روﳽ ﮐﻪ در ‪ 1857‬ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻣﯽ دﻫﺪ ﺟﺪا از روش ﻋﻠﻤﯽ اﻗﺘﺼﺎد داانن ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬اﻣﺎ‬
‫ﺑﻪ زابن و ﺷﲁ دﻳﮕﺮی اﺳﺖ‪ ،‬وﻗﱴ ﻣﺎرﮐﺲ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﲡﺰﻳﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﲓ و ﺑﻪ ﻣﻮﻟﻔﻪ ﻫﺎی ﺗﺸﮑﻴﻞ دﻫﻨﺪﻩ ﻣﯽ روﱘ‪ ،‬ﻫﲈن ﻣﻮﻟﻔﻪ ﻫﺎی اﻧﱱاﻋﯽ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻮﻟﻴﺪ‬

‫‪  18‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
 ‫ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺷـﻨﺎﳻ‪ -‬اراﺋﻪ‪ :‬دﮐﱰ ﻏﲎ ﻧﮋاد‪ -‬ﻧﳰﺴﺎل دوم ‪ 87—88‬ﻣﺴﺘﻨﺪ ﮐﻨﻨﺪﻩ ‪ :‬ﻣﻴﱸ ﲩﺎزی ﻧﻴﺎ‬
‫‪1388/07/19‬‬

‫ﮐﻨﻨﺪﻩ ﻓﺮدی ﻫﲈن ﻣﻔﻬﻮم اﻧﱱاﻋﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺪون آن ﳕﯽ ﺗﻮان ابزﺳﺎزی ﻋﻠﻤﯽ را اﳒﺎم دﻫﲓ‪ .‬ذلا در اﻳﻦ ﻗﺴﻤﺖ ﻣﺎرﮐﺲ درﺳﺖ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ زابن ﺧﻴﲆ‬
‫ﻣﺘﻔﺎوت اب زابن راﳚﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻘﻴﻪ ﺑﲀر ﻣﯽ ﺑﺮﻧﺪ ﮐﻪ ﺧﻴﲆ ﻫﺎ ﻓﮑﺮ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﺎرﮐﺲ ﭼﲒ ﻣﺘﻔﺎوﰏ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ اول ﻣﺎرﮐﺲ اﻧﺘﻘﺎد ﺑﻪ اﻗﺘﺼﺎد داانن ﮐﺮد‪ ،‬اﻣﺎ‬
‫ﺑﻌﺪ ﻫﲈن روش را ﺑﲀر ﺑﺮد‪.‬‬

‫ﺟﻠﺴﻪ ﭼﻬﺎرم‬

‫ﻧﻘﺪ ﻣﺎرﮐﺲ اﻳﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ روش اﻗﺘﺼﺎد الكﺳـﻴﮏ‪ ،‬ﻏﲑ اترﳜﯽ اﺳﺖ‪ ،‬و اﻧﺴﺎن اﻳﺪﻩ آل را اﻧﺴﺎن ﺑﻮرژواﱙ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﮐﻪ راﺑﻴﻨﺴﻮن ﮐﺮوزو‬
‫ﳕﻮﻧﻪ اﻧﺴﺎن ﻃﺒﻴﻌﯽ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬آن ﳕﻮﻧﻪ اﻧﺴﺎن ﺑﻮرژواﱙ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ روش ابﻳﺴـﱴ اترﳜﯽ ابﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ اﻳﺮاد اول ﻣﺎرﮐﺲ ﺑﻪ اﻗﺘﺼﺎد الكﺳـﻴﮏ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ‬
‫ﺧﻮدش در ﳖﺎﻳﺖ روش ﻋﻠﻤﯽ ﮐﻪ ﭘﻴﺸـﻨﻬﺎد ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬روش ﻣﻨﻄﻘﯽ اﺳﺖ و روش اترﳜﯽ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬آچنﻪ ﮐﻪ ﲢﺖ ﻋﻨﻮان ﺗﻔﮑﺮ اﻧﻀﲈﻣﯽ ﴍح ﻣﯽ دﻫﺪ‪ ،‬روش‬
‫ﻣﻨﻄﻘﯽ اﺳﺖ و روش اترﳜﯽ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬و اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺎرﮐﺲ را اترﱗ ﮔﺮای ﴏف ﳕﯽ داﻧﻨﺪ‪ .‬ﮔﺮﭼﻪ ﺧﻮدش اﻧﺘﻘﺎد ﺑﻠﺤﺎظ اترﳜﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ اب ﺗﻔﮑﺮ آﳌﺎﱏ ﮐﻪ‬
‫اترﱗ ﮔﺮاﱙ اﺳﺖ ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‪ .‬در اترﱗ ﮔﺮاﱙ ﺷﲈ ﺗﺌﻮری ﭘﺮدازی ﳕﯽ ﺗﻮاﻧﻴﺪ ﺑﮑﻨﻴﺪ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ اترﱗ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻠﺤﺎظ ﲡﺮﰉ ﺑﺮرﳻ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬و ﺑﺮرﳻ ابﻳﺴـﱴ‬
‫ﺣﺪاﮐﱶ ﰉ ﻃﺮﻓﺎﻧﻪ ابﺷﺪ‪ .‬ﻣﮑﺘﺐ اترﳜﯽ آﳌﺎن ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﻫﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ ای ﻣﺴﲑ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺧﻮد را دارد و ﻳﮏ ﻣﮑﺘﺐ را ﻧﺒﺎﻳﺴـﱴ ﺑﻪ ﺑﻘﻴﻪ ﲻﻮﻣﻴﺖ داد‪ .‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﻔﮑﺮ‬
‫ﻣﺪﻳﺮان ﻣﺎ ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺪل ﺑﻮﻣﯽ ابﻳﺴـﱴ اﳚﺎد ﮐﻨﲓ‪ ،‬ﮐﻪ ﺳﻮﺳـﻴﺎﻟﻴﺴﺖ اﻳﺮاﱏ‪ ،‬ابﻧﮑﺪاری اﻳﺮاﱏ‪ ،‬ﻣﺪل اﺳﻼﻣﯽ ﮐﻪ ﺗﺼﻮر اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ ای‬
‫ابﻳﺴـﱴ ﻣﺪل ﺧﺎص ﺧﻮدش را داﺷـﺘﻪ ابﺷﺪ و ﻣﻄﻠﻮب اﺳﺖ ﮐﻪ داﺷـﺘﻪ ابﺷﺪ و ابﻳﺴـﱴ ﺑﻪ ﳘﻪ ﲻﻮﻣﻴﺖ داد‪ .‬ﻣﺎرﮐﺲ روش ﻋﻠﻤﯽ را ﮐﻪ ﻣﻄﺮح ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
‫روﳽ اﺳﺖ ﮐﻪ در روش اﻗﺘﺼﺎد ﺳـﻴﺎﳻ ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ‪ ،‬آدام اﲰﻴﺖ ﱒ ﺟﺎﻣﻌﻪ را ﮐﻪ ﰻ ﭘﻴﭽﻴﺪﻩ ای از ﻣﻮﻟﻔﻪ ﻫﺎی ﻣﺸﺨﺺ اﺳﺖ ﲡﺰﻳﻪ ﺑﻪ اﺟﺰای ﺳﺎزﻧﺪﻩ ﻣﯽ‬
‫ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ‪ determination‬ﻫﺎی ﺳﺎدﻩ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻳﮏ ﺗﺼﻮﻳﺮ اﻧﻀﲈﻣﯽ اﺳﺖ‪ .‬در ﮐﺘﺎب ﴎﻣﺎﻳﻪ آچنﻪ ﮐﻪ ﻣﺎرﮐﺲ اﳒﺎم ﻣﯽ دﻫﺪ ﳘﲔ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‬
‫ﮐﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﴎﻣﺎﻳﻪ داری از ﭼﻪ ﺗﺸﮑﻴﻞ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬و آن را ﺑﻪ ﺗﻌﻴﻨﺎت ﺳﺎدﻩ ﺗﻘﺴـﲓ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﺗﻌﻴﻨﺎت ﺟﺎﻣﻌﻪ ﴎﻣﺎﻳﻪ داری‪ ،‬ﻃﺒﻘﺎت اﺳﺖ‪ ،‬و ﺳﺎز‬
‫و ﰷر‪ ،‬ﰷر ﻣﺰدوری اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﰷرﮔﺮ ﴎﻣﺎﻳﻪ دار را اﺟﲑ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و دﺳـﳣﺰد ﻣﯽ دﻫﺪ‪ ،‬و دﺳـﳣﺰد ﺑﻪ اﻧﺪازﻩ ﰷر ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬و ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻣﯽ دﻫﺪ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﴎﻣﺎﻳﻪ‬
‫داری ﻣﻮﻟﻔﻪ ﻫﺎی ﺗﺸﮑﻴﻞ دﻫﻨﺪﻩ‪ ،‬ﰷﻻ‪ ،‬ﻗﳰﺖ ﻫﺎ‪ ،‬ﻗﳰﺖ ابزار‪ ،‬و ﭘﻮل اﺳﺖ‪ ،‬و ﺑﻌﺪ ﲡﺰﻳﻪ ﺑﻪ ﺗﻌﻴﻨﺎت ﺳﺎدﻩ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﭼﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﭼﻪ ارﺗﺒﺎﻃﯽ‬
‫اب ﱒ دارﻧﺪ ﭼﻪ ﳇﯽ را ﺳﺎﺧﺘﻪ اﻧﺪ و ﺳﺎز و ﰷر آن ﰻ ﭼﻴﺴﺖ‪ .‬ﮐﻪ اﻳﻦ ﺳﺎز و ﰷر ﺗﻔﮑﺮ اﻧﻀﲈﻣﯽ اﺳﺖ‪.‬‬

‫وﻗﱴ آﺧﺮ ﮐﺘﺎب ﻣﺎرﮐﺲ را ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﻴﺪ‪ ،‬ﺗﺼﻮﻳﺮی ﮐﻪ در ذﻫﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻣﻐﺸﻮش ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻣﻮﻟﻔﻪ ﻫﺎ را ﻣﯽ ﺷـﻨﺎﺳـﻴﺪ‪ ،‬ارﺗﺒﺎط ﻫﺎ را ﻣﯽ ﺷـﻨﺎﺳـﻴﺪ‪ ،‬ﭘﻮل‬
‫ﴎﻣﺎﻳﻪ‪ ،‬و ﻧﻘﺶ ﴎﻣﺎﻳﻪ‪ ،‬و ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺷﲈ اﻧﻀﲈﻣﯽ از واﻗﻌﻴﺖ اﺳﺖ‪ ،‬و ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺳﺎدﻩ و ‪ primitive‬و روﺳـﺘﺎﱙ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬

‫ات زﻣﺎﱏ ﮐﻪ در ﺧﺪﻣﺖ ﭘﻴﴩﻓﺖ و رﺷﺪ و ﺗﺮﰵ )ﭘﻴﴩﻓﺖ اترﳜﯽ( اﺳﺖ‪ ،‬ﲢﻮل در هجﺖ ﺳﻮﺳـﻴﺎﻟﻴﺴﻢ اﺳﺖ‪ ،‬ﻋﻠﻤﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ات وﻗﱴ ﮐﻪ در ﺑﺮاﺑﺮ آن‬
‫ابﻳﺴـﺘﺪ‪ ،‬و ارﲡﺎﻋﯽ )ابزﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﮔﺬﺷـﺘﻪ( ﻣﯽ ﺷﻮد اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژی و ﺗﻮﺟﻴﻪ وﺿﻊ ﮔﺬﺷـﺘﻪ و ‪ reaction‬ﻣﯽ ابﺷﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼ ﻧﻈﺮﻳﻪ ارزش ﰷر آدام اﲰﻴﺖ و رﻳﲀردو را‬
‫ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﻋﻠﻤﯽ اﺳﺖ ﭼﻮن در ﺧﺪﻣﺖ ﺳﻮﺳـﻴﺎﻟﻴﺴﻢ اﺳﺖ‪ .‬راﺑﻄﻪ اﺳﺘامثری را ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﺑﳬﮏ آن ﻣﯽ ﺗﻮان ﺗﻮﺿﻴﺢ داد‪ ،‬و ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺳﻮﺳـﻴﺎﻟﻴﺴﺖ را در هجﺖ‬
‫آن ﺗﻮﺿﻴﺢ داد‪ .‬وﻗﱴ ﮐﻪ ‪ marginalist‬ﻫﺎدر اواﺧﺮ ﲻﺮ ﻣﺎرﮐﺲ ﻣﻄﺮح ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬وارد ﲝﺚ اب آﳖﺎ ﻣﺎرﮐﺲ ﳕﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ اﻳﻦ ﻧﻈﺮايت ارﲡﺎﻋﯽ اﺳﺖ‪ ،‬و‬
‫ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﻧﻈﺮايت ﻣﺒﺘﺬل اﺳﺖ‪ ،‬و ﺗﻮﺟﻴﻪ وﺿﻊ ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ در ﺧﺪﻣﺖ آﻳﻨﺪﻩ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻧﻘﺪ اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژی ﻣﺎرﮐﺲ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﲜﺎی اﻳﻨﮑﻪ ﺑﮕﻮﻳﻴﺪ‬
‫ﮐﻪ اﻳﻦ ﺗﺌﻮری ﭼﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺑﮕﻮﻳﻴﺪ ﮐﻪ ﭼﻪ ﮐﴗ آن را ﻣﻄﺮح ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬و اﮔﺮ در ﺧﺪﻣﺖ ﴎﻣﺎﻳﻪ داران اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ ﻣﺒﺘﺬل اﺳﺖ‪.‬‬

‫وﻗﱴ ﻳﮑﯽ ﻳﮏ اﻳﺪﻩ ﻣﻄﺮح ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﭼﻪ ﮐﴗ ﻣﻄﺮح ﮐﺮد‪ ،‬ﻣﻮﺿﻊ ﻃﺒﻘﺎﰏ ﮐﺠﺎﺳﺖ‪ ،‬و اﮔﺮ در ﻣﻴﺎن ﴎﻣﺎﻳﻪ داران ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ ارﲡﺎﻋﯽ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ اﻧﺘﻘﺎدی ﺑﻮد ﮐﻪ ﺷﻮن ﭘﻴﱰ ﻣﻄﺮح ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﳑﮑﻦ اﺳﺖ ﻓﺮدی ﺑﻪ هجﺖ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺗﺌﻮری دﻫﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻟﺰوﻣﺎ اﻳﻦ دﻟﻴﻞ ﳕﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ درﺳﺖ اي‬
‫ﻏﻠﻂ ابﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ در اﺳﻼﻣﮕﺮااين ﱒ ﻣﻄﺮح ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﮐﻪ اﻳﻦ ﺣﺮف ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﮐﻪ اﻳﻦ ﺣﺮف در ﺧﺪﻣﺖ ﭼﻪ ﮐﴗ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﭗ ﻫﺎ و ﻣﮑﺘﺐ اترﳜﯽ آﳌﺎن ﻣﯽ‬
‫ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﻧﻈﺮﻳﻪ رﻗﺎﺑﺖ و ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻣﺰﻳﺖ ﻧﺴـﱮ رﻳﲀردو ﻏﻠﻂ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻮن ﺑﻪ ﻧﻔﻊ اﻣﭙﺮايﻟﻴﺴﻢ اﻧﮕﻠﻴﺲ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻮن اﻧﮕﻠﺴـﺘﺎن ﻳﮏ ﮐﺸﻮر ﺻﻨﻌﱴ ﻗﻮی در اواﺧﺮ‬
‫ﻗﺮن ‪ 19‬اﺳﺖ‪ ،‬اﮔﺮ رﻗﺎﺑﺖ ﻫﺎ آزاد ﺑﲔ اﳌﻠﲆ ابﺷﺪ ﺑﻪ ﻧﻔﻊ آﳖﺎﺳﺖ‪ ،‬ذلا اﻳﻦ را در آوردﻧﺪ ﮐﻪ ﴎ ﻣﺎ الكﻩ ﺑﮕﺬارﻧﺪ‪ ،comparative advantage ،‬ﺑﺮای ﺳﻮء‬
‫اﺳـﺘﻔﺎدﻩ ﻳﮏ ﻣﻠﺖ اﺳﺖ‪ ،‬و ﻣﺮدود اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪  19‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
 ‫ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺷـﻨﺎﳻ‪ -‬اراﺋﻪ‪ :‬دﮐﱰ ﻏﲎ ﻧﮋاد‪ -‬ﻧﳰﺴﺎل دوم ‪ 87—88‬ﻣﺴﺘﻨﺪ ﮐﻨﻨﺪﻩ ‪ :‬ﻣﻴﱸ ﲩﺎزی ﻧﻴﺎ‬
‫‪1388/07/19‬‬

‫اﻧﻘﻼﺑﻴﻮن و ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ ﻫﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﮐﻪ ابﻳﺴـﱴ در ﺧﻴﺎابن ﻫﺎ اب ﴎﻣﺎﻳﻪ داران ﺗﺴﻔﻴﻪ ﺣﺴﺎب ﮐﻨﲓ‪ ،‬ﭼﻮن ﴎﻣﺎﻳﻪ داران ﺣﺮف ﻣﺎ را ﮔﻮش ﳕﯽ دﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺎرﮐﺲ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ اﺳﻠﺤﻪ اﻧﺘﻘﺎد ﳘﻴﺸﻪ ﺿﻌﻴﻒ ﺗﺮ از اﻧﺘﻘﺎل اب اﺳﻠﺤﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺎﺋﻮ ﱒ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﻗﺪرت ﺳـﻴﺎﳻ از ﻟﻮهل ﺗﻔﻨﮓ ﺑﲑون ﻣﯽ آﻳﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻳﻌﲎ اﻳﻦ‬
‫ﲝﺚ ﮐﻪ ﮔﻔﺘﮕﻮ و ﮔﻔامتن ﺑﺪرد ﳕﯽ ﺧﻮرد ﺑﺪرد داﻧﺸﮕﺎﻩ و الكس ﻣﯽ ﺧﻮرد‪ ،‬در ﻋﺮﺻﻪ ﻣﺒﺎرزﻩ ﺳـﻴﺎﳻ ﲝﺚ ﭼﲒ دﻳﮕﺮی اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺎرﮐﺲ ﱒ ﺑﻪ اﻳﻦ دﻳﺪﮔﺎﻩ‬
‫ﭘﺎﻳﺒﻨﺪ ﻧﺒﻮد ﭼﻮن ﮐﺘﺎب ﻣﯽ ﻧﻮﺷﺖ و ﺑﺮای ﺣﺰب ﺗﺒﻠﻴﻎ ﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬در ﻋﺮﺻﻪ اﻧﺪﻳﺸﻪ اﻣﺎ ﭼﲒی ﻫﺴﺖ ﮐﻪ ابﻋﺚ ﺑﺮﻧﺪﻩ ﺷﺪن ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺷﻮروی از ﱒ ﻣﯽ ﭘﺎﺷﺪ‬
‫ﭼﻮن ﳕﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻣﺴﺎهل را ﺣﻞ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬و ﺑﻪ ﺗﻨﺎﻗﺾ ﻣﯽ رﺳـﻨﺪ‪.‬‬

‫اﮔﺮ ﺣﺰب ﳈﻮﻧﻴﺴﻢ ﺗﻮاﻧﺴـﺘﻪ اﺳﺖ ﻣﻔﺮح ای ﭘﻴﺪا ﮐﻨﺪ‪ ،‬آن ﻣﻔﺮح در ﭼﻬﺎرﭼﻮب ﳈﻮﻧﻴﺴﺖ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ از ﺟﺎﱙ دﻳﮕﺮ ﻣﯽ آﻳﺪ‪ .‬ﭘﺎﻳﮕﺎﻩ اﻧﺪﻳﺸﻪ ای ﻗﺪرت‬
‫ﺳـﻴﺎﳻ از ﺑﲔ ﺑﺮود‪ ،‬ﺧﻮد آن ﱒ از ﺑﲔ ﻣﯽ رود‪ .‬اب ﻗﺪرت و اب اﺳﻠﺤﻪ و اب ﭼﺎﻗﻮ ﳕﯽ ﺷﻮد ﻗﺪرت ﺳـﻴﺎﳻ را ﺣﻔﻆ ﮐﺮد‪ ،‬ﻣﯽ ﺷﻮد ﺑﻪ اتﺧﲑ اﻧﺪاﺧﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﻗﺎﺑﻞ‬
‫ﺣﻔﻆ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺧﻮد ﻣﺎرﮐﺲ ﺧﻴﲆ از ﻣﻮاﻗﻊ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ اﮔﺮ ﻳﮏ ﻧﻔﺮ ﺣﺎﰼ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻮن ﳘﻪ ﺗﺼﻮر ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪﮐﻪ ﻫﺴﺖ‪ ،‬اﮔﺮ ﺗﺼﻮر ﮐﻨﻴﺪ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬اﻳﻦ‬
‫ﻳﻌﲎ اﻧﺪﻳﺸﻪ‪ .‬اﻧﻘﻼب ﮐﻮاب‪ ،‬اﻧﻘﻼب روﺳـﻴﻪ‪ ،‬در واﻗﻊ ﮐﻮداتی ﻳﮏ ﮔﺮوﻩ ﻣﺴﻠﺢ ﺳﺎزﻣﺎن ايﻓﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ در ﺧﻼء ﻗﺪرت‪ ،‬ﻗﺪرت را دﺳﺖ ﻣﯽ ﮔﲑد‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻌﺪا ﻣﺮدم‬
‫از آن ﭘﺸـﺘﻴﺒﺎﱏ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻓﺎﻳﺪﻩ ﭼﻴﺴﺖ؟ اﮔﺮ ﳖﺎﻳﺘﺎ راﻩ ﺣﻞ ﺷﲈ ‪ efficient‬ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﺮز ﺑﺮدﻳﺪ‪ ،‬و اﺗﻔﺎق ﺟﺎﻟﱮ ﳕﯽ اﻓﺘﺪ‪ .‬ﳕﻮﻧﻪ ﻫﺎ زايد اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﺮ روز‬
‫ﭼﻨﺪ ات ﮐﻮدات ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬راﻩ ﺣﻞ ﻣﻄﻤﱧ ﺗﺮ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻧﺴﺎﳖﺎ ﺑﻪ ﻳﮏ اﻧﺪﻳﺸﻪ اي راﻩ ﺣﻞ درﺳﺖ اي ﻧﺴﺒﺘﺎ درﺳﺖ اي ﻣﻌﻘﻮل ﺑﺮﺳـﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻪ در ﻋﺮﺻﻪ اﻧﺪﻳﺸﻪ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺎرﮐﺲ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻫﺎ در ﺗﻮدﻩ ﻫﺎ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﻧﲑوی ﻣﺎدﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬اﮔﺮ اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻏﻠﻂ روی ﺗﻮدﻩ ﻫﺎ ﺑﺮود‪ ،‬ﻧﲑوی ﻣﺎدی ﺑﻪ اﳓﺮاف ﻣﯽ ﺑﺮد‪ .‬اب‬
‫اﺳﻠﺤﻪ اﻧﺪﻳﺸﻪ درﺳﺖ را ﺟﺎ اﻧﺪاﺧﱳ ﻓﺎﻳﺪﻩ ﻧﺪارد‪.‬‬

‫اﻗﺘﺼﺎدی ﻫﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨﺪ ابﻳﺴـﱴ ﰷری ﮐﺮد ﮐﻪ ﻫﺰﻳﻨﻪ زايد ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻣﺎ دﻳﺮ اي زود دارد‪.‬‬

‫در اﲠﺎﻣﺎت ﲝﺚ ﻣﺎرﮐﺲ ﻳﮑﯽ ﺑﻴﮕﺎﻧﮕﯽ ‪ alienation‬اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺎرﮐﺲ ﻳﮏ ﲨهل ﻣﻌﺮوف در ﮐﺘﺎب ايدداﺷﺖ ﻫﺎی اﻗﺘﺼﺎدی و ﻓﻠﺴﻔﯽ ‪ 1844‬دارد ﮐﻪ ﰷر‬
‫ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﺷﺪﻩ زﻧﺪﮔﯽ ﻧﻮﻋﯽ را ﺑﻪ وﺳـﻴهل ای هجﺖ زﻧﺪﮔﯽ ﻓﺮدی ﺗﻐﻴﲑ ﻣﯽ دﻫﺪ‪ .‬ﻣﺎرﮐﺲ دو ﻣﻔﻬﻮم را در ﺑﺮاﺑﺮ ﱒ ﻗﺮار داد‪ ،‬زﻧﺪﮔﯽ ﻧﻮﻋﯽ و زﻧﺪﮔﯽ ﻓﺮدی‪ .‬ﻧﻮع ﻳﻌﲎ‬
‫ﻧﻮع اﻧﺴﺎن‪ .‬زﻧﺪﮔﯽ ﻓﺮدی ﻳﻌﲎ ﻳﮏ اﻧﺴﺎن ﻣﺸﺨﺺ‪ .‬ﴯﴡ‪ .‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﭼﲒی ﮐﻪ در اترﱗ اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎدﻩ و در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﴎﻣﺎﻳﻪ داری ﺟﺰﺋﺶ اﺳﺖ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ‬
‫ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻓﺮدی ﻣﺮﰕ ﺷﺪﻩ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻧﻮﻋﯽ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ اﻧﺴﺎن ابﻳﺴـﱴ ﺑﺮﮔﺮدد ﺑﻪ اﻳﻨﮑﻪ ﻓﺮد در ﺧﺪﻣﺖ ﻧﻮع ابﺷﺪ‪ ،‬ﻧﻪ اﻳﻨﮑﻪ ﻧﻮع در ﺧﺪﻣﺖ ﻓﺮد ابﺷﺪ‪ .‬ﺟﺪاﺷﺪن ﻓﺮد‬
‫از ﻧﻮع را ﻣﺎرﮐﺲ از ﺧﻮد ﺑﻴﮕﺎﻧﮕﯽ و ‪ alignation‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪ .‬ﴎﻣﺎﻳﻪ دار را از ﺧﻮد ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﻣﯽ داﻧﺪ ﭼﻮن ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺧﻮد را ﺗﺮﺟﻴﺢ ﻣﯽ دﻫﺪ‪ .‬ذلا ﻣﺎرﮐﺲ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ‬
‫ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ ﺧﺼﻮﴅ ﻋﻠﺖ از ﺧﻮد ﺑﻴﮕﺎﻧﮕﯽ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﭼﻮن ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ ﺧﺼﻮﴅ در واﻗﻊ ﺧﻮدش ﻣﻌﻠﻮل از ﺧﻮد ﺑﻴﮕﺎﻧﮕﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻮن اﻧﺴﺎن ﻓﺮد را ﺑﻪ ﻧﻮع ﺗﺮﺟﻴﻪ‬
‫ﻣﯽ دﻫﺪ‪ ،‬ﭘﺲ از ﺧﻮد ﺑﻴﮕﺎﻧﮕﯽ رخ ﻣﯽ دﻫﺪ‪ .‬ذلا ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ ﺧﺼﻮﴅ ﻋﻠﺖ از ﺧﻮد ﺑﻴﮕﺎﻧﮕﯽ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬و ﻧﺘﻴﺠﻪ از ﺧﻮدب ﻳﮕﺎﻧﮕﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ اﮔﺮ ﭼﻪ ﺑﻨﻈﺮ‬
‫ﻣﯽ رﺳﺪ ﮐﻪ ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ ﺧﺼﻮﴅ ﻋﻠﺖ ﰷر از ﺧﻮد ﺑﻴﮕﺎﻧﮕﯽ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ در واﻗﻊ ﻧﺘﻴﺠﻪ آن اﺳﺖ‪ ،‬و اﻳﻦ ﻓﻮﺋﺮ ابخ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﻫﲈﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﺧﺪااي ﻋﻠﺖ‬
‫اﻏﺘﺸﺎش ذﻫﻦ اﻧﺴﺎﱏ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬و ﻣﻌﻠﻮل آن اﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪا ﻋﻠﺖ ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ ﺧﺼﻮﴅ ﺗﺸﺪﻳﺪ ﮐﻨﻨﺪﻩ از ﺧﻮد ﺑﻴﮕﺎﻧﮕﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬اﻣﺎ ﻋﻠﺖ از ﺧﻮد ﺑﻴﮕﺎﻧﮕﯽ از ﺧﻮد‬
‫ﺑﻴﮕﺎﻧﮕﯽ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬و ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ ﺧﺼﻮﴅ ﻣﻌﻠﻮل از ﺧﻮد ﺑﻴﮕﺎﻧﮕﯽ اﺳﺖ‪ .‬ذلا ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ ﺧﺼﻮﴅ ﻣﻘﺎﺑهل ﻓﺮد و ﻧﻮع اﺳﺖ‪ .‬در ﺗﻌﺮﻳﻒ ﳈﻮﻧﻴﺴﻢ‪ ،‬ﻣﺎرﮐﺲ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ دو‬
‫ﻧﻮع ﳈﻮﻧﻴﺴﻢ دارﱘ‪ ،‬وﻗﱴ ﮐﻪ ‪ 1848‬ﻣﺎﻧﻴﻔﺴﺖ را ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪ ،‬ﳈﻮﻧﻴﺴﻢ ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﺎرﮐﺲ ﻗﺒﻮل ﻧﺪاﺷﺖ ﭼﻮن ﻣﯽ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ از آﻳﻨﺪﻩ دﻳﺪ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻧﺪارد‪ .‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‬
‫ﮐﻪ ﴏف ﻟﻐﻮ ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ ﺧﺼﻮﴅ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎی ﺑﻮﺟﻮد آﻣﺪن ﳈﻮﻧﻴﺴﻢ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﭼﻮن ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ ﲨﻌﯽ را ﺟﺎی آن ﻣﯽ ﮔﺬارﻳﺪ‪ ،‬درﺳﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﲠﱰ از ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ‬
‫ﺧﺼﻮﴅ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ابز ﻧﻮﻋﯽ ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ و از ﺧﻮد ﺑﻴﮕﺎﻧﮕﯽ اﺳﺖ‪ ،‬و ﻣﺎرﮐﺲ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ از اﻳﻦ ﻣﺮﺣهل ﱒ ابﻳﺴـﱴ ابﻻﺗﺮ رﻓﺖ‪ ،‬و در ﳈﻮﻧﻴﺴﻢ اﺻﻼ ﻣﺎﻟﮑﻴﱴ‬
‫وﺟﻮد ﻧﺪارد ﮐﻪ ﭼﻪ ﺧﺼﻮﴅ ﭼﻪ ﲻﻮﻣﯽ ابﺷﺪ‪ .‬ذلا ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ در ﻣﺮﺣهل اول ﻟﻐﻮ ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ ﺧﺼﻮﴅ ﻣﯽ ﮐﻨﲓ‪ ،‬ﺟﺎی آن ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ ﲨﻌﯽ ﻣﯽ ﮔﺬارﱘ‪ .‬ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‬
‫اﻳﻦ ﳈﻮﻧﻴﺴﻢ انرس اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ در اﻳﻦ ﳈﻮﻧﻴﺴﻢ انرس ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺘﺸﲁ از ﰷر اب دﺳـﳣﺰدﻫﺎی ﻳﮑﺴﺎن اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ از ﻃﺮف ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﴎﻣﺎﻳﻪ دار ﻋﺎم‬
‫ﭘﺮداﺧﺖ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ اﻧﺴﺎﳖﺎ ﳘﻪ ﺑﺮاﺑﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻫﻨﻮز ﻣﺰد ﮔﲑ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﴎﻣﺎﻳﻪ دار ﻳﮑﯽ دارﱘ ﮐﻪ ﻓﺮد ﻧﻴﺴﺖ و ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﺖ‪ .‬ذلا ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ در‬
‫اﻳﻦ ﳈﻮﻧﻴﺴﻢ انرس‪ ،‬ﻫﻨﻮز اﻧﺴﺎﳖﺎ اﺳﲑ ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ اﻧﺪ‪ .‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ ﺧﺼﻮﴅ ﻫﻨﻮز وﺟﻮد دارد‪ ،‬و اﻳﻨﺠﺎ ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ ﺧﺼﻮﴅ ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ‬
‫ﺧﺼﻮﴅ ذلا اب ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ ﻓﺮدی ﻓﺮق ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻣﻔﻬﻮم ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ ﺧﺼﻮﴅ ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ ﲻﻮﻣﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺷﲈ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻴﺪ ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ ﻣﺸﺎﻋﯽ داﺷـﺘﻪ ابﺷـﻴﺪ و ﳘﻪ اﻓﺮاد‬
‫الكس ﺻﺎﺣﺐ ﻳﮏ ﺳﺎﺧامتن ﺗﻌﺎوﱏ ابﺷـﻴﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ ﺧﺼﻮﴅ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻮن در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻧﻮع ﺑﴩ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺮ ﻣﺎﻟﮑﻴﱴ ﮐﻪ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﮐﻨﻴﺪ‪ ،‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺑﻘﻴﻪ‬
‫‪  20‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
 ‫ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺷـﻨﺎﳻ‪ -‬اراﺋﻪ‪ :‬دﮐﱰ ﻏﲎ ﻧﮋاد‪ -‬ﻧﳰﺴﺎل دوم ‪ 87—88‬ﻣﺴﺘﻨﺪ ﮐﻨﻨﺪﻩ ‪ :‬ﻣﻴﱸ ﲩﺎزی ﻧﻴﺎ‬
‫‪1388/07/19‬‬

‫ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ذلا ﻣﺎرﮐﺲ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﳈﻮﻧﻴﺴﻢ ای ﮐﻪ دوﻟﺖ ﻣﺎﻟﮏ ﳘﻪ ﭼﲒ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ ﺧﺼﻮﴅ دارﱘ‪ .‬ﺟﺎﻣﻌﻪ آرﻣﺎﱏ ﺟﺎﻣﻌﻪ ای اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ ﻧﻪ از ﻧﻮع ﺧﺼﻮﴅ‪ ،‬ﻧﻪ ﲨﻌﯽ و ﻓﺮدی ﻣﻄﺮح ابﺷﺪ‪.‬‬

‫ذلا ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﳈﻮﻧﻴﺴﻢ ﺣﻘﻴﻘﯽ )ﮐﻪ انر س ﻧﻴﺴﺖ( ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎی ﻓﺮاﺗﺮ رﻓﱳ ﺑﻪ ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ ﺧﺼﻮﴅ‪ ،‬و ﲤﻠﮏ واﻗﻌﯽ ذات اﻧﺴﺎﱏ ﺗﻮﺳﻂ آدﻣﯽ و ﺑﺮای ﺧﻮد‬
‫آدﻣﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﻳﻌﲎ ﻓﺮآﻳﻨﺪ از ﺧﻮد ﺑﻴﮕﺎﻧﮕﯽ ﮐﻪ ﻣﻨﺘﻬـﯽ ﺑﻪ ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ابﻳﺴـﱴ ﻣﺴﲑ ﺑﺮﻋﮑﺲ ﺑﺮوﱘ‪ ،‬و ﻓﺮآﻳﻨﺪ از ﺧﻮد ﺑﻴﮕﺎﻧﮕﯽ را ﮐﻨﺎر ﺑﮕﺬارﱘ‪ .‬ﳈﻮﻧﻴﺴﻢ‬
‫ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎی ابزﮔﺸﺖ ﰷﻣﻞ آدﻣﯽ ﺑﻪ ﺧﻮﻳﺸﱳ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻮﺟﻮدی اﻧﺴﺎﱏ اﺳﺖ‪) ،‬ﻳﻌﲎ ﻧﻮع ﺑﴩ(‪ ،‬ﻳﻌﲎ ابزﮔﺸـﱴ ﰷﻣﻞ در ﭼﻬﺎرﭼﻮب ﰻ ﺛﺮوت ابزﮔﺸـﺘﻪ در‬
‫راﺳـﺘﺎی ﺗﲀﻣﻞ ﺟﺎﻣﻌﻪ‪ .‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﺑﴩ ﺑﻪ ذات ﺧﻮد ابز ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ ،‬ﮐﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﳈﻮﻧﻴﺴﻢ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ در آن ﻣﺎﻟﮑﻴﱴ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﳈﻮﻧﻴﺴﻢ راﻩ ﺣﻞ‬
‫ﺗﻌﺎرض واﻗﻌﯽ آدﻣﯽ اب ﻃﺒﻴﻌﺖ‪ ،‬و آدﻣﯽ اب آدﻣﯽ اﺳﺖ‪ .‬راﻩ ﺣﻞ واﻗﻌﯽ ﺗﻌﺎرض ﺑﲔ ﻫﺴـﱴ و ذات )اﺻﻄﻼﺣﺎت ﻓﻠﺴﻔﯽ ﻓﻮﻳﺮ ابخ(‪ ،‬ﻣﻴﺎن ﻋﻴﻨﻴﺖ ايﻓﺘﮕﯽ و‬
‫ذات ﺧﻮﻳﺸﱳ‪ ،‬ﻣﻴﺎن ﻓﺮد و ﻧﻮع‪ ،‬ﳈﻮﻧﻴﺴﻢ ﻣﻌﲈی ﺣﻞ ﺷﺪﻩ اترﱗ اﺳﺖ‪ ،‬و ﺗﻨﻬﺎ ﳈﻮﻧﻴﺴﻢ اﺳﺖ ﮐﻪ راﻩ ﺣﻞ اﻳﻦ ﻣﻌﲈ را ﻣﯽ داﻧﺪ‪ .‬در ﮐﺘﺎب ‪ 1844‬اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ در‬
‫آن زﻣﺎن ﻣﺎرﮐﺲ ‪ 26‬ﺳﺎل داﺷﺖ‪ ،‬ﺑﻌﺪا ﱒ ﺑﻪ اﻳﻦ اﻳﺪﻩ ﻫﺎ وﻓﺎدار ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ اﻳﻦ ادﺑﻴﺎت را ﺑﲀر ﳕﯽ ﺑﺮد‪ .‬ﻳﮑﯽ از ﻣﻮﻟﻔﻪ ﻫﺎی ﴐوری ﲢﻠﻴﻞ ﻫﺎی ﻣﺎرﮐﺲ اﺳﺖ‪،‬‬
‫در ﻣﻮرد ﰷﻻ‪ ،‬ﰷر‪ ،‬ﭘﻮل و ﴎﻣﺎﻳﻪ‪ .‬روﻳﮑﺮد ﻓﻠﺴﻔﯽ ﻣﺎرﮐﺲ ﮔﻨﻮﺳﺘﻴﮏ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﻧﻮﻋﯽ ﺗﻔﮑﺮ ﻋﺮﻓﺎﱏ اﺳﺖ‪ ،‬ﻳﻌﲎ ﺑﻪ آﮔﺎﻫﯽ ﻣﯽ رﺳـﻴﺪ ﮐﻪ در آن آﮔﺎﻫﯽ‬
‫ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺑﺮای ﺷﲈ ﮐﺸﻒ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﺎرﮐﺲ در اﻳﻦ ﭼﻬﺎرﭼﻮب ﻓﮑﺮی ﺣﺮف ﻣﯽ زﻧﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﱒ ﮔﺬﺷـﺘﻪ ﺑﴩ را ﻣﯽ داﻧﺪ‪ ،‬و ﱒ آﻳﻨﺪﻩ را ﻣﯽ داﻧﺪ‪ ،‬و اﻳﻦ ﺗﻔﮑﺮ‬
‫ﻣﻘﺎﺑﻞ آﮔﻨﻮﺳﺘﻴﮏ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ اﻋﱰاف ﺑﻪ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻧﺴﺎن داﻧﺶ ﳏﺪود اﺳﺖ و ﺑﻪ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﳕﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﭘـﯽ ﺑﱪد‪ .‬ﻣﺎرﮐﺲ آﮔﻨﻮﺳﺘﻴﮏ ﻧﻴﺴﺖ و ﮔﻨﻮﺳﺘﻴﮏ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬از ﻧﻈﺮ ارزﺷﻬﺎی اﺧﻼﰵ ﱒ از ﺧﻮد ﺑﻴﮕﺎﻧﮕﯽ ﺑﻪ ﮔﻨﻮﺳـﺘﻴﺴـﱴ ابز ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬ابز ﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﺧﻮﻳﺸﱳ اﻧﺪﻳﺸﻪ ﮔﻨﻮﺳـﺘﻴﺴﻴﱴ اﺳﺖ‪ .‬در ﻋﺮﻓﺎن ﴍﰵ ﭘﺮ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﻋﻄﺎر‪ ،‬ﻣﻮﻻان‪ ،‬ﺣﺎﻓﻆ‪ ،‬ﭘﺮ از اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻫﺎی ﮔﻨﻮﺳـﺘﻴﺴﻴﱴ اﺳﺖ‪ ،‬اي اﻧﺴﺎن ﰷﻣﻞ اﺑﻦ ﻋﺮﰉ‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﻌﲈ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﯽ ﺗﻮان ﮔﻨﻮﺳﺘﺴﺘﻴﮏ ﺑﻮد و‬
‫‪ materialist‬ﺑﻮد‪ .‬ﮔﻨﻮﺳﺖ از داﻧﺶ ﻣﯽ آﻳﺪ‪ ،‬ﮔﻨﻮﺳﺘﻴﮏ ﻫﺎ ﻳﻌﲎ ﺑﻪ ذات ﻃﺒﻴﻌﺖ ﻗﺎدرﻧﺪ ﭘـﯽ ﺑﱪﻧﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ اﻳﻦ ﲝﺚ ﺟﺎی دﻳﮕﺮ ﱒ ﻣﻄﺮح ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﮐﻪ ﲝﺚ‬
‫همﻤﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﳐﺼﻮﺻﺎ ﺑﺮای ﻓﻴﻠﺴﻮف ﻫﺎی وﻃﲎ ﻣﺎ‪ ،‬ﮐﻪ دﮐﱰ ﴍﻳﻌﱴ ﻳﮏ ﮔﻨﻮﺳﺘﻴﮏ ﺑﻪ ﲤﺎم ﻣﻌﻨﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﻨﻮﺳﺘﻴﮏ ﻫﺎ ﮔﺮاﻳﺶ ﻫﺎﱙ داﺧﻞ اﻧﺪﻳﺸﻪ دﻳﲎ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ در ﳇﻴﺴﺎی اروﭘﺎ و ﭼﻪ در اﺳﻼم ﺑﻪ ﺷﺪت ﻣﻮرد ﺧﺸﻢ و ﻏﻀﺐ ﻣﺬﻫﺐ رﲰﯽ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﺳﻼم ﻓﻘﺎﻫﱴ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻋﺮﻓﺎن و ﮔﻨﻮﺳـﺘﻴﺴﺘﻴﮑﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ‬
‫آﳖﺎ را ﻣﺮﺗﺪ ﻣﯽ داﻧﻨﺪ‪ ،‬داﺳـﺘﺎن ﻣﻨﺼﻮر ﺣﻼج‪ ،‬اﻳﻦ دﻻﻳﻞ ﻓﻠﺴﻔﯽ و اﻧﺪﻳﺸﻪ ای ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﻣﺴﺎهل ﻗﺪرت ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﻨﺼﻮر ﺣﻼج ادﻋﺎی ﻗﺪرت ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬اﻣﺎ‬
‫ﭼﺮا ﻗﺪرت ﺳـﻴﺎﳻ ﺣﺎﰼ آﻧﻘﺪر ﺑﺪش ﻣﯽ آﻣﺪ؟ ﭼﻮن ﻣﯽ ﺗﺮﺳـﻴﺪ ﮐﻪ آن اﻧﺪﻳﺸﻪ ﺟﺎ ﺑﻴﻔﺘﺪ‪ ،‬آﱏ ﮐﻪ ابﻻ ﻧﺸﺴـﺘﻪ ﺟﺎﻳﺶ ﻧﻴﺴﺖ و ابﻳﺴـﱴ ﺑﺮود‪ .‬ﻣﺎرﮐﺲ ﭼﻮن‬
‫اﻳﺪﺋﺎﻟﻴﺴﺖ را ﻗﺒﻮل ﻧﺪارد و ‪ materialist‬اﺳﺖ‪ ،‬اﻳﻦ را اب زابن دﻳﮕﺮ ﺑﻴﺎن ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺮ ﻣﯽ ﮔﺮدﱘ ﺑﻪ ﲝﺚ آﺧﺮ ﻣﺎرﮐﺲ‪ ،‬ﻧﻈﺮﻳﻪ ارزش‪-‬ﰷر‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻠﺤﺎظ اﻗﺘﺼﺎدی ‪ core‬اﺻﲆ اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴـﱴ را ﺷﲁ ﻣﯽ دﻫﺪ‪ .‬ﻣﺎرﮐﺲ ﺳـﺘﺎﻳﺶ ﰉ ﺳﺎﺑﻘﻪ‬
‫و ﰼ ﻧﻈﲑی از اﻳﻦ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ اﻗﺘﺼﺎد داانن الكﺳـﻴﮏ آن را ﻣﻄﺮح ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻪ رﻳﲀردو و آدام اﲰﻴﺖ ﮐﻪ دو اﻗﺘﺼﺎد دان الكﺳـﻴﮏ ﮐﻪ اتﮐﻴﺪ روی‬
‫اﻳﻦ ﻧﻈﺮﻳﻪ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬در ﻣﻮرد ارزش ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎی ارزش اﻗﺘﺼﺎدی و ﻗﳰﺖ ﰷﻻ در ابزار اي ﻗﳰﺖ ﻧﺴـﱮ دو ﻧﻈﺮﻳﻪ در اﻗﺘﺼﺎد اﺳﺖ‪ ،‬ﻳﮑﯽ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻣﺒﺘﲎ ﺑﺮ ﻋﺮﺿﻪ و‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ارزش ﻳﮏ ﰷﻻ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﰷﻻ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ آدام اﲰﻴﺖ و رﻳﲀردو ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻪ آن ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻳﮑﯽ ﻧﻈﺮﻳﻪ ای ﮐﻪ ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ارزش ﻳﮏ‬
‫ﰷﻻ در ابزار ﻣﺒﺘﲎ ﺑﺮ ﻣﻄﻠﻮﺑﻴﺖ ﳖﺎﱙ‪ marginal unity ،‬اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ اﻳﻦ دو ﻧﻈﺮﻳﻪ را آﻟﻔﺮد ﻣﺎرﺷﺎل اب ﱒ ﺗﺮﮐﻴﺐ ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬و ﺑﺼﻮرت ﳕﻮدار ﻋﺮﺿﻪ و ﺗﻘﺎﺿﺎ‬
‫در آوردﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﻃﺮف ﻋﺮﺿﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ اﺳﺖ‪ ،‬و ﺗﻘﺎﺿﺎ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﻄﻠﻮﺑﻴﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﮐﻪ اب ﻣﻌﺠﺰاﰏ ﺑﻪ ﱒ اﻳﻨﻬﺎ را ﻣﺘﺼﻞ ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ اﻟﺒﺘﻪ‬
‫اﻧﺘﻘﺎداﰏ ﺑﻠﺤﺎظ روش ﺷـﻨﺎﺧﱴ ﺑﻪ آن وارد ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫الكﺳـﻴﮏ ﻫﺎ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻋﺮﺿﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ارزش ﻳﮏ ﰷر‪ ،‬ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﲒان ﰷری اﺳﺖ ﮐﻪ روی آن اﳒﺎم ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻮن ﰷر ﺑﻴﺸﱰ روی ﻣﺎﺳﺖ ﻣﯽ‬
‫ﺷﻮد‪ ،‬ذلا از ﺷﲑ ﮔﺮان ﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺧﻴﲆ از ﻣﻮرﺧﺎن ﻣﺒﺘﲎ ﺑﺮ اﻳﻦ اﻧﺪﮐﻪ اﻧﺪﻳﺸﻪ ارزش‪-‬ﰷر آدام اﲰﻴﺖ‪ ،‬ﺑﻪ اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻫﺎی ﭘﺮوﺗﺴـﺘﺎن ﺑﺮ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ ،‬ﮐﻪ ﰷر‬
‫ﻳﺪی ﻣﻘﺪس اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺛﺮوت انﳽ از ﰷر اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ارزش ﰷﻻ ﱒ انﳽ از ﰷر اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺎرﮐﺲ اﻳﻦ ﻧﻈﺮ را ﻣﯽ ﭘﺬﻳﺮد و ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ اﻳﻦ‬
‫ﺧﻴﲆ ﻋﻠﻤﯽ اﺳﺖ‪ ،‬وﱃ ﺗﻨﺎﻗﻀﺎﰏ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﻞ ﻣﯽ ﮐﲌ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاﱒ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﻧﻈﺮﻳﻪ اﻧﻘﻼﰉ ﺑﺮای ﺑﺮ ﱒ زدن ﺟﺎﻣﻌﻪ ﴎﻣﺎﻳﻪ داری‪ .‬ﺗﺌﻮری ﻣﺎرﮐﺲ ﻣﯽ ﮔﻔﺖ‬
‫ﮐﻪ ارزش ﳘﻪ ﰷﻻﻫﺎ اب ﰷر ﺗﻌﻴﲔ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬و ﺳﻮد ﴎﻣﺎﻳﻪ دارد‪ ،‬ﻧﺸﺎﻧﻪ ای از ﰷر ﭘﺮداﺧﺖ ﻧﺸﺪﻩ ﺑﻪ دﻳﮕﺮان اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﺗﺌﻮری ارزش ﰷر ﻳﮏ اﺷﲀل‬
‫اﺳﺎﳻ دارد‪) ،‬ﮐﻪ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ آدام اﲰﻴﺖ ﺑﻮد (‪ ،‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ آدام اﲰﻴﺖ ﻧﮕﻔﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﺮا ارزش ﰷﻻﻫﺎ ﺑﺮ اﺳﺎس ﰷری ﮐﻪ روی آﳖﺎ رﻓﺘﻪ ﺗﻌﻴﲔ ﻣﯽ ﺷﻮد‪،‬‬
‫‪  21‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
 ‫ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺷـﻨﺎﳻ‪ -‬اراﺋﻪ‪ :‬دﮐﱰ ﻏﲎ ﻧﮋاد‪ -‬ﻧﳰﺴﺎل دوم ‪ 87—88‬ﻣﺴﺘﻨﺪ ﮐﻨﻨﺪﻩ ‪ :‬ﻣﻴﱸ ﲩﺎزی ﻧﻴﺎ‬
‫‪1388/07/19‬‬

‫اﻣﺎ ﻧﺮﻣﺎﺗﻴﻮ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺎرﮐﺲ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ اﻳﻦ دﻳﺪﮔﺎﻩ ﻳﮏ اﺷﲀل اﺳﺎﳻ دارد و ﻣﯽ آﻳﺪ آن را رﻓﻊ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ذلا رﺟﻮع ﺑﻪ ارﺳﻄﻮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ارﺳﻄﻮ در ﮐﺘﺎب اﺧﻼق‬
‫ﻧﻴﮏ‪ ،‬ﮐﻪ راﺟﻊ ﺑﻪ ﻋﺪاﻟﺖ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻣﯽ دﻫﺪ ذﻳﻞ ﲝﺚ ﻋﺪاﻟﺖ دو ﲝﺚ را ﻣﻄﺮح ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ دو ﻧﻮع ﻋﺪاﻟﺖ دارﱘ‪ ،‬ﻳﮑﯽ ﻋﺪاﻟﺖ ﺗﻮزﻳﻌﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ اﻣﺮوزﻩ‬
‫ﻋﺪاﻟﺖ اﺟامتﻋﯽ ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ ،‬ﻳﮑﯽ ﱒ ﻋﺪاﻟﺖ ﺗﻌﻮﻳﴣ ‪ ،corrective justice‬ﮐﻪ ﻋﺪاﻟﺖ در ﻣﺒﺎدهل اﺳﺖ‪ .‬ﮐﻪ ﻋﺪاﻟﺖ ﺗﻌﻮﻳﴣ را ارﺳﻄﻮ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ در ﲡﺎرت در‬
‫ﻣﺒﺎدهل دو ﰷﻻ ابﻳﺴـﱴ ﻳﮏ ﺟﻮﻫﺮ ﻣﺸﱰک در آﳖﺎ ابﺷﺪ ﮐﻪ ﻣﺴﺎوی ﱒ ابﺷـﻨﺪ‪ ،‬والا ﻋﺪاﻟﺖ ﺑﺮﻗﺮار ﳕﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﻳﻌﲎ ﰷﻻﱙ را ﺑﻪ ﮐﴗ ﺑﺪﻫﻴﺪ و ﭼﲒی از آن‬
‫ﺑﮕﲑﻳﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ﻳﮏ ﻃﺮف در ﻣﻌﺎﻣهل ﺳﻮد ﺑﱪد‪ ،‬ﻃﺮف دﻳﮕﺮ ﴐر ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺒﺎدهل ﻋﺎدﻻﻧﻪ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻴﭻ ﻃﺮﰱ ﺳﻮد و ﴐر ﻧﱪد‪ .‬ﺑﻪ ﳘﲔ دﻟﻴﻞ ارﺳﻄﻮ‬
‫ابﰵ ﻣﺎﻧﺪن ﺳﻮد در ﻣﻌﺎﻣهل را ﻧﺸﺎﻧﻪ ﰉ ﻋﺪاﻟﱴ ﻣﯽ داﻧﺴﺖ‪ ،‬در ﻣﺒﺎدهل ابﻳﺴـﱴ ارزﺷﻬﺎی ﻣﺴﺎوی رد و ﺑﺪل ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﺒﺎرﰏ دﻳﮕﺮ ارﺳﻄﻮ ﻣﺒﺎدهل را ﻣﻌﺎدهل ﻣﯽ‬
‫داﻧﺴﺖ ﮐﻪ دو ﻃﺮف اب ﱒ ﺑﺮاﺑﺮﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺑﻪ وﺿﻮح ارﺳﻄﻮ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺣﲂ ﻫﻨﺠﺎری ﺗﻠﻘﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻳﻌﲎ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﺑﺮای اﻳﻨﮑﻪ ﻋﺪاﻟﺖ رﻋﺎﻳﺖ ﺷﻮد ابﻳﺴـﱴ اﻳﻦ‬
‫ﻃﻮری ابﺷﺪ‪ ،‬و ﻫﻴﭻ ﻃﺮف ﺳﻮد و ﴐر ﻧﱪد‪ .‬اﻣﺎ ارﺳﻄﻮ آﻧﻘﺪر داﻧﺸﻤﻨﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺪاﻧﺪ ﮐﻪ اتﺟﺮﻫﺎی ﺣﺎﺷـﻴﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ وی ﺳﻮد ﻣﯽ ﺑﺮﻧﺪ‪ ،‬و ﺑﺮاﺑﺮ در ﻣﺒﺎدﻻت‬
‫ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻳﮏ ﻃﺮف ﺳﻮد ﻣﯽ ﺑﺮد‪ ،‬و ﻳﮏ ﴎی ﱒ ﴐر ﻣﯽ ﺑﺮﻧﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﻃﺒﻖ ﺗﺌﻮری ﻣﺪرن ﻫﺮ دو ﻃﺮف در ﻣﺒﺎدهل ﺳﻮد ﻣﯽ ﺑﺮﻧﺪ و ﻣﻄﻠﻮﺑﻴﺖ ابﻻ ﻣﯽ رود‪.‬‬
‫ﻣﺎرﮐﺲ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﻫﺮ ﻣﺒﺎدهل ابﻳﺴـﱴ ﻳﮏ ﻣﺒﺎدهل ابﺷﺪ‪ ،‬والا ﻣﺒﺎدهل اﳒﺎم ﳕﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺗﻮﺿﻴﺢ ﺟﺎﻟﺐ ﻣﺎرﮐﺲ راﺟﻊ ﺑﻪ ﺗﺌﻮری ارﺳﻄﻮ اﻳﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ارﺳﻄﻮ ﺑﻪ آن ﭼﲒی ﮐﻪ در ﺟﻮﻫﺮ ﻣﺸﱰک ﳘﻪ ﰷﻻﻫﺎ اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ ﺑﭙـﯽ ﺑﱪد‪ .‬آن ﭼﲒی‬
‫ﮐﻪ ﻣﺸﱰک اﺳﺖ ﰷر اﻧﺴﺎﱏ اﺳﺖ‪ ،‬ﳘﻪ ﳏﺼﻮﻻت و ﰷﻻﻫﺎ ﳏﺼﻮل ﰷر اﻧﺪ‪ ،‬و ﺟﻮﻫﺮ ﻣﺸﱰک‪ ،‬ﰷر اﻧﺴﺎن‪ ،‬و ﻣﻘﺪار ﰷر اﺳﺖ‪ ،‬و ﭼﲒی ﮐﻪ ﻣﺴﺎوی ﻗﺮار‬
‫ﻣﯽ ﮔﲑد‪ ،‬ﻣﻘﺪار ﰷر اﻧﺴﺎﳖﺎﺳﺖ‪ .‬ارﺳﻄﻮ ﺗﺌﻮری را ﻓﻘﻂ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻮرژواﰃ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻗﺮن ‪ 19 ،18‬ﺗﻠﻘﯽ ﮐﺮد ﮐﻪ ﳘﻪ اﻧﺴﺎﳖﺎ ﺑﺮاﺑﺮ ﺗﻠﻘﯽ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬در زﻣﺎن‬
‫ارﺳﻄﻮ ﻣﻌﻨﺎی ﰷر اﻧﺴﺎﱏ ﻗﺎﺑﻞ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﱳ ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﭼﻮن در آن زﻣﺎن ﺑﺮدﻩ ﻫﺎ ﰷر ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ وﱃ اﻗﺘﺼﺎد دان ﻫﺎی ﻣﺪرن در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻮرژواﱙ اﻳﻦ‬
‫را ﻓﻬﻤﻴﺪﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻮن ﺑﻪ زﻣﺎﱏ رﺳـﻴﺪﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻮرژواﱙ‪ ،‬ﮐﻪ ﳘﻪ اﻧﺴﺎﳖﺎ را ﺑﺮاﺑﺮ ﺣﻘﻮق در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﯽ ﺷﺪ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﭼﲒ ﻣﺸﱰک در ﳘﻪ‬
‫ﰷﻻﻫﺎ ﰷری اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻮع ﺑﴩ اﳒﺎم ﻣﯽ دﻫﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﺎرﮐﺲ ﰷر ﻧﻮع ﺑﴩ را ﰷر اﻧﱱاﻋﯽ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪ .‬ﰷر اﻧﱱاﻋﯽ ﻳﻌﲎ ﰷری ﮐﻪ اﻧﺴﺎن اﻧﱱاﻋﯽ اﳒﺎم ﻣﯽ دﻫﺪ‪ ،‬ﮐﻪ‬
‫در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﰷر اﻧﺴﺎن اﻧﻀﲈﻣﯽ و واﻗﻌﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﰷری ﮐﻪ ﻫﺮ اﻧﺴﺎﱏ اﳒﺎم ﻣﯽ دﻫﺪ ﰷر ﻣﺸﺨﺺ اﺳﺖ‪ ،‬ﰷر را ﳒﺎر ‪ concrete‬اﳒﺎم ﻣﯽ دﻫﺪ‪ ،‬ﳒﺎر ﻣﲒ درﺳﺖ‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬آﻫﻨﮕﺮ ﳇﻴﺪ را درﺳﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬انﻧﻮا‪ ،‬انن را درﺳﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬اﻧﺴﺎن اﻧﱱاﻋﯽ ﰷر اﻧﱱاﻋﯽ را درﺳﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻣﺎرﮐﺲ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﭼﲒی ﮐﻪ ﺑﲔ ﳘﻪ‬
‫ﳏﺼﻮﻻت‪ ،‬اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺸﱰک اﺳﺖ‪ ،‬و ابﻋﺚ ﻣﺒﺎدهل ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﭼﻮن ﭼﲒ ﻣﺸﱰک اﮔﺮ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬اب ﭼﻪ ﻣﻌﻴﺎری ﻣﺴﺎوی ﻗﺮار ﻣﯽ دﻫﲓ و ﻣﺒﺎدهل ﻣﯽ ﮐﻨﲓ‪،‬‬
‫ﻣﺎرﮐﺲ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ اﻳﻦ ﭼﲒﻫﺎ ﻣﺘﻔﺎوت اﻧﺪ‪ ،‬ﻳﮏ ﭼﲒ ﻣﺸﱰک ابﻳﺴـﱴ داﺷـﺘﻪ ابﺷـﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻪ اﻧﺪازﻩ ﺑﮕﲑﱘ ﮐﻪ ﻳﮏ ﻋﻴﻨﮏ را در ﻣﻘﺎﺑﻞ دو ﺻﻨﺪﱃ ﻣﺒﺎدهل ﻣﯽ ﮐﻨﲓ‪،‬‬
‫ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ آن ﻣﻌﻴﺎر ﰷر اﺳﺖ‪ ،‬و ﰷر اﻧﱱاﻋﯽ اﺳﺖ‪ ،‬و ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﺳﺎﻋﺖ ﰷری ﮐﻪ ﻳﮏ اﻧﺴﺎن ﻣﻌﻤﻮﱃ اﳒﺎم ﻣﯽ دﻫﺪ‪ ،‬اﻣﺎ اﻧﺴﺎن ﻣﻌﻤﻮﱃ ﻧﺪارﱘ ﮐﻪ اﻧﺴﺎن‬
‫اي ﳒﺎر‪ ،‬اي ﻋﻴﻨﮏ ﺳﺎز اﺳﺖ‪ ،‬و دو ﳒﺎر ﻳﮏ ﺟﻮر ﰷر ﳕﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻳﮑﯽ ﺷﺪت ﰷر ابﻻ‪ ،‬و ﲠﺮﻩ وری ﰼ اﺳﺖ‪ ،‬ذلا ﻣﻘﺪار ﰷر در ﻣﲒ را ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﲓ اﻧﺪازﻩ‬
‫ﮔﲑی ﮐﻨﲓ‪ ،‬ﰷر ﮐﺪام ﳒﺎر را در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﲑﱘ‪ .‬ﻣﺎرﮐﺲ ﺑﺮای ﺣﻞ‪ ،‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﰷر اﻧﱱاﻋﯽ‪ ،‬ﮐﻪ ﮐﺘﺎب اول ﴎﻣﺎﻳﻪ از اﻳﻦ ﻣﻔﻬﻮم اﺳـﺘﻔﺎدﻩ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻌﺪ ﺑﻼﻓﺎﺻهل‬
‫اﺿﺎﻓﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﰷر اﻧﱱاﻋﯽ ﻳﮏ ﻋﻴﻨﻴﺖ ﻣﻮﻫﻮم اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ‪ Phantematic objectivity‬دارد‪ .‬ﮐﻪ ﻋﻴﻨﻴﺖ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻮﻫﻮم ابﺷﺪ؟ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﰷر اﻧﱱاﻋﯽ‬
‫ﻋﻴﻨﻴﺖ ﻣﻮﻫﻮم دارد‪ ،‬اﻣﺎ ﻋﻴﻨﻴﱴ دارد ﮐﻪ ﻣﻨﺸﺎء ارزش اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﺎرﮐﺲ ﰷﭘﻴﺘﺎل را ﺑﻪ آﳌﺎﱏ ﻧﻮﺷﺖ‪ ،‬در ﭼﻨﺪ ﺟﺎ ﻋﻴﻨﻴﺖ ﻣﻮﻫﻮم را ﺑﲀر ﻣﯽ ﮔﲑد ﮐﻪ اﺻﻄﻼح ﻓﻮﻳﺮابىخ و ﻫﮕﲆ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﭼﲒ ﲺﻴﺐ ﻏﺮﻳﱮ اﺳﺖ‪ .‬در‬
‫وﻳﺮاﻳﺶ ﻫﺎی ﺑﻌﺪ ﻣﺎرﮐﺲ‪ ،‬ﻇﺎﻫﺮا‪ ،‬اﻧﮕﻠﺰ و دوﺳـﺘﺎن دﻳﮕﺮ اﻳﻨﻬﺎ را ﺣﺬف ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨﺪ اﻳﻨﻬﺎ ﺻﺪای اﻳﺪﺋﺎﻟﻴﺴـﱴ دارد‪ ،‬اﻣﺎ اﻳﻦ ﻳﮑﯽ را ﳕﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ‬
‫ﺣﺬف ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬و ﻋﻴﻨﻴﺖ ﻣﻮﻫﻮم در ﰷﭘﻴﺘﺎل اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺎرﮐﺲ اﻣﺎ ادﻋﺎﻳﺶ اﻳﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﰷر اﻧﱱاﻋﯽ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻮرژواﱙ واﻗﻌﻴﺖ ﭘﻴﺪا ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬در ﺟﻮاﻣﻊ دﻳﮕﺮ‬
‫واﻗﻌﻴﺖ ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﻋﻠﺖ ﱒ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﳘﻪ اﻧﺴﺎﳖﺎ اب ﱒ ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪﮐﻪ ﻋﻴﻨﻴﺖ ﲞﺎﻃﺮ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮاﺑﺮی ﺣﻘﻮﰵ اﻧﺴﺎﳖﺎ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻮرژواﱙ‬
‫ﺑﻪ رﲰﻴﺖ ﺷـﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ذلا ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻴﺪ از ﰷر اﻧﱱاﻋﯽ‪ ،‬اي ﰷر ﳇﯽ ﻧﻮع ﺑﴩ ﲱﺒﺖ ﮐﻨﻴﺪ‪ .‬در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺮدﻩ داری اﻣﺎ ﳕﯽ ﺷﺪ از اﻳﻦ اﺳـﺘﻔﺎدﻩ ﮐﺮد ﭼﻮن‬
‫اﻧﺴﺎﳖﺎ اب ﱒ ﺑﺮاﺑﺮ ﺣﻘﻮق ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ .‬در ﰆ ﻫﺎی ﺑﻌﺪی در ﺟدل ﺳﻮم ﮐﺘﺎب ﰷﭘﻴﺘﺎل ﮐﻪ زﻣﺎن ﺣﻴﺎت ﭼﺎپ ﳕﯽ ﺷﻮد و ﻣﺎرﮐﺲ راﴇ ﻧﺒﻮدﻩ ﮐﻪ ﭼﺎپ ﺷﻮد‪ ،‬ﻧﻈﺮﻳﻪ‬
‫ارزش ﰷر را ﻳﮏ ﳏﺘﻮای دﻳﮕﺮی ﻏﲑ آچنﻪ در ﮐﺘﺎب اول ﻣﻄﺮح ﮐﺮدﻩ ﻣﯽ دﻫﺪ‪ .‬در ﮐﺘﺎب ﺳﻮم ﲜﺎی ﰷر اﻧﱱاﻋﯽ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﰷر اﺟامتﻋﺎ ﻻزم‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‬

‫‪  22‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
 ‫ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺷـﻨﺎﳻ‪ -‬اراﺋﻪ‪ :‬دﮐﱰ ﻏﲎ ﻧﮋاد‪ -‬ﻧﳰﺴﺎل دوم ‪ 87—88‬ﻣﺴﺘﻨﺪ ﮐﻨﻨﺪﻩ ‪ :‬ﻣﻴﱸ ﲩﺎزی ﻧﻴﺎ‬
‫‪1388/07/19‬‬

‫ﮐﻪ ارزش ﰷﻻ‪ ،‬اي ﻗﳰﺖ ابزار ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎی ﰷر اﺟامتﻋﺎ ﻻزم ﺗﻌﻴﲔ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬اﻳﻨﮑﻪ ﮐﺪام ﰷر ﳒﺎر ﺑﻪ ﲠﺮﻩ وری ابﻻ اي ﭘﺎﻳﲔ ﻣﻼک ارزش اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﻫﻴﭻ‬
‫ﮐﺪام‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﰷری ﮐﻪ ﶍﻮﻋﻪ ﻓﻌﺎﻻن اﺟامتﻋﯽ اﳒﺎم ﻣﯽ دﻫﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﲒ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﭼﻨﺪ ﻧﮑﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ راﺟﻊ ﺑﻪ ﻧﻈﺮﻳﻪ ارزش‪-‬ﰷر اﺷﺎرﻩ ﻣﯽ ﮐﻨﲓ‪ .‬ﻣﺎرﮐﺲ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ارزش ﳘﻪ ﰷﻻﻫﺎ انﳽ از ﰷر اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﰷر اﻧﱱاﻋﯽ و ﺑﴩی اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻗﺘﺼﺎد دان ﻫﺎی زايدی ﻧﻘﺪ وارد ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﮐﻪ همﻤﱰﻳﻦ آﳖﻬﺎ ﺑﻮﱒ ابورک اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ اﻗﺘﺼﺎد دان اﺗﺮﻳﺸﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اواﺧﺮ ﻗﺮن ‪ ،19‬اواﻳﻞ ‪ 20‬اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ اب‬
‫اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻫﺎی ﻣﺎرﮐﺲ آﺷـﻨﺎﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ اﻧﺘﻘﺎد ﺗﺌﻮرﻳﮏ ﺑﻪ ﻧﻈﺮﻳﻪ ارزش‪-‬ﰷر ﻣﺎرﮐﺲ وارد ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﳈﱰ اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎدﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ ﻫﺎ ﻳﮏ ﭘﺎﰞ درﺳﺖ‬
‫ﺑﻪ اﻳﻦ اﻧﺘﻘﺎد دﻫﻨﺪ‪ .‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﳘﻪ ﰷﻻﻫﺎ در ابزار ارزش دارﻧﺪ اﻣﺎ ﳏﺼﻮل ﰷر ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼ آب ﻳﮏ ﭼﺸﻤﻪ‪ .‬رﻳﲀردو ﱒ اﻳﻦ ﻣﺴﺎهل را ﻣﻄﺮح ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد اﻣﺎ‬
‫ﻧﺘﻮاﻧﺴـﺘﻪ ﺑﻮد ﻣﺴﺎهل را ﺣﻞ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻳﮏ ﭼﺸﻤﻪ ﮐﻪ در ﺷﻬﺮ اي روﺳـﺘﺎ اﺳﺖ و ﳘﻪ اﺳـﺘﻔﺎدﻩ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و آب ﱒ ﳎﺎﱏ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻮن ﺣﺎﺻﻞ ﰷر ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬اﻣﺎ اﮔﺮ‬
‫ﻳﮏ روز ﻳﮏ ﻧﻔﺮ ﻣﺪﻋﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ رودﺧﺎﻧﻪ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ وی اﺳﺖ‪ ،‬و ﴎﭼﺸﻤﻪ در زﻣﲔ ﻣﻦ اﺳﺖ و ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﻣﻦ اﺳﺖ‪ ،‬و ﺟﺎﻣﻌﻪ ﱒ ﺑﭙﺬﻳﺮد‪ ،‬اي ﺑﻪ زور اي‬
‫داوﻃﻠﺒﺎﻧﻪ‪ ،‬اب ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ )ﴰﺸﲑ ﻗﻄﻊ ﮐﻨﻨﺪﻩ(‪ ،‬ﳘﻪ را وادار ﮐﻨﺪ ﮐﻪ اﻳﻦ ﭼﺸﻤﻪ ﻣﺎل ﻣﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻌﺪ ﮐﻨﺎر ﭼﺸﻤﻪ ﺣﺼﺎر ﻣﯽ ﮐﺸﺪ و ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﻫﺮ ﮐﴗ از‬
‫الان ﺑﻪ ﺑﻌﺪ آب ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ابﻳﺴـﱴ ﭘﻮل دﻫﺪ‪ .‬اﻣﺎ رﻳﲀردو ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ اﻳﻦ ارزش از ﮐﺠﺎ ﻣﯽ ﺷﻮد؟ اﻳﻨﺠﺎ ﺧﻠﻖ ارزش ﳕﯽ ﺷﻮد‪ ،‬و ﺗﻮزﻳﻊ ارزش ﻣﯽ ﺷﻮد‪،‬‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻓﻘﲑﺗﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد ﭼﻮن ابﺑﺖ ﭼﲒی ﮐﻪ ﭘﻮل ﳕﯽ داد ﭘﻮل ﻣﯽ دﻫﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻳﻌﲎ ﰷﻻﱙ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ابﺷﺪ ﮐﻪ ﳏﺼﻮل ﰷر ﻧﺒﺎﺷﺪ اﻣﺎ ارزش داﺷـﺘﻪ‬
‫ابﺷﺪ‪ .‬اتﺑﻠﻮﻫﺎی ﻧﻘﺎﳽ‪ ،‬ﮐﻪ ﭘﺎرادوﮐﺲ ﰷر اﺟامتﻋﯽ‪ ،‬و ﰷر اﺟامتﻋﺎ ﻻزم را زﻳﺮ ﺳﻮال ﻣﯽ ﺑﺮد‪ ،‬ﭼﺮا ﻧﻘﺎﳽ ﻣﺎ را ‪ 1‬دﻻر ﱒ ﳕﯽ ﺧﺮﻧﺪ‪ ،‬وﱃ ﻧﻘﺎﳽ ﭘﻴﲀﺳﻮ را‬
‫ﻣﻴﻠﻴﻮن دﻻری ﻣﯽ ﺧﺮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻮﱒ ابورک ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ اﻳﻨﮑﻪ ﺑﮕﻮﻳﻴﺪ ﮐﻪ ﳘﻪ ﰷرﻫﺎﱙ ﮐﻪ ﳏﺼﻮل اﻧﺴﺎن ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ارزش اﻗﺘﺼﺎدی دارﻧﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﻧﺸﺎن ﳕﯽ دﻫﺪ ﮐﻪ ﰷر‬
‫ﻣﻨﺸﺎء ارزش اﻗﺘﺼﺎدی اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻨﮑﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﺑﮕﻮﻳﲓ ﮐﻪ ﭼﻮن ﲤﺎم ﺷﻴﺸﻪ ﻫﺎی ﺷﻔﺎف وزن دارﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﺷﻔﺎﻓﻴﺖ دﻟﻴﻞ وزن اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺴﺎهل در اﺳـﺘﺪﻻل‬
‫ﻗﺒﲆ ﱒ ﺑﻮد‪ .‬ﻋﺪﻩ در ﭘﺎﰞ ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ ﮐﻪ اﻳﻨﻄﻮر ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﳘﻪ ﰷﻻﻫﺎ‪ ،‬اي اﮐﱶﻳﺖ ﻗﺮﻳﺐ اب اﺗﻔﺎق ﰷﻻﻫﺎی ﺟﺎﻣﻌﻪ ﳏﺼﻮل ﰷر اﺳﺖ‪ ،‬و ﰷﻻﻫﺎﱙ ﮐﻪ ﳏﺼﻮل ﰷر‬
‫ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬اﺳـﺘﺜﻨﺎﱙ اﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد ﴏف ﻧﻈﺮ ﮐﺮد‪.‬‬

‫اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻣﺎرﮐﺲ روی ﺗﻔﮑﺮ اﻗﺘﺼﺎدی ‪ mainstream‬اتﺛﲑ ﲻﺪﻩ ای داﺷـﺘﻪ و دارد‪ .‬ﺑﻴﺨﻮد ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ در اﻣﺮﻳﲀ و اروﭘﺎ ﲞﺶ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮهجـﯽ از آﰷدﻣﻴﺴﲔ ﻫﺎ‬
‫اي ﺑﻪ ﴏاﺣﺖ ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ اﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﲢﺖ اتﺛﲑ اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻫﺎی ﻣﺎرﮐﺲ اﻧﺪ‪ .‬اﻳﻨﻄﻮر ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﺎرﮐﺲ ﭘﺮاﻧﱱ ﺑﻮد ﺑﺴﺘﲓ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ابﻳﺴـﱴ اب آن زﻧﺪﮔﯽ ﮐﺮد‪ ،‬و ﳕﯽ ﺷﻮد‬
‫اندﻳﻪ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺧﻴﲆ از ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ ﻫﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺧﱪ ﻧﺪارﻧﺪ ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ اﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻮن ﻣﺎرﮐﺲ را ﳔﻮاﻧﺪﻩ اﻧﺪ‪ ،‬از ﲨهل ﮐﲋ‪ .‬ﻣﺎرﮐﺲ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ دور ﻫﺎی‬
‫ﲡﺎری‪ ،‬ﻣﻨﺸﺎء اﺿﺎﻓﻪ ﻋﺮﺿﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﮐﲋ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﺗﻘﺎﺿﺎی ﰻ را ﻣﻄﺮح ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬وﱃ ﺧﱪ ﻧﺪارد ﮐﻪ ﻣﺎرﮐﺲ ﺑﻨﻮﻋﯽ آﳖﺎ را ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ذلا دﻳﺪﮔﺎﻩ دورﻫﺎی ﲡﺎری را‬
‫اوﻟﲔ ابر ﻣﺎرﮐﺲ ﻣﻄﺮح ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺎرﮐﺲ آزادی ﻓﺮدی اﻧﺴﺎﳖﺎ را ﻗﺒﻮل دارد ﮐﻪ اﻧﺴﺎﳖﺎ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﭘﻴﴩﻓﺖ ﻳﮏ ﻣﺮﺣهل ای اﺳﺖ‪ ،‬و ابﻳﺴـﱴ از آﳖﺎ‬
‫ﻓﺮاﺗﺮ رﻓﺖ‪ ،‬و ﻋﺒﻮر ﮐﺮد‪.‬‬

‫آﺧﺮﻳﻦ ﲝﱺ ﮐﻪ راﺟﻊ ﺑﻪ ﻣﺎرﮐﺲ ﻣﻄﺮح ﻣﯽ ﮐﻨﲓ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻧﻈﺮﻳﻪ ارزش و دﻳﺪﮔﺎﻩ ﻫﺎی ﳐﺘﻠﻔﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﮐﺘﺎب اول ﴎﻣﺎﻳﻪ و ﮐﺘﺎب ﺳﻮم ﻣﻄﺮح ﮐﺮدﻩ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻈﺮﻳﻪ اﺳﺘامثر ﻣﺎرﮐﺲ از ﻧﻈﺮ اﻗﺘﺼﺎدی اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﲞﻮاﻫﲓ ﺑﺼﻮرت اﻗﺘﺼﺎدی ﰷری را ﮐﻪ ﻣﺎرﮐﺲ در ﮐﺘﺎب اول ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﳰﺖ را ‪ P‬ابزار ﻣﯽ‬
‫ﮔﺬارﱘ‪ ،‬ﻣﺎرﮐﺲ ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻃﺒﻖ ارزش ﺗﺌﻮری ﻣﺒﺘﲎ ﺑﺮ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺑﺮاﺑﺮ ‪P=C+V+S‬اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ‪ C‬ﴎﻣﺎﻳﻪ اثﺑﺖ اﺳﺖ‪ ،variable capital =V ،‬و ‪ S‬ﱒ ارزش‬
‫اﺿﺎﻓﻪ اي ‪ surplus value‬اﺳﺖ‪ .‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ وﻗﱴ ﰷﻻﱙ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﯽ ﺷﻮد ارزﺷﺶ از ﺳﻪ ﲞﺶ ﺗﺸﮑﻴﻞ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬اي ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺳﺎﻋﺖ‬
‫در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﲑﻳﺪ‪ ،‬اي اﻳﻨﮑﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺮﺳﻮم اﻗﺘﺼﺎد ﺑﺼﻮرت ارزش ﭘﻮﱃ در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﲑﻳﺪ‪ C .‬ﻣﺎﺷﲔ آﻻت‪ ،‬ﻣﻮاد اوﻟﻴﻪ‪ ،‬ﰷﻻﻫﺎی ﻧﳰﻪ ﺳﺎﺧﺖ ﻫﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﰷﻻﻫﺎﱙ‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ در ﺟﺮاين ﺗﻮﻟﻴﺪ ﭼﲒی ﺑﻪ ارزش اﺿﺎﻓﻪ ﳕﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻳﻌﲎ ﻣﻮاد اوﻟﻴﻪ دارﻳﺪ‪ ،‬ﰷﻻی ﻧﳰﻪ ﺳﺎﺧﺘﻪ دارﻳﺪ ﺗﻌﺪاد ﺳﺎﻋﺖ ﰷری ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬در‬
‫ﺟﺮاين ﺗﻮﻟﻴﺪ ارزش آﳖﺎ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬ﻣﺜﻼ اﺗﻮﻣﺒﻴﻞ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﯽ ﮐﻨﻴﺪ‪ ،‬ﺑﻪ اﻧﺪازﻩ ﻓﻮﻻد ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﮐﻪ ‪ constant capital‬اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻋﺖ ﰷر ﮐﻪ‬
‫در آن ﺑﲀر رﻓﺘﻪ ﻋﻴﻨﺎ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ V .‬دﺳـﳣﺰدی اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﰷرﮔﺮ دادﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬از دﻳﺪﮔﺎﻩ ﻣﺎرﮐﺲ ارزش ﺟﺪﻳﺪ را ﻧﲑوی ﰷر ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﳘﻪ‬
‫آچنﻪ ﮐﻪ ﰷرﮔﺮ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮐﺮدﻩ ﺑﻪ وی دادﻩ ﻣﯽ ﺷﺪ‪ ،‬دﻳﮕﺮ ‪ S‬ای وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬در واﻗﻊ ‪ S‬ﺳﻬﻢ ﴎﻣﺎﻳﻪ دار اي ‪ surplus value‬اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﲒی اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﰷرﮔﺮ‬
‫ﭘﺮداﺧﺖ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﺳﻮد در ﻧﻈﺎم ﴎﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاری ﻣﻨﺸﺎء اش اﺳﺘامثر ﴎﻣﺎﻳﻪ داران اﺳﺖ‪ S .‬ﻧﺴﺒﱴ از ‪ V‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪  23‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
 ‫ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺷـﻨﺎﳻ‪ -‬اراﺋﻪ‪ :‬دﮐﱰ ﻏﲎ ﻧﮋاد‪ -‬ﻧﳰﺴﺎل دوم ‪ 87—88‬ﻣﺴﺘﻨﺪ ﮐﻨﻨﺪﻩ ‪ :‬ﻣﻴﱸ ﲩﺎزی ﻧﻴﺎ‬
‫‪1388/07/19‬‬

‫‪ ،S=s.V‬ﮐﻪ ‪ s‬ﮐﻮﭼﮏ ﻧﺮخ اﺳﺘامثر اﺳﺖ‪ ،s=S/V ،‬ﻣﺜﻼ ارزش ﻳﮏ ﰷﻻﱙ ‪ ،C=50‬ﺑﻌﺪ ‪ ،V=100‬و ‪ ،S=20‬ارزش اﻳﻦ ﰷﻻ ‪ 170‬واﺣﺪ ﭘﻮﱃ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﲒان‬
‫ارزش اﺿﺎﻓﻪ )ﭼﲒی ﮐﻪ ﺑﻪ ﰷرﮔﺮ ﭘﺮداﺧﺖ ﻧﺸﺪﻩ(‪ 20 ،‬اتﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ‪ s=0.2‬اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﻧﺮخ اﺳﺘامثر اﺳﺖ‪ ،‬ﻳﻌﲎ ﻫﺮ ﰷرﮔﺮ ﻫﺮ ﭼﻘﺪر ﰷر ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ ﻳﮏ ﭘﻨﺠﻢ‬
‫را ﴎﻣﺎﻳﻪ دار ﻧﺪادﻩ ﮐﻪ ﺷﺪﻩ ﺳﻮد وی‪ .‬در ﺟدل اول ﰷﭘﻴﺘﺎل ﭼﲒی ﮐﻪ ﻣﺎرﮐﺲ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻣﯽ دﻫﺪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺻﻮرت اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺎرﮐﺲ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ اﻗﺘﺼﺎد داانن‬
‫الكﺳـﻴﮏ ﻧﺘﻮاﺳﺘﻨﺪ ﺳﻮد راﺗﻮﺿﻴﺢ دﻫﻨﺪ‪ .‬ﺟدل ‪ 3‬ﺣﺮف دﻳﮕﺮی ﻣﺎرﮐﺲ ﻣﯽ زﻧﺪ‪ .‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ در واﻗﻌﻴﺖ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺷﲁ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬در رواﺑﻂ ﰷﻻﱙ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺷﲁ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﴎﻣﺎﻳﻪ داری ‪ P=C+V+G‬اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﺳﻮد در واﻗﻌﻴﺖ ﻧﺴﺒﱴ از ‪ V‬اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ در ﲻﻞ و ﺟﺎﻣﻌﻪ ﴎﻣﺎﻳﻪ داری ﻧﺴﺒﱴ از )‪ (C+V‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻧﺮخ ﺳﻮد در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﴎﻣﺎﻳﻪ داری‪ ،‬ﺑﺮ اﺳﺎس ﰻ ﴎﻣﺎﻳﻪ ای ﮐﻪ ﴎﻣﺎﻳﻪ دار آوردﻩ اﺳﺖ ﻣﯽ ابﺷﺪ‪ .‬ﮐﻪ ﰻ ﴎﻣﺎﻳﻪ‪ ،‬ﱒ ﴎﻣﺎﻳﻪ اثﺑﺖ و ﱒ ﴎﻣﺎﻳﻪ ﻣﺘﻐﲑ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬آن ﭼﲒی ﮐﻪ ﭘﺮداﺧﺖ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺮای ﻣﺎﺷﲔ آﻻت ‪ constant capital‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﻳﻦ ﺳﻮد ‪ G‬ﮐﻪ ﴎﻣﺎﻳﻪ دار ﻣﯽ ﺑﺮد‪ ،‬ﻧﺴﺒﱴ از )‪ (C+V‬اﺳﺖ‪ ،‬ﻳﻌﲎ )‪ ،G=g.(C+V‬آن ﭼﲒی ﮐﻪ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﴎﻣﺎﻳﻪ داری در ﻋﺮﺻﻪ ﭘﺪﻳﺪارﻫﺎ دﻳﺪﻩ ﻣﯽ‬
‫ﺷﻮد ‪ G‬اﺳﺖ‪ ،‬وﱃ ‪ S‬را ﳕﯽ ﺑﻴﻨﻴﺪ‪ .‬ﭼﻮن ‪ S‬ﻳﮏ ﺗﺌﻮری اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ‪ G‬ﻳﮏ واﻗﻌﻴﺖ ﲡﺮﰉ اﺳﺖ‪ G .‬ﭼﲒی اﺳﺖ ﮐﻪ ﴎﻣﺎﻳﻪ دار در ﺟﻴﺒﺶ ﻣﯽ رﻳﺰد‪ .‬در اﻳﻦ‬
‫ﻓﻮرﻣﻮل در ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺷﲈ ﴎﻣﺎﻳﻪ ﻣﻄﺮح ﺷﺪﻩ ﰻ آوردﻩ ﴎﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬار‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺳﻮد ﻧﺮخ ﺳﻮد )‪ G/(C+V‬اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺎرﮐﺲ ﺑﻪ ﺗﻘﺎﺿﺎ ﰷری ﻧﺪارد‪ ،‬و ﻫﺰﻳﻨﻪ‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪ را ﲝﺚ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬در ﭼﻬﺎرﭼﻮب ﺧﻮد ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﲓ ﺑﺒﻴﻨﲓ ﮐﻪ ﺗﺌﻮری ‪ 1‬و ‪ 3‬اب ﱒ ﺳﺎزﮔﺎر اﺳﺖ اي ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﶍﻮﻋﻪ ﺳﻮدی ﮐﻪ ﴎﻣﺎﻳﻪ دارﻫﺎ ﻣﯽ‬
‫ﺑﺮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻄﻮر ﻣﻨﻄﻘﯽ ابﻳﺴـﱴ ﺑﺮاﺑﺮ ﶍﻮﻋﻪ ‪ S‬ﮔﺮدد‪ ،‬ﭼﻮن ﻣﺎرﮐﺲ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﻣﻨﺸﺎء ‪ S‬اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﻣﺴﺎهل اﻳﻨﺠﺎ اﳚﺎد ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ وﻗﱴ ﮐﻪ ﻣﺎرﮐﺲ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ‪S‬‬
‫وﻗﱴ اتﺑﻌﯽ از ‪ V‬اﺳﺖ‪ ،‬ﻳﻌﲎ ‪ C‬در آن ﻧﻘﺸﯽ ﻧﺪارد‪ ،‬اﻣﺎ ‪ C ،G‬ﱒ در آن ﻧﻘﺶ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺴﺎهل اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺑﺮىخ از ﲞﺸﻬﺎ ﮐﻪ ﺗﺮﮐﻴﺐ ﴎﻣﺎﻳﻪ ابﻻﺳﺖ‪،‬‬
‫اﺳﺘامثر ﳈﱰی اﳚﺎد ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬در آن ﲞﺸﻬﺎﱙ ﮐﻪ ﺗﺮﮐﻴﺐ ارﮔﺎﻧﻴﮏ اب آن اﺳﺖ ‪ S‬ﺑﻴﺸﱰ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺗﺮﮐﻴﺐ ارﮔﺎﻧﻴﮏ ﴎﻣﺎﻳﻪ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ C/V‬اﺳﺖ‪ .‬ﻳﻌﲎ ﻳﮏ وﻗﺖ ﻫﺴﺖ ﮐﻪ ﺷـﻴﻮﻩ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﺎ ‪ labor intensive‬و ﻳﮏ وﻗﺖ ﱒ ‪ capital intensive‬اﺳﺖ ﮐﻪ در‬
‫ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺗﺮﮐﻴﺐ ارﮔﺎﻧﻴﮏ زايد اﺳﺖ‪ ،‬اﻳﻦ ﻳﻌﲎ اﺳﺘامثر ﳈﱰی در آن ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ذلا در ﲞﺶ ﻫﺎﱙ از اﻗﺘﺼﺎد اﺳﺘامثر زايدی ﺻﻮرت ﻣﯽ ﮔﲑد‪ ،‬ﺟﺎﱙ ﮐﻪ‬
‫ﺗﺮﮐﻴﺐ ارﮔﺎﻧﻴﮏ ﴎﻣﺎﻳﻪ ﰼ اﺳﺖ ﮐﻪ ‪ Capital intensive‬اﺳﺖ‪ .‬ﻗﺎﻋﺪﻩ ﳇﯽ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺮخ ﺳﻮد در ﳘﻪ ﲞﺶ ﻫﺎ ﮔﺮاﻳﺶ ﺑﻪ ﻳﮑﺴﺎن ﺷﺪن دارد‪ .‬ﭼﻮن اﮔﺮ‬
‫در ﲞﺸﯽ ﺳﻮد زايد ابﺷﺪ‪ ،‬ﴎﻣﺎﻳﻪ ﻫﺎ ﺑﻪ آﳒﺎ ﲩﻮم ﻣﯽ ﺑﺮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮاﺑﺮی اب ﻧﺮخ ﺳﻮد را اﮔﺮ ﻓﺮض ﺑﮕﲑﱘ‪ ،‬ابﻳﺴـﱴ ﺑﭙﺬﻳﺮﱘ ﮐﻪ از ﲞﺸﻬﺎﱙ از ﺟﺎﻣﻌﻪ و ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮐﻪ ‪S‬‬
‫زايدی ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﯽ ﺷﻮد ﺑﻪ ﲞﺶ ﻫﺎﱙ دﻳﮕﺮ از ﺟﺎﻣﻌﻪ ﮐﻪ ‪ S‬ﳈﱰی ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﻳﮏ ﺟﺮاين ارزﳽ وﺟﻮد دارد‪ .‬ﺳﻮال اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﺮاين ارزﳽ و‬
‫اﺳﺘامثر و ارزش اﺿﺎﰱ و ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪن ﺑﻪ ﺳﻮد ﭼﮕﻮﻧﻪ و اب ﭼﻪ ﻣﲀﻧﲒﻣﯽ ﺻﻮرت ﻣﯽ ﮔﲑد؟ اﻳﻦ ﺳﻮاﱃ اﺳﺖ ﮐﻪ از زﻣﺎن ﻧﻮﺷـﺘﻪ ﺷﺪن ﮐﺘﺎب ﻣﺎرﮐﺲ‪،‬‬
‫ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ ﻫﺎ ﻣﻄﺮح ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ و ﺑﻪ آن داﰂ ﻓﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻪ اﻳﻦ ﺗﺒﺪﻳﻞ ارزش اﺿﺎﰱ ﺑﻪ ﺳﻮد اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻨﺠﺎ ﲝﺚ ﲝﺚ ﻣﻔﻬﻮﻣﯽ و ‪ epistemologic‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﲝﺚ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ‪ S‬ﺷﲈ ﻳﮏ ﻣﲋﻟﺖ ﻣﻌﺮﻓﱴ ﺗﺌﻮرﻳﮏ دارد‪ ،‬و ‪ G‬ﺷﲈ‪ ،‬ﻣﲋﻟﺖ ﻣﻌﺮﻓﱴ ﲡﺮﰉ دارد‪ ،‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ از اﺳﺘامثر ﰻ ﰷرﮔﺮان ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﯽ آﻳﺪ‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ از‬
‫اﺳﺘامثر ﰷرﮔﺮان ﻳﮏ ﲞﺶ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﮐﻪ آﳒﺎ ﰷر ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺳﻮال اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ از ﰻ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﯽ اﻳﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻪ آن در ﮐﺘﺎب ﺳﻮم ﭘﺎﰞ ﳕﯽ دﻫﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺧﻴﲆ‬
‫اﻋﺘﻘﺎد دارﻧﺪ ﮐﻪ اﻳﻦ ﻳﮏ واﻗﻌﻴﺖ ﻣﺘﺎﻓﲒﻳﮑﯽ اﺳﺖ‪ .‬در ﮐﺘﺎب اول ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﺗﻮ از ﺟﻴﺐ ﰷرﮔﺮاﱏ اﺳﺖ ﮐﻪ آﳒﺎ ﰷر ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬و از ﭘﻮﱃ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ وی‬
‫ﻧﺪادی‪ .‬اﻣﺎ در ﺟدل ﺳﻮم ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ از آن ﰷرﮔﺮ ﻧﻪ ﺑﻠﮑﻪ از ﰻ ﰷرﮔﺮاﱏ ﮐﻪ درﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﺖ‪ ،‬از آن ﻣﯽ ﮔﲑﱘ‪ ،‬اﻣﺎ ﭼﮕﻮﻧﻪ؟‬

‫ﻇﺎﻫﺮ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ اﺟامتﻋﯽ اﺳﺖ‪ ،‬در ﰻ ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﺘامثر ﺻﻮرت ﻣﯽ ﮔﲑد‪ ،‬و در ﰻ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻪ ﻧﺴﺒﱴ ﰼ و ﺑﻴﺶ ﻳﮑﺴﺎن ﺑﲔ ﴎﻣﺎﻳﻪ‬
‫ﮔﺬاران ﺗﻘﺴـﲓ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬اﻳﻦ ﺗﺌﻮری ﺧﻮﰉ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﲓ ﮐﻪ ﻣﲀﻧﲒم ﭼﻴﺴﺖ؟ ﻣﺴﺎهل ای ﮐﻪ اﳚﺎد ﻣﯽ ﮐﻨﺪ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اﺳﺘامثر ﻫﺮ ﰷرﮔﺎﻫﯽ‪ ،‬و‬
‫ﰷرﺧﺎﻧﻪ ای ﻋﻴﻨﺎ ﺑﺮاﺑﺮ ﺳﻮد ﴎﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬار ﰷرﺧﺎﻧﻪ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ابﻻﺗﺮ اي ﭘﺎﻳﲔ ﺗﺮ ابﺷﺪ‪ .‬اﻳﻨﮑﻪ ادﻋﺎ ﮐﻨﲓ ﮐﻪ ارزش ﺟﺪﻳﺪ را ﺗﻨﻬﺎ ﰷر زﻧﺪﻩ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻪ‬
‫ﰷر ﻣﺮدﻩ‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﺎرﮐﺲ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ‪ C‬ﰷر ﻣﺮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬و ‪ V‬ﰷر زﻧﺪﻩ ات و ذلا ارزش ﰷر ﺟﺪﻳﺪ را ﰷر زﻧﺪﻩ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﭘﻴﴩﻓﺖ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد ‪C‬‬
‫ﺑﺰرﮔﱰ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬و ﴎﻋﺖ رﺷﺪ ‪ C‬ﺑﻴﺶ از ‪ V‬اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺎرﮐﺲ ﻗﺎﻧﻮﱏ ﻣﻄﺮح ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﮔﺮاﻳﺶ ﺑﻪ ﰷﻫﺶ ﻧﺮخ ﺳﻮد اﺳﺖ‪ .‬ﮐﻪ ﲝﺮاﱏ ﮐﻪ ﻧﻈﺎم ﴎﻣﺎﻳﻪ داری‬
‫اب آن ﻣﻮاﺟﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻮن ﺳﻮد ﮔﺮاﻳﺶ ﺑﻪ ﰷر ﻣﺮدﻩ دارد‪ ،‬و ﻧﺮخ ﺳﻮد‪ ،‬و ‪ G‬ﻣﻴﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﺑﻪ ﲰﺖ ﰼ ﺷﺪن‪ ،‬اﻳﻦ ﺗﺌﻮری ذاﰏ ﴎﻣﺎﻳﻪ داری اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ اﻳﻦ‬
‫ﻗﺎﻧﻮن ﮔﺮاﻳﺶ ﻧﺰوﱃ ﻧﺮخ ﺳﻮد اﺳﺖ‪ .‬ﻃﺒﻖ ﺗﺌﻮری ﻣﺎرﮐﺲ اب ﭘﻴﴩﻓﺖ ﮐﺮدن ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژی و رﻓﺘﻪ رﻓﺘﻪ‪ ،‬ابﻳﺴـﱴ ﻧﺮخ ﺳﻮد ﭘﺎﻳﲔ ﺑﻴﺎﻳﺪ‪ ،‬ﻣﺎرﮐﺲ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﭼﻮن‬
‫ﻧﺮخ ﺳﻮد ﭘﺎﻳﲔ ﻣﯽ آﻳﺪ‪ ،‬رﻗﺎﺑﺖ ﺷﺪﻳﺪ ﺗﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد و اﻳﻦ ﲝﺮان در ﻧﻈﺎم ﴎﻣﺎﻳﻪ داری اﳚﺎد ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪  24‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
 ‫ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺷـﻨﺎﳻ‪ -‬اراﺋﻪ‪ :‬دﮐﱰ ﻏﲎ ﻧﮋاد‪ -‬ﻧﳰﺴﺎل دوم ‪ 87—88‬ﻣﺴﺘﻨﺪ ﮐﻨﻨﺪﻩ ‪ :‬ﻣﻴﱸ ﲩﺎزی ﻧﻴﺎ‬
‫‪1388/07/19‬‬

‫ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ ﻫﺎ ﺧﺪﻣﺎت را ﺟﺰء ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺣﺴﺎب ﳕﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬و ﺗﻮﻟﻴﺪ را ﺗﻨﻬﺎ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﰷﻻﱙ ﻣﯽ داﻧﻨﺪ‪ .‬از ﻧﻈﺮ ﻣﺎرﮐﺲ واﻗﻌﻴﺖ ‪ G‬در ‪ S‬اﺳﺖ‪ ،‬و ‪ S‬ﱒ ﻣﻨﺸﺎء‬
‫در دﺳـﳣﺰد ﭘﺮداﺧﺖ ﻧﺸﺪﻩ ﺑﻪ ‪ V‬اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﰷری اﺳﺖ ﮐﻪ ﰷرﮔﺮ اﳒﺎم ﻧﺪادﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﺳﻮد ﴎﻣﺎﻳﻪ دار ﱒ در ﰷر اﺳﺖ‪ ،‬وﱃ ﰷری ﮐﻪ ﺑﻪ ﰷرﮔﺮ ﭘﺮداﺧﺖ‬
‫ﻧﺸﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻪ رﻳﲀردو و ﻧﻪ آدام اﲰﻴﺖ و ﻧﻪ ﻣﺎرﮐﺲ ﻫﻴﭻ ﮐﺪام ﺑﻪ ﺗﻮرم ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺴﺎهل ﻧﮕﺎﻩ ﻧﮑﺮدﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺑﮕﻮﻳﲓ ﺳﻮد از ﺟﻨﺲ ارزش اﺳﺖ‪ ،‬ﴎﻣﺎﻳﻪ دار‬
‫ﮐﻪ ارزش ﺗﻮﻟﻴﺪ ﳕﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﰷرﮔﺮ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬آن ﻗﺴﻤﱴ از ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮐﻪ ﻣﻨﺸﺎء ارزش اﺳﺖ‪ ،‬ﺳﻮد اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺌﻮری ﰷر آﻓﺮﻳﻨﺎﻧﻪ ﮐﻪ ﻳﮑﯽ رﻳﺴﮏ‪ ،‬و ﻳﮑﯽ اﻳﺪﻩ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ابﻋﺚ ﺳﻮد ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﻫﻴﭻ ﮐﺪام را ﻣﺎرﮐﺲ ﻗﺒﻮل ﻧﺪارد‪ .‬ﻣﺎرﮐﺲ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ارزش ﺟﺪﻳﺪ را ﰷر ﻣﺮدﻩ اﺿﺎﻓﻪ ﳕﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬و ﺗﻨﻬﺎ اﻧﺘﻘﺎل ﭘﻴﺪا ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ذلا‬
‫ﺑﻪ ﻧﺴﺒﺖ ‪ C‬ﺳﻮد ﺑﮕﲑﻳﺪ ﰉ ﻣﻌﲎ اﺳﺖ و ﺗﻮﺟﻴﻬـﯽ ﻧﺪارد‪ .‬ﻧﻘﺪﻫﺎ زايد اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﺮا ﻃﺮف ﺗﻘﺎﺿﺎ را در ﻧﻈﺮ ﻧﮕﲑﱘ‪ ،‬ﭼﺮا رﻳﺴﮏ ﻧﻘﺸﯽ در ﺳﻮد ﻧﺪاﺷـﺘﻪ ابﺷﺪ‪،‬‬
‫در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ در واﻗﻌﻴﺖ ﻋﺎﻣﻞ همﻤﯽ در ﺳﻮد اﺳﺖ ﭼﺮا ﰷرآﻓﺮﻳﻦ را در ﻧﻈﺮ ﻧﮕﲑﻳﺪ؟‬

‫ﻣﺎرﮐﺲ ﻓﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﳈﻮﻧﻴﺴـﱴ آن ‪ C‬ﭘﻴﴩﻓﺖ ﻫﺎی ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژﻳﮑﯽ آﻧﻘﺪر زايد ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ آن ‪ V‬و اﺳﺘامثر الك از ﺑﲔ ﻣﯽ رود‪ ،‬ﻳﻌﲎ آﻧﻘﺪر‬
‫ﻓﺮاواﱏ و ﲠﺮﻩ وری آﻧﻘﺪر ابﻻ ﻣﯽ رود ﮐﻪ ﻣﺴﺎهل ﺗﻮزﻳﻊ دﻳﮕﺮ ﻣﺴﺎهل ﳔﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﺴﺎهل ﺳﻮد ﺑﺮدن‪ ،‬اي ﰷرﮔﺮ ﲰﱴ ابﺷﺪ ﻣﻨﺘﻔﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬و اﻳﻦ ﻣﺴﺎهل آرﻣﺎﱏ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺮض ﻣﺘﺎﻓﲒﰽ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻮن زﻧﺪﮔﯽ واﻗﻌﯽ اﻧﺴﺎن را ﺑﺪون ﰼ ايﰉ ﳕﯽ ﺷﻮد ﺗﺼﻮر ﮐﺮد‪ ،‬ﮐﻪ ﲞﺶ اول اﻗﺘﺼﺎد اﻳﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﻔﻬﻮم ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻓﺮﺻﺖ اﻳﻦ را‬
‫ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪ ،‬ات وﻗﱴ ﮐﻪ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻓﺮﺻﺖ وﺟﻮد دارد‪ ،‬ﲝﺚ ﻣﺎرﮐﺲ ﻗﺎﺑﻞ اﺗﲀ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫ﺟﻠﺴﻪ ﭘﻨﺠﻢ‬

‫ﻣﻴﺎﻧﮕﲔ ﳏﺎﺳـﺒﻪ ای اﺳﺖ ﮐﻪ ﳏﺎﺳـﺒﻪ ﮔﺮ اﳒﺎم ﻣﯽ دﻫﺪ‪ ،‬ﻣﻴﺎﻧﮕﲔ در ابزار وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ ،‬ﻣﻴﺎﻧﮕﲔ را ﺷﲈ ﳏﺎﺳـﺒﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﻴﺪ‪ ،‬در ابزار واﻗﻌﻴﺖ ﻫﺎی ﭘﺮاﮐﻨﺪﻩ‬
‫وﺟﻮد دارد‪ ،‬ﺷﲈ از اﻳﻦ ﺗﻘﺮﻳﱮ ﻣﯽ زﻧﻴﺪ ﮐﻪ ﻣﻴﺎﻧﮕﲔ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﭼﻘﺪر اﺳﺖ‪ ،‬اﻳﻦ واﻗﻌﻴﺖ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬اﻳﻦ ﴏﻓﺎ ﺗﺼﻮﻳﺮی ﻣﯽ دﻫﺪﮐﻪ ﻗﳰﺖ ﻫﺎ در ﭼﻪ ﺣﻮل و‬
‫ﺣﻮﳽ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺎرﮐﺲ وﻗﱴ ﻣﯽ ﮔﻮاي ﰷر اﺟامتﻋﺎ ﻻزم ﺑﺮای ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻳﮏ ﰷﻻ‪ ،‬از ﻣﻴﺎﻧﮕﲔ ﺣﺮف ﻣﯽ زﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻮن ﻣﯽ داﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮐﻨﻨﺪﻩ ﻗﳰﺖ ‪ 100‬ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮐﻨﻨﺪﻩ‬
‫دارد‪ ،‬ﻳﮑﯽ ﻣﺘﺨﺼﺺ اﺳﺖ‪ ،‬ﻳﮑﯽ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻳﮑﯽ ﻫﺰﻳﻨﻪ ابﻻ دارد‪ ،‬ﻳﮑﯽ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﭘﺎﻳﲔ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﲓ ﮐﻪ ﻗﳰﺖ اﻳﻦ ﺑﺮاﺑﺮ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﮐﺪام ﰷﻻ؟ اﻣﺎ‬
‫ﻣﮕﺮ ﺑﻨﮕﺎﻩ ﻣﻴﺎﻧﮕﲔ ﺣﺴﺎب ﻣﯽ ﮐﻨﺪ؟ ﻣﮕﺮ ﻣﺮدم ﻣﻴﺎﻧﮕﲔ ﺣﺴﺎب ﻣﯽ ﮐﻨﺪ؟ ﺧﲑ ﺑﻨﮕﺎﻩ آچنﻪ ﮐﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﻣﯽ ﻓﺮوﺷﺪ‪ .‬از اﻗﺘﺼﺎد ﺧﺮد ﺑﻪ اﻗﺘﺼﺎد الكن ﮐﻪ‬
‫ﻣﯽ روﻳﺪ ﺧﻴﲆ از اﻳﻦ ﻣﺸالكت اﳚﺎد ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﻳﮑﯽ از ﻣﺸالكت روش ﻣﺘﺪودوﻟﻮژﻳﮏ‪ ،‬و اﭘﻴﺴـﺘﻮﻣﻮﻟﻮژﻳﮑﯽ در ﲝﺚ ﮐﲋ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺪون ﻣﻴﺎﻧﮕﲔ ﱒ ﺟﺎﻣﻌﻪ‬
‫ﺑﻪ ﺣﻴﺎت اداﻣﻪ ﻣﯽ دﻫﺪ‪ .‬ﴎﻣﺎﻳﻪ و ﰷر ﳘﻪ در ﰷر اﺟامتﻋﺎ ﻻزم اﺳﺖ‪ .‬در ﺟدل ﺳﻮم ﻣﯽ ﺑﻴﻨﺪﮐﻪ ‪ efficiency‬در ﺑﻨﮕﺎﻩ ﻫﺎی ﳐﺘﻠﻒ ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﴎﻣﺎﻳﻪ‬
‫ﰷر ﻣﺮدﻩ اﺳﺖ‪،‬و ذلا ﻣﯽ ﺑﻴﻨﺪ ﮐﻪ ﴎﻣﺎﻳﻪ ﻧﻘﺶ دارد؟ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ در ابزار ﻣﻼک ﻗﳰﺖ ﻳﮑﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬اﺟامتﻋﺎ ﻻزم ﻳﻌﲎ در ﰻ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﶍﻮﻋﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ‬
‫ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن‪ ،‬ﰻ ﰷری ﮐﻪ ﴏف ﮐﺮدﻧﺪ ﺑﺮای ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻋﻴﻨﮏ ﻫﺎ ﺗﻘﺴـﲓ ﺑﺮ ﰻ ﻗﳰﺖ ﻫﺎ‪ ،‬ﮐﻪ ﻳﻌﲎ راﺟﻊ ﺑﻪ ﻣﻴﺎﻧﮕﲔ ﲱﺒﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﻌﻨﺎﱙ ﺟﺰ اﻳﻦ در ﳕﯽ آﻳﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﻣﲀﻧﲒم اﻳﻦ ﻣﻴﺎﻧﮕﲔ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﭼﻴﺴﺖ؟ ﺗﻘﺎﺿﺎی ﰻ ﺗﻌﻴﲔ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﺗﻘﺎﺿﺎی ﰻ ﭼﲒی اﺳﺖ ﮐﻪ اﻗﺘﺼﺎد دادن ﳏﺎﺳـﺒﻪ ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬در ﺟﺎﻣﻌﻪ‬
‫ﱒ ﭼﲒی وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬ﺗﻘﺎﺿﺎی ﰻ ﻳﮏ ‪ aggregation‬اﺳﺖ ﮐﻪ ﶍﻮع ﺗﻘﺎﺿﺎی ﳘﻪ ﲞﺶ ﻫﺎﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﺗﻌﻴﲔ ﮐﻨﻨﺪﻩ ﰻ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﭼﲒی ﮐﻪ در‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺗﻘﺎﺿﺎ وﺟﻮد دارد‪ ،‬ﺗﻘﺎﺿﺎ ﺑﺮای ﻗﳰﺖ‪ ،‬ﮐﻔﺶ و ﻓﻮﻻد اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻘﺎﺿﺎی ﰻ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ ،‬اﻳﻦ را اﻗﺘﺼﺎد دان ﺣﺴﺎب ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺳﻮال‬
‫اﭘﻴﺴـﳣﻮﻟﻮژﻳﮏ اﺻﲆ از ﮔﺬر در اﻗﺘﺼﺎد ﺧﺮد ﺑﻪ الكن وﺟﻮد داردک ه ﱒ در ﻣﺎرﮐﺲ اﺳﺖ و ﱒ در ﮐﲋ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﲢﻠﻴﻞ ﻫﺎﱙ ﮐﻪ ﻣﺒﺘﲎ ﺑﺮ ﻣﺒﺎﺣﺚ ﺧﺮد ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬آﳖﺎ در اﻗﺘﺼﺎد الكن ﺗﺌﻮری ﭘﺮدازی ﻫﺎﱙ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺒﻨﺎی واﻗﻌﯽ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻧﺪارد‪ .‬در‬
‫اﻗﺘﺼﺎد ابزارﻫﺎی واﻗﻌﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ همﻢ اﺳﺖ‪ ،‬و ‪ aggregation‬ﻫﺎ و ﻣﻴﺎﻧﮕﲔ ﻫﺎی ااتق اﻗﺘﺼﺎد داانن‪ ،‬آﳖﺎ ﳏﺎﺳـﺒﻪ اﺳﺖ‪ ،‬و اتﺛﲑی در ابزار ﻧﺪارد‪ ،‬و اتﺛﲑ آن‬
‫رواﱏ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻮرم ﱒ ﻳﮏ ﻣﻴﺎﻧﮕﲔ اﺳﺖ‪ ،‬و ﺗﻮرم ابﻋﺚ اﻳﻦ اي آن ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬در ابزار ﺗﻘﺎﺿﺎ ﺑﺮای ﰷﻻ ﻣﺸﺨﺺ اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻘﺎﺿﺎی ﰻ‬
‫وﺟﻮدﻧﺪارد‪ .‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﲓ ﮐﻪ ﻓﮑﺮ ﻧﮑﻨﻴﺪ ﮐﻪ ﺗﻘﺎﺿﺎی ﰻ ﺷﺎن اﭘﻴﺴـﳣﻮﻟﻮژﻳﮏ در ابزار ﺑﻪ ﻣﲒاﱏ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻘﺎﺿﺎی ﻓﻮﻻد ﻣﺜﻼ وﺟﻮد دارد‪.‬‬

‫ﮐﲋ ﻧﻘﺺ اﺻﻼح ﮔﺮاايﻧﻪ ﻋﲅ اﻗﺘﺎد را در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻧﻘﺪ ﺑﺮاﻧﺪازاﻧﻪ دارد‪ .‬ﮐﻪ ﮐﲋ ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﲅ اﻗﺘﺼﺎد زﻣﺎن ﺧﻮدش ﮐﻪ اﻗﺘﺼﺎد الكﺳـﻴﮏ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ در‬
‫ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ اﻗﺘﺼﺎد داانن ﻗﺮن ‪ ،18‬و اواﻳﻞ ﻗﺮن ‪ 19‬را ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﮐﲋ در ﮐﺘﺎب ﺗﺌﻮری ﲻﻮﻣﯽ ﻫﺮﺟﺎ از اﻗﺘﺼﺎد الكﺳـﻴﮏ ﺣﺮف ﻣﯽ زﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻨﻈﻮر اﻗﺘﺼﺎد راﱕ‬
‫زﻣﺎن ﺧﻮدش اﺳﺖ ﮐﻪ اﻗﺘﺼﺎد ﻧﺌﻮ الكﺳـﻴﮏ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪  25‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
 ‫ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺷـﻨﺎﳻ‪ -‬اراﺋﻪ‪ :‬دﮐﱰ ﻏﲎ ﻧﮋاد‪ -‬ﻧﳰﺴﺎل دوم ‪ 87—88‬ﻣﺴﺘﻨﺪ ﮐﻨﻨﺪﻩ ‪ :‬ﻣﻴﱸ ﲩﺎزی ﻧﻴﺎ‬
‫‪1388/07/19‬‬

‫ﻧﻘﺪی ﮐﻪ ﮐﲋ ﺑﻪ ﻋﲅ اﻗﺘﺼﺎد زﻣﺎن ﺧﻮدش ﮐﻪ اﻗﺘﺼﺎد الكﺳـﻴﮏ و ﻧﺌﻮ الكﺳـﻴﮏ وارد ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﺳﻪ ﺟﻨﺒﻪ دارد‪:‬‬

‫‪ .1‬ﲡﺪﻳﺪ ﻧﻈﺮ در راﺑﻄﻪ ﻣﻴﺎن دوﻟﺖ و اﻗﺘﺼﺎد‪ .‬ﮐﻪ ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﻘﺶ دوﻟﺖ در اﻗﺘﺼﺎد ﺗﻮﺟﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬و ابﻳﺴـﱴ ﲡﺪﻳﺪ ﻧﻈﺮی در آن ﺷﻮد‬
‫و آﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ الكﺳـﻴﮏ ﻫﺎ ﻣﺘﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ دوﻟﺖ در اﻗﺘﺼﺎد ﻧﻘﺶ ﭼﻨﺪاﱏ ﻧﺪاردو ﻧﺒﺎﻳﺴـﱴ داﺷـﺘﻪ ابﺷﺪ اﻳﻨﻄﻮر ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬و اب ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﮑﺴﺖ‬
‫ابزار در ﺟﻨﺒﻪ ﻫﺎی ﳐﺘﻠﻒ ورود دوﻟﺖ ﺑﻪ اﻗﺘﺼﺎدﴐوری اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ .2‬ﻧﻘﺎدی روش ﻋﻠﻤﯽ الكﺳـﻴﮏ ﻫﺎ و ﻧﺌﻮ الكﺳـﻴﮏ ﻫﺎ‪ .‬ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﺗﺌﻮری ﭘﺮدازﻫﺎ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻓﺮض ﻫﺎی اندرﺳﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﮐﻪ ‪ assumption‬ﻫﺎ‬
‫ﻏﲑ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل اﺳﺖ ﭼﻮن اب واﻗﻌﻴﺖ ﻫﺎی ﺑﲑوﱏ ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ ﳕﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼ اﺷـﺘﻐﺎل ﰷﻣﻞ ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﻫﻴﭻ ﻣﺸﳫﯽ در ﻣﻮرد اﺷـﺘﻐﺎل اﳚﺎد ﳕﯽ‬
‫ﺷﻮد و ﰉ ﰷری ﻧﺪارﱘ‪ ،‬اﮔﺮ ﻗﳰﺖ ﻫﺎ اﻧﻌﻄﺎف ﭘﺬﻳﺮ ابﺷﺪ‪ ،‬و دﺳـﳣﺰد ﻫﺎ اﻧﻌﻄﺎف ﭘﺬﻳﺮ ابﺷﺪ‪ .‬ﮐﲋ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ اﻳﻦ ﻏﻠﻂ اﺳﺖ ﭼﻮن در اﻗﺘﺼﺎد‬
‫ﴎﻣﺎﻳﻪ داری ﳘﻴﺸﻪ ﰉ ﰷری ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ در ﺗﺌﻮری ﻓﺮض ﻣﻴﮕﺬارﻳﺪ ﮐﻪ ﺧﻮد ابزارﻫﺎ ﻣﺸﲁ ﺑﻴﲀری را ﺣﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻴﺪ ﮐﻪ‬
‫ﻣﯽ ﺑﻴﻨﻴﺪ ﮐﻪ ﺑﻴﲀری ﳘﻴﺸﻪ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬و در ﻓﻀﺎﱙ ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ ﮐﻪ اوج ﺑﻴﲀری و رﮐﻮد اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ .3‬ﺗﻌﺮﻳﻒ دوابرﻩ ﺟﺎﻳﮕﺎﻩ اﻗﺘﺼﺎد در ﺟﺎﻣﻌﻪ‪ .‬اﻳﻦ ﺟﻨﺒﻪ از اﻧﺪﻳﺸﻪ ﮐﲋ را ﳈﱰ اﻗﺘﺼﺎد داانن اﳘﻴﺖ دارﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ اﻳﻦ ﺑﻠﺤﺎظ اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﮏ اﳘﻴﺖ داﺷـﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻨﻈﻮر اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻗﺘﺼﺎد ﭼﻪ ﺟﺎﻳﮕﺎﻫﯽ در ﺟﺎﻣﻌﻪ دارد و ابﻳﺪ داﺷـﺘﻪ ابﺷﺪ ﮐﻪ ﲝﺚ اﺧﻼق در اﻗﺘﺼﺎد اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ اﻗﺘﺼﺎد‬
‫وﺳـﻴهل اﺳﺖ و ﻫﺪف ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬در ﻧﻮﺷـﺘﻪ ﻫﺎی ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ آرﻣﺎﱏ و اﻗﺘﺼﺎد آرﻣﺎﱏ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ اﻗﺘﺼﺎد وﺳـﻴهل اﺳﺖ و ﻫﺪف ﻧﺒﺎﻳﺴـﱴ در ﺟﺎﻣﻌﻪ‬
‫ابﺷﺪ‪ ،‬و وﺳـﻴهل ای در اﺧﺘﻴﺎر ﺳـﻴﺎﺳـﳣﺪاران‪ ،‬ﺑﺮای اﳚﺎد ﻋﺪاﻟﺖ‪ ،‬رﻓﺘﺎر ﺧﻮب‪ ،‬و رﻓﻊ ﻣﻐﻀﻼت اﺟامتﻋﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﮐﻪ ﻣﻘﺪﻣﻪ ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﳻ ﲨﻬﻮری‬
‫اﺳﻼﻣﯽ اﻳﺮان‪ ،‬ﺧﻴﲆ اب اﻳﻦ ﺣﺮف ﺗﻄﺒﻴﻖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ اﻗﺘﺼﺎد ﻫﺪف ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬وﺳـﻴهل اﺳﺖ‪ .‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ وﺳـﻴهل ای اﺳﺖ ﮐﻪ ابﻳﺴـﱴ در ﺧﺪﻣﺖ‬
‫اﺧﻼق اﺟامتﻋﯽ و رﻓﺘﺎری و ‪ ...‬ابﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻗﺴﻤﺖ ﺑﻴﺸﱰ ﺟﻨﺒﻪ ﻓﻠﺴﻔﯽ دارد و اﺧﻼق و ﻋﺪاﻟﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﮐﻪ ﻣﺒﻨﺎی اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژی ﻣﺒﺎﺣﺚ ﺗﮑﻨﻴﲀل ﮐﲋ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﮐﲋ ﺑﻪ ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻓﻠﺴﻔﯽ ﺑﺴـﻴﺎر ﻋﻼﳃﻨﺪ اﺳﺖ و اﳘﻴﺖ ﻣﯽ دﻫﺪ و از آﳒﺎ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻫﺎی ﻓﮑﺮی و روﺷـﻨﻔﮑﺮی را ﴍوع ﮐﺮد‪ .‬ﲣﺼﺺ ﮐﲋ در آﻣﺎر و اﺣامتل‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬و ﻳﮑﯽ از ﺗﺌﻮری ﭘﺮدازی ﻫﺎی همﻢ ﻗﺮن ﺑﻴﺴـﱲ در ﻣﻮرد ﻧﻈﺮﻳﻪ اﺣامتل را ﮐﲋ ﻣﻄﺮح ﮐﺮد‪ ،‬ﺑﻪ ﳘﲔ دﻟﻴﻞ ﺑﻪ ﻣﺒﺎﺣﺚ اﺣامتل و رايﴇ و ﻓﻠﺴﻔﻪ آن ﻋﻼﳃﻨﺪ‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﻪ ﺷﺪﻳﺪا ﲢﺖ اتﺛﲑ ﻣﮑﺘﺐ ﮐﳰﱪﱕ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺷﻬﻮد ﮔﺮاﱙ ﺑﻮد‪ intuition ،‬اﺳﺖ‪ .‬ﺷﻬﻮد در ﻋﺮﻓﺎن زايد ﺑﲀر ﻣﯽ رود‪ ،‬ﻣﺜﻼ ﭘﺸﺖ در ﺻﺪاﱙ ﻣﯽ آﻳﺪ وﻗﱴ‬
‫در ﺑﺴـﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻳﮏ ابر ﻫﺴﺖ ﮐﻪ ﺣﺪس ﻣﯽ زﻧﲓ ﮐﻪ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ ﮐﻪ ‪ 4‬ﻧﻔﺮ اﻳﺴـﺘﺎدن ‪ 2‬آﻗﺎ‪ ،‬و ‪ 2‬ﺧﺎﱎ‪ ،‬و داﻧﺸﺠﻮ اﻧﺪ‪ ،‬و از ﺷﻮاﻫﺪ و ﻗﺮاﺋﻦ‬
‫‪ speculation‬ﻣﯽ ﮐﻨﲓ ﮐﻪ ﭘﺸﺖ در ﭼﻪ ﺧﱪ اﺳﺖ‪ ،‬اﻳﻦ روش ﻣﺮﺳﻮم ﻋﻠﻤﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ در ﻣﻮرد ﺷﻮاﻫﺪ و ﻗﺮاﺋﻦ ﺗﻔﮑﺮ و اﺳـﺘﻨﺘﺎج ﻣﯽ ﮐﻨﻴﺪ‪ ،‬ﻳﮏ ابر ﱒ‬
‫ﻫﺴﺖ ﻣﯽ روﻳﺪ و در را ابز ﻣﯽ ﮐﻨﻴﺪ و ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﻣﯽ ﮐﻨﻴﺪ آﳒﺎ ﭼﻪ ﺧﱪ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﯽ ﺑﻴﻨﻴﺪ ﮐﻪ ﺿﺒﻂ ﺻﻮﰏ آﳒﺎﺳﺖ ﲜﺎی ‪ 4‬ﻧﻔﺮ‪ ،‬و ﺻﺪای آن اﺳﺖ‪ ،‬و‬
‫ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﻣﺴـﺘﻘﲓ را ﺷﻬﻮد ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﮐﻪ درک ﺷﻬﻮدی ﻳﻌﲎ ﭘﺮدﻩ هجﻞ ﻣﯽ اﻓﺘﺪ و ﻣﺎ ﺣﻘﻴﻘﺖ را ﺑﺪون واﺳﻄﻪ ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﻣﯽ ﮐﻨﲓ‪ ،‬و ﻋﺮﻓﺎ ﱒ اتﮐﻴﺪ روی ﳘﲔ‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻪ وﻗﱴ ﻟﻄﻒ اﻟﻬـﯽ ﺷﺎﻣﻞ ﻳﮏ ﻋﺎرف و ﺳﺎﻟﮏ ﻣﯽ ﺷﻮد آن ﻟﻄﻒ ابﻋﺚ ﻣﯽ ﺷﻮد ﭘﺮدﻩ هجﻞ ﮐﻨﺎر رود و ﺣﻘﻴﻘﺖ آﻧﻄﻮری اﺳﺖ ﺑﺒﻴﻨﺪ‪ ،‬و آن‬
‫ﺣﻘﻴﻘﺖ را ﳕﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻴﺎن ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻮن ﮔﺮﻓﺘﺎر زابن و ﻣﺴﺎﺋﻞ ﲡﺮﰉ در ﺑﻴﺎن ﻣﯽ ﺷﻮﱘ‪.‬‬

‫ﻣﮑﺘﺐ ﻓﻠﺴﻔﯽ اواﺧﺮ ﻗﺮن ‪ ،19‬اواﻳﻞ ‪ ،20‬در ﮐﳰﱪﱕ راﱕ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﻬﻮدﮔﺮاﱙ ﻣﮑﺘﺐ ﮐﳰﱪﱕ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﳕﺎﻳﻨﺪﻩ آن ىج ای ﻣﻮر و ﺑﺮﺗﺮاﻧﺪ راﺳﻞ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﮐﻪ ﺑﺮﺗﺮاﻧﺪ راﺳﻞ ﺑﻌﺪا از اﻳﻦ ﺟﺪا ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ىج ای ﻣﻮر ﳕﺎﻳﻨﺪﻩ اﻳﻦ ﻃﺮز ﻓﮑﺮ اﺳﺖ‪ .‬الان در ﻣﲀﺗﺐ ﻓﻠﺴﻔﯽ همﻢ اﻳﻦ ﺷﻬﻮد ﮔﺮاﱙ ﮐﳰﱪﱕ ﺟﺎﻳﮕﺎﻩ‬
‫ﭼﻨﺪاﱏ ﻧﺪارد‪ ،‬و از ﻣﺪ اﻓﺘﺎدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺷﻬﻮد ﮔﺮاﱙ ﻧﻮع ﺧﺎﴅ از ﺷﻬﻮدﮔﺮاﱙ ﺑﻮد و ﻣﺘﻔﺎوت از ﲝﺚ ﻫﺎی ﻋﺮﻓﺎﱏ ﺑﻮد‪ ،‬ﺷﻬﻮد ﻳﻌﲎ ﺷـﻨﺎﺧﺖ ﻣﺴـﺘﻘﲓ‪ ،‬آﮔﺎﻫﯽ‬
‫ﺑﺪون واﺳﻄﻪ‪ ،‬و ﻓﺎرق از اﺷﺘﺒﺎﻩ‪ ،‬و ﰉ ﻧﻴﺎز از اﺳـﺘﺪﻻل‪ ،‬از اﺻﻄﻼﺣﺎت اﻳﻦ ﻣﮑﺘﺐ ﻓﻠﺴﻔﯽ اﺻﻄﻼﺣﺎﰏ ﭼﻮن‪ ،‬ﮐﺸﻒ ذﻫﻦ‪ ،‬ﺑﺼﲑت ‪ ،insight‬ﮐﺸﻒ‬
‫ﻋﻘﻞ‪ ،‬ﺑﻴﻨﺶ دروﱏ ﮐﻪ در ﻣﮑﺘﺐ ﺷﻬﻮد ﮔﺮاﱙ ﺷﺎﻫﺪ اﺳﺖ‪ .‬ﮐﲋ ﱒ از اﻳﻦ ﻣﻔﺎﻫﲓ در ﺷﻬﻮد ﮔﺮاﱙ اﺳـﺘﻔﺎدﻩ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ اﻗﺘﺼﺎد دادن ابﻳﺴـﱴ‬
‫ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﰉ واﺳﻄﻪ ﺣﻘﺎﻳﻖ اﺳﺖ‪ ،‬و ﺑﺒﻴﻨﺪ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﮐﻪ ﺑﻴﲀری اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻪ اﻳﻨﮑﻪ روی ﰷﻏﺬ ﺑﮕﻮﻳﺪ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬وﻳﮋﮔﯽ دﻳﮕﺮ دﻗﺖ ﻧﻈﺮ ﰉ ﻃﺮﻓﺎﻧﻪ در واﻗﻌﻴﺖ و‬
‫درک آچنﻪ ﻫﺴﺖ ﻣﯽ ابﺷﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﭘﻴﺶ داوری در ﻣﻮرد اﻳﻨﮑﻪ ﭘﺸﺖ در ﭼﻴﺴﺖ ﻧﺪارﻳﺪ‪ ،‬و درک ﺑﻼواﺳﻄﻪ آچنﻪ ﮐﻪ ﻫﺴﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﺗﺮک ﺗﺼﻮرات ﭘﻴﺸﲔ ﮐﻪ‬
‫‪  26‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
 ‫ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺷـﻨﺎﳻ‪ -‬اراﺋﻪ‪ :‬دﮐﱰ ﻏﲎ ﻧﮋاد‪ -‬ﻧﳰﺴﺎل دوم ‪ 87—88‬ﻣﺴﺘﻨﺪ ﮐﻨﻨﺪﻩ ‪ :‬ﻣﻴﱸ ﲩﺎزی ﻧﻴﺎ‬
‫‪1388/07/19‬‬

‫ﺣﺎﺻﻞ ﺳﻨﺖ ﻫﺎ‪ ،‬و آداب و رﺳﻮم‪ ،‬ﺣﱴ ﻋﻠﻤﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ابﻋﺚ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺗﺼﻮرات ﰷذب اﳚﺎد ﺷﻮد و اﻗﻌﻴﺖ را آﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﻫﺴﺖ ﻧﺒﻴﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺗﺌﻮری‬
‫ﺷﻬﻮد ﮔﺮاﱙ ﮐﲋ اﺳﺖ‪ .‬در ﲝﺚ ﻓﺼﻞ ‪ 1‬ﮔﻔﺘﲓ ﮐﻪ ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﺑﺪون ﺗﺌﻮری ﻗﺎﺑﻞ اﳒﺎم ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬و از ﻧﻈﺮ ﻋﲅ اﻣﺮوز‪ ،‬ذلا ﺣﺮف ﺷﻬﻮد ﮔﺮااين ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬

‫ﺷﻬﻮد ﮔﺮااين ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﰽ اﺷﺘﺒﺎﻩ ﻣﯽ ﮐﻨﻴﺪ؟ وﻗﱴ ﮐﻪ ﻧﺒﻴﻨﻴﺪ‪ .‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ اﮔﺮ در را ابز ﮐﻨﲓ ﻫﺮ دو ﺑﺒﻴﻨﲓ ﻫﻴﭻ اﺷﺘﺒﺎﻫﯽ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬و ﺑﺪون اﺷﺘﺒﺎﻩ ﻣﯽ ﺑﻴﻨﲓ‬
‫ﮐﻪ ﭼﯽ ﻫﺴﺖ‪ .‬اﺷﺘﺒﺎﻩ انﳽ از ‪ speculation‬ﻣﺎﺳﺖ‪ ،‬و اﮔﺮ ﻣﺴـﺘﻘﲓ ﺑﺒﻴﻨﲓ اﺷﺘﺒﺎﻫﯽ ﳔﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻮﻋﯽ ﻓﺮاﺗﺮ رﻓﱳ از ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻋﲅ ﺟﺪﻳﺪ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ‬
‫ﺗﺌﻮری اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﻴﲆ ﻗﻮی ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻳﮏ اﺷﲀل اﺻﲆ و ﺑﺰرگ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺼﻮر ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﻳﮏ ﭼﲒ ‪ Objective‬و ﰉ ﻃﺮﻓﺎﻧﻪ اﺳﺖ در ﺣﺎﱃ‬
‫ﮐﻪ اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬آﻧﻘﺪر آن زﻣﺎن ﻣﺴﺎهل ‪ sophisticate‬ﻧﺸﺪﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻧﮕﺎﻩ ﮐﺮدن دﻫﺎن اﺳﺐ و ﴰﺮدن دﻧﺪان ﰉ ﻃﺮﻓﺎﻧﻪ ﻧﻴﺴﺖ و ‪ Bias‬دارد‪ ،‬اﻣﺎ آن زﻣﺎن‬
‫ﻣﻘﺎﺑﻞ ‪ stochastic‬ﻫﺎ ﮐﻪ ﺳﺎﻟﻬﺎ در ﻣﻮرد ﺗﻌﺪاد دﻧﺪان اﺳﺐ ﻫﺎ ﲱﺒﺖ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ و ﳕﯽ رﻓﺘﻨﺪ ﺑﺸﲈرﻧﺪ‪ .‬اﻳﻨﻬﺎ اﻟﺒﺘﻪ ﺑﻪ ﭘﻮزﻳﺘﻮﻳﺴﺖ ﻫﺎ ﱒ ﻧﺰدﻳﮏ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﻳﻦ در‬
‫ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺗﻔﮑﺮاﰏ ﺑﻮدﻩ ﮐﻪ آن زﻣﺎن راﱕ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ آﳖﺎﱙ ﮐﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺸﺎدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬در ﻣﻮرد آﳖﺎ ﺣﺮف ﺑﺰﻧﻴﺪ‪.‬‬

‫در ﲝﺚ ﻫﺎی ﺑﻌﺪی ﺧﻮاﻫﻴﺪ دﻳﺪ ﮐﻪ ﮐﲋ از اﻳﻦ ﺷﻬﻮد ﮔﺮاﱙ و اتﮐﻴﺪ روی ‪ Intuition‬ﻣﺘﺎﺛﺮ اﺳﺖ و اﺳـﺘﻔﺎدﻩ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و اﻗﺘﺼﺎد داانن ﳈﱰ ﺗﻮﺟﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ‬
‫ﭼﺮا ﮐﲋ ﺧﻮدش را اﻳﻨﻘﺪر از ﺗﺌﻮری اﻗﺘﺼﺎد داانن الكﺳـﻴﮏ ﺗﱪی ﻣﯽ ﺟﻮﻳﺪ‪ .‬در ﻣﻮرد ﻧﺮخ ﲠﺮﻩ ﻣﺜﻼ اﻗﺘﺼﺎد داانن ﻧﺸﺴﺘﻨﺪ در ﻣﻮرد ابزدﻫﯽ ﳖﺎﱙ ﴎﻣﺎﻳﻪ‬
‫ﻣﻄﻠﻮﺑﻴﺖ ﳖﺎﱙ ﭘﺲ اﻧﺪاز ﺣﺮف ﻣﯽ زﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ اﻳﻨﻬﺎ ﭼﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﻧﺮخ ﲠﺮﻩ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽ روﻳﺪ ﺑﲑون ﻣﯽ ﭘﺮﺳـﻴﺪ ﮐﻪ ﻳﮏ ﻣﻴﻠﻴﻮن ﺗﻮﻣﺎن ﭘﻮل ﻣﯽ‬
‫ﺧﻮاﱒ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﲠﺮﻩ ﭼﻘﺪر اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻨﮑﻪ ﲝﺚ ﲠﺮﻩ را از ﴎﻣﺎﻳﻪ ﺑﻪ ﭘﻮل ﺑﻴﺎورد انﳽ از ﺷﻬﻮد ﮔﺮاﱙ ﮐﲋ اﺳﺖ‪ .‬روش ﺷـﻨﺎﳻ ﺷﻬﻮدی ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﻣﮕﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد ﲝﺚ ﻋﻠﻤﯽ ﮐﺮد و وارد ﻣﻔﺎﻫﲓ اﻧﱱاﻋﯽ ﻧﺸﺪ؟ اﻳﻦ ﻳﮏ ادﻋﺎی ﭘﻮچ اﺳﺖ‪ .‬ﮐﲋ ﱒ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺎرﮐﺲ ﺧﻴﲆ ﻣﻮارد را ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ و ﺑﻠﺤﺎظ ﻣﺘﻮدﻳﮏ‬
‫ﭘﺎﻳﺒﻨﺪ آﳖﺎ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻧﻘﺪی ﮐﻪ ﮐﲋ از ﻣﺒﺎﱏ ﻧﻈﺮی اﻗﺘﺼﺎد الكﺳـﻴﮏ‪ /‬ﻧﺌﻮ الكﳻ ﳈﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﲻﺪات ﺗﺌﻮری ﺗﻌﺎدل ﲻﻮﻣﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﲋ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﻋﲅ اﻗﺘﺼﺎد‬
‫ﺑﺮ ﺳﻪ ﭘﺎﻳﻪ اﺳـﺘﻮار اﺳﺖ‪:‬‬

‫‪ .1‬ﺷﻬﻮد‬

‫‪ .2‬ﻣﻨﻄﻖ‬

‫‪ .3‬داﻧﺶ ﲡﺮﰉ‬

‫اﻟﺒﺘﻪ ﻣﻨﻈﻮرش ﲤﺎم ﻋﻠﻮم اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻨﻄﻖ و داﻧﺶ ﲡﺮﰉ روﺷﻦ اﺳﺖ ﭼﻴﺴﺖ‪ ،‬اوﱃ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ اﺳـﺘﺪﻻل از ﻣﻘﺪﻣﺎﰏ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎی رواﺑﻂ آﳖﺎ اب ﱒ ﮐﻪ اﺳـﺘﻨﺘﺎج‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﻴﺪ‪ ،‬و داﻧﺶ ﲡﺮﰉ را در ﲡﺮﺑﻪ و اترﱗ ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﻣﯽ ﮐﻨﻴﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﮐﲋ ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﺎﻳﮕﺎﻩ اﺻﲆ و ﳇﻴﺪی ﻣﺎل ﺷﻬﻮد اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﻋﺎﱂ و داﻧﺸﻤﻨﺪﮐﴗ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ‪ intuition‬آن ﻗﻮی اﺳﺖ‪ ،‬و ﻣﺸﲁ اﻗﺘﺼﺎد داانن الكﺳـﻴﮏ اﻳﻦ را ﻣﯽ داﻧﺪ ﮐﻪ از ﺷﻬﻮد ﻏﻔﻠﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و دﭼﺎر ﻣﺸالكت ‪ stochastic‬ای ﻣﯽ‬
‫ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ از ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ واﻗﻌﻴﺖ ﻫﺎ دور اﻓﺘﺎدﻩ اﻧﺪ‪ .‬ﮐﲋ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﳘﻪ داﻧﺸﻤﻨﺪان ﺑﺰرگ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎی ‪ Intuition‬ﮐﺸﻒ ﻫﺎی ﺑﺰرگ ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮانرد‬
‫ﻣﻨﺪوﻳﻞ‪ ،‬راﺑﺮت ﻣﺎﻟﺘﻮس )ﮐﺸﻴﺶ اﻧﮕﻠﻴﴗ ﻗﺮن ‪ ،(19‬و ﻣﺎرﮐﺲ ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ اﻳﻦ ﺳﻪ اﻧﺪﻳﺸﻤﻨﺪان ﺑﺰرگ انﺑﻐﻪ ﺑﻮدﻧﺪﮐﻪ دﻳﺪﮔﺎﻩ ﻣﺒﺘﲎ ﺑﺮ ﺷﻬﻮد ﮔﺮاﱙ ﺑﻮد‬
‫ذلا ﭼﲒﻫﺎﱙ دﻳﺪﻧﺪ ﮐﻪ دﻳﮕﺮان ﳕﯽ دﻳﺪﻧﺪ‪ .‬آﳖﺎ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺣﻘﻴﻘﺖ را ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﮔﺮﭼﻪ ﻣﺒﻬﻢ و انﻗﺺ اﻣﺎ در اﺷﺘﺒﺎﻩ ﻓﺮض ﻫﺎی اندرﺳﺖ ﻗﺮار ﳕﯽ‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬اتﮐﻴﺪ ﺑﺮ آن ﺑﻮد ﮐﻪ ﺟﺎن ﺑﻠﻴﱱﻩ ﻣﯽ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ابزارﻫﺎ ﳘﻴﺸﻪ در ﺗﻌﺎدل اﻧﺪ‪ ،‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﳘﻴﺸﻪ ﻓﺮض ﺷﺪﻩ ﮐﻪ ﻋﺮﺿﻪ ﺗﻘﺎﺿﺎ ﱒ ﻫﺴﺖ‪ ،‬اﻣﺎ در ﻋﺎﱂ واﻗﻊ‬
‫اﻳﻦ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺑﺼﻮرت ﴏﱖ ﻣﺎﻟﺘﻮس اوﻟﲔ ابر اﻳﻦ را ﻣﻄﺮح ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﮐﺴﺎﱏ ﮐﻪ ﻓﻘﲑ اﻧﺪ ﺗﻘﺎﺿﺎﱙ اﳚﺎد ﳕﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﳑﮑﻦ اﺳﺖ از ﮔﺮﺳـﻨﮕﯽ ﲟﲑﻧﺪ‪ ،‬و ات‬
‫درآﻣﺪ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﺗﻘﺎﺿﺎﱙ ﺑﺮای ﻣﻮاد ﻏﺬاﱙ اﳚﺎد ﳕﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ داﻧﺶ ﻣﻦ ﱒ انﳽ از ﺷﻬﻮدی اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﻴﺪا ﮐﺮدم و ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ای ﮐﻪ اﳒﺎم دادم‪ ،‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ‬
‫اﺷﺘﺒﺎﻩ الكﺳـﻴﮏ ﻫﺎ ﻣﺒﺘﲎ ﺑﺮ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻣﻨﻄﻘﯽ ﺗﺌﻮری ﻫﺎ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﳘﻪ ﭼﲒ ﺑﻠﺤﺎظ ﻣﻨﻄﻘﯽ و رايﴇ درﺳﺖ اﺳﺖ‪ ،‬اﺷﺘﺒﺎﻩ انﳽ از ﻓﺮض ﻫﺎی ﻣﺪل اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻓﺮض ﻫﺎی ﻏﻠﻂ ﭼﻴﺴﺖ؟ ﻣﺒﺎﺣﱺ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﲋ ﻣﯽ ﭘﺮدازد ﮐﻪ ﻳﮏ ﺷﲀﰱ ﺑﲔ ﻋﺮﺿﻪ و ﺗﻘﺎﺿﺎ اﳚﺎد ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ابزار ﻗﺎدر ﺑﻪ ﺑﺮﻃﺮف ﮐﺮدن آﳖﺎ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﮐﻪ‬
‫اﮔﺮ ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ درﺳﺖ در ﺑﲑون اﳒﺎم دﻫﻴﺪ آن را ﻣﯽ ﺑﻴﻨﺪ ﮐﻪ ابﻳﺴـﱴ از روﻳﮑﺮد ﮔﺰﻳﻨﺸﯽ اﺳـﺘﻔﺎدﻩ ﮐﺮد‪ ،‬ﮐﻪ آن روﻳﮑﺮد اﻋامتد ﺑﻪ ﻋﻘﻞ ﺳﻠﲓ اﺳﺖ ﮐﻪ آن ﭼﲒی‬
‫ﮐﻪ ﻋﻘﻞ ﺳﻠﲓ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ اﻋامتد ﮐﻨﻴﺪ ﻧﻪ آچنﻪ ﮐﻪ داﻧﺸﻤﻨﺪان اب ﺗﺌﻮری ﻫﺎی ﭘﻴﭽﻴﺪﻩ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨﺪ‪.‬‬

‫‪  27‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
 ‫ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺷـﻨﺎﳻ‪ -‬اراﺋﻪ‪ :‬دﮐﱰ ﻏﲎ ﻧﮋاد‪ -‬ﻧﳰﺴﺎل دوم ‪ 87—88‬ﻣﺴﺘﻨﺪ ﮐﻨﻨﺪﻩ ‪ :‬ﻣﻴﱸ ﲩﺎزی ﻧﻴﺎ‬
‫‪1388/07/19‬‬

‫ﻋﻘﻞ ﺳﻠﲓ و ﻗﻀﺎوت ﻣﺴـﺘﻘﲓ ﻣﻌﻴﺎر ﻣﻨﺎﺳـﱮ از ﺑﺮرﳻ ﻓﺮﺿﻴﺎت اوﻟﻴﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻌﺎدل‪ ،‬اﺷـﺘﻐﺎل ﰷﻣﻞ اﺳﺖ اي ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﺗﺌﻮری ﮐﲋ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﺗﻌﺎدل ﻫﺎ ﻣﯽ‬
‫ﺗﻮاﻧﺪ ﺗﻌﺎدل اﺷـﺘﻐﺎل انﻗﺺ ابﺷﺪ‪ .‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ اﺷـﺘﻐﺎل انﻗﺺ ﺑﻪ ﺗﻌﺎدل ﳕﯽ رﺳﺪ‪ ،‬اﻣﺎ در واﻗﻌﻴﺖ ﺑﲑوﱏ ﻣﯽ ﮔﲑد‪ .‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﻣﺎ ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﻣﯽ ﮐﻨﲓ ﻣﯽ ﺑﻴﻨﲓ‬
‫ﮐﻪ ﺗﻌﺎدل اﺷـﺘﻐﺎل انﻗﺺ وﺟﻮد دارد‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﯽ ﺑﻴﻨﲓ ﭼﻴﺴﺖ‪.‬‬

‫ﻋﺮﺿﻪ و ﺗﻘﺎﺿﺎ‪ ،‬ﻣﻮﻟﮑﻮل اﰎ‪ ،‬اﻳﻨﻬﺎ ﻣﻮﺟﻮدات ﺗﺌﻮرﻳﮏ اﻧﺪ‪ ،‬ﮐﻪ درﺟﺎت ﻣﺘﻔﺎوﰏ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﱒ‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ واﻗﻌﻴﺖ دارﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮىخ ﺧﻴﲆ دور اﺳﺖ و ﺗﺌﻮرﻳﮑﯽ‬
‫اﺳﺖ و ﺑﺮىخ ﺑﻪ واﻗﻌﻴﺖ ﻧﺰدﻳﮏ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺜﻼ اﻧﺴﺎن ﰷﻣﻞ از ﻣﻔﻬﻮم اﻧﺴﺎن واﻗﻌﯽ ﮐﻪ ﻣﺎ ﻣﯽ ﺑﻴﻨﲓ ﺧﻴﲆ دور اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ وﻗﱴ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﲓ اﻧﺴﺎن اﻳﺮاﱏ آن ﱒ‬
‫ﻣﻔﻬﻮم ﳇﻴﺎﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ از آن ﺑﻪ واﻗﻌﻴﺖ ﻧﺰدﻳﮏ ﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﺮان ﮐﲋی ﻫﺎ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﺎﻫﯽ در ﺗﺌﻮری ﭘﺮدازی آﻧﻘﺪر از واﻗﻌﻴﺖ دور ﻣﯽ ﺷﻮﻳﺪ ﮐﻪ درايﱙ‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮﻳﺪ ﮐﻪ رﺑﻄﯽ ﺑﻪ واﻗﻌﻴﺖ ﻧﺪارد‪ .‬ﻳﻌﲎ ﲢﻠﻴﻞ ﺗﺮﮐﻴﺐ الكس را اب ﻣﻔﻬﻮم اﻧﺴﺎن ﰷﻣﻞ ﴍوع ﮐﻨﲓ‪ ،‬ﮐﲋ اﻳﻨﺠﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ اﻳﻦ روش درﺳـﱴ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬روش‬
‫درﺳﺖ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺼﻮرت ﺷﻬﻮدی ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﮐﻨﻴﺪ‪ ،‬ﮐﻪ اﻧﺴﺎن ﰷﻣﻞ ﰷری ﻧﺪارد ﮐﻪ اﻳﻨﻬﺎ اﻳﺮاﱏ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬و ﭼﻪ ﲢﺼﻴﲆ دارﻧﺪ و ﺟﺎ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺮﺗﺒﻂ اﺳﺖ‪ ،‬و‬
‫ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﺗﻌﺎدل اﺷـﺘﻐﺎل انﻗﺺ راﺑﻄﻪ ﻧﺰدﻳﮏ ﺗﺮی اب واﻗﻌﻴﺖ دارد‪ .‬در ﳖﺎﻳﺖ ﻣﻌﻴﺎری ﮐﲋ ﻋﺮﺿﻪ ﳕﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻌﻴﺎری ﮐﻪ دﻓﺎع ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﺟﻠﻮ ﻣﯽ رود اﻳﻦ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﻣﮕﺮ ﺗﺌﻮری ﻧﺌﻮ الكﺳـﻴﮏ ﳕﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﺑﻴﲀری وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ ،‬اﮔﺮ ابزارﻫﺎ ﺧﻮب ﲻﻞ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ در ﺑﲑون ﰉ ﰷری اﺳﺖ‪ ،‬وﱃ آن ﺗﺌﻮری‬
‫ﺧﻴﲆ دور از واﻗﻌﻴﺖ اﺳﺖ‪ ،‬و ﺗﻮﺿﻴﺤﯽ ﮐﻪ ﺗﺌﻮری ﻣﯽ دﻫﺪ ﺗﻄﺒﻴﻖ اب واﻗﻌﻴﺖ ﻣﯽ دﻫﺪ‪.‬‬

‫ﮐﲋ در ﺣﻘﻴﻘﺖ ﰷرش اﺳـﺘﺪﻻل ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬و در ﻣﻮرد ﲝﺚ ﻫﺎی ﻋﻠﻤﯽ ﻣﻐﺎﻟﻄﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﮐﲋ ﱒ ﻓﺮﺿﻴﺎت ﻣﯽ ﮔﺬارد و ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ آن ﻓﺮﺿﺎﻳﺖ اب ﻓﺮض اﻳﻨﮑﻪ‬
‫ﲻﻞ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﮐﺮد ﻧﺘﻴﺠﻪ را ﻣﯽ دﻫﺪ‪ %90 .‬ﻧﻈﺮايت ﮐﲋی در ﻃﻮﻻﱏ ﻣﺪت ﲻﻞ ﳕﯽ ﮐﻨﺪ؟ ﭘﺲ ﺑﻠﺤﺎظ ﺷﻬﻮدﮔﺮاﱙ ﮐﲋی ابﻳﺴـﱴ ﮐﲋ را ﱒ رد ﮐﻨﲓ‪ ،‬وﱃ‬
‫اﻳﻨﻄﻮر ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬و ﮐﲋ ﱒ ﺗﺌﻮری ﻣﺜﻞ ﺑﻘﻴﻪ دارد‪ ،‬ﮐﻪ در ﮐﻮاتﻩ ﻣﺪت درﺳﺖ ات‪ ،‬اﻣﺎ در ﺑﻠﻨﺪ ﻣﺪت ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬

‫اﺻﻼ وﻗﱴ ﮐﻪ ﻓﺮض ﻣﯽ ﮔﺬارﻳﺪ ابﻳﺴـﱴ از واﻗﻌﻴﺖ دور ابﺷﺪ‪ ،‬واﻗﻌﻴﺖ اﻧﻀﲈﻣﯽ را ﳕﯽ ﺗﻮان ﻓﺮض ﮐﺮد‪ ،‬وﮔﺮﻧﻪ راﺟﻊ ﺑﻪ آن ﳕﯽ ﺷﻮد ﻓﮑﺮ ﮐﺮد‪ .‬راﺟﻊ ﺑﻪ ﻣﻔﻬﻮم‬
‫ﳇﯽ اﻧﺴﺎن ﻣﯽ ﺷﻮد ﺣﺮف زد‪ ،‬اﻳﻨﮑﻪ ﺑﲑون واﻗﻌﻴﺖ را ﻣﺸﺎدﻩ ﮐﻨﻴﺪ‪ ،‬ﻳﮑﯽ در ﴎ دﻳﮕﺮی ﻣﯽ زﻧﺪ‪ ،‬ﻳﮏ ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬اﻳﻨﮑﻪ ﺑﮕﻮﻳﲓ ﮐﻪ از اﻳﻨﺠﺎ ﴍوع ﮐﻨﲓ‬
‫ﺗﺌﻮری ﺑﺴﺎزﱘ ﻣﯽ ﺑﻴﻨﲓ ﳕﯽ ﺷﻮد ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬ﻣﺜﻼ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﺑﲑون دﻳﺪﱘ ﮐﻪ ﰉ ﰷری اﺳﺖ و دﻳﺪﱘ اﺷـﺘﻐﺎل ﰷﻣﻞ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ ،‬و ﺗﺌﻮری ﺟﻮاب ﳕﯽ دﻫﺪ‪،‬‬
‫ﺣﺮف ﻟﻐﻮی اﺳﺖ‪.‬‬

‫وﻗﱴ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﲓ ﮐﻪ ﻫﺮ ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﻳﮏ اﻣﺮ ذﻫﲎ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ ﻋﻴﻨﻴﺖ ﭼﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺟﺎﻳﮕﺎﻩ ﻋﻴﻨﻴﺖ ﻋﻠﻤﯽ ﭼﻴﺴﺖ؟ اب ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻨﮑﻪ ﮔﻔﺘﲓ ﻫﺮ ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ای ﻓﺮدی‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬و ﻫﺮ ﴯﴡ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ درﰽ ﮐﻪ در ذﻫﻦ دارد واﻗﻌﻴﺖ را ﻣﯽ ﺑﻴﻨﺪ‪ .‬راﺑﻄﻪ ﺑﲔ ﻋﻴﻨﻴﺖ و ذﻫﻨﻴﺖ ﭼﻴﺴﺖ؟ اﻣﺮ ﻋﻴﲎ ﮐﻪ اﻣﺮوزﻩ در ﲝﺚ ﻫﺎی روش‬
‫ﺷـﻨﺎﳻ ﻣﻄﺮح ﻣﯽ ﮐﻨﲓ‪ ،‬ﻳﻌﲎ آچنﻪ ﮐﻪ ﻋﻘﻼی ﻋﺎﱂ روی آن ﺗﻮاﻓﻖ دارﻧﺪ‪ .‬ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﲓ ﰷﻻﱙ ﳘﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﮐﻪ ﻋﻨﻴﮏ اﺳﺖ و ﻓﺎﻧﮑﺸﻦ ﻧﮕﺎﻩ ﮐﺮدن و دﻳﺪن‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﳑﮑﻦ اﺳﺖ ﻳﮏ ﻓﺮد ﺑﮕﻮﻳﺪ اﺗﻮﻣﺒﻴﻞ اﺳﺖ‪ ،‬و ﳑﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﮕﻮﻳﲓ ﮐﻪ ﻗﻀﺎوت وی ‪ Objective‬اﺳﺖ وی ﻣﯽ ﮔﻮﻳﲓ ﻗﻀﺎوت وی ذﻫﲎ اﺳﺖ و ﻋﻴﲎ‬
‫ﻧﻴﺴﺖ‪.‬اﻟﺒﺘﻪ اﻳﻦ اﻏﺮاق آﻣﲒ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺮ ﻋﻴﲎ ﻳﻌﲎ ﳇﯽ ذﻫﲎ اﻧﺴﺎﱏ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮای اﻧﺴﺎﳖﺎ اﻣﺮ ﻋﻴﲎ اﻣﺮ ﻋﻴﲎ اﻧﺴﺎﱏ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨﺪ اﻣﺮ ذﻫﲎ‪.‬‬
‫اﻳﻨﮑﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﲓ ﮐﻪ ﻧﺴـﺒﻴﺖ ﭘﺲ ﻫﺮ ﮐﴗ ﺑﺮای ﺧﻮدش ﻋﺎﳌﯽ دارد و ﺣﻘﻴﻘﱴ دارد اﻳﻨﻄﻮر ﱒ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ابﻻﺧﺮﻩ اﻧﺴﺎن ﻫﺎ وﺟﻮ ﻣﺸﱰک زايدی دارﻧﺪ‪ .‬وﻗﱴ‬
‫ارﺗﺒﺎط ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﲓ ﺑﺮﻗﺮار ﮐﻨﲓ‪ ،‬ﻣﻌﻨﺎ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻔﺎﻫﲓ ﻣﺸﱰﰽ دارﱘ ﮐﻪ ﻫﺮ ﮐﴗ ﲱﺒﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻣﯽ ﺷﻮﱘ‪ ،‬ﻋﻴﻨﻴﺖ ﻳﮏ ﺟﻮر دﻳﺪن اﺳﺖ‪ .‬ﻳﮏ‬
‫ﻧﻔﺮ ﳑﮑﻦ اﺳﺖ ﻣﺮﻳﺾ‪ ،‬دﻳﻮاﻧﻪ‪ ،‬ﻏﲑ ﻋﺎدی ابﺷﺪ‪ ،‬و آﻧﻄﻮری ﮐﻪ ﻣﺎ ﻣﯽ ﺑﻴﻨﲓ ﳕﯽ ﺑﻴﻨﺪ‪ ،‬و ﻣﯽ ﮔﻮﻳﲓ ﮐﻪ روﻳﮑﺮد وی ﻋﻴﲎ‪ ،‬و ﻋﻠﻤﯽ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬و ذﻫﲎ اﺳﺖ‪ ،‬و‬
‫از ﻋﺎﱂ ﺧﻮد ﻣﯽ ﺑﻴﻨﺪ‪ .‬ﭘﺲ وی ﻳﮏ اﺷﲀﱃ دارد ﮐﻪ ﺑﺼﻮرت ﻋﻴﲎ و واﻗﻌﯽ ﻧﮕﺎﻩ ﳕﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﲝﺚ ﺣﻘﻴﻘﺖ در ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻋﻠﻤﯽ ﱒ ﺑﻪ ﳘﲔ ﻣﻌﻨﺎﺳﺖ وﻗﱴ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﲓ ﮐﻪ ﻧﻈﺮﻳﻪ ای ﺣﻘﻴﻘﯽ اﺳﺖ اي ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﲓ ﮐﻪ اب واﻗﻌﻴﺖ ﻣﻨﻄﺒﻖ اﺳﺖ اي ﺧﲑ‪ .‬ذﻫﻦ‬
‫ﮔﺮاﱙ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎی ﻧﻔﯽ ﺣﻘﻴﻖ و ﮐﺬب و راﺳﺖ و دروغ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬راﺳﺖ و دروغ وﺟﻮد دارد‪ ،‬ﻳﮏ ﻋﺪﻩ اﺻﻼ ﺣﺮﻓﻪ دروﻏﮕﻮﱙ اﺳﺖ‪ ،‬ذلا دروغ ﱒ ﻳﮏ ﻋﻴﻨﻴﺖ‬
‫دارد‪ ،‬و اﻳﻨﻄﻮر ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﻫﺮ ﺣﺮﰱ ﺑﺮای ﻳﮏ ﴯﴡ ﺣﻘﻴﻘﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ دروغ ﱒ ﻫﺴﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺮانﻣﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎﰏ ﮐﲋ ﺑﺮ اﺳﺎس روش ﺷﻬﻮدی‪:‬‬

‫‪  28‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
 ‫ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺷـﻨﺎﳻ‪ -‬اراﺋﻪ‪ :‬دﮐﱰ ﻏﲎ ﻧﮋاد‪ -‬ﻧﳰﺴﺎل دوم ‪ 87—88‬ﻣﺴﺘﻨﺪ ﮐﻨﻨﺪﻩ ‪ :‬ﻣﻴﱸ ﲩﺎزی ﻧﻴﺎ‬
‫‪1388/07/19‬‬

‫اﺷـﺘﻐﺎل ﻣﻮﺿﻮع اﺻﲆ ﺑﺮانﻣﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎﰏ ﮐﲋ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬اﺷـﺘﻐﺎل ﰷﻣﻞ‪/‬انﻗﺺ‪ ،‬ﺑﻴﲀری‪ ،‬ﭼﻮن در ﺳﺎل ‪ ،1929‬رﮐﻮد ﺑﺰرگ در اﻣﺮﻳﲀ در ﺣﺪود ‪ %25‬ﲨﻌﻴﺖ‬
‫ﺷﺎﻏﻞ ﺑﻴﲀر ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬در ﻣﺪت ﮐﻮاتﻫﯽ و ﲝﺮان ﺑﺰرﮔﯽ اﻣﺮﻳﲀ را ﻓﺮا ﮔﺮﻓﺖ‪ %25 ،‬آن زﻣﺎن ‪ 80‬ﺳﺎل ﭘﻴﺶ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ اﻗﺘﺼﺎد اﻣﺮﻳﲀ اﻗﺘﺼﺎد ﻗﻮی اﻣﺮوز ﻧﺒﻮد‪،‬‬
‫و ﻳﮏ ﭼﻬﺎرم ﲨﻌﻴﺖ ﺑﻴﲀر‪ ،‬واﻗﻌﺎ ﻣﺴﺎهل همﻤﯽ اﺳﺖ‪ .‬الان ‪ %10‬اﺳﺖ ﻣﺴﺎهل ﺧﺎﴅ ﻧﻴﺴﺖ اﻣﺎ ‪ %15‬ﻣﺸﲁ ﺳﺎز اﺳﺖ‪ ،‬و ﺣﺎل ‪ 80‬ﺳﺎل ﭘﻴﺶ و ‪%25‬‬
‫ﻓﺎﺟﻌﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﮐﲋ در اﻳﻦ ﻓﻀﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ همﻤﱰﻳﻦ ﲝﺚ اﻗﺘﺼﺎد دان ﻫﺎ ابﻳﺴـﱴ اﺷـﺘﻐﺎل ابﺷﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﰷرﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎ زﻳﺮ ﻇﺮﻓﻴﺖ ﰷر ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬و در الكس ﻫﺎ ﻣﯽ‬
‫ﮔﻮﻳﲓ ﮐﻪ اﺷـﺘﻐﺎل ﰷﻣﻞ اﺳﺖ و ﺗﺌﻮری اﻗﺘﺼﺎدی اﺷـﺘﻐﺎل انﻗﺺ را ﳕﯽ ﭘﺬﻳﺮد‪ .‬ذلا ﮐﲋ اﻋﺘﻘﺎد دارد ﮐﻪ ﺑﺮانﻣﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎﰏ ﺧﻮد ﮐﲋ ابﻳﺴـﱴ اﺷـﺘﻐﺎل ابﺷﺪ‪ ،‬ذلا از‬
‫آﳒﺎ ﴍوع ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺗﺌﻮری اﻗﺘﺼﺎد الكن ﮐﻪ اﺑﺘﺪا ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﻴﺪ ﺗﺌﻮری ﮐﲋی اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ اﺻﻞ ﺗﺌﻮری اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﻄﺢ اﺷـﺘﻐﺎل اتﺑﻌﯽ از ﺳﻄﺢ ﺗﻮﻟﻴﺪ اﺳﺖ‪،‬‬
‫و ﺳﻄﺢ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﱒ اتﺑﻌﺚ از ﺗﻘﺎﺿﺎﺳﺖ وﻗﱴ ﮐﲋ دﻳﺪ ﮐﻪ ﰷرﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎ ﰷرﮔﺮان را ﺑﲑون ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و ﻣﺎﺷﲔ آﻻت زﻳﺮ ﻇﺮﻓﻴﺖ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ اﺷـﺘﻐﺎل اتﺑﻌﯽ از‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪ اﺳﺖ‪ ،‬و ﺗﻮﻟﻴﺪ ﱒ اتﺑﻊ ﺗﻘﺎﺿﺎﺳﺖ‪ .‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﳘﻴﺸﻪ ﺗﻘﺎﺿﺎ ﳈﱰ از ﻋﺮﺿﻪ اﺳﺖ و ﺷﲀﰱ ﺑﲔ ﺗﻮﻟﻴﺪ ابﻟﻘﻮﻩ و ابﻟﻔﻌﻞ وﺟﻮد دارد‪ .‬ﺗﻮﻟﻴﺪی ﮐﻪ ﲻﻼ اﳒﺎم‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﻌﻤﻮﻻ زﻳﺮ آن ﻫﺴﺘﲓ‪.‬‬

‫‪ Actual‬ﳈﱰ از ‪ Potential‬اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ اﺷـﺘﻐﺎل ذلا اتﺑﻌﯽ از ﺗﻮﻟﻴﺪ اﺳﺖ‪ .‬ﮐﲋ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﺑﺮای ﺑﺮﻃﺮف ﮐﺮدن ابﻳﺴـﱴ ﺷﲀف را ﺑﺮﻃﺮف ﮐﺮد ﮐﻪ انﳽ از ﳈﺒﻮد‬
‫ﺗﻘﺎﺿﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺗﻮان ﺗﻮﻟﻴﺪی اﺳﺖ‪ .‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ‪ actual output‬ﳈﱰ از ‪ potential output‬اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻔﻬﻮﻣﯽ ﮐﻪ ﮐﲋ ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﺪ اﻳﻦ ﺷﲀف را ﺗﻮﺿﻴﺢ دﻫﺪ‪،‬‬
‫ﻣﻔﻬﻮم ﻣﻴﻞ ﳖﺎﱙ ﺑﻪ ﻣﴫف اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ اب اﻓﺰاﻳﺶ درآﻣﺪ ﰷﻫﺶ ﻣﯽ ايﺑﺪ‪ .‬ﻫﺮ ﭼﻘﺪر ﮐﻪ اﻧﺴﺎﳖﺎ ﺛﺮوﲤﻨﺪﺗﺮ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻴﻞ ﳖﺎﱙ ﺑﻪ ﻣﴫف ﳈﱰ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬وﻗﱴ‬
‫ﮐﻪ ﺛﺮوت اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﯽ ايﺑﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﺪرﱕ آن ﭼﲒی ﮐﻪ ﻣﴫف ﻣﯽ ﮐﺮدﻳﺪ‪ ،‬اﺷـﺒﺎع ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬آن ﭼﲒی ﮐﻪ ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪ‪ ،‬ﰷﻻﻫﺎی ﻟﻮﮐﺲ و ‪ ،...‬ﭘﺲ اﻧﺪاز اﺳﺖ‪ .‬آدم‬
‫ﻓﻘﲑ وﻗﱴ ﮐﻪ درآﻣﺪ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﯽ ايﺑﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ازای ﻳﮏ دﻻر اﻓﺰاﻳﺶ درآﻣﺪ ﺧﻴﲆ ﺟﺎدارد ﻣﴫف ﮐﻨﺪ‪ ،‬ابز ﱒ اﻓﺰاﻳﺶ ايﺑﺪ درآﻣﺪ‪ ،‬روزی ‪ 4‬ابر ﻣﯽ ﺧﻮرد‪ ،‬اﻣﺎ‬
‫ﺛﺮوﲤﻨﺪ ﺷﺪ ﮐﻪ روزی ‪ 40‬ابر ﮐﻪ ﻏﺬا ﳕﯽ ﺧﻮرد‪ ،‬ﺗﻘﺎﺿﺎ ﺑﺮای ﻣﴫف اﺷـﺒﺎع ﻣﯽ ﺷﻮد و از ﰷﻻﻫﺎی ﴐوری ﱒ ﺑﻪ ﰷﻻی ﻟﻮﮐﺲ ﻣﯽ رود و ﺗﻘﺎﺿﺎ ﺑﺮای ﻣﺎﺷﲔ‬
‫و اﺗﻮﻣﺒﻴﻞ اﳚﺎد ﳕﯽ ﺷﻮد‪ .‬ذلا درآﻣﺪ اﺿﺎﻓﻪ ﻣﺎ را ﺑﻪ ﻃﺮف ﻣﴫف ﳈﱰ ﻣﯽ ﺑﺮد‪ .‬ﺗﺌﻮری ﮐﲋ ﺑﻴﺸﱰ ﺗﺌﻮری اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اب ابﻻ رﻓﱳ درآﻣﺪ و ﺛﺮوت‪ ،‬ﻣﻴﻞ ﺑﻪ‬
‫ﻣﴫف ﰷﻫﺶ ﻣﯽ ايﺑﺪ‪ .‬از ﲰﱴ دﻳﮕﺮ ﺗﻮان ﺗﻮﻟﻴﺪ ﰷﻻﻫﺎی ﻣﴫﰱ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﯽ ايﺑﺪ‪ .‬ذلا ﻫﺮ ﭼﻘﺪر ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻪ ﲰﺖ ﭘﻴﴩﻓﺖ ﺑﻴﺸﱰ رود‪ ،‬ﻣﺸﲁ ﺑﻴﲀری‪ ،‬و‬
‫ﺷﲀف ﺑﲔ ﺗﻮﻟﻴﺪ ابﻟﻘﻮﻩ و ابﻟﻔﻌﻞ ﺑﻴﺸﱰ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﲝﺮان در اﻣﺮﻳﲀ اﺗﻔﺎق ﻣﯽ اﻓﺘﺪ ﭼﻮن ﻳﮏ ﮐﺸﻮر ﭘﻴﴩﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﮐﲋ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ در ﻳﮏ زﻣﺎﱏ در وﺿﻌﻴﺖ درآﻣﺪی ﻫﺴﺘﻨﺪ اﻧﺴﺎن ﻫﺎ‪ ،‬و وﻗﱴ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺘﺤﻮل ﻣﯽ ﺷﻮد ﺑﻪ ﲰﺖ ﻣﴫف ﺑﻴﺸﱰ ﻣﯽ رود‪ ،‬ﺷﲀف ﺑﲔ ﻋﺮﺿﻪ‬
‫و ﺗﻘﺎﺿﺎ ﺑﻴﺸﱰ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬در ﺗﺌﻮری ﲻﻮﻣﯽ ﮐﲋ ‪ marginal propensity of consume‬اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﺗﻮﺿﻴﺤﯽ ﮐﻪ ﻣﯽ دﻫﺪ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺮ ﭼﻘﺪر ﮐﻪ اﻧﺴﺎن ﻫﺎ‬
‫ﺛﺮوﲤﻨﺪ ﺗﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﻴﻞ ﺑﻪ ﻣﴫف ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻗﺒﻞ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ درآﻣﺪﺷﺎن ﰷﻫﺶ ﻣﯽ ايﺑﺪ‪ .‬ﻳﻌﲎ ﻗﺒﻞ از درآﻣﺪاتن ‪ %99‬ﻣﴫف ﻣﯽ ﮐﺮدﻳﺪ‪ ،‬رﻓﺘﻪ ﺑﻪ رﻓﺘﻪ ﮐﻪ‬
‫ﺛﺮوﲤﻨﺪ ﻣﯽ ﺷﻮﻳﺪ ‪ %85 ،%92‬را ﻣﴫف ﻣﯽ ﮐﻨﻴﺪ‪ ،‬و ﻧﺴﺒﺖ درآﻣﺪ ﺑﻪ ﻣﴫف اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻴﻞ ﳖﺎﱙ ﺑﻪ ﻣﴫف اب اﻓﺰاﻳﺶ درآﻣﺪ ﰷﻫﺶ ﻣﯽ ايﺑﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﻣﺴﺎهل‬
‫ای ﮐﻪ ﺑﻮﺟﻮد ﻣﯽ آورد اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺮ ﻋﺮﺿﻪ ای ﺗﻘﺎﺿﺎی ﺧﻮد را ﺑﻮﺟﻮد ﳕﯽ آورد‪ ،‬ﮐﻪ ﺷﲀف ﺑﲔ ﻋﺮﺿﻪ ﰻ و ﺗﻘﺎﺿﺎی ﰻ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺑﻴﲀری ﳖﺎﻳﺘﺎ انﳽ‬
‫از اﻳﻦ ﺷﲀف اﺳﺖ‪ .‬ﻳﻌﲎ ﭼﻮن ﺗﻘﺎﺿﺎ ﰼ اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻮﻟﻴﺪ ﰼ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﭼﻮن ﺗﻮﻟﻴﺪ ﰼ اﺳﺖ‪ ،‬اﺷـﺘﻐﺎل ﭘﺎﻳﲔ ﻣﯽ آﻳﺪ‪ .‬ﺑﺮای ﺑﺮﻃﺮف ﮐﺮدن ابﻳﺴـﱴ ﻳﮏ ﻣﴫف‬
‫ﺟﱪاﱏ ﺑﺮای اﻳﻦ ﺷﲀف درﺳﺖ ﮐﺮد‪ ،‬اي اﻧﮕﲒﻩ ﻫﺎی ﺗﻮﻟﻴﺪ را ابﻻ ﺑﺮد‪ ،‬اي ‪ C0‬را و اي ‪ G‬را ابﻻ ﺑﺮد‪ ،‬ﮐﻪ ﺟﱪان ﳈﺒﻮد ﺗﻘﺎﺿﺎ را ﺑﺪﻫﺪ‪ .‬اﺷـﺘﻐﺎل ﰷﻣﻞ ﻃﺒﻖ ﺗﺌﻮری‬
‫ﮐﲋ وﻗﱴ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ابﻟﻔﻌﻞ اب ﺗﻮﻟﻴﺪ ابﻟﻘﻮﻩ ﺑﺮاﺑﺮ ابﺷﺪ‪.‬‬

‫اﻳﻦ ﻣﻔﺎﻫﳰﯽ ﮐﻪ ﮐﲋ ﺑﲀر ﻣﯽ رود‪ ،‬ﺗﻮﻟﻴﺪ ابﻟﻔﻌﻞ‪ ،‬ﺗﻮﻟﻴﺪ ابﻟﻘﻮﻩ‪ ،‬ﻣﻔﺎﻫﲓ ﻫﲈﻧﮕﻮايﻧﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ اﺷـﺘﻐﺎل ﰷﻣﻞ وﻗﱴ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ابﻟﻔﻌﻞ اب ﺗﻮﻟﻴﺪ ابﻟﻘﻮﻩ‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ ابﺷﺪ‪ ،‬و وﻗﱴ ﺗﻮﻟﻴﺪ ابﻟﻔﻌﻞ اب ﺗﻮﻟﻴﺪ ابﻟﻘﻮﻩ ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ اﺷـﺘﻐﺎل ﰷﻣﻞ ﺑﺮﺳـﲓ‪ .‬ﻳﻌﲎ ﺗﻘﺎﺿﺎ ﺑﻪ اﻧﺪازﻩ ﺗﻮﻟﻴﺪ ابﻟﻘﻮﻩ اﻓﺰاﻳﺶ ايﺑﺪ‪ ،‬و ﺗﻮﻟﻴﺪ ﭘﺮ ﺷﻮد‪ .‬ﻧﻈﺎم‬
‫ابزار ﮔﺮاﻳﺶ ﺑﻪ اﺷـﺘﻐﺎل انﻗﺺ دارد‪ .‬و اﺷـﺘﻐﺎل ﰷﻣﻞ ﻓﻘﻂ اب دﺧﺎﻟﺖ دوﻟﺖ اﻣﲀﻧﭙﺬﻳﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﻳﮏ ﺟﺎﱙ اﮔﺮ ﺗﻘﺎﺿﺎی ﰻ را ابﻻ ﺑﱪﻳﺪ‪ ،‬ﺗﻮﻟﻴﺪ ابﻻ ﻧﺮود‪ ،‬ﻳﻌﲎ‬
‫ﺑﻪ ‪ potential output‬رﺳـﻴﺪﻳﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼ در اﻳﺮان داﰂ ﺗﻘﺎﺿﺎ را ابﻻ ﻣﯽ ﺑﺮﱘ‪ ،‬ﮐﻪ ﺗﺰرﻳﻖ ﻧﻔﺖ و اﻋﺘﺒﺎرات ابﻧﮑﯽ‪ ،‬ﮐﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ابﻻ ﳕﯽ رود‪ ،‬و ﺗﻮرم ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﺎ‬
‫ابﻻی اﺷـﺘﻐﺎل ﰷﻣﻞ ﻫﺴﺘﲓ‪ .‬ﻣﺎ ‪ actual output‬ابﻻی ‪ potential output‬اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻠﺖ ﻣﺸﺨﺺ اﺳﺖ‪ ،‬وﻗﱴ ﮐﻪ ﺑﻴﺸﱰ از ﻣﲒاﱏ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﲓ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮐﻨﲓ ﺗﻮﻟﻴﺪ‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﲓ‪ ،‬ﭼﻮن ﺑﻪ ﳏﺾ اﻳﻨﮑﻪ روی ﺗﻘﺎﺿﺎی ﰻ ﻓﺸﺎر ﻣﯽ آورﱘ‪ ،‬ﺗﻮرم ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ذلا ﲝﺚ ﭘﻴﭽﻴﺪﻩ ﺗﺮ از اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺼﻮرت ﻓﲒﻳﮑﯽ ﺣﺴﺎب ﮐﻨﻴﺪ ﮐﻪ ﺗﻮان‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﭼﻘﺪر اﺳﺖ‪ Institution .‬ﻫﺎ و ﻣﻘﺮرات اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻌﻴﲔ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬و اﮔﺮ ﻗﻮاﻧﲔ اﺟﺎزﻩ ﳕﯽ دﻫﺪ ﮐﻪ ﰷرﮔﺮ ﻣﻮﻗﺖ اﺳـﺘﺨﺪام ﮐﻨﻴﺪ‪ ،‬ذلا ﺑﻴﺶ از ‪potential‬‬

‫‪  29‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
 ‫ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺷـﻨﺎﳻ‪ -‬اراﺋﻪ‪ :‬دﮐﱰ ﻏﲎ ﻧﮋاد‪ -‬ﻧﳰﺴﺎل دوم ‪ 87—88‬ﻣﺴﺘﻨﺪ ﮐﻨﻨﺪﻩ ‪ :‬ﻣﻴﱸ ﲩﺎزی ﻧﻴﺎ‬
‫‪1388/07/19‬‬

‫‪ output‬ﻫﺴﺘﲓ‪ .‬اﻳﻨﮑﻪ ﺗﻌﺪاد ﰷرﮔﺮ ﻫﺎ را ﻓﻘﻂ ﺑﺸـﻨﺎﺳـﲓ و ‪ potential output‬را از روی آن ﺣﺴﺎب ﮐﻨﲓ‪ ،‬اﻳﻨﻄﻮری ﺑﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ درﺳـﱴ ﳕﯽ رﺳـﲓ‪ ،‬ابﻳﺴـﱴ ﺑﺒﻴﻨﲓ‬
‫ﮐﻪ ﺑﻨﮕﺎﻩ ﻫﺎ ﺗﻮان اﺳـﺘﺨﺪام و ﲤﺎﻳﻞ ﺑﻪ اﺳـﺘﺨﺪام دارﻧﺪ اي ﺧﲑ‪ ،‬و ‪ Potential output‬را ﺑﻪ اﻳﻦ ﺷـﻴﻮﻩ ﺑﺴـﻨﺠﲓ‪.‬‬

‫ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﳈﺒﻮد ﺗﻘﺎﺿﺎی ﰻ و راﻫﲀرﻫﺎی ﺑﺮﻃﺮف ﮐﺮدن آن را دارﱘ‪ .‬ﮐﲋ ﻣﺪﻋﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻃﺒﻖ ﲡﺮﺑﻪ اترﳜﯽ ﻣﻴﻞ ﭘﺲ اﻧﺪاز از اﻧﺴﺎﳖﺎ ﺑﻴﺶ از ﲤﺎﻳﻞ ﺑﻪ‬
‫ﴎﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاری اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ را ﺑﺮ اﺳﺎس ﲡﺮﺑﻪ اترﳜﯽ ﻳﻌﲎ ﺷﻬﻮد ﻣﯽ آورد‪ .‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ اﻗﺘﺼﺎد داانن الكﺳـﻴﮏ از اﻳﻦ ﻏﺎﻓﻞ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮ ﺧﻼف آدام اﲰﻴﺖ ﮐﻪ‬
‫ﲯﺖ ﻣﻨﺘﻘﺪ ﻣﺮﰷﻧﳫﻴﺴﺖ ﻫﺎ ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﲋ از ﻣﺮﰷﻧﳫﻴﺴﺖ ﻫﺎ ﺑﻪ ﺷﺪت ﺣﲈﻳﺖ ﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬ﲝﺚ همﻤﯽ ﮐﻪ ﮐﲋ ﻣﻄﺮح ﮐﺮدﻩ و ﻣﻌﺮوف ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﭼﲒی ﮐﻪ ﺑﻪ ﳊﺎظ ﻓﺮدی ﻣﻄﻠﻮب اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻠﺤﺎظ اﺟامتﻋﯽ در ﺳﻄﺢ الكن انﻣﻄﻠﻮب اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮای ﺧﺎﻧﻮاری ﮐﻪ ﻣﻘﺘﺼﺪ ابﺷﺪ ﭼﲒ ﺧﻮﰉ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮای ﺧﺎﻧﻮادﻩ‬
‫اﻳﻦ ﻣﺴﺎهل ﺳﺎز اﺳﺖ‪ .‬در ﺗﺌﻮری ﮐﲋی ﭘﺲ اﻧﺪاز را ﻧﺸﻂ ‪ linkage‬ﻣﻄﺮح ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ابﻳﺴـﱴ ﺑﺮﻃﺮف ﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﻠﺤﺎظ اﺷـﺘﻐﺎل ﻣﺴﺎهل اﳚﺎد ﻧﮑﻨﺪ‪ .‬ﮐﲋ‬
‫ﺟﱪان ﳈﺒﻮد ﺗﻘﺎﺿﺎ را اﻓﺰاﻳﺶ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎی دوﻟﺖ ﻣﯽ داﻧﺪ‪ .‬ذلا اوﻟﲔ راﻩ ﺣﻞ و ﲡﻮﻳﺰ وی‪ ،‬ﺳـﻴﺎﺳﺖ اﻧﺒﺎﺳﻂ ﻣﺎﱃ‪ ،‬و ﺗﻮزﻳﻊ ﳎﺪد ﺛﺮوت و درآﻣﺪ در هجﺖ‬
‫اﻓﺰاﻳﺶ ﺗﻘﺎﺿﺎی ﰻ اﺳﺖ‪ .‬دو ﺟﻨﺒﻪ دارد ﺗﺌﻮری اﻗﺘﺼﺎدی ﮐﲋ ﮐﻪ ﺑﻌﺪا در هجﺎن اﺳـﺘﻔﺎدﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﻳﮑﯽ اﻓﺰاﻳﺶ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎی دوﻟﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻧﺒﺴﺎط ﻣﺎﱃ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻮام اب ابﻻ ﺑﺮدن درآﻣﺪﻫﺎی ﻣﺎﻟﻴﺎﰏ و ﺗﻮزﻳﻊ ﳎﺪد ابﺷﺪ‪ ،‬ﺗﻘﺎﺿﺎی ﰻ را ابﻻ ﻣﯽ ﺑﺮد‪ .‬ذلا ﺗﻘﺎﺿﺎی ﰻ را دو ﺟﻮر ﻣﯽ ﺷﻮد ابﻻ ﺑﺮد‪ ،‬ﻳﮑﯽ از ﻃﺮﻳﻒ‬
‫اﻓﺰاﻳﺶ ﻫﺰﻳﻨﻪ دوﻟﺖ ﻳﻌﲎ ‪ ،G‬و ﻳﮑﯽ ﱒ اﻓﺰاﻳﺶ ‪ T‬و ابزﮔﺮداﻧﺪن و ﺗﻮزﻳﻊ ﳎﺪد از ﻃﺮﻳﻖ ‪ .B‬اﻣﺎ اﻳﻦ ﭼﺮا ﺗﻘﺎﺿﺎی ﰻ را ابﻻ ﻣﯽ ﺑﺮد؟ اﮔﺮ ﻣﺎ از ﺛﺮوﲤﻨﺪﻫﺎ ﭘﻮل‬
‫را ﺑﮕﲑﱘ و ﺑﻪ ﻓﻘﺮا ﺑﺪﻫﲓ‪ ،‬ﺗﻘﺎﺿﺎی ﰻ ابﻻ ﻣﯽ رود‪ ،‬ﭼﻮن ﻣﻴﻞ ﺑﻪ ﻣﴫف ﺛﺮوﲤﻨﺪﻫﺎ ﰼ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ اﮔﺮ ﭘﻮل را ﺑﮕﲑﱘ ﺑﻪ ﻓﻘﺮا دﻫﲓ ﻣﻴﻞ ﺑﻪ ﻣﴫف آﳖﺎ زايد‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻳﮑﯽ از ﭘﺎﻳﻪ ﻫﺎی ﻋﻘﻼﱏ ﺗﻮزﻳﻊ ﳎﺪد و ﻣﺎﻟﻴﺎت ﺗﺼﺎﻋﺪی اﻳﻦ ﲝﺚ اﺳﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﻳﮏ ﺗﻮﺟﻴﻪ ﻋﺪاﻟﺖ اﺟامتﻋﯽ ﱒ دارد ﮐﻪ ﭼﺮا ﻳﮏ ﻋﺪﻩ ﺛﺮوﲤﻨﺪ و ﻳﮏ‬
‫ﻋﺪﻩ ﻓﻘﲑ ابﺷـﻨﺪ‪ .‬ذلا ﺗﻮﺟﻴﻪ همﻤﱰی ﺑﺮای اﻗﺘﺼﺎد دان ﻫﺎ دارد ﮐﻪ اﻳﻦ را ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻨﺪ و ﻗﺒﻮل ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ‪ efficiency‬ﺳﻴﺴـﱲ اﻗﺘﺼﺎدی را ابﻻ ﻣﯽ ﺑﺮد‪،‬‬
‫ﻳﻌﲎ ﺳﻄﺢ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺛﺮوت ابﻻ ﻣﯽ رود‪ ،‬و ﺳﻄﺢ اﺷـﺘﻐﺎل ابﻻ ﻣﯽ رود‪ .‬اﻳﻦ ﺟﻨﺒﻪ همﻤﱰ اﺳﺖ‪.‬‬

‫الان ﱒ اﻏﻠﺐ اﻗﺘﺼﺎد داانن اﻳﻦ ﺗﺌﻮری را ﻗﺒﻮل دارﻧﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﱒ از هجﺖ روش ﺷـﻨﺎﳻ ﻣﯽ ﺗﻮان ﻧﺸﺎن داد ﮐﻪ روﻳﮑﺮد درﺳﺖ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬ﳖﺎﻳﺘﺎ آن ﭼﲒی‬
‫ﮐﻪ ﮐﲋ ﭘﻴﺸـﻨﻬﺎد ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺳـﻴﺎﺳﺖ ﻫﺎی ﭘﻮﱃ اﻧﺒﺴﺎﻃﯽ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺳـﻴﺎﺳﺖ ﻫﺎی ﻣﺎﱃ اﻧﺒﺴﺎﻃﯽ اي در ﮐﻨﺎر آن و ﳘﺮاﻩ آن اﺳﺖ ﮐﻪ ابﻋﺚ اﻓﺰاﻳﺶ ﴎﻣﺎﻳﻪ‬
‫ﮔﺬاری ﻣﴫف ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﮐﻪ ﺳـﻴﺎﺳﺖ ﻫﺎی اﻧﺒﺴﺎﻃﯽ ﭘﺎﻳﲔ آوردن ﻧﺮخ ﲠﺮﻩ‪ ،‬و ﻋﺮﺿﻪ ﳎﺪد ﭘﻮل اﺳﺖ‪ .‬ﮐﻪ وﻗﱴ ﲠﺮﻩ را ﭘﺎﻳﲔ ﻣﯽ آورﻳﺪ‪ ،‬ابﻋﺚ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ‬
‫داراﱙ ﻫﺎی ﻣﺎﱃ ﺷﲈ ‪ overvalue‬ﺷﻮد ﮐﻪ ﺣﺲ ﮐﻨﻴﺪ ﮐﻪ ﺛﺮوت ﻣﺎﱃ ﺑﻴﺸﱰی دارد‪ .‬در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﻧﺮخ ﲠﺮﻩ زايد ابﺷﺪ‪ ،‬ارزش درآﻣﺪﻫﺎی آﰏ ﺷﲈ ﰷﻫﺶ ﻣﯽ‬
‫ايﺑﺪ‪ .‬ذلا ﺗﻘﺎﺿﺎی ﰻ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﯽ ايﺑﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ﲠﺮﻩ را ﰼ ﮐﻨﻴﺪ‪ ،‬ﻳﮑﯽ ﻣﴫف را زايد ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬و ﻳﮑﯽ ﱒ ﭼﻮن ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻓﺮﺻﺖ ﴎﻣﺎﻳﻪ ﭘﺎﻳﲔ ﻣﯽ آﻳﺪ‪ ،‬ﴎﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاری‬
‫را اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﯽ دﻫﺪ ﮐﻪ ﴎﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاری را زايد ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺗﺌﻮری در ﮐﺸﻮر ﻣﺎ ﺑﺴـﻴﺎر ﻃﺮﻓﺪار دارد‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺒﻨﺎی ﺗﺌﻮرﻳﮏ ﮐﲋی اﻳﻦ ﺣﺮف دارد ﮐﻪ ﭼﻘﺪر‬
‫درﺳﺖ اﺳﺖ ﲝﱺ دﻳﮕﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﻳﮏ ﺗﻮﺟﻴﻪ ﱒ ﮐﲋ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﮐﲋﻳﻦ ﻫﺎ ﭘﺮوراﻧﺪﻧﺪ و ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﺌﻮری ﻣﻌﺠﺰﻩ ﺳﺎ در آوردﻧﺪ‪ ،‬اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ وﻗﱴ ﮐﻪ دوﻟﺖ‬
‫ﺳـﻴﺎﺳﺖ ﻫﺎی اﻧﺒﺴﺎط ﻣﺎﱃ اﳒﺎم ﻣﯽ دﻫﺪ و ‪ G‬را اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﯽ دﻫﺪ ‪ crowed out‬ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﲞﺶ ﺧﺼﻮﴅ را‪ ،‬و ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﻋﺮﺿﻪ ﭘﻮل را ﺑﻴﺸﱰ ﮐﻨﻴﺪ‪ ،‬و‬
‫ﻧﺮخ ﲠﺮﻩ را ﭘﺎﻳﲔ ﺑﻴﺎورﻳﺪ‪ ،‬آﳒﺎ ﱒ ﻣﺸﲁ اﳚﺎد ﻧﺸﻮد‪ .‬ﮐﻪ اﻳﻨﺠﺎ اوج ﺗﻮﻫﲈت ﮐﲋی ﻫﺴﺘﲓ‪ ،‬ﮐﻪ ﱒ دوﻟﺖ ﺑﺰرگ ﺷﻮد‪ ،‬و ﱒ ﲞﺶ ﺧﺼﻮﴅ ﺑﺰرگ ﳕﯽ ﺷﻮد‪،‬‬
‫و ﱒ ابزار ﻣﺎﱃ اﻧﺒﺴﺎط ايﰉ‪ ،‬ﱒ ابزار ﭘﻮﱃ ﮐﻪ ﳘﻪ ﭼﲒ ﺣﻞ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ اﺷﺘﺒﺎﻩ اﺳﺖ‪ ،‬اﻳﻦ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ اﻓﺰاﻳﺶ ﺗﻮرم ﺗﻮام اب ﺑﻴﲀری ﺷﺪ ﮐﻪ ﳎﺒﻮر ﺷﺪﻧﺪ ول ﮐﻨﻨﺪ‬
‫و ﺗﺌﻮری ﻫﺎی ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ اﳚﺎد ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﮐﲋ ﻣﯽ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﲠﺮﻩ ﴎﻣﺎﻳﻪ‪ ،‬ﲠﺮﻩ ﭘﻮل‪ ،‬اي ﲠﺮﻩ ای ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﲓ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﭙﺮدﻩ ﻫﺎ ﻣﯽ دﻫﻨﺪ ﰷﻣﻼ ﻏﲑ اﻗﺘﺼﺎدی اﺳﺖ و از ﻧﻈﺮ اﻗﺘﺼﺎدی ﻣﴬ اﺳﺖ و از‬
‫ﻃﺮﻳﻖ اﺧﻼﰵ ﱒ ﻣﺬﻣﻮم اﺳﺖ ابﻳﺴـﱴ آن را ﺻﻔﺮ ﮐﺮد‪ .‬ابﺑﺖ ﭘﻮﱃ ﮐﻪ ﺳﭙﺮدﻩ ﻣﯽ ﮐﻨﻴﺪ ﻃﺒﻖ ﺗﺌﻮری ﮐﲋ ﻧﺒﺎﻳﺴـﱴ ﲠﺮﻩ ای داد‪ ،‬ﮐﻪ ﻳﮏ ﻋﺪﻩ ﻣﻔﺖ ﺧﻮر ﭼﺮا‬
‫ﭘﻮل را در ابﻧﮏ ﺑﮕﺬارد و درآﻣﺪ داﺷـﺘﻪ ابﺷﺪ‪ ،‬و راب ﺧﻮار ابﺷﺪ‪ .‬ﮐﲋ اﻋﺘﻘﺎدات ﻣﺬﻫﱮ ﻧﺪارد‪ ،‬اﻣﺎ راﺟﻊ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ رابﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﻔﻬﻮم‬
‫ﻣﺬﻣﻮﻣﯽ در ادﺑﻴﺎت راب اﺳﺖ‪ usury .‬ﻳﻌﲎ ﭼﲒ ﺑﺪ اﺳﺖ‪ .‬در ﻗﻮاﻧﲔ اروﭘﺎﱙ ﱒ ﻧﺮخ ﲠﺮﻩ اﲧﺎف آﻣﲒ را ﱒ راب اي ‪ Usury‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ .‬ﲠﺮﻩ را ﺟﺪا ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨﺪ‬
‫‪.Interest‬‬

‫‪  30‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
 ‫ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺷـﻨﺎﳻ‪ -‬اراﺋﻪ‪ :‬دﮐﱰ ﻏﲎ ﻧﮋاد‪ -‬ﻧﳰﺴﺎل دوم ‪ 87—88‬ﻣﺴﺘﻨﺪ ﮐﻨﻨﺪﻩ ‪ :‬ﻣﻴﱸ ﲩﺎزی ﻧﻴﺎ‬
‫‪1388/07/19‬‬

‫ﺗﺌﻮری ﮐﲋ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ‪ I‬اتﺑﻊ ‪ C‬اﺳﺖ و ﳖﺎﻳﺘﺎ ﺗﻘﺎﺿﺎی ﻣﴫﰱ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻘﺎﺿﺎ ﺑﺮای ﺗﻮﻟﻴﺪ ﰷﻻﻫﺎی ﴎﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاری را اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﯽ ايﺑﺪ‪ .‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ وﻗﱴ ﺗﻘﺎﺿﺎ‬
‫ﺑﺮای ﰷﻻﻫﺎی ﻣﴫﰱ اﻓﺰاﻳﺶ ايﺑﺪ‪ ،‬آن اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﯽ ايﺑﺪ‪.‬‬

‫ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ اﮔﺮ از ﺛﺮوﲤﻨﺪ ﺑﮕﲑﱘ ﺑﻪ ﻓﻘﲑ دﻫﲓ ‪ C‬را اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﯽ دﻫﺪ ﮐﻪ ﳏﺮک اﻗﺘﺼﺎدی آن ‪ C‬اﺳﺖ‪ .‬در ﺗﺌﻮری الكﺳـﻴﮏ ﻣﯽ داﻧﻴﺪ ﮐﻪ ﻧﺮخ ﲠﺮﻩ اتﺑﻌﯽ از‬
‫ﻋﺮﺿﻪ و ﺗﻘﺎﺿﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﴎﻣﺎﻳﻪ ﻳﻌﲎ ﺗﻘﺎﺿﺎی ﴎﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاری اﺳﺖ‪ .‬ﮐﻪ ﺑﺮای ﺗﻮﺿﻴﺢ ﲠﺮﻩ‪ ،‬ﻳﮑﯽ از ﭘﻴﭽﻴﺪﻩ ﺗﺮﻳﻦ ﺗﺌﻮری ﻫﺎ ﺗﺌﻮری ﴎﻣﺎﻳﻪ و ﻧﺮخ ﲠﺮﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﮐﻪ ﻳﮏ ﻃﺮف ﻋﺮﺿﻪ ﴎﻣﺎﻳﻪ ﭘﺲ اﻧﺪاز اﺳﺖ‪ ،‬و ﺗﻘﺎﺿﺎ ﺑﺮای ﴎﻣﺎﻳﻪ ‪ I‬اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﺗﻮﺿﻴﺢ اﻗﺘﺼﺎد الكﺳـﻴﮏ اﻳﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻳﮏ ﻃﺮف ﻋﺮﺿﻪ ﭘﺲ اﻧﺪاز دارﱘ‪،‬‬
‫ﮐﻪ ﻋﺮﺿﻪ ﴎﻣﺎﻳﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻳﮏ ﻃﺮف ﺗﻘﺎﺿﺎ ﺑﺮای ﭘﺲ اﻧﺪاز دارﱘ ﮐﻪ ﺗﻘﺎﺿﺎ ﺑﺮای ﴎﻣﺎﻳﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ آﳒﺎﱙ ﮐﻪ ﳘﺪﻳﮕﺮ را ﻗﻄﻊ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ در ﻳﮏ ﻧﺮىخ‪ ،‬ﻧﺮخ‬
‫ﺗﻌﺎدﱃ ﲠﺮﻩ ابزار اﺳﺖ‪ .‬ﮐﲋ اﻳﻦ را ﻧﻘﺪ اﺳﺎﳻ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ اﻳﻨﻄﻮر ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬در ﺗﺌﻮری الكﺳـﻴﮏ ﻫﺎ‪ ،‬ﮐﲋ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﭼﲒی ﮐﻪ الكﺳـﻴﮏ ﻫﺎ ﻣﯽ‬
‫ﮔﻮﻳﻨﺪ اﻳﻦ دو ﻣﺘﻐﲑ ﭘﺲ اﻧﺪاز و ﴎﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاری‪ ،‬ارﺗﺒﺎﻃﯽ ﺑﻪ ﻧﺮخ ﲠﺮﻩ ﻧﺪارد‪ .‬اﻳﻦ ﭘﺲ اﻧﺪاز و ﴎﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاری ﺳﻄﺢ ﺗﻮﻟﻴﺪ اﺷـﺘﻐﺎل را ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬و ﻧﺮخ‬
‫ﲠﺮﻩ ﺑﻌﺪا اتﺑﻌﯽ از ﻧﺮخ ﺗﻮﻟﻴﺪ و ﭘﺲ اﻧﺪاز ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ذلا ﺗﻘﺎﺿﺎی ﴎﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاری‪ ،‬و ﻋﺮﺿﻪ ﴎﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاری‪ ،‬اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ اتﺑﻊ آن اﺳﺖ‪ .‬ﲠﺮﻩ ﺑﻪ ﻋﺮﺿﻪ و‬
‫ﺗﻘﺎﺿﺎی ﭘﻮل واﺑﺴـﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫در ﮐﺘﺐ درﳻ ﻗﺪﳝﯽ اﺻﻼ ﭘﻮل ﺑﻪ اﻳﻦ ﺷﲁ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﭘﻮل در اﻗﺘﺼﺎد الكن ﻣﻄﺮح ﻣﯽ ﺷﻮد در اﻗﺘﺼﺎد ﺧﺮد ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﮐﲋ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﻧﺮخ ﲠﺮﻩ ﺑﻪ ﻋﺮﺿﻪ و‬
‫ﺗﻘﺎﺿﺎی ﭘﻮل ﺑﺴـﺘﮕﯽ دارد‪ ،‬اﻣﺎ ﭘﻮل ﭼﻴﺴﺖ؟ در اﻗﺘﺼﺎد الكن ﭼﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﻴﺪ؟ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﲓ ﰷﻻی واﺳﻄﻪ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻌﺪ ﮐﻪ ﺗﺌﻮری ﭘﻮل را ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﻴﺪ ﻣﺘﻮﺟﻪ‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﰷﻻ ﻧﻴﺴﺖ ﭘﻮل‪ ،‬وﺳـﻴهل ﻣﺒﺎدهل اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﺳﻪ وﻇﻴﻔﻪ دارد‪ ،‬وﺳـﻴهل ﻣﺒﺎدهل اﺳﺖ‪ ،‬وﺳـﻴهل ﻣﺒﺎدهل ﲻﻮﻣﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ذﺧﲑﻩ ارزش اﺳﺖ‪ ،‬اﺑﺰار ﳏﺎﺳـﺒﻪ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬وﺳـﻴهل ﳏﺎﺳـﺒﻪ ﻫﺰﻳﻨﻪ‪ ،‬ﭘﺮداﺧﺖ ﻫﺎﺳﺖ‪ ،‬ﳏﺎﺳـﺒﻪ ﺣﺴﺎﺑﺪاری اﺳﺖ‪ ،‬ﻗﳰﺖ ﻫﺎی ﭘﻮﱃ‪ .‬اﻣﺎ ﭘﻮل ﮐﺪام اﻳﻨﻬﺎﺳﺖ‪ ،‬و وﻗﱴ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﲓ ﮐﻪ ﻗﳰﺖ دارد ﭘﻮل و‬
‫ﻧﺮخ ﲠﺮﻩ ﻗﳰﺖ آن اﺳﺖ ﻳﻌﲎ ﭼﻪ؟‬

‫ﭘﻮل ﻗﺪﱘ ﳘﻴﺸﻪ ﰷﻻ ﺑﻮد‪ ،‬ﻳﻌﲎ در ﺣﺪود ‪ 100‬ﺳﺎل اﺳﺖ ﮐﻪ دﻳﮕﺮ ﰷﻻ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ات زﻣﺎﱏ ﮐﻪ ﭘﻮل ﭘﺎﻳﻪ ﻃﻼ داﺷﺘﲓ ﮐﻪ ﺑﻄﻮر رﲰﯽ ‪ 1971‬ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺮوﺗﻮن ﺑﻮرس‬
‫ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از ﺟﻨﮓ هجﺎﱏ دوم ﮐﻪ ﺗﻮاﻓﻖ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ دﻻر ﭘﺎﻳﻪ ﻃﻼ دارد‪ ،‬ﺳﺎل ‪ 1971‬ﻟﻐﻮ ﺷﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﻌﻬﺪی ﺑﺮای ﺗﺒﺪﻳﻞ دﻻر ﺑﻪ ﻃﻼ ﻧﺪارﱘ‪ .‬اﻣﺎ ﻗﺒﻼ‬
‫ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ‪ 1‬اﻧﺲ ﻃﻼ ‪ 35‬دﻻر ﺑﻮد‪ ،‬و ات ‪ 1971‬ﮐﻪ ﺑﻪ ‪ 45‬دﻻر رﺳـﻴﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬الان ﻧﺰدﻳﮏ ‪ 1100‬دﻻر ﻳﮏ اﻧﺲ اﺳﺖ‪ .‬ات آن ﻣﻮﻗﻊ ﺑﻪ ﻧﻮﻋﯽ ﻣﯽ ﺷﺪ‬
‫ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﭘﻮل ﰷﻻﺳﺖ‪ ،‬و ﭘﻮل ﻳﮏ ﰷﻻی ﳕﺎدﻳﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﯽ ﺷﺪ ﺑﺮد‪ ،‬و ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﻃﻼ ﮐﺮد‪ ،‬الان وﱃ دﻳﮕﺮ اﻳﻦ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬از وﻗﱴ ﮐﻪ ﺳﻴﺴـﱲ ﻫﺎی ابﻧﮏ‬
‫ﻣﺮﮐﺰی ﻗﺮن ‪ 20‬ام درﺳﺖ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬و ﭘﺎﻳﻪ ﻃﻼ ﺑﺮداﺷـﺘﻪ ﺷﺪ‪ ،‬دﻳﮕﺮ ﻣﺸﺨﺺ ﻧﻴﺴﺖ ﭘﻮل ﭼﻴﺴﺖ‪ .‬اﻳﻨﺠﺎ ﻳﮏ ﲝﺚ ﭘﻴﭽﻴﺪﻩ ای اﺳﺖ‪ .‬ﮐﲋ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﰷری‬
‫ﻧﺪارد ﮐﻪ ﭘﻮل ﰷﻻ ﻫﺴﺖ اي ﻧﻴﺴﺖ ‪،‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﲠﺮﻩ ای ﮐﻪ راﺟﻊ ﺑﻪ آن در اﻗﺘﺼﺎد ﲱﺒﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﲓ‪ ،‬ﲠﺮﻩ ﭘﻮل اي ابﻧﮑﯽ ﻗﳰﺖ ﭘﻮل اﺳﺖ‪ .‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‬
‫ﻋﺮﺿﻪ‪/‬ﺗﻘﺎﺿﺎی ﭘﻮل ﺗﻌﻴﲔ ﮐﻨﻨﺪﻩ ﻧﺮخ ﲠﺮﻩ اﺳﺖ‪.‬اﺑﺰار ﱒ ﮐﻪ ابﻧﮏ ﻣﺮﮐﺰی اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺗﺌﻮری را ﮐﲋ از ﻣﺮﰷﻧﺘﻠﻴﺴﺖ ﻫﺎ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺮﰷﻧﺘﻠﻴﺴﺖ ﻫﺎ ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ‬
‫اﮔﺮ ﻋﺮﺿﻪ ﻃﻼ را زايد ﮐﻨﻴﺪ‪ ،‬ﻧﺮخ ﲠﺮﻩ ﻣﯽ آﻳﺪ ﭘﺎﻳﲔ‪ ،‬ﻗﳰﺖ ﭘﻮل ﭘﺎﻳﲔ ﻣﯽ آﻳﺪ‪ ،‬در ﲻﻞ ﱒ ﻗﺮن ‪ 17 ،16‬ﻣﯽ ﺑﻴﻨﻴﺪ ﮐﻪ واردات ﻃﻼ و ﻧﻘﺮﻩ از اﻣﺮﻳﲀ ﺑﻪ اروﭘﺎ‬
‫زايد ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬و ﻫﺮ ﭼﻘﺪر ﮐﻪ ﻋﺮﺿﻪ ﭘﻮل زايد ﻣﻴﺸﻮد‪ ،‬ﻗﳰﺖ ﭘﻮل ﭘﺎﻳﲔ ﻣﯽ آﻳﺪ و ﻧﺮخ ﲠﺮﻩ ﱒ ﭘﺎﻳﲔ ﻣﯽ آﻳﺪ‪.‬‬

‫ﮐﲋ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﲝﺚ ﭘﺲ اﻧﺪاز و ﴎﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاری را رﻫﺎ ﮐﻨﻴﺪ ﮐﻪ رﺑﻄﯽ ﺑﻪ ﻧﺮخ ﲠﺮﻩ ﻧﺪارد‪ ،‬آن ﲝﺚ اﺷـﺘﻐﺎل اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ راﺟﻊ ﺑﻪ ﭘﻮل‪ ،‬ﲝﺚ ﻋﺮﺿﻪ و ﺗﻘﺎﺿﺎﺳﺖ‬
‫و از ﻧﻈﺮ ﮐﲋ‪ ،‬ﲠﺮﻩ ﻳﮏ ﭘﺪﻳﺪﻩ اﺳﺎﺳﺎ ﭘﻮﱃ اﺳﺖ‪ ،‬و رﺑﻄﯽ ﺑﻪ ﻋﺮﺿﻪ و ﺗﻘﺎﺿﺎی ﴎﻣﺎﻳﻪ ﻧﺪارد‪ .‬اﺳﮑﻨﺎس ﭼﻴﺴﺖ؟ اﺳﮑﻨﺎس ﺑﺪﻫﯽ ابﻧﮏ ﻣﺮﮐﺰی اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﺳﮑﻨﺎس ‪ IOU money‬اﺳﺖ‪ .‬در ﺗﺮازانﻣﻪ ابﻧﮏ ﻣﺮﮐﺰی‪ ،‬در ﺧﺎرج از ابﻧﮏ ﻣﺮﮐﺰی‪ liability ،‬ابﻧﮏ ﻣﺮﮐﺰی اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺪﻫﯽ ابﻧﮏ ﻣﺮﮐﺰی‪ ،‬ﻳﻌﲎ اﺳﮑﻨﺎس‬
‫را ﺑﻪ ابﻧﮏ ﻣﺮﮐﺰی ﻣﯽ دﻫﲓ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﲓ ﮐﻪ ﺑﺪﻫﯽ را ﺑﺪﻩ‪ ،‬ﭼﯽ ﺑﺪﻫﲀر اﺳﺖ؟ ﻳﮏ زﻣﺎﱏ ﻃﻼ ﺑﺪﻫﲀر ﺑﻮد‪ .‬ابﻧﮏ ﻣﺮﮐﺰی ﺑﺮ ﺧﻼف ابﰵ ابﻧﮏ ﻫﺎی ﲡﺎری‬
‫دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﲡﺎری ﻧﻴﺴﺖ و ‪ status‬وﻳﮋﻩ ای دارد‪ ،‬ابﻧﮏ ﻣﺮﮐﺰی ﺑﺮﺧﻼف ابﻧﮑﻬﺎی ﲡﺎری ﻫﻴﭻ وﻗﺖ ورﺷﮑﺴﺖ ﳕﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﭼﺮا ابﻧﮏ ﻣﺮﮐﺰی ورﺷﮑﺴﺖ ﳕﯽ‬
‫ﺷﻮد؟ ابﻧﮏ ﲡﺎری ﭼﺮا ورﺷﮑﺴﺖ ﻣﯽ ﺷﻮد؟ ﺳﭙﺮدﻩ ﻫﺎﱙ ﮐﻪ در ابﻧﮏ ﻣﻠﺖ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺪﻫﯽ ابﻧﮏ ﻣﻠﺖ ﺑﻪ ﺳﭙﺮدﻩ ﮔﺬاران اﺳﺖ‪ ،‬اﺳﮑﻨﺎس را ﻣﯽ دﻫﺪ ﻣﯽ‬
‫ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﭘﻮل ﻣﺎ را ﭘﺲ ﺑﺪﻩ‪ ،‬و ابﻧﮏ ﲡﺎرت اﮔﺮ ذﺧﲑﻩ ﺑﻪ اﻧﺪازﻩ ﰷﰱ داﺷـﺘﻪ ابﺷﺪ ﭘﺲ ﻣﯽ دﻫﺪ‪ ،‬اﮔﺮ از ﻋﻬﺪﻩ ﻧﺘﻮاﻧﺪ ﺑﺮ ﺑﻴﺎﻳﺪ‪ ،‬ورﺷﮑﺴﺖ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬اﻣﺎ‬
‫ابﻧﮏ ﻣﺮﮐﺰی ﻫﻴﭻ وﻗﺖ ورﺷﮑﺴﺖ ﳕﯽ ﺷﻮد‪ ،‬و ‪ 1000‬ﺗﻮﻣﺎﱏ را ﻣﯽ ﮔﲑد‪ ،‬ﮐﻬﻨﻪ اﺳﺖ‪ ،‬و دوابرﻩ ﻧﻮ را ﻣﯽ دﻫﺪ‪ .‬ورﺷﮑﺴﺖ ﳕﯽ ﺷﻮد ﻳﻌﲎ اﻳﻦ‪ .‬ابﻧﮏ‬

‫‪  31‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
 ‫ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺷـﻨﺎﳻ‪ -‬اراﺋﻪ‪ :‬دﮐﱰ ﻏﲎ ﻧﮋاد‪ -‬ﻧﳰﺴﺎل دوم ‪ 87—88‬ﻣﺴﺘﻨﺪ ﮐﻨﻨﺪﻩ ‪ :‬ﻣﻴﱸ ﲩﺎزی ﻧﻴﺎ‬
‫‪1388/07/19‬‬

‫ﻣﺮﮐﺰی در ﻳﮏ ﺻﻮرت ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ورﺷﮑﺴﺖ ﺷﻮد‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﺎ ﺑﻪ ازای ﺑﺪﻫﯽ ﻫﺎ‪ ،‬داراﱙ ﻫﺎ ﰷﻻ ﻣﯽ ﺑﻮد‪ .‬ﮐﻪ ‪ federal reserve‬در ﺻﻨﺪوق ﺧﻮد ﻃﻼ ﻧﮕﻪ ﻣﯽ‬
‫داﺷﺖ‪ ،‬ﺑﻌﺪ دﻳﺪ ﳕﯽ ﺷﻮد ﮔﻔﺖ ﳕﯽ دﱒ‪ .‬ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺳﺎدﮔﯽ ﻫﺎ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬و ﻣﺴﺎﺋﲆ ﭘﺸﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﲻﻴﻖ ﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﻗﳰﺖ ﻫﺎی ﭘﻮﱃ ﭼﲒی را اﻧﺪازﻩ‬
‫ﮔﲑی ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎی ﭼﻪ اﻧﺪازﻩ ﮔﲑی ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ؟ اﻧﺪازﻩ ﮔﲑی ﻳﻌﲎ ﻣﱰ اثﺑﺖ اﻧﺪازﻩ ﮔﲑی ﻣﯽ ﮐﻨﻴﺪ‪ ،‬ﻣﱰ اثﺑﺖ اﻧﺪازﻩ ﮔﲑی ﭼﻴﺴﺖ؟‬

‫در دﻧﻴﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﲓ ﮐﻪ ﻋﺮﺿﻪ ﭘﻮل در اﳓﺼﺎر ابﻧﮏ ﻣﺮﮐﺰی اﺳﺖ‪ ،‬ذلا ﭘﻮل ﻳﮏ ﰷﻻی دوﻟﱴ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﭼﺮا ﭘﻮل ابﻳﺴـﱴ ﰷﻻی دوﻟﱴ ابﺷﺪ؟ ﭼﺮا اﳓﺼﺎر ﭘﻮل‬
‫ابﻳﺴـﱴ دوﻟﱴ ابﺷﺪ؟ ﻫﻴﭻ ﮔﺎﻩ ﭘﻮل دوﻟﱴ ﻧﺒﻮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﳘﻴﺸﻪ ﺧﺼﻮﴅ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬اﻳﻨﮑﻪ ﭘﻮل الان دوﻟﱴ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬اﻳﻦ ﭘﺪﻳﺪﻩ ﻗﺮن ‪ 20‬ام اﺳﺖ‪ .‬دوﻟﺖ‬
‫ﻓﻘﻂ ﻧﻈﺎرت داﺷـﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﴐب ﺳﮑﻪ ﺗﻘﻠﺐ ﻧﮑﻨﻨﺪ‪ ،‬در وزن ﺳﮑﻪ ﺗﻘﻠﺐ ﻧﮑﻨﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ الان اﳓﺼﺎر ﻧﴩ ﭘﻮل دﺳﺖ دوﻟﺖ اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺌﻮری اﻗﺘﺼﺎد الكن‬
‫ﱒ ﻣﺒﻨﺎ در ﮐﲋ اﺳﺖ‪ ،‬و ﺑﻌﺪا ﱒ ﺳﻴﺴـﱲ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﭘﻮل ﱒ در ﳘﻪ ﮐﺸﻮرﻫﺎی ﭘﻴﴩﻓﺘﻪ اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﻮل در اﳓﺼﺎر ابﻧﮏ ﻣﺮﮐﺰی رﻓﺘﻪ اﺳﺖ و‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻗﳰﺖ ﭘﻮل را ﱒ ﭼﻮن ﻋﺮﺿﻪ اﳓﺼﺎری اﺳﺖ‪ ،‬ﻋﺮﺿﻪ ﮐﻨﻨﺪﻩ ﺗﻌﻴﲔ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺗﺌﻮری ﮐﲋ ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﺪ اﻳﻦ را ﺑﮕﻮﻳﺪ‪ ،‬اﻣﺎ اﻳﻨﮑﻪ ﺗﺌﻮری ﮐﲋ درﺳﺖ اﺳﺖ‬
‫اي ﻧﻪ را در ﻣﺒﺎﺣﺚ ﺟﻠﻮﺗﺮ ﺑﻴﺸﱰ ﲝﺚ ﻣﯽ ﮐﻨﲓ‪ .‬ذلا از ﻧﻈﺮ ﮐﲋ ﻧﺮخ ﲠﺮﻩ ﺑﻪ ﻋﺮﺿﻪ و ﺗﻘﺎﺿﺎی ﭘﻮل ﻓﻘﻂ ﺑﺴـﺘﮕﯽ دارد‪ ،‬و ﻋﺮﺿﻪ ﴎﻣﺎﻳﻪ و ﳈﺒﻮد ﴎﻣﺎﻳﻪ‪ ،‬و‬
‫ﭘﺲ اﻧﺪاز از ﲰﱴ دﻳﮕﺮ‪.‬‬
‫ﺟﻠﺴﻪ ﺷﺸﻢ‬

‫ﺗﺌﻮری ﻧﺮخ ﲠﺮﻩ و ﭘﻮل‪ ،‬در ﺗﺌﻮری الكﺳـﻴﮏ ﻧﺮخ ﲠﺮﻩ اتﺑﻌﯽ از ﻋﺮﺿﻪ و ﺗﻘﺎﺿﺎی ﴎﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاری اﺳﺖ‪ .‬ﮐﲋ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺮخ ﲠﺮﻩ ارﺗﺒﺎﻃﯽ ﺑﻪ ﻋﺮﺿﻪ و‬
‫ﺗﻘﺎﺿﺎی ﴎﻣﺎﻳﻪ ﻧﺪارد‪ .‬در ﺗﺌﻮری الكﺳـﻴﮏ ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻋﺮﺿﻪ ﴎﻣﺎﻳﻪ ﭘﺲ اﻧﺪاز اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻘﺎﺿﺎ ﺑﺮای ﴎﻣﺎﻳﻪ‪ ،‬ﺗﻘﺎﺿﺎی ﴎﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاری اﺳﺖ و ﻗﻄﻊ ﮐﺮدن‬
‫اﻳﻦ دو اب ﱒ ﻣﯽ ﺷﻮد ﻧﺮخ ﲠﺮﻩ‪ .‬ذلا از ﻳﮏ ﲰﺖ ﻣﻄﻠﻮﺑﻴﺖ ﴎﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاری و ابزدﻫﯽ ﴎﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاری ﺑﻮد‪ ،‬و از ﻳﮏ ﲰﺖ ﱒ ﻋﺮﺿﻪ ﴎﻣﺎﻳﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻗﻄﻊ ﻣﯽ‬
‫ﺷﺪﻧﺪ ﻫﺮ ﺟﺎ اب ﱒ ﻧﺮخ ﲠﺮﻩ و ﺳﻄﺢ ﴎﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاری و ﭘﺲ اﻧﺪاز ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯽ ﺷﺪ‪ .‬ﻳﮏ ﺗﺌﻮری دﻳﮕﺮی ﱒ از ﻧﺌﻮ الكﺳـﻴﮏ ﻫﺎ در ﻣﻮرد ﻧﺮخ ﲠﺮﻩ وﺟﻮد‬
‫دارد‪ .‬ذلا از ﻳﮏ ﲰﺖ ﭘﺲ اﻧﺪاز و ﻳﮏ ﺳﻄﺢ ﱒ ﻣﻄﻠﻮﺑﻴﺖ ﴎﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاری‪ ،‬ﻣﺸﺨﺺ ﮐﻨﻨﺪﻩ ﻗﳰﺖ ﴎﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاری ﺑﻮد‪ .‬از ﻧﻈﺮ ﮐﲋ اﻳﻦ دو ﻣﺘﻐﲑ ﭘﺲ اﻧﺪاز‬
‫و ﴎﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاری ارﺗﺒﺎﻃﯽ ﺑﻪ ﻧﺮخ ﲠﺮﻩ ﻧﺪارد‪ .‬ﭘﺲ اﻧﺪاز و ﴎﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاری ‪ ،Investment‬را ﮐﲋ ﲞﺸﯽ از ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎی ﴎﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاری ﻣﯽ داﻧﺪ ﮐﻪ در ﻣﻨﺤﲎ‬
‫ﺗﻘﺎﺿﺎی ﰻ اﺳﺖ‪ ،‬ذلا ابزدﻫﯽ ﴎﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاری ارﺗﺒﺎﻃﯽ ﺑﻪ ﻧﺮخ ﲠﺮﻩ ﻧﺪارد‪ ،‬و آن ﺗﻌﻴﲔ ﮐﻨﻨﺪﻩ ﺳﻄﺢ اﺷـﺘﻐﺎل و ﺗﻮﻟﻴﺪ اﺳﺖ‪ ،‬و ﭘﺲ اﻧﺪاز ﱒ از ا ٓن ﻃﺮف ﳘﲔ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﭘﺲ اﻧﺪاز ززايد در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺳﻄﺢ اﺷـﺘﻐﺎل و ﺗﻮﻟﻴﺪ را ﭘﺎﻳﲔ ﻣﯽ آورد‪ .‬ﮐﲋ اﺷﺘﺒﺎﻩ ﻧﺌﻮ الكﺳـﻴﮏ ﻫﺎ و الكﺳـﻴﮏ ﻫﺎ را اﻳﻦ ﻣﯽ داﻧﺴـﺘﻪ ﮐﻪ ﺑﻪ اﳓﺮاف‬
‫ﺑﺮوﻧﺪ‪ ،‬و ﮔﻔﺘﻪ ﮐﻪ ﻧﺮخ ﴎﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاری ﺑﺴـﺘﻪ ﺑﻪ ﻋﺮﺿﻪ اﺳﺖ‪ .‬از دﻳﺪﮔﺎﻩ ﮐﲋ ﭘﺲ اﻧﺪاز ﺟﺪاﱙ از ﴎﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاری ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬و ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﳕﯽ ﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﲠﺮﻩ‬
‫را ﺗﻘﺎﻃﻊ اﻳﻦ د ﺗﻌﻴﲔ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﮐﲋ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ واﺣﺪ دﺳـﳣﺰد ‪ salary‬اﺳﺖ‪ ،‬و ﻣﻘﺪار را از ﻳﮏ ﻗﺴﻤﺖ دارﱘ‪ ،‬و ﻗﳰﺖ ﻣﻘﺎﺑﻞ اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﺌﻮ الكﺳـﻴﮏ ﻫﺎ ﻣﯽ‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ ﮐﻪ از ﻳﮏ ﲰﺖ ﭘﺲ اﻧﺪاز دارﱘ ‪ saving‬ﮐﻪ راﺑﻄﻪ ﻣﺴـﺘﻘﲓ اب ﻧﺮخ ﲠﺮﻩ دارد‪ ،‬ﮐﻪ ﻧﺮخ ﲠﺮﻩ رود‪ ،‬ﭘﺲ اﻧﺪاز ابﻻ ﻣﯽ رود‪ ،‬از ﲰﱴ ﱒ ‪Investment‬‬
‫اي ﺗﻘﺎﺿﺎ ﺑﺮای ﴎﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاری اﺳﺖ ﮐﻪ ارﺗﺒﺎط اب ابزدﻫﯽ و ﻣﻄﻠﻮﺑﻴﺖ ﴎﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاری دارد‪ ،‬ﮐﻪ اﻳﻦ دو ﺟﺎﱙ ﮐﻪ اب ﱒ ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺳﻄﺢ ﺗﻌﺎدﱃ ابزار‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﭼﻘﺪر ﭘﺲ اﻧﺪاز ﻣﯽ ﺷﻮد و ﭼﻘﺪر ﺗﻘﺎﺿﺎ ﺑﺮای ﴎﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاری اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ اﻳﻦ اﺳـﺘﺪﻻﱃ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﲋ رد ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪،‬‬
‫‪ Y=AD=C+I+G+NX‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ذلا ‪ S‬ﻣﺴـﺘﻘﻞ از ‪ I‬ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ‪ I‬ﺧﻮدش ﺗﻌﻴﲔ ﮐﻨﻨﺪﻩ ﺳﻄﺢ اﺷـﺘﻐﺎل و ﺗﻮﻟﻴﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﻄﺢ درآﻣﺪ و ﺗﻮﻟﻴﺪ ﱒ‬
‫ﺳﻄﺢ ﴎﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاری را ﭘﺎﰞ ﻣﯽ دﻫﺪ و ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ اﻳﻦ ﻣﺪل ﺑﺮای ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻧﺮخ ﲠﺮﻩ ﺑﺪرد ﳕﯽ ﺧﻮرد‪ ،‬و اﺷﲀل ﻣﻨﻄﻘﯽ دارد‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ ﳘﻪ اﺳـﺘﺪﻻل ﻫﺎی ﮐﲋ‬
‫دارای ﻣﺸﲁ ﻣﻨﻄﻘﯽ اﺳﺖ‬

‫ﮐﲋ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﻧﺮخ ﲠﺮﻩ از ﻳﮏ ﲰﺖ و ﻣﻘﺪار ﭘﻮل از ﲰﱴ دﻳﮕﺮ دارﱘ ﮐﻪ ﻋﺮﺿﻪ ﭘﻮل ﺑﻪ ﰻ و ﺗﻘﺎﺿﺎی ﭘﻮل را دارﱘ ﮐﻪ ﻧﺮخ ﲠﺮﻩ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺷﲁ ﻣﻄﺮح ﻣﯽ‬
‫ﺷﻮد‪ ،‬و ذلا ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﲠﺮﻩ ﻳﮏ ﭼﲒ ﭘﻮﱃ اﺳﺖ و ﴎﻣﺎﻳﻪ و ﻋﺮﺿﻪ آن در آن ﻧﻘﺸﯽ ﻧﺪارد‪ ،‬ﮐﲋ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ اﮔﺮ اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﻣﻄﺮح ﻧﮑﻨﲓ‪ ،‬ﻣﺪل اﺷﲀل ﻣﻨﻄﻘﯽ‬
‫دارد‪ .‬از اﻗﺘﺼﺎد الكن ﮐﲋ‪ ،‬ﺳـﻴﺎﺳﺖ ﻫﺎی ﭘﻮﱃ در ﻣﯽ آﻳﺪ ﮐﻪ ﻣﻘﺪار ﻋﺮﺿﻪ ﭘﻮل و ﻧﺮخ ﲠﺮﻩ را ﺗﻌﻴﲔ ﮐﻨﻴﺪ ﮐﻪ از روی آن ‪ transmission effect‬روی‬
‫اﻗﺘﺼﺎد واﻗﻌﯽ داﺷـﺘﻪ ابﺷـﻴﺪ‪ ،‬ﮐﲋ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ اب ﺳـﻴﺎﺳﺖ ﻫﺎی ﭘﻮﱃ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺮخ ﲠﺮﻩ ﺗﻌﻴﲔ ﻣﯽ ﺷﻮد و همﻤﱰﻳﻦ اﺑﺰار ‪ LLO‬اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ‬
‫ﺗﻘﺎﺿﺎی ﭘﻮل دﺳﺖ ﻣﺮدم اﺳﺖ و دﺳﺖ ﻣﺎ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﻋﺮﺿﻪ ﭘﻮل اب ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﲁ ﮔﲑی ابﻧﮏ ﻫﺎی ﻣﺮﮐﺰی در ﻗﺮن ﺑﻴﺴـﱲ‪ ،‬در اﳓﺼﺎر دوﻟﺖ و ابﻧﮏ‬

‫‪  32‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
 ‫ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺷـﻨﺎﳻ‪ -‬اراﺋﻪ‪ :‬دﮐﱰ ﻏﲎ ﻧﮋاد‪ -‬ﻧﳰﺴﺎل دوم ‪ 87—88‬ﻣﺴﺘﻨﺪ ﮐﻨﻨﺪﻩ ‪ :‬ﻣﻴﱸ ﲩﺎزی ﻧﻴﺎ‬
‫‪1388/07/19‬‬

‫ﻣﺮﮐﺰی اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻌﻨﺎی ﺳـﻴﺎﺳﺖ ﭘﻮﱃ ﱒ ﳘﲔ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ اﮔﺮ از اﻳﻦ ﭘﺎراداﱘ ﺑﲑون ﺑﻴﺎﻳﻴﺪ‪ ،‬ﺳـﻴﺎﺳﺖ ﭘﻮﱃ ﻣﻌﻨﺎ ﻧﺪارد‪ .‬ذلا ﮐﲋ در واﻗﻊ ﭼﻬﺎرﭼﻮب ﺗﺌﻮری وی‬
‫اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﮕﻮﻳﺪ‪ ،‬ﻧﺮخ ﲠﺮﻩ ﻳﮏ ﭘﺪﻳﺪﻩ ﭘﻮﱃ اﺳﺖ و ﭘﻮل ﱒ در اﺧﺘﻴﺎر دوﻟﺖ اﺳﺖ ذلا ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﺳـﻴﺎﺳﺖ ﭘﻮﱃ داﺷﺖ و ﻧﺮخ ﲠﺮﻩ را ﺗﻌﻴﲔ ﮐﺮد‪ ،‬و از‬
‫روی آن روی اﻗﺘﺼﺎد ﱒ اتﺛﲑ ﮔﺬاﺷﺖ‪ .‬ﮐﲋ ﳕﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ‪ I‬اتﺛﲑی ﻧﺪارد ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ اﻳﻦ ﻣﺪل ﺑﺮای ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻧﺮخ ﲠﺮﻩ‪ ،‬ﻣﺪل ﻗﺎﺑﻞ دﻓﺎﻋﯽ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﺪل‬
‫ﺧﻮدش ﭼﺮا‪ ،‬در آن ﻋﺮﺿﻪ ﭘﻮل را ﻣﺴـﺘﻘﻞ از ﻧﺮخ ﲠﺮﻩ‪ ،‬و ﻣﺴـﺘﻘﻞ از ﭘﺪﻳﺪﻩ ﻫﺎی اﻗﺘﺼﺎد واﻗﻌﯽ ﻣﻄﺮح ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬و از آﳒﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺪﻋﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ‬
‫ﺳـﻴﺎﺳﺖ ﭘﻮﱃ دارﱘ‪ ،‬اﮔﺮ اﻳﻦ را ﻧﺪاﺷﺘﲓ ﺳـﻴﺎﺳﺖ ﭘﻮﱃ ﻣﻌﻨﺎ ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﻗﺒﻞ از ﮐﲋ ﺳـﻴﺎﺳﺖ ﭘﻮﱃ ﻣﻄﺮح ﻧﺒﻮد‪ ،‬وی ﻣﻄﺮح ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ذلا ﻣﻨﺤﲎ ﻫﺎی ﻋﺮﺿﻪ و ﺗﻘﺎﺿﺎی ﴎﻣﺎﻳﻪ ﻣﺴـﺘﻘﻞ از ﱒ‪ ،‬ﻧﮑﺘﻪ ﺑﻌﺪی اﻳﻨﮑﻪ ﲠﺮﻩ ﭘﺎداش ﺑﻪ اتﺧﲑ اﻧﺪاﺧﱳ ﻣﴫف ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ انﳽ از رﲧﺎن ﻧﻘﺪﻳﻨﮕﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﻣﺪل ﻗﺒﻞ وﻗﱴ ‪ S‬ﭘﺲ اﻧﺪاز را اتﺑﻌﯽ از ﻧﺮخ ﲠﺮﻩ ﻣﯽ داﻧﺴﺘﻴﺪ‪ ،‬ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻴﺪ ﮐﻪ ﻣﺮدم ﭘﺲ اﻧﺪاز ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﺑﻪ اﻣﻴﺪ اﻳﻨﮑﻪ ﭘﺎداﳽ ﺑﮕﲑﻧﺪ ﮐﻪ ﻧﺮخ ﲠﺮﻩ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ‬
‫ﮐﲋ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﺗﻘﺎﺿﺎ ﺑﺮای ﭘﻮل ارﺗﺒﺎط اب رﲧﺎن ﻧﻘﺪﻳﻨﮕﯽ دارد ﮐﻪ انﳽ از ﴏف ﻧﻈﺮ از ﭘﻮل ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬در اﻗﺘﺼﺎد الكن ﺳﻪ دﻟﻴﻞ ذﮐﺮ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪.1‬‬
‫‪ ،Transaction motive‬اﻧﮕﲒﻩ ﻣﻌﺎﻣﻼﰏ ‪ .2‬اﻧﮕﲒﻩ اﺣﺘﻴﺎﻃﯽ ‪ .3‬اﻧﮕﲒﻩ داراﱙ اﺳﺖ‪ .‬در اﻳﻦ دﻳﺪﮔﺎﻩ ﮐﲋی ﭘﺲ اﻧﺪاز ﺟﺎﱙ ﻧﺪارد ﻳﻌﲎ ﮐﲋ ﻣﺪل دﻳﮕﺮی ﻣﯽ‬
‫دﻫﺪ ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﲠﺮﻩ ﭘﺎداش ﴏف ﻧﻈﺮ ﮐﺮدن از ﻣﴫف ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬اﻳﻦ همﻢ اﺳﺖ ﭼﻮن اﻳﻨﺠﺎ ﮐﲋ ابﰉ را ابز ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺎ ﲠﺮﻩ را‪ ،‬ﻧﺮخ ﲠﺮﻩ را‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬
‫ﻳﮏ ﻣﺘﻐﲑ واﻗﻌﯽ اﻗﺘﺼﺎدی ﺗﻠﻘﯽ ﻧﮑﻨﲓ‪ .‬در ﺣﺎﱃ ﮐﻪ ﻧﮑﺘﻪ اﺻﲆ اﻳﻨﺠﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﲠﺮﻩ ﻳﮏ ﭘﺪﻳﺪﻩ ﭘﻮﱃ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﭘﻮل ﱒ ﲠﺮﻩ دارد‪ ،‬اﻣﺎ ﲠﺮﻩ در ﳘﻪ ﭘﺪﻳﺪﻩ ﻫﺎی‬
‫اﻗﺘﺼﺎدی‪ ،‬و ﳘﻪ ﺟﻨﺒﻪ ﻫﺎی زﻧﺪﮔﯽ اﻗﺘﺼﺎدی اﻧﺴﺎن وﺟﻮد دارد‪ ،‬ﲠﺮﻩ ارزش اﻗﺘﺼﺎدی زﻣﺎن اﺳﺖ‪ ،‬ﲠﺮﻩ وﺟﻮد دارد ﭼﻮن زﻣﺎن ﳈﻴﺎب اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﺗﺌﻮری‬
‫اﺗﺮﻳﺸﯽ ﻫﺎ اﻳﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ اب ﲠﺮﻩ الكﺳـﻴﮏ ﻫﺎ و ﻧﺌﻮ الكﺳـﻴﮏ ﻫﺎ ﮐﻪ ﮐﲋ رد ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‪ .‬از دﻳﺪﮔﺎﻩ اﺗﺮﻳﺸﯽ ﻫﺎ ارزش زﻣﺎن ﲠﺮﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻮن‬
‫ﳈﻴﺎب اﺳﺖ‪ ،‬ﻳﮏ اﻧﺴﺎن ‪ 70‬ﺳﺎل ‪ 80‬ﺳﺎل ﲻﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ از وﻗﱴ ﮐﻪ ﻣﺘﻮدل ﻣﯽ ﺷﻮد ﻫﺮ ﳊﻈﻪ و ﺳﺎﻋﱴ ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﺬرد دورﻩ زﻧﺪﮔﯽ ﮐﻮاتﻩ ﺗﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد ذلا زﻣﺎن‬
‫ﺑﺮای وی ارزش دارد‪ ،‬زﻣﺎن ﺣﺎل ارزش ﺑﻴﺸﱰی از آﻳﻨﺪﻩ دارد‪ .‬در زﻧﺪﮔﯽ روزﻣﺮﻩ داﲚﺎ اﻳﻦ ﻣﺴﺎهل را ﻣﯽ ﺑﻴﻨﻴﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﺗﺮﺟﻴﻪ اﻣﺮوز ﺑﻪ ﻓﺮدا‪ ،‬ﮐﻪ اﻧﺴﺎن در اﻣﺮوز‬
‫زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻓﺮدا ﮐﻪ زﻧﺪﮔﯽ ﳕﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ذلا ‪ Present value‬داراﱙ ﻫﺎی آﻳﻨﺪﻩ اب ﻧﺮخ ﲠﺮﻩ ‪ devaluate‬ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬اﮔﺮ ﭘﻴﺸـﻨﻬﺎد ﺷﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﺳﻴﱮ ﮐﻪ اﻣﺮوز‬
‫ﻣﯽ ﺧﻮرﻳﺪ را ﺑﺪﻫﻴﺪ ﻣﻦ اﻣﺮوز ﲞﻮرم‪ ،‬ﻣﻦ ﻓﺮدا اي ﭘﺲ ﻓﺮدا ﺳﻴﺐ ﻣﯽ دﱒ‪ ،‬در اﻳﻦ ﻣﻌﺎﻣهل ﴐر ﮐﺮدﻩ اﻳﺪ‪ .‬ﳘﻴﺸﻪ زﻣﺎن ﺣﺎل را ﺑﻪ آﻳﻨﺪﻩ ﺗﺮﺟﻴﻪ ﻣﯽ دﻫﻴﺪ‪ ،‬ﺷﲈ‬
‫در زﻣﺎن ﺣﺎل زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﻴﺪ‪ .‬ﺣﺎﻓﻆ از اول ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ و اي ﺧﻴﺎم ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﮐﻪ اﻧﺴﺎن در زﻣﺎن ﺣﺎل زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﱒ ﮔﺬﺷـﺘﻪ و ﱒ آﻳﻨﺪﻩ را ول ﮐﻦ‪ .‬ﲤﺎم‬
‫ﻣﺪﻟﻬﺎی ﮐﲋی ﱒ ﮐﻮاتﻩ ﻣﺪت اﺳﺖ و ﳘﲔ دﻳﺪﮔﺎﻩ اﺳﺖ‪ .‬در ﻣﻮرد ﲝﺚ زﻣﺎن و ارزش اﻗﺘﺼﺎدی زﻣﺎن ﱒ ﻣﻘﺎﻻت زايد اﺳﺖ ﮐﻪ در ﮐﺘﺎﲠﺎی‬
‫‪ Mainstream‬ﻧﻴﺴﺖ و در ﻓﻠﺴﻔﻪ اﻗﺘﺼﺎد اﻳﻦ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺟﺎﻟﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺑﻴﻨﻴﺪ ﮐﻪ ﻧﺮخ ﲠﺮﻩ ﭼﻘﺪر اﳘﻴﺖ دارد و ﭼﻪ ارﺗﺒﺎﻃﯽ اب ﴎﻣﺎﻳﻪ دارد‪ .‬ﴎﻣﺎﻳﻪ در‬
‫واﻗﻊ ﻫﲈن زﻣﺎن اﺳﺖ‪ ،‬ﴎﻣﺎﻳﻪ ﻃﻮﻻﱏ ﮐﺮدن ﭘﺮوﺳﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺘﻀﻤﻦ زﻣﺎن اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﺰﻳﻨﻪ ﴎﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاری‪ ،‬ﻳﻌﲎ ﻫﺰﻳﻨﻪ زﻣﺎن ﮐﻪ زﻣﺎن ﺗﻮﻟﻴﺪ را ﻃﻮﻻﱏ‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬آﻧﮑﻪ ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﲠﺮﻩ ﭘﺎداش ﺑﺮای ﴏﻓﻪ ﺟﻮﱙ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻨﻈﻮر اﻳﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ زﻣﺎن ﺣﺎل را ﻓﺪای ﭼﲒی در آﻳﻨﺪﻩ ﻣﯽ ﮐﻨﻴﺪ ﮐﻪ ﭼﲒی ﮐﻪ در آﻳﻨﺪﻩ ﻣﯽ‬
‫ﮔﲑﻳﺪ ابﻳﺴـﱴ ﺑﻴﺸﱰ از ﭼﲒی ابﺷﺪ ﮐﻪ الان ﻣﯽ دﻫﻴﺪ وﮔﺮﻧﻪ در اﻳﻦ ﻣﻌﺎﻣهل ﴐر ﻣﯽ ﮐﻨﻴﺪ‪ .‬ﴎﻣﺎﻳﻪ اب ﳈﻴﺖ ﻫﺎ و ﻣﻘﺪار و ﻣﺎﺷﲔ آﻻت ﻗﺎﺑﻞ اﻧﺪازﻩ ﮔﲑی‬
‫ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﴎﻣﺎﻳﻪ در درﺟﻪ اول ﻳﮏ ﻣﻔﻬﻮم اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺎﺷﲔ آﻻت ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﴎﻣﺎﻳﻪ ﻓﲒﻳﮑﯽ ابﻳﺴـﱴ ﺑﺒﻴﻨﻴﺪ اب اﻳﻦ ﻣﻔﻬﻮم ﻳﻌﲎ ﭼﻪ‪ .‬اﻳﻦ ﲝﺚ ﻣﺴـﺘﻘﲆ اﺳﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ‬
‫روزی ﻓﺮﺻﱴ ﺷﺪ ابز ﻣﯽ ﮐﻨﲓ ﮐﻪ ﻣﻔﻬﻮم ارزش اﻗﺘﺼﺎدی زﻣﺎن‪ ،‬ﲠﺮﻩ و ﴎﻣﺎﻳﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ذلا ﮐﲋ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﻧﺮخ ﲠﺮﻩ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻓﺮﺻﺖ ﻧﮕﻪ داﺷﱳ ﭘﻮل اي رﲧﺎن ﻧﻘﺪﻳﻨﮕﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﻓذلا ﺳـﻴﺎﺳﺖ ﭘﻮﱃ زﻣﺎﱏ ﻣﻌﻨﺎ ﭘﻴﺪا ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ در ﻣﺪل ﮐﲋی ﭘﻮل را‬
‫ﺑﺮرﳻ ﮐﻨﻴﺪ و ﻧﺮخ ﲠﺮﻩ را اتﺑﻌﯽ از ﻋﺮﺿﻪ و ﺗﻘﺎﺿﺎی ﭘﻮل ﺑﺪاﻧﻴﺪ و ﻧﻪ ﴎﻣﺎﻳﻪ‪ .‬اتﺧﲑ اﻧﺪاﺧﱳ ﻣﴫف اب رﲧﺎن ﻧﻘﺪﻳﻨﮕﯽ ﺗﻔﺎوت دارد‪ ،‬رﲧﺎن ﻧﻘﺪﻳﻨﮕﯽ آن ﺳﻪ‬
‫ﻣﻮرد اﺳﺖ‪ ،‬و ﮐﲋ ارﺗﺒﺎط اب ﻣﴫف ﳕﯽ دﻫﺪ‪ ،‬ﭼﻮن اﮔﺮ ﺑﻪ ﻣﴫف ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺪﻫﻴﺪ در ﭘﺎراداﱘ دﻳﮕﺮی ﻫﺴﺘﻴﺪ ﭼﻮن ﭘﺲ اﻧﺪاز ﺑﻨﻮﻋﯽ ﻓﺪاﰷری ﻣﯽ داﻧﺪ‪ ،‬و‬
‫ﺧﻮد داری از ﻣﴫف ﻣﯽ ﮐﻨﻴﺪ ﮐﻪ در آﻳﻨﺪﻩ ﭘﺎداش ﺑﻴﺸﱰی ﺑﮕﲑﻳﺪ ﮐﻪ ﭘﺎراداﱘ الكﺳـﻴﮏ ﻫﺎ و ﻧﺌﻮ الكﺳـﻴﮏ ﻫﺎﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﮐﲋ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﻧﺮخ ﲠﺮﻩ ارﺗﺒﺎﻃﯽ‬
‫اب ﭘﺲ اﻧﺪاز ﻧﺪارد و رﲧﺎن ﻧﻘﺪﻳﻨﮕﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﮐﲋ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﭘﺲ اﻧﺪاز اتﺑﻌﯽ از ﴎﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاری اﺳﺖ و ذلا اﻳﻦ دو اب ﱒ ﳕﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻧﺮخ ﲠﺮﻩ را ﺗﻌﻴﲔ ﮐﻨﻨﺪ و‬
‫ﻣﺪل ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﻣﯽ دﻫﺪ‪.‬‬

‫اﻣﺎ ﺳـﻴﺎﺳﺖ ﻫﺎی ﭘﻮﱃ ﭼﻴﺴﺖ؟ ﺳـﻴﺎﺳﺖ ﻫﺎی ﭘﻮﱃ ﻳﻌﲎ اتﺛﲑﮔﺬاری ابﻧﮏ ﻣﺮﮐﺰی اي دوﻟﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﺗﻔﮑﻴﮏ ابﻧﮏ ﻣﺮﮐﺰی و دوﻟﺖ ﺣﺮف ﻫﺎی ﺧﻨﮏ و‬
‫ﺧﻴﲆ ﻟﻮس اﺳﺖ‪ ،‬ﺧﻴﲆ ﺟﺪی ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﮐﲋ راﺟﻊ ﺑﻪ اﻧﮕﻠﺴـﺘﺎن دﻫﻪ ‪ 1930‬ﲝﺚ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺳـﻴﺎﺳﺖ ﻫﺎی ﭘﻮﱃ از دﻳﺪﮔﺎﻩ ﮐﲋ در واﻗﻊ ﺳـﻴﺎﺳﺖ ﻫﺎﱙ اﺳﺖ‬
‫‪  33‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
 ‫ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺷـﻨﺎﳻ‪ -‬اراﺋﻪ‪ :‬دﮐﱰ ﻏﲎ ﻧﮋاد‪ -‬ﻧﳰﺴﺎل دوم ‪ 87—88‬ﻣﺴﺘﻨﺪ ﮐﻨﻨﺪﻩ ‪ :‬ﻣﻴﱸ ﲩﺎزی ﻧﻴﺎ‬
‫‪1388/07/19‬‬

‫ﮐﻪ دوﻟﺖ در ﺧﺼﻮص ﻋﺮﺿﻪ ﭘﻮل و ﺗﻌﻴﲔ ﻧﺮخ ﲠﺮﻩ ﺗﻌﻴﲔ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺮوز دوﻟﺖ را ابﻧﮏ ﻣﺮﮐﺰی ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬و ابﻧﮏ ﻣﺮﮐﺰی را ﱒ ﻣﺴـﺘﻘﻞ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬و ﻣﺴـﺘﻘﻞ‬
‫ﺗﺮﻳﻦ رﺋﻴﺲ ابﻧﮏ ﻣﺮﮐﺰی اﻣﺮﻳﲀ ﺑﻮد ﮐﻪ آﺧﺮ ﻣﻌﻠﻮم ﺷﺪ ﮐﻪ ﻣﺴـﺘﻘﻞ ﱒ ﻧﺒﻮد‪ ،‬ابﻧﮏ ﻣﺮﮐﺰی ﺗﻌﻴﲔ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﻧﺮخ ﲠﺮﻩ را‪ ،‬ﻳﻌﲎ دوﻟﺖ ﺗﻌﻴﲔ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ذلا ﻣﻘﺎﻣﺎت‬
‫ﭘﻮﱃ همﻤﱰﻳﻦ ﻧﻘﺶ را از ﻧﻈﺮ ﺗﻌﻴﲔ ﻧﺮخ ﲠﺮﻩ دارﻧﺪ ﭼﻮن ﻋﺮﺿﻪ ﭘﻮل دﺳﺖ دوﻟﺖ اﺳﺖ و اب ﺗﻐﻴﲑ ﻋﺮﺿﻪ ﭘﻮل ﻣﯽ ﺗﻮان ﺳﻄﺢ ﲠﺮﻩ را ﺗﻌﻴﲔ ﮐﺮد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ اﻳﻨﺠﺎ‬
‫ﺗﻨﺎﻗﺾ ﻫﺎی ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻧﺮخ ﲠﺮﻩ اﲰﯽ و واﻗﻌﯽ را ﮐﻨﺎر ﻣﯽ ﮔﺬارﱘ‪ ،‬ﭼﻮن وﻗﱴ ﻋﺮﺿﻪ ﭘﻮﱃ زايد ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﺗﻮرم ابﻻ ﻣﯽ رود‪ ،‬و ﺗﻮرم ابﻻ رود‪ ،‬دوﮔﺎﻧﮕﯽ دارد‬
‫ﮐﻪ ﻋﺮﺿﻪ ﭘﻮل زايد ﺷﻮد‪ ،‬ﮔﺎﻫﯽ ﻧﺮخ ﲠﺮﻩ ابﻻ ﻣﯽ رود‪ ،‬ﺑﺮای دﭼﺎر اﻳﻦ ﺗﻨﺎﻗﺾ ﻫﺎ ﻧﺸﺪن‪ ،‬ﻓﺮض ﻣﯽ ﮐﻨﲓ ﮐﻪ ﺗﻮرم وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ ،‬ذلا اب ﻋﺮﺿﻪ زايد ﭘﻮل ﻧﺮخ‬
‫ﲠﺮﻩ را دوﻟﺖ و ابﻧﮏ ﻣﺮﮐﺰی ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﭘﺎﻳﲔ ﺑﻴﺎورد‪ .‬ذلا ‪ LO‬را ﲰﺖ راﺳﺖ ﻣﯽ آورد اﻳﻦ ﺳـﻴﺎﺳﺖ ابﻧﮏ ﻣﺮﮐﺰی ﮐﻪ اب ‪ LL‬ﮐﻪ ﺗﺪاﺧﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ذلا ﻧﺮخ‬
‫ﲠﺮﻩ ابﻻ ﻣﯽ رود‪ .‬در اﻣﺮوز ﲻﺪات از ﻃﺮﻳﻖ ﻧﺮخ ﲠﺮﻩ ﺳـﻴﺎﺳﺖ ﭘﻮﱃ را ﻣﻘﺎﻣﺎت ﮐﺸﻮرﻫﺎ ﻣﯽ ﮔﺬارﻧﺪ‪ ،‬ابﻧﮏ ﻣﺮﮐﺰی ﺳـﻴﺎﺳﺖ ﭘﻮﱃ را ﺗﻐﻴﲑ ﻣﯽ دﻫﺪ ﻳﻌﲎ‬
‫‪ discount rate‬ﺧﻮد را ﺗﻐﻴﲑ ﻣﯽ دﻫﺪ‪ .‬ذلا ﮐﲋ ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ اب اﻋﲈل ﺳـﻴﺎﺳﺖ اﻧﺒﺴﺎﻃﯽ و ﻋﺮﺿﻪ ﭘﻮل ﺑﻴﺸﱰ ﻧﺮخ ﲠﺮﻩ ﭘﺎﻳﲔ ﻣﯽ آﻳﺪ‪ ،‬و در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻫﺰﻳﻨﻪ‬
‫ﻫﺎی ﴎﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاری اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﯽ ايﺑﺪ‪ ،‬و اب ﴐﻳﺐ ﻓﺰاﻳﻨﺪﻩ ﺳﻄﺢ ﺗﻮﻟﻴﺪ را اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﯽ دﻫﺪ‪ ،‬ذلا وﻗﱴ ﻣﺸﲁ ﭘﺎﻳﲔ ﺑﻮدن ﺳﻄﺢ ﺗﻮﻟﻴﺪ را دارﻳﺪ‪ ،‬اب اﻋﲈل‬
‫ﺳـﻴﺎﺳﺖ ﻫﺎی ﭘﻮﱃ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻴﺪ آن را ﰼ ﮐﻨﻴﺪ‪ ،‬ذلا ابزدﻫﯽ ﳖﺎﱙ ﴎﻣﺎﻳﻪ ﰷﻫﺶ ﻣﯽ ايﺑﺪ‪ ،‬ﮐﲋ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ابزدﻫﯽ ﳖﺎﱙ ﴎﻣﺎﻳﻪ وﻗﱴ ﰷﻫﺶ ﻣﯽ ايﺑﺪ‪ ،‬ذلا ﳈﻴﺎﰉ‬
‫ﴎﻣﺎﻳﻪ از ﺑﲔ ﻣﯽ رود‪ ،‬و دو ﺣﺴﻦ دارد ﮐﻪ ﻳﮑﯽ اﻳﻨﮑﻪ ﺳﻄﺢ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺧﻴﲆ زايد اﻓﺰاﻳﺶ ايﺑﺪ‪ ،‬ذلا ﻳﮑﯽ از ﻣﻮاﻧﻊ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﻴﺸﱰ ﳈﺒﻮد ﴎﻣﺎﻳﻪ اﺳﺖ‪ ،‬و‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪ دﻳﮕﺮ ﱒ آن اﺳﺖ ﮐﻪ درآﻣﺪ انﻣﴩوع ﴎﻣﺎﻳﻪ دار ﻏﲑ ﻓﻌﺎل از ﺑﲔ ﻣﯽ رود‪ .‬اﻳﻦ اﺳـﺘﺪﻻﻻت ﺧﻮد ﮐﲋ اﺳﺖ‪ .‬ﴎﻣﺎﻳﻪ دار ﻏﲑ ﻓﻌﺎل ﻣﻨﻈﻮر ﮐﴗ اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ از ﭘﻮل ﺧﻮد ﲠﺮﻩ ﻣﯽ ﮔﲑد‪ ،‬ﻳﻌﲎ ﺳﭙﺮدﻩ ﮔﺬاراﱏ ﮐﻪ در ابﻧﮏ اﻧﺪ و ﲠﺮﻩ ﻣﯽ ﮔﲑﻧﺪ‪ ،‬ﴎﻣﺎﻳﻪ دارﻫﺎی ﻏﲑ ﻓﻌﺎل دارد ﮐﻪ درآﻣﺪ آﳖﺎ ﻏﲑ ﻣﴩوع اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﲋ‬
‫ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻧﺮخ ﲠﺮﻩ ﺻﻔﺮ ﱒ ﻣﯽ ﺷﻮد رﺳـﻴﺪ‪ ،‬و ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ درآﻣﺪ انﻣﴩوع ﱒ از ﺑﲔ ﻣﯽ رود و ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺧﻼﰵ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬ﻧﮑﺘﻪ همﻢ اﻳﻨﺠﺎﺳﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ‬
‫اﺳـﺘﺪﻻل ﮐﲋ را ﺑﭙﺬﻳﺮﱘ ﮐﻪ اب اﻓﺰاﻳﺶ ﻋﺮﺿﻪ ﭘﻮل ﳈﻴﺎﰉ ﴎﻣﺎﻳﻪ از ﺑﲔ ﻣﯽ رود‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﻨﺎﻗﺾ ﻣﯽ رﺳـﲓ ﮐﻪ اول ﮐﲋ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﲠﺮﻩ ﻳﮏ ﭘﺪﻳﺪﻩ ﭘﻮﱃ اﺳﺖ‪،‬‬
‫اﻣﺎ آﺧﺮ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪﮐﻪ ﲠﺮﻩ ﭘﺪﻳﺪﻩ ای ﴎﻣﺎﻳﻪ ای اﺳﺖ‪ ،‬و اب ﰷﻫﺶ ﲠﺮﻩ‪ ،‬ﳈﺒﻮد ﴎﻣﺎﻳﻪ را از ﺑﲔ ﻣﯽ ﺑﺮﻳﺪ‪ .‬ﴎﻣﺎﻳﻪ ﺑﻪ ﭘﻮل از دﻳﺪﮔﺎﻩ ﮐﲋ ارﺗﺒﺎﻃﯽ ﻧﺪارد‪ ،‬ﮐﲋ‬
‫اﺑﺘﺪا اﻳﻨﻬﺎ را از ﱒ ﺟﺪا ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد و ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﭘﻮل ﻳﮏ ﻣﺘﻐﲑ ﻣﺴـﺘﻘﻞ اﺳﺖ و آﺧﺮ ﭘﻮل را ﺑﻪ ﴎﻣﺎﻳﻪ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و آﺧﺮ ﮐﲋ ﻣﯽ ﭘﺬﻳﺮد ﮐﻪ ﲠﺮﻩ ﻳﮏ‬
‫ارﺗﺒﺎط وﺳـﻴﻌﯽ ﺑﻪ ابزدﻩ ﴎﻣﺎﻳﻪ دارد‪ ،‬اﻣﺎ ﻧﺘﻴﺠﻪ ای ﮐﻪ آﺧﺮ ﮐﲋ ﺑﻪ آن ﻣﯽ رﺳﺪ‪ ،‬اب ﻣﺪل اوﻟﻴﻪ ﮐﲋ در ﺗﻨﺎﻗﺾ اﺳﺖ‪ ،‬اي ﻣﺎ ابﻳﺴـﱴ ﲠﺮﻩ را ﭘﺪﻳﺪﻩ ای ﭘﻮﱃ‬
‫ﺑﺪاﻧﲓ ﮐﻪ در آﻧﺼﻮرت ابزﮔﺸﺖ ﴎﻣﺎﻳﻪ را ابﻳﺴـﱴ ﮐﻨﺎر ﺑﮕﺬارﱘ ﮐﻪ روش ﺷـﻨﺎﳻ ﭘﻮﱃ ﮐﲋ ﱒ اﻳﻦ را اتﺋﻴﺪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻪ در ﻗﺮن ‪ 19‬ام ﻋﺮﺿﻪ ﻃﻼ زايد ﺷﺪ‬
‫و ﲠﺮﻩ ﭘﻮل ﭘﺎﻳﲔ آﻣﺪ‪ ،‬ﻣﺮﰷﻧﺘﻠﻴﺴﺖ ﻫﺎ اﻳﻦ را ﻣﯽ دﻳﺪﻧﺪ ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﲠﺮﻩ ﭘﺪﻳﺪﻩ ﭘﻮﱃ اﺳﺖ‪ ،‬و اﻳﻦ ﭘﺎﻳﲔ ﺑﻴﺎﻳﺪ‪ ،‬آن ﻧﲒ ﭘﺎﻳﲔ ﻣﯽ آﻳﺪ‪ ،‬وﱃ ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‬
‫ﮐﻪ ﺗﻮرم ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬وﻗﱴ ﺗﻮرم ﻣﻄﺮح ﻣﯽ ﺷﻮد ﲠﺮﻩ اﲰﯽ اب ﲠﺮﻩ واﻗﻌﯽ ﻣﺘﻔﺎوت ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬اﻣﺎ در ﭼﻬﺎرﭼﻮب ﻧﺌﻮ الكﺳـﻴﮏ ﻫﺎ و اﺗﺮﻳﺸﯽ ﻫﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﲠﺮﻩ ﭘﻮل‬
‫ﻧﮕﺎﻩ ﮐﻨﻴﺪ‪ ،‬ﻧﺮخ ﲠﺮﻩ ﻳﮏ ﭘﺪﻳﺪﻩ ﴏﻓﺎ ﭘﻮﱃ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬اﻣﺎ در ﭘﻮل ﱒ ﻫﺴﺖ‪ ،‬ﭼﻮن در ﭘﻮل ﱒ ﻧﺸﺎن دادﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬وﱃ ﻧﺮخ ﲠﺮﻩ ﴏﻓﺎ ﻳﮏ ﭘﺪﻳﺪﻩ ﭘﻮﱃ‬
‫ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬

‫اﲠﺎﻣﯽ ﮐﻪ در ﺗﺌﻮری ﲠﺮﻩ ﮐﲋ اﺳﺖ انﳽ از روﻳﮑﺮد ﺷﻬﻮدی اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﻫﲈﻧﻄﻮر ﮐﻪ اﺷﺎرﻩ ﺷﺪ‪ ،‬ﮐﲋ ﺷﺒﻴﻪ ﻣﺮﰷﻧﺘﻠﻴﺴﻴﺖ ﻫﺎ اب ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﻣﺴـﺘﻘﲓ ابزار ﻧﺮخ ﲠﺮﻩ‬
‫را ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻣﯽ دﻫﺪ‪ ،‬و ﻣﺎﻧﻨﺪ ﴏاﻓﻬﺎ ﻧﺮخ ﲠﺮﻩ را ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻣﯽ دﻫﺪ‪ ،‬و ﻧﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ داﻧﺸﻤﻨﺪ ﻫﺎ‪ ،‬ﻳﻌﲎ ‪ speculation‬ﳕﯽ ﮐﻨﺪ و ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ‬
‫ﲡﺮﰉ اﻳﻦ واﻗﻌﻴﺖ ﮐﻪ ﲠﺮﻩ ﻗﳰﺖ وام ﭘﻮﱃ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﺎﻫﻴﺖ ﲠﺮﻩ را اب اﻳﻦ ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﲡﺮﰉ ﳕﯽ ﺗﻮان ﺗﻮﺿﻴﺢ داد‪ ،‬ﭼﻮن ﲠﺮﻩ ﻓﻘﻂ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﭘﻮل ﻧﻴﺴﺖ و در‬
‫ﳘﻪ ﭘﺪﻳﺪﻩ ﻫﺎی اﻗﺘﺼﺎدی وﺟﻮد دارد‪.‬‬

‫آدام اﲰﻴﺖ اواﺧﺮ ﻗﺮن ‪ 18‬ام اﺳﺖ‪ 1776 ،‬اﺳﺖ‪ ،‬آﳖﺎ ﭘﺪﻳﺪﻩ ﻫﺎی ﺷـﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ اﻓﺰاﻳﺶ ﻋﺮﺿﻪ ﭘﻮل ) ﮐﻪ ﺗﺼﻮر ﭘﻮل ﰷﻻﱙ ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﻪ الان در ﲝﺚ‬
‫اﻗﺘﺼﺎد الكن ﭘﻮل ﰷﻻﱙ ﻧﺪارﱘ و ﭘﻮل ﰷﻣﻼ ﭘﺪﻳﺪﻩ اﻋﺘﺒﺎری اﺳﺖ( زايد ﺷﻮد‪ ،‬ﻋﺮﺿﻪ آن ﻣﺎﻧﻨﺪ ﰷﻻ ﻫﺎی دﻳﮕﺮ زايد ﺷﻮد‪ ،‬ﻗﳰﺖ ﭘﺎﻳﲔ ﻣﯽ آورد‪ .‬اﻣﺎ ﭘﻮل ﻗﳰﺖ‬
‫ﻧﺪارد‪ ،‬در اﻗﺘﺼﺎد الكن ﻣﯽ ﮔﻮﻳﲓ ﮐﻪ اﮔﺮ در ابزار ﭘﻮﱃ ﺗﻌﺎدل ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺎزاد ﺗﻘﺎﺿﺎ ﭘﻴﺪا ﻣﯽ ﮐﻨﲓ‪ ،‬ﻃﺒﻖ ﳘﻪ ﻣﺪﻟﻬﺎی ﻋﺮﺿﻪ و ﺗﻘﺎﺿﺎ ابﻳﺴـﱴ ﺗﻮﺿﻴﺢ دﻫﲓ ﮐﻪ از‬
‫ﺗﻌﺎدل ﮐﻪ ﺧﺎرج ﻣﯽ ﺷﻮﱘ ﭼﻪ ﻧﲑوﱙ ﻣﺎ را ﺑﻪ ﲰﺖ ﺗﻌﺎدل ﻣﯽ ﺑﺮد ﮐﻪ اﻳﻦ ﻣﺎزاد ﺗﻘﺎﺿﺎ اﻧﮕﲒﻩ اﳚﺎد ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﺮخ ﲠﺮﻩ ابﻻ رود‪ ،‬در ﻣﺪل ﮐﲋ اب ﻗﳰﺖ ‪bond‬‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻣﯽ دﻫﻨﺪ‪ ،‬و ﻗﳰﺖ اوراق ﻗﺮﺿﻪ ﻗﳰﺖ زﻣﺎن اﺳﺖ‪ ،‬اوراق ﻗﺮﺿﻪ ﻣﺜﻼ ‪ 100‬دﻻر اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﲓ ﮐﻪ اﻳﻦ ‪ 100‬دﻻر اوراق ﻗﺮﺿﻪ ﺳﻪ ﻣﺎﻫﻪ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ‪ 98‬دﻻر ﻣﯽ ﻓﺮوﺷـﲓ‪ ،‬ﺑﻌﺪ از ‪ 3‬ﻣﺎﻩ ﺑﻴﺎورﻳﺪ ‪ 100‬دﻻر ﻣﯽ دﻫﲓ‪ 2 ،‬دﻻر ﮐﻪ در اﻳﻦ ﺳﻪ ﻣﺎﻩ ﻣﯽ ﮔﲑﱘ ﲠﺮﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ذلا ﻣﺎزاد ﺗﻘﺎﺿﺎ ﻣﻨﺠﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد‬

‫‪  34‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
 ‫ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺷـﻨﺎﳻ‪ -‬اراﺋﻪ‪ :‬دﮐﱰ ﻏﲎ ﻧﮋاد‪ -‬ﻧﳰﺴﺎل دوم ‪ 87—88‬ﻣﺴﺘﻨﺪ ﮐﻨﻨﺪﻩ ‪ :‬ﻣﻴﱸ ﲩﺎزی ﻧﻴﺎ‬
‫‪1388/07/19‬‬

‫ﻋﺮﺿﻪ ‪ bond‬زايد ﺷﻮد و ﻗﳰﺖ آن ﭘﺎﻳﲔ ﻣﯽ آﻳﺪ‪ ،‬ﻳﻌﲎ ‪ 98‬ﳕﯽ ﺧﺮﻳﺪ‪ 95 ،‬ﻣﯽ ﺧﺮﻳﺪ‪ ،‬و ﻧﺮخ ﲠﺮﻩ را ابﻻ ﺑﺮدﻳﺪ‪ ،‬و اﻳﻦ ﻳﻌﲎ از ﻃﺮﻳﻖ ﭘﺎﻳﲔ آوردن ﻗﳰﺖ‬
‫اوراق ﻗﺮﺿﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻳﻦ ﰷر را ﮐﺮدﱘ‪ ،‬ﻧﺮخ ﲠﺮﻩ ابﻻ رﻓﺖ‪ ،‬ﻳﻌﲎ ﻗﳰﺖ زﻣﺎن ابﻻ رﻓﺖ‪ ،‬ﺑﺮای آن ﺳﻪ ﻣﺎﻩ ﺣﺎﴐ ﺷﺪﱘ ﺑﻴﺸﱰ ﺑﭙﺮدازﱘ‪ ،‬ذلا ﲠﺮﻩ ﭘﺪﻳﺪﻩ ﻣﺮﺑﻮط‬
‫ﺑﻪ زﻣﺎن اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻋﺮﺿﻪ ﭘﻮل ﰷری ﻧﺪارد‪ .‬ذلا اﻳﻦ ﺷـﺒﻬﻪ ﮐﻪ اﳚﺎد ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻋﺮﺿﻪ ﭘﻮل را زايد ﻣﯽ ﮐﻨﲓ ﲠﺮﻩ ﭘﺎﻳﲔ ﻣﯽ آﻳﺪ‪ ،‬ﳘﻪ ﻓﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﻧﺮخ ﲠﺮﻩ‬
‫ﻗﳰﺖ ﭘﻮل اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﻧﺮخ ﲠﺮﻩ ﻗﳰﺖ ﭘﻮل ﻧﻴﺴﺖ ﻗﳰﺖ زﻣﺎن اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﲝﺚ ابزار ﭘﻮل ﻣﺸﲁ ﺳـﻴﮕﻨﺎﻟﻬﺎی اندرﺳﺖ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ اﻗﺘﺼﺎد داانن اﺗﺮﻳﺸﯽ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﮐﻪ ﲠﺮﻩ ﭼﲒی اﺳﺖ ﮐﻪ در ابزار ﺑﺮ اﺳﺎس ‪ discount rate‬ﻓﺮدی‬
‫و ﻣﻄﻠﻮﺑﻴﺖ آﳖﺎ ﺗﻌﻴﲔ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬وﻗﱴ ﮐﻪ دوﻟﺖ ﻣﯽ آﻳﺪ ‪ discount rate‬را ﺗﻌﻴﲔ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻳﻌﲎ ﺳـﻴﮕﻨﺎل اندرﺳﺖ ﺑﻪ اﻓﺮاد ﻣﯽ دﻫﻨﺪ‪ ،‬و ﻣﺮدم اﺷﺘﺒﺎﻩ ﺗﺼﻤﲓ‬
‫ﮔﲑی ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎی ﻓﮑﺮ اندرﺳﺖ ﮐﻪ انﳽ از ﻋﻼﲚﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﺮﻓﺘﻴﺪ ﺗﺼﻤﲓ ﮔﲑی واﻗﻌﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﻴﺪ‪ ،‬ذلا ﺷﲀﰱ ﺑﲔ اﻗﺘﺼﺎد واﻗﻌﯽ و اﻗﺘﺼﺎد ﭘﻮﱃ اﳚﺎد‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ آن اﻗﺘﺼﺎد ﭘﻮﱃ دﺳﺖ ﰷری ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﻧﮑﺘﻪ ﺟﺎﻟﺐ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﲋ در ﺣﻘﻴﻘﺖ ﲤﺎم اتﮐﻴﺪ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﻮن ابزار ﺧﻮب ﲻﻞ ﳕﯽ ﮐﻨﺪ و‬
‫‪ market failure‬دارﱘ‪ ،‬دوﻟﺖ از ﻃﺮﻳﻖ ﺳـﻴﺎﺳﺖ ﻫﺎی ﭘﻮﱃ دﺧﺎﻟﺖ ﮐﻨﺪ و ﺗﻐﻴﲑ دﻫﺪ و ﺷﮑﺴﺖ ابزارﻫﺎ را ﺑﺮﻃﺮف ﳕﺎﻳﺪ‪.‬‬

‫ﺗﺌﻮری ﻣﻮﻧﺖ اﺳﮑﻴﻮ ﺗﻔﮑﻴﮏ ﻗﻮا ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺗﻮازن ﻗﻮاﺳﺖ‪ .‬ﻣﻮﻧﺖ اﺳﮑﻴﻮ دو ﺗﺌﻮری دارد ﮐﻪ ﻳﮑﯽ ﺗﻔﮑﻴﮏ ﻗﻮا اﺳﺖ ﮐﻪ از ﻧﻈﺮ اداری ﺗﻔﮑﻴﮏ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻌﺪ‬
‫ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﺑﺮای ﭘﺎﻳﺪاری و ﻣﻮﺛﺮ ﺑﻮدن ﺗﻮازن ﻗﻮا ﻻزم اﺳﺖ‪ ،‬ﻳﻌﲎ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻗﺪرت ﻳﮏ اﭘﻮزوﺳـﻴﻮن‪ ،‬و ﺣﺰب ﻣﻘﺎﺑﻞ ابﺷﺪ‪ ،‬در زﳝﺒﺎوﻩ ﱒ ﺗﻔﮑﻴﮏ ﻗﻮاﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﺗﻮرم ﺑﺴـﻴﺎر ابﻻﺳﺖ! اﮔﺮ اﭘﻮزوﺳـﻴﻮن ﻣﺎﻧﻨﺪ ﴰﺸﲑ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬دﻳﮑﺘﺎﺗﻮری ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ذلا ﺗﻔﮑﻴﮏ ﻗﻮا ﻫﻴﭻ ﺗﻀﻤﻴﲎ ﺑﺮای دﻣﻮﮐﺮاﳻ ﻧﻴﺴﺖ ﻣﮕﺮ اﻳﻨﮑﻪ ﺗﻮازن ﻗﻮا‬
‫ابﺷﺪ و اﭘﻮزوﺳـﻴﻮن ای وﺟﻮد داﺷـﺘﻪ ابﺷﺪ‪ .‬ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ دو ﮔﻮﻧﻪ اﺳﺖ ﻳﮑﯽ ﲡﺮﰉ در ﻋﲅ اﺳﺖ و ﻳﮑﯽ ﱒ ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﻓﻴﻠﺴﻮف ﻫﺎ و ﻋﺮﻓﺎ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﺸﺖ در‬
‫ﴎ و ﺻﺪاﱙ اﺳﺖ در را ابز ﻣﯽ ﮐﻨﻴﺪ ﻣﯽ ﺑﻴﻨﻴﺪ ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﲡﺮﰉ اﺳﺖ ﭼﻮن اب ﺣﺲ ﺑﻴﻨﺎﱙ ﻣﯽ ﺑﻴﻨﻴﺪ‪ ،‬ﮐﲋ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ اﻳﻨﻘﺪر راﺟﻊ ﺑﻪ ﲠﺮﻩ ﭼﺮا ﺗﺌﻮری‬
‫درﺳﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﻴﺪ‪ ،‬ﺑﺮوﻳﺪ در ﴏاﰱ ﻫﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﮐﻪ ﻋﺮﺿﻪ و ﺑﻪ ﺗﻘﺎﺿﺎی وام ﭘﻮﱃ ﲠﺮﻩ اﺳﺖ‪ ،‬وﱃ ﮐﲋ ﻓﺮاﻣﻮش ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ زﻣﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﳰﺖ دارد و ﻧﻪ‬
‫ﭘﻮل! ﲠﺮﻩ ﻳﮏ واﻗﻌﻴﺖ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﳈﻴﺎﰉ زﻣﺎن ﻳﮏ واﻗﻌﻴﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻗﺎﻟﺐ ﺗﺌﻮری ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻣﯽ دﻫﻴﺪ‪ ،‬ذلا زﻣﺎن ارزش زايدی دارد‪.‬‬

‫اﻣﺎ ﻣﻌﻀﻼت ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺷـﻨﺎﳻ اﻗﺘﺼﺎدی ﮐﲋی ﭼﻴﺴﺖ؟ اﺷـﺘﻐﺎل ﰷﻣﻞ ﮐﻪ ﮐﲋ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﲡﺮﰉ و ﻋﻴﲎ ﻣﻄﺮح ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻓﺮض ﺗﺌﻮری الكﺳـﻴﮏ و‬
‫ﻧﺌﻮ الكﺳـﻴﮏ ﻫﺎ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻓﺮض ﺗﺌﻮری ﻧﺌﻮ الكﺳـﻴﮏ ﻫﺎ اﺷـﺘﻐﺎل ﰷﻣﻞ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻓﺮض آﳖﺎ اﻧﻌﻄﺎف ﭘﺬﻳﺮی ﻗﳰﺖ ﻫﺎ و دﺳـﳣﺰدﻫﺎﺳﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ آن ﻓﺮض را‬
‫ﺑﭙﺬﻳﺮﻳﺪ ﺑﺼﻮرت ﻣﻨﻄﻘﯽ ﺑﻪ اﺷـﺘﻐﺎل ﰷﻣﻞ ﻣﯽ رﺳـﻴﺪ‪ .‬ﮐﲋ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ آن ﻓﺮض ﻏﻠﻂ اﺳﺖ‪ ،‬ﻓﺮض ﮐﻪ ﳕﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﻏﻠﻂ اي درﺳﺖ ابﺷﺪ‪ ،‬ﻓﺮض ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ‬
‫‪ relevant‬اي ‪ irrelevant‬ابﺷﺪ‪ .‬ﻧﮑﺘﻪ دوم اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺮ ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ای ﮐﻪ در ﲝﺚ ﻫﺎی روش ﺷـﻨﺎﳻ دﻳﺪﱘ ﮐﻪ ﻣﻌﻄﻮف ﺑﻪ ﺗﺌﻮری اﺳﺖ‪ ،‬اﺷـﺘﻐﺎل ﱒ‬
‫ﳘﲔ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ را ﮐﲋ اب ﺗﺌﻮری اﳒﺎم دادﻩ اﺳﺖ‪ ،‬اﻳﻨﮑﻪ ﺑﮕﻮﻳﲓ ﺷﻬﻮد ﲡﺮﰉ ﮔﻔﺖ اﺷـﺘﻐﺎل وﺟﻮد دارد ﰉ ﻣﻌﲎ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺌﻮری ﻧﺮخ ﺑﻴﲀری ﻃﺒﻴﻌﯽ ﻳﻌﲎ‬
‫ﺷﲈ ﺑﻴﲀری را ﺑﺼﻮرت اﺳـﺘﺎﻧﺪارد ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﯽ ﮐﻨﻴﺪ و ﺗﺌﻮری دارﻳﺪ‪ ،‬ﺑﺪون ﺗﺌﻮری ﳕﯽ ﺗﻮاﻧﻴﺪ ﺑﮕﻮﻳﻴﺪ ﮐﻪ ﻫﺮ ﮐﴗ ﰷر ﳕﯽ ﮐﻨﺪ ﰉ ﰷر اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎی ﺑﻴﲀری‬
‫ﻣﯽ ﺗﻮان ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﮐﺮد‪ ،‬ذلا اﻳﻨﮑﻪ ﮐﲋ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﺑﺼﻮرت ﲡﺮﰉ ﻣﯽ ﺷﻮد دﻳﺪ و ﺑﺮرﳻ ﮐﺮد و ﺑﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻋﻠﻤﯽ رﺳـﻴﺪ‪ ،‬اﻳﻨﻄﻮر ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﲝﺚ دﻳﮕﺮی ﮐﻪ ﮐﲋ‬
‫ﻣﻄﺮح ﻣﯽ ﮐﻨﺪ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﲋ واﻗﻊ ﺑﻮدن ﻓﺮض ﻫﺎ را ﻣﻄﺎﺑﻖ ﲻﻮﻣﯽ ﺑﻮدن آﳖﺎ ﻣﯽ داﻧﺪ‪ ،‬ﮐﻪ اﻳﻦ از ﮐﲋ ﮐﻪ ﻓﺮدی اﺳﺖ ﮐﻪ در رايﴇ و ﻣﻨﻄﻖ دﺳﺖ‬
‫دارد‪ ،‬وﻗﱴ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﲻﻮﻣﯽ اﺷـﺘﻐﺎل ﲠﺮﻩ و ﭘﻮل )ﮐﺘﺎب وی(‪ ،‬ﻣﻨﻈﻮر از ﲻﻮﻣﯽ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﻓﺮض ﺑﺮای اﻳﻨﮑﻪ واﻗﻌﯽ ابﺷﺪ ابﻳﺴـﱴ ﲻﻮﻣﯽ ابﺷﺪ و‬
‫در ﳘﻪ ﻣﻮارد ﺻﺪق ﮐﻨﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﱃ ﮐﻪ ﻣﺎ ﻣﯽ داﻧﲓ ﮐﻪ ﭼﲒی ﮐﻪ واﻗﻌﯽ اﺳﺖ اﻧﻀﲈﻣﯽ اﺳﺖ‪ ،‬و ﳕﯽ ﺗﻮاﻧﺪ واﻗﻌﯽ ابﺷﺪ‪ ،‬و ﻫﺮ ﭼﻪ ﮐﻪ ﻣﻔﻬﻮم ﳇﯽ ﺗﺮ ابﺷﺪ‬
‫اﻧﱱاﻋﯽ ﺗﺮ اﺳﺖ و ذلا ﻏﲑ واﻗﻌﯽ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻨﺠﺎ ﻏﲑ واﻗﻌﯽ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎی ‪ irrelevant‬ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻓﺮض ﻫﺎی ﻋﻠﻤﯽ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﻏﲑ واﻗﻌﯽ ابﺷﺪ‪ ،‬ﻓﺮﻳﺪﻣﻦ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪﮐﻪ‬
‫ﻓﺮﺿﻬﺎ ابﻳﺴـﱴ ﻏﲑ واﻗﻌﯽ ابﺷﺪ اﻣﺎ ﻧﺒﺎﻳﺴـﱴ ‪ irrelevant‬ابﺷﺪ‪ ،‬ﮐﺪام ﻓﺮض ﻫﺎ ‪ concrete‬اﺳﺖ ﮐﻪ اب ﺣﻮاس ﭘﻨﺞ ﮔﺎﻧﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد ﺣﺲ ﮐﺮد‪ ،‬ذلا اﻳﻦ اﻳﺮادی‬
‫ﺑﻪ ﻓﺮض ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﻏﲑ واﻗﻌﯽ ابﺷﺪ ﮐﻪ اﻳﻦ اﲠﺎم ﻫﺎ در ﮐﲋ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﻓﺮض ﻫﺎی ﻣﻦ ﳇﯽ و واﻗﻌﯽ اﺳﺖ‪ general & real ،‬ﮐﻪ اﻳﻦ‬
‫اﺷﺘﺒﺎﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ اﻳﻦ ﺷـﻴﻮﻩ ﺷﻬﻮدی الان ﻣﺮدود اﺳﺖ‪ ،‬اﻳﻨﻬﺎ وﻗﱴ از ﻃﺮﻳﻘﯽ در ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻋﻠﻤﯽ و اﻗﺘﺼﺎد ﻣﯽ آﻳﺪ‪ ،‬ﺷﲈ ﺑﻪ ﻣﺒﺎﱏ ﺗﻮﺟﻪ ﳕﯽ ﮐﻨﻴﺪ ﮐﻪ در ﭼﻪ‬
‫ﭘﺎراداﱘ ای اﻳﻦ ﺣﺮف را ﮐﲋ ﻣﯽ زد‪ ،‬ﺧﻴﲆ ﻫﺎ ﮐﲋی ﻫﺎ اﻣﺮوز دﻳﮕﺮ ﺑﻪ اﻳﻦ اﴍاف ﻧﺪارﻧﺪ ﮐﻪ ﮐﲋ ﺷﻬﻮد ﮔﺮا ﺑﻮد‪ .‬آﺧﺮﻳﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﮐﻪ در ﻣﻌﺬﻻت ﻣﻌﺮﻓﺖ‬
‫ﺷـﻨﺎﺧﱴ ﮐﲋی ﻣﯽ ﺷﻮد ﻣﻄﺮح ﮐﺮد‪ ،‬ﺑﺮﻗﺮار رواﺑﻂ ﻋﲆ ﻣﻴﺎن رواﺑﻂ ﳇﯽ و ﻣﻴﺎﻧﮕﲔ ﻫﺎﺳﺖ ﮐﻪ اﻧﺘﻘﺎد اﺳﺎﳻ ﺑﻪ ﰻ اﻗﺘﺼﺎد الكن و روﻳﮑﺮد اﻗﺘﺼﺎد الكن‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﺮىخ ﻣﻮاﻗﻊ اﺳـﺘﺪﻻل ﻫﺎﱙ ﻣﯽ ﺑﻴﻨﻴﺪ ﮐﻪ ﺣﺎﰽ از اﻋﺘﻘﺎد ﺑﻪ وﺟﻮد رواﺑﻂ ﳇﯽ و ‪ aggregate‬ﻫﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻫﺎی ذﻫﲎ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ در واﻗﻌﻴﺖ‬
‫‪  35‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
 ‫ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺷـﻨﺎﳻ‪ -‬اراﺋﻪ‪ :‬دﮐﱰ ﻏﲎ ﻧﮋاد‪ -‬ﻧﳰﺴﺎل دوم ‪ 87—88‬ﻣﺴﺘﻨﺪ ﮐﻨﻨﺪﻩ ‪ :‬ﻣﻴﱸ ﲩﺎزی ﻧﻴﺎ‬
‫‪1388/07/19‬‬

‫وﺟﻮد ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬وﻗﱴ راﺑﻄﻪ ﻋﲆ ﺑﲔ اﻳﻨﻬﺎ ﺑﺮﻗﺮار ﻣﯽ ﺷﻮد اﺷﺘﺒﺎﻩ ﺑﺰرگ اﺳﺖ‪ ،‬اﻳﻨﻬﺎ ﳏﺎﺳـﺒﺎت ﻣﻦ و ﺷﲈ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬در واﻗﻌﻴﺖ وﺟﻮد ﻧﺪارﻧﺪ ﮐﻪ راﺑﻄﻪ ﻋﲆ ﺑﲔ‬
‫آﳖﺎ ﺑﺮﻗﺮار ابﺷﺪ‪ .‬ﳏﺎﺳـﺒﻪ ﻣﺒﺘﲎ ﺑﺮ اﺳـﺘﺎﻧﺪاردی اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﮔﺮ ﮔﺬاﺷـﺘﻪ اﺳﺖ و در ﻃﺒﻴﻌﺖ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬در ﺣﺴﺎﺑﺪاری ﻣﲆ ‪National accounting‬‬
‫ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﻴﺪ ‪ GDP‬را ﺣﺴﺎب ﮐﻨﻴﺪ‪ ،‬ﭼﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﻴﺪ؟ اﺳـﺘﺎﻧﺪارد ﮔﺬاﺷﺘﻴﺪ‪ ،‬اﺳـﺘﺎﻧﺪارد را ﺗﻌﺮﻳﻒ ﮐﺮدﻳﺪ‪ ،‬ﲨﻊ ﮐﺮدن ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻫﺎ و ﳏﺼﻮﻻت ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺷﺪﻩ را ﭼﮕﻮﻧﻪ‬
‫اﻣﲀن ﭘﺬﻳﺮ ﺳﺎﺧﺘﻴﺪ؟ اب ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺧﻮداتن‪ .‬ﮔﻔﺘﻴﺪ ﮐﻪ ﻗﳰﺖ وﺟﻪ ﻣﺸﱰک ﺑﲔ ﳘﻪ ﰷﻻﻫﺎﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ ﺳﻴﺐ و ﮔﻼﰉ و ﺗﺮاﮐﺘﻮر را ﻣﯽ ﺷﻮد اب ﱒ ﲨﻊ ﮐﺮد‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻪ‬
‫ﻃﻮر ﻣﻨﻄﻘﯽ ﳕﯽ ﺗﻮان اب ﱒ ﲨﻊ ﮐﺮد‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﺎ در اﻗﺘﺼﺎد الكن ﲨﻊ ﻣﯽ ﮐﻨﲓ‪ ،‬ﮐﻪ ارزش اﻗﺘﺼﺎدی آﳖﺎ را اب ﱒ ﲨﻊ ﻣﯽ ﮐﻨﲓ‪ .‬ﮐﲋ ﮔﺎﻫﯽ ﺳﺎﻋﺎت ﰷر ﺣﺴﺎب ﻣﯽ‬
‫ﮐﺮد ﮐﻪ ﻧﺰدﻳﮏ ﺑﻪ ﲝﺚ ﻫﺎی ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ ﻫﺎ و الكﺳـﻴﮏ ﻫﺎ ﻣﯽ ﺷﺪ‪ ،‬و ﻫﺮ ﭼﻪ ﺑﮕﺬارﻳﺪ ﭼﲒ ﻏﲑ واﻗﻌﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬در واﻗﻌﻴﺖ ﳕﯽ ﺷﻮد ﺗﺮاﮐﺘﻮر را اب ﺳﻴﺐ‬
‫ﲨﻊ ﮐﺮد‪ .‬اﻳﻦ ﺷـﺒﻬﻪ را اﳚﺎد ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺟﻮﻫﺮ ﻣﺸﱰک دارﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻧﺪارد و ﻫﺮ ﮐﺪام ﻳﮏ ﻣﻄﻠﻮﺑﻴﺖ دارﻧﺪ ﮐﻪ ﻗﳰﺖ ﻫﺎی ﻧﺴـﱮ در ابزار ﺗﻌﻴﲔ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻗﳰﺖ‬
‫ﻧﺴـﱮ رﲧﺎن را ﺗﻌﻴﲔ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻗﳰﺖ ﻫﺎی ﻧﺴـﱮ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﻳﮑﯽ را ﺑﻪ دﻳﮕﺮی ﺗﺮﺟﻴﻪ ﻣﯽ دﻫﲓ ﻳﻌﲎ اب ﻣﻘﺎدﻳﺮ ‪ Ordinal‬ﴎ و ﰷر دارﱘ اب ﻣﻘﺎدﻳﺮ‬
‫‪ cardinal‬ﴎو ﰷر ﻧﺪارﱘ ﮐﻪ ﲨﻊ و ﺗﻔﺮﻳﻖ ﮐﻨﲓ‪.‬‬

‫اﻗﺘﺼﺎد الكن را اﮔﺮ ﻣﺎ ﺑﭙﺬﻳﺮﱘ ﮐﻪ اﻓﺮاد ﻣﻄﻠﻮﰉ ﳐﺘﻠﻒ دارﻧﺪ و ﻗﺎﺑﻞ ﲨﻊ ﮐﺮدن اﻳﻦ ﻣﻄﻠﻮﺑﻴﺖ ﻫﺎ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻳﻦ اﺳـﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎ در ﻫﻮاﺳﺖ‪ ،‬ﻣﮕﺮ اﻳﻨﮑﻪ ﻓﺮض‬
‫ﮐﻨﲓ ﮐﻪ ﳘﻪ اﻧﺴﺎﳖﺎ ﺷﺒﻴﻪ ﱒ اﻧﺪ‪ ،‬و ﻣﻄﻠﻮﺑﻴﺖ ﻳﮑﺴﺎن دارﻧﺪ ﮐﻪ اﻳﻦ ﲝﺚ ﻏﲑ واﻗﻌﯽ اﺳﺖ‪ ،‬و ﺑﺮىخ از اﺗﺮﻳﺸﯽ ﻫﺎ ﱒ ﻣﻌﺘﻘﺪ اﻧﺪ ﮐﻪ ‪ irrelevant‬اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ‬
‫دﻧﻴﺎی اﻧﺴﺎﱏ را دارﱘ ﭼﻮن اﻧﺴﺎن ﻫﺎ ﻣﺘﻔﺎوت اﻧﺪ و ﻣﻄﻠﻮﺑﻴﺖ ﻣﺘﻔﺎوت دارﻧﺪ‪ ،‬و ﺷﲈ ابﻳﺴـﱴ دﻗﻴﻖ ابﺷـﻴﺪ و در ﮔﻴﻮﻣﻪ ﺑﮕﺬارﻳﺪ اﮔﺮ ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﻴﺪ اﻳﻦ ﻓﺮض را‬
‫ﺑﮑﻨﻴﺪ‪.‬‬

‫اﳝﻴﻞ اﺳـﺘﺎد‪ghaninejadi”yaho.fr :‬‬

‫ﮔﻔﺘﲓ ﮐﻪ ادﻋﺎی ﺗﺌﻮری ﮐﲋ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ ﺗﻮزﻳﻊ درآﻣﺪ ﺑﻪ ﻧﻔﻊ اﻓﺮاد ﻓﻘﲑ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﯽ ﺷﻮد ﻳﻌﲎ ابز ﺗﻮزﻳﻊ ﺻﻮرت ﭘﺬﻳﺮد‪ ،‬ﻣﻄﻠﻮﺑﻴﺖ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ابﻻ‬
‫ﻣﯽ رود ﮐﻪ اﻳﻦ ﻳﮑﯽ از ﺗﺌﻮری ﻫﺎی ﮐﲋ اﺳﺖ‪ .‬اﺳـﺘﺪﻻل ﮐﲋ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻳﮏ دﻻر درآﻣﺪ اﺿﺎﰱ ﺑﺮای آدم ﺛﺮوﲤﻨﺪ ﻣﻄﻠﻮﺑﻴﺖ ابﻻﱙ ﻧﺪارد ﭼﻮن دﻻرﻫﺎی‬
‫زايدی دارد ﭼﻮن ﻣﻄﻠﻮﺑﻴﺖ ﳖﺎﱙ ﰷﻫﻨﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﻳﮏ دﻻر ﺑﺮای ﻳﮏ آدم ﻓﻘﲑ ﻣﻄﻠﻮﺑﻴﺖ ابﻻﱙ دارد و ﶍﻮﻋﻪ ﻣﻄﻠﻮﺑﻴﺖ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ابﻻ ﻣﯽ رود‪ ،‬اﻣﺎ آاي‬
‫اﻳﻦ اﺳـﺘﺪﻻل درﺳﺖ اﺳﺖ؟ اﻳﻦ اﺳـﺘﺪﻻل از ﭘﺎﻳﻪ و ﺑﻦ ﰉ اﺳﺎس اﺳﺖ‪ ،‬اﺷﲀﻻت ﻣﻨﻄﻘﯽ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ آدم ﻫﺎ ﻣﺘﻔﺎوت اﻧﺪ‪ ،‬ﺷﲈ ﳕﯽ ﺗﻮاﻧﻴﺪ ﺑﮕﻮﻳﻴﺪ ﮐﻪ ﻳﮏ‬
‫دﻻر ﺑﺮای ﺛﺮوﲤﻨﺪ ﭼﻘﺪر ﻣﻄﻠﻮﺑﻴﺖ دارد ﺑﺮای ﻓﻘﲑ ﭼﻘﺪر اﺳﺖ‪ ،‬ﺷﻮاﻫﺪ و ﻗﺮاﺋﻦ ﺑﺮﻋﮑﺲ اﺳﺖ ﳑﮑﻦ اﺳﺖ ﻓﻘﲑ دوﺳﺖ ﻧﺪاﺷـﺘﻪ ابﺷﺪ ﺛﺮوت ﲨﻊ ﮐﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ‬
‫ﺛﺮوﲤﻨﺪ ﻋﻼﻗﻪ داﺷـﺘﻪ ﲨﻊ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﲨﻊ ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬اﺳـﺘﺪﻻل ﮐﲋ ﻳﮏ ﻣﻐﺎﻟﻄﻪ دارد ﮐﻪ ﺑﺮای ﻳﮏ ﻓﺮد ﻣﻄﻠﻮﺑﻴﺖ ﻳﮏ دﻻر اﺿﺎﰱ ﰷﻫﻨﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﲔ اﻓﺮاد‬
‫ﻣﻌﻠﻮم ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺑﺮای ﻫﺮ ﻓﺮد آن اﺳـﺘﺪﻻل درﺳﺖ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺮای ﶍﻮﻋﻪ اﻓﺮاد و ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﲔ الاذﻫﺎﱏ اﻳﻦ اﺳـﺘﺪﻻل ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ اب اﻳﻦ اﺳـﺘﺪﻻل‬
‫ﺑﮕﻮﻳﻴﺪ ﮐﻪ ﻣﻄﻠﻮﺑﻴﺖ ﰻ را ابﻻ ﺑﺮدﻳﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﳑﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﮕﻮﻳﻴﺪ ﮐﻪ ﻣﻄﻠﻮﺑﻴﺖ ﺟﺎﻣﻌﻪ را زايد ﮐﺮدﻳﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﮕﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﻄﻠﻮﺑﻴﺖ داردف ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﮕﺮ ﴯﺺ اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﻣﻄﻠﻮﺑﻴﺖ ﺑﺮای ﴯﺺ و ﻓﺮد اﺳﺖ‪ .‬راﺟﻊ ﺑﻪ ﻣﻄﻠﻮﺑﻴﺖ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﮐﻪ ﮐﲋﻳﻦ ﻫﺎ زايد ﺣﺮف ﻣﯽ زﻧﻨﺪ‪ ،‬ﻳﮏ ﻣﻔﻬﻮم ﺗﻮ ﺧﺎﱃ اﺳﺖ‪ ،‬ﻳﮏ ﺿﺪ ﻣﻔﻬﻮم اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻄﻠﻮﺑﻴﺖ‬
‫اﺟامتﻋﯽ ﻳﻌﲎ ﭼﻪ؟ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻌﻨﺎی ﳏﺼﻞ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻳﮏ اﻗﻠﻴﺖ ﺑﺮ اﮐﱶﻳﺖ ﺗﺼﻤﲓ ﺑﮕﲑﻧﺪک ه ﻣﻄﻠﻮﺑﻴﺖ ﭼﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻳﮏ ﺳـﻴﺎﺳﺖ ﻣﺪاری ﺑﻨﺸﻴﻨﺪ ﺑﮕﻮﻳﺪ ﮐﻪ از‬
‫ﻳﮑﯽ ﺑﮕﲑد ﺑﻪ دﻳﮕﺮی ﺑﺪﻫﺪ ﻣﻄﻠﻮﺑﻴﺖ اتﻣﲔ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬در آن ﺻﻮرت ﺳـﻴﺎﺳﺖ ﻣﺪار ﻣﻄﻠﻮﺑﻴﺖ اﺟامتﻋﯽ را ﺗﻌﻴﲔ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬و ﺳـﻴﺎﺳﺖ ﻣﺪار ﱒ ﻣﻄﻠﻮﺑﻴﺖ‬
‫ﺧﻮدش و ﺣﺰب و ﮔﺮوﻩ را ﺗﻌﻴﲔ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻄﻠﻮﺑﻴﺖ اﺟامتﻋﯽ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ ،‬ﻋﺪاﻟﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﻄﻠﻮﺑﻴﺖ ﻳﮏ ﺧﺼﻠﺖ رﻓﺘﺎر ﻓﺮدی اﺳﺖ‪ ،‬در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﭼﻨﲔ ﭼﲒی‬
‫را ﻧﺪارﻳﺪ‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻳﮏ ﻣﻔﻬﻮم اﻋﺘﺒﺎری اﺳﺖ و ﴯﺺ واﻗﻌﯽ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻣﯽ ﺷﻮد ﻓﻘﻂ ﮔﻔﺖ ﻣﻄﻠﻮﺑﻴﺖ ﰻ اﻓﺮاد ﺟﺎﻣﻌﻪ و ﻧﻪ ﻣﻄﻠﻮﺑﻴﺖ ﺟﺎﻣﻌﻪ‪ .‬اﺳـﺘﺪﻻل‬
‫دﻣﻮﮐﺮاﳻ را ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ دوﻟﺖ را اﻧﺘﺨﺎب ﮐﺮدﱘ ﭘﺎرﳌﺎن را اﻧﺘﺨﺎب ﮐﺮدﱘ‪ ،‬ﭼﻮن دوﻟﺖ ﳕﺎﻳﻨﺪﻩ اﮐﱶﻳﺖ اﺳﺖ‪ ،‬از ﻳﮏ ﻋﺪﻩ ﻣﯽ ﮔﲑد و ﺑﻪ ﻳﮏ ﻋﺪﻩ ﻣﯽ دﻫﺪ و‬
‫اﻳﻦ ﻣﻄﻠﻮﺑﻴﺖ دارد‪ .‬آاي دوﻟﱴ ﮐﻪ ﻣﺎ اﻧﺘﺨﺎب ﮐﺮدﱘ‪ ،‬ﺣﻖ دارد ﮐﻪ از ﻫﺮ ﮐﴗ ﺑﮕﲑد و ﺑﻪ دﻳﮕﺮی ﺑﺪﻫﺪ؟ رای اﮐﱶﻳﺖ در دﻣﻮﮐﺮاﳻ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎی ﺟﻠﻮﮔﲑی از‬
‫دﻋﻮا و ﺟﻨﮓ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻌﻨﺎ اﻳﻦ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﻳﮏ ﻧﻔﺮ را اﻧﺘﺨﺎب ﮐﺮدﻳﺪ ﮐﻪ راﺟﻊ ﺑﻪ ﴎﻧﻮﺷﺖ ﺷﲈ ﺗﻌﻴﲔ ﺗﳫﻴﻒ ﮐﻨﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﻣﺎﻣﻮرﻳﺖ را ﺑﺮای دوﻟﺖ ﺗﻌﻴﲔ ﳕﯽ‬
‫ﮐﻨﲓ‪ .‬ﻣﺜﻼ اﮐﱶﻳﺖ ﺗﻌﻴﲔ ﮐﺮدﻩ ﮐﻪ اﻳﻦ ﻣﲒان ﻣﺎﻟﻴﺎت از ﺛﺮوﲤﻨﺪان ﺑﮕﲑﱘ‪ ،‬اﮔﺮ راﴇ ابﺷﺪ ﺑﺪﻫﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﴩوﻋﻴﺖ دارد وﮔﺮﻧﻪ ﻣﴩوﻋﻴﺖ ﻧﺪارد‪.‬‬

‫‪  36‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
 ‫ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺷـﻨﺎﳻ‪ -‬اراﺋﻪ‪ :‬دﮐﱰ ﻏﲎ ﻧﮋاد‪ -‬ﻧﳰﺴﺎل دوم ‪ 87—88‬ﻣﺴﺘﻨﺪ ﮐﻨﻨﺪﻩ ‪ :‬ﻣﻴﱸ ﲩﺎزی ﻧﻴﺎ‬
‫‪1388/07/19‬‬

‫آزادی را اب ﻗﺪرت اﺷﺘﺒﺎﻩ ﻧﮑﻨﻴﺪ‪ ،‬اﮔﺮ آزادی داﺷـﺘﻪ ابﺷـﲓ آزادﱘ ﮐﻪ ﻫﺮ ﻏﺬاﱙ و ﻧﻮﺷﺎﺑﻪ ای دوﺳﺖ داﺷـﺘﻪ ابﺷـﲓ اﺳـﺘﻔﺎدﻩ ﮐﻨﲓ‪ ،‬اﻣﺎ ﭘﻮل ﻧﺪارﱘ ﻧﻮﺷﺎﺑﻪ ﮔﺮان‬
‫ﻗﳰﺖ ﲞﺮﱘ‪ ،‬اﻳﻦ ﺻﻠﺐ آزادی ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻣﺎ ﻗﺪرت را ﻧﺪارﱘ‪ ،‬ﻳﮏ زﻣﺎﱏ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان دوﻟﺖ اﺟﺎزﻩ ﳕﯽ دﻫﲓ ﻧﻮﺷﺎﺑﻪ ﺑﻨﻮﺷـﻴﺪ‪ ،‬اﻳﻦ آزادی را ﺻﻠﺐ‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﮔﺎﻫﯽ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﻧﻮﺷﺎﺑﻪ ﮔﺎزدار ﮔﺮان اﺳﺖ‪ ،‬وﱃ ﳘﻪ آزادﻧﺪ ﲞﺮﻧﺪ‪ ،‬ذلا آزادی را ﮐﴗ ﺻﻠﺐ ﻧﮑﺮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ذلا آزادی ﻳﮏ ﲝﺚ اﺳﺖ‪ ،‬ﻗﺪرت‬
‫ﻳﮏ ﲝﺚ دﻳﮕﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺎ آزادﱘ اﮔﺮ ﻧﻮﺷﺎﺑﻪ ﮔﺎزدار ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﲓ ﺑﺮوﱘ ﺑﻴﺸﱰ ﰷر ﮐﻨﲓ ﭘﻮل در ﺑﻴﺎورﱘ و ﲞﻮرﱘ‪ ،‬ﮐﴗ آزادی را ﺻﻠﺐ ﻧﮑﺮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ ﻫﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﮐﻪ اﻳﻦ آزادی ﺻﻮری اﺳﺖ اﮔﺮ ﭘﻮل ﺑﺮای ﺧﻮردن ﻧﺪارﻳﺪ‪ ،‬اﻳﻦ آزادی ﭼﻪ ﻣﻌﻨﺎ دارد‪ ،‬ﲱﻴﺢ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻣﺎﻟﻴﺎت ﺑﻨﻮﻋﯽ ﺻﻠﺐ ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻘﺾ ﺣﻘﻮق ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ اﻓﺮاد اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺎﻟﻴﺎت ابﻳﺴـﱴ داوﻃﻠﺒﺎﻧﻪ ابﺷﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ﲞﻮاﻫﲓ ﺻﻠﺐ ﺣﻘﻮق ﻧﮑﻨﲓ‪ ،‬ابﻳﺴـﱴ اﺟﺒﺎر ﻧﮑﻨﲓ و ﻫﺮ ﮐﺪام دوﺳﺖ داﺷﺘﻨﺪ‬
‫ﺑﺪﻫﻨﺪ‪ .‬اﻋﲈل ﻗﺎﻧﻮن ﻫﺰﻳﻨﻪ دارد‪ ،‬و اﻋﲈل ﻗﺎﻧﻮن ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎی اﻋﲈل زور اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮای دادن رﺿﺎﻳﺖ ﴍط اﺳﺖ‪ .‬اﺟﺒﺎر را ﻳﮏ اﻗﻠﻴﺖ اﳚﺎد ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﺮخ‬
‫ﻣﺎﻟﻴﺎت را ﺗﻌﻴﲔ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﻮدﺟﻪ دوﻟﺖ را ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴـﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺮدم اﻳﻦ اﺣﺴﺎس را دارﻧﺪ ﮐﻪ ﺧﻮدﺷﺎن اﻳﻦ ﰷر را ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و آﳖﺎ ﳕﺎﻳﻨﺪﻩ ﻣﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ و دوﻟﺖ ﱒ‬
‫ابﻳﺴـﱴ ﮐﻨﱰﱃ داﺷـﺘﻪ ابﺷﺪ ﮐﻪ از دﺳﺖ ﻧﺮود‪ .‬ﳘﻪ اﻳﻨﻬﺎ ﺑﺪﳞـﯽ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽ رﺳﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻳﮏ ﺷﺎﻻاتﱏ وﺟﻮد دارد‪ ،‬ﮐﻪ ﺷﲈ آزاد ﻧﻴﺴﺘﻴﺪ ﮐﻪ ﻣﺎﻟﻴﺎت ﻧﺪﻫﻴﺪ‪ .‬اﻳﻦ‬
‫ﻣﻄﻠﺐ ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﯽ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻗﳰﺖ ﰷﻻ و ﺧﺪﻣﺎت را ﭼﻪ ﮐﴗ ﺗﻌﻴﲔ ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬اﺳـﺘﻔﺎدﻩ ﻣﺮدم را ﭼﻪ ﮐﴗ ﺗﻌﻴﲔ ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬اﻳﻦ واﳕﻮد ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬در اﻗﺘﺼﺎد‬
‫ﺳـﻴﺎﳻ واﳕﻮد ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ دوﻟﺖ ﻣﺘﺸﲁ از ﻳﮏ ﻋﺪﻩ اﻧﺴﺎن ﺧﲑ ﺧﻮاﻩ اﺳﺖ و ﺑﺮ اﺳﺎس ﻫﺪف ﺧﲑ ﺧﻮاﻫﯽ ﲻﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺷﲈ اﻧﺘﺨﺎب‬
‫اب دوﻟﺖ ﻧﺪارﻳﺪ‪ ،‬و ذلا ﻓﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﻴﺪ‪ ،‬اﻧﺘﺨﺎب ﻣﯽ ﮐﻨﻴﺪ‪.‬‬
‫ﺟﻠﺴﻪ ﻫﻔﱲ‬

‫ﭘﺎﰞ ﺳﻮالات اﻣﺘﺤﺎن دادﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺳﻮال اول اﻳﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﲡﺮﺑﻪ ﮔﺮاﱙ ﭼﻪ ﺟﺎﻳﮕﺎﻫﯽ در ﻧﻈﺮﻳﻪ ﭘﺮدازی ﻋﻠﻮم ﻣﺪرن دارد؟ ﻋﲅ ﻣﺪرن ﻣﺒﺘﲎ ﺑﺮ ﲡﺮﺑﻪ ﺣﴗ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﲡﺮﺑﻪ ﮔﺮاﱙ از ﻧﻮع ﺳﺎدﻩ ﻟﻮﺣﺎﻧﻪ را اﳓﺮاف از روش ﻋﻠﻤﯽ ﻣﯽ داﻧﻨﺪ‪ .‬ﲡﺮﺑﻪ ﮔﺎرﱙ اﺻﻞ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﺳﺎدﻩ ﻟﻮﺣﺎﻧﻪ اﳓﺮاف اﺳﺖ‪ .‬ﲡﺮﺑﻪ ﮔﺮاﱙ ﺳﺎدﻩ‬
‫ﮔﺮاايﻧﻪ ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﺷـﻨﺎﺧﺖ ﻋﻠﻤﯽ ﻣﺒﺘﲎ ﺑﺮ دﻳﺪن ﺑﲑون اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ روش ﻋﻠﻤﯽ‪ ،‬روش ﻓﺮﺿﻴﻪ اﺳـﺘﻨﺘﺎىج‪ ،‬ﺗﺌﻮری ﭘﺮدازی‪ ،‬و آزﻣﻮن اب واﻗﻌﺎت ﺑﲑون اﺳﺖ‪،‬‬
‫اﻣﺎ ﻣﺒﺘﲎ ﺑﻪ ﮐﺴﺐ واﻗﻌﻴﺖ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺳﻮال دوم ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﻣﻮﺿﻮع و روش ﭼﻪ ﺗﻔﺎوﰏ دارﻧﺪ؟ در ﻓﺎرﳻ ﭘﺸﺖ ﴎ ﱒ ﳇﲈت ﻣﱰادف را ﻗﺮار ﻣﯽ دﻫﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ‬
‫در روش ﻋﻠﻤﯽ‪ ،‬ﺗﻌﺎرف ﻧﺪارﱘ‪ ،‬ﻳﻌﲎ دو ﻣﺴﺎهل اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻮﺿﻮع و روش در ﻋﻠﻮم اﺟامتﻋﯽ‪ ،‬ﭼﻪ ﺗﻔﺎوﰏ اب ﻋﻠﻮم ﻃﺒﻴﻌﯽ دارد؟ در ﻣﻮﺿﻮع ﭼﻨﺪ ﺗﻔﺎوت اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﮐﻪ اوﱃ انﻇﺮ ﺑﺮ ﮐﺮدار واﺣﺪ ﺷـﻨﺎﺧﺖ اﺳﺖ و اتﺛﲑ ﻣﯽ ﭘﺬﻳﺮد‪ ،‬و ادراک ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮ درک ﻓﺮد ﺷـﻨﺎﺳـﻨﺪﻩ ابﺷﺪ‪ ،‬اب دﻻﻳﻞ ﻣﯽ ﺗﻮان ﺗﻔﺎوت ﻗﺎﺋﻞ ﺷﺪ‪ ،‬ﮐﻪ‬
‫ﻧﻘﺶ ارادﻩ در رﻓﺘﺎر اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻔﺎوت ﻋﻠﻮم ﻃﺒﻴﻌﯽ و اﺟامتﻋﯽ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻋﻠﻮم اﺟامتﻋﯽ ﻣﻮﺿﻮع ﺷـﻨﺎﺧﺖ ارادﻩ دارد‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﮑﻪ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬اب ارادﻩ آﻣﺪن ﲤﺎم‬
‫ﳏﺎﺳـﺒﺎت اﺣامتل و رايﴇ را ﺑﻪ ﱒ ﻣﯽ رﻳﺰد‪ .‬اﻣﺎ ﺗﻔﺎوت در روش ﻋﻠﻮم اﺟامتﻋﯽ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻔﺎوﰏ ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬روش ﻋﻠﻤﯽ ﳘﻪ ﺟﺎ ﻳﮑﺴﺎن اﺳﺖ‪ ،‬ﳘﻪ ﺟﺎ ﻓﺮﺿﻴﻪ‬
‫ﺑﺪﻫﲓ‪ ،‬ﺗﺌﻮری ﭘﺮدازی ﻣﯽ ﮐﻨﲓ‪ ،‬و اﻣﲀن ابﺷﺪ آزﻣﻮن ﻣﯽ ﮐﻨﲓ‪ .‬در روﺷﻬﺎی اﺑﺪاﻋﯽ ﳈﱰ ﻣﻄﻤﱧ آزﻣﻮن ﻣﯽ ﮐﻨﲓ ﮐﻪ آزﻣﻮن ﲡﺮﰉ ﱒ داﺳـﺘﺎن ﺧﻮد را دارد‪،‬‬
‫ﮐﻪ ﻓﮑﺮ ﮐﻨﲓ در آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎﻩ آزﻣﻮن ﻣﯽ ﮐﻨﲓ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﺮىخ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨﺪ در ﻋﻠﻮم اﺟامتﻋﯽ آزﻣﻮن ﳕﯽ ﺷﻮد ﮐﺮد‪ ،‬اﻣﺎ در ﻋﻠﻮم ﻃﺒﻴﻌﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﮐﻴﻬﺎن ﺷـﻨﺎﳻ‬
‫آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎﻩ ﻧﺪارد‪ ،‬اﻣﺎ آزﻣﻮن ﻫﺎ اﻟﺰاﻣﺎ اﻳﻦ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ در آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎﻩ اب ﱒ ﻳﮏ ﴎی ﻣﻮاد را ﳐﻠﻮط ﮐﻨﲓ‪ ،‬ذلا در روش ﺗﻔﺎوﰏ ﺑﲔ ﻋﻠﻮم اﺟامتﻋﯽ و ﻃﺒﻴﻌﯽ‬
‫ﻧﺪارﱘ‪ .‬ﻋﲅ اﻗﺘﺼﺎد ﭼﻪ ﭼﲒی در روﻳﮑﺮد ﻣﺪرن ﭘﺎﰞ ﻣﯽ دﻫﺪ‪ ،‬ﺳﻮال ﺳﻮم ﺑﻮد‪ .‬در روﻳﮑﺮد ﻣﺪرن ﳘﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻳﮑﺴﺎن ﺗﻠﻘﯽ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ذلا رواﺑﻂ ارﮔﺎﻧﻴﮏ‬
‫وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ ،‬و ﺟﺎﻣﻌﻪ اﲤﲒﻩ ﺷﺪﻩ‪ ،‬و ﭘﺎﰞ ﻋﲅ اﻗﺘﺼﺎد ﺑﻪ ﺧﻄﺮ ﻓﺮوﭘﺎﳽ ﭘﺎﰞ ﻣﯽ دﻫﺪ و ﺑﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ اﻧﺴﺠﺎم ﻣﯽ ﲞﺸﺪ‪ ،‬از ﻃﺮﻳﻖ ﭘﻴﻮﻧﺪ ﺑﲔ اﻋﻀﺎی ﺟﺎﻣﻌﻪ‪ ،‬و‬
‫ﺑﺮﻗﺮاری ارﺗﺒﺎط ﻣﺒﺎدهل ای و ابزار اﺳﺖ‪ .‬ﮐﻪ ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻧﺴﺠﺎم ﺟﺎﻣﻌﻪ از ﻃﺮﻳﻖ ﺷـﺒﮑﻪ ﮔﺴﱰدﻩ ﻧﻴﺎزﻫﺎی اﻧﺴﺎﳖﺎ ﺑﻪ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ و ﺑﺮآورد ﺳﺎﺧﱳ ﻧﻴﺎزﻫﺎ ﺑﺮ‬
‫اﺳﺎس رواﺑﻂ ﻣﺒﺎدهل ای داوﻃﻠﺒﺎﻧﻪ ﻣﯽ ﭘﺮدازد‪ .‬ذلا روﻳﮑﺮد ﻣﺪرن ﻳﮏ ﺧﻄﺮ دارد ﮐﻪ ﺧﻄﺮ اﲤﲒﻩ ﺷﺪن ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﺖ‪ ،‬و ﻋﲅ اﻗﺘﺼﺎد ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﺟﻠﻮﮔﲑی از‬
‫ﻃﺮﻳﻖ روﺷﻬﺎی داوﻃﻠﺒﺎﻧﻪ و ﻣﺒﺎدهل اﺳﺖ‪.‬‬

‫روﻳﮑﺮد دايﻟﮑﺘﻴﮑﯽ و اتﺛﲑ روی اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻣﺎرﮐﺲ ﭼﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺳﻮال ﭼﻬﺎرم ﺑﻮد‪ .‬روﻳﮑﺮد دايﻟﮑﺘﻴﮑﯽ ﻫﻴﭻ ﺟﺰﰃ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ از اﺟﺰای دﻳﮕﺮ ﺟﺪا ﭘﺬﻳﺮ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬آﻏﺎز و‬
‫اﳒﺎم ﱒ ﻧﺪارﱘ و ‪ Becoming‬اﺳﺖ‪ .‬ذلا ﻫﺮ ﺗﻮﻟﻴﺪی ﻣﴫف اﺳﺖ‪ ،‬و ﻫﺮ ﻣﴫﰱ ﺗﻮﻟﻴﺪ اﺳﺖ‪ .‬ﳕﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ از ﺗﻮﻟﻴﺪ ابﻳﺴـﱴ آﻏﺎز ﮐﺮد در ﻣﴫف ﲤﺎم ﮐﺮد‪ .‬ﻣﯽ‬
‫ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻫﲈن ﻣﴫف اﺳﺖ و ﻣﴫف ﻫﲈن ﺗﻮﻟﻴﺪ اﺳﺖ و اﻳﻦ ﻳﮏ ﻓﺮآﻳﻨﺪ و ﮔﺮدش ﺣﺮﮐﺖ اﺳﺖ‪ ،‬و ﻳﮏ ﺟﺮاين اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺎﰞ اﻳﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ روﻳﮑﺮد‬
‫دايﻟﮑﺘﻴﮑﯽ اﺻﻞ ﺑﺮ ﺷﺪن اﺳﺖ‪ ،‬و اﻧﱱاع ﻣﺮدود اﺳﺖ‪ ،‬و اﻧﱱاع اﺟﺰاء از ﰻ و اﺟﺰای دﻳﮕﺮ‪ .‬ذلا ﻣﺎرﮐﺲ روﻳﮑﺮد اﻗﺘﺼﺎدی را ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎی اﺻﻞ دايﻟﮑﺘﻴﮑﯽ ﻣﯽ‬

‫‪  37‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
 ‫ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺷـﻨﺎﳻ‪ -‬اراﺋﻪ‪ :‬دﮐﱰ ﻏﲎ ﻧﮋاد‪ -‬ﻧﳰﺴﺎل دوم ‪ 87—88‬ﻣﺴﺘﻨﺪ ﮐﻨﻨﺪﻩ ‪ :‬ﻣﻴﱸ ﲩﺎزی ﻧﻴﺎ‬
‫‪1388/07/19‬‬

‫ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﻣﴫف و ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻳﮏ ﺟﺮاين اﺳﺖ ﻣﴫف ﺗﻮﻟﻴﺪ اﺳﺖ و ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﴫف اﺳﺖ‪ .‬در آﺧﺮﻳﻦ وﺣهل اﻟﺒﺘﻪ ﺧﻮدش اﻳﻦ اﺻﻞ را ﻧﻘﺾ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‬
‫ﮐﻪ در وﺣهل ﳖﺎﱙ ﺗﻮﻟﻴﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻌﻴﲔ ﮐﻨﻨﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬در ﭘﺎﰞ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﰷﰱ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻳﮏ ‪ Hint‬ای دﻫﻴﺪ ﮐﻪ ﻧﺸﺎن دﻫﻴﺪ ﮐﻪ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻳﺪ ﻣﻄﻠﺐ را‪.‬‬

‫در ﻣﻨﻄﻖ و ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺑﺮای ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪن ﻣﻔﻬﻮم ﻣﯽ روﻧﺪ روی ﻣﻘﺎﺑﻞ‪ Nominalism .‬ﻣﻘﺎﺑﻞ ‪ universalism‬اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ در ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺷـﻨﺎﳻ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ اﻳﺪﻩ‬
‫ﺋﺎﻟﺴـﲓ ﲝﺚ ﻓﻠﺴﻔﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﻘﺎﺑﻞ ‪ Materialism‬اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ اﺻﺎﻟﺖ اب اﻧﺪﻳﺸﻪ و اﻳﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ ‪ materialism‬اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ‬
‫اﺻﻞ ﺑﺮ ﻣﺎدﻩ اﺳﺖ‪ Nominalism .‬ﻗﺎﺑﻞ ‪ universalism‬اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﮐﻪ اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻫﺎی ﳇﯽ ﮐﻪ اب آﳖﺎ ﻓﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﲓ و اﺳـﺘﺪﻻل ﻣﯽ ﮐﻨﲓ‪ ،‬ﺳﺎﺧﺘﻪ ذﻫﻦ‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬و واﻗﻌﻴﺖ ﺑﲑوﱏ ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬و ﻣﻨﺸﺎء اﺛﺮ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺎ ﻣﯽ ﺳﺎزﱘ ﮐﻪ راﺟﻊ ﺑﻪ ﻋﺎﱂ ﺑﲑون ﻓﮑﺮ ﮐﻨﲓ‪ ،‬اﻣﺎ ‪ Universalism‬ﻫﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﻋﺎﱂ واﻗﻌﯽ از آن‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬و ﭘﺪﻳﺪﻩ ﻫﺎ ﻣﺼﺪاق ﻫﺎی آن ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ اﺻﺎﻟﱴ ﻧﺪارﻧﺪ و از ﺑﲔ ﻣﯽ روﻧﺪ‪ .‬ﻣﺎ اﻧﺴﺎن ﻫﺎ اترﱗ ﺗﻮدل دارﱘ و ﻳﮏ زﻣﺎﱏ از ﺑﲔ ﻣﯽ روﱘ‪ .‬اﻣﺎ‬
‫اﻧﺴﺎن واﻗﻌﯽ و اﻧﺴﺎن ﻣﺜﺎﱃ ﮐﻪ اﻓﻼﻃﻮن ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﳘﻴﺸﻪ وﺟﻮد دارد‪ .‬ﺑﺮىخ آن را ﻧﻮع اﻧﺴﺎن ﺗﻌﺒﲑ ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ‪ .‬ﻣﺎرﮐﺲ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ‪ ،capitalism‬ﻓﺮد را ﻣﻘﺎﺑﻞ‬
‫ﻧﻮع ﻗﺮار ﻣﯽ دﻫﺪ و اﺻﻞ ﺑﺮ ﻧﻮع اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﻧﻮع اﻧﺴﺎﱏ همﻢ اﺳﺖ‪ ،‬و آن ﻫﺪف آرﻣﺎﱏ اﺳﺖ و ﻧﻪ ﻣﺼﺪاق ﻫﺎی اﻓﻼﻃﻮﱏ‪ ،‬اﻣﺎ در ‪ nominalism‬ﻓﺮد اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ اﺻﺎﻟﺖ دارد‪ ،‬و ‪ nominalist‬ﻫﺎ ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﻓﺮاﺗﺮ از اﻧﺴﺎن ﻫﺎ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ Nominalist .‬روﻳﮑﺮدی ﻓﺮد ﮔﺮاايﻧﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﭼﲒی ﮐﻪ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽ‬
‫ﮐﻨﺪ و ﴎو ﰷر دارﱘ و ﭼﲒی ﮐﻪ ﻫﺪف آرﻣﺎﱏ و اﺧﻼﰵ اﺳﺖ‪ ،‬ﳘﲔ ﻫﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ اﻧﺴﺎن ﻫﺎﱙ ﮐﻪ اب ﭘﻮﺳﺖ و ﮔﻮﺷﺖ و اﺳـﺘﺨﻮان زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و‬
‫اﺻﺎﻟﺖ اب اﻳﻨﻬﺎﺳﺖ‪ ،‬و اﻳﻨﻬﺎ اﺻﻞ اﻧﺪ‪.‬‬

‫روﻳﮑﺮد راز ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ابز ﺗﻮزﻳﻊ زﻣﺎﱏ ﻣﴩوﻋﻴﺖ دارد ﮐﻪ ﭘﺎﻳﲔ ﺗﺮﻳﻦ اﻗﺸﺎر ﺟﺎﻣﻌﻪ وﺿﻊ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻗﺒﻞ ﲠﱰ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ وﺿﻊ ﻗﺒﲆ ﺧﻮدﺷﺎن‪ .‬راز‬
‫ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ اﻳﻦ همﻢ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﺷﲀف درآﻣﺪی در ﺟﺎﻣﻌﻪ زايد ﺷﻮد‪ ،‬ﻳﻌﲎ اﻓﺰاﻳﺶ ﴐﻳﺐ زﻳﲎ‪ .‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﭼﲒی ﮐﻪ همﻢ اﺳﺖ ﲠﱰ ﺷﺪن وﺿﻌﻴﺖ ﰼ‬
‫درآﻣﺪ ﻫﺎﺳﺖ‪ ،‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ اﮔﺮ رﺷﺪ درآﻣﺪ واﻗﻌﯽ ‪ %10‬ابﺷﺪ‪ ،‬اﻣﺎ رﺷﺪ درآﻣﺪ واﻗﻌﯽ ﺛﺮوﲤﻨﺪان ‪ %5‬ابﺷﺪ‪ ،‬ﻫﺮ ﭼﻨﺪ اﻳﻦ ﻇﺎﻫﺮا ﺷﲀف را ﺑﻴﺸﱰ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﭼﻮن‬
‫اوﱃ ‪ 200‬ﻫﺰار ﺗﻮﻣﺎن دوﻣﲔ ‪ 10‬ﻣﻴﻠﻴﻮن اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ از ﻧﻈﺮ راز اﻳﻦ ﻣﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ ﭼﻮن ﻓﻘﲑ وﺿﻌﺶ ﲠﱰ از ﻗﺒﻞ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ابزﺗﻮزﻳﻊ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺻﻮرت‬
‫ﻣﺸﻬﻮر ﻣﯽ داﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﭼﭗ ﻫﺎ ﮐﻪ ارﺗﻮدوﮐﺲ و ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ ﻫﺎ‪) ،‬آﻟﺒﺘﻪ راز ﱒ ﻟﻴﱪال اﻣﺮﻳﲀﱙ اﺳﺖ‪ ،‬و ﭼﭗ ﮔﺮای اﻣﺮﻳﲀﱙ اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﻴﱪال اﻣﺮﻳﲀﱙ‪ ،‬ﻫﲈن‬
‫رادﻳﲀل ﻫﺎی اروﭘﺎ‪ ،‬ﮐﻪ ﭼﭗ ﻫﺎﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﻟﻴﱪال ﻫﺎی اروﭘﺎﱙ آدام اﲰﻴﺖ‪ ،‬و ‪ ...‬اﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻟﻴﱪال اﻣﺮﻳﲀﱙ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ دﺧﺎﻟﺖ ﺑﻴﺸﱰ دوﻟﺖ اﻧﺪ(‪ ،‬ﺗﻔﺎوت اﺳﺎﳻ‬
‫دارﻧﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﻟﻴﱪال ﻫﺎی اروﭘﺎﱙ‪ ،‬و ﻟﻴﱪال ﻫﺎی الكﺳـﻴﮏ داﺳـﺘﺎن دﻳﮕﺮ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ ،‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﮐﻪ در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻓﻘﲑ و ﺛﺮوﲤﻨﺪ ﺑﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﳕﯽ رﺳـﻴﺪ‪ ،‬ﳘﻪ اﻧﺴﺎن‬
‫اﻧﺪ‪ ،‬و ﺷﲈ ﻣﻄﻠﻮﺑﻴﺖ ذﻫﲎ ﻫﻴﭻ ﻓﺮدی را از ﺑﲑون ﳕﯽ داﻧﻴﺪ ﮐﻪ ﰼ اي زايد ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﺷﺎﻳﺪ آدم ﻫﺎ ﱒ ﻧﺪاﻧﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺎ ﻓﻘﻂ در ﻣﻮرد آن ﻧﻈﺮﻳﻪ ﭘﺮدازی ﻣﯽ ﮐﻨﲓ‪.‬‬
‫ﺗﺌﻮری ﮐﲋ ﮐﻪ آﺧﺮﻳﻦ واﺣﺪ درآﻣﺪی ﮐﻪ ﺑﻪ ﻳﮏ ﺛﺮوﲤﻨﺪ ﺗﻌﻠﻖ ﻣﯽ ﮔﲑد‪ ،‬ﻣﻄﻠﻮﺑﻴﺖ ﳈﱰی دارد ات آﺧﺮﻳﻦ دﻻری ﮐﻪ دﺳﺖ ﻳﮏ آدم ﻓﻘﲑ ﻣﯽ رﺳﺪ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ‬
‫ﻣﻄﻠﻮﺑﻴﺖ اﺟامتﻋﯽ ابﻻ ﻣﯽ رود‪ ،‬اﮔﺮ از ﺛﺮوﲤﻨﺪ ﺑﮕﲑﻳﺪ و ﺑﻪ ﻓﻘﲑ دﻫﻴﺪ‪ ،‬از ﻧﻈﺮ ﻟﻴﱪال ﻫﺎ اﻳﻦ ﻣﺮدود اﺳﺖ‪ .‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ ﻓﺮﺿﻴﻪ ﭘﺮدازی اﻳﻦ ابﺷﺪ‪ ،‬اﺗﻔﺎﻗﺎ‬
‫ابﻳﺴـﱴ ﻓﺮض را ﺑﺮﻋﮑﺲ ﺑﮕﺬارﻳﺪ ﭼﻮن ﲡﺮﺑﻪ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ ﮐﻪ ﻳﮑﯽ دﻧﺒﺎل ﺛﺮوت دوﻳﺪﻩ و ﻳﮑﯽ ﻧﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻳﮑﯽ ﮐﻪ دﻧﺒﺎل ﭼﲒی ﻣﯽ دود ﻣﻄﻠﻮﺑﻴﺖ ﺑﻴﺸﱰ‬
‫اﺳﺖ ات ﮐﴗ ﮐﻪ ﻓﻘﲑ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ در ﰻ روﻳﮑﺮد اﻳﻦ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺘﻮان ﻗﻀﺎوت ﮐﺮد ﮐﻪ از ﻳﮑﯽ ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﻪ دﻳﮕﺮی رﺳـﻴﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﲝﺚ را در ‪ utilitarism‬ﮐﻪ‬
‫ﻣﻄﻠﻮﺑﻴﺖ ﮔﺮاﱙ ﻣﯽ ﭘﺮدازﱘ‪ ،‬در ﻟﻴﱪاﻟﻴﺴﻢ‪ ،‬اﺻﻞ ﺑﺮ ﺣﻖ اﺳﺖ‪ ،‬ﺣﻖ ﻓﺮدی اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ اﻳﻦ ﺣﻖ ﻓﺮدی را ﳕﯽ ﺗﻮان ﺑﺪون اﺟﺎزﻩ از ﮐﴗ ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﻣﻄﻠﻮﺑﻴﺖ‬
‫ابﻻ ﻣﯽ رود اي ﳕﯽ رود‪ .‬رﺗﻮارد ﻳﮏ اﻧﺘﻘﺎد ﺷﺪﻳﺪی از ﻣﻄﻠﻮﺑﻴﺖ ﮔﺮاﱙ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ اﻧﺘﻬﺎی اﺳـﺘﺪﻻل ﻣﻄﻠﻮﺑﻴﺖ ﮔﺮا ﻫﺎ ﺑﻪ اﻳﻨﺠﺎ ﻣﯽ رﺳﺪ ﮐﻪ ﺑﮕﻮﻳﻴﺪ‪،‬‬
‫دو آدم ﮐﻮر وﺟﻮد دارد و ﻳﮏ ﺑﻴﻨﺎ‪ ،‬اﮔﺮ ﻋﲅ ﭘﺰﺷﮑﯽ رﺳـﻴﺪﻩ ابﺷﺪ ﺑﻪ ﺟﺎﱙ ﮐﻪ ﭘﻴﻮﻧﺪ ﭼﺸﻢ ﰷر ﮐﻨﺪ‪ ،‬دو ﭼﺸﻢ ﻳﮏ آدم ﺑﻴﻨﺎ را در ﺑﻴﺎورﱘ ﺑﻪ دو ﮐﻮر ﺑﺪﻫﲓ ﮐﻪ‬
‫اﻳﻦ ﻣﻄﻠﻮﺑﻴﺖ اﺟامتﻋﯽ ابﻻ ﻣﯽ رود‪ ،‬ﮐﻪ اﻳﻦ ﺧﻄﺮانک اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ اﻳﻦ ﰷری اﺳﺖ ﮐﻪ انزی ﻫﺎ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﻌﻠﻮل ﻫﺎ ﮐﻪ ﺳﻦ ابﻻ رﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﮐﻪ‬
‫اﻳﻨﻬﺎ ﻣﻄﻠﻮﺑﻴﺖ ﺑﺮای ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ ﺻﺎﺑﻮدن درﺳﺖ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ Utilitarian .‬ﻫﺎ ﺑﺼﻮرت ﻣﻨﻄﻘﯽ راﻫﯽ را درﺳﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﺧﻄﺮانک اﺳﺖ‪ .‬در‬
‫ﺣﻘﻴﻘﺖ اﻳﻨﮑﻪ دوﻟﺖ ﺑﮕﻮﻳﻨﺪ ﮐﻪ ﰷﻻی ﲻﻮﻣﯽ را ﮐﻪ اﻣﻨﻴﺖ اﺳﺖ ﺑﻴﺸﱰ ﺑﻪ ﺛﺮوﲤﻨﺪان ﻣﯽ دﻫﺪ‪ ،‬اﺷﺘﺒﺎﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻮن دو ﻣﺰدور ﺧﻮد ﺛﺮوﲤﻨﺪ اﺳـﺘﺨﺪام ﻣﯽ‬
‫ﮐﻨﺪ‪ ،‬و ﻓﻘﲑ ﺑﻴﺸﱰ در ﺧﻄﺮ اﺳﺖ‪ .‬دوﻟﺖ وﱃ ﺑﺮای ﺗﻮﺟﻴﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﰽ ﺑﻮد‪ ،‬ﰽ ﺑﻮد ﻣﻦ ﻧﺒﻮدم‪ .‬ﻣﴩوﻋﻴﺖ در اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻣﺪرن انﳽ از ﺣﻖ اﺳﺖ و ﺣﻖ‬
‫ﱒ ﺣﻖ ﻓﺮدی اﺳﺖ ذلا آﳖﺎ ﻣﴩوﻋﻴﺖ را ﺑﺮ اﺳﺎس ﺣﻘﻮق ﺑﴩ ﮔﺬاﺷـﺘﻪ اﻧﺪ‪ ،‬ﻫﺮ رژﳝﯽ ﮐﻪ ﺣﱴ اب اﮐﱶﻳﺖ ﺑﻴﺎﻳﺪ وﺳﻂ‪ ،‬اﮔﺮ ﺣﻖ ﻳﮏ ﻋﺪﻩ را ﺣﻖ ﻓﺮدﻳﺸﺎن‬

‫‪  38‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
 ‫ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺷـﻨﺎﳻ‪ -‬اراﺋﻪ‪ :‬دﮐﱰ ﻏﲎ ﻧﮋاد‪ -‬ﻧﳰﺴﺎل دوم ‪ 87—88‬ﻣﺴﺘﻨﺪ ﮐﻨﻨﺪﻩ ‪ :‬ﻣﻴﱸ ﲩﺎزی ﻧﻴﺎ‬
‫‪1388/07/19‬‬

‫را زﻳﺮ ﺳﻮال ﺑﱪد‪ ،‬اﻳﻦ ﺣﻘﻮق ﺑﴩ را ﻧﻘﺾ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻣﴩوﻋﻴﺖ رای ﮔﺬاﺷﺘﲎ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻣﴩوﻋﻴﺖ ﻳﮏ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻋﻘﲆ دارد‪ ،‬اﮐﱶﻳﺖ ﻣﻄﻠﻖ را داﺷـﺘﻪ ابﺷـﻴﺪ‬
‫ﻣﻨﻬﺎی ﻳﮏ ﻧﻔﺮ‪ ،‬اﮔﺮ ﺣﻖ ﻳﮏ ﻧﻔﺮ را ﻧﻘﺾ ﮐﻨﻴﺪ‪ ،‬ﻣﴩوﻋﻴﺖ را از دﺳﺖ ﻣﯽ دﻫﻴﺪ ﲨﻊ ﻣﺒﺘﲎ ﺑﺮ ﻓﺮد ﺷﲁ ﻣﯽ ﮔﲑد‪.‬‬

‫اﻣﺎ روﻳﮑﺮد اﻧﻘﻼﺑﻴﻮن‪ ،‬و ﭼﭗ ﻫﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﮐﻪ ﻓﺮد ابﻳﺴـﱴ ﻓﺪای ﲨﻊ ﺷﻮد‪ ،‬و ﲨﻊ ﻳﮏ ﻗﺪرت ﺣﺎﰼ اﺳﺖ‪ ،‬و ﺗﻮﺟﻴﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﻣﺎ ﺧﻮد را ﻓﺪای ﲨﻊ ﻣﯽ ﮐﻨﲓ‪،‬‬
‫وﱃ اﻓﺮاد را ﻓﺪای ﻗﺪرت ﺣﺎﰼ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ اﻣﺮﻳﲀ ﺑﻪ وﺿﻮح در ﮔﻮاﻧﺘﺎانﻣﻮ ﺣﻘﻮق ﻓﺮدی را زﻳﺮ ﺳﻮال ﺑﺮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﺮ ﭼﯽ ﻫﺴﺖ‪ ،‬ﺷﲈ ﳕﯽ ﺗﻮاﻧﻴﺪ ﺣﻘﻮق‬
‫وی را زﻳﺮ ﺳﻮال ﺑﮕﺬارﻳﺪ‪ ،‬و اﻳﻦ اب ﺧﻮداتن در ﺗﻨﺎﻗﺾ ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﲑد‪ ،‬ﻋﻠﺖ اﻳﻨﮑﻪ ﮔﻮاﻧﺘﺎانﻣﻮ ﺧﺎرج از ﺧﺎک اﻣﺮﻳﲀﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺴﺎهل ﻣﴩوﻋﻴﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﻞ‬
‫ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﮔﻮاﻧﺘﺎانﻣﻮ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﮐﻮابﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ اﻣﺮﻳﲀ ‪ 100‬ﺳﺎهل اﺟﺎرﻩ ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ در ﺧﺎک اﻣﺮﻳﲀ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬و ذلا ﻗﻮﻩ ﻗﻀﺎﺋﻴﻪ اﻣﺮﻳﲀ ﳕﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺣﲂ دﻫﺪ‬
‫ﮐﻪ اﻟﺒﺘﻪ الكﻩ ﴍﻋﯽ اﺳﺖ‪ .‬در ﲻﻞ ﲠﻴﻨﻪ اﺟامتﻋﯽ و ﲠﻴﻨﻪ ﭘﺎرﻳﺘﻮ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬اﻳﻦ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺗﺌﻮرﻳﮏ اﺳﺖ‪ ،‬ﺳﻄﺢ اﻧﱱاﻋﯽ ﺑﺴـﻴﺎر ابﻻﺗﺮ از آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﮕﻮﻳﲓ‬
‫ﮐﻪ راﺑﻄﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮﱃ اب واﻗﻌﻴﺖ ﭘﻴﺪا ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﻗﺘﺼﺎد ﺧﺮد ﲝﺚ ﻋﻠﻤﯽ ﻣﻄﺮح ﻣﯽ ﮐﻨﺪ وﱃ اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﻓﮑﺮ ﮐﻨﻴﺪ ﮐﻪ ﺗﻮﺟﻴﻪ دوﻟﺖ از آﳒﺎ ﺑﻪ اﻳﻦ‬
‫ﺻﻮرت را ﻣﯽ ﺗﻮان راﺣﺖ در آورد ﮐﻪ ﺑﮕﻮﻳﲓ ﮐﻪ ﰷﻻی ﲻﻮﻣﯽ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻮن ﻣﯽ ﺷﻮد دوﻟﺖ ﺧﺼﻮﴅ‪ ،‬اي آانرﺷﻴﺴـﱴ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﮐﺮد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ دوﻟﺖ‬
‫آانرﺷﻴﺴـﱴ ﻧﺪارﱘ‪ ،‬اﻣﺎ ﮐﲋ را ﲝﺚ ﻣﯽ ﮐﻨﲓ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻣﯽ ﭘﺮدازﱘ‪.‬‬

‫اﻣﺮوز ﲝﺚ ﻣﺎ اﻗﺘﺼﺎد‪ :‬ﻫﺪف اي وﺳـﻴهل اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ را ﺑﻪ اﻳﻨﺼﻮرت ﻣﻄﺮح ﻣﯽ ﮐﻨﲓ ﭼﻮن ﺗﻔﺎوت اﺻﲆ ﮐﻪ ﺑﲔ اﻧﺪﻳﺸﻤﻨﺪان ﻣﺪرن ﻃﺮ ﻓﺪار ابزار‪ ،‬ﻟﻴﱪال‬
‫ﻣﻄﺮح ﻣﯽ ﺷﻮد ات ﻃﺮف ﻣﻘﺎﺑﻞ ﮐﻪ ﻃﺮاﻓﺪاران دوﻟﺖ ﮐﻪ اﮐﺴﱰﱘ ﮐﻪ ﭼﭗ ﻫﺎ اﺳﺖ ﻣﻄﺮح ﻣﯽ ﺷﻮد اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻗﺘﺼﺎد ﻫﺪف اي وﺳـﻴهل اﺳﺖ‪ .‬ﮐﲋ ﻣﯽ‬
‫ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ اﻗﺘﺼﺎد وﺳـﻴهل ای ﺑﺮای رﺳـﻴﺪن ﺑﻪ ﺧﲑ در ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﺖ‪ ،‬و اﻗﺘﺼﺎد ﭘﻴﺶ ﴍط ﲤﺪن اﺳﺖ اﻣﺎ ﺧﻮد ﲤﺪن ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎد رواﺑﻂ انﻇﺮ ﺑﺮ ﻣﻌﻴﺸﺖ‬
‫اﻧﺴﺎﳖﺎﺳﺖ‪ .‬ﮐﻪ ذلا ﮐﲋ ﻫﺪﻓﻪ ﻫﺎی ﻣﺘﻌﺎﱃ اﺧﻼﰵ ﺑﺮﺗﺮ از اﻫﺪاف اﻗﺘﺼﺎدی اﻧﺪ‪ .‬ابﻳﺴـﱴ اول ﻣﻌﻴﺸﺖ را ﺧﻮب ﮐﺮد ات ﺑﻪ اﺧﻼق ﺑﺮﺳـﲓ‪ .‬ﮐﲋ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ‬
‫»اﻗﺘﺼﺎد داانن اﻣﺎﻧﺖ داران اﻣﲀن ﲤﺪن ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻧﻪ ﺧﻮد ﲤﺪن« ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﲤﺪن ﻣﺘﻮﱃ ﺳـﻴﺎﺳﺖ ﻣﺪاران اﻧﺪ و ﻧﻪ اﻗﺘﺼﺎد داانن‪ .‬اﻏﻠﺐ آﳖﺎﱙ ﮐﻪ روﻳﮑﺮد‬
‫اﻧﺘﻘﺎدی ﺑﻪ ﴎﻣﺎﻳﻪ داری دارﻧﺪ اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﺗﺼﻮر دارﻧﺪ ﮐﻪ ﴎﻣﺎﻳﻪ داری ﺳﻴﺴـﱲ ﰷرا اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ از ﻧﻈﺮ اﺧﻼﰵ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ابﻳﺴـﱴ ﮐﻨﱰل ﺷﻮد و رام‬
‫ﮐﺮد‪ ،‬و ﭼﻪ ﮐﴗ اﻳﻦ ﰷر را ﻣﯽ ﮐﻨﺪ؟ دوﻟﺖ و ﺣﺎﮐﲈن‪ ،‬ﮐﻪ ﳖﺎﻳﺘﺎ ﺑﻪ همﺮ ورز ﺷﺪن دوﻟﺖ اﺳﺖ‪ .‬آﺧﺮ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﯽ رﺳﺪ ﮐﻪ ﺗﺼﻤﲓ ﳖﺎﱙ را ﺳـﻴﺎﺳﺖ ﻣﺪاران ﻣﯽ‬
‫ﮔﲑﻧﺪ‪ ،‬ﮐﲋ ﱒ ﳘﲔ روﻳﮑﺮد را در ﲝﺚ ﻫﺎی اﺧﻼﰵ و اﺟامتﻋﯽ دارد‪.‬‬

‫ﲝﺚ ﺗﻔﮑﻴﮏ ﻗﻮا ﺑﻴﺸﱰ ﺟﻮک اﺳﺖ‪ .‬در اﻧﮕﻠﺴـﺘﺎن‪ ،‬رﺋﻴﺲ دوﻟﺖ رﺋﻴﺲ ﺣﺰب ﺣﺎﰼ اﺳﺖ‪ ،‬در ژاﭘﻦ ﱒ ﳘﲔ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻔﮑﻴﮏ ﻗﻮا ﻳﮏ ﭼﲒ اداری اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﺑﺮای اﳚﺎد اﺧﺘﻼل در رواﺑﻂ اداری دوﻟﺖ اﳚﺎد ﻧﺸﻮد اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﲻﻼ ﮐﴗ ﮐﻪ ﺣﺎﰼ ﻣﯽ ﺷﻮد ﳘﻪ ﻗﻮا زﻳﺮ دﺳﺘﺶ اﺳﺖ‪ .‬وﻗﱴ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻴﺪ ﮐﻪ اﮐﱶﻳﺖ ﴎ ﰷر‬
‫آﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﲤﺎم اﺧﺘﻴﺎرات دﺳﺖ وی اﺳﺖ‪ .‬ﭼﺮا ﻗﻮﻩ ﳎﺮﻳﻪ از ﳘﻪ ﻗﻮی ﺗﺮ اﺳﺖ و ﺣﺎﰼ ﺑﺮ ﺳﺎﻳﺮ ﻗﻮاﺳﺖ؟ ﭼﻮن ﻣﻨﺎﺑﻊ در اﺧﺘﻴﺎر دارد و ﲣﺼﻴﺺ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﯽ‬
‫دﻫﺪ‪ ،‬ﻗﻮﻩ ﻗﻀﺎﺋﻴﻪ ﮐﻪ ﺻﻠﺐ ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ ﳕﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ايراﻧﻪ ﳕﯽ دﻫﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ ﳕﯽ ﮔﲑد‪ .‬اﺳـﺘﻘﻼل ﻗﻀﺎت ﭼﲒﻫﺎی ﺧﻮﰉ از ﻧﻈﺮ اداری اﺳﺖ اﻣﺎ ﺗﻀﻤﻴﲎ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ‬
‫واﻗﻌﺎ ﻣﺴـﺘﻘﻞ ابﺷﺪ‪ .‬ابرﻫﺎ ﺗﺮورﻳﺴﺖ ﻫﺎی زﻧﺪاﱏ را ﺧﻮد اﻣﺮﻳﲀﱙ ﻫﺎ ﻣﺬاﮐﺮﻩ ﮐﺮدﻧﺪ و آزاد ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬و ﻗﺎﴇ ﺣﲂ دادﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﻗﺎﴇ ﻣﺴـﺘﻘﻞ ﻓﺮاﻧﺴﻮی‬
‫ﺣﲂ دادﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﴎ ﻣﻌﺎﻣﻼت ﺳـﻴﺎﳻ دوﻟﺖ ﻓﺮاﻧﺴﻪ اب دوﻟﱴ ‪ X‬ﺑﻪ ﺗﻮاﻓﻖ رﺳـﻴﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺮاﻧﺴﻮی ﻫﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨﺪ دﻟﻴﻞ دوﻟﱴ‪ ،‬دﻟﻴﻞ ﺣﮑﻮﻣﱴ‪ ،‬ﻣﺼﻠﺤﺖ‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﮐﻪ اﳚﺎب ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﺮورﻳﺴﺖ ﻫﺎ ابﻳﺴـﱴ آزاد ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺣﻘﻮق ﻓﺮدی ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ اﻳﻦ درﺳﺖ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ذلا ﺗﻔﮑﻴﮏ ﻗﻮا را ابور ﻧﮑﻨﻴﺪ‪ ،‬ﺟﺎﱙ ﻧﻴﺴﺖ‪،‬‬
‫وﱃ درﺟﺎت دارد‪.‬‬

‫ذلا ﮐﲋ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ وﻇﻴﻔﻪ اﻗﺘﺼﺎد ﺑﺮﻃﺮف ﮐﺮدن ﻧﻴﺎزﻫﺎی ﻣﻄﻠﻖ و ﻣﺒﺎرزﻩ ﺑﺮای ﻣﻌﻴﺸﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻫﺪف واﻗﻌﯽ روﻳﮑﺮد اﺧﻼﰵ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ در ﺟﺎﱙ دﻳﮕﺮ در ﺟﺎﻣﻌﻪ آرﻣﺎﱏ ﻋﺸﻖ ﺑﻪ ﭘﻮل ﻧﻔﺮت اﻧﮕﲒ ﺗﻠﻘﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬اﻳﻨﮑﻪ ﳘﻪ دﻧﺒﺎل ﭘﻮل ﻣﯽ دوﻧﺪ ﮐﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﴎﻣﺎﻳﻪ داری و ﻧﻈﺎم ابزار‬
‫اﺳﺖ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﭼﲒ ﺧﻮﰉ ﻧﻴﺴﺖ و در ﺟﺎﻣﻌﻪ آرﻣﺎﱏ از ﺑﲔ ﻣﯽ رود‪ ،‬و اﻧﺴﺎﳖﺎ دﻧﺒﺎل ﭼﯽ ﻣﯽ دوﻧﺪ ﻣﻌﻠﻮم ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻣﺸﲁ اﺻﲆ روﻳﮑﺮد ﮐﲋ اﻳﻦ اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ ﮐﲋ ﻣﺎﻧﻨﺪ ارﺳﻄﻮ راﺟﻊ ﺑﻪ اﻗﺘﺼﺎد ﻓﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﻓﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻳﮏ دﻓﻌﻪ ﻧﻴﺎز ﻃﺒﻴﻌﯽ و ﻣﻌﻴﺸـﱴ را ﺑﺮﻃﺮف ﮐﺮدی ﲤﺎم ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﻧﻴﺎزﻫﺎی ﻣﻌﻴﺸـﱴ ﻳﮏ‬
‫ﭼﲒ ﺳـﻴﺎﱃ اﺳﺖ‪ .‬ﻟﺐ اتب ﻳﮏ زﻣﺎﱏ ﻧﻴﺎز ﻣﻌﻴﺸـﱴ ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﰽ ﲤﺎم ﻣﯽ ﺷﻮد ﻧﻴﺎزﻫﺎی ﻣﺎ‪ ،‬ﻧﻈﺎم ابزار و ﻧﻈﺎم ﻣﺪرن اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺮ روز ﻧﻴﺎزﻫﺎی ﺟﺪﻳﺪی را‬
‫اﳚﺎد ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻳﻌﲎ ﻫﺮ روز اﺣﺴﺎس ﻣﯽ ﮐﻨﻴﺪ ﮐﻪ ﭼﲒ ﺟﺪﻳﺪی ﻻزم اﺳﺖ ﮐﻪ دﻳﺮوز ﻧﺪاﺷﺘﻴﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﳘﻪ هجﺖ ﺑﺪ دارد و ﱒ ﺧﻮب‪ .‬ﭘﻴﴩﻓﺖ اﺻﻼ ﳘﲔ‬

‫‪  39‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
 ‫ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺷـﻨﺎﳻ‪ -‬اراﺋﻪ‪ :‬دﮐﱰ ﻏﲎ ﻧﮋاد‪ -‬ﻧﳰﺴﺎل دوم ‪ 87—88‬ﻣﺴﺘﻨﺪ ﮐﻨﻨﺪﻩ ‪ :‬ﻣﻴﱸ ﲩﺎزی ﻧﻴﺎ‬
‫‪1388/07/19‬‬

‫اﺳﺖ‪ .‬ﺟﺎﻣﻌﻪ وﻗﱴ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻴﺪ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﻴﺪا ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﻳﻌﲎ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ای اﺳﺖ ﮐﻪ اﻓﺮاد ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪﺗﺮ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ و ﺷـﺒﮑﻪ ﻧﻴﺎزﻫﺎ ﮔﺴﱰدﻩ ﺗﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﻫﺮ‬
‫ﭼﻘﺪر ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻋﻘﺐ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺗﺮ ابﺷﺪ ﻧﻴﺎزﻫﺎ ﳈﱰ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻳﻦ ﭘﺎرادوﮐﴗ اﺳﺖ ﮐﻪ روﺷـﻨﻔﮑﺮان ﺗﻮﺟﻪ ﳕﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﮐﺘﺎب دﮐﱰ ﴎوش ﮐﻪ ﲝﺚ اﺳـﺘﻐﻨﺎ را ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‬
‫ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺪرن در ﺗﻨﺎﻗﺾ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻘﺎﺑﻞ اﺳـﺘﻐﻨﺎ اﺳﺖ ﭼﻮن واﺑﺴـﺘﮕﯽ ﻫﺎ زايد ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﺮق ﻧﺒﺎﺷﺪ در ﻃﺒﻘﻪ ‪ 20‬ام ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺷﲈ زﻧﺪﮔﻴﺘﺎن‬
‫ﻓﻠﺞ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﺷﲈ واﺑﺴـﺘﮕﯽ ﻫﺎﱙ ﻣﯽ ايﺑﻴﺪ ﮐﻪ ‪ 40‬ﺳﺎل ﺑﻌﺪ اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﻧﺒﻮد‪ ،‬اﻳﻦ ﺧﻮب اﺳﺖ اي ﺑﺪ؟ ﭘﻴﴩﻓﺖ اﺻﻼ ﳘﲔ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﻴﴩﻓﺖ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻧﺴﺎن‬
‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﮏ ﻣﻮﺟﻮد ﺣﻴﻮاﱏ در ﻃﺒﻴﻌﺖ آﺳﻴﺐ ﭘﺬﻳﺮ ﺗﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﲤﺪن ﻣﻌﻨﺎﻳﺶ ﳘﲔ اﺳﺖ ﭼﻮن اﻧﺴﺎن زﻧﺪﮔﻴﺶ ﻇﺮﻳﻒ ﺗﺮ و ﭘﻴﭽﻴﺪﻩ ﺗﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﭘﻴﴩﻓﺖ ﱒ ﻳﻌﲎ ﳘﲔ‪ ،‬ﻳﻌﲎ ﰷﻻﻫﺎی ﻟﻮﮐﺲ را ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﰷﻻی ﴐوری ﮐﻨﻴﺪ‪ .‬ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻳﻌﲎ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪن ﰷﻻﻫﺎی ﻟﻮﮐﺲ ﺑﻪ ﰷﻻی ﴐوری‪ .‬اﻳﻦ را ﺑﺮىخ از‬
‫روﺷـﻨﻔﮑﺮان ﻋﻴﺐ ﻣﯽ داﻧﻨﺪ‪ ،‬ﻳﻌﲎ اﺳـﺘﻐﻨﺎ در اﻧﺴﺎن ﻏﺎر ﻧﺸﲔ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻪ ﻫﻴﭻ ﻧﻴﺎز ﻧﺪارد‪ ،‬ﻧﻪ ﺑﻪ ﺑﺮق‪ ،‬ﻧﻪ ﺑﻪ آب‪ ،‬و ﻧﻪ ﻟﺒﺎس‪ ،‬و ﻧﻪ ﰷﻣﭙﻴﻮﺗﺮ ﻧﻴﺎز دارد‪.‬‬
‫اﺳـﺘﺪﻻل ﴎوش را ابز ﮔﺮداﻧﻴﺪ ﺑﻪ آن ﻣﯽ رﺳـﻴﺪ‪ .‬اﮔﺮ دﻗﺖ ﮐﻨﻴﺪ ﺳﻮﰱ ﻫﺎ ﳘﲔ ﰷر را ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺮک دﻧﻴﺎ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﻳﻌﲎ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻫﻴﭻ ﻧﻴﺎز ﻧﺪارﱘ‪،‬‬
‫اب دو ابدام ﻧزﺪﮔﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬در ﮐﻮﻩ ﻣﯽ روﻧﺪ‪ ،‬و در دﺷﺖ ﻣﯽ روﻧﺪ و از زﻧﺪﮔﯽ اﺟامتﻋﯽ ﺑﲑون ﻣﯽ روﻧﺪ‪ ،‬اﺳـﺘﻐﻨﺎ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎ ﻣﻘﺎﺑﻞ اﻗﺘﺼﺎد اﺳﺖ‪ .‬اﻗﺘﺼﺎد‬
‫ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﲓ دور ﺷﻮﱘ ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﲓ ﻧﻴﺎزﻫﺎ را زايد ﮐﻨﲓ‪ .‬ﻳﮏ اﻳﺮادی ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﲑﻧﺪ ﺑﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺪرن اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺮ روز ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن و ﺗﺒﻠﻴﻐﺎت‬
‫ﻧﻴﺎزﻫﺎی ﺟﺪﻳﺪ اﳚﺎد ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ اﻳﻦ ﺧﻮب اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻮن ﭼﲒﻫﺎﱙ ﺑﻪ ﺷﲈ ايد ﻣﯽ دﻫﺪ‪ .‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ اﻳﻦ ﻟﺐ اتب ﺟﺪﻳﺪ را ﺑﮕﲑﻳﺪ ﻣﺜﻼ ﴎﻳﻌﱰ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻴﺪ‬
‫اتﻳﭗ ﮐﻨﻴﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺑﺪ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬

‫ﮐﲋ ﺑﻪ ﻫﻴﭻ اﻋﺘﻘﺎد ﻣﺬﻫﱮ اﻋﺘﻘﺎد ﻧﺪارد‪ ،‬و در ﺣﻠﻘﻪ ‪ Virginia wolf‬ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺮ ﮔﻮﻧﻪ ارزش ﻫﺎی دﻳﲎ و اﺧﻼﰵ را رد ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬و اﻳﻦ ﺗﻌﺠﺐ آور‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﴗ ﮐﻪ اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ اﺳﺖ از ﺟﺎﻣﻌﻪ آرﻣﺎﱏ ﺣﺮف ﻣﯽ زﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﱒ ﳈﮏ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ ‪ utilitarism‬ﺷﻮﻳﺪ اﻳﻦ ﻣﯽ ﺷﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﻣﻌﻠﻮم ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ از ﭼﯽ‬
‫دﻓﺎع ﻣﯽ ﮐﻨﻴﺪ‪ .‬در ﻣﺒﺎﱏ اﺧﻼﰵ‪ ،‬ﮐﲋ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ اﺧﻼق ﻳﮏ ﭼﲒ ﺳﻨﱴ اﺳﺖ و اﴍاف درﺳﺖ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ در ﲝﺚ اﻗﺘﺼﺎد ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ آرﻣﺎﱏ در‬
‫اﺧﻼق اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﻣﯽ ﺷﻮدﮐﻪ دروغ ﮐﺮدن ﺑﺪ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﻮل دوﺳـﱴ ﺑﺪ‪ ،‬اﺳﺖ و ﻣﺸﲁ ﮐﲋ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺪون ﺳﻴﺴـﱲ اﺧﻼﰵ ﭼﮕﻮﻧﻪ اﻳﻦ را ﻣﯽ ﮔﻮﻳﲓ‪ .‬ﮐﲋ ﺑﻪ‬
‫رواﺑﻂ زانﺷﻮﱙ و رواﺑﻂ در ﭼﻬﺎرﭼﻮب ﺧﺎﻧﻮادﻩ اﻋﺘﻘﺎد ﻧﺪارد‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻌﺪ ﮐﻪ ﲝﺚ اﻗﺘﺼﺎد را ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬روﻳﮑﺮد ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ اﺧﻼق‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌﻪ‪ ،‬ﻧﻔﻊ ﴯﴡ را ﮐﻨﺎر‬
‫ﺑﮕﺬارﱘ‪.‬‬

‫ﺣﺪود ‪ 100‬ﺳﺎل ﭘﻴﺶ در ﲥﺮان ﮐﻪ ﭘﺎﻳﺘﺨﺖ ﮐﺸﻮر ﺑﻮد‪ ،‬ﺳﻪ اﱃ ﭼﻬﺎر ﺧﺎﻧﻪ ﺣﲈم داﺷﺖ‪ ،‬در ابر ﻣﺎﻫﯽ ﻳﮏ ابر ﺣﲈم ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ذلا ﻣﻌﻴﺸﺖ ﻣﺮدم ﺣﺴﺎب‬
‫ﳕﯽ ﺷﺪ‪ ،‬ﴐورايت اوﻟﻴﻪ ﻧﺒﻮد‪ .‬اﻣﺎ آﭘﺎرﲤﺎن ‪ 50‬ﻣﱰی ﻫﺴﺖ ﮐﻪ ﺣﲈم در آن ﻧﺒﺎﺷﺪ؟ اﮔﺮ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﮐﻪ اﻳﺮاد اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﮐﻪ ﺣﺪاﻗﻞ آﭘﺎرﲤﺎن اﻳﻦ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﲈم داﺷـﺘﻪ ابﺷﺪ‪ .‬آن زﻣﺎن ﺣﲈم ﻓﻘﻂ اﴍاف ابﻳﺴـﱴ ﻣﯽ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺣﲈم ﲻﻮﻣﯽ ﺑﻮد‪ 30 .‬ﺳﺎل ﭘﻴﺶ ﰷﻣﭙﻴﻮﺗﺮ اﻓﺮاد ﳏﺪود اﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ اﻣﺮوز ﰷﻣﭙﻴﻮﺗﺮ‬
‫چبﻪ ﻫﺎی دﺑﺴـﺘﺎﱏ ﱒ دارﻧﺪ‪ .‬اﺷﺘﺒﺎﻩ ﮐﲋ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﭼﲒ اثﺑﱴ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ اﻳﻨﻬﺎ اتﻣﲔ ﺷﺪ ﺣﺎﻻ دﻳﮕﺮ راﺟﻊ ﺑﻪ ﭘﻮل ﺣﺮف ﻧﺰﻧﲓ‪ ،‬راﺟﻊ‬
‫ﺑﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ آرﻣﺎﱏ ﮐﻪ ﲨﻊ ﮔﺮاايﻧﻪ و اﺧﻼﰵ اﺳﺖ ﺣﺮف ﺑﺰﻧﲓ‪ .‬اﻳﻨﺠﺎ ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﻋﺸﻖ ﺑﻪ ﭘﻮل ﻧﻔﺮت اﻧﮕﲒ ﺗﻠﻘﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ ﻳﮏ ﻣﺸﲁ دارد‪ .‬ﭘﻮل وﺳـﻴهل‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﻮل ﻫﺪف ﮐﻪ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﭘﻮل ﻳﮏ اﺑﺰار اﺳﺖ‪ .‬آن ﭼﲒی ﮐﻪ ﻫﺪف اﺳﺖ ﭼﲒی دﻳﮕﺮ اﺳﺖ‪ .‬اﺗﻔﺎﻗﺎ در ﺟﺎﻣﻌﻪ آزاد‪ ،‬اﻫﺪاف را اﻧﺴﺎن ﻫﺎ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﯽ‬
‫ﮐﻨﻨﺪ ﮐﴗ ﺑﺮای اﻧﺴﺎن ﻫﺎ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﳕﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬اﻧﺴﺎن ﻫﺎ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل رواﺑﻂ ﻣﺒﺘﲎ ﺑﺮ وﺳـﻴهل ﻫﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻪ از ﻫﺮ وﺳـﻴهل ای ﳕﯽ ﺷﻮد اﺳـﺘﻔﺎدﻩ ﮐﺮد‪ ،‬ﺷﲈ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻴﺪ‬
‫ﭘﻮدلار ﺷﻮﻳﺪ اﻣﺎ ﻧﻪ ﺑﻪ ﻫﺮ روﳽ‪ .‬اﮔﺮ ﭘﻮدلار ﺷﺪﻳﺪ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻗﻮاﻋﺪ اب ﭘﻮل ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻴﺪ ﻫﺮ ﰷری ﮐﻨﻴﺪ‪ .‬اﻳﻨﮑﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺴﺎزﱘ ﮐﻪ ﭘﻮل در آن ﻫﺪف ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻳﻌﲎ‬
‫آدم ﻫﺎ آزاد ﻧﺒﺎﺷـﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻮن ﭘﻮل وﺳـﻴهل آزادی اﻧﺴﺎن ﻫﺎﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﭘﻮل ﻫﺪف ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺷﲈ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺗﺼﻤﲓ ﻣﯽ ﮔﲑﻳﺪ ﮐﻪ از داراﱙ ﺧﻮد اﺳـﺘﻔﺎدﻩ ﮐﻨﻴﺪ‪ ،‬ﻳﻌﲎ ﮐﴗ‬
‫دﻳﮕﺮ ﺗﻌﻴﲔ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ روزی ﭼﻘﺪر ﲞﻮرﻳﺪ‪ .‬ﭘﻮل اﺳﺖ ﮐﻪ اﺟﺎزﻩ ﻣﯽ دﻫﺪ ﮐﻪ اﻳﻦ اﻧﺘﺨﺎب ﻫﺎ را اﳒﺎم دﻫﻴﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ﭘﻮل را ﺑﺮدارﻳﺪ ﭼﻪ ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪ؟ اﺗﻔﺎﻗﺎ ﻳﮑﯽ از‬
‫همﻤﱰﻳﻦ اﺧﱰاﻋﺎت اﻧﺴﺎن ﭘﻮل اﺳﺖ‪ .‬وﺳـﻴهل ای اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺧﺪﻣﺖ آزادی اﻧﺴﺎن اﺳﺖ اﮔﺮ آن را ﺑﺮدارﻳﺪ ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﲎ ﻧﺪارﻳﺪ‪ .‬ﺗﻘﺒﻴﺢ ﮐﺮدن ﭘﻮل ﰷری ﻏﲑ‬
‫اﺧﻼﰵ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻮن ﺟﺎی ﭘﻮل ﻏﲑ اﺧﻼﰵ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﻮل را ﺑﺮدارﱘ ﺟﺎی آن ﭼﻴﺴﺖ؟ ﻋﻠﺖ رايﰷری زايد ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻫﲈن اﺷﺘﺒﺎﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﻳﮏ واﻗﻌﻴﺖ را ﺧﻼف‬
‫ﻣﯽ ﺑﻴﻨﻨﺪ و ﺗﻔﺴﲑ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﮐﻪ ﭘﻮل ﺑﺪ اﺳﺖ اﻣﺎ ﳘﻪ دﻧﺒﺎل ﭘﻮل ﻣﯽ دوﻧﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﺗﻨﺎﻗﺾ از ﺟﺎﱙ ﻣﯽ آﻳﺪ ﮐﻪ ﭘﻮل ﺑﺪ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬اﺳـﺘﻔﺎدﻩ از ﭘﻮل ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ‬
‫ﺑﺪ ابﺷﺪ‪ .‬ﭼﺎﻗﻮ را ﻣﯽ ﺷﻮد ﳒﺎت داد ﻣﯽ ﺷﻮد ﱒ ﮐﺸﺖ‪ ،‬ﺟﺮاح ﳒﺎت ﻣﯽ دﻫﺪ‪ ،‬ﻗﺎﺗﲆ ﻣﯽ ﮐﺸﺪ‪ .‬ﻣﺎ ﺑﮕﻮﻳﲓ ﮐﻪ ﭼﻮن اب ﭼﺎﻗﻮ ﻣﯽ ﺷﻮد آدم ﮐﺸﺖ ﭘﺲ‬
‫ﻧﺒﺎﻳﺴـﱴ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ابﺷﺪ‪ ،‬و ﺟﺮاىح را ﺗﻌﻄﻴﻞ ﮐﻨﲓ؟ اﻳﻦ ﺣﺮف از ﮐﲋ ﮐﻪ اﻗﺘﺼﺎد دان اﺳﺖ ﺑﻌﻴﺪ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺸﲁ ﮐﲋ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻳﮏ ﺗﺼﻮری از ﺟﺎﻣﻌﻪ‬

‫‪  40‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
 ‫ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺷـﻨﺎﳻ‪ -‬اراﺋﻪ‪ :‬دﮐﱰ ﻏﲎ ﻧﮋاد‪ -‬ﻧﳰﺴﺎل دوم ‪ 87—88‬ﻣﺴﺘﻨﺪ ﮐﻨﻨﺪﻩ ‪ :‬ﻣﻴﱸ ﲩﺎزی ﻧﻴﺎ‬
‫‪1388/07/19‬‬

‫آرﻣﺎﱏ داردﮐﻪ ﺗﺼﻮر ﻣﻨﺴﺠﻤﯽ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻣﻌﻠﻮم ﻧﻴﺴﺖ ﭼﻴﺴﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺷﻌﺎرﻫﺎ را ﻣﺎ ﱒ دادﱘ‪ ،‬ﻣﻘﺪﻣﻪ ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﳻ ﻋﲔ اﻳﻦ ﲨهل اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺎ اﻗﺘﺼﺎد‬
‫وﺳـﻴهل اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﺪف ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺪرن اﻣﺎ اﻗﺘﺼﺎد ﻫﺪف اﺳﺖ‪ ،‬وﺳـﻴهل ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬اﻗﺘﺼﺎد ﺑﻪ ﭼﻪ ﻣﻌﻨﺎ ﻫﺪف اﺳﺖ؟ اﻗﺘﺼﺎد ﻳﻌﲎ ‪ well being‬و رﻓﺎﻩ‬
‫اﻧﺴﺎﳖﺎ ﮐﻪ اﻳﻦ ﻫﺪف اﺳﺖ‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺪرن ﺑﺮای اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻧﺴﺎﳖﺎ در رﻓﺎﻩ ابﺷـﻨﺪ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎد وﺳـﻴهل ﭼﻴﺴﺖ؟ وﺳـﻴهل اﻫﺪاف والا‪ .‬آن اﻫﺪاف والا‬
‫ﭼﻴﺴﺖ؟ اﻫﺪاف والا ﺗﻮزﻳﻊ ﲠﱰ ﺛﺮوت‪ ،‬رواﺑﻂ اﺟامتﻋﯽ ﻗﻮی ﺗﺮ‪ ،‬ﳘﺒﺴـﺘﮕﯽ ﺑﲔ اﻧﺴﺎﳖﺎ‪.‬‬

‫ﺳـﻴﺎﺳﺖ ﻫﺎی اﻗﺘﺼﺎدی ﮐﻪ ﮐﲋ از روﻳﮑﺮدش ﺑﻪ آن ﻣﯽ رﺳﺪ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﺳـﻴﺎﺳﺖ اﻗﺘﺼﺎدی دوﻟﺖ در هجﺖ ﻣﻴﻞ ﺑﻪ اﻫﺪاف آرﻣﺎﱏ ابﻳﺴـﱴ ابﺷﺪ‪ .‬ﻳﻌﲎ‬
‫دوﻟﺖ را همﻤﱰﻳﻦ ﻣﺮﺟﻊ در هجﺖ اﳚﺎد اﻫﺪاف آرﻣﺎﱏ ﻣﯽ داﻧﺪ‪ .‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ دوﻟﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ آرﻣﺎﱏ را ﻣﯽ ﺳﺎزد‪ .‬اﻳﻦ ﺗﻔﺎوت ﮐﲋ اب الكﺳـﻴﮏ ﻫﺎﺳﺖ‪.‬‬
‫ﮐﲋ ﺑﺪون اﻳﻨﮑﻪ ﺑﺪاﻧﺪ ﺑﻪ ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ ﻫﺎ ﻧﺰدﻳﮏ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﻃﺒﻴﻌﺖ اﻧﺴﺎﱏ در ﺟﺎﻣﻌﻪ آرﻣﺎﱏ ﻣﺘﺤﻮل ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬و ﺳﻮد ﺟﻮﱙ ﺑﻪ ﻧﻮع دوﺳـﱴ‬
‫ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﳈﻮﻧﻴﺴـﱴ ﻣﺎرﮐﺲ ﱒ ﳘﲔ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺎﻫﻴﺖ اﻧﺴﺎن ﻋﻮض ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ اﻧﺴﺎﱏ ﮐﻪ دﻧﺒﺎل ﺣﻔﻆ ﺧﻮدش و ﻣﻨﺎﻓﻊ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻓﮑﺮ ﺣﻔﻆ‬
‫ﻧﻮع ﺑﴩ و ﺑﴩﻳﺖ ﻣﯽ اﻓﺘﺪ‪ .‬اﻳﻦ روﻳﮑﺮد ﻣﺴـﺘﻠﺰم اﳚﺎد ﺗﻐﻴﲑ در ﻣﺎﻫﻴﺖ اﻧﺴﺎن اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻮن اﻧﺴﺎن اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬اﻳﻨﮑﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﯽ ﺗﻮان ﻣﺎﻫﻴﺖ اﻧﺴﺎن را‬
‫ﻋﻮض ﮐﺮد‪ ،‬ﮐﲋ ﺣﺮف ﳕﯽ زﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ ﻫﺎ ﺣﺮف ﻣﯽ زﻧﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﳐﺎﻟﻔﺎن را ﻣﯽ ﻓﺮﺳـﺘﺎدﻧﺪ ﺑﻪ اردوﮔﺎﻩ ﻫﺎی ﰷر اﺟﺒﺎری ﮐﻪ ﻣﺎﻫﻴﺖ ﻋﻮض ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﻧﻮع‬
‫دوﺳﺖ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ و از ﺗﻔﮑﺮ ﺑﻮرژواﱙ ﭘﺎک ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺎ ﱒ ﺷﲁ رﻗﻴﻖ ﺷﺪﻩ اﻳﻦ را دارﱘ ﮐﻪ ﻳﮏ ﻋﺪﻩ را ﺑﻪ زور ﺑﱪﱘ ﲠﺸﺖ ﮐﻪ ﰷری ﮐﻨﲓ ﮐﻪ‬
‫در اﻳﻦ دﻧﻴﺎ ﰷر ﺧﻮب اﳒﺎم دﻫﻨﺪ ﮐﻬﺎٓن دﻧﻴﺎ ﺑﻪ ﲠﺸﺖ ﺑﺮوﻧﺪ‪ ،‬ﻳﻌﲎ اﻧﺴﺎن ﺗﺮاز ﻧﻮﻳﻦ اﳚﺎد ﻣﯽ ﮐﻨﻴﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻓﺮدی ﳕﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﺮود ﲠﺸﺖ‪ ،‬اﮔﺮ ﳔﻮاﻫﺪ ﺑﺮود ﰽ‬
‫را ﺑﺒﻴﻨﻴﺪ‪ .‬ﺧﺎﻟﻖ اﺟﺎزﻩ دادﻩ‪ ،‬اﻣﺎ اﻳﻨﻬﺎ اﺟﺎزﻩ ﳕﯽ دﻫﻨﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﻳﻌﲎ ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﻣﺎﻫﻴﺖ اﻧﺴﺎن را ﻋﻮض ﮐﻨﺪ‪ ،‬اﻧﺴﺎن اب آزادی اﺷﺘﺒﺎﻩ ﮐﺮدن‪ ،‬و اب آزادی راﻩ ﻏﻠﻂ‬
‫ﻣﻄﺮح ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬اﻣﺎ اﻳﻦ ﻳﻌﲎ ﺟﺎی ﰽ ﺧﻮد را ﻗﺮار دادﻩ اﻳﺪ؟ ﻳﻌﲎ ﺧﻮداتن را ﺟﺎی ﺧﺪا ﻣﯽ ﮔﺬارﻳﺪ‪ .‬ﻣﮕﺮ ﺷﲈ اﻧﺴﺎن را آﻓﺮﻳﺪﻳﺪ ﮐﻪ ﻣﺎﻫﻴﺖ را ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﻴﺪ‬
‫ﻋﻮض ﮐﻨﻴﺪ‪ .‬ﮐﻪ اﻳﻦ روﻳﮑﺮد در ﭼﭗ ﻫﺎ و در ﮐﲋ وﺟﻮد دارد‪ .‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﴎﻣﺎﻳﻪ داری ﻣﺮدم ﻣﻨﺤﺮف اﻧﺪ‪ ،‬و ابﻳﺴـﱴ دوﻟﺖ دﺳﺖ اﻳﻨﻬﺎ را‬
‫ﺑﮕﲑد‪ ،‬و ﻣﺴﲑ درﺳﺖ را ﻧﺸﺎن دﻫﺪ‪ .‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﭘﻮل دوﺳـﱴ در اﻳﻦ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﻧﻮع دوﺳـﱴ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬اﻧﺴﺎن ﺧﻮد را دوﺳﺖ دارد‪ ،‬وﻗﱴ ﺧﻮد را‬
‫دوﺳﺖ دارد‪ ،‬اﻧﺴﺎﳖﺎﱙ ﮐﻪ ﺷﺒﻴﻪ وی ﻫﺴﺘﻨﺪ را ﱒ دوﺳﺖ دارد‪ ،‬اﮔﺮ ﻣﯽ ﺑﻴﻨﻴﺪ ﮐﻪ ﮐﴗ را زدﻩ اﻧﺪ‪ ،‬انراﺣﺖ ﻣﯽ ﺷﻮﻳﺪ‪ ،‬ﲰﭙﺎﰏ اﺳﺖ ﻳﻌﲎ ﺧﻮداتن را ﺟﺎی‬
‫آن ﻣﯽ ﮔﺬارﻳﺪ‪ ،‬ﻧﻮع دوﺳـﱴ اﻳﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﮐﲋ و ﭼﭗ ﻫﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﮐﻪ ﺧﻮدش را ﮐﻨﺎر ﺑﮕﺬارد و دﻳﮕﺮان را دوﺳﺖ داﺷـﺘﻪ ابﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮ اﻧﺴﺎن ﺧﻮد را دوﺳﺖ‬
‫ﻧﺪاﺷـﺘﻪ ابﺷﺪ ﳕﯽ ﺗﻮاﻧﺪ دﻳﮕﺮان را دوﺳﺖ داﺷـﺘﻪ ابﺷﺪ‪ ،‬ﭼﻮن ﺧﻮدش ﱒ ﻣﺜﺎﱃ از ﻧﻮع اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﺰدﻳﮏ ﺗﺮﻳﻦ آدم ﺧﻮداتن ﻫﺴﺘﻴﺪ‪ ،‬ﮐﴗ ﺧﻮدش را دوﺳﺖ‬
‫ﻧﺪاﺷـﺘﻪ ابﺷﺪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ دﻳﮕﺮی را دوﺳﺖ داﺷـﺘﻪ ابﺷﺪ‪ .‬ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺣﻘﻮق ﻃﺒﻴﻌﯽ ﻣﺪرن روی اﻳﻦ اﺻﻞ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻨﻬﺎ ﭘﻮل ﭘﺮﺳـﱴ و ﺧﻮد ﺧﻮاﻫﯽ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫اﻓﺮاط ﮐﻪ ﺣﻖ دﻳﮕﺮان را زﻳﺮ ﭘﺎ ﺑﮕﺬارﻳﺪ ﺑﺪ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ اﮔﺮ ﺧﻮداتن را اندﻳﺪﻩ ﺑﮕﲑﻳﺪ ﲞﺎﻃﺮ دﻳﮕﺮان ﺑﺪ ﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺣﺮف ﻫﺎ ﺷﺎﻳﺪ ﲞﺎﻃﺮ اﻳﻦ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﺧﻼء اﺧﻼﰵ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺪرن را دﻳﺪﻧﺪ و اﻳﻦ ﺣﺮف ﻫﺎ را زدﻧﺪ ﮐﻪ آن را ﺣﻞ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻧﻮع دوﺳـﱴ ﺟﺰء ﻃﺒﻴﻌﺖ اﻧﺴﺎن ﱒ ﻫﺴﺖ‪ ،‬در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺪرن ﮐﻪ ﻫﺮ ﮐﴗ‬
‫آزاد اﺳﺖ‪ ،‬اﻳﻦ اﺣﺴﺎس ﺑﻪ اﻧﺴﺎﳖﺎ دﺳﺖ ﻣﯽ دﻫﺪ ﮐﻪ اﻳﻦ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻋﻘﲆ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻄﻮر ﻋﻘﲆ از ﳘﻪ ﺟﻮاﻣﻌﯽ ﮐﻪ ﺑﴩ ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ ﻋﺎدﻻﻧﻪ ﺗﺮ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ‬
‫اﻳﻦ اﺣﺴﺎس اﳚﺎد ﻣﯽ ﺷﻮد ذلا ﺑﻪ اﻧﻮاع راﻩ ﻫﺎ و وﺳﺎﻳﻞ ﻣﺘﻮﺳﻞ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ اﻳﻦ ﺧﻼء را ﺑﺮﻃﺮف ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻳﮏ ﻋﺪﻩ روی دوﻟﺖ ﰷر ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬و در ﻏﺮب ﱒ‬
‫دارﱘ ﮐﻪ ﺗﺮک دﻧﻴﺎﻫﺎی ﴍﰵ و ﻃﺮﻓﺪاران ‪ Zen‬زايد اﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺮای ﺑﺮﻃﺮف ﮐﺮدن ﺧﻼء اﺧﻼﰵ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﮐﻪ اﻳﻦ درﺳﺖ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﻓﮑﺮ‬
‫ﺧﻮدﻣﺎن ابﺷـﲓ‪ ،‬و ﺑﻴﺎﻳﲓ ﺑﲑون و ﺟﺎﻣﻌﻪ آرﻣﺎﱏ ﺑﺴﺎزﱘ‪ .‬ﳘﻴﺸﻪ ﻳﮏ ﻋﺬاب وﺟﺪان وﺟﻮد دارد‪ ،‬در ﻏﺮﰉ ﻫﺎ و ﻓﺮاﻧﺴﻮی ﻫﺎ زايد اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮاﻧﺴﻮی ﻫﺎ ﻣﯽ‬
‫ﮔﻮﻳﻨﺪ ﮐﻪ ﴎ ﻋﺮب ﻫﺎ و اﳉﺰاﻳﺮ زﻣﺎن اﺳﺘامثر ﺑﻼ ﴎﺷﺎن آوردﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ الان ﺗﺒﻌﻴﺾ ﻣﻌﮑﻮس ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳـﻴﺎﻩ ﻫﺎی اﻣﺮﻳﲀ اﳚﺎد ﺷﺪﻩ ﮐﻪ ﭘﺎرﻳﺲ را ﺑﻪ آﺗﺶ ﻣﯽ‬
‫ﮐﺸـﻨﺪ‪ ،‬و دﺳﺖ ﻣﯽ زﻧﻨﺪ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﮋاد ﭘﺮﺳﺘﻨﺪ‪ .‬الان در اﻣﺮﻳﲀ دو آدم ﻣﺴﺎوی ﮐﻪ اب ﱒ دﻋﻮا ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻗﺎﴇ ابﻳﺴـﱴ اﺻﻞ ﺑﺮ اﻳﻦ ابﺷﺪ ﮐﻪ ﺣﻖ اب ﺳـﻴﺎﻩ‬
‫اﺳﺖ ﭼﻮن ﺳﻔﻴﺪ ﻣﯽ ﺧﻮاﺳـﺘﻪ اﺳﺖ ﺗﺒﻌﻴﺾ ﻧﮋادی ﮐﻨﺪ ﮐﻪ اﻳﻦ ‪ Positive discrimination‬اﺳﺖ ﮐﻪ اﻳﻦ ﲞﺎﻃﺮ آن زﻣﺎﱏ اﺳﺖ ﮐﻪ ﰷری ﮐﺮدﻧﺪ و ﻋﺬاب‬
‫وﺟﺪان دارﻧﺪ‪ ،‬ﺳـﻴﺎﻩ ﻫﺎ در ﺟﺎﻣﻌﻪ اﻣﺮﻳﲀ از ﳘﻪ ﻃﻠﺒﲀرﻧﺪ‪ ،‬و اﻳﻦ ﺗﻮﻗﻌﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ دارﻧﺪ‪ .‬ﻋﺮب ﻫﺎ در اروﭘﺎ ﱒ اﻳﻦ ﺗﻮﻗﻊ را دارﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺜﻼ در ﻣﱰو ﻣﯽ ﭘﺮﻳﺪﻧﺪ در ﭘﺎرﻳﺲ ﺑﻠﻴﻂ ﳕﯽ دادﻧﺪ‪ ،‬ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺜﻼ ﺷﺎﻩ اﻳﻨﻬﺎ را ﭘﻮل ﻧﻔﺖ را دادﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﺗﻮﺟﻴﻬﺎت اﺧﻼﰵ اﺳﺖ ﮐﻪ دزدی ﺧﻮد را‬
‫ﺗﻮﺟﻴﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻪ اﻳﻦ درﺳﺖ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬

‫‪  41‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
 ‫ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺷـﻨﺎﳻ‪ -‬اراﺋﻪ‪ :‬دﮐﱰ ﻏﲎ ﻧﮋاد‪ -‬ﻧﳰﺴﺎل دوم ‪ 87—88‬ﻣﺴﺘﻨﺪ ﮐﻨﻨﺪﻩ ‪ :‬ﻣﻴﱸ ﲩﺎزی ﻧﻴﺎ‬
‫‪1388/07/19‬‬

‫ﲝﺚ آﺧﺮ راﺣﻊ ﺑﻪ ﮐﲋ ﺟﺎﻣﻊ آرﻣﺎﱏ اﺳﺖ ﮐﻪ اب ﺑﺮانﻣﻪ اﻗﺘﺼﺎدی ﮐﲋ ﰷﻣﻼ در ارﺗﺒﺎط اﺳﺖ‪ .‬ﮐﻪ دو آﻓﺖ ﺑﺰرگ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﴎﻣﺎﻳﻪ داری را ﺑﻴﲀری ﻋﻮاﻣﻞ ﺗﻮﻟﻴﺪ‬
‫و ﺗﻮزﻳﻊ ان ﻋﺎدﻻﻧﻪ درآﻣﺪ و ﺛﺮوت ﻣﯽ داﻧﺪ‪ .‬ذلا ﺟﺎﻣﻌﻪ آرﻣﺎﱏ ﮐﲋ ﺟﺎﻣﻌﻪ ای اﺳﺖ ﮐﻪ اﻳﻦ دو آﻓﺖ را ﻧﺪاﺷـﺘﻪ ابﺷﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﮐﲋ از ﺳﻮﺳـﻴﺎﻟﻴﺴﻢ ﻟﻴﱪال ﲱﺒﺖ ﻣﯽ‬
‫ﮐﻨﺪ ﮐﻪ واژﮔﺎن ﺧﻮد وی اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻮن ﮐﲋ ﰷﻣﻼ ﻓﺮدﮔﺮا از ﻧﻈﺮ ﻣﻨﺶ و ﻓﺮﻫﻨﮓ اﻧﮕﻠﻴﴗ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ در ﭘﺮوژﻩ اﺟامتﻋﯽ و اﻗﺘﺼﺎدی ﺑﻨﻮﻋﯽ ﺑﻪ ﺳﻮﺳـﻴﺎﻟﻴﺴﺖ‬
‫اﻋﺘﻘﺎد دارد‪ ،‬و ﺑﻨﻮﻋﯽ ﺑﻪ دوﻟﺖ ﺧﲑ ﺧﻮاﻩ ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﻮﺳـﻴﺎﻟﻴﺴﻢ ﻟﻴﱪال‪ ،‬ﭼﲒی ﮐﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ آرﻣﺎﱏ ﺗﺮﻳﻦ ﺷﲁ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻌﺒﺎرﰏ ﺳﻮﺳـﻴﺎﻟﻴﺴﻢ ﻟﻴﱪال‬
‫ارزش ﻫﺎی اﺧﻼﰵ را ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ارزش ﻫﺎی ﻣﻨﺤﺪ ﴎﻣﺎﻳﻪ داری ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬اب اﻳﻨﮑﻪ ﮐﲋ ﺷﺪﻳﺪا ﺑﻪ آزادی ﻓﺮدی اﻋﺘﻘﺎد دارد اﻣﺎ اب ﮐﲈل ﺗﻌﺠﺐ از دﻳﺪﮔﺎﻩ‬
‫انﻇﺮان‪ ،‬ﻇﺎﻫﺮا ﮐﲋ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﺴﺎهل اﴍاف ﻧﺪارد ﮐﻪ اﻳﻦ آزادی ﻓﺮدی اب اﻗﺘﺼﺎد دوﻟﱴ اي اب ﭘﺨﺶ ﺑﺮﺟﺴـﺘﻪ و ﭘﺮ رﻧﮓ دوﻟﺖ در اﻗﺘﺼﺎد در ﺗﻨﺎﻗﺾ اﺳﺖ و اب‬
‫ﱒ ﳕﯽ ﺧﻮاﻧﻨﺪ‪ .‬ﮐﲋ اﻳﻦ ﺗﻨﺎﻗﺾ را اب اﻳﻦ روﻳﮑﺮد ﺣﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ دوﻟﳣﺮدان ﭘﺎﻳﺒﻨﺪ ﺑﻪ اﺧﻼق ابﺷـﻨﺪ ﺧﻄﺮی ﳔﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﻳﻌﲎ دوﻟﺖ ﺧﻄﺮی ﺑﺮای آزادی‬
‫ﻓﺮدی ﻧﻴﺴﺖ اﮔﺮ دوﻟﺖ ﻫﺎ ﭘﺎﻳﺒﻨﺪ ﺑﻪ اﺧﻼق ابﺷﺪ‪ .‬اﻧﺘﻘﺎد ﺑﻪ ﮐﲋ روی اﻳﻦ ﻗﺴﻤﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻳﻦ ﳘﻪ از ﻧﻘﺶ دوﻟﺖ ﺣﲈﻳﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﻴﺪ‪ ،‬اب آزادی ﻓﺮدی در‬
‫ﺗﻨﺎﻗﺾ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﲋ اﻋﺘﻘﺎد ﺑﻪ آزادی ﻓﺮدی داﺷﺖ ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﻔﺖ اﻳﻦ ﻣﺴﺎهل وﺟﻮد ﻧﺪارد اﮔﺮ دوﻟﳣﺮدان ﭘﺎﻳﺒﻨﺪ ﺑﻪ اﺧﻼق ابﺷـﻨﺪ‪ .‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺪرن روی اﻳﻦ ﻓﺮض‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳـﻴﺎﺳـﳣﺪران ﭘﺎﻳﺒﻨﺪ ﺑﻪ اﺧﻼق ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﮐﲋ ﺑﺮﻋﮑﺲ ﻣﯽ ﮔﻮدی ﮐﻪ ﺳـﻴﺎﺳـﳣﺪرا واﻗﻌﯽ ﮐﴗ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﲻﻮﻣﯽ را ﻣﺪ ﻧﻈﺮ دارد ذلا ﭘﺎﻳﺒﻨﺪ ﺑﻪ‬
‫اﺻﻮل و اﺧﻼﻗﻴﺎت اﺳﺖ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﻫﻴﻮم ﲨهل ﻣﻌﺮوف ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ آزادی وﻗﱴ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ای دوام ﭘﻴﺪا ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺷﲈ ﻓﺮض را ﺑﺮ اﻳﻦ ﺑﮕﲑد ﮐﻪ ﺣﺎﰼ را‬
‫ﺗﺒﻬﲀر ﻓﺮض ﮐﻨﻴﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ﻣﺮدم ﺗﺼﻮر اﻳﻦ ابﺷﺪ ﮐﻪ ﺣﺎﰼ ﺗﺒﻬﲀر اﺳﺖ و ﺑﺮ اﺳﺎس آن ﳖﺎدﻫﺎی ﺳـﻴﺎﳻ را ارزايﰉ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌﻪ آزاد ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﮔﺮ ﻓﮑﺮ ﮐﻨﲓ‬
‫ﮐﻪ ﺣﺎﰼ آدم ﺧﻮﰉ اﺳﺖ‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﳕﯽ ﺗﻮاﻧﺪ دﻣﻮﮐﺮات ابﺷﺪ‪ .‬ﲤﺎم ﳖﺎدﻫﺎﱙ ﮐﻪ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺪرن اﳚﺎد ﺷﺪﻩ و ﰷر ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﳖﺎدﻫﺎﱙ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ اب ﻓﺮض ﺗﺒﻬﲀری‬
‫ﺣﺎﰼ اﳚﺎد ﺷﺪﻩ اﻧﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ﻓﺮض ﺑﻮد ﮐﻪ ﺣﺎﰼ آدم ﺧﻮﰉ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﺮا ابﻳﺴـﱴ ﺣﺰب اﭘﻮزوﺳـﻴﻮن ابﺷﺪ‪ ،‬و ﭼﺮا ابﻳﺴـﱴ اﻧﺘﺨﺎابت ابﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻓﺮض اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﺣﺎﰼ آدم ﺧﻮﰉ اﺳﺖ ﭼﺮا ابﻳﺴـﱴ ﻣﻄﺒﻮﻋﺎت ﻣﻨﺘﻘﺪ و آزاد ابﺷـﻨﺪ ﮐﻪ از وﺿﻊ ﻣﻮﺟﻮد اﻧﺘﻘﺎد ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ذلا ﳖﺎدﻫﺎی ﺟﺎﻣﻌﻪ آزاد اب ﻓﺮض اﻳﻦ ﺑﻮدﻩ ﮐﻪ دوﻟﺖ ﺗﺒﻬﲀر‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬و ﻓﺮض ﮐﲋ ﻳﮏ ﺗﻨﺎﻗﺾ اﺳﺖ ﮐﻪ دوﻟﳣﺮدان را ﺧﻮب ﻓﺮض ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺎﻳﺒﻨﺪی ﻳﻌﲎ ﻋﺪم اﻋﲈل دﻳﮑﺘﺎﺗﻮری‪ ،‬رﻋﺎﻳﺖ ﺣﻘﻮق ﺑﴩ و ﳘﻪ اﻳﻨﻬﺎﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﲝﺚ انﻇﺮ ﺑﻪ زﻣﺎن ﮐﲋ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﲔ ﺳﺎﻟﻬﺎی ‪ 30‬و ‪ 40‬اﺳﺖ‪ ،‬ﻳﻌﲎ ﺑﲔ دو ﺟﻨﮓ هجﺎﱏ اﺳﺖ‪.‬‬

‫دو ﺟﻨﮓ هجﺎﱏ دو ﺧﻄﺮ ﺟﻮاﻣﻊ آزاد ﻏﺮﰉ را ﲥﺪﻳﺪ ﻣﯽ ﮐﺮد‪ ،‬ﻳﮑﯽ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﳈﻨﻴﺴـﱴ ﺑﻮد‪ ،‬و ﻳﮑﯽ ‪ National/socialism‬ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﻪ در آن ﭼﻬﺎرﭼﻮب اﻳﻦ ﲝﺚ ﻫﺎ‬
‫ﻣﻄﺮح ﻣﯽ ﺷﺪ‪ .‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺪرن ﻓﺮض ﺑﺮﻋﮑﺲ دارد ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﮐﲋ‪ ،‬و اﮔﺮ ﻧﺒﻮد ﳖﺎدﻫﺎ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺷﲁ ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ ،‬و ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺳﻨﱴ ﻓﺮض اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن‬
‫ﻓﻴﻠﺴﻮف اﻧﺪ‪ ،‬در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺪرن ﻓﺮض اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﳖﺎدﻫﺎ ابﻳﺴـﱴ ﺧﻮب ابﺷـﻨﺪ‪ ،‬و ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ابﻳﺴـﱴ ﻓﺮض ﮐﻨﲓ ﮐﻪ آدم ﻫﺎی ﺧﻮب ﺣﮑﻮﻣﺖ ﳕﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬اب‬
‫اﻳﻦ ﻓﺮض ابﻳﺴـﱴ ﺑﺒﻴﻨﲓ ﮐﻪ ﳖﺎدﻫﺎ را ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻃﺮاىح ﮐﻨﲓ‪ .‬ﮐﲋ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ در ﺟﺎﻣﻌﻪ آرﻣﺎﱏ ﭘﻮل ﺣﻔﻆ ﻣﯽ ﺷﻮد ﭼﻮن ﺑﺪون ﭘﻮل ﳕﯽ ﺗﻮان ﺟﺎﻣﻌﻪ ﭘﻴﭽﻴﺪﻩ‬
‫اﻣﺮوز را ﻣﺪﻳﺮت ﮐﺮد‪ ،‬و ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﭘﻮل ﭘﺮﺳـﱴ از ﺑﲔ ﻣﯽ رود‪ .‬ﮐﲋ ﭘﻮل ﰉ زﲪﺖ را ﺳﻌﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ از ﺑﲔ ﺑﱪد‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﮐﴗ ﮐﻪ از ﭘﻮل ﭼﲒی‬
‫ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯽ آورد‪ ،‬ﻣﻔﺖ ﺧﻮری ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺧﻮدش از ﺑﻮرس ابزی ﻟﻨﺪن ﻣﻴﻠﻴﻮﻧﺮ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ ﮐﻪ ابﻫﻮش ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﲒﻧﺲ را‬
‫ﺧﻮب ﻓﻬﻤﻴﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ اﻳﻨﮑﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﭘﻮل ﻧﻔﺖ را ﻧﻘﺾ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﮐﴗ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ در ﺑﻮرس ﭘﻮدلار ﺷﻮد‪ .‬اﻣﺎ ﺑﮕﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﲠﺮﻩ از ﭘﻮل ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫ﮐﺘﺎﰉ ﲢﺖ ﻋﻨﻮان راﻩ ﺑﻪ ﺳﻮی ﺑﺮدﮔﯽ زﻣﺎن ﮐﲋ ﺑﲑون ﻣﯽ آﻳﺪ ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﺗﻔﮑﺮات ﮐﲋ ﺑﻪ ﺑﺮدﮔﯽ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﺟﻨﮓ اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻫﺎی ﭼﭗ و‬
‫ﺳﻮﺳـﻴﺎﻟﻴﺴـﱴ رو ﻣﯽ آﻳﺪ‪ .‬در اﻧﮕﻠﺴـﺘﺎن ﺑﻪ ﳏﺾ اﻧﺘﺨﺎابت ﺣﺰب ﰷرﮔﺮ ﭘﲑوز ﻣﯽ ﺷﻮد و ﭼﺮﭼﻴﻞ ﮐﻨﺎر ﻣﯽ رود‪ ،‬و اﻧﮕﻠﺴـﺘﺎن ﺑﻪ ﲰﺖ ﻣﲆ ﮐﺮدن و دوﻟﱴ‬
‫ﮐﺮدن ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻣﯽ رود ﮐﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺳﻮﺳـﻴﺎﻟﻴﺴـﱴ ﻣﯽ روﻧﺪ‪ ،‬و آن اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻫﺎ ﺣﺎﰼ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﻫﺎﻳﮏ ﻣﯽ رود ﮐﻪ اﳒﻤﻦ ﻣﻮﻧﺖ ﺑﺮﻟﻨﺪ را ﻣﯽ ﺳﺎزد و از اﻗﺘﺼﺎد ﻣﯽ‬
‫ﮐﻨﺪ ﺑﻪ ﺳـﻴﺎﺳﺖ ﻣﯽ رود‪ ،‬و ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﻣﺜﻞ اﻳﻨﮑﻪ ﻣﺎ راﻩ را ﮔﻢ ﮐﺮدﱘ ﮐﻪ ﻧﺪاﻧﺴﺘﲓ ﮐﻪ ﻓﺎﺷﻴﺴﺖ و انﺳـﻴﻮانﻟﻴﺴﻢ از ﮐﺠﺎ آﻣﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻫﻴﺘﻠﺮ آدم‬
‫ﺑﺪی ﺑﻮد‪ ،‬وﮔﺮﻧﻪ ﻫﻴﺘﻠﺮ ﺑﺮ اﺳﺎس رای ﻣﺮدم ابﻻ آﻣﺪ اﻣﺎ ﺑﻌﺪ ﺣﻘﻮق ﻣﺮدم را زﻳﺮ ﭘﺎ ﮔﺬاﺷﺖ‪ ،‬و ﻧﮋاد ﭘﺮﺳﺖ ﺑﻮد‪ .‬اﻣﺎ ﻗﺪرت ﻫﻴﺘﻠﺮ انﳽ از اﻳﻦ ﺑﻮدﮐﻪ وﻗﱴ ﮐﻪ‬
‫اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪ ﲤﺎم ﺻﻨﺎﻳﻊ را ﲢﺖ ﮐﻨﱰل در آورد و ﲤﺎم ابزارﻫﺎ ﻗﳰﺖ ﮔﺬاری ﮐﺮد‪ ،‬و ﻗﺪرت دوﻟﺖ را ابﻻ ﺑﺮد‪ ،‬ﮐﻪ ﲤﺎم ﻣﻨﺎﺑﻊ را ﺑﺮای ﺟﻨﮓ ﲡﻬﲒ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻳﮏ‬
‫اﻗﺘﺼﺎد ﻟﻴﱪال ﳕﯽ ﺗﻮاﻧﺪ اﻳﻦ ﰷر را ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺟﺎﻣﻌﻪ اﻣﺮﻳﲀ ﺑﺮ ﺧﻼف ﭼﲒی ﮐﻪ دﻧﻴﺎ ﺗﺼﻮر ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻟﻴﱪال ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﲠﱰﻳﻦ دﻟﻴﻞ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ‪ %40‬از‬
‫‪ ،GDP‬دوﻟﺖ در اﺧﺘﻴﺎر دوﻟﺖ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺎﻟﻴﺎﰏ ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﲑد و ﺳﻼح ﻫﺎﱙ ﮐﻪ درﺳﺖ ﻣﯽ ﺷﻮد در ﺗﻨﺎﻗﺾ اب اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻟﻴﱪال اﺳﺖ‪ ،‬و ﺗﻨﺎﺳـﱮ اب آزادی‬
‫ﻧﺪارد‪ ،‬و ‪ %40‬از اﻗﺘﺼﺎد اﻣﺮﻳﲀ دوﻟﱴ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬و ﻣﺸﲁ اﻳﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﲾﺎﻳﻊ وﻳﺘﻨﺎم‪ ،‬ﮔﻮاﻧﺘﺎانﻣﻮ و ﻋﺮاق‪ ،‬دﻟﻴﻞ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻗﺘﺼﺎد اﻣﺮﻳﲀ ﺷـﺒﻪ دوﻟﱴ اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﺑﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﮐﻮاب آزاد اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻪ ﻧﺴﺒﺖ آچنﻪ ﮐﻪ ﻟﻴﱪال ﻫﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﭼﻮن ﲞﺶ زايدی ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد و ‪ ...‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪  42‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
 ‫ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺷـﻨﺎﳻ‪ -‬اراﺋﻪ‪ :‬دﮐﱰ ﻏﲎ ﻧﮋاد‪ -‬ﻧﳰﺴﺎل دوم ‪ 87—88‬ﻣﺴﺘﻨﺪ ﮐﻨﻨﺪﻩ ‪ :‬ﻣﻴﱸ ﲩﺎزی ﻧﻴﺎ‬
‫‪1388/07/19‬‬

‫ﮐﲋ اﺷﺘﺒﺎﻫﯽ ﮐﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﻮل ﺣﻔﻆ ﺷﻮد‪ ،‬ﭘﻮل ﭘﺮﺳـﱴ ﮐﻪ ﳘﻪ دﻧﺒﺎل ﭘﻮل ﺑﺪوﻧﺪ‪ ،‬از ﺑﲔ ﳕﯽ رود‪ .‬ﭘﻮل اﺑﺰار اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﻮل وﺳـﻴهل ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬روی‬
‫اﻳﻨﮑﻪ ﮐﴗ ﭘﻮل زايد ﲨﻊ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻗﻀﺎوت ﳕﯽ ﺗﻮاﻧﻴﺪ ﺑﮑﻨﻴﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻗﻀﺎوت ﺑﻌﺪ از اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اب ﭘﻮﱃ ﮐﻪ ﲨﻊ ﮐﺮدﻩ ﭼﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﭘﻮل ﲨﻊ ﮐﺮد ﺑﻪ ﻓﻘﺮا ﳈﮏ‬
‫ﮐﺮد و ﻣﺪرﺳﻪ ﺳﺎﺧﺖ‪ ،‬ﰷر ﺑﺪی اﺳﺖ؟ اي اﻳﻨﮑﻪ ﺑﺮود ﭘﻮل را ﻫﺰﻳﻨﻪ ﮐﻨﺪ و ﻣﺰدورﻫﺎﱙ ﺑﺮای ﺧﻮدش درﺳﺖ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﭘﻮل ﻣﺮدم را ﺑﮕﲑد و زور ﺑﮕﻮﻳﺪ‪ .‬ذلا‬
‫اﻳﻨﮑﻪ ﺑﺮود دﻧﺒﺎل اﻳﻨﮑﻪ داراﱙ ﻫﺎ را زايد ﮐﻨﺪ ﻗﻀﺎوﰏ ﺑﻠﺤﺎظ اﺧﻼﰵ ﳕﯽ ﺗﻮاﻧﻴﺪ ﺑﮑﻨﻴﺪ‪ .‬وﻗﱴ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﭘﻮل ﭘﺮﺳـﱴ از ﺑﲔ ﻣﯽ رود ﻳﻌﲎ ﭼﻪ؟ دﻧﺒﺎل ﭘﻮل‬
‫رﻓﱳ ﭼﺮا ﺑﺪ اﺳﺖ؟ ﻣﺎرﮐﺲ اﻳﻦ را ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد اﻣﺎ ﮐﲋ دﻗﺖ ﻧﮑﺮد‪ ،‬ﻣﺎرﮐﺲ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ اﮔﺮ ﭘﻮل ابﺷﺪ‪ ،‬ﭘﻮل ﭘﺮﺳـﱴ اﺳﺖ‪ ،‬ذلا ﭘﻮل ﭘﺮﺳـﱴ از ﺑﲔ‬
‫ﺑﺮود‪ ،‬ﻳﻌﲎ ﭘﻮل از ﺑﲔ ﺑﺮود‪ .‬ﻓﺮض اﻳﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ آﻧﻘﺪر ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﳈﻴﺎﰉ از ﺑﲔ ﻣﯽ رود ﮐﻪ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ارزايﰉ ﳎﺪد ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬و ﲠﺸﺖ ﻣﻮﻋﻮد ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ‬
‫در آن ﺣﺎﻟﺖ ﻣﯽ ﺷﻮد ﺗﺼﻮر ﮐﺮد ﮐﻪ ﭘﻮل ﱒ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻧﺒﺎﺷﺪ و ﻫﺮ ﮐﴗ ﻫﺮ ﭼﲒی را ﮐﻪ ارادﻩ ﮐﺮد در اﺧﺘﻴﺎر وی ابﺷﺪ‪ .‬ﻧﮑﺘﻪ دﻳﮕﺮ اﻳﻨﮑﻪ ﭼﲒی ﮐﻪ در ﲝﺚ‬
‫ﮐﲋ وﺟﻮد دارد اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﲋ ﻣﻄﻠﻮﺑﻴﺖ اﺟامتﻋﯽ را ﲨﻊ ﻣﻄﻠﻮﺑﻴﺖ ﻓﺮدی ﻣﯽ داﻧﺪ ﮐﻪ اﻳﻦ اﻧﺘﻘﺎدی اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﮐﲋﻳﻦ ﻫﺎ و ﺑﻪ ﳘﻪ ‪ Utilitarian‬ﻫﺎ ﻣﯽ ﺷﻮد‬
‫وارد ﮐﺮد ﮐﻪ ﻣﻄﻠﻮﺑﻴﺖ اﺟامتﻋﯽ ﻣﻌﻨﺎ ﻧﺪارد‪ ،‬ﻣﻄﻠﻮﺑﻴﺖ ﻓﺮدی را ﳕﯽ ﺷﻮد اﻧﺪازﻩ ﮔﲑی ﮐﺮد ﮐﻪ ﲨﻊ ﮐﻨﲓ اب ﱒ ﺑﺸﻮد ﻣﻄﻠﻮﺑﻴﺖ اﺟامتﻋﯽ‪ .‬ﮐﲋ ﻣﯽ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ‬
‫ﻣﻄﻠﻮﺑﻴﺖ ﳖﺎﱙ درآﻣﺪ اﺿﺎﻓﻪ ﺛﺮوﲤﻨﺪان ﰷﻫﻨﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ذلا از ﺛﺮوﲤﻨﺪان ﺑﮕﲑﱘ ﺑﻪ ﻓﻘﺮا ﺑﺪﻫﲓ‪ ،‬ﻣﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﻣﻄﻠﻮﺑﻴﺖ اﺟامتﻋﯽ ﮐﻪ الكﺳـﻴﮏ ﻫﺎ و آدام‬
‫اﲰﻴﺖ ﲱﺒﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬انﻇﺮ ﺑﺮ آزادی ﻫﺎی ﻓﺮدی ﺑﻮد‪ ،‬و انﻇﺮ ﺑﺮ اﻧﺪازﻩ ﮔﲑی ﻣﻄﻠﻮﺑﻴﺖ ﻫﺎی ﻓﺮدی ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﭼﻮن ﳕﯽ ﺷﻮد ﻣﻄﻠﻮﺑﻴﺖ ﻫﺎی ﻓﺮدی را اﻧﺪازﻩ‬
‫ﮔﲑی ﮐﺮد‪ .‬آدام اﲰﻴﺖ ﻣﯽ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ای اﳚﺎد ﮐﻨﲓ ﮐﻪ آزادی ﺑﲔ اﻓﺮاد ابﺷﺪ‪ .‬اﻳﻨﮑﻪ اب ابزﺗﻮزﻳﻊ ﺛﺮوت در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﻄﻠﻮﺑﻴﺖ را ابﻻ ﺑﱪﱘ در روﻳﮑﺮد‬
‫الكﺳـﻴﮏ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬ﮐﲋ ﻳﮏ روﻳﮑﺮد دوﻟﺖ ﻣﺪار‪ ،‬و دوﻟﺖ ﮔﺮا دارد‪.‬‬

‫اﮔﺮ از ﺛﺮوﲤﻨﺪ ﺑﮑﻨﻴﺪ‪ ،‬ﺷﺎﻳﺪ راﴇ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﺸﲁ ‪ utilitarianism‬اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮﺳـﻴﺪ ﺑﻪ اﻳﻨﮑﻪ ﰽ ﺑﻪ ﺷﲈ اﺟﺎزﻩ دادﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﴗ را ﮐﻮر ﮐﻨﻴﺪ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪی‬
‫ﮐﻪ آﻓﺮﻳﺪﻩ اﺳﺖ اﺧﺘﻴﺎری ﺑﻪ ﮐﴗ ﻧﺪادﻩ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻨﮑﻪ دوﻟﺖ از ﮐﴗ ﻣﺎﻟﻴﺎت ﻣﯽ ﮔﲑد و ﺑﻪ ﻓﻘﲑی ﻣﯽ دﻫﺪ ﺣﻖ ﻃﺒﻴﻌﯽ را از ﺑﲔ ﻣﯽ رد‪ ،‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﺧﻮدم‬
‫ﲞﻮاﱒ ﻣﯽ دﱒ‪ ،‬ﭼﺮا دوﻟﺖ ﺑﮕﲑد‪ .‬اﻗﺘﺼﺎد دوﻟﱴ ﺳﻴﺴـﱲ راﺑﻴﻨﻬﻮد اﺳﺖ ﮐﻪ راﻫﺰﱏ اﺳﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ ﺑﺮﺧﻼف ﻣﻴﻞ ﻳﮏ ﻧﻔﺮ ﭘﻮﱃ ﺑﮕﲑﻳﺪ‪ ،‬و ﺑﻪ آدم ﻣﺴـﺘﺤﻖ‬
‫ﺑﺪﻫﻴﺪ‪ ،‬در واﻗﻊ راﻩ زﱏ ﮐﺮدﻳﺪ‪ .‬اﻳﻦ اﻟﺒﺘﻪ ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ در اﺿﱰار ﻗﺮار ﺑﮕﲑﻳﺪ و ﻳﮏ ﻧﻔﺮ دارد ﻣﯽ ﻣﲑد‪ ،‬دزدی ﮐﻨﺪ اﺷﲀل ﻧﺪارد‪ ،‬آن ﺑﺮای ﺧﻮدش‬
‫ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪ ،‬ﻧﻪ اﻳﻨﮑﻪ ﺑﺪزدد و ﺑﻪ دﻳﮕﺮان ﺑﺪﻫﺪ‪ .‬آﳒﺎ ﻣﯽ ﺗﻮان اﺻﻞ دﻳﮕﺮ را ﻧﻘﺾ ﮐﺮد‪ ،‬ﭼﻮن اﻳﻦ همﻤﱰ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﻔﻆ اﻧﺴﺎن همﻤﱰ از اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ دزدی‬
‫ﻧﮑﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ دزدی ﮐﻨﺪ و ﺑﻌﺪ ﺗﻮزﻳﻊ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺎ دوﻟﺖ را ﺗﻌﻴﲔ ﻧﮑﺮدﱘ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺟﺎی ﻣﺎ ﺗﺼﻤﲓ ﺑﮕﲑد‪ ،‬ﻣﺎ دوﻟﺖ را ﺗﻌﻴﲔ ﮐﺮدﱘ ﮐﻪ ﰷری ﮐﻪ ﳕﯽ ﺗﻮاﻧﲓ اﳒﺎم دﻫﲓ ﮐﻪ آن ﻗﻀﺎوت اﺳﺖ در ﻣﻮﻗﻊ دﻋﻮا‪ ،‬ﮐﻪ داور‬
‫ابﺷﺪ‪ ،‬ﻧﻪ اﻳﻨﮑﻪ ﰷر ﺧﻮدﻣﺎن را وی اﳒﺎم دﻫﺪ‪ .‬در ﺳﻮﺋﺪ اﻳﻦ ﰷر را ﮐﺮدﻧﺪ ﺑﺪ دﻳﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﰷراﱙ ﺗﻮﻟﻴﺪ را ﭘﺎﻳﲔ آورد‪ .‬روﻳﮑﺮد اﻗﺘﺼﺎد آزادی ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ دوﻟﺖ‬
‫اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪ‪ ،‬و ﻫﺰﻳﻨﻪ دوﻟﺖ ﱒ اب ﻣﺎﻟﻴﺎت ﻫﺎی ﻣﺮدم ﺗﻌﻴﲔ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬اﻳﻦ اتﻣﲔ ﭼﻮن اﻳﻨﺠﺎ دوﻟﺖ ﻣﺰدور ﻣﺮدم اﺳﺖ‪ ،‬و ﻣﺴـﺘﺨﺪم ﻣﺮدم اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺮدم روﻳﺶ‬
‫ﻧﻈﺎرت دارﻧﺪ و اﻋامتد ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬ﳎﻠﺲ‪ ،‬ﳖﺎدﻫﺎی دﻳﮕﺮ‪ ،‬ابزرﳻ و ﮐﻨﱰل ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﭘﻮﱃ ﮐﻪ از ﻣﺮدم ﻣﯽ دﻫﻨﺪ درﺳﺖ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ اﮔﺮ ﻗﺪرت زايد ﭘﻴﺪا‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺮدم اﮔﺮ ﮐﻨﱰل ﻧﺪاﺷـﺘﻪ ابﺷـﻨﺪ‪ ،‬راﺑﻄﻪ ﺑﺮﻋﮑﺲ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬و ﻣﺴـﺘﺨﺪم و دوﻟﺖ ﺑﺮﻋﮑﺲ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﳘﻪ دوﻟﺖ ﻫﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺎ ﻣﺴـﺘﺨﺪم ﻣﺮدم‬
‫ﻫﺴﺘﲓ ﻫﲈ ﭘﻮل ﺗﻮزﻳﻊ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ دوﻟﺖ از ﻣﺮدم ﻣﯽ ﮔﲑد و ﺗﻮزﻳﻊ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬و اﻳﻨﺠﺎ ﺟﺎی ﻣﺴـﺘﺨﺪم ارابب ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬و ﮔﺮﻧﻪ ﻣﺴـﺘﺨﺪم ﮐﻪ ﭘﻮل ﺗﻮزﻳﻊ ﳕﯽ‬
‫ﮐﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺗﻨﺎﻗﺾ را ﲞﻮاﻫﲓ ﺑﺮﻃﺮف ﮐﻨﲓ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﻣﺰدور اﺳـﺘﺨﺪام ﮐﺮدﱘ‪ ،‬ارابب ﻣﺎ ﻧﺸﻮد‪ ،‬ﻣﺎ ﮐﻨﱰل ﻣﯽ ﮐﻨﲓ ﰷر را درﺳﺖ اﳒﺎم دﻫﺪ ﮐﻪ اﻳﻨﮑﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ‬
‫ﳖﺎدﻫﺎ را ﺗﻨﻈﲓ ﮐﺮد ﻣﻄﺮح ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬اﻣﺎ در ﮐﲋ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ ﺑﻪ دوﻟﺖ اﺟﺎزﻩ دﻫﲓ ﻫﺮ ﺟﻮری ﺧﻮاﺳﺖ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﮐﻨﺪ‪ ،‬و ﻫﺮ ﺟﻮری ﺧﻮاﺳﺖ ﺗﻮزﻳﻊ ﮐﻨﺪ‪،‬‬
‫اﻳﻦ ﻣﯽ ﺷﻮد ارابب‪ .‬ﮐﻪ اﻳﻦ ﻣﯽ ﺷﻮد اﻗﺘﺼﺎد دوﻟﺖ ﻣﺪار‪.‬‬

‫ﻫﺸﺪار ﻫﺎﻳﮏ ﰉ ﻣﻮرد ﺑﻮد ﭼﻮن ﺟﺎﻣﻌﻪ اﻧﮕﻠﺴـﺘﺎن اﺳﺘﺒﺪادی ﻧﺸﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﰷرﮔﺮ آﻣﺪ‪ ،‬و ﻣﲆ ﮐﺮد‪ ،‬آزاد ﻣﺎﻧﺪ؟ ﺗﺌﻮری ﻫﺎﻳﮏ اﻳﻨﺠﺎ ﲤﺎم ﳕﯽ‬
‫ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﻣﯽ داﻧﻴﺪ ﭼﺮا اﻳﻨﻄﻮری اﺳﺖ؟ ﭼﺮا ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻋﻼوﻩ ﺑﺮ اﻳﻨﮑﻪ ﻣﲆ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ابز آزاد ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ در زﳝﺒﺎوﻩ ﳕﯽ ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬ﻳﻌﲎ ﳖﺎدﻫﺎی‬
‫دﻣﻮﮐﺮاﺗﻴﮏ ﻫﺮ ﺟﺎ روﻧﺪ درﺳﺖ ﲻﻞ ﳕﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬در اﻧﮕﻠﺴـﺘﺎن ﺧﻮب ﲻﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ دﻟﻴﲆ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ اﻧﮕﻠﺴـﺘﺎن ﻣﺮدم ﲠﱰ دارد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﳖﺎدﻫﺎی آﳖﺎ آزادﺗﺮ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﻣﯽ ﮔﺮدد ﺑﻪ رﻳﺸﻪ و رﻓﺘﺎر ﺟﺎﻣﻌﻪ اﻧﮕﻠﻴﴗ‪ .‬در ﺟﺎﻣﻌﻪ ای ﭼﻮن زﳝﺒﺎوﻩ ﮐﻪ ارز ﺷﻬﺎی ﻓﺮدی ﺷﲁ ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ هجﺎن ﺳﻮم اﺳﺖ‪ ،‬اﻋﺘﻘﺎدی‬
‫ﺑﻪ ﺳﻴﺴـﱲ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ ،‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﻗﻮاﻋﺪ و ﻣﻘﺮرات اﻳﻦ را ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺷﲈ ﺑﺮو ﰷرت رو ﺑﮑﻦ‪ .‬ﻗﺎﻧﻮن ﻳﮏ ﭼﲒ ﺳﻮری ﻧﻴﺴﺖ و ابﻳﺴـﱴ اﺟﺮا ﺷﻮد‪ .‬ﻫﺎﻳﮏ‬
‫‪  43‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
 ‫ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺷـﻨﺎﳻ‪ -‬اراﺋﻪ‪ :‬دﮐﱰ ﻏﲎ ﻧﮋاد‪ -‬ﻧﳰﺴﺎل دوم ‪ 87—88‬ﻣﺴﺘﻨﺪ ﮐﻨﻨﺪﻩ ‪ :‬ﻣﻴﱸ ﲩﺎزی ﻧﻴﺎ‬
‫‪1388/07/19‬‬

‫ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ آن اداﻣﻪ ﻣﯽ ايﺑﺪ‪ ،‬ﺑﺪﻟﻴﻞ آﻧﮑﻪ اﺧﻼق ﻓﺮدی و اﻋﺘﻘﺎدات و ارزﺷﻬﺎ وﺟﻮد دارﻧﺪ‪ ،‬آن را ﺣﻔﻆ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻫﺎﱙ ﮐﻪ اﻳﻨﻬﺎ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪،‬‬
‫ﳖﺎدﻫﺎ دﻣﻮﮐﺮاﳻ اﳚﺎد ﳕﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬در ﮐﺮﻩ ﺷﲈﱃ‪ ،‬و در زﳝﺒﺎوﻩ و ‪ ...‬وﺟﻮد دارﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻧﺘﻴﺠﻪ؟ ﻣﻘﺎهل اول ﮐﺘﺎب ﻫﺎﻳﮏ‪ ،‬ﮐﻪ ﻓﺎرﳻ ﱒ ﺗﺮﲨﻪ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ در ﺳـﻨﮕﺮ‬
‫آزادی‪ ،‬ﺗﺮﲨﻪ آﻗﺎی ﻓﻮﻻد وﻧﺪ ﮐﻪ اﻧﺘﺨﺎابﰏ از ﻣﻘﺎﻻت اﺳﺖ ﮐﻪ اوﻟﲔ ﻓﺼﻞ آن ﮐﺘﺎب ﻋﻨﻮان اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﺮا ﺳﻔﻠﮕﺎن ﺑﺮ ﺻﺪر ﻣﯽ ﻧﺸـﻴﻨﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﻨﻈﻮر در‬
‫ﺳـﻴﺎﺳﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ اﻧﺘﺨﺎب اﮐﱶﻳﺖ ﻣﺒﺘﲎ ﺑﺮ رﻋﺎﻳﺖ ﺣﻘﻮق ﻓﺮدی ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬آچنﻪ ﮐﻪ ابﻻ ﻣﯽ آﻳﺪ ﺳﻔﻠﮕﺎن اﺳﺖ و آدم ﻫﺎ در ﺳﻴﺴـﱲ ﺑﺪﺗﺮﻳﻦ ﻫﺎ را‬
‫اﻧﺘﺨﺎب ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬درﺳﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ در اﻧﮕﻠﺴـﺘﺎن اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﳕﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺳﺎز و ﰷرﻫﺎﱙ دارد ودرﺟﺎﰏ دارد و ﺟﻠﻮی آﳖﺎ را ﻣﯽ ﮔﲑد‪ ،‬اﻣﺎ در ﺟﺎﻫﺎﱙ دﻳﮕﺮ ﻣﯽ‬
‫ﺷﻮد‪ .‬در هجﺎن ﺳﻮم ﻣﯽ ﺑﻴﻨﻴﺪ ﮐﻪ ﺣﺎﳈﯽ ﮐﻪ ﻗﺪرت دﺳﺘﺶ اﺳﺖ‪ ،‬و ﺗﺼﻮر ﺷﲈ از ﻋﻘﻞ‪ ،‬ﰷﻣﻼ ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮىخ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﮐﻪ ﻋﻘﻞ ﺣﲂ ﻣﯽ ﮐﺮد اﻳﻦ ﰷر‬
‫را ﻧﮑﻨﻴﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﯽ ﺑﻴﻨﲓ ﮐﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬دﻟﻴﻞ آن اﺳﺖ ﮐﻪ اﺟﲈع ﻧﺪارﱘ ﮐﻪ ﻋﻘﻞ ﭼﻴﺴﺖ‪ .‬ﲝﺚ ﻣﺴﲑ دﻣﻮﮐﺮاﳻ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺴﲑی ﮐﻪ در اﻧﮕﻠﺴـﺘﺎن ﺑﺮای ﲻﻮﻣﯽ‬
‫ﺷﺪن ﺣﻘﻮق اﳒﺎم ﺷﺪﻩ اﺳﺖ اب ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻓﺮاﻧﺴﻪ اﻧﻘﻼب ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﳘﻪ اﻟﻘﺎب رﻓﺖ و ﳘﻪ ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬روش اﻧﮕﻠﺴـﺘﺎن روﳽ ﺑﻮد ﮐﻪ‬
‫اﻧﻘﻼب ﻧﺸﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ اﴍاف اﻣﺘﻴﺎزات ﺣﻔﻆ ﺷﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻪ ﻣﺮدم ﻋﺎدی ﱒ ﺑﻪ ﺗﺪرﱕ ﻫﲈن اﻣﺘﻴﺎزات را ﺑﺪﻫﲓ‪ .‬ﻗﺒﻼ ﭘﺎرﳌﺎن ﭘﺎرﳌﺎن اﴍاف ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ رﻓﺘﻪ رﻓﺘﻪ‬
‫ﺣﻘﻮق اﴍاف ﺑﻪ ﻣﺮدم ﱒ رﺳـﻴﺪ‪ .‬اﻳﻦ اﻣﺘﻴﺎزﻫﺎ ﲻﻮﻣﯽ ﺷﺪ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﺣﻖ ﺷﺪ‪ ،‬اﻣﺎ در ﻓﺮاﻧﺴﻪ زﻳﺮ و رو ﺷﺪ‪ ،‬و ﺣﻘﻮق را از ﺑﲔ ﺑﺮد‪ ،‬و ﺣﻘﻮﰵ ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﺷﺪ‪،‬‬
‫و اﻳﻦ ﻓﺎﺟﻌﻪ ﺷﺪ در ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﮐﻪ ﻫﻨﻮز ﺑﻌﺪ از ‪ 200‬ﺳﺎل دارﻧﺪ ﻫﺰﻳﻨﻪ را ﻣﯽ دﻫﻨﺪ‪ .‬ذلا ﻣﺴﲑ ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﻮد‪ ،‬ﻫﺮ دو ﻳﮏ ﺣﺮف را ﻣﯽ زﻧﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﺮاﺑﺮی ﺣﻘﻮق‬
‫اﻧﺴﺎن اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﺴﲑ ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﻮد‪ ،‬و ﲻﻖ ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﻮد‪ ،‬در ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺧﻄﺮ دﻳﮑﺘﺎﺗﻮری ﳘﻴﺸﻪ ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ در اﻧﮕﻠﺴـﺘﺎن ﻧﺒﻮد‪ .‬در اﻧﻘﻼب ﻣﴩوﻃﻪ اول ﺧﻮب‬
‫ﺟﻠﻮ رﻓﺖ ﺑﻌﺪ دﭼﺎر ﻣﺸﲁ ﺷﺪ اﻳﻦ ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﻪ اول ﺣﻖ رای ﺑﺮای ﺻﻨﻒ ﻫﺎ ﺑﻮد‪ ،‬و ﻋﻮام اﻧﺘﺨﺎب ﳕﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺻﻨﻒ ﺧﺒﺎزﻫﺎ‪ ،‬ابزاری ﻫﺎ‪ ،‬ﻫﺮ ﮐﺪام ﻳﮏ ﳕﺎﻳﻨﺪﻩ‬
‫داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺻﻨﻒ ﮐﻪ ﻳﮏ ﻧﻔﺮ را اﻧﺘﺨﺎب ﮐﻨﺪ آدم ابﻫﻮش و ﺑﺮﺟﺴـﺘﻪ را اﻧﺘﺨﺎب ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﳎﻠﺲ اول ﻣﴩوﻃﻪ ﳎﻠﺲ آدم ﻫﺎی ﳔﺒﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻮد‪ .‬از ﳎﻠﺲ دوم و‬
‫ﺳﻮم ﺑﻪ ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﺣﻖ رای ﲻﻮﻣﯽ ﺷﺪ‪ ،‬و ﲻﻮم ﻣﺮدم رﻋﻴﺖ ﻫﺎ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻓﺌﻮدال ﻫﺎ رای دادﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺪ ﺷﺪ ﮐﻪ ﰻ ﺟﺎﻣﻌﻪ را ‪ represent‬ﳕﯽ ﮐﺮد ﮐﻪ ﺑﻌﺪ ﶊﺪرﺿﺎ‬
‫آﻣﺪ ﮐﻪ اﻧﻘﻼب ﺷﺎﻩ و ﻣﺮدم ﺑﺮای از ﺑﲔ ﺑﺮدن آن ﺑﻮد‪ .‬اول ﮐﻪ ﴍوع ﮐﺮدﱘ ﰷری ﺷﺒﻴﻪ اﻧﮕﻠﻴﴗ ﻫﺎ ﮐﺮدﱘ‪ ،‬وﱃ ﺟﺎﱙ ﮐﻪ اﺻﻼح ﮐﺮدﱘ ﰷر ﺷﺒﻴﻪ ﻓﺮاﻧﺴﻮی ﻫﺎ‬
‫را ﮐﺮدﱘ ﮐﻪ اﺷﺘﺒﺎﻩ ﺑﻮد‪ .‬الان ﮔﺮﻓﺘﺎری ﳘﲔ اﺳﺖ‪ ،‬در زﻣﺎن ﺷﺎﻩ‪ ،‬ﭼﻪ الان‪ ،‬ﺗﺮﮐﻴﺐ ﭘﺎرﳌﺎن ﳔﺒﻪ ﻫﺎی ﺧﺎص دارﻧﺪ‪ .‬دﻟﻴﻞ آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﳔﺒﮕﺎن را ﻋﻮام اﻧﺘﺨﺎب‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ات اﻳﻨﮑﻪ ﻣﺜﻼ آﻣﻮزش ﭘﺮورﳽ ﻫﺎ‪ ،‬و ﺻﻨﻒ ﻫﺎ ﳕﺎﻳﻨﺪﻩ دﻫﻨﺪ اﻳﻦ ﻣﯽ ﺷﻮد ﳎﻠﺲ ﳔﺒﮕﺎن‪ .‬اﻣﺎ ﺑﮕﻮﻳﲓ ﮐﻪ ﻣﺮدم در ﳎﻠﺴﻪ آذرابﳚﺎن و ﻣﻐﺎن رای‬
‫ﺑﺪﻫﻴﺪ اﻧﺘﺨﺎب ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬روﺳـﺘﺎﱙ ﮐﴗ را ﻣﯽ ﺷـﻨﺎﺳﺪ‪ ،‬ﻧﺰدﻳﮏ ﺗﺮﻳﻦ آدم را ﭼﻮن رودرابﻳﺴـﱴ دارد و ﺣﺮف را ﮔﻮش ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻧﮕﺎﻩ ﳕﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﭼﻘﺪر ﻋﻘﻞ و‬
‫ﺷﻌﻮر دارد‪ ،‬و ﺗﻮاانﱙ ﭼﻴﺴﺖ‪.‬‬

‫آن ﭼﲒی ﮐﻪ در اﻧﮕﻠﺴـﺘﺎن ﺷﺪ‪ ،‬اﺻﻨﺎف ﺟﺎی ﺧﻮد را ﺑﻪ اﺣﺰاب دادﻧﺪ‪ .‬ﳘﻪ ﺟﺎی دﻧﻴﺎ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﻃﺮف ﺳﻴﺴـﱲ ﺻﻨﻔﯽ ﺑﻪ ﲰﺖ اﺣﺰاب ﻣﯽ روﱘ‪ ،‬اﻣﺎ‬
‫اﻳﻦ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﺎ ﻓﺮدی اﺳﺖ و ﺣﺰﰉ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺴﲑ ﺧﻮﰉ ﻧﺮﻓﺘﲓ و ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺷﺪﱘ و ﺻﻮری ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

‫آﺧﺮﻳﻦ ﲝﺚ ﮐﲋ‪ ،‬ابزﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﻣﺪل ﻣﺎﻗﺒﻞ ﻣﺪرن اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻮن ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺪرن ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎی رذﻳﻠﺖ ﻫﺎی ﻓﺮدی و ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻓﺮدی درﺳﺖ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ابﻋﺚ ﻓﻀﻴﻠﺖ‬
‫ﻫﺎی اﺧﻼﰵ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ اﻟﺒﺘﻪ اﻳﻦ ﻓﻀﻴﻠﺖ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺣﻖ ﺗﻠﻘﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﳖﺎدﻫﺎﱙ ﮐﻪ درﺳﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﺑﺮای ﲻﻮم ﻣﺮدم ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ ا ٓچنﻪ ﮐﻪ‬
‫ﮐﲋ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﻣﺴﲑ ﺑﺮﻋﮑﺲ را ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪ .‬ﮐﻪ ﲨهل ﻣﻌﺮوف ﻫﻴﻮن ﮐﻪ ﱒ وﻃﻦ ﮐﲋ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺧﻮب ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﻴﺪ درﺳﺖ ﮐﻨﻴﺪ‪ ،‬ابﻳﺴـﱴ‬
‫ﻓﺮض را ﺑﺮ اﻳﻦ ﺑﮕﺬارﻳﺪ ﮐﻪ ﺣﺎﮐﲈن رذل و ﻃﺒﻬﲀر اﻧﺪ‪ ،‬در آﻧﺼﻮرت ﳖﺎدﻫﺎی ﺟﺎﻣﻌﻪ آزادی ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬اﻣﺎ ﮔﺮ ﻓﺮض ﮐﻨﻴﺪ ﮐﻪ آدم ﻫﺎﱙ ﮐﻪ ﺣﺎﰼ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﺧﻮب‬
‫اﻧﺪ‪ ،‬ﻃﺒﻖ ﻓﺮض ﮐﲋ‪ ،‬ﳖﺎدﻫﺎ اﳚﺎد ﳕﯽ ﺷﻮد‪ ،Limited government .‬ﻳﻌﲎ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﴩوﻃﻪ ﮐﻪ ﻳﻌﲎ اﻋامتد ﺑﻪ ﺣﺎﰼ ﻧﺪارﱘ ﮐﻪ ﺑﺮﻋﮑﺲ را ﮐﲋ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ابزﮔﺸﺖ ﺑﻪ دورﻩ ﻣﺎﻗﺒﻞ ﻣﺪرن اﺳﺖ‪ .‬ﮐﲋ در ﴍاﻳﻄﯽ ﺣﺮف ﻣﯽ زﻧﺪ ﮐﻪ اﺳـﺘﻘﺮار ﳖﺎدﻫﺎی ﺧﻮب اﳒﺎم ﺷﺪﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﻧﮕﺮان ﺣﺎﰼ ﻫﺎ ﻧﺒﺎﺷـﻴﺪ‪،‬‬
‫اﻳﻨﻬﺎ اﺗﻔﺎﻗﺎ آدم ﻫﺎی ﺧﻮب ﴎ ﰷر ﻣﯽ آﻳﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﲞﺎﻃﺮ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﳖﺎدﻫﺎ ﺧﻮب اﺻﻼح ﺷﺪﻩ اﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ اﮔﺮ ﳖﺎدﻫﺎ ﺧﻮب ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ آن ﻓﺮض ﳕﯽ رﺳـﲓ‪.‬‬
‫ﻳﻌﲎ ﺑﺮای ﺟﻮاﻣﻊ دﻳﮕﺮ ﻏﲑ از اﻧﮕﻠﺴـﺘﺎن ﺑﺮای زﳝﺒﺎوﻩ ﲞﻮاﻫﲓ ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﳻ ﺑﻨﻮﻳﺴـﲓ اب روﻳﮑﺮد ﮐﲋی ﺑﻨﻮﻳﺴـﻴﺪ ﺟﻮر در ﳕﯽ آﻳﺪ‪ .‬دﻣﻮﮐﺮاﳻ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎی ﭼﭗ‬
‫ﮔﺮاايﻧﻪ در اﻧﻘﻼب ﻣﴩوﻃﻪ ابﻋﺚ ﺷﺪﱘ ﮐﻪ از آن دور ﺷﻮﱘ‪.‬‬

‫‪  44‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
 ‫ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺷـﻨﺎﳻ‪ -‬اراﺋﻪ‪ :‬دﮐﱰ ﻏﲎ ﻧﮋاد‪ -‬ﻧﳰﺴﺎل دوم ‪ 87—88‬ﻣﺴﺘﻨﺪ ﮐﻨﻨﺪﻩ ‪ :‬ﻣﻴﱸ ﲩﺎزی ﻧﻴﺎ‬
‫‪1388/07/19‬‬

‫ﺟﻠﺴﻪ ﻫﺸـﱲ‬

‫اﻣﺮوز ﻫﺎﻳﮏ را ﴍوع ﻣﯽ ﮐﻨﲓ‪ .‬ﺑﺮانﻣﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎﰏ و روﻳﮑﺮد ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺷـﻨﺎﺧﱴ ﻫﺎﻳﮏ اﺳﺖ‪ .‬ﮐﻪ روﻳﮑﺮد ﺑﺮای ﻧﻈﲓ ابزار روﻳﮑﺮد وی ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺷـﻨﺎﳻ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻋﺘﻘﺎد دارد ﮐﻪ ﻋﲅ اﻗﺘﺼﺎد ﻳﻌﲎ ﻋﲅ ﺗﻮزﻳﻊ ﻧﻈﻢ ابزار‪ ،‬و ﺑﺮای ﺗﻮزﻳﻊ ﻧﻈﻢ ابزار روﻳﮑﺮد ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺷـﻨﺎﳻ و اﭘﻴﺴـﳣﻮﻟﻮژﻳﮏ دارد ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ روی ﻣﻔﺎﻫﲓ ابﻳﺴـﱴ‬
‫ﺑﺒﻴﻨﲓ ﮐﻪ ﻋﲅ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﻮﺟﻮد آﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺧﻮدش ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﰷری ﮐﻪ اﳒﺎم دادﻩ اﺳﺖ‪ ،‬اراﺋﻪ ﺟﺪﻳﺪ اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻟﻴﱪاﻟﻴﺴﻢ الكﺳـﻴﮏ اﺳﺖ و ﻧﻮآوری ﻧﺪارد‪.‬‬
‫ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﻟﻴﱪاﻟﻴﺴﻢ الكﺳـﻴﮏ را ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻟﻴﱪاﻟﻴﺴﻢ اﻧﮕﻠﻴﴗ ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ .‬ﺳـﻴﺎﺳﺖ ﻫﺎی ﮐﲋی را ﺳـﻴﺎﺳﺖ ﻫﺎی ﻟﻴﱪاﱃ ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ .‬ﻟﻴﱪال ﻫﺎﱙ ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﻈﻢ ابزار‬
‫ابﻳﺴـﱴ دﺧﺎﻟﺖ داﺷـﺘﻪ ابﺷﺪ و در ابزار ﻧﺒﺎﻳﺴـﱴ دﺧﺎﻟﺖ ﮐﺮد اي ‪ libertarian‬ﮔﻮﻳﻨﺪ در اﻣﺮﻳﲀ اي ﻗﺪﳝﯽ ﻫﺎ ﻟﻴﱪاﻟﻴﺴﻢ الكﺳـﻴﮏ ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ .‬آچنﻪ ﻫﺎﻳﮏ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬
‫ﺑﺮانﻣﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎﰏ ﺧﻮد ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻟﻴﱪال ﻫﺎی ﺟﺪﻳﺪ‪) ،‬ﮐﲋﻳﻦ ﻫﺎ( و در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺳﻮﺳـﻴﺎﻟﻴﺴﺖ ﻫﺎ‪ .‬ﻟﻴﱪال ﻫﺎ ﺑﻌﺪ از ﺟﻨﮓ هجﺎﱏ دوم ﻗﺪرت زايدی‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﰷر را ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ واﮐﻨﺸﯽ ﺑﻪ ﻧﻘﺎدی ﻫﺎی وارد ﺷﺪﻩ ﺑﻪ اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻫﺎی ابزار اﺳﺖ‪ .‬دو اﻧﺘﻘﺎد ﺧﻴﲆ ﺷﺪﻳﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ آﳖﺎ ﻫﺎﻳﮏ ﺟﻮاب ﻣﯽ‬
‫دﻫﺪ‪ .‬ﻳﮑﯽ ﺳﻮﺳـﻴﺎﻟﻴﺴﻢ اي اﻗﺘﺼﺎد دوﻟﱴ اﺳﺖ‪ ،‬و دﻳﮕﺮی ﱒ ﺗﻔﮑﻴﮏ ﻟﻴﱪاﻟﻴﺴﻢ ﺣﻘﻴﻘﯽ از ﻟﻴﱪاﻟﻴﺴﻢ ﮐﺰاﱙ اﺳﺖ ﮐﻪ ‪ Utilitarism‬اي ﻓﺎﻳﺪﻩ ﮔﺮاﱙ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ در‬
‫ﻋﺮﺻﻪ اﻗﺘﺼﺎدی اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻫﺎﻳﮏ اﻋﺘﻘﺎد دارد ﮐﻪ اتﮐﻴﺪ ابﻳﺴـﱴ روی ﺧﺮد ﮔﺮاﱙ ﻣﺪرن ابﺷﺪ ﻳﻌﲎ ‪ rationalism‬آﺳﻴﺐ ﻫﺎﱙ دارد ﮐﻪ انم آﳖﺎ را ﻫﺎﻳﮏ ‪ constructivism‬اﺳﺖ ﮐﻪ ﺻﻨﻊ‬
‫ﮔﺮاﱙ ﺗﺮﲨﻪ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻳﮏ واژﻩ ﮔﺮاﱙ ﺟﺪﻳﺪ در اﻧﮕﻠﻴﴗ اﺳﺖ‪ Construction .‬ﻳﻌﲎ ﺳﺎﺧﱳ ﰷری ﮐﻪ همﻨﺪس ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ‪ constructivism‬ﻳﻌﲎ‬
‫ﻃﺮﻓﺪاری از ﺳﺎﺧﱳ و از ﺳﺎﺧﱳ ﻳﮏ اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژی ﺳﺎﺧﱳ‪ .‬ﻫﺎﻳﮏ ﺧﻮاﺳـﺘﻪ ﻣﻌﻨﺎی ﺗﻮﺧﺎﱃ ﺑﮕﻮﻳﺪ ﻫﺴﺖ ﻳﮏ ﺿﺪ ﻣﻔﻬﻮم اﺳﺖ‪ .‬ﺻﻨﻊ در ﻓﺎرﳻ ﺑﲀر ﺑﺮدﻩ‬
‫اﱘ‪ ،‬ﭘﲑ ﻣﺎ ﮔﻔﺖ ﻋﻄﺎ ﺑﺮ ﻗﲅ ﺻﻨﻊ ﻧﺮﻓﺖ‪ ،‬آﻓﺮﻳﻦ ﺑﺮ ﻧﻈﺮ ﭘﺎک ﺧﻄﺎ ﭘﻮﺷﺶ ابﻓﺖ‪ .‬ﻳﻌﲎ ﭘﲑ اﺷﺘﺒﺎﻩ ﮔﻔﺖ‪ ،‬و در آﻓﺮﻳﻨﺶ ﺧﻄﺎ وﺟﻮد دارد‪ ،‬ﺻﻨﻊ ﮔﺮا ﻳﻌﲎ اﻧﺴﺎن‬
‫را ابﻳﺴـﱴ دوابرﻩ ﺳﺎﺧﺖ‪ ،‬ﻳﻌﲎ اﮔﺮ ﺟﺎی ﺧﺪا ﺑﻮدﱘ دﻧﻴﺎ را ﺑﻪ ﺷـﻴﻮﻩ دﻳﮕﺮی ﻣﯽ ﺳﺎﺧﺘﲓ‪ .‬ﻳﻌﲎ ادﻋﺎ ﮐﻨﲓ ﮐﻪ ﻋﺎﱂ ﺧﻮب ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﺖ و ابﻳﺴـﱴ ﺑﮕﻮﻧﻪ‬
‫ای دﻳﮕﺮ ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬ﺟﺎﱙ دﻳﮕﺮ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﻓﻠﮏ را ﺳﻘﻒ ﺑﮑﺸﺎﻳﲓ و ﻃﺮىح ﻧﻮ در اﻧﺪازﱘ‪ .‬ﻫﺎﻳﮏ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﻃﺮﻓﺪاری از ﺳﺎﺧﺖ ﳎﺪد ﳖﺎدﻫﺎ و ﺟﺎﻣﻌﻪ آﺳﻴﺐ‬
‫اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻣﺪرن اﺳﺖ ﮐﻪ دﭼﺎر ﺗﻮﱒ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﻓﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﻮاانﱙ ﻫﺎی ﻋﻘﻞ آﻧﻘﺪر ﺑﺰرگ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺪاﱙ رﺳـﻴﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺟﻨﺒﻪ دﻳﮕﺮ ﺗﻔﮑﺮ‬
‫ﻫﺎﻳﮏ روﻳﮑﺮد ﻓﻠﺴﻔﯽ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺷـﻨﺎﳻ در ﻣﻘﺎﺑﻞ روﻳﮑﺮد ‪ Positivist‬ﺑﻪ ﻣﺴﺎﺋﻞ اﺟامتﻋﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﻳﻌﲎ ﻫﺎﻳﮏ از ﲢﻠﻴﻞ ﻣﻔﺎﻫﲓ ﻋﲅ اﻗﺘﺼﺎد ﴍوع ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪،‬‬
‫ﻣﻌﻨﺎی رﻗﺎﺑﺖ‪ ،‬ﻗﳰﺖ‪ ،‬ﴎﻣﺎﻳﻪ‪ ،‬ﭘﻮل وارد ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﭼﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬و ﭼﻪ ﻣﺰاايﱙ دارد و ﻣﺎ دﭼﺎر ﻋﲅ ﮔﺮاﱙ ‪ sceintifism‬ﻧﺸﻮﱘ ﮐﻪ ﻣﺎ دو ﻣﻌﺎدهل ﺑﻨﻮﻳﺴـﲓ‬
‫ﺑﮕﻮﻳﲓ ﺷﺒﻴﻪ ﻓﲒﻳﮏ ﺷﺪ و ﺗﻌﺎدل آﳒﺎ و اﻳﻨﺠﺎ دارﱘ‪ .‬ﻫﺎﻳﮏ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﻋﻠﻮم اﺟامتﻋﯽ روﻳﮑﺮد ﻣﺘﻔﺎوﰏ ﻻزم دارد‪ .‬اول ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ اﻧﱱاع و ﰷرﮐﺮدﻫﺎی آن‪ .‬ﮐﻪ‬
‫ﻣﺘﻔﺎوت از ﺗﻌﺮﻳﻔﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﮕﻠﲔ ﻫﺎ و ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ ﻫﺎ ﻣﯽ دﻫﻨﺪ‪ .‬ﻫﺎﻳﮏ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ اﻧﱱاع ﭼﲒی اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﻘﻞ از آن ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺼﻠﺖ ﺣﺎﴐ‬
‫در ﳘﻪ ﺟﺮاين ﻫﺎی ﺗﻌﻴﲔ ﮐﻨﻨﺪﻩ ﮐﺮدار اﻧﺴﺎﱏ اﺳﺖ‪ .‬ﻗﺒﻞ از اﻳﻨﮑﻪ ﺣﱴ ﻋﻘﻞ ﺑﻮﺟﻮد ﺑﻴﺎﻳﺪ‪ ،‬زابن ﺑﻮﺟﻮد ﺑﻴﺎﻳﺪ‪ .‬اﻧﱱاع وﺟﻮد داﺷـﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬و ﶍﻮﻋﻪ ای از‬
‫اﻧﱱاع ﻫﺎ‪ ،‬ﻋﻘﻞ‪ ،‬زابن‪ ،‬و اﺑﺰارﻫﺎی اﻧﺪﻳﺸـﻴﺪن و ﺗﻔﮑﺮ اﻧﱱاﻋﯽ را ﺷﲁ ﻣﯽ دﻫﺪ‪ .‬اﻣﺎ اﻧﱱاع ﭼﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻳﮏ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻧﻮروﻟﻮژی و رواﻧﺸـﻨﺎﳻ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪ .‬ﻫﺎﻳﮏ‬
‫در ﺟﻮاﱏ ﻋﻼﳃﻨﺪ ﺑﻪ رواﻧﺸـﻨﺎﳻ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﮐﻪ در ﺗﺮدﻳﺪ ﺑﲔ رواﻧﺸـﻨﺎﳻ و اﻗﺘﺼﺎد ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻴﺸﱰ ﺑﺪﻧﺒﺎل ﲝﺚ ﻫﺎی ﻓﻠﺴﻔﯽ و ﺑﻨﻴﺎدی رواﻧﺸـﻨﺎﳻ ﺑﻮدﻩ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ذﻫﻦ و ﻓﮑﺮ از ﮐﺠﺎ ﻣﯽ آﻳﺪ‪ .‬ﻳﮏ ﮐﺘﺎب ﱒ دارد ﮐﻪ در ﺣﻮزﻩ رواﻧﺸـﻨﺎﳻ ﻧﻈﺮی اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻈﻢ ﺣﴗ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ در داﻧﺸﮕﺎﻩ ﺷـﻴﲀﮔﻮ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‬
‫ﭼﺎپ ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺧﻴﲆ ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ ﮐﻪ در ﺣﻮزﻩ ﻋﻠﻮم اﺟامتﻋﯽ و اﻗﺘﺼﺎد ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬

‫در اﻗﺘﺼﺎد ﱒ روﻳﮑﺮد ﻫﺎﻳﮏ ﰷرﺑﺮد دارد‪ .‬ﻫﺎﻳﮏ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ اﻧﱱاع واﮐﻨﺶ ﳇﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻧﺴﺎن ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﳏﺮک ﻫﺎی ﺑﲑوﱏ اﳒﺎم ﻣﯽ دﻫﺪ‪ .‬ﺑﻌﺒﺎرﰏ دﻳﮕﺮ‪،‬‬
‫ﳏﺮک ﻣﺸﺨﺺ و ‪ concrete‬و اﮐﻨﺶ ﻣﺸﺨﺺ اﳚﺎد ﳕﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬واﮐﻨﺶ ﳘﻴﺸﻪ اﻧﱱاﻋﯽ اﺳﺖ‪ .‬وﻗﱴ ﮐﻪ ﻳﮏ ﳏﺮک ﺑﲑوﱏ اﺳﺖ واﮐﻨﺶ ﺷﲈ دﻗﻴﻘﺎ ﻣﻨﻄﺒﻖ اب آن‬
‫ﳏﺮک ﻧﻴﺴﺖ و ﳕﯽ داﻧﻴﺪ ﭼﯽ ﻫﺴﺖ‪ ،‬و ذلا ﻋﮑﺲ اﻟﻌﻤﻞ ﺷﲈ ﻳﮏ ﻋﮑﺲ اﻟﻌﻤﻞ ﳇﯽ اي اﻧﱱاﻋﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺜﻼ ﺟﺴﻤﯽ ﺑﻪ ﲰﺖ ﴎ ﺷﲈ ﻣﯽ آﻳﺪ‪ ،‬ﺟﺴﻢ ﲯﱴ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ اي دﺳﺖ ﻣﯽ ﮔﲑﻳﺪ‪ ،‬اي ﴎ را ﻣﯽ دزدﻳﺪ‪ ،‬ﳑﮑﻦ اﺳﺖ ﺟﺴﻤﯽ ﮐﻪ ﻣﯽ آﻳﺪ ﺑﻪ ﻗﺼﺪ ﻧﻮازش ابﺷﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﭼﻮن ﳕﯽ داﻧﻴﺪ ﻋﮑﺲ اﻟﻌﻤﻞ ﺷﲈ ﳇﯽ و اﻧﱱاﻋﯽ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬در اﻧﺴﺎن وﻗﱴ ﮐﻪ ﺑﺼﻮرت ﺣﴗ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ داﲚﺎ در ﻣﻌﺮض ﳏﺮک ﻫﺎی ﺑﲑوﱏ اﺳﺖ‪ .‬از ‪ 5‬ﻃﺮﻳﻖ ﻣﺎ ﳏﺮک ﻫﺎی ﺑﲑون را اب ﺣﻮاس ‪ 5‬ﮔﺎﻧﻪ‬
‫ﺣﺲ ﻣﯽ ﮐﻨﲓ و ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ آﳖﺎ ﻋﮑﺲ اﻟﻌﻤﻞ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﲓ‪ .‬ﻣﻮﺟﻮدات زﻧﺪﻩ ايد ﻣﯽ ﮔﲑﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺮای ﺣﻔﻆ ﺧﻮد ﭼﻪ واﮐﻨﺸﯽ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﳏﺮک ﺑﲑوﱏ اﳒﺎم‬
‫دﻫﻨﺪ‪ .‬ﮔﺮوﻫﯽ از ﳏﺮک ﻫﺎ واﮐﻨﺶ ﻫﺎی ﳇﯽ را اﳚﺎد ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ از ﺗﺮﮐﻴﺐ آﳖﺎ ﲻﻞ رخ ﻣﯽ دﻫﺪ ﮐﻪ ﺗﺮﮐﻴﱮ از ﻋﮑﺲ اﻟﻌﻤﻞ ﻣﺎ ﺑﻪ ﳏﺮک ﻫﺎی ﺑﲑوﱏ اﺳﺖ‬

‫‪  45‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
 ‫ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺷـﻨﺎﳻ‪ -‬اراﺋﻪ‪ :‬دﮐﱰ ﻏﲎ ﻧﮋاد‪ -‬ﻧﳰﺴﺎل دوم ‪ 87—88‬ﻣﺴﺘﻨﺪ ﮐﻨﻨﺪﻩ ‪ :‬ﻣﻴﱸ ﲩﺎزی ﻧﻴﺎ‬
‫‪1388/07/19‬‬

‫ﮐﻪ ﲻﻞ ﻣﺎ ﶍﻮﻋﻪ اﻧﱱاع ﻫﺎﱙ اﺳﺖ ﮐﻪ روی ﱒ ﲨﻊ ﺷﺪﻩ و ‪ overlap‬ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ذلا ﻣﻨﺸﺎء اﻧﱱاع هجﻞ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻮن ﳕﯽ داﻧﲓ در ﺑﲑون ﭼﻪ اﺗﻔﺎﰵ ﻣﯽ اﻓﺘﺪ‬
‫ﳎﺒﻮرﱘ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ آن واﮐﻨﺶ ﳇﯽ ﻧﺸﺎن دﻫﲓ ﮐﻪ ﲞﺸﯽ از آن را ﲻﻞ ﳇﯽ ﻣﺎ ﭘﺎﰞ دﻫﺪ‪ .‬در ﺣﺎﱃ ﮐﻪ ﻗﺪﳝﯽ ﻫﺎ اﻧﱱاع را وﻳﮋﮔﯽ ﻫﺎی ﳇﯽ ﮐﻪ از ﻣﺼﺪاق ﻫﺎی‬
‫ﺑﲑون اﻧﱱاع ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﯽ داﻧﺪ‪ .‬ﻫﺎﻳﮏ اﻳﻦ را رد ﳕﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺜﻼ ﻣﻔﻬﻮم ﺳﻴﺐ‪ ،‬ﻣﻔﻬﻮم اﻧﺴﺎن‪ .‬وﱃ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ اﻳﻦ ﻣﺮﺣهل ﺑﻌﺪی اﺳﺖ ﺑﻌﺪ از ﺗﻔﮑﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫اﻧﺴﺎن ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ اﻧﺪﻳﺸﻪ اﻧﱱاﻋﯽ درﺳﺖ ﮐﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺧﻮد اﻧﱱاع ﻳﮏ اﺗﻔﺎق واﻗﻌﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﶍﻮﻋﻪ آن ﻋﻘﻞ ﲻﻞ اﻧﱱاﻋﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﻳﻌﲎ ذﻫﻦ اﻧﺴﺎن ﺗﺮﮐﻴﱮ از‬
‫واﮐﻨﺶ ﻫﺎی اﻧﱱاﻋﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺌﻮری ﻫﺎﻳﮏ دارد ﮐﻪ ﻣﻨﺸﺎء ﻋﻘﻞ و اﻧﺪﻳﺸﻪ ﮐﺠﺎﺳﺖ‪ .‬ﻣﻨﺸﺎء ﻗﻮاﻋﺪ ﮐﺠﺎﺳﺖ‪ .‬از اﻳﻦ اﻧﱱاع ﻫﺎﻳﮏ ﻣﯽ رود ﺑﻪ ﴐورت ﺣﺎﳈﻴﺖ‬
‫ﻗﺎﻧﻮن و ﻗﻮاﻋﺪ ﳇﯽ ﮐﻪ ﳘﻪ ابﻳﺴـﱴ اتﺑﻊ آن ابﺷـﻨﺪ‪ .‬ﻗﻮاﻋﺪ ﳇﯽ اﻧﱱاع اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺎﻳﮏ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﭼﻮن ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻧﺘﺎﱕ ﻣﺸﺨﺺ ان آﮔﺎﻫﲓ ابﻳﺴـﱴ اﻳﻦ ﻗﻮاﻋﺪ ﳇﯽ‬
‫ﳘﻪ اتﺑﻌﺶ ابﺷـﲓ ذلا ﳘﻪ ابﻳﺴـﱴ اتﺑﻊ ﻗﻮاﻋﺪ ﳇﯽ و اﻧﱱاع ابﺷـﲓ‪ .‬اﻣﺎ ﭼﺮا اﻧﱱاع ﺑﻮﺟﻮد ﻣﯽ آﻳﺪ؟ وﺳـﻴهل ای ﺑﺮای ﺳﺎزﮔﺎری اﻧﺴﺎن اب ﳏﻴﻂ ﺑﲑوﱏ اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﻧﺴﺎن ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻋﺎﱂ ﺑﲑون وﻳﮋﮔﯽ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ هجﻞ دارد‪ .‬ﻳﻌﲎ داﻧﺶ ﻳﮏ اﭘﺴـﻴﻠﲎ اﺳﺖ از اﺑﻌﺎدی ﮐﻪ ﺑﺪان هجﻞ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﲓ‪ .‬داﻧﺴـﺘﻪ ﻫﺎ ﮐﻮﭼﮏ اﺳﺖ و و‬
‫اندﻧﺴـﺘﻪ ﻫﺎ ﺑﺴـﻴﺎر ﺑﺰرگ‪ .‬راﻩ ﺣﻞ اﻧﱱاع اﺳﺖ‪ .‬ﮐﻪ ﭼﻮن ﳕﯽ داﻧﲓ ﺑﲑون ﭼﻪ اﺗﻔﺎﰵ ﻣﯽ اﻓﺘﺪ واﮐﻨﺶ ﻣﺎ اﻧﱱاﻋﯽ اﺳﺖ‪ .‬ذلا از ﻃﺮﻳﻖ اﻧﱱاع اﺳﺖ از هجﻞ انﮔﺰﻳﺮ‬
‫اﻧﺴﺎن ﺑﺮ وﻗﺎﻳﻊ ﺑﲑون ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﻓﺎﻗﺪ آﻳﺪ‪ .‬ﻫﺎﻳﮏ ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﺗﻮﺿﻴﺢ دﻫﺪ ﮐﻪ اﻧﺪﻳﺸـﻴﺪن از ﮐﺠﺎ آﻣﺪﻩ اﺳﺖ و ﻣﻨﺸﺎء ﭼﻴﺴﺖ و از ﮐﺠﺎ آﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﻓﮑﺮ ﮐﺮدن‬
‫ﻳﻌﲎ ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪی ﮐﺮدن‪ .‬ﻫﺎﻳﮏ ﻣﻔﻬﻮم ﻗﺪﳝﯽ اﻧﱱاع را رد ﳕﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ اب ﻣﻔﺎﻫﲓ ﻓﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﻴﺪ ﮐﻪ ﳇﻴﺎت اﺳﺖ و ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪی اﺳﺖ‪ .‬ﻳﻌﲎ ﻋﺎﱂ ﺑﲑون را‬
‫ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪی ﻣﯽ ﮐﻨﻴﺪ‪ ،‬اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﺣﻴﻮان‪ ،‬ﺳﻴﺐ‪ ،‬ﻣﻴﻮﻩ‪ .‬ﭼﺮا اﻳﻦ ﰷر را ﻣﯽ ﮐﻨﻴﺪ؟ ﻳﮏ ﻣﻮﺟﻮدی ﻣﺜﻼ ﻋﲅ ﻣﻄﻠﻖ دارد‪ ،‬ﻣﺜﻼ ﺧﺪا‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﻓﮑﺮ ﮐﺮدن‬
‫ﻧﺪارد‪ ،‬ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﻣﻔﻬﻮم ﺳﺎزی و ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪی ﻧﺪارد ﳘﻪ ﭼﲒ را ﻣﯽ داﻧﺪ‪ .‬ﭼﻮن اﻧﺴﺎن ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ ﭼﲒی ﳕﯽ داﻧﺪ ﺑﺮای ﮐﻨﺎر آﻣﺪن اب هجﻞ داﰂ ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪی ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫اﲰﯽ ﻣﯽ ﮔﺬارد‪ .‬اﻳﻦ اﰟ ﮔﺬاﺷﱳ ﻣﻨﺸﺎء ﭼﻴﺴﺖ؟ ﻣﻨﺸﺎء ﻫﲈن هجﻞ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻧﱱاع اﺳﺖ‪ .‬اﻧﱱاع ﻣﺮاﺣﻞ دارد‪ .‬ﻳﮏ وﻗﺖ ﮔﺮﺑﻪ اﻧﱱاع ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻳﮏ وﻗﺖ‬
‫اﻧﺴﺎن اﻧﱱاع ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮای ﮔﺮﺑﻪ ‪ Primitive‬اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺮﺣهل ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪی ﮐﻪ اﻧﺴﺎن از ﻃﺮﻳﻖ زابن ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﳕﯽ رﺳﺪ‪ .‬ﺣﻴﻮاانت ﺟﺎﱙ ﻣﺘﻮﻗﻒ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ و از‬
‫ﺟﺎﱙ ﺑﻴﺸﱰ ﳕﯽ ﺗﻮاﻧﺪ اﻧﱱاع ﮐﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺣﻠﻘﻪ ﻣﻔﻘﻮدﻩ ﺑﲔ اﻧﺴﺎن و ﺣﻴﻮان اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﻣﻨﺸﺎء ﻳﮏ ﭼﲒ اﺳﺖ و آن هجﻞ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻮن ﻣﺎ ﻣﯽ داﻧﺴﺘﲓ ﮐﻪ ﳏﺮک‬
‫ﻫﺎی ﺑﲑون ﭼﯽ اﺳﺖ‪ ،‬و ﻣﺎ ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪی ﳕﯽ ﮐﺮدﱘ ﮐﻪ واﮐﻨﺶ اﻧﱱاﻋﯽ و ﳇﯽ ﻧﺸﺎن دﻫﲓ‪ .‬ﻣﺎ واﮐﻨﺶ ‪ concrete‬اﳒﺎم ﻣﯽ دﻫﲓ‪ ،‬و ﻣﯽ داﻧﲓ ﭼﻴﺴﺖ‪ .‬ذلا ﻫﺎﻳﮏ‬
‫ﺗﺌﻮرﻳﺶ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ اﻧﱱاع انﳽ از هجﻞ اﺳﺖ و اﺑﺰاری ﺑﺮای ﮐﻨﺎر آﻣﺪن اب هجﻞ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﮕﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﺷـﻨﺎﺧﺖ‪ ،‬ﻋﲅ‪ ،‬داﻧﺶ در ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪی ﭼﮕﻮﻧﻪ‬
‫ﺑﻮﺟﻮد ﻣﯽ آﻳﺪ‪ .‬ذلا اﻧﱱاع ﳏﺼﻮل ﻋﻘﻞ اي ذﻫﻦ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬در ﻣﺮﺣهل آﻏﺎز آن‪ .‬ﺑﻠﮑﻪ ﭼﲒی اﺳﺖ ﮐﻪ ذﻫﻦ از آن ﺗﺸﮑﻴﻞ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ذﻫﻦ اﻧﺴﺎن ﻳﮏ ﻣﺎﺷﲔ‬
‫ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪی ﻣﻘﻮﻻت‪ ،‬ﳇﲈت‪ ،‬اﰟ ﻫﺎ اﺳﺖ‪ .‬اب اﻳﻨﻬﺎ ﻓﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﻳﻨﻬﺎ ﭼﻴﺴﺖ؟ اﻳﻨﻬﺎ ﻫﲈن اﻧﱱاع اﺳﺖ‪ ،‬اﻧﱱاع اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﮑﺮ را ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ ﻧﻪ اﻳﻨﮑﻪ ﻓﮑﺮ‬
‫اﻧﱱاع را ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ در ﻣﺮﺣهل ای ﮐﻪ ذﻫﻦ اﻧﺴﺎن همﺎرﰏ ﺑﺮ اﺳﺎس ﲡﺮﺑﻪ ﮔﺬﺷـﺘﻪ ﭘﻴﺪا ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻔﻬﻮم ﻫﺎی ﺟﺪﻳﺪی ﺑﺴﺎزد‪ .‬ﻣﻔﺎﻫﳰﯽ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ‬
‫ﺑﺴﺎزد ﮐﻪ در ﻋﺎﱂ ﺑﲑون ﱒ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬ﻣﺜﻼ اژدﻫﺎی ‪ 7‬ﴎ اﺳﺖ‪.‬‬

‫زابن ﻧﺘﻴﺠﻪ اﻧﱱاﻋﺎت اﻧﺴﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻣﺮاﺣﲆ ﺗﻮاﻧﺴـﺘﻪ اﺳﺖ اﻧﱱاﻋﺎﰏ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺣﻴﻮان ﳕﯽ ﺗﻮاﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ اﻧﱱاع ﭼﲒی ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ اﻧﺴﺎن ﻋﺎﻣﺪاﻧﻪ ﺳﺎﺧﺘﻪ ابﺷﺪ‪،‬‬
‫ﺑﻠﮑﻪ ﭼﲒی اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻄﻮر ﻃﺒﻴﻌﯽ اﳚﺎد ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬اﻧﺴﺎن ﺑﻪ ﻣﺮﺣهل ﭘﻴﴩﻓﺘﻪ ﺗﺮ رﺳـﻴﺪﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﻘﻞ‪ ،‬ﻣﺪﻟﺴﺎزی‪ ،‬و آﻓﺮﻳﻨﺶ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﻃﺮﻳﻖ ﻣﻔﺎﻫﲓ‬
‫ﳇﯽ اﻳﻦ ﰷر را اﳒﺎم ﻣﯽ دﻫﻴﺪ‪ .‬ﻫﺎﻳﮏ ﻳﮏ ﻓﺮﺿﻴﻪ دارد و ﻳﮏ ﺗﺌﻮری دارد ﮐﻪ ﻋﻘﻞ و ﺷـﻨﺎﺧﺖ ﻣﻨﺸﺎش ﭼﻴﺴﺖ‪ .‬ﻓﻴﻠﺴﻮﰱ ﭼﻮن ﰷﻧﺖ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﺷـﻨﺎﺧﺖ‬
‫ﺧﻮب و ﺑﺪ‪ ،‬ﻋﻘﻞ اﺳﺖ‪ .‬ﻳﻌﲎ ﻋﻘﻞ دو وﻳﮋﮔﯽ دارد ﻳﮑﯽ ﺷـﻨﺎﺧﺖ ﺧﻮب و ﺑﺪ‪ ،‬درﺳﺖ و اندرﺳﺖ‪ ،‬و ﳏﺎﺳـﺒﻪ‪ .‬اوﱃ ﻋﻘﻞ ﺗﺪﺑﲑی و دوﻣﯽ ﻋﻘﻞ ﳏﺾ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﰷﻧﺖ ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻳﻦ ﺗﻮاﳕﻨﺪی را ﺧﺪاوﻧﺪ در اﻧﺴﺎن اﳚﺎد ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺎﻳﮏ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﺗﻮﺿﻴﺢ اب ﺧﺪا ﻋﻠﻤﯽ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬و دﻳﲎ اﺳﺖ ﻫﺮ ﭼﻨﺪ درﺳﺖ‬
‫ابﺷﺪ‪ .‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﺧﺪا را ﮐﻨﺎر ﺑﮕﺬارﱘ ﺑﮕﻮﻳﲓ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ دادﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

‫آن ﰷری ﮐﻪ در ﻣﺮاﺣﻞ اوﻟﻴﻪ اﳒﺎم ﻣﯽ ﺷﻮد ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪی ﳏﺮک ﻫﺎی ﺑﲑوﱏ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺜﻼ ﻳﮏ ﮔﺮﺑﻪ ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪی ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺟﺴﻤﯽ ﮐﻪ ﺣﺮﮐﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﻣﻮش‬
‫اﺳﺖ اي ﺳﮓ اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﺳﮓ اي ﺣﻴﻮان ﻣﺰاﰘ اي ﻗﻮی ﺗﺮ ابﺷﺪ ﻓﺮار ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺼﻮرت ﺣﴗ درک ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪی ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﻧﱱاع در ﻣﺮﺣهل‬
‫اول ﻫﲈن ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪی اﺳﺖ‪ .‬ﻋﮑﺲ اﻟﻌﻤﻞ ﳇﯽ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﳏﺮک ﺑﲑوﱏ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﻴﺪ ﻳﻌﲎ ﻃﺒﻖ ﺑﻨﺪی ﻣﯽ ﮐﻨﻴﺪ‪ .‬ﻳﮏ واﮐﻨﺶ ﻳﮑﺴﺎن ﺑﻪ ﴎی ﻣﺘﻔﺎوت از‬
‫ﻋﮑﺲ اﻟﻌﻤﻞ ﻫﺎ را اﻧﺘﺨﺎب ﻣﯽ ﮐﻨﻴﺪ‪ .‬از ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪی ات ﻣﯽ رﺳـﻴﺪ ﺑﻪ ﻣﺮﺣهل اﰟ ﮔﺬاﺷﱳ‪ .‬ﮐﻪ اﰟ ﻣﯽ ﮔﺬارﻳﺪ ﮐﻪ ﺣﻴﻮان ﳕﯽ ﺗﻮاﻧﺪ اﻳﻦ ﰷر را ﮐﻨﺪ ﮐﻪ اﻧﺴﺎن ﻣﯽ‬
‫ﺗﻮاﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ هجﺶ از ﺣﻴﻮان ﺑﻪ اﻧﺴﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺎﻫﻴﺖ ﻳﮑﺴﺎن اﺳﺖ اﻣﺎ اﺑﻌﺎد اﻧﱱاع ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﺟﺎﻫﺎﱙ ﻣﯽ رﺳـﻴﺪ ﮐﻪ ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪی ﻫﺎ اﺑﺘﺪاﱙ و‬
‫‪  46‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
 ‫ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺷـﻨﺎﳻ‪ -‬اراﺋﻪ‪ :‬دﮐﱰ ﻏﲎ ﻧﮋاد‪ -‬ﻧﳰﺴﺎل دوم ‪ 87—88‬ﻣﺴﺘﻨﺪ ﮐﻨﻨﺪﻩ ‪ :‬ﻣﻴﱸ ﲩﺎزی ﻧﻴﺎ‬
‫‪1388/07/19‬‬

‫‪ Primitive‬ﻧﻴﺴﺖ و ﭘﻴﴩﻓﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ آن اﰟ ﮔﺬاری اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻔﮑﺮ از ﻃﺮﻳﻖ ﳇﲈت اﺳﺖ‪ .‬ﳇﲈت اﻧﱱاﻋﺎت اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻔﺎﻫﲓ ﳇﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺎﻳﮏ ﻳﮏ ﭼﲒ‬
‫را اتﮐﻴﺪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﻮاﱏ ﮐﻪ ذﻫﻦ ﭘﻴﺪا ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮔﺎﻫﯽ ﻓﺮاﺗﺮ از ﳇﲈت اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺜﺎل ﻣﯽ زﻧﺪ ﮐﻪ در ﻣﻮاردی ﺷﺪﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺴﺎهل ای اﳚﺎد ﺷﺪﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺜﻼ‬
‫راﺟﻊ ﺑﻪ ﺗﺌﻮری ﻓﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﲌ‪ ،‬ﮔﺎﻫﯽ ﺑﻪ ﻧﺘﺎﳚﯽ رﺳـﻴﺪم ﮐﻪ ﺑﺮای ﻣﻦ اﻳﻦ ﻣﺴﺎهل ﺣﻞ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ اﻣﺎ اب ﳇﲈت ﳕﯽ ﺗﻮاﱎ ﺑﻴﺎن ﮐﲌ‪ .‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ذلا ﻋﻘﻞ و ﺗﻔﮑﺮ ﺗﻮاانﱙ‬
‫ﭘﻴﺪا ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ابﻻﺗﺮ از ﳇﲈت و ﻣﻔﻬﻮم ﺳﺎزی از ﻃﺮﻳﻖ ﳇﲈت اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻓﻴﲅ ادﻳﺴﻪ ﻓﻀﺎﱙ ‪ 2001‬را ﺑﺒﻴﻨﻴﺪ‪ .‬ﮐﻪ ﺗﺌﻮری ﻣﺘﺎ ﻓﲒﻳﮑﯽ ﻣﻄﺮح ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ وﻗﱴ ﮐﻪ اﻧﺴﺎﳖﺎی اوﻟﻴﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ابﰵ ﺣﻴﻮاانت زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﺗﻔﺎﰵ ﮐﻪ‬
‫ﻣﯽ اﻓﺘﺪ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳـﻨﮕﯽ ﮐﻪ وﻳﮋﮔﯽ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻃﺒﻴﻌﺖ ﭘﻴﺪا ﳕﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﻣﮑﻌﺐ ﻣﺴـﺘﻄﻴﲆ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﺎﺑﻞ رﰟ اﺳﺖ و در ﺑﲑون ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﮐﻪ‬
‫ﺣﻀﻮر ﭘﻴﺪا ﻣﯽ ﮐﻨﺪ در ﺑﲔ اﻧﺴﺎﳖﺎی اوﻟﻴﻪ ﮐﻪ ﴎ اﺳـﺘﻔﺎدﻩ از آب ﻣﯽ ﺟﻨﮕﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻌﺪ ﲢﻮﱃ اﳚﺎد ﻣﯽ ﺷﻮد ﻳﮑﯽ اﺳـﺘﺨﻮان را ﺑﺮ ﻣﯽ دارد و ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﺑﺰار‬
‫اﺳـﺘﻔﺎدﻩ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺗﺼﻮﻳﺮ دﻳﮕﺮی از هجﺎن ﭼﻨﺪ ﺻﺪ ﻫﺰار ﺳﺎل ﻗﺒﻞ ﻣﯽ دﻫﺪ‪ ،‬ﻳﮏ دﻓﻌﻪ ﺑﻪ ﻋﺎﱂ آﻳﻨﺪﻩ ﮐﻪ اﻧﺴﺎن در ﻓﻀﺎﭘاميی ﭘﻴﴩﻓﺘﻪ اﻳﻦ ﻧﺸﺴـﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﲰﺖ ﻣﺮﱗ ﻣﯽ رود و از ﮐﻬﮑﺸﺎن ﺧﺎرج ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ آن ﲢﻮل اﺳﺖ ﮐﻪ در اﻧﺴﺎن اﺗﻔﺎق ﻣﯽ اﻓﺘﺪ ﮐﻪ اﻧﺴﺎن ﺑﻪ اﻳﻦ ﺷﲁ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ‬
‫از اﺑﺰار اﺳـﺘﻔﺎدﻩ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ اﻳﻦ ﺗﺌﻮری ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴـﱴ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ ﺟﺎﱙ ابﻻﺧﺮﻩ اﺗﻔﺎﰵ ﻣﯽ اﻓﺘﺪ‪ .‬ذلا اﻧﱱاﻋﯽ ﳏﺼﻮل ﻋﻘﻞ اي ذﻫﻦ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ‬
‫ﭼﲒی اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻣﺮﺣهل اول ذﻫﻦ از آن ﺗﺸﮑﻴﻞ ايﻓﺘﻪ اﺳﺖ و در ﲤﺎم روﻧﺪﻫﺎی ذﻫﲎ آﮔﺎﻫﺎﻧﻪ و ان آﮔﺎﻫﺎﻧﻪ ﺣﻀﻮر دارد و ذﻫﻦ ﺑﺪون اﻧﱱاع ﻣﻌﻨﺎ ﻧﺪارد‪ .‬ﺑﻌﺪ‬
‫ﺑﻪ ﲢﻮل ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﻣﯽ رﺳـﲓ‪ .‬ﮐﻪ ﻫﺎﻳﮏ ﻳﮏ ﺗﺌﻮری ﺗﳬﻴﲆ ﺑﺮای ﺗﺌﻮری ﻗﺒﲆ دارد‪ .‬ﮐﻪ وﺟﻪ ﲤﺎﻳﺰ اﻧﺴﺎن اب ﺣﻴﻮان ﻋﻘﻞ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻓﺮﻫﻨﮓ اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ‬
‫از دﻳﺪﮔﺎﻩ ﻫﺎﻳﮏ ﶍﻮﻋﻪ اﻧﱱاﻋﺎت ﭘﻴﴩﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬از ﺳﺎدﻩ ﴍوع ﻣﯽ ﺷﻮد و ﺑﻪ ﭘﻴﭽﻴﺪﻩ ﺧﱲ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﶍﻮﻋﻪ رﻓﺘﺎر‪ ،‬اﻋﺘﻘﺎدات ﺳﻨﺖ ﻫﺎ و ﳖﺎدﻫﺎ و‬
‫ارزش ﻫﺎﺳﺖ‪ .‬رﻳﺸﻪ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻫﺎ ﺑﻪ اﻧﱱاع ابز ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬ﻳﮏ رﻓﺘﺎر ﳇﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻧﺴﺎﳖﺎ ايد ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﮐﻪ اﳒﺎم دﻫﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺗﻔﺎوت ﻃﺒﻴﻌﯽ اﺳﺖ و ﻏﺮﻳﺰی‬
‫ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺷﲈ ايد ﻣﯽ ﮔﲑﻳﺪ ﮐﻪ اب ﰷرد و ﭼﻨﮕﺎل ابﻳﺴـﱴ ﻏﺬا ﺧﻮرد ذلا ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻗﺴﻤﱴ از زﻧﺪﮔﯽ اﻧﺴﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ از ﻏﺮﻳﺰﻩ ﺟﺪا ﻣﯽ ﺷﻮد و ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ايدﮔﲑی‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺎﻳﮏ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﻋﻘﻞ در ﺳﺎﻳﻪ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺑﻮﺟﻮد ﻣﯽ آﻳﺪ‪ .‬ﺣﻴﻮاانت ﺧﻴﲆ اﺑﺘﺪاﱙ و ‪ Primitive‬ﻓﺮﻫﻨﮓ دارﻧﺪ‪ .‬ﺧﻴﲆ ﻫﺎ ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ ﮐﻪ آچنﻪ زﻧﺒﻮر ﻋﺴﻞ‬
‫اﳒﺎم ﻣﯽ دﻫﺪ ﻏﺮﻳﺰی اﺳﺖ‪ ،‬و ژﱏ رﻓﺘﻪ اﺳﺖ و ﻧﻪ اﻳﻨﮑﻪ ايد ﮔﺮﻓﺘﻪ ابﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺗﺌﻮری ﻫﺎﻳﮏ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ آن ﲢﻮﱃ ﮐﻪ اﺗﻔﺎق ﻣﯽ اﻓﺘﺪ اﻧﺴﺎن را از ﺣﻴﻮان ﺟﺪا ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ابز ﻣﯽ ﮔﺮدد ﺑﻪ ﻓﺮﻫﻨﮓ‪ ،‬ﮐﻪ اﻧﺴﺎﳖﺎ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻫﺎی ﭘﻴﭽﻴﺪﻩ دارﻧﺪ ﮐﻪ‬
‫آداب و رﺳﻮﻣﯽ را ﻧﺴﻞ ﺑﻪ ﻧﺴﻞ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ اﻣﺎ ﺑﺮای ﺣﻴﻮاانت ‪ Primitive‬و ﳏﺪود اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﲒی ﮐﻪ ﺗﻮاانﱙ اﻧﺴﺎن را زايد ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨﮓ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻧﺮم اﻓﺰار اﺳﺖ‪ ،‬ﲯﺖ اﻓﺰار ﺳﺎﺧﺘﺎر ژﻧﺘﻴﮑﯽ ﻣﻐﺰ اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ در ﻧﺮم اﻓﺰار ‪ Input‬ﻫﺎ ﻧﻴﺎﻳﺪ ﲯﺖ اﻓﺰار ﺑﻪ ﺧﻮدی ﺧﻮد ﳕﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﰷری ﮐﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ‬
‫ﶍﻮﻋﻪ ﻧﺮم اﻓﺰار ﻫﺎ را ﻧﺪﻫﻴﺪ ﺗﻮان ﻣﻐﺰی اﻧﺴﺎن ﺻﻔﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ابﻳﺴـﱴ اﻃﻼﻋﺎت دﻫﻴﺪ ات ﺑﺘﻮاﻧﻴﺪ اﺳـﺘﻔﺎدﻩ ﮐﻨﻴﺪ‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺑﺮانﻣﻪ و ﺳﺎﺧﺘﺎر اﺳﺖ‪ .‬ﺳﺎﺧﺘﺎر‬
‫ﻧﺮم اﻓﺰاری اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻘﺪم ﺑﺮ ﻋﻘﻞ اﺳﺖ و ﻋﻘﻞ از آن ﺑﻮﺟﻮد ﻣﯽ آﻳﺪ‪ .‬اﺻﻄﻼﺣﺎ ﻧﺮم اﻓﺰارﻫﺎ ﺑﻪ ﰷﻣﭙﻴﻮﺗﺮ دادﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد ﺗﻮاانﱙ ﭘﻴﺪا ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺗﻮاانﱙ اﻧﺴﺎن‬
‫را ﳕﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﭘﻴﺪا ﮐﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ اﻧﺴﺎن ﺗﻮاانﱙ ﭘﻴﺪا ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻓﺮاﺗﺮ از آن دادﻩ ﻫﺎﺳﺖ ﮐﻪ آﻓﺮﻳﻨﺶ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻓﺮد در ﭼﻬﺎرﭼﻮب ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﲑد‪ .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺑﲔ‬
‫ﻏﺮﻳﺰﻩ و رﻓﺘﺎر اﺑﺘﺪای و ﻋﻘﻞ ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﲑد‪ .‬ﻫﺎﻳﮏ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﺳﻪ ﺳﺎﺣﺖ ارزﺷﻬﺎی اﻧﺴﺎﱏ اﺳﺖ‪ ،‬ﻳﮑﯽ ﻏﺮﻳﺰﻩ‪ ،‬ﻳﮑﯽ ﻓﺮﻫﻨﮓ‪ ،‬و ﻳﮑﯽ ﻋﻘﻞ اﺳﺖ‪ .‬ﻳﻌﲎ‬
‫اﻧﺴﺎن در ﺳﻪ ﺑﻌﺪ‪ ،‬اي ﺳﺎﺣﺖ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺮىخ در ﺣﻴﻮاانت ﻣﺸﱰک اﺳﺖ ﮐﻪ ﻏﺮﻳﺰﻩ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ در ﻓﺮﻫﻨﮓ و ﻋﻘﻞ اﻳﻦ ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ را‬
‫ﳘﻪ دارﻧﺪ وﱃ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻫﺎ ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ روی ﻋﻘﻞ ﱒ ﻋﲆ رﰴ اﻳﻨﮑﻪ ﳘﻪ ﻣﺪﻋﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪ اﻧﺪازﻩ ﰷﰱ دارﻧﺪ ﳘﻴﺸﻪ اﻳﻨﻄﻮر دﻳﺪﻩ ﳕﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻣﺎ اﻳﻦ ﺳﻪ ﺳﺎﺣﺖ را ﺗﺸﺨﻴﺺ ﻣﯽ دﻫﲓ اﻳﻨﻬﺎ ﺟﺪاﱙ انﭘﺬﻳﺮﻧﺪ‪ .‬ﺳﻪ ﺳﺎﺣﺖ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻏﺮﻳﺰﻩ ﻋﻘﻞ‪ ،‬ﺗﻔﺎوت ﻋﻘﻞ اب ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻳﻌﲎ‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻣﺜﻼ ﺳﻨﺖ ﻫﺎی‬
‫رﻓﺘﺎری اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﻋﻘﻞ در آن ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻋﻘﻞ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﭼﺮا‪ ،‬دﻟﻴﻞ ﭼﻴﺴﺖ‪ .‬ﳑﮑﻦ اﺳﺖ ﺧﻴﲆ از ﺳﻨﺖ ﻫﺎی ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﺟﺎﻣﻌﻪ راﻧﭙﺬﻳﺮﻳﺪ‪ ،‬رﻋﺎﻳﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﻴﺪ اﻣﺎ ﳕﯽ‬
‫ﭘﺬﻳﺮﻳﺪ‪ .‬ﭼﲒی ﮐﻪ ابﻋﺚ ﻣﯽ ﺷﻮد رﻋﺎﻳﺖ ﮐﻨﻴﺪ ﻓﺮﻫﻨﮓ اﺳﺖ ﭼﲒی ﮐﻪ ابﻋﺚ ﻣﯽ ﺷﻮد ﻧﭙﺬﻳﺮﻳﺪ ﻋﻘﻞ اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻘﻞ ﱒ ﳑﮑﻦ اﺳﺖ اﺷﺘﺒﺎﻩ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻫﺎﻳﮏ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‬
‫ﻳﮏ آﺳﻴﺐ ﻋﲅ ﻣﺪرن اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﻘﻞ را ﺧﻴﲆ ﻗﺒﻮل دارد و ﺳﻨﺖ ﻫﺎ را ﴍوع ﺑﻪ رد ﮐﺮدن اﺳﺖ‪ .‬ﺳﻨﺖ ﻫﺎ ﭼﲒی ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻠﺤﺎظ ﻋﻘﲆ ﺷﺎﻳﺪ‬
‫ﺗﻮﺟﻴﻪ ﻧﺘﻮاﻧﺪ ﺷﻮد‪ ،‬اﻣﺎ رﻋﺎﻳﺖ ﮐﻨﻴﺪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﲠﱰی ﻣﯽ ﮔﲑﻳﺪ‪ .‬ﻫﺎﻳﮏ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ اﻳﻦ ﻋﻘﲆ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﺎﺻﻞ ﻫﺰاران ﺳﺎل رﻓﺘﺎر اﻧﺴﺎن اﺳﺖ‪ ،‬ﺷﺎﻳﺪ ﻧﺸﻮد ﳘﻪ‬
‫را ﺗﻮﺿﻴﺢ داد‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﯽ ﺑﻴﻨﻴﺪ ﮐﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﲠﱰ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﻣﺜﻼ ﺷﺎﻳﺪ ﻧﺘﻮاﻧﻴﺪ ﺑﺼﻮرت اﺳـﺘﺪﻻﱃ ﲝﺚ ابزار را ﺗﻮﺿﻴﺢ دﻫﻴﺪ اﻣﺎ ﻣﯽ ﺑﻴﻨﻴﺪ ﮐﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﲠﱰ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺎﻳﮏ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﺣﳬﱴ در ﺳﻨﺖ ﻫﺎ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﺎﻫﯽ ﻋﻘﻞ ﳕﯽ ﺗﻮاﻧﺪ آن را درک ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﶍﻮﻋﻪ ﺳﻨﺖ ﻫﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺎﺑﲔ ﻏﺮﻳﺰﻩ و ﻋﻘﻞ ﻗﺮار‬
‫‪  47‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
 ‫ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺷـﻨﺎﳻ‪ -‬اراﺋﻪ‪ :‬دﮐﱰ ﻏﲎ ﻧﮋاد‪ -‬ﻧﳰﺴﺎل دوم ‪ 87—88‬ﻣﺴﺘﻨﺪ ﮐﻨﻨﺪﻩ ‪ :‬ﻣﻴﱸ ﲩﺎزی ﻧﻴﺎ‬
‫‪1388/07/19‬‬

‫ﻣﯽ ﮔﲑد‪ .‬ﻏﺮﻳﺰﻩ ﭼﲒی اﺳﺖ ﮐﻪ اﻧﺴﺎن اب ﺣﻴﻮاانت ﻣﺸﱰک اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻘﻞ ﻣﺮﺣهل ﭘﻴﴩﻓﺘﻪ ذﻫﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اﺳـﺘﺪﻻل ﻣﺪﻟﺴﺎزی ﻣﯽ ابﺷﺪ‪ .‬ﺧﻮد زابن ﭘﺪﻳﺪﻩ‬
‫ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺎﻳﮏ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﺷﲈ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻣﯽ ﺷﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﺑﺼﻮرت ﺑﻌﺪ از ﲡﺮﺑﻪ ﮐﻪ ﳘﻪ زابن ﻫﺎ ﻳﮏ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻣﻨﻄﻘﯽ ﻓﻮق اﻟﻌﺎدﻩ ﻗﻮی و ﭘﻴﭽﻴﺪﻩ دارﻧﺪ‪ .‬ﭼﻪ‬
‫ﮐﴗ درﺳﺖ ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ؟ ﲝﺚ ﻫﺎﻳﮏ اﻳﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ اﻳﻦ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﭘﻴﭽﻴﺪﻩ و ﻣﻨﻄﻘﯽ اﻟﺰاﻣﺎ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻋﻘﻞ ﺻﻨﻊ ﮔﺮای اﻧﺴﺎن ﺷﺎﻳﺪ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ .‬از ابزار ﱒ‬
‫اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﻃﺮﻓﺪاری ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ابزار ﺳﺎﺧﺘﺎر ﭘﻴﭽﻴﺪﻩ ای داردک ه ﺑﺮ ﻣﯽ ﮔﺮدﻳﺪﲡﺰﻳﻪ ﲢﻠﻴﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﻴﺪ ﴎ در ﻣﯽ آورﻳﺪ‪ .‬وﻗﱴ ﮐﻪ زابن ﺟﺪﻳﺪ را ﳕﯽ ﺗﻮاﻧﺪ‬
‫اﻧﺴﺎن ﺑﺴﺎزد‪ ،‬ﻳﮏ ﻧﻈﻤﯽ ﭼﻮن ابزار را ﱒ ﳕﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺴﺎزد‪ ،‬اﻣﺎ از آن اﺳـﺘﻔﺎدﻩ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻳﮏ زابن ﺟﺪﻳﺪ ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ اﻧﺴﺎﳖﺎ ﺑﺴﺎزﻧﺪ‪ ،‬اﺳﭙﺮاﻧﺘﻮ‪ ،‬وﱃ اﻳﻦ‬
‫ﭘﺮوژﻩ ﻣﺘﻮﻗﻒ ﺷﺪ‪ .‬زابن ﺳﺎﺧﺘﺎری ﺑﺴـﻴﺎر ﭘﻴﭽﻴﺪﻩ ﺗﺮ از آن دارد ﮐﻪ اب همﻨﺪﳻ ﻗﺎﺑﻞ ﺳﺎﺧﱳ ابﺷﺪ‪ .‬ﺧﻴﲆ از ﻧﻈﻢ ﻫﺎﱙ ﮐﻪ در ﺟﺎﻣﻌﻪ و ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻣﺎ وﺟﻮد دارد‬
‫از اﻳﻦ ﻧﻮع اﺳﺖ‪ ،‬ذلا ﺑﻪ ﻋﻘﻞ ﺳﺎزﻧﺪﻩ و ‪ constructivism‬ﻏﺮﻩ ﻧﺸﻮﱘ‪ .‬ﻓﻠﮏ را ﺳﻘﻒ ﺑﮕﺸﺎﻳﲓ و ﻃﺮىح ﻧﻮ در اﻧﺪازﱘ‪ .‬ﺑﻠﮑﻪ ﻗﺪرت ﺳﺎزﻧﺪﻩ ات ﺟﺎﱙ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﺣﺪود ﻋﻘﻞ را ﺑﺸـﻨﺎﺳـﲓ ﮐﻪ ات ﮐﺠﺎ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﻋﻘﻞ ﺑﺮود‪ ،‬ﳏﺪودﻳﺖ ﮐﺠﺎﺳﺖ‪ ،‬و اﮔﺮ اﻳﻦ را ﺑﻔﻬﻤﲓ از ﳖﺎدﻫﺎی ﻣﻮﺟﻮد اﺳـﺘﻔﺎدﻩ ﮐﻨﲓ و دﭼﺎر ﺗﻮﱒ ﻧﺸﻮﱘ‪.‬‬

‫ﻫﺎﻳﮏ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﳕﯽ ﺷﻮد ﻣﺜﻞ ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ ﻫﺎ ﺑﺮانﻣﻪ ﺑﮕﺬارﱘ‪ ،‬ﺑﻌﺪ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻣﯽ دﻫﺪ ﮐﻪ ﻣﲀﻧﲒم ﻗﳰﺖ ﻫﺎ ﳕﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮانﻣﻪ رﻳﺰی ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﺷﻮد‪ ،‬ﭼﻮن‬
‫ﺑﺴـﻴﺎر ﭘﻴﭽﻴﺪﻩ ﺗﺮ از آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﻴﺪ ﺑﺴﺎزﻳﺪ و ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﮐﻨﻴﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ادﻋﺎی ﻫﺎﻳﮏ ﮐﻪ ﺳﻮﺳـﻴﺎﻟﻴﺴﻢ ﻏﲑ ﳑﮑﻦ اﺳﺖ اﺳـﺘﺪﻻل ﳘﲔ ﻫﺎﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﺑﻄﻮر ﺟﺰﰃ ﺗﺮ و ﻣﺸﺨﺺ ﺗﺮ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪ .‬ﺗﺌﻮری ﻫﺎﻳﮏ ﺷﺒﻴﻪ ﻫﲈن ﺗﺌﻮری داروﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﴗ ﮐﻪ رﻋﺎﻳﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪ و رﻋﺎﻳﺖ ﳕﯽ ﮐﻨﺪ ﻣﯽ رود‪ .‬ﳕﻮﻧﻪ‬
‫ﱒ زانی اب ﳏﺎرم اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺎﻳﮏ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﺗﺘﻮر اﻧﻮار داروﻳﻦ‪ ،‬از ﺗﺘﻮر اﻧﻮار ﻓﺮﻫﻨﮓ آدام اﲰﻴﺖ اﺳﺖ‪ .‬اﲰﻴﺖ ﻣﯽ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﭼﺮا ﴎخ ﭘﻮﺳﺖ ﻫﺎ در ﻣﻘﺎﺑﻞ‬
‫ﲤﺪن ﻏﺮﰉ از ﺑﲔ رﻓﺘﻨﺪ؟ ﺑﻘﺎی اﺻﻠﺢ ﺑﻮد‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻧﻮﻋﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﳕﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﻪ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻗﻮی رﻗﺎﺑﺖ ﮐﻨﺪ و از ﺑﲔ رﻓﺖ‪ .‬ﲥﺎﰖ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﻣﻌﻨﺎ ﻧﺪارد‪ ،‬اﮔﺮ‬
‫ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﺿﻌﻴﻒ ﺗﺮ اﺳﺖ از ﺑﲔ ﻣﯽ رود‪ .‬ﻣﺜﻼ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺎ ﻣﻮﺳـﻴﻘﯽ ﻏﺮﰉ ﺑﻴﺸﱰ ﮔﻮش ﻣﯽ دﻫﻨﺪ‪ ،‬ﺧﻮب ﭼﻮن ﲠﱰ اﺳﺖ‪ ،‬اﮔﺮ ﲠﱰ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﯽ ﮐﲎ‪ ،‬ﺑﺪﻫﻴﺪ‬
‫آن را ﮔﻮش ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﱒ ﻳﮏ اﺧﱰاع ﻏﺮﰉ اﺳﺖ‪ ،‬ﲥﺎﰖ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﱒ ﻣﺎ درﺳﺖ ﻧﮑﺮدﱘ‪ ،‬ﻓﺮاﻧﺴﻮی ﻫﺎ درﺳﺖ ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﺟﻨﮓ هجﺎﱏ دوم ﻓﺮاﻧﺴﻮی ﻫﺎ‬
‫در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺳﻴامنی اﻣﺮﻳﲀ‪ ،‬ﻣﻮﺳـﻴﻘﯽ ﭘﺎپ‪ ،‬و ﻣﻮﺳـﻴﻘﯽ ﭘﻴﴩﻓﺘﻪ اﻣﺮﻳﲀ ﰼ آوردﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬دﻳﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﻓﻴﲅ ﻫﺎ و ﻣﻮﺳـﻴﻘﯽ ﻫﺎی آﳖﺎ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﳕﯽ ﮔﲑد‪ ،‬ﮔﻔﺘﻨﺪ‬
‫روﺷـﻨﻔﮑﺮان ﮐﻪ ﲥﺎﰖ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﻣﺎ ابﻳﺴـﱴ ﺟﻠﻮی آن ابﻳﺴﺘﲓ‪ ،‬دوﻟﺖ ابﻳﺴـﱴ ﭘﻮل ﺑﻪ ﻣﺎ ﺑﺪﻫﺪ ﮐﻪ ﭼﲒﻫﺎﱙ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﻫﻴﭻ ﮐﺲ اﺳـﺘﻔﺎدﻩ‬
‫ﻧﮑﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺒﺎرزﻩ اب ﲥﺎﰖ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺮای ﻳﮏ ﻋﺪﻩ ای ﭼﺎﻩ آب ﳕﯽ ﺷﻮد‪ ،‬آب ﻧﺪارد‪ ،‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﳑﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﻪ آب ﻧﺮﺳﺪ اﻣﺎ ﺑﺮای ﻳﮏ‬
‫ﻋﺪﻩ انن ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬روﺷـﻨﻔﮑﺮان اﻳﻦ را درﺳﺖ ﮐﺮدﻧﺪ ﺑﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﳕﯽ رﺳﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻳﮏ ﻋﺪﻩ ﻣﻔﺖ ﺧﻮر روﺷـﻨﻔﮑﺮ ﻓﺮاﻧﺴﻮی از دوﻟﺖ و از ﻣﺎﻟﻴﺎت ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و اتﺑﻠﻮﻫﺎﱙ‬
‫درﺳﺖ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻫﻴﭻ ﮐﺲ ﳔﺮﻳﺪ‪ ،‬ﻣﻮﺳـﻴﻘﯽ درﺳﺖ ﮐﺮدﻧﺪﮐﻪ ﻫﻴﭻ ﮐﺲ ﮔﻮش ﻧﺪاد‪ ،‬و ﻓﻴﲅ درﺳﺖ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻫﻴﭻ ﮐﺲ ﻧﺪﻳﺪ‪.‬‬

‫در اﻳﻦ ﺣﺪ ﱒ ﺗﻮان ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻧﺪاﺷﺘﲓ ﮐﻪ ﲥﺎﰖ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ را ﱒ از ﻓﺮاﻧﺴﻪ آوردﱘ‪ .‬ادﻋﺎ ﱒ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ راﻩ ﺳﻮم ﮐﻪ دﻧﻴﺎ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮردﻩ اﺳﺖ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ‬
‫ﺟﺪﻳﺪ درﺳﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﲓ‪ .‬اﻧﺘﻘﺎدﻫﺎ ﱒ اﺻﺎﻟﺖ ﻧﺪارد و از ﮐﴗ دﻳﮕﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﱘ‪ .‬ﺗﺌﻮری ﺟﻮاد ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﱙ اﻳﻦ را ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻣﯽ دﻫﺪ ﮐﻪ ﺳﻨﺖ ﻳﻌﲎ ﻫﻮﻳﺖ اﺻﺎﻟﺖ ﮐﻪ‬
‫زاﻳﺶ را از دﺳﺖ دادﻩ اﺳﺖ ﳕﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﭼﲒی ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ابﻳﺴـﱴ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻓﮑﺮ ﮐﺮد‪ ،‬اﻳﻦ ﺷﻌﺎرﻫﺎ ﺗﮑﺮار ﺣﺮف ﻫﺎی آﳖﺎﺳﺖ‪ .‬از ﺳﻨﺖ ﺷﲈ در ﳕﯽ ا ٓﻳﺪ ابﻳﺴـﱴ‬
‫ﻓﮑﺮی ﺑﻪ ﺣﺎل ﺧﻮد ﮐﻨﻴﺪ‪ .‬ﻓﺮاﻧﺴﻮی ﻣﯽ داﻧﺪ ﭼﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺮﻳﲀﱙ ﱒ ﻣﯽ داﻧﺪ‪ ،‬الكﻩ ﴎ ﱒ ﻣﯽ ﮔﺬارﻧﺪ و روﺷـﻨﻔﮑﺮان را ﭘﻮل ﻣﯽ دﻫﻨﺪ الكﻩ ﴎ ﻣﺮدم ﻣﯽ‬
‫ﮔﺬارد و ﺑﻪ ﺗﻌﺎدل ﻣﯽ رﺳـﻨﺪ‪ ،‬و ﭘﺎرﻳﺘﻮ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﺗﻌﺎدل اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺎ ابﻳﺴـﱴ ﻓﮑﺮ ﮐﻨﲓ‪ .‬روﺷـﻨﻔﮑﺮان ﻣﺎ ﺧﻴﲆ در دام اﻳﻦ ﻣﻮارد ﻣﯽ اﻓﺘﻨﺪ‪ .‬راﻩ ﺳﻮم ﺗﺌﻮری ﻏﺮﰉ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻪ ﴍﰵ‪ ،‬ﻧﻪ ﻏﺮﰉ ﺗﺌﻮری ﻏﺮﰉ اﺳﺖ‪ .‬ﻳﮏ ﺣﺮف از ﺧﻮدت ﺑﺰن‪ .‬ﭘﺲ ﭼﯽ ﺑﮕﻮﻳﲓ ﻳﻌﲎ ﲝﺮان و ﳕﯽ ﺗﻮاﻧﻴﺪ ﭼﲒ ﺟﺪﻳﺪی ﺑﮕﻮﻳﲓ و ذلا اﻗﻼ ﻓﺮوﺗﻦ‬
‫ابﺷـﲓ و ﳈﯽ ﻓﮑﺮ ﮐﻨﲓ‪ .‬ﺣﱴ اﻧﺘﻘﺎدات ﻣﺬﻫﱮ داﺷـﺘﻪ ابﺷـﲓ ابﻳﺴـﱴ ﺑﺪاﻧﲓ ﮐﻪ ﻋﺎﻗﺒﺖ ﺧﻮﳽ ﻧﺪارد‪ .‬ﻣﺎ از ﲠﱰﻳﻦ اﻣﺘﻴﺎزات ﲤﺪن ﺻﻨﻌﱴ اﺳـﺘﻔﺎدﻩ ﻣﯽ ﮐﻨﲓ و‬
‫ﺷﺐ و روز ﲿﺶ ﻣﯽ دﻫﲓ‪ .‬ﰷر درﺳـﱴ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﭘﻴﴩﻓﺘﻪ ﺗﺮﻳﻦ ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژی ﻫﺎ را ﻣﺎ درﺳﺖ ﻧﮑﺮدﱘ‪ ،‬ﻣﺎ اﺑﺰاری ﮐﺮدﻩ اﱘ ﮐﻪ ﺑﮑﻮﺑﲓ ﮐﻪ آﳖﺎ ﻣﺎ را اﺳﺘامثر ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫اﺳﺘامثر ﻳﻌﲎ ﻳﮏ ﻧﻔﺮ ﰷر ﮐﻨﺪ ﻳﮑﯽ دﻳﮕﺮ ﺳﻬﻢ وی را ﺑﺮدارد ﻣﯽ ﺧﻮرد‪ ،‬ﻣﺎ دارﱘ آﳖﺎ را اﺳﺘامثر ﻣﯽ ﮐﻨﲓ‪ .‬ﻣﺎ ﭘﻮل ﻧﻔﺖ را ﻣﯽ ﻓﺮوﺷـﲓ و ﰷﻣﭙﻴﻮﺗﺮ و ﻣﻮابﻳﻞ ﻣﯽ‬
‫ﮔﲑﱘ و ﻣﯽ ﮔﻮﻳﲓ ﮐﻪ ﺷﲈ ﻣﺎ را اﺳﺘامثر ﮐﺮدﱘ‪ .‬ابﻳﺴـﱴ ﻣﺎ ﻣﺘﻮاﺿﻊ ابﺷـﲓ و ﺣﺪ و ﺣﺪود ﺧﻮد را ﺑﺪاﻧﲓ و رﻋﺎﻳﺖ ﺣﺪاﻗﻞ اﺧﻼق را ﺑﮑﻨﲓ‪ .‬ﺷﲈ در دﻧﻴﺎ ﭼﻪ ﻃﻠﱮ‬
‫دارﻳﺪ؟ ﭼﻪ ﺑﺮای دﻧﻴﺎ ﮐﺮدﻳﺪ ﮐﻪ ﻃﻠﺐ دارﻳﺪ؟ ﻧﻔﺖ ﺷﲈ ‪ 3000‬ﺳﺎل زﻳﺮ زﻣﲔ ﺑﻮد ﻳﮏ ﺷﺎﻫﯽ ﱒ ﳕﯽ داد‪ ،‬ﻧﻔﺖ وﻗﱴ ارزش دارد ﮐﻪ ﲤﺪن ﺻﻨﻌﱴ وﺟﻮد داﺷـﺘﻪ‬
‫ابﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺛﺮوت اﺳﺖ ﭼﻮن ﻋﺪﻩ ای از اﻳﻦ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ اﺳـﺘﻔﺎدﻩ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫‪  48‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
 ‫ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺷـﻨﺎﳻ‪ -‬اراﺋﻪ‪ :‬دﮐﱰ ﻏﲎ ﻧﮋاد‪ -‬ﻧﳰﺴﺎل دوم ‪ 87—88‬ﻣﺴﺘﻨﺪ ﮐﻨﻨﺪﻩ ‪ :‬ﻣﻴﱸ ﲩﺎزی ﻧﻴﺎ‬
‫‪1388/07/19‬‬

‫ﻏﺮﻳﺰﻩ ﭼﲒی اﺳﺖ ﮐﻪ ژﻧﺘﻴﮑﯽ در رﻓﺘﺎر ﲤﺎم ﻣﻮﺟﻮدات زﻧﺪﻩ اﺳﺖ ﺑﺮای ﺣﻔﻆ ﺧﻮد اﳒﺎم ﻣﯽ دﻫﺪ ﺑﺪون ايدﮔﲑی اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻨﺪش رﻓﺘﺎری ﻏﺮﻳﺰی اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ‬
‫ايد ﮔﺮﻓﺘﻴﺪ و در ﻓﺮﻫﻨﮕﺘﺎن اﺳﺖ‪ ،‬ﻏﺬا ﻣﯽ ﺧﻮرﻳﺪ ﺑﺸﻘﺎب ﮐﺜﻴﻒ اﺳﺖ انراﺣﺖ ﻣﯽ ﺷﻮﻳﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﻏﺮﻳﺰی ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﭼﺮا ﮔﺮﺑﻪ انراﺣﺖ ﳕﯽ ﺷﻮد؟ اﮔﺮ ﻏﺮﻳﺰی ﰷر‬
‫ﮐﻨﻴﺪ ﭘﺨﱳ ﮔﻮﺷﺖ ﻏﺮﻳﺰی ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﮔﻮﺷﺖ اﮔﺮ ﺑﺮای ﭘﺮوﺗﺌﲔ اﺳﺖ در ﻧﭙﺨﺘﻪ ﱒ ﻫﺴﺖ‪ .‬ذلا ﺷﲈ ايد ﮔﺮﻓﺘﻴﺪ ﰷری ﮐﻨﻴﺪ ﮐﻪ ﺳﺎزﮔﺎری اب دﻧﻴﺎی ﺑﲑون را ﰷرآﻣﺪ‬
‫ﺗﺮ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ آن را ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ .‬ﺑﺼﻮرت ﻋﻠﻤﯽ ﳕﯽ ﺷﻮد ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﻣﻨﻄﻘﯽ اﺳﺖ و ﻣﺴﲑی اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﮕﺮ اﻳﻨﮑﻪ اﻋﺘﻘﺎدی داﺷـﺘﻪ ابﺷـﲓ و ﻋﺮﻓﺎﱏ ابﺷﺪ‪ .‬از‬
‫ﻧﻈﺮ ﻋﻠﻤﯽ ﱒ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﲓ ﳕﯽ داﻧﲓ و ﻣﯽ ﮔﻮﻳﲓ ﮐﻪ ﺗﺼﺎدف اﺳﺖ ﻫﻴﻮم ﳘﲔ را ﻣﯽ ﮔﻔﺖ‪ .‬ﺗﺌﻮری ﻫﻴﻮم ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﺷﲈ از ﻧﻈﺮ ﻋﻠﻤﯽ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻴﺪ رد ﮐﻨﻴﺪ اﻳﻦ ﻧﻈﺮﻳﻪ‬
‫را ﮐﻪ ﻫﺮ ﳊﻈﻪ ﳑﮑﻦ اﺳﺖ ﻳﮏ ﺷﻬﺎب آﺳﲈﱏ ﺑﻪ زﻣﲔ ﲞﻮرد و ﲤﺎم ﲤﺪن از ﺑﲔ ﺑﺮود‪ ،‬ﻣﯽ ﺷﻮد ﮔﻔﺖ؟ ﺧﻴﻞ ﳕﯽ ﺷﻮد و ﺗﺼﺎدﰱ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎﺳﺖ‪ .‬ﻳﮏ‬
‫ﮔﺮاﻳﺶ ذاﰏ ﱒ اﻧﺴﺎن دارد ﮐﻪ زﻧﺪﮔﯽ ﻳﮏ ﻫﺪﰱ دارد و ﻣﺎ ﺑﻴﺨﻮدی ﺑﻪ دﻧﻴﺎ ﻧﻴﺎﻣﺪﱘ و از ﺟﺎﱙ آﻣﺪﱘ و ﺑﻪ ﺟﺎﱙ ﻣﯽ روﱘ‪ .‬از ﻧﻈﺮ ﻋﻠﻤﯽ اﻳﻨﻬﺎ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺿﻴﺢ‬
‫ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺷﺎﻳﺪ ﺑﺸﻮد ﲝﺚ ﻣﺘﺎ ﻓﲒﻳﮑﯽ ﮐﺮد اﻣﺎ ﺑﻠﺤﺎظ ﻋﻠﻤﯽ ﳕﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﲢﻮل ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ را ﲝﺚ ﳕﻮدﱘ‪ .‬ﻣﯽ ﺷﻮد روی ﻓﺮﻫﻨﮓ اتﺛﲑ ﮔﺬاﺷﺖ‪ ،‬ﻗﺎﻧﻮن ﮔﺬاری روی رﻓﺘﺎر اﺛﺮ ﻣﯽ ﮔﺬارد‪ .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﲻﻴﻖ ﺗﺮ و ﭘﺎﻳﺪار ﺗﺮ از ﻗﺎﻧﻮن‪ ،‬و‬
‫ﻧﺼﻴﺤﺖ و ﮔﻔﺘﺎر اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻳﻌﲎ ﺟﺰء رﻓﺘﺎر ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ ﻣﻮرد ﻗﺒﻮل واﻗﻊ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬در ﰻ ﳖﺎدﻫﺎ ارزش ﻫﺎ ﻋﻘﺎﻳﺪ و رﻓﺘﺎرﻫﺎ را ﻓﺮﻫﻨﮓ‬
‫ﮔﻮﻳﲓ‪ ،‬اي ﶍﻮﻋﻪ ﺳﻨﺖ ﻫﺎﺳﺖ‪ .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﳏﺼﻮل ايدﮔﲑی اﺳﺖ‪ .‬ادﻋﺎی ﻫﺎﻳﮏ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﻳﮏ ﴎی ﳖﺎدﻫﺎﱙ اﺳـﺘﻔﺎدﻩ ﻣﯽ ﮐﻨﲓ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ زابن ﮐﻪ ﳑﮑﻦ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ‪ explanation‬ﰷﻣﲆ ﻧﺪاﺷـﺘﻪ ابﺷـﲓ و ﻧﺘﻮاﻧﲓ ﻣﺸﺎﺑﻪ آن را ﺑﺴﺎزﱘ‪ .‬اﻣﺎ ﳕﯽ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﻫﺎﻳﮏ و اﻣﺜﺎل ﻫﺎﻳﮏ ﻗﺪرت ﻋﻘﻞ را ﮐﻮﭼﮏ ﮐﻨﻨﺪ ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﻨﺪ‬
‫ﺑﮕﻮﻳﻨﺪ ﮐﻪ ﳏﺪودﻳﺖ ﮐﺠﺎﺳﺖ ات ﮐﺠﺎ ﻣﯽ رود و ات ﮐﺠﺎ ﳕﯽ رود‪ ،‬و ﻋﻘﻞ ﺣﻼل ﲤﺎم ﻣﺸالكت ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﮔﺎﻫﯽ ﻋﻘﻞ اﳚﺎب ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﻨﺖ ﻫﺎ اﻋامتد ﮐﻨﻴﺪ‪.‬‬
‫ﺧﺎرىج ﻫﺎ ﻳﮏ اﺻﻄﻼىح دارﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﮐﻪ ﻳﮏ ‪ rational‬و ﻋﻘﻼﱙ دارﱘ‪ ،‬و ﻳﮑﯽ ﱒ ‪ reasonable‬اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﺎﻗﻼﻧﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﮔﺎﻫﯽ رﻓﺘﺎر ﻋﺎﻗﻼﻧﻪ اﺳﺖ‬
‫و ﮔﺎﻫﯽ ‪ rational‬اﺳﺖ‪ Rational .‬ﻳﻌﲎ ﻋﻘﻞ در آن اﺳﺖ اﻣﺎ ﻋﺎﻗﻼﻧﻪ ﺟﺎﱙ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎی ﲡﺮﺑﻪ اﻋامتد ﻣﯽ ﮐﻨﻴﺪ و رﻓﺘﺎر ﻋﺎﻗﻼﻧﻪ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﻴﺪ‪ .‬ﶍﻮﻋﻪ‬
‫اﻧﱱاﻋﺎت ﻣﻨﺘﻬـﯽ ﺑﻪ ﻋﻘﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﻋﲅ ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﳘﻪ ﺟﻨﺒﻪ ﻫﺎی زﻧﺪﮔﯽ اﻧﺴﺎن را اب ﻋﺎﱂ ﺣﴗ ﺗﻮﺿﻴﺢ دﻫﺪ و ﻧﻪ اب ﻳﮏ ﺗﺌﻮری ﻣﺘﺎ ﻓﲒﻳﮑﯽ‪ .‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ‬
‫اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻣﺎ از ﮐﺠﺎ ﻣﯽ آﻳﺪ‪ ،‬از ﻳﮏ ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﺣﴗ ﮐﻪ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻣﯽ دﻫﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺗﺌﻮری اﺳﺖ ﻓﮑﺮ ﻧﮑﻨﻴﺪ ﮐﻪ ﰉ اﻳﺮاد اﺳﺖ‪ ،‬اﻳﺮاد ﱒ زايد دارد‪ .‬اﻣﺎ در ﺟﻨﺒﻪ ﻫﺎﱙ‬
‫ﻣﺸالكﰏ دارد‪ .‬ﻓﺎﺻهل ﺑﲔ ﻋﻘﻞ و ﻏﺮﻳﻀﻪ ﺳﻨﺖ و ﻓﺮﻫﻨﮓ اﺳﺖ‪ .‬ﺷﲈ ﻗﺒﻞ از اﻳﻨﮑﻪ ﺑﻔﻬﻤﻴﺪ ﮐﻪ رﻋﺎﻳﺖ درﺳـﺘﲀی‪ ،‬ﺳﻨﺖ راﺳـﺘﮕﻮﱙ از ﻧﻈﺮ اﻗﺘﺼﺎدی ﲠﺮﻩ‬
‫وری را ابﻻ ﻣﯽ ﺑﺮد‪ ،‬اﻳﻦ را ﻣﯽ داﻧﲓ‪ ،‬ﭼﻮن اﻋامتد را ابﻻ ﻣﯽ ﺑﺮد و رﻳﺴﮏ را ﭘﺎﻳﲔ ﻣﯽ آورد ﰷراﱙ اﻗﺘﺼﺎدی را ابﻻ ﻣﯽ ﺑﺮد‪ .‬زﻣﺎﱏ اﻳﻦ ﺗﺌﻮری اﻗﺘﺼﺎدی را ﳕﯽ‬
‫داﻧﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ابز ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪﮐﻪ راﺳـﺘﮕﻮﱙ ﺧﻮب اﺳﺖ‪ ،‬آن ﺳﻨﺖ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻨﮑﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﺗﻘﺪم ﺳﻨﺖ ﺑﺮ ﻋﻘﻞ ﻣﻨﻈﻮر اﻳﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﻋﻘﻞ ﳘﻪ ﭼﲒ را‬
‫ﺗﻮﺿﻴﺢ دﻫﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺳﻨﺖ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ دروﻏﮕﻮ ﻧﺒﺎﻳﺴـﱴ ابﺷـﻴﺪ‪ .‬رﻓﺘﺎر را ﻣﺒﺘﲎ ﺑﺮ آن ﻣﯽ ﮐﻨﻴﺪ ﻧﺘﺎﱕ ﺧﻮﰉ ﻣﯽ ﮔﲑﻳﺪ اﻣﺎ ﳕﯽ داﻧﻴﺪ ﭼﺮا‪ .‬ﻋﲅ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻣﯽ دﻫﺪ ﮐﻪ‬
‫ﭼﺮا اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺟﻮاﻣﻊ ﺑﴩی ﺑﻄﻮرﺳﻨﱴ ﻓﻬﻤﻴﺪﻩ اﻧﺪ ﮐﻪ ﻧﻈﺎم ابزار ﰷراﱙ ﺧﻮﰉ دارد و ﻫﺮ ﺟﺎ رﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﭘﻴﴩﻓﺖ ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ‪ 200‬ﺳﺎل اتزﻩ ﺗﺌﻮری‬
‫ﭘﺮدازی ﺷﺪﻩ اﺳﺖ اﻣﺎ ﺑﻴﺶ از ‪ 200‬ﺳﺎل اﺳﺖ ﮐﻪ وﺟﻮد دارد‪.‬‬

‫ﳘﻪ ﭼﲒ را ﻣﯽ ﺷﻮد رد ﮐﺮد‪ .‬ﻗﺮن ‪ 13‬ام ‪ 14‬ام ﻧﻈﺎم ابزار ﻏﺎﻟﺐ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬اب ﻋﻘﻞ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺎ ﻣﯽ رﺳـﲓ ﮐﻪ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻣﯽ دﻫﲓ ﮐﻪ ﭼﺮا ﺳﻨﱴ ﻋﲆ رﰴ اﻳﻨﮑﻪ‬
‫ﰷراﱙ را ﭘﺎﻳﲔ ﻣﯽ آورد ﭘﺎﻳﺪار ﻣﯽ ﺷﻮد و ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬ﻧﮑﺘﻪ ‪ critical‬و همﻢ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﻘﻞ ﺳﻨﺖ ﻫﺎ را ﺑﻪ ﭼﺎﻟﺶ ﻣﯽ ﮐﺸﺪ و ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﻧﺒﺎﻳﺴـﱴ اﺳﲑ‬
‫ﺳﻨﺖ ﻫﺎ ابﺷـﲓ‪ .‬ﻫﺎﻳﮏ ﻳﮏ ﻣﻘﺎهل دارد ﮐﻪ ﭼﺮا ﻣﻦ ﳏﺎﻓﻈﻪ ﰷر ﻧﻴﺴـﱲ و ﺳﻨﺖ ﮔﺮا ﻧﻴﺴـﱲ‪ ،‬و ﻟﻴﱪال الكﺳـﻴﮏ ام و ﻧﻪ ﻟﻴﱪال رادﻳﲀل‪ .‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﻣﻌﺘﻘﺪ ام ﮐﻪ‬
‫ﻋﻘﻞ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﻧﻮآوری در رﻓﺘﺎر ﮐﻨﺪ اﻣﺎ ابﻳﺴـﱴ ﺑﺪاﻧﺪ ﮐﻪ ات ﮐﺠﺎ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﮑﻨﺪ‪ .‬ﮐﻪ ﺧﻴﺎل ﭘﺮدازی ﻧﮑﻨﺪ‪ .‬ﺗﺌﻮری ﻫﺎی رواﻧﺸـﻨﺎﳻ و ﻓﺮوﻳﺪی ﮐﻪ ﳘﻪ رﻓﺘﺎرﻫﺎﱙ‬
‫ﮐﻪ ﺗﻮﺟﻴﻪ ﻋﻘﲆ ﻧﺪارﻧﺪ دور ﺑﺮﻳﺰﱘ‪ ،‬ﻳﮏ ﴎی از ﳖﺎدﻫﺎ ﺗﻮﺟﻴﻪ ﻋﻘﲆ ﻧﺪارﱘ ﻣﺜﻼ ﺧﺎﻧﻮادﻩ‪ ،‬اي ﳖﺎدﻫﺎی دﻳﮕﺮ‪ ،‬اﻣﺎ اﮔﺮ رﻋﺎﻳﺖ ﻧﮑﻨﲓ ﻓﺎﺟﻌﻪ اﳚﺎد ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬اﻣﺎ‬
‫ﺑﺮىخ از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻫﺎ ابﻳﺴـﱴ ﺗﻐﻴﲑ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺜﻼ ﺳﻨﺖ زﻧﺪﻩ ﺑﻪ ﮔﻮر ﮐﺮدن دﺧﱰان در اﻋﺮاب ﺟﺎﻫﲆ‪ .‬ﺑﻪ ﳊﺎظ ﻏﺮﻳﺰی ﮐﻪ اﻧﺴﺎن چبﻪ ﻫﺎ را ﳕﯽ ﮐﺸﺪ‪ ،‬اﻳﻦ را ايد‬
‫ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ و ﻋﻘﻞ اﻳﻦ را ﳕﯽ ﭘﺬﻳﺮد و ﻋﻮض ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻧﺒﺎﻳﺴـﱴ ذلا ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﺑﺪون ﻗﻴﺪ و ﴍط ابﻳﺴـﱴ ﺗﺴﻠﲓ ﺳﻨﺖ ﻫﺎ ﺷﺪ‪ .‬ﲝﺚ‬
‫ﻫﺎﻳﮏ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻧﻪ ﻃﺒﻴﻌﯽ اﺳﺖ و ﻧﻪ ﻣﺼﻨﻮﻋﯽ اﺳﺖ و ﻧﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ژﻧﺘﻴﮑﯽ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد و ﻧﻪ ﳏﺼﻮل ﻋﺎﻣﺪاﻧﻪ ﻋﻘﻞ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺳﻨﺖ و‬
‫ﻗﻮاﻋﺪ رﻓﺘﺎری اﺳﺖ ﮐﻪ ايد ﻣﯽ ﮔﲑﻳﺪ‪ .‬چبﻪ اول ﳕﯽ داﻧﺪ ﮐﻪ ﭼﺮا ابﻳﺴـﱴ اب ﻗﺎﺷﻖ و ﭼﻨﮕﺎل ﻏﺬا ﲞﻮرد‪ ،‬وﻗﱴ ﺑﺰرگ ﺷﺪ ﻣﯽ ﻓﻬﻤﺪ ﮐﻪ ﲠﺪاﺷـﱴ ﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪  49‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
 ‫ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺷـﻨﺎﳻ‪ -‬اراﺋﻪ‪ :‬دﮐﱰ ﻏﲎ ﻧﮋاد‪ -‬ﻧﳰﺴﺎل دوم ‪ 87—88‬ﻣﺴﺘﻨﺪ ﮐﻨﻨﺪﻩ ‪ :‬ﻣﻴﱸ ﲩﺎزی ﻧﻴﺎ‬
‫‪1388/07/19‬‬

‫اﻣﺎ ﻓﺮﻫﻨﮓ و ﲤﺪن ﭼﻴﺴﺖ؟ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻳﻌﲎ ﶍﻮﻋﻪ ﺳﻨﺖ ﻫﺎ رﻓﺘﺎرﻫﺎ اﻋﺘﻘﺎدات ارزش ﻫﺎ ﮐﻪ ﻧﺴﻞ ﺑﻪ ﻧﺴﻞ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد و ايد ﻣﯽ ﮔﲑﱘ‪ .‬ﲤﺪن ﻧﺘﺎﱕ آن‬
‫ﻓﺮﻫﻨﮓ را ﲤﺪن ﮔﻮﻳﲓ‪ .‬ﲤﺪن اﻳﺮاﱏ ﮐﻪ اﻓﺘﺨﺎر ﻣﯽ ﮐﻨﲓ دوران ﻫﺨﺎﻣﻨﺸﯽ‪ ،‬ﻣﻌﲈری‪ ،‬آاثر ﶍﻮﻋﻪ ای اﺳﺖ ﮐﻪ ﲤﺪن اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺜﻼ ﲤﺪن ﺳﻨﱴ اروﭘﺎ اي ﻏﺮب‪ ،‬ﮐﻪ‬
‫ﲤﺪن ﺟﻨﺒﻪ ﻣﺎدی ﺗﺮ و ﻋﻴﲎ ﺗﺮی دارد‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻨﺒﻪ اﻧﱱاﻋﯽ ﺗﺮ و رﻓﺘﺎری و ﺑﻴﺸﱰ ﻗﻮاﻋﺪ رﻓﺘﺎری ﺳﻨﺖ ﻫﺎﺳﺖ‪ .‬اﻳﻨﻬﺎ ﻣﻘﺪﻣﺎت اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻫﺎﻳﮏ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ‬
‫ﲝﺚ اﻗﺘﺼﺎد ﺑﺮﺳـﲓ‪ .‬ﻧﻈﺮايت ﻫﺎﻳﮏ راﺟﻊ ﺑﻪ اﻗﺘﺼﺎد اب اﻳﻦ ﻣﻔﺮوﺿﺎت ﲠﱰ ﻓﻬﻤﻴﺪﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﻣﺜﻼ ﻣﻔﻬﻮم اﻧﱱاع را ﻫﺎﻳﮏ در ﲤﺎم اﺳـﺘﺪﻻﻻت اﻗﺘﺼﺎدی ﺑﲀر ﻣﯽ‬
‫رود‪ .‬ﲝﺚ ﺑﻌﺪی ‪ subjectivism‬اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻮﺿﻮع ﻋﻠﻮم اﺟامتﻋﯽ ﻳﮏ اﻣﺮ ذﻫﲎ و ﻳﮏ اﻣﺮ ﻋﻠﻤﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻓﲒﻳﮑﯽ‪ ،‬ﭼﻮن در ﻋﻠﻮم اﺟامتﻋﯽ ﻣﻮﺿﻮع ﺷـﻨﺎﺧﺖ ﻫﲈن‬
‫ﻓﺎﻋﻞ ﺷـﻨﺎﺧﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮىخ ﺟﺎﻫﺎ ﰷر را آﺳﺎن ﮐﺮدﻩ و ﮔﺎﻫﯽ ﭘﻴﭽﻴﺪﻩ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬روش ﻋﻠﻤﯽ ﻓﺮق ﳕﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻮﺿﻮع اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮق ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻫﺎﻳﮏ ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻮاردی ﮐﻪ در ﲝﺚ اﻗﺘﺼﺎدی در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﳕﯽ ﺷﻮد اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎﰏ ﮐﻪ در ﻋﲅ اﻗﺘﺼﺎد ﲝﺚ ﳕﯽ ﮐﻨﲓ‪ ،‬ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﻣﺎدی و‬
‫‪ materialist‬ای اﺳﺖ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ اﻳﻨﻄﻮر ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﲤﺎم ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﻋﻠﻮم اﺟامتﻋﯽ انﳽ از ارزﺷﻬﺎ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ اﻧﺴﺎن ﺣﱴ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺧﻮد را ﱒ اب ﻋﻘﺎﻳﺪش‬
‫ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺣﺮف همﻤﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﻴﲆ ﭼﲒﻫﺎ را در ﺟﺎﻣﻌﻪ اﻣﺮوز ﻣﺎ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻣﯽ دﻫﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼ ﮔﺎﻫﯽ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﻓﻼن رﻓﺘﺎر دوﻟﺖ اب ﻋﻘﻞ ﺟﻮر‬
‫در ﳕﯽ آﻳﺪ‪ ،‬ﭼﻮن ﺧﻼف ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺧﻮدش ﲻﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﰷری ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺧﻮدش ﺑﻪ ﴐر ﺑﻴﻔﺘﺪ‪ ،‬ﭼﺮا اﻳﻦ ﰷر را ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻫﻴﻮن اﻳﻦ را ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‬
‫ﮐﻪ آن ﺑﺮ اﺳﺎس ﻋﻘﺎﻳﺪ آﳖﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻨﺎﻓﻊ اب ﻋﻘﺎﻳﺪ آﳖﺎ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﯽ ﺷﻮد ذلا ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻳﮏ ﭼﲒ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﭼﻮن ﻋﻘﺎﻳﺪ ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ اﻳﻦ ﲝﺚ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺎ ﻋﻘﺎﻳﺪﻣﺎن‬
‫ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‪ .‬ﰷﻻ و ﭘﻮل ﱒ اب ﻋﻘﺎﻳﺪ اﻧﺴﺎﳖﺎ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬دادﻩ ﻫﺎی ﻋﲅ اﻗﺘﺼﺎد ﻫﺎﻳﮏ ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺼﻮری اﺳﺖ ﮐﻪ اﻧﺴﺎﳖﺎ از دﻳﮕﺮان و دﻧﻴﺎی‬
‫ﻓﲒﻳﮑﯽ دارﻧﺪ‪ .‬ﻳﮏ ﻣﺜﺎل ﻣﺸﺨﺺ ﮐﻪ اﻳﻦ ﻣﻔﻬﻮم ﻳﻌﲎ ﭼﻪ از ﻗﳰﺖ ﻧﻔﺖ و ذﺧﺎﻳﺮ ﻧﻔﱴ ﻣﯽ زﻧﲓ‪ .‬ﻗﳰﺖ ﻧﻔﺖ ﮐﻪ در ابزارﻫﺎی هجﺎﱏ ابﻻ ﻣﯽ رود‪ ،‬ذﺧﺎﻳﺮ ﻧﻔﱴ را‬
‫‪ reevaluate‬ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﭼﻮن ﻗﳰﺖ ﻧﻔﺖ ﮐﻪ ابﻻ ﻣﯽ رود ﻣﯽ ﺗﻮان اب ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژی ﻫﺎی ﭘﺮ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺗﺮ ﻧﻔﺖ را اﺳـﺘﺨﺮاج ﮐﺮد و ذلا ﻣﲒان ﻧﻔﱴ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻴﺪ اﺳـﺘﺨﺮاج‬
‫ﮐﻨﻴﺪ ﺑﻴﺸﱰ ﻣﯽ ﺷﻮد ذلا ذﺧﺎﻳﺮ ﺑﺴـﺘﻪ ﺑﻪ ﺗﻌﺎرﻳﻒ ﺷﲈ دارد از ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژی‪ .‬ذلا اﻳﻨﮑﻪ ﻓﮑﺮ ﮐﻨﲓ ﮐﻪ ذﺧﺎﻳﺮ ﭼﲒ ﻋﻴﲎ ﻣﺴـﺘﻘﻞ از ﻗﳰﺖ اﺳﺖ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺷﲁ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬

‫اﻣﺎ اوﻟﲔ درس در اﻗﺘﺼﺎد ﺧﺮﻳﺪ ﻣﯽ آﻣﻮزﻳﺪ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﳰﺖ ﺑﺪون ﻣﻘﺪار ﻣﻌﻨﺎ ﻧﺪارد و ﻣﻘﺪار ﱒ ﺑﺪون ﻗﳰﺖ ﻣﻌﻨﺎ ﻧﺪارد‪ .‬اﻏﻠﺐ ﲝﺚ در ﻋﻮام اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽ‬
‫ﮔﻮﻳﻨﺪ ﮐﻪ ﻃﻼ از ﻣﺲ ﮔﺮان ﺗﺮ اﺳﺖ از ﻧﻈﺮ اﻗﺘﺼﺎدی اﻳﻦ ﺣﺮف ﰉ ﻣﻌﲎ اﺳﺖ‪ ،‬ابﻳﺴـﱴ ﺑﮕﻮﻳﲓ ﮐﻪ ﻳﮏ ﮔﺮم ﻃﻼ از ﻳﮏ ﮔﺮم ﻣﺲ ﮔﺮان ﺗﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﻗﳰﺖ‬
‫اب ﻣﻘﺪار ﻣﻌﻨﺎ دارد‪ .‬ﻫﺎﻳﮏ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ وﻗﱴ ﮐﻪ از ﻗﳰﺖ و ﻣﻘﺪار ﲱﺒﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﻴﺪ از ﻋﻘﺎﻳﺪ ﺣﺮف ﻣﯽ زﻧﻴﺪ و ﻣﺎدی ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻴﺪ ﮐﻪ ﻃﻼ در ﻋﺎﱂ‬
‫ﻃﺒﻴﻌﺖ ﳈﻴﺎب ﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﳈﻴﺎﰉ را در اﻗﺘﺼﺎد ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﯽ ﮐﻨﻴﺪ‪ .‬ﳈﻴﺎﰉ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﭼﯽ؟ اﻳﻨﮑﻪ آب ﺳﺎﱂ ﳈﻴﺎب اﺳﺖ؟ آب ﭼﮕﻮﻧﻪ ﳈﻴﺎب اﺳﺖ؟ آب در راﺑﻄﻪ‬
‫اب ﲠﺪاﺷﺖ اﻧﺴﺎن و ﺟﺎﱙ ﮐﻪ اﻧﺴﺎن زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﳈﻴﺎب اﺳﺖ اﻣﺎ ﳈﻴﺎﰉ ﻓﲒﻳﮑﯽ ﮐﻪ ﻣﻌﻨﺎ ﻧﺪارد‪ .‬ذلا ﻫﺎﻳﮏ ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ دادﻩ ﻫﺎی ﻋﲅ اﻗﺘﺼﺎد ﻋﺒﺎرﺗﺴﺖ‬
‫از ﺗﺼﻮری ﮐﻪ اﻧﺴﺎن ﻫﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ دﻳﮕﺮان دارﻧﺪ‪ .‬ذلا ﮐﺮدار اﻧﺴﺎن ﻫﺎ ﺑﺪون در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﱳ اﻫﺪاف ﻓﺎﻗﺪ ﻣﻌﻨﺎﺳﺖ‪ .‬ﻣﺜﻼ داد و ﺳـﺘﺪی ﺑﲔ دو ﻧﻔﺮ از دور ﻣﯽ‬
‫ﺑﻴﻨﻴﺪ‪ ،‬اﻳﻦ داد و ﺳـﺘﺪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﻳﮏ ﻣﺒﺎدهل ﲡﺎری ابﺷﺪ‪ ،‬ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﻫﺪﻳﻪ ابﺷﺪ‪ ،‬ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺮاﰟ ﻣﺬﻫﱮ ابﺷﺪ‪ .‬ﻋﻴﻨﻴﺖ ﻓﲒﻳﮑﯽ اﻳﻦ دادن و ﮔﺮﻓﱳ ﻣﻮﺿﻮع‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻋﲅ اﻗﺘﺼﺎد ﳕﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ابﺷﺪ‪ ،‬ابﻳﺴﻴﱴ ﺑﺒﻴﻨﲓ ﮐﻪ ﭼﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻣﺮاﰟ ﻣﺬﻫﱮ اﺟﺮا ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﲢﻠﻴﻞ اﻗﺘﺼﺎدی ﻣﻌﻨﺎ ﻧﺪارد‪ .‬اﻣﺎ اﮔﺮ دو ﻧﻔﺮ ﰷر ﲡﺎری ﻣﯽ‬
‫ﮐﻨﻨﺪ ﺑهل ﲢﻠﻴﻞ اﻗﺘﺼﺎدی دارد‪ .‬ذلا ﮐﺮدار اﻧﺴﺎن ﻫﺎ را ﺑﺪون در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﱳ ﻋﻘﺎﻳﺪ ﳕﯽ ﺷﻮد ﲡﺰﻳﻪ و ﲢﻠﻴﻞ ﮐﺮد‪ .‬ﮐﺮدار ﻣﻨﻈﻮر ‪ action‬و ﺗﺼﻤﲓ ﮔﲑی ﻋﺎﻗﻼﻧﻪ و‬
‫ﻋﺎﻣﺪاﻧﻪ اﻧﺴﺎن اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻫﺎﻳﮏ ﺣﺮف ﺟﺪﻳﺪی ﳕﯽ زﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﺎ اﻏﻠﺐ آن را اندﻳﺪﻩ ﻣﯽ ﮔﲑﱘ‪ ،‬ﻓﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﲓ ﮐﻪ ﰷﻻ ﻳﮏ ﭼﲒ ﻓﲒﻳﮑﯽ اﺳﺖ‪ ،‬و داد و ﺳـﺘﺪ ﰷر ﻋﻴﲎ و دادن و ﮔﺮﻓﱳ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ابزار را اﻏﻠﺐ ﺟﺎﱙ ﮐﻪ ﳏﻞ ﻣﺒﺎدهل اﺳﺖ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﯽ ﮐﻨﲓ‪ ،‬وﱃ ابزار اﻳﻦ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ابزار ﻣﻔﻬﻮﻣﯽ اﻧﱱاﻋﯽ ﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬ابزار اﻧﺘﻘﺎل ﺣﻖ ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ اي‬
‫در ﺳﱫﻩ ﻣﻴﺪان اي ﰷﻣﭙﻴﻮﺗﺮ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻴﺪ اﻳﻦ ﰷر را ﮐﻨﻴﺪ ﮐﻪ ﭼﲒی ردو ﺑﺪل ﻓﲒﻳﮑﯽ ﻧﺸﻮد وﱃ ﭼﲒی وﺟﻮد دارد‪.‬‬

‫ﻣﻔﻬﻮم ﻣﻄﻠﻮﺑﻴﺖ و ذاﺋﻘﻪ ﱒ ﺣﺮف ذﻫﻦ اﺳﺖ‪ .‬از زﻣﺎن ارﺳﻄﻮ ﱒ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺒﺎدهل ﰷﻻ ﻫﺎ اب ارزش ﻋﻴﲎ و ﻣﺎدی ﱒ اﻳﻦ ﺑﻮدﻩ ﮐﻪ ﰷﻻ ﻫﺎ ارزش ذاﰏ‬
‫ﻧﺪارﻧﺪ‪ Utility .‬اي ﻣﻄﻠﻮﺑﻴﺖ ذﻫﲎ ﻣﻌﻨﺎ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ارزش ﰷﻻﻫﺎ آن ﭼﲒی اﺳﺖ ﮐﻪ از اﻧﺴﺎن ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد و ﻧﻪ آﻧﮑﻪ از ﰷﻻ ﻫﺎ ﺑﲑون ﻣﯽ آﻳﺪ‪ ،‬و ﰷﻻﻫﺎ‬
‫ارزش ذاﰏ ﻧﺪارﻧﺪ و اﻧﺴﺎن ارزش ﻣﯽ دﻫﺪ‪ .‬ﮐﻪ اﻳﻨﺠﺎ ﲝﺚ ﭘﻴﭽﻴﺪﻩ ای ﻣﻄﺮح ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﻌﺪا ﻣﯽ ﭘﺮدازﱘ ﮐﻪ اﮔﺮ ارزش اﻧﺴﺎن ﻫﺎ ذﻫﲎ اﺳﺖ و اﻧﺴﺎن ﻫﺎ‬
‫اذﻫﺎن ﻣﺘﻔﺎوﰏ دارﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﻗﳰﺖ ﻫﺎی ﻋﻴﲎ ابزار ﭼﻪ ﻣﻌﻨﺎﱙ دارد؟ ﻗﳰﺖ ﭼﻪ ﻋﻴﻨﻴﱴ دارد؟ ﻣﺜﻼ ﻳﮏ ﺑﺴﺘﲎ ﮐﻪ ‪ 500‬ﺗﻮﻣﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﻳﮏ ﻧﻔﺮ ﺧﻴﲆ ﺑﺴﺘﲎ را‬

‫‪  50‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
 ‫ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺷـﻨﺎﳻ‪ -‬اراﺋﻪ‪ :‬دﮐﱰ ﻏﲎ ﻧﮋاد‪ -‬ﻧﳰﺴﺎل دوم ‪ 87—88‬ﻣﺴﺘﻨﺪ ﮐﻨﻨﺪﻩ ‪ :‬ﻣﻴﱸ ﲩﺎزی ﻧﻴﺎ‬
‫‪1388/07/19‬‬

‫دوﺳﺖ دارد ﻳﮑﯽ ﳈﱰ دوﺳﺖ دارد‪ ،‬ﮐﴗ ﮐﻪ ﺧﻴﲆ دوﺳﺖ دارد راﺣﺖ ‪ 500‬ﺗﻮﻣﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻳﮑﯽ ﮐﻪ دوﺳﺖ ﻧﺪارد ﮔﺮاﻳﺸﯽ ﻧﺪارد‪ .‬اﻓﺮاد ﻣﺘﻔﺎوت ﻧﺴﺒﺖ‬
‫ﺑﻪ ﺑﺴﺘﲎ وﺟﻮد دارﻧﺪ ﮐﻪ ﻗﻀﺎوت ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﺴـﺘﻪ ﺑﻪ ذاﺋﻘﻪ دارﻧﺪ اﻣﺎ در ابزار ﻗﳰﺖ ‪ 500‬ﺗﻮﻣﺎن ﺑﺮای ﳘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻇﺎﻫﺮا ﺳﺎدﻩ اﺳﺖ اﻣﺎ ﻳﮑﯽ از ﻣﻮارد‬
‫ﭘﻴﭽﻴﺪﻩ ابزار اﺳﺖ‪ .‬اﻏﻠﺐ ﺣﺲ ﻣﯽ ﮐﻨﲓ ﮐﻪ ﺑﺮای ﳘﻪ ﻳﮑﯽ اﺳﺖ اﻣﺎ ﺑﺮای ﳘﻪ ﻳﮑﯽ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻳﮏ ﰷﻻﱙ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﻳﮏ ارزش داﺷـﺘﻪ ابﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺮای ﳘﻪ‬
‫ﻗﳰﺖ ﻧﺴـﱮ ﻳﮑﺴﺎن دارد‪ .‬ﺑﺮای ﻫﺮ ﮐﴗ ﻳﮏ ارزﳽ دارد اﻣﺎ در ابزار ﻳﮏ ﻗﳰﺖ را ﲢﻠﻴﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﻴﺪ‪ .‬ﺑﺮىخ از اﻗﺘﺼﺎد داانن ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻄﻠﻮﺑﻴﺖ‬
‫اﻣﺮی ذﻫﲎ اﺳﺖ ﺑﻠﮑﻪ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎ ﱒ اﻣﺮی ذﻫﲎ اﺳﺖ‪ .‬در ﺣﺴﺎﺑﺪاری ﺛﺒﺖ ﻣﯽ ﺷﻮد در ﺑﺪﻫﲀر‪/‬ﺑﺴـﺘﺎﻧﮕﺎر ‪ T‬ﻣﯽ ﮐﺸـﻴﺪ ﻓﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﻴﺪ ﮐﻪ ﻋﻴﻨﻴﺖ اﺳﺖ و‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎ را ﲨﻊ ﻣﯽ ﮐﻨﻴﺪ و ‪ cost accounting‬ﻣﯽ ﮐﻨﻴﺪ اﻣﺎ اﮔﺮ اﻋﺘﻘﺎد ﺑﻪ ذاﺋﻘﻪ ﻣﺘﻔﺎوت اﻓﺮاد داﺷـﺘﻪ ابﺷـﻴﺪ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎ ﱒ ﺑﺮای ﳘﻪ اﻓﺮاد ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ‬
‫ﻋﻴﻨﻴﺖ ارزش ﻫﺎ و ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎ ﻳﻌﲎ ﭼﻪ؟ ﭼﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﲓ؟ اﻳﻦ ﲝﺚ همﻤﯽ ﺑﺮای ﻣﺮاﺣﻞ ﺑﻌﺪی ﲝﺚ ﻫﺎ اﺳﺖ ﮐﻪ در اﻗﺘﺼﺎد الكن ﻣﯽ ﮐﻨﲓ‪ .‬در اﻗﺘﺼﺎد ﺧﺮد ﲝﱺ‬
‫ﻧﻴﺴﺖ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﲓ ﮐﻪ ﺑﺮای ﻳﮏ ﺑﻨﮕﺎﻩ ذﻫﲎ ابﺷﺪ ﻣﺸﳫﯽ ﻧﻴﺴﺖ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﭼﻘﺪر اﺳﺖ و ﭼﻪ ﻗﳰﱴ ﺑﻔﺮوﺷـﲓ‪ .‬اﻣﺎ در ﲝﺚ اﻗﺘﺼﺎد الكن ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﲓ‬
‫ﻗﳰﺖ ﻫﺎ را ﺑﺮای ﳘﻪ ﻳﮑﯽ در ﻧﻈﺮ ﻣﯽ ﮔﲑﱘ‪ ،‬آﳒﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﺸﻖ آﺳﺎن ﳕﻮد اول وﱃ اﻓﺘﺎد ﻣﺸﲁ ﻫﺎ‪ .‬ﮐﻪ ﺗﻌﻤﲓ ﺑﻪ اﻗﺘﺼﺎد الكن ﻣﺸﲁ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﭼﻨﺪ دﻳﺪﮔﺎﻩ ﻫﺎﻳﮏ را از هجﺖ ﻣﺒﺎﱏ ﻓﮑﺮی اﺑﺘﺪا ﻣﻄﺮح ﻣﯽ ﮐﻨﲓ ﺑﻌﺪ ﺑﻪ ﲝﺚ ﻫﺎی ﺧﺎص اﻗﺘﺼﺎدی ﻣﯽ رﺳـﲓ‪ .‬ﻳﮏ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﮐﻪ ﻫﺎﻳﮏ ﱒ اﻋﺘﻘﺎد دارد ﮐﻪ اﮔﺮ‬
‫‪ contribution‬داﺷـﺘﻪ اﺳﺖ در ﻋﺮﺻﻪ ﻋﻠﻤﯽ اﻳﻦ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻈﺮﻳﻪ ﺗﻘﺴـﲓ ﻣﻌﺮﻓﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﮐﻪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﻔﻬﻮم ‪ division of labour‬ﮐﻪ ﺗﻘﺴـﲓ ﰷر آدام اﲰﻴﺖ‬
‫ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ ابﻋﺚ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﰷراﱙ ابﻻ رود‪ .‬ﻫﺎﻳﮏ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﺗﻘﺴـﲓ ﻣﻌﺮﻓﺖ اي داﻧﺶ ﻣﻄﺮح ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺗﳬﻴﻞ ﮐﻨﻨﺪﻩ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﺗﻘﺴـﲓ ﰷر آدام‬
‫اﲰﻴﺖ اﺳﺖ و ابزار رﻗﺎﺑﱴ همﻤﱰﻳﻦ اﺑﺰار ﲠﺮﻩ ﮔﲑی از ﺗﻘﺴـﲓ ﰷر و ﺗﻘﺴـﲓ داﻧﺶ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻘﺴـﲓ ﰷر زﻣﺎﱏ ﭘﻴﴩﻓﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ابزار رﻗﺎﺑﱴ ابﺷﺪ اﻳﻦ را آدام‬
‫اﲰﻴﺖ ﻣﯽ ﮔﻔﺖ‪ ،‬و ﺗﻘﺴـﲓ ﰷر ﰷرآﻣﺪ ﺗﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﻫﺎﻳﮏ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﮐﻨﺎر آن ﺗﻘﺴـﲓ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﱒ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﻳﮑﯽ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﻋﻠﻤﯽ اﺳﺖ و ﻳﮑﯽ ﱒ ﻣﻌﺮﻓﺖ‬
‫ﻋﻠﻤﯽ )ﺟﺰﰃ( اﺳﺖ‪ Scientific knowledge .‬ﮐﻪ داﻧﺶ ﳇﯽ و دوﻣﯽ ﱒ ‪ (concrete knowledge) practical knowledge‬اﺳﺖ‪ .‬ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﲞﺶ ﻗﺎﺑﻞ‬
‫ﺗﻮهجـﯽ از داﻧﺶ ﮔﻨﮓ اﺳﺖ و از ﻃﺮﻳﻖ زابن ﻗﺎﺑﻞ اﻧﺘﻘﺎل ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ‪ articulate knowledge‬اﺳﺖ ﻣﺜﻼ دوﭼﺮﺧﻪ ﺳﻮاری ﻣﯽ آﻣﻮزﻳﺪ‪ .‬ﻳﮏ ﴎی ﺗﺌﻮری ﻫﺎ‬
‫ﻣﯽ دﻫﻨﺪ ﮐﻪ ﭼﻪ ﮐﻨﻴﺪ ﮐﻪ دوﭼﺮﺧﻪ ﺗﻌﺎدﻟﺶ ﺣﻔﻆ ﺷﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﳖﺎﻳﺘﺎ آچنﻪ ايد ﻣﯽ ﮔﲑد اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اول ﻣﯽ اﻓﺘﻴﺪ ﺑﻌﺪ ايد ﻣﯽ ﮔﲑﻳﺪ ﮐﻪ ﻧﻴﻔﺘﻴﺪ‪ ،‬ﺑﻌﺪ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻴﺪ ﮐﻪ‬
‫ﭼﲒی ﮐﻪ ايد ﮔﺮﻓﺘﻴﺪ ﭼﻴﺴﺖ؟ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻴﺪ ﮐﻪ ايد ﮔﺮﻓﱲ ﳕﯽ ﺗﻮاﱎ ﺑﮕﻮﻳﲓ‪ Articulate .‬ﻳﻌﲎ ﳘﲔ ﻗﺎﺑﻞ ﺑﻴﺎن ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﲞﺶ ﺑﺰرﮔﯽ از داﻧﺶ اﻧﺴﺎﳖﺎ اﻳﻨﻄﻮر اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ ﺗﻮاانﱙ ﻫﺎ و اﺳـﺘﻌﺪادﻫﺎ ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ .‬ﮐﻪ ﻫﲊﻣﻨﺪ و ﻣﺪرس ﺗﻮاانﱙ ﻫﺎﱙ دارد ﮐﻪ اب ﻧﻮﺷﱳ ﳕﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﮐﻨﺪ ﺧﻮدش ﺑﺮ اﺳﺎس ﲡﺮﺑﻪ اي اﺳـﺘﻌﺪاد ايد ﮔﺮﻓﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬اي زﻧﺪﮔﯽ واﻗﻌﯽ ﲡﺮﰉ ﮐﻪ اﻳﻨﻬﺎ را ‪ Practical knowledge‬ﮔﻮﻳﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺮای ﻫﺮ ﮐﴗ ﻣﺘﻔﺎوت از ﺑﻘﻴﻪ اﺳﺖ ﻫﺮ ﮐﴗ ﭼﲒی ﻣﯽ داﻧﺪ ﮐﻪ دﻳﮕﺮی ﳕﯽ داﻧﺪ‪،‬‬
‫ﻣﺜﻼ ﺧﻴﺎابن ﻫﺎی ﻏﺮب ﲥﺮان را ﺑدل اﱘ‪ .‬ﻣﺜﻼ ﮐﴗ ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﺮای راﻧﻨﺪﮔﯽ ﳈﮏ ﮐﻨﲓ اﻳﻦ ﳈﮏ را ﻣﯽ ﮐﻨﲓ اﻣﺎ در ﻣﻮرد ﴍق ﲥﺮان ﳕﯽ ﺷـﻨﺎﺳـﲓ‪ .‬و‬
‫‪ Practical knowledge‬ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﴍق ﲥﺮان ﳏﺪود اﺳﺖ‪ .‬ﻳﮑﯽ روی ﮐﺸﺎورزی ﰷر ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ‪ Practical knowledge‬ﺑﺮای اﻳﺮان دارد ﮐﻪ ﳕﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺗﻮﺿﻴﺢ‬
‫دﻫﺪ اﻣﺎ در ﲡﺎرت ﮐﺸﺎورزی ﻣﻮﻓﻖ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ‪ scientific knowledge‬اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﺎﺑﻞ اﻧﺘﻘﺎل اﺳﺖ‪ .‬وﻗﱴ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﲓ اﺟﺮا ﮐﻨﲓ ‪practical‬‬
‫‪ knowledge‬ﺑﻴﺎﻳﺪ ﻗﺎﺑﻞ اﻧﺘﻘﺎل ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻳﮏ ﻣﻌﲈر ﺳﺎﺧامتن را ﺑﻪ ﺷﳫﯽ اﺟﺮا ﻣﯽ ﮐﻨﺪ دﻳﮕﺮی ﺑﻪ ﺷﳫﯽ دﻳﮕﺮ‪ .‬ﭼﲒی ﮐﻪ همﻢ اﺳﺖ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﲞﺶ ﻗﺎﺑﻞ‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ‪ Practical knowledge‬اﺳﺖ و ﻏﲑ ﻗﺎﺑﻞ ﲨﻊ آوری اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺌﻮری ﻏﲑ ﳑﮑﻦ ﺑﻮدن ‪ socialist‬و ارﰕ ﺑﻮدن ابزار رﻳﺸﻪ در اﻳﻦ دارد ﮐﻪ ﲨﻊ آوری‬
‫ﻣﻌﺮﻓﺖ ﻫﺎی ﺟﺰﰃ ﳑﮑﻦ ﻧﻴﺴﺖ آﻧﻘﺪر ﺗﻨﻮع زايد اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﲨﻊ ﮐﺮدن ﻧﻴﺴﺖ وﱃ ﻣﯽ ﺷﻮد اﺳـﺘﻔﺎدﻩ ﮐﺮد‪ .‬اﻣﺎ از ‪ practical knowledge‬ﻣﯽ ﺷﻮد اﺳـﺘﻔﺎدﻩ‬
‫ﮐﺮد اﻣﺎ ﳕﯽ ﺷﻮد ﺑﻴﺎن ﮐﺮد‪ .‬ﻣﺜﺎﻟﻬﺎی ﺧﻴﲆ زايد اﺳﺖ‪ .‬ﻳﮏ راﻧﻨﺪﻩ آژاﻧﺲ ﺧﻴﺎابﳖﺎ را ﺧﻮب ﻣﯽ ﺷـﻨﺎﺳﺪ ﺑﻌﺪ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻴﺪ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﮐﻦ‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﮐﻨﺪ؟ اﻣﺎ ﻣﯽ‬
‫ﺗﻮاﻧﻴﺪ از اﻃﻼﻋﺎت راﻧﻨﺪﻩ آژاﻧﺲ اﺳـﺘﻔﺎدﻩ ﮐﻨﻴﺪ‪ ،‬در ﴍاﻳﻂ ابزار آزاد اﻳﻦ ﰷر ﳑﮑﻦ اﺳﺖ ﻫﺎﻳﮏ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﳏﺪود ﻧﮑﻨﻴﺪ ﺧﻮدﺷﺎن ﻣﯽ روﻧﺪ ﺟﺎﱙ ﮐﻪ ﱒ‬
‫ﺑﺮای ﺧﻮدﺷﺎن ﻣﻔﻴﺪ واﻗﻊ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ و ﱒ ﺑﺮای دﻳﮕﺮان‪ .‬ﻳﮏ راﻧﻨﺪﻩ انﻣﺎﻫﺮ راﻧﻨﺪﻩ آژاﻧﺲ ﳕﯽ ﺷﻮد اي ﺷﺎﮔﺮد ﻣﲀﻧﻴﮏ ﮐﻪ دﺳـﳣﺰد زايدی ﻣﯽ ﮔﲑد‪ ،‬اﻃﻼﻋﺎﰏ‬
‫دارد ﮐﻪ ﺑﻘﻴﻪ ﳕﯽ داﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﲨﻊ آوری ‪ practical knowledge‬ﻗﺎﺑﻞ اﳒﺎم ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﭼﻮن ﻳﮏ ﻋﺪﻩ ﺧﻮدﺷﺎن ﱒ ﳕﯽ داﻧﻨﺪ ﮐﻪ ﭼﻪ دارﻧﺪ اﻣﺎ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ اﺳـﺘﻔﺎدﻩ‬
‫ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫از اﻳﻦ داﻧﺶ ﻋﻈﲓ ﺑﲔ اﻧﺴﺎﳖﺎ ﺗﻨﻬﺎ در ﴍاﻳﻂ آزادی داوﻃﻠﺒﺎﻧﻪ ﻣﯽ ﺗﻮان اﺳـﺘﻔﺎدﻩ ﮐﺮد‪ .‬ﺑﺮﺗﺮی ﻧﻈﺎم ابزار ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺑﺮانﻣﻪ رﻳﺰی از اﻳﻦ هجﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮانﻣﻪ‬
‫رﻳﺰی ﳕﯽ ﺗﻮاﻧﺪ راﺟﻊ ﺑﻪ ‪ Practical knowledge‬داﻧﺶ ﲨﻊ ﮐﻨﺪ ﺑﮕﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﭼﻘﺪر اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ اﻃﻼﻋﺎت ﻗﺎﺑﻞ ﲨﻊ آوری ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺮانﻣﻪ رﻳﺰی ﮐﻨﻴﺪ‪ .‬اﻣﺎ‬

‫‪  51‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
 ‫ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺷـﻨﺎﳻ‪ -‬اراﺋﻪ‪ :‬دﮐﱰ ﻏﲎ ﻧﮋاد‪ -‬ﻧﳰﺴﺎل دوم ‪ 87—88‬ﻣﺴﺘﻨﺪ ﮐﻨﻨﺪﻩ ‪ :‬ﻣﻴﱸ ﲩﺎزی ﻧﻴﺎ‬
‫‪1388/07/19‬‬

‫وﻗﱴ ﺑﻪ ﻋﻬﺪﻩ ابزار ﻣﯽ ﮔﺬارﻳﺪ و آزاد ﻣﯽ ﮔﺬارﻳﺪ ﮐﻪ ﻫﺮ ﮐﴗ ﰷری ﮐﻪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﮑﻨﺪ‪ ،‬آن وﻗﺖ از آن اﻃﻼﻋﺎت اﺳـﺘﻔﺎدﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﺣﺮف ﺗﺌﻮری‬
‫ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬در ﲻﻞ ﱒ دارﱘ‪ .‬در ﺟﻮاﻣﻌﯽ ﮐﻪ ﺳﻮﺳـﻴﺎﻟﻴﺴﻴﱴ ﺧﺎﻟﴡ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﰼ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮانﻣﻪ رﻳﺰ ﺑﺮای اﻓﺮاد ﺷﻐﻞ ﺗﻌﻴﲔ ﻣﯽ ﮐﺮد‪ ،‬ﳕﯽ ﮔﻔﺖ ﭼﯽ ﺑدل اﺳﺖ‬
‫و ‪ practical knowledge‬ﭼﻴﺴﺖ‪ .‬اﻣﺎ اﮔﺮ آزاد ﺑﻮد ﻣﯽ رﻓﺖ ﻣﯽ دﻳﺪ ﮐﻪ ﮐﺠﺎ ﺑﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ وی ﺑﻴﺸﱰ ارزش ﻗﺎﺋﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﻓﺮوﺷـﻨﺪ ﻓﺮوﺷﮕﺎﻩ ﺷﻮم‪ ،‬اﺳـﺘﺎد‬
‫داﻧﺸﮕﺎﻩ ﺷﻮم اي ﭼﯽ ﰷرﻩ ﺷﻮم‪ .‬اﻳﻦ را ﺧﻮد آدم ﺗﺸﺨﻴﺺ ﻣﯽ دﻫﺪ ﮐﻪ وﻗﱴ آزاد ابﺷﺪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺗﻌﻴﲔ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ اﮔﺮ ﮐﴗ دﻳﮕﺮ ﺑﺮانﻣﻪ رﻳﺰی ﮐﻨﺪ از آن‬
‫‪ Practical knowledge‬ﺧﻮد را ﳏﺪود ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﺟﻮاﻣﻊ ﺳﻮﺳـﻴﺎﻟﻴﺴـﱴ در ﺣﺎﻟﱴ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﳘﻪ ﰉ ﺧﻴﺎل ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬و ‪Practical‬‬
‫‪ knowledge‬از دﺳﺖ ﻣﯽ رود‪.‬‬

‫از الان ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ﺑﻪ ﲝﺚ اﻗﺘﺼﺎدی ﻣﺸﺨﺺ ﻫﺎﻳﮏ ﻣﯽ رﺳـﻴﺪﱘ ﮐﻪ اب ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ روﻳﮑﺮد و ‪ approach‬ﻣﯽ ﺑﻴﻨﲓ ﮐﻪ ﭼﻪ ﻧﻈﺮی راﺟﻊ ﺑﻪ اﻗﺘﺼﺎد ‪ Mainstream‬دارد‬
‫ﮐﻪ ﻧﻈﺮﻳﻪ اﻧﺘﻘﺎدی دارد ﮐﻪ ﮐﺠﺎﻫﺎ ﺳﺎزﮔﺎر اﺳﺖ و ﮐﺠﺎﻫﺎ اﻧﺘﻘﺎد اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻔﺮوﺿﺎت ﻧﻈﺮﻳﻪ ﺗﻌﺎدل ﲻﻮﻣﯽ را ﻧﻘﺪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ در رﻗﺎﺑﺖ ﰷﻣﻞ ﻓﺮض ﺑﺮ اﻳﻦ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﳘﻪ ﺗﺼﻤﲓ ﮔﲑان ﳘﻪ اﻃﻼﻋﺎت را دارﻧﺪ‪ ،‬اﺻﻼ ﲝﺚ اﻗﺘﺼﺎد اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﳘﻪ ﺗﺼﻤﲓ ﮔﲑان ﳘﻪ اﻃﻼﻋﺎت را ﻧﺪارﻧﺪ اﻳﻦ ﻓﺮض ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﲑﻳﺪ دارﻧﺪ ﭼﻪ‬
‫ﻓﺎﻳﺪﻩ ای دارد؟ ابزار رﻗﺎﺑﺖ ابﻋﺚ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ از اﻃﻼﻋﺎﰏ ﮐﻪ ﻧﺪارﱘ اﺳـﺘﻔﺎدﻩ ﮐﻨﲓ‪ ،‬ﻻزم ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ اﻃﻼﻋﺎت را ﳘﻪ داﺷـﺘﻪ ابﺷـﻨﺪ اﮔﺮ ﺑﺴﺘﲎ ﮔﺮان ﺷﺪﻩ‬
‫اﺳﺖ ﺷﲈ ﺷالكت ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﻣﯽ ﮐﻨﻴﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺷﲈ ﻧﻴﺎزی ﻧﺪارﻳﺪ ﮐﻪ ﺑﺪاﻧﻴﺪ ﮐﻪ ﭼﺮا ﺑﺴﺘﲎ ﮔﺮان ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﰷرآﻣﺪی ﻧﻈﺎم اﻗﺘﺼﺎدی اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎی‬
‫اﻃﻼﻋﺎت درﺳﺖ ﲻﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﻴﺪ اﻣﺎ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎی اﻃﻼﻋﺎت درﺳﺖ ﲻﻞ ﮐﺮدن ﻣﻌﻨﺎ ﻧﺪارد ﮐﻪ ﳘﻪ اﻃﻼﻋﺎت را دارﻳﺪ‪ .‬اﻧﺘﻘﺎل ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻫﺎﻳﮏ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻔﺮوض‬
‫ﮔﺮﻓﱳ اﻃﻼﻋﺎت ﰷﻣﻞ ﻣﴫف ﮐﻨﻨﺪﻩ‪ ،‬ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮐﻨﻨﺪﻩ ﻫﺎ‪ ،‬راﻫﮕﺸﺎی ﻣﺎ ﺑﺮای ﺗﺌﻮری اﻗﺘﺼﺎدی و ﻧﻈﺎم ابزار ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬اﺗﻔﺎﻗﺎ ﻓﺮض ‪ relevant‬و واﻗﻊ ﺑﻴﻨﺎﻧﻪ اﻳﻦ اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ اﻧﺴﺎﳖﺎ ﺑﻪ ابزار رﺟﻮع ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﭼﻮن اﻃﻼﻋﺎت ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺑﺮ ﻣﯽ ﮔﺮدد ﺑﻪ ﺗﺌﻮری اﻧﱱاع‪ .‬ﭼﻮن اﻧﺴﺎن ﻫﺎ ان آﮔﺎﻫﻨﺪ و هجﻞ دارﻧﺪ ﺑﻪ ﻗﻮاﻋﺪ ﳇﯽ رﺟﻮع ﻣﯽ‬
‫ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ آﮔﺎﻫﯽ ﰷﻣﻞ ﺑﻮد ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﻧﻈﺎم ابزار ﻧﺒﻮد‪ .‬اﮔﺮ ﺑﺪاﻧﻴﺪ ﮐﻪ ﰽ ﲠﱰﻳﻦ وزﻧﻪ ﺑﺮدار دﻧﻴﺎﺳﺖ و وزﻧﻪ ﺑﻴﺸﱰ ﺑﺮ ﻣﯽ دارد دﻳﮕﺮ ﻣﺴﺎﺑﻘﻪ ﻣﻌﻨﺎ ﻧﺪارد‪ .‬ﭼﻮن‬
‫اﻃﻼع ﻧﺪارﻳﺪ ﻣﺴﺎﺑﻘﻪ ﻣﯽ ﮔﺬارﻳﺪ ﺑﺒﻴﻨﻴﺪ ﮐﻪ ﰽ ﲠﱰ اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﳘﻪ ﭼﲒ را ﻣﯽ داﻧﻴﺪ ﭘﺲ رﻗﺎﺑﺖ ﴎ ﭼﯽ اﺳﺖ؟ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ رﻗﺎﺑﺖ از هجﻞ ﻣﯽ ا ٓﻳﺪ‪ ،‬رﻗﺎﺑﺖ‬
‫اﺳﻠﻮب اﮐﺘﺸﺎف اﺳﺖ و ‪ Procedure of discovery‬اﺳﺖ‪ .‬ﮐﻪ ﻧﺒﺎﻳﺴـﱴ ﻓﺮض ﺷﻮد ﮐﻪ اﻃﻼﻋﺎت را دارﻳﺪ‪.‬‬
‫ﺟﻠﺴﻪ ﳖﻢ‬

‫اﻣﺮوز ﻫﺎﻳﮏ ﲤﺎم ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬آﺧﺮﻳﻦ ﲝﺚ را ﱒ اﳒﺎم ﻣﯽ دﻫﲓ‪ .‬ﻳﮏ ﺗﻔﺴﲑ ﺟﺪﻳﺪ از اﻗﺘﺼﺎد الكن ﻫﺎﻳﮑﯽ را اﻣﺮوز ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﲓ‪ .‬ﲝﺚ ﮔﺮﻳﺴﻮن اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﺗﻔﺎوت اﻗﺘﺼﺎد الكن ﻫﺎﻳﮑﯽ و اﻗﺘﺼﺎد الكن ﮐﲋی ﭼﻴﺴﺖ‪ .‬ﮐﻪ انم آن را اﻗﺘﺼﺎد الكن ﴎﻣﺎﻳﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪ ،Capital-Based Macroeconomics .‬ﺗﻔﺎوﰏ ﮐﻪ‬
‫ﮔﺮﻳﺴﻮن ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﺑﺮ ﻣﯽ ﮔﺮدد ﺑﻪ ﻣﻔﻬﻮم ﴎﻣﺎﻳﻪ ﮐﻪ ﮐﲋ ﴎﻣﺎﻳﻪ را ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎی ﻣﻔﻬﻮم ﳘﮕﻦ ﺗﻠﻘﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ذلا ﻳﮏ ‪ aggregate‬ﻣﯽ ﺳﺎزد‪ .‬اﻣﺎ ﮐﲋ ﴎﻣﺎﻳﻪ را ﺑﺮ‬
‫ﺣﺴﺐ زﻣﺎن و ﻣﺮاﺣﻞ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺗﻘﺴـﲓ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﮐﲋ دو ﻣﻔﻬﻮم ﴎﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاری در ﲝﺚ ﻫﺎﻳﮏ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﲝﺚ ﮐﲋ ﻳﮑﯽ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﻳﮑﯽ ﴎﻣﺎﻳﻪ در ﻣﺮﺣهل‬
‫اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻮﺟﻮدی اﻧﺒﺎر اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﲋ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﴎﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاری اﺳﺖ‪ .‬و ﴎﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاری در ﺗﻮﻟﻴﺪ در ﻣﺮاﺣﻞ اوﻟﻴﻪ را ﮐﻪ ‪ early phased of production‬را ﱒ‬
‫ﻳﮑﯽ اب آن ﻣﯽ ﮔﲑد‪ .‬ﻫﺎﻳﮏ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ اﻳﻦ دو ﻣﺮﺣهل ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ ﮐﻪ دوﻣﯽ در ﺗﻘﺎﺿﺎ ﺑﺮای ﰷﻻی ﻣﴫﰱ اﺳﺖ و اﮔﺮ اﻳﻦ را زايد ﮐﻨﻴﺪ ‪ Investment‬در‬
‫‪ late stage of production‬ﰷﻫﺶ ﻣﯽ ايﺑﺪ‪ .‬ﻫﺎﻳﮏ ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺮخ ﲠﺮﻩ را ﭘﺎﻳﲔ ﺑﻴﺎورﻳﺪ اﺗﻔﺎﰵ ﳘﺰﻣﺎن ﻣﯽ اﻓﺘﺪ ﮐﻪ در ‪ early stage of production‬ﺑﻪ‬
‫ﻋﻠﺖ ﭘﺎﻳﲔ آﻣﺪن ﴎﻣﺎﻳﻪ اﺗﻔﺎق ﻣﯽ اﻓﺘﺪ ﮐﻪ اﻳﻦ دو را از ﱒ ﺟﺪا ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻣﯽ دﻫﲓ ﮐﻪ ﺗﻔﺎوت در ﭼﻴﺴﺖ و اﻳﻦ ﺗﻔﺎوت در ﲝﺚ اﺗﺮﻳﺸﯽ ﻫﺎ انﳽ از‬
‫ﭼﻴﺴﺖ‪ .‬اﻳﻦ را ﮐﻪ ﮔﺮﻳﺴﻮن در ﻣﻮرد اﻗﺘﺼﺎد اﺗﺮﻳﺸﯽ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻣﯽ دﻫﺪ اﺑﺰار ﺧﻮﰉ ﺑﺮای ﺗﻮﺿﻴﺢ دورﻫﺎی ﲡﺎری )ﲝﺮان اﺧﲑ( ﻣﯽ ابﺷﺪ‪ .‬الان ﺗﻮﺿﻴﺢ‬
‫ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﻘﺮرات ﺑﻪ اﻧﺪازﻩ ﰷﰱ ﻧﺒﻮد و ﮐﻨﱰل ﻧﺸﺪ و ‪ ...‬و ﺗﻮﺿﻴﺢ ﺗﺌﻮری ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ابﻻﺧﺮﻩ ﭼﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ابﻋﺚ ﺷﺪ ﮐﻪ رﮐﻮد اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺪ‪.‬‬

‫ﴎﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاری از دﻳﺪﮔﺎﻩ ﮐﲋ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎی ﴎﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاری اﺳﺖ ﻳﻌﲎ ﺑﻨﮕﺎﻩ ﻫﺎ ﴎﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاری ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ اﺷﲀل ﳐﺘﻠﻒ اﺳﺖ‪ ،‬ﻳﮏ وﻗﱴ ﴎﻣﺎﻳﻪ را‬
‫درﮔﲑ ﲢﻘﻴﻖ و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺑﺮای ﰷﻻی ﺟﺪﻳﺪ ﻣﯽ ﮐﻨﻴﺪ ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﴎﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاری وﱃ ﻫﺎﻳﮏ اﻳﻨﻬﺎ را از ﱒ ﺟﺪا ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻳﮑﯽ از ﺗﻨﺎﻗﺾ ﻫﺎی اﻧﺪﻳﺸﻪ ﮐﲋی اﻳﻦ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮىخ ﺟﺎﻫﺎ از ﭘﻮل ﺣﺮف ﻣﯽ زﻧﺪ ﮔﺎﻫﯽ ﱒ از ﭘﻮل ﺑﻪ ﺟﺎی ﴎﻣﺎﻳﻪ ﲱﺒﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ Capital based macroeconomics .‬ﻳﮏ ﺧﻼﺻﻪ ای از ﮐﺘﺎﰉ‬
‫اﺳﺖ از ‪ Roge W.Garrision‬ﲢﺖ ﻋﻨﻮان ‪.time and money‬‬

‫‪  52‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
 ‫ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺷـﻨﺎﳻ‪ -‬اراﺋﻪ‪ :‬دﮐﱰ ﻏﲎ ﻧﮋاد‪ -‬ﻧﳰﺴﺎل دوم ‪ 87—88‬ﻣﺴﺘﻨﺪ ﮐﻨﻨﺪﻩ ‪ :‬ﻣﻴﱸ ﲩﺎزی ﻧﻴﺎ‬
‫‪1388/07/19‬‬

‫ﻋﻨﺎﴏ ‪ ،capital based macroeconomics‬ﭼﻬﺎر ﻣﻮرد اﺳﺖ ‪ .1‬اﺳـﺘﻔﺎدﻩ از ﻣﺪل ‪ production possiblitites frontier‬ﮐﻪ در اﻗﺘﺼﺎد ﺧﺮد ﺑﻮد ﮐﻪ در اﻗﺘﺼﺎد‬
‫الكن ﺑﲀر ﻣﯽ رود‪ Loanable-fund market .2 .‬ابزار وﺟﻮﻩ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺮض دادن ‪ 3. Structure of production‬اﺳﺖ و ‪4. Stage-specific labor market‬‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ابزار ﰷر در ارﺗﺒﺎط اب ﴎﻣﺎﻳﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﻨﺼﺎر ﱒ ‪ sustainable growth‬ﭼﲒی اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺎﻳﮏ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ و ‪ Unsustainable growth‬ﮐﻪ‬
‫ﭼﲒی اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﲋ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺗﺌﻮری را ﻣﲒس و ﻫﺎﻳﮏ ﮐﻪ ﻣﲒس اﺳـﺘﺎد ﻫﺎﻳﮏ اﺳﺖ‪ .‬ﮐﻪ انم آن ﺗﺌﻮری دورﻫﺎی ﲡﺎری ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﻧﮑﺘﻪ ای ﮐﻪ‬
‫ﻫﺎﻳﮏ ﻣﻌﺮﰱ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺗﺬﮐﺮ ﻣﺘﻮدوﻟﻮژﻳﮑﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﺒﻞ از اﻳﻨﮑﻪ ﺑﺪاﻧﻴﺪ ﮐﻪ ﭼﺮا اوﺿﺎع ﻣﺸﲁ دارد ابﻳﺴـﱴ ﺑﺪاﻧﻴﺪ ﮐﻪ ﭼﻪ ﻣﻮﻗﻊ درﺳﺖ ﲻﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﺷﺎرﻩ‬
‫ﻫﺎﻳﮏ در اﻧﺘﻘﺎد از ﮐﲋ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﲋ از آﳒﺎ ﴍوع ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺳﻴﺴـﱲ ﴎﻣﺎﻳﻪ دار ﺑﺪ ﲻﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﻫﺎﻳﮏ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﻗﺒﻞ از آن ابﻳﺴـﱴ ﺑﻔﻬﻤﲓ ﮐﻪ ﺳﻴﺴـﱲ‬
‫ﴎﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاری ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ و ﮐﺠﺎ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺧﻮب ﲻﻞ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺗﺌﻮری ‪ Production possibilities Frontier‬را ﮐﻪ در اﻗﺘﺼﺎد ﺧﺮد ﺑﻮد را ﻫﺎﻳﮏ وارد ﮐﺮدﻩ ﮐﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ روی دو رﺷـﺘﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻫﺎ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﻣﴫف ﺷﻮد ﻳﮑﯽ‬
‫‪ Investment‬و ﻳﮑﯽ ﱒ ‪ consumption‬اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ درﺣﺎﻟﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﮐﲋ اﻳﻦ دو را اب ﱒ ﲨﻊ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ در ﺣﺎﱃ ﮐﻪ اﻳﻨﺠﺎ اﻳﻦ دو اب ﱒ ‪ trade off‬دارﻧﺪ ﮐﻪ ﻳﮑﯽ را‬
‫زايد ﮐﻨﻴﺪ دﻳﮕﺮی ﰼ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ ‪ trade off‬ﻃﻮﻻﱏ ﻣﺪت اﺳﺖ و ﺳﺎﺧﺘﺎر زﻣﺎﱏ دارد‪ .‬ﻫﺎﻳﮏ ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﴎﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاری از ﭘﺲ اﻧﺪاز اﺳﺖ‪،‬‬
‫اﮔﺮ ﻣﴫف را زايد ﮐﻨﻴﺪ ﭘﺲ اﻧﺪاز ﰼ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﴎﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاری ﺧﻮدش از دو ﻗﺴﻤﺖ ﺗﻘﺴـﲓ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻳﮑﯽ ‪ investment capital‬اﺳﺖ و ﻳﮑﯽ ﱒ‬
‫‪ gross investment‬اﺳﺖ ﮐﻪ دوﻣﯽ ﱒ دو ﻗﺴﻤﺖ دارد ﮐﻪ ﻳﮑﯽ ﴎﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاری ﺟﺪﻳﺪ اﺳﺖ و ﻗﺴﻤﺖ دﻳﮕﺮی ﱒ دارد‪ .‬و در واﻗﻊ ﴎﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاری ﺟﺪﻳﺪ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺗﺌﻮری ﻫﺎﻳﮏ ابﻋﺚ رﺷﺪ اﻗﺘﺼﺎدی ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬ﺣﺎل اﮔﺮ ﻳﮏ ﺗﻐﻴﲑی در ﺗﺮﺟﻴﺤﺎت ﻣﴫف ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن و ﺧﺎﻧﻮارﻫﺎ اﳚﺎد ﺷﻮد و ﲞﻮاﻫﻨﺪ ﻣﴫف را‬
‫ﰼ ﮐﻨﻨﺪ و ﭘﺲ اﻧﺪاز را ﺑﻴﺸﱰ ﮐﻨﻨﺪ ﭼﻪ اﺗﻔﺎﰵ ﻣﯽ اﻓﺘﺪ‪ ،‬ﴎﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاری اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﯽ ايﺑﺪ ﻣﴫف ﰷﻫﺶ ﻣﯽ ايﺑﺪ و ﺑﲔ آﳖﺎ ‪ trade off‬اﺳﺖ ﮐﻪ ﲤﺜﻴﻞ اﺗﺮﻳﺸﯽ‬
‫ﻫﺎ ﻃﻮر ﻣﺎﻫﻴﮕﲑی از ﴎﻣﺎﻳﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺎﻫﻴﮕﲑ ﻫﺎﱙ ﮐﻪ اب دﺳﺖ ﻣﺎﻫﯽ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﮐﻪ وﻗﱴ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺗﻮﻟﻴﺪ را اﻓﺰاﻳﺶ دﻫﻨﺪ ابﻳﺴـﱴ ﺗﻮر ﻣﺎﻫﻴﮕﲑی ﺑﺒﺎﻓﻨﺪ‬
‫ﭘﺲ ابﻳﺴـﱴ ﺑﺮای اﻳﻨﮑﻪ ﺗﻮر ﺑﺒﺎﻓﻨﺪ ﺗﻮﻟﻴﺪ را ﰼ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﴎﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاری ﻳﻌﲎ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻏﲑ ﻣﺴـﺘﻘﲓ در ﺳﺎﺧﺘﺎر زﻣﺎﱏ ﻳﻌﲎ اب ﺗﻌﻮﻳﻖ اﻧﺪاﺧﱳ ﻣﴫف ﺣﺎل‪ .‬اﻳﻨﺠﺎ‬
‫ﱒ ﱒ اﺳـﺘﻔﺎدﻩ از ﻣﺮز اﻣﲀانت ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﺮای اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ زﻣﺎﱏ ﻣﯽ ﺷﻮد ﺗﻮان ﻓﻌﲆ را ابﻻ ﺑﺮد ﮐﻪ ﻣﴫف را ﺑﻪ ﺗﻌﻮﻳﻖ ﺑﻴﻨﺪازﻳﺪ ﮐﻪ ﭘﺲ اﻧﺪاز ﮐﻨﻴﺪ ﮐﻪ ﴎﻣﺎﻳﻪ‬
‫ﮔﺬاری رخ دﻫﺪ‪ .‬وﻗﱴ ﮐﻪ ﻣﴫف را ﰼ ﮐﻨﻴﺪ ﮐﻪ ﴎﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاری اﻓﺰاﻳﺶ ايﺑﺪ ‪ net investment‬اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﯽ ايﺑﺪ‪ .‬دو ﺣﺎﻟﺖ دارﱘ‪ .‬ﮐﻪ ﻳﮑﯽ ﺗﺮﺟﻴﺤﺎت ﻣﴫف‬
‫ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن از اول اﻳﻦ ﺑﻮدﻩ ﮐﻪ ﻣﴫف ابﻻﺗﺮی داﺷـﺘﻪ ابﺷـﻨﺪ اﻣﺎ ﲰﺖ راﺳـﱴ ﻳﻌﲎ ﻣﴫف را ﰼ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﱒ ﻣﴫف را ﰼ ﮐﺮدﻧﺪ و ﱒ ﴎﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاری را‬
‫اﻓﺰاﻳﺶ دادﻧﺪ‪ Trade off .‬در ﻧﻈﺮ ﻣﯽ ﮔﲑﱘ ﭼﻮن ﻣﻨﺎﺑﻊ را از ﻳﮏ ﲰﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﻴﺪ ﺑﻪ ﲰﺖ دﻳﮕﺮ ﻣﯽ روﻳﺪ اول ﲠﺮﻩ وری ابﻻﺳﺖ و ‪economy of scale‬‬
‫دارﻳﺪ و ﲠﺮﻩ وری ﻳﮑﺴﺎن در ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬

‫ذلا ﺗﻔﺎوت ﻫﺎ اﻳﻦ اﺳﺖ ‪/‬ﮐﻪ وﻗﱴ ﺑﺼﻮرت ﻣﻮﻗﱴ در ﲰﺖ راﺳﺖ ﻣﴫف را ﰷﻫﺶ ﻣﯽ دﻫﻴﺪ‪ ،‬ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻴﺪ در آﻳﻨﺪﻩ ﺷﺪﻳﺪا اﻣﲀن ﺗﻮﻟﻴﺪ را اﻓﺰاﻳﺶ دﻫﻴﺪ ﮐﻪ‬
‫اﻳﻦ ﰷﻫﺶ ﻣﴫف ﴏف ‪ Net investment‬ﻣﯽ ﺷﻮد و در آﻳﻨﺪﻩ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﻴﺸﱰی ﻣﯽ ﮐﻨﻴﺪ و در آﻳﻨﺪﻩ ﱒ ﻣﴫف ابﻻ ﻣﯽ رود و ﱒ ﴎﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاری‪ .‬ﺣﺎل ابزار‬
‫‪ Loanable Funds‬را ﻣﯽ ﮔﻮﻳﲓ‪ .‬ﻣﻨﺒﻊ ﴎﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاری ﭘﺲ اﻧﺪاز اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ اﺳـﺘﺪﻻﱃ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﻮد ﮐﲋ ﱒ ﻣﯽ ﭘﺬﻳﺮد ﮐﻪ ‪ S=I‬اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ اﻧﺪاز ﺧﻮدش ابزار‬
‫آن ﭼﻴﺴﺖ و ﭘﺲ اﻧﺪاز ﴎﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاری ﭼﻴﺴﺖ‪ .‬در ﺗﺌﻮری ﻗﺒﻞ ﮐﲋ اي الكﺳـﻴﮏ ﮐﻪ ﻫﺎﻳﮏ ﱒ ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﻫﲈن ‪ loanable fund‬اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﻣﺮدم ﭘﺲ‬
‫اﻧﺪاز ﮐﻨﻨﺪ از ﻣﴫف ﰼ ﮐﻨﻨﺪ اﻣﲀن اﻳﻨﮑﻪ ﴎﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاری ﺑﻴﺸﱰ ﺷﻮد اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﯽ ايﺑﺪ‪ .‬در ﳏﻮر ﲻﻮدی ﻣﺎ ‪ Interest rate‬را دارﱘ و در ﳏﻮر اﻓﻘﯽ ﱒ‬
‫‪ Investment‬را دارﱘ‪ .‬ابزار از ﻃﺮﻳﻖ ﻧﺮخ ﲠﺮﻩ ﺗﻌﻴﲔ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﭼﻘﺪر ﭘﺲ اﻧﺪاز و ﭼﻘﺪر ﴎﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاری ﺷﻮد‪ .‬ذلا ﻧﻘﻄﻪ ﺗﻌﺎدﱃ ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪﻩ ﺑﲔ ﻋﺮﺿﻪ‬
‫‪ Loanable funds‬و ﺗﻘﺎﺿﺎ ﺑﺮای ﴎﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاری ‪ Loanable funds‬اﺳﺖ و ‪ bohm-Bawerk‬و ‪ Kenz‬ﱒ اﻳﻦ را ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﻨﺒﻊ ﴎﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاری ﭘﺲ اﻧﺪاز‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ذلا ﻣﻨﺒﻊ ﴎﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاری از ﭘﺲ اﻧﺪاز اﺳﺖ و ﭘﺲ اﻧﺪاز ﺧﺎﻧﻮارﻫﺎ از ﻳﮏ ﻃﺮف و ﺗﻘﺎﺿﺎی ﺑﻨﮕﺎﻩ ﻫﺎ ﺑﺮای ﴎﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاری از ﻃﺮف دﻳﮕﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫دﻧﻴﺲ راﺑﺮﺳﻮن ﳘﺰﻣﺎن اب ﮐﲋ ﻣﻄﺮح ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ وﱃ ﺗﺌﻮری ﮐﲋ ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﻔﺖ ﻧﺮخ ﲠﺮﻩ ﺑﺮای ﭘﻮل اﺳﺖ و ﺑﺮای ﭘﺲ اﻧﺪاز ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻴﺸﱰ ﻗﺎﻟﺐ ﺷﺪ و دﻳﺪﮔﺎﻩ‬
‫ﻫﺎی دﻧﻴﺲ راﺑﺮﺳﻮن ﮐﻪ ﻣﺪل را اﳚﺎد ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد ﻓﺮاﻣﻮش ﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻣﺮدم ﲞﻮاﻫﻨﺪ ﭘﺲ اﻧﺪاز ﺑﻴﺸﱰی اﳒﺎم دﻫﻨﺪ ﻳﻌﲎ ‪ future oriented‬ﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ آﻳﻨﺪﻩ‬
‫ﺑﻴﺸﱰ ﻓﮑﺮ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ الان دﻧﺪان روی ﺟﻴﮕﺮ ﺑﮕﺬارﻧﺪ و ﻣﴫف ﳈﱰی ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ در آﻳﻨﺪﻩ رﻓﺎﻩ ﺑﻴﺸﱰ ايﺑﻨﺪ ﭼﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬اﺗﻔﺎﰵ ﮐﻪ ﻣﯽ اﻓﺘﺪ ﮐﻪ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﻣﻨﺤﲎ ﺑﻪ ﲰﺖ راﺳﺖ ﺷـﻴﻔﺖ ﭘﻴﺪا ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﻣﻨﺎﺑﻊ ﴎﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاری اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﯽ ايﺑﺪ‪ .‬ﺑﺮىخ از اﺗﺮﻳﺸﯽ ﻫﺎ اﻟﺒﺘﻪ اﻳﻦ ﻣﺪل را ﻗﺒﻮل ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﻪ ﻣﺪل اوﻟﻴﻪ اي‬
‫‪  53‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
 ‫ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺷـﻨﺎﳻ‪ -‬اراﺋﻪ‪ :‬دﮐﱰ ﻏﲎ ﻧﮋاد‪ -‬ﻧﳰﺴﺎل دوم ‪ 87—88‬ﻣﺴﺘﻨﺪ ﮐﻨﻨﺪﻩ ‪ :‬ﻣﻴﱸ ﲩﺎزی ﻧﻴﺎ‬
‫‪1388/07/19‬‬

‫ﻣﺮز اﻣﲀانت ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﺮ ﻣﯽ ﮔﺮدﱘ ﮐﻪ ‪ Investment‬ذلا ﻣﻨﺒﻊ ‪ Loanable fund‬اﺳﺖ ﮐﻪ رﻓﺘﺎر ﻣﴫف ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن و ﺧﺎﻧﻮارﻫﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﻘﺪر ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﻨﺪ الان‬
‫ﻣﴫف ﮐﻨﻨﺪ و ﻣﻄﻠﻮﺑﻴﺖ الان را ابﻻ ﺑﱪﻧﺪ و ﭼﻘﺪر ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﭘﺲ اﻧﺪاز ﮐﻨﻨﺪ و ﺳﻄﺢ رﻓﺎﻩ آﻳﻨﺪﻩ را ابﻻ ﺑﱪﻧﺪ‪ .‬اول ﻓﺮض ﮔﺮﻳﺴﻮن اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻗﺘﺼﺎد در‬
‫ﺳﻄﺢ ﲠﻴﻨﻪ ﲻﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ذلا روی ﻣﺮز ﻫﺴﺘﲓ‪ .‬اﮔﺮ ﻣﺮدم ﭘﺲ اﻧﺪاز ﺑﻴﺸﱰ ﮐﻨﻨﺪ اﺗﻔﺎﰵ ﮐﻪ ﻣﯽ اﻓﺘﺪ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﴎﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاری اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﯽ ايﺑﺪ‪.‬‬

‫در واﻗﻊ اﺗﻔﺎﰵ ﮐﻪ اﻓﺘﺎد اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺮدم وﻗﱴ ﮐﻪ ﭘﺲ اﻧﺪاز ﺑﻴﺸﱰی ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﻣﻌﻨﺎ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ در ابﻻ ‪ consumption‬ﰼ ﻣﯽ ﺷﻮد ﭼﻮن ‪ trade off‬ﺑﲔ‬
‫ﻣﴫف و ﭘﺲ اﻧﺪاز اﺳﺖ‪ .‬وﻗﱴ ﮐﻪ ﭘﺲ اﻧﺪاز در ﭘﺎﻳﲔ زايد ﻣﯽ ﺷﻮد ﻣﴫف ﻳﮏ ﰷﻫﺸﯽ در ابﻻ دارﱘ و ﻣﻨﺎﺑﻌﯽ ﮐﻪ از ﻣﴫف آزاد ﺷﺪﻩ اﺳﺖ ﲰﺖ ﭘﺲ‬
‫اﻧﺪاز ﻣﯽ رود و از ﻃﺮﻳﻖ ﴎﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاری ﺑﻪ ﳕﻮدار ابﻻ ﻣﯽ آﻳﺪ و ‪ Investment‬ﺑﻪ ﲰﺖ راﺳﺖ ﻣﯽ رود‪ .‬ﻳﻌﲎ در ﻣﺮز اﻣﲀانت ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﻪ ﲰﺖ راﺳﺖ ﻣﯽ آﻳﲓ‪.‬‬

‫ﺣﺎل ﲝﺚ همﻢ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺗﻮﻟﻴﺪ‪ .‬ﻣﺜﻠﺚ ﻫﺎﻳﮑﯽ دارﱘ ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﳕﻮداری ﮐﻪ ﻫﺎﻳﮏ از آن اﺳـﺘﻔﺎدﻩ ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ اﻳﻦ ﻣﺜﻠﺚ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺮاﺣﻞ ﺗﻮﻟﻴﺪ ‪stage‬‬
‫‪ of production‬ﺑﻄﻮر ﻓﺮﴇ ‪ 5‬ﻣﺮﺣهل اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻣﺮﺣهل اول از ﻗﺎﻋﺪﻩ ﻣﺜﻠﺚ ﻗﺎﰂ اﻟﺰاوﻳﻪ ﲰﺖ ﭼﭗ‪ Product development ،‬اﺳﺖ ﮐﻪ ﴎﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاری در‬
‫ﻣﺮاﺣﻞ اوﻟﻴﻪ اﺳﺖ و ‪ early stage of production‬اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻨﮕﺎﻩ ﻣﯽ آﻳﺪ و ‪ research & development‬اﻳﻨﺠﺎم ﻣﯽ دﻫﺪ ﮐﻪ ﳏﺼﻮل ﺟﺪﻳﺪ را ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮐﻨﺪ‪ .‬و‬
‫ﻣﺮﺣهل آﺧﺮ ‪ Inventory management ،stage of production‬اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺪرﻳﺖ ﻣﻮﺟﻮدی اﻧﺒﺎر اﺳﺖ‪ .‬ﮐﻪ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻣﴫف ﺗﻨﻈﲓ ﻣﯽ ﮐﻨﲓ‪ .‬ذلا در ﻣﺮاﺣﻞ‬
‫ﴎﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاری دﻗﺖ ﮐﻨﻴﺪ ﮐﻪ ﻫﺮ ﭼﻘﺪر ﺑﻪ ﲰﺖ راﺳﺖ ﻣﯽ آﻳﻴﻴﺪ ﺑﻪ ﲰﺖ ﳏﺼﻮل ﳖﺎﱙ ﻣﯽ روﻳﺪ ﻫﺮ ﭼﻘﺪر ﲰﺖ ﭼﭗ ابﺷـﻴﺪ در ‪ early stage‬و در‬
‫ﻣﺮاﺣﻞ اوﻟﻴﻪ ﻫﺴﺘﻴﺪ‪ .‬در ﻣﺮاﺣﻞ آﺧﺮ ﺷﲈ ﰷﻻی ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪﻩ را در اﻧﺒﺎر ﮔﺬاﺷـﺘﻪ اﻳﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ آن ‪ consumption‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻴﺪ‪ .‬و ﲰﺖ ﭼﭗ ﱒ ‪early stage of‬‬
‫‪ production‬اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻨﻈﻮر ﻫﺎﻳﮏ از ﺳﺎﺧﺘﺎر ﴎﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاری ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﲰﺖ ﭼﭗ ﴎﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاری ﻳﮏ ﻣﻌﻨﺎ دارد و در ﲰﺖ راﺳﺖ‬
‫ﻳﮏ ﻣﻌﻨﺎی دﻳﮕﺮ دارد و ﺷﲈ از اﻳﻦ ﻣﺮاﺣﻞ ﻋﺒﻮر ﻣﯽ ﮐﻨﻴﺪ و از ﲰﺖ ﭼﭗ ﴍوع ﻣﯽ ﮐﻨﻴﺪ و ﺑﻪ ﲰﺖ راﺳﺖ ﻣﯽ روﻳﺪ‪ .‬اﻳﻨﻬﺎ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ ﮐﻪ از ﻣﻮاد‬
‫اوﻟﻴﻪ اي ﲢﻘﻴﻖ و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﴍوع ﮐﺮدﻳﺪ و ﳖﺎﻳﺘﺎ ﺑﻪ ﻳﮏ ﳏﺼﻮل ﳖﺎﱙ رﺳـﻴﺪﻳﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻣﺪل اوﻟﻴﻪ ﺑﺮ ﻣﯽ ﮔﺮدﻳﺪ‪ Investment .‬ذلا ﺑﻪ ﲰﺖ ﭼﭗ ﺑﻪ ﻣﺜﻠﺚ ﻫﺎﻳﮑﯽ‬
‫ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ‪ Investment‬آرﺗﻔﺎ‪ ,‬ﻣﱶ ﻫﺎﻳﮑﯽ را ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬وﻗﱴ ﮐﻪ رﺷﺪ اﻗﺘﺼﺎدی اﺗﻔﺎﰵ ﻣﯽ اﻓﺘﺪ )ﺑﺪﻟﻴﻞ ‪ ( Net investment‬ﮐﻪ ابﻻﺗﺮ رﻓﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ ﻣﺜﻠﺚ ﻫﺎﻳﮑﯽ ابﻻﺗﺮ ﻣﯽ رود و ﻣﺮاﺣﻞ ﺗﻮﻟﻴﺪ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﯽ ايﺑﺪ و ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺗﻮﻟﻴﺪ ﭘﻴﭽﻴﺪﻩ ﺗﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد و ذلا ﻫﺮ ﭼﻘﺪر ﺟﺎﻣﻌﻪ ﭘﻴﴩﻓﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﺳﺎﺧﺘﺎر‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﭘﻴﭽﻴﺪﻩ ﺗﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد و ﻣﺮاﺣﻞ ﺗﻮﻟﻴﺪ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﯽ ايﺑﺪ‪ .‬در ﺗﻮر ﻣﺎﻫﻴﮕﲑی دو ‪ stage‬دارﱘ اﻳﻨﺠﺎ ﺗﻌﺪاد ‪ stage‬ﻫﺎ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﯽ ايﺑﺪ‪ .‬در ﻣﺮﺣهل اوﻟﻴﻪ‬
‫ﴍوع ﮐﺮدﻳﺪ ﺗﻮﺳﻌﻪ را و در ﻣﺮاﺣﻞ ﺑﻌﺪی ﺑﻪ آن اﺿﺎﻓﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد ﻳﻌﲎ آن را ﺑﺴﻂ ﻣﯽ دﻫﻴﺪ و ‪ sophisticate‬ﺗﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد و ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﲢﻘﻴﻖ و‬
‫ﺗﻮﺳﻌﻪ در ﻣﻮرد ﻳﮏ ﳏﺼﻮل را ﴍوع ﮐﺮدﻳﺪ ﻫﺮ ﭼﻘﺪر ﮐﻪ ﺟﻠﻮﺗﺮ ﻣﯽ روﻳﺪ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﴎﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاری ﺑﻴﺸﱰ ﻣﯽ ﺷﻮد ﺷﲈ ﻋﲅ را ﺑﻪ ﻓﻦ‪ ،‬و ﻓﻦ را ﺑﻪ ﺗﮑﻨﻴﮏ‪ ،‬و‬
‫ﺑﻌﺪ ﺑﻪ ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژی و ﺑﻌﺪ ابﻳﺴـﱴ ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژی را ﺑﻪ ابزار ﻣﯽ ﺑﺮﻳﺪ و در ﺗﮏ ﺗﮏ ﻣﺮاﺣﻞ ﮐﻪ ﺟﻠﻮ ﻣﯽ روﻳﺪ ﴎﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاری ﺑﻴﺸﱰ ﻣﯽ رﺷﻮد و ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﴎﻣﺎﻳﻪ‬
‫ﮔﺬاری اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﯽ ايﺑﺪ‪ .‬اﻧﺒﺎﺷـﺘﻪ ﺷﺪن ﻣﺮاﺣﻞ ﻗﺒﲆ اﺳﺖ ﮐﻪ ﳘﻪ در آن ﺗﺒﻠﻮر اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﴎﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاری ﮐﻪ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ ‪ Late stage‬را ﻣﯽ ﺑﻴﻨﻴﺪ و‬
‫در ﻃﻮل زﻣﺎن ابﻳﺴـﱴ ﺑﻪ آﺧﺮ ﺑﺮﮔﺮدﻳﺪ ﮐﻪ ﲢﻘﻴﻖ و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ ات ﺑﻪ ﳏﺼﻮل ﳖﺎﱙ رﺳـﻴﺪﻩ ﮐﻪ ﺑﻪ اﻧﺒﺎر رﺳـﻴﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﳘﻪ اﻳﻦ ﺧﻄﻮط ﴎﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاری‬
‫اﺳﺖ‪ Consumption ،‬ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪﻩ آﺧﺮﻳﻦ ﻣﺮﺣهل ﴎﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاری اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻮﺟﻮدی اﻧﺒﺎر ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ‪ consumption‬ﻣﯽ ﺷﻮد و ﻣﺮدم ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ‬
‫اﺳـﺘﻔﺎدﻩ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫در ﻣﺪل ﮐﲋی ﺷﲈ ﳘﻪ اﻳﻦ ﻣﺮاﺣﻞ ﴎﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاری ﺗﻠﻔﻴﻖ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬در ﻣﺪل ‪ C+I+G‬ﺑﺼﻮرت ‪ aggregate‬اﻳﻨﻬﺎ اب ﱒ ﲨﻊ ﺷﺪﻩ اﻧﺪ در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﻫﺎﻳﮏ ﻣﻌﺘﻘﺪ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ اﻳﻦ ﻣﺮاﺣﻞ ﴎﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاری از ﴍوع ﭘﺲ اﻧﺪاز ات ‪ Late stage of production‬ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ و زﻣﺎن ﻣﯽ ﮔﲑد و ﺳﺎﺧﺘﺎر واﺑﺴـﺘﻪ ﺑﻪ ﺗﺼﻤﲓ ﮔﲑی‬
‫ﺧﺎﻧﻮارﻫﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﻘﺪر ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﻣﴫف و ﭼﻘﺪر ﴎﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاری ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻗﺴﻤﺖ آﺧﺮ را ‪ Derived demand effect‬ﮔﻮﻳﻨﺪ ﮐﻪ اﻳﻨﮑﻪ در ﻣﺪل ﮐﲋی ﻣﻄﺮح‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮد ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﺮاﺑﺮ ﺗﻘﺎﺿﺎ اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﺮاﺑﺮ ﺗﻘﺎﺿﺎ در ﻣﺮﺣهل ﳖﺎﱙ اﺳﺖ‪ .‬ﰷﻫﺶ ﻣﴫف ﺑﺮای ‪ consumption goods‬ابﻋﺚ ‪ damp‬ﺷﺪن ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻫﺎی‬
‫ﴎﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاری ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﻳﻌﲎ اﺗﻔﺎﰵ ﮐﻪ ﮐﲋ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﻣﯽ اﻓﺘﺪ ﮐﻪ ﻣﴫف ﰷﻫﺶ ايﺑﺪ ﴎﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاری ﰷﻫﺶ ﻣﯽ ايﺑﺪ و ﺗﻮﻟﻴﺪ ﰷﻫﺶ ﻣﯽ ايﺑﺪ و ﺗﻮﻟﻴﺪ اتﺑﻌﯽ از‬
‫ﻣﴫف اﺳﺖ در ﻣﺮﺣهل ﳖﺎﱙ ﺗﻨﻬﺎ اﺗﻔﺎق ﻣﯽ اﻓﺘﺪ ﮐﻪ ‪ derived demand effect‬اﺳﺖ اﻣﺎ ﻣﺎ ﻳﮏ ‪ time discount effect‬دارﱘ ﮐﻪ وﻗﱴ ﮐﻪ ﭘﺲ اﻧﺪاز زايد ﻣﯽ‬
‫ﺷﻮد ‪ Loanable fund‬ﺑﻪ ﲰﺖ راﺳﺖ ﻣﯽ رود ﻧﺮخ ﲠﺮﻩ ﭘﺎﻳﲔ ﻣﯽ ايﺑﺪ و ﴎﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاری ﰷﻫﺶ ﻣﯽ ايﺑﺪ و ‪ time discount effect‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ذلا ﴎﻣﺎﻳﻪ‬
‫ﮔﺬاری ﳘﮕﻦ ﻧﻴﺴﺖ ﻣﺮﺣهل ﳖﺎﱙ ﻃﺒﻖ ﺣﺮف ﮐﲋ اﺳﺖ اﻣﺎ ﴎﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاری در ﻣﺮاﺣﻞ وﺳﻄﯽ اتﺑﻊ ﻧﺮخ ﲠﺮﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪  54‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
 ‫ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺷـﻨﺎﳻ‪ -‬اراﺋﻪ‪ :‬دﮐﱰ ﻏﲎ ﻧﮋاد‪ -‬ﻧﳰﺴﺎل دوم ‪ 87—88‬ﻣﺴﺘﻨﺪ ﮐﻨﻨﺪﻩ ‪ :‬ﻣﻴﱸ ﲩﺎزی ﻧﻴﺎ‬
‫‪1388/07/19‬‬

‫وﻗﱴ ﮐﻪ ﻧﺮخ ﲠﺮﻩ ﰷﻫﺶ ﻣﯽ ايﺑﺪ‪ ،‬ﻳﻌﲎ ﻣﻴﻞ ﺑﻪ ﭘﺲ اﻧﺪاز ﻣﺮدم زايد ﻣﯽ ﺷﻮد و ﻣﺮدم ﻣﴫف را ﰼ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و ﻣﻨﺤﲎ ‪ Loanable funds‬را ﺑﻪ ﲰﺖ راﺳﺖ‬
‫ﻣﯽ ﺑﺮﻧﺪ‪ .‬ﺳﺎﺧﺘﺎر ﴎﻣﺎﻳﻪ ﻋﻮض ﻣﯽ ﺷﻮد و ﻣﺜﻠﺚ ﻫﺎﻳﮑﯽ ﻗﺎﻋﺪﻩ ﺑﺰرﮔﱰ ﺷﺪ و ارﺗﻔﺎع ﮐﻮﭼﮑﱰ ﺷﺪ ﻳﻌﲎ ﻣﴫف ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﰼ ﻣﴫف ﮐﻨﻨﺪ و ﻣﻨﺎﺑﻊ‬
‫ﺑﺮای ﴎﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاری اﳚﺎد ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﺜﻠﺚ ﻫﺎﻳﮑﯽ ان را ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ‪ .‬ابﻧﮏ ﻣﺮﮐﺰی ﻓﻌﻼ ﻧﺪارﱘ‪ .‬وﻗﱴ ﮐﻪ ابﻧﮏ ﻣﺮﮐﺰی ﻣﯽ آﻳﺪ اوﺿﺎع ﺧﺮاب ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ذلا‬
‫وﻗﱴ ﮐﻪ ﻣﻴﻞ ﺑﻪ ﭘﺲ اﻧﺪاز ﺑﻴﺸﱰ ﻣﯽ ﺷﻮد ﺳﻄﺢ ﻣﴫف ﰷﻫﺶ ﻣﯽ ايﺑﺪ و ﺳﻄﺢ ﻣﴫف ﮐﻪ ﰷﻫﺶ ايﺑﺪ ﴎﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاری زايد ﻣﯽ ﺷﻮد وﱃ ﻗﺎﻋﺪﻩ ﺑﺰرﮔﱰ ﻣﯽ‬
‫ﺷﻮد و ﻣﴫف ﺑﻪ اتﺧﲑ ﻣﯽ اﻓﺘﺪ ﻳﻌﲎ ارﺗﻔﺎع ﮐﻮﭼﮑﱰ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪﻩ ﰷﻻﻫﺎی ﻣﴫﰱ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺮدم ﳈﱰ ﻣﴫف ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻗﺎﻋﺪﻩ ﺑﺰرﮔﱰ ﻣﯽ ﺷﻮد‬
‫ﻳﻌﲎ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﭘﻴﭽﻴﺪﻩ ﺗﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد و ﻳﮏ ﺳﻄﺢ اﺿﺎﻓﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد و ﻣﻨﺎﺑﻌﯽ در اﺧﺘﻴﺎر ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﲑد ﮐﻪ ﴎﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاری در اﺑﺘﺪا ﮐﻨﻨﺪ ﻳﻌﲎ در‬
‫ﳏﺼﻮﻻت ﺟﺪﻳﺪ و ﴎﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاری ﮐﻪ رﺷﺪ اﻗﺘﺼﺎد را ابﻻ ﻣﯽ ﺑﺮد و ﺗﻮان ﺗﻮﻟﻴﺪ را ابﻻ ﻣﯽ ﺑﺮد اﺳﺖ و ﻧﻪ اﻳﻨﮑﻪ ﰷﻻی ﻣﴫﰱ را ابﻻ ﺑﱪﻧﺪ‪ .‬ذلا ﺳﺎﺧﺘﺎر ﴎﻣﺎﻳﻪ‬
‫اب ﻣﻴﻞ ﺑﻪ ﭘﺲ اﻧﺪاز ﺑﻴﺸﱰ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺷﲁ ﺗﻐﻴﲑ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬و راﺟﺮ ﮔﺮﻳﺴﻮن ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ در اﺑﺘﺪا ﻣﺮدم ﴍوع ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﺑﻪ ﻫﺮ دﻟﻴﲆ ﺑﻪ ﭘﺲ اﻧﺪاز ﺑﻴﺸﱰ و در‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪ ﴎﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاری ﺑﻴﺸﱰ و ذلا ‪ Net investment‬اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﯽ ايﺑﺪ و ﻣﺮز اﻣﲀانت ﺗﻮﻟﻴﺪ ابﻻﺗﺮ ﻣﯽ رود و ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﻴﺸﱰ ﻣﯽ ﺷﻮد اﻣﺎ در ﻣﺮﺣهل اول‬
‫‪ consumption‬ﭘﺎﻳﲔ آﻣﺪﻩ اﺳﺖ ﻳﻌﲎ اب ﺷﻴﱮ ابﻻ ﻣﯽ رﻓﺘﻪ اﺳﺖ اﻣﺎ ﻣﺮدم انﮔﻬﺎن ﴍوع ﺑﻪ ﭘﺲ اﻧﺪاز ﺑﻴﺸﱰ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﻪ ﲰﺖ ﭘﺎﻳﲔ ﻣﯽ آﻳﺪ و ﮐﲋ ﻣﯽ‬
‫ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﻓﺎﺟﻌﻪ اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎد اﻣﺎ ﻫﺎﻳﮏ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ اﻳﻦ اﺗﻔﺎق ﻣﺒﺎرﰽ اﺳﺖ ﮐﻪ ابﻋﺚ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﴎﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاری ﺑﻴﺸﱰ ﺷﻮد و در آﻳﻨﺪﻩ ‪consumption‬‬
‫ابﻻ رود‪ .‬در وﺿﻌﻴﺖ اوﻟﻴﻪ ﺷﻴﺐ ﻳﮏ ﻣﲒاﱏ ﺑﻮد اﻣﺎ وﻗﱴ ﮐﻪ ﻣﲒان ﭘﺲ اﻧﺪاز را ﺑﻴﺸﱰ ﻣﯽ ﮐﻨﻴﺪ‪ ،‬اول ﻳﮏ اﻓﱴ داﺷـﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻓﺖ رﻓﺎﻩ زﻣﺎن ﺣﺎل اﺳﺖ‬
‫اﻣﺎ اب ﺷﻴﺐ ﺑﻴﺸﱰی ﺟﻠﻮ رﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪﻩ ابﻻ رﻓﱳ رﺷﺪ اﻗﺘﺼﺎدی و ﻣﺮز اﻣﲀانت ﺗﻮﻟﻴﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﲰﺖ ﺑﲑون ﻣﯽ رود و ‪stage of‬‬
‫‪ production‬وﺳـﻴﻌﱰ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﮐﲋ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ وﻗﱴ ﺗﻘﺎﺿﺎی ﻣﴫﰱ ﰷﻫﺶ ﭘﻴﺪا ﮐﺮد ﴎﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاری ﱒ ﰷﻫﺶ ﻣﯽ ايﺑﺪ‪ ،‬و ﴎﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاری ﰷﻫﺶ ﭘﻴﺪا ﮐﺮد‬
‫اب ﴐﻳﱮ ‪ y‬را ﰷﻫﺶ ﻣﯽ دﻫﺪ‪ .‬ﺗﺌﻮری ﻫﺎﻳﮏ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﺑﺮ ﻋﮑﺲ ﮐﲋ اﻳﻦ ابﻋﺚ ‪ recession‬ﻧﺒﻮدﻩ و ابﻋﺚ ﭘﻴﴩﻓﺖ اﻗﺘﺼﺎد ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻧﮑﺘﻪ همﻢ دﻳﮕﺮی ﮐﻪ ‪ Garission‬ﻣﻄﺮح ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ‪ Stage-specific labor market‬اﺳﺖ ﮐﻪ ابزار ﰷر در دو ﻣﺮﺣهل ‪ early stage‬و ‪ Late stage‬ﻣﺘﻔﺎوت اﻧﺪ‪.‬‬
‫وﻗﱴ ﮐﻪ در ‪ Late stage‬ﻫﺴﺘﲓ وﻗﱴ ﮐﻪ ‪ consumption‬را ﰼ ﻣﯽ ﮐﻨﻴﺪ ﮐﻪ ﻣﺮدم ﭘﺲ اﻧﺪاز ﺑﻴﺸﱰی ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ در آﻳﻨﺪﻩ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﻴﺸﱰ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬اﺗﻔﺎﰵ ﮐﻪ ﻣﯽ‬
‫اﻓﺘﺪ ﭼﻴﺴﺖ؟ اﻓﺰاﻳﺸﯽ در ‪ saving‬اﺗﻔﺎق ﻣﯽ اﻓﺘﺪ‪ .‬در اﻳﻨﺼﻮرت ﻣﻨﺤﲎ ﻋﺮﺿﻪ ‪ Loanable fund‬ﺑﻪ ﲰﺖ راﺳﺖ ﻣﯽ رود و ﻧﺮخ ﲠﺮﻩ ﭘﺎﻳﲔ ﻣﯽ آﻳﺪ و‬
‫‪ consumption‬ﰷﻫﺶ ﻣﯽ ايﺑﺪ و ‪ stage of production‬ﻃﻮﻻﱏ ﺗﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد و ‪ consumption‬ﭼﻮن ﰼ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ ﺗﻘﺎﺿﺎ و ابزار ﰷر ﰷﻫﺶ ﻣﯽ ايﺑﺪ و‬
‫ﻣﻨﺤﲎ ﺗﻘﺎﺿﺎ ﺑﻪ ﲰﺖ ﭼﭗ ﻣﯽ آﻳﺪ و ﱒ ﻧﺮخ دﺳـﳣﺰد ﭘﺎﻳﲔ ﻣﯽ ايﺑﺪ و ﱒ ﺗﻌﺪاد ﺳﺎﻋﺎت ﰷر ﰼ ﻣﯽ ﺷﻮد و اي ﰷرﮔﺮان ﰼ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ در ‪late stage of‬‬
‫‪ production‬اﺳﺖ اﻣﺎ در ‪ early stage of production‬ﺑﺮﻋﮑﺲ اﺳﺖ‪ Hayek .‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ همﺎﺟﺮﰏ دارﱘ از ‪ late stage of production‬ﺑﻪ‬
‫‪ early stage of production‬دارﱘ‪ .‬ﺳﺎﺧﺘﺎر ﴎﻣﺎﻳﻪ و ابزار ﰷر را ﳕﻮدار را دارﱘ‪ .‬ﻓﺮض اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ‪ Increase in saving‬دارﱘ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺧﻼف آچنﻪ ﮐﲋ ﻣﯽ‬
‫ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﻣﺮدم ﭘﺲ اﻧﺪاز ﺑﻴﺸﱰ ﮐﻨﻨﺪ اوﺿﺎع ﺑﺪ ﻣﯽ ﺷﻮد ﻫﺎﻳﮏ ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﮕﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﻣﺮدم ‪ saving‬ﺑﻴﺸﱰ ﮐﻨﻨﺪ اوﺿﺎع ﲠﱰ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬اﮔﺮ ﻣﺮدم ﭘﺲ اﻧﺪاز را‬
‫ﺑﻴﺸﱰ ﮐﻨﻨﺪ ﻣﻨﺤﲎ ﻋﺮﺿﻪ ﺑﻪ ﲰﺖ راﺳﺖ ﻣﯽ آﻳﺪ و ﻧﺮخ ﲠﺮﻩ ﭘﺎﻳﲔ ﻣﯽ آﻳﺪ و ‪ Investment‬اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﯽ ايﺑﺪ و ‪ consumption‬ﰷﻫﺶ ﻣﯽ ايﺑﺪ و ابزار ﰷر ﱒ‬
‫ﺑﻪ ﺷﳫﯽ ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ ﻣﺘﺤﻮل ﺷﺪ‪.‬‬

‫ذلا ﻣﻨﺎﺑﻊ از ‪ Late stage‬ﮐﻨﺪﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد و ﺑﻪ ‪ early stage‬ﻣﯽ رود‪ Hayek .‬ابز ﺗﮑﺮار ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻗﺒﻞ از اﻳﻨﮑﻪ ﺑﺒﻴﻨﲓ ﮐﻪ ﭼﺮا اوﺿﺎع ﺑﺪ اﺳﺖ‪ ،‬ابﻳﺴـﱴ ﺑﺒﻴﻨﲓ‬
‫ﮐﻪ در ﭼﻪ ﴍاﻳﻄﯽ ﻧﻈﺎم ابزار ﺧﻮب ﲻﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬و در ﴍاﻳﻂ آرﻣﺎﱏ ﺑﻪ ﳓﻮی ﲻﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ‪ Hayek‬ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﺧﻮب ﲻﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ ﻣﯽ رﺳﺪ ﺑﻪ‬
‫ﺗﺌﻮری دورﻫﺎی ﲡﺎری ﮐﻪ ‪ Hayek‬از آﳒﺎ ﴍوع ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ ﺗﺌﻮری ﴎﻣﺎﻳﻪ را اﺳـﺘﺨﺮاج ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬دورﻫﺎی ﲡﺎری در ﺟﺎﱙ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﴎﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاری‬
‫ﺑﻄﻮر ﺗﺼﻨﻌﯽ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﯽ ايﺑﺪ‪ ،‬و ﺗﻮﺳﻂ ابﻧﮏ ﻣﺮﮐﺰی ﺑﺪون ﰷﻫﺶ ﻣﴫف ﻣﺮدم‪ ،‬ابﻧﮏ ﻣﺮﮐﺰی ﭘﻮل ﺑﻴﺸﱰی ﺗﺰرﻳﻖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻳﮏ ‪ boom‬ﻣﻮﻗﱴ اﺗﻔﺎق‬
‫ﻣﯽ اﻓﺘﺪ و ﺑﻌﺪ ﺑﻪ ‪ recession‬ﻣﯽ رﺳﺪ و ‪ credit expanstion‬رخ ﻣﯽ دﻫﺪ‪ .‬ﻣﻨﺎﺑﻊ ﴎﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاری در واﻗﻊ ﺑﺼﻮرت ﻣﻨﺎﺑﻊ ﭘﻮﱃ ﻣﯽ ﺑﻴﻨﲓ ﮐﻪ دﺳﺖ ﻣﻘﺎﻣﺎت ﭘﻮﱃ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ‪ credit expansion‬اﳒﺎم دﻫﻨﺪ ﻳﻌﲎ ﺑﺼﻮرت ﺗﺼﻨﻌﯽ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﴎﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاری را اﻓﺰاش دﻫﻨﺪ ﮐﻪ ابﻧﮏ ﻫﺎ ﺑﻴﺸﱰ وام ﺑﺪﻫﻨﺪ وﱃ ﻣﺮدم ﳈﱰ‬
‫ﻣﴫف ﻧﮑﻨﻨﺪ‪ .‬ﺣﺎل ﻣﺎ ‪ Loanable fund‬ای دارﱘ ﮐﻪ ﻋﺮﺿﻪ ای اﺳﺖ ﮐﻪ ابﻧﮏ ﻣﺮﮐﺰی اﳚﺎد ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬اﺗﻔﺎﰵ ﮐﻪ در ‪ Loanable fund‬ﻣﯽ اﻓﺘﺪ اﻳﻦ اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ در ﲻﻞ ﻣﻨﺤﲎ ‪ S‬ﺑﻪ ﲰﺖ راﺳﺖ آﻣﺪﻩ اﺳﺖ اﻣﺎ ﻣﲒان ﭘﺲ اﻧﺪاز ﻣﺮدم ﺑﻴﺸﱰ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﲰﺖ راﺳﺖ ﺑﻴﺎﻳﺪ‪ .‬ﻣﺮدم ﻫﲈن رﻓﺘﺎر ﻗﺒﲆ را داﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ‬

‫‪  55‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
 ‫ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺷـﻨﺎﳻ‪ -‬اراﺋﻪ‪ :‬دﮐﱰ ﻏﲎ ﻧﮋاد‪ -‬ﻧﳰﺴﺎل دوم ‪ 87—88‬ﻣﺴﺘﻨﺪ ﮐﻨﻨﺪﻩ ‪ :‬ﻣﻴﱸ ﲩﺎزی ﻧﻴﺎ‬
‫‪1388/07/19‬‬

‫دارﻧﺪ و ﻣﻨﺤﲎ ‪ S‬ﺑﻪ ﲰﺖ ﭘﺎﻳﲔ ﻣﯽ آﻳﺪ ﻳﻌﲎ ﻣﻘﺪار ﭘﺲ اﻧﺪاز ﳈﱰ ﱒ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﮐﻪ ﻳﮏ ﻣﺜﻠﺚ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺷﲀف ﺑﲔ ﻣﻨﺎﺑﻊ ‪ Loanable fund‬واﻗﻌﯽ و‬
‫‪ Loanable fund‬اﲰﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻳﻦ ﺷﲀف را ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ‪ .‬ﮐﻪ اﻳﻦ ﺷﲀف اب ﺧﻠﻖ ﭘﻮل و ﺳـﻴﺎﺳﺖ ﻫﺎی ﮐﲋی ﭘﺮ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻮن اب ﻋﺮﺿﻪ ﭘﻮل ﺑﻴﺸﱰ‬
‫ﻧﺮخ ﭘﻮل ﭘﺎﻳﲔ آﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻘﺎﺿﺎ ﺑﺮای ﴎﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاری ﺑﻴﺸﱰ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﲤﺎﻳﻞ ﺑﻪ ﴎﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاری ﳈﱰ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬وﻗﱴ ﮐﻪ ﻧﺮخ ﲠﺮﻩ ﭘﺎﻳﲔ ا ٓﻣﺪ‬
‫‪ Loanable investment‬زايد ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﻗﺎﻋﺪات ابﻳﺴـﱴ ‪ trade off‬ﺻﻮرت ﮔﲑد اﻣﺎ ﺑﺮﻋﮑﺲ ﻣﯽ ﺷﻮد و آﱏ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﲋ اﳒﺎم ﻣﯽ دﻫﺪ‪ ،‬از ﻳﮏ ﻃﺮف‬
‫ﻣﺮدم ﭼﻮن ﭘﺲ اﻧﺪاز ﳈﱰی ﮐﺮدﻧﺪ ﻣﴫف ﺑﻴﺸﱰ ﺷﺪ‪ ،‬ﻳﻌﲎ ﻳﮏ ﮐﺸﻤﮑﺸﯽ روی ‪ Production frontier‬رخ ﻣﯽ دﻫﺪ ﮐﻪ از ﻳﮏ ﲰﺖ ﭘﺲ اﻧﺪاز را ﻣﯽ‬
‫ﺧﻮاﻫﲓ ﰼ ﮐﻨﲓ‪ ،‬از ﻳﮏ ﲰﺖ ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﲓ ﭘﺎﻳﲔ آﻳﲓ و ﴎﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاری را زايد ﮐﻨﲓ‪ .‬ذلا ﻣﺎ ﺳﻮق ﺑﻪ ﺑﲑون از ‪ Production frontier‬ﺳﻮق ﭘﻴﺪا ﻣﯽ ﮐﻨﲓ‪ .‬و اﻳﻦ‬
‫روی ﻣﻨﺤﲎ اﻣﲀانت ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﺎ ﻧﻴﺴﺖ و ﺑﲑون اﺳﺖ اﻳﻦ ﭼﮕﻮﻧﻪ اﺗﻔﺎق ﻣﯽ اﻓﺘﺪ؟‬

‫ﮐﻪ ﻃﺒﻖ ﻣﺪل ﮐﲋی ﺑﻴﺸﱰ از ﭘﺘﺎﻧﺴـﻴﻞ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﯽ ﮐﻨﲓ و ﻣﺎﺷﲔ آﻻت ﻓﺮﺳﻮدﻩ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ و ﰷرﮔﺮان ﺑﻴﺸﱰ ﰷر ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و ‪ Boom‬ﺗﺼﻨﻌﱴ رخ ﻣﯽ دﻫﺪ و ﻗﳰﺖ‬
‫ﻫﺎ ابﻻ ﻣﯽ رود‪ ،‬و ﻣﺎﺷﲔ آﻻت ﱒ ﻓﺮﺳﻮدﻩ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﭼﻮن ابﻻی ﺗﻮان ﺗﻮﻟﻴﺪ ﰷر ﻣﯽ ﮐﻨﲓ‪ ،‬اﻣﺎ ﳘﻪ ﺧﻮﴮﺎل و ﺧﻨﺪان اﻧﺪ‪ ،‬و ﱒ ﻣﴫف ابﻻ رﻓﺘﻪ اﺳﺖ و ﱒ‬
‫ﴎﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاری‪ .‬اﮔﺮ ﻣﴫف ابﻻ ﻣﯽ رﻓﺖ ﮐﻪ ﭘﺲ اﻧﺪاز ابﻳﺴـﱴ ﰼ ﻣﯽ ﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻌﺠﺰﻩ ﮐﲋی اﺳﺖ‪ .‬ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﲓ ﺑﮕﻮﻳﲓ ﮐﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﻌﺠﺰﻩ ﮐﲋی ﭼﻴﺴﺖ؟‬
‫ﻧﺒﺎﻳﺴـﱴ ﺷـﻴﻔﺖ ﭘﻴﺪا ﻣﯽ ﮐﺮد ﭼﻮن ﻣﻨﺎﺑﻊ اﳚﺎد ﻧﺸﺪﻩ اﺳﺖ و ﭼﲒی ﮐﻪ اﳚﺎد ﺷﺪﻩ ﭘﻮل اﺳﺖ و ﺗﺼﻨﻌﯽ اﺳﺖ و ﻣﻨﺎﺑﻊ ﰷﻫﺶ ايﻓﺘﻪ اﺳﺖ و ذلا ‪Production‬‬
‫‪ frontier‬ﳕﯽ رود ﺑﻪ ﲰﺖ راﺳﺖ و ابﻳﺴـﱴ ﺑﻪ ﲰﺖ ﭼﭗ ﺑﻴﺎﻳﺪ‪ .‬ﻧﺘﺎﱕ اﻳﻦ اﺗﻔﺎﻗﺎت را اﮐﻨﻮن ﻣﯽ ﺑﻴﻨﲓ ﮐﻪ در ﻣﺪل ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺗﻌﻘﻴﻖ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬از ﻳﮏ ﲰﺖ در‬
‫ﺣﺎﻟﺖ اوﻟﻴﻪ ﻳﮏ ﺳﻄﺢ ﻣﴫف ﻋﺎدی داﺷﺘﲓ و ﭘﺲ اﻧﺪازی ﻧﺮﻣﺎل ﺑﻮد و ﻳﮏ رﺷﺪی ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﲓ داﺷـﺘﻪ ابﺷـﲓ‪ .‬اﻣﺎ اﺗﻔﺎﰵ ﮐﻪ اﻓﺘﺎد‪ ،‬اﻳﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻋﺮﺿﻪ ﭘﻮل‬
‫زايد ﺷﺪ و ﻧﺮخ ﲠﺮﻩ ﭘﺎﻳﲔ آﻣﺪ و ﺷﲀف ﺑﲔ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﭘﺲ اﻧﺪازی و ‪ Loanable fund‬و ‪ Investment‬زايد ﺷﺪ‪ .‬ﻧﺘﻴﺠﻪ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ روی ﻳﮏ ﻧﻘﻄﻪ ﺧﺎﴅ از‬
‫‪ production frontier‬ﻣﯽ ﺷﻮد و ﻗﺎﻋﺪات در ﻣﺜﻠﺚ ﻫﺎﻳﮑﯽ ابﻋﺚ ﻣﯽ ﺷﺪ ﮐﻪ ‪ consumption‬ﳈﱰ ﺷﻮد و ﻣﺮاﺣﻞ ‪ Production‬ابﻻ رود اﻣﺎ ﻗﺎﻋﺪﻩ ﰼ ﳕﯽ ﺷﻮد‪،‬‬
‫ﭼﻮن ﭘﺲ اﻧﺪاز ﺻﻮرت ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ و ﻣﺮف ﰼ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ذلا ارﺗﻔﺎع اﻳﻦ ﻣﺜﻠﺚ اﻓﺰاﻳﺶ ايﻓﺘﻪ اﺳﺖ و ﮐﺸﻤﮑﺸﯽ ﺑﲔ دو ﲞﺶ ‪early stage of‬‬
‫‪ production‬و ‪ late stage of production‬ﴎ ﻣﻨﺎﺑﻊ اﳚﺎد ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﱒ ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﲓ ﴎﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاری ﺑﺮای ﻣﴫف را زايد ﮐﻨﲓ و ﱒ ﲞﺎﻃﺮ ﰷﻫﺶ ﻧﺮخ ﲠﺮﻩ‬
‫در ‪ early stage of production‬ﴎﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاری ﮐﻨﲓ‪ .‬و ﳈﺮ ﻣﺜﻠﺚ ﻫﺎﻳﮑﯽ ﺷﮑﺴﺖ و ﴎ اﻳﻦ ﻣﻨﺎﺑﻊ درﺳﺖ ﲣﺼﻴﺺ ﭘﻴﺪا ﳕﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺷﲈ وﻗﱴ ﮐﻪ ﭘﻮل را در‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ زايد ﻣﯽ ﮐﻨﻴﺪ ﺑﻌﺪ از ﻣﺪﰏ ﻣﯽ ﺑﻴﻨﻴﺪ ﮐﻪ ﭘﻮل ﰼ ﻣﯽ آﻳﺪ‪ .‬در اﻣﺮﻳﲀ ﻋﺮﺿﻪ ﭘﻮل را در ﲝﺮان زايد ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻌﺪ ‪ credit crown‬ﺷﺪ و ﮐﴗ ﭘﻮل ﳕﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ‬
‫ﺑﻴﺎﺑﺪ و ﳈﺒﻮد ﻧﻘﺪﻳﻨﮕﯽ ﺑﻮد ﭼﻮن ﺷﲈ ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﻴﺪ در ﳘﻪ زﻣﻴﻨﻪ ﻫﺎ ﴎﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاری ﮐﻨﻴﺪ‪ ،‬و ﴎ اﻳﻨﮑﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ را ﮐﺠﺎ ﻣﯽ ﺑﺮﻳﺪ ﮐﺸﻤﮑﺶ ﻣﯽ ﺷﻮد و آﺧﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﰼ‬
‫ﻣﯽ آﻳﺪ‪ .‬اﻳﻨﺠﺎ ﺑﺼﻮرت ﺗﺼﻨﻌﱴ ﻧﺮخ ﲠﺮﻩ را ﭘﺎﻳﲔ آوردﻳﺪ و ﱒ ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﻴﺪ در ‪ consumption‬و ﱒ در ‪ stage of production‬ﴎﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاری ﮐﻨﻴﺪ‪ .‬ذلا ﻧﺘﻴﺠﻪ‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ‪ Boom‬ای ﮐﻪ اﳚﺎد ﺷﺪﻩ ﺑﻮد ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ‪ Bust‬ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﻋﻠﺖ دو اﺻﻄﻼح اﺳﺖ ﮐﻪ ‪ Mises‬و ‪ Hayek‬ﺧﻴﲆ ﺑﲀر ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ و ﺧﻴﲆ ﻫﺎ ﻣﺘﻮﺟﻪ‬
‫ﳕﯽ ﺷﺪﻧﺪ ﭼﻮن الكﻣﯽ ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ .‬ﻳﮑﯽ ‪ ،over consumption‬و ‪ overinvestment‬اﺳﺖ و ﻳﮑﯽ ﱒ ‪ malinvestment‬اﺳﺖ‪ .‬ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﮐﻪ ‪Overinvestment‬‬
‫اب ﻋﺮﺿﻪ ﭘﻮل ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﻴﺶ از ﺗﻮان ﴎﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاری ﺟﺎﻣﻌﻪ ﴎﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاری ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻌﺪ ‪ overconsumption‬ﻣﯽ ﺷﻮد و ﻣﴫف زايد ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﻳﻌﲎ ﺷﲈ‬
‫ﻣﴫف را ﺑﻴﺶ از ﺗﻮان ﺗﻮﻟﻴﺪی ﺟﺎﻣﻌﻪ اﳒﺎم ﻣﯽ دﻫﻴﺪ‪ .‬ﺗﻮان ﺗﻮﻟﻴﺪی ﺟﺎﻣﻌﻪ اﻳﻨﻘﺪر ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ذلا ‪ overconsumption‬دارﱘ‪ .‬از ﲰﱴ ﱒ ‪ malinvestment‬دارﱘ‬
‫ﻳﻌﲎ ﴎﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاری ﮐﻪ ﴎ ﺟﺎﻳﺶ ﻧﻴﺴﺖ و انﳽ از ﺗﻮﱒ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻮﱒ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺮخ ﲠﺮﻩ ﭘﺎﻳﲔ اﺳﺖ اﻣﺎ ﻧﺮخ ﲠﺮﻩ واﻗﻌﯽ ﭘﺎﻳﲔ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻧﺮخ ﲠﺮﻩ اﲰﯽ‬
‫را ﭘﺎﻳﲔ آوردﱘ و ﻣﺮدم ﻓﮑﺮ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﭘﺲ اﻧﺪاز زايد ﺷﺪﻩ اﺳﺖ و در ‪ early stage‬ﴎﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاری ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬و اﻳﻦ ‪ Malinvestment‬اﺳﺖ ﭼﻮن ﻧﺮخ ﲠﺮﻩ‬
‫ﭘﺎﻳﲔ ﻧﻴﺎﻣﺪﻩ اﺳﺖ اﻣﺎ ﺗﻮﱒ ابﻋﺚ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ ذلا ﻣﻨﺎﺑﻊ ﰼ ﻣﯽ آورﻧﺪ و ﲤﺎم ﻃﺮح ﻫﺎﱙ ﮐﻪ ﴍوع ﺷﺪﻩ اﺳﺖ ﻧﳰﻪ ﲤﺎم ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪ و ‪ credit crunch‬رخ دادﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ذلا ‪ Malinvestment‬ﺑﻪ اﻳﻦ دﻟﻴﻞ رخ ﻣﯽ دﻫﺪ ﮐﻪ در ‪ early stage‬وﻗﱴ ﴎﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاری ﮐﺮدﻳﺪ ﮐﻪ رﻓﺘﺎر ﻣﺮدم ﭘﺲ اﻧﺪازی ﻧﻴﺴﺖ و ﻣﴫﰱ اﺳﺖ و ذلا ﺷﲈ‬
‫ﺑﻼﻓﺎﺻهل ﰼ ﻣﯽ آورﻳﺪ ﭼﻮن ﻣﻨﺎﺑﻊ اﲰﯽ اﺳﺖ و واﻗﻌﯽ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬و اﻳﻦ ‪ Overconsumption‬اﺳﺖ‪ .‬و ‪ Overinvestment‬و ‪ malinvestment‬را دارﱘ ﮐﻪ ﺑﻪ ﱒ‬
‫ﺧﻮردن ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺑﻪ ﱒ ﺧﻮردن ﻣﺜﻠﺚ ‪ Hayek‬ای اﺳﺖ ﮐﻪ ‪ distortion‬ﻣﺎ را از ﻳﮏ ‪ Boom‬ﺑﻪ ﻳﮏ ‪ Bust‬ﻣﯽ ﺑﺮد‪ .‬ﻋﻼﻣﱴ ﮐﻪ ﭘﺎﻳﲔ آوردن ﻧﺮخ ﲠﺮﻩ ﺑﻪ ابزار‬
‫ﻣﯽ دﻫﺪ ﭼﻴﺴﺖ؟ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ زايد اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﻋﻼﻣﺖ دﻳﮕﺮی ﱒ ﴎﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاران ﺑﲀر ﻣﯽ ﺑﺮﻧﺪ ﭼﻮن ‪ consumption‬ابﻻ رﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻳﮏ ﴎﻣﺎﻳﻪ‬
‫ﮔﺬاری ﱒ در ﻣﺮﺣهل آﺧﺮ ﺗﻮﻟﻴﺪ ذلا اﳒﺎم ﻣﯽ دﻫﻨﺪ‪ .‬ﴎﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاران ﻧﮕﺎﻩ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﭼﻪ ﻋﻼﻣﱴ درايﻓﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ وﻗﱴ ﮐﻪ ﻣﴫف ابﻻ ﻣﯽ رود ابﻳﺴـﱴ‬
‫ﰷﻻی ﳖﺎﱙ را زايد ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﺳﻮد ابﻻ رود‪ .‬ﻳﮏ ﻋﺪﻩ ﲰﺖ ‪ early stage‬ﻣﯽ روﻧﺪ و ﻳﮏ ﴎی ﱒ ﲰﺖ ‪ Late stage‬ﻣﯽ روﻧﺪ و اﻳﻨﻬﺎ دو ﻧﻔﺮ اﻧﺪ و ﴎﻣﺎﻳﻪ‬
‫‪  56‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
 ‫ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺷـﻨﺎﳻ‪ -‬اراﺋﻪ‪ :‬دﮐﱰ ﻏﲎ ﻧﮋاد‪ -‬ﻧﳰﺴﺎل دوم ‪ 87—88‬ﻣﺴﺘﻨﺪ ﮐﻨﻨﺪﻩ ‪ :‬ﻣﻴﱸ ﲩﺎزی ﻧﻴﺎ‬
‫‪1388/07/19‬‬

‫ﮔﺬاری در ‪ early stage‬ﻣﯽ ﮐﻨﻴﺪ‪ ،‬و ﺑﻌﺪ ﻣﯽ ﺑﻴﻨﻴﺪ ﮐﻪ اﺷﺘﺒﺎﻩ ﮐﺮدﻳﺪ و ﻧﺮخ ﲠﺮﻩ ﰼ ﻣﯽ آﻳﺪ‪ .‬ذلا در دورﻫﺎی ﲡﺎری اول ﻧﺮخ ﲠﺮﻩ ﭘﺎﻳﲔ ﻣﯽ آﻳﺪ و ﺑﻌﺪ ﺷﺪﻳﺪا‬
‫ابﻻ ﻣﯽ رود و آﳖﺎﱙ ﮐﻪ ﴍوع ﮐﺮدﻧﺪ ﰷر ﻧﳰﻪ ﰷرﻩ ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪ و ‪ recession‬ﴍوع ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ذلا ‪ overinvestment‬ابﻋﺚ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﲑون ﺑﻴﺎﻳﺪ ﻳﻌﲎ ﺑﻴﺶ از‬
‫ﺗﻮان ﺗﻮﻟﻴﺪی ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻗﺮار ﮔﲑﻳﺪ ﮐﻪ ﻳﮏ ‪ Boom‬اﳚﺎد ﺷﺪﻩ اﺳﺖ ﺑﻌﺪ ﻳﮏ ﮐﺸﻤﮑﺶ ﺑﲔ ‪ malinvestment‬و ‪ Overinvestment‬ﻳﻌﲎ ﺑﲔ ﻣﺮاﺣﻞ ﴎﻣﺎﻳﻪ‬
‫ﮔﺬاری ابﻋﺚ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﻳﮏ ‪ bust‬ﭘﻴﺪا ﮐﻨﻴﺪ و ﭘﺎﻳﲔ ﺑﻴﺎﻳﻴﺪ‪.‬‬

‫ﮔﺮﻳﺴﻮن ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﭼﲒی ﮐﻪ ﻣﺪل ﮐﲋی ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻣﯽ دﻫﺪ از ‪ Bust‬ﺑﻪ ﺑﻌﺪ اﺳﺖ ﻳﻌﲎ در دورﻩ رﮐﻮد اﺳﺖ ﻳﻌﲎ در دورﻩ ای ﮐﻪ ﺗﻘﺎﺿﺎ ﺑﺮای ﴎﻣﺎﻳﻪ‬
‫ﮔﺬاری ﺑﻴﺸﱰ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﮐﻪ ﻃﺮح ﻫﺎ ﻧﳰﻪ ﰷرﻩ ﻣﺎﻧﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬راﻩ ﺣﲆ ﮐﻪ ﮐﲋ ﭘﻴﺸـﻨﻬﺎد ﻣﯽ ﮐﻨﺪ راﻩ ﺣﲆ ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻄﻮر ﻣﻮﻗﱴ ﻣﺎ را اﻳﻦ ﲰﺖ ﻣﯽ ﺑﺮد‪ ،‬اﻣﺎ اﺻﻞ‬
‫ﻗﻀﻴﻪ در ﰷر ابﻧﮏ ﻣﺮﮐﺰی اﺳﺖ ﮐﻪ روی ﭼﲒﻫﺎﱙ ﺷﲈ ﲻﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﻴﺪ ﮐﻪ وﺟﻮد ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬ﭼﲒی ﮐﻪ در ‪ Mainstream economy‬اندﻳﺪﻩ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد ابزار‬
‫‪ Loanable fund‬اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻨﻮز در ‪ ،Mainstream‬دﻳﺪﮔﺎﻩ ‪ freedman‬ای ﺣﺎﰼ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺮخ ﲠﺮﻩ را ‪ Loanable fund‬ﳕﯽ داﻧﻨﺪ و ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﭘﻮل ﻣﯽ داﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﺑﺮای اﻣﲀانت اﺳﺖ و انﳽ از ﭘﺲ اﻧﺪاز اﺳﺖ و ﭼﲒ ﺻﻮری ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﭘﻮل را زايد ﮐﻨﲓ ابﻻ رود ﰼ ﮐﻨﲓ ابﻻ ﺑﺮود‪ .‬ﻣﻨﺎﺑﻊ ﰼ آوردﱘ وارد رﮐﻮد ﻣﯽ‬
‫ﺷﻮﱘ‪ Hayek .‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ وﻗﱴ در اﻳﻦ دور ﻣﯽ اﻓﺘﻴﺪ اي ابﻳﺴـﱴ ﻣﺮﺗﺐ ﻋﺮﺿﻪ ﭘﻮل را زايد ﮐﻨﻴﺪ ﮐﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺗﻮرم وﺣﺸﺘﻨﺎک ﻣﯽ ﺷﻮد اي ﻋﺮﺿﻪ ﭘﻮل را‬
‫ﻣﺘﻮﻗﻒ ﮐﻨﻴﺪ ﮐﻪ ﻧﺮخ ﲠﺮﻩ ابﻻ ﻣﯽ رود‪ ،‬و ﻧﺮخ ﲠﺮﻩ ﮐﻪ ابﻻ رﻓﺖ رﮐﻮد از اﻳﻨﺠﺎ ﴍوع ﻣﯽ ﺷﻮد و ﻃﺮح ﻫﺎ ﻧﳰﻪ ﰷرﻩ رﻫﺎ ﻣﯽ ﺷﻮد ﭼﻮن روی ﻧﺮخ ﲠﺮﻩ ﭘﺎﻳﲔ‬
‫ﺣﺴﺎب ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﴎﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاری ﮐﻮاتﻩ ﻣﺪت ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻪ وﻗﱴ ﮐﻪ رﮐﻮد رخ ﻣﯽ ﺷﻮد ﺑﻴﲀری رخ ﻣﯽ دﻫﺪ‪ ،‬و ﺑﻴﲀر ﺷﻮﻧﺪ ﻣﴫف ﰼ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬و ﺗﻘﺎﺿﺎی‬
‫ﰻ ﭘﺎﻳﲔ ﻣﯽ آﻳﺪ و ‪ spiral‬ﺣﺮﮐﺖ ﺣﻠﺰوﱏ اداﻣﻪ ﻣﯽ ايﺑﺪ‪ .‬ﳘﻪ دورﻫﺎی ﲡﺎری اﻳﻦ ﻣﺮاﺣﻞ را ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ ﮐﻪ ﻧﺮخ ﲠﺮﻩ ﭘﺎﻳﲔ ﻣﯽ آﻳﺪ و ﺑﻌﺪ در ﻣﺮﺣهل ای‬
‫ﻣﺘﻮﻗﻒ ﻣﯽ ﺷﻮد و وﻗﱴ ﮐﻪ ﻣﺘﻮﻗﻒ ﻣﯽ ﺷﻮد ﳕﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﭘﺎﻳﲔ ﺑﻴﺎﻳﺪ و ابﻻ ﻣﯽ رود و ‪ downtern‬رخ ﻣﯽ دﻫﺪ و ﺑﺮىخ ﰉ ﰷر ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ و ﺑﺮىخ ﻣﻐﺎزﻩ ﻫﺎ را ﻣﯽ‬
‫ﺑﻨﺪﻧﺪ‪ .‬ﺷﲁ ﮔﲑی و ﺗﺮﮐﻴﺪن ﺣﺒﺎب ﻫﺎ را اب اﻳﻦ ﻣﺪل ﻣﯽ ﺗﻮان ﺗﻮﺿﻴﺢ داد‪.‬‬

‫ﻳﮏ ﻋﺪﻩ رﻓﺘﻨﺪ ﴎﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاری ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﳏﺼﻮل ﺟﺪﻳﺪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺗﻘﺎﺿﺎ ﺑﺮای آن ﺑﻨﮕﺎﻩ ﻫﺎ زايد ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﭘﺸﺖ آﳖﺎ ﭼﻴﺴﺖ؟ آﳖﺎ ﳕﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﭘﺮوژﻩ را ﲤﺎم‬
‫ﮐﻨﻨﺪ و اﻳﻦ ﰼ ﻣﯽ آﻳﺪ و آﻧﮕﺎﻩ ﺣﺒﺎب ﻣﯽ ﺗﺮﮐﺪ و ﻣﺮدم ﻣﯽ ﻓﻬﻤﻨﺪ ﮐﻪ ﭘﺮوژﻩ ﻫﺎﱙ ﮐﻪ ﴎﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاری ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ابزدﻩ ﻧﺪارد‪ .‬ﺳﺎل ‪ 2001‬ﺑﻌﺪ از ‪ 11‬ﺳﭙﺘﺎﻣﱪ‬
‫رﮐﻮد اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎد‪ ،‬و ﺑﻨﮕﺎﻩ ﻫﺎ وام ﳕﯽ دادﻧﺪ و ﳏﺘﺎط ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﺮای اﻳﻨﮑﻪ ﺟﻠﻮی آن را ﺑﮕﲑد ﻧﺮخ ﲠﺮﻩ را ﭘﺎﻳﲔ آورد و از ‪ %6 ،%5‬ﺑﻪ ‪ %1‬آوردﻧﺪ و ‪Boom‬‬
‫اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎد ﺑﻌﺪ ﺳﺎل ‪ 2006‬ﺑﻦ ﺑﺮانﰽ ﮐﻪ آﻣﺪ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ الان ابﻳﺴـﱴ ﻧﺮخ ﲠﺮﻩ را ابﻻ ﺑﺮد‪ ،‬ارادﻩ ﮐﻪ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻧﺮخ ﲠﺮﻩ را ‪ %5‬ﺑﺮدﻧﺪ‪ ،‬و ﳘﺰﻣﺎن ﺷﺪ اب ﺗﺮﮐﻴﺪن‬
‫ﺣﺒﺎب ﻫﺎ‪ ،‬و ‪ downturn‬ﴍوع ﺷﺪ و دوابرﻩ ﺑﻪ ﲰﺖ ﻋﻘﺐ ﺑﺮﮔﺸﺘﻨﺪ ﺑﻌﺪ ﮐﻪ ﺣﺒﺎب ﺗﺮﮐﻴﺪ‪ ،‬ﻧﺮخ ﲠﺮﻩ را ﭘﺎﻳﲔ آوردﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ الان در اﻣﺮﻳﲀ ‪credit crunch‬‬
‫اﺳﺖ و ﮐﴗ وام ﳕﯽ ﮔﲑد‪ ،‬ﭼﻮن ﻣﻨﺎﺑﻊ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﭼﻪ ﭘﺮوژﻩ ای ﺳﻮد آور اﺳﺖ ﮐﻪ وام دﻫﻨﺪ؟ اﻳﻦ رﻳﺴﮏ ابﻻﺳﺖ و ﺧﻄﺮانک اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭼﻮن ﻣﻮﺛﺮ ﻧﺒﻮدﻩ اﺳﺖ ﭘﺎﻳﲔ آوردن ﻧﺮخ ﲠﺮﻩ اﺳﺖ‪ .‬دوﻟﺖ اﻣﺮﻳﲀ ﰉ ﺳﺎﺑﻘﻪ ﺗﺮﻳﻦ ﮐﴪی ﺑﻮدﺟﻪ اﻣﺮﻳﲀ را اﳒﺎم ﻣﯽ دﻫﺪ‪ ،‬ﻳﻌﲎ از ﻃﺮﻳﻖ ﺳـﻴﺎﺳﺖ ﻫﺎی ﻣﺎﱃ‬
‫ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﰷری را ﮐﻪ ‪ monetary policy‬ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ اﳒﺎم دﻫﺪ را اﳒﺎم دﻫﺪ ﮐﻪ اﻳﻦ روﻳﮑﺮد ﮐﲋی اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻮﻓﻖ ﳕﯽ ﺷﻮد ﻃﺒﻖ ﺗﺌﻮری ‪ Hayek‬ای‪ ،‬ﮐﻪ‬
‫ﻣﻮﻗﺘﺎ ﲠﱰ ﻣﯽ ﮐﻨﻴﺪ اﻣﺎ ابز ﴍوع ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﻣﮕﺮ اﻳﻨﮑﻪ اﻧﻀﺒﺎط ﭘﻮﱃ اﻳﻦ را ﮐﻨﱰل ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و اﺟﺎزﻩ ﳕﯽ دﻫﺪ ﮐﻪ ‪ credit expansion‬اﳒﺎم دﻫﻴﺪ‪ .‬وﻗﱴ ﮐﻪ‬
‫وﺳﻮﺳﻪ ﻣﯽ ﺷﻮﻳﺪ ﮐﻪ دورﻩ رﮐﻮد اﻳﺪ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﻴﺪ ﺑﻮﻣﯽ اﺗﻔﺎق در اﻗﺘﺼﺎد اﻓﺘﺪ ﮐﻪ ﻋﺮﺿﻪ ﭘﻮل را زايد ﻣﯽ ﮐﻨﻴﺪ ﮐﻪ ﻧﺮخ ﲠﺮﻩ ﭘﺎﻳﲔ ﺑﻴﺎﻳﺪ اﻳﻦ اﺗﻔﺎق ﻣﯽ اﻓﺘﺪ‪.‬‬

‫اﻳﻦ ﻣﺪل ‪ ،Loanable fund‬ﺧﻴﲆ از اﺗﺮﻳﺸﯽ ﻫﺎ ﺑﻪ آن اﻳﺮاد دارﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﮐﻪ ابزاری وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬اﻳﻦ ﻳﮏ اﺷﲀﱃ دارد و ‪ Garrison‬ﱒ اﺷﺎرﻩ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‬
‫ﮐﻪ اﻳﻦ ﮐﺪام ابزار اﺳﺖ و ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﺼﻮرت ﻣﺸﺨﺺ ﻧﺸﺎن داد‪ .‬اوﻻ ﻧﺮخ ﲠﺮﻩ ﻗﳰﺖ ﭼﻴﺴﺖ؟ ﻗﳰﺖ ﮐﺪام ﰷﻻﺳﺖ‪ .‬اﺻﻼ ﻧﺮخ ﲠﺮﻩ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﻗﳰﺖ‬
‫ابﺷﺪ؟ ﻧﺮخ ﲠﺮﻩ ﻧﺮخ اﺳﺖ و ﻗﳰﺖ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬اثﻧﻴﺎ ‪ Loanable fund‬ﻣﻘﺪار اﺳﺖ‪ .‬و ﳏﻮر ﲻﻮدی ﻗﳰﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻘﺪار اب ﭼﻪ ﭼﲒی اﻧﺪازﻩ ﮔﲑی ﻣﯽ ﺷﻮد؟ اﻳﻦ‬
‫اﺷﲀﻻت زايدی دارد‪ .‬اﻣﺎ اﻳﻦ ﻳﮏ ﻓﺮض ﺳﺎدﻩ ﮐﻨﻨﺪﻩ اﺳﺖ و از اﻳﻦ ﻓﺮض ﮔﺮﻳﺴﻮن اﺳـﺘﻔﺎدﻩ ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ و اﻳﻦ ﻣﺪل را ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺪﱃ ﮐﻪ ﺳﺎﺧﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﺮف ﻫﺎﻳﮏ را ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ ﻓﻮق اﻟﻌﺎدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺮض اﻳﻦ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ابزاری ﺑﻪ ﺻﻮرت ‪ Loanable fund‬وﺟﻮد دارد‪ ،‬و اﻳﻦ ﻓﺮض اﺳﺖ و‬
‫‪) relevant‬ﻣﻌﻘﻮل اﺳﺖ( ﻧﺮخ ﲠﺮﻩ از ﻳﮏ ﲰﺖ ﺗﻌﻴﲔ ﮐﻨﻨﺪﻩ ﺳﻄﺢ ﴎﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاری اﺳﺖ و از ﻳﮏ ﲰﺖ ﺗﻌﻴﲔ ﮐﻨﻨﺪﻩ ﺳﻄﺢ ﭘﺲ اﻧﺪاز اﺳﺖ‪ .‬ﮔﺮﭼﻪ وارد‬
‫ﺟﺰﺋﻴﺎت ﮐﻪ ﺷﻮﱘ از ﻫﺮ ﻣﺪﱃ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﺮ ﻣﺪﱃ ﻣﯽ ﺷﻮد اﻳﺮاد ﮔﺮﻓﺖ اﻣﺎ ﭼﲒ ﲠﱰی وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬اﻳﻦ ﲠﱰ از ﳘﻪ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻣﯽ دﻫﺪ‪ .‬اﮔﺮ اﻳﻦ‬
‫ﻣﺪﻟﻬﺎ را ﺑﺮدارﱘ ‪ 10‬ﮐﺘﺎب ابﻳﺴـﱴ ﻧﻮﺷﺖ ﺑﻌﺪ ﱒ ﳑﮑﻦ اﺳﺖ ﻓﺮدی ﺑﻔﻬﻤﺪ اي ﻧﻔﻬﻤﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻮارد را ﺑﻴﺶ از ‪ 10‬ﮐﺘﺎب اﺗﺮﻳﺸﯽ ﻫﺎ ﻧﻮﺷﺘﻨﺪ و ‪ %90‬از ﳐﺎﻃﺒﺎن ﱒ‬
‫‪  57‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
 ‫ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺷـﻨﺎﳻ‪ -‬اراﺋﻪ‪ :‬دﮐﱰ ﻏﲎ ﻧﮋاد‪ -‬ﻧﳰﺴﺎل دوم ‪ 87—88‬ﻣﺴﺘﻨﺪ ﮐﻨﻨﺪﻩ ‪ :‬ﻣﻴﱸ ﲩﺎزی ﻧﻴﺎ‬
‫‪1388/07/19‬‬

‫ﻧﻔﻬﻤﻴﺪﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ درک آﺳﺎن ﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺜﻠﺚ ‪ Hayek‬ای در ﮐﺘﺎب ‪ Hayek ،Price & production‬اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ابرﻫﺎ ﭼﺎپ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ و ﮐﺘﺎب الكﺳـﻴﮏ‬
‫اﺳﺖ ﻣﺒﻨﺎی ﺗﺌﻮری ﮔﺮﻳﺴﻮن ﱒ ﳘﲔ اﺳﺖ‪ 8) .‬ابر ﮐﺘﺎب را ﲞﻮاﻧﻴﺪ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﳕﯽ ﺷﻮﻳﺪ ات وﻗﱴ ﮐﻪ اﻳﻦ ﻣﺪل ‪ Garison‬را ﺑﺒﻴﻨﻴﺪ( ات وﻗﱴ ﮐﻪ ﮔﺮاﻓﻴﮑﯽ ﻧﺸﻮد‬
‫درک ﳕﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﮔﺮاﻓﻴﮑﯽ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد راﺣﺖ درک ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫از دو هجﺖ ‪ Garrison‬ﻣﺘﻬﻢ اﺳﺖ ﻳﮑﯽ از ﲰﺖ اﺗﺮﻳﺸﯽ ﻫﺎ ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﮐﻪ اﻋﺘﻘﺎد داری ﮐﻪ اﻗﺘﺼﺎد الكن وﺟﻮد دارد ﮐﻪ انم را ﻋﻮض ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫‪ ،capital based macroeconomics‬اﺗﺮﻳﺸﯽ ﻫﺎی اﻓﺮاﻃﯽ دارﱘ ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨﺪ اﻳﻨﻬﺎ ﮐﻔﺮ اﺳﺖ و ﺟﺪا ﺷﺪن از ﻣﮑﺘﺐ اﺳﺖ‪ .‬از ﻳﮏ ﲰﺖ دﻳﮕﺮ ﱒ از ﲰﺖ‬
‫‪ Mainstream‬ﻫﺎ ﻣﺘﻬﻢ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻈﻢ را ﺑﻪ ﱒ رﳜﱴ‪ .‬ﮐﻪ ﭼﲒی آوردی ﮐﻪ ﮔﺮﺑﻪ وارد همﲈﱏ ﮐﺮدی و ﳘﻪ ﭼﲒ را ﺑﻪ ﱒ زدی‪ .‬اﻣﺎ ﳏﳣﻼ ﺷﺎﻧﺲ زايدی دارد‬
‫ﮐﻪ در آﻳﻨﺪﻩ ﰷﻧﺪﻳﺪای ‪ Nobel‬ﺷﻮد‪ Base .‬وی ‪ base‬همﻨﺪﳻ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ و همﻨﺪس اﻟﮑﱰوﻧﻴﮏ اﺳﺖ‪ .‬ﺳﻮﻣﲔ ابر ﺣﺮف ‪ Hayek‬را ‪ Garrison‬ﻣﻄﺮح ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‬
‫ﮐﻪ ﺑﮕﻮﻳﲓ ﮐﻪ اﮔﺮ اﻗﺘﺼﺎد ﺧﻮب ﰷر ﻣﯽ ﮐﺮد ابﻳﺴـﱴ ﺑﮕﻮﻳﲓ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﰷر ﻣﯽ ﮐﺮد ﻗﺒﻞ از اﻳﻨﮑﻪ ﺑﮕﻮﻳﲓ ﮐﻪ ﰷر ﳕﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮای ‪،sutainable economic growth‬‬
‫‪ Garison‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ‪ consumption‬را ﰼ ﮐﻨﻴﺪ و ‪ saving‬را زايد ﮐﻨﻴﺪ‪ .‬اﻣﺎ اﮔﺮ از ﻃﺮﻳﻖ ﭘﺎﻳﲔ آوردن ﻧﺮخ ﲠﺮﻩ و ‪ credit expansion‬اﳒﺎم دﻫﻴﺪ‪ ،‬ابﻋﺚ‬
‫‪ boom‬ﻣﻮﻗﺖ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﻣﺘﻨﺎﻇﺮ اب ‪ Bust‬ﺑﻌﺪ از آن ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ذلا اول ﴏﻓﻪ ﺟﻮﱙ ابﻋﺚ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ‪ S‬ﲰﺖ راﺳﺖ ﺑﻴﺎﻳﺪ و ﺑﻄﻮر ﻣﻮﻗﺖ ‪consumption‬‬
‫ﰼ ﻣﯽ ﺷﻮد و ‪ stage of production‬ﻳﻌﲎ ﻗﺎﻋﺪﻩ ﺑﺰرﮔﱰ ﻣﯽ ﺷﻮد و ‪ Net investment‬ابﻻ ﻣﯽ رود و ابﻋﺚ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ رﺷﺪ اﻗﺘﺼﺎدی زايد ﺷﻮد‪ .‬اﻣﺎ در‬
‫وﺿﻌﻴﺖ ‪ credit expanstion‬اﮔﺮ اﳒﺎم دﻫﻴﺪ اﺗﻔﺎﰵ ﮐﻪ ﻣﯽ اﻓﺘﺪ آﱏ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﻔﺘﲓ‪ .‬ﺑﻄﻮر ﻣﻮﻗﺖ ﺑﲑون از اﻣﲀانت ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﯽ روﻳﺪ و ﺑﻴﺸﱰ از ‪،Potential‬‬
‫‪ actual‬ﻣﯽ ﺷﻮد و ﱒ ‪ consumption‬زايد ﻣﯽ ﺷﻮد و ﱒ ‪ Investment‬زايد ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ اب ﻣﻨﻄﻖ اﻗﺘﺼﺎدی و ﻋﻘﻞ ﺳﻠﲓ ﺳﺎزﮔﺎر ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬اﺷﲀل ﱒ اﻳﻦ اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ ﮐﺸﻤﮑﺸﯽ ﺑﲔ ﻣﴫف و ﴎﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاری ﻳﮏ ﲰﺖ و ﲰﺖ دﻳﮕﺮ ﱒ ﺑﲔ ‪ early stage of production‬و ‪ Late stage of production‬اﳚﺎد ﻣﯽ ﺷﻮد و‬
‫ﺑﻌﺪ ﱒ ﻣﻨﺘﻬـﯽ ﺑﻪ ‪ bust‬و ‪ recession‬ﻣﯽ ﺷﻮد‪ Hayek .‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﺑﺼﻮرت اﺷﺘﺒﺎﻫﯽ ﴎﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاری اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﯽ ايﺑﺪ ﮐﻪ از ﻃﺮﻳﻖ ﺧﻠﻖ ﭘﻮل و از ﻃﺮﻳﻖ ﻧﺮخ‬
‫ﲠﺮﻩ ﺑﺪون اﻓﺰاﻳﺶ واﻗﻌﯽ ﻣﻨﺎﺑﻊ اﺳﺖ‪ .‬ﮐﻪ اﻳﻦ از ﮐﺘﺎب ‪ Time and Money‬اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ‪ powerpoint‬ﻫﺎ از ‪ Mises.org‬اﺳﺖ و ﭼﻮن ﻃﺮﻓﺪاراﱏ اﻗﺘﺼﺎد‬
‫داانن اﺗﺮﻳﴗ ﻧﺪارﻧﺪ ﳘﻪ ﭼﲒ را ﳎﺎﱏ در دﺳﱰس در آن ﻗﺮار ﻣﯽ دﻫﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻧﺮخ ﲠﺮﻩ از دﻳﺪﮔﺎﻩ ‪ Hayek‬و اﺗﺮﻳﺸﯽ ﻫﺎ ﻳﮏ ﻧﺮخ واﻗﻌﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﲒان ﭘﺲ اﻧﺪاز‪ ،‬و ﺗﻘﺎﺿﺎی ﴎﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاری اﺳﺖ‪ .‬ﮐﲋ از ﺟﺎﱙ ﴍوع ﻣﯽ ﮐﺮد‬
‫ﮐﻪ ﺑﻪ ﺟﺎی ﮐﻪ ﻣﻨﻄﻖ ابﺷﺪ ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﺑﻮد و ﻣﯽ ﮔﻔﺖ ﺟﺎﱙ ﮐﻪ ﺷﻬﻮد اﺳﺖ ﻣﻨﻄﻖ ﻻزم ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻣﯽ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﺷﻬﻮد ﻣﯽ ﮔﻔﺖ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ ﮐﻪ وﺿﻌﻴﺖ رﮐﻮد‬
‫اﺳﺖ‪ .‬اﻳﺮاد اﻳﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻴﲀری را اب ﻳﮏ ﺗﺌﻮری ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺣﱴ ﻃﺒﻴﻌﺖ را ﱒ ﮐﻪ ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﻣﯽ ﮐﻨﻴﺪ اب ﺗﺌﻮری ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﻣﯽ ﮐﻨﻴﺪ و ﻫﻴﭻ ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ‬
‫ای ﻣﺴـﺘﻘﻞ از ﺗﺌﻮری ﻧﻴﺴﺖ و ﺷﻬﻮد ﺑﺪون ﺗﺌﻮری ﭼﻪ ﻣﻌﻨﺎﱙ دارد‪ .‬ﳘﻪ ﻣﺴﺎﺋﻞ از دﻳﺪﮔﺎﻩ روﻳﮑﺮد ‪ Hayek‬ای ﺑﺮ ﻣﯽ ﮔﺮدد ﺑﻪ اﻃﻼﻋﺎت و ‪.Information‬‬
‫ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﭼﲒی ﮐﻪ ابﻋﺚ ‪ Malinvestment/overinvestment/boom/bust‬ﻣﯽ ﺷﻮد انﳽ از اﻃﻼﻋﺎت ﻏﻠﻂ اﺳﺖ ﮐﻪ در اﻗﺘﺼﺎد ﭘﺨﺶ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﻣﻨﺸﺎء‬
‫اﻳﻦ ﺳـﻴﺎﺳﺖ ﻏﻠﻂ ﺳـﻴﺎﺳﺖ ﭘﻮﱃ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺮدم ﺷـﺒﻬﻪ وارد ﻣﯽ ﮐﻨﻴﺪ ﮐﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﴎﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاری زايد ﺷﺪﻩ اﺳﺖ در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ اﻳﻦ ﻏﻠﻂ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ اﻃﻼﻋﺎت‬
‫ﻏﻠﻂ ابﻋﺚ ﲣﺼﻴﺺ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻏﻠﻂ و ﺗﺼﻤاميت ﻏﻠﻂ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ذلا ﺷﲈ اﺷﺘﺒﺎﻩ ﻣﯽ ﮐﻨﻴﺪ ﺑﻪ دﻳﻮار ﻣﯽ ﺧﻮرﻳﺪ ﺑﺮ ﻣﯽ ﮔﺮدﻳﺪ و اﺻﻼح ﻣﯽ ﮐﻨﻴﺪ و ابز ﳘﲔ ﺷﲁ‬
‫اداﻣﻪ ﻣﯽ ايﺑﺪ‪.‬‬

‫ﻋﻠﺖ اﻳﻨﮑﻪ ﺳﻴﺴـﱲ اﻗﺘﺼﺎد ابزار اداﻣﻪ ﻣﯽ ايﺑﺪ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻳﮏ وﺿﻌﻴﺖ اﺻﻼح ﮐﻨﻨﺪﮔﯽ دارد‪ ،‬دوﻟﺖ اﻳﻦ ﰷر را ﳕﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﭼﲒی ﮐﻪ اﺗﻔﺎق ﻣﯽ اﻓﺘﺪ واﻗﻌﻴﺖ‬
‫اﻗﺘﺼﺎدی و ﺗﺮﮐﻴﺪن ﺣﺒﺎب اﺳﺖ ﮐﻪ اﻃﻼﻋﺎت درﺳﺖ را ﺑﻪ ﴎﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاری ابز ﻣﯽ ﮔﺮداﻧﺪ و ﳘﻪ ﻣﯽ ﻓﻬﻤﻨﺪ ﮐﻪ ﺣﺮﮐﺖ ﻗﺒﲆ درﺳﺖ ﺑﻮد‪ .‬ذلا اﻗﺘﺼﺎد ابزار‬
‫وﻳﮋﮔﯽ اﻳﻦ دارد ﮐﻪ ﻣﲀﻧﲒم ﻫﺎی اﺻﻼح ﮐﻨﻨﺪﮔﯽ در اﻗﺘﺼﺎد اﺳﺖ و ﻋﻮاﻣﻞ ﺑﲑوﱏ ﲜﺎی اﺻﻼح اتﺧﲑ ﻣﯽ اﻧﺪازﻧﺪ ﮐﻪ آن دوﻟﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﺷﲈ ‪market failure‬‬
‫در ﺗﺌﻮری ‪ Hayek‬ﻧﺪارﻳﺪ ﺷﲈ ‪ government failure‬دارﻳﺪ و ‪ state failure‬دارﻳﺪ‪ .‬ابزار ﺧﻮد را اﺻﻼح ﻣﯽ ﮐﻨﺪ اﻣﺎ ﻋﺎﻣﻞ ﺑﲑوﱏ ﮐﻪ ﻣﯽ آﻳﺪ اﺷﺘﺒﺎﻫﺎت را‬
‫ﺑﺪﺗﺮ ﺗﺸﺪﻳﺪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬از دﻳﺪﮔﺎﻩ ‪ Hayek‬راﺑﻄﻪ ﭘﻮل اب ﻧﺮخ ﲠﺮﻩ راﺑﻄﻪ اﲰﯽ اﺳﺖ و واﻗﻌﯽ ﻧﻴﺴﺖ و اب ﻋﺮﺿﻪ ﭘﻮل ﻧﺮخ ﲠﺮﻩ اﲰﯽ را ﭘﺎﻳﲔ ﻣﯽ آورﻳﺪ و از‬
‫دﻳﺪﮔﺎﻩ ‪ Hayek‬ﻧﺮخ واﻗﻌﯽ ﲠﺮﻩ وﺟﻮد دارد و ﴎ ﺟﺎی ﺧﻮد اﺳﺖ اﻣﺎ ﭼﻮن از آن ﻧﺮخ ﲠﺮﻩ واﻗﻌﯽ ﻣﻨﺤﺮف ﺷﺪﻳﺪ وﻗﱴ ﮐﻪ ابز ﮔﺸﺘﻴﺪ و ﺑﻪ دﻳﻮار ﺧﻮردﻳﺪ ﺑﻪ‬
‫آن ابز ﺧﻮاﻫﻴﺪ ﮔﺸﺖ‪ .‬ﻳﻌﲎ ﻳﮏ ﺗﺼﻤﲓ اﺷﺘﺒﺎﻩ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد و ﺑﻌﺪ ﻳﮏ ﭘﺮدﻩ ﭘﻮﳽ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﻧﺮخ ﲠﺮﻩ واﻗﻌﯽ اﻳﻦ ﻣﲒان اﺳﺖ در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ آن ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﻧﺮخ ﲠﺮﻩ واﻗﻌﯽ ﭘﺎﻳﲔ آﻣﺪ ﻋﻠﺖ آن ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﻋﺮﺿﻪ ﭘﻮل زايد ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﻋﻠﺖ آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﭘﺲ اﻧﺪاز زايد ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﻮل ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺟﺪﻳﺪ ﺑﻪ‬
‫‪  58‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
 ‫ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺷـﻨﺎﳻ‪ -‬اراﺋﻪ‪ :‬دﮐﱰ ﻏﲎ ﻧﮋاد‪ -‬ﻧﳰﺴﺎل دوم ‪ 87—88‬ﻣﺴﺘﻨﺪ ﮐﻨﻨﺪﻩ ‪ :‬ﻣﻴﱸ ﲩﺎزی ﻧﻴﺎ‬
‫‪1388/07/19‬‬

‫ﺧﻮدی ﺧﻮد اﳚﺎد ﳕﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ اﻳﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ آﺳﺎن ﺑﻮد از ﻫﻮای ﻟﻄﻴﻒ ﴎﻣﺎﻳﻪ ﻣﯽ ﺳﺎﺧﺘﻴﺪ‪ ،‬ﺣﺮف ﮐﲋ اﻳﻦ اﺳﺖ و اﻳﻦ ﻏﲑ ﻣﻨﻄﻘﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﮐﲋ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ‬
‫ﻧﺮخ ﲠﺮﻩ را ﻣﯽ ﺷﻮد ﺻﻔﺮ ﮐﺮد‪ ،‬اب ﻋﺮﺿﻪ ﭘﻮل زايد‪ ،‬ﭘﻮل ﻫﻮای ﻟﻄﻴﻒ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﺎپ اﺳﮑﻨﺎس ﻣﯽ ﮐﻨﻴﺪ و ابزار ﻣﯽ رﻳﺰﻳﺪ‪ .‬ﳕﯽ ﺷﻮد اﻳﻦ ﰷر را ﮐﺮد و ﻧﺮخ‬
‫ﲠﺮﻩ واﻗﻌﯽ اﺳﺖ و اب ﺗﺼﻤﲓ ﻣﻦ و ﺷﲈ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬

‫‪ Hayek‬ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﭘﻮل ﺗﻨﻬﺎ ﭼﲒی اﺳﺖ ﮐﻪ دوﻟﺖ ابﻳﺴـﱴ ﻋﻬﺪﻩ دار ابﺷﺪ و ﺑﻌﺪ از ‪ 30‬ﺳﺎل ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﯽ رﺳﺪ ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﭘﻮل ﭼﲒی اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫اﺻﻼ دﺳﺖ دوﻟﺖ ﻧﺒﺎﻳﺴـﱴ ابﺷﺪ ﮐﻪ در ﮐﺘﺎب ‪ nationalization of money‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﭘﻮل ﺧﺼﻮﴅ ابﻳﺴـﱴ اﳚﺎد ﮐﺮد‪ .‬ﲝﺚ ﭘﻮل و ﴎﻣﺎﻳﻪ اﮔﺮ ﲻﻴﻖ‬
‫ﺷﻮﻳﺪ ﺑﺴـﻴﺎر ﻣﻔﺎﻫﲓ ﭘﻴﭽﻴﺪﻩ دارد‪ .‬ﳘﻴﻨﻄﻮری ﲱﺒﺖ ﮐﻨﲓ داﰂ ﺑﻪ ﺗﻨﺎﻗﺾ ﻣﯽ رﺳـﲓ‪ .‬ﺗﺌﻮری ‪ Hayek‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﻧﻘﺶ واﻗﻌﯽ ﭘﻮل ﭼﻴﺴﺖ؟ وﺳـﻴهل ﻣﺒﺎدهل‬
‫اﺳﺖ اي ﺗﺌﻮری ‪ manger‬ﮐﻪ ﭘﻮل ﻫﻴﭻ وﻗﺖ دوﻟﱴ ﻧﺒﻮدﻩ اﺳﺖ و انﳽ از ﻣﺒﺎدهل اﺳﺖ و ﺧﻮد ﲞﻮد ﻳﮑﯽ از ﰷﻻﻫﺎ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﭘﻮل ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬در زﻧﺪان ﻫﺎ ﮐﻪ‬
‫ﻣﺒﺎدهل ﮐﻪ ﮔﺴﱰش ﭘﻴﺪا ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﻳﮑﯽ از ﰷﻻﻫﺎ ﮐﻪ ﻣﺒﺎدهل ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﭘﻮل ﻣﯽ ﺷﻮد ﻣﺜﻼ ﺳـﻴﮕﺎر اﺳﺖ‪ .‬ﴐورﰏ ﻧﺪارد ﮐﻪ ﭘﻮل دوﻟﱴ ﺷﻮد‪ .‬ﻣﺎ ﭼﺸﻢ را ابز ﮐﺮدﻳﺪ‬
‫دﻳﺪﱘ ﮐﻪ ﭘﻮل دوﻟﱴ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻣﻀﺎی وزﻳﺮ ابﻧﮏ ﻣﺮﮐﺰی و وزﻳﺮ اﻗﺘﺼﺎد اﺳﺖ‪ .‬ذﻫﻦ ﻣﺎ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻋﺎدت ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬در ﻗﺪﱘ ﭼﮕﻮﻧﻪ ابزارﻫﺎ وﺟﻮد داﺷﺖ و‬
‫ﭘﻮل دوﻟﱴ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺪ و ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﺒﺎدهل ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ؟ ﭘﻮل را ﻣﯽ ﺷﻮد اﻧﺘﺨﺎب ﮐﺮد ﮐﻪ ﻫﺮ ﮐﺪام از ﭘﻮﻟﻬﺎ ﮐﻪ اﻋامتد ﺑﻴﺸﱰی ﺑﲔ ﻣﴫف ﮐﻨﻨﺪﻩ و ﴎﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاری‬
‫اﳚﺎد ﮐﺮد ﭘﻮل ﻏﺎﻟﺐ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬اﻋامتد ﻳﻌﲎ ﭘﻮل ﻣﻌﺘﱪ ابﺷﺪ ﻳﻌﲎ ﺑﺸﻮد ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﻃﻼ اي ﭼﲒ دﻳﮕﺮ ﮐﺮد‪ .‬اﺻﻼ ﻳﮏ ﻣﻨﺘﴩ ﮐﻨﻨﺪﻩ ﭘﻮل ﺑﮕﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﭘﺸـﺘﻮاﻧﻪ ﻣﻦ‬
‫ﻳﮏ ﺳـﺒﺪ از ﰷﻻﻫﺎی واﻗﻌﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻌﺪ رﻗﺎﺑﺖ ﺑﲔ ﭘﻮﻟﻬﺎ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ Rotbar .‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﺑﺪﲞﱴ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ دو ابﻧﺪ ﺗﺒﻪ ﰷر ﺑﺮ ﻣﺎ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﻳﮑﯽ‬
‫دوﻟﺖ و ﻳﮑﯽ ابﻧﮏ ﻣﺮﮐﺰی اﺳﺖ‪ .‬ابﻧﮏ ﺗﺒﻬﲀر اﺳﺖ ﭼﻮن ﻣﻔﺖ ﺧﻮری ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﭼﻮن ﻳﮏ ﴎی ﺑﺮوﮐﺮات در دوﻟﺖ ﱒ از ﻣﺎﻟﻴﺎت ﻣﺮدم ﻣﻔﺖ ﺧﻮری ﻣﯽ‬
‫ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ابﻧﮏ ﻣﺮﮐﺰی ﻳﮏ ﮐﺘﺎب راﺟﻊ ﺑﻪ اترﱗ ﺗﺸﮑﻴﻞ ‪ Federal REserver‬ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ابﻧﮏ ﻣﺮﮐﺰی را رﺋﻴﺲ ﻫﺎی ابﻧﮑﻬﺎ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﮐﺮدﻧﺪ و ﺗﺒﻪ ﰷر ﺑﻮدﻧﺪ‬
‫ﭼﻮن ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪﮐﻪ ﺑﲔ آﳖﺎ رﻗﺎﺑﺖ ﻧﺒﺎﺷﺪ و اﳓﺼﺎر ابﺷﺪ و آن اﳓﺼﺎر ابﻧﮏ ﻣﺮﮐﺰی ﺷﺪ‪.‬‬

‫آﺧﺮﻳﻦ ﲝﺚ ‪ ،Hayek‬ارزﺷﻬﺎی ﲤﺪن ﺳﺎز و وﻳﺮاﻧﮕﺮ اﺳﺖ‪ .‬روﻳﮑﺮد ﻫﺎﻳﮏ ﺑﻪ ﻋﲅ اﻗﺘﺼﺎد دو ﺟﻨﺒﻪ دارد ﻳﮑﯽ ﺟﻨﺒﻪ دروﱏ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﺎﺧﺘﺎر ابزار و ﻧﻈﺎم‬
‫ابزار را ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ و ﻳﮑﯽ ﱒ ﺟﻨﺒﻪ ﺑﲑوﱏ اﺳﺖ ﮐﻪ ﳖﺎدﻫﺎی ﺑﲑوﱏ را ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﲝﺚ ﺣﮑﻮﻣﺖ و ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺖ ﭼﻮن ﭘﻴﺶ ﴍط ﻫﺎی ﳖﺎدی و‬
‫‪ Institiution‬ﻫﺎﱙ ﻣﯽ داﻧﺪ ﮐﻪ ﺷﲁ ﮔﲑی ﺑﺮای ﻧﻈﺎم ابزار ﻻزم اﺳﺖ‪ .‬آﺧﺮﻳﻦ ﮐﺘﺎب‪ ،‬ﺧﻮد ﺑﺰرگ ﺑﻴﲎ‪ ،‬ﺧﻮد ارزايﰉ اﺷﺘﺒﺎﻫﯽ ﮐﻪ همﻠﮏ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻨﻈﻮر از‬
‫همﻠﺖ ﺑﻮدن‪ .‬ﻫﺎﻳﮏ ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ آن ﭼﲒی ﮐﻪ وﻳﺮاﻧﮕﺮ و همﻠﮏ اﺳﺖ ﺗﺼﻮر اندرﺳﺖ اﻧﺴﺎن راﺟﻊ ﺑﻪ ﳖﺎدﻫﺎ و ‪ Institiuon‬ﻫﺎﺳﺖ ﮐﻪ آن را اب ﺻﻨﻊ ﮔﺮاﱙ‪،‬‬
‫همﻨﺪﳻ ﳖﺎدﻫﺎ‪ ،‬زابن‪ ،‬همﻨﺪﳻ ابزار ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻣﯽ دﻫﺪ ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﺧﻄﺮانک اﺳﺖ و ابﻳﺴـﱴ اب آن ﻣﺒﺎرزﻩ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮای ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ دو ﮔﻮﻧﻪ ارزش‬
‫دارﱘ ﻳﮑﯽ ارزﺷﻬﺎی ﲤﺪن ﺳﺎز و ﻳﮑﯽ ﱒ ارزﺷﻬﺎی وﻳﺮاﻧﮕﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﲤﺪن ﻫﺎﱙ ﮐﻪ اﳚﺎد ﺷﺪﻧﺪ و دﺳـﺘﺎوردﻫﺎﱙ را ﺑﺮای زﻧﺪﮔﯽ اﻧﺴﺎن داﺷﺘﻨﺪ ﻣﺒﺘﲎ ﺑﺮ‬
‫ارزﺷﻬﺎﱙ ﺑﻮدﻧﺪ وﱃ در ﮐﻨﺎر آﳖﺎ ارزﺷﻬﺎﱙ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ آﳖﺎ را از ﺑﲔ ﺑﺮودﻩ اﺳﺖ‪ .‬زﻧﺪﮔﯽ اﻧﺴﺎن ﻫﺎ اتﺑﻌﯽ از اﺻﻮل اﺧﻼﰵ اﺳﺖ‪ .‬زﻧﺪﮔﯽ اﺟامتﻋﯽ اﻧﺴﺎﳖﺎ‬
‫اتﺑﻌﯽ از اﺻﻮل اﺧﻼﰵ و ارزﺷﻬﺎی ﺣﺎﰼ ﺑﺮ آﳖﺎﺳﺖ و ﲢﻮل اﺟامتﻋﯽ را در ﺳﺎﻳﻪ ﲢﻮل در اﻳﻦ ارزﺷﻬﺎ ابﻳﺴـﱴ ﺗﻮﺻﻴﻒ ﮐﺮد ﮐﻪ اﻳﻦ ﺗﺌﻮری ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﻫﺎﻳﮏ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﻇﻬﻮر ﲤﺪن ﻫﺎی ﭘﻴﴩﻓﺘﻪ در راﺳـﺘﺎی آزادی ﻓﺮدی اﳚﺎد ﺷﺪﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﳖﺎدی اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺒﻌﻴﺖ از رﻓﺘﺎرﻫﺎی ﳇﯽ و ﻧﻪ ارزﺷﻬﺎی ﻓﺮدی ابﺷﺪ‪ .‬ﮐﴗ‬
‫اتﺑﻊ ﺧﻮاﺳـﺘﻪ دﻳﮕﺮی ﻧﺒﺎﺷﺪ و ﻫﺮ ﮐﴗ ﺑﺮای ﺧﻮدش ﺗﺼﻤﲓ ﺑﮕﲑد‪ .‬ارزش ﻫﺎی ﲤﺪن ﺳﺎز ﺟﻨﺒﻪ ﺳﻠﱮ ﻗﻮاﻋﺪ ﳇﯽ دارد ﮐﻪ ﺑﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺣﺎﰼ اﺳﺖ‪ .‬روﻳﮑﺮدی ﮐﻪ‬
‫ﲤﺪن ﻣﺪرن را اﻣﲀن ﭘﺬﻳﺮ ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ ﺟﺎﻣﻌﻪ ای ﻣﺒﺘﲎ ﺑﺮ ﻗﻮاﻋﺪ ﺻﻠﱮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﭼﻪ ﰷر ﻧﮑﻨﻴﺪ و ﻧﻪ اﻳﻨﮑﻪ ﭼﻪ ﺑﮑﻨﻴﺪ‪ .‬اﻧﱱاع ﻗﻮاﻋﺪ ﳇﯽ را ﺑﻪ ﺷﲈ ايد‬
‫ﻣﯽ دﻫﺪ ﮐﻪ از آن ايد ﻣﯽ ﮔﲑﻳﺪ ﮐﻪ ﭼﻪ ﰷری را ﻧﮑﻨﻴﺪ زﻧﺪﮔﯽ ﺧﻮب ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺧﻂ ﻗﺮﻣﺰ ﻳﻌﲎ ﭼﻪ ﰷری را ﻧﮑﻨﲓ ﮐﻪ ﻗﻮاﻋﺪ ﺻﻠﱮ را رﻋﺎﻳﺖ ﮐﻨﲓ‪ .‬اﻣﺎ در‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺳﻨﱴ ارزﺷﻬﺎی ارزﺷﻬﺎی اﳚﺎﰉ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺗﳫﻴﻒ ﳏﻮر اﺳﺖ و ﻫﺮ ﮐﴗ ﭼﻪ ﺗﳫﻴﻔﯽ دارد ﮐﻪ آن را رﺋﻴﺲ ﻗﺒﻴهل ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺪرن‬
‫ﻧﻘﻄﻪ ﻣﻘﺎﺑﻞ اﺳﺖ و ﮐﴗ ﺑﺮای ﮐﴗ دﻳﮕﺮ ﺗﻌﻴﲔ ﺗﳫﻴﻒ ﳕﯽ ﮐﻨﺪ و ﻫﺮ ﮐﴗ اتﺑﻊ ﻗﻮاﻋﺪ ﺻﻠﱮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﻂ ﻗﺮﻣﺰ ﲡﺎوز ﺑﻪ ﺣﻘﻮق دﻳﮕﺮان اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺒﺎﻳﺴـﱴ‬
‫از آن ﻓﺮا ﺑﺮوﻳﺪ ﺑﻴﺸﱰ ﳕﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪ .‬ﻓﻘﺪان ﻫﺪﻓﻬﺎی ﻣﺸﺨﺺ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺰرگ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﻼء اﺣﺴﺎس اﺧﻼﰵ را اﳚﺎد ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ وﻇﻴﻔﻪ ﻣﻦ‬
‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ دﻳﮕﺮان ﭼﻴﺴﺖ و ﰷر درﺳﺖ ﭼﻴﺴﺖ؟ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺪرن ﮐﴗ ﺑﻪ ﺷﲈ ﳕﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﰷر درﺳﺖ ﭼﻴﺴﺖ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﺧﻮدت ﭘﻴﺪا ﮐﻦ اﻣﺎ اﻳﻦ ﻗﻮاﻋﺪ‬
‫اﺳﺖ دروغ ﻧﮕﻮ‪ ،‬ﻗﺮاردادﻫﺎ را ﳏﱰم ﺑﺸﲈر‪ ،‬و ﲡﺎوز ﺑﻪ ﺣﻘﻮق دﻳﮕﺮان ﻧﮑﻦ‪.‬‬

‫‪  59‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
 ‫ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺷـﻨﺎﳻ‪ -‬اراﺋﻪ‪ :‬دﮐﱰ ﻏﲎ ﻧﮋاد‪ -‬ﻧﳰﺴﺎل دوم ‪ 87—88‬ﻣﺴﺘﻨﺪ ﮐﻨﻨﺪﻩ ‪ :‬ﻣﻴﱸ ﲩﺎزی ﻧﻴﺎ‬
‫‪1388/07/19‬‬

‫ﻧﮑﺘﻪ آﺧﺮ ﮐﻪ همﻤﱰ از ﳘﻪ اﺳﺖ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﻮن ﺧﻼء وﺟﻮد دارد ﳘﻴﺸﻪ ﺧﻄﺮ روی آوردن ﺑﻪ آرﻣﺎﳖﺎی ﻣﺸﱰک اﳚﺎﰉ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﺗﳫﻴﻒ ﳘﻪ‬
‫ﻣﺸﺨﺺ ﺷﻮد و زﻧﺪﮔﯽ ﻗﺒﻴهل ای ﺷﻮد و زﻧﺪﮔﯽ ﻣﻌﻨﺎ ايﺑﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻫﺪف ﻣﺸﱰک داﺷـﺘﻪ ابﺷﺪ ﻣﻌﻨﺎ ﭘﻴﺪا ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬زﻣﺎن ﺟﻨﮓ ارزش ﻣﺪار ﻫﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨﺪ‬
‫ﮐﻪ زﻣﺎن ﺟﻨﮓ ﳘﻪ ﭼﲒ ﺧﻮب ﺑﻮد ﻣﯽ داﻧﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺮای ﭼﯽ ﻣﯽ ﺟﻨﮕﻨﺪ و زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﭼﻮن ﻫﺪف ﻣﺸﱰک وﺟﻮد داﺷﺖ ﮐﻪ ﮐﺸﻮری در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺑﻮد و‬
‫اﺣﺴﺎس ﭼﯽ ﰷر ﮐﲌ ﻧﺪاﺷﺘﲓ و ﻫﺪف ﻣﺸﱰک ﺑﻮد و ﳘﻪ ﺟﻠﻮ ﺑﺮوﻧﺪ و آزادی ﱒ ﻣﻌﻨﺎ ﻧﺪاﺷﺖ و ﳘﻪ ابﻳﺴـﱴ ﰷر را ﻣﺸﱰﰷ ﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬در ﻋﲔ ﺣﺎل ﮐﻪ‬
‫اﺣﺴﺎس ﺧﻮﰉ در اﻳﻦ ﴍاﻳﻂ دﺳﺖ ﻣﯽ دﻫﺪ ﮐﻪ دﭼﺎر ﺷﮏ و ﺗﺮدﻳﺪ ﻧﻴﺴﺘﻴﺪ و ﻳﮏ ﻧﻔﺮ ﺗﺼﻤﲓ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ابﻳﺴـﱴ ﺟﺒﻬﻪ ﺑﺮوﻳﺪ و اﻳﻦ ﰷر را ﺑﮑﻨﻴﺪ‪.‬‬
‫وﱃ وﻗﱴ ﮐﻪ ﺻﻠﺢ اﺳﺖ و آراﻣﺶ اﺳﺖ و ﺟﻨﮓ ﲤﺎم ﺷﺪ ﻣﻄﺮح ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺣﺎﻻ ﭼﯽ ﰷر ﮐﻨﲓ‪ .‬دردﴎ اﳚﺎد ﻣﯽ ﺷﻮد‪ Hayek .‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﺑﺮای اﻳﻨﮑﻪ اﻳﻦ‬
‫وﺳﻮﺳﻪ ﮐﻪ ﳘﻴﺸﻪ دﻧﺒﺎل ﻳﮏ ﻫﺪف ﻣﺸﱰک ابﺷـﲓ ﺧﻄﺮ ﺻﻨﻊ ﮔﺮاﱙ و ارزش ﲨﻌﯽ را اﳚﺎد ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻳﮑﯽ ‪ socialism‬اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﻫﺪف‬
‫ﻣﺸﱰک ابﻳﺴـﱴ داﺷـﺘﻪ ابﺷـﲓ ﮐﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ آرﻣﺎﱏ‪ ،‬ﻧﻮع دوﺳـﱴ‪ ،‬و ﳈﮏ ﺑﻪ ﳘﻨﻮع ﺑﺮﺳـﲓ و اﻧﺴﺎن ﺗﺮاز ﻣﺪرن ﮐﻪ اﻧﺴﺎﱏ درﺳﺖ ﮐﻨﲓ ﮐﻪ ﻫﻴﭻ ﺧﻄﺎی اﺧﻼﰵ‬
‫ﻧﮑﻨﺪ ﺑﻪ ﻓﮑﺮ ﺧﻮدش ﻧﺒﺎﺷﺪ و ﺑﻪ ﻓﮑﺮ ﳘﻨﻮﻋﺎن ابﺷﺪ‪ .‬اﻧﻮاع ﺻﻨﻊ ﮔﺮاﱙ ﱒ ﺧﻄﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﮐﺘﺎب آﺧﺮ اﺷﺎرﻩ ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ ‪ nasionalism‬ﻫﺪف ﻣﺸﱰک اﳚﺎد‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﻠﺖ ﻣﺎ ﻣﻠﺖ ﺑﺮﺗﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﮋاد ﻣﺎ ﻧﮋاد ﺑﺮﺗﺮ اﺳﺖ‪ ،‬و ﳘﻪ ابﻳﺴـﱴ ﺣﺎﰼ ﺷﻮﱘ ﮐﻪ ﭘﺪﻳﺪﻩ روﻳﮑﺮد هجﺎﱏ ﱒ ﺑﻨﻮﻋﯽ ‪ nasionalism‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ Nasionalism‬دﻟﻴﻞ دﻳﮕﺮ ‪ fundamentalism‬اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻨﻴﺎد ﮔﺮاﱙ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻳﻌﲎ ﺳﺎﺧﱳ ﺟﺎﻣﻌﻪ و اﻧﺴﺎﳖﺎ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻳﮏ ﻣﺪل اوﻟﻴﻪ آرﻣﺎﱏ و دﻳﲎ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻴﻨﺎد‬
‫ﮔﺮاﱙ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ای درﺳﺖ ﮐﻨﲓ ﮐﻪ در ﺻﺪر ﻣﺴـﻴﺤﻴﺖ و اﺳﻼم و ﳞﻮدﻳﺖ ﺑﻮد ﮐﻪ آرﻣﺎن ﺻﻴﻬﻮﻧﻴﺖ ﻫﺎی اﻓﺮاﻃﯽ از اﻳﻦ ﻧﻮع اﺳﺖ‪ .‬ﺻﻬﻴﻮن ﺣﺰﰉ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﺟﺎﻣﻌﻪ آرﻣﺎﱏ ﳞﻮدی زﻣﺎن داوود و ﺣﴬت ﻣﻮﳻ را در ﴎزﻣﲔ ﻣﻮﻋﻮد ابز ﺳﺎزی ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻣﺎ ﱒ داﺷﺘﲓ ﮐﻪ ﻣﺪﱃ زﻣﺎن ﺣﴬت ﻋﲆ‬
‫وﳖﺞ اﻟﺒﻼﻏﻪ و انﻣﻪ ﺑﻪ ﻣﺎﻟﮏ اﺷﱰ اﺳﺖ‪ .‬ﮐﻪ ﺻﻨﻊ ﮔﺮاﱙ و اﻳﻨﮑﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ را ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺪﱃ ﺑﺴﺎزﱘ ﻧﻘﻄﻪ ﻣﻘﺎﺑﻞ آزادی ﻓﺮدی اﺳﺖ‪ .‬در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺪرن ﳕﯽ‬
‫ﺧﻮاﻫﻴﺪ ﭼﲒی ﺑﺴﺎزﻳﺪ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻴﺪ ﮐﻪ اﻓﺮاد ﺑﺮوﻧﺪ دﻧﺒﺎل ﰷر ﺧﻮدﺷﺎن وﱃ ﻗﻮاﻋﺪی را رﻋﺎﻳﺖ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺣﻘﻮق ﺑﴩ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﭼﯽ ﰷر ﻧﮑﻨﻴﺪ‪ ،‬ﳕﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﭼﻪ‬
‫ﰷر ﺑﮑﻨﻴﺪ‪ .‬آدم ﻧﮑﺸـﻴﺪ‪ ،‬ﺷﮑﻨﺠﻪ ﻧﮑﻨﻴﺪ‪ ،‬دروغ ﻧﮕﻮﻳﻴﺪ‪ .‬ﺣﺎل اﻳﻦ ﰷر را ﻧﮑﺮدﱘ ﺣﺎل ﭼﻪ ﮐﻨﲓ؟ ﻋﺪﻩ ای ﮐﻪ ﴯﺼﻴﺖ ﺿﻌﻴﻒ ﺗﺮ اﺳﺖ و اﻋامتد ﺑﻪ ﻧﻔﺲ ﳈﱰی‬
‫اﺳﺖ دﻧﺒﺎل ‪ Leader‬ﻣﯽ ﮔﺮدﻧﺪ و دﻧﺒﺎل ﮐﴗ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﮕﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﭼﻪ ﺑﮑﻨﺪ ﮐﻪ اﻳﻦ در ﺗﻀﺎد اب ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺪرن اﺳﺖ‪ .‬دﻧﺒﺎل ارزﺷﻬﺎی ﻗﺒﻴهل ای ﻳﻌﲎ رﻓﺘﻴﺪ‪.‬‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ آزاد ﻳﻌﲎ ﺧﻮداتن ﺗﺼﻤﲓ ﻣﯽ ﮔﲑﻳﺪ ﮐﻪ ﭼﻪ ﮐﻨﻴﺪ و ﻣﺴـﺌﻮﻟﻴﺖ را ﱒ ﺧﻮداتن ﺑﺮ ﻋﻬﺪﻩ ﺑﮕﲑد‪ .‬دﻧﺒﺎل ‪ Leader‬رﻓﱳ ﺷﺎﻳﺪ زﻧﺪﮔﯽ ﺳﺎدﻩ ابﺷﺪ اﻣﺎ زﻧﺪﮔﯽ ﻳﮏ‬
‫زﻧﺪﮔﯽ راﺣﺖ ﻃﻠﺒﺎﻧﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺎﻣﻮر و ﻣﻌﺬور ﻫﺴﺘﲓ‪ .‬اﻳﻦ را ‪ Hayek‬ﺑﺴـﻴﺎر ﺧﻄﺮانک ﻣﯽ داﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﻳﮏ زﻣﺎن ‪ socialism‬ﮔﺎﻫﯽ ‪ nationalism‬و‬
‫ﮔﺎﻫﯽ ﱒ ‪ fundamentalism‬اﺳﺖ‪ .‬ﻋﺪاﻟﺖ ﮔﺮاﱙ ﱒ ﻳﻌﲎ رﻓﺘﺎر ﻏﲑ ﻋﺎدﻻﻧﻪ ﮐﺮدن ﺑﺮای اﳚﺎد ﻋﺪاﻟﺖ در ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺣﻘﻮق داﺷﱳ اﺳﺖ و ﮐﴗ ﺑﻪ ﮐﴗ ﳕﯽ دﻫﺪ‪ .‬ﺣﻘﻮق رﻋﺎﻳﺖ ﮐﺮدن اﺳﺖ‪ .‬دوﻟﺖ ﳎﺮی ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺖ‪ ،‬داور اﺳﺖ‪ ،‬دوﻟﺖ ﺗﻌﻴﲔ ﮐﻨﻨﺪﻩ ﻗﺎﻧﻮن ﻧﻴﺴﺖ و اﻳﻦ‬
‫روﻳﮑﺮد ‪ Hayek‬ای اﺳﺖ‪ .‬اﻧﱱاع ﻣﻘﺪم ﺑﺮ ﻋﻘﻞ اﺳﺖ ﭼﲒی اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﺎﻳﻪ ﲝﺚ ‪ Hayek‬اﺳﺖ‪ Hayek .‬ﺧﻮدش را ﻋﻘﻞ ﮔﺮا و ‪ rationalism‬ﻣﯽ داﻧﺪ ﮐﻪ اب‬
‫ﻋﻘﻞ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﻀﺎوت ﻣﯽ ﮐﻨﲓ ﮐﻪ ﭼﻪ ﭼﲒ درﺳﺖ و ﭼﻪ ﭼﲒ ﻏﻠﻂ اﺳﺖ‪ .‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺪرن ﲠﺸﺖ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﲠﱰی ﺑﺮای آن ﻧﺪارﱘ‪ .‬ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﺑﺮ‬
‫ﻣﺒﻨﺎی اﻫﺪاف ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ اﺳﺖ وﻳﺮاﻧﮕﺮ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﺷـﺒﻬﺎت و اﻳﺮادﻫﺎﱙ ﺑﻪ ‪ Hayek‬وارد ﻣﯽ ﺷﻮد آﳖﺎ ﭼﻴﺴﺖ؟ راﺟﻊ ﺑﻪ آن ﻓﮑﺮ ﮐﻨﻴﺪ‪.‬‬

‫‪  60‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬