OBRADA RENDISANJEM

Obrada rendisanjem (slika 8.1) se koristi za obradu horizontalnih, vertikalnih,

nagnutih i profilisanih površina, izradu žljebova u glavčini i sl. Izvodi na
mašinama
sa glavnim i pomoćnim pravolinijskim kretanjem. Glavno kretanje je definisano
brzinom
rezanja Vr ili brojem duplih hodova nL, a pomoćno korakom S.

U procesu obrade razlikuju se: radni i povratni hod alata ili predmeta obrade.
Radni hod je hod alata ili predmeta obrade u toku koga se izvodi proces
obrade (od tačke A do tačke B - slika 8.1), dok se u toku povratnog hoda (od
tačke B do tačke A) proces rezanja ne odvija.
U zavisnosti od toga da li alat ili predmet obrade izvodi glavno kretanje dva osnovna
postupka obrade su obrada na:
� kratkohodoj i
� dugohodoj rendisaljci.

Dodaci za obradu rendisanjem

Dodatak za:
δ1 - grubu obradu rendisanjem,
δ2 - finu obradu rendisanjem i
δ3 - brušenje.
U zavisnosti od tipa mašine i pravca kretanja razlikuju se postupci obrade i
proizvodne operacije obrade rendisanjem na:
� horizontalnoj (slika 8.4) i
� vertikalnoj rendisaljci (slika 8.5),
a u zavisnosti od kvaliteta obrađene površine operacije grube i fine obrade
rendisanjem.

Posebnu grupu proizvodnih operacija u obradi rendisanjem čine proizvodne operacije

izrade i obrade profilisanih površina - kopirno rendisanje (slika 8.6).
 ALATI U OBRADI RENDISANJEM

Alati za rendisanje ili noževi za rendisanje (slika 8.7) su slični strugarskim

noževima,
po obliku, geometriji i drugim karakteristikama.
Noževi za rendisanje su pri ulasku u zahvat izloženi jakim udarnim opterećenjima, da
bi
pri izlasku iz zahvata nastupilo njihovo rasterećenje.
Takvo skokovito opterećenje mogu izdržati samo žilavi materijali.
Zato se za izradu noževa za rendisanje koriste brzorezni čelici i neke žilave vrste
tvrdog metala (P40, P50, M20, K10, K20 itd.).
Kod noževa većih dimenzija drška alata se izrađuje od konstruktivnog čelika, a rezni
deo u vidu
pločica od brzoreznog čelika ili tvrdog metala. Pločice se postavljaju na dršku noža
lemljenjem ili mehaničkim vezivanjem.

MAŠINE U OBRADI RENDISANJEM

Mašine u obradi rendisanjem (rendisaljke) se prema dužini hoda (načinu ostvarivanja

kretanja) dele na:
� kratkohode i
� dugohode,
a prema pravcu glavnog kretanja na:
horizontalne i vertikalne.
Posebnu grupu renisaljki čine rendisaljke za izradi zupčanika, specijalnih alata i sl.

Kratkohode rendisaljke

Kod kratkohodih rendisaljki (slika 8.10) od pogonskog elektromotora (1) kretanje se,
posredstvom prenosnika (2) i mehanizma za pretvaranje obrtnog u pravolinijsko
kretanje, prenosi na noseću konzolu (3). Na konzoli se nalazi nosač alata (4) koji
prihvata rezni alat (5). Time je obezbeđeno glavno pravolinijsko kretanje. Na radnom
stolu (6), koji posredstvom mehanizma pomoćnog kretanja obezbeđuje izvođenje
pomoćnog kretanja, nalazi se predmet obrade (7).

Dugohode rendisaljke

Kod dugohodih rendisaljki (slika 8.11) princip rada je sličan, s tom razlikom što
glavno
pravolinijsko kretnje izvodi radni sto (1) sa predmetom obrade (2), a pomoćno nosač
alata (3).
Vertikalne rendisaljke

Vertikalna rendisaljka (slika 8.12) spada u grupu kratkohodih rendisaljki. Nosač alata
(4)
sa alatom se, posredstvom klizača (3), kreće naniže, pri radnom, i naviše pri
povratnom
hodu. Predmet obrade (1) se postavlja na radni sto (2), koji je najčešće izveden kao
obrtni sto na klizaču sa mogućnošću uzdužnog i poprečnog pomeranja.
 OBRADA PROVLAČENJEM
Obrada provlačenjem predstavlja savremeni postupak obrade metala
rezanjem
visoke proizvodnosti, tačnosti i kvaliteta obrade. Koristi se samo u serijskoj i
masovnoj proizvodnji, jer su alati veoma skupi i strogo namenski projektovani i
izrađeni.

Proces rezanja ostvaruje se samo jednim kretanjem i to pravolinijskim glavnim

kretanjem alata - provlakača (slika 9.1).
Pravolinijskim povlačenjem alata (1), postavljenog u prednji prihvatni deo (2),
obezbeđuje se uklanjanje viška materijala na predmetu obrade zahvaljujući
postepenom povećanju dimenzija alata.
Proces rezanja karakteriše:
1. postepeno rezanje zadatog dodatka za obradu u obliku posebnih slojeva male
debljine i velike širine,
2. istovremeno rezanje većim brojem reznih elemenata alata,
3. ne postoji pomoćno kretanje kao samostalno kinematsko kretanje, jer
povećanje dimenzija narednog zuba u odnosu na prethodni određuje debljinu
sloja meterijala (dubinu rezanja po zubu az) koji uklanja rezni element (zub).
Izuzetak su proizvodne operacije izrade zavojnih žljebova (npr. kod cevi
naoružanja) kada postoji pomoćno obrtno kretanje u skladu sa korakom
zavojnice,
4. male brzine rezanja 15 - 18 m/min, a kod novijih konstrukcija mašina u obradi
provlačenjem i do 30 m/min i sl.

Proizvodne operacije obrade provlačenjem se razvrstavaju na dve grupe i to

proizvodne operacije:
♦ unutrašnjeg provlačenja i spoljašnjeg provlačenja.
U proizvodnim operacijama unutrašnjeg provlačenja (slika 9.3) prethodno se
izrađuje
cilindrični otvor (bušenjem, struganjem i sl.), u cilju obezbeđenja pravilnog vođenja
alata
i stvaranja uslova za konačno oblikovanje otvora provlačenjem. Kretanjem
provlakača
kroz otvor obezbeđuje se oblikovanje otvora u skladu sa profilom reznih elemenata
alata (formiranje otvora visoke tačnosti i kvaliteta, različitog oblika - kružni,
trougaoni,
kvadratni i sl.).
Proizvodne operacije spoljašnjeg provlačenja su operacije obrade površina
različite
konfiguracije primenom višedelnih alata za provlačenje (slika 9.4).
Dva osnovna postupka provlačenja su sa:
� dubinskim primicanjem i
� bočnim primicanjem.
Kod spoljašnjeg provlačenja sa dubinskim primicanjem alati obezbeđuju postepeno
oblikovanje profila po dubini, dok kod bočnog primicanja oblikovanje se postepeno
odvija po širini.
MAŠINE U OBRADI PROVLAČENJEM

Mašine u obradi provlačenjem - provlakačice se razvrstavaju, prema nameni (vrsti

proizvodne operacije provlačenja) na provlakačice za:
� unutrašnje i
� spoljašnje provlačenje.
a prema pravcu kretanja alata i nameni na: horizontalne i vertikalne provlakačice.

Vertikalne provlakačice za unutrašnje provlačenje (slika 9.10) su najčešći vid

konstrukcije mašina za unutrašnje provlačenje. Predmet obrade (7) se postavlja na
radni sto mašine (2), a alat se u početnoj fazi obrade, pre obrade, postavlja u zadnji
vodeći deo mašine (1). Alat se, posredstvom zadnjeg vodećeg dela, dovodi u radnu
poziciju, kada prednji prihvatni deo (4) prihvata alat. Zahvaljujući pogonskom
sistemu
mašine (elektromotoru - 5, prenosnom sistemu - 6 i mehanizmu za pretvaranje
obrtnog
u pravolinijsko kretanje) prednji vodeći deo mašine dobija neophodna kretanja i
vučnu
silu mašine potrebnu za realizaciju procesa obrade. Po završetku procesa rezanja
(dostizanju donje tačke hoda alata), predmet obrade se skida sa radnog stola i alat
vraća u početnu poziciju.
Horizontalne provlakačice za unutrašnje provlačenje (slika 9.11) rade na
sličnom
principu, s tom razlikom što je kretnje alata (2) u horizontalnom pravcu i što je
neophodno obezbediti odgovarajući sistem za prihvatanje i stezanje predmeta
obrade (1).
Horizontalne mašine za provlačenje obezbeđuju mogućnost kontinualnog rada
nepokretnim alatom, ako se predmeti obrade postave na obrtni sto ili beskonačnu
traku.

Osnovne eksploatacijske karakteristike mašina u obradi provlačenjem su:

- koeficijent preciznosti Cmp i tačnosti mašine Cmpk;
- maksimalna vučna sila mašine;
- maksimalna brzina provlačenja;
- maksimalni hod alata;
- gabariti predmeta obrade i sl.