Professional Documents
Culture Documents
โดย
้ ั ธยมศก
นายภู ครู ทรงธรรม ชั นม ึ ษาปี ที่ ๕/๔ เลขที่ ๙
นางสาวณธพรรณ สุนทรวรเศรษฐ์ ชั นม ้ ั ธยมศก ึ ษาปี ที่ ๕/๔ เลขที่ ๑๙
นางสาวศุภรดา สุวรรณเลิศลาํ ้ ชั นม้ ั ธยมศก ึ ษาปี ที่ ๕/๔ เลขที่ ๒๐
้ ั ธยมศก
ิ าวัณย ์ ชั นม
นางสาววิริยา อัญชลีวล ึ ษาปี ที่ ๕/๔ เลขที่ ๒๔
เสนอ
ึ ษาปี ที่ ๕
้ ั ธยมศก
รายวิชาภาษาไทยและวัฒนธรรม ระดับชั นม
คาํ นํา
รายงานเลม ่ นี้ ทาํ ขึ้นเพื่อเป็ นสว่ นหนึ่ งของของวิชาภาษาไทยชั นปี ้ การศก ึ ษาชั น้
มัธยมศก ึ ษาปี ที่ ๕/๔ เพื่อให้ไดศ ้ กึ ษาหาความรู้ ในวรรณกรรมลิลิตตะเลงพา่ ยอยา่ ง
เขา้ ใจเพื่อเป็ นประโยชน์แกการเรี ยนวิชาภาษาไทย ผูจ้ ั ดทาํ หวังวา่ รายงานเลม ่ นี้ จะ
เป็ นประโยชน์แกค ่ นที่กาํ ลังตอ ้ งการศก ึ ษาวรรณกรรมเรื่ องนี้ อยู ่ หากมีขอ
้ ผิดพลาด
ประการใด ผูจ้ ั ดขอน้อมขอรับไวแ ้ ละขออภัย ณ ที่น้ี ดว้ ย
ผููจ้ ั ดทาํ
สารบัญ
หัวขอ
้
หน้า
การอา่ นและพิจารณาเนื้ อหาและกลวิธีในวรรณคดีและวรรณกรรม
๑. เนื้ อเรื่ อง หรื อเนื้ อเรื่ องยอ่
๒. โครงเรื่ อง
๓. ตัวละคร
๔. ฉากทอ ้ งเรื่ อง
๕. บทเจรจาหรื อราํ พึงราํ พัน และ
๖. แกน ่ เรื่ องหรื อสารัตถะของเรื่ อง
การอา่ นและพิจารณาการใชภ ้ าษาในวรรณคดีและวรรณกรรม
๑. การสรรคาํ
๒. การเรี ยบเรี ยงคาํ
๓. การใชโ้ วหาร
การอา่ นและพิจารณาประโยชน์หรื อคุณคา่ ในวรรณคดีและวรรณกรรม
๑. คุณคา่ ดา้ นอารมณ์
๒. คุณคา่ ดา้ นคุณธรรม
๓. คุณคา่ ดา้ นอื่นๆ
การอา่ นและพิจารณาเนื้ อหาและกลวิธีในวรรณคดีและวรรณกรรม
๑.๒ โครงเรื่ อง
โครงเรื่ องของลิลิตตะเลงพา่ ยเป็ นเรื่ องของการทาํ สงครามยุทธหัตถีและการลา่
อาณานิ คมของกษัตริ ยใ์ นสมัยกอ
่ น
๑.๓ ตัวละคร
ฝ่ายไทย
๑. สมเด็จพระนเรศวร
์ ่ี18แหง่ กรุ งศรี อยุธยาพระองคม
กษัตริ ยอ์ งคท ์ ีความเป็ นนักปกครองที่ดีมีพระ
ปรี ชาญาณเป็ นลูกกตัญ และมีความสารถในการรบอีกทังย ้ ่ีประกาศเอกราช
้ ั งเป็ นผูท
หลังจากเสยี ให้พมา่ นานถึง 15ปี
๒. สมเด็จพระเอกาทศรถ
น้องชายของสมเด็จพระนเรศวรพระองคท ์ รงออกรบเคียงขา้ งกับพระนเรศวร
ตลอดในขณะที่พระองคท ์ รงดาํ รงตาแหน่งอุปราชครองเมืองพิษณุ โลก หลังจากนัน ้
พระองคท ์ รงครองราชยต ์ อ่ จากพระนเรศวร
๓. พระมหาธรรมราชา
สมเด็จพระมหาธรรมราชาหรื อ สมเด็จพระสรรเพชญท ์ ่ี 1 พระ บิดามีเชื้อสายรา
ขวงศพ์ ระร่วงแหง่ กรุ งสุโขทัยสว่ นพระมารดาเป็ นญาติฝ่ายพระราชชนนี สมเด็จไชย
ราชาธิราชแหง่ ราชวงศส์ ุวรรณภูมิพระองคม ์ ีพระราชโอรสและพระราชธิดา 3 พระองค์
คือ พระสุพรรณเทวี สมเด็จพระ นเรศวร และสมเด็จพระเอกาทศรถ
๔. สมเด็จพระวันรัต
พระชาวมอญจาํ พรรษาอยูท ่ ่ีวัดป่าแกว้ ทา่ นมีบทบาทสาคัญในตอนสมเด็จพระ
นเรศวรประกาศอิสรภาพทา่ นรู้ มาวา่ พระยาเกียรติแ ์ ละพระยารามจะมารอบกัดพระ
นเรศวรจึงรี บมาบอกพระนเรศวรและเกลี้ยกลอ่ มให้สองผูน ้ รับสารภาพและเขา้ ร่วม
้ ัน
กบักองทัพพระนเรศวรอีกบทบาทที่สาคัญคือทา่ นขอพระราชทานอภัยโทษให้แมท ่ ัพ
นายกองที่เสด็จตามพระนเรศวรไมท ่ ัน
๕. พระยาศรี ไสยณรงค์
แมท ่ ั พกองหน้าที่พระนเรศวรตังขึ ้ ้ น ในตอนที่ยกทัพไปหนองสาหร่าย กองทัพ
ของพระยาศรี ไสยณรงคแ์ ตไ่ มส ่ ามารถตา้ นทานกองทัพพมา่ ไดจ้ ึงสั ง่ ให้ถอยกลับไป
้ มรอบและชนะในที่สุด หลังจากนัน
ลอ ้ ทา่ นไดต ้ ามทัพพระยาจักรี เพื่อไป ตีตะนาวศรี
และมริ ด เพื่อเป็ นการไถโ่ ทษ
๖. พระราชฤทธานนท์
ปลัดทัพหน้าที่พระนเรศวรแตง่ ตังขึ ้ ้ นเพื่อให้ไปรบเป็ นเพื่อรกับพระยาศรี ไสย
ณรงค์
๗. เจา้ พระยาคลัง
เป็ นผูร้ ั บผิดชอบดา้ นการตา่ งประเทศและถูกตัดสน ิ ประหารชีวต ิ แตไ่ ดร้ ั บการไถ่
โทษเมื่อนําทัพ5หมืนคนไปตีเมืองทวาย
๘. เจา้ พระยาจักรี
เป็ นผูร้ ั บผิดชอบดา้ นการพลเรื อนและดูแลหัวเมืองภาคกลางและเหนื อถูกตัดสน ิ
ประหารชีวต ิ ในตอนที่สมเด็จพระนเรศวรกระทายุทธหัตถีกับพระมหาอุปราชาแตพ ่ ระ
วันรัตมาขอพระราชทานอภัยโทษสมเด็จพระนเรศวรจึงสั ง่ ให้นําทัพ5หมื่นคนไปตี
เมืองตะนาวศรี แบะมริ ดเพื่อเป็ นการไถโ่ ทษ
๙. เจา้ รามราฆพ
กลางชา้ งของพระนเรศวรหนึ่ งในส่ท ี หารที่ตามเสด็จทันในการทาํ ยุทธหัตถีได้
รับการปูนบาํ เหน็ จจากสมเด็จพระนเรศวร เพื่อตอบแทนความกลา้ หาญ
๑๐. นายมหานุ ภาพ
ควาญชา้ งของสมเด็จพระนเรศวรถูกทหารพมา่ ยิงเสยี ชีวต ิ จึงไดร้ ั บพระราชทานและ
ทรัพยส์ งิ่ ของแกบ ่ ุตรภรรยาเป็ นการตอบแทน
๑๑. หลวงญาณโยคโลกทีป
โหรที่ทาํ นายคาํ พญากรณ์และหาฤกษ์ยาทให้กับพระนเรศวรช
๑๒. หลวงมหาวิชัย
พราหมณ์ผูท ้ ่ีทาํ พิธีตัดไมข้ ม
่ นาม
ฝ่ายพมา่
๑. พระเจา้ หงสาวดี
์ มา่ เดิมชื่อมังชั ยสงิ หร์ าชบโอรสของบุเรงนองทรงหวังที่
หรื อนันทบุเรงกษัตริ ยพ
จะสร้างความยิง่ ใหญแ่ บบพระบิดาแตไ่ มส ่ าํ เร็จเพราะถูกวางยาจนสน ้ิ พระชนม์
๒. พระมหาอุปราชา
โอรสของนันทบุเรงนองดาํ นงตาํ แหน่งอุปราชาในสั มยนันทบุเรงเดิมชื่อมังสามเกียด
หรื อมังกะยอชวาเป็ นเพื่อนกับพระนเรศวรสมัยที่พระองคอ์ ยูท ่ ่ีหงสาวดีสน
้ิ พระชนม์
ในการทาํ ยุทธหัตถีกับสมเด็จพระนเรศวรมหาราช
๓. พระยาจิดตอง
แมก ่ องทาํ สะพานเชือกขา้ มแมน ่ ํา้ กระเพิน
๔. สมิงอะคร้าน สมิงเป่อ สมิงซายมว่ ย
กองลาดตระเวนที่พระมหาอุปราชาสง่ มาสบ ื ไทยกอ
่ นจะตัดสน ิ ใจยกทับมา
๕. เจา้ เมืองมลว่ น
ควาญชา้ งของพระมหาอุปราชาผูท ้ ่ีถูกรับสั ง่ จากสมเด็นพระนเรศวรให้ไปแจง้ ขา่ วการ
แพส้ งครามและการสน ้ิ พระชนมข์ องพระมหาอุปราชาแกพ ่ ระเจา้ หงสาวดี
๖. มางจาชโร
พี่เลี้ยงของพระมหาอุปราชาผูท ้ ่ีชนชา้ งกับพระเอกาทศรถและถูกพระแสงของา้ ว
ฟันคอขาด
เบื้องนัน
้ นฤนาถผู้
สยามินทร์
เบีย่ งพระมาลาผิน
ห่อนพ้อง
ศัสตราวุธอริ นทร์
ถูก องค์เอย
เพราะพระหัตถ์หากป้อง
ปัดด้วยขอทรง
้ าํ โดยคาํ นึ งถึงเสยี ง
๑.๒ การใชค
อุรารานร้าวแยก ยลสยบ
เอนพระองค์ลงทบ
้
ท่าวดิน
เหนื อคอคชซอนซบ
สั งเวช
ิ้
วายชิวาตม์สุดสน สูฟ
่ ้ าเสวยสวรรค์
บัดมงคลพ่าห์ให้ ทวารัติ
แว้งเหวีย่ งเบีย่ งเศยี รสะบัด ตกใต้
อุกคลุกพลุกเงยงัด คอคช เศกิ แฮ
เบนบ่ายหงายแหงนให้ ท่วงท้อทีถอย
เพื่อเพิม
่ อรรธรสในการอา่ นกวีจึงเรี ยบเรี ยงประโยคให้มีเนื้ อหาที่เขม ้ ขึ้นไป
้ ขน
ตามลาํ ดับดังเชน ่ โคลงขา้ ง
้ ที่บรรยายถึงสมเด็จพระนเรศวรมหาราชทรงเบี่ยงหลบคมอาวุธของพระมหาอุป
ตน
ราชาโดยเพิม ่ คาํ สนับสนุ นเพื่อให้มีความเขม ้ ขึ้นในแตล่ ะวรรคจนถึงวรรถสุดทา้ ยที่
้ ขน
พระนเรศวรมหาราชสามารถหลบไดส ้ าํ เร็จ
๓. การใชโ้ วหาร
๓.๑ พรรณนาโวหาร
พรรณนาโวหาร คือ การกลา่ วถึงความงามของธรรมชาติ สถานที่ สงิ่ ของ หรื อ
ึ นึ กคิด เพื่อให้ผูอ
ความรู้ สก ึ คลอ
้ า่ นเกิดอารมณ์ความรู้ สก ้ ยตาม ใชถ ้ ยคาํ ที่ไพเราะ
้ อ
และความหมายที่ลึกซ้ึง สร้างความประทับใจ
จากบทประพันธข์ า้ งตน
้ ผูป ้ าํ พรรณนา เพื่อให้ผูอ
้ ระพันธใ์ ชค ้ า่ นไดเ้ ห็นภาพ
เหตุการณ์ของการสูร้ ั บระวัง สมเด็จพระนเรศวร และพระมหาอุปราชา ชา้ งทรงของทัง้
สองตา่ งสะบัดเหวี่ยงไมย่ อมกัน ชา้ งทรงของพระนเรศวรไดเ้ ปรี ยบ พระมหาอุปราชา
้ิ พระชนม์ เป็ นภาพที่น่าหดหู่ และ
จึงพลาดทา่ และโดนฟันดว้ ยพระแสงของา้ วสน
สะเทือนใจอยา่ งยิง่
๓.๒ โวหารภาพพจน์
๓.๒.๑) อุปมา
อุปมา คือ การนําสงิ่ หนึ่ งมาเปรี ยบเทียบกับอีกสงิ่ หนึ่ ง ซ่ึงโดยธรรมชาติมีสภาพ
ที่แตกตา่ งกัน แตส ่ มาเปรี ยบเทียบกัน เพื่อให้เกิดความ
่ ามารถยกเอาลักษณะเดน
่ แจง้ มากขึ้นของผูอ
เขา้ ใจอยา่ งแจม ้ า่ น มักใชค
้ าํ แสดงการเปรี ยบเทียบ เชน
่ เหมือน
เสมือน ดัง ดั่ง คลา้ ย ดูราว เหมือนดั่ง ดุจ ประดุจ ประหนึ่ ง ละมา้ ย เสมอ ฯลฯ
ตัวอยา่ งในคาํ ประพันธเ์ ชน
่
้
บุญเจ้าจอมภพขึน แผ่นสยาม
แสยงพระยศยินขาม ขาดแกล้ว
พระฤทธิด์ ั ง่ ฤทธิร์ าม รอนราพณ์ แล
ราญอริ ราชแผ้ว แผกแพ้ทุกภาย
พริ นทรนาศเพี้ยง พลมาร
พระดัง่ องค์อวตาร แต่กี้
แสนเศกิ ห่อนหาญราญ อฤทธิ ์ พระ
ดาลตระดกเดชลี้ ประลาตหล้าแหล่งสถาน
๓.๒.๒) อุปลักษณ์
อุปลักษณ์ คือการกลา่ ววา่ สงิ่ หนึ่ งเป็ นอีกสงิ่ หนึ่ ง ซ่ึงยึดเอาลักษณะเดน
่ ของสงิ่
้ มา โดยไมต
เหลา่ นัน ้ งมีคาํ เชื่อม หรื อคาํ แสดงการเปรี ยบเทียบ ในบางกรณี สามารถ
่ อ
้ าํ วา่ “เป็ น” หรื อ “คือ” เป็ นการเปรี ยบที่อาจไมใ่ ชว้ ธิ ีการกลา่ วโดยตรง แตอ่ ธิบาย
ใชค
ในลักษณะของความหมายโดยนัยน์
์ ึง่ น่านนํา้
นุ สนธิซ นองพนาสณฑ์เอย
หนปัจฉิ มทิศา ท่วมไซร้
คือทัพอริ รา- มัญหมู่นี้นา
สมดัง่ ลักษณ์ฝันไท้ ้ อย่าแหง
ธเนศนัน
๓.๒.๓) อติพจน์
อติพจน์ คือการกลา่ วเกินจริ งเพื่อเน้นยาํ ้ ถอ ึ ของผูก
้ ยคาํ ความคิด หรื อความรู้ สก ้ ลา่ ว ไมจ่ าํ เป็ นตอ
้ งเป็ นความจริ ง
ก็ได้ เพราะจุดประสงคห์ ลักคือ การทาํ ให้ผูอ้ า่ นเกิดความซาบซึ้ง ประทับใจ และเขา้ ถึงอารมณ์ตามที่ผูป ้ ระพันธต ์ อ้ งการ
ตัวอยา่ งเชน
่
พระคุณตวงเพียบพื้น ภูวดล
เต็มตรลอดแหล่งบน บ่อนใต้
พระเกิดพระก่อชนม์
ชุมชีพ มานา
เกรง บ่ ทันลูกได้ กลับเต้าตอบ
สนอง
เป็ นบทราํ พึงของพระมหาอุปราช ซ่ึงกลา่ วถึงพระคุณของพระราชบิดาโดย
เปรี ยบวา่ มีมากกวา่ ความกวา้ งใหญข่ องแผน ่ ดิน ยิง่ ใหญก ้ ้ า และโลก
่ วา่ สวรรคช์ ั นฟ
้
บาดาลทังหมดท ้
ั งปวง เพื่อแสดงถึงปริ มาณที่มากมายเหลือลน ้ เกินคาํ บรรยาย
๓.๒.๔) สั ทพจน์
สั ทธพจน์ คือโวหารภาพพจน์อยา่ งหนึ่ ง ซึ่งนําตัวสะกดมาเขียนเลียนเสียงธรรมชาติ ตามรู ปแบบทางสั ทศาสตร์ของ
้ ั งเสี
แหลง่ กาํ เนิ ด อาจเป็ นไดท ้ ยงสภาพแวดลอ
้ ม เสียงสั ตส ์ เสียงดนตรี หรื อ เสียงอากัปกิริยาของมนุ ษย ์ ตัวอยา่ งเชน
่
เร่งคาํ รนเรี ยกมัน ชั นหูชูหางแล่น แปร้นแปร๋แลคะไขว่
ผูป
้ ระพันธน์ ําเอาเสยี งร้องตามธรรมชาติของชา้ งมาใสใ่ นคาํ ประพันธ์ ซ่ึงคือคาํ
วา่ “แปร้นแปร๋” เพื่อให้ผูอ ิ และสั มผัสบรรยากาศอยา่ งที่เรื่ องไดด
้ า่ นนึ ก ไดย้ น ้ าํ เนิ น
อยูใ่ นบทประพันธ์
การอา่ นและพิจารณาประโยชน์หรื อคุณคา่ ในวรรณคดีและวรรณกรรม
๑. คุณคา่ ทางดา้ นอารมณ์
คุณคา่ ทางอารมณ์ท่ีไดจ้ ากวรรณคดีลิลิตตะเลงพา่ ย มีหลากหลายแบบ ไดแ
้ ก่
๑.๑ อารมณ์เจ็บปวดใจ
วรรณคดีเรื่ องลิลิตตะเลงพา่ ยสร้างอารมณ์ให้กับผูอ ้ า่ นหลายรู ปแบบ ซ่ึงอารมณ์เจ็บ
ปวด ก็เป็ นหนึ่ งในอารมณ์ม่ีผูอ ้ า่ นไดเ้ จอในวรรณคดีเรื่ องนี้ เชน
่ ตอนที่พระเจา้ หง
สาวดีประชดประชั นพระมหาอุปราชาดว้ ยคาํ พูดที่วา่ ให้ เอาเครื่ องแตง่ กายหญิงมาสวม
ใสซ่ ่ึงทาํ ให้ผูอ
้ า่ นไดร้ ั บรู้ ถึงความรู้ สก ึ เจ็บปวดของพระเจา้ หงสาวดีท่ีถูกห้ามให้ออกรบ
จากพระมหาอุปราชาที่ไดฟ ้ ั งคาํ ทาํ นายจากโหรทาํ นายวา่ จะมีเคราะหถ ์ ึงฆาต ดว้ ย
โคลงที่วา่ ฟังสารราชเอารสก็ผะชดบัญชา เจา้ อยุธยามีบุตร ลว้ นยงยุทธเ์ ชี่ยวชาญ หาญ
หักศก ึ บมิยอ่ ตอ่ สูศ ึ บมิหยอน ไป่พัก วอนวา่ ใช้ ให้หวงธห้าม แมน
้ ก ้ เจา้ คร้ามเคราะห์
กาจ จงอยา่ ยาตรยุทธนา เอาพัสตราสตรี สวมอินทรี ยส์ ร่างเคราะหธ์ 11 ตรัสเยาะ
เยี่ยงขลาด องคอ์ ุปราชยินสาร แสนอัประมาณมาตยม ์ วล นวลพระพักตร์ผอ่ งเผือด
เลือดสลดหมดคลา้ ช้ า กมลหมองมัว
๑.๒ อารมณ์สะเทือนใจ
วรรณคดีลิลิตตะเลงพา่ ยไมไ่ ดม ้ ีแตก
่ ารสูร้ บ การทาํ ศกึ สงคราม การปกป้องประเทศ
้ แตย่ ั งมีฉากที่สะเทือนใจ ยกตัวอยา่ งเชน
ชาติเทา่ นัน ่ ฉากที่พระมหาอุปราชาไดส
้ ั ง่ ลา
นางสนมดว้ ยความอาลัยอาวรณ์กอ่ นไปสูใ้ นศก ึ สงคราม ผูอ
้ า่ นจะเห็นถึงความ
้
สะเทือนใจของพระมหาอุปราชาตอ่ นางสนมทังหลาย
๑.๓ อารมณ์โศกเศร้า
นอกจากวรรณคดีเรื่ องลิลิตตะเลงพา่ ยจะมีอารมณ์สะเทือนใจแลว้ วรรณคดีเรื่ องนี้
้ ีฉากที่ทาํ ให้ผูอ
ไดม ้ า่ นมีอารมณ์ท่ีโศกเศร้าเชน
่ เดียวกับตัวละคร เชน
่
(http://hiyorichann.blogspot.com/2015/01/blog-post.html
https://alilit.wordpress.com/category/06-%E0%B9%80%E0%B8%A3%E0%B8%B7%E0
%B9%88%E0%B8%AD%E0%B8%87%E0%B8%A2%E0%B9%88%E0%B8%AD/
https://sites.google.com/a/htp.ac.th/lilitalangpai/9-bth-wikheraah/8-1-dan-neuxha
https://alilit.wordpress.com/category/04-%E0%B9%81%E0%B8%99%E0%B8%B0%E0
%B8%99%E0%B8%B3%E0%B8%95%E0%B8%B1%E0%B8%A7%E0%B8%A5%E0%
B8%B0%E0%B8%84%E0%B8%A3-%E0%B8%9D%E0%B9%88%E0%B8%B2%E0%B
8%A2%E0%B9%84%E0%B8%97%E0%B8%A2/
https://alilit.wordpress.com/category/05-%E0%B9%81%E0%B8%99%E0%B8%B0%E0
%B8%99%E0%B8%B3%E0%B8%95%E0%B8%B1%E0%B8%A7%E0%B8%A5%E0%
B8%B0%E0%B8%84%E0%B8%A3-%E0%B8%9D%E0%B9%88%E0%B8%B2%E0%B
8%A2%E0%B8%9E%E0%B8%A1%E0%B9%88%E0%B8%B2/
https://alilit.wordpress.com/category/10-%E0%B8%84%E0%B8%B8%E0%B8%93%E0
%B8%98%E0%B8%A3%E0%B8%A3%E0%B8%A1%E0%B8%97%E0%B8%B5%E0%
B9%88%E0%B9%84%E0%B8%94%E0%B9%89%E0%B8%A3%E0%B8%B1%E0%B8
%9A%E0%B8%88%E0%B8%B2%E0%B8%81%E0%B9%80%E0%B8%A3/