You are on page 1of 5

SIMICHAQKUNA.

VERBOS

HACER RUWAY
LAVAR ROPA TAQSAY
SEPARAR T,AQAY
LAVAR SERVICIOS MAQLLIY, MAYLLIY
CRECER WIÑAY
SOÑAR MOSQOY
T¡RAR CHOQAY, CH'AQEY
ARROJAR, BOTAR WIJCH'UY
ENCONTRARSE ALGO TARIKUY
ENCONTRAR TARIY
BUSCAR MASKHAY
ARREGLAR, REPARAR ALLICHAY, ALLCHAY
LIM PIAR PICHAY
BAÑARSE ARMAKUY
LAVARSE LA CARA UPHAKUY
MIRARSE EN EL ESPE]O LIRPUPI QHAWAKUY
CO RTA R i<UCiIUY
TAJAR KHALLAY
CORTAR Ui{ ARBOL \A/¡T'I IY
RASPAR QHE-TUY, I'i.]I-,IPAY
JALAR ALGO PESADO, ES'TIRAR, I-ESAR CHUTAY
JALAR, ARRASTRAR AYSAY
LLEVAR APAY
TOMAR O BEBER EN GRAN CANTIDAD SOQ,OY
ToMAR uN TÉ,cArÉ, poNCHE ETC UJYAY
COMER MIJUY
TRAGAR COM ER VORAZMENTE RAJRAY
TRAER APAMUY
COMPRAR RANTIY
ESPERAR SUYAY
DESCANZAR, RESPIRAR SAMAY
TOMAR O PASAR LAS PASTILLAS M ILLP, UY
VOGAEUT.ARIO
Wayta Elor Wilq'ay Señalar
Sunkhay Adormecer Qoqmay Pujar
.A^yllu Comunidad (familia) Heq'epay Atragantarse
Isku caI chiki I.an:u:a
Inchis Maní Kuki Insecto
T'aqwiy Rebuscar Kamiy Insultar
Wakiy Compartir Qhotoy Esputar.
Wayt'ay Nada¡ P'anay = Golpear
Uspha Ceniza (se dice de las Apay Llevar
pgrsenas qqg no pugdqn Pisip4y Parto prematuro
tener hüos) Takay Sembrar
Mañay = Prestar Kanay Quemar (tengo que sed
Chinpay Pasar el río de una orilla a Llasay Pesar
la ot¡a Umachay Encabezar
A)<11ay Escoger Taqay = \JgPa.r <¡.^

Kturpa Temón de tierra dura Qatay =' Cubrir (yerno)


Kisma Ovar-io Musphay Delirar
Khasay Eructar Pitay Fumar
Khallka Asperoso Willay Aüsar
',¡l-,.+.,
1U1ULU frió Ch'aqlay I-apear
K'isl<i Pegado Chayay L)egar
Qasa helada Chayasqa El alilnento cocido
ñncr Il,sposo l'{uchhay Desgranar
Qhatuy Vender Wachay Parir
I{oq'o1,rle Renacuajo Nawpay Adelantar
Q'osñi I-Iumo Tantay Poner cuota
Q'a1a Vació Qhepay Quedarse
Q'esa i{irlo Watay Amar¡ar
Q'eila ücah'iz K'anchay ^ilur¡bra¡
waq'a Loco, Challway Pescar
K'ata Átomo Kulpay Tumbar
Chakuy Cazar Pakay Esconder
K 1]RU Verde, Falta de madurar Ch'aqlay Lapear
Palta §qbrc sarga Kawsay Yivi¡
Ch'apu Barbudo. Ch'away Ordeñar
Aya Muerto Aysay Jalar
Sawchu Renegón (phusma) K'uyu Envoltu¡a
Qoyllur EsEeüa Kutay Moler
A¡a Lunar Unkaka Raposa
Ilrp u Espejo Maywa Gran'amor
Parwa Espiga Yuma Semen
k'ullu Tronco de madera Iwi Primeras canas
Alvay Tejer Samay respirar, deseansar
Ch'away Ordeñar A-ñawi Frula
Ariy Inagurar
Ch'allay EI acto de agradecer con la
E ^1-l,l ^
;,,
.li
,l
(
,T

NOMBRES QUECHUAS RUNA SIMIPI SUTIKUNA rl

{l
(
(
MUJER VARON (
(
PITUSALLA: personaje del SAWASIRA: Príncipe de noble
{
Drama Oilantay aicurnia {
(
PITUS IRA: princesa iegendaria INTI: Sol, Dios de los incas. I
i
CF{'ASKA: Iucero. planeta venus TUPAQ: nombre de inkas I
(
KUSI: alegría, alegre RAYMI: fiesta, acontecimiento
I
KILLA: luna, Diosa inka. SLINTUR: centro de investigación (

(
ILLA: luz, icono inka SAMI: febz,felicidad {

SUMAQ T'lKA: hermosa flor SIWAR: variedad de picafior {

KUKULI: paloma andina grande SONQO'. carazítr, sentim i ento (

URPI: paloma andina pequeña SUKIIU: artista rnúltiple (

ANAWARKI: esposa de pachaku PAUQAR: pájaro tricolor I

l
KUSI QOYLLUR: estrella alegre NINA: fuego, vehemencia i

II\44 SUMAQ: personaje del ROQ'A: norntrre de inka


Drama Oilantay. Qué bonito.

QAIITU: flor andina YAWAR: sangre, espíritu belicoso


WALI¡{ A: danza andina inka UKUMARI: halcón andino
MUYA: herlo de frutas ANKA: ave de rapiña, aguiia
LICA
Yachay wasi kuraq suntur Universidad

Hatun yachay wasi Colegio


Huch'uy yachay wasi Escuela
Hatun qollana Gerente general
Qolla na Director
Ka machiq Jefe
Qolqe kamayuq Tesorero
Qelqa kamayuq Secretaria

Wakichiy Coordinar
Yachay yanapay Asesor
Reqsiy Conocer
Yupaychay Respetar
H u nt'ay
Cumplir
Sayay Asistir
Chaninchaykuna Acuerdos
Ch'uyma Síntesis, resumen
Paqarichiy Establecer

f
I I

I
I
I
d)l
- ltl
I I

o I I

=
uo _t
(!l
I

,l(!l ¿o- z
>-'=l
o
=9i t frl
ii
-(!
tz'6 r!¡(!
>o gH (o ffe =,2 o;
--t
JO_ol
<.?
JO
f
I
:¿ tsl
3 g,l =l
¿ -rl :)
sl L Oo-
d
ST
6s
.o
r€ 0, qr 9i
=bo
(Jr LI
HE] d oo U -O
É\ ¿ 6H
f ud: 1O
-4 3Eo .l >. El
=l JC
r(J (!
dE T o (!l I E d
=;i
d -f! o
f Clz
(J I
s$l d El o- o o
.d dE
^(: d zFl -!
o ,OI
'o. .l ci6
r!
9,8 <r! s0r= g3 LL!
1'! o ZÉ
!9
--I fE
=rs J(!l ó= <c
-{o
=. !
9-'
(!
tZ,i
d'6 :¿o -l
:¿l fE r!l
EOI .o
cyo
r.r! '=
9r
trJ
dt = üs
U9 o.e o= ^.= -'(tl
(, .=
t¡l ó9 PH :< o- EIot.I
¿6
(u
al o
o-
¡¡J
d" aÉ,
t
J
o ¿g L
=
ELI rt! <.L =ñ
(J
(, J
c.
u >F
I^
(J r!l <'=
tzE -f, .d ds dg Cf o. sb o-t,
lo' f!l >(! Zc
-o (J x'l
\6,
f - ol <.t' ¡.
I

<s
Fí!
-'i o JO
<0r^= d¡
|¿o :ig d
L,
t¿J
=H
(JÉ Y,= LEI :l :ZL I -dJ
a- a{^ l¿J a
hr O
=ro >'ñ =t
Fq) <;
oJ
t¡J
il =F
j
(I, t¡ñ =
o !¿ -l
>! ^-' '(U I o. d- Ln
U
tll
dk Fo ro_
=> !ao
ü§0
áE 3c \/o (o'
d d d t¿J u
z gs É.9 -l I
"l >tr
{a¡
rN
d d :.(u
<! E! >- .\| .t = za r!--(! !f
s8 f'E
qJ
r¿,¡ x
= d§
uY
t¡¡ 6
'r 0J
'-t É
=61 (E (Íñ ZP AE t-l t= o-
<o .(! É.
.!(U dH
zT ádt ¡¿J ¿ üH o
fo, (! I¡J IJ <ú
tfJ .:
OJ
J
(J> I d€
:¿(! =Et -*,--
<01 G TI -¿. L> d d- uo. r¿¡ t(!
U
?
=
,tá -Él =oJ
rEl d -' ¡i
,ú .G
z@ tjl
47 o
UI
t¿J
ts B rJ
q.-
,' -'E
o
- ddl _.o d .dl
I
I

s^- :{ñ <.9 6 i-


.d + 0.r AE úla o
zt¿¡
J
J <E =c Jo- <s clo
<'d s-l sb É
< >t l! -un Sñ <Gt f€ F§
<L <ñ
l-N

ü-5 U¡ =É
<6 -C
<l:
vaE
i-o I(, aü
N
o
¡

d -0J I(!
e< r¿ *l Y> o- Jl
= =l o- (J Fr¡ =a,
FF
IL
J 9o, (J(^ :¿J F l¿J EI
ri

f 3 d
F l =
I f l 3 f :F :) f, N
rr1
tlJ
F !
IJ
I
rJ
4
I
f,
¡- I t F i- J- (u
'o
J
.l!
co
o o o o o o tr
¿ o ¿ o o
e) d !
(J (J (J
I
I a o- G d d U F i- I
I {u
tJ-
a!
vl fJ
l¿.¡
F T o
z 6-
!
U
¿
L) U
¡ I I J- I

z
o llJ
u,¡
I UJ t¡J t¡J
¿ Á
z
o
I
t¿.I
L
(J L) (J o. o-
i¿¡
d
!
d d IJJ
l-
i¿i
I
+\-/
g
(!
o
4 I
z U (J U
I
(J o. a- L d d U t¡, (E

Y L
(J
€,

g d(E
= Y, = = u
= :¿l
I

= = = 3
Z
:)
EI = 3 = 3 = = .(0
=
z:)
3l zl
3
z
3 Y
z
=
, z =
zJ(! 2
J(!
o
oa zl = :)l z :) z, f ; f,
zJ :¿E
o
YE
i!
uo
LU
J :<
f1 = = d
§(u
Y d Y] dl
3
d Y
3 d
ds <* f*
3 a -l ds
<9
a1 ft {o
Cfo >E Za
B
<9
'o
F o
=
O
3a do
Za. ñ-6
<
>l: 9l dol
A.E áI
do
A .EI
rü Z6¡ tsE \Jr=l z> \= >t
>rE
o
.9
YJ ñL
za, Y(g
¿v o- LL
Y(o
^-l1
LL ¡-g \J:
=iI
oü >= >'i (a
Y2 Y:3F F.= f'* <? z''
c, II
<*
2a
:OJ
FL
d'6 <*
70) d'a E e <*
70)
to
o'a <*
zü zy.
tr E
1A
to,
FL o
f/t 3> ( FO 2", (o¡ 2", lo io 2",
(o¡
t
g;tll >e
o.r
=oJ 4:
{
-lc
<ü t'l c
EE
o,¡
=ql <1:
3E xñ úo
B.9
!-r§
il dC

e.
6o do
C
o
¿
= Z
¡ tl¡
C,(E
<,c
=E
C'ro
1C (c -C
=
IE FO 5E
:¿o =E
o.o
ET

rrt :¿= F9 lo -(O


)c
2 = (/): )C =4
>ü e5
)C
=6
d¿
r¡5
o- L') o-(J
JC
<o =o
<o {r: o- (J o- (J :¿ fJ a- (J o- (,
<o
:¿ (J o. (J
=6
o-(J o- (J
<o
:¿u }U
o.u
=6
!u
o-u
t¡l
= J fH u
Z, d
-t)
L
Q
T
(J TJ
L
o- c sa
0,
J

You might also like