You are on page 1of 6

Partiel 2013-2014 1/6 MVA101

Institut des Sciences Appliquées et Economiques


Cnam Liban

Analyse et calcul matriciel (MVA101)


Partiel 2014

✔ Solutions et Barèmes

Exercice 1 (35 points) : Soit l’équation différentielle

x2 y00 + 4xy0 + 2y = e x (E)

1. Chercher la fonction y = y ( x ) développable en série entière au voisinage de 0, solution


de ( E) . (20pts)
2. Préciser le rayon de convergence.(5pts)
3. Exprimer y ( x ) à l’aide de fonctions usuelles. (10pts)

Solution 1

1. On cherche une solution de l’équation sous la forme d’une série entière donnée par

y= ∑ an x n 1 point
n =0
On a donc
∞ ∞
y0 = ∑ nan x n 1
1 point et y00 = ∑ n (n 1) a n x n 2
1 point
n =1 n =2
Posons :
E ( x ) = x2 y00 + 4xy0 + 2y

On a alors
∞ ∞ ∞
E ( x ) = x2 ∑ n (n 1) a n x n 2 + 4x ∑ nan x n 1 + 2 ∑ an x n
n =0 n =1 n =0
∞ ∞ ∞
= ∑ n (n 1) an x n + 4 ∑ nan x n + 2 ∑ an x n
n =0 n =1 n =0
∞ ∞ ∞
= ∑ n (n 1) an x n + 4 ∑ nan x n + 2 ∑ an x n puisque nan = 0 si n = 0
n =0 n =0 n =0

= ∑ (n (n 1) + 4n + 2) an x n 7 points
n =0
d’où l’on déduit :
∞ ∞
E (x) = ∑ an n2 + 3n + 2 x n = ∑ a n ( n + 2) ( n + 1) x n 2 points
n =0 n =0

Sem. I Le Cnam-Liban
Partiel 2013-2014 2/6 MVA101

Remarque
on a : n (n 1) + 4n + 2 = n2 + 3n + 2 = (n + 2) (n + 1)

∞ ∞ xn
Comme E ( x ) = e x ,alors ∑ ( n + 2) ( n + 1) a n x n = ∑
n =0 n =0 n!
ce qui donne
1 1
an = = 2 points
(n + 2) (n + 1) n! ( n + 2) !
On obtient alors

xn
y (x) = ∑ 5 points
n =0 ( n + 2 ) !
a n +1 ( n + 2) ! 1
2. lim = lim = lim = 0 donc R = +∞ 5 points
n!∞ an n ! ∞ ( n + 3) ! n!∞ n + 3

Cette série est de rayon infini ce qui justifie les calculs précédents.
3. si x est non nul,
∞ ∞
1 x n +2 1 xn
y (x) =
x2 ∑ ( n + 2) ! = x 2 ∑ n!
5 points
n =0 n =2
on sait que
∞ ∞ ∞
xn xn xn
ex = ∑ = 1+x+ ∑ =) ∑ = ex 1 x 1 point
n=0 n! n=2 n! n =2 n!
1 x ex 1 x 1
alors : y ( x ) = 2 (e 1 x ) si x 6= 0 et lim =
x x !0 x2 2

soit finalement : 8 x
< e
> 1 x
si x 6= 0
y (x) = x2 5 points
>
: 1
si x = 0
2

Exercice 2 (65 points) : On considère l’endomorphisme f de R3 définit dans la base cano-


nique E par :

8v = ( a, b, c) 2 R3 : f (v) = (3a b + c, 4a b + 2c, 2a + b)

avec E = fe1 = (1, 0, 0) , e2 = (0, 1, 0) , e3 = (0, 0, 1)g .


1. Déterminer la matrice A = M ( f , E) (5pts)
2. Déterminer Im f et ker f , en précisant les bases et les dimensions. (11pts)
3. Calculer les valeurs propres et les vecteurs propres de f . (11pts)
4. Calculer A2 , A3 , en déduire An (8n 2 N) . (8pts)
5. Calculer la matrice exp ( At) . (10pts)

Sem. I Le Cnam-Liban
Partiel 2013-2014 3/6 MVA101

6. Déduire la solution générale du système diffèrentiel :


8
> dx = 3x y + z
>
>
>
> dt
< dy
= 4x y + 2z
>
> dt
>
>
: dz = 2x + y
>
dt

(a) En utilisant la matrice exp ( At) . (10pts)


(b) A l’aide de valeurs propres et les vecteurs propres.(10pts)

Solution 2

0 1
3 1 1
1. A = @ 4 1 2 A 5 points
2 1 0
3 1
2. On a det ( A) = 0 et det = 1 6= 0 donc rang ( A) = 2
4 1
ce qui implique dim (Im f ) = 2 et dim (ker f ) = 1
N ker f
si v = ( a, b, c)82 ker f alors f (v) = (0, 0, 0)
< 3a b + c = 0
c’est-à-dire : 4a b + 2c = 0 ce qui donne b = 2a et c = a 2 points
:
b 2a = 0
( a, b, c) = ( a, 2a, a) = a (1, 2, 1) alors f(1, 2, 1)g est une base de ker f 1 point

ker f = ( a, b, c) 2 R3 b = 2a et c = a

dim (ker f ) = 1 1 point


N Im f
Z ) = f ( a, b, c)
Soit ( X, Y, 8
< 3a b + c = X
on a donc 4a b + 2c = Y
:
2a + b = Z
2X Y = 2 (3a b + c) (4a b + 2c) = 2a b= Z 2 points
=) ( X, Y, Z ) = ( X, Y, 2X + Y ) = X (1, 0, 2) + Y (0, 1, 1) 2 points
f(1, 0, 2) , (0, 1, 1)g est une base de Im f 2 points alors dim Im f = 2 1 point

Im f = ( X, Y, Z ) 2 R3 Z = 2X + Y

Sem. I Le Cnam-Liban
Partiel 2013-2014 4/6 MVA101

Autre méthode :
0 1 0 1 0 1
3 1 1
On a f (e1 ) = @ 4 A , f (e2 ) = @ 1 A et f (e3 ) = @ 2 A
2 1 0
0 1 0 1 0 1
3 1 2
remarquons que f (e1 ) f (e3 ) = @ 4 A @ 2 A = @ 2 A = 2 f (e2 )
2 0 2
on a donc f (e1 ) = 2 f (e2 ) + f (e3 )
f ( a, b, c) = a f (e1 ) + b f (e2 ) + c f (e3 ) = 2a f (e2 ) + a f (e3 ) + b f (e2 ) + c f (e3 )
= ( 2a + b) f (e2 ) + ( a + c) f (e3 )
f (e2 ) et f (e3 ) sont linéairement indépendants alors f f (e2 ) , f (e3 )g est une base de Im f

3. Polynôme caractéristique de A :
3 λ 1 1
P (λ) = j A λI j = 4 1 λ 2
2 1 λ

= λ3 + 2λ2 λ= λ (λ 1)2 5 points


Les valeurs propres sont les racines de l’équation caratéristiques P (λ) = 0
λ1 = 0 racine simple
λ (λ 1)2 = 0 =) 3 points
λ2,3 = 1 racine double
Les vecteurs propres sont vi tels que Avi = λi vi
0 1
α
I λ1 = 0 ! v1 = @ β A
γ
0 10 1 0 1
3 1 1 α 0
Av1 = λ1 v1 = O =) @ 4 1 2 A@ β A = @ 0 A
2 1 0 γ 0
8
< 3α β + γ = 0 (1)
=) 4α β + 2γ = 0 (2)
:
β 2α = 0 (3)
(3) =) β = 2α
(1) =) γ = 3α + β = 3α + 2α = α
0 1 0 1 0 1
α 1 1
v1 = @ 2α A = α @ 2 A Soit V1 = @ 2 A 1 point
α 1 1
0 0 1
α
I λ2,3 = 1 ! v2 = @ β0 A
γ0
8 0
< 3α0 β + γ0 = α0 (1)
Av2 = λ2,3 v2 = v2 =) 4α0 β0 + 2γ0 = β0 (2)
: 0
β 2α0 = γ0 (3)
ces trois relations sont équivalentes : 2α0 β0 + γ0 = 0
Si on écrit : γ0 = β0 2α0
0 0 1 0 1 0 1 0 1
α α0 α0 0
on a : β0 A = @
@ β0 A=@ 0 A + @ β0 A
0
γ0 0
2α + β 2α0 β0

Sem. I Le Cnam-Liban
Partiel 2013-2014 5/6 MVA101

0
1 0 1
1 0
=α 0 @ 0 A +β 0@
1 A
2 1
0 1 0 1
1 0
On obtient V2 = @ 0 A et V3 = @ 1 A 2 points
2 1
Autrement
β0 γ0
Si on utilise 2α0 = β0 γ0 () α0 = on trouve :
2
0 1 1 0 1 1
B C B C
V1 = @ 21 Aet V3 = @ 02 A
0 1
Alternativement pour β0 = 2α0 + γ0 on aura
0 1 0 1
1 0
V2 = @ 2 A et V3 = @ 1 A
0 1

0 1 0 1 0 1
3 1 1 3 1 1 3 1 1
4. A2 = @ 4 1 2 A @ 4 1 2 A=@ 4 1 2 A = A 5 points
2 1 0 2 1 0 2 1 0

A est idempotente donc An = A 8n 1 3 points

+∞ +∞ +∞ n
An tn An tn t
5. exp ( At) = ∑ n!
= I+ ∑
n!
= I+A ∑
n!
= I + A et 1 5 points
n =0 n =1 n =1

0 1 0 1
1 0 0 3 1 1
= @ 0 1 0 A+@ 4 1 2 A et 1 2 points
0 0 1 2 1 0
0 1
3et 2 1 et et 1
exp ( At) = @ 4et 4 2 et 2et 2 A 3 points
2 2et et 1 1

6. Sous forme matricielle le système s’écrit :

ϕ0 (t) = Aϕ (t)
0 1
x (t)
où ϕ (t) = @ y (t) A
z (t)

(a) En utilisant la matrice exp ( At)


0 1 0 t 10 1
k1 3e 2 1 et et 1 k1
ϕ (t) = e At @ k2 A = @ 4e t 4 2 et 2et 2 A @ k2 A 3 points
k3 2 2et et 1 1 k3

Sem. I Le Cnam-Liban
Partiel 2013-2014 6/6 MVA101

0 1
k1 3et 2 k2 et 1 + k3 et 1
= @ k3 2et 2 + k1 4et 4 k2 et 2 A 3 points
k3 k1 2e t 2 + k2 e t 1
8
< x (t) = 2k1 + k2 k3 + (3k1 k2 + k3 ) et
y (t) = 4k1 + 2k2 2k3 + (4k1 k2 + 2k3 ) et 4 points
:
z (t) = 2k1 k2 + k3 + ( 2k1 + k2 ) et

(b) A l’aide des vecteurs propres et valeurs propres :


0 1 0 0 1 0 11
3 1 1 0
λ i t
ϕ (t) = ∑ Ci Vi e = C1 @ 2 A @
+ C2 @ 0 A + C3 @ 1 AA et 5 points
i =1 1 2 1
0 1
C1 + C2 et
=@ 2C1 + C3 et A 2 points
C1 + (C3 2C2 ) e t

x (t) = C1 + C2 et
y (t) = 2C1 + C3 et 3 points
z (t) = C1 + (C3 2C2 ) et

Sem. I Le Cnam-Liban

You might also like