Professional Documents
Culture Documents
H
«*•*
^ 3 tfx- * H
-i
* DigitizedtJy Googlc
sriaaf. '
J
ALEXANDRI
DE ALEXANDRO
DIES GENIALES
• - *•.
v
. »
m
SSsS5sss«=eg
an,
Accipias ergo opufculu fit iocos mros,qbus
qn a foro St
T me rofadu audktamus.
penumetof procellis re*
qfia ibmcurIuca!amiutu,fitfeuientisfortunac
folebaraus. Q.uibufc? mores fit exepla eis
interdii ludere
cu amicis
haud
^Jlibus (alte ad capiendu maioris operis incrematu fit quan
dtciodignuopusuonl*.
taqukaM «Sbo«, cu ohexpluribus Audi» collefta
da qu*fo mem.nrrint.Hcmini
. SmemSanofit fortafle^rodent, Legeres tatu
eopledirn em negotio uacat. Alo
iudicasfrre ptfludato,q nec curis nec
foco “erf °’
jlbu , OCCUP*
etiatauanisaaion p a to & impedko,qu« maxlea quiete dcdtrmajtauocant,
£ v D | 0 ratu aut fatis grauiter penfitatu , in mediuafo
ut quidd.gnua^nbu^^g^ 9 bqd cfl uctufta
an fiqu*,* 0 is c.til^nit.cq), fit
firce P ofllt ->“°, undi^ coqlitos quo ad h
tf multiuagos Grecosfit latincs,quos
cieaepIar afKfju^b^
frarfitnetintertifedettufa,neeIpi6ptue»poliiafunt.Adde eaula
a «pao.u.ma.ag.ttluwnB.
anfmum,IMem<g & feJulu m omni fortuna obfrquiu,faltetcftariuideatur'
quod itaaccrptum iri a te, etiam atqj ttiam poflulo. Vale. *
,, . . .... .
Capita pnmihbrr. V&.fto
Locps ex tranquillo de teflamento Cefaris in natali Iouiani
pbnianr itmiCe
- difcuffus ' Caput i.
Q«i reges uel principes apuduariasgetes cogccmcnfarx luo nomine po
<
•
fleris reliquerint.
Ca put ii.
tus fuir * ’
Caput xi.
Q_u* forma caflrorumqualifqi difeiphna olim fiat, » quot portae in Ro#
manisejftriscITe conlueuere.
Caput xii.
Q^uot cognominibus fortuna dea apud Remanes cognominata» qui#
bus templis donata fuerir.
Caput xinV
f
quoties Opima Ipolia cefis hofiiu ducibus Roma relata fuerint , & quoties
lani templum daufum fit. Caput xiid.
Verbum liberorum » parentum in edidtis pre torum quos comprrhendat
» an ad omnes in infinitum extendatur. Caput xy!
qua & quot curia Roma fuerunt,» uerbum curia Gne adicftioneinomis*
quam curiamdeGgnauit Caput xvi.
Q_uxfucrintJWmano jt Tribuum nomina» unde difta denominataen
fmt » que apud exteros celebrentur. Caput xvtf.
Hiftoria de Scipione AGatico» morte acmiliani Scipionis que incerto au#
Oaorchirt.
Caput
Quanta » q uana luris confulrorum opinio fuerit delupcHedrli, » qij*
Aa
?
lo quoeradu cognationis
apud ploafc| gentes matrimonia licuerim,
nuptas fuci int. Caput axaa.
diuctli mores in contrahendis
quod dicatur plumbum mr^po
quod Iit Arremon apud iuteconfultos,* XV *
^ btum de quo ambigitur apud multos. **?*, . .
quoeliAorcs appantorclcp
bibebat Draator-quotCoff^utpr^es quefto
H habebent* qui non. Caput xxvi»
resue qui uelecures
apud Romanos apud, extera* natione.
O uod Regium Diadema tam <J
iurid^lio» r •
«retcftamentiia quo fundus ieu ede.
Q_uid refponderit&iper controueifo
fuoant.
Caput ar.
filiae legate , , . .
Caput xv£
Q_uod Thcophranus Icnfit, quibuldam uiperarum moriibus
Tybicines
meJeri,probatum experimentum. Caput xvji.
Q_uzuiz uel Cliui prccipuiRcmz fuerint,» unde nomina originis fump
Caput >v».
i quibus • .
In membris in nemine infit religio quedam,propter quamilla fan*
de coli debeant » ferusri.
Caput xix.
Q_uibus finibus quaq? menfura , iter adus aut uia conHent . Et quid pes*
Cubitus,palmus,Iugumdiplcrrum Radium uefir. Caputxx'.
Miraculi de homine,quiplusinmariqin terris degebat,maximacp zquo#
ra uelociflimc tranabat. Caput xxii
In quibus deorum fscrifitiis,uidimas aut hoflias,antiquo
more cedere no*
licebar.
Caput xxii.'
Nunquid quod lege falddia cautum eR,de quarta bonopr heredi debita pofc
fit uolunttfe tcRatoris cominui uel tolli.
Caput xxiir;
Loci ex Iuuenale parum ab interpretibusdiligenter habiti,eontra nonullo*
rum npinionrm explanantur. Caput xxriii.
Varix apud diuerfas gtntrs puerorum inflitutionrs & infimtibus Roma*
,
nis quz documenta fuerint.
Caput xxv<
Anintcr auguria Rcrnutamenta lint,& offeufiones pedum,» quz ille
tum
predidio fur rir. Caput xxvi
_
Q_uz poteRas proconlulis foret, qui ue erant proconfulcs,» an idem iuris
quod eonfules haberent. Caput xxvifc
Litere uti aceufatiuocafunonunqin uerbts localibus, contra regulas
gram*
«rigorum, i
1
Caput xxyid,
A di
Equefter ordo quando primum eeptu«fuir,quxqi ipfauotdinn poteflas St
officium arqtinlignia fuerint. Caput xxix.
Quid fu charta cprthographaapudiutcconfultos de qua Vlpnnusmcntf
tioacm fccic,8t quot chartarum geum fuerint. Caput an;
Solere magnos (uccefius ex infima fortuna, & futuras calamitates pletuqj
fignis premonftrari. Caput xxxi.
Parexemplum Tarquinii fuperbi,9t Trafybuli Milebotum Tyrannice Sex
d tarquiad te Zopinaffyrii. Caput xxxii.
Locus ex . martiale cum Ioanne ueneto difcuflus dum caloris] mcomoda fub
umbra fraxini propalfarent. Caput i.
quz apud Romanos fuerint militaria %na,'quz apud ceteros , quo ue pa#
do eduri confueuerint,dt quid Teflera quid ucxillum Iit. Caput ii»
quz fuerint Romanis comiria centuriata, quz curiata, quz tributa & quz
' calata. Caput ii.
Q_ uot plebis Tribuni a primordio urbis fuerint, que uepotedas & qui co
fulan potedate fi qui tribuni erarir. Caput ti.
t
.0_ BO n,m modo per fetiales innentur foedera aut bella indicerentur fit quid
ab exteus feritatum (ir. Caput iii.
Plcraqi ucterum prenomina undedcdu&a fuerint, fit denominata, fit deno
niscaprotinisquaetradinrur. Caput iui.
Q_uid iit apud lureconfultos Heliocaminus quid Zeta fit unde dedudtum
nomen fit denominatum. Caput v.
,Q_umdo primum inrcrregnu ceptum fuerit, fit quibus decaufis inter Re*
gesRomx creari coniucuerint. Caput yi.
Sacrificium Ia tinarum quomodo in Albano bebat, fit quz erant fertzquiue
populi ad facrum conuenirenr. Caput via.
qui ludi Olympici qui phitiiquiidmii At qui Ncmei olim apud Grecos fi
tq
Circcnfcs Romae fuerint. Caput viii.
Mira exempla quz in montibus fit Iapidibus hodie uifuntur unde originem
fit caufas duxerint. Caput ix.
quauatiu fit multiplex iuiiurandum apud diucrfas gentes fuerit fit per quos
deosiurarcconfueurrunt. Caput x.
quid fit exedra , quid Menianum dr quibus apud iureconiitlros mentio fre*
quens fit quid embama. Caput xi.
quotuirgines Vcftales,que ue illarum dticiplina fit inditutio fuerint, qua uc
afficiatur pena incedi dannata. Caput xii.
Q uotmi!ituordines,cuiusnegeneris 'milites
litare confuerant,&: qui apuaexteros;
b Romana militia olrmmi*
Caput xxii.
Q_uid lex,qridplebifatum. Senatus ucconfultum,quid fintpretorumedi
da,uelrefponfaptudentum. Caput xxnu
Qui primi de plebe ad didaturam confutatum St praeturam alicfcp magi*
flratuseucdifucrbr,Otdc Ephoris quz tradantur. Caput xxtiii.
FINIS.
UZ-BI
, )
\
7»
•
"
... .“4 tmwif
. •- . j •pmvi <n **> s tlb0^c%9)
12 'h
. iu\kJ
rr. rx •.*jia xop,i|j3rno 'J n>&v.' nJ^W*^ n
.“flficcibiiJ * i|iitltuu|)in>
.inc. wi{ jtu
p
rr-iaaiioirn*
-
;
•j i •n hWj lixittU&sp -
».‘
TCplratti.-* j
•i< i? *s_j • * t .‘i! «n - •-;' n TuqijtiqiiSrif -i .- >p.lr>) «rj
. mub '
u«fb. ;»*-«:
t
i( mui.-vac/i*!! t r .M-tuBsjJJ)
.'
c j»r» 3mnv»loiBj * (
3 fi. cf.-tf
•
j
'
-n ; : 0 /‘ »f: ,
K '
>
' -
,
r?.: ' f' 3 M« .5 , ia» >. «/£>
,jdz «lartytAcTCTiaoH
atto . i i - . . nsup c n)antR.O'; ^yp.arftjliiqMiV »!bia_£)
.(r m r'_) .Tnvkri 'prmnorbitiMrai'T«
«nfli; mh <nwk)pinir«oH>brTmli£)«M .
•.» •
'
: i - i., n ? Jl ui /iiiikn ^ r*in ia zuia>luA«iB)ibn 109-O
.zcnnibiKjz Htp 5S t ittruc*fJo*«oi»
.riiftiu.
.i.tiix l»c<
. . ia: »Jiful«a»Ui- ‘
2 ,rnu )> ?lid
..nujosbinqt!at.q«ribt; r fiii
1 1 Mnp, ri h :o 1
^
n ii 4 rnuisJobsoi i<d:'c sb imhqiu^)
. . .rrmtfemOTpihc-rbriib '
4 ,
> imtifi
nanu au «oop.zsiM twO
•V .ihtKq uiiooninm «tarnuB m
•>w i ^«iq.ntnVi.-.. .jjUubjfcsitn- - cruufciajP
.
; . .
•
y j»-.» »0)3 a»
. 2 JH i i
igitizec^by. CjOC
.
I
tnox afferri fibi Suetonii Tranquilli Calatum uitas: Aderat inibi adolefces t litus
tunc quifpdm lattx indolisiatqi a litterarum cultu non abhorrentis.Huicde
mandat ut Diui Iulii uitam,donec maturum cenandi tempus foretsnec tur
bide,necambiguc legat. Accipit ille cupidus St libis, atep dilerte admodum
legere incipiticum nos interca ea ledlicne dcmuldti, legentis uerba St cerri'
politam illam dicendi brruitatetmfumma cum attentiene captaremus. Cucp
ad calccm leftionis uentum forct.-anctpiti fententia:& operta uerborum (igni
ficationr ,de tcflamento Czfaris,in hsec uerba ipfum locutum offendimus:
Sed ncuiffimo teftamcto tres ifliruit heredes iorororum nepotes. C. Ofta
uium ex dodrate.L.Pinanum;&.Q_. Pedium ex quadrante,reliquosinima
6
p
liber, primvs II
cenialivm
capite «liqua pofuiffe,qux afcriptis heredibus
debentur.C^.Oaa
ultimo
uium in familia nomentj adoptaffe.Sccundos heredes & tutores nomina!
fe:PopuIo hortos publice &
uiritim trecenos lextertios legaffe.Quibusuer
habitis. Animaduerlum eft,cblcniau*
bis ultro citree» ad multam noflem
iermonibus ad na^
prematura 6i precoda effe.Mox in aliud tempus dilatis
die ceicbradu,cuius ca ueneramus ab /pfo
admoniti diuertimus.
ule Iouiani
tuto licut a plunbus alns,pcftca delitum cit: Nemen uero Imperatoris prae
roribus olim.magnajx laudum titulus fuit.Q_uipcc hoc henote udut miri
LIBER PRIMVS m
gni munere, milites fumos duces honertabant.Ifq? praecipuus hcncshabe
baturfempcr:Potiea nifi dlos quonam dudhi Bt aulpido conflatum fuiffet
bellum & lub quibus decem heminum millia uno praelio ceddiflent,autfal
tem duo millia quae poftea confuctudo increbuit, ud denicg mille occubuif-
fent,aut praecipua uidtoria ponti eflcnt,nulIos Imperatoris
nomine dignos
putarut.Proptcrca.M. Cratio qcf urbem Zenodorium trans Euphratem,
imbelli certamine &
incruento Marte uicit, Bi ob id Imperatoris libi nome
arrogauir, magna: muidix fuir,qcf non multo negodo tantum nomen ue-
dicaiici.Pcmpeius qcf in Africa Dcmicium fupallet, qucdqj ex uiginu mil
libus hoftium uix tria millia eftugitienr,coto confpiranteexerdtu.Impatoris
nomine fuit honcflatus,qui licet lc Imperatorem ialutari pcrmiferit,nunq ta
men Epitiolis aut Chirographis hoc nome ufurpauit.lulius Caefar.C.Cz
faris pater qcf fyllanis temporibus, multa S annuum Bi Lucanorum millia
f
bermus ac teliqui Deinceps qdiu regnum alb* ftetir,Syluii ccgnometa ab
ilioBKruere,Sicut Larims Regibus a Murrano quiin latio regnauit, Muc
rani cognomen inditum terunt, Q^ux quidem res ancipitcm mihi
animuj
faepe agit,cogitatic cp lubit,cur nen exemplo Albanojr
Si Latinorum.ldcm
magisruere uifx funt. Donec Augufius terra mariep uidlor Acdaco pliofu'
peratis Alexandrinis. Antonioq; Si Cleopatra qua mfimonio fibi deuinxe'
rat uidhs nccatifq; xgvptum omnem ftipendio fup impofito puinciam effe
cir,qua primus Remaneat Cornelius gallus prefes aaminiflr3uit.Tucpri (ir -
(l»f
ttyi lub pfidibus haberi carpta c A,atqj ex illo finis regum xgyptiorum fuit.
/
-
Q_ux pctcflas,quaniuq> iusaduetfus reliquos magiflratus. Tribunis ple
bis Kotpx fuerit. Caput. 111«
y
CENIALXYM
'Rjbunos plebis quos plebe a patribus di&6£ce,& ad fv
cru motc 3 fcccdete,lacrolandfos iibi plebs crcauit, ncciuri
VuAti jgiyr>^‘
dicudo, nec querelis ciuiu nolccdis licut alios magillratus,
led uc auxilii laoo aduerius Coss.cflct& illos q inlolcnter
ns iuffum,Tnbunnnterccfljoneualuifle c6tendat.Q_.habuexeplo,qcutn
rnW ’
'
^qaagr eqtueet,& in eiiqcf cotra uetitu pugnaflct.L. Papirius dictator aiad4
f***'*-' ‘
herccrc uclict.M.Fabiuspr,q tcrCos.diCtaiorqi fuerat: Tribunos plebis SC
ppfcn appellauit,q itcrccllioc lua & lipeana pftitiflcntope,reutriinpplicio
exemere, tigo aut ciiid aliter cSpiuj no habe?. T nbunioa ptate lemp di£bi
toris impio ccflifle a ulim afleuerare.A
b uno quoqj tribuno^t ad reliquos td
bunospuocare licere.lplcfq)iterccdcrepcffr,n6ec6troucrlia:Neqi.n.leuis
m* tu- *U'->r ?-vyp"-E
"'s.' i ,, 'jV -J--U cmA » *ft»unius tribuni m
.phibedo ptas.Siqdem uno aliqd fieri negate, nihil cac
plwes numero lint decernere ualet. Id tn lege cautum erat, ne ultra
~ mille pallus ab urbe ad rnbunos pueeatio fora. Ideo liqd (ublata iterceffio
au*, e t*r .***„. :
nc tnbunojep ppfm agi ucllent, extra utbem ultra mille parius comicus u
didtis Si Senatu euocato deccrncbat.T unc.n.fine impio tribunus cefebatur»
foli T nbuno,ncftu pariter Si die cui u is ope imploranti priflo edi.; St ius
auxilii fui expedire:ate| a cuiufqj magratus nimia potetia plebe tuerrcfaseft.
LIBER. VR1MVS VI
CENXALIVM
\ W exteras
.
Sparthe cohors pitaneta praeripui roboris qux ultimo di feri#
fuit
mini H
ad extremos cafus feruabatur.ee tam et fi Centui ix:Dccurix:Tur'
mx:Cohortcs: Equitatus, pro uoluntate preqt arbitrio Ixpc audtx & imi/
nutxtnonnunq duplicatae fuerint . Idem tri nominis quis mutato militum
numero fortite fuere.Legio autem no uno femper ccdtmtf ex numero fit.
Sed pro rcborc:prcq? militari multitudine medo maior amplicrqi modo
numero & genere uariauit; Remulo pnmu
exilior e fle confueuit.Saepiufq;
regnante Legio expeditum tnbus millibus, equitibus uero trecentis berice»
ptaelUquam qcf ex ledis militibus confecerat. Legionem appellari malui»
Audfa mox ciuitatc aduentu Sabincrum H crefccnte Imperio.Senu milliii
pedit umicquiium fexcencjt Legiones fieri exptum Plutarchus author eft.
Cuius tcflimcnio ampliflimo mouerer.nift qcf a.C. Mario primum, Cum
aduerfus Cymbrcs molitur arma. Senum millium & ducenorum pedau:
equitum uero trecenorum deferiptas fuifle.T .Liuius memcratiSapio dcia/
de,cui Aphricano fuit ccgnomcntcum in Aphricam traicei et. Duas canelis
exercitus Legicncs ita liipplcuit. V t Imgulx lena millia ii ducenos pedites:
trecenos haberent equites, Sxpiulq? in deferibendis Legionibus uariatum
fuit:ut modo quaternorum millium peditum; equitum uero trecrncy Le#
giones fierent,modo quina millia peditum equites trecen;: in lingulas eflent
Legiones: Q_uibus Romam Duces ob uarios cuentus nomina ididcre.Sk
quidcm.C.Cxlar Maitiam H Alaudam prxeipuas nuncupauit, Decimani
maximo in honore habuii : reliquas uero a numero dixit . Neto ad Cafpias
portas dudurus fenum millium militum Legionem fcdt: quam phalange
magni Alexandri appcllauitiOtho prxcipux legioni auxiliarrias nomen de
dit. Vitellius rapaas.V atro uni Vernaculx. Pompeius Gemellx qcf exdua
i
G E N I 1 l 1 V U
aliquot matroaae danr
Poft querneum Romae de uenefidis quaererent,*
mentes alienatae lui com#
natx torent,eacn res prodigii haberetur loco, ut
mcmona ex annalibus repetita . Claui figendi «aula dim-
potes fierent (imili
etator creatus Gu.Q_uinulius fuit,qui fixo item dauo,cumco piaculo ei*
Didtaiur*
terminabatur} dici licuifle r.cc ultra lex menlts ante Syllam
,
folatum ucro nuncj attigit, tam & fi lege uetcri de d&atore creando ptitr.u
lata id (ancitum fuenr,ut nili eonfulaies um,qu,qj confulatum antea gcHtC-
LIBER. PRIMVS IX
'
Ommentatiunculas fuas no inuetuftas adolefcens quifpia fS
ingenio di lingua prxflabili,dum pofteritati di glorix ler* ‘
C ,, '
**
1T
'
uir,apud nonullos eiufdem difciplmae uiros leditabat, non
cqdem ut uidebaf, laudis indipilcedx gra. fed ut graui illopc
i&dicio fubnixus,liberius,eolultiul(j 1 li qcf in eis delidu.Si
qcfue mendum effet,caUigarer, cciuqj explorata fentetia,
nonnulla in uu gus emittebar, multa ucl tollebar,e medio, uel corrigebat.
Aderat inibi familiaris meus quifpiam ,honefti ordinis , Latina: eloquenti*
ii ueterum litcrarumnon ignatus,qui extera quidem minime uifus afper/
nari uno uerbo fe offenfum diccbar,qcf In pcftcrum nihil in cum fcripiujji
forcalle dixerat.Minus latine (jnquit}
conucnientiufq? dicendum fuit,(cripturum
diflum cft,fcriptuijt
\ dantur.ltaq? dicendum fpero te amatorem fore, ucl amaturum eue,non aut i-Yvi
'
<
n pitidudus fnia, tam affcucrate contendere auderet, id qcf longe Tecus a do> /
^1
)
author,fecudi punici belli cdauo,& adu p fe inquit p pplrn aperte fore life'
• ' ffiiPc
t
GE NIALIVM
Metellis uni qcf Frontem uifta ligatus ambuIaret,Vi&ato : Alteri qcf fune
bres ludos & uifcerationem fine mora exoluendos curauit Celeri nomen da
•
**C a/i tum.T etuus , q> Furio tribuno pacris reditum exorauit , Pius cognomina
a
v.
tus crt.Falconum gens, 5 pollices pedum mtrorfus curuatos., faiecnis taf
ftar habcrcnt.Et Scdigiti quod fenis plerun(| digitis.EtTudicani, jmal-»
extra Italiam duxerat fit nauaii plio pugnace docuerat . Dixere aut caudicem
C*4«* + ligncijt aceruum copadtum fit conglutinatum, unde fit codices. Ea autem
. Appio je familia ab Appii corona quam.L. Appius in Achaia ludis nemcis
4-f+ZGSf meruit, originem dusiflc fertur ,cui portea Neronis dixere nomen, qucdla*
|mpw bina lingua fortem defignauir,fit ftrenuum,ex qua nonulli patricu,alii ple*
bci.plcbca Marcello^, patricia uero Pulchroium fuir, Aurelios queq? ex fa
A«r<+1\
binis qcf publice his Romae locus datus foret,ubiToli facra faceret, a Sole
nuncupatos feiut,prcc$ Aufclis Aurelijdidi,Sieut VaIefn,Fufii,St Pacti»,
quoncu auc Vaicrii,Furii,fit Papirit.R.primu Ira inuenta . Is.n. Claudius
Ur4l« Ccnrioianus,-
i
LIBER. PRIMVS
Ontmianus, ftu Centimanus fuit, qui librum in rure eiWicofcripfit,&£i;
mus.R.literam Latinis dedit, Papirius a pedum pernidtare,qua u/ftor
om«
nium fux aetatis aequalium fuir,curforis nomen accepit. Alteri ob loquedi,
tacendkp in aetate praetextata ptudentiam,prxtcxtati nomen datum,Prxtec
hos Cati qui St Corculi,^ ufu St fapientia praedarent. Nam catum Sabis
ni acutum dixere.EtCuriones a curis, quibus maci!entiorrserat,denomina
ti fun t.Ex qua gente tres pdpui oratores, lumen
totius fenatus atqj Imperii,
fuere; Dentatos queq; q» folido offe uice dentium armaretur diftos putat*
,
Q_uo modo Prulix regis Bithyniae filius fuiffe fet£ Q_uanq plericp aliter
fcntiant.Authorem frilicer gentis cum primum in lucem aeditus
fuit dente
nato prodiiffe.Sicut de.M.Curio,&. M.Carbone traditur . Rurfus Clodii
St Cluentii a Cloante, St Memii a Mnertco,a Sergedo aut Sergii.Sicut a
Naute Nauoi, St Gegann a Ga, Troianisduabus,q Aenex comitcs,poft <-
cucrfumlliumhucapplicuereillisprogenitoribus gl oriantur, fu/tcp prepriu
Saf.
naucicje familix ut facerdotes Pallads fierent, &(acra tradtarenr.q. pein*
ceps familiae palladium Romamattuliffe ferebatur. Sic Maniiios a Ma*
nilia Thelrgoni filia,quam Tufculi genuit,Et Caccilios a Caeculo
Prxnede
coditorc.Et Lamios a Lamo, Formiis impcritauit,& CalphumiosaCaF
q
pho Numxregis filio,oriundos ferunt, Q^uatuor.n. Numa filios
genuit,
qui ces honeflat um familiale nomina dedere,Calphum, ex quo Calphurs
nios, Pompcnem,unde Pompcnios,a Pino aut Pinarios,& ex Mamerco
Mamereos fluxifle putant.Calphurnicp familiam illudrafle dicitur.L.Cal
phurnius Pi/o frugi, qui Tribunus plebis,rcpetudarum legem tulit primus
& pmulgauit. Aemilia gens Mamercum pythagoreum authorem fux d«
pis nuncupat,cui propter eximiam humanitatem,qucdqi aio.eflet xquifli/
mo,ccgnomen emilcs inditu ferunt. Sicut a Lepore,Lepidi, Si Cicuriima
fuai appellat/, Scipio Naltca,a maioribus nanbus,&ob motum temperans
tiatn Corcuium.Contra uero,Trebcnrus quod effetingenio impotes & mo
ribus difficillimis, Afper didtus c.SicCotx ab ira St oris toruitate,qcf acres
forent St ucht mentes. Et /nfani qcf natura /ntreftabiles . Atq? MaUxquafi
fores.Et Lamiz quali uoraces,cognometa iuenere. Fabius uero Maximus
ex morum clemetia. St 5 nihil /lloeffct placidius Ouiculx.ldrm qcf Haniba
lem mora fregit Cundfatcris,& aucnucainlabbs VerricoG nomen accepit.
Ed.n .uerruca prxm/nens aro, feu tuberculum. Alter qrh fordidxintcm*
peratix foret,& profufa largitione patrimonium prodegerat, Gurgitis.Si(U(
Ncpotes,qui attritisfacultatibus,uino,alea,& fcorris patrimonium exhaufe
re,appellati.Tcrrius
5 falutisxdem pnxir,Piftoris.AlfUs Ambudus,cu;us
filia Lirinio doloni nupfcrat,ex qua familia,qucd nulli contigit, uno uclut
tenote tres principes fenatus fuere, Fabius fdlicct Ambudus;RuuJianus,&
g
• bkialiym
rges, pcellenti Ingenio uniis aut Ambuflus, g» adclefces ifius fulmine
Ijgrauit.idcmcp Pullus, pcflea Rullus neminatur. Fuit quccji Fabius
cognomento Venox.qui Lenior cum Appio Claudio cb inquilaas aquae
'-.
ucnas, Vcnoctsncmcn accepit. Et alter Rutilianus^ cui primum cbuutuie
I
**
^ Jlw->
..n
nes quod celo matris utero in lucem prediiflent. Sicut Calares quodeft In
liorum familix cognomentum; uel quod cum ezfarienafcereniuufeu quod
auus.C.Cafaris elephantem ocodcrattqui punica lingua Calardiatui: no/
minainuemflcjcuius familiae propnum dicunt fuifletut facra Apollinis cur*
habeam ;ciul<pminiftri fiant. Iulos urroa prima barbz lanugine plcriqj di#
V- ftos autumant; 'iwAn- enim grzct pnmam in mento dixere lanuginem: Se
Agnpp is $ contra nalcentium legem ,
pedibus prius ex utero emerfis nati
cficnuquali aegre partos nuncupari; Q_uod omen infaclicitatis (uit: Sicut
«x utero haudmagno negodo Qi proniori partu effufus forctifcelix augunu
affcrt.Et Voptfcos;cum ex gemellis unodefundfotalter fuperuiucrettht pro
culos qui fons agete patrc;ac Pofthumcs :qui pofl patris obitum nati cenet
fle Cordum cpn iero & poftremusiatcp Opiter qui patre mortuo : auo uiuo
editi forcntdidos exiftimarutiCornelius qui Sdpionum nomen propaga/,
uittqcf patrem lumine crbumipto baculo rrgerettucluthaftili nixum Scipio
fuit appellatus : Et Cincinnatus qef effet capillo incompto: Se Rcfcius qc£
jn*-
m ** CENIALXTM
pctefl,Prrmagniq5 interefie an pecus ex pecore, uel homo ex (nua nafcanC
Vw
Cum.n.cx Iciua natus liiipotensno fit,nec alieni hiris aut diftionis fiat.Scd
m feruitio St famulatu domino ita addidtus,ut line domini luflupcrmifluuc
potarunt»
uitdr
j fubofcure,ut plcricp.Sed expofite atq; aperte cnigmata Icmmotum,
fiue bonf,(bcmaliprcnuncia,ita apte, ut /udicium fadum a ucndico diceres*
Multi queep illius monitu, uitsintcritLmncnnunqanimirgiiadinesuita
runt.Sedqucd illi interprete luniano aflcqucbar.tur,animadumiquofdam
haud qua^fumma; ncbilitatis,fcd hries tcnuifl.tncs fit fctrisii>£mx,ablqj
ullomtcipntc
-A
LIBER. PRI AI VS Xlfl
Eaq? magnae admiratio/ apud reliquas matronas fuit , qifxpius qux fibi die
eueturaeranr,fomnio monita futura prxdkerer.Sedprx oibusqux norauc
rim,res eft memoria Bi admiratione digna qua ego nuperexpertus fum,& re
j>baui.Iaccbatin ledlulo Marius alumnus,# clies meus, cuius ego ingenui
& ai indolem fxpe demiratus fum. Is cum p quietem matrem defondfa effer*
ti,& funus apparati uidiffc t, grauiflimos gemitus,# lugubres quxrelas : cfr
uis fomnio cofufus edcbar,qucm cu excitat iiuflifiem:# cam tam fudluofige
mitus requiliflem, rettulit matrem uita fondfam fibi
p quietem uifam effern:
& fonerari. Obfcruauiego diem,# tps quo fperes hxc obuerfata fuerat,no
taui.Haud multo poft,nucius defundis matris ad meuenit, a quo cu diem
tequififTem,conuenitiplodiequo mater per quietem efferri uiTafuit,illame
uita exccffiffc.Q uibus exemplis admonemurmt effeprxfcira quiefcctis ani
mi,# diuinaticnrsthumanaqj mentis pratfagium, quali uatirinium foturo
rumdiuinitus mortalibus datum per femnia, credamus.
genialivm
eadem figura # habitu. Neqi eifdem ia locis femper caftra metari oportere:
parari, aut tacito fpeculatu pericula oriri poffint . Porta; queq? caftrorum,
utproamplirudinc,paudorespotius,cjplures conftruantur,cUc cum facili#
cut nomina diftinda , ita difiimilia fuere munia . Prima enim pretoria quae
# quxftoria di&a cft. Siquidem in Romanis caftris,# praetorium Duas,
# quxftorium fuit, prout prxtor, aut quxftor caftris , &
legionibus prx#
crat,qux uel orientem folem fpedare, uel e confpeftu hoftium dii igi cen#
fueuit.Q^ uod eo fit,ut fi quando ad arma conclamatum foret, fine tumui#
tu extra caftra cotrahi multitudo,# explicari ordines, (ignaqj eduri poflinr.
Etenim ubi arie decernendum erat iilinc cohortes cdua,& copix admoue#
ligi
i
utq; itineri farcinasaptentradmcnerimcquid ignariimptudentefq; prae
propera feftinatieneprxtermitant. Vallumcp cadrorum excerpite aggeda
humo,aut mole Be aggere contra fluminum impetus: nonnunq dudta in'
genti folia uel lapidum congedis molibus , pleruncp arboribus cbiedfis
pro ut materia luppetebat a tyrombus prxfcdi cadrorum iuffu, communi*
ri. Qux quidem fofiaperlxpe fuit duodenum pedum, & fi detur occaGo'
nu rumem nottis a uiuo v^xiare trplo legatis iuxta Tyberim mox Tiberii ,
tpcdicatu.Primigenixucro icolle Q^uirinali,authores memorar,qua xde rrmgnat
Domitiusptor urbanus poftea dedicauit, licet altera Primigenxxdicula'.P.
Sepronius Cos.fcdo punico bello uouifle,# uori rrus dedicafle ferat E xtac
ep uetrig moumetisieude Seniiu Primigenia &Obfequcte fortuna I Capito vCfrjttm*
.lio facrafle, lllamq? pripua religione coluifle.Profpx uero in foro boario fuit.
D iii
Virilis autej Fortunx templum extra urbem ad Tyberis ripam,ln qcfmu
lieres qux dabantur nuptui frequentes uentita ban t,& corpore inudato fin'
gula membra, ne quo morbo,urckKj affcftx forenr, aut labe aliqua tenere
• tur, detegebant. Aufto poftea rmpcrio.cum de Vckniibus Car uilius Cos.tri
umphaflet , aerifq) grauis trecenta nonaginta millia in xrarium detulifla.de
reliquo quod ex manubiis &
oi preda exadfu fuir. Fortis Fortunae aedemp
*
L
LIBER. PRIMVS XVI
»d malos & indignos conferat,quodqj uaga incon flans fit inflabilis fonti
Q_uare Apelles fortunam fidentem cffinxiHedicitur,eo q> nunq flaret, fed
quos fcuifli t indu'gcntcr,ir.ox de gradu dejiceret. A Jiquilinc pedibus illam
cxculp!ere,fed manus & penas tantum adhibuere. Vt fipianus porrigerer,
penascoprehendcrenon finerct. Bupalus uero fortunat fimulacrum tecifle
dreitur primus, Pclum habens in capite & altera manu cornu Amalthei.
,
Alii uitrea,^pufto tpis frangitur, (latuere fortunam. Cuius fimulacrum ex
aure febre fedtun uelut facraaffimum in cubiculo lmperatorisponi,& pofl
obitum in fuccefloris tabernaculum crasferri,Spartianus memorar. Furttp
...
A
obreruatum,ilIos qui fortunam religiefe colerenr, magnis fxpc incrementis
auftos,qui utro minimocultu,aut dcfpcdtuihabuiffcnr, pluribus income#
dis fuiffe dehoneflatos. Propterea Timotheus Cononis filius,qcf fortutuc
fucaffusfibiafcnbercr,ncq? illi,ut par erat, gratiam fcrret,licer magnus Jrrv
perator,de gradu dcicdlus,& infoelici pugna ui£lus,atqr in exilium aftusfu/
tr.Galbx queq; qui fortunam Tufeulana terque fraudarat. Illumqt Capito
finsc Veneri dedicarat,in fomnis fortuna quin uifae,qcf fe pmiflb feaudaf
.**
•
atcp Anti' Eque (Iris fortunae templum,# alterum Praenefte , fatis uetuftu
Q_t£ eft dicere,num parentis nomine, aut liberorum fiiperiores kipra pa-
trmyut inferiores ultra filios comprehendantur cdido. Anceps quxftio
inter ucteres iuris peritos, 66 diu in utranqs partem agitata, plerifcp ar*
firit
Q_ux Si quot curiae Romae fuerint, & uerbum curia: fine adieftionenomi'
nis:quam curiam defignauit. Caput. XVI.
bus fuiffe conflat.Hxc.n.a Velia xdito Vrbis locotfeu a Velino lacu cuius
,
incolx in duitatem afdti fuerant denominata fertur « O uamuis Velinam
^
E it
GEN1ALIVM
cum exquilina in Vrbem uno tempore afcftas Liuius tradat. SedAnthefts
preregariuae pluria
Iuniorum:plerunq$ fuincuiusin dandis nctmnibus fors
mum ualuk.Prarter quas fuere Anienfts:Aemilia;Sergia:Se Corneliaiexda
risCorneliorumsSt Aemiliorumrfamiliis duftirquorum authores nomina
tranfmifere. Sed
familiarum dando tribubus : ad pofteros famam nominis
Anienfem.M.FuluioPttos&r.T.MallioTorquato Coss. tribum uetenbus
additam inuenimus.In Aemilia aurem;ut FormianirSt Fundani. In
Corne
liaiut Arpinates nomina ferrenriquandoqj rogatione
promulgata cautu fuit.
Prattcr quas eratpraerogatiuaiuniorum:& feniorumiquibus
Veturi? :& Ga
Icriinomen. Nanqi ex ipfis Centuriisifodto iterum deleftu ex iunioribus:
fenioribus praefiantiores serate:# dignitatein pprias Cenmrias
(eligebat:
&
quarum in ferendis fuftragiis erat progaciua:# primus honor* Hoc tamen ai
in qua aferipti
cere aufimiadtores athellanarum hoc priuilegio datosine tribu
erant a cenforibus amouerentur.Sicut Auguftus hiffriones
(munes uerbe/
rum fecit:# ne Hagel lis cederentur edkSo inhibuit. Q_uodqj ex quincp # tri
ginta mbubus in comiciis fi qn rogarmiuriquic plures in eandem lententi
V*
LIBER.. PRIMVS xxn
Q_uanta , & ^ lMr a iurifcoafultorum opinio fuerit de (upclledili, & quae
*
hoc genus quae pecorum numero habentur: quis in quottidiano ufu foret,
4n lupclle&ii non haberi cenfuit.Paulus autem iuris aeque peritiflimus:uafa
aenea uulgaria qux proprio lunt loco (ita,capfafqj ucl armaria, quibus uef
desilibiioe continentur, &
fi quottidiani ufus caufa parata, in fupelledhli ad'
non effent loco affixa,8t fiquid paratum foret quottidiani ufus caufa,prat-
ter illa qux modo excepta fucre.Ex quibus datur itelligi id de quo diflenfio
eratjquiducibofupelleftilis did,comprxhendiq! oporteat. Sed quia deefea^
rio argento, fit delphicis mentio cft,non
omittendum,litteris proditum efle:
delphica diti uafa,quojt nulla mutata foima uarius,& multiplex ufus forer.
Naq; itaerant fabrefafta, ut duplici facie diucrlts ufibus infcruirtnt.Siqdcm
dy peorum loco ufui effent . T rapezephoras utro menfas fuiffe ornatu ma?
gno qux effidis imaginibus fuftinebatur,quales hodie in uetuftismarmo
nbus (jcpe uifuntur. t^uippe menfarum fpccics apud ucteres multifarias Ie
In qua xtate milites apud Romanos legi confueuere,& qux fuerit difcrpli?
na mi!itaris,quodue iufiurandum. Caput. XX*
Vi de militari difciplina libros pofferisreliquere.coshaud
fere quenq minorem fepte 6t dcccm annis,aut fex fiC qua?
modum fure inceGuit.euius inter guttur ,8t ingue cunfta fub ucntris domfo
forrnt.lnqua femel adfcriptu.c,nifipp demerita exaudloratus forer,ipfo no/
lente deleri ncquibat,in quoidfedulo caucbatur,utprimum militix uinculu
putarent facramentl religionem.Secundum fingulo^t amorem uelut inrxpli
cabiem nexum, cum his quiunamererent.Tertium deferendi nefas.Q^ui/
bus ad militiam admittis primo anno curtos., fub quo difciplinam edifcnir,
& magiflerfub cuiusimperio tyrunculi acuerentur,publice dabatur ,
neex<
pertesoperum militarium arma t radiare t.Diuus uero luIiusscquitesRctm
nosiaut fenatorestarmorum pcritos,fub quibus militix nefeii erudirentur,
magiflros dedit, quoje prxeeptis imbuti,pcrflando,&peruigilando militat
re rudimentum deponerent, legefep pugnandi, praelii normam, acdidlata
&
internofcfrent.Primufqj.P.Rutilius Cos.CoIlega Cn.Mallii,e ludo Come
lii Scauri dodloribusaccerfitis,plagasuirandi,&infrredi militibus
prxeepta
dedit, Inde ne temere, & fine arte pugnarent,utq; tyrones fubdifdplma eent
& militaribus imbuerendprxeeptis,Tribunisdatum nrgodum fuit. Q_uos
optimis difdplinis inflitutos, tandem militix adfcnbebant.Apud Perfas uero
magiftri tri militarisgradiorixtate fuere,nec dtra annum quinquagefimu,
fub quibus parata,inftrudlaq; ade, parce primum. Si modice, mox exadtifii?
ma cura militiamcdifccbant,apudquosiuuentusauigefimo ad quinquage*
fimum annum militare cogitur,ultra uero arma tradtare uetitum.Siquidcm
lex militaris etiam Romanis a quinquagefimo anno militem non tegebar.;
Apud alios inolcuit mos:ut poft annum quatragefimum militix tyrocinio
neminem adfcriberrnr,pofl quinquage fimum uero militare dcftnerent, hifq»
uelut perfundlis militia miflio daretur. Q^uod Scytharum legibuscaucbat,
ne hominem fexagenarium militix admitterent. Aegyptiis in more fiiir, ut
Calafiriesquiprxcipui habentur milites,a nullododtore,fcda patrefolumi
linx prxeeptis erudircntur.Phoeion uerciut Aihcnicnfes nimis bcllicofos a
belli furorcidcledhi acerbo cohiberet, quod libentes, & cupidi appctebanr,lc
dia iuuentute etiam oflogenarios emeritis flipendiis coegit dare noia.Camil
Ius contra LatinosiSt Volfcos magna moledimicaturusifenioresquibusali
quid uirtum fuper efTetiin fua uerba turatos centuriauit.Romani queq; bello
Htru(co,& fxpealiasifeniorum cohortes pofl emerita flipendiaiquin etiam li
bertino^ ad militiam exduere.Et Marius magnx partis milites; feniores qui
multa flipendia meruiffcnt:& capite cenfos facramento afciuit.Q_uod Ale*
xanderMacedo fccilTedidrur,utdudluruscontra Darium ueteranosperitos
belli:milltixadfcriberet.Non fic Conon qui ut exercitum fupplerct. Athenie
fium pueros imaruros annis quibus uires non fuppetebantt&fcnrsIegit.Mi
litesuero in caflns:nifi Romanos ciues:uel latini nois; leuium tamen armo*
nam auxiliarios cxternosjfacramento Romani adigere folitauerc.Cotra uero
GENIAL1VM
Cyri confilfum furtrno modo ex riuibus fuppleri militrsifcd uelut optimos
equos e longinquo queri oportere; Idem apud Alexandrinos uetuflo more
fcruatum eft.ut nullos militesnifi peregrinos militis admittat. Prcditumcp
memoris eft.in foedere quod cum Romanis & Anthioco iftumtil. caue«
ri:ne milites fub ditione populiRomani conducerctaut uoluntancs habere
tamen minorrin legionibus longe maiormilitum nume
liceret.Inter auxilia
punicea
acies prodeunt.-Contra Mibx:&: Aethiopes:candtdo amidu; Samnites di/
fcolori ucfte prxliantur: nonnunq candida. Boi:& infubres auratis figulis:
Galli uirgatistcumtorquz aureo :BritaniGlafcoinfedi:eft enim fullonia her
baqus atro colore inBcit:& hominem decolorem facitiGclcnii hoftiumcu.
tibus ornatisquo truculentiores uifu:& afpcdu formidabili edent. Aethiopes
dimidiatum corpus Minic:dimidiatum Gypfotfolent illinire:fertur.C.Cstf
far ut in conflidu bellorum eundis innotefeeret ad prima figna nouo colore
amidus:8C diuerfo armorum habitu in fignisjprcdiifle.Et Lucullus cuTho
tace fquamofo:& amidu purpureo prsIiari.Gylippus uero maximus impe
rator lordida uefte,5c femi laceratae cultu negledo confpicuus erat. Agis quo
i
GENIALIVM
fagittis ac militaribus armis exerccret.Et Maximinus fenfort^uis grandis na
tuicampeftrium exercitationum fupra modu laberrs fubiit. Antoninusquo'
en BaQianus Caracalla: prxterq 5 fc cuj militibus exerccbattiterfcmperonu
(tus armis:pcdes fecit. Id quod de Seuero feriptum accepimus ut hyeme fx*
ua & gelida aperto capite per niues & pruinas.•permontcstfyluafq? curfitarett
in pa.irntia laboris:& uidtus abflinentia fuprafidem afluetus.Q^uibus do
cumenus redadto in dilriplinam militetpolito rudimento:& continuo ufu fir
mato:!* gienes conlcribebant.Prxtercp milites perrgrinx militix:intrr auxi»
lia Crrtcn'esfxpe militafle accepimus. Hi.n.tcrrrftriinaualiq: prxltc:ad infitf
dias: uita;& rapinas:populando aflueti.excurfiones maximas facere pretrv
ptiflimi luntan praelio utro frgtics: Cydon es utro fortiflimi : ficut Homerus
inquit nlictumq: arcustcaprinis pellibusornariipleriq; literis adnotatut.ldtj
a luuenalc uetftbus mundis fignificari credidenmidum inquit.
Tu Icabir fruerc maliqued in aggere rodit
Q_ui tegitur patni3t& galcatmetuenfqt flagelli
Diicit ab hiriuta laculum torquere capella.
Necat. u.illa urteiisdifciplinz rudimenta quibus Tyro miles in emittendis
faculis apud fuum Centurionem mftrui (olebat. Q^um etiam Remanat mi
iitix fuittleuis armaturx milites: atep equites: loricas: &r galeas utfinis pelli*
fios incedere. Q_utn etiam ut in expeditionem ituri milites arma fit ualltj,
nec non utran;follem;fcutum:gladium:tum fiquidadufum uelint: interdii
plus dimidiati mcnfis cibaria, abicp feruorum aut iumetorum miniflerio hu
meris ferant:antiqui moris fit exempli fuiQr.Illud queqj animaduertimusme
mini in Romana militia extra ordinem:eriam in prouccantrm,contra impe
rium pugnare licuiffr,idcm Macedonibus arma
.‘quibus in iuilu ducis: aut
capere: aut in ordines ire uetabatur. ucdq:
militari faerzmeto miles ad
nifi
Diq 1 by L.000I1
fecra mento ad legitimum hiGurandum milites adadi fuere. Q_uod quidem
Imperator prxftare tenebatur primus:(uo mox ordine fubfcquebant’ leg it»,
deindeTnbuni,ddnde Cetunones,poftea decuriones, mox prxfedbeartro
rum,demum militcssquod lingulis annis Kfis lanuatns, denuo preftab-if.
lutabant enim per deos lolene iuiiuradum,portea in adta pnneipum. Se iuf
fuConfulum conurnturos,neqj eca ftris,eorum iniuffu,quxfitis occationi*
bus dbituros,non fuga: fcrrmdimfoc cauta extra ordinem rcceffuros, mfi teli
Neqi in exercitu prope
futnendi,ucl hortis ftruendi:aut ciuis (eruandi cauta .
ue decem paffuummillia,pluris argentei numi furtum fadhiros,extraq) ha'
ftam:ligna:pabulum:utrcm;follcmiliquidquod pluris effet naftifuiffent , id
omne ad Coss.delaturos aut dominis redditu ros. Nonnunq alio facrameto
milites adaftos compcnm usuunc cum ingens fubeunda dimicatio foret: Se
in extremum dilcnmcn res uentt.Vtnili uidtis dcbdlatts,fulifcp hoftibus ui
dlcrcsforrnule adeartra nunq reddituros lUrarent.Tum illud notatum fftt
qtf (iab uniuerlbexerdtu lutiurandum Conluli praertandum effer :fansfuif
fc:fi Centurio uel Tribunus exercitus nominetconccptis uerbisifublimi uo
ce iurarettomniiq? multitudo Se iinguli militesicomuni confpirationc Se con'
tentu in eadem uerbafilcntioiinfcquilq! iuret.Hoccpiuliurandumtacfi con*
crpta uerba finguli exprefliffennperindc tenere: atq; landtum Se illibatum ha
beri. Apud Laccdcmomos ucro milites:hoc etiam iuramrntum prxftare fo'
liti runt:eofdrm cum Imperatote amicos; inimicofq: habiturosturq; bone jt:
malorumcp firma conienuo inter cos Se foederatio cflet. Ncqi omittendum
qcf dc Athcnientibus memor iz proditum efti qui cum propter quotidianas
contcntioncs:Se uiolatumiusgentiumtinfmfi Mrgarenlibustfle animo ho*
ftilieffcnt. Q^uotirs milites folito militari facramrnto adigebant : hoc et ius
jurandum illos lubire corgiQc:fc intra militix tepus quotanis quoquo modo
poffent.Mrgarcnfium agros:finelcp inferto exercitu inuafurosiSepcruartatis
agris nihil intadtum reliCturos,atcp in eos,omni dade belli graffacuros.
Diffentio inter duos ludi profeffores fuper uerboinucnio fle reperio cotra ob'
feruationcsgramatici cuiufpiam. Caput. XXI.
J
I
Io quaerentem
Ouidii authoritate qui in fuo maiori carminedum Inachum natam
facit, poA longos Si irritos labores, his uetbis illam affatur.
I
Tu no inucnra reperta es,Q_uos ipfc urrfus fic explicabat, ut diceret, te ego
cum diu quxfienm,non inueni,fcdcafu oblatam competi.Ouidium ergo dc
fignificatu uerbi, contra illum diiudicarcaffercbar,qui uerbum rcpeno,calus
facit,non operae. Q_uoqj minus dubites:inquitille,habes lattnac linguae do
ftcrtm nen ignobilem, nec mora comcntatrunculas quafdam gramaticiho
minis non incuriofi quas fecum adduxerat,e finu togae depromtr, in quibus
ita feriptum era t. Excogitare cofilii eA,reperire utro fortuna:, unde Ouidius,
Tu no inucnra reperta es. Haec cum ille, fit plcraqj legiflet, reclamabat alter,
do&orem iflum,necuerba,nec mentem Ouidu intcl ligete quiflc,labiq5 eno
re manife A o. S iquidem reperirc eA cum labore aliquid qutefitum afTcqui,de P*>frr*4>
dutfum ex re Si pario,parere.n.eftcum labore quxrere,undc pecunia parta
tum labore quxfita dicitur. imo eundem Ouidium quem in medium ille ad*
duxerat,eodcm uerfu Cgnificantius contra demon Arate; Tu no inuenta,fcd
reperta es inquit,quafi ego te,non cafu Si fortuna aa^us fum,fed Audio, 64
‘ “
:quifitamreppen.Q_uod Si alio uerfu eundem exploratius fignificaee
laborec
aiebat. Exanimcfcp artus primo, mox offa requirens,Kepperit cfla tamen,
~
Prxtercp hanc Ouidii authoritatem,idcm
the apud authores prebatiffimos ulu
continuo obfcruari.Q_.Curtius,quippe Eufratesinqt,altum limum uchit.
uo penitus egeAo uix fufiiciendo operi firmo rrperiut folum.Et ide.Q_uia
“
3luces
c afferuati prcfugerant,milit qui conquircrcnttnec rcpettis.Suctomus in
i
r*0
* v~. O E M I A L I 7 M
!
dixfRideft affcquutus.Id quod fello Pompeio authore/ fcictiflime probaturi
qui uerbo nancifcorifignifieatum affrqucndi potius qinueniendi in fuiscom
ueterum authoritatibus ia quibus Gnanrilcitnue
tnentariis tribuit:St plcrifqj
nire dixrris/profe&o abfurde St imperite loqueris . Haccfli plaeraq) in eo cum
legiffem cum meiamtedcrctdibrum reftituo:at(j illos inuicem; altercantes;
difceptantefqi relinquo.
* '
/ •
- . . | .. .
•
.
'V
L 1 B E R . P R I M V'5 . XXVII
fa«anr, triumphus cuiq decerneretur. Q_uin etiam nih fuo duftu,& aufp u
ao,ac ia fua fit non aliena prouincia,caq) pacata, & nullo manere bello, ftn
peratores hoftes profligaffent v
Liuio :
& uidficnt: triumphare nemini
Nerone Coss. deuifto ad methaurum Haldrubalc Liuius qui. ia
St
licuit.leleo I
fua prouincia rem gefferat , de Hafdrubale, & panis luftiffane triumpha^
1
uit . Nero autem qui perior uifloiia; cauta fuit Q_uod in aliena prouin*
.
cia fuppetias collegae dederat . Ouans in urbem uefius efl . E*<$ duobus
difceprantelcp relinquo.
Perraro enim alitui ttdimphate pci milium fuicqui (me legittimo magiftra/
tu: Se fmc iuflo Imperio rem geflifletiprzter Pompeium magnum :qui tara
fle fi :Senatum per aetatem admiftus non findet , eques Romanus ad*
in
huctid quod contigit nulliidcuiflfo in Aftica Domicio triumphauiucui hoc
ferunt praecipuum conngide : quod c tribus orbis partibus fpedofos egerit
<riumphos.Sed nec cum qui magnis perpellis cladibus: fle nitnium ctucn
ta uidtoria edet poritusitanquam lugubr.sfle parui compendii: quod multis
feineribus non multis commodisjicmpublicam affeciflet . Propterea Vale#
do Cos. uidori contra gallos :ob cladem exercitus negatus triumphus fu*
it>cum magis doloc duibus amidis : q uiftoria hoftibus fufis pramaluil#
fct.Nee eum qui exercitus Romam non dcporradet:niG perdomitam, pa/
catamq; prouinciam fuccedbn dedidit, more maiotum. Eft tamen me#
moriae proditum: nonnunquam ft antibus Coss^prxtorem qui in fua pro/
: edam fine Confulibus triumphade •
uincia res gefferat: hcftclqj fuderat
Duofqt Confulesde dfdem hoftibus parta ui&ona triumphantes Vrbem
mifle . Necp negauerim , non femci , led pluries : ia eodem magiftraru
, U
contra eofdcm hoftes propter res felipta geftas : magnis fxpc ducibus
,
CEN1ALIVM
triumphare permiffum.Qjaodqt a principio Vrbts,non curru triumphali,
nec equo ucni triumpha n tes, lea pedibus incedere affuerat. Poftea equo uc
fti; demum curru quatriiugo triumphatur. TametiiRcmulum de Aerone
Ccmnenfium duce,curru quattuor equorum triumphaffe:Diony(iusaffeue
retiae ex duobus imperatoribus in magiffratu pclitis,illiquiin (upremo
gradu eft,1oli triumphare permiffum.Ideo Cos. cum didarorr, aut praetore
non triumphat,ne minor potertas maiori aequata uidcatur,neueaufpicia,q
maioris magiftratus funt,cum minoribus confundantur. Licet Didatorem
St magalium equitum una triumphaffe fzpe legamus. Illud deniqt ex anna
Irbus conftattRomanum crucm:quis reip,perniciofum St infcftum,(i bello
uidhis forct,in triumpho deferri non Iicuiflc.Q_uodqj (i contta
py ratas fet
uos,aut fugitiucs,uel aliud genus hominum Remanonomine indignum,
bellatum foret,tanq belli caula erubcfeeda quis parta ui£toria,aurhort ibus
:
Uadolo,6i rcciprcco mari , praelio nauali contra Perfas uiftor foiffet. Mox
aertu reuerfo,pedeftri certamine ibidem uidtcr,geminatrophxa loui di Ne
pruno pofuir. Sicut de Neoptolemo Mithridatis duce tradit' circa Meotim
tertate nauali pugna,hyeme uero cqucftri,glacie concreto mari hifdem in Io
Cis uidoriam tulifle.Conuenitcp inter peritos rei militaris,q<£ tam fii h dul
ces feliciter rem gcfliGcnt , fit in (igni uidtoria potiti edent, fi tn precario ab
horte aliquid petudent,nectropheo donarentur,necencomio. Viriatus aute
llifitanus hanc temeritatis laudem tulir,ut potitus uidlcria cotra Romanos
trabeas fit confulates falces triumphi loco in montibus figeret.Sic Pompe/
kis deuidis Hifpaniis fit Trophia in Pyreneis iugis qua
Alpinis gentibus
jh Hifpanhtn iter ert cxcitauit.Et Dcmicius Enobarbus,ac Fabius Maxius
cotra Allcbroges,turres fixis hoftihbus armis erexere.Inter cactercs memo'
riat proditur Sefoftris Aegypti Rex, fi cumhoftibusqui magno cettami'
ne dimicaflenr,fit prefenti animo reftitiffent, rem gediffet.ibi Trophzum
cum coleis fit uirili membro erigere.Si uero rtmiflo fit languido animo:per
•gnauiam legniter uidti:aut nullo negorio pulli edent,contra ros, muliebri
geniralt conilituto tancj in dc6dcs,fit ignauos Trophacum ponere confueuif
le. Apud Lacedamcnios uero cotra.Nam qui dux fortiter aimicader,fitcru
ento marte,magnaq5 hoftium clade uiciffet,Trophaci loco gallum diis im#
molabat.Q_ui uero deditione fit padto, nec nimium cruentauidtoria potitus
6EKI ALIVM
bellimala uitaffet.Bouem,w fignaref, magis decere imperatorem Juxta Peri
clisfententiam«onClio St aftuqgladiotaur mulro tangume
fufojuiftoriapo
S }
Samius iuuenum emutantium fludiatfcholaftj fcphiflaK Italia ha
t
^ Uf
dc t* ,nueutus u,r i cu.us nen aliqua monumenta Rudiorum man
?
data litteris:aut aliqui difcipulidapientiarproceptis aufli:& imbuti: ueluthc'
feditana munera pefieritati relidi fuerint.
bolcm gignere,palfim licuerit, ldcp inter eos coniugium nullis fuerit legibus
uetitum, tamen apud reliquas ubicp gentes, tam imanc fcclusjrgc fit mori/
busfubgraui documento inte rdidum ftnt. Ne fas lalicet exiftunantes, filios
cum matribus turpi amore comifc rri, ferarum ritu, qucddidu,audituq5 Ice
dum fit pudendum eft. Aegyptii uero fororum amoribus coniugiilcp impii*
cari & cum his paffim matrimonia inire folitauere. Q_uippe Ptolcmeus ut
(oror is quam miro amore deperibat coniugium fortirerur, fuam libidine
fit
nicus Arfinoem duxit.hr Olympias Pyrrhi filia tratns coniugio potita fuir.
Contra uero omnis fere grxcia,qui inter priuatas ncceflitudmes cum lorori/
bu s commifccn interdidtum habucrcinrfandumqj putauereteodem parente
genitos inu<cem inccllis nuptiis deuneri.T am fit h Ath.menlibus germanas
ducere uxores crimini datum nen fuerit. Q_uippe Cymon Elpeniccm duxitt
fit exilio traditum,impune cum loi eribus coinogai i. Perlisquoqj lcgiumi*
fuir,neqi pudendum uilum e(t,non modo foronbus,(cd fit filiabus comilcc
ri.Ninqj Artaxerxes, Atho(rm,atcp Mcftrrm filias iuftx uxoris loco habuit:
fit alii impune id fadticarunr,quod grxci,St pltraq: gensimprobum,nclan/
dumcp extimarunt.Prx cibus uero Lesbii fadiflimz uenens fuifle ti adund
apud quos mhil lincen erat/aut incontamtnatiiadeo ut ne capiti quidem par/
cerent,6toi foeda libdine fe inquinarent. Apud
Rcmanosuero tamin.or#
mia comugia lege, fit monbus nerdida fiicre,apud quos licet cum affinibus
cum quibus lumma erat neceflitudo ,coniugalcm inire copulam (flet lege
uetitum,ea dc caufa,ut nouos affines agnationibus familiari m, multaiqj jf
pinquuates fit clientelas mutuis affinitatibus fibi afcifcrrent ccgnaticnis iurc«
T amen cum fobi inis aut defundat uxoris lororc,uel mortui tratns uxore eo
pulari nonuctabatur.Cxcilius.n.Metellus uxore defunda illius fotorem de
iponfam tulir.Et Brutus Porciam fobrinam nulla prohibrnie lege,defpcn*
fauit.L.quoqj Craflus ex defundi f. atris uxore filios eduxir,fit propagauio
Ex defendentibus uero ad neptes ulqj ccniugia Romani uctucre ,idqucd
etiam plebis cito cautum fuit.^ed fratris filiam duceicuxoremilicct antea lc/
ge uecaretur , fubfcquns inde temporibus, paflim id licere principes uolucrtt
poflq Claudius Cxlar rem delueram ufurpauir,ur Agrippinam cuius amo
te deperibat fibi uxorem dcfpdlarct.lde>n apud graecos ficuiflccomperimus»
Nant}
*
qua uirgo elepnanti munere, aut infigni dono prilcz arris digna foret. <^ui*
bus ia more tuiuue parentes nubiles filiasnn ex tu przftanufiimoig luuenii
producanticxq; illis uirum libi ddfgat,qutfoeritudine,curfu,pugna, aut fpe/
cie corporis exteus antcflarer, nullaqi dote exhibita quem fibi illa uirum de
legerat fponfum adducebat. Q_uippc cum nongrnrrc;autnobiliratc;fedlibc
tes cum uiris infigni corporis forma iungantuc ut fpecies manaret ad pofte*
ros.Q_uod &Catheojt dicunt propnumfuiffc ut fponfa fibi uirum deligatr
jed ut eo foedere iungatursutuirodcfunfto eadem pyra oppetere cogatur.Se
goregiorum uetus erat mosiutparatis, indrudfilq; men fis inter zpulas uirgo
introducatur:# cuicxconuiuisaquam dederatteum fibi uirum de legifle uide/
batur.Sicutapud Talchees Lybicam gentem, ubi multi unam expetutiapef
futumni Icccrum inftrudtis xpulis coram fponla , (comata iadf itant fabellas
'
&iocos;
LIBEA.PRI M V S . XXXI
(c,ur uitgines nupturas regi iprimis oiferat,ut illap: pudicitia ante folenianu
puaptdcIibaiet.Q cT a Vclfmiefibus qncp Ictuatu legimus ut feruili pfli do*
minatu. ingenuas filias feruis delibadas daret. Ebulibus uero ifulis tex impa
redf ,q Ime (pe coniugiiin qeuq? comctus fuerit, uluaria capit. Apud Atinio
pes plxracp gens folenes nuptus no ncuit,quia paflim,& in dilcreto ccncu
bitumifcentur.Garamantcs quocp nuptias nonoucte,(cd ferant ritu paffitn
q nquemum ia unu coadtos luum queqj fimile agnofeere, & p filio cauce
i
•
m
mus,uc uxon quam quis duxifTcr, etia fublatis liberis alii dareufuana ex
qua liben g gnant'mox illa uedicarc legibus & moribus pmifliim fuiffe. Sic
Cato Martia uxore amico dcdir,& Socrates Xantippe.Atcpalii id larpe fa/
dbiarut,que more apud Lacedc mcuios Lycurgi lege. Tapyralqj ^laafqj
&
GEN1ALXYM
gentes muaffclffe documenta (hntrqua eaueturait ad Senioris axoremJum
nis florenti xtate:tol lendx prolis cauia admtnatur:!egibus ucro Solonis fan
atunut orbx puelle qui (une genere proximi nubant: uttp fi maritus ad r£
ueneream minus potens foret,mariti propinquus illius uxorem nancifcatur.
A
Q_uare Adalus lix rexteum falfus rumor inualiflct.Eumenem fratrem
morte fublatum fuiOriprorinus illius coniugem una cum regno (ibi mendi#
cauit.Dcmdc Eumene luperflite uxorem illi limul Si regnum reflituit.
i
LIBER. -PRIMVS. xxxti
G ii
GBN1ALXYM
aut diri talus altencontigiITcr,altrr tanq penat focius eundem fortuhxexftu
eflet laturusilcciiq? fit ccmitrs cffcnt fortunarum calamitatum. Apud Hd
nos tale foedus in explicabili nexu contrahebatur, ut uiginti uiri generofi (pi/
ritus, cifdcm lacris initiati: una comites efient con filiorum Bi ucluntatumxo
uinculo ut inconuidtu frequcnti;& contubernio maneant;& nrpunfium <J
dem temporis uacuumrelinquant:profpcraq /& incomoda mutuis officiis
3
tlBER.PRlMVS. XXXIII
<}uotanrs facrum ficit.Huus
"
poftea exemplo intet
focK atc t incn s Sabinorum
Romulum & Tacui inh
. 5
^ g
6cn Ideis rnagnaematris receptis
f
° bfnuanc
au urcs ‘fcnom.nat, funt . Poft
/acris. Sodales Titii a
qu* Sodalitates
Roma: fubidem tempus inuent*:ueluri
Tiro Tatio uel a T i
^r a
muminftitutum
tS
f
ferant. Q^uin reliqua faera Numa fummus rcligionucul*
tor cbaient nulla
cotrcuerliaeft.Nam & Pont.ficcs,Flamines,
Sal.cs atq,
Augures ab rpfo inuentos tradunt. Fuere.n.Saln Martis
facerdctes numero
1 & OUfS UI neutro parente orbati effcnt a Nu*
ma feu Tullo Hoftilio bello
n
contra fidenatesiut Liuius author eft.-uoticaufa
uncupati qui poftea numerum Saliorum duplicafie fertur,ita ur quattuor
& uigrnti bclli^ae!.^ temporibus collegio,
cooptarentur : Cuius laciicaufa
'
fUf
’
m
ras a,.efta efler,eaq; lues
,
D, nant
5
'
^
ma^ morbo No nox» emi*
nullis /acnficris aur piaculis, frdari uideretur
poffeJ
* nf atn ' cocl ° fn I 03 Rcmanojt fata bta erant in
JX » f f Unt *
In qUa Vrbis fa,uttm
, manus Nunwc
fitaln a«fc«nt,
5 furtoexpofita ne inuentu faci
Iis « obid r ,
effet,aliasundecimeIaboratacattiseadem fecieimc
Mamurio fabro,ne dinofei pcflet,ccnftiuaas
luraqj a
dicutfuiffe, flfafa in
Marus facn.no afferuaffe illarumq: cuftcdes
Salios uccaffc,quc*prin«£
^raful,alrer Vares,alius Mag.fter,qui
prsfidebant difli; illorumc» infienc
SVw
tS B i r
n? &
RCU n
n
T o*
'
ga,fa:
.
trgmemqrf kipra tunica uerfieclcrcm
9 busornari maruo mefe, cu tripudiis ad
Tibia.foleniepfaltatuceleftiaAnciliaeiuImodiferentes.-cuIti.-ornatiQiiidibat:
Ipliq; gladiolis illa pcutfetes:cu
ereffu;& *radu rnrWfn
G iii
*
CE N1AL1VM
uetabatur.quorcm facra& fcftos dies cenis fumptuofis St comcffation&ux
cum camufif Symphonia opipare, celebrare folin funt,in quibus futiles eo
ronas St alia conuiuus oblectamenta adhibebant. Hiqt diesreligioli St (acri
manfere in pofte jt.Q_ cf facerdotiu qri fuerit licet xftlmaie,qcf nifi ex patri
eris ad huc honore admittebaf nemo. St nili liber St ciuis patrimus St matri#
,
iurgis cedere, & (i crimen cxpofcerct,(ecuri percutere ntgcccm crat.Ideo Io/
.
ra in (inu gcft antes regi apparebant, quibulqj mandatum erat facinoro(is,&
.
delinquentibus crura Bi manus ligabant, ut poft ucrbcra neuiflimo exeplo
:
quos fuit Accenlus
articeicot.Pratter &
Preco,qui dido C oniulis alteriufue
magitlratus ad imperium,nutnmq) proflo eGent.Acccnfus ut ad conrione
Picco ut ad comicia quintcs aduocaret. Q_ucd munus ut cffet expeditius,
libertis dari confueuir,licut m/nifircrum, Bi
Apparito^ Bruciariis ; coadhs
exhibere,pro eo qcf bello punico fecundo, poft cladem Cannenfem
feruilia
;
luent. Brutus Bi Valerius publkola qui aflertoresSt uindices Remanat ma
•eftatis fuere cum ftatuiftcnt ncnfdrmidolofum & ferum. Sed mitem & ple
bipercarum effieere confulatumtutqj oHenfionem Bi inuidiam uitaret: in pu
. blitum prodeuntes cum eifdem quibus Reges inl^niis; (ecures a fafeibusdi'
moueruntiSt cum folis falcibus ad populum conctonati funt.Inde manfit in
.
pofterumiut cum duodecim fafdbus totidem lidfotes line IrcuribusConlu
.
Ii priirent.Hatc.n.fueteinfignia fummi honoris Bi imperii Coniularis. Illis
, ergo magiftratrbus fecurcs cum falcibus in Vrbe pra: ferebantur: qui fine
f>'
.
uoca ionc lumam imperii tenebancrut Didatori & Dccemuiris a quibus ad
. maius tribunal prouocario non erat- Didarori ergo pro honore lummiinv
.
peniiquod plus iuris & Maieftatis haberet quattuor & uiginti lidores cuna
:
falcibus Bi lecur bus.
i Viatorefq: :& A pparitoresqui fumcuerent turbas praei
bant.Conlulibus in Vrbe duodecim lid ores cum fafdbus tantumidemptis
fccuribusiforisueroutin decretalibi prouinciaiaut cum caftris Bi legionibus
.
praceflenufafcescum lecuribusiunaqt liftores:apparitorefcppetdebanr.ldcp
ideo cautumiut preuinaam pernicie iis hominibuspurgare.lllorumcpauda
cixBi temeritati obuiam irriHagitiaqi & dedecora.-penis & danomuldareua
letenr.lnVrbe.n.ConfuIi cum fecuribus effit ius nonerat. uippefupma
poteftas:& ius de neceduisConfuliintra pomerium non datur.Obferuatuqt
Q
fuittut inter Confutem & proximum liftor eminemini effidi caufa ni&Co'
fulis filio Vrbe non duodecim ut Confuii . Sed
aditus eflet.Prarton utro in
(ex tantumedo lidores apparere foletiextra ucro Vi bem aliquando cum
i
CENIALX V M
Tibfrius'Gra:chus,in Tribunatu libertis apparitoribus primus ufus furffedi
catur.Pofleauero <| prouincias fortiri ceperc:fit illis cum imperio preeffetetia
I&ores habendi Tribuno facultas data eft.QuxAores ucro Aediles, Duu
uin fit minores magi Aratus quiprxhenlionein flt uocaticnem no habebar»
inVrbe nec li<3ore utebaturtnee uiatorenam fit fi Praetori duodecim fecurcs
icum falcibustfit Q^uxAorem li&crcm fit falces quadocp habuiBe legamus»
Q_uod in proumciis quas fortitiprxtores,Quxftorel<p luerant: non ante
ntra pomerium id licuifle apparct.Extra Vtbem.n.his uci fafcibusflt liftori,
bus interdum cum fecunbus licebat :ut fcclrris fit perfidiae penas a facinorofis
expeterent.ln Vrbe uero minime nifi Quxftoies Pamei forent. Qntbusj»
imperiotfit maieflate cum crimina uindicarent.-in Vrbc:Lidiores cum lecun*
busfxpeprxlari funt. M. tamen Liuius Drufusdum quxAorAfiam obtine
rct nullo lidorctaut alio infigni honore uti uoluinncquid fciplo infigniusp#
uincia haberet.Hls ergo quorum erat maius impenum fit maxima
aufpiaa»
quiepeum adeunt magiftratus ucfix fit penatibus remdiuinam faciunt, ut
Di&atori Contuli fit Praetori. PaBim lidtores cum falcibus in Vrbe habete
Ii
cuiuDidatori etiam cum fecuribus. Caeterk uero qui minima aufptcia habe#
bantliftore uti nonlicuirtniG Q_uxAori parricout percenfuimus.
Fuitq; ue
tus eonlbtutumut praefefih proumciarum fit ptxlides Senatoribus
ex claris
maioribus et rnclyrx tamilix peregre agentibussquo conlpedtior dignitas
» fit
honoratior foreuplerucp in prouincialidotescum bacillis darent.
Vtqili re/
ges cxtcrni:aut faderan in prouincias populi Romani uenirent:magiftratus
Romanus aut prxfcs illi cum lidoribus et falcibus praeiret. Mario.n.prxto
reAfam obtinente et in cam profe&o Mithridatejfempercum fafdbus
Ma
rius prxceBit Mithridatem. Qui
quidem li&orcs non his modo magiAra^
tibusrfcd et Yeftalibus et Saceidotibus moxCxfaribus
et (urnis imperato/
ribuscumuirgis laureatis;et AuguAis mulieribus pro raulicbrifaftigio
prx*
ctffere. Quare Agrippinae tnarn Neronis.-pcrpetuo Senarulconluitoslido#
res duo tributi fueie.ct Flaminium claudialc.Contra TiberiustDrulillxim/
tri decerni fuittlicet AuguAus illam m familiam: no
li<ftorem:minitnepaffus
men <5 AuguAx tcAamento afeiuiffet. Illud quoqj obferuatum eft : ut cum
li&ores iuffu Confulum aliquem c domo cuocaicnttforem
xdium uii ga per
cuteren t:quafi eo tgno:publicam adefle per fonam innotefcerct.
£> icuitame ob
clantatem.-dignitatemqi defcrebant:uirga fores pcrcutiuctabant.Cum
enim
Pompeius magnusipoflidonii domum fummi fapientix prefefforis eflet
in
greUurustbres uirga percutiuetuittet falces fumtnilir.Et h
quando Diftacori
Ponruh aut prxtorl praeirent pro impera maieAate : obuium quemr»
frmita
cedere :denudare caput,et obfequiiihonorifq} caufa
equodefcenderciuberentt
obuiamtj turbam uirga fubliAerent;ct fmnmouerenc. Apud
Athcnienfes et
omnem
LIBER. PRIMVS. XXXV
omnem frre grxdam:ut difcrimen perfonarum notaretur: magiflratus non
li&orestfed lixas fimul & uirgas habuetut uice liftorutr,: quos Leiturgcs nu
cupant.Fertur uero Germanicus Athenienfes iocios:& fccderatostuno lidfo
rc:uclut prxdpuo munere donaffc.Ncqt praetereundum in occurfu maioris
magiftratus^mincres fummittere fafccs confueuiflc: ut fignarent honori de
ferre:& imperio parere. Q_uare Valerius Publicola in fufpirioem affe&ati re
gni ad Juftus dum condonatur fafccs populoriummifit. Scilicet popnli cj co
Iulis M aieftate,& tura potiora arbitratus. Li&crcfq; cu fafdbus faepe paluda
tostCos.et paludato in|>uinciapfe<auroprrire folcretqux qdem paludameta
tunc fumebant cum in expeditionemiaut decretam
prouinciamCos.itu
fibi
gcftamur
LIBER.PR.1MTS. XXXYI
geftaretur obieffum cflc,famct (nantor ueteres,qcf caligis non utemv
illi (i
**
^nam candida fafda craQtlloq? Lvfimachi u alnus afligaflc.Q uod omen,il
Ium futurum Regem dcl<gnauit,ficut euentus docuit. Idq;
apud Authores
afliduis exemplis patcre.Medis ucro Perfis,# Armenis Regibus Cydaris SyJ~rf
,
cum cerulea fafda albo diftindb,uel Tiara,ami&ulqj purpureus quatrangu
lari figura. Interdum Candis,qcf Pcrfarum,Lydorumq?infignercgiuerat:
Ar geniali vm
pauit ferre, Syrti qucyj) Holam St fceptrum pto regio Diademate habueram
\$y*1
Apud prius uero ixculum reges tenuide hirtas quas fceptra nuneupjnt,p
(,yrfrr*-
lriaieflate,proqj diademate fuiffc pinum cft. Ferunt miltces in exercitu phas
nacis tumultuaria coadfa manujatiotem illi levrpum dum iplutn in regem
aflumunt,pro diademate dedific.Sicut Araafidumccncionatur pro Regali
lo&f- ' orn imento galea data eft.Bataui,St Germani Regem quem delegere ateoi
pf ro tanto Audio fceptra profecuti funr,ut extra demum fine fceptro fdire, srififr*
aut cofpid nefas duccret,in quibus diuerfas cffxffas fpes, figurafeg
habebat!
Quippe mali,rofa::uel lilii,aut aquilae alteriusuc auis in fumo infignia fere/
bant.Hcc Diademaapud exteros hodie uidemusin ufu frequcs,ut imagini
jplctcrat antiquitatis. Na
c3ndida fafeia uelut regio infigni caput obuoluti Re/
aale pfcfaLitmaieAate.N6ergomitu,ubi ini urna defperatioe&
diffidentia: , ^
Mithridatis uxor nihtl^latadu rataicu morte oppetereufi arrepto diademate J*1***"****
#m(igni regio(quac fafeia erat]) eodem collo alfigato,uitam (mite moluiffet.
Qu* fuerint aufpicia quae e pullis emiflis e cauea captarentur,& quae fecuo
;
des euentusqux ue infortunia afferunt. Caput. XXIX»
Nter aufpcia quae maxia cura , cultuq? obfcruarut
ueteres
annotauerc annales no paruz ae Aimationis (uiffe pullos
qf
bus e cauea emiflis puls dabatur.Ec ta St fi, antiquo augu
ru decreto cis auis tripudiu facere poflit.T ii inter eas jpeiput m
rf ^
fuere pulli Melici,&Chalcidici,qbus ttfi honoris
eff,tmcp fabulofauetuflas religionis afmpfittutnifi his prae
tnbutuj '*&' f v*
iponctibuscomicia no habcrenr.Nullos ad honores jmeherenr.Nullisuin
flac ?
aas dcmadarct.No M Kl* I II I • •• v M •
Senaru cofuIeret.No bella uel paces ineirt. Nihil denkp
. . •
CEN1ALIYM
per contemptum religionis inito nauali plio terribili flragecum ofclaflrpffi»
gatus poenas dedit mfignes.Sunt tn exempla delufam religionem,8e cotem
pta au(pioa,felices cuentus,Se fucccffus pleruq? habuiffe fortunatos. Papi#
rius.n.curfor,cum a pullario admonet ctur,nc cum Samnitibus plio decerne
rrt,pullis noaddicenbus feliciter drnuauit.ht Flaminius Ccs.moturus ad>
uerfus hoftes contemptis aufpidis fortiter pugnauit,Se uicit.Si autpulliea
j fJt7*ii****/c*7*[
‘
uea egrefl^obiedam pulte, aut offam uoleti aio drpaffi efTrat, ita ut illis uc>
r>.
lectibus fruflu ab ore deciderer, & terra' pauirrt.qd’ tripudiu faceret foliftimu.
Rem haud dubie fortunari fit aufpicia fecudarflejztofqi fucccffus, Se fpem
mirificam pfignarut.Sed quod dc pullis apud Romanos pditum cft.ldcm
in Lyda in Apollinis fonte, & in Medojr lacu ad Neptuni aquas lymirzpi»
Ices facere tradur,ubiaco(ulendbuseuocadad augurium utniunr, qui fi od*
*»^»«**^
pns aufpiaum face/
ieftas carnes diriperent Se pafccrent, felicia portendere Se
reiimpiumqi breui futuat intcrptabantXotra fi caudis abegiflent,aut afjper/
nati cibum refugiflent, tunc ludus graues Se dira ac pefbfcra augurati fuere.
In Epyro quo® in teplo ApollinisDraco colebaf,8e in Aegypto Apsbos
Jwf»
in fano antlquiffimo Se fandifllmo intra fepta magnae religioms,inqbusco
i?/*/
/**** iedura diuinz metis. Se pdidioes futurojr putabanf.Sicut in mephi Vacca
Se in Helyopoli Mneus bos atqi in ArfinocCocodrelus.Hifqt porreda efei
y*JrJ'</ acdpiedbusaut aucrfantibus,fclkia auguria Se exitus for runati, nonunq ma
jk
gna ifortunia Se repentinu incomod i5 pdid Se pmollrari, F uitcp obferuatu in
of augujt mfo,ut fi pullanustfeu uis augur aufpicat!,cuicp monita deope
q q
pdiccrc,Se de auguno rndere ac perteta iterptan cura fuit,tacnu fcrrcr,qcf dii
r&f• uulgari uoltriffentihaud aliter cotraherct nrfastq fi occuledadiuulgatcnSeab
dita pala faceret.Si uero auguno pdex/
fallacimetiri aufusfuiffct,finiftruqs
aufpdo con
tro,uel quid prodigii forct,contra denunciaffet,no id illi qui de
fulit.Sed in ipfius pullani,ucl auguris caput, quiram improbe mentiri au*
fuj cfletrquicquid fuiffer infortunii reofurum.
Pithagoras Parmenides Se Zeno Philofophi, Tum Ennius Se Narius poe/
tz unde originem duxere. Caput. XXX.
Vodde Pithagora Samio ueteribusmonimetistmemoriz
Se litteris proditum eff, his etiam Genialibus adiicere non
dubitaui.Siquidem hic Samo relidaex patrio Senatalifo/
Io primo in Argyptum,mox Babyloniam ad Perfaruj ma
gosjcotemplandofqpfidcrum motustoriginemcp mudifpe
danda profedus tft.IndeCretamtlacedcmone® adeogno
fcendas Minois Se Lycurgi inclytas ea tepe (late leges cotendir,qbus inltru/
dus tanq ex mercatura bona^t artium Methapcntu Se Crotone uenittubi
monitis pcrptifqj tm proceffitsut populum in uicia lapfum, ad frugales
fuis
* 1 1 ® * l i P R If M t,s . XXXVIII
6 | H I A 1 MM »
ALE X A NJDB.1.DE.ALE X A NO RO
I VRIS. PERIT I.NEAP OLITA NI .
as*
.
A VRN A L
;
I B VS » Cumcgofli&milia
res mei complufculi fub idem tempus Neapoli conue
t
oiremus : cunep a forcnfibus negotiis feriarum cawGn^
s aliquando quies foret. Ad Accium Sincenumuinm
ingenii cultu Si facundia lingulari; cum quo mihi pex
uetus confuetudo fuit a puero,ponunq ucabtabamusa
Cumeoqj ucl honefUsdcatnbulatiunculis: ud fetmo#
itlbui Iepidilbmisrid quod erattemporisiad multam faepedion conferebat
ueffana cum rofaceo,ex petrino fuoiqua: ipfe appella baepetrinia . Vclut fuit
illa die:cum mihi Si plerifcp doftisuiris cana canibitaoanaxarioexAethio
pia; bona: frugi liberto;fcitifLmo adolofcepti quem libertate. Si gctilicogno
LIBE R .SECYNDVS XI
diuturna obfcuritate latuerat, ueram ledionem alTequi nrquirrnt,
rfic&uin
ut mendoli mde codices prodircnt.Paulatimcp difcufli errores,
& corrigi cee
pti funt,nec tamen effici quifletur poneris omnino mtegri inoffenfim daren
tur.Ad hune modum Accius Sincerus noAer, Scire admodum apud com
plufculos qui aderamus,fermocinabatur,ita<j mendaces libellos
deprehettf
dcbac^crrorcfcp dnudicabat^ac pcrpcnfo judicio urcia rimabatur*
LIBBR.SECVND'VS. XLI
,nojatais eteipercnturihiscbuiam prodite,
liberali fii largo urarito, ac
; comi hofpitio iuuare, benigne inuiiare
&
comitatuqi olum eu#
copia retum
.mulare oonnunq apparatis ecc/pere rrpulis,per oppida,
pcrqj municipia fo
Jcbantocd cum lapiis poft temporibus propagato latcimpcrio.Legati
fo*
ciojseab exteris St ultimis gentibus, Vrbemquottidie
adiret, cum uixtotcd
meatibus populus fufSceret,cautum fuitiut (ublato fumptu
fit uiatico lega
nRegum,muniripiopi St coIonianim,undecucp Romam profedi., aedem
• peram ipnmri,ibtq? apud praefedos aerariinomina dare,6t
rftaturni
litteris
.adlcribi dcoeanr,ut cumcdmcdum forer, nofcendis (ingulopr poftuIatisiSe
^atus detur.Et poft mandata lingulis in prouincias profcduris confulatur.
•
-V-U 'n ctam jbfcntibus Coss.comicia quxftorem urbanum habere polle,
,pon e fVccncrcucrlia. Praeter hos fuiffe quaeftores patricos qui fit parricidii
di
,fti funt apud multos compcrimqsrtantx
dignationis ; ut capitis reos ageret
.& iMaieftans poftularcsdicmq» perduellionis ad populum
dicere/ capitales
quxrcre:& de fontibus quaeftiones habere potient. A quaeftoribus Celo
pc Fabio, fit.L. Valerio dies dida perduellionis Caffio fiiir.Ec abAuloGpe
#»dio& Seruilioquxftoribus.M.Volfio,qtf 61fus haud dubie teftis in Ce
Ionem fuerac,dieni didam accepimusiqui poftea feuera corredione danati:
facinorum poenas dedcre,Hos etiam lidorem Si uiatotem habere Si
,
jus dicere liqueuqui ti quaefitores didirquam lurididionem triumuiri
les poftea (ibi uendicarunt, Q_uos quidem parricos Syllae temporibus ad
ui
ginti numerum propagatos ut de fontibus poenas exigerctiauthores memo
«mt.Per quos ius quotridie dicite Senatum fuppleri uoluit.Eft quot» illj
flnimaduo tere. Q^d’ licetquxftyra ex minoribus magiftratibus in Vrbef?
ftticius tri dignationis erat, ut quifep aegregius St bonx indolis adolcfcesrr*
illa gradum N
ad reliquos honores faceret. an q; hinc aditum: reliquis adeutp
dis magiftratibus aufpicabanrur«Siquidemprimis experimentis; quxfturx
honoribus uti cratdnculpatae ukx teftimenioiad aedi
initiatiiquinullis ante
litatem mox praturam St demum Confulatumxuchebantur. Q_uin eram
tanto honori quaefturafuitoliinuit uiri conlularesimagnilq; honoribus fun
di illam gererciindecorum non putarent. Cum.M. Valerio Volefi nepote»
X.Q,uintiusCapitolinusqui tcr.Cos.antea fuerat,quiqj ampliflimis ma^
giftratibus inligniserauquaefturam gerere non dubitauit.Cato quoqj trium
phalis fenex qusfturam ita geflitrut Confularis poteftas quaeftorio muneri
adiuda uideretur . Q^uod Si lege Pompeia cautum fuiriut deinceps quacfto
res nifi uiri confutares : fuffragio populi crearentur . Fuitqj inde
feruatum n*
exercitutcum pro re conGliura capiendum erariuel acie duces congredi parat;
ut quaeftores una cum legatis fit Cenatorii ordinismilitibns; Tribunismijita/
tibustfif primojr ordinum cmtunotubus: concilio aduocentur . Cf9 antea
i
CENIALIYM
Alis erat hoc tnqpus
quxftores dcfignari gladiatoria munera exhiberenf,qc?
Senatufconlulto cautum hriuncde
a principibus datum,poftca Neronis tpe
neceffitatepolluertniNec
inceps quxftores exhibendi gladiatores ad ferrum
exteris adnume#
pterierim quxftores principis candidatos ultra pradcriptos
&principis pfenbere.Orationes lmpe
rari quoji munus etat,afta Senatus
ad Senatum miffos cum poftulatis recitare Bt mandare Iit'
jatoji Se libellos
Cur aut in xde Saturni xrarium efle uoluerint, licet uaria opinio diflentrit
illorum fentencix accedo magis,qui cenfucrunr id quod nonulli tradunt. Se
ad fidem pronius eft. Valerium publicoiam,qui Saturni xdem conftruxitt
loci oportunitate duftum cum oi aditu perfcpto,undtqj
praeruptus Se ab ae/
tenta Helio campano nubat.Cunq? filia potens uiri dotem (ibi a Sempro
nio apud iudices dari poflularet/& lege ageret : tacp ad fundum fuburbanti
peteret ex legatotideoej ad iudices confc&cndx litis gratia uc
q xdes admitri
niffet . Sempronius contra renitens reclamabat, fit Septicix altej* tantum
JT
< G B MIA t' I. -V M
-deberi ex teAam«ito,tjt Guead fundum, fiue ad xdes admiffa fuiflrt,ampli
us ex legato peti non poffe aiebat. Cum te Aamcntl uerba non utruqj dari;
fed ad alterum admitti dcfignarent,illamqj fi alterum fuiUct affcquta,adali
ud iure legati admitti non dcccre.Cunq; ad multam diem lurgiis, clamori?
bufey obllteperent,& infinicacontcntio,atq} inexplicabilis diScultas patro
. noiji e fiec.T andem poA imodicas altercationes confultuscgoa iudicibuslu
per hoc iure conttoue;foquid fcntirem.TcAamentum &
tabulas mihi exh|
,b.eri tufli,quo prolato, cum poAulata cognouifTem,difcuffo iure qcf mcon
(trouerfiam uenit,& rcAamcnti uerbis mature pcnlitatis. Vtrucp Scpticixde
beri &
tam ad (uburbanum fundum aedes iure legati admitti poUe rclpo
q
di.Q^uippecum parentis arbitrium tam luper fundo q domo, S cpticix co-
fuluiff:app 3 tcat,& hoc ex te Aamenti uerbis liquere. Didtio.n.lcu ultimi di
dpolitioni appoliu in qua oe momentum rei eA , & tcAatoris uoluntas dta
apparuit, nen difiundtiuadcd ccaugmcntatiua cfl: illamqj copulare ucrius§
difiungrrtipropterea utrucp limul comprahcudcrc dixi.Et hcc habere ratior
nem explicatam ex perpetua legis difpo&rione,quam Paulus iurtconfultus li
broiuris ciuilis tertio de lrgatis,aptrflimc pcofequtus fuit, qui de hac contrcv
Htrfia contuitus ira refpoudit, uerba PauU exeo libro hic funt. Vxorimei
mundum ornamenta (eu quicius caufa paraui do lcgo,p!acuit omnia deba
n,hoc enim urrbum fcu ampliandi legati caufa politum eA.Q_uibus pale/
dis.iudiccs fecundum iplius poAulata Scptidi litem dedere.
Qjji Deorum xdes extra urbis pomerium (itx fuerint, Si ex his qtu in
bempoAe» recepti. Caput. 1111}
• )
(eruitum efhut nunq Saturni templa aut Serapis intra oppida admittat.
Sed uelut peruigilcs Si excubitores deos extra pomerium fi£ in fuburbiis,
uir St uxor bibat. Q^uare Cama Galatha cum uiri mortem illatamaSino.
rige uldfri uellet,diflimulatodolorc,fponfaliacumeoinirefinxit
uenenatu/
qr poculum illipropnauiuquohaufto Smonx St ipfa Icta qcf ulfta
uirum:
eflet mortem obiuere.Cons autem in more
furetur fponfi cum ineunt fpon^
(alia mulicbnuefteinduatur.Romulusquoqj in comunione panis St
aqux
matrimonii foedus inifle traditur . Ab aliis cft ufurpatum
ut uida purpurea
candido diftindataut ueffc uerficoloritficut apud latinos ufus erar,noua
nu4
pta fponfufqj amiciatur,aut iugum pariter fubeanttquare
luno iugalis dida
quafi xquiflrmoiurc Si concordibus animis inuicem
nederentur, fodctafcn
fit communicatio uitx cohita foret. Vel caput obnubant, ut uetenbus
mos
erat, unde nuptix, Perlx autem 8t Aflyni accepta, inuicemqj data
dextra
fedus matrimonii ineunt.Nihil enim apud illos fide antiquius erat
.Apud
Ethrufcos in coniundionc nuptiali uiri fublimes porcam imolanr
quafi di
beneceffurum St futurum inuiolabile.Q^uod quidem
is teffirius illud
diri/
mere uon licebat,mfi diuortio morte,captiuitate,uei femitute.Dona
uero St
munulcula uirum ab uxore uel contra acdpere,legibuscrar,St feripto
rure
liccitum, nefas exiflimantesiquos legirtimus amor coniunxifict; donis uidc^
ri potius allici comugali amore conciliari. Annulus tamen fponfx dono
q
mittebatur a uiro,qui pronubus didus,ts enim erat ferreus St fine gemma:
prilca u/dcficet fecula St antiqui uidus parfimoniam,ac
frugales mores de
l^uautes.Gcrmancrum fertur mos non improbandus, ut Iponfus compla
dtx mulieri/quam ducere animo deflinauit: dotem det qua exhibita
: uc4
natum equum,8t boues,Scutum,gIadium,Si armattanquam p^nus amo
tis uxori mittat . Cum uero fponla ad uirum ire parat in ipfo
nuptiarum
celebri officio feruatumeft utredam tumcam/St puram togam
ueftiat,uet/
benacpqux Veneri dicata eft/St floribus, herbifep a fe ledis corollam texat:
camq; fub amiculo deferat . Id quod Locreufibus in ufii erat ut matrol
,
nx ex ledis floribus nedant coronas • Nam empta geftare fcrta
fabatur . In Boeotia ufurpatum eft / ut fponfam obtegentes afparagd
i
i
CEttIALIVM
coronent: apud graccos autem Syfimbrio . Caputqj hafla
gladiatoris qux
ccmat, ac frontem, Bt
in corpore mortui fletiffet,qux cdibaris difta eft,
genituram
comam difcrimmet.Opinan licet quafi fortes ea de caufa uiros fe
rent illam ibi perpetuo manfuram , necg ulla tempeffate inde rccefiuram*
Q^uod fi curru fponfa non fubuehitur, led pedibus mariti domum pete#
ret. Chanepus dicebatur. Apud fLhodios noua nupta per prxeonem in ma
riti domum aduocatur, 6t eo proclamante in thalamum admittitur. Eam
uero facem ideo acccniam ferunt , quia nili fub noftem , & in tenebris
,
LIBER. SECYNDVS. XXXIX
prifcis faeculis inire coniugium non licebat. Alio deinceps far toflum prxfed
renrc.Scilicct quia nihil confarrationis foedere in fponlaiibus religicfius fuit*
Ideo in dirimendis nuptiis, & fi quando uir ab uxore diuerterc contendicdif
farracionem Geri accepimus. tandem uero facem fub ledo uiri pofuiiTe,aut
in fepulchro comburendam curaffe foedum erat aufpicium & omen exitiales
maximaq; facere infortunia creditum . Fuit queqj graecorum mos ut cum
fponfa ad uiri domum traducitur, puer fpinis di glande querna obfitus,cani
Itrum panibus onufhim deferat. Sponfa:cj praecedens paflim clamitet,
iipufui kskov Tr;of auii/iM*, quod eft dicere effugi malum/ inueni bonum
mores re 6t honoribus audior Gt. Dumqj ad uirutn ua/
quali poit trugaies
dit,intrantidomum;nucesiuglandcs flagitant /eafcp pueris iaciunt di pafo
(im feliciter dicunr.Thalaflumq; modulans carminibus damitar.Sicut grac
ci v xi ht u vxiiraT 1 hxxo ,
qui felices coniugio fnere, quem morem inolcuif'
fe opinati iuntiquali felicem ut Thalafliumcui Sabina uirgo honcftx for*
nu in raptu concigit fponfum futurum ominentur/dignamq? efle qux Tha
laflio uiro admodum fortunato nubar,his uocibus figmGcan. Varro tamen
perhibet lignum lamGcii efle Thalaflioncm/ quem ueteres quafillum ieufea/
lathum lanificiis aptum nuncuparunc.Nuces uero fpargunt ; uel quia iadu
tripudium exdtant,uel quod gemino protedx operimento fatus luosmul
tipliatcr muniunt/ iimiba in toctibus noux nuptae augurati . Athenis uero
inualuit ufus ut fponfi caput, caricis di palmarum frudibus legumine di coi
libis infpergant. Q_uod di leruis nouiciis cum primum dominorum aedes
introiflent heri ulurpatum eft. S ponius uero illam domi
operiens in qua
fcdes erat coniugu futura, paratu magno ianuam lana cingit dt coronat,
multacg lauro exornat, poitefej uidis laneis primum a noua nupta attin#
gi,& ornari,olccq? di adipe luillo ucl lupino inungi iubcr, nequid pemicio-
1« peftis in domum irrepat / quod magorum comcntum fuifle dicunt, ut
nign canis fufbtas domos di genitale fub limine defoflum habeanr,
fcllc
ria more. V tqj fponfo bulbi cd nucleis pineisserucx luccoifle pipere in nuptiali
I iii
LIBER.. SECVNDVS. XLVI
naiuel latini nominis mulicrciaut icrua uel barbaro jungeretur nullum fuif/
(eius nuptiarum : neceflitudmifqj. itaqi nati liberi fub patris iure aut familia
non erantded matrem lequebantur. Q_uod quidem connubiumutmana*
rctad pofteres foriis & bcncmeritisiac finitimis nonnuncj externisdarefo*
litauaunt. Siquidem campanis ut Romanas ducere liceret uxoressnaticn Ii/
i
CENIAlIVM
Intnane exemplum Tulli* fupra corpus patris ambulantis * filii Euchrad
dis idem facinus admittentis. Caput. VL
tatis aflequi uidebaturteum nomen oppidi nihil cenferrt aliud ipfum oppi q
dum:ac (i diceretrad lummam mihi gloriam nihil deefhnifi ut oppidum qcf
oppugnare adortus fum denicp expugnem .
ucro intel ledtu apparet. Q_uid quario
Q
uod tamen longe abeffe a
nomen oppidi cum
oppido eo* ipfo
mune habuitraut quid tam infolenstaut a Ciceronisfacundia tm abeflepo
tuittej uerba plane expofita poetico fenfu:& quafi figuris circumfcribcrc; aut
coloribus infucare. Q_uod tri aliter intelligi oportere ex contextu uerboje
liquere arbitror.Cum.n.ex oppidis ui expugnatis Imperatores plerucp noia
ferrent. Q_uippe cum
ex Coriolis Martius Coriolanus:& ex fidenis Sergi-
us fidenasiarq; ex Creta uidta Metellus Creticus didti fintrquae libi cogno*
menta in teflimonium maximi & expertae uirtutis.-reTumcpgefbjigloriae
adoptarunt. Sic Cicero cum fpem haud dubiam petiundi haberet oppidi:
nihil deeffe ad lummam gloriam nifi nomen oppidi :& cognomentum ex
pindeniflo afleuerat. Videlicet ficut Africani Numantini: Bi Cretici illi noia
tulere. Sicex Pindcmffo ipfecognomentum ferat. Rurfus alia ad eudem Cac
lium epiftolathis utitur uerbis: mea ucro officia ei non defuifie tu es teftis
qm ut opinor ComicosacciditPhania. Q^uod ille in Terentiano Phania
non poffe accomodari aicbat.Sed alium quendam fuiflePhaniamde quo
fcnriretCicero qui in noticiam nomenq? no uenit. Q_uar uerba fi penfitare
quis uolenatq? ingemi acie non obtufa rimari/etiam ad Terentianum Pha
niamfaluo fenfuaccomodabit.Cnm.n. Phania ille Terentianus Cremetis
featerfuerir.Et Crito Andrius inopino aduentu oportune introducatur ad-
ueniffctquo fignificantc de Phania Cremetis fratre & filia Gliccno in notici
am ucnit.Ipfamq; filiam fibieffe compertum habuit.Pancer Cicero perepor
tune comicu Phaniamaduemfle dirit.Hoc efbaliquid fccreti confiliiqcf no-
Scari. Tertio ad eundem Caelium Ciceronis uerba lunt. Vtor aetatis uitio
«
genialivm
utlim ita fir.Sed tn togam praetortam toti' apio,putote audiffe.Q_uiduer>
aio afflidto Si iacenti effer.Id tamen aliter intelligi eouenirr ,qui fenfum erue
re,unde illis nomen faftum.Is.n.ligneus erat. Si nullo xre aut ferro ccm0
CEN1ALIVM
ideo cautum,ne qua calumnia/ncu quis dolus compcGcus,in arrogadolri
«urishomiue adhiberetur. Ita ut adoptiones cotra ius pontificum ftdx,auC
tnc collegii decreto nulije di pro initis forent. Et quispioprium faccrdotis ef
fet,nccimpcru,nccmagiflratusgcreie/ncccquo uehi aut trinoftio ab Vrbc
abcflcipoterac tnidem Cos. uri Ccnfor efle fit pontifex, pariterqp religioni Bt
urbe trinodtio abeflesequo uehi ucl pedibus ire.Craflus
iripubficc praccftc,ab
L«inius,Honnficatum maximum & ConLlatu/moxccnfuram,prxturacp
fimulgedifle.Et Liuiuspontifcx pro praetore ordinibus prrfiufletraditur.lp
lum tainen qui fimul:Cos.fotct di Pontifex ne reipublkx aut facrorum de*
feratur cura: neuc longius ablegaretur, extra Italiam (ortui proumciam non
dcccbat/ex Senatus decreto, poflq idem Craflus/Praetor fit pontifex euibel
Ii luma comiffa erat qcf nunq antea fa£him:fortitus Alum ab Ariftonico
,
Attali fratre praelio uittus occubuit. Donec poft interualla cempojr extra lu
liam foturi prouincias cepete. In tantumcp honoris culmen poulicatus fii eo
excellentiae creuit.utCn.Cornelioprattori,qicum.M. Aemilio lepido Pon
lificr maximo conuidum fcciflet/muldta didta fuerit. Ipfumcj regiae dignitati
lis Pontificibus, - ». * . -
(iqui noxii confugiffent,ea dic a pena imunes erant. Ideo non uuigares neq»
oblcuros.Std qui ncbilitatc generis Bi multo fplendorc illuftres forent/qui
qjauihoritate Bt opibus anteirent cartcris, ad pontificatum admifcrc. Diuq;
Romae Pontifex/qui antea curuli fella no lcdilict,ncmo creatus fuit. Donec
lapfis ipibusetiatn qui nullos curules gcficrant magiftratus ad Potifieatum
admilc. e.Primus.n.T .Coruncanus ex plebe homo pontificatum maximii
meruit/quo tempore. M.Adhlius Regulus/ primo punko bello graui fup*
plicio excruciatus penas dcdit.Et deinde. M.Drufus quod antea contigit nui
li,Tnbunus plebis fimul Bi Pontifex aeari meruit. Poftca ex plebe fit patri/
bus nullo delcdhuaut difcnmineadmitticxpcre.Cuq! ad collegium ponofi/
cum pertinere tindemortui locum alium cooptare. Cn.tn Domidus Tr.pl*
offenfus collegio qcf (e in numero pontificum non coopcaflcnt/ ius fubrogi
do^ pontificum lacadotumqf,a collegiis ad populum traAuldlc fati Ipfcqp
pontifex
t I B B:'R . S B C V M'D"V S l XLIX
tl quet dies a kHs ad nonas (upeflcijr referre fofet, ut populo «ai feriata re'
gcbCfroy rcripiendifacultas fortr.Adquojr collegium etiam intrrptandiiH>
bs,& an poflet lege agi,qu*q? compctemadiein ludiriis declatandt jusfpt;
eduic& prinuit.Q^uippc his riuile iwer facracenmoniafcp multa fecula ab*
folisppnrificibus patebat.Ex his
quocp minoribus diftinftio gradus
Eeb*£.Nam qui primus collegio afeitus erat maximus, qd ucro ultimus mf
nfmus dicebatur pontifrx.Illud quoq; uepe eft,falos pontifieesnouo more>
KCniugalctn coppula facro confarrarianisiure uiire folitosi Q^uippe tum m»
trimonia apud maiores tribus modis 6erer,ufu coemptioe cofarraeioe. C©> &
CuratiScmfolis potificibusdcderur,cu aliis modis p exteros corrahanf. Aiad
uerfuj quoqj eft,porifieis uxore finguiaris exepli & magni doeumeti ee opor
«ere^ut ficut ab oi noxa &
libidine ipfe mudus eranita uxor cafta 81 incccns
Matae. Q^cftp Potifici maxio cadauer uidrr nefas fui ttneqd trifle aut lugubre 1
dilunt. Apud alios autem pontifices diucrto iure At nomine cenfentur « Naag
acci pontificem (ummum Archiet clinem uocant ad quetn ius & moderari»
djji pertinet. Baby lonii Chaldeum.Ifidts (acctdotcm Gramathram, ali#
Mithram/^icionii Charniu,quc collcgnipaftopho|i nucupant, Delphis
bre fungitur. Apud Argyptios qui facra miniftrant (acerdotes capite rafl
font,cum apud alios comati incedant , a quibus eft ufurpatum ex philc*
fcphis Sacerdotes, fit ex Sacerdotibus probatiflimum in Regem cligtj
tt. Vndc Mercurius tris megiftus id eft ter maximus nomen rulittquod
-
K ii
L i b TbvR.7. :s -e « r s «H
tfcridrefamil/aris ille percitus/ubita ui morbi rcrrtNdsiac
donem grauiflimiualitudme opprcOiis fuit.Fercbat etiam am dum
di %
prope ad interne*
cpr°|
in leftulo
cum illo ludarctur^nudum illius pedem ufqj adeo gelidum ac rigentem at*
trr&affe,ut nulla glacies illius frigori compcrari potuerit. Equidem mtmo^
labile hoc,& cui uis mirum uideri poffet , nili peruulgata res effet Aedes
,
quafdam Romx euidentiflimis o flentis ita infames , ut nemo illas incolae
aufusfuerit,quin uariis umbrapt llluGonibus St trtris imaginibus,no<ftibus
Ere ftngulis inqetetf.Gordianus amicus meus fpeflatx fidei homo: mihi re^
cu Aretiumiple Si familiaris fuus iter una intederent,& a femira ut fit
tulit
gitabudusfit tacitus fuureputas nuqd ego falfa imagine captusialiter at® res
cflcriafpicac: Cuq;meos lenfus uigcte:& figura illa nusq a me dilabi uiaaet
qux na illa edet:interrogaui:qux tu fubridens Si ea q acccpat uaba rndens,
quafi me plane deridaet,cum diu me fuiflet intuita:difccdir.
I
ftituqut pedamenta ad Vincam fulciendam:cx uicini prX'
dio mihi liimerc liceat . Q_uxfiui ego a Iureconfulto qui
'
K iii
i
omifla modcnia/mu!e|4W inepte arrogabat, quid pedaitieta cflent/quibui
fumendisex alieno (eruiuas coniti cui poterat. A tep ille in r#uulgari,cum diu
cogitabundus hefiraflet,haud inulto polhncfcio quae inuolucta uerbope/ St
fal larum opinionum ineptias/am bigues magis
q ueros fenfus denotantia£.
fudit.quibus nihil uerianimaduerticognofacp potuit. Ettam £t & pedamen
munimen effe fle palum quo uitis caduca fulcitunncminem fallit/ unde peda
tio didta.T amen id triplicis genens animaduertimus.Nam St pedamc
fuiffe
fllam (olians ignis, uiatqi armis dcmuit;Lycia:q$ urbes clai illimas luftep
I
„r
f l .2 r C E '
M I :
A i -i f I
•» ' — t
— i , »
nos duo fora larua nucupari. Athenis quocp Diphilum ccramicu arqjhc*. &
lieum q ferat omnium maximum ,& Uelphinium Si Palladium f
foris fuife
'
V.1 . I V cr B T~lfi 3 T
pto xftuatu fit fofias funibus metiuntur aur pafiibus.ln Hilpanu h.gis.li> :
i* i
campania uerfibus.Grca Perlidem Schoenis. Alii Para Tangis, alibi Pertica
cui nomen Accna, agricola: iugeribus , nonnulli fiadus metui folent agros
campo k£.L.uero ^.aiphurnius Cos.haud abbmili exemplo prxfrftum
c<J
Cum qtf aitna hoffr tradidifict.Laanus abfoflis,diflinda tumca,fit nudis pc
dibus ad principia per omne tempus militix adefle iuflit. Fertur PeTccnnius
niger, ob tuberalium gallinaceum comanipuJcnes hac affedflc ignominia,
ne focum ficerent,neuc cofti quid oblond iumerenr,led pane fit f.igidis uc'
fcerentur.Tibcnus uero nimis icucrc,nam Pratorian ii militem oblubtradu
pauonem capite puniuir.Militem uero milinx gradu dciicerc,autexau&ora<i
reucl cqu illiadunere,ipfuinqj uinbus,auruirgis cedere, (eu equo detrahere/
uel haftas dareiubcre,qux centro haftaria dilta eft,hxc fit ciuf modi, non p
Itui noxa,Ted p acri delicto ,magnx aiaduerGonis loco, a ducibus infcnifolaa
funt.H alias dare rubebitur mnuestquibus
pp probra ignauix fit luxurix ha
fta adimebatur. Et enim bcutglorix caula fortes uiri donabantur hafta pura
hi qui pronum ui&orcs In prxlio fuiflenr,ita ignauis fit contumacibus adi
mcoauir.Hoc notabat tanquam (pes merendi llipendia adempta forer.'
illis
Q_uia etiam obdo fit prepingui quod cutem nimis bene curafict , fit
milio
fit nspa Sagina gratus eflict, aliquando equum duces ademere . Id quod
L i«
4
f
i
CENIALIVM
aduocare foleat.Illos tn qui ad aram maximam (aeram faciunt, alium
culem deum aduoare no decebat. Q_uippc cum in Herculis templum deo
rum nemo admittatur, ne» alterius dei aram effigiemue ficur in exteris fanis
uidere fas eft,ita more tradito ut mane fimul fit ucfpere ad aram maxima b
erum 6at,cum in exteris matutinum tantum modo tempus hoftiis imolan
dis dicatum fir.Fuitq? obferuatumutab eiufmodifacrisne du (mri,fit liberti
led fif canis arceatur, iicut ab arce Arhenienftum ubi Mincrux,fit a Delo ubi
Dianx templum fiiit arcebantur,qcf impurum fit procax animal effet.Neqi
Sed praeter hanc aram fuit alia Vittons Herculis in foro Boario qui trium#
phahsdidus eft, cuius ftatua ab Euandro (aerata triumphi die,habitutriu#
phali ornabatur. Alia ad circum maximum Cereris,fit Herculis, qui cuftos
cognominatum Sylla ex pdidfo Sybillino^t carminum ut multi autumant
ercdta,fit conftrudta.TempIum quoqj Herculi iuxtaTyberim mirabiliftru
aura olim fuille legimus in quo ex decimis facrum fit,ubi dux arx,exqj ea/
rum altera mulieres deguftare ex altera uiros tantum uefd fis erat.Ad porta
quocp trigeminam Hercules Victoris cognometo fuit,atcj in eodem boario
foro aedes Herculi rotunda prxcipux admirationis ad qua nec canes,necma
(eas ingredi opinio eft, liait Achillis aedem ante Borifthenem nulla ales fgre
ditur.Fuit prxterca Herodes cognometo 01iuarius,fit Hercules cubansd»
,
s
LIBER. SEC V N D V S LVII
L
Praetores
mu
«ad !«ge Bebia
s E C V N D v
fueretqtue rubebat a ternis
S tnc
ad quaternos rreari N
eere.Manfit^ hic numeros ad primum fere Macedonicum bellum,quibus
& belli lumina comi fla fuinillorumcp aufpiriis: argregie res geffat
plcrunqt
funt.Tunc quocp additis prouinciis:&tnagno incremento rebus audis, cd
M.Cato Sardiniam obtmerettSkiiiaq; fit Hifpania imperio aereuiffennma
gifcp in dies Prxtores ex ufu forentiillorom numerus audus fertur : ut
feni
crearentur.Poft temporum uero curricula quibus Cor.Syllarempu.indo
minationem uertir.Cum pluresde Parriridiisjde Skiristde fallis leges tulif
qui eas tuerentursquattuor qui de criminibus inquirerentucte/
ietrut c flent
c nh i i i t ii
L I B **?, t T K D. V S . LX
apud latines ptjiolotft Siculos at^ ia Sanioft CmpisosHsnifis
fraces precipuum famc.Nacp Aegyptiis loco ccnloris crar, ari portoria exi#
geni munus impendebat. Achcis bini prores longo tpe rinptrtanint mox
uaum accepere. Apud Macedones, Sagutinos te S yracuJanos domi,forifqi
fcira quo cmgiftratucum eflet DionyGus gradum ad tyrannidern
dabanr,rii
fecit. Apud Thebanos (unum imperii tcncbanc,iicucfuit
Epaminundas, Se
nifi prefeme eo mtgiftrarus eligi oequibant.Sardium Praetor de bellis conlul
*abat,8e foedera inibat. Et holis cum debello, aut quouis ntgorio Senatum
cofuluidet dicedxfniae iusno hibar.Epyrous & Athrniefibus Praetor The
tnotheta Se belli dux Sagulis annis fertito creabantur. Is aut liquando bella
mouenda, & armis decernendum foret,militum delemus habere, legionefcp
tC turmis coafcriberc (olebar, quam pczturam Nicias eum Pericle aliquaa
dogeSiffe firrtur.Nonnunq Athcnicnlesdecem Praetoics militixpr.it fecere,
qui per trices c»ftris,8t legionibus imperitarunt. In quo magiftratu cum tb
frt Arilbdes Miltiadi ce tfa,ne in pugna Marathonia aduaius Datym Da/
rii prxfedhun in diffidrium ucautt.CummuIutudme prx torum. Patri* di^
(crimen impenderet»
ais fines peccatum non cxccflir,ut quia mente coice letata quis agitat Facinus
Illudcp adhuc opere non inceptauit,nccg adtu exequtus eft.An nihilominus
pari fuppliao afiiciendus fuent.Etquantumintcllgi cx ucterum monumen
lis dabatur,diAiagui oportere putant, ut lihomo »«agnu«n aliquod Iccius^
ed
V a 8 M I i Vl T I J ' T
•
xolqt hoftibus prodcrc,nccem parenti aut principi parat, aut ciulmcdi dans
ta crimina in quibus magna calamitas aut foedum excidium futuiLm cftt
,
proculdubio leges inceptum facinus, ac h conium at um efict puniri uc lue*
runt.nec folum authores fcelcris,fed facinoris ccn(bcs.Ncn.n.lecus cciucie
«um qui tam atrox dirum ue facinus moliri auiusfuir,quiqi ad tam exitiale
Hcclus animum induxit, perinde affici oportere, ac li illud opere edtumafier*
Idqj exemplis patcre,qcf lex lulia in mechos aiaduerut, ac hncs,&pditorts
atque punit,quiadultciium furtumue patrarunt oqui id inceptat ut,& ii cri
men non pertcccrunt.ideo greds lege cauetur/ut Tyrano^t fUu uclut faano
risconfriiparentum crimina luant, Bt haud lecus morte e«lio<f muldtcnd
focdacp meos exempla iraeinuidiaap exerceantur, tam BC (t Romana lege ca
ueatur fccus.Q_ucd m leuions noxe criminibus & ubi non cft tanta kcied
ris magnitudo aliter ftarutum eff,tunc.n. delinquentes peccato nondum ab
Soluto non ufep adeo criminibus obnoxii fiun^nec (ccicri ita k obdant, ac
fi opere excqutum dici. Sed Pi sctons arbitratu pena /modo maiore, modo
minore pro noxa,& quoad ufep ad facinus progreffum fuerit puniti opertf
(er,ut nec a pena immunes fiant/ nec tam fcuera legum dikipiina q qui effe
ccrc puniantur. ldcp Ciceronem fcntke nunc arbitrari, cum legibus heu»
num confilia non euenta rerum uindicari dicit» Vt qua immaniflano teatia
obnoxius fuit, q cum (ica Pompeii trucidandi caula dcptmlusfucrauin quo
totius rripubdatus BC maieftas imperii peiiditabatur,hauddubic pena deto»
ftabili dignus erat,tam Bc fi illud non conlumaffet, tancj eo cafu foret quo
holum confilia incepta,ac fi exitum fortita finffent pena coctccntut.Non fac
Xut ubi cogitationis fines crimen non exafiit, tunc.n. cogitato nec dum mce
pto facinore, quia intra cotdis arcanum Eranus retinetur , neqt fatis apparet
nequitia quo ad ufqi deduda cft,& fi Deo obnoxius fiat,qui (cclus, quan«
uis minimum animo prcfutnit:(amen,crimcn inceptum aut cogitatum fao*
nus legibus penam non meretur. Q_uippc uoluntatcs ut Cato inquit t nttp
legibus,netf penis fiunt obnox«c.Hoc pertinet illud Iuucnalis.Naro Iccius
Intrafc tacitus qui cogitat ulium.Fadi cnmcn habet. S dket Deo cbnoxoi
num, praecipue apud Albanos fit 1 bcros gigni litteris mandatum legimus Ic
ttferi morius, quibus affedos homines tam dira inficiunt tabe utquoldam
ridendoAionullos flcndo,alios diucrfo animorum habitu/mortem cppcto-
recompcllant.lllud tamen proditum memoria eft , in Arabia utperas mi*
nus effc Ixtales nec morfus lxtiferi,qcf odoratis dcpaflx uirulcntx no liant.
In phenkia ucro fit omni Africa tradu:truculentiorcJ,fltuel lolo alitu affer*
re necem,fitin Syria angues nc quidem Syrosatringcir,in pere
laccffitos
grinos aut idu perniciali iras acuere. Contra ucro/in Alttnio Carie monte,
icorpiones aducnis innocuos cfle,incolis ucro perniriofos fit infeftos.
Q_u/ uid uia uel Cliu , proripui Roma fuerint, fit unde nomina originis
fumpferint. Caput. XVlli.
Duerti fxpe alum ftcut fora ita fit ukos urbis pcfpuos,prim
habita Hanc uero ab agro Succufiano ucl qcf iub muro carinapt fo*
-
.
rct denoiari tradut. Pofl quas uia Iaera no miooris celebritatis & fama adno
fus & nerui Religio, & quoda numen incile fertur . Ideo fi
fuo fcnbete.Cafiander ucro cum omnibus libellis, & zpiflolit rex falutarc^
tantx moderationis utnunqfibi regium ufurparit nemen. Sicut Potu#
fuit
L 1 fe g R. SECYNDVS txnn
tum Philippi hoftis, litteras quas ad olympiadc fcripferat infereepiffcnt,rat
Inuiolatas reddiderunt, ne theri genialis »
lecreta coniugii panderer. Ve» ali
ler cu diis in mortalibus honores dabant fieri feruatiS eft, t iic.n. capite opee
to » uelat.' iacra facere & numina adirt mos erat, ut deojt honores longe *
a — ,^pOtC|ltlO^<! mmiM m
MuCmucos rn rehquofq? neccflarios ubi diutius abfuiflent, aUt longi
us eflent abfuturi fe inuiccm ofculari frequens ufus erat,qcfa Romanis Uiur
patum inucnimus ut cognatis obuiam fadis frontem luauietur. Apud Per#
fasiMedosi» Indos: Reges adorari » in falutando hoies toto corpore ptti
ridere, inuenimus. Q_uarc Thebanus Hifmenias iuffus Artaxeriem adoraret
ne contra decus faceret prolapfutn annulum fubftuliflc Si ita adorantis Ipe*
riem pra:buifle dicitur.ld quod Romanis longe eft habitum nefas
,
OCaligula cum Cxfares lalurarentur pnus, adorari fe iuflit, capite uelato ut
deum. Mox Diocletianus lecordia intolerabilis contra inditura nnicpt
exequiaulus fuit. Apud exteros ucroCyro Peifa^t Regi adorandi cultu pri
muin delatum cotn perimus, cuiproximumdiis in mortalibus honorem d<4
ercuere.C^uodmox Indi» poderi Reges «equi magno ftudiocurauerUK
Idqcf Octauius Augudus & Alexander Seucrus prxripue detedati lunt»'
Nam (iquis inter fjlutadum flexiflet caput, aut affentaretur blandius, foras
detrudi arq; exigi iuQere.FSntemudo Iaeram genio nonnulli tradunt.5lcu(
cnilunoni bra. hia. Pt ftus Neptuno: Cingulum marti, renes Veneri, Pedes
Mercurio, digitos Mineruxcolecrauit an tiquitas.ita frons GeniO dicata fiiit*
Ofnncr /4cui
S *crn-
Q_uippcdcum uencrantcs frontem tangere,» ioditaad frontem manutnU
ttuna adire folebat. Q_uare Pompeio magno frontis honorem » os pbunt
Uclut maximum naturz munus tiibuerunt.Ipfa.o.feueritatis » demeti* ia/
d« eft. Ideo minorem frontem uenuftum fatere,» mitem remiflum»quie
tum, multi cenfucrunt.Contra frons magna fegncs.Parua mobiles, rotdda
iracundos,lata mente flexibiles dclignauit.Q Uod etia carmine Homerusn
frqutus luit, ut lmgulos membris honeftaretBeos. Na'rg lunonrm facit catt
diJas ulnas here . Aurora roleos lacertos. Mlnertii oculos glaucos.T hetidi
argenteos pcdcs.Hcbcn uero talos pulcherrimos. In oculis queep religio fu
ir,in quibus imago » natura hols ac taritus Icrmo mentis maxime exprimi
/
CEN1ALZVM ,
'aJtrrm ouUj efrtm*' Refert uero Ariftoteles aprinos oculos St modice conniuentcs aut paruost
H*0 ?* «didum optimc^contra oblongos pcflimos notare. Caa
m w
*ntl ‘t/tf fuim. didos U protentos impudentes. Carnolbs ucrftpellcs. Mobiles incoftante?.
•
NaCum quoqj moje facere indicium multiarbitrantur.Ideo Perhe aduco na
(o quos Gripos uocant praecipue honorant, qcf talem, fusile Cyrum crede
rcnt.Simos uero mites facere &gratiofos.In eo.n.irrifionis fedes eft/ quare
- nafut St habere nafum irrifores didi. In fuperciliis aut notatur feftus qua pac
i
t I B E R • r'S E C V N D V S . tXV
efferre ufurpatu fit. Et apud Moloffos eum Regis Sacranum eoa prole ad
fugiffe^eumq; (edentem erexiffc . Sparthanis cruda exta in manus obruliQe*
Pctfis per Solis iubarobtefiari,url manu ignem excipere, & fi.uoto caderer,
k in aqua iniedurum interminari. Apud Scythas Latinos pcpulos fupplfle
fortunii loco habitum. In ima uero aurae ipemotiae fedes locabatur. Ucq
C E NI A 1 I T M
(quem fa<5H alicuius admonebant, aut antefUri m iud/cio uolebat, imam au
rem ucteres tangebant. Q_uare Aegyptii qui per notas Bc figuras fenfus tf->
fingunt, fiquem memorem fignificabat leporem aut uulpcm auritis auribusi
&
qd-fummi eflcnt auditus in (ignis memorix, effingebant. Si uero malum
coeodrillum.Siuelocemacdpttrem.Siinuidumanguillam qtfcum pifcibus
iufhun oculum. Siliberalem dextram manum digitis paf»
eflet ifocfcbilis.Si
Digitizecf by Google
4
'
• C E Kvl A;L-I V M'
tus pedem efficiat, ex quattuor palmis hoc efl digitis fexdeam pedem cofla/
re nemo dubirauit.Nonulli licum quattuor digtro^>,Palmum uero qSpi#
thama dicitur duodecim effecerunt.Eft aut Spithama menfura manus cx/
panfz a magno digito ad minimum quantum protenditur palma.Scd 6 pol
licem tantum explices U indicem licus nuncupatur. Maior uero Spithama!
duodecim partes druifa/duos efficit pedes & quadrantem. Paffutn uero no
nulliquinqjialiifex pedumifiue quattuor cubiroudcfcripfcrc. Pes aut cudi*
cubitum facit.Illum nancp ex fex palmis noc efl quattuor U uiginti
tnidio
digitis confici. Aegypriumq? cubitum
famio parem cflr ccnfentiuntcmncx.
Regius uero cubitus qcomunis tribus digitis habeturmaior.Siaut ambas
explices manus 6t in longum protrahas a peltate linea dedufta Vina did6
Rurfus quimenfuras & interualla ferutati funtiduosa&us quadratos iuge/
rum efficere uolunt.Iugum.n.dixemnt q<f iugo bouum una die exarari pof
fet: qui iugerimodus in longitudinem quatraginta & ducentis pedibus .ia
latitudine uero cetum uigincidefinitur.Alhis uero quadratus ita prxfinitus
cfliut cx quoquo latere pedes centum uigmtiefficiat.HuncnonullipIetruni
na duo pletta lingulis iugeribus tributa lunt.Duo iugeradiplctru. Dtplet ruq»
fladii tertiam
LIB E' R. • S E C V 'N D V S . LXVII
hoc igitur tanq ex fonre fiquis metiri uolet,& ulterius progredi cotinua fpa/
c'a addendo,in infinitum ufqt procedet. Siquidem ex Icrupulo ad Sextula,
effici, eam uero fextam partem opinantur undae,rff enim aeris minima pars
ftuanri pelago ac tempore anni difficillimo, eadem die nando meaQe & no
nunq remeaffe inucntuseft.Q_uodcum uix credibile uider«tur,eudem pia
m
Nudutnq; ut ent,enaui medio ia curfum pelago tenente fe preeipirem
ia
mare deifle. Mox Caietam, modo in Salentma Brucia fle
Lucana littera,-
modo in Siculos fines^ natale folum^ad quod frequens urntitabat^in^
columem nando perueniffe, mandata quae a nautis acceperat lingulis ne*
.
eeffanis fle affinibus fignificaffc.Idcp non fcmcl freere
confurfle. Donec fe/
fto annuo folemniq; die in Siculo freto effufa multitudine
ad fpeftaculum •
batur fub dtuo . Fuit enim Nummx inftitutum ut fine farina qux horna
cflct,id eft huius anni,facrutn nullum fieret. Apud prius uero,fxcuIum hec
bas aur frutSus manu excerptos pro holocaufto das confe.rabanr, illarum
cxalacione fumo fupens lirabant. Quo exemplo Pythagoras nihil ani*
fle
,
aut an i m wp fpecicsdus tribui uctuit* Templum ueto in quo colcbatug
al
"
.
W «i
CE NIALlVM
defuper patens foramen habuit, quia nefas duxerunt, Tettnmum
deumpa
cis &c iullicix curtodem/fub tedto confpici.Sic
Ioui:SoIi:Lunx:8t DicticUO
a Grx
In aperro mundo templa hipetra fit fub diuo ue ceres extruxcrt.Q_cf
cislxpe faftitarum nouimus,ut his diis hipetra teplacoftituant.Sicutxdcs
louis Pulueiii in Attica femper fine tt&o erigebatur .Graecis uero
Minci uxJ
in fuma parte aedium fine ui&ima facrkficant.Efculapio in montibus. Apud
Pcrfas nulla dicabantur templa diis,quia cum folem praecipuum numen 6C t
alue
te,tndco£t imago erat derldicula.Nam Symia,Ibis,uelcrocodillus aut
au
id genus pe fies mago jt fit xgyptiopi portenta/pro diis colebantur.Fuere
tem termini fit fidei templa iuxtaxde louis cptitnimaximi, in Capitolio pn$
tnum,a Numa corti udta cui factum fertis terminalibus in agris textoab Yc
bc milliario fub patenti coelo ficti folcbat/cui ferti nomcn,in quibus ex lapi'
mcfjri,nonunqex truncis oleagineis facnficalibus tertr.inuseti
, dc Silice uel
gcbatur, Acgyptiopt quoq? erat ifte mos, no pecudibus fit languiucuiftima
iu»Sed praciDus fit thure, placare dcos.ldeo Srrapim non cede aialum.Scd
uerbems.Coronilq; fit Pauificus placabant. Q_uod Numam Pithagorca p
ceptafequcntemin fuis factis inrtituille no ab re. fuit. Q_uauis procedente te
pote agnam aut fuem , intermitto more prifco,in facristciminalibus cedi let'
uarum tu. Palilibus quocp intentiori cura cuttoditur nc qua ma&fhorttaj
qcf cum diem qui patria; natali; erar,a carde Si fanguine decet ce puiu-Fuit
cni is dies.xii. hia maii , quo faurto fit felici omine Yrbis fundamenta iafti
funt primu quo die mos erat ouilia purgare.Tranfilitt (damas. Sapa fit mid
lio laciutn faeere.Geniales dies agete,ctnas apparare,» litibus abflinett.qux
profpcros fuc eCus decernebani.Deum uero in cuius tutela urbs foret: nec
noiare,nec quaerere liccbat,eumqi ncminaffe,aut quxliuifle nox* fututum
erat. Ideo Valcnus Soranus moitisfupplicio penas dedit/ qcf numinis nod
men in cuius prxfidio ui bs e flet efferre in publicu aufus fuiflet Idqj ideo cata .
auribus aut oculis acctpant Saturno tamen facta facientes uclut ucritaris cui
tori capite :apcrto imolant fit inudato. Honori quoq; fit Opi ex uaac infti/
tuto dum (aerum fit femper apetto capite fit ime uelamento (une. Apud ara
quocp Herculis maximatoes apetto capite lupplicare uciuflo mote Icruaiue*
Vel quia ipfius dei qui capite opetto cihabuu imitari no liceat: uclqcf magis
adducor utereda;utantrenra quintum udandi capitisinucnitprimusuran*
maximam f^flf,iKtuftiffitnafqs illius crrimciuas lignarcnt.
Nunquid
L I B E R . f 8 B ..G V N D T S . LJCXI
lententia
ludificatus torcr.
cum diu nobis inftdiflet. tamen refutari 8i dilui potuit. ••rprf
Qui
tn eandem ledionrm ut fit inadcrcmus,animaduertimus minus
d' Q
probabili
nec uero iudicioiled falla nos dud opinione, nouiflimoij iure:
multis poft fe*
colis edito,contra prifeorum decreta,letus cautum fuifletatep
abrogata Pa#
pniani Ientcnu3,ex pladto principum lege «dita lancitumefle
; ut (i tcftatori
(nentem dari heredi infobeat.totumcp affem legatis ablutni
uolrt,utn uo/
luntate debonis difponereullacp licut libitum cft,&
quantam partem uolet
cui uis legare ius poteflafcj fotetiliberumqj effet heredi
fcnpro. Si nimium
.tenuiter ubiconfultum cffctimmulq? commodi tot leg itis diftribuendis:
he>
cedit atcm allaturam puurctadiuonc abftmetc;& ius
lucccdendi abnuere. Ut
5
c 8 ‘H I A l I M * ‘
«jtonfalMWll
qtum fentcatam qux notior U probabilior fuit,nouifTiTTi*
opinunes poflea conccflcrc.
rogatione
populi aut Icito plebis, quod illi affeuerant intelligi arbitramur Sed uetu*
.
f
C E N I A L I V M
exigu3,quaea populo in ludis poflulatnr,cum zn eollato uidor,a plebe do
natur, confecjucris. Q_uod nos quantum ingenii captu
aOcquipofiunuslo
ttioni magis conucnitc,St ucro ienfui congruere putamus.
incuentes:
LlBBR»*iCVNDVt. tXXtil
lenium fuit mos, quibus non fuiflie amatos iuuenes eit ignominiae datu es ,
canum fit pudendum facinus inuelatum fieri oAenderenr.In Arabia gens cll
c
GENXAL1VM
aut expers foret.Platonis quoep inditutum erat, ut iuuentus muficz difdpli
nis inter printas artes inflruarur,ut grauiora ftudia henefla uoluptatelcntf
rent.ld quod Pythagorasccnluit,qui repentino*motus animi & menti sp/
turbationcs,nulla re magis,q uccum concentu mulari putauit.Cuius tau<
to (ludio Grzci afledti tuere ut etiam ad myrtum canerent, cantorcp cantor
tfm myrto tradito inuitarct,quod poflea prouerbio iircbuit.ln q T imothe#
us Ty biccn multum floruiffe proditur,qui duplicem mcrcedem exigebat ab
his quos ab aliis magiflris male indituros acciperet, qcf hi prius dedocendi <|
L I B H"R/'»'S*E C T N D V S txxv
conYueuete.Scd uelut bruta ane nymi fuere. Diuus autem Antoninus p! ilo
&
fophus,natos liberos apud prarfettos«arii profiteri, tertio die a partu no
tnina ferre ruflir.Nono uerodk noia infantibus indere arriqui moris foilTef
illudexemplo eft,qcf Nundina Dea apud Romanos magnae religicnisciar.
Iplumqt infantem «ditum in gitmfo de finu matris , ac ipfius ladfe educari
potius cj apud coemptas nutrices ali ptnirterenf,cum ingenuitas a matre fc/
Ia non patre prcfia(catur,aut fi pcrmififlenr,magna cura, praecipuas illi nui
tricesLaconicas uelut educationis magiAras admcucrent. Cum propter Ia
^
Chs de educationis uidafxpcinlantesaegeneraffecompertutn fit. Q_j aeque
Germanis eA hibitum nefas,apud quos mater filium fuo laflcalit,ncc nu-
trici educandum delegare licrt.Grzccje uero iualuitmos, ut quinto dica par
tu,mulieres comites puerpei ii, manus abluant, Se puerum lautus circufcxat*
Polypolqt Se Sepias munufcula a cognatis feranr, deinde cum puer paulula
proccfTiflet.Praetrxta illum donabant Romani Se Eulla,ea.n.crataurta,ml
iigne nobilitatis,figuramcordis habens,ut fignarrnteamactarem,altenuSc5
regendam,qua primum a Pnfco Tarquinio donatum eius filium tral
filio
gnz fortunx cultum ingenia excitarer. Q_ui mos Pcrfapt regum Aeques fu
it ut magicis anibus imbucrcntur.Sparthanz uero uirgines nodum adulrx
indifcoy iaftn cur (ibus Bt palcOra excreentur oes nudz quod ftudium ala#
e
tIBER.SECVNDVS. LXXVI
conibus qui fumi palcftritae fberunt excolebatur
in primis. Id qef Plafo non
improbauir,ccn fuircp ur non modo puell*.Scd
&
anus ludarcnturcumid
ns ut patientes labe facile res arduas fubirrnt ue*
q Audio in poAe* adeo
afRhfunt,ut Gymnafia fit palcPiras qu bus tora Grceia
dedita erar,iraoccu
paueaios tradant,utpro fortibus miliubus fe bonos
pale Antas fit Athletas
dia potius exoptarim. Apud Pithagoreos difripuli licet
difciplmis imbuantur
bonis.lllis tn annis qumqi obAinatofilcntio tacendum erat.Q uippeprimu
tudimentum erat,tacere fit meduan.Ctrtcnfium pueros ccgebant mapflri;
« pnmis legcs,mox decrum hymnos,atcj srgregia ducum 6fta modulatis
uocibus mandare memcrii.Apud Syginnosqui
Perfice uiuunt quatneas
3gitarc,erat puellare lludium. Nodum. n. adulta
uirgo.quattroas flederefif
dreum agere magna fadlitacecallebar,quibus hoc
erat priuiirgio datum ut
quem ucllet ex iuuentute in uirum deligere liceret.Taiua porro
Romana ue
Kcudix obfcruatio fit mo$t exempla fuere,ut nec pater cum filio pubere nec
Socer cum genero lauaiet,nudolqj conlpicere parentes
ducerent ncfrs.Ho«
Umen ad memoriam infigneeA^qd’ quis pueri tam
caAigat* difdplinz fo*
rentutoisefiet u.ta plena grauitaus.Calculum
«nedilcerc fit computationis
bus dare operam in ulu hait Roma
no improbando, randinde redundaret
ingenii rauo exaOifTima.ln quo id firit aiaduerlum,lolos
Thraces ad quami
orufip numerare didiciflc.Gracosflt Barbarosad decem.
Albani uero ultra
centum computare non nouerunt.Mirumcp prodi Mdetidem
adeo uecorS
demfuiffe ut uix toto ingenii captu ad quincp numerare
difcetcr. Veteres ue
io Rominojt ultra centum ftulid numerare nefduiffc multi affeuerant
. Tu
pfaltationis genera fit motus Ionicos Romanam
iuuentutem edifeere qnqj
in ufu fuiffc.Siqu.dcm Iones pfallcndi normam molles pfaitus primi
fit
iZ
uenifle traduntur.Itaqj Ingenuos pueros,etiam Senatojt filios ftholacgrtf
S* ad ludum pfaltatorium frequentes comcarerfit cum crotalis neruorumm
* Tibiajc cantibus ad numerum cctto motu plallcrcantiqu* difcrplinae fuit.
Q_uod apud Gr*cos,Petfas atqi Indos dignum laude fit exqui&t* atris fu
iQe Homero teAe probatur,qui inter cattera Judrica liberalia
plaltarionem po
uit.Q_uippeplaltarc habent perfe fit equitare
pcipuum-Lacedemoniqucm
p&l tauonem tanq ad bella unlcm,ut gtcffu compotito incederent,
inter qu«
ddianas difaplmas habuere.Et ut condnna fieret motioin
congrediendisho
ftibuspueri nudi plaltarc didicerunt. uare Epaminundas
Q. pfaltaffe fit
tentallc dkitur probe,quas etiam pergenera fit modos
diAinxerc . Vt podif-
mus fit Siphifmus modus Cornus Tetraconuis in hoAium congreflu fi
fie
ris peculiare fuir.Cur autem citius feminis ferius uno tnafculis inderent nemi
—
firia,ludot<s folenes ita obferuarunt,ut ob minimas lacpe caufas illos ioflau#
" ' ~ *
rchcercnt«£aaoniniucro cerimonias tam fan&ecduerunt/ut ex Ic
rarent Si refice
uicffenfione idem facriciumtrigeties inffauratum St denuo ac fiepius pro-
curatum fuerit*
Q_uae peteOas proccnfulis fcrarquiuc erant prcc£lulcs,& an ide iuris qj
t
“
m
Confules haberent. Caput. XXVII*
I
C B NI A £ I V M
Votks inflantibus curis mihi animus laxatus fuit, fxpc nu
’
mero quxfiui qux poteAas proconfulis foret,il lorum qui/
bus finito conlularu prorogatum eflet imperium. Et dum
quxro ab authoribus tradit um. memoratum inueni. Q_tf
ubi finito magiAratu annuo non expediret Confutem pra
uincia decedere. 1 Ui ne fine honore e flet, imperium fxpc p
rogari utcam prouinciam proconful non ut conful adminiAraret.Cotinua
bat,prorogabatqi illi Senatusknperium nonunq populus fine fenatu ex au
xhoutate Tribunorum plcbis.Nam fi in decernenda prcuincia Senatus auet
faretur.Tribunus ad populum ferebat.Piebfq? fciebat, & ea fritu plebis tC
fuffragationc populi proconfulatum dccernebat.ldep quod a popnio fcitum
erat ,r3tum,firmumq; mancbat.His ergo a populo uel fenatu prorogabatui
fxpc imperiumad fex mcfcs,modo ad annu«n,aut donec de bellatihoAes uel
reuocati a fenatu forcnt,ptout ex republica effe uidrbatur. Pxnl philo Cos.
narratur primus,cui prorogatum imperium fuiffet,& ex eoproconfylarc of
ficium,cxpit pro munere dari. Scipioni deinde Africano» Africam profcdto
•ne finito Conlulatu ineo modo r eipu blicx,prouincia decederet.Im penum co»
re imperium ubi una eflet Conful cofcntaneum erat, nifi par illi imperium dc
legatum fuiflct.T une.n.&t confularia ornamenta & poteAas utricp erat par.
Hoc tn inter crat,qcf proconfules aut pro prxtotts aufptoa noa habebant*
Q_“Pf*
LIBE R. SECVNDVS, LXXV1»
toribus & fafdbus Confuli obuiam ire H uelut priuatus equo dcfccndrrr,6t
ebfequium prebere debebar. Q_uoduero equatum imperium prccofuliun*
&
cum contulc fuerit,pluribus patet rxemplis.Nam cum.T. Claudio Ccs«
qui Afncamprouinaamfortituserar.P.Cornclii Scipionis qui illam procon
lui adminiflrabat,cquatum imperium fuit. Etcutri Vrbs ab Hannibale ad'
motis h.'fliliter legionibus prcmcrctur,mctulcp de luirnna rerum effet.Qj
Fuluium proconfulem capua profe&um, ne ei minueretur imperium quod
Vrbcminifler,excquato cumccnfuiibus imperio urbiprefuiffe legimus. In
Vrbemtri reuerfus proconful poterat abfentibusconlulibus eorum uiers gC
fere,urbiprecflc. Senatum habcre,comiciafuturiscofulibus indicere, & itus
prouincia fibi decreta, quid triumpho dignum gefferar, etiam de utdbs ho#
Ilibus triumphare. P. Philo proconful & cui prorogatum imperium fxpefil
it.Graccis in campania debellatis qui rupto imperio defeiurrant de Palepoii#
tanis fimul H gncis triumphum egit. Et Seruilius prcconlul de Cylicibus
Tam & pro
il lfauris qcf indomita ingenia debellaflet,triumphafle fertur. fi
Licere uti Accufariuo cafu non nun<5 in qerbis localibus/on tra regulas GtS'
mancorum» Caput XXVIII
Dhibitus fum in concilium , magifq in Concilio , fit in eau#
lam defcendiporiulq m raufa dici tum fi eque ntius , cum or#
natius (epeoumero uidcmus , fintep hiefermo uetcnbus,no
frequens modo led concinnu i fit clt
g ins.T. L iuius de Ma#
ccdonico bello , Siexquo traiecimus m
grzciam ad hibitus
e flem in eonrilium.ldcmSf femel inquit iri cautam defeen#
.
dttit nihil integrum futurum fictfit alibi in eurntum eius ui bis pcfuum,fper»
niabuniuerfa gente theflaloruin aut time i.Etrur(us inquxcociliudedi.Et
demaccdonico odtauo,m zdem Herculis lignum iplius dei pofitum fit fe iu#
ges equi.Q^ ue dicendi modum hibuifle proprium fit perpetuum aufim eo#
tendere. Q_uinetiimilludanimadi>crtitnusutrbisloca.ibns per accufandi ca
fum eundem frequenter ufum.Contraqt Gr amaricas regulas ncuo exemplo
multa ufurpaflc ubi minime conuenire putaretur^qu* crat.cta regula latimta
tis procul abefle urfa efltfed tamen refte fit probabiliter dici,rn eam magnum
ad bjKToog
CEN1ALIVM
rctauilTc.ldffgna^iuxta Rhodanus» exercitum uti Cibiflra,uel p«r So,<r
'
cifmi modum dici Gramatki uolunt,&. in ptimis DKmcdcs / ut c coelo de#
Aut quandatn magis intentionem, acuim,& penitus atqp
fccndercin terris.
Equeftcr orde quando primum aptus fist,quac9 rpfiur ordinis petef! as flf
ofbuiumatcj inlignu luerint* Caput» XA.X
J
LIBER*SBCVNDVS. LXX*
habitus efl.Q_uippc erat audtas ampliffimis honoribus, Senatorio pe# &
ne par. Nam cum a principio originum ciedto Tarquinio Si dcpulfo mcnl
fe urbs ucndicaflet.Brutus primus ex equcflii ordine fc#
regio in libertatem
natum quorum confilio fit autho#
fupplcuit,trecentofq; delegit Senatores,
Lapbs deinde temporibus.C. Gracchus Tiberii frater, St
ritate niterentur.
haud multo poft Liuius Drufus T nbunus plebis , uberiori compendio ei3
aliquando ordinem cum Senatorio confundere decicuctunr. Viqi plus di#
gmtatis fcrret,ut inSenatum uenire fi£ fententiam dicere lkner,legc (aerata
deinde plcbtfcito (anxerunt. Q_uibus etiam equitibus tributum di, ut tam
fit Ii Senatum alledi non eflent.?ro eo ramen q> magiflra#
a ccnloribus in
tus Si honores gefTcrant,in Senatum ucnire,6t fuffragari,ac lententia: ius
habere poflenc,qui (unt pedatu appellati. Q_uin etiam equites fupia Sena#
tores extulerunt,^ uclut, longe principes pleiunep antelati (unt. Neue iu#
dicia quae penes Senatores crant,illius unium ordinis ferent. Idcm.M.Li/
uius,ut xquapaitc penes Senatum St cquefhem ordinem diuidtientur,le#
gem protnulgafie fcriur,qux diu fanda fit incorrupta maulit, quaties ma
gnarum Ixpe diflentionum fit dimicationis pctniciclz cauta ,
fit leminati#
um fuit.lplcq^ deeuxix iudicum,qux ex ordine eque Ari deligebantur mox
pluribus difcrctx nominibus fuere. Q^uippe alii T ribuni aris, alii iclc di, no
nulli appellati funt iudices , quibus pofiea nongenti additi ab omnibus le#
creti quibus fota (uifragiorum in comiciis cuucdire s negocium etat
: ,
qui
tam ludicum non equitum nomina ferrent,ramen cqueftns fuifie or/
Si It
eft,ue multx prouincix per folos equites Romanos prxGdu loco rrgeiend
Na fii Gappadodx fii Aegypto Si alas pluribus diu eqtes Rcmanipfucrc.ln
tcrquasxgyptushocppnuiulitfit peculiate, ut ad ea nemo Scniicrii,fcd
tqueftristm ordinis prxles accederet, quo$t decreta Diuus AuguAus pinde
haberi iuffn,ac Ii Romxmagiftratus autrcges,C6fules,ptoieluc,illacduifc
hnc.Cucj Impatorcs uspplo cLcctetsfuit coltitutu.ut cqtes cu StnateriblM
t 1 fi B R SECVMtoVS txtm
Chilcidrnfes uero tata ratio peculii habita ed,ut qui
efTenrioeuplettS equF
tum notnina frrrent.Cretenfcsquocp equitu ordine Si uetudateflt dignrtatt
longe prxdpuum St magno precio habuere. Acheis rquedrr honor •
, uelut
praecipuo femper munere prxcelluit. Sicut Germanis qui Batalidicunf
. EC
Cip j^! ecj -irribus plmmcpcft honOs habicus^quibus ciukas data eft# quod
bello latino a Romanis non defciuiffent-Maxinx
urro celebritatis apud G*
dicanos hic ordo uno cenfu quingenti Gaditani b«I'
tuifle rradiuir.Siquidrtn
10 egregii, huius ordinis cenfi tradunnir. etiam numerus in rqurftri di
gnicacepataui proditused. Illud tamen prxcipienduln no negaucrim*
fuiffe
curruumq; diuetfa finfle genera non una faoe apud authores leg«nus.Nam
BC Effcdum ,fii
Petotiaum,Cilium,CartUca,Carpentum,Pilentum,Atce
na Plauftrum,Rheda,e< Sarracum,Epircdiumqucdbaibarumeft.Car#
ri Conuinus &
Ardrina.Cicet diuetli generis, omnes tamen, uehicuJc * nu
mero fucrt.Petoriaum.n.gallicum fiia , rotarum quatuor . Pilentum ucneii
coloris,quo matronx uedtabantur caftx,quas pettea baflernas duere.Cod
ulnus britannorum, cfleda AeIgaruro,Thenla Deep ex
argento, Cariucx
ted byCoogle
liber, secyndvs. lxxxiiii
quibus deambulabat il Ium adduxifTr.Et cum nihil
rrfpondcm.fi.inma papa
ucrum capita,baculo d«ufliffr,quotnygmatr,q.Kjucll«
parer tilk.* imc.le/
xir.Idrm de T ralybuiomilclwi u 1 yrano,non mitioiis pcihdia. icr pium ao
«pimus.,Cum <m aperundro corinihio,nuck> contuitus foret,quid
tibi agi
dum putarer, ut omnifuipicidK protijl,& metu uatuus imperitata, uuaii e*
linguis iorcr,nichd aliud rciuliflc tenur
prctcrqquod nunciu pttiandnhaud
oploratx fidei uuum
in frgeum melli matura adduMi/liimau*
trumcniiari
ftas. baculo decuflir, nullo uti
bo irdduo.codcm n licio anxie preirquente
quidudlct prriaadro referri cxpc&anic.
U
intellexit tagacis uii inge
nu^ut fi ciuibus dominari & Tyramde potiri cupcrcr^ptincipcs
curitatis & iii
1* ‘tru^quibufcucp modis poflei e medio (ol.uct^tacuifc^ ambagibus
J*
poirntioubus lilii rrgnopotitui u dcpullo metu affirmauir.
fublatis
Auf hic
penandci tuit Tyranos fi diurnus dcminau cupa ei. amore
q potius ciuiuni
It caritate
q armis ihparentur monuit & luafit. Non en im parua duui muui#
menta, beneficentia & lludiah-mmuadperpetuitatc.^Kdin hoc (Uathage#
matc,quoddelcxtoTaiqjmio lrgnur,ciuus foeda ukm& fcedioics iibwi7.es
®*erf iS uo ^ °^ 10 & ddTidio patris iunulrtoob luoi u moi
u dttii.ulcatc iuper#
buqj ac imodicu imperium^gatn fcaCn . Gab-o'^ infidam
Tarquinio gi
tem picuilrc ab iJIticf exercitui pictcdub fuifli t,uno sttji altero pcclio
preipd
reiem rgifli t.T une dt mu crcaua libi uuiuci B tn icm
gabina,Uiblatis de me#
dio primoribus pati tishaud dithiulio ner magno
ccnaminc in manus tatquj
nn tradidiflet.Haud abf mile fabtum,lcd pai e^crrpk e.fdcmq; confidtis
i
do#
lis,tcm gefiam apud cifisinurnui is.N-n.q Aiiiricum
i
a Datio defciuif#
knt,Babylomamcp urbem praiualid -ni cccup^fTent a fFtilifq; expugnatio
(
forer. In magna rcium difficultati Zcj yi us
quwam e* cptimai ibus. humo
cal.idus 6t litterator, ex cmn> baibaua. ad emi e facinus pn piiflin.us,ani<
mo inuerreundo 6t aflu baibauccyturcisauiibus & naic/i-ccrocorutre,
& facie dciormata foedum in modum,fingulare genus
f. audis eometus fuit*
C E N' IAI I V M i
*^ v .i
uociferatus .Er cum cuHcdes cor peris manus iuurnu m audaciflmonmi acre
ilet,Tyiaomdrm Athenis magno Icclerc & peifidiainuafifle,Neq}ablimi'
rexemplo Dyonitiu qui byr aculas Hagniofus occupauit,pari audacw & albi
ut m .ctuaflc accepimus. Namcj) dolons
f mutiorum iniidus appe conliliis lc
W* . : 1 ->111:« ’i .
r
.1 •
.1 .quaio m i- 1.
q i-i. .
L r
•
i. ..n.lqj « i i- siup ni^pS a .a^ioI
In.,', * “*.
b.
q na 2’jquh J
j.mfli ..'11 .... *- * •
• •
M. .
1
’
. ..i .
’ • Ji tuceta mu, /J i ufit obmov «rn
jiiitini 'tbuc a <ain isiuaeidffnur. it,mruit»i».'i «nio . .i.'ui i-
A2* •
.i >i; ~Ll b ii I i * r> i
f
mi;lJj i amotu ei «G e >1 irn'-iw( n i s .
,
l. '
i *i i iit&.i :aq ti4t'»o>{.s;i -
f! .1 ll n llq»>51 .•!• 11 ..
*A J ;''S,ll.il.)q
i
—
‘ 1
ia :t- i • <<;•{
j-iti ^ - • **
1 jlltX il S:^ liliil
J ; t
O i .. L Itri
’
. : i. ’.ZV. '-.r.
-
q
i)*.*
.i u* i» A
>.lsii '4 j.iki ..
. . .-'I - p
*
1
....
it i! £ t 4 > • t (f . * 1 Jvi ri i <•' *•: •.
•
.J aij*. i
i
*
••
•• i i jstq i £udtr.Ui'JU 21.14
r
p
f* .
•
.* * — ; i i .1
>. .
LIBER. TERTIVS. LXXX*
UEXANDRItD E. ALEXANDRO
1VRIS. PERITI. NEAPOLITANI
GENIALI V M.DIERVM
LIBER.. TERTIVS
Qjw! dicatur idem apud Philofophos fit quid idem» IurecoMtis difcuffum
cum Hermolao in conuiuio fanuliari. Caput I.
Q-
:ed by Gbpglc
cenialiym
mhofaurimonftra fupcrant reuerfcqi ut Aihenimfesob ffs fortitrr geflas
qux prius erat,& (i loco illius altera lufTeda lir,mimc eandem rem did oper-;
tere: Conllatentm nauim qux demptis tabulatis & tignis.ex noua materia
cooptata eft, non eandem effe. Siquidem cum quid idem effe dico# Illud ita
demum c(Te idem putandum eft.Si nichil a additum det radium ue lit Na* :
uis ergo qux ueteri dempta & noua cooptata materia fadta eft , quia non ea*
dem materia nunc eft qux olim fuit,eadcm omnino dicenda non eft:Cunq}
me qui una aderam quid de iftiultnodi re iudicii haberem petiffitne interroga»
Rt#Kxfpondimcmmi0eme in complurium Iurifconfultorum Libris liccus
longe atqj lple cenferct feriptum legific,quos omnes cotra fentire atepifliepi»
niom aduer lari haud dubium fuit . Namq» Alphenus iuns ciuilis & ucte.tm
litterarum impenlc dodus,haud in merito exiftimauit ubi iudicium coram
,
uno pluribuiue agitari ceptum fuit.Si illis fato pfunftis alii fufledh lint , idem
ludidum cenlen.ht populum eundem effe qui nunc eft,& qui ab hinc ccntti
annis fiw.Nauim quoc$ qux mutata ueteri materia noua lufFr3acft,ncna'
liamled eandem decere exiftimari: Q_ucdli aliter dicimus,uticpforer,utnos
qui immutamur quottidiciidcmnon effemus qui ab hinc anno fasflcmusa
Q_uin etiam fi logius euagari libet,inuenicmus ulpianum magna uirumaa
thoritate,qui ob exccllcntcmdodlrinam. Aurelii Alexandri ImpcratorhiSa*
eri feriniorum Magiftcrfuit, &
Pcnpeiu pariter uiris feientem &
peritum. Iit
Ceus prodidifleiSigrcx mihi teftamenro legatus cQcr,ifqi adeo immutatus eft
utne ouis quidem qux feripti legati tempore fuit, hodie fupetfit. Sed omnis
ex (obole pofteanata luffedtus fit,eundem gregem dici,at<y ideo legatum te*
ftamcntodebcri,quiacum quid loco alterius fufficitur, idem exiflimarihaud
dubium eftiAttp hoc inquam apud uetrres uiris peritos ita inconfeffo fuit ut
exploratius nihil effe poflit : Cunqi Hermolaus me fuiffet intuitus,ueluti fa*
ceretur quod afferebamiEA inquit arbitrer ut dicis,& fi mihi hxc lententia oi
no non prohibatur,cui prorfus nen aecedciEt eu ifta fit uctei ii luris pentere
Aiod
LIBER.. TE RIIVS.
affcueras Vfoianiim St iurtconfultos fentire/farilis
ftinftio,id quod afferunt cenfeti in calibus per te «nodo
eft
no tamen
explicatis
&
expedita di#
LXXXtfl
s
ut in omni re/ommq> negodoidem Ratuendum cenfeam.Nam
fnltius tem
intueri uolumus,profciao referre arbitror, cum quid idem
effe dicimus an d
lud duHem fubftanti* flf formae, an uero alterius dicamus.
Formam’uero
a fubftantia abeffe non ignoras,quas a uertns iureconfultis
matenam &t fpc
ciem appellari audio, quam Ariftotelcs Idos nuncupat. Plato
Ideam. Non
nulli materiam plericg caufam St formam.Cum ergo
aliquid idem effe dico:
hoc apud Phy ficos ita receptum cft.quod eft uero propius, tunc
demum
illud idem dici oportere,Ii eadem materia fubeft qu*
prius fuit. St forma feu
foedes immutata non eft.Idcp poffe mternofd,q<f mutatio
forma; uelfob#
Aantix diuetfam non eandem tem facit.Nauis ergo qu* tignis
detra&s ex
alia materia cooptata eft,& grex nouafobolefuflkdus,
fi c populus Si alia
hoc genus,quia materia (eu mauis fubftantia non eadem eft qusolim
fi*,
it, quippe quia illa dempta alia fuffefta eft.Licet
forma uel fpecies nauis ere
gis,populi,eadem fublm candeta rem non effe haud dubie efficit cum’ di#
uerfa materia uel forma diffinuiem rem non eandem efficiat, alioquidicrn#
dum foret, cafdem nunc Athenas effe qu* quondam fuere eandem Car#
,
thaginem,eandem denicp Komam. Vrbes pirsualidas dimfit
populos pre
potetes,nuncut uides ita incendiis* ruinis deformatas,uaftas
St mfreque
tes,ut illarum qix memoria aut ueftigium exter. Veftri
uero iureconfulti rem
materia td mutata, fi altera illius loco fuffcfta
aliter intucntes,licet
, dum
fit
«nodo eadem fpedesmanear,eandem tem diri putant.Credo quia
nihil offi#
dt aut repugnat,quare illud, ex conftitutione iuris idem
, cenfcri non debe#
ar.Et enim fi in demortui loco fuffeOus eft iudex,ucl fi
teftamento qudpi#
am gregem l^.feu quid aliud arbitrae, licet quod prius erat mutatum
fit/8£ aliud illius loco fuffe&um, Q_uia non proptaea mutata reftantis uo
totas probatur ex qua iuris conftitutio penda/eandem rem cenfcri pro-
luldubio facit. Vbi enim ratio legis ineft,ibiidem effe iudienim
bonum Si
equm eft. Q,uod apud phificos qui rem acutius intuentur/ & magis h*c
hxc ad uiuum refecant^cum fint rerum fdentiflimi & arcium periti') non
ita receptum eft.Lrgesennn quod probabile
eff/quastumq; zquitas St ius
fua*t fcquuntur. Phdid uero/quantum ueritas St satio
nrccffario conu.m
cit efficiunt. Ex hoc igitur effici cogiq, poteft/id de quo difeeptabatur. Nauim
qu* mutata ucteri materia ex altera cooptata eft, quia non eadem fob#
qu* pridem foit . Licet ueftri iurifconfulti alita fentiant ta#
ftanna fubeft
men fecundum ph vficas rationes, eandem non effe nec cenferi quia mu#
,
nta materia,uel fubftantia, diuerfam ut dixi non eandem rem facit. H*c
Hermolaus admodum facundo ut erat ingenio multaqj cum elegantia
,
••
ft.
sta,
k
CENIALtVM
uerborum,apad complufculos qui aderamus , dum cenulam nobis daret.
defunfio
Gentium diuerfarum mores in condendis,humandifqi corporibus
Caput. IU
rum,flt qui Romanorum ufus fuerit.
acuo uixeiut
q logo
,
poft aepulas fle familiare couiuiu ferto iedimitos,ex luccabra
pta,ln mare darepraccipitcs,qu» lexin Coho infula ad hcllefpontum Eufle
traditur, ut fupra fexaginta annos nati aconito uitam finire
cogantur, ne ipb
difides fle ignaui fortium uirotum abaria affumerent,
locumcp fle partes alio
rum oc .uparen t. Q_uod de Cafpiis queq? memori» proditum
cft. Nam
filii
parentes leptuagenariosdomi daufos,aut in loca inculta flf dcfcrta.intimaf
cp folkudincs expolitos .ud fame enertos fiti fle inopia coficert
celcbi
, c funus
putarunt. In Scythia gens cft,qu» parentum cad iuera inter niucs fle glaeirm
truncis affixa arbonbusdctineant,ilia terr* mandareipro fcelnr,proqi
ffcgt)
tio arbitrati. In Phrygia mortuos lacerdotrsinon defodiunt,
fcdfuper lapi#
dibus decem cubius crertos,fublimesconftituunt.Sicut Nalamcnes,quifc
dentesmortuos rtacuebaut.f hraccs quom famatft fle Indos «tatccoftrtosa
illos prxcipue,quibus ibidium lapienti» fuit, incenfis rogis mortem
cppe#
tcre,fle fine aliquo funerum apparatu/lactos fcin flammas inneere, non re#
fugere, nec formidare. Al»s inibi homines in alio trartu orbis mtonfos fle
,
icultos ultra Arabcs,fle Acthiopcsiparetcs fle libi coiunrtiffimcs f Iktonbuss
ita ut fl ortibus cpiantlepdirc.lplbkp Aethiopes ad cmosanosuita
pducere
qex irt j,diucrfo qkp fong a6ato,cxaiacp corpa,uel i flumedencere ucl uaro
optttu ut itegta lpcrtctfle poderis fpcrtaoilo fiat affetua(c.Pccnes i flagris
ed by
k
i
c !
enxalitm
mortui
lehfhyophagtin mirr defuntos abiiciunt.T rogTocIrtac Paliuri oirgfc
aggeretes
ceruiccm cum pedibus ali igantes cffcrunr. Deinde cadaueri lapides
funere
cornu caprae inibi ridentes apponunt,hoc pro exequialipompa,proep
otintifa & de
exiffimatcs.C^uod aGymnefiarutn incolis ufurpatu legimus
faxa accumulent. Ara
feftacadauera murnamimponant,defuperqt ingentia
cadauera
bum uero mos proditus eft,ut Regum de fummorum ducum elata
in loca tetra d incu'ta ftercore
obruant,ac ceno fimo aqgefta terrae impo#
&
-nint.Panebiifi quando rex moritur corpus quidem defodiunt, caput quidem
in humandis corporibus
A thenienlcs onentem uerfus.Megarenfes «e Pheni
ces ad oecidentemuerterelolebant.Afri uero ut grrerifepeliunt.Maxima au
ferrur,praeripue bel
tem fepeliendorumcadauerum cura AthenienCbus fuiffe
relinquerent, quouisfupplkto
Io peremptorum,ita ut quii Hos inhumatos
maredc'
dignos putarent.lccirco furrmesduces,quia carfosnaualipugnaih
fit capitis fupplkio affecere, quibus cum peremptore
fecerant grauibus penis
corpora affequl nequirent, illorum offa &di(ic<ff a membra
paffim ffrata tX'
publiceextrufto quot an
quirere de humo trgere defun&ofqj in acie tumulo
nis pro concione laudare,magnx curae fuir.
Adeo ut Nicias cum exercitu iter
faciens ne duojt militum inhumata
cadauera relinqueret , totum fubfiffere
agmen’donechumarcotur,iuflerit.EtCimon Milciadis filius ut pater fcpul*
quocp eff Cha
cnro conderetur,captiuum fe pbere non dubitauit .Traditum
res morte fublatos milites armatos fepelirc.Et
Syndos tot prilces in fepul*
chris mittere, quot hoffes confeciffct qui
humaretur.Situt Hiberi prohofli
um interfeftorum numero tot obelifeos apponunt, hoc infigne te .imeniuj
uirtutis de expertiflimum decus arbitrati.Condebant ,n.
pnfa corpora uri ar/
as lapideis aut fiftilibuscum funebri tunica , quia nudum lacere cadaurr pro
flagitio erat. Reges uero externos differtos odonbus in
motibus faipeliunt,
undededudhim/ut illojt lepulchris pyramides apponant,aut collinas. Ro<
mani uero in domibus quas linguli incolebant doliis aut uafculis, qua ex ci
lares quos domefficos uocat deos colere coeperut.Poftealege.xi.tabulajt ne
in urbe fepelirmtur,neue urerentur
graui fuit documento fancitutn,cuius uet
ba funt,in utbe ne lepelito neue unto. Qnercs tamen eiusqui triumphaffet,
aut imperatoris qui hoffes bello domuiffct,ucl armis rcmpublkam auxiffet
L I B -E r <r 'E »RM T I V S . LXXXVIH
q joruqi cfficaa Audio tenebatur ferre: & eodem fepulchro tegere affuerant,
ut ea quae umi dilexcrant una conderentur. Memini dum Romae agerem in
uctuAis lepulchris quz in uu Appia plurima uifuntur,inieredificia:hortcfqt
interqj coagmcta lapdum,crutum cadauer fuifletmultoatuo urtuAum ado
lokcntulat muliciu ;fada.;capillo:oculis:nanbus Si reliquis lineamentis pror
lus integris Si incorruptis: nili qcf ucAigia liquaminum & unguentept qui^
bus delibutum fueiat apparcbancuccnti Ipecicsinfcnptione nulla qua ooi
mcndetundtx innctclceict.Pomponius tamen uir ut in ea xtateuetepe littera
rum impc.e d». dius. T ulliclam.t\i.T ullii Ciceronis filiam de cuius obitu ad
Scruium Sulpicium lunt aepiilolz , aut Pnfcillam Abafcantii dequa Syiua
paptnii CAtattfuifle augurabatur.ld quibus argumentis affeucrarct cum nui
Ia inlaiptions uefbga extaren t :proi lus nefdmus.
' ‘
'
t
' *
# * ‘
OmkhConfulananoiiisCoss.creandis,non modopCo
fu les habcntlcd per interregem. Nonnunq ablentibus Con
:ed b
GENIAIIVM
«udcbatur.TamSt Drdhtoremcomiriojtcaufa aliquando feConfulem ere
fi
*
.
I I B E R • T ERTX VS. IC
ilintutn profedtus Cps,cum exaciturindc decedere aut pfidium ditp ittere ucj
zea t
CENIAtlVAJ
in aliam f uinciam ducere miuflu Senatus minime poterat, rdcp lege iulia fub
grauidccumentouetabatur,neConfuli(uafpcntc bella gerere, aut in trgic#
nem pfouincumcp (ibi non decretam (ine authorirate patrum & luflu populi
accedere licerer, C^uod tamen apud SparthancsRcgesfecusfuifle coniiau
illis enim in quacunq; prouinciam regnum ue,(uo arbirratu, bellum gerere
copialcj3 deducere pcrmittitur,etiam fincconlultoSenatusiHccqucq; mano
Cos s,quos ab miao exadlis regibus cotinua Iere crea
rix datu cft.poft binos
tosnouimus. Semel apud unum imperium confutare u.etifTc,(unc cum urge
tedifiidio pompen& Cxtaris. Senatus nequid refpubiica detrimenti capcict*
unicum Confulem Cn.pompeium dicere coadtus fuitriterum Syllx tempo/
ribus Cinna interempto, folus Carbo geflit Conlulatum ; Q_ uin etiam illud
proditumcft.Confufcmuitio creatum ne magilf ratum iniret, pneterq religio
ne, etiam Senatus confuito unari, (iimffet uiatq; imperio le confuiaiu ab/
dicare, donec alter ritefufFedlus eflet, iu bebatur, C^uodq; Cosabiturustna#
giftrarupcradto honoris tcmpore,concionatus ad populum, folcnmffitnum
lufiurandum fc in magilfratu contra Icgrsmhi! egifle,& quarum rariene pro
uidcnpotuiccx fui animi lententia nihil aeliquifle, conceptis ucrbis publiapre
gefimo &i tertio xtaris anno confutatum capere antea iicuctir,pluiibus umcn
citra ca xtatem, ft quod dignum opcreprxciurripublice preflitiflcnt confuta#
tum gerere pcrmifTum fuit Nam fit Valerium Coruin uin tertio & uigelimo
Dic fdby
I
See
qu* pro fuis capitibusm (aedium Ditis Romani deferebant. Fuit ergo
cmptuiun»
uol* opinio, trftatortm qui lances quas leues de bigillanbus ft
promilrrat,legaflcc/fii morte preuentusnon eraifict,lcd emptas
de ligtllari
ne tei» ito^
bus antea habuiflet,licet leues (e empturnmpromiliflti.Tamcn
(o4
nsuoluntasirnta fiat illas quas de ligillaribus puus cimflct qualclcuntp
rent, legato accedere uoluiflc.
Q_u* dclidorum penac maiorum criminum apud diurtfas gentes mote «
legibus fuerint corftkut*,fii qu* minorum. Caput. V.
Laco io Gorgia & Phtloiophi pleriqj non ignobiies,duplu
ecm puniendis peccatis putam tfle cuulam,unam touionH
nonis, alteram ammaducrlionis • Lotnonitio delinquentis
ca fir,cum ei qui peccauituelpecunu,uclleui coercione mul
dadidta cft,qcfco fit ut deinceps qoidcliq.it, d bcnr,ho4
neitcq? uiuendum promptiori* emendatior ftat.Ea penap
ie- Cimictu ioict,cum icuitct delictum fuit. Vc fi ludici aliquid prxcipcnticd
tumacius pautum el},uel fiprxtons dido quis audiens non fuit • Animad/
uerlio uero, non ipfius qui pena aificitur,lcd reliquorum qui tuperlunc gratia
adhibetur. Vi metu penxnc Gmilicxemp.u fiam, reliqui eadem noxa denr#
O'reatur.Nam delidum quo impunitius eo effrenatius fir, quia tuli tue ne utn/
A ditatum innoxios propoltta impunitatis Ipes mortalium animos criminibus
\ inuttat.Ea antmaaucrlio micetur in utros tacinoroios i* magnis criminbus
obnoxios,utinreos,i»acriitgii,[Vlaieftatts,Parricidii,Petulatus,aliolqi nef»
nos,& coiulcratos qui pp aiiqd in auditu facinus, penas Ice lc^ iure & lege
p
(bluut.Hincciirqcf pexceflu,pen*a legibus coftuutx lunttaitx bonctjeta.ix
rclegatiuistnonulluanebrojtttplcrxcpcaptalcstui.pcrjmiaisquaitat tl.guns
luiicioruq; pans coerceant, auqn exquilitistoi mecone (upplicusin aliquos pu
blkelzuttum eft.Et.n.quun deu aut pnncipcpa retes aut patria delinquit :ut
patrios larcstfocoiq; Si deos prnacestquiqj dcoijt dei ubra.Sepulchra maio>
q
ru pdeteifana peculari, parentes occidere no uerctuuno uulgan penatled no
uis cxcmpiotjc modis affcicndos,iura diuina Si humana uoluctc,poftrn$ do
cumeto (uturos,ut q ita affedos uidcrinttncipfi pari crimine obnoxn fiat: de
terreant indicat hoc Romanope fccures falcibus ailig ite. Q_utppequi leurcer
peccantes flagns Sc fuftibu tqui uero grauius deliquere: capit ili pena pledet*
iolcam.Hxcenim Romanis peruulgata pena fuituit Icuicer delinqueres mi
datos uirgis cederem, aut in Lathomias darem qui locus crac cuftodi* de 4
:
fttnatus , iurta Tullunum, & forum plcarium, a Tarquinio (uperbopri*
mum inilitutx , ucl fi grauioubus criminibus obnoxii capitalia aufi iudf
lent , tergo fii capiic lucrent : uel de (axo Si robore deiicerenr . Erat enuq
rupes uaiU in farpcio foro (uperflans /aut fi iu eflent ncfatii fic con4
,
CIBER. TERTI V S l CII
fcmel illata rcmi&ere nidecebatdicct penas iure debitas pecunia redimere fas
forer, Platonis exeplo qui lingulis delidbs denaria muldta coRituinut pro eri/
minis exceftu decuplum pene penderetur, Germanis quoep homicidium certo
pecorum numero Iuebaturtleuiora uero crimina pecoris ucl equi danotin me*
R ii
i
CENIALIVM
talium ucl ad infulas in perpetuum uel prefinito relegare,aut aqua Si igniin#
AJ Tr 6g*** ’
terdicerc feu ad beflias danare.frequcns etiam Romanis pena fuit , illis enim
aqua fit igni interdicebatur, quibus commium focietafq: hc minum nequis
cos,urbe:menfa:tedo:aut lare recipcrct:uetabatur:Adbcfiiasdanabanturne
quidimi ferui aut hoftes infeftiflimi pleruncn homines perniciob fli immanes,
aV trflsifA*swfi0 ^ r
qui ob mul tiplkia crimina de e&ioncfqj indigni uenia fuere.quibus in Thca#
.... '.•-* tro ut cum immanidimis belluis depugnarent negocium datum cfbqui bcftia
ru didi. Non nunqob crimen danatos.auro effodiendo aut lapidi cinis ucte/
res deflinarunt.ut uindi opus facerent perpetuo uel perfinitoiilliuero qui fla
giciisuel tam efferis moribus cooperti fuere , quiq; eam capitalem noxamaufi
' •
-\ V «rt,
M*- • " ut his legum uulgaris pena non fatis fortt.uel ad beflias aannabantur uel ex
GE NIALIVM
tn ortis illis rex mitteret:ipficp accepto figno
protinus mertem lifci ccnfciflcref,
etiam Draconis tam fcuerx dilcipline fiiere ut proleuiflimis caulis mortis pe*
dO(
1
CENIALXVM
calamitatem fe quoq? funeflos & in ingnauo dolore effe,oftendermt,fatnr tt
Afld
men Scipio Emilianus,cum effet fibidics di&a ad populum a,Claudio
lioTribuno pI.St reus cautam diceret,in dilcrimine moitis prxpccrreciu
mo
amplifJitr.u
rem, barbam ralitauiSe St nitida uefte fuiffc t Et Cato Ccniouus
criminis pc>#
* V' « innocentiae teflitnomum tuliffe,quod ab inimicis , quinquagies
ftulatus,in foro caufam dixit, St mdicum uotis abfolutus
frmper .Sicut An#
Herodes
ftofontes Athenis nonagies St quinquies caula dixit. St indor
fuit t
purpuratus , St
uero cum apud Hircanum accufatctur,ad aulam dicendam
r I. nrirrlin: DCDLld
-H
fuiumde ut iudicio populi de capite Romani ciuis decerneretur coluctudc m*
ex
etiam non lolum de ciuis Romani capite . Sed nec dc bonis
nili
fit: Q_um
fenten#
decreto (enatus St populi placito aut eorum quiius dicunt,cmmbus
ciis ftaturu fmflet,dc cani lege nihil poterat : ipfi tamen
qui reus agebatur,ne
«A v\ imp? ratus St ialcices accederet ad cauljm,cunda quae ab acculatorc
mcuen#
\ V^A da cj^itjper cuflodcm debent innotcfcete,St (ignificari,ut diluendi aiminis
qui
St obie&a purgandi facultas foret, Accufatori ucrolublcnptoies aderant ,
cz quae acculationi conferrent,fummiffius luggerebant St preibanttReo
quo
<3 laudatio iudicialis fcruabatur,ut li crimen obiedum diluerer, aut merita p#
ualerent, amici ad miferationcm populum dederent St tircum0gacuQ_uoci
deinde Pompeius lege lata fieri uetuit,laudationefqi (olitas pro reis ulurpari p
u£*Ac*ff**?*<i hibuir, Q^ui cum Numacium plancum in iudicio laudaturus poflea actcffil/
fet,Cato qui iudex aderat, aures manibus obferafie fatur , dkens laudatione
quam lege a lelata fieri prohibuaat,legeaucrfante audite nolle, quod legum
jpfc lator St euerfor eflet :Lacc demoniis quoqi lycurgi lege auetur,ut nili in co
uiCtu St praetoris iudicio condcnnatum ,
nulli pena noxae merita , in fetatur,
Q_uam legem Agelylaus,cum de reo omnium nequiffimo fumendum lup#
plitium forct,quod in patriam coniurarat abrogauit , ne diu negeeium dileu#
rf^f
ticndo,penam lure debitam fruftai ctui :Fuitc^ conftitutum ut equalibus uo/
cis fupetuindiando facinore ,
in diuerfa trahentibus pro reo iudicium liarer,
quod uidebatur xquifiunu ,id quod faepeab Athenienlibus faditatum cft,
Namcumdecxtinguendis Miry lenis luffragatores paribus uotis difTcntitcC
Diodoti lententia peruiot quia lenior,Erquauis ueteribus Romanorum mi
uflimasplacuiflepenas legamus, laplispo Aea tcporibus,a principibus quos
nulla (acietas penarum expit, multa irz aicp inuidie fada exempla adita inuc
niuntar,ultimi(q? cruciatibus St crudelibus luppliciis fape in noxios uicdica/
~ _9t.-
^TT / tum
grandi
, Nam St tunica fomentis igneis
ftipitea
illita ad palum deligati adurebantur , ucl
lumino adimum adigebantur, ut igne actcnfo crudeli ciuciatu
“ excarnificati
,
liber.*terti
excarnificati interirentipriterq;
vs
EcuIeosiGdiaiIas*rgaflula:*cruerss circum
tcv
t
datofcp corporibus ignes : lacerationes membrorum & ineurfus befiiarnm
aliofqiene&osuencno* fame,&didtu focdioraexempla,queexequilongutn •
,
eflet.-Confpedhus fumptum fuiffe fupplicium de Regibus
authores mrmo* ~ >rW
rant,Namqj Antigonum ludeotu Regem Antonius indica caufa
quod an*
tcid tempus nu Ili regumcontigit,fceunpercuflit;Et
Agrippa Bogum Mau*
ruliorum regem., Antonii partes fcqutumfupplkio affecit
: ruit® propterea
magiftratus apud Cumeos,quem philadhim uocar, cuius erat munus in fre
quentem Senatum uenire, Rrgcfq? manu apprehenfo^de
quorum «udicio a
geoarur detinere,donec de illorum premio aut pena patrum
decreto fiaruere*
tur, Q_uod fi
» qui reus agitur,* capitis accerfitur predito die in iudiciu no
ucmt,uel domo abcft,mos Romanuserat, ut ante fores
xdium nomen da*
tor tuba illum ad caulamdicedam quattuor diffinitis in locis citarer nea an/
tc fas erat in eum capitis ludicium dari,aut de noxio fupplicium fumr’q dilcuf*
fa caufa crimine probato* reo conu«fto,ne inauditi &
indefen fi penrenti ludi
, r v- ,
—
ccs uero qui pro exccffu criminis litem daiuri
““““ 1 “ -«Stonccpus uerDis le nihil
erant,conceptisuerbisfe nitui ha
bere,nihil precihus dare loleniflimum iufiuradum preftare
cogebatur quod
mo X deprauatis wmmhihu
moxij<.^»uiiiM delitum eft:Hoc quidem mfiurandum
iudicus fieri uniiuiiieii.nuujuiacm
,
luuurandum apud tsv
E?
ptios fanctius nrprt.lklfnr
C fani^ilic prcftabatur in
in k */ n^rki
hic uerba. Vt nc regis quidem mini aut iufla a
I • * •
redlo bonocg illos deducerent, aut tranfueifos ageret apud Athenienfes iufiu*
randum iudicespreftant le fecundum leges fententiam daruros:* caufam dif
finituros .ludicium uero de nocente fkl*bar,ut pntor tribunalm
prm.TafcJ
— * j j
—
dcret. Noxio 1poft terga Iigaientur minus, Miflo preconio
o o t'
1 *vwuki uicnuum
filentium nerer le**w
fieret, icy
%
' J
gitimideinae pntoris proferrentur uerba: Claflicum ad fpetoeulum poftea
canercnt,Suppliciumq3 de noxio fumerent,quod plerunq, non ftatim lume*
batur, Quippe Senatus confulto Tiberii tempore* alias conftitutioncs
p ac
tum fuit,uc danatorum pena in decimum lemper dittcretur«ficm
(
GENIALIVM
plinafcp Rhetorum, p omnes numeros,nouis & exquifitis modis ,
e xintimo
Regias compertum habemus. Vnam ad xdem ueffx iuxia iorum quam Nii
ma incoluit, ibicp
Atrium Regium fuitieamq? Regiam longo tempore pr a;#
cipua fuiffe, cum religione
tum antiquitate multi ptodidtrunr,qux peffeam
cendio Neronis una cum ede ueffx dc H agrauit , Alteram inCclio monte ubi
Tullus Hoffilius quo frequentius incoleretur Regiam editicauir, Teiuamin
facrauiainqua Ancus Martius (edem habuiffe fertur,de qua Ciceronem nuc
rntrlligerc Afccnius fentit: uippe inter feruos Ipfci& Milonispugnamini
bi comiffam Si Ciceronem opera Clodii uitx periculum adiffe tradunt, Q^ua
uis Acron perperam aliter lcntireuifusfir,Alramqiin pompei Thcano quod
in campo fuit, fiiiffememoranr,iuxta Theatra enim Regias (irasperizpe in*
uenimus, Sicut Marcelli Theatri m quod Regia habuit, ad quam quatrucc
colunas magnitudinis mira ex Theatro Scauri ti affatas Plinius notauu : Et
-
/W pauli Regiam ad Curtium lacum, &' aliam in facrario: Fuit enim Theatrum
Marcelli ab Auguffo fcd alieno nomine conditum quo tempore a.M. Agrip
pa plura Si egregia Roma conffrubta fuercthicenim fuit ille Marcellus Au/
guffinrpos,ex otflauia foror* & Marcellogcnitustcui filiam Auguffusrpau#
cis ante diebus <| morte fublarus effet de fponfaun :Nrqj affcntior his qui Ati ni
A/rt*
incole quirinaliunacum Regia conditum fuiffe dicunr. Siquidem omi.esab
A(iniopollion,eAtriumlibeiratisin pttmisccnfirudlumuclunr,qucdinie*
pio libertatis confpicux magnitudinis crar,PoAea intei icfio tempore . Cractf
chorum pater in Auentinoexmulftaridapecuniaillud amplius erexit,inquo
bibliotheca greca latinaq; uifcbatur.Q_uodintercurfu temporum penecollap
fum. Sex Hclius petus fle.C. Cornelius Cenfores reffaurarunt. Ea quidem
Atria Edificii genus fuere,continens mediam aream,in quam exemni tefto
pluuia rcaptur
Digifized by Goo<
p
pluuia recipitur. collinis quadrifariam per fingulcs angulos difpofrtis & Epii
liiJns.FuiC quoq; atriu publicum in Capitolio:# Atrium Scauri in quo ma/
ximz collinae ea pracruptifftmis faxis collocat* fet lirui ;& aliud Pempenquae
poftea iplius curia fada eft.Legimusqucq; Atrium Regium tuxta ferum i>
Icarium:# duo Atna:Mcutum:& Tmujiqu* Pomus Cato in latumiis fecit.
Et Atrium Vcftx:# Saturium in quo laetorum tubaeagoa laflrabantui.ln
colle uero qurinali qued Regia aut Atrium hieutincctiadiiurquicqncc mue
mturiNcq; cmmittedum plurcs Regias uclut Regalis epulent.'* monime*
taiapud plcralqt gentes laudibus celebrari: Nam Crtha # Vtica Mafleflilo*
iu Regum Regia: fuere:Sicut Sbans Colche pe: is Anthenloliubx# Zad
maipgami Eumenis: Cynarc Eyblus:Gnotos Mineis:Deioraiiblutiu;Ha
licaiualus Catiac prtncipum:Eliula ArihclauNapaiha C andacis Regia fuc
te: Dani uero Regia fertur Sadrace.iu Afiyna:Panhcium Su Ia ubi hiem em
Q^uo appae atu,quibufcp ccrimonas apud uetcrcs,dcfun fla corpora igni tra
dcbantur,qua;ilqt pompa excquiarutp forer. Caput. Vll.
k
t
CE NIALIVM
ne filii parentibus oculos figillarent,cautu fuerit.Nafamones utroprzopux
curant, ut morituros cum agere incipiunt animam, (edentes ccnflituant, ne
cubantes (piritum exhalem. Pod quzdefundti corpus per interuallaconcla-
matum, piopriores affines calda abluere, deinde unguetis ungere, candidccp
amidtu induere, ac diebus feptem leruare folcbant,ara conditura ubi odores
incendet ent quz acerra didta eft.Gricis uero decem Si (eptem diebus corpo
ta anteq cremarentur,totidemcp nodtibus feruare mos erar. Q_uiqdcm ami
X ' ii dius non ex lana,(ed lino intexebatur. Aegyptio jt excmplo,apud quos lanex
uedes,nec cum cadaucre fcpeliuntur,necp m zdes deoje iportantur.Id queqj
a ricis ufurpatum fuit, ut uede albacadauer,ccrcnilq> ornarent, & Pcana
g
canentes fepulchro inferrent. Die uero cttauo per praeconem indidto funere,
ne fraudarentur Ioldnihonorefupremidies,uthoies ad honedandas exequi
as couenirent.His uerbis Ollus lito datus ed,ptoclamabatur. Apud Spar-
thanoserat conditurum ut Rege defundto equites obitum rcgis,cnuncun-
tes curittcnt,fcmtnacqi crinibus paffis Si libero ccnquedu, tinnitu ollas pul
Icnt ineas, quibus nec nedte nec die quies.Tunc audito Regis obitu in em
nem formam ludtusconccdipermidum erat. Mulicrrlqt proxima affinitate
inuede candida Si capte aperto ritu Remano eiulantes funus cclebrare.Filii
uero tecto capite in uede pulla parentes efferre confutuere. A pudgrzccsfr*
mini uinqj in candida uede,cum coronis amplidimiuiriexequias profequu
tur,& uclutin publico ludtu coplorant promifeue. Q^ucd fuit in more Sy
racufauis qui candido amidtu uelati Si fronde coronati fhimelconcm extule-
re, cui perpetuos honores atqt in foro fipulchrumdecreuere. Sicut Sycicnii
Aratum in uede alba Si coronis fzpulchro intulere. Argiui quoqjin ludtu al
IIBER.,XER-^IVS. XC VII
honore ucluc diuinum cumulari Lycuigus lege fanxit. Ideo ptacualuit mos rc
gum ct optimatum in funebri pompa ubi dolore
interimo premuiurtutdc
coris imemores cinere caput alpergattfacicm deturpentttunicadilodant. Hu
mi iaccat.coma udlant.Lotra T
ucro hraces na dcfundos cu cancu:ct luxu,
lalriuaq; gcftimlatioctpatriumcarmcn caneres efferre folitifunt. Maffylielcs
quocp nullo dolori idulgetes funera cunrcdfariis adiedocouiuio edebranr»
Cymbri et Ccltibcridiqm acie morte oppctuttgaudiorxultat.Si aut moibo
artedti dcccdutnn fqualore ct ludufunt.Pdlibus queq;
uefliri Remanes die
bus ludus,ct q funus facercnt:cuiulq? cura ct piocuratio functis cratptcxta
pullam inducte apud multos inuenio.Soiitcs etiam illegi corpora quimagi
liratus Se honores geflerant,in praetexta purpura,tcgcq; ccnlulari uel Sei
natona,uirofc5 triumphales in tunica Icuis,r lebeieje uercin toga plebciat
aut pallio tffcrre,6e cum rifde illa cremare fa:pe ccmptumrfl. Ledo igitur
ccnl Irato purpura aut lintheis fplendetibusSc in co defundi corpore locator
pofl ultima coclamatiocm Tibicine pcedctcq nenia funebre: qua laudes dei
tundi Se fada rccefebat,tu pudore integritate Se fide, no faltabudus ut oli
fj lias phrygio modulo caneret, funuspccdcbat. Is. n. medus eratad merere
I by Gock
f
2/
GEMIALIYM
luduiprxefftnt aduocare uel praccio conducere folebanr, qui cantu Si fune
bri carmine lamentaretur /uifamcfj St praelata gefla,futrmafqt uirtutes no
ac fa
fcne miferatione laudarcnr.Ncniiutiq mimos qui perfenas effingerent,
da diftaqt rrprefentaretrt adhibebat.Q^as quidem nenias gracis mluflu
(ape decantari inuenimus,qui Appio coronari defundi laudes recrnferecar#
mine quod Ialemon uocanr,&res memoratu dignas elato pracenio celebra
re affuerant. Senatoribus uero Si patriciis atqi lummis ducibus ruba,mino
ribus Si plebcis rxequiali tibia canebant Siticines. Q_uam tibiam nen in fit'
neribusmcdo,led in factis in ludis Si conuiuiis adhibebant . Imperatoribus
etiam plutibus tubis meflum clangentibus, quod aChatibus Si l hcmci#
bus dedufium autumant, qui in funebripempa brtuibus tibiis lucubre ca*
nentibus uti confueuere.Deferendiutro feretrum propinquioribus uitilis fe
xus dabatur munus.Iiacp filri,paientes,fit fratres fotores elates funete defe
rcbant.Ncnnunq ferui libertate donati,p!erunq; Senatorii, Praetorii St ccn
fulates,quiqt ampliffimis honoribus fundi erant. ImperatoiLm St confula
rium uirorum feretrum detulere. Q_uate Pauli Aemilii qui de M
actdcma tri
ttmphauit,legatimacedonum,& Sylli didatoris phcretrum,Senatcies St
facrxuirgines extulerunt.Et Metello filii tres confulares,unus cenforius,K
alter prxror ledum fubiete. Dumqi effertur infignia honorum quos gcflif#
fct,utfafces,fccures,Iittores,atmaqi/fitdona militaria,ccrcnalqi omnis ge#
neris quas in uita metuiffet. Vexilla atqi ut bium dona & legionum. Spoliacp
hoftium ac munera qux quis daturus crat,cxprcfieicp cerauultus,& decora
maiorutn,tctiulcp familix longo ordine fimulacra,& gentile (lema prxfere'
bant ab ultima origme, quanto cum poterat apparatu. uarc.C.Cifarin
amitx funere Marti flatuas pro decore familix aetuliffe fertur. Et Tiberius
in Drufr funere originem Iulix gentis. Aeneam,cmnefqi Albanorum regest
Romulum & Appium claufum,carterafcp Appiorum effigies logo ordine ,p
duxrt.Fcrunt queep luniamqux Caffio nupta fuit,uigrnti Clariffimarum
Familiarum imagines uelut indicium fplendoris,fit uetuff aris familix in fu
nere prxccffiffe,mter quosManlios,& Q^uintics.Cafliumcp St Brutum*
Non nunquam ut ampliore efferrentur funere,plures defundo ffrauere,Ie
dos, qui inftratiin pempa funeris anteibant. Sicut de Sylla, cui fcxmillr.
Si Marcello cui fcxccnros pra lates legimus . Tum fiqui ab eo fnui manu
emiffi & libertate donati fuerant. Illi prxcipue qui fide infignrs a dcminc co
gniti forent, henlrm interitum miferantes pleni
lachrymaium, elatum cor#
pus prxcedebanr pileati
, ,
qui quanto plu#
aut alba lana capitibus uelatis
neminis . laudilq; dedere, qued familiam totam de#
res ciant, tanto plus
cedens Dominus tantis muneribus cumulaffrt, ac libertatis prxeie af#
feoffc t.Non nunquam illos qui rafis capitibus triumphantis aurum fuerant
x
LIBER. TERTI^s XCV7II
abftmcamiignis
m pompa funensrmagiftrarus Sacerdotexpueii: atq luucnrs
ringuaturrarqt
ex
cen «erant uelut apud inferos mortui illas mox Itdun fortnr.Fu
nebremqt laid.it/onfm optimates fit grandes naturaut proximi nccefiarii
in
honore pcliti de laudibus defundi haberrrac foleni laudatione fadat illius
didaq»& totius u/t ac cur fum/maiorumq; laudes recrnftrc affueranr.Pnmus
cnbn Valenus publicola mortuo Bruto lupremas ipfius laudesracrurata ora
boneprokqutus fijit.lndeiriftitutumnitclaroium utrorum m funenbusrfo
lonnis laudatio effa. Nam & Appiidecemiitri defundi laudationem (cqutis
temporibus plebs equis auribus audiuir. Et Scipionem in funere fuprrmo
Ut hominem diuinum maximus tomendauir.Fuuq; inulu apud Aegypti#
os Rege defundo anteqiufla dentur per factrdotcm qin proximam rene?
:
bat dignitatemtem nem uirx feriemsfit ipGus drda i fcftaqj fit an fuerit
fer#
hflimeprxliatus,an utro fcgnisfit defcs;cx alto fuggeftu,m maximo omni
btn conuentu perlegi fit reten feri, fit fi uicia prxualebant honcrr funeris pr
uanatcp infcpulrum cadauer abiici.Si uero uirturrsprxccllrrenr,cmni hei
nere cumu1ari,unguentis deliniri,fit laudibus celebrari. Reliquos uero eu#
iuf<$ fortis homines ita laudari, orTme-ulla opum fortunatum uc mrntio
nr,folam religio nem, luftrriam, piefatfmcp eemedarehi. Apud Indes uero,
multa fecula uiguit mos,ut eum moritur qutfpiam,pro foribus domustma
gift rarus cui hoc munus impendebat,antc adam uiram,morefqi
deferibar,
itt uicia, laudeft^ jnnoteicantcmnibus, fit palam fiant. Ferturqi Fabius M»
ximus prx exteris unus qui in funere filii intrffino dolore afftdus oratione
non infrada ad populum iplius laudes magho fpiritu differu». Q^uod a
grxeis ftmile queddam accepimus urdefui.di laudes foletnni oraticne
, fit
longo petito proemio ptclequanfur. Prcdnuicp pr,mus Pericles fuiffe qui
-Et quis a principio uirc-pj raptum gtfta hce. muiKres /auaarc ccniuei*
fint. Q_uia t fiCamilli tempore, collatum aup,ut feppfe Romanus a Gallia
s
—
m
/T
Digiti zed 6y Google
i
f
IIBER-TERTI Y S
V(»r« Sfni pron tos uxori qcf ludis fune bnbus iterfuiftcr repudium dederit»
Demiquoqj & in loco celebri de run<3i imagines in memoriam poftcritatis:
plcrunq; cereas aut marmoreas uclocneas.Cclunas queep tum tropheis fit
titulis, ac magnificrntiOimis det retis, publico concilio erigere fle res geftas
,
monumentis mfcalpere leuandi defiderii caufa antiquo more feruatum eft.
,
Q_uas etiam iniuria cefis riuibus,fempiterno zuo duraturas publico deertf
to erexerunr,ut gratiam benemeritis ferrent. Apud Lacedemcnios.
his qid
h re militari facinora geflerant fortia.S tatuascolunas partter cum ellogiis
fit
eonfulare obiuit. Q
uod de Anaxagora fit Xenophonte traditur; fit A finio
Pollionctquiquo dic filium amiftt in conuiuio luxit. Contra Pericles eu aio
nfiado femp fuiflet amiflio Paralo filio magnitudine doloris u&usilathry
mas uberes dedmfit ciulatus nunq delinentes. Filios uero minores decennio
K)C menfibus quot annis uuiflcnc,a parentibus lugeri ftatuir.Scd nec uxof
resa uirissnec fponfas lugeri fu putauit. Tempore uero ludhistmatronz pur
puramtaurumq? deponunt, atrafep ueftes induunt fit in pellibus deguntinec
dia refumere donec eluxerunt licet. Viri autScnatoriilaticlauum fit annulos
mucos exuenta pullas ueftes lutntmttbaebamgapiliumtg furpktut . Piceas
j/r
ay Google
I
.1 C f «Jl «( { T mn
•quocp St cujireffos ueluti ferales arbores &
diti faeras,in lugubri demo pol
& extera dolorem reflantia uelut inania &mhil uitx proficictia (obflulit. Ly
curgus urro Lacedemonits undeamdierumfpacio lufhim tcrrritnauit. c£
CENIALIV*
incolas edifto <n>
te flagtabtifffine mulierum amafios efle,propterea oppidi
hibutffe,nequa deinceps ad fontem mulier ninmiris comitata accederet. Hac
nos fit eiufmodi ab hisq diuerfa maria penctrarant,St cade mollra, placidis
aquis colludentia uidi(Tent,& in occurlum nautis,exertis capitibus ab undis
uoces audiflc referebant plerunqj accepimus.
occurrifle Se
V' fana operas adnumerari. Id qcf Plarina fuerat pdate arbitratus. Cenfuifleejj ..A
.
fum ipellcre folcret.Pr achratiafte ueroieu dici uolut :q luSator (tmul fit pugil
foret.
Q
uippe cu alnpugilestalii lufifatcres fcier.isqutrcq? tenerefftudic pu
gna.l.fit ludia Pranchratrafttcusnucuparurtfit ubi exercrntPrachraiium.Ce
(uitqt Vlpianusad legem aquiliatil Ium quidum exercetur in colluflatioe uel
Prachiatio aut pugilatu:aliqurm cppreflit uel cccidruaquilia teneri. Vei ba ue
ro Vlpiani ex ea lege hxcfunt.Siquisin colluflatione uel Pranchratioautpu
gilatusdum exetccctur alius alium occiderit; Aquilia tenetur.
'
Digitlzed Google
i
I
CENIALIYM
Iutifconfultcijt
Lo<us ex Tuuenale de Trulla quid defignet ex Authoritate fit
Rullas pocula effe fit uafa potoria cenlcri haud imerito ple/
riqiexiftiniarunr.IdcpqcFa luuenale didtum efl de Trulla,
de quo apud eruditos controuerfia eft:no id credi decere qd?
uulgo putaueruntsut de uafcin quo alui proluuies ciiundid
inteiligarur,cum id aliud lortitutn nomen lir, fit a dodlifli$
mis Acatium St Lafanumdicaturtueroq} authons lenluno
fatis conueniat;(ed de uafe potui parato intelligiopcrttrc confiat, llludqt q t
finceriflime a poeta didtum fuiflc.Laudate paratus.
£>i bene rudauit li re diumminxit amicus
' *+%
K Si trulla inuerfo crepitum dedit aurea fundo.
In quo illum figmficari haud dubie putamus,qui pofiq calicem exhaufit in
iplo fundo ndfuiaut fibilo crepitum facere more dete flabili non fuit uci itus,
ubiidem crimen bis arguere Satyricac dignitatis fuit. Vel decoqui poflqui»
nicaiicemhaufitiidqcf remrnfinrta elifit in pauimeco ut refonatet.^ct mfo
IcntiOTuni auimiiaudacis St perulantis:nimixq? fccuritatis fuifle liquet, quem
abufum apud compotores Si Helluones impuros.qui fcorturuinoqi nuendi;
fit xpulis diflentierat,Grxcis mualuiflc multi adnctaiunt: ita ut ludus inde
conuiualis forer,quem Cotabifinappcllarunt.cumrcliduum potus mxneas
phialas iadatencrquiOfonantiorctcpcreiifc ab amica redamari fit mutuo af/
Ifftft* bcri poculum legamus,quo Manus poft Cyrobricam uidloriam potalTc afli
duc dicitur. Fuit quo® Heracleum Herculis poculum Sicut Ntifcnda quo
Ncftor utebatur:* Gramaticum Homeri carmine cdcbratu:qux in Dianae
templo
fi
tIBER.TER.XIVS an
•impio affiUa Capus uikbantur.Notarumq; fuit intct Scyphos . Boccacs
palmam tulifle qui Heracleotici didi, St Alexandrinas cuuu bitas tum exad
ruerint ad pfum uaforum prxeipuas fuiffe.Prxter quae uinatia uafa a gran-
eis cclcbranf,Groffus,Eicus,Gafter Gaftcr ium,bicarium,Cypcllum, Am
phicipeIlum,Cyphela,& qcf hodie (eruat nomen baucalium diuetfop gene
rum:St Cybium nauis inftar. Prxterea Dadylotnm ex pccicduris digite pi j
nuncuparum:Gyala,Dynos,Cyborium,Cotylc,Encoiylx:Cadus & Ca
difeus & Therydia non incelebres quibus Dionyfius libaCc fer cur.ld autem
quod populari fermone de Trulla fecus didumrft,ab eruditis haud imerito
perperam ludkaiiSuccurrit tamen in hac re nctare,qcf Pomponius iurccp
Y-XV
fultus de auro & argento legato, memoris prodidit, legatis ualrs etiam ku'
tellas St promulQdaria contineri.ln quo apimaducrtimus,premullidaria,ua
c enialiym i
dcliquiffent dupli*
ceps morte mul&abatur.Et Pittacus, temulentos fiquid
dpena puniri curauir,ut formidine lupplicii a uino promptius abflincrtnt.
Q^um etiam Aegyptiorum lex erar,ut certa uini fubtaxata mcnfura Regi
•Hw ~ i quottidianis ferculis daretur, ultra quam excedere non liccbat,ne
per occabonem Si licentiam turpitudini St fordibus uacaret.Sicut
fui impos
proditur
•*v >»A
mulentum Regem mulier occidiflet, hoc donaretur munere , ut fucceflori
-
T ~‘ Ficbat.n.puls illis ex aqua. Frumeti St &ba jjj aut ordei fanna,quam in (acris
M* & oblationibus deorum pro uiftima adhibuete,qui quidem piftorestoftii
h/W- inetn lautioribus coquere folebant,reliquz multitudini far,idco qcf far pio
Ebat piflores didti. Q_uippe cuuetetibus molant nullus ufus foret, fj
fruges
igne tofi as i pilas ediedas pinferer :unde di pilones didtos uolut. Id.n.mola je
iflar erat. Fuit
qj
uctus mos ut iide eflent coci Si piflores. Laplu mpx tpibus
yn+i+vf-
,
haud longo interuallo panes facere opus fuit mufietum. Ante nero frugesco
gnitas, gentibus plurimis, glandes fuere frumenti loco. Sicut Pira Argeis Si gL±C-
Tirinthiis,Ficus Athenienlibus,quibus Chares adeo abundant ut illisenu.
triantpecora.MiIium Meothicis,& lothometra,cx cuius femine conficiunt
panes. Medis amindclje.lifthiophagis pilees. Aethiopibus Iccuftx & arundi
num Eru£lus.Getulis ferina caro & pabulum pro pulmentario ccflere.Chelo
nophagis tcftudines.Cardamum uero Pcrfis. Palmulae aut Carmanis Si Ba
bylonns, Aegyptiicx lotodiu uidfitarut. Alanicarnibus n» pane utlcunCNo
mades Si Getha^t pars ladfr. Indis aut Califtiae femen cibarium fuir^quoruj Ur- e 1
' l l--r
librosreferiit.intcr qucspditur Philmus quidam tanta: ablhnentiz, ut nui
locibo nifi fadte uiftitarit. Si Mofcus Anthimolus fophifta folis caricis ucf
fri lol itus, Pueris quoqt St Iuurnibus ut uerecudiores effent, in magiftrope
Si affinium cofpedtu, foris cenitare, uiris aut ut frugalitatis &
parltmonix do
cumenta darenr,ppalam cibum capere toluctudo fuit.Tcrulcp illis ex ulua
palufttifiebar aut ftrameto.Hiemecp ad focu, effate utro in ppatulo& fub
dio,neqi ultra nouefingulis ledis ccnitabat,illofq? lautioribus urici cibis no
fcncbac.Nam carnis arndz,aut lardi pondo tria Si fallamentopt libra quotti *
J
bacur.C.Fannii Cos. lege ante tettiu punitu bellum inrroduflumcft,negd
uolucru prxtcrunam gallina quz altilis no effet apponeretur. Vtq; modus '
agris iubentur apponi. Ac feftis diebus pueri modefti cum uereeunda gra*
oitate matorum laudes carmine decantare , grandiore!® natu fummo ob* Im****?
fcquio uercri. Ulofqi a conuiuns domum reducere foIebant,Milit« Si co*
t-
kndfc agris adeo intenti, ut illuftria inde cognomenta ferrent . Agrumtp
T ii
i
male colere, aut minus arare cj uertere cenforianota putabatur. Cun« odo
dies culturae agrojt impenderent, nonum urbanis rebus Se nundinis deftina
runt,tam Si li priori xuo, frequentiores Romanis nundinas Si tertio
fuifle
tlBER.TE R.TIVS* cv
tauien opinn/afqp rufliffint». Adeocp luxuriam Si
molliorem cultum dcterf
teftau fuere,ut Thebis coluna in templo flatura fuerir,in
qua dira: extera#
tiones in Regem Menin qui
molliorem uit* cultum inurnit conrinebatur.
Foltca paulatim frugales mores
defluxcre,paupei tala probro haberi carpit;,,
i-uxuriarq? peregnn* /nuiaum
malum ad efleminandos animos ab excrcfe ,
i
tu A iar/co,in urbem primum \
inued* mores infcccrunr,f/cut aurum Perf» ‘Uc
cum mgato Mardonio Athrnirnf/um aios
labefadauir & dira tabe infecit, n
nde illecebrx libidinum St re$t
fecundant luxus,in o«m licentia craflari. Pri
(
cnok * lonas^unguenticoronarumoi
Si fecunda: menf*,confuttud/nrm in#
uenae.Tum ueflis
Sttagula^menlaecp cithreac heburntis pedibus inf/dem
tttyncflimabiii ccnfu,ccmparat*.Epul*q;
lautiores Si praeter atpulas pfafe
tns Ludiones, Si alia conuiuiis obledamenta
inuenta funt.Hinc peregrina
obioniairemotorumcp littorum pifces Si magno cenfu
comparat* dapesafet
culacp fextertium millieseflimata,&
gulae nouiflima irritumenra, aliam exq
ut/uima condimenta Si uentris prodigia
inuenta funt,ut nifiquis illa appo.
parum lautus haberetur. Adecqj luxus exercuit Si eo pro
neref,lcrdidusfiC
ceffit luxuria affluentibus diuiria^ copbs,ut obfonia lautiora
maiorefm apu
larum fumptus,& magnas effufionrs edido coercere, & luxuriofos appara
tus pluribus legibus inhibere neccfle fuerir.Hinc Fanma,Orchia,
Dididia, 1
Oppia, Corne lia, Anria,& Iulia leges ad cohibendam luxuriam uidus,ue«
ftitufoi Si ccnspi imodicos fumptus lat* funt.Hinc cenforum edidis, Vul#
t», Verrina, Abdomina,# Glires *pulis# conuiuiis inhibita. Q_uod&
Ly
curgum,faditaflenouimus,qui conuiuiorum apparatus Si melas lautiores
uelut cupiditatum inuitamenta fandionibus inhibuit.Sxpiufcp
abrogatisle
gibus nouac poftea edit* fuere. Etquauis Antiocho Rege uido. P. Licinius
Craflus Si Iulius C*far Cenfores, nequis unguenta exotica uenderet penis
inhibuerint,exemp!o Lacedrmoniorum qui unguentarios urbe exegere.Et
M.Antonius,&.L.FIaccus,qcf legem de coercendis xpularum fumpribus
antea latam Duronius Tribunus plebis abrogaftet.Senatu eum amouerint
Tamen.Q .Helius Tubero pr*tura deiedus fuit,# defpedui habitusaqd! . . er/
in funere Africani Populu Romanum publico «pulo Edinis pellibus,& tt
flis Samiis ac ledis ligneis excepiffct,qucd incultam parfimoniam in rebus
publicis non exherruiflet. Sicut de Cleomene fertur qui Lacedemcniis inui» ( 4 *»
fus fuit Si fubiratustquod hofpites iure nigro Si
pane igne durato Laconi#
co more ad «pulas admififlet.Licct Cato Senior,qcf pellibus edinis in pu#
bbeo *pulo pro flragulis ufus eflet,no mediocrem laudem tulerit, qcf fru^ C
iles mores St continentiflimos exemplo iuuaret. Fertur tamen Tiberius
g*far t cum de coercendo luxu legem ferre uellet, nec coerceri immodicos
fumptua uideret poffc.Satius du xiffe omittere quod affequi nequiret,
q tca
T iii
GENIALIVM
«are turpiter quod poftea non efficeret.Sifb deinde res non potuit quo mi4
nus tacito confenfu deftitutis monbus/lumptuarix cmncs leges abrogat*
fuennt,cum nullus cflct fumptibusmodus,luxufq? &ignauia nullis pra*
(criptis Ymibus,in uoraginem fii gurgitejuitiorum ad nefas omnc,ulq) adeo
* j>ceflerint,ut dtuina Si humana prophanarinr,popuicqj iimul & plebi gea
v uem perniciem attulerint»
e-
Q_uxlint pur* St Iedtx Hoftix in deorum facri£ciis,5t qux uiftimr qui'
/
bus diis dicat* fuerint» Capur. XII»
>
N facrifidis deojt fuit Pontificalis duobus ha
obferuatio,ut
ouilli pecoris hoftiam no ab amplitudine, led quia animi eft placidioris pon
circo quirinalia (fultorum ferias dixere. Atcp oibus fere diis fux uifrimx, 8i
(ua facra conffituta funt,qux prxtcrire Si tranfgrcdi non erat fas. Naqj alie
&
nahortia dii non placantur. Q^uippc loui Tauro, uerre, anete facta facere
• •
non licct,quia foli Neptunno Apollini St Marti taurus imolatur. Tam & Ii
flaminis uxor oibus nundinis loui arietem madet,& triumphi dic loui Tau
rus hoftia dicata lit.Et apud Homerum Vlixesimoiauit loui arietem.lup/
pica uero prodigialis mola falfa St tute placatur . Neptuno plcracj gens de
/
LIBER’TERTI V S . cvr
aut facrum ambaruale cum arua # fegetes foleni uidlima luftnntur; ram ui
dtimam maturis frugibus ter rircumarua ducere couenir,cmnefqt pofteam
clamares fcqui,cx quibus unus querna ornatus fronde cum foleni pfaltatu
ccmpofito carmine Cereri decantabat laudes:ac pcftq ladlc uino & fauo Ii*
baftcnt,anteq fruges meterent porcam Cereri imolabant:qux prxeidanea di
dia eft.Fuitq: memorix proditum a Suillipccris gencreilmolandi initium;
Kcmx primum fadlum:eo argumento qef fus foederibus & Iponfalibus ad
hibetut,# in initiis Cereri madtatur. Et quis in facrisCerrris utnum adhibe
re nefas iit:in hoc tri facro de uino libafle pontificales librinon uetarunttqua
quidem imolari ab eo mortuo iufta feciffet crimen admirri putabatur. Deo
q
rum queep matri nullum faaum nifi de porca fieri permitium. Et luftrariex
ercitum nifi fuc:oue;# tauris qui puri effcnt,non ccar fas,quipoftq ter circa
edby
i
,
GEN1ALIVM
pompa & greUu compofito Maniioi
inftrudas acies dudi erant precedente
facris dex phrigix, quae Matuta Se mater deum dida eft cui
motabatur. In ,
.
Dp marem litari nopotcratifemma fuccidanca dabatunno ccontra. Nam.fi p
feminam
liber *terti vs. cvjii
In deoje manium facris,aucrfa fit triftia aufpldaaut dira fit nefanda , magis
faufla fit felicia cflc,iracp in his (acris potius cfl non litate q litare*
ed by C.OQgf
i
GENIALIVM h
\ . r
minus de.P. Sempronio plebis tnL uno, qui Appium ClaudiLm Cenfc#
rcm,mli collega rnterccflibct, in uinda dua iullerat compertum cft , quod
profido non feciQcr , fi id libi iurc facrofandz potcftatis facere nen liceret.
Q_uauis poltea confenfu Senatus,res difcufla fucrir,ne Tribunicio furori
ccnlura obnoxia foret. Fettur tamen Ocmicius Nero, Neronis auus,dum
sdilieatem gercret,adeo ptccaxfie an mi immodicus fuide, ut.L.Plaucum
Ccnloremuia libi non peactcnerim,qcf inter ope
cedete coegerit. Illud quccp
ra cenforia in primis cibaria anietum qui pauigilem cutam getunt in Capi#
tolio,qef olim fuere urbis cuflodcs& impetu, Icucmcg miniandum. Ex nc
digalibus ucro lacus lucrinuseruendus beni ominis caufa locari ccn futueret
quibus cenloribus incumbebat locationis leges dicerc.Sicut Athenis Apo*
dedx,qui collationibus 6i uedigalibus prxerat, quorum iudiao quicquid
controuerli* erat in publiciscollaticnibus decernebatur. Q_uodqj cura Pio
rologd inter opera cenforia no in podremiscrat,Ar<$ in dclcdu,c(nfioneu(t
primi ValctdSilfnni& Statornpiiuilegio honoris nciantur.Q^cfq. hi qui
cenforia nota antea notati fuere, licet ccnforcs pollent creat i;& quo minus cre
entur,cenlona nota minus cffiaar,tn hi qui cenluram geffiGcnt quis laudabi
liter,ice^t munus cenlomiadmittiinullo modo poterat.
celorescreaii,aut ad
Idcp exeplo.C.Getz,q a.L.Metello & Cn.Domuio Cenfonbus , Senatu
motus & ignominia notatus, haud longo poli interuallo oblita memotia de
decoris 6i pcrmulfisciuium animis ad cenluram eue&us fuit.lllud queep no
ab te fuerit dixiUe.Tiberii tempore magnis contentionibus aftum in Sena#
<u, ut non modo ccnlura, quinquennales forent, t£
led reliqui tnagiftratus
nili quinquennio Ungulo comkiamagiftratuumficrcnt,qux res primum di;
IIBER.TER.TIVS. CZ1
Ue! equi impetu,dum incautius fub/t obreri,uel m Cloacam *
mergi peteratS
FuiOc enim Cloacas Romae in ingentem altitudinem depretias icceptacu
,
lum omnium purgamentorum urbis., a Prifeo Tarquinio primum, mox a
Superbo & demum interiedo tempore, a. M.Agrrp pa prcfuhs (umptibus
Si magna mole cStirudas authores tradunt, per quas feptem
amnes quali
fub urbe penfi'i folida tirudhira raperent omnia Si auferrent, ad quas
non 6
ne uitae pehculodefcenfuserat.Necp dubium quin leruus uix line nona pc*
catadromum currere, uel in cloacas defeendere poterat. Tcitia fuit quxtlio
quid (ignent iil3V Ipianr uerba titulo mandati quit us Auieltt.tr. hc Ipui luo
medico mandatic dicit, ut in hottis fuis Spheriunum St Hypccautia fuz
,
ualitudinis cauta Rauennzcontiruat.Q^uidetict Sphemcuun £e
quid Hi
pocauAa ambigcbatur.Cuncp cenlcrcnt es interpretis authoritate locum a*
menum dici Spheritenum<Hipocautiauerofuburrantum,& alia impeuti£>
fime.T andem cum certaretur lententiis, es Plinii Si aliorum authcritanbus
compertum cft . Spheriterium locum fuiffc cucularem qui plurcs capiebat
circulos Se fpada uanis lufibus ditiinda a Spherica figura didum ormul#
crndi,laxandiqt corporis Si animi remittendi caufa,a lummis uiris,Se ma#
nis honoribus 'fundis intra aedes, jnonnunquam in rhrrmis efhudunw
tirant enim loca dcambulacioni,quKti,Se curlui,tum ludz , iaculaticni, 6C
paleftrx accommoda. Sicut Trigon locus triquetro limilis ubi pila exererbd
turSe ludo,grzcis frequens erat. In hoc enim ad ualondincm, ruendam Oj
uum Vefpafianum remiffo a negociis animo,mebra defricate lolitum. Suc#
tonius mcmorat,fie Alexandrum Scuctumtctit Lampridio, in Sphcriccrio
ludari Se curtcre,ac molliter excurri accepimus. Hipccautia ucro cubicula
dici,undiqi occlu(um,in quod aer non admittitur,lcd igne accenio frruoret
atqpeftu,uaporatintus,ncc foras diffunditur calcr,didutn
quod eft lucceodcre,qualiuapcrarium,quod caleris affciuandicaulalittcca
fuitqi Vlpianusitertio de lcgatis.Q_uicquid comburendi caula, fiuc ad bal#
nci calefadk>nem,fiue ad dictarum hipocaufla paratum fora, ligni appella/
tione contincri.His.n.Hipocautiis propter frigora quibus maxitnc obnoxii
funt gcrman05,Se eos quigclidifiimam plagam iocoiuat,ac loca atiiduo ni
uis cafu tnaccrtia,un frequenta tnfpkimus.ln iMcp uerfari duro tempore aia
ni,ibkp xpulari,ac feria Si iocos agere.Hodjtcp ciufmodi Hipocautia in na
ffro orbe germanorum more,in difficultate Hictrus,ac gelida fieruualidxa
multis incoli udemus*
V iM
y
i
:
CEMIAtIVM
Solet* futuras caIamrtates,mu!toatite fignls prarmonflrari,fit miraculum
quo uaflitas Regni Neapolitani ptxdida fuit» Caput» XV#
cum parum fidei femnio eadem (ibi per quietem fxpius obuerfata
dediflet ,
E
Vumuiros factis faciundis qui carminum Sibyll* de fato
rum populi Romani placandan$ de auertendac deum kiC
antiflitcs erant.quiq; quoties prodigia nunciarcturiadm io
lebantsa principio binos fuifle accepimus a Tarquinio inftt
tutostquoje alterum, ivi. Attilium qcf Atcana Stbyllx pro
y
2t CEHIALXVM 1 J
mulgare
temporibus a,Sextk> St Liamo Tnbums
plebis
jecit in mare.Lapfis deinde
facrorum de«m uiricrcarttitur qumcp
pa#
outum futt,ut pro duum uiris
u°
trum,quinc5 pleb^manlttcphic numerus ad Co
rncfam fercS 3 1 ‘
™^
&cwndis,fupplicat»nibus * Utolltm*
tempore quiudecem uiriqui factis
deum Si expiationes cdi(cerent,otticia<£ cerimo
pr*effent quicr, placamenta
Si carminum Sibyll* curam agerent pn
Biarum exequerentur,librorumqi
coem
mum creati funt.Q ui quidem libri a Tarquinio fuperbo xre magnocapito
priad Cornelium ufq» Syllanynanfere incolumes. Timc.n.incenfo
m Lapi
lio cum omnia dcflagrartnt,ipfi pariter abfumpri furre.Siu.n,erant
colmi louis templo,in arca lapidea loco (ubterraneo
magna cura, iludiccp
fub Palatini A pol#
leruati.Tam Si fi ad Augufti tempora fuperfuiffe,eo(tp
linis bafi conditos ftetiffc.Suetomus author fit,ubi una cum martic* car>
nymphx,quxTufcis artem ieripkrat fulguritarum ler#
tninibus Si bagoes
uabaniur.Eam uero Sibyllam putant Herithrram, cui nomen
Henphile,
funt/ quae mulierum pn#
Altipoft Heriphiltm Herithream uixiffc arbitrati
tna cecinit oracula.Fuit.n. Alexandri tempore.
Nam Delphicam ante 1 ro#
iana bella uatkinatam,& pleracp Homerum
open fuo carmina accomodaP
fe ferunt. AI» Cumanam quae
Amolthea difta eft,dicunt fuifle.Prxter quas
Hebreos Sab
(une uaricinio Hignes mulieres. Vna Athenais nomine. Apud
Sibylla^ nomen,non
ba. Apud Chaones phaennis.Dodoneis peliae.Licet
aflequtx.Nam Sibyllajt,quatuor prxeipue nomen uendkarunt.Erythrea:
Samya Aegyptia. Q^uibus poftea adkftx Iudea,Cumeacf :qu* mente co
,
prxdixere.Caaup
cka St numine afflatx euentopt cofequen tiam carminibus
mos uatkinandi,ut ex primis litteris,cuiufq) uerfus uatidnium contexerent:
q<f Plautum Si Ennium in quibufdamuerfibus
fecifle memorat. Q_ulbus
legati ex Confulto Sena
poftea libris. Gabinius.M.Otacilttas.Ce.L. Valerius
ms Erythras profeai,mille uerfus,aufdem Erythrex fumma cura conqui
quiri oia Sibyll* carmina Si quantum human3 ope fieri poflet,uera difeer
ni Si interpretari iuflit.Et demum cum de libro Sibyll*
relatum ad patres
fuiOcttqucm Caninius Gallus recipi inter exteros ciufdem uatis iufferatsfu
ma ope Tiberius reflitit:» ne reciperetur effecit Et ^uis decemuiris facrojs
.
niocj compertum efttquismli patricii cflcntun numero eligi nequibit, & nifc
tifeER* terti v $ . cxlil
pod obitum alium mutari aut cooptari non deccbat,ab cicj utbano mune
re di belli cura imunes erant. H i ergo Si facras aedes dedicabant,# cbfecraa
(ioncs,cxpiationefqi ad placandas,aucrtcnda(q; dcciji iras procurabant. Tu
li terra prodigia nuciarcntur aut mondra.ln dubus mpublicxcalibus.luflu
Senatus ad libros tanq aditum adibant,iilot uqj indu qux deaeta erant aut
plcripta,uclutex oraculo monita ficbant.Etiam ledtidcmia curare,# caprae
lenpto librojr, ludis Apollinaribus,autfecuiaiibus pra.clie, templa dedicaret
ludos celebrare, uota concipere,fupplicabcnibus,lacfificnlq; (olembus pFicj
folebant.Prxtcr quos fuere duiun uiri,quibus hoc munus incumbebac,ut
lactas aedes dicarent authore Senatu aut facerent .Faciendaiue locarent, aut
reficerent. Hos quoq; ex Scito plebis! nonunq a Cofuie laepe a prxrore crea
ter hos fuere dcccmuiriifub titulo xquandape legum a principio fine prcuo*
catiene creaii,mcx alii pra tepe in urbe ius dicc'
litibus diiudicandis qui Icco
banr.Q_uippccum belli munia prxtoribus deferrentur Si ob id,urgentcae
mepr tumultu ab urbe auocarcnturtne iudicia Romx dceflcnr,illis in expc
ditionem prcfe<fhs:deccm uiiosqui litibus diiudicandis,& nofcrndts (mgu
lopr poflu latis prxllo forent:pfccrrunr,prxtcpi locet cui magiflratui Adria
nus ante imperium prafuiflc dicitur.Pcft quos fuit uiginti uiratus caulis diO
iudicandis:qcf munus magnx indolisiuucmbus conferri folcbat.lllinccnien
gradum ad reliquos honores aufpicabatur uiri exculti ingenio Si doffrina:
Ad qcf Tiberius Neronem Germania' filium promoturus: qcf quinquenio
maturius peteret q per leges liceretnllum Senatui ecmendauit& uenia periit
Et centum uiriamplifiimum iudicium qui iura pcpuloaliqdiu dixere» qui*
bus nulla erat prcuccaticsqucpt iudicia centum uiralia didfa.Ex fingulis.n.
tribubus terni iudicesfelcdli populo ius dicebant.Er quis ex quit
q Si trigin
ta tribubus fupra centum (upcrrffent quinq;:ufus oprinuitur ipficrntumui
ri,eorumq! iudicia centum uiralia didfa /mrjquices cum iura daturi erar ha
napofttain unum coibant, illorum^ iudicia in duas haflas diuifa erat. Ideo
centum uiralisharta fermembus celcbratur:qui de hercdiratibus,teftametis
ufucapionibus:tuteIis:gentilitatibus:agnationibus:alluuionibus:nexis;man'
ui cum
eipiis:&
fiillicidris
q maxime ius dicebant. pp turbulentam confli
tonem in longiflrmum lites trahrrrnnperrarocp caufas deciderent. Diuus Ve
fpafianus ex tot iudiribus felegitqucfdamtqui breui curriculo:nec longo rir
cuitu caufas definirent. Domitiauus quocp centuuiralia decreta fiCconftituta
pdut a mbiticfc edita tc/cidiOe fertut.Tantiqj exempli fucre,ut Romani ado*
lizod by Goog
k
\
CENZA-LIVM
lofcrntes primae indolis experimenta a caufis centum uiralibus aufpicarcnf.
Et eum antea ne nobiliffimis quidem pateret aditus nifi a confutari uirc matf
gno fauore producerentur in foro uiri praedat i,magna:q; ciuditiois «Penea
deprauato ufu obtentum eft,ut ad declamandum tranlirent pueri cxrrtmae
nullo diferimine aut deledtu in quibus nec facundia eflct nec eruditio.
fortis
nales forent, quo a reliquis mancipiis dinofcerentur alba creta pedes illiniret.
Oblcruatuiuq; ut de (eruis (ub pileo uenditis,emptcn u nditer nihil prxfta
rct,neqj cuidfionis iure teneretur tanq infignia ferent mancipia & probandi/
ma.Vtqt bona prolcnbut, bona Regis Porfcnac urnalia lm
prccencsflt qui
gulis audtiombus prodamcnr,cx eo dedudtum qcf dilccdcns ab Vrbc Poty
fcna,ca(fracomeatibus referta populo diripienda dediflet . Prxter quas fuit
hafta falutisubtin fumma inopia ad leuandam famem, hafta pofita publice
frumentum uenit.Grxcis ucro ubi urnalia producuntur macipia,Cycli;ubi
uero confcrndunt ut cfTcnt conlpicua cibus Trapezae didla funr . Ac licet a
fundb ccntumuiics aduocare, fle ad iudicia ccgrrc coluef
principio quaiftura
fent. Auguftus th ccnluit ut pofl politis quaftonis uiris.Dccemuu defigna*
i
tcntur,qui illos in unum cogerent, & tus dicere iubcrent. Illud ego non prae*
* JT Ccncrim,apud Carthaginenlcs centum uiros de numeto Senatori fuifle afei
(os,qui rer>c gcftatje fle bellica: admmiftratienis ronrm a Ducibus exigerent.:
Er ab Aegyptiis tuginta ludicescxpraedpuis duitatibus eligi iclcre,ex quii
bus optimum eligcbant,qui tetius collegii capue fle princeps fcret.Et in Ab
gido in templo Dianz quindcccm uiros,tam diurnis miftenis fle facnficds (o
lembus onfis dandis praeQc.Et Athenis Atnophagon religrcliCimu
liber T E R T I V CXV
Aimontts nucupabaotrlntcrquos primus Archen
primarii» Atehetthm
&Ionge princeps erae, quo Athe nirnfrs,ficut R e
a m sn a C obhbvs&S ,
Kss^saxaassis
fit, q.Coponiuqucd u». amphora
eicuiusfutfragiomagirtratd pereb*
dono dederat ambitus ccndenatumpenas Luiffe,Cintius
de inde legem tu#
.tmunerale qua rau.ff m.spen«affeateosquiaquouisead.dato
g 1
munus
donu ue acciperent Inde cau tum ut in petendis
luffrag,, caufa
hononbus ea/
Adat, toga adccm,c,adefcendcrmt,nepccuniis,n
fine
fmu reconditis tributi
fuffragiamercarentur:Sed cum qucttidie hoc malum
fcrpercuiderctur magis
& ambitus petentium coherccr. oporteret .Paulus EmiJ.us CosJegem tulit
Ti^ !!
8 taufa munusdare
ttrdixit.Poflca Jcgecalphurn.a hisqu.mercedc
corruptiaut
lieeret^uliiplijpenain/
munere delinit/
Candidauscbuiamider, qu.q, precio illos fetarentur,
autfipradium adeao
t^ndosanimos aut quid muneris exh,bitufotet,pr«crpenas
hgibusconn.?
tutas, et ia pecuniaria multa dida fuit,Id quod fabia lege
canebat-qua prefini#
Digit I by LiOos
tIBER*TERTIVS. cxvin
Sextertia penx nomine (mgulis tribubus pendere cogeretur.falutari edifto
cautum har:Sed cum effrenat* cupiditati non dum obuiam irent
corruptio/
ne% futfragiorum nichilominusimrnodicx fierent. Senatus confulto pro#
uifum cft, ut candidati ante inita fuffragia necconuiuentur nec
munera mic#
tant neqj pecunias deponant. Q_uibus cdidhs legibus &
lenatuscofultis uix
tadem ambitus illote quihonord peteret pofiq dui puagati funr ,c6prcfler.
lum uerberari dici proprie,qui aialc corpus uerbere affligit, ipfumq? fignate
fifappofitc loqui,qui hoiem ucl pecus no pulfatum.Cutn
uerberatum dixit
uero ad rem (enfu carentem i&us inferuntur, tunc pulfarc dicimur non uer0
berare,ut pulfo ortium lanam aut ueftemuerbero hominem ucl pecus.Ncqj
Illi artentior qui dixit uerberare effe uerbere cedere hoc ert fufle logo affligere»
Nam Bt pugnis Bt lapide uerberatum quepiam latine dicimus ficut furte ucl
baculo.ldq; Terentii tertimoniouel maxime apparere. Leno.n.madelphi cii
fe uerberatum dixiffet mox defignauit,quo uerbere eflet afflidtus
, uft$ adeo
inquit mihi pugnis os fregit. Aul.Gellius nothum Athicajapro deledtamen
to inquit habuit manu fua uerberare.Tam &
fi uerberari rem anima Bt fcnfu
tIBER.»TERTI V S '
. CXVIII
turpe exiftimas Mathen fiqe Dyogene uiuert pofle/non aute Dyogene bne
Mathe/Contra Lycurgus apud Sparthanos fcruotumpetulamia tamfeue
ra cohibuit uc facinoroios leruos dhistntcrficiedi ius daret. Deinde tam diuus
pius q (cquti principes fhper dominorum poteftate in ftruos (alubritcr cofulu
ueriit / ne dominis plus zquo (tu ire liceret ne ue in iufta imperia deminope
noxae forent/nc ue domini leruos quotndianis uerberibus afficerent led lotis
ftruornm animos proficri q uerbere , Et tam ab his qui macipio addidi aut
q his qui manu etmffi liberate merucrunt.dcbita
atre coepti (unt lura dnis
.
Dii
LIBER. TERTIVS. CXX
uf aut liberiab omni penatuti eranttNon nulli a prognatis Herculis Afylum
Athenis primo inflitutumferunt,ad quod a patribus cppreflis cofugere fas
erat.Poftqucd in Rherco lirtorc fuit Aiacis Afylum, & in Sygco Achillis,
quorum exemplo Romulus fit Alii Afylum aperuere quo accedentes impu#
donabantur. Apud Moloffos Samothrafes,Crothoniatas,& Meffe
nitate
nios,acplcrofq; ad deorum aras confugiffepro Afylo habitu cd.uelut Itha*
cenGbus louis feruatoris ara, Delidlis enim non uolutariis refugium e(Te aras
putaucre,Athenien(ibus Thefei fxpulchrum id iuris habuit.ut ferui ad illud
confugientes nexu folueretur, Et fparthx Chalcioecum Mincruz templum
ad quod paufanias fugiens obdrufo aditu morte muldtatus fuit, fit aliud Cal
chicon ad quod Agisconfugit,Et in Tenaro Neptuni fanu ad quod Cleon
brotus,fit in Calauria infula in egeo,etiam Neptuniteplum,adquod Demo
dhenescum aufugifTct ab omni uiolenta incurlioe Archic manfitillcfus. At/
cp in Thracia Dianx templum inter Clitorium fit Cynetham, Etin Afpedo
PanphilieTibcrii datux pro Afylo fuere. Sicut Dianx Leucophriene oppref
fis perfugium inuiolabilc fuit; Pali adis quoqj templum uelut Afylum lacedx
narius numerus non erat in talis ficut in Tedcris,T ali autem Adtcgali grz
cedidti,& AOragalizontes talis ludcntcs,Gemmu utro quadratum hoc tft
cis affetunt uidoriam, tria utro fummum dannum.Q_ ua quidem alea por#
Diqjtized by
4
. )
genialivm
arundinem afcendiffe
'•V-V^v ne egiffe , Et Magnus ille Agelylaus cum Infante filio
pofl
Neq; praetereundam quod de Demetrio proditum eft , poliorthetr,qui
negocia bellicas machinas,flt de Europo Macedoniae Rege qui in
ociolucer*
cufpides acuif*
V*T*V' nasfabricauit.-Parthorum quoqj Reges cum ocium fuperaret
fedes
feferuntur:Ec Dionyfius iuniorcura belIifolutus,Plau(lcllamenfas,&
mira arte compin xit : A&alus uero philomator pro obledameto habuit. Hei'
leborum, Aconicum,8t Cicutanruencnofafq? herbas plantare ut frudum ia
de lcgeret:Sed tamenpila iuuenum lufus erat frequens in marcio campo fiert
. / r Vtj»
yi**- qua (inidrxnfus praed#
folitus,exqi his altera paganica Trigonalisaltcra, in
* r' * \tnW) puus traditurjNamq; illius impullu magis qdextrx ludus age baf, cuius erat
ufus ucl maxime in corporis motu flt agilitate , ut fciret apte pilam tacere atep
-• v«o excipere modo incurreremodo recurrere. Armis quoq; 8t equis, tum hafta
claua ludi uenatione fle curfu exerceri Romana iuuentutem uetus co
fle pila,
quitum quifqt uiribus preftaret, maxime eniteret. Namq? is fortior fle pracci*
>'W puo robore habebatur,quiillum ultra (ignarum iecilTct fcopum,ficut Alteres
erant eqim circuli figura non fpherica fed dimidia longiore,in quibus digiri ia
(eri poflcnr quos facilibus brachiis rotabant.Et nunc iadando nunc rotaado
(a cum pueris facie liberali ocellatis nucibus lufifle dicit, quod uero nos lenti'
mus & f babilius putamus,id eft eiufmodi, ut nuces ocellatas, nucleos quos
in perficis pomis fitos infpicimus dicamus effe,quibus pei fzpe ludere noflra
tes pueros hodie uidemus,diftolcp ocellatos propter ocellos fit foramina qui
bus muniuntur undiq; , Neq; dcamingdala fit auellanauel ocilla ficut erroc
ligitized by (
i
CENIALIVM
lut diis (latus quibus numina plaeari,aut expiari crimina puta bar, Ncn nu
cjmulfipocillum promigno munere diis uotum inucnimus : In quo fuit fer/
uatum,ut uelato capitr,fic uefte caput opertus. Imperator prxtcr aut Conful
uotum effundit,il ludqj conceptis uerbis fufcipiat. Q_uos quidem ludos ple/
runqi imperatores uouerunrexannoimperii computatos , ut (cilicct totidem
dierum ludi fierent, quot illi annis imperio prefuidet:Ideo Galienus Ccfarde
ui&is Syris in Afia , Decennalia uota celebrauit , Theodofius V icennalia U
Triccnnalia.Sicut Denarix cerimonix & tricenariae quarum facra adit uris de
cem aut triginta diebus obferuantia praecipitur, Et Centenarix cenx a eente/
nis (exterens, 6C uafamilliaria,aprofq) militarios a ponderibus dides compe/
rimus,Porcicus quoqt centenarias & mil liarias dieimus a palluum Icngitudi
ne dimelasjVeftes etiam coronafqtex auro & gemmis plcrunqi numinibus
aotas& uoto perfoluto dicatas inuenimus: Q ux quidem uota pro imperii
eternitate,nonnunqpro faluteciuium uerbis (ollcmmbus concipi folebanr.
In quo id feruatum eft,ut nifi tertio die poft k l's Ianuarias pro falute principis
ootum concipiatur, utcpfollemne iufiurandum nuncupationibus uctotum
prtflctunEtiam pro itu &reditu,proq? incolumitate principis,iaccre ftipem
ad lacum Currii,aut ludorum celebritas , apud Kcmanos uotum fuifiecom
pcrtumeft:Q_uotiefq? proprinripis incolumitatcconcipiebaturuotum , Ti/
berio imperante id feruarumeft,ut in uotorum nucupatione,Neronem Dro>
fumqi diis comendarent: Q_ue uero Di&ator, Cos,aut pretor uota fufeipe/
bat non aliter nifi uti bis conceptis , prxeunre pontifice maximo, nequid pre/
podere dicarurtconcipi poterant,Ex incerta quocp pecunia & qux nonexta/
ret,uotum concipi podepleruqjanimauerfumcft,^ tamen femel uotuemif
fumforet,illud denuo irritum facere non licebat: uod (irneerta pecuniafuif
fct pro qua uotum conelperetur,eaqi bello ufui non edet ,illam reponi nec cui
alia nifi fadtum edet, uotum non ntecmiflutn,nrc re/
raifeerioportebar,quod
ligione uouentemexolui putarunt: Q_ uod Ver facrum in magnis reip.cafj/
fi
bilisiEft quoqs memoriz proditu, non diis tan tu fed & uctis uclur fandto nu
mini uota petfoluta ; Q_uippe Auguflus Circio ne galiiam rapide infeftarcc
uotum exo!uit,& factum fecit cuius tanta plcruq; uis erat ut tedfa aufcrrct,Ca
labri Iapygi, Apuli uento Apulo. Arthenx Scyroni.PamphiliiCagneo, ne
incolas tabe afficerent neuearua depopularentur, Piscipue Turii magnoaf
quod Dyonifii cladem qua ad
fc&i beneficio borez uti deo uota perlolucrur,
eorum excidium patauerat,uchementior cohortus funditus cuertifict , Sicut
xerxe in greciam innumerabiles copias ducente Delphicum rcfpondiffe grzfi
cis oraculum ferunt, ur uentos precarentur (ibi auxilio adede.qui ara ueds ex'
ram ligna rex inferat pimus,louiq; militari lac Si mei in(pergat. Si poflq ut*
num mei Sc odores infudcrit,uelutpropiciato deo uota enunciet,pulmeutocp
preparato quod adantibusdatur,pyrx ignem infcrar,quo incendio efluante
acre,uix illuc accedere permidlitutiGrxcis ucro frequens ufus crar, ut flatuas
longo zuo duraturas diis uouerent,Q_uippc M
kancrc egro tan e, A r iflctc'
t
les ucta fecit pro incolumitate, Satuas (c Joui Scruatori unam, alteram lu>
noni lolpitx dicaturum.qui loti fle purauefle amidli in fuperiore domus tha*
lamo pleruncp uota effundunt,# diis (upplicant,:Athrnicfcsurro,cum in au
reis Si argenteis uafibus diis propinaGcnt St peana ceciniffcnt , tunc demum
fandfiftimis cerimoniis edum fufpicientes uota nuncupabant ,
Ea autem
cx primigeniis agnis , non nunq ex bobus qui iugum non fubiiOcnt fre 4
quent ia fuere. In quo fuit lentatum ut ramus ex lacca olea alba lana coronatus
X
Hermunduros, inter (olenia ucta belli Duces facrare diuerfam aciem illamep ,
orfere queat Hominem tamrn deo deuotum aut diis confecratu occidere per/
anima ng
mittiimpune eam qi cxdetn capitali noxe non haberi, tantillius
thcresconurnit,tuiHc apud
adnosfedad deospertineat,Illudquoq» inter au
uota qux ncc more nec tu re conci'
Gallos inter confceleratas prxees di nefaria
in ufu ut in magnis difcrimimbus Si
extremis cafibus ho*
piuntur frequenti ,
diglad.aturos,aut pro alterius
mines fe das immolaturos, Romanis ferro fe
falutedeSt caput fuumdeuoturos,non
nunq in lenale prodituros «Hiltrio
Apollini delphico daturos.
nicam (altaturos, Apud G xcos decimumqucqi
alios defert u crinem diis oblaturos,
locrefibus uirgines fe plbtuturos .Apud
defoffuros uouerent; Q_uarc Ametris xerxis
tt apudperfas uiuos homines
quattuordfatn.dlu
uxor ut gratiam diis referrer quod in uita diuprocefferat,
ftriuin perferum liberos,fub
terram uiuos defodiffe Si uotum petfoluiOc did
flfl
t I B «£ R . f E R f 1 V s . CX XV t
Ducrti faepe animum confueuiffe Romatios,quos pro cti4
minibus oppido grauibus fupplidoaffecerat, illorum bona
propter criminis deteftandumfacinus publicare, iliacfc defti
nare publicis ufibus,ita ut domini fupplicium bonorum pu
blicatio fequereuSic Tarquinio Rege eiedo, ager quiTar-»
quiniorum quondam fuerat, Martidicatus, campus Mar/
riusdidtusefl:Sic.C.Cafliidomus 1 cuiobaffcdariregnierimendi(:sperdueI
fionisdi&afuit,eutrf3&dcfnolitaarcaantctellurisedem fadarft, Domus
pretereaM.Malhi Capitolini qux quondam in arce fuerat, qui (jufpicione re
gnipenas dedit de fajto dciedus,cdcs atq? officina moneta; fuit, In qua sde II
theilibriin quibuserantfata Romanorumfcruabantur. Nam Sybiilinos&J
Marriancs,ad quos decem uiri quoties dn confulendi lunt a dite Iolen r,in Ca
pitolini louisde Apollinis templo ini palatio fetuari certum eft, inde Senatus
C E N 1 A t 1 T M
Caii,atq} alia liuix Si oftaui*
tfnw Q drin» antiquo opere uifenda,» ludi Si
ampla prx#
ab auguftoquondam £cd alienis nominibus eonftrudtx.In qua
memorant,quibus ab augufto demolitis porticus fub nemine
Ii/
coria fuifle
(uffefia eft:Et porticus daudixubiam
uix non minoris culeus Maieftatifcp
fucrunt,eelebratur qucxj pora
bulationes fiibdialcs miro ingenio elaboratae
Numidico roarmorep
cus Auguftiin palatiocum bibliotcca grata latinacj
ftjam fimetriam extrusa: In qua
Belidum imagines quinquaginta, quxma#
ritos necaucruntfitx erant.Et
Vipfana Si (eptorum marmore Si imaginibus,
uero porticus poecyle»
tum lauretis» magnificis operi busexcultxsAthenis
alrrra uaria ubi Mercurius xneus etat , celebratiflimx pifturx nanctate, mi/
ris laudibus fcruntur,ubi pugna marathonia depida^C aliapyfnnadba ,&
poecylein Elyde quamxcumuocabant:ferturq) de Olympx porticu qua
,
Eptaphononuocitantdiuerfa ftrufturx faeie,mirum;uruox
eondamatapet
(ono referat iSicutm Cizico
feptemorbes ruptis fpaois,eandcm multipliato
acceptasuocesnumerolo percuflu multiplicat, Interquas Aa
turres feptem
fuiyuxta xdem Dianx ad quam lugredj
ciportus patnda non in poftrcmis
'1 * uirosrelligio linir,Extra queq; portam Ttigcminam unam porticum,
non
Bl alteram ad portam fontinalem mxtaMartls ata ab edilibus curulibusex
fuifleamultisprod ta memoria eft,Scd quia
mulftaticia pecunia conftruftas
Sciedu eft,ihac ftoicosphilofcphari,ficut pipathe
de poccyli porticu loquor
ticosinlydo quare zeno quod in porticu docebat quxgrxce fT M*dcitur;au
perhibetur: Epicurusuero fcholam Si conucnius in horti»
tbor Stoice fedte
habuit,ubi philofophabatur.
'
! »
fuerunt regreffto fieret cum multa annoru intercefferint millia, magnum an*
num tradideruntiquem quidem poft ducdccim millium &nonigento^ qui/
quaginta quattuor annorumfpaciafieri mathematici uolunt Idqj Arabes in
,
primisopinatifunt,NonnuIlinifipoftquinderim annorum millia conuer*
fionem maioris anni fieri iudicarunt, Alii ex triginta&fexannorum millibus
Plcricp ex fmgulis tribus millibus multi mille quatricentorum & fexaginta an
norum circuitu terminari dixerunt . Cum luna & fol aliaq? fidera,poll multa
fecula & xtates fuis locis Bi originibus reftituta forenr,qucm mundanum an /i*i- in 1 i ii» .
k
. d
G E N I A l I V **
* celeri meatu ad nos reuerti incipit. Qjiem quia tricenis diebus per fingutos
dies, ut utgefimo an*
. !- menfes luna non perficit,ita difpenfauit intercalandos
fpaens dies con/
noa d metam ean dem folis unde orfi effenr,plenis annorum
quod erat apud grateos aliter inftitutum,nam ita intercalabant , ui
gruerent,
uero tricenis die*
rertioquoq? anno menfem intercalarem adocerent, Egyptii
diesfmgulisannisprointercalari adi*
bus quibus anusclaudebatur,quinos
intercal ari uariatum fuit, Donec diuus Auguflus
cercriipiufqj in deferibendo
intercalariomefe lublatoitaannumdefignauit, ut quarto quoquo anno ab*
dicsut
. felutonon autem incipiente ut Ca:(3rdirudicarat,unusintercalaretur
* equinoftio uerno, Gr«*
• . * {'* ad folis curium dimelio annicogrucrct, Hebreiab
*** ,
September erat
da folftido,Egyg(ii abautuno initium fecere anni, quibus
, „ ,,c/ principium cui Hermen duere nomen,Ex quibus Muprimum menfem to*
fiusanni Their nuncupant : Alii ut Achei fle plericp
circa ortum uergilarum
uelut anni principio magiftratus fle honores ineunt.Etholi
poft aut unale eq/
&
,
nanarum gentium opinione definitus.Nam fle trictcrisduorum fpacio anno/
bat tertio incipiente, Olympias exquattuorquinto redeunte. Eu
rum con (ia
^ -k doxi annus ofto ex noftns contintt.ls enim ad ueram anni
cognitionem pro
^ lcs
re decem uiri rcipublice prcfuere,non Sextiles
kfac fed lcf s Mare follenes,»'
pote (late crea
eundis magifteatibus fuere. Donec Tribunis militum confuiari
tis cum Veirn tes diutino fle
graui bello premerentur,ad Icfs decembres an ni
principium haberi ccptum fuit in quibus magiftratus inibant fle honores da*
bant.Manfit hsec dekriptioanm adlecundum punicum bellum, quo Ro*
mani exitiali bello conflidatilunr ex quo tempore Idus Martias anniprin*
cipium fecere, Sepiufqi (uper anniprincipio Rcmaai uariatur,ut modo kb»
qumtilibus modo Octobribus KCu,pro urces tempufcp poltalabanr,anni
fa cfrfnr Doncc ad augufii tempora uentumeft t in quibus rut*
pnnnipium t
LIBER*TERTIVS' cxxviix
fus kHs Ianuariis fufcipiedis honoribus ani prlcipiu fecere; Fuit tamemrmo
ne pditu Nerone impante cenfuiffe fenatu,ut Derebri ir e:e quo in Jucem sedi
tuserar, anni jSncipiu fieret. Sicut Auguflo regnate, officiolc I eu urbes quo
die ad fe primu ue mflet, aniinitiufecexut, Eftquoqjillaobferuatiofollenisni
miudiu feruata q quis principio ani, melibus uariato,tn licui mino leiuari ct»
ptafuititaadpoftrcrnumafK, Vti aris Vcftalibusnouu igneklis Martiistc
qerat ani printipiu,utq; dma& ulrima dies cuiufq; melis Demetrii neicap»
pellarcf,aliqri lege cautu fuitiCu Demetrio plus nimie indulgeret & famula»
rcnftCuius exeplononullicx Czfaribus,ppctua felicitate inloletes,me(ibus
fua nola indiderut. faucre imperita: mltitudmis dudii, Na Septebcr Si lunrus
Germanici noieappcllatifunt,Odicber Domicianus, Aprilis Neroneus Ma
iusClaudius,Sicut Augulii&r lulii nciauelut fandbora Diuo Celari ce Oc»
tauio.uulgi opinio &colcnfuscofrcrauir,Tibciius uero C*!ar ne leptebcrfuo
ncie neuc odio ber Imius uocarrd, aprf populu interceffit & puicit Comedo
.
uglc;.
% ff
m*
> V
CENIAL1YM
.. xu in uarias formas fjgurafq) ,modo humi,modo per ruris fpacia uario St Io*
**
lerti ingenio effingerent St conctnnarent,Fuifltq; moris ptifei. Buxo Myrto
aut alio uirgulto uarias hominum effigies nauiumcp formas aut turhum aedi
umuel cubiculorum fpecies, in ortis per huiufmodi operis magiflros qui To
piarsi didi funt,eflingi Si concinnari «V* tui tmtui noc efl a locis quae uir*
gultis eiulmodi effinguntur, que quidem a; s in ortis colendis frequens fuit,
ncc taftidieda fcdulitas.q jo opere hortos no ilrares.my rto,rofis,catra,alii(qj
uirgultis per ifliufmodi operarios excultos ridemus, quibus ille cum uix ac*
*>*•>--% t>w~< quieuilTct,haud multo pcfl digrtffusefl.Egoqucq? cum me domum rea*
cmlcuidcfundus opera non modo ab Vlp>ano fed aliis queqj iureccn*
e is de Topiariis St opere Topiarioqucdillepcrnegabar,menticncm mul#
i
^*uo Cacfari ante^j in Gteriorem galfiam mouift
fet & infcfta in Vrbtm ferret
arma in /omnis oblatum eft»
cum fibiper quietem uifum fuit, matri rtupruintuliffe .quo
fomnio ad fpem arnpliffirnamconiedtores illum excitarunt.,
dominium orbis fibi dari interpretati. Idem /omnium Hip*
—— Jpixpifirtratifilio/quiTyranmfuccertorpatrram crudelius oc
eupauir,di)m p^iuatus ad huc Regium affcdfat
fartigium haud difpari euen#
tu, oblarumfuiucmemorant. Siquidem nodturnalpecies matris/cum qua
coire uidebatur/fibi per quietem oblata fcrtur,qua
de re. Imperiti late f.bi per
tendi conieftores,refpcnderunt.Ipfeqi fomnio monitus Si Ipci plenus Arhe
naru domino haud multo poft potitus fu/tsHic ert enim
ille Hyp.as.qui Ty
ranidem non fine in mani /celere agreflus, patre impotentior
effrenatior® c u
exui folum uerriacr,impiacontra patriam
arma molitus fuit,Deniq; eu Daf
noconfpirans in pugna Marathonia c*fus,pen as patri*
di penatibus dediti
Alter ueroeiuldempifirtratifilius Hipparcus/qui
multorum TyrSnorum fc
Oiciam anteceUit,cum patriam & ciucsimpotenri dominatu opprimeret, con
iurationein caput Tyrann.fafta^b
Harmodio di Arirtogitonc fort.ffimis Iu
uembus non Ime omnium falute csfus fuit^quorum nomina
deuota liberta#
t. nequandoferuis indere liceret, Athencnfes publica detertarione fanxcruntl
Kurfus qued Aftyagi Aflyriorum Regi in femnis
oblata fpecics tulit , qui
exnaturafbus Gltae uitamenatam cuius palmite
omnis Afra obumbrare/ ui#
diUcuifuserat, uare cofulti Arioli, nepote futuru
qui toti, Afiatiperitaret,
Si Regnifibirdpoderut ported.Eucrftone,Hocnimiru
Cyro AfTyrioa: Re
Na
gf relatu iloniu fuit, maximu,filio^ Hyrtafpis q Dariuserar duabus alis
Itera Afiam, Altera Europa obtibratepqetefibiltimu
familiare uidifle in#
iomoiu ferunt, cuius td imagine nullafuitcotrouerfia quin
poft eu Darius rt
Z ii
jOOgl
CENIAL1VM
gno potketur,Id quod uenffimo euentu coafequtum eft. Quippe Cyro ui#
u fundo.Darius ex conjuratis unus, mterfc&is magis qui Regiam occupat
rant,folus Affyrionim regno potitus fertur: cui miro ingeniopracfuit ,ran<
tumcp uirtute effecit ut iliud maius auttiufq? reImquerct:Cui infomnio comi
par eft xerxis uilio qui cum in g redam duceret , olea cuius ramis
omnis terra
obumbraretur coronari utfus erat, mox illa cum fomnio euanefeente. Huic
fimile accepimus quod mater oftauii uterum fercns,fua
mteftrna per omnem
fomnia dari,qui mos talis erat , ut uiftimas cederent , mox faerificio perfefto
fub pellibus Cxfarum ouium incubantes fomnia captarent /eacp lymphati#
ca infomnia ueriflimosexitus fortiri : Poffcntcf pleracp felickatis/tnifcriaruqj
exempla referri,illotum qui quales fpecies in fomnis uiderant, tales poftea exi
tus experti didicere/qux exequi non oportunu reor:Hoc utiq; iter conicftorts
fomniorum receptum eft, utquxpoft uinaSe cibos, qux ce repetito fomno
cucniuntin fomnia. qux uc fiunt/ cum folia ex arboribus dccidunr,ea plerum
tj uanaeflimari. Q_uoticfcp alicui mente confiifa ftupcntiqjex abrupto fora
-v
&
J
die conditura annis lingulis uentitare,& ne facra negligerentur qui fui fidei
tuteliqt credita erant,premonere folebant. Erat ergo Regis facrorum mu*
nus Q_uinto Itf.Ianuarias Iano, arietem immolare diefqj fartos predicere Si
nefaftosiSacra procurare, Si qui (acnficio ufui edent minirtrarc. Ideo (aera
f
CENlAtlyM
fafturi lane farta St fruges lauros & uerbenas quxqi facrificio opcrtunafunt,
Regero petunt,Adeumqj tam intra q extra pomerium , populi riuefqjquiqi
3gunt imperiti motu ciuilium atep una agricola:, dr lactis feftilq; die#
in agris
bus contuitum uadunt Si facra poftulannlpficjs feriarum caufas,& quid quo
quomenfi faciendum aquibu(q) caucndum eflet praedicebat premonebatep.
fedto
cui hoc proprium dicunt fuide.ut faci ificium in comirio pcragat,quo ptt
nulla cundlatior.e uel mora fe ex foro proripiat, quadouerodiuinisrebuspct
fcdlisin comiciumueritin faOis notabatur, Vtcp kbs Martiis fotes ILcgis
f*
Tufci unde duxerint originem qux ue duodecim utbes fuerint, quarum cen#
cilio bella gerebantur. Caput XX
V 1 II»
Apeninum
LIBER. TERT1VS. exxxl
Apeninu utro totidem colonas dedudWs ab Adrh ipforum colonia Adriat/#
cum mare dixerunt, atqt in principatus diuifi duodecim luet mones uocabu#
lo gentis didtos, id eft magiilratus,qui duodecim potentiCimis urbibus ini*
pentarrnt praefecere, Indecj comunt Rege crearo, fingulas urbes fingulos lic
GENfAllT*
nifnti X pecoris atqt agrorum ubertate flerentia,quibus in fota fere Alia nec
neeimgtsftrenua gens ulla habita tft,in qua urbes iafignes, Lepra,
fortior
Ephefus,Colophon,Claiomene,phoca & Sardis lydorum caput,habitat
« uicis piuribussls ucro Hermus Myfn initium facir,8r ut fetunt cxtncaf
teDi Jrmene lapfus, campos uberes perlabitur , In quibus Ciane (empluot
Coloene,ubidirbusfo!emnibusSymiarpIaltarcdicunfur , Inde cum pa&o
phociicum labitur mare: Flumina autem auriferis harenis celebria tra#
Io in
duntur,padus Italii,pa&olus ly dii. Tagus rn Hiberia,Ganges in India a«g.
Hebrus in Thracia:Gemmisueromitlunr7 Aofis,Matcr,& Qtnges» jJ
i . cVRul muaoup,.* 4fnoi: in:>* : A atirlrd :V
1 •
-*!J..nuta'iE vSauinOaRtntbzuualiBttunAaflijoe^ t
i
•
.jr-i j: iiillioA mcbtr t*p iuOjmthniqo *t:u
nhViriiillioAmcbt "1 ;
*»:
1i : r)
x
il-* u : . « i t fjC-. :ui 3 rtjfJn
iW 0 J 0 mtijC 'l . 1 V io sasbi T, ?itieion iUn
ini »1 *•! > JiU il# XI ili. i .«ui!o axr.Jt!
iri *
(
^r.-.-wOahiXitrWJ.- i
f
. ,
^ i’ . Ii ip.iond:
Uirrixeoan 56 x»
>1 1 .iv tql Tjsnr jik. Mrnrrnoi* •IM!
tlf .
,’Lj wSCiritiiip . iUi
«r! XtcLumVcialcr YkV.vf
X
libe R‘Q.vab»vs* Cjrxxif
ALEXANDRI. DE ALEXANDRO» IVRECON i
SVLTI. NEAPOLITANI#
pulari uoluerit Q^um immo ubi prius mechando deliquiffet ,nun« ue#
:
uctc*
liquo mcecharetur/eumq; poftea coniugalicopula uirum duxiflct,fiuc
ris confuetudinis in honcftz / Due criminis pertefa .Non
proptetea adulterii
crimen, aut fi quideflet effenfum dilui uelexcingui,fiur palam Duc clam moe
chatafuiflct imotan^ in confeffam,adulteriipena lege exercetur, & hoc lu*
reconlulticenferunt,legemIuliam interpretati. Nam eomiffum antea adulte
rium cum quo fe mulier poftea matrimoniodeuinxit,uelamento matrimonii
non extingui dixerunt, idq? poetam nuc fentire me a rbitrari refpodi, ut li mu
lier hzc feucritatem legis Iuliz uerita ne pzna notaretur,concubinu niru du
Digiti
LIBEK«Q.VARTVS' CXXXIII
icatumfuum&fe adulteram fateretur, qucducl hoc rcfo cmfitrriufia eficfl
fraude idmiCerc&r Penam Legiseludere conata fit : Et enfm multa fuifleca
pica legis Iuluc apte liquet, Necp coi temeratores folu
nupiaije capitis lea lu#
lia accerfutt,Sed&cos,quinccp modo neqj iure
legibus tradito ab uxeredi
ucrrun t,graui pena profequitur, Q_uin etiam qui dotalepr aedium
inuitauxo
ee alienat,aut qui turpibus libidinibus uti
impudico uioofc imifcetpenam Ic
non euadinF uei c enim multiplices leges Iuli* non unis latae tempo
gis luliz
nbus,ut de maritandis ordinibus, lex iulia muneralis,qua modus impcnfa#
rum conuiuiis pretinitur. lulia peculatus, Iulia ambitus. Ktpetundarumq?,
coniarum, quas a prouincialibus quifpiam nequiter extorbt,quam.L.Pilo
E igi de pecuniis repetundis primus tulit: In eos qui
xrarium uti prcuinciarti
pecunias aut dona depeculati funt, De annona,de Reliduis,de ui
publica,dc
uenefidis ut fiquis noxio poculo aut impurii rnedicaminibus,aliquem
fuerit
infeftatus.fiC maicflatis,qux quidem lex in eos, qui contra principem aut re
publicam hoftile quippam mobtifuermr,grauitcr animaduertir.Lege quocp
lulia,quidin proumtiam eunti magiftratui aut preiidi,a foetis tribui daikjo
rteatpraefinituriNam praeter fenum teCum & ligna/almd gratis nihil de
C ri putauhiEademcp legecuicxCcnfulibus pius falces fumedi
potefias it/(
haud perplexe definitur, praeterejt iffa hominum uitx pcficientia eadem Ic#
[e, multa, acri
& perctnlo iudicio animaduafa funeibed inter reliqua legi*
{ulue conrtituta,nullaut utrum eloquamur, fcueriori ammaduet bone cocrd#
tafunt, quam adulterii crimina & Maieftatis His enim aiminibus obno#
,
CENIALIVM
Munes Habent uxores 8t filios. A pudScythas, praeter enfem & Ciatum ,
uxores 6i liberi in communi funt ,Thracibus in ufu eft,non afieruare uirgi#
/ nes,Sed cumquibus libitum cft comifceri licet,m nuptas uero iiquid effet of
fenlum grauiffimx animaucr Conis penacouftituta,in Tenedo lege erat hn#
citum, ut adulteri mas & fxmina capte mulcarentur. Apud Athenas mugi
le plcdtebintur,uel Cedes ex pilabatur,cui fupplicioparatilmcs nomen: in lu
Egy ptios nato pledtitur ,il uero qui libera uiolaffct uitilia exeeatur: Q^uod
Ii
uxoris defigatur a marito.T unc enim uxorem faftidire adulreria & illorum te •
'"V'1"'"
/•
Hidieio agere no poflet: Hac ergo de caufa quitu mihi dat cernere inqua,exirti
mo,poetam hanc rea criminisdeputareuoluiffequxutpcni legis euaderet,
illum cu quo nythx batur in uiru duxit, ramq? ucluti rea adulterii , Ccut lege
LIBER»Q_VARTVS' GXXxIIK
lulii diffinitur,coereeri,deeeretoe9ueIameto matrimonii crimen diluiuel re
iingui:His nos quxftiunculls it aliis fcftiuis fermonibus du cenula
nobis da
ret,cum Ioane ucneto calons incomoda,* xflus iniuria' propulfabamuc.
O D nmMno AmmV» J. — - — I .
jr„
ilized by Gpogle
1
genialxvm
ut ptr (ignis ante (ignanipcft figna alia pugnaret adrs,ncn nunquam in prl
tna fronte multiplici fublidio firmata prribant ordines, Perfis quocjj aurea
oblongam haffam patentibus jalis militare fignum fuit , (vjon
aquila fupra
mmqfolis fimuljctumfaeercpflt eternusignis,Atheniefibus Noftua, The
banis Sphigis affigics,Exx InfulxMarina turtur,Cymbris aeneusT aurus
Eumem Ceres St Alcxander,Chratcro fit Neoptolemo Minerua,militiac fi*
gnuin bello notabatur: Cyrus aureum gallum affixum lancea; militi in acie
pro uexillo dedit. Fertur oGris canem geflafle pro infigniarmorum : Et Po*
rusindorum Rex.Herculisfimulacrum,quoddeferuiffe,militare flagitium
habebatur,Indis autem Regibus fepius nulla imago aut effigies fed tintina 4
bula Si tympanum przcedunt,Egyptii quoq* animalia qux colunt.cffiftis
tabellis pro bellico infigni habuere. Germani effigies lucis detradfas preireru
bentilnfubres fiqfi prxdpua bella fumturierant,aurea figna qux in mobilia
uo:ant,e templo Minerux efFcrentes,preferuntphalangi;CofueuifIe etiam
fingulas turmas,manipuIos St cohortes ac legiones , proptium uexillum fie
militare fignum habere,uulgo proditu cft,Vc cuius eflet, legionis quifep mi
les,fltfub quo duce militarer,facile dinofceret,ne fmefignisfme impio inordi
nati fii Icopofiti ducerent, fed confpicua oibusfigna forentiln quibus nomen
Imperatoris aut Confulis, no nunq Draconis effidh imago,quace Dracona*
rd diiti mi lites, quod uexillum purpureu erat , aliaq? infignia per feripta erant;
Namqt Diuus lulius. Vexillo quintx legionis,quod contra iubam Elephan
torum uidtrix fuerar,Elephantuminfcnpxit,Alio<^infignilegionarii milites
alio prxtonani,diGimiliqt auxiliares utebantunPoffea ut Imperatorum ima#
gines per imaginiferos deferrentur in ack,pro (ignis uulgo feruatum effiNon
nunq labans quadratum haftx appenfum quod labarum dixere pro uexillo
fit ccrtaminisconferendi,in Romanis le*
fuitiSigna uero educendi exercitus
gionibus,conccntus tubarum fit cornuum,Et fi quando filentioeducendx fo
cent Tefleram fuiffe acccpimusiEam uero tubam,Tyrrhcnus Pyfeus inuc*
nit primus xneam.cum anteaexcornu bubulo heret,Tamcn bucdna in prz
toriis caftris femel,in confularibus uero bis dabatur dignum
,
qua tuba pedi*
tes,equites uero lytuo ad pugnam aduocari fepe notatum eft: cratqj mos mi
litaris ut quoties mouenda erant figna caff rauc,fit ad reliqua bcllimunia/oj
li cornicines fignum darent: Excubias uero fomnkp fit uigiliarum tempora
.Digiti.
i
•E tortizec
CENIaiLAM
brl protentas uehiculorum pelles tantis pulfabant idbbusut ingentem fra#
gotcm redderent: Apud pernes Ac in caflris Hannibalis rubra uefiem taba#
naculo ducis ptenfam,pleruqj tuba; (onitum.lllyriis Iinthcum protentu aut
rubicundam cunicam Ciriffx appoficam, aliis protentam purpuram indicium
certaminis fiiiffc proditum cftjquouifoquifcp miles preuideret prxcauc rctqi
U fe ad pugnam accingeret; quodin Romanis callris oblimatum legimus,
6t capri (ulcre nomina. Bai bai uq; nauigiu Ircqurns haluifieaittis lateribus
quod catr.ci am dixere / lata aluo in modum tedi ocdula pari utrinq; prora,
quod (mc noxa mutari At uoluirx omni latere poflct,Suppamm uero Alrxa
drinxnauis proprium infigne fuir.Nam folis Alexandrinis fupparauelorum
licebar intendar Sicurccrbcs cneranis nauibus pro ligno fulpedcbatur. M.
uero Antonius (ucceOu rerum in(oler<s,put pure u udum prxicrix naui ape?
Accium pro inlignidedir , quo abiefto ukSus fugirnrcm uxoie fuit prcfcqu#
quod Alcibiades fcoffe dicitur ut ptxtoriam nauim cum udo purpu#
tus. Id
andi genus effir probatum efltSed quod mododcTedera didtum fuit, ani#
maduertimus Tederam Symbolumfuifle bellicum & fignum quo Iccii mi
lites dignofcebanrur ab hoflibus,ut pro quibus & contraqucs arma (ume#
rent, facile dinofccrent,Eam fuide in caflris Diui Cafaris V cnerrm genitrice!
in Pompei magni Herculem muiftum. In Pompei iuuenis,pietai(m,in At»
toni exercitu lar deus fuit,rn Syllae autem Apollo; Neronem uero Optimi
matrem militibus Tederam dedide tradunt ; Ipfccp Diuus Cxlar quandoq;
felicitatem, non nunq uidtoriam militibus Tedera propcluit. Brutus in phi
lippis ApollincmtCyn' autem Tedera fuit, lupirer belli locius St dux . Diuus
uero Antoninusequanimitatis;C.Caligula pnapum flf Venerem Caflicta#
&
q molli effeminaro fignum dedit:Claudius Czfargrecanico uerfu defini#
uic Tederam in hzc uerba. Virum ulcifcidccetquandoquifpiam
prior imu#
natur fiue moledus eft; Demetrius Ioucm & uidtoriam militibus edixit Tede
ram;F ettur Antiochus cognomento Sother aduerfus Galathas dudturus fi
gnum propofuide bene ualere,Et Mecenas quoties in caftris Ducis fiingeba
tur officio, difrinti Tederam dedide Q_uam quidam fiue quem incolumcn
;
rcuerti, Siuc caftra metari,aut corpora curare,& prandere milites. eu
S qua ui
gilia educi legiones conuenirer,uel quid aliud lilentio agi oporteret, pro mili#
tari ligno dare foliti funti Q^ua data fatis conflabat, non errore led confilio fle
imperio Duds,Eaqu« jubebantur fieri; Fuitq; probarum experimentis, tef
Afros iniicc iniice (editionis fignum fuit. Pileum^ in hafla prepelitum,ad Ii#
«
CENIaiIAM
Manus expedire atqj alte illas efferte ccnfcntio militat
bcrtatetri proclamari.
riserat. Manu suero Imperatori protentart milites, init ruma; merum na
granee {editione tumultumfufcitari. Ad arma conclamari Hoffesadefie
'igni
*— *-
memori*
— —
eft,quoties duo funul Coss.hifdctn cica ti
" ‘
aufpitiis , centra
coldcm
LIBER. Q.VAR.T V S •
cX XXVII
Q_uac fuerint Romanis comicia centuriata, quae curiata. quae tributa it qux
calata. Caput III.
zed byX-jOoale
1
C E N I A I L A M
•fummo loco natos ftudiofoshaberent,quiomni Audio fit comitate, rogant
dipcrfuaJcndiq; erant, ut (canticos fuffcagatores,duces,arq}aflettotesexhiV
bcrcnr,compctitoribufcpinoidiim,fibicp liudia hominum, fauoremq) coni
ciliarentrNam mulcos potentia fit multitudine amicorum fultos, potcflates
& Imperia peruiciflc inucnimus Cum enim populus tam Romuli q Tulli Ic
:
gibus comiciorum princeps foret ,ita ut quos creare magiftratus ucllcc illi pol
reflas edet, his artibus de Imi mcnttfcp finguloru animos captare oportebat,
Q_uod licet edet in ufu frequens,nonnulli tamen hoclupplicandi genus uel
lurfordidum fit parum libero homic dignum deuitarunt,liquidem.L.Crafl
fusnunq adduci porurt,utprefente.Q_.Sccuola more candidatorum popul
Io fupplicarctrphocioni quoqj cu nunq fupplicare populo fuftinuidet fit ideo
comicos interede noller,abfenti fit inuito honores dclatifunt; Q_ui etiam cj
didati ut plus authoritatisfenent ,
utcp iuflafuffragatione digni habcrcotur
cognomcnu fepe darifTimarum familiarum defumpferunt,eatp propria fit pc
cu liaris licentia candidatorum fiiit,ut bonum nomen ferrent. fit ex optimatil
bus iudicarentur. Nec minore ftudio his quos rogabanr agere gratias,Nam
mirum Si efficax Rudium, in agendis gratiis habcbatur,SingulosdenKpptc
en(are,obuof.p manus dare,falutarc Si omnibus arridere debebant: Q_mut
coDfpicuieflrnt,utqj a populo fpe£tarentur,nudinarum tempore Si mercatu
frequenti quo opifices Si agreffes ad Vrbcm comeabat^Cum nona quaqt
die fora colbtueretur) in edito colle (pedandos fe prebebant, ut popularem
gratiam fauoremq} aucuparentur, Idqi poff aliquod fecula lapfis iam Si defiu
xis moribus fieri feruatumefL Antea enim fine ambitu fuffragiorum aut his
lenodniis.prefente 5enatu,fummo filentio ipfi per fe candidari in comicosui
tam fui belli domiqj decora atq^ officia in rempublicam,fit quid fingulis uni
uerfifq? preff itident,tum maiorum forriter fada, longa Si accurata oratioe ex
plicabant, qua cura ,qua diligentia, qua animi magnitudine, honores geffifl
Ient,tefltfq5 Si laudatoresdabant,qui omnes cquidimis animis audiebanr,
Q_ui rerum geff arum comemoratio non fida, longe plus poterat q pr arces
it ambita Cuffragta,qua: poffea urbem inuafiere, O uibus quidem comiciis,
plenis Didator,Cos,autpractor maiorefqj magiftratus precrant, Antecu
«IS curulem Sellam candidati fuffragu excipiebant: Scita utro fuifragiorum
non gentiqui ex ordine ludicum erant, feledicu (fodiebant, fit ne quidfraul
dis doliuc admitti poflet,ncue quis tcGerulas in loculum coniiccrct lolltcite cu
rabant , Q_uippe fingulis tribubus comiciotum dic non folum cuffodes led
rogatores fit diifributorcs praeerant, Defcribcbantur nomina rnbuumuei ce
turiarum,quae intra cancellos quibus ouilianomfi erat, Vtquaetn uocata fue
tat ex urn? ut forsicrcbat introduda.fuffragabatur : Demum tribuum Cottii
none fada
t IBER 'Q.VARTTS* CXJCXVIII
bb
Digitizecftiy Google
«ENIALIVM
didati.lingulcsetiam de plebe homines/ atqt humillimum qurmq? prthenfa
re populo.p uniuerto fupplicare folcbant-irautquod prtus'afTequi no poterat
pktace motus ppfs traderet fKl enim ia comiciis plerunq? euenicbat/ut dies in
termiflus/rumorefq) temere dilcpatiaut fabula fiftauel minima cffenfiun*
%ula/paruacp rerum momenta-totam fxpe rationem ccmicicrum perturbat
cent/fii magnos motus excirent^Fiebattnim fxpe tum milerationr/tum fpl«
dote uitx,non nunq gratia/aut meritis antea cxhibitis/ut magni cafus inter#
cederent fieretq; repentina mutatio-ut qui modo erant repudati/bc n e fi ifTi#
ma fuffragationchabcrenturdigni/prclcrtim a populo/qui uelut marr/fcm
piterna agitatione moueturiNon nunq in conferendis honoribus/populum
bis cenfuifle Si fuffragia dediffc compertum eft; Centuriat i 'q; Si decurratis co
micas diucrfa fuffragia c5tuliffe/quod ideo fit/ut cuiqi libera facultas foret po
(fremis corrudis mutare fuffragtum/li quem primx lulfragaticnis penitei er,
tamen C.Cacfar/comiciaita cum populo partitus^ut pro parte dimidia
fertur
candidatorum quos populus uellet/cxceptis Confulatus petitoribus, prc al>
tera dimidia quos iple dediGet/pronunciaret,perfapeuerc/in ccmiciisCcn*
fulanbus quia Impcratoresdeligcbantur/przter populum uniuerfum edam
militaris ordo,flt equites frequentifiimo concilio aduccaei intercranttQ_uip#
pefuffragatioc militari fummi plcruqj duces dcIcOi funt ; Scipionienim Afri
* cano rufius populus inire fuffragium c mnis militaris ordo/cmnelcp centurix
fit tribus/ad unum Imperium in Hifpaniam detulerr/Q_uoties diffimilia fuf
ftagia diuerfis comiciis darentur,illa pteualere certum ctt /qux rufiis ccmicns
fierent i Prerogatiua enim fuffragiorum femper iufiorum ccmiciorum fuitt
uod autem dempta toga candidatos in campum prodire cbferuatL mcftt
propterea confiitutum ferunt, nt per occultos Imus pecuniis abfccnfis /largi
tionc fit ambitu fuffragia mercarentur/aut faltem ut cicartices fii ui lnci a qux
pro patri) procp ciuibus pugnando pafii funt confpicua fortnt , prcditumcp
memoria; eft/ Africani fupenoris filium/Cum preturx candidatus in campu
defcendcrct/candidam quam induerat tegam/ turpitudinis maculis cbfclrfa
diam oftendiflc/magnoq; dcdecorc/tc cius populiTuffragio rcpulfam tuiiffr'’
Q_ux quidem centuriata comicia per cornicinem indici- Curiata uerc perii#
ftorem calari folcbanrsFucrc aut Curiata Comkia/inquibusnondctnagi#
ft ratibus conferendis. (ed de exercitu/de legibus,dc iegaus/dr q: ducibus dcli#
gcndis,6t legionibus inter Coss.partiendis/deptcuinciis/de genere bellide
q> his qux ad rem peirinent militarem/fif an contra hoftes arma (umerr ope
dirct/dcccrneba(,ucfi rogarionepiobaret populus, bclluficret;fiucro antiqua
ret' ccffarctab armis {'m qbus fuffragia no ex ccfu Si xrare licut in Ceturuus,
fcd ex geacnbus oium xtatu fit oidwu fmifcua multitudine ferri affueram (
\ ..
#
libbr>q.vartvs> CXXXIX
Cum enim ufritim Tribules daban r fuffragia , fit ubi accedebat fmgulcrua
toriufcp uulgi opinio fit confcnfus/ ea comkia curiata j Cum uero per fingu#
las Centurias unus ferebamr calculus Centuriata difita fnn t;Ideo in curiatis
,
omnis potcftas fuffragiorum fit comiciorum euentus/ penes pepuium fleric
Nam fingulis popularibus, tria defpedhflimocuicp-urntim fuffragadi/proqj
fuo candidato decertandi potcftas erauin Ccnturiatisucro cum no Unguli ce
fcrcnt,Sed per Centurias fuffragia ferrent , in quibus copiae aliquorum plus
poterant,pro eo quod cx omni tnbu- praecipui opibus St dignitatr/m Ccntu
riasfcleftifuffragabantur.Diuitumfunragationermprtualuiffcccrtumeftiln
terdum uero. Curiatis comidis, Tribunos.pl .Tribunofq? militares fit alios
magiftratus extra ordinem creatos rauenimusiTunc maxime /cum hi magi#
ftratus primum inuenticonftiruticp funt s Erat enim confentaneum in no#
,
uis magifl ratibus creandis , no aliquorum,fed totius populi fuffragia poftu
lariiQ^uod nili comiciis curiatis heri poffe nemo dubitauiefuit quocp aiad#
uerfum leges qux ad populum pertinerent, quandexp Centuriatis comiciis Is
tas,Siquidcm.L. Valerius publicola Comiciis centuriatis legem tulit,nequis
magi (1 ratus ciuem prouocan tem uer bcraret necaret uerpraeter qux, fuere Cs
lata comicia
,
qux curiata fit Centuriata continent . Hec enim (unt Pontificis
Maximi fit faccrdotum,in quibus non omnes fed deferipti felediep conueni#
re fit fuffragia ferre potcrant,Nam cum unigerfum populum, faccrdotia ma
dare uel quenq factis prcficere,propter religionem non diceret.Cn . Domido
Tribuno.pl.legem ferente,<aucum eff ,ut minor parspopulifcleftkg uocare#
tur,fit ab ea parte qui dignus collegio forer,in facrrdotium affumptus coop#
tarcturiideo non plurcs q decem fit feptem tribus, in pontificis aut lacerdotu
comidis,unqinterfuiflccompcrtumeft; Q_ux non comicia,fed populi con
alium diccbatur,quippequi non populum uniucrfum fed tantum partem eo
cilio aduocarent t Cuncp f acerdotium maximae effet authoriratis propter reli#
ponfo qui quid ukii intercefliffet, ren uciabar , idqj lege Helia Si fufia,in quo
id fuit memoris proditu , cu Appius pulcher ad populu caufam diceret qcf ,
naualiprxlio uidus,per contemptu religionis elalTcmamififlet.omncfcp tri*
bus in eius noxam (uffragia ferrent, beneficio rempeftatis adiutu pena effu^
giffc: Nam fubito imbri St turbine coorto fublatiscomitilsiudkiuRj cqafit«
II»*R*Q VARTT > S* cxl
inte uero Comicia Habita quid
mcumKrccffiffct.rcnunriare augurinon liceri
bj.quia diuinarc indebatur. Q_uodq; cum feminis
comicicrum nulla fuit eo
munio, ideo mulieres nec comiciis intcrcflc,necfuffragia ferre, neq; foro aut
concionibus in mifceri,& propterea
nec arrogari poterat, quod erat apud Atf
thcnicofes conflicucum^uc nulla feminarum conciliis
publicis aduocc tur^ucl
ferre futfragium aut concionibus uirorum intereffc
ualeat i fuitq? moris apud
cos^quo frequentius comiciis afluefferenr^ut fingulifuflffagatoresnumosac
cipperent,quod a Califfrarc primum inuentum ferunt,
Nam cum propter af
liduas bellorum cxpcditiones,Athenienfes
a rebus urbanis difirafti uix foro
a!fuc(cerent,& per infrequentiam comicia cogi nequiret;
populo,in quo uis arduo nrgotio,ulcra quincp millia non
Q
ufppe tu ex omni
cournircnt,ut poft
habins negociis ad rem publicam accederent, &
de publicis ccnfultarcnt,a!i*
quo inuitamento cohortandi fuere :Necp ab his quorum iminutim
Imperiti
hiir,apud Romanos comicia haberi , taqm fauftiprcdigii & infandi ominis
foret, Necp illorum qui rei agerentur nomina ad petendos honores
admidii
nili crimine indudto Si abfoluto Necp abfentium rationem habendam licet
,
non nulli legibus foluti,contra comieiotummorcm,ablentes fuffragia
percu
krint . Q_uod a locris A nphifeis qui haud procul delphis incolunt farcti me*
minimus, apud quos nullius abfcntrs habetur ratio,led cum concio
aduoca*
tur,non folum Piiagorx Si faeratores fed omnis multitudo illorum
, qui fa*
era faciunt conurniunt,6t fuffragia ferunt.
Q uoticfcp noniufluscomicioru
togator fuiflet comicia inde habita minus legitima eenfcri ; Et licet
, eum qui
comicia haberct,aut illis prccflct,ad honores afTumi non deceret,
plcrucp ia*
men qui comiciis praefuere, licet peffimo exep!o,alioi u minifterio
& oprTa il *
los aflequi merucrc.Eftcp memori* datum fex jgcnarioe maiores,# hemies
grandeux *tatis,quod ciuilibus uacaret munenbus,ad comicia fuffragii
cau
fa defeendere cogi nequire,quare deieifti deponte&
de pontanifenes didti fune
Namqtiuuenes olim fenesde ponte deturbaffedicumur,eum illis nen
idem
maneret uigor,& animifenfuscffetobtufusi Q_uod<p comicia
magiflratuu
non lolutn per diftatorem Confulem Si prctorem,fed per interregem xdile
qu*ftorem,Tribunum.P|.pr*feftumurbis,Tribunumcpcelerum,autPo
tificem Maximum de Senatus fcntentiaplebifq? fcito,
non nun§ perpepulii
indici compertum cffcipfe tri precor Cofularibus comiciis authorefTe no po#
i quoa maius uerlarctur Imperium in Confulibuscieandis
q ut per pre*
torem explicaretur,Cumcp Cxfaru temporibus arbitrio Prieipis,ncn
nunqj
tribuu fuffragio comicia fieret, Tiberius Catfar iter extera c6fliruta,e
capo ad
pf s illa trafferri uoluit quopt cocilio et fuffragio etia fn ppfo cadidjtiad
hono
t es et ipia
puefti fuer , ex duobus txi eofulibus ei minor natu foret ccmiciope
q
haebdopt munus dati cofueuit,Sine aut cofulis,ptoris ucl tribuniaut alterius
bb iii
\
Digitized by Goos
Ji ^
•
'CENIALITM 8 T J
Q- uando primum aedilitas coeperit, & quot Sierint Aediles, 8f qui Curules
Caput 1111.
& qui plebei.
Vo tempore exadis regibus, & confulibus creatis plebs eo#
tentione maxima, cum patribus certauir,St tandem ut altet
ex confulibus,plebeius foret obtinuit. Patres pro comunka
to plebi «onfulatu,xdilitatcm fimul,8e prxturam,uendica#
runt:lgitur,curulixdilitatecrcata,illam Cn.Q_uintioCapi
tolino,6C.P.Cornelio Scipioni ex patribus dedtrut, poftea
alternis anis modo ex plebe,nuncex patridus ediles creari ctpti,munuiqj pro
mifcuum fiiit. Donec curulis xdilitas ad libertuiigeneris homines delata cft.
Tunc cum Cn.flauius Appiifcriba libertino patre natus,cum. Q^.Anitiop
neftino , haud multo antehofte populi Romani Edilis curulis, Ius ciuile ia
a patribus,ut duo effent plebis xdiles,ficutduo patricii antea fuerat plebi eft'
apatribus ccnceflum:Lapfis inde temporibus,cum Iulius Cxfar rerum pod
tiretur,tunc primum lex xdil es creari.duo patricii qui cercales didti qui curam
gererent annonx forenfiscopixqj cibariorum reliqui ex plebe, quorum prx#
ripuii munus erat, Vtbis, xdium facrarum.priuatarumq? curam agere, ad
rofqt abientibus uel impeditis Confulibus fumma rerum, & maieftas Contf
Cularis Imperti lacpc delata e(l:Hi praecipue curabant ut aedificia publica prius
taq? fieret,Vtqj templa,Theatra,Sftadia,fora,porticus,Curix & Bafjrtec.
at
cp
moenia , magnificis operibus reficerentur Si ornarentur. Q^uod lege ucd
terifancitu erat, in hzcuerba,Sumptoqtzdileseuratores Vrbis. Annonx;
luderumq; follenium ollifqj ad honoris amplioris gradu,pritis acceffus eflo,
Bi infra, Q_uibus facrarum rerum ptocuratio & totius urbis rutela fxpc co4
milia eft.Adquos etiam Senatus confulta & fcita plebis,ut m xde facta coft
derentur,defercbantur:Prxparandoconuchendocp frumeto &
oleo ne urbs
pen urta anonx,neue caritate laboraret,utcj comeatus quxqj bello ufui foret
i n eaftra
Manius Martius & Trebiut
deferrenmr,xdiliu muneris erat. Ideo
Digitiz >OQk
CKNIaiLAM
tribunatu plebis aedilitatem., & T. Sempronium ,
magiftenum equitu una
cum aedilitate habu»ffeconftatjTam&fi duos magiftratus prelcmmcuiu#
les UmulgeKre,ameaintetdidum fuerit; Munera etiatn magnificennflima.,
plebis aut Cu
Bi ludos apparauflimos ad condiandu populi fauore,p xdiles
ucl pnu.ua ip«
rulcs nuc Romanos nue plcbeios, no nunq (cenicos. publica
quibus
(a aut exmfdfaticia pecunia curari & inftaurari plerucp adnotauimus,!
in oppidis At uicis ignobilibus Izpc fuere magiftratus, qui demcfuris rebus &
mimis iuradabattHocquoq; notatu eft.poffe xdiles exhaufto atep inopi zra
rio/nouu uedtigal toftituere quo rei publicx oneribus cofulatur ; Q_uodep
firnr Tnbunos plebis ad Tnbunatum,ita xdiles fiue curules feu plebcios qui
patrem haberent fupcrftitem ad xdilitatcm minime admoti pefle, exemplis
maxime probatum e ft.
iter quoqj a d hsuftum/ex aequo Si bono reliftum uideri debet, cum nifi hau
commodi legatum nihil opisildqj tam Paulum Si
rire liccrct,nihil preffaret
Digiti;
CENIaiLAM
interpellatu, Acmacha
eemuerfus,grauitcr credo ferensfe frequenti auditorio
bundus fit uultu fere minaci, femel inquit defitaaqua,poflq fons
exatuit, ius
aqua nulla fit que dc bta
illam hauriendi pariter deiitutn uideri, Q_uippc cum
amplius non reuocari rcfpondit :Cunq? rgo contra
tur, feruitutemextinfla
dicerem, horum authoritatibus nixus,plurac$ in meam
fententiam adducc#
ucl quiprimis
rem,prefertim cum nemo tam indoflus ignarufq? rerum foret,
ut autem labris iura deguftarit,qui rertituta rc,in Aa tum
priore,idc ius qcf m
egregius ne bulo cum
antea fuerat, re integra incolume effe negaret :ipfe autem
in eadem fententiam iret,i!lamqj nullo argumento
nec iudiculi difccptaticne
ut modefli iudices foltnt,dilueret uel firmaret, fiquid probandum
aut refelle
poft difcuQo negocro,lege fit Iure,induflo ludicis decreto probabili reflo &
datacft s VrbaueroOcfarisad Statilium Seue
Judicio pro teAatoris filio lis
rum exeiusepiftola hzc fueresSuccurrendum his putaui , rtaqj qued ius ha#
buerunt , tunc cum primum ta aqua perucnirc ad eos non potuit, id cis rc Ai#
ftitui placet.
* * B E R v a R
Q. T T S cjcLinr
tempus prefoiffe nec fucceffori
exerritum fradidiffe quo tempore Lacedemo
niosgraui bello & inteflinis cladibus affedt,
LirSln tcruin fr uflrarcn tur cuius rei caufa capitis anquifrtus
S
,
b UtUS fb,t ’
C^gkenlibus quoq, tam fcucrauiguit
r m Pfrator auf dux
f
f f
/
gnaflet, foedo r I
.
_ , a .
monte,flumtn,eue
4s
flocorum
lf P°nenAf®
fttu fadliuel impedito
aut ea
aciebus certa lex tradi
nequiret. Q tua ex
fubicfta planicie Bi
natura regwms perluftrata ocu!is,peouidensd%cnfq,
dux,exp!orato& pte
urfo , ae.es dirigere Bi coptas adtnouere
debet . Et nunc direfta nunc cu
, *
neata uel tngona,aut hem.cycla,tnodo late
fufa, Bi protenta acie! nunequa*
drato agmine quod frequens apud Pcifas Bi
, fi culos fuit
, in hofles uadere
aut hortum utmecopcrc Nuncftontem uel
cuneum , nunc fubfidia Ori
m. Globum, Forfices, ferras. Turres atej alas facere,ita ut terrarum fitui
feaccomodet, Bi qual.tati.nf. nuet Tamen ubi locus tempufq,
, patitur.Hec
aaerum formaK turmarum deferiptio magnas acies
fiidit.Nam primierant
haftat.,qu.harta tantum gefaq,
, fle Pilani qui P.Io primos congreffus ec,
ap.ebant.Furt autem Pilum ligneo haftili Bi ferro
quadrato oblongo Bi pre*
acuto , Hi ergo quindecim manipuli erant
expediti Bi delefti ped.fes. Inter
quos taculatores &Iruis armaturx milites
, qui in prima fronte fici , dato
ligno in hofles incurrere, ac pilis m.fl.I.buftf hoftem ferite
deinde , gla*
cc
by CjO
GENIALIYM
diis cominus congredi folebant ,
in quibus Tirones qui nuper militis atdi
ti erae militabant
,
ab hifcp primi erant congrcffus ,& hoftes lacefliri allue
rant, Mos ergo Romanus erat,inftru&o paratocp exercitu cu congredi acie,
parant,deos primum confulerc,mox aulpicato Si litato,ne incctris aulpiciis.
Si turbaris religionibus acies comidirrent folem uencrari,& in hoftes ducere,
ficucin Syna mos erat . Cumqj ClaQico figno dato pugnam ineunt primo
occurfu ad ardorem exarandum , ardentiflnno clamore , concurrere & ligna
inferre, qui fi colona uoce xdirus,neqj impar, uarius ucl diffonus forct,haud
dubie fatis animorum ad certamen cfle Si futura uidoriam fpondeban t, nam
moles quodqj uirium crat,effe putabatur ^namcp his uiccre aut mori de cre
rum erat ^ conferri pluribus ordinibus firmata acie tanquam uailo minuti rtri
ftis mucronibus ita ut uiruiro,armis arma coniunfia forent uias claudebant
ita magno przfidio firmati in hortes ibant, ut dirumpi ea acies non porter,
Nccp enim longu certamen fit increfcensuis diutius durare pofTet,niG fccuda
acies primz fit integri fertis Tuccedercnt. Cyrus quoq? haud abfimili
exemplo
ka aciem /nftruxit, ut qui primi in przlio,qukn primarum centuriarum mili#
tes effent ,ia fecundis pugnarent ultimi. Deinde ultimi Tuccedercnt ad
primos
ita acie inrtruda,ut feruato ordine progredi ad pugnam fit cum opus ferri#
pedem retro ferre portent • Germani uero per familias fit propinquitates cu#
nris acies inftruebant,Sarmatz per turmas quibus infupcrabilrs erant, pede
uero pugna nihil ignauius.Scythc.Thraccs.et Maccdones,cunco me,
flri
q
diam urgeret aaem , frequenter ufi funt per fz fit Sriculi quadrato agmine.
,
Ce tiberi tantum cuneo ualebant,ut quacunq? parte decurrerent iri uptionem
I
faceicnt,Gaili bifronti acte pugnabant cuius ulus talis erat, utnullam militi#
bus terga dandi fpem oftenderet, Lacedcmonii cum in cornu incedunt, tur
ma in poftremis liquitur , quz fc ad frontem fit in latus flevere queat
, fit
cum opus foret , uerterent fc finguli ordines fit depugnarent . Agefylaus
cc u
Digitizid by Goog
CENIAL1VM
quocp quadrato agmine exercitum fcrpe duxit, ita ut dimidium ate dimidium
ucro poft exercitum haberet. Theffali Rcmbi figuram primi inuenerc quod
facile circumagitur,cuius ope adiutihoftibus preualuere.Fctut Triballospo
pulos omnem aciem in quattuor phalanges fit quicquid cft copiarum diuide
re.Primamcx imbellibus. Secundam ex optimis qui robore pre flabant fit
uiribus.Tntiamcxequitibus, Q_uartamex mulieribus, quae in fugam con
uerfos conuiciis incefferent . Latini uero populi cum antea Phalanges fimiles
Macedonicis (accrent,poftca dilciplina Romana cdodti manipulatim acies in
ftrucbant.apud Sparthanos in expeditienibusobeundis Reges erant Pri^
mi cum cohortibus luis,in reccffu uero poftrctni. Athcmenlibus lege cauto
fes Ai Thegeatcs fuper ini (ruendis aciebus diffiderent , dextrum cornu ulur#
pancibus Athenienlibus ,
Arirtidisauthoritatc effeftum eft, ncintetnpefti#
ue contenderent, quamcunq; partem in acie drdiflent, fe uinlrter operam na#
uaturumprofeQus.Cuinon abfimilcert. Q_uodcumThemirtocles,cuEu
ribiade Lacedcmoniorum duce contra Xerxera cladem ducerent, fit dcduca
tu orta contentio eflct,facile ceflit, afferens intempertiuam contentione cfua
re publica noeffc , fedeum uiden principem qui meliore operam nauaffet.apcf
Lacedcmonios uero militcsex Scyro infula,cum finirtrum fibi locum ddcgrf
fent, in acic,fcmper oblcruarut ut deinerpsfinirtrum cornu teneict. Fctturcp
PfametychusegyptiRexcumpugnarurus contra affyrios ignominia: loco
uenire At pctetlatcm lignum fuittNecp enim deerbat illos qui pallis palmis in
deditionem ucniflent more afficere/ aut in eos uelut hoff es infui tare^Dextrif
autem exrrtis At fublaris manibus incedere apud Grzcos At Perfas pacis fig#
cere cepetut. Athletarum mos erat ut in certamine uifti, digitum aut manum
exerendo pacem petiodenderent. Fuirqj fententia Brafydepeloponefiumdu
ds,cum acies decernere parant,inrtrudtoexcrcitu, lancearum frequenrrm mo
cum At galearum, aqua paru fututa lit biga dcmonfl rire.Eflc queqs Roma
IIBER.Q_VART V S •
C X L VII
Imperi uxorio feruilem in modum excruciari non cur affer, habens Icmpcril
lud in ore Thaletis MyJefn.Q ui Iuueniscur uxorrm no duceret intu icgu#
tus, quia in tempediuu erat refpondit. Itet um Cenex cum ad ccmugium urge#
retur,rurfusin tempediuu dixit, hac ambage uerbcrumfipicnii uunquxoic
ducendam fore demodrans: Verum qui haec perpenfo iudtcio explorai cuult,
profedo in coniugrismulta inueniet comoda ufui uirx ncccdaru,(ine quibus
uix homini fapienticelibcm uitam ducere expediet. Siquidem non paiua ad#
iumeuta ex hac focierate homini uel inquieto di fatigato , ad requiem forenliu
exercitationum ,uel in freundafortuna ad ampliorem frudum Iciicix, euha
beat cum qua congaudeat, paranturiprefernm liqui moratam & nonqueti#
diani duni,ac ferdis dl pudendis uiens nequiflimam femina naftus fucruNec
minus cum (ludio & laborc,forisbona queliuerit, (upercflcdomiquiradili
gentiflime tueatur,haud mediocre praefultum uitx pucauct ur.lllud qucej ui
G E N I A LIVI*
periculis adjumentum, foalcp ut*
parui refert, habere in miferiis folatium,in
t* eriamin calamitate quae ce per inde ac fe foueac fle amplexatur. Adde
mu
,
quam fibiqudqj poft futuram, fle bonoril
rua pignora tori genialis, fobolifcp
lingemtamqi caritatem in filios, «nimofcj coniociatos.qu*
p jrticipam cernit
»d ciuitatisfie rei pu.prxbdium, nec
mmus ad propagauonem nominis ualet
fempiternam. Q_uibus delinimetis aduXus Socrates,ntc xantippe quis mo
Nec Pythagoras , Crates fle Ariftoteles, alnqi fapieciflimi ui
rofaSC iurgiofa
mandaffe 'ertur.Nara
ri conjugio carere uoluerunt.Q_uod legibus lycurgis
celibes uixilfcnr, ea afficiebantur ignomia utalu
fiquiin orbitate Si folitudine
dis arcerentur,per hyemem
uero focum nudi arcuire cogeretur. Sparth* enl
tamcelebi q iero fle malo marito legibus
indiXapeoa futtiqu* iudiieia Caco*
ufurparunt,utegr*
gamia 8e obligamia diXuCretenlesucro felici indituro
|e luuenum deligerent forma confpicuos,quos ad uxores ducendas, propa*
iandamen fobolem ui Si lege compellerent. Thurioru lex erat ut luuenes pri*
uitio erant. Ideo & mariti motes pro lege habere atq; his fe accomodarc ccn#
tuit. Vndc phrigiones diai qui pi&as ueftes intexebanr.Q_uo enim tempore
interRomanos Si Sabinos foedus «Sum eft, cum Romulo SiTadoconue
nitut Sabmxabomni opere pre ter q lanificio imunes forent,fcribit<$ Varro
lanam cum colo Si fiifo Tanaquilis Si Sandalia in templo Anci Martii, ad
(ua tempora durafle incolumen,faitamt{ ab ea togam
regiam uirgulata,qua
Seruius Tullius
LIBER*a^ARTVS- C£.
# • .
ooIg
rorum qurfquam fatis exploratam frrre fententram , aut quxflioni fatilfarere
uifus fuit.adco difficiles caufas explicatufcp habebat,nifi quod rx contagio trr
tz Si glebae ubi haec proucnrrr,cuin ibi auri fodinas eflr err tum fir,fubtus in
radicibus coalcfcrre aurum, & una ingenitum &ccndcn fatum occulta ui Se
origine,dum germina emidhinf,mirabili naturxconflituto,aut decreto flel#
larum, aurum fimul erumpere, & itagermina coneiperr,frondefq? aureas e#
mi&ere crediderunt, Sicut in Scythiaauthorestradunt,in mentibus ubi mi
nium cflfoditur,ex terrae contagione Bc caeli moderamine extare rubras niues.
lunius Dentatus parthenopeus, ingenio ornatiflimo uir a prime nobilis , Se
cruditus,quo cum,mihi a primo teratis gradu,uetus & magna amiricia fuir, 1
poft liminio recipiunt , Itacp liberi fit ciues Romani fiunt, fuittp mrmo#
\
;
LIBKR*Q^VARTTS* cur.
nzproditum,ut quem pater aut populus urndidiffef,ur patrr
1 patratus hod
Jtibus dediffcc, fi ab ho ;Ubus receptus fucrptufi* fuiffct cum eo nullum
poft
litninium foret. Q_uod fi is quem pater patratus
deuouerat, receptus non (tt
fum eo poft limimum effe conientiunt omncs.Cum nec dedicio n<c donacio
$nc acceptione intclligipoffu.Ciuitaccimp Romanam amiftibRc
manus ci
uu urbis alterius iura afducric,roulti cenluere, eu duarti ciuintu iure
ciuiir ne*
mo cenfeacur ciuis.Animaduerlumq; cft,eum qui ab imperatoreduitatedoa
natus cffet,nunquam ob crimen popul» iudtcto ftarfTe condemnatum. Stqui
tamen rei captus agerentur,* ob id folum uerterenr,non prius
ciuitateami*
fine cen(ebantur,quam eftent recepti in eam
quouertendtfolicaufaueneranr
ldqj no ademptione duitatis, fedaqu* & ignis
interdiftionefieri. Hancuero
ctuitate apnndpio pdflimc populus Ro.dabat.C^uippcCraflo
& Sceuo*
la.Coss.nc Ius ciui;atis,in colluuionr,* quafi promilcuum
forer.Cantu fuit
nc hi qui ciucs Rotnaoi non cffcnr pro ciuibus fierent. Q^uarc
7 punico ard it
te bello Murnna Syracufanus. ob plurima
in rempublieam merita
in Sicilia cum equitatu tranfierat ad uoftrosex
quod *
authoritare Senatus & rosa*
tioe populi duitate donatus fuit,loco
magnimunerii.Mox lege Celia & Cor
nclia,ut nili qutbus.Cn. Pompeius duitatem
dediffet nemo ckiis fieret decre*
tumeft. Q_uo tempore Theophanem Mytileneum duitate
donauit pco*
done. Antea uero lege Apulria quam Saturninus Confule.
C.Mariomliffe
dicitur, ut in lingulas latinas colonias ternos erues
facere licerer cautum erat;
Deide lege Pompeia quam Pompeius ftrabo tulit ueteribus
, incolis tranfpa
danis idem luris quod launis coloniis tributum eft,quos poftea auitatedo#
nauir.C.quoqi Gracchus Italos & Romanos eodem Iure
cenfciit quo tepo
re Italicis populis plunbus ciuitas tributa fuit.Primufif
Fuluius flareus Cos.
Italos ut in duitatem aflumerentur excrtaffe dicitur
. Ddnde Tyrrcni Lucani
k
CBNIALIVM
qua lege ita alienati animi funt,ut principium belli Ttalid fiieri t Ita qj ius eiuita
risquod cum infimis antea promilcuum erat,apud paucos redundans opta$
bilius fuit.Diuuspoftea Caefar medicinam profeffos Se liberalium artium do
Aratus & honores admiffosefle. Q_uiamfi ius fufifragii a populo his imparti
retur,atcpin tribus admiflidefcr/ptiqj fuiflent, ad dandos honores prcmcue
dofqj magiftratus ius fuffragii non habebant.Siquidem multis dabatur dui
tas fine luffragio,pIeriftp ius quiiitum,non nullis libertas aliquibus ius muni
ripii Se foederis,pluribus ius tanqua coloni aut fliprhdiarii & uc&i#
larii. Alii
gales habiti,ncn nulli, fponfione in amkiciam recepti fuere. uam quidem
fuffragii lationem, fine confulto Senatus folus populus ut benefidum trade#
\
IIBER.Q^VARTVS' ctm
Non nunc| quiex municipiis fuo iure 8f legibus utentes.Muneris tantum cu
populo Romano participes erant,nullis neceflitctibus aur aiia legcuel Icrdetf
reaftridh municipes difti funt,Sicur.M.Cato fenex.T.Coruncanus.CMa
rius.M. Tullius , Tertio qui ad ciuitatcRc matum
fit alii
itaueneiut uti mu
nicipiacfle nt fue cuiufqj duitatis fit coloni*,ut Tiburtcs
pteneftini,pifani, Vr
binates, Nolani,BobutinefcsplacentiniNepe(ini Sutrini,lucefcs,fuiiq!
cb
feruatum ut ita recepti peregrinorum loco non habeicntur, fed
ciuium<bi t ta
etfi, Ius coloni* quam municipii lemper maius
fit audtius Iuerir,quod ec Ioni
mei aufpicatodedudtam, illa incolumi noua colonia deduci nrqut licet illa
,
cxiAente, noui coloni deduci ualeant, differt tamen colonia a tnunicpio,
quia
ex duitate colonia alio traducitur. Municipes uero aliunde in duitatem ueniuc
in quo animaduertendum plura fuiffe coloniarum genera, Namq? ali* la«
,
tin* ali* ctuiurn Romanorum didtxfunt,alix ex utrifqj non nuliarex pediti
busuel cquitibus,cumin agrum bello captum Airpisaugcndx caufamifte#
bantur,Siquidem Bononia colonia latina fuit,Mutina fit Paimaciuiu Ro#
manorum, Placentia equites folos habuit latinos, licet.Cicero placetiam mu
nicipium non coloniam dicat efle.Eratcg coflitutum ut fingul* coloni*, an#
nud penfionem populo Romano pendcret,tam fit fi Liuius Dtufus Tripi,
du oderim colonias fine onere penfionis deduxiffc legatur. Fertur tamen po#
pulus Romanus Ilienfibusob generis uetuAatem, fit quia authores Roma
n* Airpis fuerant pleniflimam imunitatem dediflc, ut tutel* cur*qi excufa#
tionemhaberent t Tyriisuerolibertatem,Sicut Athenienfibusfit 1 hefialo#
nids, quibus etiam Diuus Seuerusobegtegiam fidem Italicum iusdedit.Ci
Zicenis uero,cum mithridatico bello ob infignem operam libertatem meruif
icnt,po Aea Tiberius Ccfar quod infolcnter m ciues R omanos fe gefliflV nt,
libertatem ademit fit Aipendiarios fecit , Nero quocp uniuerf* Achaix fiber*
tatem dedit, Grxciamq? liberam dimifit,fit nationes alpium maritimasin ,<us
latiitranAulit.Ex infulisuero.Qphalenia Iacynthus, Egyna liber* fucre.in
Africa Carthago, lepris. Adr umentum, Rufp ina,Tapfus (^ue etir . a Di# m
uo Seuero fit Antonino luris Italici fafilx funt, Otho lingombus uniuerlis ci
uitatem dedit .px finitimis HoAia.Antium,N4inturncles Tarratin*fit ali*
plures,miliri* aliorumqi munerum uacatione fungebantur.ln Sicifia,quia
prima omniu prouinda faftaeA. Mamerrinacmitas fit Taurcmenitana Icctf
deratx, libere uero fit imunes.Centurupina.Alexina, Segeftana, Alicienlis
fit Pamomirana,interquas,Ceniurpini,fit SegeAani latinitatis
tura obtine#
bant.Eratqi uetus mos,ut qui ius latri haberet a lios fumere magiAt atus aut
,
prxfides non tenerentur, nifi Romanos tues. Neumafcnfcs cmmcuraiu»
C E N 1 A L 1 r M
lato obtinerent, ad aedilitatem quae (luram aliofcp honores nullos nili Ro#
fit
mam haberent,ius duitatis nulli peregrino dari mandauit,niu ei qui aut peti
'
petuoexilio patria pulfusedet,aut alicuius artis caufa cum penatibus
et domo;
Athenas commigradet . Poflea pericles legem tulit, ut ni (oli Achenienlcs
fierent qui utroqt parente Athenienft ciue nati forent .In
tantum ut Euago4
ras uix propter multiplida beneficia duitate donari meruerit.
Q_ui etiam aul
thor fuit, ut ex non legitimo matrimonio zditi ciuium non cenferenturnu^
mero. Licet contra legem a fe «diram, illcgitimu filium (ibi fuperftitcm auni
loco haberi uoluerit. Deinde inquilini St adueticii paflim in duitate
adlciti fuerf
nunc uprnr, pari iurc uixide,fi£ aprocli fiC Euridhenis heradidibus defccndc^
tes in duitatem afckosfuide comperimus . Qjrin edam peregrinis S partha
•dire, omni tempore non Iicuit,quod illotum comertia uitarent. quare Dint
aoxeni quali fallentes hofniccm didiifunt. Nec lolutn Spatth* peregrinos
crcoBuenas
non admifcrunt. Sed fi quis citus Spartha dtfcedens apud eatr*
tt conttenas
nieiium mcgaram pedem inferret,mul<aa capitis mdifla, quod odio eos pro
fcquerentur perniciali,pxnis fiquis ui tcmpe liatis aut hcftium impetu ad eo#
rom Jiftora applicuiflct, intra quintum diem abire cogebatur. Carthaginen
fes quo® adeo peregrinos ofos habebat, ut qui in S ardmiam aut Herculis co
bacrari lura ciuium cum peregrinis comunkari non oportere, apud I ados quo
XOU ;in precipuo culmerat,ideft hofpitalis quare milites cum hofl ibus exi
.
cc
jniti.
CEN I A L I V M
inqurnaffe dicitur primus . Nec
libo tinorum in Senatum ad fdtis,ordinem
longo poft interuallo exter* gentes &
tranfalpinx nationes, Senatorum 'sii
natum,& ius fuffragii habuiffc feruntur. Nero uero quis pctceps & furibun*
gradu dejecit. Au
dus, libertinorum filios diu in curiam no afduit,admiflo(cj
gurius Oftauius tanti Senatores fecit,ut (ingulos
ncminatim (edentes in cu
Vcfjpaftanusqucq) no
riafalutaret,& difcedens,nullofe mouetcuale diceret,
oportere maledici Senatori,temalediciautcm ius effc
refpondit.Alexader Se
laticlauumadcmir,autpe
uerus Imperator nullum in Senatumadmifit,necp
na affici paffus fuit,nifi deconlilio Senatus.
Q^ucd Diuus Nerua& Hadiia
iurauerat,<e nun^j Senatorem mfiex coniulto Senatus puniturum , qui
nus
cum libertum fuum inter duos Senatores mediu ambulante uidiflet , milk
illis honore quoru po<
qui illu colapho cederet,indignu aibitratus,preripere
habiti lunt,ut Tiberius Cadar illis qua
rerat elTe feruus,T anteq? dignationis
dotp aflurgerer,& deuia decederct.Claudius queqj rati Senatores fecit, ut de
maiore negocio adturus in Senatu,medius inter Coufulum fellas tribunicio
fubfellio fedetet. Contra Heliogabalus uniuetfum Senatum adeo flocci fecit
ut Senatores oes urbccxpulerit.illolqtferuos togatos
cGedixerit.Q_uitame
triuphis aut fuppl ica tionibus agitur. Tamen fi cum Senatusccgedus foret,
ad Cofulis ediffu no couenirt nt,aut cotumatius pareret, pgnoribus
mul *
fta pleftebantur. Siqui tamen Senatores &
quintum fexageiimu anu statis
exceffiffent,eos cogi inuitos aut cotumacrs pignore ucl pecunia pledmo Aci
eft habitum 4 Fertur uero Caro Tumor tam & fi anis grauior cfiVr , cum in r o •
tcntix,cu aliud alii cefcant,id qd! Senatus maxima pars decerneret, id ratu fic
ri.Aut finoprobarctur,fentenriadiuidi.Hoceratutfi plurescaufx indifqui*
Titione uenirct ut de fmgulis referatur poftulare,fit quod in parte placeret id fe
qui. Vel per drfcedtone tuc cu unius exquifito uoto exteri qui in fuffragiu icu>
rr erat in il pedibus irenr,uelfimanu porriget et, aut < u dc laipto
lius lententia
gia ferunt. Aut G cuius partis clamor contentior eflet, non facile dinofeerent,’
in duas partes fuffragatores tranlire iubent,ut qux pars maior eflet aniraad#
uerterent. Apud quos ufu receptum erat,ut Gnguli in contionibus baculu fer
rent. Belgis ucro contra, nam Gquid publico concilio ftatuendum erat , miro
Glentio decernunt.Siquis autem fremeret aliquo coa'onante,parteuenismul
dabatur, Gallis Si Germanis ut in publicis confultadonibusarmaticonuc#
niant,& quid fa&o opus Gt decernant in more fuit, fit G tumultuarentur Gle#
dum facerdotes mdiccbant.Apud T yrios fecus,apud quos Gquis cum telo co
doni intereflet capite I ucbat. Id tamen AthenieGbus fato datum erat, ut abtt
G ingenio fiquid publico concilio decernendum foret , in deteriorem partem
plcrumq; ftatuant, femperq? quodindiferimen adducit cociliumfequantur.
Q^uareucrbum Anacharfis fuit.Sapicntcsin contionibus fententiamdice#
reapud Grxeos,ftultos ucro di iudicare.Pcrfaru ucro mos frrtur,inter xpu#
las poflq uino in caluerant,haud fecusquam reliqui in contionibus, cond#
lium habere, & de rebusmaximis decemere.Sed tamen non idem femperoc
do rogandi Sen3tus fuit.Siquidemmodo primusrogabatur,qui princeps le
dius erat in Senatu,acenforibus.Isautemlegidebebat princeps Senatus,
g
non
cx Cen foriis uiris qui cenfuram antea gefliflen t antiquior fuper uiueret
nunquam Confutes defignad,aut uiri confutares xuo maximi fummis nono
dbusfundd.SxpealiquiextraordinemaConfulibus Audio & neceflkudioe
duftis rogabaiurprimi.Obferuatuqj fuit, ne que citra cofulare loeu extra or#
dine primu Coful rogarer. Q_ue cri ordine rogandi fentendas. Ictis lanuariia
feruare ccperat,is toto ano perpetim feruabatur. Diuu tame Auguflu fente#
oasdemaiocc nrgodo no ordine nec more, fed pro ut libuiflc t rogafle feruntj
L I B E P V A R T V
•
Q. t • CLVIII.
ttwn fandior Senatus Athenis fuiffc proditur, Une cuius concilio aliquid gra
ce iii
jf,
3
'igitteed iobole
i
CENIALIVM
tifusdeccrniautfmiad populum Solonis lege uetabatur.Syracufani autem
fandiorem Senarum non habebant. Sed (iquid arduum St per diffidi* imi#
nebat. Solius Thimeleonis fummi Ducis uelut fando arcancqi concilio Iu#
dicio decernebant.Etholis Apodethi,fandiffimum & arcanarum rerum fuc
re condlium.quortim confukarioneji quod inflaret pcrkulum,decerni opoc
tebar.Czfarum uero temporibus deerrta Senatus que ad principem perone#
rent,non arcano Senatui, fcd libriselcphatinis mandabatur,qui lumina cu
ra in Vlpia bibliotheca ut eflent perpetuo monumento leruabamr.Q_uc qui
dem arcana patrum concilia quanto lilentio obtegerentur , illud argumento
cft.Qjiod.Q_. Fabius Maximus cum de tertio pumco bello quod in ara#
no concilio decretu erat.Crafto in itinere obnudaflet,a Senatu grauiter incre
pitus Si conuiciis affedus fuit. Alia uero confulta,quz taara non erant, poft
qua mature ft arura fuerant,dc concilii lententia, in Concione quz pro ucfti#
bulo curiz obuerfabatur,rcdtari Se publice edi poterant. Erant igitur Sena#
tonsinfignia.Tunicadt purpura. Iatklauus,lus (pedandi in orchcff ra , Se
•epulandi publice, tam in epulo Iouis,in Capitolio,quam ludo caufa. Q_ui
quide Laticlauus propria ueffis Senatoris crat,qua Senatus dignitas Se am#
pliflimusordonotabatur.Nonnunq Senatoribusudpenulis quanqtenuif
fimo cultu forent,induldum fuit. (Quippe Alexander Scuerus Imperatori
ut Senatores ingrauefcenti ztate frigoris aula penulisuti pollent, priuilrgio
indulxrt.fepufqi aliis inaniis uti licere, datum eff. Q_uippe C. Duilio qui na
uali praelio Carthaginefium daflem fudit ,przter curulem feliam, ut quoties
a cena rediret funale praeferretur , Se tibicen prccinctct cc nccffum fuit. Et. M.
Valerio Volefi filio,quod Sabinos fudit fugausrcp Se caftris exuit , locum ia
circo ad fpedanducu fella curuli fibipofferili^pmiffum nouimus. L.quoqp
Metello qui oculis orbam (enedute egit, utquoriesin Senatu iret, curru ue#
hererur fuit pro munere datum Nonnun^ antiquior fententiz dicedz locus*
toga pretexta. Sella curulis,ius imaginis in memoria poftrritatis, &in ucfte
purpurea fped andi,pro magnis officiis in rem publicam, Senatoribustnu#
nera data funt,Tat«cp dignatiois fuere fequds temporibus, ut in oppidis pet
loa Se conuentus umbraculis uterentur induldum fit, MoxfcqutiCaefares
cum ordinem ampliOimis honoribus hooeffarunt, praecipue Alexander Se
ucrus ut dignitas confpcdior fieret, argentatis rhedis carruafq? Senatori utip
mtlit.Vtqj fandior rcucreriorqt ordoputaretur ex Senatoribus, illosquijSn
opali dignitate infignes foret, in ordme parririatus quz maior ampliorqs di#
gnitas hi bctur,multos afchut Se proucxic.Scd hoc poft multas ztates noutf
fimo inuento. F uiccp legefaneitum, ne mulkrescuiufiiisnegodicaufa Sena*
tum aut curiam adirent, nili quod Heliogabalus fenaculum mulierum coi m
Ic qmrmali conflituitprimus.qui prztcr motes inftitutatj) tnaiorumut in or#
I.IBER..Q.VARTVJ* CUX.
dine Senatorio mater admidtercf a Senatu peruicit. Sicut de Mcfa Varia eiuf
dem Heliogabali auia proditum eft.cui tributum ferunt , ut femina in Sena
tu federet, patres confulcret,fit fementiam diceret cacteracp Senatoria munia
,
obiret. Q_uod dc xerxe authorrs tradunt, qui in arcano cocilio
cum dclc&ot
Perfarum proceres coRfuleret.ArthrmiTiam lepe ad
consultandum acccrfiuit
cuius fentenriam fequeusfuir. Antea uero. Claudii & Neronis tem porticum
non pro dignitate uideretur. Agnppmam patrum confultaticmbus admifti.
decreuere patres,ut a tergo abditis foribus flarer, udo difcreta,quod uifum ar
ceret, aditum admitteret . Laccdcmonns ucro mulieres adhibctcpublicis coi
ciliis illafcp frequenti curia in rxrqucndis negocus locus aflumere, ulus erat,
apud quos feminarum arbitrio dccernutur multa, idem apud Germanos, ut
ubi plurimum negocii fit,feminarum conlilus regantur, quarum plerafqi ut
deas colunt.Ne9 omittendum quod de T roglodytis traditur quibus tanti
,
exempli fuere mulieres,utinconHidu bellorum matronarum intcrcurfuin*
fellas acies dirimant,adeo ut ipfis intercedentibus prtliari duceret nefas.
etiam apud Germanos frequens fuit, ut illarum femina: quas plurimas in ea»
flrishibebant,labentem Lxpe aciem reftiruant, aut in fcdiflimos animos co
tilient.Ccltz ucro & Galli non folum mulieres conciliis admittunt.Scd quk
quid cfl contentionis feminarum ludicio decernunt . I ta ut mtcffina fepe odia
illarum interuentu fcdaffc ferantur. Proditumqi memoriz cll,in foedae cum
Hambale&t Gallis itto,eaueri,utlocictasnameo Iure,qucdli Carthagincn
fis aliquod admiflumpateretur a Gallis, eius rei iudicium penes Gallicas mui
fieres foret, Si
uero Gallus a Carthagincnfi, penes magidratutn Carthagi*
nenftm cognitio edet. Vtqj pueri prrtextaticum parentibus Senatoribus po
ni exempli caufa in Senatum uentitarent. Q_uod pcflpapinum pretextatu
ne quis in Senatu gcfta cnunciaret, longo ex inde tepore fieri delitum cfl.Nc
9 illud pretereundum memoriz datum fuifle, legaris exteril9 gentibus in Sc
natum admiflis Romanos Coss.nifi latinc refponfadarc c6lucdr.Q_uibus
admidis more tradito a patribus,poteftatem,liquid uellet Senatus taciebar,
Grzci uero conrilio inditto per precones (iquis quid peteret enuciabant. Sti
cut Atrebates fit Btllouari,tubatum cantu cociliumaduccabant.Siqui ucro
proprio termone loquiueifenr, his in Senarum admiflis interpretes dabatur»
per quos quz opus erant proponebant, per eofdctn9 cofulta Senatus fit rei
ponfa accipicbant.Et tam fit fi Molo Rhetor in Senatu Grzcc declamade di
caturprimus.Tibrrius tame adeoGratcum fetmonem o(um habuit, utin Sc
natu nefeio quid Grzcc prolaturus ueniam petierit.Et Claudius Czlar,Grc
cz prouintiz principem quod latinc nefcirct,albo ludicum eraflt, fit peregri*
natu mifit, lnualuitqt mos, ut mele Februario ^9 ad kals M
artus CosS,
p
defignacos Senatus legatorum audiendis poftulatis fit Iodorum quzritnef
;ed byjCaOOoic
CENIALIVM
qu*
n jjs quotidie detur, ne cedio aut longa expedationc St mora
fruflrarctur
centies fexterrium auxerunt ne quis eorum inops aut egens foret illos lar#
uiatico St magnis muneribus profequtifunt. Tiberius
ucroprcterdquod
go
Cenfum Senatorium iuuit,8i honeflam paupertatem lnocentium fublcua#
uit, prodigos tamen 8t egentiflimos uel (enatu mouit aut loco cedere coegit,
fertur tamenClaudius laudaflc illos quiob rei familiaris augufliam Scnato#
rio ordini fponte ceffiflent. Et Nero Senatoribus qui tenui re familiari edent
Snuafalaria (latuifle.Ec M. Antoninus philofophus, ut Senatores peregri#
ni, quartam bonorum St fortunarum falcem in Italia pofliderent lege fanxif
licuide
.
Q^efcp Comidalibus diebus ex lege pupia,aut tetris St nefaftis. Ceu
cum tonuidet aut uentorum procellas tempe flates uc fuident. Senatum ha#
decebat His tn comidalibus qquirinaliafcqunf Senatu non
impedi
beri no
ri non nulli putant id quod Atheuisquoqj St Syracufis pexcipue obfetuatti
fuit. Nam terrx motu fado aut tcmpeflatc ingruente concilium differri opoc
tebar.Fuicqt adaotatumpofl horam decimam, nouam cognitionem
caufas
edifto cauit. Ac nifi exadlo quarto St uigefimo xcatis anno in Senatum quem
piam admidti non licere,prxttr admodum paucos quibus ob egregiam uir#
tutis indolem, hoc a Senatu induldum fuit . Tam St
fi Auguflusquo cele#
phia quocp Venus fuit non humana effigie , fed informi, Latiore initio met*
in modumfaftigiata.Hclei Venerem Hircoin(identem,altero pede ceAudine
premenrc effinxere , Er phigalenlcs Cererem habitu mulieris in petra ucen*
trs, capite Si iuba equina, tunica uero demiffa.apud Celtas Hercules fuit cog*
\
LIBER..Q.VARTVS. ctxr.
Q_uz uicia ex lod natura aut ali climate quibuldam gentibus ita innata fint,
ut dia habeant proptia St perpetua. Caput XIII.
A.; •.
, .
^ ^
t .!*•: .
t
CE N I A L l V M
— - . Veius Parthencpeus.DcIkix amor Si decus noflrum, inge
nio fuit homo cleganti,(etmonerjj per quam do&o Si excul
(iro. Vultu liari Stfeftiuo,prxditusomni urbanitate omni &
fale.Sed cultu corp orisinucnudo,ucdeqi humili Si in hone
da, adeoqj omnium rerum hcminumep con tcptcr,ut fum
ls====i _J mz nobilitatis uiros ne congtcflfu quidem luo dignare tur.Et
foucbat,reliquos flocci penderet St nihili du*
nib itteratos,quos toto peftore
I
menda non nunqex Gdcrum flatu uel influxu uirtutes uiciaq? getibus in na*
loci incolas afficiunt,itacp corporibus ammifep inlident
fd qu* ingenita adeo
^
cd ocium^ fratrem cfle libertatis. Hi enim cum perpetuo
'
‘
liberi finun odo dc*
gunt.Contta
tIBER.-Q.VARTVS CLXIf.
bri Duri St labor(o fi. Latrociniis camen St rapinis quarum nullam infjnnam
puiant ipuericia dediri.Q uare Cymbros Germani prrdones oocanr , quo*
rumuires ad impetum ualidx funt, momento temporis dilabunrui .CotIi Di
ri St {mines horridis ingeniis quippe qtii ipfas belluas ertide itate uincant,
.
truci ore ingenita {manicate pferetrs, Scythxquocp rapidi & feroces. St dita
feritate graflanfes, fuistn rebus contenti, nihil alienum Vpce efes, apud
.
quos
nihil eft,furrograuius.Afiani, Iones, Abideni. Medi, Arabes, Taretini et Ga
lathx molles St eflfeminati,entruaris animis, ad inertiam nrquiriamqi para$
ri,omirbus imburi delinimenf is,in Gynnafe St turpibusamcribusexercit*»
lllecebrxenim luuirixad exringendum uigore m animi api: deos funt. Ad*
debat etiam ficulosuafro St monflrifico ingenio,^ aftos fupra Biz-ifiumdo
lofosmaxime.Conrra uero Cumanos in Eolia hebetes St in fulfos. Q urp*
pe q*Wpluuix tempore nili admoneantur uocepreconis.pcrfirus nonfubeat»
> ieut Bceocios St Thebanos qui plus habere uirium qoamingena feruntur»
Et Syracufanos uarixmulriplicifqc natur.T. aut enim rxcrUenciflimes effert
nifi ma*
fu »pte natura et ex ff erili agro St afprro quem ineo'unt,nibil ferendo
gno labore partum. Sedaim ligurum quidam firmares non nulli Apuani,
eriqi monr ini . Alii Hiluaces . A frufinatec die anrur , hoe non conuenire
:
p Iri
nif' tt mrmontanis liguribus afferebat. His enim cum longe ab horni u eo*
io locogt StmoK didinftio fafta ed,hoc dicer aufim loga obfrruatioe .pbatu
eas regioes edi detnetia St affluenti copia gaudent, firnfu hebetes St obtuia
q
genialivm
agrefles funt fin#
tnc nte ,
p’erumq> homines gignere, quxuero difficiles*
euliri ingenio uiros educere. Ita
enim parensnatuta,fiuci!le ctfc&or mundi de
comparauit ut ubirerum ubertas & copia Qt , ib.
bonarum artium Auda
L tamen Ariftotcles,ccs qui Scytham ucrfus lo
fcepe « inania defmt . Sente
ca dcfertaincoIunt,animo quidem abundare^rogrnii non fatis habete qui ue*
ro mitiorem plagam ingenio ,
« arte prxftare. Ncqj omifcr.m quod maxte
prodidit^Crotoniataspaleflra et gyn
mus Tyrius graecusauthor cumprimis
pedcftri . Athenienfes nauali . Venatu
nico certamine ualtre , Laccdemonios
Cretenfes Sybaritesluxu,Thtbanos
ueroTibiis, Iones autem choro ca &
adagio ferriMedicam mollitiem, Sardans
tu.Q uietiam adnotauit uulgari
Saltationes Sy banucas .Cete
paliluxum.Delicias Ionicas,Siculas menfas,
Menand«dixit,natiuaconluc
rOnthias meretrices. Artium quoqj
difciplinas
tur^quia picifci eu Hannibale reeufat. Aut Commicti Pyrrho pate d< preci
tur quia picem abnegarunt. Conrraqi hancuerbi fignificaiicncm ,
fecus ab
autnonbusdiitum,& uerbum deprecari in aJiofenfu accipi utdcrr.ui. T. Li0
uiusfexto ab urbe condira,nonprcripiatninquir,gia(iam publici officii drpre
candi.Ci: ero prima aftione in
Verrem. Si libere qujclcntio deic publica di 4
xcroprimu deprecor neirafcatur.Sucronius in Cxfatc, Senatum litteris dtp
carus tA,aeuecerumauthoritatibus pluribus, in quibus Ii deprecari irculare
dixeris,proftdtoab(urde di barbare loqueris . Hic enim Deprecari idem efi,
quod ualdc precari. Dc enim prxpcfitioadirdla uerboplcaiq; augrt,ut demi
. Kurfus quodille authontaicOudii ir.etus,uoluic
rari, dcf. audarc,dcierare
fed fuppliciter e.<pofccns,ne mors contingat inter tot truces imanelq: hc mi*
ncs.Et ille miuriam ucl lupplicium deprecatur. Videlicctrcgatnrinfcrafurin#
iuria ncueconui.itim fiat. Multum longrqt diAat deprrean a ie:ufaic.Q_uip J>r^
pe depeecari eA precibus rcgare,& lun.tr, ifleobtrAaii ne quid fiat, Rccufare
uero,iurc di manu contendere di quadam mentis uecordia minaciter magis
qua.n prxcibusexpofccrc , Cxfar comencacio quinto . Hedui nec deprecandi
nec recufandt caula legitos ad Cilarrm mittere uolebanc.Cicrro T ufculana
rum quxAionum fecundo,de Ar.axarchoinquit Democritee^ cog<rerur,qui
cum in manus Cyri nicochreontisincididrt, nullum genus (upplictidrprcca
tuseft , neqt recufauit . Pluribufcp patet exemplis ficui illaperlcquilibeat.Ex
quibus fineconrrouerfia liquet. Deprecari id rde quod prrcai i,S e j dupliciter,
uno modo uchementi Audio di enixe precari,ur qu d fiat, di tunc de picpoli#
t io auget ut primis authotitatibus quas fupra memorat ii oAcnlum e A. Altc^
ro prxcibus eniti Se rogare, nc quid fiat fcu eueniat tale qcf tu nollts cue n:re,cc
t oturum deteAaris,(icut t A proxime diftu.Et tunc de prr politio nen augent
dtledutm potius minuendi habet. Decnimadxftaufrbo diplicefigmf.caiu
licet diuctium capit ut plctu<$ folct. Plurimu<$ intercdcin utro accipias ligni#
ff ii
GEMIAL1YM
ficitu.Q uo nam modo St utro magis ccnurnht fcnfu/x tpfa leflicne & eo
textu ucrborum prout cbtialunt ,cuiuisucl mediocriter tiudito , facile cfl
dmofccre.
fultum tam infeite loqutum,ur in flagello doloreeffe dicat pro eo quod fla#
gris infliftis dolorem affeit. Cum iureconfulti no per rr craphoras nec circui
tu longo,fed munde admodum St circuncife loquantur. Sed pro eo quod do
lorcffet Icriptum fuit, dolon effet dicendum fuiffe, neq? aliter a iurcccnfulto
feriptum ueris patere argumentis. Dolonem enim lignum celfuflrm fignare
in quo ferrum acuta cufpidc lateret , quod h3ud fecus qua gladius uulnera in^
gerat Vat ronis teffimonio probatur. In eo enim latens pugio ita (itus erat uc
faris minus appareret. Idqi coarguitur facili argumcnto,quod non erat con#
fentancu,ut fia pretetrute Irui flagello TabrrnariusiAus forrt,illirrpugra#
do furo decernet e. St oculum eruere liccrct,pro ut in quxflionc efl. Q_ uippe
LIgBR (^VAR.TT|- cLxiiir.
9 dari leges uoluerr. Dem u cum fermo incididet quid emptio quid permuta#
tio effet,quefitum fuit,quo in loco Homerus meminit Achiuos non pecunia
nec «re (ignato Sed rudimafla aeris uel ferri uinum mercari &
cum mancipiis
permutare confuefle.Cuiusauthoritate Vlpianus dc contrahenda emptione,
etiam fine pecunia fieri emptionem affeuera r. Dixi id de quo conflebamur nri
hiimpromptu no fuccurrcrc.Scd came meminiflc me, tam apud rxteros qui
Romanos eris lignati argenticp St pecuniaria longo tempore nullu ufum fuif
fe,mcrcefcp non pecunix interuentu,nec fignaro*re,fed rebus cumutareco#
fuefife. Siquidem Armeni, S cythx, feres & Sai marx,nointerctffu pecuniae
res emere, fed rtru cdmertiopmurarealluerat.Deffrta calSt uacua cultoribus
loca hominibufqi ifirequetia magiTq urbes Icolebanlndi quotp illi penrtiflimJ
et Heflcniiidc faditarut,Na fulo acre utebatur aut auricalcho^quippecu uete
res Auricalchu peiofius auro ducerenf)pcuffo uero minime,lu(itanignui lar
eina aeris uel frufto argeti faepius numi loco ufi fuere, Lacedemonii lycurgi le
gibus omne auri argentia ufum amouetes , ferru St rude maflam uafli pode
ns pro pecunia habuere • Sicut Bizantii ferri maffam pro nummo appende#
bant. Meffuliuero in Africa populi, pecora St mapalia pecuniae loco habuii#
ft feruntur, cum quibus merces faepe mercatores comutabant. In Britannia
ges in hofpita iuxra Scyllira infula,permutado dare oeeeffar ia St accipere co#
riffc traditur. Romanis quocp auri argentiqj fignati longo tepore nullus ufus
fuit. Pecudibus enim St lumentis bobulqj res permutare, fontefqj pleftcrelo
lebant,zftimabaturcj; bosccntuOibus,ouis uerodccufTibus.Coriis uero bo
uumnumos percuffosa primis originibusiudi;arcliccr,quod NumaPcm*
pilius Scorteos ades congiarium populo dedifie fertur. Poil quosDiony fius
ex Stanno conflauitnumos.Intenedfodeindc tempore zregrauiRcmanos
ufos comperimus quo appenfo non numerato debita exoluabant,quo tem*
pore Seruius Tullius Rex primus nota pecudum zs fignadc proditur,unde
St pecunia difta . Cuius rei caufa inuetuftidimis n urnis bouis pecudis aut fuis
fignum incudum apparet. Sed quis a Seruo Tullio pecunia percuda, no pro
pterea agraui zre precii uomine,quod inter licentem rmcntemqj couenit exol
uedo delitum eft. uippe poft decemuiros etiam zre graui Romanos ufos
fuiffe,debita y exoluide authores tradunt, quod zs graue mada ztis fuit,no
percuda aut (ignata,appcndin5 numerari (olita,Sequris mox teponbus i er
uio CepioneSt Cn. Sempronio Coss.pod Atflilium Regulum,argeteo mi
mopnmum figurato Romz altera parte lanus bifrons, altera nauisprora
,
incuda fiiit.T am St fi,quincp annis ante primum punicum bellum argen tcu
numum Romz lignatum, non nulli credant.Demu poft anos duos St fexa
ginta aurei apud Romanos eadem nota incudi fuere . Deinde Bigz St qua*
drigz ac uidtoria, quare u&oriati Bigati St quadrigatidi dii. Fertur ;amen Li
uius Drufus ia T
ribunatu tertiam zris partem argento mifcuidc St figno ui*
ftoriz pariter numum percudide cui V idtoriato nomen. In T riente aurem St
quadrante Romani, rates icudere.Perfz Statheres darices numifmatata ha
berc dicuntur,Grzci St Athenienfes.Tethrachinam St Cithophorcsac Phi
lippeos numos,qui bouis imaginem longo tempore habuete incudam , ttic
primum a Thefeo inuentos,ut ab armis ad agrorum cultum ciues auocaret*
Cuius formz Heleis numifma fuit ,in quo bouis imago dcfignabatur , prz*
terquosfuere Ofccnfcs St Statheres dar ici, Philippei St Alexandrei qui cx au
ro cudebantur,! quibus mule cum curru indebantur effidtz. Poflca
.
.
Noc*
.
tua cum minerux facie Athenis incudi ctpta . Vndc illud proditu eft Gyf
lippifcruum Ephoris detuliflr,multas fub tedis cubare ncduas,qucd Ivlan
dri pecuniam quam Gylippus fueratdrpeculatus fubtcdo condiderat.Troc
zeniCum Neptunum praecipuum colant.Tridcntem numo effidtu habuc#
re.Perficus ucro nummus Sagittarium incudum habuir, qui daricus ena Di
dus,Gcrmani Serram qui (errati. Dardani duos infculpfere Gallos.Khegini
leporem &cutrum.Ccphalenesequm.ThafiiPerfrn.Argiui Mutem, Myri
lenei Sapphus imaginc.Tarcntininumi Taras Neptuni filium qui delphino
Sybillximagine quod inde effet oriunda, hoc fempiternx laudi fore arbitra*
tr.Poftea uero ncuicio inarato. ut imagines Cxfatu cum inferiptione & titu<
iisnumisafcribercnturobfcruatuefl. Q^uate Nero Cxlarin habitu Citha*
redi fenumo infculpfit Augudus Odauius nota fideris Capricorni fub quo
.
succino oci
in area Apollinis in palatio,ufqi ad fuperdlium fcalarum Cachiin
ridentem uerfus.Et ad Tugurium Fauftuli ubi cala Romuli fuit.Prima Vr#
A dic dio deinde Capso lino colle a T»Ta#
bis fundamenta protendi aUeucrat .
tio quem Archadcs Saturnium uocatunc, fatis condat portam illic cxcitatia
Aelii Saturnia nucupaffe,quepandanaeo quod femper pateret diftaefl.Cu#
Rhautumeno qui Veiis Curfu uicerat , quo e curru eflfufo equi ciunfiimi eu
palma in capirolrum contenderunt, Porte didsc denominateq; (unr,Catul*
riam uero dixere quod iuxta eam ad placandum caniculae lydus frugibus mi»
micum imolarenturrufFaecaner.Etpiacularepopttroflenta & piacula qux
fiebant a(Iidux,dici Pompeius memorat, Collina queep quae Agcnenfis
illic
dida eft, ppteranfradus multiplices quod pattim edita parum dediuia r flent
loca,nomcn fortita dicitur , extra quam Vtnerif,Ericinae & quietis tepla fue»
re,fit iuxta cainpus cui (celerati nomen fuit.in quo inccftidanatasuiuasdcfc*
derc uertales arfueuere.Romanulam uero,fit Collatinam, Alteram quod
tx
Sabinis Romam patens uiaforet, alteram quod illinc collaciam cxpcdituir
«reflet denominarunt.Sicut ferentinam,quod Ferentinum ferte:, bc Gafciu
(am quod Gabios.HancueroCollarinaaliquaudo Pincianam didam no nui
li uolunt, quod nome ad huc mina, a proximo palatio
dedudum, unde de
molita marmora Theodoricus Rex Rauennamdrportauit,fuit quocj Ro#
mula porta quam Sabini Romanula uocauerut,quod per ca proximus Ro
mam aditus effet,q gradus ad noualia fii Volup * laccllu habuit. Et Q^uer
culana quod quercum proximam haberer. Et RandafcuJana quod are mu#
nita fora. Siquidem a uetenbusxs Randus dicebatur . In qua caput
Aeneii
longo tempore ftetifle memorar, poftq Genutius ipus praetor oraculoT mo
nitus ne regno potiretur ,illincmgredi .oluir,acccffumcp dcnrgauir.
Sicut Ia
nualis a lam figoo ibidem affixo nome uendicauit,qux fub colle uiminali
fusf
(e traditur, per quam uim aquarum ingetem magnis procellis cotra Sabino*
fluxiffe,illo(qi uiolentiffimis tempertatibus oppt exifle
mt moranr. Q^uam
Romanulam Ianualcfit Mutiomsnon in pomcrciofed intra Vrbis ambitu
fitas , non nulli uolunt. Nam de Trigemina fieiaucrnali fatis ronrtat altera
,
propter trigeminotum pugnam , cum regnate Tullo inter Romanos fit Al
banos a trigeminis pugna comifla fuir. Alteram quod ad lacum lauao * faci#
lis inde uia foret, nomina tulifle.Furt enim lauerna furum dta in cuius
I uco ut
impunita edent furta, predam fiirts (ortui, fit r apaciflimum quentj imolate
CE N I A L I V M
de Jetc nomen, uel quod humilis Se anguda forer. Siuequod Tarquinio pnf
co reg ainte,cum padoribus oppiedus fuiflet ex inGJiis. Tanaquil mde pc#
i
C E N f A L 1 M
miftere,flt ad omne mode dfim fingere. Demde if fe aut publicus preeo p- ree
densfncr3,hccigcclamitet,uoceq? excitet populum, ac uirga turba fumme*
ueatquxcomentaculumdKfh ed,Si!cntiumqiradicat, ne malauox cbdre#
pet,ncueqd tride auribus.accipi:tf,8t facrisfaiere fir in'entose(Te iubrat.Na#
in primis St intmris mimis opus erat,oa
qj in deorum ficriftciis tarirumirate
optas facientem doerdos inter facra uidiflet,temerjri 3e pollui facra puta*' a 4
fi
tur,reli none inexprabi'». Ideo cudes dabatur qui facra ->f iceret fit alter qui Jin
guis fluere iuberet.Gr.rris autem, ad facrifrium aeerdurus hocprefaturpri/
mum Tlf tJJ', hoc e 1 quis hlc,qui uero Tite* funt faeris rrfeainr v<A Ati' «
&
quod ed dicere mu Iri boni.Nam polluti hemiridio, aut fangumein
fe£b humano, hominefqt rarpildimirumfordium,facrisarcebantur,neuca#
ras contingo et aut facrificio intercflent lege uetabantur.Er quia a quibufdam
faeris mulieres innuptas aut feruitiopredos uel ire coemptos abefle oporte#
bat. I deo i n ficrorum app ratu Liftor prefaba’ur. Hodis uidus , mulier uiri
•
liber*q.vartvs. CLXY1IJ.
non modo tibia fed tympani concinunt. Vtqi fu* hoflixdiis dicat* fintfle
fupcris albx, inferis uero nigrz imolentur neqj duobus diis unam hofliam
,
maftari,quia urrideo rcsdiuma fieret, facile nondinofccrcnc , in omnifacrifi?
do uulgo lcruatum cft.Namqj aliena hoftia ucl debili St manca,qu*q) relu4
datur & fc admoucri alearibus nen finit dii non placantur, fugtentemq? ho*
ftiam quxq? altaria dctrcfiarcr,ubicuncp nancifccrcntur madari oportebat,
ne piaculum fieret. Et licut fu* horti* numinibus dicat* funr,ita Se arxfuc^
runt. Superis enim a terra exaltatis ans,Terrcftnbusin terra, inieris uero fub
effofTa terra faaa facere conuenit,quod apud Indos luit diu ieniatum,ut ter
reflnbusdus incaucrnis.Soli uero infublimi facrum faciant. Non nunqfmc
arain nudo (olo Sepauunet^ facra peregifle Grxcoscompertueft.Hcumcus
apud Homerii fuper Efchara ui&una tedt. Arabes arula fuper ara coihtuuc
in illam Soli (molare Se tus adolcrc folent. Hx enim ad norma quadrat* fuc
runt.Superqi eis facra fafturi cefpitcm ex gramine (eu uerbenas apponunt,
iftxenimfauft*in omnibus facris habffx,quascxfacro-loco decerpere con
uerut.Ipfjfqj aras fuorum numinum fronde ornare, ut IcuiEfcuIo, Apollini
lauro, Mineru* olea, Veneri Myrto, Herculi populo, Baccho Edera, Pani
uero Pino. Diti autem Cuprcflo. Q_uanqad aram maximam Herculi facra
fafhrri fola lauro necp alia coronentur fronde. Thraces Se ludei pro legeha?
bent in omnibus facris hedera coronari. Cappadoces ambrofia, apud hgyp*
tios, hedera uitibus prxfertur.DruidxnuIlLm facrum Gne roboris fiondcco
ficiur.Ptolemeus Helychryliocoronauitdeos.Thracesuero no folu corona
ti fed fcuta Se gladios hedera ot nati in follenibus libac.lfiaci abfyntn marini t a
Thebis Se Athenis naqt in Palladis replo haud facile qfq hedera inuenit. Ea
uero hedera q fert racemos labrufcx trio qusSimilace nominat Se arberrs ,
q
nec fcruturncc fruftuferut,infauft* oibus habet? facris,Se danat* religioni'
apdf Per fas nomo quifacri£car,(ed hoflia Stq facris interfunt fefh ornatur
frode, Indis cotra,nacp ex his coronatus faerificat nemo. Peri* tri nrcdeciu
(imagines habet, nec teplaengut.Erareni ediu facrapr 8e fimulacrcjeeuecfo*
.
rcs,fcd in loco mudo fit excello eu pcaride diis ui&imas imolat.qd? a plcr.fqj
ufurpatu iuenimus.Na Carmelideus colebat cui nec teplu erat necfmulaau
fed ara tm Se diuinus cultus.Iudeimetcfolaununumecolut. Ideonullaapd?
eos fimtacra no mo replis fed nec urbibus ifuc.Germani quocp nulla humani
otis ipccic diis pre coru magnitudine dedetur, nec templa dicarut..Sed lucos
88
CENIALIVM
11 nemora deorum nominibus appdlant,illa uelut (aera templa ue nerati. Sa*
cerdos autem Se qui ui&ima facit, pura in uefte Se candida , nam color albus
deo gratus in primis ,in te xtili tda nec maioris operae qua mcftrue , non nu<|
in purpura Se auro.Triumphales uiri Se qui amplos honores gefferantan
mu
&
phi ornatu., aut i prerexta,lotis manibus frode coronati, facri Se ucnerabiles
nudis pedibus De tonfacoma ad re druina accedebat, ldcy a Pythagora traditu
Lacedemonii obferuarunt qui nudis pedibus adorandum facrificandumep ce
faetunt.Puraautem Se rebgiofa dicebatur ueftis,qua rem diuinam fafturi,fe^
(|a utuntur die,ea quidem erat foluta omni uinclo, nullis maculis nec fqualo*
itobfita,necfunefta aut fulgurata. Q_uodfiauis nece aliqua pollutus frnflct,
bisfeptem uidbus inundationibufqt ueftes abluebat aqua, his piamentis ab
Imundiaaemaculari arbitrati.Aegyptauero laneas ue des noninferuntin deo
rum templa nec cum hiscadauera lepcliunt.Hodia Q maior erat auratiscorni
lanea
bus,fi minor coronataillius dei fronde cui facra fiunt incedebat.lnfulaqt
. et candida uida circundata ante aras
nullo uindo ligata Iidebatur,neqj enim
9 lata non nun<| tortilis fle rotunda,ex qua uifl* hinc indedeflutbant.Prin
apnimq? precationis a lano fle Vcff a que in omnibus facris praecipua
numi
na funt,qu*q) in uotis aucupandis pracfacioaeperpetui meruere
fieri opor#
te bat ,ur per eos ad rdiquosdeos aditus patcat,quibus
tus ct meru offerebar,
in pomis. In qua precatione obferuatur . Vt luppiter pater
Optimus Maxil
mus, Vulcanus, Apollo, Mercurius, omnes deniep diifacro carmine patrrs
aduocctur. Q^uod i omni (aero coftrtutu fuit, ut cui uis deo facrificctur,ncccf
fe forer poft ipfum reliquos aduocari, uthi uoletcsfle
propiciiuons fle prxea#
rionibus adfinr. Antoninus uero Imperator deu Hcliogabaluquemagni
nu
minis loco habuir,in pfationcfacroru reliquis diis pponiuoluit,fie Domida#
pus Pallade uclut genitrice. Si le Palladis fi liu per lacrifi culos in primis iuffrt,
aduocari. In Peloponcfo aut Mellilla nimpha qufum mellis gentibus dedit,
Inoi pFatioe faeroijt ffncipiu pcatiois ferit. Q_uaqdcpcarionep!eru<f 'ter repe
tcbit,(rcut libatione.Dasdetndc Si uotis rite nucuparis, eunde ianuinfinc
p
cafionis denuo aduocare neceffum erat , ut ts deus pcationis caput di fine fa^
cerer, Sine £>catione aut uiflitnis cedere, aut deos rite cofuli fas no putarunt,
Itaqi fua carmina fuxqj pcationes lingulis diis inffitutae funt quas plcruncp
,
ne qd ppoftere dicatur aliquis ex feripto pirc,fie ad uerbu referte foltbat . Fer*
fur tn pyrrhus Epyrota ubi imolabat nullas effundere pcationes folitus,nifi
quod fanitatem 6i bene ualere precabatur a dtis. Apud Indos hi qui Pedalia uo
cantor,inter uota prccefqj folam iulfiriam petere ia ufu habenr,qua(ihocmu
nere deum ampliflimu efletmortalibus datum
, Socrates in Phedro ut pul*
cher intus fiat, ut cp bona animi fle corporis bene haberent Et ut dentur cpd4
imprecari docuir.ApolloniusTiincusa diis pofccbat, ut bonos ccgnolce#
W i malos Ditaret * Interdum pauca habere fle nullius indigue precatio fuic
%
sgM
i by Googlc
CENIALIVU
dbatn quidam precatione nunc hera preccdcre , nunc fubfcqui plet tfqj finem
oportebat.qui»
claudere non nulli uolunt. Maoibufcp preeatem aram tenere
nifi teneretur ara folas preces non litare peripAutn eft,Pcl lex tamen Numae
legibus aram tangere uetabatur quam fi tetigiffet agnum folutis
crinibus ce#
nifi cx ordeo ibi nato molam conficere poffunt, prodit uqj memorixeft. Ilia#
ds teporibus ucteres no ture nec cofto,frd cedri de citri fumo deos adoleuifle.
atep Sabcoscumomnia odorum genera diis accumulent, de Myrratamrn
nihil imptirt,quaft numinibus fubiratos,qtf fola myrra exoibus cdoribu»
apud fe gigni nonfiuident,Sinc mola cmmfalfa nullum diis facrifkium rara
putabant. In ea efficadorcm uim placandis numinibus et comouendx di
fieri
ized by C
CENIALIVM
abi LuSumfum carnes ipfaram offibus aduruntor, Lufitani uero ignitis
lapi
aras ia4
dibus (aenficalencarnes coqunt.Iofidcs litet ex omni ligno incedant
nas tamen afparagi,aut Gramina in lacrifiais cremare nefas habcnr.Mox fac
rauifceribusfpargens probata libataq; exta lancibus impolita arx lupa pone
bat uifceracfdctradtisextB, flimis fit foculomifteb* ,dc;upcr tus et coffu.
,
Ea quJde uifcera licet nunq abluta elixa pafe fiebant, uinticp aris poftca funrf
das
dcbat, 8t tue porrici hoffia dicebatur, pcrfx uero ex imolata uidtima nihil
adolent,fola anana deos contentoscue rati.Lul um
quocj ex hoffia imola*
ta nihil eoncidunt,led exta pcrfpkiunc fit diurnant . T
hilctxin Alia fit Argini
lias no auro uel argento fed fiitili urna ct catino,aut Simpullo,uel ligneo Sd
fo,qui ne carie ablumereturpiceoblitus erat , aut Gudto fagino licut Matius
Curius,dis prolibare foliti lunt , uctuffiff ima teligic nem qua in deorum (a#
cnficisfidbliDUS utebitur delignantes,qui pietate religione fit luftispreabu*
non cenlu,dcos plicari putabant. Q_uippctuncmaxime diipropicii eficcre*
diti luat cum fidbleseranr.Hoftiaq? imolata fiC miffenis pcradis,qui lactis in
uefcerentur elixis. A rircts tamen non ueru cofta fed elixa in olla apponuntur#
facrum fieret. Intercp uefcendum laudes diis canere al#
Alitet ritu prepoflero
fuerant,his quibus facrum fieret, pcdibulqi 'arcum aras plallere ad numeru,
carminacp St hymnostanere,ac cymbala pullantes Choros agitare . Fuitqj
obleruatumut faerificantesaras circumcurrerer, curium aufpicanalrua dextf
trorfumquod religiofius putarunt,mox a dextra Icucrlum, Cumq; hymno
tum plures fpecies forent quibus plallebant diis.Hi tamen fuere in uiu ticquc
tes. Hypingos Diam, Apollini Fean,8t profodia,Dyonifio Didfyrambus,
Cereri iulus, Veneri Eroticus, id efi amatorius, praeter quos fuere prolodias
Hyporchema St Stafimoo. Q^uodideoinuentum e It, ne qua pars corporis
religione uacaret,quafi penitus facro numine afHatiquodam furere capri fo#
rcr. Memphitae ueroin Ofyndis templo dum lacrilicant prjeter aliorum mo
rem nee canere tibiasncc plallere feliet iunt Et Graecorum pleri® cum nullo
.
numinis afflarione facrtficia perficiunt, fed animo cciniflo ablqi tibia uel capi
tu. Contra apud Indos quibus nulla fuit numinis colalutatio uel lanificium
,
adhibita pfaltatto forer. In Delo quocp ablqi plaltatiooe uel mufica lacui*
nifi
nullum fiebat. Fertur Antoninus Cxfar cum deo Heliogabalo facrum facc4
tet, mulieres pheniffas quae in orbem curlitarent.Cymbalaqi St organa mu^
fica circum araspfallercntadhibuifie. EtCybelisfacerdoscum r initu Cym^
balorum St fomtu tympanorum facrum faccrc, apud Cui eras quocp nullum
fitfacrum line ftrepitu St fragore, tympanis una tubifep poifjntibus.Rc igi*
tur dium a St cenmoniiscontelcbratis,Sacerdos tunc.l lica facclamabat, qua
uocc illos quiinter fuerant raiffosfictebar, apud Grzcos uerc funtus milie#
rio facerdos fre renunciar A«'ir«$tViV quali populum miffum faceret . Sh
qua tamen myQcria in lacns inftauranda forent imeiati manebant profanos v
autem forascxigebanr.Namcy hoc erat ufu frequens uromniamyilcua lecte
rafint, fummacp in his filenrii fides habeatur, ficut in SamotracusSt Eleulr?
nis. Illud utiqi in facrrficiis feruatu nequaq pterieri,ut mola lalla St farre no
mo frons uftimaefed foci culrricp afpergsuur una. Q_uodtp imolata u«2ima
fi non lita(Tcnt,hoftias denuo augen iterum ac larpius St maioribus hoftus b
erum inftaurari iubebant, donec inuenta pace deum St propinato numine ri#
ce perlitatum edimarent.
Q_ui miliribus operam in bcllonauaribus militaria dona ab fntperacoribus
olimdanlolita fuerint. Caput XVI 11«
R-ifcis temporibus militaria dona quz militibus fortem ope
tam nauatibus in bello a ducibus dabatur. Fieminc ufquar
tarri farris fucrc,unde Adorea laus bellica didta, Binatp mge
tona ex auro non nundj tcnasSt uiftis caput ornare, aut publica fepultura in
Ceramico. Namqs intra mznia fepelire non liccbat,nifi qui ob fingulaxcmex
cdlenriam preripuum hoc donum mcruiflct . Legimus Syraculanum Dyo
nem parta uifioria a militibus aurea, 6t Thcmiftoclemquod Grxriam libe#
caflct,a Lacedemoniiscorona oleaginea St curru eximio donatos laudatolqt
magnifice. Ac MyIriadem ob pugna Marathoniam in qua ultra centum mil
lia Perfajt una acie uidt ab Athenknbbus cofcqut u ,
ut in Poedle'porticu fua
&
ndus miles, non celatus auro argento,(ed ferro & animisdcberet
effemu*
mtus, tamen ciufmodidona, quibus uirtutis-gratia milesdonabatur
, ueluti
inurtamenta uirtutum,permulccndis militum animis
tatifuere,itaqi animos
ad ecs magnas acuebant,ut his hoooribus aufti 6i confirniati,quif<»
fuu de*
cus faceret, dcftmaretqj animisuinccreauttnori,
morteqjpo«u(dwncmio*
fam fcruimte prco&arenr, uka dcakf & queeuq, pericula nihilipenderenr.
G E NIAtXVM
poflet illam mulcoru tefli#
«obis libieuenide cnarrauit.quodcumcredi uix ,
fibi familiarem Nea#
monio comprobauit. Sc cum apud coniunfbffimu fic
poli diucrteret Si noftisfilentio
damautis de uia,fif opem implorantis uoce
quid reiieflct inquireret
hominis audiffet,cum'accenfo lumine accurriflet,ut
ibi dcmonemKdiru quodda' numen cetra Si horribili fpeciecdfpexiflc, qui
uia infeflis manibus inuade
Iuuenem quempia clamantem Si reluftaate in
requirebat quo coofpeao,cum mifer ille ad ipfum
quem prope uidrbat ac#
nixu ipfiusueflctn» manu
curndct , di ne apprehenderetur quanto poterat
apprehendiflct,fe diuino frpius aduocato numine.
Cum
multum diucplru#
fuiffet rcluftatus, uix tandem demonem
abegiOe, quo demum abadlo.
ftra
domumreccpiGct,nunqqtiodfcdi#
Cum luuenem animo conflernatum in
miftcret aut pallium relaxaret,efficere quifle,tantaqj
cum torpedo inuafit,(jt
reprefentari SC anteocu
mente euifta (uicompos non effet,cum fibi prorfus
redditus, rem quo paeto fe
los obuetfari illa fpecies uideretur . Tandem ad fe
SCinouilibus eu
habuerat enarrauit. Conflabat enim prauis illum moribus
dei contemptu diu uixi(Ie,in parcntefqj tunc iurgarum, contumelias inte# &
diris ab his agitatum
leranda probra dixiffe, deuorionibus execrationibufq?
1 ho#
abuile.Scd ne cuihxc uana uel fida Termonibus uideatur, Aurhcrcii
mas monachus homo minime malus cuius ego 6dcm probiratfcjp pluribus
in rebus expertus didici, qui ferio mihi retulit,quod eum io monafterio & fa#
fotet,et poft
eris aedibus qu* in lucanis montibus funt,ciTpluribus iurgatus
imodica conuicia Si rixas,animo perturbato inde fe proriperet. Cum
per ne*
patrem raol«tur
’
i r
at h0m0 ‘ I|C ,m robus
P
petere ccpiflet
& ,fn purus,furort cetus & ames
eoconf.lioutaliquodVWfacinuiio
dum.terfaceret,demqnemfiic.ehoministrutulenta for*
d«da barba fit capillo,uefte,
obfoleta fit (qualtda obuiam habuiffe quociam
mul pergttenr^lltim .attrrogalle Iuuenem
rndcbit ,qu*dtam tnflis,ncedcret,ar,
i
,
quem animo
ille,cum quid fibiiurgacum patre fit*
mSSES
fet,quod, aliquid fcelcfti facinoris patrare
cuperct rcfponMet demotu
“
llJUinlcaUOOJlimi I J. 1 • I
r ’
,
ir j •V*,• ^
rx wlwlJit 4 aw
D«nappiicujucnc,inpro^
£” holpiao diuemffe at, in cubiculum quod
fuit haud multo poft,cubitum luiffe.Cum,
a Caupone utri, «hibM
una cubarent peftem illam n
,
mane.Cum dluna fomnooppreffum uideret.infenismanibJsiugulumho#
muus apprthcndifle ut eidis faucibus necarct,quem
iam oppreflifer, nicxpec
gefaftusiUe dei opem fit auxilium aduocaffcr. Q,uoaud«ofuriamIllam?e#
terrima Itridorc K tumultu maximo, tanto, impetu cubiculum unde ruafit
dicit colliiilIe,ut & t«aumeuerterir,tegula(, penitus perfregerit. 6 uo
tigna
itrepitu, cum magifler hofpicii excitatus (urgeret
, Si quid ruinae fit
Aretwus
cflet inclamaret,allatomox lumine , rem licuticrar adoldcens illequqn folii
et feminecem inuenerat enarrauit,tc<aum, coi Idum et
perfra&um,unde de fi
mone confpefhi abiit demon (Irauit. Q_uo malo perterritus, cumVuae
turpi
tudinis £ ante a&* uitaenon foJum pigeret led
fi
puderet, diumo afflatus (piri
tu,perofus fcelera, boni exempli fi procul a populari tumultu,
t uitamegit.
Multas quo, malorum demonum illufiones peifatpe apud fanftos uifos
,
fbifle legimus quas noftra non femel uiditetas. Q_uibusfalutanbus
exem#
piis admonemur ut permuniti aduerfus illotum in&dias limus, qui nobis ini#
mici inferti, funt,fit tanquamin fpccula quotidie in infidiis flant, ncuedef*
des 8t ignaui concepta opinione populati illotum quiifta
minsncaedunt * k»
aliquod diferimen (Liabamur.
hh
I
*>
i Eruulgatum fere ert.Egyptios St Athenicnfes, diem a So#
lis occafu facere & ad alterum occidentem terminare. Ita ut
quod fpacii interduplicem occafum fuit,inttgrum diem pu#
tarent,Perfx et Babylonii contra,nam diem ab ortu (olis in
cipere’& ad alterum terminari dixerunt. Vmbri Si Heftulci
2 (exta hora ad alterius fcxtam , Romani a media nofie ad
mediam fequent?m,«a quod inter duas dimidiatas noftes temporis
fuit,inte
qud Siculorum mos, in primis curare ut (ui dies mefcfcj cum folis et lun* ra
bone congruerent,# fiquid diferepatet tunc unum diem aut
biduum exfm#
gulo menfe adiicerc ud adimere. Dierum uero quidam faufti &
agedis rebus
fclkes,quidam atrifle tridi omine infames habiti ^ qui bus aliquid moliri, aut
nouzrd inceptare euetus exidalis erat.In his,exerdtucofcribere, legiones cdu
inire,peregre pficifci, autquicqpu#
cere, manus cu horte conferere,fpon£alia
cxicialeeftimarut.Obferuatutmp
bljcx uti priuat* rei moliri, iceptu foedu St
in no
ut qui hortes bello tetarcucl acies eo tepore comifiere curarent, rem
fiait
CIBER.«Q_vaR.TVS C1XXV.
quibus ancylia non dum condita in templo Mmisnmt , tam nuptis quam
mnet. ommofos exiles , fle cuitabilcs duxerut . Et qma ame
quarto nonas
kxtiles populus Romanus arderc punico
bello ad canas infigoem clade paf#
jus fuit,ctia ante quarto nonas K£ts fle
Iduscinulcptnefis^eluritiifticucntu
intel icc
s, pari lupcrrticione,deuitarunt.Ftriisquoq, latmis fiatis ucl comunt
bus,aut Saturnalibus ac diebus fertis fle (acris, ludilcp publicis, licet fauftife
licefcj foret, rame praelium c6mifti,uel rei militaris dUcdum
haberi, au quo
q peregre proficifci, tanq piaculandie ominolum er at, dirum ar<$ peftifeium.
^«tcrhosfuerediesprcfefti/an», interafi
& prcliarcs, quia ferus publicisg
buldam,ho(tcm laceilere urcabatur. Q_uippe diutia tempora
uolupeatis fle la
borum,remifliouum fle curaru Romani uctereshabueic.Profeftu
enim die
bus,quali procul a religione,reni publicam fle priuatam
micules comperendinos fle pteliares continent.Comiciales
gerere licet, quia co* ^ ;
fuere,quibus cum 4
populo agi lkebat,concilio coafto nili fi quae feriae
liccret.Cjmpcrcndini quibus uadimoniumdicereetuadarepeimiflum
coceptae effent, quibus no ^
fune»
animaduerfum in profertis etiam fartos conriaeri,
uero dies diis dicari fuere,in quibusforenfibus
negoci.s
quibusfan nis erar ’ Feft#
omiflis.Sacnficu fc#
™
r*a-' v. .
• .
Jsktgrlt*’* der Macedo apud Granicum Duces regis Targilioms et Dariu clade afflixit.
fuire.Contrauc
Et Carthagincfes a Thimelcone in Sialia ufcii,fulifugarkp
ro fextus Targelhonis dies multis aulpicaciflimuserat . Ineo enim Socratis
qui quadicin luce xdi#
natalis dies proditur fuifle,6t Alexandri Macedonis,
qui altera pofl nata*
tus eadem uita funtusfatur.Sicut de magno Pompeio
Aftaloqui ipfonatalidie morte fublati fjcre,proditumcft.
Iemfuum die,6t
Quamdiem ppilippus Macedo ut Ictam & fortunata mirifice obfcruauit,
AiM{- v .
...
quod tnplici gaudio delibutus fuit.Nam quadrigas fuas ea die olympia
uid!>
Tyt* mcauit,certifiimu illi pfignafle exitiu qcf fimefta tue coleretur lacra,qua ttm#
t» i
. piiomameta depon«e.Pauimeta tegere et luftido indifto a ntgociis qclcerr,
moserar.SicutquIudecima lulii mcftiflima fuit, qua mulieres Athcmsieiu*
niu feruat,& eu iacra Adoniacelebrat,& aprf
Komanos vi.kls Aprilis,quo
dic cultores matris deu plagere St lameun icipiut. Auguftus uero mini imo
Jr lui"» {/***+
aut nonis quiccj rd
du obfcruauit , uc poftndic nundinas quorp pfidlcerecur
ferie inchoaret , quod illas infortunatas multis fuerat expertus cxctnplis.apud
V
^
LIBER*Q.VARTVS. CtXXYf.
Armenios quos magna cede dcbcllauit& cadris exuit gloria tulit infigne. Au
fufeepti imperii primus 8e uitz fuptrmus fuiffe
gudo queqt ofiauio.lde dies
priore anno ex prattura rriumpha#
traditur. Q^oicro fuluio coiigit,ut qua die
uifiis triuphans urbem iuirec.Grxri quoqj
rat cade podea de ligunbus bello
feliciter dimicarut, eadem, licet intercedet»
qua die ad plateas cotra Mardoniu
bus etticu
brant,quo menlc mulieres Veneri facrum facere, fit myrto coronatas lauare
Ebdomadibus feftos agere dies fit luuenes conuiua#
tradunt, Athenis,lunat
1
7 ,
. ri Apud ludos erat patrius mos,ut cum dies primum augeri mf
foleiniie fuit.
Rex cum Regio comiiaru ad flumen lauaturus accedat, equolcp fit ni
gros tauros dus imoltt.ueluti felices it fortunatos.Ipfi enim nigi u albo pre#
tulerunt fit fanSius duxerunt,. Q_uodcp Sextilibus Kiis ex uetcnbus domi
r , bus migrare fit nouas incolere Romani confuerant. Illafqj ueluti boni cuen#
£c0* rifM)
J* ti /
tus fit fortunatas obferuarunt.Nerf preterierim, diebus atris it infauftis P 5
tibcum iuffu,non modo a bellis gerendis fit rei publica: cura, feda icbus diui
dis fitfiaificusdco^fupcrfederiiulTum. Q_uippe diebus inau'picatis fitcmil
nolis nullum facribcium rite heri ordx hoc cft pgna
Pontifices putarunt, nili
tcsimolarenturboues,qu3reordal<sdicsnucupati.Rcmanof9 api imis oii
pr^vdf/ .v/ ginibus ad primum punicum bellum ortus tatum fit occafus dierum, poftej
meridiem accenfo pronubante notare cofueuiflir , Aeuo poftea fubleqr cte die
in horas, nedtemq) ia uigilias diuififle , ita ut maxima diem in duodecim
mi#
ni mi u.ro in decem horas partirentur.No&cm uero ita metiu funt,u medo
in horas duodeC!m,nunciu quattuor uigiliasetiam longiftimas nobes facili
diuifionecbftingueret.Vcfper, conticinium, alsintcpeftatcm,Galliciniuni fit
luciferum, Gc ut in ternas horas (ingulas uigilia penfitar en t. Dic uero Iu# m m
ciferu,Manc,ortum,mendiem,flt occalum.Tamfitlidiem fimul it nedte,
non nunq in horas uiginti quattuor dimelas,uetet es obfcruaftc legamus .Ho
ramqj bal.rei hieme nona a: itate uerooftaua fuifle. Ipfamq; umbi is poftea
Cleplydris notare ccnfucftc,iia ur tribus Clepfydris aur paulo plus hora fini
rctur.Hoiarum quoq? duo grnera fuere, hamep ex his quaedam xquincdba#
les.llomcrinxdidtx, quae pro qualitatetcmporu lien uniformes cOirnr,die
a nodte difliinili numero uariarunt. A lix tcporalcsfeu uulgares qux a Grx#
cisCcncx,quibusfinguli dieseftupariteratqi Hieme,duodenis horis conti#
CrrK*
netur.Solariaenim antiquieo libramento habuere d,ftinfta,ut Sexta diciho
ra meridies, nodtisquoq) fexta hora media nox delignarerur.Cum enimlc#
ge naturx,radn folares aln hiberni alu xftiuiGne , iraumbrx alixequincdtia#
ttnr/fJ ies aliae xftiux,alixhibcrnae fuere. Erant enim horologia ita figurata, fle ea fi
turione deferipta uti xquinodbalis brumalis fit iolftiualis dies,in partes duode
17***
LIBER. Q.VART VS. ctxxvn.
dm affidur diuifus foret, horafcp pro gualkate temporum & dierum , modo
maiores nuncminores,nonnunqcrefcentes,aliquadobrcuiorrsoftrnderet,
uod comen tum Anaximenes Mileflus excogita fle dicitur primus, quas qui
3em enuriare Romanis puerorum munus erat. Sed quia de balneis metio fa
da cfl, non omi&rndu balnea apud maiores node aut ante auroram nulli pa
fuifle,utqi finemetu cuiqj lauare licerer, a primis renebris ad auroram fequen
tem claufa fuifle. Siquidem nodtu lauare ueteribus interdidlum erar.Hadria# Mr.
nus uero Cxfar ante oftauam nifi ualitudine laboraret publicis balneis ncmi
em admifit.T empufqs lauandi a meridie ad uefperam drflinauk,quo tempo
te prodrare meretricibus permiffum. Alexander podra Seuerus nequidpo*
puloin comodaretur, nodurna concedit balnea oleo pro luminibus prebi*
to, qua: cum antea promifcua effent uins atque & mulienbus,ipfepoft Anro
ninum philofopum lauacra mifta fummouk, facpeq: cum populo in thermis
una lauit,qucdde.T.Vcfpalnno legitur,ut pleruq? in chermis,admifla plebe
iauarer.Eiliccta primis originibus, cum pauca edent balnea &
nullius cui*
tus.Rcmanirarolajarcnt , brachiaq? Si crura labore fatigari tantum ablue*
renr,er toti nifi nundinis lauarenr.Tamen pod aliquot anates balnea di rhertf
mx publicis ufibus,multimodx fuerunc,magnamolr& fumpru codrudae
Alexandrino fitnumidico marmore, laris fpe cidaribus, mira celatura fie arte.
Nam prxter Agrippinas, Neronianas: Vc(pafiani&l iri, celebrantur Domi
cianx, Alexandrinx:Gordianx:Seuerianx:Aureliana., & Conflanrinianzr
folididtma drudura di fumptu profulo.Condatq? M. Agrippam ut populo
placeret, centum feptuaginta balnea feu lacus in prouinciatum foimam,K o* tf* J
mx gratuita prebuide,in quibus Si fi calda prius abIuerct,podca ut a balneis
corpora multa frigida dringerent,conditut um ferunt, nec prius ungi nifi Ia*
uilTent, cuqjpto lingulis olim daretur quadrans . Diuus Antoninus ob po*
pulaiem grariam balneum fine mercede exhibuit.Comcdus uero Impator, h*l*ru frtr -mftsnlfS
pfequtus
rato dudio balnea 5 1 futr,ut
1 fepties
Y odies diebus
r ~ atqj ~ fingulis inn«m»
lauaret.
Q_cF dc Gordiano ct Gallieno .pditum eft,q acftatt quinas Hyancuero bis
in die laucreJIIudcertefatis codat,Cartaginefibus didindafuille balnea pa
triciorum 8i plebciorum,morrmqj preualuide,ur in quibus patricii lauabant
ad illa plebei non accederet. Grxcis uero contra,nulla enimdiftinffioordinis
fuit, au t per fonar um.Diukes namq? cum pauperibus lauare di patricios cum
Bigrtizcdfty Goc
ft
CE NIAtXYM
miftitur.primofeiliat natali die.Secundo in nuptos.Tfftio ia obitu cuiufc^
CntcrTIf Lufitanis frigida tantum lauare licet. Sicut Sparthanis quibus,calda corpus
fy
abluere uctitum eft,quos cum Apollonius Thiancus molles fit unguetode
libutos uidertt,aduocacis Ephoris balnea interdixit, fcneAam hominu cal ii
da approbans balnea. Cumqj Epheiii balneis prepoficum lapidibus appete#
rentquod illanoncalefeciflet,fummopererelfirircum frigida lauare latius du
Ethiopcs Macrobii fonce abluuntur in quo loti, perinde acoleo ,un#
ceret.
,%L fK**Cy
Ai membris agiles fiunt,& uiolamoIet.Scythz nullo fonte lauat.Seduxo
ribus aquam fuudentibus,corporalcabro lapide contcrunr.Cuprcflo Cedro
et Thuris ligno confncantcs. Aflyrus licet lauare diebus lingulis peculiare fit,
tamen a coitu & in morte precipuu. Apud Celtiberos uero obfenjatum eft,
J utin balneis non aqua led locio diu leruato lauent , dentefep fit Gyngiuas pu
micent,quod fit Cantabri faAi(arunt,hanc optimam curationem.,# exhau#
Ais uiribus mite probare arbitrati.
pauimentis ucluti ibi tcliAa cflient c patuulis minutifqj tcAulis , per calculos
colote diAinftos
Liber. Q.VART vj. ctjcxvm.
catur.
grecc fcopa di
Non ab rc,ip£a nunc analeda fcu purgamenta,ocia lcopis dare authee ^
affirmat. Cum ea in pauimento eparuis rcflulis cffidla,talia fcttnr, ut fcopis
euerri nullo modo ualeant, etideo ocia fcopis dare necefle fit, cum his cuerrea
dis nullus Icoparu ufus for ct.Ipfi uero pertinaci cdio diffideres, no qux cflin#
gi (olebant purgamenta cenxcogkarunt.Scd de uerisanalcfiis fit reliquus ce
narum difeeptantes qux cadunt c menfa in affequendo authoris fenfu mul#
,
tiplieiter laborarunt. Depidia ergo qurgamenta ccnx ita folohorerc dixit ut
,
ocia fcopis dare neccffc foret quem fcnlum ira expofit um, aper te liquere ne#
minem fallit.
Exempla legis Iuli* & papix quibus qux legelulra induldfa erant, lege parda
fuereprobibita. Caput fi. M % A--*
Vod lege de maritadis ordinibus apud ueteres cautum
Iulra
retur. Verba exea lege hxefunt. S enator eft, qui ue filius nepos ueex
nepos ue ex filia natus cuius eorum eft erit ue nequis eorum fpofam
filio pro
,
uxorem uelciens dolo malo habeto libertinam, aut eam quz ipfa cuiufuc pa#
ter materue,arfem ludicram facit,fecerit ue,fponfa nuptauc fciens dolo malo
efto.Neue quis eorum dolo malo fckns,fpon(am uxorem ue habeto. Hafte
c^iur Srr**fn**£*t~
nus lex Iulia.Poft aliquotuero aetates, Aurelianus Caefar conflitutiones legis
Papix uelut uaniflimas induxit St abrogauit Claudius uero Cxfar adeo libe
•
rarum mulierum quae (irruis nubunt coniugium odio profequtus fuit ,ut prae
ter legem ingenuirarisprxtercp mftituta maiorum, filios indexditos, non in
genux coditionis fed libertinos efle,iuraq5 libertorum nandfci St ingenuitas
tis amiftere Iegefanriuerit . Ipfaq? fi maritus ignoraffet ferua cffet.Si ueroco
fcius fuiffet liberta. Diuus uero Vefpafianus (latuit edifto,ut libera que fc alie
Q uodius,quxuepoteftas DiftatorisRotnxK
**
exteris fuerit, & aqbus di#
.a St quanto tempore debuerif. Caput XXIII:
Vi de creando Dttatore exploratum ius habuere,hoe quo#
q? adnotarunt.Didatoredki qui apud uetcresmagiflerpoS
puli uocabatur,idq5 libris auguralibus
extare,magno argu
mento , quod abeo magifter equini dicitur.In eo eiumius
Maieftatis St totius iperii fuit , cuius dudha Si aufpicio fxpe
r-sM rcs
res pumica & ftetit, que magiftratum
publica St imperiu Itent, magiltratutn ex Albinis
deduftumauftumant, pleriq? a Grxcis quos illi ,fU iiT«c«aut a Lacedemo#
niisquos *t Theflali Archos dixere, qui parem regixdigaitati pote#
Aatem habcnt.Hedui Vcrgobrctum,fummu magiftratum quiuitx ntahg
r
G E NIAL1TM
imperium tencf.Hiberi Ibem uocant.Pcm' Sufccem, Aegyptii Diocetcm qui
portrtgem totius Regie curationem habet. Sicut apud Petfas Mrgaflanes
et Chiltarchus.Hi utro Elymnctx ueluti Tyrani quadoq; imperitarut , qua
letn My thilenei Py thacum elegere, 6.' Hypatchi apudeoldcm, & Trallianis
Abarchx, apud Maguetes Magnetarchrs,ab Aeneis Dyorigius 8l Demiur
gis,a Thebanis Arctamus ab Oleis Meddix, fummi magiftratus appellati,'
apud Carthagineles Dionyfiarchus.Capux Medututitus,N*apoIi Demae
cnus,Tarenti Demochrates, In Cappadocia Satrapes,In Paphlagonia Dy
nattes. Apud longobardos Exarchus.CretcnGbus Cofmifuete,quiuice re#
gutn imperitarunt, quibus in ufu erat ut nunq caput rafitarrnt, fcd barba ca
piilumqjfumtniitcrcnt.Sicut Platlvenlium princeps ferrum tangere,auta#
liamucltem qua candida induerc,perpccua lege uetabatur,Perfis unus Rex
lum.nx potetlatis perpetuo prx erat St nuncj nili morte mutabatur. Argis Ii#
cet unus torer,tamen anis lingulis amoucrilcruatumeft. Athenrenfes cure#
galt antea regerentur imperio, pcftra
Regio dc minatu abrogato libertate tu
delegere. Apud acedrmonios utro qui fummumge
entes popularem ftatum
i
1 Lybu“ folum qui cjcdLmo cutfu ualctct pto Rcgeimpcrtauit. Sicut apud
“ C
atheos indica
\
LIBER Q. V A R T S CLXXX.
Catheos indicam gentem qui infigni corporis forma caeceris anteiret , in quo
tradirur mirum ex tot millitibus armatorum quos xc< (es in Greciam duxit,
,
nemine (ibi corporis magnitudine aut fpccie preft itiffc.Ethiopes ^uocp fi qua
do regiae ftirpis uirdeeflet, maximarum uirium quiqj opibus &C robore ptefi
cellerct. Regem eligebant. Sidoniis contra,nam nili regia ftirpe ortus forer,
neminem dominari ftnunt.Sabcispoflconftitutum regem primus ex nobi#
Iioribus ture gcntis,adluccelIioncm afpirat regni, cui hoc propnum eft,ut ex*
trafepra prodire non audcat,quo uencrationis plus inciler, quod fi extra Re
giam confpidtur,lapidibus impetitur. Fuitqj obferuatum in Taprobane , ut
qui liberos haberet in regem aQumi no poOet,ne regnum hereditario iure Ii*
bi uendicaret,& apud Germanos ut ex generis nobilitate rex fieret dux uero
ex uirtute , Apud Perfas uero ut Rex fiat nemo nili qui magoium difciplinis
imbutus effet,quibus nefas erat , illegitimum tenere regnum Illegitimus fu$
petuiueret. V tqj in regem aflutntus in principio dominatus quodeunqj opO
taret a populo donum ferat.Proditumq> memoriae cft.Sitonu gentibus iux
ta fueuos 6i Germanos geuifto more non uirum (cd feminam dominari. Re
giumqj nomen, tam Gratos qua Romanis longo tempore inuilum fuiffe, a
nullifqj in Grzcia ulurpatum mG a philippi Si Alexandri pollens. Atqj ex A le
xandri Ounbus Eumene uiucn(e,nemincm Regium nemen libi uendicadc.
Sed pfedos appellari folitos, Donec Eumene defunto Athenienfcs Antygo
no 3i Demetrio in modice obfequentcs, inter plurimos honores regium illis
nomen, uelut altius faftigium dctulcrc,licct Sycioniis primq Acgialcu regnu
in Crzria cenuifle multi afleuerene Romani quoq; (ocium at<$ amicum, ni*
fibenemeritosfiC magnis officiis deuindos nullos appellarunt . Et tam Si fi
Dymochradam,hoc eft popularem potentiam aliqui przcipue comedarinr, Tcffu f.
Si alii Aryffochradam ideu optimatum regimen, tamen unius Imperium aft 'W£rm*n -
pietate Si religione incliti (ub quo non gtauisdom.iiatus , lediuftum fit legi#
cimum Imperium eflet,omniumconlenlu prefertur czteris. Eum ergo Di*
datorem primo ucl abunoexCoss.ex authot ita patrum etiam line populo,
uel ex Senatus confulto aut cx Scitu plebis a populo,uel a Confuleiufiupo
puli,6c Ii inter Conlules non conucniret fortin cum qui dicar
, uel a ribuno T
militum confutari porcffatc,non nunq a prxtore dici licebat. Q_uoticlqj al *
teri ex Confulibus dicendi didatorem poteffas fuit, femper illi qui (afees ha*
ceps idemdidator dici , Inde quia didus effer non creatus, nec comicis
cledus ut reliqui magiffratus Didatotcm diri uolunt, Q_ui non Apud
ii
i
*
CENIAL1YM
, Romanos folum. Sed Carthaginenfes , Gdenates, Lauinicnles, Albanos,
Tufculanos Samnites,& omne fere latiu multx erat potertatis , Si
fummi
equitu utlut lmpe
Imperii.Is aut Di&ator fimulatcf diftus erat, magiftrum
nifociu nominabat cui fumma rei bellicae dabatur, ta St fl a Senatu uelpo*
anapititer*
polo una pleruqj diftos rnuenumus.T.largiu bello Iatino,cuin
magiftru equitu
rore cfiet Senatus, Di&atorem,8e una. Sp. Caffium
dixit,
de plebe hominem fibi eooptauit, fit ex Inde ius arbitrium qi Diflatoris crea
diSenatuipopulocp tributu ert. Donecprocedente tempore.Cor. Sylla qui
armis rem publicam in dominationem uertit, contra mores inrtituta
c» maiorum Dilatorem fe ipfum dixit , illiufqt Imperium in annos centum
bbi prorogauit. Q_uo exemplo C. Caelar perpetui Di&aturx munus uendi
fonrt-. Erat igitur lummum Diflatoris Imperium . Nam
fic capite mul flare
dele&um habere fiuc ad hortes ductK,aut aliquos auxilio iuuare, ipfius di*
,
flo parere oportebat,cuus erat arbitriu pro numine,nulli 9 puocare licebar.'
Ncqj cnfutin Cofulibusqpari funt poteftate fit iafde aufpkiis creati altera»
ii ii
propinquiores St cuntubemales quos ipfe elegerat qui phytn appellantur
ut fiquid cafurum foret animaduertercnt,ipfiulq? munia Stoffieium obirent*
Non nunqua Ephori in expeckioneai profedo Regi curtodem St imperii
fodum dedere. Tam Augurppctuus regu afleffor foret. In McrocRex
St ii
quatraginta remores aedpir. Getae Cogeonum qui Regi adeflet fecere,qui ta
tx dignationis erat,utdiuina mentepecdirus habcretur,ApudHabatheosq
intimus Regi prerioaderat,frater dicebatur, qui prudentia ante ibat ceteris.
Sed quodeildcprcfcftoprctorio diftum,animaaucrtcndum,temporis cur
procedente cx longo interuallo , a Ccfaribus fuifle inriirutum, ut qui Se#
fij
nator effet ad pcrfc&uram pretorii cuehi non pofiet.Q_ui cum per Senatum
antea eligeretur. Augurius Cxfar habitu fufFragiorum lufpedo, ftatuit ut pte
fedtuspretorio de numero pretorum forte eligeretur, cui dum afiiimitur prin
ceps gladium prcdngir pro imperio St poteftare, In quo fertur rgregiu T ra#
iani uerbum dum prefedto prxeono enlcm cingeret, ut Q iurie Imperaret, pro
fc,(m iniuric contra ie illum (umeret admonetis Cucp antea unus foret. Co
modus Imperator udut nimiae potentiae duos efleuoluit/am potcriatem uc
lutin partes dtuifam tutiorem arbitratus. Donec Scucrus Alexander Impera
toe,nc non Senator de Senatore iudicarer, prefedtos pretorio Senatores iuf#
fit efle
,
ad eos enim Senatorum cognicio St iadicium,lufq) St animaducriio
fpcriauit.
Fuiffe,eaenim M » «» dicitur Grxee , qux tum numi tum librx nomen habet,'
apud quos fyclis lexaginta cSmunieftimatione appendebar, qui obolos mil4
o {
le flCducecos pariuc.Ni uigmti obolos fidum effecere haud dubiued. Drach
maru quocp multiplicia tuere genera, ex quibus aliqux denos efficiut ades,ali
quaru duxee dimidiata imegrufextertiii.Cbflititq; Drachma Anxa & arge
teudenariuRomanu paris eftimationis fuiffe. Numuqj Drachma Bi dena#
riuidemuaiuiffe.Q uauis alii contra, qui duas Drachmas & dimidia decem
numos nodeates efficere contendunt. Dion uero Drachmas pro adibus acd>
pir.Ccntumqj drachmas,cenru denariis argenteis cquaricco luit, qui libra ef* L dt
ficiunt,qcf plutarchus Bi alii reflati funtjZomuni tamen edimatione Drach
mi fex obolis aut xreis fignatis appendebat , qui finguli quaternis quadran
ribus ualebant.Obolusucro fex lylicas.Sylicamq? tx fcrupulu idem e ile opi
co bello, populus Romanus cum xrarium laboraret, ades unciales fecit, pia A/fty"vrr>*+ct^/
cuitq? xreum Denarium fexdecimadibus permutari,quinariu cdtonis.Sextf
tertiii numus Drachmas qua
uero quaternis adibus ualere,ita utSextertius
cernas facerct.Notaq; Denarioru bigx Bi quadrigx furrr,quare bigati & qua J/y fa ruy rr^ntt^
d rigati didti. Poffca uero lege a pipiho lata ades femiunciales fafto. In militat
riucro dipendio denarius pro adibus decem militibus dabatur. Antea uero
libralis adis Bi Dipondrus x .]ue appendebar. Q_uo autem tempore decem
uiri legum ferendarum caufa imperitarunt. Romani librariis adibus ufi fue*
i
i
cotinet ftliquas,
Calchis obolu eftimari dixerit.T res enim obolus frequens
unciae fac* , erat
no nunq fex,ea enim quadragcftma fupra centefima parte
qui etia quadrares Dicalchafif trical#
cp femiobolus,DioboIus,Triobolus,
tulit qefuetus Atheniefiti mimus obelifcu
icuffum
cha dianOboli^nome
habuit. Sestertio uero quida maiores alii minores fuere.q ex quarcrnisaUi
quo tempore de
bus conftabar.Ecatenim is Sextertius uuarta denarii pars,
quibus apparer,cx fexdccim quoqj aflibusdrnanu coniW
cuflis ualcbat,ex
Drachnaas Si dimidia Sextertiu conflare. Alii ex duobus aUibusSC
re.duafcp
tertio leiniBe fcxtei tiu efficiiit,que
minimuappellat, quiano duosafles tan
tufed femiffem quoqt tertii affiscoimnebat. Fuit
enim illius multiplex uaria
cn natura , eiufmodi Sextcrtiosfuiffeopinamur
quos IuliusCacfar noumi#
uiritim trecenos populo legauit,cu amplioris fumm*
ne
motcftamentofuo
fuffice
cn erogari potuiBcnt,8t adexhibeodti lingulis tata pecunia uix ullius
drachmis achaicisleu denariis coftabat.
rent fa.ultatcs.Maior uerocx centu
efficiut Crxtertia , ita ut cetu
H.omani uero ex argenti libra aut paulo inita tria
lextertialibris triginta argenti appenderent.
Ala Sextertiu ex dipodio femn &
Q_uare uiginti quattuor fex#
fe conficiunt,qui duas libras Si dimidiam facit.
eft,quoduarrondexagita argenti Ii#
teffe
tertia talentu Atucu efficere relatu
mfculDU ferucur, qc ptifeos acinos tiiccfferu genus cti paftoricia uita ageret
I
e fera agrefbq? uita, legibus 6C omni retii affluentia que illuc terra maiKf im#
portabatur, a lano qui cultioris uitx modii inuenit excultos dcnotaret.Neep
omidhendu quod Plinius naturalis Hidorix libro retulit. Scruiliotu familia
triente facrii coluiffe,illiq) datis diebus noua religione facni fccifle ,qui cu ua#
riafpccic,fir forma diflimili uidetetur,modo acccflioneflC fortunx incremrn
ca no nuncj dana familix prefignabat. Illud queeg admonitu non mutile di#
xerim, Lugduni Romanos snpcratotcs argeui aurumqt Bt monctx omne
0T
Go<
CE nialivm
genus Ggmrcconfucffe,Siue quod propta ibi adcudcndu metalli copia foret.
Seu quod muniuflimus locus & acccffu difficilis adcoflurntcs quod ibi Rho
1
eum quae fcqutis temporibus cxtrufta funt , nen fpecies modo. Sed ne rui#
nas quidem apparere dicant.Licccenim poflfecundu punitu bellu.P. Cor#
nelius Nafica eu a ceforibus locatum fpectadis ludis theatru extruei etur , ue
lut publicis moribus nociturum demoliri fecerit, populufcp flans aliquandiu
fpeitaueric.Ec Augufli tempore tria theatra folum U amphitheatt u Renue
fuerint. Tamen fubfcquetexuo quin theatra (irci & porticus ingentis operis,
plur a 2i ce le bria Romae fuerint, nemo dubitauit .T unc maxime c u urbs Ro
&
maeo excelhcntix felicitatis creuetit, ut cdificioi u magnitudine ad fummu
m nefiatis fafligium dcuenerit.Con flat enim uetetum monumetis. Marcelli
theatru operis lumptuofiflimi ad infimum argiletiiuxtatemplum pietatis co
qC,^fyrUrc^j .
ditum fuiQe,quod Auguflus Marcelli nomine infctipfir . Odauta ueroma#
ter Augufli ioror,ciusmemorix bibly otheca addidit pcxcipui fumptus. Hic
efl emm il le Marcellus cui cum filia Auguflus defpof affer, haud multo poft
iMyodtc*- -
nififolidae
v
.
liber Q. T A R T V S . cLXXXHIL
nifi folid* firmitatis extruerct .Antra enim Popmis Magnus perpetue ma 7^ pomfry
furum folida materia edificauit,primus,in cuius dedicatione ludos dedit in cir
coSt elephantorum pugna quod illi fuit uicio fit crimini darum,cum antea
lignfis gradibus fcena fieret. Q_uod a Pompeio magna ex parte ceptu.Cali#
gulam perfecifle . Neroocmqj in aduentu Tyridatis armeniorum Regis mau
raffe legimus.Iuxta quod louis ftatua uifenda magnitudine, cui
arcus mari
moreus a claudio Cafare Tiberio dicatus proximus erat. Cuius exemplo Iu
GY***)
lius Cxfar molem amphitheatri ingentem in campo Martiofubftru&icni#
bus maximis erexit, quam poftea Auguftus Maufeolu edificaturus tefte tri
quillo demolitus fuit.Et Cornelii bal bi Theatrum cui quattuor colunae ex 'rfj-
,
othnke lapide pro miraculo fuere, quorum nulla prorfus uefligiacernimus*
Et Pompei Amphitheatrum ampla magnitudine &tnoIe.Q_uippe tam pro
fufi fumptus fuit ut hominum quatraginta millia comode fedibus acciperet.
cum Tatio Bi Sabinis uotu efle diftitanr. Fuitquocj Neronis circus in Va#
ticano Et circus Horae iuxta ipfius replum, Bi Intimus quem iuxta utbis mu#
rum fuifle Varro fignificat,cuius licet intermortua memoria fit , tamen f/gu#
los ibiproximos, 6t Myrtetum a quo facellum Veneris Myrte* quae muttia
diifa cfl,& illius atam (ub Auentino antiquiflimam legimus. Hoc quocj no
:ed t
CE N I A L 1 T M
(pedaeulis Bi ludis publicis
bpctltrmis fuerit, prioribus feculis non modo
contiones aut populi concilium
. A s-JL,*? uetercs theatra habuiffefrequentia.Sedcum
ubi conctonantem
u rtoti plebi aliquid exhiberi uellent. Id in theatro
poffent,ex alto fuggeftu fedentibus 8C
exaudire Si quo conuenircfrequcntius
confuefle id<$ Graecis precipuo in more fuifie,licet
filentibus eundis facere ,
Athenis theatrum locus legitime contionis non
eflet. Q_uo malo uctus illa
theatris concilio populi indido ubi rudes Bi
igna
> Greda concidir in quorum
uanis et diffonas
uipromifcuc confedcrar,confula populari Bi militari turba,
profenbebant.Preto*
clamoribus infane contionis, bella futdpicbant,ducs
duibus,interdutnpcnas, orcumduaa
v tores eligebar, premiaqt bene meritis
ur nulis inferebant»
ret.Cotra uero Auguflusillo pcrfzpe laborauit, ita ut uix cornei circuli fup#
k
CE M I A L I M
mfigbirent , hunc prifc» Romani nudu fit honore defiftutti reliquere . ut luti
infami contumelia norarctur.Galliucro fit Britani medio tantum anulos adii
aunt,illum predpuo honore rxcolentes.Prcditumq; cft,anulum eliniflrain
iongiflimum dextra: transferri fzpe fingultus fit zrauedines leuare, a Grxcis
uero medius non famofi nomrn habcr,fed medici. Digitis enim apud illos
hec indita noia fuere «Vtixu'? ftlmai r i «TfoV ^«ktvai «tho u titxV» ac G
-
dicas. Pollex Index Medicus annularis auricularis. Apud Pollucem haec fiie
re nomina. Micros hoc eft paruus,deindc paracemosq fequitur,poftea Me#
fos,deinde lycanos. Dcmu Antichyr aut megas, Romani uero proximu mi#
nimo anularem feu mcdicu nucupar. Illo enim cum ueniam pofeimus adiis,
locum Nemefeos quz dea ultrix malorum fuit fautrix uero bonor u poft au$
rem dextram oblignamus,ipfa‘enim Rhanufia diffa ibi locum uenerationis
habet. Rhamnes enim a Marathonehaud plus fexagita ftadiis abeft,ubi Ne
mefis fanum memoratur przcipuu ab Adrafco cdificatum , cuius Omulacni
altera manu fraxineum ramum.altera phialam geftat, quem locum qui eam
uenerantur adbngun t,cum in ipfa aure memoriz locus foret.Eundemcpmi# '
ALEXANDRI, DE ALEXANDRO;
IVRECONS VLTI NEA i
POLITANI;
GENIALIVM S DIERVM . LI
BER Q.VINTVS
. *
1, culis teneris tunc in florem erumpentibus leuiter igni admotis, fit pilciculis
terulis (aris alperfum ,ad fe aduocauit, ac unum quemqj noftrum per uices di
non nullis emi*
ccrc iuflit,quod quifqj uellet fibiab illo caniepigrama.Cuq)
entis uctlibus, quos miris modulis fit eecetu ad modu (uaui p q feftiuiter ad
genialiym
ad lyram Hic decantant, a quodam ao(bate f iaeocxtuteruatacaiaukc,hoe
'
eptgrama prolatum fuit*
e u*
/Utwtiak* Q_uod non argentum quod non tibi mifimus aurum
Hoc facimus caula Stella diferte tua.
Q_uifquis magna dedit, uoluk fibi magna remifti.
Fi&ilibusnodhis exoneratus ens.
Q_uos uerfus cum admodum conuniter fuauirerqi ille fuifftt modulatus.
/ Ju Qjiideft altilius inquit quod hic author dicit, quod qui multas opes libera#
U ^
liter largitus eft,«petat ipfc tantundem Obi reddi ab eo,quetn munere
affecit,
-u/uc
equidem ignoro , cum fatis conflet quod is qui ingenue liberalis efl, non id
appetit,ut beneficium pro beneficio focneretur. Siquidem munificentia St Ii#
ber alitas, qua: magni animi eft,auaritiae St appetenti* quifemper pufillifu#
it difpar longe St diuerfa exiftit. Q^ui ergo
munificus St liberalis eft,8t fpon#
te largitur,is profedto ita liberalis efl,ut quod dedit beneficium non mercetur,
et quanto quifif magno St eredtoanimo eit,utingentia largiatur , ita magni
putat multo plura St maiora fipofiitt largiri , neq? benefico collari un#
fuifle ,
quam penitere . Alioqui qui opis emolumenti ue caufa largitur, uirtuds no#
men ami&it,ingentiaqi eum animi bona foedare necefie efl.Neqj enim ut Ci
cero inquit, 1» ob tuam caulam cuiq commodes beoefieium id putandum ci),
fed focneratio.Contra uero auari St cupidi efl, fi quod forte munus erogauit,
JluMtn natui*-
tantundem aut multo plura poftularc , St uclut datae mercis precium ferre,
qux ut uidetis repugnantia funt,quo nunc modo in unum coeant St in eo
fi
dem fubic&o fuit , non fane intelligo . Cum ergo author hic dicat, quod qui
magna dedir, quod otfidum magni St liberaluefl, magna fibi poftulet rana
fti,quod efle cupidi St auari fatis confiat. Equidem eundem liberalis dantis
et auari repofeentis animum in unum ponere uidetur, quod efle minime pc#
teft nccdecet.Cumq}uirquifpiam,haud fane incrudirus,quifermoniaderar,
(c maxime, putare diceret, poetam non ingenui St liberalis fed cupidi St tur#
pis animi uim natui amq? hoc Epigrammate defiznafle , quod ufu comper#
tumeflet, alieni appetentem cius ingeniiefle, ut uquid benigna manu dedir,
prxpoftero more St turbato gentium iurr,maiora (ibi reddi poftulet. St ideo
contra officium facir,qui ita beneficium dando fcener3tur,.Iflumq;quicun#
qj c ft,qui
tam ftolidc largitur ,auari potiufq IibaaJisofliciufcrre.Nunquam
inquit Aldlius tam ruftica mufa Martialem fuifle certe lcio ut cum liberalem
exprimere oftendat,cupidu potiuset appetentedeDgnaflc credatur, cu prefertl
indefinito utatur uerbo,ablonuq? St ab omni prorfus candore alienum uideri
poterat,turpis animi potiufq uctc igenui ui expmere uoluifle.Et ad me coucr
fusquid Cenfcrem in hac re potiflimc interrogauir.Tumcgo me arbitrari
q^quodisqui munificus St liberalis eft, lien ingenue largiatorSt libenter
V 0-
LIBER. Q. v N T V S CLXXXV1I.
off cium faciat , tamen natura ita efle comparatum ut qui beneficium accipit 0 m Gcx J\tlu*ea£,i-
eo confilio fit animo fit,ut illi aquo accepit , ad tantundem (ponte obligatus v 0
ma.»eat,cumcp pari obfequiodeuinciat ut fimilcm b occalio detur,gratiam re
ferat,qui dc fe benemeritus fuit ,idqt 6r non animi appetentia aut lucri Ipe fua*
dece. Sed quod ita homininatura pfcripbt, ut ampla precia beneficiis demus»
Siquidem ad promerendum nulla effecatior uis,q officium manet . Atqj ita tuJwt* lu«r
hoc perfpicuumeft, fixum hominiingemtumq; fuiflc,ut ficut le a ui & iniurta
tutari ot illatam contumeliam ulcifci ac talionem reddere, iubente natura im*
pellimur ,
ita collatum nobis officium alio officio penfare fit conferre coga*
mur.Nec tantum eadem menfura fcd multo maiore b poteff, beneficium re*
munerari, St bene cumulatam gratiam referre decet, nec uocare ad calculos,ex
penforum Si acceptorum . Ideo non Imcrito Gratias unam anerfam dualcp
nosafpicicntesuetcrcs effinxere quia geminata gratia fit cumulatior ad nos re
dire debet. C^uarum nomina pabthca.Aglxa.flt Euphrofme, Apud lacede^
momos traduntur du*,ab Homero unauxor Vulcani.lllatucp aedes in fo* nkj
ro medio ueteres pofuere,ut gratia meriti cui uis in promtu fora,atqj ad pro
merendum, quilqjeffet facilis fit expeditus. Q^uodquideius naturae eff, nui
lo iurc ciuili aut plebtfcito.Itaq; bquts eum qui dc fc benemeritus fuit, illiberali
animo,alio officio non demerctur,necg illud grate acceptu fert. Q^urppequi
nihil adiumenti nihil opis confercis profedfo tanquam uiolator humani iu*
ris ita de officio decedit ut omni humana ope indignus ingrati criminob fit
, ,
mali hominis fufpicionem non euadat fimulej famae iadturam facere cettu
,
ht.Q_uod apud Athenienfes fit macedoncs lege caucbatur, ut haud Iccus ad t
ueriusmale
uerius maie meritos ingrati actio iuaiciumq) dicatur, ac u
dctur,ius ludicmmq)
attio detur,ius b ere alieno * ^ ' pc •
autgrauictiminenexibrent.Nambeneficiimemoriam authore Demoflhe c{ T*v#X<rrtrKvV»»\
ne,qui recipit habere debet, qui uero dedit, (fatim obliuifci . Per f* quocp illu f
' f
GUI accfDtO beneficio arafi.immm nofTir nonrrfert crrauinrnz nrafrnuritur t „
tur.Cum ergo author hic dicat eum qui magna dedit, magna bbiuellcreme «Wn
dh,non cupidi animum penfare uoluiue putandum eft,fed liberalis potius fiC /
ingcnui.quodcp natura iubente cogimur, ut cum qui beneficia in noscontu*
litaiio officio deuincamus,eerta ftabiliqj lententia multo maiora fit qua ma*
?gl$
genialiym
dantis, illo fdlicet qui fponte 1«
obftriftus maneat, fcd hoc tribuit uoluntati
utitur uerbis Siqui*
gitur ciuicp bencficiu contulit id poftulantt. Namcjhis
magna dcdit,uoluitfibi magna rcmidti,qcf uerbu cupidi & expetetis eft,£C
potius benemeretis uoluntatrm,
pterea auari • Conuincittiur ergo authorem
fit,ut ob
qui uim naturae penfitace uoluide. Et cum is qui largitur co animo
gratiam meriti tantudem repetat, profedto appetentem & turpem ammu no
« potius non autem
autem ingenuu Si liberalem,prcferre uidetur . Ergo auari
«.i*
Nam Gracixdcbidoita homini ingenita elf,ut diuelli nullo modo qat, qua
appetere uelut promeritum,non eft contra officium , nili (it tortafle
dantem
inquit ue#
quod tu (ccusarbitrere,Tum Altilius mitiut erat ingemo,aut hoc
rum eft quod modo dixti aut profeflo fua tempora in quibus qui multa
, ,
ttirio cum gerere honorem lieerec.Cuqt propter crebras patrum Si plebis co#
tentiones (edido glifceret magis Tnbuncrucj numeru augeri opor#
in dies
^tum fupplido fiiifle , quod tranfeunti Tribuno non decederet de uia feriptu
,
inacniamus.Donec Sylla rerum potens cum rei publicae imperitaret, tribuni
ciam poteftatem ita fregit Bi cominuic,ut legem ferrer, ne cui qui tribunatum
Regali potefhtc illis delata fit. Q_uippe Aueuflus ne Regis aut Dttatoris
*tA' 4*^ nomen allumrret.Tribuniciam pctefUtc uelut fublimt fanigru , fumma &
potentia fubnixus foret,per feptem fle triginta anos perpetuam geflit. Q_ua
etiam Tiberius in quinquenium accepit. I pfamq? Drufo conferri apopulo pro
fumtno decore habuit.Et deinceps Otho fle fequti Czfares Ampliflimilm#
be condita iifdem aufpicns quibus Cofules creati, tam ex plebe qua patnbus»
Nam cum Canuleius legem ad populum ferre contenderet ,ut ex plebe confu
les facere liceret,Pattefqj ne Confulatus cum plebe promiTcuus foret , urhe#
menterob(iderrnt,eoresdedudfa eft,ut Tribuni militum Confutari potefla
(Vlrf^lw \ U—
»- >~*i. «K
idemq? iuris quod Confules haberent.
te fierent, tam ex plebe qua patribus,
^)U>x
Nam 6t Sella curuli £t Confutari pretexta , lifforibus fit fafcibusConfulari
bus in (ignes erant, ac primo tres patricii creati. Mox cum defeftionrs populo
rum & tot fimul orientia bella tres obire nonualerent, illorum numerus au#
£his fertur, ut modo quattuor , modo qumqj interdum fex no nuq odo rea <
ede rite putauere, hanc fidem focialem St fandiflimufxdus edit arbitrati quo
nihil fandbusfirmiufcp fuir.Idcp ante meridiem St primo diluculo.Nam poli
meridiem eas precationes facere,aut foedus percutere non liccbat.Aprindpio
tamen condit* urbis,in foederibus pacu,paftionibuf<p, pro uerbena myrtus
(umebatur. Apud Graecos nifipreconibus adhibitis , legatos minimehofliti
fines ingredi acccbar,nec$ legationis muaert fungi quenq , ni prius infula a#
quaabrifdij
I>IBER.Q_ VI N T VS. cr.xxxx.
prccifo Si inuicem guftato,aut uini poculo epoto. Non nuiu agnu maiecan*
didiuelleris agnam uero pullam adhibebant, urt^ ex utriufqj uerticepilisdif*
lectis. Si uiciflim difrributis manibufcp aqua in fu fa Si uino pateris , mox foli
er telluri iliis imolatis,legesparis& foedera inibat,quibusqui contra iret,tur
piflimo facinore & in expiabililcclere tenebatur. Fertur Ariftides,ur idtumfoc
djs cum omni Graecia firmaret, poft diras exccrariooes ,accrn(os fericus or
des,in mare deieciflic,adiuras ut ira extinguerenrur,cu omni ftirpe Si gente,q
cotra foedus irent, uelutigniium illud ferrum,aqua. Vel brarh<a circa hume
ros gladio feriendo, & per uices elicitum cruore lingendo quod Medis lyJilq;
fanctiflunu foederis uinculu,8r iufiurandueffe putabatur, quali mutuo eruo
re (aeratum, id quod Carmani frequentes fadbtarunt,ut in epulis perculi a fa
ciciuen3,proflucutecruoremuinomilccrent,ii)uiccmcp propinarer, lunmu
foedus amiciaz mutuu fanguinc guflalle rati.Nafamombus fidei dadz hxc
Digitized by Srogk
A
CE nialivm
jrima de Tantaliaqua potare , de qua fiqui una bibiffent, eaobtefhtione tetf
nebantur ,ut eiuldem fati Si fortunae foedus inifle cenferentur. Apud Arabes
affuttum erar,ut acuta filice, digitos manus expungerent. Veflifq; utriufcp Ia
ncos floccos (anguine qui ide (luxerat delibutos, feptem lapidibus deliniref.
apud quos inter umum Si xpulas frequenti conuiuio, in quo uxores Si filios
cetero fqi quos caros habent, tanq fidei pignora adhibebant , ibiqt inter facra
menfx,uelut apud hofpitales deos foedera Si padta inibant, eam fidem focia*
lem rati Srmmfurx pacis pignus inuiolabile. Q_ui etiam mos Grrmanoru
fuit, ut de pace & bello decp foederibus,focieratibus,amieicns,Sponfaliis&
padtis,in conuiuiisinter pocula deccrnant.Macroniquae gens Perfica cft , cii
hirtam more ipforutn barbaricam tradunt , aliamq; more gentis cum qua
foedere iunguntur accipiunt , fe maxima Si firmiflima padtione teneri Si pari
ctfei affuerant. Siquid rame ucllcnt confxderaru, licet egreet difficulter , apj
altaria complexidextras,tanqdiisteftibus Si arbitris, poft q facra libadent,
padta pol liceri folebanr,ita feequifltmc iure confociatos Si arcanu foedus mire
putantes. Idem ab htreanis medilqj fadhtatum , ut dextras dcxrrx lungentes,
conuenriones Si padta fanarent Fuit cg literis prodirum,ut fiqui fcelefti faeina
risconfcu
V,
LIBER. Q.VINTVS. exci.
ad hoftium fines, & uerba (olenia ptefatus bellum a populo Romano con#
trapreferiptos hortes, ob legitimas quas cenfuerat caufas clara uoce indice#
bat,po(l quam clarigationem mos crar,ut de Senatus concilio & populiiuf#
fu,fecialis haftam ferratam aut (anguinea preudam ad fines illorum iacerer,
non nulli
I
tIBER*Q_VINTVS . CXCII.
nonnnllli prodiderunf.id quod mihico probatur, pro crrfo affirmareno
aufim . Legatum populi Romani (i mandata minus ucra adlulida
&
aut pa#
ruo» integra 6dc fcxduspcrcufliflct.uclut li populus mandata dediflet
per io
de teneri &
(cedere coerceri.
Pleraq; ueterum prenomina unde dedufta fuerint Si denominata Si de no#
nis Caprotinis.qua: tradantur. Caput 1111.
J'reter hos erat abfcidi St lenones aequa fere coditione ac fetui, nullo cogno#
meto aut ordie infames. Namcp Senatus confulto prohibitu erat neabfdflf
quibufep uirilia exeda fbret,utpote femiuiri,aut Lenones queredi iuris aut
poftuladi caufa tribunalia adiret. Ideo Vedilius leno in aula teftameraria»
Q_. Metello deiedus fuit. St a fubfel lio prohibitus quia leno rrar, que £> libe
toproptcrca habendu no cefucrc.Ed tri literis proditu.utnifiinter ingenuos
aut ex ingenuis oriudos nullii getilitatiscognome fotet‘na feruo jt liberto#
ruqj nulla cognatio nec getilitas erat,apud Atheniefes uero conditui u cft ut
nemo ex femina genitus maternu fibi nome afeiderer. Na feminis indere fa#
mili* cognomcta lege uetabatur. Idquod aequat a Romanis faditatu tope
T
rimus. u nequis il ias Athcnias uocaret edido cautu fuk,e diuerfo apud lv#
dos nam ex matribus non patribus gentilicia fuere nomina, filiafcp non fi#
lios fuos habuere hcredcs,plufcp honoris feminis quam uiris tributum efL
Neqi omidendum, nonis Iulii,quibus c uka concedit Romulus , quas Ca
ptorinas St uulgi fugam appellant . Romanos urbe excedentes , ad capreae
paludem facra facete. Dumqt ad rem diuinamuaduntueterum prenomina,
ut Caium, Lucium, Mattium aliacpprifca nomina inclamare. Sicut in Ofeo
phoriis Atheniefes ob Egei morte dolenriu uoees imidatur . Ancillafcp cui#
tu decoras in matronali habitu cu occurretibus prelii imagine effingere, qcf
olim cu latmis Romani gcdere,unde celebritatis raufa St origo ed . Tedalqt
umbra capri fki,zpulas St alia letkia: inuirameta celebrare. In quibus faerti
hoc fcruan meminimus ut inter folenia de caprifici lade apponatur. Illud pre
tetea notatu eft. Romanas mulieres (ine cognome to folis pronominibus ai
i
L I D 3 R <1 v i J! T s cxcm.
ieao nomine denominari. Qjjodcp Maro prenome uelut pnidofum & in*
&me plericp magnopere deuitarunt. PoAq.M . Mallio crimine affcdhtire*
ris pri(ci,ut iuxta zeta Heliocaminus co Aruatur . Zeta enim locus erat unius
cubiculi capax (ole hibernu p (pedtas ita co flrudta ut per Heliocaminu uapo*
reacciperet,erateni cubiculu hibernu frigori acc6modatu,q<f nuc(oIc,nuc
ignecAuarct. Q_ uare Heliogabalu Indicos odores ad uapotadas zetasacce
derecofueurfle authores tradut.Fuit ergo opinio Vlpaniqcffi Heliocamino
meo & uaporario eiuimodi, ad que iol admidti debet,arbor pte copadtaof*
qcf ad eu admidki nequeat , id uelut cdtra (eruitute faSu,no
ficiat,ita rite (a*
dtumuideri.
Q_uadoprimuinterregnuceptumfuerit,& quibus de caubs interreges Ro
mx creari confueueiint. Caput VI.
Vo (epote Romulus ad Capreae palude Humanitate exu*
ifle fertur, (aris coAat patres cofcriptos de Regni fuccc flore
(olIicitos,dece decuriis fadbs, frngulifcp in bngulas decurias
creatis,ut decem imperitarent unufq? cum infigniis imperii
,
& livoribus eflet interreges creauifle, quod imperium per
orbem ire di quinqi dierum (pacio terminari iuflcrunt. Aid
per ternos quatcrnoiqt dies , interregni ipacium per bngulcs iuifle atqj
,
anno uno Senatores qui centum numero erant , Imperium tenuifle ferunt.
Ilii
genial:v».:
pifricp aGTerut cu duceti Senatores nt,a patribus fiiiffeeonflituta, ut per
quinos dies finguli qui fafces fit Imperii infignia habebant,imperitarer,fun#
dtufqj Impio primus (ccudo,8e reliqs deinceps ,regni cura' munufq? traderet*
Nonulli putat,qcf cu centu fit quinquagita patres cflent,fmgulicu fafeibus
prodcuces,fex nofibs horas fit lex dici quirino ipcritaiut fit facru fecerur. tan
tunde Tatio q regni cofors erat, anuuc^interuallufuiIIe,donecNuma Popi
lio regecreato,R.omulo regni fucccflor datus eft. Malitcp mos poftexadoj
R.eges ut fiqua fortuna autcafu Coss. creari nequiret,uel uido creati forent,
aut liqua turbuleta cofubo fit neceflitas pmcrct,donec de Cofulatu decerne#
refaut Oiitator reip.darctur,intcrreges peflenr,q populo uicecofulu iura da
ret.Qjiinetia ficotentio inter patres fit plebe foret demagiftranbosaeadis,
aut ablcntibusCoIulibus comicia haberi nopoffcnt,uel uicio creatis magi*
ftratibusaufpicia renouari oporteret.Vcl Cofulibus morte fublatis, deccou
dis fit creadis Cofulibus cotentio effet,interreges «cari, copertu eft ut cflent
munia obiret. Q^uiquide interreges fine
q comicia haberent,magiftratuuqt
populi fuffragio ad cociliu plebe no admifta a patribus tantti aufpicatocrcaba
tur. Q_uoridcp per interrege comicia fiebat, in patru pctrftate eurntu cornis
cioru fuifle , liquet. Q_uippc nemo interrex qui author comiciepi forer,nififX
patribus erat. Dicebat ucroCofuleplauqj interrex ex patrum deaeco quem
ipfiuoluifTent,quod officium prodendi interregem oratoris fuiflfe autumant,
Potcrt atq? non modo pretor . Sed Cos . aut Di&ator interrex fieri. Et fi qn
proditus interrex munus pro quo dicebatur exequi nequiret , exafto dierum
quinq; Ipacio, alius fuccedebat quiuices fufeiperet, donec per fingulos inor
bcm irent, ut modotertius,nunc quintus aut quartus, non nunq quartus
dedmus , plerumqt uigefimus proditus interrex Coss magiftratus ue fa*
.
£IBER»C^VINT *. CXCIIII.
pio ueteri indiceret.Sed ut fe diltarorem ad imaginem
antiquitatis indi&is eo
micds crearet. Nrcp negauerim Ccfarum temporibus nullum intcrrrgnu
fuif
fc,cum unius Imperio oeeupata re publica Senatus effet negligens
rem* *
fus,& uix ulla foret libertatis imago nilipoA Aurelianu eum de principe dei
if
gendo,Senatus opinione uaga duceretur,* cum militibus tumultuantibus
nonconfentiret,per lex mentes deligendo principi interregnum fuifle.
Donec
Tacitus in Imperio aOiimptus fuit, qui fummi principis fpem oflendir.
Tam
et (itnortefublatts
Ccfaribus quoties de principe deligendo ambigebatur, ad
Senatu, Romana re ptinuiOir, mfciplici exeplo pbatu fit,qcf Traianus face
re deffinaratutfiqd cicueniffrt huanitus,prmcipe reipublice
Senatus daret»
Sacrificium latinarum quomodo in albano bebat, * quae erant ferite qui uc
populi ad facrum conuenirent. r»p,r yil.
edby
GEN1AL1VM
Das non indixiffet,necp facrum in albano feciffet, fed lixz modo fine more ft
ne aufpicus ad exerdrum profe&us effet,dirum fui t, & haud multo poft,pu*
blica clade cxpiatum.Siquidem ad Tralimenumcu inconfulta audacia in ho
ftes irruiflet,depul(is & diffipatis copiis,totoq? exercitu profligato, & nefan
da cedeafriidto,pretermifli (acri penas dedit . Q_uod fi in eo facro, non otnl
nes fatini carnem accepiflentfed aliqui dilati preceriti ue findent, aut nrglcflx
cerimoniae intermiffum ue folcne effer, tanq non rireexhibitum foret,denuo
inftaurari oportebat. Ea uero qux non aniuerfariafed klcndaria dicuntur fa#
cra,(i quo cafu aut fortuna dilata uel fuotempore omiffa forent, & difcrri&E
T
nouari dt repeti poffc fmc piaculo ueteres credidere. Has ergo Larinas arqui
nius a principio in unam diem indixit, Poft Reges ueroexadtos altera populi
iufluadiiciceptafuit.Dcmum reffituta plebe que ad facrum monte fecefferaC
cra flato faate affuerant, quorum Ardeates qui antiffites templi erant prxei
puam gefferecuram.Manfucp inpoftcrum ut quod nominilatino impen*
fi
Digitized by Gb^gle
Qui ludi Olympici^ Phyti,qui Iftrtfi,8t qui Naaei,o!im apud Grxeos,
a qui Citccnlcs Rorax fuerint. Caput VIII.
E 5, laudaturqs
Atheas Rex fcytharumquod tanto cquotti (ludio flagrant
ut equm rpfe petteret At manibus (uis ornaret , qui cum a legaris Philippi con
fpiceretur,an ipfeidem (acera interrogauit . Fertur tamco Alcihiades Icptem
quadrigasmirx perni' itatis ad Olympiadeduxiffe At uittorfuiflc, fit Hecra*
equa pregoate Olympia uicifle. Atqj Archidami Spmhano
rides Theflalus
rum Regis filia inter feminas uittricem palma tulifle. Ab Homero autc aki
bratur Cly toncus phcacum uelociflimus,in Paleflra Eurialus, in faltu An*
chya!us,in pugil latu laodomas,in dyfco Elatrcus. Pe xcaeris prodif Theo*
genes curlu lutta fit pugillatu ita celebris famxut mille fit ducentas coronas
tulerit. Et glaucus de mili filius qui cu ipfum arate pugno excuflum uomere
aratro indidifle cofpicerr t pf ,admirans illu produxit in Olympia, fit cu arte
aduerfatiieludemur Pater elamauit T if mrcpoVfw id eft uulnus ab aratro ut
tafottitcr percuteret licut olim pugno uomere aratio indiderat quod ille au*
diens fit tunc
LIBER. Q. VINT V S. CJtC VI.
dictis & tunc uicit Se fepe alias.Hofcg lucios qui uarii Se multiplices erani, ai
Paleftra,pugnis,curfu Se lufta ccrtabatur,quarro quoquo ano celebrari,qt£
tempus Olympiadem dixere, unde Graeci anorum curricula 6e tempora di#
numerit,atq? in his decem prcfc&os Torte duttos diiudicarc celebris fama eR,
uittorefq? quoru uirtus prxcipua fuit. Olea (Iro coronari , ucl CalliRe phano
doles enim genus erat) uelut grande uirtutis precium ferren t & pter corona
uiftori (fatuam Olympis dkari,T am Se fi Olympii ui£ t o em, coronis au#
t
reis aut xneis uulgo donari quadotp proditum lit . Antea, n. in (acris errtami
nibus arboris ramus pro corona fuit , fic Athenis panathenea quibus peplti
Mincrux ferebatur lingulis luftris funt fieri quibus (oleni carmine
(olita
, in
per tubicine bC precone ludicrum indicebatur, nudofqj ad Certandu ingredi
athletas neqs cogreffurum quepiam cum quo ceraretur eligere, (cd cumpri
mo prodeunte congrediendu cHc. Neq* ad (pettandu mulieres admitti pre#
ter unam pherenicem,qux mater filia Se (oror Olympionicarum fuit,& ce#
rcris (icerdotes mulieres, neqj barbaris pugnare licere, legeeauebatur. Sicut
>
Copo
genialivm
Roma trac!uxiffic,& folu ftadu curfum illis reliquiGe.Net o nero eontra.Ni
agona muficu Olympiis add.ct: St primus prctrr affuetum celcbrauir , in
quibus aurigauit &
corona meruit.Fuitq} literis poditum f« libet crcdcre, ab
m
imolato tauro,deo quem Miode uocat, dum Olympioru celebritas ma#
*et,mu(eas ad unu cateruatim pifas coccdere, rurfufqi ludis abfolutis cedere
certi. Sicut in leucadcapud Aecum Apollinis ubi panegyri celebritas futura
crat,mufcas boueimolato illius diftentascruore protinuseuolare. Alteri Iu#
Fhitone intcrempto.Pythii didi in Appollinis honore celebres fuere, a
di, a
Dyomcde primu inftituti magna religione (acri, in quibus uidores lauro co
runati triumpharunt. Q_ui apud dclphosin phocide ubi tcmplu Apollinis
err.:„magnoprc culti cocclebratiq) (unt,in quibus Comedis & trageduc,fi£
ali' fabularum argumeta fpdatoribus exhiberi atqj ad fpdandum tibia de
T
cata inuitari (olebat. ertii 1 fthmii in i fthmo achayae iuxta Corinthu in mc
garcnfiuni (inu delubro Neptuni mdytointer Ionium &
Egeum a conum#
tutorius Achaii profufis (umptibus ficbant,qui in honorem Mclicertcfcu#
pcl tmonis aut portuni Marini dei mafere,quos quidenodu a principio mox
di: celebrari inftitutu eft.Hos enim a The leo emulaticnc Herculis q Oly m#
pia mfbtuit primum inuentos memorant, qui Si quinquenales erant , tanta
religione (acri,ut cum eos Cypfclus Tyrannus Corinthius tnrrrmiflb more
rebquiQet,illoruc^ pop intermortua memoria t(Jet,nc tanta crltbritaspre#
ter: 'ifterctur.Corinthii aliquando tnixius cx omni irculorum memoria (ole
nes cclebrarut,quos tanto deinceps (Uidiocoluere, ut nc deleta quide Achaia
a.L . Mumio,fie tota Corintho maximo bello conuul(a,ab cotum fjpcdacu
Iis drftucrint.Cumcp deferta Corintho celebrandis ludis ciues (uperefle nequi
rcat.Sicioniisproximis tncolisnc celebritas mtermideretur , cultum curaqp
elrmandarunt.In quibus prxdpuus honor Ipdaculi A theniefibus datus.Si
quidem tantum fpaciiquantu uclum nauis occuparet Ait exteris preferrmtur
t bf:lli=q! prccipua haberent, cum connthiis conucniflc dicuntur. Et quis in
Ulhnto uidores apii coronam premium (errent. Poftca pinea coronari , de#
ted z Solone ut qui Iilmia uiciiTet centum Dracmas qui ucro Olympia quin
?»r^sfcrret,czutu fuit,Prxter qux munera hoc etiam uidori tributum efl,
u: sidor (btua doneiur,illiqi publice decernantur alimcnt a.Si aut ter Olyna
pi: uiri2rt,S tatux quas Iconas uocanr, (imilitudine mebrorum rxpreffa di#
c<ra:’.u:.Nonunqut cum quadrigis triuphantiummorcurdenturia patrii
tu: rrocr.ipliori munere, coronis uidifcp exornetur. Reuet furuj cLfieda par
C. esuri urbes incanqft::uacp In foro &
prpetua imunttate fruatur. Adeo uC
Orsos Olympionice c3c maius cenferetur munus q Reme de hoftibus tria
phu j. Q_cod Romanis eriam in u(u fuit, ut Athletas qui (acris certaminibus
t.KOnam meruiflent jUacatioc m unctu , curae tutelxqt 6C perpetua (munitate
donat mc.
t
LIBER. Q.VINTVS. CJCCVII.
leuiftent,fit apud R.hodios ludi qui uocantur Halia, aup certame Hyrundi#
ta popularis gratiaq; fit Audiumad uidcium mu Itu Icci dedit. Nam tan?
to fauentiu Audio hinc inde certabat^cu fuos quifqt clamore & plaulu foue?
ret, ut magis Audio,fit colore pani ac fauore quoaffedi erant, q uera uirtute
iterentur, ifqj popularis fauor & gratia non dubiam pltrucp uidoriamdc*
dit,Adeo ut non populus modo (cd fit principes ingenti Audio fit gratia fa?
dionu contenderent. Siquidem Vitellius uenctx fadioni ita addidus erat,ut
eos perxqua fit iniqua amplo fauore profequeretur,adeo utquolda qui clare,
maledixerant occidi lubcret. Sicut Praiinx deditus erat Caligula fit NcroCae
far,CaligulacnimScxtertiumuicies agitatori Cythico contulit. Nero utro
cum quei eretur tradu Prafmum agitatorem fit obidiurgareturamagiAro
de Hedore fe loqui mentitus eA . Fertur autem Verus Antoninus a Vene
txfadionis hominibus quam odio exeerabiliprofequebatur intoleranda pro
bra fit contumelias tulifie,quod contra eos Praiinx Auderetjllofqj Audio fit
commodis profequeretur. Caracalla uero cum aurigam cui Audebar.Popu?
i
det eos qui fortiter pugnaffent fit uiciffenr,mrrita palma aut pofito ccnfli
4
tutoer, premio donarcnt,necf emm minus coronari pugiles quiabfcj fudort
in etrtaminibus,qqui
pugnando palmam aflequti funt cauebatur, licet adno
Athleta eo fortitudinis proeefietit
tatum quandoqi exemplis legamus ut fi
pue celebratus , cum quo faterdotes Aegyptii fit uates Pindarus ex humore
omnia conflate dixerunt, Anaximencsexaere,Heraclitus Ephrariius flei#
parmenides ignem,AnaximaderMyli(iusinfinitarem, Pyihagor s nu
ei fit
Jpj
i
£
c E N I A L I V i*
nus ad hoc acui uir haud dubie clarus ingenio fadifq?,cum plcrifq: nobilibus
pre(aiteme,(crmocinabatur,fcin prome to;.’ooaulilippi iuxta neapolimui
f ruto monte , uidiflein medio abfeiffi collis, tra*
tcmpefhris ingenti laplu
ucm ligneam undkp Uccic montis, duro lapidecindam , cum montis derfo
conercuifle in unum coipus coaluifle. Et hanc irm mirificam quae non
fit
minore miraculo fuit, 3 com hilia in motibus, nen uni rantii fprdaculo fuif#
te. Sed ne quis hoc fidum (omentum arbkretur,Peiuulgata rescft, paucis
i6~f- _£*r*t/n nafei, quibus fdflis cx puro auro trufta fit lapillos confpidanr, fit abEuro
poultp elym quicquid orae maritimae mariabluitur,in faxa mutari, aut qd?
& atiffimii iuramentu,qm eum ai mtcrniekmead loeu qui dicnur quercus cti
Myleliisgraoi bello dcccrtaflent,in eocp liberos fitcarapignoraamiliflcnt,fii
quid landtorc foedere firmare uelicnt,pcr tenebras quat apud
quereum dei*
tabant.Sicut Augilis qui circa Cyreacm lunc,6t Nafamombus nih per nui
fas crar, illorum lepulcra
nes dciundtorum^quos uelub deoscolcbant,uirare
contingentes,quod cgyptiis quo q? in moi e fuit, ut per defundos quosinfi
ilibus circa templa condiderant maximu putarent luturandii, contra cuius
facra tangen
religionem uenire non licebat;Fencx u mos teaditur,ut aram fle
tes,uel agnii leu i,dcxtra filicem tenentes deos
hominefq) contcftcntur,ut ii il
ita (e luppiter feriret qadmodu iple agnu percuteret. Q_uio
losVcieus falleret,
tlBER*£^VINTVS CCI .
Digitizisd by toool
X
busmos erat, inter ccd^s uiflimarum folenem fidem & iufiurandum dare*
Creas uero libantes diis in edibus facris rurare, magnum uinculum iuramen
ticxiflimatum eft .Illud utic^ profuerit admcnuifie diu feruarum apud Ro*
manos,uc neqi uiti per Caftorem necg mulieres per Herculem ,iu!iurandti
darent, per pol lucem uero utrkj rurare non uecantur. Septus tamen malcu#
li per decs, mulieres per deasiurareu(urparunt,licaSocratesapud Platone
per lunonem ruralTe legatur . Q_uodcj qui Herculem aut Dyomlium uel
deum phidiumiuratun lunr,fub druo iurarc cogantur,fub te&o autem no de
cebar,quu cum obuiam eundo pcricuIrs,labonbus maximis fucrintexerdti,
in umbra fit fub tedfo tacj fub ignaui ocio illos appellare turpe erat. Fuit quo
r$ literis proditu,Poncifici Maximo per deos iurarc licuiSc, per liberos uero
reputatio idem apud phriges kruan,qui non modo nullo iuramento adigun
tur,led nec alios ad dcierandum cogunt . Ferunt uero Gallos fit pxnos nui#
Ia religione iurifiurandi moueri qum ubiuifumfuent dcfcuiant, nullo raptnis
deret. Alii aliter cententes fcdetn efle putarunt, qua uiri maturo ingenio , ttu#
dio bonis artibus dcdid uti fc>litauere,idcp Ciceronis authoritate figntfica#
fit
tigna imidleretlibi exeepit, quo fu penora latius paterent, fit pottcri profpeda
tent,cuius generis editicia indemrnianadi&a,hodietpid nom«optinuit,id
<5
a labeone depnuabs cdificiis apdflime notati, «uius uerba fuere, Prciedta funt
ea quae ita prouehuntur ut nunq conquidcat,cuiufmodi funt meniana fit fub
grundu. Iterum querebatur quid efltt embima de quo ab Vlpiano de uioo
fit oleo legaco an aceto deceat anumeran,elegantcr queritur . Cunqtin
uerbi
figniicatufollkiti cffent,neep id affequi uiderentur pofle, nosembama cen#
fuim js contritos fapores diti acido uino infu.ros,a(perimi guttus, ad acuendo
excitandumqi ftoma chum,a uer bo « , quod eft intingo. Seu ut pu
tanc aln acetum coagulatum quod uino dilutum aut aqua aceri laporem fadr«
Eft igitur VIpiani opinio aceto legato embamma per inde legato accedere (j#
cut acecum, quoniam eiufiem fapons fit naturx lunt. Verba uero Ipiam dc V
uino legito hxc fuere. Si acetum quis legaueric non continebitur legato ace
cum quod urni numero -
fuit. Embamma uero contuebitur quia aceti nuf
- -
- - “
w
tofiau. .
i • ,« ninr.-.pjryjh-.j * . :n
’
• • : '
.
1 *
V-o
)1|L '7*
* Itl»-- **l«*»q a M-X.l <sii r ;
Vil!Kt^^l
5f ;
^ -q >
l
r
ibbaamiq.muioati mxi
mi oouitt
1
CENi ALIVIt
(ufrmf qua
Quot uir^rnesixflales, quxueillanimdiftiplinaef
damnata. CaP' X 1 •
utaf!idatu'f prttl inccfti
nerui numen colitur , in cuius templo, perpetui ignes nuncj candeere in faZ
uillas, ted in taxeos globos uerti terebatur. H« autem uirgines in replo Ve
A< quod forma circulari fuit,intcr Capimini fit palanti morabatur aflidue;
ad quod ingredi Interdiu uctabatur nemo,Sub nobtemuero adire,pre pu^~
d ore maleulo qo licebat, Icmin* ucro fas erat, in uuo nulla Vcffx efficies
aut fimula.hrii de* cui iinolarent uifcbatur,quia Vcfta nihil aliud q ani#
mum fit diuinum putarunt ignem,que diuinamens animo condpitur,ocii
fciunt,doncc
LIBER. Q. VI NTYS. c cir.
ucreris deno initiationis fequti,fiquidem que prima ueflalts capta fuit hoc no
mine fertur nticupata. Q_uibus quidem ad (acerdotium admiilis , ad iduam
fi densatura in erat, ignis lacti At xterni qui in penetralibus Vedatin fidhlibus
i
CS NIALIVM
ncufqi & cerimonias quasdidiciflent alias edocere oportebat. Tunc demum
exalto curriculo annoru triginta uelut emeritis fliprndiis,liberumcrat,ucl fa
ccrdotio folui fit aliam utram nacifci,ucl fi uolct alii nubere,&’ filios educet e,
aut facrorum curam gercre,& eodem cultu ornatuqt cHe non uetabantur,ta
tz9 dignationis fuere,utli extra atrium Vcflx prodire uc]lcnt,.iifipreceden
tibus falcibus ob honorem lacerdotii foras exire r.on liceret. Tumltuimot#
di fantta tepla atq; unicu ca (litatis exeplar religiofe obferuaret . Et ta& fita*
riexepli&difciplin«foret,illas tn Athletaru Ipedlaculis & theatro inrcrfuif#
fe qnqj legimus ,
fcilicet remiflo officii munere de cocilii lententia . Siqua ue#
ro detedabili fcelere polluta , omniu fentetiis Potificu incedi couitta di dana
ta foret, In ei manus aut uim inferre nulli licuit . Sed poflq familia in potr*
date habere, & factis abdinerc iuffa fuerat .Stata die fubrffoffa humo ad poc
ta collina in loco, cui (celerati nome,uiua dcfodiebant,uirginis uero Orupra
torem in comicio cedebant ad necem . In ea enim fubterranea erat fouea ad
qua gradibus defcefus,& & lac,
in imo lettulus lucerna ardens, panis ftmui
irem aqua di in gutto oleum. V irginem uero dannafam demptis uidlis,e uer
Cice feretro impofitam cultu mifcrabili maximo omnium horrore co deduce*
banr,quo ubi dedutta fuerat uindis fo uram , Pontifex Maximus folene pre*
I
uam , ita ut ab omni hominis tadhi illefa extingueretur . Q_ua die, tanq Iu
zubri dt otninofa condernata urbe, uclut fi repentinum incommodum acci
didet iudicio inditto nihil publice magnccp rei agere licebat . Tanta uide#
,
licet cura
,
rantaqj follicitudine prifei cauebant, ne qua in faeerdotes di deo
dicatas uirgines uis fieret . Fuere autem uedales incedi dannatx inter alias,
Popilia, Emilia, Oppia, Fabia, Minutia, Sextilia,Opimia di Fleronia,in#
ter quas Caparronia fufpendio fupplicium preuenit . Fabia uero incedi can
natione non recipiunt . Ex impetratiuis aute aufpicia uera fumi fepe notarii
eft . Q_uotiefq) augures ex arce auguihi petunt lituu tenent fine nodo adu#
cu quo celi regiones Si certa fpacia quibus uidenda ad pertinere uolebat qu*
templa difta funtdefignarent, (edebat enim Augur uelato capite Si lituo celi
regiones notabat . Excelofitaugurium,ut fr Imum intonuiffct, quod pro#
fpericucntus putarut effc,idem Ii fulgur a finiftrain dextra emicutffet etru#
f« dilciplma quia qu* nobis leua funt,adiis dextra ex parte demiai putanr.
Ideo fulmen in rebus omnibus Ictu aufpiciu facit, bonkj euentus eft, fi fini#
ftra ex parte uenit,tn aufpiciis enim
quzfimftra funt,bene euentura putant,
tam Si fi Graeci dextra ex parte ucnkns auguriu aufpicatius putent. Ex his
tamen dira habentur fulmina qu* p feptetrionem in oceafum uergunt, qu*
uero ex ortu ducunt ordinem , Si in eandem partem celi rircumattu redeur.
fumma portendunt felicitatem quale oftentum Syllae didatori oblatum
,
L 1 B E Rh. •
•
Q. yiNTVS CCIIII.
poffe Ikjurt . Si tamen fonet,in comidis uiciu
oblatum «fandis magiftrati
bus,atcp ideo obnuciari oportere. Si uero grandinet
fimul fulminer,cala &
mitatern prefignari uolunt. Propterea cum omnes dii manubias albas ni#
graf® habeanrjolius Iouis rubras effe uolunt.
Et quis etrufei uates nouc
dris fulminu ndhis poteftarcfqp
rribuant,quoru undecim fuere genera Ro*
manitamc diurna loui. Notturnafummano que plurone dicunt,
tra’dide#
runt. Fuitqj memorix proditum ea fulmina que folus Juppiter
excutit leta
efle,quxucro cocilio deorum aduocato,auerfa reputari. Ideo
fulgetras ado#
«re & Popyfmatibus ebftrcpere,conlcnfum effe gentiu, Plinius notauir.
Elr autem Popilina (i bilus tenuis ore emiffus . Greci uero utuim tonitrus fle
lpedem fulminatis celi auertcrenr,p ateris uina effundebant.Tracrs
dum fui
,minat,aut tonat,in celum fagittas inte ndunr,rati tonantem
honem efle dei,
quem ipfi colerent. Paulo tnxmilioapud Amphipolim facrificante.FulmS
e celoemiffum cum facracobuffiffet,regni mutatione pcrtrndir,qucd
mox
eonfequ t u cft .Fuitqj opinio harufpicujulmii magnopere fieri in
pollutislu
cis. Ideo reliquias fulminiscu facnficio lepelire,
difperlcfcp ignes in unuco#
gere & quadi tacita prece,trrrx codere (olebat, que Iccu Bidental dixerunr.
Nonnulli impares tonitrus boni ominis effe & felicia pottenderc uolunt
pa
res aute,diros cuentus & calamitatcs,Aliimatutinos
uentu, Imbre u«o me
ridunos predicere . Serena tntempeflate tcnuifle,hominefq5
autxdecpfa#
cras dc cclo taftas effe^triftis cuentus fuifle, SC
aufpicii mali iaepe notatu tlh
Contra uero Homerus Ioue fereno intonuiffe poft effufas preces, felix eme
& ratu aufpiciu fecit . M.Craffo caftta qux trans euphrate
metatus fu«ar
bis fulmieitta,trifteprodigiu& infandas exdes attulere. Aliiex
fulguribus’
quxda publica adnotarunt alia priuata, publica non ultra trige/irnuportede
re annum nrfi in deditione oppidr,priuata non ultra dreimum augunu
face#
re, nili infponfalibus & natali die aufpicata, ex quibus quedam portulam
aliapeftifera pleracp cofiliariaditta funt,aut
monitoria uel auxiliarp,hofpita
lia,uel regalia, nonnulla peremptalia qux fuperuenientiu fulgtru ligmfica#
tione perimur. Ea enim tanta uim habet, ut quicquid alia porrenderct,illojK
«ntnuetu tollatur • Q_uod uerointeruetu fulminis portrntu eff, alterius Ii#
gnificatione tolli ncqu*,peftfera morte,poftulariafacrificicpi emedat
onead
monent < Pars mulco maxima tria fulminu genera fecir, coliliariu quod poft
cogitatu negodu fupuenic • Authoritatis eu poft re perfetta benu aut malo
quod futuru fit prcdicit.S t acus ubi nec opinantibus nobis fulmen interuenr»
Q_ux uero fortuita funt Si in «fu polita nulla rarioe fubnixa,diuinai ione no
recipiunt . Ex auibus u«o Augures qualdam cbfcines qualda prepetes no
tarut,Obfcines cantu prepetes uolatu auguriu facere & futura p hcnc. Setn
•
p« enim «ntusobfanis cum finift«eft,fccundifltmus fuit. Ex prepetibuj
and
snte,aqui1a Vulture 8t butheone. Anquali* mmufilo letantur felicis
cucntus ingentibus alis patulae fit porre ftac uolant , quafdam di#
eflie cum
xert funebresque omine auerfo aliquid fieri uetant,non nullaf fuper uaganc
as quae ex fummo acumine emidhic uocem,alia caduca aufpicia cum io te#
pio per augures metato aliquid excidit, pleraqj cliuia que difficulter eueniunf.
Aquila Ii dextraex parte uenit,felix omen facit. Si magnaru reru aufpicia,
quafqunlc uolacu auguriu facci%pcxcipuc6(Wdcntibusalis cuolarc uideat,
omen fututi maximi boni ac leta Si magna portendere dixerunt* Vultures
quocp Romulo in eddenda urbe prelens aufpiciu fecere» Sedtamc uultu#
res aquilaru Fetus implumes occidifle,nidofq( cuertiffe, ipfofcp a paflu pedi#
bus Si roftro abtgiffe , Tarquinio fuperbo exiliu St regni amiflicncm que
mox lequta funt, portenderunt. Aquilam Tarquinio Prifco pileum dma^
grues udares a redo ffeftercnt cur(u,6t retro cederent, in fandam nautis ttm
peflateBt mare pcellofum mox turbines at fi udus pnuciaiut . Ciconiam
no ut grues prodigiti facere dacut. Sed in auguriis no dubia ferre cocordue
Cgnificatione. Proxima eff aedpitru natura pcipuu uao genus qefCytto ap
pellat altero pede claudu qtf fortunatu nuptiis at pecuariae rei oninati (unr.
Cotra Miluusdiri malicj ominis (cmpcrqi in fortunia pccmonltrarc credi#
confpicrrcf mutari caft ra haiufpices iuflerunt nequid diri pcrt ederent • Nca
nunq felici eucntu,(icut cum in caftris Druli uua dependente infedere , quo
tempore ad Arbalonemprofperrime pugnatum fuit . lplas uero apicem ar
boris infediGc oppugnationis futurx 9t teterrimi belli afferre figna multi ad
notarunt,quz uero apes inora infantis Platonis aduolarunt,haud dubiam
fpem cius magnitudinis afitulerunt • Aliter Vefparum exame,nam calami#
tofum aufpiau facere probatum eft . Aues autem omniu genet u rircuuolaf
fe, felicitate magnae fortunat,dfademaq) regium mox futurum Gordio cfU
Nam uinu effundere, aut uefles uino inquinate felitis haud dubix fortunas
* Ggna effe, augurati funt.idqt adfeftante Hometo[, qui Viixc difccdente Bi bo
na uerba prccante alcinoi uxore humi facit uinum fundere, uelut preces ra#
ras diis habituris . Germani ex hinnitu Bi frrmitu equorum, monitus futu
eorum prediri putanr,quos nullo opere contadf os candidi coloris plurimos
educebant . In Cappadocia ex Myrrkinis uirgis , in Scy t hia ex falignis hu
mi connratis,alii ex uibrata (alicione oculi, quod augurium palmicrm . Io
lycia ex pifeibusquos Iflhyomactos uocant,atcp Enaries Androgeni rx
Tylix fronde uaririnatur . Nafamones uero ex fomniis ad (epulcra defun
ftorum. Fuitcp apud Bizantios receptus mos,ut fccmbrcru Regem uidc
re qui inter conchilia eft miri afpedus,aut iundium lumcntum Aeicusemi
Qck fortunatiflimos ruentus faciat, qux lingula augurum difriplinis latius
Ex quartupedibus autem fuere qux pede Oria dicu
tradita Bt precepta funr .
exitium Bf clade portcndiffe euentus docuit, toto poflea exercitu ingenti cla
dc affedlo. R.urfus cum ccrua a lupo fugata inter duas acies cuafiftet
illcfa,
infigncm uidtariam K.ominis dedit. Lupos quoq? in foro uifcs,incolumes
eua(iffe,armis opprimi patriam, 6c magna reru momenta dcfignauit. Cum
in Lybiam colonia ducerctur,lupos metas quibus agger defignabatur mot
dicus diflipaSeuelut euentus cffccit,quo minus «duceret. Non ficSan
diri
izedby Cyo8 l^
GE MIALITM
Flaminius quo tempore ad TrafimetrS opprrffus rnteritr/rm In rqrtn inft
luiflct equo pro laplus repente corruit.drro & foedo eurntu quo ad internet
bus de Mau(eolo uox exaudita fertur nemine eum ciens, Augufii quoqi Cae
faris fupremo digreflu ab urbe uox temere cmifta auguriu feor,ncn amplius
me, fit Afmarius cui Euthico obuia fadri,ome certx ui&crtt adulcrr. Acne
nimius uidearneue diutius fludicfosfatigemus,drhis hadlcnus dixi(Te,abu
de fuerit . Illud quocp haud dubium,Sues ccmefie fetus inter prodigia mi#
nime reputari . Siquidem id frequens nccj propterea omincfum futue aflr#
cum quo lis eft , cui plus nimio fauet,quo pa& j aduerfard telis k opponat,
ioftruerenon uercntur,cum quid inrequacgconfilb capiendum fir,al teri par
ti cnuncient , ita ut ille paratior faftus bonum alterius ius eurrtat St eonuin#
eat . Cum alrerius neqj uoces animis, nec querelas auribus admi&ant'* E*
cum miferille timidus impcudenfcj rena iudicis fidem in plorando fruflra ip
fius aures fatigauerit . Iudex interim feuerus St urhemens, loqueti obftrepaf
eumqs uel difficulter admi&at ,aut ipotenri ore obiurgrr,uel fi admi&it egte
St perinuitus diUimuIatofcrmoneuultucj,cu cedo admittere cogatur, quo
rum quidem nequitix St animi ad falle dum deflinati nulla maiora inquit ac
gumenta funt,eum reconditus ille fenfus St obflrufus animus, quam labe
mifero illi afferat non facile dinofeatur . Q_uin etiam perfaepe eucnire dice#
bat ut malus iudex ut illuimprouidum ad infidias ducat, St uana fpe ludifi#
cetur,fe dubitare in quo nihil ucrendum fit affeueret . Si quod au te in eanfag
difeeptadonem anceps dubium fiat,illud diflimulanter omittat, ut cum, ms
xime uidffe te credas, tunc ubi praecipue lubeundu periculum fir . Nonnu
j
cuenirc,utcum diutius litigantem fruflrari nequeat predbus feu querelis fa#
tigatus,caufam in iudidofeprodudurumpredicar,aliorumqf iudieumexplo
rct uota non ut caufam aequo iudkio terminet, fed ut quo patto inuadat ius
alterius folerter inquirat , illorumqj uotisin illius tnilien perniciem explora#
tis fine perditum eat . Si uero non dubiam fpetn ui#
religione St fideipium
mora ita rem producar,ut cum finire nutu
ttorix uiderit,iudiciorum St litiu
omne difeeptadonem ualeat , neutro inclinatis lentendis fufpenfa omnia in#
fettaq* relmquat,dcumcg ille conteftans St hominum fidcm,fiquidem, que
appellet, quem obteftetur, quem imploret nullum habet, diuturna expetta#
done St ampliore fiimptu uexatus de fuo iure tandem decedere cogatur , quo
foedius dici eftimariq! nihil potuit.Atq} urinam non his ardbus fxdiffime ue
xatos,nec quotidianis danis tenore uno opprimi miferos uideremus i Po#
(Coo
G E N I A L 1 V M
(farno momn peffimo exemplo inualuiflc dicebat ut iudiees non iure , nec
iudicio,fed pet fadbonem fit gratiam aut libidinem,pcrqj inuidiam iudicioru
uotacoaferaut^illic prefertim ubi in orbem, (uper iure controuerfo lententi*
explorantur. In qua quidem te ,
tanto certamine hinc indeexatdefcunr ftu#
da partim pterio aut padione dando fit pollicendo, prope nfiotcm fibi quo
dant ucl preter ius faiq) iudicata ferant, fit ui&orcs . Sed iam latius pro
ceffi fit libcrius,quia me morum piget tcdctqi i Male profefio humanis in*
geniis noftra uiria confuluere,eum
iudicia, qu* fidei tutel&p noflrac credi#
fa funt no ad £alute,fed ad pernicie humanigcncris ceri cupiditate ucrtamust
tcsfcabuac
LIBER.tQ.VINT VS. CCVIII,
trs fcabiunt . Contra utro cum aliquis nihil profidt,& fruftra operando Cif
tigatur,ingenti periculo fruftu nullo. Oleum fimul St operam perdere a \c4
bant. Sicut Grxcutn adagium fuit, ««i voxeu; J*tc-ic hoc eff afmi uellera •
tur,ut nec abnuercncc polliceri audeat,& in quam uis partem declinet, pre
fens dinum aut exitium uidear,fe inter facrum Si faxum politum uulgo ra*
dtiranc, dedudtumabeoqui in foedere ineundo porcam faxo ferit, ficut Gre^
cum eff Adagium quod fcilicet itaaftriffus mantat, uelut
apud Diomedem holpites quorum uifceribus equas depauiffe dicitur . In eu
uecoque diuerfx trahunt curx St incertus nutat, ut nunc in unam, nunc in
alteram inclinet lentendam* tuniTa/S«A«Ttfof »oiwft«»id eff mutabilior Co
thurno fermopercrebuit. Cothurnum cmm Calciamenti genus effe quat*
tuor anguloru fabrefadtqm ita ut utricgpedi&uirisac mulieribus aptet urco
mode,p:rfpicueconftac. R.urfus fiquid certum Si deffinatum c(Tet,necuana
exptftatione ferrentur . Hoc re ad Sagram gefta certius effe , contra utro cu
irrita caderent promifla Si uana fpe ducerentur fe auribus lupum tenere dice*
bant. Huc pectinet quod quotidiano fertur adagio, inter os offam multa &
inddere,cum aliquid diferiminis in re certa Si fere explorata futuru timemus.
Sicut grxeo fiiit adagio ufurpatum zraAAtt u iriAei * 'uauhoc nguxhAor
. id eff multa cadunt inter calicem lupcemacp labra , ^_uod autem ei*
de lagra didum inde fl axit adagium, quod cum decem locroru millia ad fa
CSNIAL1TM
mergitur . Et cum exrequapia totum pendet negotium, ubuj tota moles
Hic mihi prora 6t cupis eft,uulgatus fermo fuit . Contra ue
periculi iminet .
ut bonafpe
ro cum exoneratum ammucuris,difcuffa follicitudine gerimus,
impleamur,fecuros in utramqi aurem dormire pollicemur . Sicut rem falua
didmus faltantefene,tradhim abeo,quod cum Ctrcenfes Kom*
fierent, fif
efl«,po*
turbaris ludis aduentu Hanibalis,in omen magni terroris receptu
inueniflent re falua dixerunt. Cii*
ftea reuerfi cum (altantem in circo fene
laureolain muftaceis. Bullam quoqj dicebant, fiqutd haud multo poft defi
tutum cernebant,eft enim in aquis Ipuma tumens , qua ex crebra agitatio*
ne nafeitur puntoqj temporis difloluitur . Q_uare fermo Dyogenis in eos
qui ob coronas Olympicas lafciuircnt gaudio pcrcrebuit,ut bullas accepiffe
diceret, & Calcaria (ponte currenti addita fique (ua (ponte ad audendum age
dumqt hortamur . Oleum uero in ore geftare dixerut cui loqui inhibitu eft,
uerbum facere non licet . Contra ubi quis lingua imodicus infinita Ii
cuiqj
ccnrie fit audacieeff,qui moderari linguam nefciat,bi2ena temeritas diceba*
tur . Fuit enim bizenus Neptuni filius prccax nimium fit in folens.Et qui
ingenio timido fit diffidenti fcrupulum facit,ubi faciendus minime forct,no*
dum in fcirpo querere dicebant . Siqucmuero probum utrum dcfignabant
qui nihil contra honeftum moiiretur,tutoq) eius fidei «ederentur omnia,di
gnum effecum quo in tenebris micent afferebant. Q_uiuero ingenioper*
Ipicaci nulli occationi fraudis parer, vvrvttt im «aScmIm hoc eft (enex
Simia non capitur prouerbtum fecit . Contra liquis improbus ad nocendii
paratus uenit,fenum habere in cornu diiftus eft . Erat enim pnfei moris bo
bus qui cornu peterent feni manipulos apponacquo ad ptecauendum ho*
mines parauores
«
11BER’Q.VINTVS CCIX.
mines paratiores foret. Q_uare uerbu Sicinii fcurrx fuit in craffutn ideo co
uiciis parcere quod fcnu habere in cornu uiderct . Dici quoqp ius ad adero cu
cum loca fit falubrc acre celebrat Crotone falubriora dicut,SeiIicet qcf Sy
.
q lid autem tarde cogitatum aut falubrc confilium fero expenfum fuiffet,fe*
rophbges fapere termo fuit , quod a Grccis fluxifle autumant. Nam cum
decimo exalto anno poft magnas clades Trciani Helenam fimul &! iure bel
ii quefita Grccis reftituenda cenferent , fero phriges Iapete prouerbium det
duttu tneft. Et qui in re quapiam parum fapere uifus damnum patitur,qui
(ibi fapiens prodede nequic nequicqua fapere dicitur , ad quam fenrentiam
accedit Euripidis uerfus n [<ru <punt iri ut® a-oooVHoc eft odifapien
Cem qui fibi fapiens non eit. Ecqui altu fie dolis nuruum ualetcoriccus nun
cupatur,ex eo deduftum,quod ex Corico latrones prcdxadueti audacis in *
genii Si fummx folertix fotec T tn eos quocp qui prefetut lctitia cum intus an*
antur curis, quicg blandichs uelant odium, Kilus fardonius dieitur,quodin
Siardiniaapiafiro fimilis herba nafcicur, cuius efus deduttooreuelut rideres
homines morte oppetete cogit . Si quis uero obrutus malis eu fortuna flu*
oo
ized by Cjo»
1
GENIALITM
feianu aut aurum
ftu 3 fur'ut nichil fibi profpere cedat. Illum equu habete
&
Tholofanum affcueranr,quo J fa1icet,ka excidio continuis cladibus premi
cur, utquiauru Thololanu habuere ,aut Seiani equu.
Sicut de Segmentis
mus ea confe&ari qux ab aliis uberius explicata funt et lai ius,dc hishadenus
flWtr fatis habeam Illud uticf antiquimoris erat,qucd cum alitui precata
.
IJBER-Q.VINTVS ccx.
tibus anis, patribus equrtibufqj ac plebi Romanae confufa loca
fuiflcnt,ubi
fpeftaret.Cor . Scipione,& T
. Sempronio Coss. luciis Romanis per sedi
ks curules difcrctaloca Senatoria a populo luere, utt$ (uus cukj; honos
fer#
uaref lege cautti fuit, ut optimatibus fubfellia xrma darettur, Q^uo
p tepore
predpua loca orcheftra Senatoribusdatafunt,ub>infcena plaltabaf
&Cho
rus inducebatur,podiu Imperatori, & Confulibus,profccnia Se
pulpita opti
matibus,nonuoq principi, liquide Nero e profccnio fatpc fpeftauir, a liquanS
do e puluinari quod in prima fronte theatri Ipeftaculop: lotus erat . Fmur
tn
Auguftus C*far,lcgatos fociarum fcederatarucp gentium in Orcheftra
eo
fidere uetuiffe cum quofdam libertini genens illic fpeftarse
, deprehendiffet.
Pofl aliquot uero xtates,uc Imperator una cum facerdotibus in fella
impera
toria ludis pracGderet, cofuetudo inualuit Q_uac quide fcena in
. fronte thea
tri ab uno cornu ad alterum porrigebatur, Verfatilis,plerucp
duftilis mulf
tis collinis SCepifhliis fulfta,qux primo parietem no habuit, fed frondibus
obumbrabatur. Poftca tabulis piftis in parietis morem coponicrpta qu*
,
ha enim triplicis generis era t. Nacp
fpeftaculojt fedes prateipue inde habita:,
tragica collina Si deoji fignis exornabaf,quibus Se tabulis piftis,parrim
ab
amicis partim e greda comodatis utebatur Comica edifiaojt figura
.
prefert,
Satyrica uero montibus inumbratur &
Syluis,inta.n.Htllnonu fedes erat
qui ad ededas in fcena operas locabatur. In orcheftra aut Chori,reliqua ue#
ro loca popularia fuere in qbus omnis fexus fli xtas attp infimus ordo fine
,
diferimie fprftabat,q uero a (edibus exdufi fuerat excuneati difti. Gred
uero
prxter hxc,Bulcuthicu coftruxcre ia theatro ubi fcniores,ficut Ephebicum,
ubiiuuenes fpcftarer, Antehacuero lege per anos quingetos fcxagiraacod
ta urbe populus una cii patribuspromifeua iuiquitatcfpeftauit.Poftea uero
P. Africanus fuperior cum Cos.effet,cu T. Ion jo, ludis Romanis,plurima
Senato^ fubfellia a populari cofeffu feparari iuffit . Et cu to diferimie aliotti
ftudiu altore indignatio effer, preburflc dus rei nouiras non mediocre plebi
fermone didt, adeo ut ipfum Afiicanu qcP dus rei aurhor fuiflet peniruifle fe
rar,gr amq? ingente apud ordine lenaroriuxdiles pepererutqui lanxecuntut
gradus gignitatifq; cuiufqj Se fortunat diferime foret, manfitep aliquadiu lex
£jata,ufuq) didicere,multopreftabilius effe, fetuato gradu cuiufqj in collu
q
uione omniu fpeft aculis intereffe . Proditu (ri memoriae cft, tepore quo pro
mifcuus fpeftaculoiu ufus erat,nunq plabeiu pmodeftia 6e ucrccudia areui^t
Senatoriuaur cofulare fpeftar fubftmuiffe. Cucp poft aliquorrepa, plebs cu
pfibus cofufis ordinibus nichiloius fpeftaret,fex Helius perus et /.Cornelius
Cethegus Cenfores ne turba patribus mifccrctur,cu tantuhominu conflue
ret in quod non (ine indignatione plebis faS
theatrum,alio edifto ftatuere
,
ftutn memorant, qua: k dcfpcftui haberi Se contemptam effe arbitrata cft,'
oq ii
t
:ed tayfcoo^le
1
CENIALITM
tam St (iHelium petu incenfuta collegam prioris Seipicnis fuiOe nonnulli
tradant,Rurfuscum haud longo poftmuruallo coflituticne abicgata,Sc
I. Scribo
natus & populus folutiflimo more fpc&atet, Acilius Serranus ct
nius libo Ediles currulcs,S«nicis ludis & Romanis ut daii(a Icta plrbriciQ
oi ibus fptfiatr t quartaprcmul
a patribus cfltnt,populultp difcrctus a Sf nat
gara Itgc (latuere, (pcdbuerecf aliquadiu, donec lege lolia theatrali & Ro#
fcia ut in quatuordecim ordinibus
Bi fubklliis ptcximionbus,Scnatotes at#
)
L1B.ER«Q.VINT'TS ccxi.
monios aero in omni comiflioc ludor u, Regu erant loca precipua, quibus ut
inter fpe&andu cuicp liceret initi,pnuilegiu datum efl : Athenis fi peregrinus
publicis ludis in thearro pfaltaret mille dracmis pena mulcabatur Q_ua
,
.
euam Othonis lege decoCoribus qui fortuna; naufragio,no fuo uido deco^
xiffent,certus in theatro locus coAitutus erat ficutuiatotibus
, rribuniciisue
coru quoq; uera H
falubtis ratio haberef. His quoq; qui arte ludrica exer#
cuiilcnr, ne in quaruordecim Tcdcrent cade lege cauebatur. Q_ui uero quc^
flti fui uilitate & gula aut luxuria fe authoraffenr,uel
corporis feciffent,quicp
xre obligaffent, a theatro arcebantur penitus. Q_ucd Athenis quocp
fatu
tum feru t,ut qui multis flagiciis dcdecoratus,aut nota turpitudin e: nefariz
infignis foret, a fuggeftis & ludis arcercf . Idcp adeo procaciter (eruatum eft,
ut prtfcfti fubfcllioru per cuneos difpofiti,c fubtelliisin quibus imeriti,fcde#
bant,quibus equeftcr non fuiflet ccn(us,ui fpeCatores deiiccrent. C.tame
Gracchum accepimus, cum animaducrtifter contra inditura maior paffim u,
patriciis it plcbcis loca fpeCaculotumcrccdc locari,nullo ddeftu, accitis ope
ranis ii fabris illa fuiffe demolitum . Solitoftf Romanos principes,ob mul
ta in rem . P . merita, Maflilienfibus , exterarumq; gentium legatis ab ulti#
mis oris,locum inter Senatores (pedandi pro intigni munere largiri,in quo
proditur memorix de Germanis lepide fadum,qui cum alios
de Romanis
bene mentos in fenatorum fubfcllns fpedaGcnt,nc inferiores officio uideren
rur,ipfosnon admiflos fua fpontefubfdlia adifle,& unaconfcdiflc. Con#
tra ucro.l. flaminium . , fratrcm,cum Senatu motus in comiUionc ludo
rum humilis it defpedus extrema in parte federet. Populus uniuerfus ob
fratris xgregia facinora reuocauit,& inter confularia fubfellia admifit lidcm
,
tamen MaSilienfes tam fcuere difciplinx fuere ut nullum aditum iuuentud
infcenamud theatrum darent,quod edent morum corruptda,nc per c bfce#
nos motus iuuenesimpudicicia lafduiret. Augurtus uero Cxfar, milites accg
equites ita difcrcuit, a populo , ut ros qui bellis duilibus adrito' patrimonio
equedrem cenfum non habcrcnt,fi tamen ipfis aut parentibus antra fuiffet,
in quaruordecim (pedare permiderct edido legis non obdante, qui etiam
cuneum fuum pretextatis it pedagogis aflignauit, feminas quoq; qua; pro
mifcue antea affuerat nificx fupeiioreloco (pedare iuOit,adeo utlummathe
atri deinceps fotis matronis paterent , licet ab Athletarum fpedaculis no#
uacoditutione omnem muliebrem (exum poflea abdicaret. Virginibus ut#
ro urdalibus contra prxtoris tribunal locum dedit . Vtqj Senatoribus quo
ttes quid (pedandum publice ederetur, primus fublclliorum ordo uacarer,
adby
f
genialiym
plebe uulgarl fit fcrdidis hctni#
condit* turb* prepcfuit,ne equefttt ordo a
nibusindininaus foret. Q_uod &
Dcmkianus fcqutis temporibus , rene#
dicitur. Alexander autem
uataleee Theatrali pene obiirerata, iterum feoffe
«i . J miImm HmniH/nr nnfl cmrriia ftmrndia Drio4
merocenfcri.
#
O uid apud Sccuolam Iureconfultum fit Hkrofarcha St quid fit Cala
Diatretus. C*!*1 XVII-
_ tt m anua reliquiffet,non
modo, fed fit fuccefforibus le
ipfis
rem illorum p. lictam tufanam diuilcte,cx quibus lacerdotcs primi funt, his
addunt artibces,Sccundum agricolx. Tertium milites unent locu. Q_ua
inflitutionem ab Egypriis oriundam, multi informandis utbibus St mori*
bus in Aituendis Q_uibus uero rebus patricii a plebe (c cerne*
ledtaci fuere
.
kj by Googk
k.
GSNIALIVM
M antiquifliraain habere originem uelut. Edam tunica palmata & palma*
tatoga triun.phalts& toga pitta,quasCoss.ct hi quideuidlishofiibusuiu
pharunt uduti auguftas,atqi illuftri&excclfo honoridcbitas accipiunt,pt*
apui cultus ornatufqj fuere, in qbus decus totius imperii ingenui^
untutis
Rom inorum trabea, magni tamen Ibledoris qua rarenter Romanos ufos.
inuenimus Nam foli Reges aut Coss.nabeati inccffere,Tam Si fi milita#
.
rant,dum auguria captant . Scpius tamen (ub tegmine punrceo alterno trx#
tu purpura dilbnguebatun Necp fum ignarus, Maurorum Numidatutp re
gum amidhim efle purpureum fagum. Q_uare Iuba Rexfagulo ufus pue
puteo dicitur. Aflirioru tunica parnm purpurea fuit, par nm alba. Med>sau
te per fis fit armenis Regibus ac Udis amidtus
purpureus quatiar, gulatifigu
anaxiride Si cultu duodecim milJui
ra & Cydaris, quis pcrliei Reges triplici
talento ttiquandcqj ufi fint. Phenietbus uero S^us 8i Cvliabus Regibus
Chlamiseu Romanis quoq? lena q chlena dida regales cultus
crepidibus
,
Thaprobanx Rex Sy tmate uetritur, Cyrus ftola medica,
ornatufep fuere,
Hibarheojg reges fola purpura. Clcomenrs fxpius bteui cunica amidus ap
paruit, Antigonus hi Ariftippus sgrefti Si Regi uix decoro
habitu. Contra
bus etia hiatino Si cocco uti inhibitu eft. Fuitq? aliqfi mulieribus ueritu,ue
uetficolori uellc uteretur lege opia,quod etia a Nercne faftu memorat, qui
mulieribus Ametiflini di Tyrii ufum interdixit . Q_ucquidc ftolaplebeis,q
uishonellis no dabaif « Siquide patritix degrades natu matres illa honoris
aula deferebat enim ad imos pedes fluxa qua indita contexta ambi#
,
erat
bac . Si pura toga noua nupta induebat, quam etia Ty
Re fla uero tunica
ronibus dummilitix aferibuntur tributam inuenimus. Cyclas quocj Pal#
ia Se K.icitms cum Crocoto honeflarum uefies fuere, uirginu Se matronapt,
licet Cytharedis quadocp palla in ufu fuerit que Syrma didka eft, erat enim
PP
i
GE NIALIVM.
equitcs,demu milites habuere proprias.Solcas aute calriamenta dixere qui#
bus plantaria calcesinfinctegutur,nabenisiuntta exteris prope nudis, apd?
Achrqs aut Calcei feminape fuer albi Si tenues. Athenicfibus elaborate artis
Iphicraridcsditti,Grxcis Nimphidcs Se Arpides multiplici (iitura,ficutScy
thicx,laconicx,Per(scx,AmycIaidx,& Alcibiade.Perlxenim Calceo unio
tur alcoSe Duplo ut magni appareant, Aflyrii paruo, Egyptii papiraceo,ba
bilonnfoleis thebanis GmilIimo,Cretenfes militari , Nabathri fandalio: Indi
ex arboru corticibus,nonunq foleas pedibus addebant. Phocion ucro nudo
pede incedit, Se Cato Vncelis mira patientia ita utuix cruda Hieme calciarer,
quod de locratx,8e a Aiirtodemo legimus , Lycurgus quoqi pueris fparihe
pro calaamento pedum nuditate dedit,quo facilius aceliuia afcendrrer,Se de
diuia peragrarct.Empedocles ferreo calceo incedebat,Hifpaniefparto,ligu#
tescatabrico.Galliagtedesperone.Demetfius uero Antigoni eo uanirans p
ceflic,ut aureocalceo calciaret. Augurtus altiufculoufus fuit ut j>cerioruide
ret.Caligula focco muliebri, Dioelecianus et Heligaba!usge(nato,Carmus
gematis fibu!is,ap'jd Aegyptios aut innuptas puellas calccisuti no licet, ut
cuagadi licentia cohibererur,cq nudo pede extra fepta pdire nefas foret. Cu
pezia uero n5 muliebres fed ubkinu calca erat • Palla uero ptta cu amiculo
purpureo apudPcrfas Hola medica cu armillis St rorqux.Egypns Iaera ilidis
ucftis,Kcginape amiftus ornatufqj fuere qbus in&gniis uefut ucridimis no*
uulgo fe cernebant Q_ua qde palla pueris puellifqi qiq? traditam legi
tis,a
manu neglexit cultu,ami&u alano atep equo pariter ufus. Aftynorum mos
erat duplici amiculo uefliri altero lineo ad pedes demitto, altero laneo quod fu
perinduebint . Maurufus crattam uefiem aut laceram qua induebant pro te
poreuariare uttabatur. Perfx amidfum hibent,eflatc purpureum . Hieme
mariu operti inceduc. Sicut Gelonii hafliu cutibus, britani reliqua nudi uc
tre fit ceruice ferro cingunt, Hilpani primu breuc fagui u mox Holas fit togas
Rominomore acccpere,quare flolatididhfit togati. Gymncfiarum incolx
iuncco ornatur ami&u', belgx hirluto fagulo , Germani Sago cu fibula aut
fide.it fib ala fpina conferta, locupletes uero flridta uefle fingulos attusexpri*
mete, Q^uin etiam apud uctcres fapientix profettores diuerli cultus corporis
ornatuftf fuere • Namq? Dyogenes,corpore(eminudo fuit,ucfle Humili fit
fordida,qui cum Rhodios uefle confpicuosccrneter,lllos dixit nimiuminfo
lentes . Rurfus cum laccdemoniis in uefle fordida fit in honcfla occurriflct,
tria hos infolentes nucupauit. Pythagoras alba amiftus uefle, neqj ex moc
tuo animali quippia ferens, auream coronam geflabat . Nonnunq purpura*
tus. Chrates manthicam fit fordidum palliolum . Ariflippus focraticus My
lefiam Clamidcm aliquando amidlum uiliorem induebat , cetera nudus*
Ariftotcles uero decorus habitu,fit nitido ueflitu fuit,tonfa coma digitis tc*
ppi
k
GENIALIVM
uifendos/uismanibus elborato,ficut Apollinios
danitis auro. Hipias cultu
Thianeus linthe»s,6f Gorgias purpura cofpicuicrar, Heraclides molliori ue#
Ac, Zeno tenui pallio.Empcdoclcs Agrigetinus pter purpura tria calciamc
Cis xrcish>cedcbar,Demoftcnes molli tunica fit nimis accurata . Atiflides tri
ta lacerna, Socrates uilidima Hola , xenophon cu thorace fit clipeo . Fuucp
Homeri opinio antiquiQimos grecoru pelles leonu pardotucp ouiu fit capra
ru ac luporu a principio induifle . Poftea ipotentia muliebri eo ucfaniz pro#
ccffum fuir,(it maximos indutae cultus, purpuracp fit aut o ac gemis redimi#
tx procederent. Armillas anuloliqi io digitis aureos , colloq; monilia fit Ca#
thrnas circa latera margaritis inferta,in auribus ucro uniones fit Chilindrcs
adoflentatione luxus Komanx mulieres fmet,iplafcj) auro fulgentes iunto
urhtculo fit carpetis,fcflis„pfcfiffcp diebus p urbe pcicp oppida uehi proditii
fit
.
Q_uod non modo R.omanis,frd fit focicyt iatmi nominis tuoribus dc#
coris cauta tributu ferunr,quibus quidem uehiculis nift caflz fit fpcdatx pro
bitatis fiiiflcnr alus uti non decrbar,a quibus uiri una fedentes dcftedr re mi#
nime cogi poterant, quafi in tuto eSrnt prefrdio,priui!egio uxoris • Q^uarC
Domitianus Cxfar nouo Oaruit edidto ut pbrofis feminis iefiicx ufus adi#
meret. Fuitcg apud Athenicfes feruatu ut a&icx feminx derida ucflctnqua
peius induebant (imillima corinthix ne fibulis nederentur in lineam ccm#
mutarenr,fit a Syraculanis lege fancitum,ne uiri aut mulieres, ma/cri Ium#
ptu ornarentur biprius (ieccnfhipraras fit omninrquitia impudicas docet er.
Q_uod prope cum Ephebis compar fuit , qui cum uiciis inqumatiCuni el#
fcnt, neminem frugi uiuerc pafli fiant . Hermcdoi umep, quod uir pre baiif#
fimus ellet uibe exegere, qui Romx poflea Irges deccmuiralcs interpieta#
tus ftatua m comitio a populo donatus fust. Hoc queep inter extera nota ii
cfl. Coss. paludatos nennunq trabeatos paludatis littoiibus ad belia du#
cerefolitos. Namcp erat paludamentum ucflis Imperatorum qua fummidu
ces perfxpe utebantur, ornatus tamen militatis quam Chlamydem appella#
runt . Militefcp flatos militix domicp incedere ccnfuefie, S aga enim Chia
tnys fit lacerna militum ueHes fuere, adde etiam lenam quam fuppremam
induebat,licet fubfequris teporibus Antoninus philefophus Awguflus,mi
lites fubfe ftipediarios togatos effe hidcrit,nec unq fagatos iuecderc paflus fir.
Mabtcp diu K.omz coftirutu,ut feruiingenuoru utfte no uteretur Q_uip# .
pe q nec colobia nec calceos habebar qux liberis daban&Crepidis queep aut
mulleis uri tuos aut plebeioscrat lcgcuctrtu,Syracufaniuero utdifcrime ige
nux fit fiuilispfonxnotare^feruiseqCaradtere inuflirruc. Samiiquoep ctf
ptiuos Athenicfes,noduz figura. Athenicfes uero Samios bello captos Sa
mex nauis ligno deformarunr,nonnunq feruis litteras inuferunt qui literad
didi, apud Lacedcmcniosquoejingmuialtbat comam, nam«f ces ccmau
1 •
X; •
LIBER.-Q.VINTVS ccx vir.
erant, cu feruos crines habere no deceret, idem in omni fere greeia ubi '
(eruis
nutrire coma nefas erat,qui etia ab ingenuis didinguc batur tunica Namqj
.
icere linunt . Contra Riphei nam mulieres pariter & uiri deronfo fune urrticc
BC capillo derafo adeo ut glabri uidcantur,Sicut Myconii cmnrs calutcio Ia#
borant,xqucutin cauno omnes lyenofi. Non fre in Aegypto ubi raro calui#
dum fuit, produnt Authores, Athcnienfium u«ufliflimcs,Capillis coll-gi
dis cycadas aureas annedlere,ut eo argumeto Au&ccht henes hoc t rt prime*
tt fine origine fe probarent. C. ucro Cacfar comatos tanto dcfpcdui habuit.
Ut quoties occurrerent occipiciorafodrturparet. Capillum ueroaut barbfm
inficere coloribus, imbellis ruiGe &t eneruati
exempla funr,m prinis Philippi
Maccdonis,qui cum ex amicis antipatri arbitrum ddieiffrt,quem aduer tiOet
barba Ot capillum inficere, protinus gradu dciccit 6t iudicare uctuit,uclut me#
dacem. Q_uoJ compar fuit,cum eo quiSparthac concionabatur,quemcu
AtchiJamus Rex fucato capillo uidiflet, profari uetuir,8t m medio affatu exi
gi iufljt . Cui non incouenit quod
deGotgia Icontino proditum trt,quicum
in Olympiis de comuni Grxcorum
concorda in&gnitcr peroraret, Mclan#
thus eum ludibrio habuit,qucd de totius Grcciac concorda agiur«,qui fe,
uxorem et ancillam concordes habere nefeiret, que cbzelctipirmirata quo
odie diflidium peteret. In quo fuitexpcriiretis cognitum, qued his qui cSy
bari biberent fucarentur capilli nigri, qui
ucro e Crati flaui Bc fluxi Sicut de
ne deformi terroq? habitu tanta dignitatem foederent. Sed nec figa donec
ietiorc fortuna aur illud ri uiAoria clades emendata forct,dimiAcbar. Q_ua
UiAoria potiti, uel cum fufis fugitifcj hoftibus,foeJi(Iimum bellum finitum
foret. Exuto iu ditio, in cominus fignum populus uniuetfus pretex#
lentiae
pcowri binis utuntur uefhbus feminx lingulis, uoiuerfis nifi lineas ferre ue
fles non liabat . Neqj referre Alienum fuerit,qucd circumpadanis populi#
ufu uenide tradunt,ut lugubres uedes longo tempore induerent, in tedino
maerore affe Ai propter phXtontis cafum quod de alo prxeipitarus , fui mie
iAus St in Eridanu dcieAus foret . Sicut in Daunia Ariftotclcs rtfctt marci
GENIAL1VM
drs oc currile n t,ut orbatos (c patria &
fortunis indiearen t,in porttrum can#
Q^ui nummis augurii qurue poteflas aut his condam fuerir,8t quomodo
auguria Captarentur» Caput XIX*
VefHoni diu res fuit, qui numrrus au ;uru o!im apud Ro<
v
p,nequid diuini obdaeet ex refponfo arulpicum magidratu abire (atpecoa&i
funt . Poterant^ augures propter terra prodigia aut fiquid ofkrtei,cctnida
cenialivm
ukiart. Q_uctirfqt exarer angaria
creandis migiftratibus urlimpcditeuel
petcbmt , lituum fine nodo hocefl baculu a fummo inflexum parte qu» m
fuir,tcncbant,quo ctli regiones* err?
tobu.lior efl,quod infigne augura'e
fe pertine, e uolebant, quae tepladifta funt pfin if
tafpichq libus uidenda ad
que d dextrum quod uefiniftru dTrr,ocu
rent Si certa finitione lignarentur
lis 8? animo metiri poflent,Nam manuceli fpatia notare faluis aufpitiisnon
licebat Q_uo quidem lituo Augur profpeduin Vrbcm atep agros captat
.
to regiones ab oriente ad
occalum terminabat, limite decumano & cardineex
tranluerfo,(igno metato quo oculi ferrent qua longifltme. Q_ui quidem K4
tuus etiam regium fuit inOgne,in
quo poteflas diri mendat u lirium effe nofee
lituum ambas cufpidefab imo Si a
batur Proditu cp memoriae cft,Komuli
turamo inflexas habuiffe,prcter formam litui auguralis . Ex notatis uero re
poflica,tum dextra 8i ftniflra di&x. Q_u5
gionibus prima antica, porierior
periti,celum in duodecim parres di
uishetrufei uates celefltum prodigiorum
loqt operculo claudantur. Q_uodcp eu aufpicia captant ,celo non turbido nec
j>cellcfo,aut pluuio,fcd aura filenri,& placida, ubi omnia pura & tranquilla
lunt aufpifcentur.Ne uenti flatus,aut tempeftas auium greffus a fuo curfu di
uertat. Eftq; obferuatu ut minora aufpitia (empermaionbus cedant licet prio
raGnt. Siquidem Comicis aut columbarum aufpitia aquila fuperucnicntc ic
»ita fiunt aqutlarnm uero augurium fulmine adueniente nullum eft.
ITIIIT rTTnir
r‘^’ orbiculatas fedffe,inqbus pradrret * cenaret , fatisco
ftar .ue more a lacombus Romanos lumpfillc crediderim, qbus nullae
Q
enim antea lcflictat Archaici * Boctoi
fuere mefx nifi cx rebete, Romanis
humiles Ccbteucs. Labentibus deinde moribus, tant* luxurixfafl* funt,
ut xratiprimum lefli Abaci, Triclinia
,
*
Monopcdia,qut Cn . Mallius
A6a deui&a primum uexrt in triumpho, Deinde Citieae mcnfx qux elepha
tinis pedibuf
.
tica, lauta atq; eximia . Platonis ucro bellaria fuere ficus,Cicer,faba, Myrti
bacx,& ex fago glans prunis toda.Ferrur Heliogabalus pro luxus afflurn#
tia parafitos in Iccundis menfis nouo genere eduliifaginafle. Nam cereas da
pes aut lignea edulia uel eburnea fxpc fiftilia auc marmorea exhibuit, cutn
- per fingulos miflus tantum biberent , uclut ucfccrentur , di manus ablurj
rent. Panem ucro paniccafqt menfas non argenteis uafculis fed uimineis catf
nidris Romani infercbant,Greci uero per |>mas. Q_uosex mltiplici genere
uariatunt. Nam di plcbcius erat di bligineus qui caudore predabat di tririco
qq
•»
GHNIALIVM-
pre ripae ea'?3ao quod authore Varrone ceteris prefhrer. Sicut ia Falerno ui»
nam ia cafinatiolcu inTulculano ficu, in tarentino rre 1
prefercbatur ceteris
Erae 3£ fcundarius patiis fit ortrearius. Arthologanus Sp:u(icus,fubcinerif
qux ptifanam uclut (alubernmam magnopere coj
cius, ii ArtopreGus,inter
menJarut,qux a Grecisfumpra origine ad Komanos fluxit. Pori quam ha
licam Romani inuenere,cuius G ect in exrertes (unt Grecisqucqt multipli
.
cu panum genera comperimus. Nam fit Zimitas hoc eri fermecaros,fit obe
lias fit Cribaoitas , Si Candrydias Si Apinras,Pytirias, Si Pyrinosjpanes le
panem a Jhibuiflir, prandio uero carnibus uefei , nen elixis, led afiisSt ucru
decodis aut fridis , quibus parthi abflincbant,fltnili uenatuqucfitis nulli
uefei permiQum • Et cum pauciOimi conuiux erant , non minores tribus*
qq ii
k
GENIALIVM*
igaid aratum 3 aponunt,utqi Regi duplum obfoniorum foeteris detur, le*
c’e fancitumerar,no facictacis gratia,fcd ut
pollet obfonio que ucller honora*
xoulis canere ad lyram quae dieunr fcolia. Idem apud Athenicnfcs. ia Nam
celebri aepulo quod Sycifliam uocant,tcnuiorcscumditioribusuna conue*
niunt, flteq nlem obfoniorum partem ferunt. Cretenfes eiufmodi comefla
tiones Andria dicunr.PerfeTida Greci -n*/*» Syn Gramatias. Fuere quocp
Sparthaniseenx copidrs in quibus capra imolabatur,fit alia Aeclon. Apud
Indos ara menfe in modum conflit ura pluribus accubantibus circii. Ineaqj
carnibusappofitis,q'Jilibctconuiu3 e fua fede admenfam uadit,8f quam uult
ne fit afeo pro pulmentario eeflit.Vtqi primus calix loui olympio mifceatur.
Secundus Heroibus . Tertius fetuatori loui.Ec cum uinum purum daba
batur obferuatumeft , ur louem fofpitem aduocarent , ne temulentos fa*
ceret. Cum uero aqua dilutum louem appellare faluatorrm . Petfaruai
Reges, ante cibum ac modeftia difputant, ante facnfictum de lufticia,ao*
LIBER. Q.VINTVS. C CXXI II.
tebellum de fortitudine.Etpofl trinam potationem cumodeflia aepulatibo
na a diis precabitur. Nonnulli inter bellaria honores diis,imagnis Heroi?
bus dabant. Cu utro apparatu magnificoexquifitiflimicpulidabatur,tri?
nis ferculis,fequtis mox teporibus etiam fenis Romanicena exhibuere. ldcjj
luxuria erar. uomo Auguflus conuiuia miffe fertur , quibus non amplius
trinis ferculis aut cu abundantiflime fenis ccnuiuabarur .Lilar
lulius uero
in Egypto conuiuia multiplici ferculo protraxit cu Cleopatra ad prima lucc.
Ncroquoqj ctfufusin luxum 8e ipulas, a medio die ad medias nofltes, inter
uina & kortaaccubaffe fertur. Dcmicianus noultra folis occafum. Et Helio
gabalus ia perditi nequicii fle luxuriae fuiflc,ut uiginriduo fercula ingrntiu
obfonicijt una cena admiferit,nuq lotis linthcamibusufus,fedncuiscrrccc#
tibus Irmp ficur Gallienus
q aureis lintheamibus ftrauit.Caligula una die ce
ties fextcitioccnauit qctia ex auro panes fleobfeniaappofuit. Vitellius quoqj
inter apparatiflttms epulas largiffimofumptudifcubuit,quna cena a fratre ex
cepcus tuit,in qua duo millia lettiffimope piftiu, 8e fepteauiu appofitatradu
tur.Ticus (6 Jiuiaiflituit ioctida magis
q pfufa,Gcta naxima pradiaper fingu
las litteras iubebar,utpullu Perdice, pauone,porccllu,pifce, fle pernam unis
&
ep alis apponeret, ficpfmgula etcmeca apparatus diuiderer. Heliogabalus
elhua couiuia coloribus diffinxit, ficur luculfus per deos, Auhcrefl Spartia
nus Heliu ueru lmpatote,omniu primu excogitafle pctnapharmacu,przci^
pui laporis,ex Sumine phi(ianc,Cruflulo, Aprugno, fiue perna Stpaucnc
q in mefo eo Aitir,qua Glipeu Minerui.appellauic
Inflar Vitelliani patina:
Cui pxirna fuit exopipanna,fexceris fextertiis taxata,in qua aues uocales fit ca
noras appofuit numis fex lingulas coemptas. Pertinax uero Imperator cotra,
qui dimidiatas ladfucas fle carduos in priuata cena appofuifle fertur . Diuus
quotji Cifar,8e Oft auius Auguflus in quotidianis cenis cibi minimi fuere, /
Bi uuigaris. 1 ibcrius diebus folenibus pridiana fipc obfonia fle frmef3 appo
fuit. T heodofius modico fle caflrenG cibo contentus fuit. Traianus etiam in
bus perfarum mfi panc,pulre,cardamo fle falc uefei. Antigonus etia parco fle
uulgari cibo cotetus fuit, Atiftippus licet tyra nide occupa flet cibo cii uilirefo
rus,fle exclufis flipatoribus cenauit,ficut Agathocles nuq line ftdhlibus,me?
mot paterni ofcuricatisqcf figulo pre genitus foret, adeo qcf ker uafa aurea
ftgulmalpadmi(crir,interciterosauchelIuoncsAnnarusbabyloniirexta?
ti luxus fuifleptoduur, fle tam profundi gulz,ut flola muliebri amictus me
ro fit unguento madens centum fle quiquaginta pfaltriis fimul accubitibus
qq iii
f
GENIALIVM.
uelut officina nequttix,magnis effulionibus cenitarrt. Vinu uero grecum fe
m«l la itutn etiam in Iautiffimis cSuiuiis apponere (olebant. Namqt ueteri*
bus fueie conuiuiaiucunda magifq profuli. Primufqj Diuus Cxfar triupha
Iibus cenis, quattuor umi genera praepter inft ituta ma orum dicitur appofuif
fe. Fileriium,Chium,lcfbium & Mamertinum, Antiquiflimiut Vairoait,
primo utres,driadc Ttnas,dcmu uiniamphoras & cupes appofurre.Q_uod
teffe Homero heroicis temponbus fuit ufurpatum,ut uina utribus inferrent
Sylla prxter omnis generis condimenta, uinumfupra quadragenariu xpulo
publice prebico populo dedit, Arabescum logiore potu indulgerrnt/nerat#
ni fupra duodena pocula bibere taserar. Gei manis fi indulmis ad ebrietate
quantu concupifcut/licet . Auguflus Oitauius fenos (euantes non excedit,
Hanibal nunq plus fextario umi indulfit . Cxfar quoqi uini p3rciffimus fuit
it bene diluti. Alexander Macedo , ad unuqueqi calice multo colloquio fer*
moneprotrahebat,quitame aliquado triduo incaluit. Fertur Vtkcnfis qua
docf ad auroram cu amicis perpotando uigilaffe , non ut mergeret fcd ut re*
pnmeret curas. uod Plato non improbauit/ cum largiori uino aliquanto
refici aios putaret. Democritus uero quaternos cyatos (extarios minime cen
fuit excedere oportere. S.quide luxta anacharlimPrimu chtatere ad fitim per
tincredixit.Sccundu adhilaritate.Tertiu aduoluptare.Q_uartuadinfania,
Vel ut Ebulus poeta Ciprius q bene fentientibus tiiatantu propinari pocula
putauit.Sanitatiprimu,amoria|[cru,tertiufomno,quartu no uriqj nfmfed
inai ri r nlrimu uerr t ^ ,l.
appellari uoluit,nampoftremogreci Mercurioli*
f
LIBER’Q.VINTVS ccxxiiii.
fit tibias, ac Symphonias fit cantus , illorum qni maioru laudes carmine de
cantabat adhibcre,antiqui motis erat, Aby dei m hofpitali mela fit feAis xpu
GENIALIVM.
epulati fuerant,infantts admiifunt garrulos St fcOiuos, ut
lis
f oftq opipare
his obftrepentibus garrientibufq} couiux alacriores nant . Romani etia mo
riones ut oris deformitate St ftulriciaoblcdtarent,non nunq pctulatcsSe im
probos fcurras quilafciua liceria mpudenuITimis iocis,dcri(ui eflent.Necp
quxtmcnfa
LIBER*Q VINTVS > ccxxv.
qax e menfa decidunt comuni conui&u,nec tollere nec guttare, illa hero
ia
um ede opinat/, quodqi apud honoratos Se doflos u/ros nunqua fere fine le
ftione cena fuit, Se cum conu&us frequens in cenam Se prandium diuifus fo
ret/pleriqj tanto temperameto 8e tenui conuidu fuere, ut folacena contenti
nunqua ante folis occafum Se nifi poft decima accuber et,inter quos tr emo
ratur Afinius polito, qui cum edet tota dk ncgociofus ,ira pod decima animu
relaxauit, ut ne legendis minimis Iiterulis uacater.
Q_ uidam ncdhi,alri met
dia die,negocns paufam fcccrc. Nonulli autem tata ingluuieflc ueotietauc#
racifuae,utuciutimpurihelluoncs effufas perpocationesSi exquifira cblc#
nia, quadrifariam diuiderent in irntacula,pradia,cenas,6e ccmcflaCiccs fetn
per indru&is pararifep menfis taro apparatu, donec uino madidi Se crapula di
denti fierent. Q^uod quidem obfcuris feuknt/bus motibus, a nonul lis pef
limo exemplo fatuitatum ed. Antea uero no licuit , ne ingentia animi bona
Apud Siculosautemuius erat bis in die cepulis
ingluuie corporis fcedctrtit.
faginari Se faturum fieri,quibus templu facuritati dicatum erat, quare Sicu*
lac mente & Syiacufan* dclitiac tanq lautifTime in proucrbium ucnrir. Si#
epulari cum fagis ludiQchkmc grauibus x dare tenuibus, quo tempore Icr
uatumed ut milites cum Imperatore andlidifcumberenc.Tumftequeshxc
fuit obleruacioquodliqais ad cenam benigne inuitatus irct,alios pari ali citu
aut fanguinc coiunctos eifdem aduocarc xpulis no uetabatur, ueiuti comites
fecum CC umbras duceret. Sua autem fponte conuiuio aliis parato le intremi
dtcrenon decebat. Siqui uero non accerim Se automati ircnr,in ima leeri Ipo#
da deduci iubebant.l umli forfan minus tcmpcdiuc neq; ad heram condi
tutam, conuiuj accederer,illum nifi triclinio circuito admiCfi nen linebant, Se
tunc epulari ludus dilcumbebat. Reges tamen Iparthanorum iero prodenn#
tes ccnxpattc mul&antur. Q_urppc ad cenam noncut bus binz Chcnices
farinx Se uini finguix Cotilx,miCfunt, dupla uero plentibus . Ideo Ephori
Digitized by
1
GE NIALXTM.
Agydi R-f gi lacedemonioru cum ad phidida no accedetet ce *
partem peti
ti abnegarunt.Tum (iquanda inter xpulas incendium
quif^ notninarer,ne
quid ea res diri portederet, aquam fub menfan) infpergeba't,a quibus obfer#
uatum ert,ur aliquo ex couiuarutn numero e triclinio ptodeuce, uerri folum
nullo modo finerent,hoc infandum omen, fit permeiofum portentu augura
ti.Sitamcnad lumina cenarent aut illa in triclinio eflcut,ueteris inflnuti fuic
ut lumen in lychno non extinguerent ,fed illud (us (ponte emori (merent.
Q^uodqt menfamprifeinuq uacuam tolli iu bebant, femper^ prandii par*
tes (uperefle uol uere. Siue antiqui uidus perfimoniam, Siuc more,quo ali#
quid reliquiarum in menta (uperefle felix omen erat, ueteri indituro adnotan
tes. Legimus tamen cena petafta , reliquias U femefa obfonia mioiflris arta
tibus diuidi St circuferri antiqui moris St exempli fiiiflc.
mi«^m°
nwrt
re g,3f
T'u
da ntp0pul qu0d at,nuii lcr
c
wmmishononbusfonfti °?r P ^9 homines elariffi#
proofficio fle clietclauclut iiipendiu raptebat
trarergo hi quos ,rt, feaabanf, Horum patroni
& defenfores Iuiq; officii du
cebatin fide illos Se
clietrla habere, rutela:cp fu* ducere
fle ope'iuuare.Q
uin
etiano fonsrantufed intra domertkos lares
libertos feruota falutarorcsco
penmus,qui bis in die frequetes aderat ,ur mane
faluere,uelperi ualcre dno
aut patrono diceiet. Nec non populis
& nationibus
ac bonis fle fidelibus foa
chs paironos publice fuifle Roma:
hoies honertiffimos futrmo Joco
natos
ouitortunaje ppugnatorcserar,8e ciuiraiu
defenfores uo penitedi,quo* ftu
dio fle fide, lingula
negccia in Senatu faceflcrer,Se promoueref.
Siquide Sv
racufanun cl.etcla Macello^ fuere, lacedemonn i
Claudio*. Futheolaoibru
to^e , Neapolitani 'icimo^Bononie es
Antonio^. Allobroges prono fabio
fangauf, funt Marors Hrreoiis ,C*farquo(5 Grxco* patrocinio pleram
"
i
P
j r *?!? ,pf? r? b P atr,<noru tq^iturj Romanojt turela cer clien#
telas diuila erat.Q_uod a Romulo a
primis originibus inftitutum ferunr
ut
plebei (ingulos patronos ex patribus
legerent quorum concio & authorita*
te aitcrrncur.Praetcrq? uertibula
fuere cauaxdoimfleperirtilialadqux quitn
fuowie non uocatus admidebatur. In foribus ucro
Se atriis domorum ara
tocus , fle lar familiaris er anr.Namq; focus erat
ara deorum penatium qu£
m»ar nun habebant, in quibus non deorum modofimulacra
inis
quosiin
gulis edibus in larario colebant.
Sed imagines aeexpreffos uultus ii Ictum
&
quifimiiudecusfocte 'ornamentum, ac principum
fif patronorum quos
quifq, colebat habere affuerant. Q_uarc.L. Vitellius Vitelliipater Narofi
,
St pallantis imagines inter lares coluiffe
fertur Cer ex enim imagines
, in
«rus domorum lingulis diTponebantur armariis quos ita celebrabant eo 4
lebaniqj ac quorum uulrus exprimebantur uiue rent
(i illi
zept
GENIALIVM*
producerent,^ longa ferieuelutfamilix decora rcprefrntar£r,II!tqi dcfun&o
ru ex tquiJS K una funus romicafenf. Ita tradito more ut domino, autaliquo
ex Familia uira funto,illius imago tam circa limina domus,q pro foribus loca
retur,ut defundi deMerium reprefrntata illa (pedes lenirct,pofterofqt ad pre
clara facinora domi fotifqt obeunda inuitarer, Inrifdemquoq) arrris & fori#
bus ac circa dotnoru liminahortium (polia quos quifq? uicidet,quorumcp ui
dor c xtiodet, etiam, cnles,& Clipri,Ga!exqj Si currus ac druidacumuauiu
roftra ueluri auitx gtorix Si fortium fadoru ornamenta affigi afluruere , que
quanto ueturtioraerant,tanto plus decoris & maieftatis habebanr. Ideo nec
uetaftate conlumpta reficiebantur nec effrada refartiebantur. Hxccnjm om
nium ad fe uertebant oculos quo intuentiu animos cogitatio fubtret, ut pari
jpfi exemplo ad magna facinora magnafq; resinuitarentur. Nec (olumpri#
mani non cccrentibus rdiBciis habitat , led fua quifqj domii fpario circudar.
Medi diuerloria habet magnis receffibus circud ara di nemoribus manu cofi^
ris,aluUcericiaslccere domosqs Eurulus dt Hiperpius luent re j5m cy hx i
d Nomades quia Iuli p agros tunt, carris quocuq? lors tulit pro tedo & fare
utuntur, Hipci boreis nemora ucl luci ac Iparla tuguria domus (unt. Nam
ptealtas ly luas X rupes inuias incolunt. Dardani foucas fub limo dt iordi*
it ii
V
Genialivm*
das xdes hibent,. Phriges olim,8e Trogloditx fubrftoflts tumulis, balea#
res in faris concauis, cuniculis ad corpons magnitudinem dimenfis . Aliiex
ulua paluflri latibula intexerunr. Mardcjr gens fpecus infodiunt montibus
in josfc , coniuges Se liberos receptant. Ethiopes &i Indor u magna pars
q
fubterraneas domos habent , Maflilicnfesex pallris , In Meroe ex palma,
Cathromotitxex ligno. Indiquoqj EgyptiiSe Britaniex arundinibus. \t(
ihiophigi exoflr eis mannis aut ex pifcium oflibus refla contignant. Chelol
nophagi partimxxalg3,partimextefludmiimtenis,Gens circa Nafamones
etTroglodiras&Chaldei profugi ex fale. Spythamciex ouorum putamini
bus et pennis. Contra uero Arabes Se 5abei,nam limina, pofles,Cellas,fiiI
amenta parirtcsSe domorutefla habent augufliflima ex Ebore auro Se 3ti
gento arqj fumptuofo lapide Se Smaragdo luxu ingenti, laquearia uero citro
Se ebore extrufla,qualcm Alcinoi domum Homerus tradit, auro argenro,
cleflro atqj ebore, fulgentem. Perfequoq; magnas gazas Se quicquid ed au
riindomrbusponut,K.egum Indorum Kegii argenteis imaginibus tota di
ftinguitureamqt ex auro uitespercurrut,fulfle aureis columnis. Fuitq; indi
tutum lycurgi apud Sparthanos, ut domoru culmina fecuri tanuasucro (ct
ra difcinda t,nc quis infignius altero edificaret. Q_uarc Agefy lai domus ab in
opi Se priuata haud diffimilis fuit. Sicut Popei domus ulqi ad icrtiu tnuphut
AtWe.nefescu antea fpecus Se abditos laltuskolerer,pnmilateri:ias atdcs cal
codruxerc:Podea uero intatu magnitudinis urbis edifiaa jsccf
ce Se cernetis
fere, ut tota editiciis exurges,in quaruorautquiqt cotignatiocsflemulca ubu
lata tefla exararet, maxialcg domos maximis domibus iponeret,ut orator
Ariftides .pfeflus fuit,ita ut augudo Cefari,ne urbs ruinis laborarer,magna
mole ed&cioiu, ne quis fuprafeptuagita pedes fublunais edificaret ihiberc ne
cede fuerit, licet /pfe modicas edes incoleret, Se toro modice indrato cubarer*
Q_uod Se Nero Cclar podincefamurbedimelis uicoru ordinidus Se uraiu
fpaciis datuir,ne ultrapfcriptuedifcia tolleretur- Q_uareEmilius Poraaa,a
L.Cadio accuratus Se penamulflatusfuit,quoduilla nimis (ublrmem,edifi
ca(Ier,p; odutq? Tyrios adeo xdicas maximis corignatioibus domos aliqua*
do druxiffe.ut paru abfuerir,quintota terremoru corruent. Sed qua: fint ia*
ftrumeta domus, qux rclifla domo i ftrufta ad nouu dominum tranicat lx
peq ixfitueft,6e prxter imagines, Se affixa fpolia,idactia Paulus iurccolul*
tus de indrufto fundo adnotauit. Specularia, Pegmata, Canales, Harpago
nes,H vnos,Ceroncs,Scyphones,Scalas,pertkas,Sp6giafcp,qbus iftru
metis domus cotra ui ignrsad icertos cafus defendit' . Squalor abluitfSe imu
dicixpurganf. Dixere atit Centones ex uil lis groflioribusfagula intexta uilio
ribus pannis quibus domoru tcfla,tabulata aut lignex machinx militares,
In extis infpkiendis qu* profpera qux ue dira Gat,8t que boni, qux ue mali
ptenuncia. Capur. XXV.
Vi Augurum difciplinam obferuarunt, qutej illoru prefei*
j
taperferutati funr,in fibris cxrifcp infpiciendis interea
qux di
ra,aut fecunda eflenr,multu interfuifle uolunt,licetalii alio
modo il Ia interpretari, &
eorum euenta prrdicrre foleant.Et.
tam 6t fiin extis conrineri,Cor,Cerebrum, pulmone,
Sto
machum,lyenem,eparfeuKcur, comuni opinione receptu
tt,quasGexci phrrnas dicut,incrrdibilifabricacoiunfta,qucjitexhabnuflf
t«/***f'
^ubritatis &pe{lilenti$ffgna oflendunt^ tn
nuliudifctimeuchcttie
ttefak q caput lodneris uel ipfum iccur in extis defuiffer auod caput
fi
exterc
dici^tucomeexitii maloruq? fuiffe^Funcfiumcp & magni terroris,ni(i ^ * ** /*r*‘
in folii
dtudinc & metu quia curas tunc perimeret purirut.Cumcp
Epar ex non pu*
ro fanguine lir,quia fanguis purus cogirur circa cor, tamen in
epate fedrm ua
tkimi effe,8c prefagium
futuroru periti arurpiersopinatifunt. Q^uo mcnfe
Claudius Cxfarueneno interceptus fuitjacr.ficanti iocinoris
caput defoffle
& Caio principi eueniffe memorat, que exta peffifera dita
conflat, quod
fuc .
GENIALIVM*
te. S luero tn iecore extremu quod fibra dicirur,ita locarttu; ut ab ima fibra ^
fjcmcra intrinfecus itplicata edent autfigcminu iecur foret ,per hxc Icta &
magna portend',argumentaqj felicitatis ede nemo dubitauit.auftumqjicco
riscaput aut duplicatum nimis Ictu aufpicmm faccre,ficut exta duplicatam»
nas facete accefliones,prolationcm<p fmiu et triumphu portendi uoluciut.
f[t tam & fi circa brilctumflC thrrnen inTracia&in Chcrfoncdoiuxtapro
pontidem tradit Plinius, bina locinera leporibus inedc,& fialiotranffaarut
ionnrr« £rn/i
alterum interire,tame id no ede prodigium omnui opimone receptu efl.Syl
1* immolantiiccur extrema fui parte fpecie laureae ccrone pracfc tulit, mii abili
o flento felicitatis futurx.Siucro liuidu edet aut uitiolum uel fi in coquendo
diftabuir,aut fanies puruletacfflucret,caputuefibiarupuflulashaberet,pia*
sulareefle,6c magna facere infortunia conflans epinio fuit. Idcirco denuo au4
gebituruidfirox, donec itrruccfishofti s litatum foret. Ex corde quoqjun* .
'
lZJ*t t>*"*r*
Jos non educi, neqt propcereaorninofum aut prodigiuuidet i. Pulmo uel
mulos JZ,
ro lub corde cft fpirandi officina, is incifus Si geminus tepus dirimere Si die
differre traditur. Si uero fimplex effer Si folidus,continuarc temporii curricu
uarc in terra Caria Caumos,quod lub graui ceio degunt , mir u inmcdu
lyenofos dicunt effe. VndeuerbumStratoniciCi:haredi,illicambularemor
tuos quod omnes mirifice pallerent, facit tabifica . in fordicidiis iacris
,
qui;
bus hoffias qux uterum ferunt imolarc precipitur,G foetus biceps aut mani
cus in utero cller,uel interaneis exulceratis apparerec,extaciu(modi,imnenl
tiu malorum nuncia effe creditum eff . Dracones in extis apparuiffe Icrum fel 'y******/'*"
H itu diuino muta dicuntur quibus non ede litatum notabatur . Q_ue autem
ZUfx yrmfn- multum fclicitaiisSC fottunxpol licentur regalia d&a funr. Apud magos uc
ro Talparum exta Si ranarumcuetus fortunatos, nonuncj magnos catus pre
dicere crediderunt. Gumqj extera uilcera detradhs extis poftq litatu erat are
impolita igni datcntur,ipla tameexta nunqelixa fed uerudecodla apponeba
tamen anetis exta aquaclixa lacris epulis apponutur. Neptuno uero
rur,<ola
Si Huctibus cum facra faciunt mare ingreduri,aliquando ipfam hofliam non
nuq crucia exta in maic pornciut &C uina infundunt . Illud utiqj nonabrefue
ritmemmifTc quod periti rerum literis adnotarunt,(ingulis uifcetibus horni
nu fuam uim Oi atfcdtus inatos fuifle, Iccirco hominestplcne ridere, felle ira
iecorcamatc,corde fapcre,& umete.
4jfr&( r’ fci
f
fettilq; exornare & feriari neqj illos labori admifitre mos erat,quodinflitu
^ A.
ta nauigatione cum omnium generum merces nauibusaduehantur, ocium
quodamodoiumentis St retniflio data lir, uel quod equos primum Neptu*
nus domuerat & equitandi artem inuenerar,quarcHyppiusdicebatur.Huic
fextili mente die odtaua poti decima equeflrcs ludos Romulu inflituifle fcf
runt, quarto ab urbe condita anno qua dic raptas fabinas uoluut , tam St fi
menfemartio
IIBER*Q.VIN T * S ccxxxl
meare Martio primu confualia inflituta eoq? tempore raptas labinas nonulli
tefbtifint. Plcricp dris laribus dum Romani ludos celebrant, Romulum Ia#
binas rapuiOcdicunt. Erat ergo is ludus ut equi ,
&i muliiunfti di foluti in
fed (ub cffolla humo Aatui decere putabant,ad quam ex prxeepto Sy billini
carmin is, altero & quinquagefimo anno ab urbe condita facra Bi ludos in Ai#
rutos memorat, ad eamcp ter anis lingulis acccUum placidis manibus pate
re. VideliccrpoAridieuulcanalia&atefexto Idus Nouebris&l ateterrionen
oftobris . ApudHeleosuero Plutonisrrmplufetnel tantum patefit quis &
patens nulli introire liotumeA, Sicioniiquoq; lemelanis fingulis Eumeni#
dum prope Afopu diem agunt & facrum faciunt. Cumc^ humanis capiti#
bus prius dytem placarent poAea ab Hercule admoniti, hominum fimuia#
cca uiftimas dederunt, Obleruatucj fuir,ut Aenlibus pecudibus Bi Iuucncis,'
GENIALIVM.
ac uino,tnelle,lade,fle fatiguint.Dyti facra fiant, Q ua<^ Nutne legibus h
feris diis uinalibare,uetaretur,his uerbis uinorogu nerrfpcrgitcsEasquidc
aras qu* plcruqj gemini fueruc St parcs,dum facra faciut f»cut reliquas mfe
rorum nigris uidis aut ceruleis ornat fit cuprcfTo,Cuq? pecudes immolat fpi
rante cruore in effoffam terram midut , Vinucp lac fit mcl una infundunr,
;
uilceraq) exfx uidimx ter circum aras ducut,igne acccfo,hoc piaculari facro
mos ur infernis dns faturi facra pares ui#
inferos euocari arbitrati, (nualuittf
dimaseafqi fmiflra immoler, 8f cum manes expiadifunt pocula libent, ro#
gumq? uino aut fepulchrum couer(amanuinfpergat,in quibus litaflc piacu
Ium crat:nigrafq;noRiisimmolet,uinaqi effundat, uafaqi in ignem miftir,
uilceraq) igni appo(ita,oleoinfpergat. Q^uippe dyti facra exhiberes cui omia
perdere propriu erttlignacp (lerilia,cfcpulchns eruta atro igniapponar, neqj
oriete luce ut fupens led no&u uel meridie aut decrefcete die,ho(ba immola#
rec5uenit,capiteita coftituto ut terram no celumfpedet.Cuq) in deorum fa#
eris qui rem diuinam facit corporis prius ablutione purgetur,infcris qui fune
briaexhibiturusefl,ornmilIaablurioneleuiratumrpargitur ramo. Eli tame
fabii Seruiliani potificis Max.difciplina traditum ut atro dic, manibus paren
tare no liceret,neinfefli manes fieret. Q_uia cum in his facris lanum St louc
prefari necefle fit,qucm atro die aduocare piaculare efl ,eo dic foleni p.ecaaoc
uti fit inferis facrii facere uetabatur. Hi tamen ludi ad Tarentu (ecularcs didi
qui non prima origine, lingulis catum anis ex precepto Sybil
flato dir,fed a
linorum carminu fiebant,quoru author Valerius publicola fuit, qui primus
cxfi fatris bobus,Dyti maribus proierpinz feminis,trinodio ludos ad Tere
tumfecit. Proditur tamen decretum inter pontificcs,ut fi defunto cadaueri iu
fla quilpiam ex hibere uult , fit an humatu efTet in dubium ucnirct , fatis ha;
betet fi quibufdam facris prccatiombufqj exhibitis
,
glebam abfenti cadaueri
autrrrram iniccrcc,teicj inicdopuluere,alabc erroris cadauer,mancfq; expia
tos ducerent. Atcp fi operto humo cadiucrr,os exceptum fuiflec, donec puri
getur, inhumatum uideri Eli queqt notatum in xde libitinx caqux hu#
.
toante pyram tauro ubi Ioue fit Mercuriu adoraffcr,ni3ncs illorum qui pro
patria ccdderat ad cenam aduocet.Poftea Cratrre merum libans,fe defundo
rum manibus propinare affeuerer,Hoc modo illos uelut claro pteconio ex#
dtos expiari opinati, Achyllis uero manes in Sygeonifi nudos fit unguentis
delibutos citcafepulchrum decurrentes,nudosexpiare compertu rft. Apud
Albanos, manibus defunrtoru parentare aut uirta perfolurre nulli permidi
turquod dcfundoshumanaope,putabantnon egere. ElTcdones purgatu
defundi caput inaurant,illicp quot annis hofliasmadar,& furta pafeluur.
Augilx qui ultra Cyrenem funt, nullos deos preter dr fundoru manes puta#
banr,ab illis ubi tumulisincubuerepfomniarcfponfaacciperr opinat/. Argy
pni dum manibus def«mdoru paretant poft preces oppleti lachr ytnis tumu
Ium amplexantur 8f coronant,quibus mos erat,in nfula qux abalos dicitur
i
)igitized tjrGoogle
k
CE NIALIVM,
Que facra expiationis caula a tomanis (enubantur St quibus ex eaufis fie#
rtnt,quxueapudexteros. Caput. XXV.
Nter plurima facra quae uetus religio habuit , quaedam fole
niaSt (lata fuerunt, quae eodem (tilo modoqi inditi femper
Si feruari folita funr,qucrum i itus St cerimonias tranfgre*
diaut omisere nulli fas erat. Siquidem fi lapidibus pluiflec
noucmdialifemper (aero expiatum fuit, hcc enim (acru no
uem dies colebatur ,quod uti praetor urbanus uel Pon tifex
vlaxiinus ex Senatus decreto indicebat, ldqj uel eelefli uoce in albano mifla
uel atulpicum monitu. Siutro celcftes minat terrores ue,aut tetra enunciartn
tur prodigia, formidine(cp,uel (i terribilis fpecies, aut quid ncuum & inopina
tum oblarum edet, ut cum duo uifi (oles, faces uc de cclo collulifllt nr,aut critf
nita fidcra inligni nouitate,ucl igneus turbo atqj infolita mudi facies fulfifTet.
S crepitus uc annorum de celo auditus, St ingentibus procellis effufus imber
foret, uel mi (lo (anguine tyberis BuxiQar,tectaq; publica «des ue deorum de
cclo taftaeflent,aui alia terribilia moftraSt prodiga cclcdia oftentatia minas
appatcrct,hisauct tendis tercoribus,piaeulanbus laetificus Factis ad placadas
deorum iras,uel feri* indiccbanf,autledhflerniainbus ftratis ledlis iouiVul
cano St Minennr(jiquidecn hi ia dius fulminum poflklebaQno nunq ludojie
cclebritate,decreto pontificum procurabantur . Fiebant enan fupplicationcs
cum (oleni precatione utbe tota,circa cmnia delubra fanacp St puluinaria in
quibus honos diis dabatur. Scnatorefq? Si patriciicum coniugibus Si libe*
ris,plerumq} coronati, nonunq omnes tnbus St ordines preeunte Pontifice
Maximo,aliqn duumuiris pccdetibus pueris ingenuis, Si liberrinis ac uireini
bus patrimis St matrimis coronatis ucljaurra tenetibusm jnu,i o:e modula
ta pronuciantibus carmen prelata pompa,frequentes fupplicare. Se pace deu
cxpofccre (olebant. Grxci utro (i quando territi malis,(upplicabant,uctu(lu
carmen inter uota,prcce(q; caniuidrbant, hoc tenoie Beatorum aniiquifii*
.
aut pro aris focifqj & deorum templis ac folo patrio pugnadumforet,utta
(i
gitized by.Coogk
A
GENIALXTM*
circu lucebantur que foli t sutilia uocantur inumiamos . In quo fuit confW
tutum ut menfe Februario quo tempore urbs luflratur,februo qui luftratio
ni precii in primis lirarent & fscrum facerent. Mox Cenfor rn 'magna ordi*
ntimirtq Kntia deos imperii pracfides folemni precatione aduocarct ,utrrrn
R omina, urbes templa’fiaes,sq ms perpetuoferuaret incolumes,8t profpc
ros fucceilus darenr,dubufq? conatibus adeffent : malacp auerrucaret,uotacp
in frquentem luftrum promidteret, rircumq? urbis pomeriu fereno edo. Po
tifices,fl imines,At omnes augures/acrificuli At uates,ucrtales uirgtnrs,galli
facerdotcsjeprem uiri xpulonum,quindecem uiri iacrorum At falri,fequen#
Cibus patribus At omni plebe gabino ritu tum folemni precatione procede#
:
be notabatur. Mox lauini ubi diis patriis Romani reges pro falute urbis (a#
cru facete alluerat. Poftea Anco iegnante,ufqi ad mate impequ prolatum.
liber, sextvs. CCXXXI1II.
oRia^ in hora fyberis condita . Tempore deinde procedente
longe di!ato
auftoq; imperio poft magnos progreflusaliisin Iocis,ubifines Romani im
peni erant,pontifices uno fimul tempore uelut in patrio folo facru cocelebra
rur,&ambarua!euiftima fecerunt.: Donec Romaniiperd
terminus a Gadi
bus admarerubtu St occeanum,ab orienread Euphrate
quo lueullus ncefc
6t,& O. uros,quo duttu Pompeii magni Romana ligna
lata funt, impe*
ii
multo harenx aggere cumularent, cum tot urne lingulis non fufticerit. Cu
lias quoep BC populum purgari accepnnus,ut excerptum uxulum ex foede bo
uis imolatx utero ([ficut in fordicidiis moseft^per ueAalem natu grandio
&
remignicomburerrnt,excp illius cinere equi languine adufbkp fabari Ai#
pulisfufLmen fieret quo populus Cicurix palilibus purgantur, quod quide
io tcplo VcAxprxcipua cura ad dubios catus Bc in cetta iortunx feruabaf,
hoc modo ab infortuniis populuunurfum expiari putantes. Prcrrrqux,ui#
bi luflria uctercs celebrari: diebus quibus Martio mete tubx (actorii in atrio
tarurio Ia Arabantur . Somnia quocp meticulola Bc curas , Huminis ablutio#
ne purgari St fafoaabonesfaliua riuna repelli ueteri (uper Axione creditu elh
dirrulit furorem, quam manna c8e conucnir,cum propter uan igneam ma#
tI ili
Digitizep by Google
i
GENIALIVM*
rebatur/uperuacua tunc forfan difputatione. Cunqi nonnulli ob incertam
cognatione Tarqaioii Collatini , Bt Egerii, ancipiti e (limatione ferrentNos
inreobfcura obuetuftatem dum cognarionis gradum per omnia exempla
coi ligimus,inuenimus lanium brutum Tarquinia forore fuperbi Regis na#
tu, ut pote cx forore genitum Superbo nepotem fuific. Collatinus uero cui
lucretia nupta fuir,eum Egerii filius foret , 6ue ut nonnulli tradunt nepos,
Ipfeq? Egenus cu Tarqnii prifei frater fuerit, nihil ambigif qcf fi Tarquinius
prifeus (upbo auus extitir,quin Collatinus nepos Egeni, frater Patruelis fup
DO, Bt Sexto auunculus fiat.Q^uod fiEgeriu Collarino patre dicamus iiuf
fe,pro ut frequens opinio efl haud dubie Collatinus Superbo no frater feri
,
uelut cx fratre aui natus,maior auuculus foret, Inuieemcn Sex Tarquinius,
Collatino pro nepos fieret. Sex TarqmusCol*
Lucretia uero eo gradu quo
latino fanguine iunttus crac,eodcmaffinitatisiurcScxtu attingeret. uod Q
(i Collatinus Bt Brutus ex duabus Tarquinii fororibus editi fint,pro ut alii ce
S :d quod de ! unio B ruto qui Tarq umium regno eiecit. Idem de decio Bru#
io qui confpirans cum Caflio necem C . Caelari intulere, ducefcp Se afferto#
res RomanxMaiefhcisfucre,fittumcomperimus,Siquidem hiepropio#
re affinitate Cxfari cjl unius BrutusTarquinioiunttus fuit
,
nonenimne#
pos ut ille fed filius cule creditus efl. NamcumSeruilia foror Vticenfis ma#
ter Bruti fuerir,cum qua adolefcens Cxfarconfuetudinem non fine probro
hibuiffeferrur,cumqj eo tempore Brutusex Seruilia natus foret,hauddu#
bie Czfaris filius uulgo habitus efl. Q_uod ipfum Cxfarcm,die caedis fux
cum undkp infertis mucronibus appeteretur dixiflc ferunt, lunia uero tenia
Soror Bruti Caflio nupta fuit. Portia autem Catonisfilia mulier non mu#
liebris fpiritus, cum Bruto nupffi(Ier,eum miris modis ctfupcrommu amo
rum ardores amafle fertur, ex qua Bibulum tulit . Q_ux eum port aff littas
fortunas Bruti necem audiffet,cum mori animo defiinaflet , idcp fixum fla#
tutumcp haberet,Sf ne uhn (ibi afferret ucrita anna fuirtent,ea ptefentia ani#
»
T. -r '
r
lo %i«r» ')U ;0:Uvi>!.ZUd»^P* *
, t t, ^
^ •tfT’*» ? r.1 *^*-* V» lPTT!:
gOlSPg f •
VfKVKI i.li. »
rxr
r\ ri*-» ico i fi-
tfUtt ; l ; i
'
‘/TS”*'- '
5« i > • 7 - .-«'.‘i ,
K^T^feo'm»aefi33l :
ISUiV--. V. : f»
*b 1 '
: - . J -:
% XtK* aairanrjj-
sour ratjC- :r.= rd!ua^^.s--!nfc J
•
r >i p-^>T«rh7sr.gi-- labc-na -v;x * . -jzsk .«j. r? :usixi&fat)aGms&a
. Cijlllo! £
Digitized by
?r
Google
'
G E NIALIYM.
ALEEX ANDR.1 DE ALEXANDR.O.I VMS•; i
CONSVLTI NEAPOLITANI; .
11
y .. ,* * ,C1 ' :
SEXTVS. ‘
aderant ibi complures honefli adol oferntes , lalin ar grecacqi eloquenti* pro
fe(Iores,cum quibus de literarumftudiis perq libetrrfcrmocmabatur,quos
ipfe miautis quefbunculis uarue eruditiois dweriimcdr exercebat .later quos
adolcfceos
IIBKR.*SEXTVS. ccxxxvh.
adolefcens quifpiam indolis bone , libellum Ciceronis de officiis teitiu ledi#
rabat. Prxterqj multa ad edidum cdilium pertinentia qux ex fide bona em#
ptorcm ucnditori preftare oportere eenfcik,hec legebantur. Sipeftiletes sedes
quis uendat, qux falubres habeantur,aut in quibus ferpentes (tn t, teneri uen
ditoremex edido xdiliu id quod dolo ucndiderat recipere, emptoriaj prseciii
reddere, Idemfi in anonae cantate frumentum aliquo aduexerimjclulq! ego
fidam multos illuc frumenta adueduros,
ita ut illorum aduentu inopia pau
lo poli leuaturi fint,illame etiam nota facere, nec^ fubticendu ut tadturnka
u mea capiantur, plunftp q equm&r frumentum ego uendam 'omnia denicj
que uenditor Iciat coutor ignoret in dillrahendis rebus ex bona fide prcfla#
n oportere, fit pleraq; ooc genus periocunde le<2kabar.Cumcg hxe,6e mul#
ta in hanc (ementam ille lrgiffa Q_uonam inquit (igifmundus illud acci#
.
dat modo, ut uendiiot ca quae diuerfa fie longe aliena funt,in diBrahidis mer
abus preftare teneatur ,equidem ignoro. Na ut in re quam diftrahere quifpia
uulr,quid morbi uiciKj) (k emptori uenditor palam facere dcbcar,puto adedi
dum cdrllum pertinere, ut fileruus fur erro uefir,aurequs calce ueJ bos cor#
nu petete folear , aut quod nunc Cicero dixit, aedes pefhlcntes fint habeant»
faiubtes, uel quid occulti uiai latennfcj morbi fit , illud enuchri debere facile
inquit affen(erim,qux uero extrin decus manent in cafu pofita,illa per uendrto
rem predici,ad e 3Cfedidum aedilium, leges ue ullas extedi,nequacj inquit mi
hi quilq peifiiadet. Ideo de mirati Cicerone qui tam| aliquid morli uicucp in
cfler in re ucndita,per inde id quod poftea euenturum,fit in cafu & fortuna
litum effer
,
per uendkorc prenuriari uoluent . Cumqi ex his qui affiftcbat
quidam aetate grauisfit in literis fatis profidens.fe arbitrari refpddiffcr, quod
quedamquae ad morbu uidumqi rei uenditz uix pertinent fed tamen
lieut
,
quo uis modo pro futura fune nofle,cdiles nr emptores capiantur , a uendiro
nbus enuaari & palam fieri tnandaucrut,itahocquocj) iuffiffe. Sicut inquit
netus edidumaediliu fuir,ne uereranusfcruus pro nouicioueneatetia, fi nui
lo morbo uicioqi affedus fit. Vtq? fi mulus caftratus fit, tam Si fi aeque bo#
nus,emptotem noni arere uoluerunt. Ita fi kiam aliquos in fumma frumen#
tiinopia,pauIopoftanncnx caritatem I enaturos, illa a meprenofd debere,
ne fraudis occalio detur, parita ctnfuerunr, arcg ex aequo Si bono iufferunt,
ut quod prolenbenu liquet, etiam fi forte cuenrurum fit , enucdridebcat,ne
quod uenditor friat emptor ignora. Nunq inquit
S igi fimis id mihi in men#
temuenire poOet,neqj quilq mihi argumentis defendet, urcdidtumediliu,
hoc copcchendac ecleam, ut euenta negotiorum qux temere St fot tuito fu#
tura lunt, per ucnditoremprediridebeanr,qux fi reticeantur redibicioni pro#
pterta locus (ir,cum illud affcrere,(ummx mihi uideatur inprobitatis Bi infri
tue. Guotfg cx me quid mihi probaretur exquirerer, rcfpcndi magni refirne in
.IiV XX GENIALIVM.
re ,de qua agitur, quid morbi uicifcp eflet enuciare an quae cafu futura fint pct
dicere St diuinarc. Q_ux enim mfunt in re,qux aifhahirur,8t ad ipfius per#
tinrnt notioncm,qua ucndkor ante prckniit.ut G quo morbo uicioqi labe#
ret,uei labe affuiatur , ex edido edilium , nota facere iubemur emptori,qiUC
ueio pendent a cafu St fortuna, St diuerfa funt, nullis nos legibus autedidis
cogi enuciare. Q_uidenim intere 11 mea,fi nauis ex AGaueruens huc merces
allatura St paulo poli ardiflima anonam leuatura fit,du modo in rc de qua
agitur nihil dolo malo fadum fit. Alioqui dicendum forer, an frumenti old
St uini quod dillrahere quifpiam uolet,anona uel caritas eo ano futura Gt,uf
Gcanchri fidere,autuaHicatxfeu alia frugum pcde,aut ira deum, fata interi*
tura, uel hoftium ftrage uel Cafmate ea res deperitura Gt,quod ut uidetis no
crt in re de qua agitur (ed in cafu poficum , St illa predicere profedo ridiculii
foret. Na quodeddo edilium caucum eft,ut predetur a uendftore,nequid
ne minima quidem in re quo uis pretedu contra iuta legefcf con tracp
fuit ut
humani generis focietatrm aliquid admiflurus fir, non eum qui de ciuilibus
aftiombus quantuqj moribus lrgibufcp permiffum fit, inquirar.
ni diu res fuit
u ac dio*
quid uirum bonu quid ciuilem 6t politicu deceat . Viro enim
Q
,
bono hoc datar,ut ubkp fandius ubiq? cadus, honedi cultor, pius & integer
ltt, cuius ne erratum quidem minimu fuerit, ne dicam uicium,qui nuliomalo
Q_ue maxima fuerint oracula, quae ue templa celebria apud plerafcp getes,
in magna religione & cultu. Caput 1 1
q
iuxta Olympu fnus erar/upraquem olympi editiffimu > uertex decem Iere da
i by COoglc
i
G E N I A L I V M .
diis
(alii,
Q uieiufdem nominis mons
attollebantur.
MiGa,CyIkia,Elyde
fit
'•
uero intra urbis ambitum fuit,quod pariter non manu extruda, fed natiua
'nmffi, it£t
prcdpicia muniuerc aditu difficili fit anguflo . Q_uippe que ex quinq; lapidi#
busrantu uelutmole obicda obflrudum ferant .Inmedio aut exigua pia#
nicicsfit iea hiatus, ex quo uentus fit acer manas, mentes uatuinuc
fpiritus
'tremiTcat. Nec capitis comotioncm fatis efle,fed omnibus illam partibus qua
r
yf4*f
Pythonem didam coperimus. Nam fit Py thius Apol!o,fir Pythia fefla, fie
ludi pythii,fit iplauatcs pyihia dida,5t Pythcu oraculi locus. &parthx quo
yth] publice cum Kegibus cibaria habent fii ucfcunif una. Huccx omni orbe pra
ua religione incufla,qua fe hominu uanitas cofundebar^uiri principali digni#
rate inlignesfrequentesconfultum ibant, eaq; ex omnibus uera St longe cla#
Q_uareregum populoruqj 'ampliffimis donis,
riffima oracula habiti funt.
culum. Dodona enim ampla in Epyro ciuitas fit fatis florens habita. Epirus
C ltnr*L tfMCmit
autcmMolloflorum regnu erat, templum ueroiuxta Demus loui facrum in
quo arbores refponfa d ire dicebantur, omnibus circapopulis fandu,a pelaf#
gis conflrudum fit paludibus circufufum,quercufc^ uccalrs illic fuiflie fima
uuigauir,ad quas utindubiiscafibusrefponfa acciperent,capti fupcrflicione
rrc^utcrjff
homines religiofeaccedebant.Fuirq; proditum memotiz,qucrcui Dodone*
quando confulro
famulantes diuinadi facultatem accipere. Solrfqj Bocociis fi
k
G E NIALIV M •
anrr***f
ob religionem adoradcfcrtur,Se ne aram fanguinrfixdelat hoOiamiinmo#
Jire noluit, (cd frumento ordeo & placenta ligne iue (aerum fecit. Q_uait»
^
fulatsntxfanttituJinis habiiaeft,ui adeam quot anis Athemcnles tadircli
gione uariis mercibus onuffam nauim mitterent, quo tempore, queq umciri
aut fupplido affici religioni fuit, donec rediret nauis.Cuqj extera rclponfx
Apollinis lub nubilo uerborum iefenfu ambiguo te dd:rtntur,fo!a Celiiora
cula nullo tegmento expolita atej aperta fuere. Etiam in Attica ara iouislu#
?U t>r*c ul*^2>n A^rrhc-
premi exemplo haud diflimili (raditur , ad quam nihil conuent animatu intf
*
~A l»M*fIW CtflCA molari. Sed uariis libamentis St bellariis abfqi uino facrificarur. in Paphie
quoq; Venetis ara, icet cx exfis hofhis captentur au(picia,illie tamen (angui
I
-a nem effundere non decebat, igne enim puro & precibus tantum altaiia ado#
ient',in cuius (acris ccrtiflima edojjt fibris fides h rbita (emp. In Pathata quo -
qj lyax,oraculu Apollinis
fiidclubrumagnxfclicitatisfcrtfin quo fex anime
, o*aoJ*4
(ibus rcfpofa dant, que lycie fortes dide . Eo enim excelletis creuit, ut opi
busSCfide ddphicohaud abfimilefuent.Prxierqux, Amphiarai & Tropho
Vn*-£xrf+{
nii oracula Graeds indite religionis fuere, cacnim uctuftatc &i fide ptccipua
habita funt. Fuit enim Amphiaraus diuinusuares,cuioropiidiuinoshono#
rnfSrtAn*^ res primi decrcuere,edeq; ilii cadido marmore dedere ,queianto cultu (fu#
dioqi Grccia honorauit,ut inter deos illu reciperet. In eoqj folo ac (ede ubi hu
muusftpultufqj eft , cerridima refponfa daret, que
quidem in (omnis ede#
bantur. Nam poft purgationem & (acnficiadus quorum nomina in ara in#
fculpta errnt,midato auctepcllcm fubfterncbant,in qua incubantcs,(om#
nu captabmt, illorum figmficatus Steuenta mox interpretati. Eratcppu#
blica conflitutioefancitum utiu Amphiarai templo nullus Thebanus ob#
dormifceret,aut uaticin aretur. Fons quoq; in eo uifebaturad quem qui ac
f*n$ tCi ccpto oraculo morbo Icuabanrur, argentum & aurum lignatum mittere ce
nebantur . Apud Canopum quoq; in templo Serapis. Et in fano pafiphae
&in pergamo Efculapii , arq? inNirbacaapud Hyrcanos oracula pariter ex
rarati CjtJvrn^s fomnHS edebantur, & apud Troczenos Ardali ara , in qua (omnio & mu#
fis immolabatur, quiq; relponfa accipiunt integrum diem acibo,auino au#
•a
tem tridui abftiaere conuemt , a quibus edita lors olim Mardonio fuit, qua
contra Sparthanos in acie pugnans occubuit. Q_uibus quidem oraculispo
puli omnes ceca opinione dutti,tantum fidei dcdere,uteotu rcfponfis moniti
feufentcs tcmpcflates& prxliauitafle credantur. Q_uod quidem Amphiarai
_
. I
quenti fylua oleacp fle proceris arboribus fontibufqj paflim manaubus ame
num in mediis arenis &C fitu ari do haud plus quatragjnta ffadiorum oraculi
fepta claudebat,ultra uero late delerta regio,ueUigiohumano in acefla.Cir#
ca utro Ammonii pafTim loca icolut, Ip(e uero Amnio, hircino capite pelle
&
amtftus mfris cerimoniis colcbatf. Huc faccrdctes cu refpofa petur aurato
na
uigio
Ili? io ueftare & BSfrill
llf&are Si rarmt* caner
patriu carme enm ppi<
mnrr ,eocp nnirnHK f_“f. J
iatfb petetibus refpofa
/_
dare fole
»
ttii
o
4
•> G E N I A L I V M,*
pidu ab uno eodeqt bis inueniri negant. Ephcte aut Diabx fupra
l- tr & r *•*•*•* a dlliliu 1(4 ’~b*rn+
omniu IIS*
fnlnw memoria cclebratiflima
culoy eelekrattfTrmi A/
# rr c
augufliBima xdes fuic , magnis effufioni# . •
bus & profufiBima ipenfa a tota Afia c6ftruifta,frpte Badiis ab urbenudo fii
paluflrifolo. Incuiusfeftoanuo iuuenesprimo flore xtatis & uirginescultu
cxcelleti
p cedere ad teplu prelata popa,# fefiu die agere fpofaliaqi inuice ini# , *
re Cofuerat.Delubtu ucro Neptuniin Achaia ere<aheucogncminatu
hocme 7n~f4
morabile habuit ut aqua in puteo flante auflro fluctuaret/ exteris uero per
flantibus uentisiaceretimota/cuicopar Arifloteles tradit de Pythopoliurbe .
(ana perfoluucur,ii grata deo funr,mira lux effunditT, cotra uero mirx tene#
bre. Atqj in cgyra mfi (anguine tauri epoto facerdoteno uaticinan . Cui eo?
'
par miraculu fertur, Hierapolis antru cflc,q<f cu mortifcruexalct,in eo inter /y
eut oianifi exetta, qux uirilitate amifere . £t apud pothnias Bococix matf
&
nate fonteex quorquxindigenx haurientes concitcnturin rabiem. Mirum >~***m'-
tt iii
Digitized by Cooqlc
i.
GENIALITM'
• quoqj quod circa Halicamaflum Antiftiti Mrncra* eucnire traditur, ut
quo
tKsAmphidicnfibusquiealocaincolunt,aIiquidaduerGcafuruni forct,gra
r
futuras illis calamitates dcfpondc#
Urr£* dis illi nj icatur barba,qoafi eo portento ,
iu(q?,qua cura,qua fide fle diligentia quaqt difciplina militari , duces exercitui
• fltcaftris prefuillent,liquid fidum uanucp aut paru integra ucritatc afferret,
lucupIctiUimi tefles erant, ioli deniq: geftaCofulu diligenti eftimationc per
pendere, & penfitare debebat. TumConfulibus laboratibus aut moiboan
pliciris ucl fato perfundis ipli fupereffe fit munia obire poterant . Namqi
ipforum erat oniciu fiduciaria tri publica operam dare , poft . Cos .
prxtoa
LIBER. S E X T S CCXL II.
)gli
G EN. IAL1VM.
aduerfus Hanibile. ex pattu decreto tres Legati additi fuere . Q^uir.etia in ex
peditione ituru Confu!e,plures et ultra fex Legatos Comitesduxifft cope rtu
Lu/lvirf«'K Jft-jid cft.quibus Iiftores cum fafribus pro muneris dignitate publice dabantur,*}
illis uclut publico magiftratui praecedebat. Sublequtis poftea temporii: us in
tanti! legatorum munus procedit, & adidfaftigiideuenit,ut quoties labora
tibus prouinciis fubfidia mjttenda forent autliquidpublKipnuatiqi negocn
maneret,ubi plurimulabons Se periculi impenderet, ea freques Senatus pec
legatos decernerct,illifqj prouincix ad:niniilrandx,munus curamqj delegat
•* ret,qu* libera ditta legatio eft.Nam folifme Conluleaut praetore legati mu
L t CrtA nere fungebantur. Q_uxetia legatio a Senatu uel populo Ixpiflrine daba
tur his qui honeftem prcbcifcendi caufam auc prctcxtumftigxpcr (peciem
honoris quxrcret,quo honorarius reciperetur. Q^uinSe Ictiptum legimus
obferuaiuq; fuifie, legatos legioni! non in Senatu modo fed a ducibus excri
cituu pleiuqjcreari,qui(ingulis plutibulcp legionibus prepolui, illatu admi#
*.fi
niflracione curamcp gererent, qui fiquid per cccalionem Se licentia dignum
aiaduerftone admiliflenr, poterat eis legationis munus abrogari Se de gradu
deiici,quoticfq! quxftor cum legato Conlulis,c6currit,inrildcmattiontbus
honoris,pteponi folet.Nec modo Cos.
Se pari caufa,qucftor tanq plus terat
fed Se pretorem legatos in prouinciaunupluresuehabcre,quorumco(ilioni
terentur nifi prxtores urbani forent,quibus nihil opus cfle legatis eenfuetur.
Illud quoqj proditu cft, legatum qui in Africam accederet , liquid opere pre*
cita aut dignu laude in prouincia admifilict,haud multo poil,inculpatx uitx
pf jj H, dem
,
Mauri lubam,P*ni Vtanu,Maccdoncs Gabytu,latini faunti
biculi Adranum,lybiripfaphcnem, neomncspercenfcadcos,lscnim pfa#
notx,uocalesaues edocuit hac uer
phon cumdefpettiffimus elfet » ultimi
dimiflisin lucos audita uoce apud
ba eloqui. Magnus deus p(aphon,quibus
populos cft pro deo habitus. Traces ramoliin , Syri alfaricm Adad
rudes
Arabes Dy alatem, HondTibilmcu » Afn Cclcftum, Egionea
Agirtin,
tnacuaoas deas,» gens mxta Nauciaiun a gyp ti Theutum ,
uelut pre#
fes
Icntiflimanumia
LIBER.-SEXTTS. ccxl rnr.
red by «SOOgle
A
G E N I A L I v M .
rationem uentu eftet, tutelares deos, fub quorum pac&dic urbs foret , certo
carmine fit uer bis conceptis, in nouas fedes euccat et ,tcmplaq; ampliora 6c fo
lemnes aras illis promifterenr,nefas opinati deos urbium pzWes, urbe ho
ftilirerdirefta uelutmancipta captiuos habere . Pcrfis uno fit Aegypriis nui#
honoribus coli. Bacho uero Siculi Moticum dixere nomen, Arabes, Oraeal
et Adoneum,
liber, sbxtvs. -
CCXLT.
«* Adoneu,AltiIyeu,Hcrtbintu Sabazrijacedemooii Scythitrm St
Mdi#
chiuuocitarunt , cuius facie mufto intingccc St fids ornare uetus moserar.
Traduc q aocp Mineruas diucrfis cognominari noibus . Na St Trigemina
Glaucopis Ot Sais ab «gyptiis appellatur, a Mylcfiis Afi(u,apud quos
mi#
rificum luit remplri ,a Ureris Arthtmis, a Cretelibus Dyftina phtbe St
Dia
na,a Siculis lien quia parturientiri foluit dolores. Prima enim fertur louis fi#
lia. Secunda nilo orta qua aegypta Salere dixerunt. Terna quam
Archades
Chorion nominat, quarta pallatis que patre interemir,iplam uiciarcconan
te,«ui pionaru Talaria affinxerunt. Mercuriu quotp multiplid ferunt uoca#
tu nomle. Nam Galli Theutate, EgyptiiT heir appellarut,quos
quina nu
merari plericp autumat, Cicur Vulcanos plures
, Cybclem quocy alii Rhea
bona deam .Ilidem uero phngespeffim utica
dixere,aliiBcrcrinthia,pleriqi
matrem deri uocant. Attici Cecropiam Minerua , Cyprii paphiam Venere
Cretes Dnftynni Diana.SiculiStygiaproCerpina.fcleuCini uctuftam Cere
rem. Alii Iunonem,n5nulli Bellonam, pleriqj echate. Prima uero lunonis
«des a CamiTo dicata eft in Aucntino,quae ceteris longe mulrricp preHitit
ad qua Simulactu lunonis Veicntane allatu memorat, quam Regina no#
minata uolunt,Altera in CapitolioiuxtaquamCacrianferes paCcebatur que
St Regina di&a eft. Tertiam Arce cognomento monete in area in qua
M.
Mallii Capitollini domus fuit,quaa.L. turio Didlatore uota nonuUimcmo
eat. Na cri nouo motu tota urbs contrcmiCcerct, St qbus piamentis cui ue
deo Cattum fieret, no dignofcerenr , ex arce uocc audita ferunt monentem ut
fue plena facrum lunoni,& procuratio Monete nome datum
fieret
,
Inde
Nouimus quocp in uico mgario aram lunonis luge confpici que coiugiis 6
ede dicebatur. Cicur Cinfia Ot Gatmlia iuno a nubentibus landie colcbaf cui
faerificantes obferuat,ut bylem a uifccnbus hoftie dimouear,illamcp
iuxra
-ara defodiat locoabdito St opcrto,ut lignarer fine bili matrimonia ce oporte
re. Inexqliis quoqj laeinie lunonisteplu fuit,fl£ in foro olitono ara lunonis
Mature. Ede i palatio ena lunonis Sofphx Irimo honore culta inucnimus
iuxra replum Cy belis cuius aram Nume legibus pellex tagifuetabad Nam
in colle Viminali St inporticu Oftauie lunonisteplu &arafuifieuu'go
f)
dirri memori* eft. Nrq; omi&edu noua religioe Ot barbara cerimonia apud
diuerfas geres lunoni Lattu fieri. Na lauini replri lunois erat et iuxta Cpccus uri
pdies draco uirginis manu palcebatln Syria in (ano a tiqflimo lacerdotes dri
wnom lacrificat iu ice digladiantf, ftcut Corybatcs
i Cieris magne dex,et
in te
pio Oiane apt£ Aricia,apcf Crotone Cacerdos breui (curo Cupllas lact ri faeir
et ui&imalunoicedit.ln Samo nili hitu nubetisec nupua^ Iolen ibus £uatis
lunoni Cacrufacif no lieer. In ftymphab Archadix lunem triplex Cauri ex eri
ikus cognomibusbtuari uelutpuclle,alcc|t ut loui nupte,rertiri uelut uidue«
uu
digiti
Y-KS*.
QKNIALIYM'
Samiquoesut dicata Iunonitcmplalyfandria uoecnf, Senatus eonfulto caa
ris floruiUe feitf. Ingenia quoq) Afiatiea fua laude fraudeda no funt . Ex hac
cni m poeta Anacreon, Minermus,et Anthimacus claro preconio celebrati»
Deinde Hyponax, fit Sapho, atqi Alceus poeta: qui lyricos inuenit. Praeter
hos,Xanihus,Hecareus,Heredotus, Ephorus, fit Theopompus hiflori
ci, aliiq? praecipua dodrina uiri illam fempitetnae laudimt moriicp cotnen#
darunt . Fuit praeterea Cartheia feu Iulida ,parua circa ddon infula clara
ingeniis uitifq? , ex ea enim Symonides Poeta qui fcriplit multa precia#
te,fit Bachilides , Deinde HcraOAratus medendi arte clarus cuius plura
documenta funt • At<$ Arifto Bionis cmulus ex Peripathctica difrij
£
L rB BM. JS E X T y S . CCXLVI.
egregie, & Afdepiades medicus .Ex Cyrenis uero Callimachus qui zlcgos
(cripfic pritnus,quotepore Liuius Poeta fbomx fabula dedit, & AtiAippus
Socraticus FlotuiQe dietf, cuius filia Aretha tacu ingenio ualuit,uc poit Ati
flippufcolascu laude rcxcrir,Si difciplinas docuerit, Pretcrqs urbes, That*
Ius,Alabada,Tyrus,Gmdus,R.hodus, uarus eruditionibus & docti itus ex
cclluere, pcipuclcp Si lummo ingenio uiros eduxere Sed qcf eft de Symoni
.
de di&u, magni exempli illius caius fuerc,bis monitu diuu parum tuina, par
tim naufragio crcpri. Afclepudes uero publico fcrif preccnio,qcf tiencticos 6
mente iminuta laborantes, concetu ionoru , mirabili cxpenmcco ad lanitate
reuocarit. Dc Anachreonte inter mira exepla fatu memoratur,& memerabi
lis illa mors,acino uuxpaflx ftrangulati,qux tes iniirmitatis humanx nos
Digitized by Gcwjjlc
k
GENIA L IVM*
quzroicp deberen#
urbe concilium aduocabant . Ibiqj dc militaribus donis
tur o primatu confcnludcccmcbant.Szpiustatneablcnriducicumderrbus
gcftis egregie, maxime cognitum edet, a
Senatu decretus triumphus fuit.
Cuc$ res bello geft* triumpho digne uidcrentur , prout erant fententiae po4
decernebant, autli Senatus auer#
puli 7udu,patribus authoribus triumphu
faretur,pcr Tribunos ad populumfcrn poflc,populuq) ritraSenarusauthp
Valerio Si Horatio Coss.ui
ritatem triuphosfzpedccrtuiffecopci tum eff.
dis Sabinis Volfds,cum triumphus negaretur. L. lalius nbunus ple#
& T
populum tulit, qui primi ex fato plebis nullo dc
bis de illorum triumpho ad
cernente Senatu triumpharunt . Et M
. Rutilio Didatori de plebe hemmi
timo urbe, Romanos p tot lecula uiginti fupr a trecetos triuphos egidc.Excp
S anitibus folu hoAibus preualetibus , multiplici tande dade eff cdtis Se dei
bellatis , quatuor fupratnginta triuphos iniGe. P.uririqi de Gallis q derclc#
quo orbe terra^duces Romanos tnuphade. Er cafle Romanis tanturi* fi
uibus olim triuphus decerneret, Vnitri Cornelio Balbo externo fit Gadita*
no ob deuidos Garamates ttibutu legimus. Mitiicppdi dcuetidioB-floq
duftus in triupho,& mulio,eo proccffit,ut Romanojc ptimus felicitate nu
T
ra de pthis triupharic. Fuluius poflea ufculanus cu fic ciuis fic Cos.Tufcu
Ii fuiGct,ae ad
Romanos tta(iflet,« feliciter egit,nt Tufculu extra lottcue#
lutpjincia adequtus tnuphu Rom* de fua patria egerit, coipo ano ciuita*
te donatus Si Coful faftus.M.quoq)
ppenna Grecus homo , poAea. Cos*
dc anAonico iudiflimu Rom* duxit criuphu. Proditus tn eff fuluius fiac#
cus tat* moderationis fuide,ut decretu Ubi muphi honore ob mode Aia recu
farit. Et M. Fabius eja fratre bello
amilerattriuphoceflidc. Tiberius quoep
argetn . Vafaqi aurea & argentea omnis generis , Spoliarg cukatu ui capta#
tum tum corcnx aureae fle urbium dona fle populcru, quibus a (ociis fle fer
d :tC lunftts pro uirtute dux donatus fuerat, luo ordine icqucbantur,quatu
detulifle comperimus. Q_uodtp
nonullos (upra oftingentas,» duo millia
manubiis
auri uel argenti fiSi lignati* ex
&
urbium (poliis partim rudibus
madis quefitum forct,id omne deferri in tiiumphofle perferiptumin tabu*
lis in aerarium cft condi lolitum, legimus
(cipioncm tui A&icano fuit ccgno
men,bello Cartaginen&ex preda,argenti celari pondo numero quadrmgeta
tt ualoium aureoru pondo ducenta
millia^Paulumcp acmilium deuidta Ma
cedouii,ualorumauteom,aurkp fle argenti lignati tantu detulifle, ut exilio
populus Komanus tributum pendere detierit. Q_um etiam Herculis fignu
ante triumphante non raro in pompa uchi (olere. Tum (iquid uifendumflt
memorabile at* *uo priore bcognituindeuidhprouineia fuiGet,uelutretn
(pedkatidima nouoiouentouna atferri copcrtum cft. Vcfpa&anusludeaca#
ptaBilUmu nuncj alusuifamarbotem , fle Pompeius ujfto Mithridate He
benum primi oftendecunt. Eunde* Pompeium tertio triumpho epietn de
A(,a & ponto habuit,inter (olemnia. Alueumcum T hederis luforiume ge
mis duabus magnitudinis mir*,nulla gemarum adeam accedente dctulidc
Be Aurelianum Ceiarem praeter alia fpedtandima Tygridcs, Alees,& Came
Icopardaies in triumphi pompa oftendideauthores memorar. Przter que.
Elephantos autequosm bello captos,fimul fle oblides qui a foederatis gen»
obusflC ioctis dati erant tanq patis pignoia deduci notatu cft. Q_ui mos Sy
ncufanis frequens erat, ut captiuos equos ton&s crinibus ,ui&ores aute lau#
ro coronatos ducerent in triumpho. Elephantesatit Curius dentarus poft
Italia uidtum fugatum* Pyrrum quatuor captiuos detulit prims.uL.quc*
Cccilius Metellus rebus aduerfus poeoos fcelicitergtflispnmopunico bello
centum fle uiginti . Et. P. Cornelius Natea triumpho gallico , preter mulra
memoranda equorum gtegem bello coprorum. Et Sapio Adoneus druiflto
Anthioco ultra mille fle ducentos heburneos dentes. Et Cn . Mallius deurt
&a Afia monopodia fl£ Abacos ac triclinia erataueftetr* ftragulamdetulc
re. Poft hos Tubicines multiplici
(onodadicum canentes incedebat, quos
longo ordine candidi boues,tauri* auraiiscormbus infulif* fi£ uidtis orna
captiuos Q_uippe cum quicquid eflfet auri uel argenti & (poliorum , ac
tulit.
/T
j by Googlc
GHN'. IAIIVM.
decrepitus
nioaffe&umin triupho capptiuutn duxit, inde& teter folemnia
puerili bulla ornatus
Itnex efoletus 6& excors qui anula facie illu mentiretur
anre currum ducciecuraliquandiumanfit,Preconc
Sardianum lene prodal
mance. Nam Veios Sardianorum fuifle coloniam ueteres tradidere, Impe
ratoricp rnuphantiqj oleagineis fertis ornati aureas coronas prefcrebani mini
dari affuerant. Vmuerfo
ftri,quz his qui triumphum meritum procuraflcnt
mox Senatu in albis pretextis iuxta currum longe maximu tnuphi (pedtacu
bat. Inter quos Ciceric effigiem argutam 8i madud,magnis malis, ore hia
ti cum crepitu dentium, aut
petrei* quae ebriam anu effingebat nonunq ad
duo. Ipfe utro triumphans cui tatus honos dabatur , curru aurato fublimis
exteris aluor & ma
atqt ornatu huano auguftior,quatuor infignibus equis
gniticenrior uthebatur,ptccedcutibus livoribus coronatus in purpura,
cum
inligniisimpetu de magiflratus quem gerebat. Q_ui ut confpedhor uidcretu*
minio illitu »olebat,exemplo AffytiorumflC mcdoru,apud quosinungiocu
los Bt faciem pingi ex Cyri inftituco affuctum eft , Perlarum reges Hcluthe
Him adipe leonino. Et Ethiopum proceres minio colorantur, quo facie non
inuenultaledpro imperii maiefface forma confpcui fiant. Scire tamen licet
Romulum cum dcueicntibus triumphauit,finc curru rgiffe triumphu.Pn#
muqt Tarquiniurnprifcum.utueroplurescettiorclqj tradunt, Valeriupu0
blicola quod Tufcos bello uicerat quatri iugo curru triumphaffc,Geflatncq)
tritiphannuapud priusfeculu bullafuiffc, remediis iditis in ea qux cotra in
oidiam proficerent. Poft ea Camillum quod antea licuit nulli intriumpho al
bentibus equisurbeminiffcteadunt. Procedente mox tempore Popeiusma
gnus triu r ho Africano, & Diuus Cxfar gallico elephantis, 6i M. Antonius
leonibus ad currum preter aliorum inftituta triumpharunt. Neto autem Cc
farmonllnfico muento Hermafrcditas equas portenti loco ad currum du#
>it, Heliogabalus maiore infama quaternis canibus , mox tygribus uedtatus
fuit. Aurelianus etiam ccruis ad curru triuphauit inter exteros proditur Sei
foflru Egypti Rex regno inpotcntiinfolensco ferocix proceffiffc , ut forte
du$os Reges annis lingulis a currum iungetet, ut ca pompa per omnium
ora ucdf atetur
Dic
tIBlR*SEXTT|. CCXLljf;
acftarrtur triumphans. Q_ucd non abfimile aTygranis infolentia u i4
detur,cui tanta Reges fit Dynaftx fetuilia prtbtrcnt. Akxi
fuit ftcordia ut
dcrramcn Scucrus lmpcrator,cumdc Pci (is triumpharet
non curru rriutii
phali fed pedibus fequente curru quatuor elephantorum
palacium afeendit.
Tarquinius ueroPrifcus aurea tunica procedit ornatus. Pompeius
Chlamy
de magni Alexandri* Ipfos uijro triumphares myrto prius auihorc maGuno
mox lauro plexo, & ex lauretoquod a liuia Auguiia padfumerat poflq Cx
(ares imperitarunt, deinde aurea cotonan inftitutum ferunt * Ex tauro aute
ideo,uel quod fpedfatidimain monte parnado uel quod tulmie
afHari riunq
compertum fit.Q_uam quidem coronam,non iplos ttiumphanres geftatc,
fedferuumin curru eodem qui (uprailliusuertictm rp(am tenertr
poft (e ha«
bere tradunt. Sufpicari lieet,uel quod oneri terendo triumphante
fatigari mi
nitneuolcbant,uel ut hurnanx fragilitatis memor foret cum iuxta
, adidcie
(rruumin eodem uideret curru, ne per infolentia nimis libi placeret fit
trium*
phatufuperbiret. Q_uam quideexado tnumpho in gremio Capitolini Io*
uis locare uel templis dicare (olebant, quod beneficio deorum in mortalium
de hoftibus triumphare contigiflet. Sunt tame Auihores in altera
triurr pha
tis manu lautti,in altera tenen iceptrum, dii tnuphali uehitur
cunu . In tqs
ucro triumphantium ingenui pueri, iutuirgines non dumadulrx
prox ma
cognatione iunftx,ad habenas cognati fit affines in ueffe candida, iuxta
late
ralcribx St miniftn quiducem (equti comites expeditionis fuerant, comita*
bantur. lnterimperuiase(fufi,omnislexusfie xtas in tomum gaudio,flo*
resiacere,8f padim diis libare,alii uidlimas ccdcre,undicp iuris&
edorum co
piaexalante. Poft currum uero captrui lcruiturerxeptiSc libertate denati
le*
quebantur,omncs capitibus radis fit pileati,quali tftugidt,lerui<ii tcmpefta*
tem uiderentur . Q_uarc*T* Flaminii currum qui de Macedonia fir Nabide
triumphauit ,'Romanojt fupra duo millia captiuojt qui bello capti
ab An*
nibale diuenditi fuerant, quosperuniuetfamgretiaconquiiitos redemerat
ii
beri poft liminio capitibus rafis (equti (unt. Et Cn. Cornelio quideinlubri*
bus fit Cenomanis trrumphauit,turba Crcmone(ium,placeunci umqi co*
lonorum , ab eo obbdione fit (eruitute exempti pileati poft currum incedere
Proditum tamememorix eft.L*Furioqui in prxtura de Gallis triumphauit
nec captiuos precefflfe nec (polia prelata
nec milites (equtos.M.tf Acilium de
Anthioco fit Etholis (inc militibus triumphallc fit Imeexerciiu. Futte tame
qui traderent T ribunos prefedofcj legionum. Centuriones fit legatos , tqs
aut carpento in(identes,interdum pedibus in pompatriump hali currum
pTo
trqutos. Nam Tiberium triumphante legati legionum cum triumphalibus
ornamentis (equti fuere. Et Mefialina poft Claudii Cxfariscurrum carpe
,
IO uc£la fuit. Et Aurelianus Cxfar Zenobiam uiudtam aureis catheuis
carf
'9K,u r <
^H *
•
jT
Digitized by Goqglc..
k
GENIALIVM. -J
(um taxaucie. Dumqj per urbe popa St cantus ordo procedit, per uias petep
omnes aditus & deorum templa patentia paffim tricliniis Orans ornnhi gc*
nerum ztatum Bc ordinum enufa multitudo inter uota prtcefqt ad aras dds
libabant, Hoftias ma£Ubat,Grates diis agebaot,conceptaq; Ictidam cantu
Sl carmine ac letis acclamationibus lignificabanr. Donec cum omni appara*
tu cuqt his militaribus iocis per media urbem &
uelabrum percp (aera uiam
Icti Si ouantesinCapito!ium,a(cenderet, ubi tauros in pompa du&osinlo
uis optimi Maximi templo imolabat,quos prius q de nece hoftiu duas cer*
ciffimis conflaret argumentis triumphante minime imolaredebere,multiac
bitrati iunt . Epulum poli hxc magntficetiffimu Si lautum omni
apparatus
genere uberrimis amplidimilcp obloruis ac fumptu magnifico publice daba*
tur ,in quo turdos 6i murenas inter oblonia apparari &
uina praecipua atqj
unguenta mimo delibuta exhiberi confuerant. Q_uare Diuus Cacfar merito
celebratur , qui Alricano triumpho przter cblonia apparanflima uno die
ia duobus at uigmti millibus rntlintotum mflru&is paratifqi menlis epulii
regali magnificentia ac uim falerni amphoras centum, & Chii Cados centum
populo dedifle fertur,ubi (ex murenarum millia una ccna exhibuit.Tiberius
qjoqj mille menlis prandium parauit. Ad illud etiam Coss.inuitari,mox ne
uenirent rogari iolebant . Scilicet ne quis maior triumphante honorem qui
debebatur preriperet,ut<j locus honefliflanus triumphali, cui tantus no
illi
l!BaH*SEZlTi; CCfc.
gas qaotj fit fagula sctaqj St dona multiplicia fmgulis militibus pro meri#
,
lis ab imperator clareiri, In quo id feruatum eA,ut quod pediti, duplex
eentu
una cum Aipendio militari fitjfrumento duplici,
tioni,triplex equiti daretur
,
Ttibuno uero inulto magis, Animaduerfumq? fit 'illud eA , imperatore cui
belli fummacomiAa fuit, decreto iam triumpho anteq urbem iniret fsepe
,
,Tribunos,prefe&os,equitcs,ceturionefq) ob fortia facinora militaribusdo#
bis in primis ornaAe fit bene meritis prcmia largitueflc.Ipfofqjcum donis fit
inGgniismilitaribusinpopatriumpniptecederetriumphatem
,
nonnuq (e#
qui confuefle. Pretercp afluetos honores, uel locum i rcirco ad fpefianducu
laurea fit fella curuli inter uiros triumphales confularefqj fibifit pofteris,uel
ut in ueAe triumphali ludos fpeftaret, arcutnqj marmorcu nonnuq Aatua
Inforo pede Arem aut eque Arem ampliore fumptu cum decretis fit titulis ho
norum,In comieio,lnRoAris in foro in palatio in Capitolio, aut in cella Io
insequi rariEonus honor contigit)Senatum fit populu tnuphantialiatj in#
bgaia uirtutum dona honoreliq} dediAe.
P.efponfutn Raphaeli Volaterrano " quare legum fit caufarum Audio inter
“
“
cnaflo in his mitioribus Audiis oblefiiarcraur. Caput VII
Digitized by GoogI
L
c B M I A L I M.
&Oidi«da,qu* ue turpidines,»! aliqu»
monitas X portentis Gmilia ac diftu
libidinem admiSerentur contra ius fafc$ .
Siquidem faeerdotequepia
tura
lanaum uiru uka X monbus ornatiflimum
ia his naai iumus grauem X
homine profcao honcftx X magnx laudis,diu tenebris X
carcere macera#
pecunia GW tradita ab
m indienidima fortuna lubite coiSu, pro eo quod
lubtraxcrat,ut uero dno reftitucretur,illius nflu manda#
co qui iUam furto
quxftionibus fubdi ukkrius fc
com rcftkuerat,fuppreflo auihore , ipfumq)
i
Gs criminibus circuuentos,ab
impotentibus mimiris mifcros X
laborantes,'
befa&ari uiderem.
liber. stxrrs. CCLI.
Q.UC Qt bona dea,& quxaueteribusilli Iaera foent quid ue Rubigalia
flo
rdu& Vinalia forent. Caput VIII.
Nfer eos quibus illa indagare cur* fuir,fxpe qfitu eft,qux
(it bona dea cuius nume,tatoperc coli
a Romanis legimus,
quod facru
a principio originu incoatu du Irr periu ftetit, in
cerimonia colebaf. Multi putauere flora bonam
credibili
Digitized by Goog
A
L 1
GEMIALIVM*
neqs potmi ex alieno legeret inarimu quod ha
iaurbe mufhffft, liuretibus
uernu cquinodiu neqs une maderet, net* uuam
meris ucdarcf. Graecis ante
cqumodid autunalcguftar«,K.omanis umo Bt ncuis frugibusanttq
ante
facerdos primirias hbafictuclc.
non licuit. Grecis qutxj m ufu crat,mfdto
dolia relmunfuinum affatim haunie,ad tutus
po*
cui Pvthoeou nome quo
mercenarios, dietcs,6! ruftica tur ba ,aduocabant.
tu no^ fcruos modo lea
ab folut j.T. iuius tertio ab urbe codita,quatu iuniores pattu plebi femagis
Q_uae lege xii. tabularum utiliter & comodr,quae ue parum confultr,8f ni#
mis feuere (cripta uidebantur» Caput X.
Condita urbe ad annuferetreeentrfimu, populuRoma^
nu ancipiti bello diflradu fine legibus ccrtis,(uis tantumo
ribus uixtfle nrcp externas leges coquiftflc fatis coflat. Tre#
ccntefimo demu exalta anno,pofl finitimos fuperatos,bei
io quietis rebus,cu res publica legibus fotmada uideretur.
Dece uiros legu ferenda pc caufa crcariit,qui Athenas profl#
fti ad iura ftatuenda,ut peregrina tnftftuta,fcita,mort{<p nofccicr,d«moc5
filio leges xn' tabulis m aes indas in foro propo luere, excerptas a Solonis I e#
,q axibus ligneis corineban^qbus boniaequicp iufla,praui dclttoruep
jT
ligilizediy Googli
i
GENIALITM*
pofttas iuriqi 81 iudida acceperunt . Demu Romani moderando iura fum#
xquando^llorotn exemplo fcripeasprcniulgaiui.Et ficu: Cis
mis infimifcp
tentibus Minos, Sic Zoroadcs Bathrianis Bi Perfis leges dedic ,Citonds
CarrhJginrnfibus,Zimol(is Scychis,Plato Magndus 6i Siculis , Egyp#
rhsucro Mina,Tri(mrgillus,fit Bocorus,Thcbams Philolaus. Androne#
dorus Galcydcnfibus qui in Thracia (unr. Prothagoras autem Thurus.qui
buspodea abrogatis & indutiis, Metellus dcuitiaCretaillas cum RcmW
n is comuiauit. Lacedcmonii ucro non iurc feripto , (ed moribus tantum ulu
anorum co probatis pro lege ufi (unr. Ideo lycurgus Irges (cretas Spat. ha#
nis nullas dedit. Sed omnium conGrnfu mores tanq (i lex adita fuiflet , rxpc#
agro piantaueris quincp pedes a uicino abedo. Si ficum aut oicam pedes no#
uem abedo. Q_uod aute alienam legetem pellicere ucncficiis lex uetuit , ideo
cautum ed. quod carmine euocari fruges & alio tranderri uctercs ci edidere,
quod ne liceret ad altetius inrunam condere etia lege (anxerunt , infuper filas
tub patris iureeffe,illo(qi uitius neceditatisue caula patrio iurcucdctr di pre
eum quedui cfleulqjad tertiam autiionrm,neue id fraudi ignommucuccf#
fer,neq? filiis quicq in bonis ede, patnbus uiucntibus uolurrc, nili patno iurc
emancipatione lolutus foret, aut leiubentefponfam filius duxidet,quod an#
tes a Numa Pompilio cautum fuerat, quem cua pater occidere poterat. Sed
llBER SEXT.VSt CCLIII.
eum a prifca illi firutritate poflea deliuiffenr,frquri interpretes ius naturxfe#
quticaumint,ut liberi parentes alanrautuincianrur. Q_uam emancipatio*
nem (eu cuius rei alknarionem,fecunduformulas antiqui mris, na ticmube*
bat,ur non minusqumcj teflibus Romanis ciuibus fit libripende qui libra
Kneam tenebatis qui mancipium accipit ars tenens ira dicai,Hunc ege ho*
mine ex iure quiritum meli effle aio,pofl qux uerba acre percutit libram, atq*
illixsdaraquo mancipium accipt quala ptr imagmatia uenditionem piccti
,
loco in ius fuum fit ditionem uendicatet,de alterius manu Q_uccuncp igi /
.
tur alienatio xa tabulis haud aliter nibhac foienirate fieri iurepotctar,aut td
lione quae fieret apud
magiftratum populi Romani. Yt cui res iurc ccdrf re
tenens uendicct.Hunc ego homine ex iurc quiritum metieffe aio,mox
ita
p;
tor interroga tum qui cedit,an contra uendicet, quo negante aut tacente ei
uendicarat rem adiicit,idq? legis a&io dicitur, quia rradmde puta ceflio ici ma#
q
ripi non explicabatur. Q^uare ulurpatur ut emptione tcrum qua; manci;
in
pi fun r, libra interponcretur,& libripendes . Si tamen filius c muline, que
uulgaco corpore quxflum fecit, fit non iufiis nuptiis xditus,aut a patre, nui;
lis foret artibus inftruftus,lege Solonis patrem alne, minime cogi poterat.
Glandem quotp fuam in alienum fundu procidentem ut liceat tollcic in alie#
no,quiqj iniuria alterius arbores cecidiQet,in fmgulas fidos ens uigintiqnqj
penam (oluere cogebat. Tum
inter kira flillicidiorum it pariati, nequis edi
bus tignum ioiundti eximere cogat ur,fed duplum proco perflati ntucqual
drupes pauperiem alteri fiutit,fed dari animal pro noxa aut eius offei i i efiima
donem lege cauebarur . Q_uod a Solone (latutum erat , ut fi canis morfu
affccidet quippia, quattuor pedum capiflro nexus dedacrur quod de
, omni
quotp pecore fancirum cfl . lifdemcp legibus quoties de alicuius flatu «•«»(»
agrtur,ut liba an ternus fit in dubium ueniat dari uindicias fecundum liba;
tatem aut feruitutem cauebatur. Vtqj ad agrum meu per tuii eunti uia mihi
Dareat,quein porredo odo,in anffadu (exdecim pedum foret . Dariauttm
Vindiciasfecundum libertatem tunc dicebatur,cumprxtor luper affertione
liberi captis aut feruiiis perfonx quem aflator Ictuum aut liberti dicit
de quo
ambigitur,datisinduciis decanit edi£fo,ne interim afferto uis inferi iu alcatp
a flatorem. Sed in libertate qua fungitur maneat. Cum
uero pretor affatum
in ferukute pro feruo reneri apud affertorem interim iuber. Vmdicix fecucdti
feruitutem dicuntur dari . Furta queep eadem lex ulqj adeo aueilataefl
fit
tam feuaa corredione pledir , ut furem mamfeflam in feruitutem tradat illi
cui furto quid fubrradum fora. Furem uero node deprenfum quoquo
mo
do,die uero fi telo fe defenderet it demti cum clamore occidi pcrmilctit
, . In
hxc uerba fi nox furtum fadum fu,fi in aliquis occidit iurc cduseflo. Furta
quoq? per lancem fit lidum concepta uelut manifefb fcucrion pcnapuuiuit.
tIBER*SEXTTS. CCLV»
reciperet, uiai uerO ad xrarium ferebatur. Er tam U fi lege xu. tabula^, ufu
capione bienali fundidominium tranUrctad emptore, mhilq? de urbanis ca
uereturpredus,iuce conlultipoftea legem interprctau,idcm placitu iuris zqi
tate ad urbana tranftulcre,quaerialege cautum fuit ut ucftibulum lepulchri
ufucapcte non liceret. Frugem queqj alterius aratio quelna
iicut fepulchru
node pauiffe,uel i. fame carmen propoluiUe ,puoeri xii. tabulis capicale fuit,
impuberi uero pretoiis arbitratu fullis pena. Eumcp qui hoftem concitaQet
aut opem tuliflet capite puniuit . Fumquocp noxalis a&io lege xii. tabulapj
conftituta erat,ut Ii feruus quadrupes uc,lunum danumue acmifit,uel frau
de aut perfidia quid parauir,dedendo leruij aut quadrupedem liberetur demi
nus. Q_uod Ii fcruusrqus ue meus in ffadio corona u.eiuiflet, domino de#
beri cauebatur,his uer bis,qui coronam pant iple pecuniam uecuis uiriutis er
go arguitur quam leruuscqui ucmcruiUent . Ethzc omnia fapientia prope
ungularieildem rabulis fauuta & facrata fuere. Nrc tantum circa corrigedos
pledendofq? mores. Sed arca ultimas uoluntates & bonorum fucccflion es
tcftamento debitas, 6t ad parentum bona admiiiionem cildem tabulis iu#
,
ra perferipta funt. Nam malculos xque ac feminas ad bena parentum pariter
uocauit,eofqt fiue tcflamentoualido iiue nullo nec folii natos fcd pofiurnos
fuitos 6i neceflarios heredes cfle luflitprcqj hereditariis perior, ibus legata di
ftribui uoluit. Q_uod olitn Ephialtes Ephorus laccdcmonns lege prohibuit.
Nam rogationem tulit nim;s infolentem, ut iicatt patn filiis ommifiis catta
neos (criber e fucccGcrcs,hcc agens , ut filium quem odio profcqurbatur ex#
heredaret. Solon uero niiicxtarcnt tilii,quos teliator uoluit, fcnbi hrrcdesiuf
fitpro uoluntatc. Apud Arabes lege cauetur,ui fratres gentilium hereditatu
fucccfloresanteccdin[fiIws,quun4cugrandioresfunt,lycii pepuli filias non
filios heredes niicupint,6t amati ibus cognomenta ferunt, qui etia apud
Ca
tabros uetuserat mos,ut manbus omiflis filiasex afle inflituant . Gei manis
ab uxore diueiiac aut res luas (ibi habete nili cauia legitime cognita cildcm
ubulisuetabatur. Q_uo diuortio nulla uxoris culpa lubfequto dos integra
reprobatur. £>i uero culpa incflc^ulq) ad dimidium dotis in lingulas liberos
fexca a marito retinebatur. Interdum Ii diuortium fieret
,
quod melius xqus
cflcc,apud uicum mauere,qucd uero non cflet melius xquius , id uxor pofl
diuortium ucndicate iu bebatur. Q_uod Ii in eonfeflum aut mdicatum Iis da
U foret , triginta dies exoluendo debito ptefixi fuere. Verba legis lunt , xris
confeffi rebulqi iudicacis triginta dies tuiti funto.Pofl deinde manus inie&io
Q_uod clientem aut eum
cll o. fi
q ui infidem pattociniumqi uemt, quilq nel
qua fie inpiobus fraude aut dolo trulirarctur,eum lex haud lccuspuniuit,ac
li captali tudicio cflet atfc&us, in hxc uci ba. Patronus li clienti fraudem fel
cerit (acerelfo. Necp enim leui atumaducrlionc dignum cenfuit cum qui fide
labefadaflet,quKf fruflratecur illum qui in luam fidem fit clientelam ucnir,
(ecpillicomilic fit credidit. Nam
dicntcmquicucclx patroni lecomilit cariore
haberi q propinquos aftincfcpuctrrcs uolucre. Id quod Perlas fii Indis mag
ni criminis inflarcrac,quorumlcgc cauctur, ut qui clientem dectpflct^quicg
tcrmcndatioabufus tuiflct,illipr omnem uitam lilcntium indicererur null
loqi magiflratu aut honore dignus haberet. Arihoxerfcs quoq* mirifice mc
danum auerlatui fuit, adeo ut mendacis hominis linguam triplici clauo affici
Fertur Epaminudas tam (euerus uentatis cultor fuil1r,ur ne ioco qui
luflcnt.
E
dem quandoqj mentitus Iit. diuerlo, cgypus nullus metiendi modus (um
tnaqj mentiendi impunitas erat.Eadcmqi lex utex duabus pluribus ucieol
tentus decretis
tIBER*SEXTTS. cclvi.
fratris decretis Ut, quoties ancrpici res cotentione diflrahrtur, femper ut and
quo abroget nouum , utqj pcftiemu quod populus iufliOcud ratum forer,
(ancitum uoluit,# pleracp netatu & (citu digna,quz omnia perpcnlo iudicio
« UDrata moderatione,
a
prilcis legum conditoribus,eomodccoftitutalunr,
quorum argumeto conricimusq examinato modo pnlci turis interpretes Iu*
ta legum promulgarunt. Contra uero multa incuuolc & lubruflicc parnm
infolenter Si inhumane non probabili nec retto iudicio eadem l<ge dtcitia ui
dentur & conftitura,quzforfan aut figniter przui(a,autncgligcutcr animad
uerfa fuere. Nam dc qua re in iudicio dnceptabatur,m te piclenii & apud pie*
torem exhibita ea lege aii. tabularum correpito manus fiebat qued ea tute
,
manu confertum ruatur. Atqt dc ea nili coram exhibita,minimc dccemi aut
jure agi lege poterat. Q_uodrj fi homo in ludicium citatur # morbo aut fc*
nioaftedus ad ingrediendum mualidus foret, lumcntu aut piauflrtim lex da
riiubebat,quo eger ille forte fpintum eaalans fuppremis anis lifleiciur . Vi*
delicet nondum per patronos,# aflertores aut Iponiores agi nd. forma ccn*
ftiruta,cuius uerba alcripfi.Si m ius uocat,(i mor bus euitas uc uicjum eatitir,
qui in ius uocabir, lumeutu dato,fi nolet arcera ne fternito id quod lege elia
,
porteafuit fublatum cauttiq» ut locuples,in iudicio dirnriadefict, in hac uer
baadtduo uindea affiduus effo,dixcre autem aQiduum qui pluribus aflibus
# fortunis loeuplex foret, nec minus feuere q duriter, q> liquis confulto aut ca
fu,alterius mebrum rupit,aut lecuit,e pafto
pena erat. T um quod iimi
talio
uerlio foret, nam pecunizcredrtz bona non corpus dixere obnoxiti quibus
,
inuluerat,ut defundforum corpora unguentis delibuta acfiuiui cOcnt «edi
toti oppignoratenr, &
fuper his focnerarentur magno dedecore illoru qui
,
Digitizedby Google
.
GENIALIVM.
nonreluiflet. Poft aliquot uero tempora ab
AthSefifibns cau
conditura die
uindis pubkis
rumfuit ut fi litem pater oonpetfoluiffer,filius exoluett, fit
cogeref, Sicut de Cymone & aliis traditur , Apud
Boectios
interim detineri
circufiante plebe in es
qui xs alienum non diGoluir,in foro federe cogitur,*
acciperr,qua nulla fuit ignemia maior. Indis uero
quicrecW
fit ora corbem
erat, ultn
tam leuem mulftam dixit,ut illi qui fumma turpitudine foedatus
tantulo ipedio fumma
uigintiquinqt xrismulda conukiansnon deberct,ut
faxit , u gmti quincp
infuna lueretur. Verbalegis funt,Siquis alteri iniuriam
tamen occentauiffet,aut carmen condidiffet , quod
xris pena funto. Siquis
infamiam fjcerer,flagiriumq? alteri,capiralefit . Solon uero Seueriori difei#
(erfu* rei quifep ita ius eflo . Et pleratj hoc genus , quae acerbiGima dura ni#
mis,& agrefliauifa funr. Quod aurem lex cliens morbo fontico itnpedif
(i
quo minus fifti ualcat,iubct diem «didi efle diffufiim , ex bono & xquo fa#
“ du crediderim
LIBER.. SUITI, C C L VII.
aaeredidcrim^SJgdefeguti iurccoWti legcxri. tabula*
mterptati, morbo
jpedttiudiro*tcpota dilabi noluere. Sed cutis illa deceuiralis
Srucrias
c tnrttt et fnhuana
ratiora lege cbuciaq aliis ed^penitus
Icutta fuerint*
kqun poflea iuHs interpretes miti Si rratfabilirari6e,cafdcm
leges indcfeflo
ltadiointerpretati,abrcgatishis qusc duriora,qu*urro
equiora uideban^fe
quti,propofitas controuerfias uberius explicarunt iracp
, tffecerunr urgraui
per penio iudicio^ «quiffona nobis iura landliflimacp
hodie tradantur.
—
non populi
h fcd •motatio* fit agrcfliu,dirs feflus erar, quod.n.
7
fecru fiebat, palatiar,(.cut in Vimlali fagutal
i palati
i
palatio
•
diaueft,Sfdmter Vrbiscolles
Capitolinu fuifle precipuu nemo dubitat
, g Satumiusab Arehad.bus qui
ealocarneolebac prim«>nucuparus,porta<pillicexeiraticaflelli
Saturnia ha
buir^anuqi Saturn. iCap<toWfauclbus,qcf irariupopuliRomanifiiit
q
etia Tarpeius a Veftali oppreffa armis,poItea Capitolinus ex
uentodu teplifundametaeffcd<ut,denciatus efl, in quo prer Iouis
hois capite m
Optimi ' Gf*
Max. tepld Junonis Rcgmac Si Mineru* aedes fuere, tria.n. lacella Mtuo
di
flmaafpadouifebant Mediu Iouis Tonatis, ad dextra Minrruxad Jitrtcwf
Smitf Altnrrm^
(Ini lunonrs. Q_cf quide Iouis teplu ttmp Sabinis patuiffe
traditu eft ex
fce Jere,qcf inter Romulii et Tatiuiaufi«t,iuxtaqc? facrianferes
q puiofles /Infreff-
excubitores erat, afHuetidbopafcebanf. In eoa
tederacuCartaiicefibux
ito Si Adalo pgami regexneistabulispadioera
St mouata,flfcu Aflalo rege aeneis tabulis padioefq»
&Sal 6i-
Si Dmnl«ri>
fe
Senatus eofulta,plebifcita,& imunitatrsulen ab .. •
—
aladuertocuidicat —
u. - ^
Q_ux'-Jqde atx Capitolio WftiR
adhef* IAUIDIB
in f«uentlouisfimu]acruabortuurbisecupffo,met.squoa
Io tXJC flrvnill^rM -lU ? ff
ual lo® circuda A**
excubiis UaiKXpCIfCUUl
*- r
ta,iq 11 •
etueneris
erieynx atm onis et iuuetutis cdiculc libi furr ,arcp ofa deoru fimulacra
I capito
Jio faiSephnf, inter ara Iouis piftoris et Veneris caluequa
fub trGo nola
q
tcrcligtenoliacbaf, ibKjatrtu publku et curia caJabr a
q alc romuli pxirna
yu
I
id by C
fuit ubi minor potifex fcftos emaciabat dies. AedeqjTonantisIouis ab Aa
gutlo,nouii$ alia cuftodi louicoditam a Domiciano authotes memorant,
t^uxcutiaec Romulicafai memoria uctuflatise,culmofuit et flramentis,
quo mos ucte^t St huiUsillc cultus notaret Sicut Areopago, Athenis ad ati
qutis cxcplar luto St palea tege bat Huc moteaufpicato conditu, poft ince
(am a Gallis urbe qua fi ppugnaculu peni laxoquadrato ondu fuifle me#
i
morat, que Oratius Puluillus una eu replo dedicauit , intenedo deinde qua
dringentoje 3e quindecim ano$e fpacio, incendio abfumpni Sylla refliruit.
Mox magnificis operibus St imigmibus magni fumptus exornatus mons
furt,prxcipue louis St Apollinis llatua cub«c$i tngiutaalucullo, ex Apollo
nia ponti urbe traflata,que deinde rciliiucu.Q_.Ca(ulusdedicauit, qcf unii t
fux felicitati defuifle Sylla rellatus fuit. Sed cii rurfustn Vitellii fcditioe,dif#
Di
Cupidinis tepla fuere,» Carnx dex facellu,quz uitalia foucredkcbaCC«#
pufqj M quo fi qn Ty beris fupfufus capu Martiu inudaret , equi#
irtialis.in
mote in Auetinu pereni manabat fonte . Cuius aqux dudus duos Caligula
innouauit,q ex fontibus Ceruleoet Curtio dcdudi pro eo qcf illos Claudius
uouo lapideo opere abfoluiflet, ClaudixdkSxfuntaqux . Alter uero Anio
nouus, ia plurimos Si uberes lacus diuifus fuir,Reliq a coditoribus aut a Io#
cis denominatur,qua5t hodie dudusfuptuofiflimi
operis licet infpicere par
,
qcf pturietibus ope ferret et lucedaret.Extra uero Exqlias locus fuit,cui pu#
ticolx nome,ubi puteos in quos defundo^ publice cadauera in fubieda fo#
uea midebanf fuifle pditu eft,exeplo Themiftodis qui Melitx teplu iuxta
domu coftkuit ,1 quo danatopt corpora cu ueftibus & laq is codeband Q^ui#
rinalis quoqj St Viminalis,quin inter fepte nutnerenf, nulla cotrouerfia eft*
Sed Q^uirinalis a qrini fano qui ibi colebaf, fiue qcf a Curibus pfcdi loca te
illuc ferebat Agonefis,
nuerut nucupaf, qui Agonius,» porta q q etColli#
na dida. Cuqi in Q_uirinali diuerfi ageres fotet , Gnguli fua noia lortitifue#
Naqi ex his uni T rieepfos ad xdem Q^uarini cotraquafacellu Senionis
re.
domos clariffimas . Viminalis utro ,uelab ara Iouis Viminci,uel 1/w» 'rvijlf
i
tnc aliafq;
qtf ibi Vimtou fy lua cffrt, denominatus fet^ubi capus uiminalis, lucus Pe
tcljnus & rcmplu iunonis lurinx. Q_ui quidecolles a Scruto Tullio poflce
fum pcrfcdum urbi additi funt. Hiccnim adicdo Exquilino Si Viminali,
quod intermedii Ipacii eft,fladioi>i lex,e collina porta ad Exquilina, rurnbns
muniuit St muro lepfit,ne qn excurfiones illinc fieret, & hoiliuprzfidiufo* x/rrrrj
jT
Digitized by Gbogle
4
GENIAtXTM*
ai collegiu nullos idmilere, admifliq; inaugurabitur,quo die , Augunbu»,
Pontificibus, Kegi facrorum,& Velblibus uirgimbus, cenas opiperasma#
gnifice apparabant, qux adicialcslcu Adipalcsdidtx. Nonnuqucro pontiS# ,
latis erat. Q_uippe celebri diem flamine line pileo ede non conuenir. E A t a#
menobferuatum inter flamics,Dialcm allidue pileum lanacp geflare, cum
reliquis flamibus,tunc cum lacrum faciunt, Oc fefla ac reiigiola die
,
cum pi4
icocdedcceat.Sitamenmortcm oppetere Dialem forte contingeret, tue oi
•gitanima cum pileo cflemioime conucnit,depo(ito enim pileo decumbere
ammacftlarc oportcbar,alitcr apud egypnos, nam lactatum litterarii feri
ptores qui loco flaminis funt,puniccum blum pro infigni capitis,non pileu
dcfcrunt.Horumergoin lacrificrisdeopt,n6 mimmiiius poicflafcj fuit. Na
que facra dos darentur,& qux uidimx cederentur,8c quando exta otfcrren
tur,SC an pfedo lacrificio litatu foret, eminare debebat, tu (aerone cura Si teri#
moony adeoslpedauit,6C ptinuit. Q_uod facctdoriu nolicut Augurisppe
tuuerat, Siqde fi laaa no rite fecidct,aut negledx religiois flame argui pof
er, feu aliqtudaducrfusc6Aitutufacerct,flaminioabire oportcbat,Sulpitius
enim flame quod inter factificanduapexprolapfus fuiflet,(acerdotiodeicdus
fuit. C. etiam Claudius St Cornelius Cethegus quod exta uidimx perperi
dederat abire flaminio nceeOum babuk . Cumq) flamen facta diis dare Si ho
Aiam imolarc uult. Flamineum puerum aut puellam luxta habebat, quipa
ratiintentiq? miniAerioflt facnficantipreAo forent,quxcp exrqueda qux pa*
trn moris Si ritus erat,facris minifltaret,quos niG ingenuos patrimos di ma#
(timos ede decebat,Cui ad (aera eunti, preco,precimiratoe didus , prcve,fit
prcmonric folebat populo,ut dum factabunt ab opere cedarmt , qui (i con
tumatiusparcat,pignonbus & mulda pledebaniur.Neqj enim flamine auc
tIBBR-SEXTTS . CCLX.
Kglfaeroru religiolis diebus aut feriatiscpus faciente uiderc fas erat.
Q_uio
etiam dum, operatur facris,eo corporis ornatu erat, ut fibulis ancis accintus
uidimas cederet fit delibaret. Iplailqj uxorem,eui flamimcx nomen, quo#
ties tonitrua audiflet feriari necefium erat. Cui hoc cft muneris loco dani, ut
a uiro diuertere non liceret. Namqi ipfe unius uir uxoris, & Hamka uiri unius
Uxor eligrbaf,Sieut JCgypm ad Tauri faera lemei manui allumplere . Cuqj
obfaeerdotii dignitatem, in Senalu ueniendi Si lententia dicenai, antra Hami
nilicucrir,rdqipoft temporii curricula eorum delidiaobliirraiucflei.L.Hac*
eus flamen re longemtermiflam reuocauit,ckp fit reliquis flamlbus ut uete#
tiiureufurpato,in Senani ingredi Si publico concilio intei cfle,togamcf pie#
textam fit ampliflimi ordinis ornamenta habere liccret,Senatus ccnlultoda
tumeft.Tamfit Carbafum flaminis mdumentupropmifuifle dicant. Ex
Ii
iens fiat. EiJemcp fubdiuo ungi uel line interula efle,autequo uthi, nodem
ue unam ab urbe a belle non licebar. Si tamen aduerfa ualirudo Dialem in#
maximi arbitrio ultra bin odium abefle poterat. Dum ne
cefliffet. Pontificis
k
GB NIAIITM.
reliqui pro uoluntatefit facultatibus plures capiant. Fcrmentu qucqt farina,
&t carnem crudam,Canem capra uel cqum tangere uetabatur .
Ecdtra Dia
lis (i aibgi(Trt,uclanulu cumgcmaaut
nodum habuiflet, piaculum admi*
ttiputabatur,fabam tangrre aut nominare uel funebres tibias audite, Diali
flamini non licet,necp enim feralia attretarc fas erat. Capillum 6 toderet , ni
fle duriori cubili degur. Sed prxtcr Dialis ptelcripras cerimonias, alix fuerus
uxori fl uninrs prelliturx,quas perpetua legeferuare tenebatur,cumex Ro#
muli conrtituto ficerdotuin uxores cum uirscofccreau^prefcripritqiccritno
nos teneantur. Naqj flamicacumad Argeos uadir,ncq; comere caput, ocq)
capillum ptftcre debet. Q_uotie(qt tonitrua audiflet feriata erat , Cui mrnfc
lunio,ni(iport Idus, nec ungurs Iecare,nec capillum comere nem utrum ta#
gere permitium, cunis unguium fit capilli preiegmina fubtus atborem filicx
fttta operiri neceflum erat, illi quotj fabis ue(ri,aur gradus (upra tres afeen#
dere minime licet . Solaqt Dialis uxor facrorii caufa lub uiri potertate Bi iute
ert.Fuitqi amitas fl aminicx purpureus quadratus fimbriatus cui neme Ri
cx quo uclut palliolo urchatur . Plericp flameum uertem flamlex propria
duxere, cui telum fulmineucolor,& Tutulu capitis ornatus ,
cui inerat trita
purpurea
\
l
K 1 B R. S E X T X S c C t XI.
purpurea qux crinibus aneditur Hoc quoqj non in poftretnis fuerit, quod
.
S
‘
*'
umdis nexus foret,cifdemTolutus lax abatur. Ac licet (accrdoti ut rebus
is impenfius uacarct,neue a facris cultum fit religione deoru aliarum K
rum cura fe iungeret,magiftratus gerere non liceret. Tamen & flamine ho
nores Confulatum una fit flaminiu adminiftrafle ac tam rebus
geffifle,fit
,
diuinis humanis prefuifle atqj utriufq? honoris ornamenta geflafle, apud
q
multos tradita memoria eft.
In quot cohortes Mannulos , Centurias , Decurialij Phalanx Ak^tv, r se
quae illius deferiptio fuerit. Caput XIII;
Vod legio quondam apud Romanos fuit , Id phalangem
Graecis Macedonibus, fit Dardanis, extcrifqj nationibus ua
luifle,monumentis proditu eft. Ea enim in libero campo,et
fi quando exfpaciari licuit,magno ufui fuit. Cum uero ardis
faucibus fit preruptis faxis aut inter uiarum augufta,premitf
tur,nonefteauispoteftafqi. Q^uippe Maeedcnka phal
lanximobilis femper ex ftabilipeditum agmine nec partiri nec Fatj ln
,
erat, quod in Romana legione loge fecus. Q_uotiefq? eoniudos frruat ordil
ites,fit fuis turmis ita fertur infttuda,ut contineri agmine uir uiro, armis ari
ma coiunda forent,magno prefidio munita, ad uidoria maximamomenta
fecit. Sicut orthia phalanxquac in cornua procedit fit in profunditatem,itain
ftruebatur,utnec a tergo affiliri,nec afroteoccurfari necp a lateribus pte ma
gnitudinedrcuucniripoflet,quod etiam macedonicae phalangi erat propriu
prelongashaftas ante clipeos obi/cere ita ut nili in libero campo eius nu lln»
ufus foret. Si uero laxatis ordinibus femelcflirt difloluta, robore fittual arcp
ordine diflipato, omnis u is uirtulq; cius punto temporisdiffoIuutur.Hanc
qui de inftruendisaciebusmcmoriam reliquere, quiqj in cadefcribmdamul
tu ftudii fit operae contriuere ex nouc armatorumilbbus,aliiex quincp fit ui
ginti millibus ut Syri,Perfae ex quatraginra millibus definiere . Cuius exci
pio Perleus,aduerfus aemilium pauluexquatraginta millibus phalangem in
fltuxit,Alexander Romanus Impator extriginta millibus .Macedones uero
ex fcxdecim millibus decentis oduaginra quatuor militibuseonftare dixerut
quos phalangitas uocant. Sicut aPhilippo primu mox ab alexandrodefcri
pta fu*,qua quidem externi duces uelutfimnflitno robore uft fuere. ti Nam
ti momenti fuit ut incredibile didu fir,q parua manu quantas copias 1
fiaderir,
Sequtis inde rempcftatibus grecorum duces diuerfas turmas legionelcp dcl
fcripfere,inter quas Macedonii robur Sariphorus magni eftimabatur,quo
Digitized by t^Oglc
•x .
£
GE NIALIVM.
ph*fanges,Gf rmani de nfatis agminibus fcutis capita contcdi,,obk&is par#
Inisphalangem ita copofuerunt ut ad irrupendum magna tnometa faceret.
partes diuidi,!Urfu5 rncrai
Ea uero phalanxita de (cripta erat,ut in minimas
diffmdior eflet lmgulx >p!ius partes
to temporis in unucolligipoflet,quo<5
quadruplaris inlingu#
propria fortite funt nonun*,Siquidcmhxcphalanx
fas duplares diuiditur,quibus
cornua nome indideie , quarum bngulx odo
millia centum nonaginta duos milites habenr,decutus uero qumgetas duo
dedm. Hane poftea duplarem induas llmplaresitau pariiti fuere , quarum
hominibus quatuor millibus oduagintalcx effecerunt ne Sun
lingulas ex
nome mercs,qux hoium
plarisiftainduasrurfusdiuiditur parces, quibus
centutu#
duorum millium quatraginta tnudr(cnbuur,quaium quelibct,ex
uinti odo decuriis condat. Rurfus meros cchoiccm millianu facit
,
ca auti
teq? non phalange fed Catfruas habuere, hominum denu , aliquando (enu
tnilfru. Sed quod efl de cohorte militaria didtum uel quingeraria, licet aiad*
Oigitized by Goo^le,
G E H I A L I M.
conceptis uabisip(lnumini,nominat
nume,diuina humanacj omna con#
fecraredicarecp affirmer, fabioahetba
adlacrum adhibitaW qua templum
«dem uc fana aut faccllatnhne dicari putarunt poffe. Fuitqj conflmuum
ut
oporteret,in xdeucio necel#
indedicada ara,uellimulaao, poftem teneri no
captum efleteti
Ium foret,in quoeft aladuerlumfi parum rede tabemaculu
religionis admidi. Athcnienlibusueroin ara
eonlecrada uel fla
menfpreti
ollas leguminum circuferunt,iltf
tua dedicanda mulieres mucftcualicolori
iSlud,con(ecrauoni
agentes eredonbus diuidunt. Notatumcp fit
|a[n gratias
.« GEN1ALITM*
Sed cum ais morbi R.ome paflim per ignota capita uagarrtur , A ntonmas
Philofophus Auguftus ut paffan in urbe liceret humari cauir cdi&o, loco
non definito. Siqui tamen Tyranni male de rcpubliba meriti fuppbcio af#
fedirflent,aut fiqui laqueo fitmortein honcftaauc malo leto occubuiflent,
ticl celefli e flent afflati numine , illos condi iepulchro aut humari non dece#
bat , itaqj infepuiti abicicbintur. Vnius tamen Phocionis publico iuditio
dannati cuminfepulnimcadaueriaam, (ctuilis manus lepelifle fertur . Si
autem de alo fxpuirhrumtadum aut fulmine idumeflet, locum adeo ex#
putarunt, quod lycurgo 6t Euripidi pccta. con#
peti Si propter ea confecrari
rigide ferunt, quorum fepulchra dccclotada fune . Eratcp Granis lege tau*
rum ut qui patrimonium prodegerat, fatpulchropaiuo non humaruur fed
«rime infimulati caoibus expolitu fora,magna uis ueu exortes illud pulucrc
texit ranq diis bgnifkaribus inmcritti penas dediflc.Hofliu iri fepulchra no
,
bisreligiolano luut,ldeo uiolanfine piaculo pofluur,lapidcfcj)inclciublatcs
inquelibcculuconuertere, noncAuciicu.Atq) Ik« Athenis magna fuaitfc
pulchro^ cura,non minor tamen Romanis, qui publica monimenraaiaRi
pauperibus Si irruis ubicondcrcniurcdificarunt. ApudGrecos q jccp de#
reflabili crimine obnoxius erat, Si capitis pena dignus quim fepuicumcada
ucr reliquiflrt,adeo ut equos & canrs parentis i Ncdu , Cymone St Xan,
tippum luxiflir,& tumulo indidifle legamus, Antcrquoep licydiphilofcpho
ira adhefifle fertur,ut nec domi neqi foris ab co drfccdcra quem elaium fu#
,
nere,effufis lachrymis fcpcliuic. Alexander queep Bucephalo dusit exequras
ficut Agrigentini equis (epulehra Si pyramides ctexete. Inicr quos Augu#
ftusOdamusfifpoftca Hadrianus Czfarcquo tumulum fccifle traduntur
maximi fumptus Si carmen in(crip(iflr,C6modus quoq? pralino equo met
ruo fepulchrum in uarkanofecit. Er Romani coruo dedere extquiasprea#
dente nbicine,duoru Erhiopii huma» elato . Egy ptii ucro eu feles aut aliqef
morif cuius fuperflitioni addidi funt. Sindone contedu & ialc atqj aromati#
bus delibutu aial Hrpcliut.Q^uaa circa Myridispaludc Cornicis arrp ibidis
irpuichra fumptuoio lapide uilcbantur. T
anracp apud Grattos cura fcpulcu#
r* fiiir ut decem pretotes quod bello usuali apud Argynuflas us tempe*
liber, sextvs. cclxiiu.
Rato adi defundos inaac nonfepelliffent ab
, Athenicnlibus capitis accer*
lio * ultimo lupplicio affedi
line. Et laccdemonii dum contra
Mcffenios du
*unt,nc milites qui bello cedderac infepulti maneret Tclleras in brachiisin*
iculptis noibus habuere . Inolcuitqj mos Athenis ut linguis tubus lingulas
arcas in quibus cadauera * dilperlas reliquias illciuqui bello cceiderantfus
eundi* tribus inquifitaeolligetent,in expeditione uehieulis ferant.
Vnus au*
cem thorus conftratusinanis ducebatur,illorum qui tonquifiti non appare*
renf,&poftq in publicis fepulchris illaccndidjffent,neeffentin
honoiatLin
figni teftimonio pietatisin defundos/olemniorarioede ipforum
laudibus
quod pro patria morte pugnando pafli ftierant illos magnificis uerbis atm
honoribus extulerunt, tamet Ii ea procuratio funeris, interpudedas*
mime
enuas artes haberetur . Si cuius tamen offa
S cinere fc* in alienu fspulc
dominus,* finepontificum decreto alio tranlferre
irrentur illaeruere loci
non poterat. Eft tamen lege cautum ut lotus fulmineidus illico religiofus et
htu
jr
f&sm?
GENXALIVM*
non habetur, cj patres autheres fiant pcft q fuit de celo feruatu , niftqi ad
fi
ritu gabino id eft toga rcic&a circa humcros,taurum ad dextram i.enus uac
cam xneo aratro iungebant , ftiuamqj reneres incuruai ua ut omnes glebx
inlterioitm rueret partem, perfcdlo lacnfkio menia (ignabant, ubi uero por
cxfucurxerant,id loci mime fulcabant, fed aratrum lufpendcntes portarum
fpacia reliquere iradfa. Ideo cum mania lignata folemni faci ifieio fandi a finr,
Portxquu (ignari illasuci fulcari minime decebar,(andix minime fucre,in*
quo id leruatum memtnimus,ut fruges in lubicdtam fcuram drmidiant , 3£
ex uicina tara exaggerent, boucfqi fulcaris manibus imolenr . Macedones
Locus Ciceronis ex Catone maiott de lege Voconia quae t flet et quse furia et
falcidia explanatur. Caput XV.
Vm Palatini foriiudicia oper temur ,
6c tedio interdum ac
mora offenderemur , in Bibliothecam pontificum qu*
ibi
fuit proxima f*pc diuertebamus ibi® io quofcunq! incide
,
r3mus libellos, uarialeftione,cum amicis conterebamus,
Cuqi Ciceronis Catonem maiorem inibi forte nadi e fle#
mus. Hxcucrba qu* ex perfona Catonis Cicero metno#
rat,in eo tunc penfitabamus . Cum ego quincp&fexaginta anos natus lef
grmuoconiam magna ucce, & Lenis lateubLs iuafifirm Q_uid Voconia
.
lege quam tunc Cato fua(ir,cautu fuiflet,apud non nullosqmaderant
que
rebatur.Et cum ex noftratibus homo quifpiam fon& iudkiotum nonigna
rus . Idem quod furia,& falcidia, Voconia lege caueri refpondiffer,ne fciucet
teflaronex bonis fuis ultra dodrantem legare liceret. Vtrp quarta
hereditatis
pars feripto heredi (altem maneret incolumis,fepiuf^ hanc legem abrogari
noua conftirutioneexccitatamcfle, &plerat| induceret. Dixi ego indubio
er
rore labi illos qui idem Voconia quod furia aut falcidia ftatutu fuifle
ccnren
derent. Q. uippe furia & falcidia contra legis xii.tabulatum antiquiflitna de#
creta a principio lar* fuere. Cum enim xu. rabulis quomodo
uolet,&cui qui
tumq? uoler,de bonis di'pon'nd,illaq) fiuemfliiutionisfiue legatHure rclm#
quendi data fiicultas forer. Poftca lege falddia fle furia ut nrfi ad
dodrantem
legare liceretftatutumfuk. Interiedtis inde temporibus.
Q^. Volumus
laxa . Tr . Pl . tulit ad populum ne quis heredem mulierem faceret
cocr#
,
citxq? eo plebifcitomulierum heredrtates fune. Mox lege Voconfa
quam
C. Voconius Tr. Pl . tulit fancirum fuk,ut non feminas mo#
Aricinus.
do,fcd nequis cenlus heredem etiam unicam relinqueret filiam,quam
legem
Cato pcrfuafit,quo quidem plebifcito ne liceret legare mulieribus ultra
qua#
drantem fub gtaui documento udabatur. Nam cum folidx hereditates
fle
Xziii
Digitiz® by <
jOOgk
i
magtu patrimonia mulieribus aflidu* legarcntur,prorfus ut admirabile ui#
'deatur quatum mulienim opes hereditatibus acereuiflent. Cii obuiam eun#
dum putarent, ne tam imodicz largitiones mulieribus fierenr quibus temere
abutebatur, cautum fuit lege Voconia,ut non ultra quadranti,hoccft quae
tam hereditatis parti, mulienbus ex quo uis peculio cburnke pefler, lege au
tem fakcidia non ad quadrantem ficut in Voconia led ne ultra dodrante in
legatis,eui uis abfumere poteflas foret cauebarur,ut filtcm quaita pars he#
redicatis & bonorum,heredifcriptoqui in bonafie nomen afutus etar,mane
neret i columis. Q_uod enim Voconia lex mulieribus tantu interdixit ne ul*
munere cfiait,ut proximo Senatu multo ampliora tulctit. Naraqj & hono
1
1 1 B I R. S E x t v a CCL XVf ,
libet dkere,ua foede fit pudendx (unr,cofcdtaq; fuit (ibi res cxkntctia.Nacp
haud multo poli fit (accrdotio fit opibus autius affluens fit beatus rranquil#
Iiflime uitam egit. Adeodefpcda fortuna ubi nullushoncs untuticft,earre#
ma experiri aliquado cogit. Q_uibu« ego exemplis admonitus uthementet
animo conllcrnatus lum, ne quado ut ciulmodi honores appeterem, fubtri
fcelefliconfilii fit confcienux notam,longe igitur multumcp preftat,(atiu(cj
fuit uti ingenio meo,uacuucp his moleltvs , modico duilk$ cultu cotcntum
Quibas ex caufts ouare duabus licebat , fit in quibus Ouatio differt a tri#
umpho. Caput X Vll.
Omani duces qui in hoftes uiitricia tulcreaxma.fi minusca
que gederant triumpho digna forcnt,ut tantii ferrent ho#
noris, per fxpecumdomu rcucrtidrar,minohbus trium#
phis , er ouanone hooefiati lunr,quam gr xci euan n ticupar.
Caufx uero ouandi nec triumphandi hx ferme traduntur
5i non debellati hofies penitus,fcd folum pericula drpulla
fune . Fufiqj fit fugari, perculit fit conllctnati , aut a populationibus coerciti,
non autem mulus fit magnis cladibus affedh forent. Siignomia tantum ac
ceptx cladis c!euara,ucl paululum laboris admidum , aut non in fua fit libi
,
Qui enim alieno aufpiciores
confbtuta,fed in aliena prouinria res gcQiflent.
gederun t de prouincia triumphos agere non pocerant. Si nondu pccata pro
uincia reliquix bellorum (upercfienc.Si bella non rite indita, ucl cum hcltc
byliooak
x
l
bello capti & oblides dati, bcllotum machinae Bi currus,uafaqi aurea & aige
pecuniarum ex manubiis Bi preda exadlum loree, etiam toto
tea ac quicquid
nae oppidorum quibus a focus honeftatus fuerat. Tu liqui milites denis mi#
litaribus torquibulty Bi armillis donati elTcnr,pulchernmo comitatu precede
bant. Iple ucro Dux cui ouandi honos datur,myrtea mlignis cotona Iceptt u
manu tencns,non triuphalipi&a uel aurata ucftencc cutru quacriiugo ut imi
phantcs,(ed purpura decorus, intidrns equo. Neqj Senatu lub pictcxtisiux
ta curru triumphantis more,led eo fublequcnte,(ola plebe Bi equeflri ordine
aut equitibusprecuntibus incedcbat.Sed notandu,cos quibus ouandi daba
tur ius,prilcis ieculis line exercitu aut legionibus urbem pedibus iniuiBe, lap
(is polle a temporibus at equo ueherentur morem prrualuide exqj duobus
,
impatonbus rebus bene geihs,alteri rriumphum,alten ut ouans ui bcm ini#
ret datum elfe . Cum lurretio Tricipitino Veturius. Cos.de Volldsfii eqs
triumphauit,Std alteiiut curru quattiiugo triumphantem legiones (eque#
rentur. Veturio ucro ut line Iegionibus,ouans equo uehcretur,a Senatu,da
tum fuit,Bello etiam pumco kcundo.M. Iiuius,& Claudius Nero,dcHa(#
drubale Bi p aenis triumpharunt. Sed liuius curru triumphans cum legioni#
bus. Nero autem (meexcratu equo urbem imfle proditur. Interdu uerooua
tes lauro non myrto coronatos inucnimus. Siquidrm.M.CraBus de fugiti
uis Bi (parthacoquos collaris lignis uicerat, ex conlulto
Senatus aura ceto#
natus ouaBe traditur. Et Tiberius Cxfar cum de uindclicis mella duitate ,p
prerrepeo tinum incomodu triumphare nollet
,
non equo (ed curru cu tnu#
phalihus ornamentis lauro ornatus ouans ingreflus eft . Turmas quoqj eq
tum non lauro (rd olea ornatas , cum militanbus iocis Bi uerlibus incondi*
ds ouanti precedere,non lub(cqui,ut in rtriutnphis (olet. Ncqi ouantes can#
dides tauros aut boues madlare, ut etat triumphati mos,fed coronans oues
ante (e agerc,illalqj cxafta pompa imolarc compertumcfl, quare ouationem
dixere, neqj clangentibus tubis ut ille mardus rriophus (oIct,(ed modulanti#
bus tibiis
LIBER-SEXTVS, C C L X VII,
bus non uirgas ut Contuli aut pr*tori.Sed ad terrore audaci* tutes lidores
perferebant, cotumacefq milites RomaniueI latinioois iufla minus excque
GBNiAtIVM.
pleflebat
tes,non uirgis fed uitibus per centuriones, externos uero fuflibus
Alexander rame Seuerus tnbunis non li&ores aut apparitores , lcd milites
ante ireiurtit,quatuor tribuno, (ex duci , decem uero legato • Eratrj
militari
-do imperiu erat aureidabantur, a quibus (iuc in hortes ducere irue caflta
&
metari,fiue in prima acie & fronte locari , aut in (ublidiis poni ucl in rtatioes
&uigiliasire conueniret,Thefferam milites petebant, lpli uero ab impatote
quod dari oporteret (ignum a (Tumebant, copiafq! equitum &i peditu quo#
cum imperatore multo ante preuidere . Nam Komani duces ratione cornee
Ciorum priripuam habuere lemper,Caflris locum capere,ualitudinariositi
(picere. Sauriorum cur3magcre,nomma militum mcmorii tenere. Q_uip#
aut ouem raperer, aut uua ex uineis,aut ex Tegete fpicas.Vt arma terfa caleia#
menta fortia,ueftis noua,equs defricatus fit mulus ceturionatus fcret.Fuirtp
antiqui moris ut miles in caftris ad Centurionem , Centurio ad Tribunum
mane falutatum uadar, fit ad edidum preflo fmr. A e licet Tribunis militum
Ceuturiones fubfint,8t decuriones. tamen legati imperio parent. Erattp
Ipfi
militari lege cautum, ne quis ubi Tribunus militum fumet 'poflea ordinum
duftor eQct. Namqt Centurio Decurio £It ordinis dudtor tribuno infrriotes
fimt . A lexander uero macedo tanti Tribunos fit decuriones fecit , ut nemine
nifi Texagenarium ordines ducere fiucrit.Hoc queq? notatum eft eu qui pre#
conium faceret inter Decutiones admitti non licere, fit multo magis inter triS
bunos. Si tamen anrea preconium fecifftt fit poftea artem defiuiOet ad decu#
rionatum admitti poterar,ad Tribunatu ncnuriqi,infupcrobfrruatum ut fi
quando in aliquos iufta mouenda forent arma .Senatum per tribunum tnitf
litum de bello indicendo ad populum f*pe tulifle. Q^uodcp ucteriinflituto
ad tribunatum admitti nemo poterar,mfi prius alam duxilTrr,nec}; alam du
Siquidem cohors erat ala inferior. Tribunatus ue
cerenifi cohorti prefuiflct.
to legionum poftalam conferri daricp confutuit.
cenda numina, una cum facr.ficiis cumqj cantu fit tibia celebrabant , pretorts
edi&oid decernente, in hxcuerba, 'ludis publicis quod (me curriculo fit fine
corporis certatione fur,popular«n leticiam cantu fydibus fit nbiismodrrans
to,eatp cum diuino honore iunguto,flt infra. Q_uof etiam urgente bcllord
tumultu pretemjittere duxerunt ncfas.Cum enim fecundo punko bello exS
ternis hoRibus Italia afflift aretur fit cunta bello arderent,eofdem magnifice
apparateq? fattos,8t in pluresdiesinRauratos olricp congios inuicos datos
fui(Iccomperimus,ponca confidis bellis St rebus cotra famnites gedis ma
gnifice, Romanos faciendos curafie, illolcp coronatu populum fpettafie,ui
ttoribufcp palmas e grzda tranflato more,atqj epulum ludorum caufa zdIi#
les dediffe. T . Iiuius aurhot eft,fuere quocp ludi magni quos poft pugnam
jr
tized
4
G B NIALJVM.
albis quadringr ntis , multifcp hofliisflt aliis diuido
dari, quos a.M.A«»l»
mis Scenici primu ludi apparatu magnifico fadb funt. Q_uos ludioes ex He
trana motibus non indccoris,uerbbus ridiculis cum cantu fit Tibicine adhi
Eclqj ab editibus Curulibus lecti#
bitis biftrionibus laltentes celebrarunt.
nico ludioni quinqes pdeuti ultra prodire non licuir,quod in ttagrdia queqj
:
truarum eft,uc non plurcs q quinqj pctfonarum adtus fierent. Vtqj finito
argumento fit (cena pctfonis uacua chorus fit Tibiccnintroducatur, in uetctf
riuero comedia feruatur,ut primatu partium, eomunes adfiones fint,aut ge#
ftamilitixdomiqj,poftremaru ucro conuiuia cantus potiones fit Iulus. Po i
ftea fcu ob motum prauitatem Icu quia mali exempli ludi erant, pernickmcp
duibus afferebant, ita fcenicos infedtati funt, ut Scipio nalica in ccnfara Iceni
cos ludiones tribu motuffc fit xrariosfcdfic dicatur, licet inflitututn foret uc
adtores Atellanaru tribu non mouerentur,fed ftipcndu facerent fit mererer,
fuit9 uctus mosdiulcruatus,ut primicix fpedUcuIorum a ludicris fccnkope
choreis inciperent. Cumqi Ideam deorum matrem expcOinunte Romani
aduocaflent,prcter munera fit apparatus magnificentia ludos in honore dex
inftituerunt,qui prxripui inde habiti (unt,quos.M.lunius Brutus cura tem
pio in palatio dedicauit,qui etiam (cenicididti. lllof^tnegalenfes appellarut,
illorumqj curam xdilcs gcrcre,ac utris inicio prel atadiuiciatum pompa cele
brace. Pcrmiflacj ludendi licentia perfonatos Riucncs , magiftratuum priua
totumqf
I
ben accepimus, & poft ludos arpulii datu quibusqui preerant dclignatoics
gladiatorum pana qui urnale habet fanguinem tnoJo plura
didti,in'q aibus
Digitized w Google
t
GEMIALIVM*
uigt1 )! ii fupplicationes indar Cxrcrisinicioru
fieri Colebant, carmie& hyH»
Dis,in capitolio a purris pucllifcp patrimis
Si matrimis,in Apollinis Si Dianx
laudem modulato,cu quibus fxpc Circenfes dabaturuna. Q_uotu inflitu
110 fertur antiquiffima . Cu enim Valerius
publicola qui reges eiecit,ttcs fi#
reus hos inflituit
hos morbo laborantes ex uoto reerpiffet incolumes]. Voti
primus Si celcbrauit,quos antea preteritos uel inttrmiffos Diuus Auguflus
magnifico apparatu celcbrauit , quis non uera ratione dimcnfa in quibus iu#
ucnes Gne aliquo maiore natu propinquorum, nodlurno
fpedlaculo intercllc
LIBER., s e X T Y s . CCLXX.
fa« eonfcntiw,quosab Athcnienfibusorigin«
duxiffefai3t,quipr«n» no „{
bn mele Bachanalia et ludos Gynnicos,ac liberales
cclebrarut,rara licentia ut
uymphiru & Hcrou habitu bachantcs prodirent in forum
fit ad Ionum ri
buc cu Jafciua gefticulatione copofitis modis pfallerent.
Vinum cum bella#
iiis ly bacp cx mcllc^magna
bibendi licecia circu ferrent quos pleruq;
pcpul
Ius coronatus IpeSauR. Q_u* Iaera pr«er
$ quod anu delira p &7tmulea
W indiccrrmur,eoinlolrnciepioccflcre,urmulicics uitiq, ornati hedera, crine
fluxo,lympharis animis debachatxcuThyrOsuelutinlanietes
6t furore af
flat* obuios feriret. Mintfln queqj fanatici no
minore uefania Arulas «fla
«nt,tanta temu etia &uerborum licentiaut.M.Varronili
ab amentibus fie
rtnnr iliflr nrmref O I n n .
#«
Google
#
GSNIALIYM*
brabant ut phanatics multitudo bacharum habitu, per urbe preecderct,fuit
preterca quinquenalc ludicrum,» quo tam uerfu q profa oratione giccc lati#
neqj tum roulica per Cy tharcdos Di Cy i hatiflas tum Gynnkis ludis certa#
bacur, quos Nero Cxlar primus ad morem greri cercaminisegrccia Roma
deduxi fle, louiqt Capitolino dicafle,atcp fingulis quinqueniis magno cei U#
mincaoimo^ celebrafle fertur,iam intermiuos ducentis anis a.L.Mummjl
ttiupho qui primus hoc fpeflaeuli genus in urbe prcftitit,ln quibus quaoiu
qutlqi facundi aut candore ingenii eniteret, facile appaiebat.C.ucro Caliga
la, Horuinflartnifcellos lugaunif«ir,grccac latmcc$ facundae experimento,
in quo certamine lege fancitum «ac, ut uiiti u dtoi ibus. hoc pcemii darent wc
jpforutn laudes tanq obnoxii fcrib«ent, Si carmine celebrarent. Poflca a Do
miaano triplex inflicutum ferunt Capitolino Ioui,Mu'aeu,equeflre,& Gya
nkum, aliquanto pluriu coronatoru,in quibus Papinius btaous ludus fer
tur,uidorautc incoronatus in certamine albano, quod Domictanuspa#
Si
Themate carminibusc«tabant,uidoiq»corora
E lyde quoqj poetar accepto
ferebat donum, Skuc Ai
chclausMaufolo agona prope luit, & ludos in quibus dodiflimila pederet#
Carunt, lnt« quos Theopompus llocratis diitipulus,ommu ccnicolu |>ptc«
fjngularcm uim ingens uidoriam tulit . V na tamc prodii Cotinna , mulca
lyrica dida, tanta crudicioe claruiflt ,u t T hebis cum pindato carminibus ecr#
tar et, fle quinquies ui&rix foret. Et Ar.ftophancs cum ccrtammi poetarum
judex preli dcrer,poetz illaudato uidoriam dedi0e,qucd fua non aliena trei#
taflet. Eutimus quoqt locrisorhindustam difeua lcripfitcattnina,utolym
Irmpcr uider fuerit ,] ftmel tantti uni poft habitus.
picis ludis uin etiam Q
Neapoli quinquenalc certamen fuifle tradunt mulicum & Gynxu illif emu
Ium qux ingtexcia furoma laude celebrantur, quod etiam nc&ibus magna
luce ignium fugulisquinqucoiis Romx fiebat, magnis oratorum & uatii
certaminibus. Neqi omileiim a quibufda traditum mcmciix. Hciioducar#
iHeiio
IIBSR SEXTTJ. CCL XXI.
&
deo^t imagines in his longo ordine produci, eircu metas curlu contendere
lolcbact,, ouumcj in Cerealis pompae apparatu numerabatur primum ,iq
quibus peruigil(a nodu fiebant, fioit in (acris Kidrs excubi*,m his
quetp
ediles plebis pro equorum curfii pleriicp gladiatojr eertame exhibuere. Cereri
enat» ad quinto kts Aprilis annis lingulis Romanircm diuma more patrio
betie a (lucrant, aux Iaera, quod e grecia tranflata edent fi* per grecos curata
Fuideenim in grecia (aera cleufmx Cernis (prttatidima au
greca didta funt.
thorcsmcmoranr,que otcura luce fiebant. Sacerdotclqr facibus difcurttn*
tes eurfu fanatico (aera peragebant, quibus uelut lanfliflimis Bi impollutis
a
impii confceleraciqj amoucbantur uoecpreeonts, ita ut remplti uelut cmni
religione (anau,a!icuius criminis aut noxe confero adire non licebar quod U*
quis aduflet non iniciaius capite quod Nero conlcientia (celeris agi
luebar, ad
tatus ingredi ueritus fuit. Non fic Antoninus philofophus augudus Nam
fretus (nocentia fil uitre integritate fine dilcr imir. e adiuit, Cuius mydena tn»4
gno (ilenrio inclyta uelut arcanum quid (an&utf in uulgus efferre non lice#
bar. Q^uod (aerum a iolis matronis fiebat annis lingulis, Rcmaniqnnio#
gi candida fpedbre ludos,mulierefqj in urfle alba pariter lactum facere (ole*
bant,in quo id fuit ob(eruatum,ut tunc diis gratum efle cmfe er, fi a Ictis nec
funere pollutis celebraretur. Vtcp in faerjs Cxrrris,anienoticm epultrurne
mo atqi a uino in primis fil uenere abdinrar. Vtq? quinto qucqi ano ex Sy
billints carminibus prodigicru cauta iciuniu fiar, inter que pracopuu fuit ut
facrisiniriatos calda abluerent primu.quod ca ditati precde ducerent. Apud
Athenas io facris Cereris que dicuntur adonia mulieres fimulacra dcfundfo
rumr (Ferre multaqr funedafit calamitofa rudocoploratufitgetniturffingeS
te tcaduntur,in cuius facrificio ad ice uirgmes inter lolrmnh repe (ira eidis (a
era capitibus occulte deferunt, cum Cereri laerum ^oeeulndimis cerimo#
<J
ruis fierer. Q_uippc profano homini Cereris mundu ukkre nefas erat. Apud
Siculos uero Cereri fit proierpine druetto anni tepore (aerum fit,Pro(«pine
enim maturis mcftibus, decem fedos agunt dies . Cereri uero cum (eme io
terram rnuditur. Gtcds aure ia tribus ludis pretcrqin cerealibus acccnfas fa
GBN1ALIVM.
cn geRarc urtui mos habuit,in Prometheis,! Vulcaniis, m pancthenaici*,'
prxtct hos fuere ludi martiales manidicaii,& aliipifcatortiex queAu pifcaa#
tium. A
ii Caftrcn(es,qui in caAns pretouanis plei ucp cum ucnationeda#
,
bantur,nonulli Mikcllaod ex ludionum multiplici genere . Alii palatiniin
palatio rnduo celebrari foliti , indiui luta honoretn,quiuidU armis icm.P.
in dominatione uerut, A Iu Caproliniquod luppiccr Opt.Max. luamfcdem
fcruaffcr,qui aliis(olcmnibusadditi,CollcHiumq) nouuauthore Senatu inj
fticurum fuit. Prxeipui Augurt ales quos Tiberii tempore Tubum plebis na
Augulh honorem facete inAiterunt. Athenis uero, & in omni grecia multi#
pkcs fuere iudi,in quibus ad Aucupanda populaiem gratia IhcophraAus
frudhjrn diuitiarum putauit maximu . Nampaoa henra Dicnyln Scyrrod
phonii. Aloa.flt Apaturia celebria foeie,apud Lai cdrmonios Gymnopcdia
Hyacinthia Si Chori. Pataui,Ce[ha ab Ancencrriueti,quosmtcr icliquos
auumci aflf non ab icfuit. Illud utiqi uerum cft,quod quis ludorum mul#
hplices (penes fjrent, tamen ediliua largitione quatuor curati ipcnlws aflue#
raut,Mcgalcnles,funebrcs,& Apollina.es magno Crmper apparatu & habi
tu, in qabus non (uba aut titlula ut m alas lola ubu cancbant,quodq; ue
fied
tuito more quoties feni ludi edebatur illos omnis etas fexus fle ordo plerucp
coronati fpeCtabant. Q_uaie.L* Craffua cogi, omento diues,quod corcllas
ex auro Si argento imitatione folioru in ludis populo dcdiQct , celebri memo
h ibctur . Fuitqt pnfei moris , ut populus in theatro uel circo kpc ludi#
tia
ad eundem fpedauit fii perrinuir. Etiam Senatum per Vrbis prefedum uo*
cari &confuli pofle,arcp abfentibusuel impeditisConfulibus Senatus
ccn*
fultum fiennullacontrouerfiaeft. Deniqi diligenter curare ne qua pars urbis
labaret, neue per occafioncm &C licentiaaliquid plebs moliri poffet, Ncue
qd
circa urbis cufto&am aut munus uigiliarum legniter exequtum foret , quod
GB NIALIVM.
pcrfpici potuifletpreuidcre preeauetecp debebat,ta®
ab homine iopigro ante
cum fedifomo bello,rcs publica affliSaretur , fepe urbi
tkn exempli diif,ut
faluci fuifle & impcrio^magnacg aftulifle prcfidta compertum fit« Sed notan
dum hunc prefe<ftu,aut patrici* gentis uirum aut Senatore,deIigiconfueffc,
Ida exemplo. M. Meflalxoratoris,qui augufti tepore urbis prefeflus Cuit*
nes urbis prefedtura diuiditur.Namq; alii peregrinos recipiunt, alii uitam fiC
i
IIBIR-SEXT TI. CCL XXIII,
fit ftitttulo, quod
cu multos exrgiOct anos feptrm tantum uixit, quibus
ocio
fe dederar,celebratur quocp Opilius Mactinus
quitx humilifortuna perC»
racalla palatio prxFcdtus mox ad imperium conicendit . Illud quoqt a uctrri
bus fadfitatu nouttnus,ut quatuordccim curatores urbis una cu prtftflo
ta
urbi q urbanis negedis prelint ,Sed Bi illud notatum, ad urbis
perfcaiiap*
pellationts omniupoteftatum,* illorum quiin honcrr
erant peitinuiffe,ip
farumq? cognitione aiaduerftonemcp habuiffe,quod quide
noua conOitutro
nr a porteris feruatueft. Antea enim cxconrtituto Neronisappcllationcsaiu
didbus ad Senatu fieba_nt,cautucj fiat, ut qui a pr luatis mdicibus ad Sena#
tum prouocartrnt,tantu pecunia: pena: nomine rxoluere cogerentur quan#
tu qui imperatore appcllaffenr,a Senatu uero ad principe appellare
non It*
ccreoratioe Diui Hadriani cauebatur,nec a prefrdio pretorio
qui principis Io#
cum tenuit appellare licuit. C. tamen Caligula nimias appellationes in hibuif
fc fcrtur,libcramcjr iutifdiftionem magirttatibus dediflc,ita
ut fine appellatio
oeiudicatumcxequerentut &
placita iuuarrnr. Q_uineria illud quclitueft,
an tutorii curato^ qui nequiter & inoHtriofein tutela euraqj de officio dece#
dentes uerfati fuiflent,aut filiorum qui parentes quos ucncran decet, coturne
liis probrifej affeoflent .Ineofcp turpiflimu facinus
admiftentes impias ma
nus intuliffenr,ccgoiticncm aladuerlioncmqi prefeftus haberet . Et placuic
ab urbis prefe&om tutores curatoreltp qui in euidenti collinia tutelam cu#
camcp geffiffcnt,autin filiosquiparcntum diilo cotumaccs & minus audie
tes forent animadueeti cognolciq; poflr,quod quidrmtam legibus Sena# &
tus eonfultis,§ decretis tdiflifq) principium alus fuper alia editis &promul#
gatis fancitum eft.
Miraculum de homine qui extrufus e carcere,rurfuf<5 m eo intrufus inferna
fe loca adiuiflc enatrauit. Capuc XXI.
Nter fabulofa miracula Si puerilibus fabellis limilia mulcas
magoalcp res quae uix credi dicitp poflunt, nullum tam im
pudens mendaiiu creditum eft quod ad holce annos in
, q
pcligniseuemffe dicunt., quod cum nouu coment ii putaret
di temere uulgarum,id uctum poftea tam fama cele
fuiffe,
bri qux ubicj perualit & uulgata eft, quam multoru tcflt#
monio quirem gefta didicere non h£is termonibus fcd crtnOimis rxperime
*is copertum eft. Q_uo aure padtofe res habuerit hoe traditur modo in pe
,
lignis oppidum uetuftum eft cuius nome prerereo libens, licet obfeueaorigi
«»« haud ramen ignobile,in eo dns qui urbi prrerat fuperbe auarecp
, ciuibus
,
imperitabat ,
ac trucibus didtisfaflilcpin fubditosfcruilcm inmodumaiad#
uertere folebat,eolq; licet impata facerent, neq? figniter mandata exrquerentf
ob leues plerutj caufas penis di danno muldabat. Fottc autem cum
J
T i G6HIALIVM,
quifpiam alioqui bonos fed te nui refamiliari inops atcj; dcfpedus ipfuis do#
mini ucnaticu canem, eurus miro (ludio tenebatur ita uerberc affrciflet , ut
ob id peride putaretur . Cum
id dominus refodet uchcmcntcr effenfus tu
,
truci fle minaci uultu grauiter in crepitum in peflimu coniecit carcerem, ibiqt
cum utndus graui cuttodn teneretur
,
poft aliquot dies, hi quibus diligens
ipfius cura mandata erar,claufo nm arcere. Se tam foribus q omni aditu per
fepto ne elabi pofIer,cumad illum accederent ut fclebar,in eodem intus car
cere nu(<| inuenere,quidiu conquihtus cum no appareret, nullumqj effugii
ueftigium extarct , rem ad domiau detulere ,
quod cu crcdihiix poflet,ipfeqt
mirum modum obdupefitret, poft tres ferme d«s,i(de foribus peftulo fir#
matis,idcmipfequi modocarceti additus fuerar,imprudentibus omnibus tt
nemine confcio , rurfus in eodem intus carcerc inttulus apparuir,cuflcdefqt
ut cibum afferrent ad uocauit,quicum propere aece fliflcnr, omnefqt miracu
loobftupe jierent, eum uultu tetro Se horibili facie , luxatis uftilq; membris
longe atq? pudttnfjcratconfpexrre,qiiem cu interogaflent undeelap#
aliter
fus fle rurfus in eodem intrulus earcerr foret, quibufcp in iocis futflet, tt unde
tam foedo fle tetro uultu emerfi(Ter,ipfc uelut elinguis cu nullu proferret uer
bum fed aconito ftupentiqifimilis foret, ut ad dominu quantotius admide
returpoftulauir,habrrcquod illi propere nuciatrt, magnum nec differendu»
Cuncp ad eum protinus admiOusrflcr,rcm mii dicam ti admirabilrm,ac di#
duaudi uq? formidolofa St utx credenda miraiuladiccrecrfusfuit.Namfe
ab inferis ^filtbec credere ^icmiflumenarrauit. Siquidcmcum diutius arce
eis fqualorem ferre nequii e t,feu dejeratione uidus (eu iudicium reformidas
inops confilii milii demone ut (ibiprefto effet,leq? ex tam tetro carcerc rela4
rts.Lufitanis uero Icura fuere duoni pedum latkudinis,quz nec fibula nec an
Popci nome, Pcrlis uero Cratis erat in manu lcua ,Gladius uf fecuris I dea#
tra ferf Altxadcr Macedo Argyrafpidas ab argenteis clypeis ficut Alcxadec
Stucrus lmpator Cryloafpidas ab aureis nucupaflie
,
idqcfa Sanitibus fuic
ufurpatu ut argeteis aureikjj fcutis ornaret. GaJathz aialiu fotmas aneas fca
toeftiuxcr,ficur laccdcmoniusqfpia in ingetifeuto, mulca efliSa habuit,*
liber., siiiti; CCtXXT.
Hanno Carrhagioefis argeteoclypeo cu imagine barchini HafdrubaiiscoU
<uas erat. Cleomenes uero docuit lacedemonios clypeos non anulo
fufpca
Cim Id brachio innexu haber quo febrimus pteger«,Philipomenes
Acheis
euateafcutis leuioribus &ad pregedacorpa minus habilibus urerenf j> fcu#
to clypeu p haflili Sarifla dedit. Q_ui ta Icutati pedites ferreas ocreas index
rrocrureinduebat,ne crure c ffcadto neci expoliti foret. Sarmatis
utro nulla
Icura fueee.Nacp in codi&u pliojt defendi Icuco inhiberur itaqj ad uulncra
,
expofiti toto corpore patebar. Deinde plani qui pilis
depugnabat difli. Fuit
enim pilum haftile habens & fertum pedale, &
trigonii ftilo preatuto quod
imin .
r
«YXX i 3 3 Gfitfl A L I * M
(itaris defito imperio urterrper.es pr «toranos (uit , qui quandetj cum Ro«
mr i n tra pomerium caftrametantur magnarum dibcntionum caufam pee#
buere. Nam
percelebria urbis loca (uper aflummdo principe inextricabiles
JtT '
MD GIM1ALITM»
arma arant galea Cff
fl,Mi gra du congredi U uim excipere folebant,quibus
6l thoraces
txus , ocre*,1otica,cmniaex atrc hafta * gladius , caGides utro
adrs , tanto robore
peditibus (invies. H*c cmm pre reliquis fortis Gi mui£U
mummececp futfle traditur, ut crepida diffidentrmcp adem plrt ucp rrpararit.
Erat enim manus hxcualidiffima precp ceteris terrori hoflibus &
foitmdini,
quibus 6 equis openme*
ab hilq? gentes (xpius fubaftx fuerunt Ot domit*
ta fuere linihcuqua fetteis laminis inftar pium* neftebanrur, ptefrflo mia
easHiphriea#
n mentum conti a omne telum infuperabile,qu* tanti fuere ut
res cum eneis comutanr,illalcp
Athentenfibus dederit. Ptilcis uero (ecuii> pd
tw celebratur Thorax ille lintheus , Amalis «gypti Regis cuius fingula fila
trecentis fexaginu aliis eonftabanr,in quo ex
auio&lana uctlicolorediuerf»
animaliu figuris inlcript* cius uenationes eranr. Nonnunq
equitcsgaleis Gi
pariter ferro *ietf munitis io
clypeisfrrro coruleantibus, in equis ialidentes
acies prodierunt ,qui licet multimodis
munitentur armis,futas tamen & fc*
Cooole
i
G B N1ALITM.
fum rtfaebant.domf ad prolem excitandi deflinati , dimiffa militia it biti
mento (o!uti,quitcmpotibus rei pu.diff<cilimis eu uodiqj imperiti fludua*
1«, rebus abiciflis milites quandoqj (ciiprifunt. Skutcum portranenlctti
cohortes bonam fidelamtp operam rri pu. nauarunt . Mox lulius Cefar ex
magna parte perdomitis hoftibus,curaob bcllotu clades io locum decede
tium nullos (ufficere ualeret , leruos commodatos milttie afcripfit. Auguftus
quoqj Odauius belloillirko fit germanieo cchottes libertotu legit quos u« ,
rio imperante cautu fuit, qui etia militi* tempus ad ingehmu anum propa
gauit,ciiuucj ut qifi poft V igcltmutn anum audio milsi non daretur,Ptc^
" > totiaoxuerp
I
I 1 B E R' • S E ‘X T f S ccLxxvm.
Pretorianzuero cohortes nifi anis fexdrcitn miIiralTenf,ad penates & dcntf
fticos lares non i emidhbatur. Apud A (Tyrios aut Ninus omuramis filtu>
4nis fingulis copias (aeramento folutas dotr.u lemifit . Rurfus nouos mili*
tes, militiae faci amento nullo prcflituto tcmpoic adegit, quos tamen ultra aa
nu militi* nunqj afcnpxit.Caufaria uero miuio dicitur cum feneda aut ualitu
dine auerfa,uicio ue corporis domos ueilrnt aut res inuifere fu as, uel u iribus
paru ualidi minus idonei muncnbus eflent. Ignomfola qu* fle probota dicitf
tur,cum militi ob deliftu fle gnuc critae quibus reus agitur, ut quiattanlfu#
de error, aut flugit tuus arguitur,uel timide fle diffidenter cum hcfleiogre
E ur,ignomia notatus fit militia exauthoratus fuit, in qua re licet aiaducrtel
te quod fi tribunus milite exauthorauit hoc cft infignia militaria illi ademir,ia
famia queqj uidebatur . Poff aliquot uero tempeflates noui milites
affccifle
nominibus uariis,a Ccfaribus penes quos fuit ius ai bitriucp ictum ctnniii ,
militie adigi catpeie. Na prater gregarios quiuiliffimi inter milites funt,lue#
te legionarii. Alarii fle manipulares qui in legionibus
alis uel manipulis milii
tabanr,ex quibus Nero augunianos,fle diuus Claudius Dacifrancs milites le
gir,Probusuero Decimanos, Alcxadcr Seuerus Oflrnfionales, Tibciiusui
gefimanos,fle alii primanos fecundancs quartanos quattadeciteanos unde
,
uigefimanos,duodcuigefimanos,a legionu numero magne fle expertae uir*
tutis. Apud (partanos Neodomad* omniu habentur fortifTimi quos perfe
Gardates dicunt, Antoninus Ccfar ledos milites piramite fle laconica centu
riam appellauir. EgyptiifleEthiopes.Calafyries fit Hermothybies,Anthio
cus alam mille equit ugencam. Dion uero Dionianos,lllud tamen ad memo
riam infigne eft, milites Romani nominis a condita,urbc ad tribunos, milita
res fle captamaGallis urbem, per anOs feietrecentos quinquaginta fuo (um
tu fle impenfa merui(fe,ac Aipcndia feciflr,parte enim ani fub pellibus milia
tabant. Parre uero liberis uxori
fle peoatibus fibicp fle famili*, agrum colent
• i
Uccs p reter predia dabant panis tofii pondera dtfinira fit carnis bubula: mi#
populus K.e#
nas fingulis,uioiuerolextarios quaternos. Mercenario milite
manus perraro aduitus fuit . Solum enim punico bello • Fabio ma xi#
mo fit. r.fenapronio gtacco Coss. ope externa
adiutus bella gcflrt,fit in hi
,
erant. Sed poftej iuffu tegis ad bel Ium edudti fucrant/ofcSis bellis
ad pio#
pria dilapfr, nulla mcrcedcm rtipendiorii perferunt mii peda.Brirani no xte
lignato milicant,(ed auru argenru fit alia metalla prroum uidfotiac fcrut.Sey
this nili capte hoflis oblatomilts predx particeps ficti nequit. Chiiauie cu
umfiti tra#
(eruis mercenariis pro militeuteieiur,bcllofub4tti (eruis propriis
tis equis fit fine ephippiis mirabili uclocitatc ira ut modo citato agmine fugiat
V
LIBER*SEXTT S « CCLXXIX.
puli noftu pugnar dilcut die habent inducias • A' ni patthi quibus pugnare
in tenebris eft lege ueticum . Lacones acto ut in tenebris pugnare dilccient
nuqj noftu preuio lumine incedebant . Contra athenienlcs, nam e cubiculo
egredi noftu nifi prelato lumine lolonis lege uetabatur,Galli prelongis gla*
diis St fine mucronibus St uaftislcutislupraumbiiicunudi dimicabant. Hi*
fcunt citis cohorubus, nunc occutlantes nuc terga dantes fimulata fuga,qc£
apud Sythas St germanos fortiffimupugnx genus cenfebatur ut cedere lo
co St rurfus inflare pro confilio haberent, quibus ufus erat cum feminis equa
bus prcliari,quod ucficas curfu Icuarcnt. , mates ucro in aciem no producere.
Sicut Bathriani feminascamelasadbellaprcparanr,maribusin expeditione
non utuntur. Sed ta St fi Perfe medi St Aflyrii effulo curfu procurlando emi
du nulli Gtccoru preter crctenles fagiftis uti inliitutu pattiu efle . Nec folu
i
ualetc,ques Hippctoaatci
Cydones per (as Bi parthos caterois (agidariop
Indos,Scythas,B«hras,Sarmat.s adde
uocanr. Sed Ethlopes Arabas
talamotufit Sa#
Eeyptios,& orietispopulos contra ingentes hofliu copias
eitt arti iaftu praecipue ualuifle,quibus
plerucj folem obubrsnr, fit ideo W
renos exoptat dies,prx ceteris magnefii artem fagidandi ha buiffc traduntur
preci pua, ubi oppidii Mothona , in quo Philippus fagide ndtiatnifct ocu#
ut dextra ac finiRra pariter ia#
Iu. S cy this aute adeo (agidaru ftudium fuit ,
micfere,fublato difctiminc callerent.
culari Bi ui.e alterna in hortes
tus lilam non aeciperer,qutppc qui eam ferri aut promulgari non fineret,nu!
lius exempli uullaraqi uinumefle cenkbanjnFcrtbat
enim peo lege adpo#
pulu, <x authoritate Bi iuflu Didatoris,Cofulis,pt«oris ue,fubicicnte uet
bafit precuntefcnba,qui cum illa promulgaffet,iddemu firmum erat. Si in
eo quod lege eauebatur populus author fkrer. Ipfacp lata fit pmulgata atef i
es incifa,fie in xrarium codita , ita cius foris omnes aftringebit ,
ut cius fir#
dum uideri.Mulda quoq; per lege lata aduerfus eum qui iecus feaGer,impu
ne irrogari quibat. Siquid tam e ea promulgata addendu Irgi foret dctrahrn#
dum ue,anteq in foro propofita fit in cs incila fuiflrt facile licebat, poftea uc
eo uetabatur. Si tamen
•
“ lex promulgaretur,
~ uon uiuudino ~
aut iouc tonare,
«tlpttMffl
liber Jixiti; cctxxx;
aci «rute etBi/nas^faipcffulgurirttanpcftaie*,»!
lanedua, Si contra plebistribunorumue ommofo& die
mterceflionrs, autdcniqi contra
aufpicuferarur. Si neejiurata
p Confules tribunos ue effer potoat haud
dubie abrogari &pro infra* haberi
pl . leges pro optimatibus tuliffrt,
.
Q_uarc tum M . lubilnS^TV
Philippus.Cos qui ei infen
. Ibidem oo
touit a Scoatu,ut leges ciusuno.S.Confolto
qSSwSS
522““ T '11 pu,u,n 05 tenm-
Bpiquod uicw&non lurfoimperio aditum
tollc/enf
ftnffetaux pmulgatum
KE ofe
lea Id|
geuetencauebatur,his uerbis, legum iufta
imperia fumnjiim
fle St fine recufatioe parento
ciuesnSdea
infra. Didum eff aute
trinundino Csfo
•SSsfeaBattaasscffl
la dfetiflimorueofibc), quod quide ius/n lege, more St
equitate ueterefdl
uiferur ius qi ad res humanas fas ad religione
,
cum (pedte edita uclut iura legefqr promulgatas feruari mandarent, ira ut (ii
quid contra fadhim edet , poterat in cum haud Ircus lege agi cj ii dcctcta k4
gum labe£adtaflcr,autprercrii(Iet. In quibus etiam(cruarum competimus,
tunc cum proponuntur aut xduntur,tnpt imis nomen Celaris cum hono*
re prefari. Et tam fit ti annuam dia legem xdidta prztorum quidam cenfne
rint. haud frcus§ (i perpetua lexeder, 1x4
conflat tamen illotum conditura
pe ualurdc. Edcj memoriz proditum,ut indar eduliorum. pretoris inrerdi#
da ualcanr. Nam tiquid bono publko ne fierer,mterdurit, haud (reus in eos
animaducrtit,quiadmiferc aliquid cotra uetrtom,q fjquid fieri iuffidet,BC ob
neq udam paritum non fuiffet.Refponfadcniqj prudentum pre legibus f*
pchabira fic recepta fuot. Cum enim interpretandi iuris fie lententis ferende
de his quz i eont roucrlia ucniun t, potedas his tributa edet, illorum relpon
fa, librata moderatione xdita,ni miru eam uim optinuere,ac Ii leges facratz
I
G BNIALITM’
Nero fcccit qui ia iure dicudo nifi (cripto Bt (equiti die,poftuIatoribus ref#
n ecp obuerfarenf, cuius exeplo Agcly laus no aliter pmifia pilare uoluit 4 fi
iullaefleor.M.quoqj Antonius orator ex tot millibus oronu nulla ex lerip
to edidit cotione,ut k]d pani laude digmifle cotra legu decreta in his coptu
efJct pollet ale diduinhciari . Q_cfpatup.pdes.L.Craflus orator,cuaM*
bruto icrtpjtustfTetafcf Iudiecsqacx duabus eronibus capita interfe cotra
aut holum aut pronojt.
tia edidiflet, rcfpodit, erones eQc caula^t ct tepojr no
Wpoe in alia decimate aut radiantem uidiflent, Reges totradeos aiiqd moK
«os criminarent Itaqi efficiebantur regknioi cedere, 61 tnagiftratu abire coge
rtnt Eratinius regi ut (i abephoris uocatus,primac Si alteri iufficni non pa
tcrer,c6tumada fraudi no cffct,Tertue nifi paruiQct impio cogi poterat.
Q^u»
quide ephori una cu Regibus lingulis melibus mutuo iuribat,j) legibus
«urgi imprtu ire,& regnti incocuffum tenere. Hos poftea Cleomenes
1
y
cum
erudele lomodu diiarent' (ubflulit,& reflitura Regi poteftate illos de
gradu
deiedf,& driiu abrogauir. Si tn Reges dident iret uariatis fentetiis illi
q nide
ref melior ftanduerat,qcf (iin uqa lententia e6ueniret,nulli ephcruijt,
c5tra
ire 6s erat.Ergo plebiosmagiftratus nuiiipatrKiofumerc licebat,idtj Vole<J
eo Tribunus plebis roganoe pmulgata flatuit,pleb(cp tciuit,ut plebei mag»
Aratus fine patribus frdtm adroifla plebe tribuniciis cornicis fieret.
Cum®
•patricii magi (Iratus aufpicaro ficret,folos plebcios iuau/picatoscOe Si
minori
bus regi aulpiciis puulgatu eft. Et u
& fi ad Didlatura Cofultatu,pretura et
Cefura nulli niOparricii antea admlterenf,tri (equtis tfiperibus patricii mao
b
•Aratus cu plebe comumcati fuere. Siquide,Sextius pmus de plebe.
Cos ffa
Aus cfl,qcf deinde fuit lirinia legecautti,qua.C.licmius Si.L ScxiiusTii.
ph pmulgar unt,ut Cofulatus cu plebe comunis forer. Q_ qucqj.p.philo
.
pruura ,SiCI .licinius Stolo de plebe hoies magiftcnu equitu cum pait ibus
geffere.Q^um etia Di&aturain qua (ummus (plodor Si amplitudo erat Ce
(uraeji cum p!ebe,comunieata inuenimus. Na Si M. Rutilius primusDi*
patriciis & fummts honoribus fun Ais appeti esepir. Q_ui puindas fortirific
icnpiu gerere atqj cu fafdbus Si li&otibus tria extra urbe incedere ceperunt.
Tantiqj poftea honoris habitus eft,ut populu Romanu Ofiauio Augufto
& deinceps Cefaribus tribunatu plebis dediffep magno fuerit munereexi#
ftimatum, Illud efttame mime pretereundum, quod cuma Tribuno.pl,
dies diei coluli pretoriqj pofiit,lp(r tame iurc (acrofandiac poteftatis ab omoi
'potentia njagiftratus (munis erat. Si tamen potcftatc tradita ab uteretur,
^ F. M*
GENIALXVM»
aut fiiura plebis minueret,oel ubiintrrccdedumime fiiiGct inter cederet, (hi
fi cocra comoda plebis aliquid molitus «flet, poterat ei dies dici,fie a Ccnfule,
uel tribunis reus agt,cunfti(cy (oi Fi agilibus tribu bos de gradu Jexci,& pe#
nis coercrri,tuc.n.lacrofan&us ede d elinebat, & ffanuscrat. Q_uodnooe
tribuni pl.cii Sp.Oflio ne magi Aratus more maio|ifubrogarrn^cotraU#
bertate populi Ro. coiuraiat.Pl. Mutius .Tr. Pl. eis no folii tribunatu abro
gauir. Sed penas debitas iutefle lege inferri puicit. Et Tiberius Gracchus
fii
fandius fit alcripli . Tnbunu inuitti tanij unii e mullis , nemo cogito agere,
necp uerberato neqi alteii ut uerberet impato neq? occidito nr<$ occidi iu beto*
• Siquis aut phibitopt hojt quid fecerit ipus execrabilifq? rAo,boDaq> eius pu
blieaio ad facra cereris, & q alique hcc agentiu occiderit, czdis expiatus cAo.
Q^uas ades quos ueexacitus,qui duces parua manu ffligatint, quae ue Ba
mina Xerxis exercitus potant. Caput XXV*
Cics,prfigacas& exrrdttus parua manu edos ad interitum
itaut uix pauci fupfucrinr, ites pcipuos ab authonbus me#
W
moratos fcrutjicct ex omni antiquitate fiq uis teputart uo#
let,inuraccas,iueniet. Cu.n. AHioojk rex l_yruj cotra Scy
thas cu ualido exercitu oceupaflct bellti facere,poAqeosin
genti clade afri xit,<.doetia unico Rrgisfdto, Thcmyrisre
gina Scyihajc diUimulas egi itudine animi, i cr angu/Uflunc s tramites ady#
rCm^vmf
c nos nabla, ita illos czcidic,ut patua manu noflianigetcs copias fuderic,du#
cetaq? millia Pcriapt una acK trucidari!, tata czde ut ne niicius qutde ludtuo
fac cladis fupfuew. Alteii, cu imer loueies cpizrphyiics U Ctcioniarasfeui
cntibusodns certaret taio furore animose & quali occordia ad pugna ftuffe
1
peurium ferut,ut quindecim locrojt millia aduri Ius Ctotonietayt cetii & ui
gwti millia litue bi pugna imrc no dubitarint,loci ekkf ta parua ma
atrociter
AU» - tu. Fuit aut Maratho Adlkz ciukas ab Athenis baud plus decem millibus
padibusdiflas. ltenicu aois intcrccdetibua cotra xerxe atma greci* inferen
re,qui bclludsshcmibulq; indixerat, mei^crabilisSpaiihaEcytad Thcr;
rf£«ni Ct£-JUT>nrL.
LIB£R*SEXTTS« CCL XXXIIL
mopylas fi clauflra illa ta natura
q munimeto in expunabilia, pugna comif
/afuit,crophcis& monimetiscclcbrata,que$t ta mfolesui&oria pcudif ut de
ce hominu millia duce Iconida cotra inumf rabilcs pcrliyt <opias,claujftra te#
nere, fit fcxcentiSparthani qumgcnrcjtmilliu caflra iuadcrc nodubitarinr.
ubi tanta flrage ad iacietarc icuitum efl,ut difficile didiu Iu, Sparthanorum
uaftitate encdt»,a Jiolqj alia pefte ablumptos,mare cttara uu ceperit. Q_uiep 7*"' •% i* 9 J 'MWW** • 9
mo terrcftres naualc&j copus ultra decirscctena peditu, equit u uero ottua#
armatorum in expeditione duxerat , cuiqj fexceta millia frujncti
ginta millia
modia diurna cibo fit tot ffunUaexauffa potui no (ufficerinti, is cii multa ce#
defit fuga apauciOimisccfus fit
£ fligat us incolulti certam ia fit temerariae ex
peditionts inLgncspcnas dederit. Ipfecp tau exercitus impator magnificus,
tara clade opprcflus,inermi naue, per flrage corporu armot uqj uix effugerit.
In qua quide re no minori miraculo prodif, tantas copias ab uno pithk) by#
chinozpulo excepras magnifi(e,frurnento<$ ne Ac, ac uiatxro adiutas . Fuit
illaquoq; mctnorabilisexepli clades celebrata £monibus,cu ad Granicu am
crm aut Arbela uel cum ad Amanicas pylas ifaudbusanguflisab Alexadro
/ignis coi latis eu Dario pugnatu cft,in qua prope ad internecione dimicatum
fcuicVbi ultra cetu millia pUru peditu fcruniTczlaequitu uero dece millia, ex#
Macedonibus uero oo ultra duos fit triginta pedites,rquites aut cetum q»«n
quagiota occidifle. Ad granicu ucro barbarotuuiginri millia equini ucro duo v>,.
roillwfcdumimodu occubuere, cutr^ fx Alexadn exercitu quatuor fit triginta
deGdcraros,quida monumetis refl ati fmt». Romani aut licet incredibili
fuifle
dtoru iter illuflria adnumeraf,ut port excidia fit uaftanocs agrotu, plutibus
oppidis expunatis, plus triginta hominu millibus focdecefis fit pfligatis.no
aptius lepteex fuis kctfc<3ts,illurtri uidorta potitus futnr,Mi&c.C .Cala#
ris felicitate cuius loge Irtetp diffufa uirtus fuit» uoties belli calibus agita*
tus cotra AqranosHelurcios Aruernos, relique (qt Gallos fit Germanos,
,
ferit. Sed fup omneiodignititc foedi exepli fit memoriae ert qrf de Valeria*
t
I
G fi N 1 A L I T M «
folos deos quos cernebat opioati funr,qu* Anaximadri opinio fuir,ut eele#
dialidera deos ede crederet. Q_uinetiabgyptri folis fimulacru dyplcmati#
bus cognatis adorar,que Horu micupat illudqj peibusfituotis frequetac
adidue. Arabes loue & Bachu,Ethyopes ex diis unii mortale, alter ii inmoc
tale putat,nonulli pena &
bnfiliu, Aflyrit fit per fac unu bonorii largitorem,
altctiimalorii. Fuere qui crcderetnullos deos ede cecifit excordes oiaep agi
fato aiafq? cii corporibus interire una.ExhispterDyagora fle Theodorum
Cyrtntii,Euemetii Thegeate flf Callimaehii ac prodieii Czii,aliofcp plutes
v
qui i i4 didi, fuere Cal leci, ges moribus cdrra, cultu in huano fit fero,neqj
i
N
more neqj iureuiuetes. umide Hamone in defertis harenis magnis honori
busfrequetat. Celtiberi cuipia deo cuius et nome ig norabar,plenaluna,no
durnu factu facerc,fle ante ciriufq) fores (altibus Idecoris pnodtare didaccrut.
Q_tf fiillorii facnficiafcrutariac barbaros cxternofqi ritus 'ecuere conamur,
gipiosculms Se q infanda (aera, apef tot efferas natiocsuario gen tui ritu inue
ni:mus,ScythotauriphoftiisDun*aducnas imolabatjacdiceipalladiuir
gine,Archades loui lyceopucru,plcriqjiuxtaBoridhene uecordi animo ho
mies uiffimas dare,6e in facrifiois deoru huanis odibus adolere (olebat. Ble
mix,Cymbri,Galli, Druidx fie Germani, datis diebus huanis litat hofliis et
cruore captiuorii adolet aras,tiic ppkiari deii maxie arhitrati,cu per cruciatu
hoies ex carnifkaret,ex prnis homitiii diuinatione fit auguria capcates.Fuitqt
apef phenices fie Carihaginefesnimiti diu fuatii ,
ut IfatesjSncipali honote i
fignes forte duftos in regio^roatu Saturno imolot et hodias et que fors mor
ti dedinarat,morte fubtrahereno luebat, quare mlioriiciuiu largis detibus
deplorata funera fiitr, a qbus
cu defundet, poflea uidh ab Agathocle
(acris
,
\
*
. . . .
Capite jo. folio 71. uerfu primo 6e siri batur locus, adde (icut pe rfarum qut
Erant guoqs tibelle.erit quocj (abellc nunq Romar feruieretnifi fub Alixadro
Et fequenti uerfu letqmusdegimus a! it Seucro Imperatore.ltcet mox exhibita
quando. precio ad fuos redditi fint.poticofi Arc.
Fqdcnv capite fof.72 . extra uerfu 10 .adeo Capite 11 .'eodem f0f.extraiucrf9.quam
ut qui tus citato fermonctut quit citato palamedrs : quem palamedes iuemllc
fermone. » Eodem capite folio ijj . intra uerfu it
Capitettf folio ns
. uerfu 4 intra Dum
. . Capite 3 . fof.139 . iutra uerfu at
Athenis ageretradde E tmox Galicnus propter religione no liceret/ ud deceret
gelliire. Capite 6 . folio 143 . uerfu 4 . intra
Capite 18 . folio ito . iutra uerfu 6 , impeditarent .imperitarent.
feriatum haberenttadde appellarunt, Capue 7 , folio 144 . intra uerfu 13
ficuttrutus et c. ua ut terrarum tmu/fitui/dC intra
Capite 20 dolio 117 uerfu 14 . intra
. Satis robonsjaut u mi.am uinu Ac infra
Bona & liberos occupautt : adde Sit ut tancj uallo minum taq iiallomumti.de
Sylla de Saxodciceit Icruutn Sulpicii infra collaia llan gradu/ collito flari gradu
donum proditorem ut tibi gratilicare/ Capite 8 uerfu 7 folio 147 .intrainreifere
rctur: Dtuus&r. Iole bat/folebat/& paulo pofl fub ipeu
Eodem capite folto 110. infinc : nullus da/ uxorio/ imperio nxono 6e mira
. . . . ;
tigorgii madide fertur ligurgut madide uexillis puris quatuor , armillis aureis
fertur Ar infra ementitos fufle/futflc & m/
( duabus , torque uno & patera facnficali
fra biflidiofora/diffidio foret, 8C infra lace aurea qutn<j libri una pro concide do/
demonn quod lifandro fupftuctq hladro. natus fuillit mcmoratiQ. uin cui &c.
Capite io. fotufi .extra uerfu 9. que uindi Capite 10. folio 175 .extra uerfu penulti/
cta dudta cft, didaeltOr infra largitius motquoqj pficifccretquoq pficifcerent Oc
fuit: largirusfuit. 10 .meruricibus pnulld
ifra fol.177. uerfu
Eodem capuc fol’.t J4 . extra uerfu :< . 8e adde lauacratj pro fexibus leparauu.
cania prouinctus aauxu. Adde. Alexin/ Capue 11 folio 178 . uerfu pcnuliimo
.
Capite 18 folio 171 . extra uerfu 30 . mura/ Eodem capue folio 115 . intra uerfu
18,
'
Iis in pino? fimiluudinc i pigno? (imi
Eafccolas uero crurulcsdafccolas uero
litudme 6c infra folio 171 . plerdcj uis ei « 4»
tutatis ,tur ciuiutis:£c iufra uerfu polire Capue 19 .folio «0 . extra uerfu primo fic
mo meruit ob uinuteiadde pbus quo mis lgms.firmis figms urbem
/
Capite 11 . folio 111 . extra uerfu 17 . Conui
9 q poftea in iperio alfumptus fuit eu ,
ttores imis menfistunis mentis.
bello farmatico ia tribunus multa forti/
terfedflet,haftis punsjquatuortcorois Eodem capite folio 223 intra uerfu 1
milacibus duabus ; corona cuuca unat «magnis Hcroibus/ix magnis Heroibus
. .
Capite ultimo folio :j i uerfu 8 < . pecata prouincia/ non dum pacata pro
'
dabatur A; proborprobro. uinciaA uifra uerfu :i Eodcfo. extra/ .
dims elfem adtilu s.Eodc capite et folio Capite 11 . fol.174 intra uerfu j nequid . .
Fimis
1
u a
legatoria Romana
Cosar* D« NARDiS
Via Craicaniia a. 06
Digitized by GoogI n
v