ΕΡΗΜΟΠΟΙΗΣΗ

Eρημοποίηση είναι σύμφωνα με τον ορισμό των Ηνωμένων Εθνών

(1994), «η υποβάθμιση της γης, στις ξηρές, ημίξηρες και ύφυγρες περιοχές, ως
αποτέλεσμα διάφορων παραγόντων, συμπεριλαμβανομένων της κλιματικής
αλλαγής και των ανθρώπινων δραστηριοτήτων». Δηλαδή είναι η διαδικασία
μετατροπής του γονιμου εδάφους σε άνυδρο εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής
και των ανθρώπινων δραστηριοτήτων.

Ποια είναι τα αίτια;

Η ερημοποίηση οφείλεται κυρίως στην κλιματική αλλαγή. Συγκεκριμένα

σε πολλές περιοχές παρατηρείται μείωση των βροχοπτώσεων και η αύξηση της
θερμοκρασίας οδηγεί σε αύξηση του ρυθμού εξάτμισης, με αποτέλεσμα το
έδαφος να γίνεται όλο και ξηρότερο. Ταυτόχρονα τα ακραία καιρικά φαινόμενα
γίνονται όλο και πιο έντονα με αποτέλεσμα να παρασύρει το γόνιμο έδαφος.
Αυτό συντελεί στην διάβρωση του εδάφους. Τέλος το ξηρό κλίμα ευνοεί το
ξέσπασμα μεγάλων πυρκαγιών που καταστρέφουν την βλάστηση και
επιταχύνουν τη διάβρωση. Έτσι η γη μετατρέπεται σε μια άνυδρη περιοχή όπου
δεν είναι δυνατή η καλλιέργια.
Όμως και πολλές ενέργειες του ανθρώπου επιταχύνουν το φαινόμενο. Οι
κυριότερες από αυτές είναι:
 Η υπερεκμετάλλευση και η παράλογη χρήση των φυσικών πηγών
(δασών, βοσκότοπων, γεωργικών καλλιεργειών, υδάτινων πόρων, λατομείων,
μεταλλείων, κ.ά.).
 Η αποψίλωση των δασών και η υπερβόσκηση που εξαντλούν και
απογυμνώνουν το έδαφος.
 Η ακατάλληλη χρήση της γης, όπως αστικές - τουριστικές
εγκαταστάσεις σε γόνιμα εδάφη.
 Η αλάτωση των εδαφών από αρδεύσεις με νερό κακής ποιότητας.
 Η ακατάλληλη χρήση της νέας τεχνολογίας, όπως η χρήση των
γεωργικών μηχανημάτων εκεί που δεν ενδείκνυνται, των λιπασμάτων, των
εντομοκτόνων, κ.ά.
 Υπερβόσκηση στον νομό Λασιθίου

Η Πελλοπόνησος πριν και μετά τις πυρκαγιές του 2007 (U.S. Geological
Survey (USGS) Landsat Missions Gallery, "Greece Fires," U.S. Department of
the Interior / USGS)
Ποιες είναι οι επιπτώσεις;

Οι κοινωνικές και οικονομικές συνέπειες του φαινομένου στον άνθρωπο

είναι:

 Η μείωση γόνιμων εδαφών και η απώλεια γεωργικών εκτάσεων

με αποτέλεσμα τη διακοπή της γεωργικής παραγωγής στις
επηρεαζόμενες περιοχές.
 Η μείωση της παραγωγής και της αγοραστικής ικανότητας του
πληθυσμού.
 Η αύξηση στις τιμές των γεωργικών προϊόντων.Η απόκλιση των
τιμών των προϊόντων στις τοπικές και εθνικές αγορές.
 Δημιουργία μεγάλων ανισοτήτων ανάμεσα στα εισοδήματα των
επηρεαζόμενων και μη επηρεαζόμενων περιοχών.
 Αύξηση στο ποσοστό των ανέργων και επέκταση της φτώχειας.
 Αυξάνεται η απόσταση για την εξεύρεση πόσιμου και αρδεύσιμου
νερού.
 Η υποβάθμιση της ζωής των κατοίκων οδηγεί σε μετακινήσεις
πληθυσμών στις πόλεις και σε περιβαλλοντικούς πρόσφυγες.
 Οι πόλεις επεκτείνονται ανεξέλεγκτα.
 Δημιουργία αβεβαιότητας, κοινωνικής, οικονομικής και πολιτικής
αστάθειας.

Όσον αφορά τις επιπτώσεις του φαινομένου στο περιβάλλον:

 Προκαλείται απώλεια του εδάφους λόγω της διάβρωσης, με

συνέπεια τη μειωμένη ποσότητα του νερού της βροχής που διηθείται
και τροφοδοτεί τα υπόγεια νερά και τις πηγές – τους υπόγειους
υδροφορείς.
 Μείωση της διαθεσιμότητας γλυκού νερού, αφού τα ποτάμια
μεταφέρουν μεγάλες ποσότητες ιζημάτων και γεμίζουν τα φράγματα.
 Οι φυσικοί πόροι υπόκεινται σε συνεχείς πιέσεις και
υπερεκμετάλλευση, για τη διατήρηση του εισοδήματος.
 Επηρεάζεται η βιοποικιλότητα, με απώλεια και μειωμένη ποικιλία
στα φυτικά και ζωικά είδη.
 Διαταράσσεται η ισορροπία του οικοσυστήματος.
 Η φυσική ομορφιά του τοπίου αντικαθιστάται από την ερήμωση.

Το φαινόμενο της ερημοποίησης ευθύνεται για την υποβάθμιση του 1/3

της γονιμότητας του εδάφους παγκοσμίως και συνεπώς αυτό και οι συνέπειές
του απειλούν μεγάλο κομμάτι του πληθυσμού και αποτελούν θανάσιμη απειλή
για τον πλανήτη μας.
 Ο κίνδυνος ερημοποίησης στον κόσμο

Περιοχές που απειλούνται με ερημοποίηση

 Ο κίνδυνος της ερημοποίησης στην Ελλάδα

Ποιοι είναι οι τρόποι αντιμετώπισης;

Αν ο άνθρωπος πραγματικά το θελήσει, μπορεί να αποτρέψει την

επέκταση του φαινομένου και σε ορισμένες μάλιστα περιπτώσεις, όπου η
ερημοποίηση είναι αναστρέψιμη, να αποκαταστήσει την παραγωγικότητα της
υποβαθμισμένης γης και του οικοσυστήματος. Απαιτείται ωστόσο παγκόσμια
συνεργασία. Για το λόγο αυτό τα Ηνωμένα Έθνη αποφάσισαν να ψηφίσουν τη
«Συνθήκη κατά της ερημοποίησης».
Η αντιμετώπιση του φαινομένου της ερημοποίησης μπορεί να επιτευχθεί
μέσω της αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής η οποία απαιτεί λήψη μέτρων
περιορισμού των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και προσαρμογής σε
παγκόσμιο και τοπικό επίπεδο. Οι δράσεις αυτές οφείλουν να περιλαμβάνουν
μία αλλαγή του σημερινού μοντέλου ανάπτυξης, προς την κατεύθυνση μιας
βιώσιμης, πράσινης οικονομίας χαμηλών ή και μηδενικών εκπομπών άνθρακα
με τη χρήση της σύγχρονης τεχνολογίας.
Ταυτόχρονα, θα πρέπει να αντιμετωπιστούν οι ανθρωπογενείς αιτίες του
φαινομένου μέσω σωστής διαχείρισης των υδάτινων πόρων, των κατάλληλων
γεωργικών και κτηνοτροφικών πρακτικών και μέτρων αντιμετώπισης της
διάβρωσης (δενδροφύτευση, προστασία των δασών και αντιμετώπιση των
πυρκαγιών).
Στην προσπάθεια αυτή τα Ην. Έθνη τον Σεπτέμβριο του 2017 κατέληξαν
σε ένα σχέδιο δράσης για τον συντονισμό των προσπαθειών για τη
αντιμετώπιση του προβλήματος σε παγκόσμια κλίμακα. Αποφασίσθηκε να
αυξηθούν οι χρηματικές, τεχνολογικές και επιστημονικές συνεισφορές των
πλουσίων χωρών προς τις χώρες οι οποίες υφίστανται το πρόβλημα. Οι χώρες
αυτές από την άλλη έχουν την υποχρέωση να:

 Εφαρμόσουν συστήματα αειφόρας διαχείρισης του ύδατος, του

εδάφους και της βλάστησης.
 Αναπτύξουν αειφόρα γεωργικά και κτηνοτροφικά συστήματα
παραγωγής.
 Αναπτύξουν νέες ανανεώσιμες πηγές ενέργειας
 Προχωρήσουν σε δασώσεις, αναδασώσεις και να
εντατικοποιήσουν τα προγράμματα προστασίας των εδαφών
(Great Green Wall Initiative)
  Αναπτύξουν συστήματα έγκαιρης πρόβλεψης επερχόμενης
ξηρασίας και επακόλουθης μείωσης της παραγωγής τροφίμων.

ΠΗΓΕΣ
 «Κλιματική αλλαγή: Είμαστε στο παρά πέντε;»,
(http://www.keelpno.gr/Portals/0/Αρχεία/ΚΕΠΙΧ/Κλιματική Αλλαγή.pdf)
 WWF Ελλάς, (http://www.wwf.gr/sustainable-economy/clean-
energy/climate-change)
 Υ.ΠΕ.ΘΕ. Υδάτινοι Πόροι και Περιβάλλον Θεσσαλίας
(https://www.ypethe.gr/archive/klimatiki-allagi-0)
 Υπουργείο περιβάλλοντος και ενέργειας
http://www.ypeka.gr/Default.aspx?tabid=226&language=el-GR
 Nasa-vital signs of the planet (https://climate.nasa.gov/)
 Σύμβαση εναντίων της ερημοποίησης (https://www2.unccd.int/)