LPF Piątek 7:30

Prowadzący: dr inż. Grzegorz Zatryb

WYZNACZANIE STAŁEJ PLANCKA NA PODSTAWIE PRAWA

PLANCKA PROMIENIOWANIA CIAŁA DOSKONALE CZARNEGO
Ćwiczenie nr 107
Data wykonania: 11.05.2018

Wykonujący ćwiczenie:

Emilia Zięba
Tymoteusz Wowczuk
1. Cel ćwiczenia:
 Wykonanie pomiarów widmowej emitancji ciała jako funkcji jego temperatury.
 Wyznaczenie stałej Plancka.

2. Wstęp:

Stała Plancka jest jedną z podstawowych stałych fizycznych i jest charakterystyczna dla teorii
kwantów. Została wprowadzona Maxa Plancka w celu wyjaśnienia rozkładu energii ciała doskonale
czarnego (energia nie może być wypromieniowywana w dowolnych ciągłych ilościach, a jedynie w
postaci „porcji” – kwantów - o wartości hν, gdzie ν jest częstotliwością).
Stała Plancka określa związki pomiędzy falowymi i korpuskularnymi własnościami cząstek.

3. Wyniki pomiarów oraz obliczenia

o Zastosowane filtry interferencyjne:

 λ = 580 nm
 λ = 620 nm
 λ = 700 nm

Zgodnie z instrukcją ćwiczenia przyjmujemy: 𝑢(λ) = 5 ∗ 10−9 m

o Niepewności pomiarów napięcia i natężenia:

𝑢(𝐼) = (0,02 ∗ 𝐼) + 0,05

𝑢(𝑈) = (0,005 ∗ 𝑈) + 0,01

𝑢(𝑖) = (0,005 ∗ 𝑖) + 0,1

o Obliczanie oporu elektrycznego włókna żarówki oraz niepewność:

𝑈
𝑅=
𝐼

2 2
𝑈 1
𝑢(𝑅) = √( 2 ∗ 𝑢(𝐼)) + ( ∗ 𝑢(𝑈))
𝐼 𝐼

o Temperatura włókna żarówki oraz niepewność:

 Z zależności zamieszczonej w „dodatku A”: 𝑇 = 715,28 ∗ 𝑅 + 527,96

𝑢(𝑇) = √(715,28 ∗ 𝑢(𝑅))2

 o Obliczanie stałej Plancka wraz z niepewnością:

−𝑏 ∗ 𝜆 ∗ 𝑘𝐵
ℎ=
𝑐

2 2
−𝜆 ∗ 𝑘𝐵 −𝑏 ∗ 𝑘𝐵
√
𝑢(ℎ) = ( ∗ 𝑢(𝑏)) + ( ∗ 𝑢(𝜆) )
𝑐 𝑐

ℎ∗𝑐
o Obliczenie 𝑓(𝑇) = exp ( ) oraz sprawdzenie, czy osiąga wartości >> 1
𝜆∗𝑘𝐵 ∗𝑇

Tabela1: Pomiary i obliczenia dla λ = 580 nm

i u(i) f(T)
I [A] u(I) [A] U [V] u(U) [V] R [Ω] u(R) [Ω] T [K] u(T) [K]
[10-6 A] [10-6 A] [103]
2,0 0,090 3,16 0,026 101,2 0,61 1,580 0,073 1658 52 298,53
2,1 0,092 3,47 0,028 143,5 0,82 1,652 0,074 1710 53 203,8
2,2 0,094 3,81 0,030 201,7 1,2 1,732 0,076 1767 54 137,55
2,3 0,096 4,12 0,031 268,4 1,5 1,791 0,076 1809 55 104,14
2,4 0,098 4,49 0,033 359,7 1,9 1,871 0,078 1866 56 73,23
2,5 0,10 4,83 0,035 400 2,1 1,932 0,079 1910 57 56,65
2,6 0,11 5,19 0,036 500 2,6 1,996 0,080 1956 57 43,82
2,7 0,11 5,57 0,038 700 3,6 2,063 0,081 2004 58 33,96
2,8 0,11 5,97 0,040 800 4,1 2,132 0,082 2053 59 26,41
2,9 0,11 6,39 0,042 1100 5,6 2,203 0,084 2104 60 20,63
3,0 0,11 6,84 0,045 1400 7,1 2,280 0,085 2159 61 16,04
3,1 0,12 7,28 0,047 1700 8,6 2,348 0,087 2208 62 12,94
3,2 0,12 7,73 0,049 2000 11 2,416 0,088 2256 63 10,58
3,3 0,12 8,21 0,052 2500 13 2,488 0,089 2307 64 8,59
3,4 0,12 8,68 0,054 2900 15 2,553 0,090 2354 65 7,18
3,5 0,12 9,19 0,056 3500 18 2,626 0,092 2406 66 5,93
3,6 0,13 9,66 0,059 4100 21 2,683 0,093 2447 67 5,12
3,7 0,13 9,90 0,060 4700 24 2,676 0,092 2442 66 5,22
3,8 0,13 10,36 0,062 5500 28 2,726 0,092 2478 66 4,61
3,9 0,13 10,83 0,065 6300 32 2,777 0,093 2514 67 4,08
4,0 0,13 11,30 0,067 7200 37 2,825 0,094 2549 67 3,65
4,1 0,14 11,80 0,069 8200 42 2,878 0,095 2587 68 3,23
4,2 0,14 12,32 0,072 9400 48 2,933 0,096 2626 69 2,86
4,3 0,14 12,77 0,074 10500 53 2,970 0,096 2652 69 2,65
4,4 0,14 13,33 0,077 11900 60 3,030 0,097 2695 70 2,34
4,5 0,14 13,86 0,080 13200 67 3,080 0,098 2731 70 2,11
4,6 0,15 14,42 0,083 14800 75 3,135 0,099 2770 71 1,89
4,7 0,15 15,01 0,086 16500 83 3,194 0,100 2812 72 1,69
4,8 0,15 15,55 0,088 18300 92 3,24 0,11 2845 72 1,55

λ [10-9 m] u(λ) [10-9 m] b [K] u(b) [K] h [10-34 Js] u(h) [10-34 Js]
580 5 -20903 320 5,577 0,098
 Tabela2: Pomiary i obliczenia dla λ = 620 nm
u(U) i u(i) u(R) f(T)
I [A] u(I) [A] U [V] R [Ω] T [K] u(T) [K]
[V] [10 A] [10-6 A]
-6 [Ω] [103]
2,0 0,090 3,16 0,026 34,2 0,28 1,580 0,073 1658 52 4426,3
2,1 0,092 3,49 0,028 55,6 0,38 1,662 0,074 1717 53 2625,6
2,2 0,094 3,83 0,030 86,3 0,54 1,741 0,076 1773 55 1639,3
2,3 0,096 4,16 0,031 126,3 0,74 1,809 0,077 1822 55 1120,1
2,4 0,098 4,5 0,033 181,3 1,01 1,875 0,078 1869 56 786,6
2,5 0,1 4,88 0,035 256,9 1,4 1,952 0,080 1924 57 533,3
2,6 0,11 5,23 0,037 347,5 1,9 2,012 0,081 1967 58 400,9
2,7 0,11 5,61 0,039 400 2,1 2,078 0,082 2014 59 295,9
2,8 0,11 6 0,040 500 2,6 2,143 0,083 2061 59 222,6
2,9 0,11 6,42 0,043 700 3,6 2,214 0,084 2111 60 165,6
3,0 0,11 6,84 0,045 900 4,6 2,280 0,085 2159 61 127,2
3,1 0,12 7,31 0,047 1300 6,6 2,358 0,087 2215 62 94,6
3,2 0,12 7,74 0,049 1600 8,1 2,419 0,088 2258 63 75,9
3,3 0,12 8,2 0,051 2000 11 2,485 0,089 2305 64 60,3
3,4 0,12 8,66 0,054 2500 13 2,547 0,090 2350 65 48,9
3,5 0,12 9,12 0,056 3000 16 2,606 0,091 2392 65 40,5
3,6 0,13 9,6 0,058 3600 19 2,667 0,092 2435 66 33,5
3,7 0,13 10,11 0,061 4300 22 2,732 0,094 2482 67 27,5
3,8 0,13 10,4 0,062 5100 26 2,737 0,093 2486 66 27,1
3,9 0,13 10,82 0,065 5900 30 2,774 0,093 2512 67 24,3
4,0 0,13 11,33 0,067 6900 35 2,833 0,094 2554 67 20,6
4,1 0,14 11,81 0,070 8000 41 2,880 0,095 2588 68 18,1
4,2 0,14 12,33 0,072 9200 47 2,936 0,096 2628 69 15,6
4,3 0,14 12,79 0,074 10400 53 2,974 0,096 2656 69 14,1
4,4 0,14 13,33 0,077 11800 60 3,030 0,097 2695 70 12,3
4,5 0,14 13,89 0,080 13400 68 3,087 0,098 2736 70 10,7
4,6 0,15 14,44 0,083 15000 76 3,139 0,099 2773 71 9,4
4,7 0,15 15,01 0,086 16800 85 3,194 0,100 2812 72 8,3
4,8 0,15 15,55 0,088 18800 95 3,24 0,11 2845 72 7,47

λ [10-9 m] u(λ) [10-9 m] b [K] u(b) [K] h [10-34 Js] u(h) [10-34 Js]
620 5 -25374 320 7,237 0,108
 Tabela3: Pomiary i obliczenia dla λ = 700nm
u(U) i u(i) u(R) f(T)
I [A] u(I) [A] U [V] R [Ω] T [K] u(T) [K]
[V] [10-6 A] [10-6 A] [Ω] [103]
2,0 0,090 3,21 0,027 95,4 0,58 1,605 0,074 1676 53 1777,2
2,1 0,092 3,49 0,028 148,7 0,85 1,662 0,074 1717 53 1263,4
2,2 0,094 3,83 0,030 230,3 1,3 1,741 0,076 1773 55 807,4
2,3 0,096 4,16 0,031 330,2 1,8 1,809 0,077 1822 55 562,2
2,4 0,098 4,5 0,033 400 2,1 1,875 0,078 1869 56 401,8
2,5 0,1 4,84 0,035 600 3,1 1,936 0,079 1913 57 299,3
2,6 0,11 5,21 0,037 800 4,1 2,004 0,080 1961 58 219,1
2,7 0,11 5,59 0,038 1100 5,6 2,070 0,081 2009 58 163,7
2,8 0,11 6 0,040 1400 7,1 2,143 0,083 2061 59 121
2,9 0,11 6,38 0,042 1800 9,1 2,200 0,084 2102 60 96,4
3,0 0,11 6,81 0,045 2300 12 2,270 0,085 2152 61 73,8
3,1 0,12 7,27 0,047 3000 16 2,345 0,087 2205 62 56,2
3,2 0,12 7,75 0,049 3700 19 2,422 0,088 2260 63 43,1
3,3 0,12 8,21 0,052 4600 24 2,488 0,089 2307 64 34,6
3,4 0,12 8,73 0,054 5700 29 2,568 0,091 2365 65 26,9
3,5 0,12 9,18 0,056 6800 35 2,623 0,092 2404 66 22,8
3,6 0,13 9,66 0,059 8000 41 2,683 0,093 2447 67 19,1
3,7 0,13 10,15 0,061 9500 48 2,743 0,094 2490 67 16,1
3,8 0,13 10,6 0,063 11000 56 2,789 0,094 2523 68 14,2
3,9 0,13 10,77 0,064 12600 64 2,762 0,093 2503 66 15,3
4,0 0,13 11,28 0,067 14600 74 2,820 0,094 2545 67 13,1
4,1 0,14 11,77 0,069 16600 84 2,871 0,094 2581 68 11,4
4,2 0,14 12,28 0,072 18900 95 2,924 0,095 2619 68 9,98
4,3 0,14 12,8 0,074 21400 108 2,977 0,096 2657 69 8,75
4,4 0,14 13,31 0,077 23900 120 3,025 0,097 2692 69 7,79
4,5 0,14 13,89 0,080 27000 140 3,087 0,098 2736 70 6,74
4,6 0,15 14,41 0,083 29900 150 3,133 0,099 2769 71 6,07
4,7 0,15 14,98 0,085 33200 170 3,187 0,100 2808 72 5,38
4,8 0,15 15,55 0,088 36800 190 3,24 0,11 2845 72 4,8

λ [10-9 m] u(λ) [10-9 m] b [K] u(b) [K] h [10-34 Js] u(h) [10-34 Js]
700 5 -24118 202 7,766 0,086

o Poniższe wykresy przedstawiają zależność logarytmu naturalnego z wartości natężenia prądu płynącego
przez detektor ln(i) od temperatury T dla kolejnych filtrów (580, 620 i 700 nm). Wykorzystano metodę
regresji liniowej do wyznaczenia współczynnika kierunkowego prostej najlepszego dopasowania, a który
został wykorzystany przy obliczaniu stałej Plancka.
Wykres1: λ = 580 nm

Wykres 2: λ = 620 nm
 Wykres 3: λ = 700nm

4. Wnioski:
 Uzyskane w powyższym doświadczeniu wartości stałej Plancka wynoszą odpowiednio:
- dla λ = 580 nm: h = 5,577 ∗ 10−34 Js
- dla λ = 620 nm: h = 7,237 ∗ 10−34 Js
- dla λ = 700 nm: h = 7,766 ∗ 10−34 Js
Tablicowa wartość tej stałej wynosi natomiast 6,626 ∗ 10−34 Js.
Najbliższą tablicowej wartości stałej Plancka jest h = 7,237 ∗ 10−34 Js, a różnica wynosi w tym
przypadku około 9% (w pozostałych przypadkach różnica osiąga wartość nawet 17%). Wynika z tego,
że chociaż wartości wydają się być zbliżone, w rzeczywistości różnice między nimi są znaczące. Jest to
związane głównie z niedokładnym przeprowadzeniem pomiarów przez eksperymentatora.

 Zależność logarytmu naturalnego z wartości natężenia prądu płynącego przez detektor ln(i) od
temperatury T przedstawiona na wykresach 1, 2 i 3 jest zależnością liniową.

 Występujące na wykresach charakterystyczne zniekształcenie w początkowym fragmencie zależności

jest spowodowane zmianą skali urządzenia mierzącego natężenie prądu przepływającego przez
detektor. Aby tego zniekształcenia uniknąć, należałoby zastosować do pomiarów inne urządzenie,
którego skali nie trzeba byłoby zmieniać w trakcie pomiarów.

ℎ𝑐
 Funkcja exp ( ) przyjmuje wartości z przedziału od 1500 do 4426300 , zatem są one co najmniej
𝜆𝑘𝐵 𝑇
tysiąckrotnie większe od 1. Wartość tej funkcji zmniejsza się wraz ze wzrostem temperatury.
Największe wartości osiąga dla λ = 620 nm i jest to ten sam filtr, dla którego obliczona wartość
stałej Plancka okazała się najbliższa jej wartości rzeczywistej.