POSLOVNO PRAVO

Subjekti poslovnog prava i njihova

individualizacija; Zastupanje subjekata
poslovnog prava

Predmetni nastavnik: Doc. dr Žaklina Spalević

e-mail: zspalevic@singidunum.ac.rs

1
Doc. dr Žaklina Spalević
 IX nedelja predavanja

• Pojam i izvori poslovnog prava

• Pravni subjekti poslovnog prava

✓ Vrste subjekata poslovnog prava
✓ Osnivanje subjekata poslovnog prava

• Individualizacija subjekata poslovnog prava

✓ Poslovno ime
✓ Delatnost
✓ Sedište, i
✓ Registar privrednih subjekata

2
 IX nedelja predavanja

• Zastupanje subjekata poslovnog prava

✓ Direktor kao zastupnik
✓ Punomoćnici
✓ Prokuristi
✓ Ostala ovlašćena lica

3
 Pojam poslovnog prava

• Pojam poslovnog prava – privatnopravna grana prava

koja obuhvata skup pravnih normi kojima se uređuje
pravni položaj privrednih subjekata i njihovi međusobni
odnosi u vezi sa prometom robe i vršenjem privrednih
usluga. Iste se mogu podeliti u 2 velike grupe:
1. Prvu grupu čine norme kojima se uređuje pravni status
privrednih subjekata – norme o njihovom osnivanju,
upravljanju, zastupanju, statusne promene, dakle
statusni deo poslovnog prava
2. Drugu grupu čine norme kojima se uređuju međusobni
poslovni odnosi između privrednih subjekata – odnosi koji
nastaju u vezi sa prometom robe, novca i usluga, dakle
ugovorni deo poslovnog prava. 4
Doc. dr Žaklina Spalević
 Izvori poslovnog prava
• Izvori poslovnog prava:
✓ Zakon o privrednim društvima ("Sl. glasnik RS", br.
36/2011, 99/2011, 83/2014 – dr. zakon i 5/2015)
✓ Zakon o obligacinim odnosima (reguliše ugovorno
poslovno pravo)
✓ Ratifikovane međunarodne konvencije (npr. u oblasti:
prodaje, menice, čeka, transporta)
✓ Običaji (nastali od trgovačkih)
✓ Uzanse (sakupljeni i sistematizovani poslovni običaji od
strane nekog ovlašćenog privrednog tela. Donosi ih
Vrhovni sud, a primenjuju se samo ako ih stranke ugovore.
(npr. opšte uzanse za promet robom, posebne uzanse o
građenju)
✓ Opšti uslovi poslovanja (ili pojedinih poslovnih subjekata)
✓ Sudska praksa. 5
Doc. dr Žaklina Spalević
 Izvori poslovnog prava

• Najznačajniji izvor prava privrednih društava: Zakon

o privrednim društvima ("Sl. glasnik RS", br. 36/2011,
99/2011, 83/2014 - dr. zakon i 5/2015) – kojim se
uređuje pravni položaj privrednih društava, a naročito
njihovo osnivanje, upravljanje, statusne promene,
promene pravne forme, prestanak i druga pitanja od
značaja za njihov položaj, kao i pravni položaj
preduzetnika.

6
Doc. dr Žaklina Spalević
 Subjekti poslovnog
prava

• Subjekti poslovnog prava: pravna i fizička lica koja

mogu u privredno-pravnom i robnonovčanom prometu
(zato što ispunjavaju određene unapred utvrđene
zakonske uslove) da se pojavljuju kao nosioci prava i
obaveza.

• Subjekti poslovnog prava, u načelu, obavljaju neku od

privrednih delatnosti i to, po pravilu trajno, stručno i
profesionalno, radi sticanja dobiti, odnosno profita.

• Privredna delatnost: proizvodnja, promet robe i vršenje

usluga na tržištu.
7
 Vrste subjekata
poslovnog prava

• Vrste subjekata poslovnog prava:

✓ Privredna društva i preduzetnici
✓ Subjekti poslovnog prava koji su osnovani upravnim aktom
i to zakonom, odlukom državnog organa ili jedinice lokalne
samouprave, i osnovani osnivačkim aktom u obliku odluke
ili ugovora o osnivanju
✓ Povezani i samostalni subjekti poslovnog prava
✓ Subkekti poslovnog prava osnovani na određeno i na
neodređeno vreme
✓ Subjekti poslovnog prava koji su u: privatnoj svojini,
državnoj svojini, svojini stranih lica, mešovitoj svojini i
zadružnoj svojini.
8
 Vrste subjekata
poslovnog prava

• Osnovni subjekti poslovnog prava kod nas: privredna

društva i preduzetnici.

• Privredna društva
✓ Društva lica: ortačko društvo i komanditno društvo
✓ Društva kapitala: društva sa ograničenom odgovornošću i
akcionarsko društvo

• Preduzetnik: svako fizičko lice koje radi sticanja dobiti

samostalno obavlja delatnost.

9
 Osnivanje subjekata
poslovnog prava

• Subjekat poslovnog prava se osniva osnivačkim

aktom.

• Osnivački akt:

✓ Ugovor o osnivanju ili odluka

✓ Mora biti u pismenom obliku

✓ Potpisi osnivača moraju biti overeni kod nadležnog suda.

10
 Osnivanje subjekata
poslovnog prava

• Država i jedinice lokalne samouprave: mogu, u

zavisnosti od potreba, osnovati javno preduzeće koje
može imati organizacioni oblik svakog drugog subjekta
poslovnog prava, ali se režim rada i nadzora nad radom
takvog subjekta posebno uređuje od strane države.
• Osnivanje subjekata poslovnog prava od strane
stranih pravnih i fizičkih lica: izjednačeno je sa
domaćim pravnim i fizičkim licima.
• Osnivači i lica koja naknadno u skladu sa zakonom i
osnivačkim aktom, odn. statutom, stupe u društvo,
članovi su društva – kao članovi društva oni imaju
određena prava i obaveze u društvu, odn. prema
društvu. 11
 Osnivanje subjekata
poslovnog prava

• Osnivanje preduzetnika: fizičko lice, kao preduzetnik,

je dužan pre otpočinjanja bavljenja delatnosti da SAČINI
prijavu u pismenom obliku i PODNESE JE nadležnoj
agenciji za privredne registre (ista zamenjuje osnivački
akt).
• Prijava preduzetnika sadrži odredbe o imenu, adresi,
matičnom broju i nazivu preduzetnika; delatnosti
preduzetnika; zaštite životne sredine; i druge odredbe
značajne za obavljanje delatnosti propisane zakonom.
❖ Osnivači odgovaraju za osnivanje subjekta poslovnog
prava, a odgovorni su i onda ako se registracija poništi.
12
 Pojam
individualizacije
• U tržišnim uslovima privređivanja svi subjekti poslovnog
prava imaju stvarni interes da svoj poslovni imidž grade,
između ostalog i kroz svoje individualne karakteristične
elemente preko kojih će biti prepoznatljivi u svom
poslovanju.

13
 Pojam
individualizacije
• Individualni karakteristični elementi: elementi preko
kojih su subjekti poslovnog prava prepoznatljivi u svom
poslovanju.

• Svoj poslovnopravni i tržišni identitet subjekti

poslovnog prava grade preko sledećih bitnih
obeležja:
✓ Poslovno ime
✓ Delatnost
✓ Sedište, i
✓ Registar privrednih subjekata.
14
 Poslovno ime, njegovi
sastavni elementi i
zaštita
• Poslovno ime: naziv pod kojim subjekat poslovnog
prava posluje i nastupa u pravnom prometu.
• Sastavni elementi poslovnog imena:
✓ Bitni (naziv i oznaka vrste subjekta poslovnog prava
skraćenicom ili u potpunosti)
✓ Fakultativni, tj. nebitni (razni dodaci u vidu crteža, boja,
slika, skica, ili pojedinih ukrasa, koji se mogu
istovremeno koristiti i kao robni i uslužni žig, važniji
datumi, npr. godina osnivanja, skraćena oznaka firme,
označenje da je subjekat povezan u neki složeniji
oblik, i sl).
15
 Poslovno ime,
njegovi sastavni
elementi i zaštita
✓ Uslovno dopušteni (elementi koji se mogu sadržati u
poslovnom imenu tek kada se ispune određeni zakonom
predviđeni uslovi – reč je o korišćenju naziva Republike
Srbije ili jedinice lokalne samouprave za poslovno ime, kao
i imena određenih ličnosti, što se može uneti u poslovno
ime subjekta samo po odobrenju nadležnog organa)
✓ Zabranjeni (elementi koje poslovno ime ne sme da sadrži
– neistiniti podaci, oznaka delatnosti, vrsta i obim
odgovornosti, oznake suprotne moralu, nazive stranih
država i njihova obeležja: npr. grb, zastavu druge državne
ambleme, nazive međunarodnih organizacija i njihove
ambleme).
❖ Subjekat može imati i skraćenu oznaku poslovnog imena
koja obavezno sadrži skraćeni naziv, oblik i njegovo
sedište. 16
 Poslovno ime, njegovi
sastavni elementi i
zaštita

• Zaštita poslovnog imena:

✓ Po službenoj dužnosti (o zaštiti poslovnog imena brine
nadležan organ za registraciju privrednih subjekata)
✓ Posebnom tužbom (poslovno ime se štiti u cilju njegove
zaštite od nelojalne konkurencije).

17
 Delatnost –
određivanje i promena
• Privredne delatnosti (označene i upisane u osnivačkom
aktu): predmet poslovanja subjekta poslovnog prava.
• Svaki subjekat obavlja određene delatnosti radi sticanja
dobiti, što predstavlja njegovu ciljnu funkciju.
• Podela delatnosti kojima se subjekti poslovnog prava
bave:
✓ Osnovne (one koje čine glavni predmet njegovog
poslovanja i koje se stoga upisuju kod nadležne agencije)
✓ Sporedne (one koje subjekat obavlja uz osnovnu delatnost
radi rentabilnijeg poslovanja i za koje nije potrebna
registracija).

18
 Delatnost –
određivanje i promena

• Promena delatnosti – subjekat u toku rada može da

promeni predmet poslovanja, odn. registrovane
privredne delatnosti i to:
✓ Proširenjem postojećih (uvođenje novih delatnosti u
predmet poslovanja uz zadržavanje ranijih)
✓ Zamenom postojećih uvođenjem novih (napuštanje svih ili
pojedinih delatnosti koje su do tada bile predmet
poslovanja subjekta i prelaz na nove delatnosti)
✓ Sužavanjem postojećih (brisanje dela već registrovanih
delatnosti kako iz osnivačkog akta, statuta, pravila društva
tako i iz prijave kod nadležne agencije).

19
 Delatnost –
određivanje i promena

• Za proširenje, odn. zamenu i uvođenje novih delatnosti

potrebno je da subjekat ispunjava uslove propisane za
vršenje privrednih delatnosti kojom se proširuje ili uvodi
nova, odn. kojom se zamenjuje ranija.
• Odluka o promeni delatnosti donosi se na način i po
postupku koji je utvrđen osnivačkim aktom – pravilo je da
to pravo pripada najvišem organu subjekta.
❖ Pod posebnim uslovima propisnim zakonom regulisana
je mogućnost promene delatnosti kada se radi o
delatnostima od interesa za odbranu i bezbednost
zemlje i zaštitu i unapređenje čovekove sredine.
20
 Sedište – određivanje i
promena

• Sedište subjekta poslovnog prava:

✓ Elemenat individualizacije subjekata poslovnog prava u
pravnom prometu (zbog toga se obavezno upisuje u
poslovno ime subjekta)
✓ Mesto iz koga se upravlja poslovima tog subjekta
• Značaj sedišta: višestruki – za određivanje mesne
nadležnosti registarskog suda, za određivanje mesne
nadležnosti upravnih i sudskih organa, za ispunjenje
poreskih mera, za određivanje mesta zaključenja
ugovora ako stranke u ugovoru nisu navele određeno
mesto, i sl.
21
 Sedište – određivanje i
promena

• Promena sedišta: po osnovu odluke organa određenog

osnivačkim aktom, kada za to postoje stvarne potrebe
vezane za poslovanje, ali i iz drugih opravdanih razloga.

• Promena sedišta je okolnost koja se mora upisati u

registar kod nadležne agencije – promenom sedišta
subjekta poslovnog prava menjaju se svi oni pravni
odnosi koji se nadovezuju na sedište (naročito složena
situacija može nastupiti ako se promenom sedišta menja
kompletna nadležnost pravosudnih i drugih državnih
organa).
22
 Registar subjekata
poslovnog prava
• Subjekat stiče svojstvo pravnog lica, tj. pravnu i
poslovnu sposobnost, a to znači da može da stupa u
pravne i poslovne odnose tek registracijom kod nadležne
agencije – Agencija za privredne registre (koja vodi
poslove registracije privrednih subjekata).
• Registar: jedinstvena centralna javna elektronska baza
podataka o svakom privrednom subjektu na celoj
državnoj teritoriji – vodi se za celo područje Republike
Srbije i javan je tj. svako ko ima pravni i poslovni interes
ima pravo uvida u isti.
• Sedište agencije je u Beogradu, a ima više regionalnih
centara. Poslove agencije obavlja fizičko lice "registrator"
(stara se o zakonitom vođenju registra). 23
 Subjekti i predmet
upisa

• Subjekti poslovanja, odn. subjekti upisa u registar

koji su obavezni da pre početka rada izvrše svoju
registraciju:
✓ Sva pravna lica kojima zakon dozvoljava postojanje
(privredna društva, banke i druge finansijske organizacije,
brokersko-dilerska društva, organizacije za osiguranje i dr.)
✓ Preduzetnici.

• Predmet upisa: u registar privrednih subjekata

predstavlja institute individualizacije, tj. institut
prezentacije bitnih atributa subjekta prema trećim licima.

24
 Postupak
registracije

• Postupak registracije:
✓ Podnošenje prijave (poštom, elektronskim putem ili
neposredno agenciji) od strane ovlašćenog lica sa
propisanim ispravama i prilozima
✓ Proverava ispunjenosti uslova za registraciju od strane
registratora, dok se podaci upisani u prijavi smatraju
apsolutno tačnim (davanje netačnih podataka za lice koje
podnosi registracionu prijavu povlači krivičnu odgovornost
zaprećenom kaznom do pet godina zatvora)
✓ Donošenje rešenja o sprovođenju registracije, ili zaključka
o odbijanju registracione prijave.

25
 Zastupanje

• Zastupanje: preduzimanje pravnih radnji u ime i za

račun drugog, tako da to ima neposredna pravna dejstva
za zastupano lice.
• Subjekat poslovnog prava, kao pravno lice: ne može
neposredno preduzimati pravne radnje, već to može
činiti samo preko fizičkih lica, koja su ovlašćena da u ime
subjekta preduzimaju pravne radnje i na taj način stiču
prava odn. preuzimaju za njega obaveze. To ovlašćenje
može biti zasnovano na, odn. proizilaziti iz:
✓ Zakona
✓ Statuta, drugog opšteg akta i odluke, ili
✓ Ugovora. 26
 Zastupanje i
direktor kao
zastupnik
• Ovlašćenje za zastupanje se može dati:
✓ Izričito (pisanim nalogom, ugovorom)
✓ Konkludentnim radnjama – prećutno.
• Granice ovlašćenja za zastupanje određuju se:
✓ Pisanim aktom
✓ Nalogom
✓ Ugovorom.
• Prema Zakonu o privrednim društvima subjekat
poslovnog prava zastupa direktor, koji:
✓ Ima zakonsko zastupničko ovlaćenje, i
✓ Ovlašćen je da daje pismena punomoćja za zastupanje
drugim licima.
27
 Punomoćnici

• Punomoćnik može biti:

✓ Određeno stručno lice, advokatska kancelarija, subjekat
poslovnog prava koji se bavi poslovima zastupanja ili bilo
koje drugo lice
✓ Za određene sporove to može biti samo lice koje ima
položen pravosudni ispit ili registrovanu advokatsku
kancelariju
✓ U subjektima poslovnog prava koji imaju svoju stručnu
službu punomoćje se daje određenim radnicima te službe.

28
 Punomoćnici

• Punomoćje:
✓ Daje se u pismenoj formi, i
✓ Sa potpisom ovlašćenog zastupnika.
❖ Ako se punomoćje daje uz saglasnost organa upravljanja
onda se ta činjenica mora naznačiti u preambuli.

29
 Punomoćnici

• Vrste punomoćja:
✓ Generalno ili opšte (po kome je punomoćnik ovlašćen na
preduzimanje samo onih pravnih poslova koji ulaze u
redovno poslovanje subjekta poslovnog prava)
✓ Posebno ili specijalno (po kome je punomoćnik ovlašćen
za preduzimanje pravnih poslova izvan domena redovnog
poslovanja subjekta, tj. daje se samo za određene pravne
poslove ili samo za određeni pravni posao
✓ Punomoćje dato na određeno ili neodređeno vreme
✓ Ograničeno (ovlašćenje punomoćnika može biti
ograničeno na određenu vrstu poslova ili određene
poslove, s tim da ta ograničenja imaju dejstva prema
trećem licu samo ako je ono za njih znalo ili moralo znati.
30
 Punomoćnici

• Prestanak punomoćja:
✓ Opozivom punomoćja u svako doba, pa i kad se ugovorom
vlastodavac odrekao tog prava
✓ Prestankom pravnog lica kao punomoćnika (npr. statusne
promene koje vode prestanku tog subjekta)
✓ Smrću punomoćnika
✓ Prestankom pravnog lica vlastodavca
✓ Otvaranjem stečaja nad punomoćnikom kao pravnim
subjektom ili vlastodavcem kao pravnim subjektom
✓ Postizanjem svrhe u koju je punomoćje dato
✓ Otkazom punomoći u svako doba izuzev u nevreme
✓ Protekom vremena na koje je punomoć data.
31
 Prokura

• Prokura – najšira vrsta punomoćja:

✓ Sadrži ovlašćenje za zaključivanje ugovora i vršenje
pravnih poslova i radnji u vezi sa poslovanjem subjekta
✓ Ne može da sadrži ovlašćenja za zaključivanje ugovora
koji se odnose na otuđenje i opterećenje nepokretnosti
✓ Daje se u pismenoj formi
✓ Daje je direktor subjekta poslovnog prava, uz saglasnost
organa upravljanja
✓ Davanje i prestanak ovlašćenja iz prokure obavezno se
upisuje u registar kod nadležne agencije
✓ Ne može se dati za određeno vreme, niti se može vezati
za određene uslove.
32
 Prokura

• Vrste prokure:

✓ Kolektivna (daje se najmanje dvojici ili većem broju lica

zajedno i osnovno je pravilo kod kolektivne prokure
da su pravni poslovi i radnje punovažni ako postoji
saglasna izjava volje svih prokurista, a izjave volje i
saopštenja trećih lica učinjenih jednom od prokurista
smatraju se učinjenim istovremeno svim prokuristima

✓ Pojedinačna (praktičnija je i efikasnija za ostvarivanje

poslova i zadataka).
33
 Prokura

• Prokurista može biti:

✓ Neko od zaposlenih stručnih radnika
✓ Može i drugo lice van subjekta poslovnog prava, odn. lice
koje nije u radnom odnosu kod tog subjekta poslovnog
prava.
❖ Prokurista ne može preneti prokuru na drugo lice.

• Prestanak prokure: opozivom u svako doba.

• U slučaju opoziva prokure, prokurista može protiv
subjekta poslovnog prava ostvarivati prava koja
proizilaze iz odnosa na osnovu koga je prokura data.
34
 Ostala ovlašćena
lica

• Izvеsni rаdnici subјеktа pоslоvnоg prаvа: u sklаdu sа

rаdnim mеstоm nа kоmе sе nаlаzе imајu prаvо dа u imе
i zа rаčun subјеktа zаklјučuјu оdrеđеnе ugоvоrе ili vršе
drugе prаvnе pоslоvе.
• Оvа vrstа оvlаšćеnih zаstupnikа nе crpi tо prаvо pо
оsnоvu zаkоnа ili ugоvоrа, vеć pо оsnоvu pоslоvа i
rаdnih zаdаtаkа kојi su im pоvеrеni dа оbаvlјајu u
rеdоvnоm tоku stvаri, pа sе s tоgа u pоslоvnој prаksi i
nаzivајu PUNОMОĆNICI PО ZАPОSLЕNJU (npr.
kоmеrciјаlni i finаnsiјski dirеktоr, prоdаvаc u prоdаvnici,
blаgајnik u bаnci, pоšti i sličnо, trgovački putnik).
35