Δημοσιονομικό Δίκαιο ΠΜΣ 2017-2018

Ευρωπαϊκό Δημοσιονομικό Δίκαιο

Ανδρέας Τσουρουφλής 16.1.2018

 Ευρωπαϊκό Δημοσιονομικό Δίκαιο 2

Το ευρωπαϊκό δημοσιονομικό σύστημα

Άξονες εξέλιξης
Ενοποίηση των προϋπολογισμών
Χρηματοδοτική αυτονομία της Κοινότητας
Ανάπτυξη κοινών πολιτικών
Ισορροπία μεταξύ των θεσμικών οργάνων
Διεύρυνση της Κοινότητας
 Ευρωπαϊκό Δημοσιονομικό Δίκαιο 3

Ιστορική αναδρομή

Τα πρώτα χρόνια
Τρεις διαφορετικοί προϋπολογισμοί
1951 Συνθήκη ΕΚΑΧ
1957 Συνθήκη ΕΟΚ
1957 Συνθήκη ΕΚΑΕ (Ευρατόμ)
1965: Συνθήκη συγχώνευσης των εκτελεστικών οργάνων των
Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων
Ενοποίηση διοικητικού προϋπολογισμού
Θέσπιση ενοποιημένου προϋπολογισμού λειτουργίας
1970: Συνθήκη Λουξεμβούργου
αντικατέστησε το σύστημα χρηματοδότησης από εισφορές
των Κ-Μ με σύστημα ιδίων πόρων
θέσπισε ενιαίο προϋπολογισμό για τις Κοινότητες
 Ευρωπαϊκό Δημοσιονομικό Δίκαιο 4

Ιστορική αναδρομή

Η περίοδος της κρίσης στη δημοσιονομική διαχείριση (1975-1987)

Αιτίες
Προστριβές στις σχέσεις μεταξύ των θεσμικών οργάνων
Έλλειψη αυστηρά καθορισμένων αρμοδιοτήτων
Υποχρεωτικές-μη υποχρεωτικές δαπάνες
Έλλειψη μηχανισμού διευθέτησης διαφωνιών
Δημοσιονομικές ανισορροπίες
Ανεπάρκεια πόρων – αύξηση δαπανών
Προβλήματα στην έγκριση των προϋπολογισμών
1982: Κοινή διακήρυξη του Κοινοβουλίου, του Συμβουλίου και της
Επιτροπής
1985: Προσφυγή από την Επιτροπή στο ΔΕΚ – ακύρωση του
προϋπολογισμού 1986
 Ευρωπαϊκό Δημοσιονομικό Δίκαιο 5

Ιστορική αναδρομή

Η περίοδος της κρίσης στη δημοσιονομική διαχείριση (1975-1987)

Δημοσιονομικές ανισορροπίες
Το βρετανικό ζήτημα
Κατά κεφαλήν ακαθάριστο εγχώριο προϊόν μικρότερο του
κοινοτικού μέσου όρου
Περιορισμένος αγροτικός τομέας
Ευρύτερη βάση ΦΠΑ από τον κοινοτικό μέσο όρο
1975: Δημοψήφισμα για την παραμονή στην ΕΟΚ
1975, 1979, 1984: Θέσπιση διορθωτικών μηχανισμών
Το γερμανικό ζήτημα
1981: Τέθηκε το ζήτημα των υψηλών εισφορών της
Γερμανίας
1984: Μείωση του μεριδίου της Γερμανίας στον
διορθωτικό μηχανισμό του Ηνωμ. Βασιλείου
 Ευρωπαϊκό Δημοσιονομικό Δίκαιο 6

Ιστορική αναδρομή

Ανεπάρκεια οικονομικών πόρων

Μείωση των ιδίων πόρων
Δασμοί – αγροτικές εισφορές
ΦΠΑ
Αύξηση των δαπανών
Ενίσχυση των πολιτικών της ΕΟΚ
1983: Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο
1984: Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης
1985: Ενοποιημένα Μεσογειακά Προγράμματα
Διεύρυνση της Κοινότητας
Λύσεις
Προσπάθεια αύξησης εσόδων
Αύξηση ποσοστού ΦΠΑ
Δημοσιονομική πειθαρχία
Χωρίς αποτέλεσμα
 Ευρωπαϊκό Δημοσιονομικό Δίκαιο 7

Ιστορική αναδρομή

Δημοσιονομική αναμόρφωση (1988-1992)

Νέος ίδιος πόρος: Εισφορά ΑΕΕ
Αναμόρφωση του Διορθωτικού Μηχανισμού του Ην. Βασιλείου
Αυξημένη δημοσιονομική πειθαρχία
Περιορισμός των αγροτικών δαπανών
Αναμόρφωση των Διαρθρωτικών Ταμείων
Σταθεροποίηση των διαρθρωτικών αλλαγών (1993-1999)
1995:Διεύρυνση (Νορβηγία, Αυστρία, Σουηδία, Φινλανδία)
Σταθερή δημοσιονομική βάση (2000-2006)
2004: Νέα διεύρυνση της Κοινότητας
Μικρές αναπροσαρμογές
Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο (2007-2013)
Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο (2014-2020)
 Ευρωπαϊκό Δημοσιονομικό Δίκαιο 8

Τα χαρακτηριστικά του ευρωπαϊκού δημοσιονομικού συστήματος

Νομικό πλαίσιο
Δημοσιονομική αυτονομία
Πολυετές Οικονομικό Πλαίσιο
 Ευρωπαϊκό Δημοσιονομικό Δίκαιο 9

Νομικό πλαίσιο

Πρωτογενές δίκαιο
ΣΕΕ
ΣΛΕΕ
Παράγωγο δίκαιο
Διοργανικές συμφωνίες μεταξύ των θεσμικών οργάνων της ΕΕ
 Ευρωπαϊκό Δημοσιονομικό Δίκαιο 10

Νομικό πλαίσιο

Πρωτογενές δίκαιο
ΣΕΕ
Χρηματοδότηση της κοινής εξωτερικής πολιτικής και της
πολιτικής ασφάλειας (§41)
Ενισχυμένη συνεργασία (§21)
Μη συμμετοχή ορισμένων Κ-Μ σε συγκεκριμένες λειτουργίες
(Πρωτόκολλα)
ΣΛΕΕ
Άρθρα 310-325, Δημοσιονομικές διατάξεις
Γενικές αρχές του Προϋπολογισμού της ΕΕ
Ίδιοι πόροι της ΕΕ
Πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο
Ετήσιος προϋπολογισμός της Ένωσης
Εκτέλεση του προϋπολογισμού και απαλλαγή
Θέσπιση κοινών ρυθμίσεων
Καταπολέμηση της απάτης
 Ευρωπαϊκό Δημοσιονομικό Δίκαιο 11

Νομικό πλαίσιο

Παράγωγο δίκαιο
Δημοσιονομικός Κανονισμός (Financial Regulaton)
Προσδιορίζει τους κανόνες κατάρτισης και εκτέλεσης του
προϋπολογισμού
Ορίζει κανόνες για παρουσίαση και έλεγχο λογαριασμών
Έως το 2002: αρμόδιο όργανο το Συμβούλιο
Μετά το 2002: συναρμόδια το Ευρ. Κοινοβούλιο και το
Συμβούλιο μετά από διαβούλευση με το Ελ. Συνέδριο
Απαιτείται πλειοψηφία (πριν το 2002 ομοφωνία)
Ισχύων Κανονισμός: 966/2012/ΕΚ,Ευρατόμ της 25ης
Οκτωβρίου 2012
 Ευρωπαϊκό Δημοσιονομικό Δίκαιο 12

Νομικό πλαίσιο

Παράγωγο δίκαιο
Εκτελεστικός Κανονισμός από την Επιτροπή (Implementaton
Rules)
Εκτελεστικοί Κανονισμοί για ιδίους πόρους
Απαιτείται πλειοψηφία (πριν το 2002 ομοφωνία)
Προγράμματα τομεακής χρηματοδότησης (Sectoral Funding
Programmes)
Π.χ. Ορίζων 2020-Πρόγραμμα για έρευνα και καινοτομία
Μηχανισμός χρηματοδότησης εξωτερικής δράσης της ΕΕ
 Ευρωπαϊκό Δημοσιονομικό Δίκαιο 13

Νομικό πλαίσιο

Διοργανικές συμφωνίες μεταξύ των θεσμικών οργάνων της ΕΕ

Νομική βάση: 295 ΣΛΕΕ
Παλαιότερα άτυπες πράξεις
Τώρα πλέον νομικά δεσμευτικές πράξεις
Σκοπός
αποφυγή διενέξεων και καθυστερήσεων στην κατάρτιση και
εκτέλεση του προϋπολογισμού
Διασφάλιση πειθαρχίας στην εκτέλεση του προϋπολογισμού
Διασφάλιση συνετής οικονομικής διαχείρισης
Π.χ. Διοργανική Συμφωνία της 2ας Δεκεμβρίου 2013 μεταξύ του
Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, του Συμβουλίου και της Επιτροπής
για τη δημοσιονομική πειθαρχία, τη συνεργασία σε
δημοσιονομικά θέματα και τη χρηστή δημοσιονομική διαχείριση
 Ευρωπαϊκό Δημοσιονομικό Δίκαιο 14

Δημοσιονομική αυτονομία της ΕΕ

Χρηματοδότηση του προϋπολογισμού της ΕΕ

Αμετάκλητη
Έσοδα που μεταβιβάζονται ανέκκλητα στην ΕΕ για να
χρηματοδοτήσει τον προϋπολογισμό της
Αυτοδίκαιη
Έσοδα που εισπράττονται από την ΕΕ αυτομάτως, χωρίς να
απαιτείται μεταγενέστερη απόφαση από τις εθνικές αρχές
 Ευρωπαϊκό Δημοσιονομικό Δίκαιο 15

Δημοσιονομική αυτονομία της ΕΕ

Διαμορφώθηκε σταδιακά
Η ΕΚΑΧ χρηματοδοτούνταν μέσω ευρωπαϊκού φόρου στην
παραγωγή άνθρακα και χάλυβα
Η ΣυνθΕΚ
Χρησιμοποιούσε αρχικά σύστημα εισφορών
προέβλεπε μελλοντικούς ίδιους πόρους από την Τελωνειακή
Ένωση
1970: Εισήχθη το σύστημα των ιδίων πόρων (Απόφαση του
Συμβουλίου 70/243/ΕΟΚ)
1970-2014: Καθορισμός με Αποφάσεις του Συμβουλίου
2007: Απόφαση για το διάστημα 2007-2013 (2007/436/ΕΚ)
2014: Ισχύουσα απόφαση για το διάστημα 2014-2020
(2014/335/ΕΕ)
 Ευρωπαϊκό Δημοσιονομικό Δίκαιο 16

Σύστημα ιδίων πόρων

Άρθρο 311 ΣΛΕΕ

Η Ενωση προικίζεται με επαρκή μέσα για την επίτευξη των
στόχων της και την επιτυχή εφαρμογή των πολιτικών της.
Πλήρης χρηματοδότηση από ιδίους πόρους
Διαδικασία
Απόφαση του Συμβουλίου
μετά από διαβούλευση με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο
απαιτείται ομοφωνία
η απόφαση αυτή τίθεται σε ισχύ μόνο μετά την έγκρισή της
από τα κράτη μέλη, σύμφωνα με τους αντίστοιχους
συνταγματικούς κανόνες τους.
Οι κατηγορίες ιδίων πόρων καθορίζονται από την Απόφαση.
 Ευρωπαϊκό Δημοσιονομικό Δίκαιο 17

Σύστημα ιδίων πόρων

Απόφαση του Συμβουλίου

Παρακολουθεί το Πολυετές Οικονομικό Πλαίσιο
Δεν έχει ημερομηνία λήξης
Εξακολουθεί να ισχύει μέχρι να τεθεί σε ισχύ η επόμενη
Η επόμενη τίθεται σε ισχυ αναδρομικά
Ίδιοι πόροι
Παραδοσιακοί
Πόρος ΦΠΑ
Πόρος ΑΕΕ (Ακαθάριστο Εθνικό Εισόδημα)
Μηχανισμοί διόρθωσης
 Ευρωπαϊκό Δημοσιονομικό Δίκαιο 18

Σύστημα ιδίων πόρων

Ίδιοι πόροι
Παραδοσιακοί
Είδη
Γεωργικές εισφορές και εισφορές ζάχαρης
● Δασμοί στα εισαγόμενα γεωργικά προϊόντα

● Εισφορά στην παραγωγή ζάχαρης

Τελωνειακοί δασμοί
● Κοινοί τελωνειακοί δασμοί

● Δασμοί αντιντάμπινγκ

Τα Κ-Μ παρακρατούν ποσοστό επί των εισπραττομένων

(τώρα 25%, στο μέλλον 20%)
Μείωση λόγω των συμφωνιών με τον ΔΟΕ
Πόρος ΦΠΑ
Βάση υπολογισμού για κάθε Κ-Μ ανάλογα με τα έσοδα ΦΠΑ
Περιορίζεται στο 50% σύμφωνα με το ΑΕΕ
Εφαρμόζεται ενιαίος συντελεστής (τώρα 0,30%)
 Ευρωπαϊκό Δημοσιονομικό Δίκαιο 19

Σύστημα ιδίων πόρων

Ίδιοι πόροι
Πόρος ΑΕΕ (Ακαθάριστο Εθνικό Εισόδημα)
Εισφορά κάθε Κ-Μ με βάση το ΑΕΕ του
Εισήχθη το 1988
Επικουρικού χαρακτήρα σε σχέση με τους άλλους ιδίους
πόρους
Χρησιμεύει στην ισοσκέλιση του προϋπολογισμού
Πλέον καταλαμβάνει το 75% των εσόδων της ΕΕ
 Ευρωπαϊκό Δημοσιονομικό Δίκαιο 20

Σύστημα ιδίων πόρων

Ίδιοι πόροι
Μηχανισμοί διόρθωσης
Εισήχθη το 1984 για το Ηνωμ. Βασίλειο
Στην πραγματικότητα πολιτικός συμβιβασμός
Υπολογίζεται η ανισορροπία των εισφορών
Επιστρέφεται το 66% στο Ηνωμ. Βασίλειο
Η επιπλέον επιβάρυνση κατανέμεται μεταξύ των υπόλοιπων
Κ-Μ
Ανάλογα συστήματα εφαρμόζονται για Γαλλία, Γερμανία,
Δανία, Αυστρία, Ολλανδία
Λοιποί πόροι
Φόροι επί των εισοδημάτων του προσωπικού της ΕΕ
Συνεισφορές τρίτων κρατών σε κοινοτικά προγράμματα
Επιστροφές κοινοτικών ενισχύσεων
Πρόστιμα και χρηματικές ποινές που επιβάλλει η Επιτροπή
 Ευρωπαϊκό Δημοσιονομικό Δίκαιο 23

Σύστημα ιδίων πόρων

Νομικό πλαίσιο
Άρθρο 311 ΣΛΕΕ
Απόφαση του Συμβουλίου 2014/335/ΕΕ της 26 Μαΐου 2014
σχετικά με το σύστημα των ιδίων πόρων της ΕΕ
Εκτελεστικός Κανονισμός
Κανονισμός απόδοσης
 Ευρωπαϊκό Δημοσιονομικό Δίκαιο 24

Σύστημα ιδίων πόρων

Νομικό πλαίσιο
Απόφαση του Συμβουλίου 2014/335/ΕΕ της 26 Μαΐου 2014
σχετικά με το σύστημα των ιδίων πόρων της ΕΕ
Ορίζει τις κατηγορίες ιδίων πόρων
Ορίζει τις μεθόδους για τον υπολογισμό τους
Ποσοστό παρακράτησης των Κ-Μ (20%)
Ανώτατο όριο των ιδίων πόρων: 1,23% του αθροίσματος των
ΑΕΕ των Κ-Μ
Ανώτατο όριο πιστώσεων για αναλήψεις υποχρεώσεων που
εγγράφονται στον προϋπολογισμό της Ένωσης: 1,29% του
συνολικού ΑΕΕ των Κ-Μ
Ενιαίος συντελεστής του πόρου ΦΠΑ: 0,30%
Γερμανία, Ολλανδία, Σουηδία: 0,15%
 Ευρωπαϊκό Δημοσιονομικό Δίκαιο 25

Σύστημα ιδίων πόρων

Νομικό πλαίσιο
Απόφαση του Συμβουλίου 2014/335/ΕΕ της 26 Μαΐου 2014
σχετικά με το σύστημα των ιδίων πόρων της ΕΕ
Διορθωτικός μηχανισμός υπέρ του Ηνωμ. Βασιλείου
Υπολογισμός διαφοράς βάσης υπολογισμού ΦΠΑ και
εισφοράς ΑΕΕ
Επιστροφή ποσοστού 66%
Χρηματοδότηση του διορθωτικού μηχανισμού υπέρ του
Ηνωμ. Βασιλείου
Κατανομή στα υπόλοιπα Κ-Μ
Μείωση στο ¼ του ποσοστού Γερμανίας, Ολλανδίας,
Αυστρίας, Σουηδίας
 Ευρωπαϊκό Δημοσιονομικό Δίκαιο 26

Σύστημα ιδίων πόρων

Νομικό πλαίσιο
Εκτελεστικός Κανονισμός (Implementaton Regulaton)
Κανονισμός 608/2014/EE,Ευρατόμ του Συμβουλίου της 26ης
Μαΐου 2014
θέσπιση εκτελεστικών μέτρων για το σύστημα των ιδίων
πόρων της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Υπολογισμός και εγγραφή του υπολοίπου στον
προϋπολογισμό
Μέτρα ελέγχου και εποπτείας
Κανονισμός απόδοσης ("making-available" Regulaton)
Κανονισμός 609/2014/EE,Ευρατόμ του Συμβουλίου της 26ης
Μαΐου 2014
Ορίζει τις μεθόδους και τη διαδικασία απόδοσης των
παραδοσιακών ιδίων πόρων και των ιδίων πόρων που
βασίζονται στον ΦΠΑ και το ΑΕΕ
Ορίζει τα μέτρα αντιμετώπισης των ταμειακών αναγκών
 Ευρωπαϊκό Δημοσιονομικό Δίκαιο 27

Σύστημα ιδίων πόρων

Κύρια χαρακτηριστικά
Εγγυημένο ύψος οικονομικών πόρων της ΕΕ
Ειδικός νομικός χαρακτήρας των πόρων
Επιδίωξη δίκαιης κατανομής
 Ευρωπαϊκό Δημοσιονομικό Δίκαιο 28

Σύστημα ιδίων πόρων

Κύρια χαρακτηριστικά
Εγγυημένο ύψος οικονομικών πόρων της ΕΕ
Στη δεκαετία του 1980
ραγδαία αύξηση των δαπανών της ΕΕ
Μείωση των εσόδων ΦΠΑ
1988: Σύνδεση πόρων με δαπάνες
Εισαγωγή Εισφοράς ΑΕΕ
Οροφή ιδίων πόρων σε σχέση με το συνολικό ΑΕΕ των Κ-Μ
Νομική φύση των πόρων
Οριστική μεταφορά εισοδήματος από τα Κ-Μ με ειδική
διαδικασία
Συνέπεια: αυτόματη πληρωμή
Η ΕΕ δεν διαθέτει ίδιο σύστημα είσπραξης
Τα Κ-Μ εισπράττουν για λογαριασμό της ΕΕ
 Ευρωπαϊκό Δημοσιονομικό Δίκαιο 29

Σύστημα ιδίων πόρων

Κύρια χαρακτηριστικά
Επιδίωξη δίκαιης κατανομής
Αντίστροφη προοδευτικότητα του ΦΠΑ
Οροφή στον πόρο ΦΠΑ
Αντικατάσταση από την εισφορά ΑΕΕ
Μηχανισμοί διόρθωσης ανισορροπιών
Διορθωτικός μηχανισμός Ηνωμ. Βασιλείου
Μείωση ποσοστού κατανομής της διόρθωσης για
ορισμένα Κ-Μ
Μειωμένος συντελεστής πόρου ΦΠΑ για Αυστρία,
Γερμανία, Σουηδία, Ολλανδία
Μειωμένη εισφορά ΑΕΕ για Ολλανδία, Σουηδία, Δανία,
Αυστρία
Μείωση της διόρθωσης Ηνωμ. Βασιλείου για δαπάνες
εισδοχής νέων Κ-Μ το 2004
 Ευρωπαϊκό Δημοσιονομικό Δίκαιο 30

Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο

Η μεταρρύθμιση του 1988 έθεσε νέο πλαίσιο στη δημοσιονομική

διαχείριση
Η σύνδεση εσόδων με δαπάνες καθιστά αναγκαία μια
μακροπρόθεσμη πολιτική
Το Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο θέτει ετήσια όρια στις δαπάνες
ανά κατηγορία
Νομικό πλαίσιο
Άρθρο 312 ΣΛΕΕ
Κανονισμός 1311/2013 του Συμβουλίου για τον καθορισμό του
πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου για την περίοδο 2014-2020
Διοργανική Συμφωνία της 2ας Δεκεμβρίου 2013 μεταξύ του
Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, του Συμβουλίου και της Επιτροπής
για τη δημοσιονομική πειθαρχία, τη συνεργασία σε
δημοσιονομικά θέματα και τη χρηστή δημοσιονομική διαχείριση
 Ευρωπαϊκό Δημοσιονομικό Δίκαιο 31

Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο

Αποσκοπεί στην εξασφάλιση της ομαλής εξέλιξης των δαπανών της

Ένωσης εντός των ορίων των ιδίων της πόρων.
Θεσπίζεται για περίοδο τουλάχιστον πέντε ετών.
Ο ετήσιος προϋπολογισμός της Ένωσης καταρτίζεται τηρουμένου του
πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου.
Καθορίζει
το ύψος των ετήσιων ανώτατων ορίων των πιστώσεων για
αναλήψεις υποχρεώσεων ανά κατηγορία δαπανών
το ύψος του ετήσιου ανώτατου ορίου των πιστώσεων για
πληρωμές.
οποιαδήποτε άλλη διάταξη χρήσιμη για την ομαλή διεξαγωγή της
ετήσιας διαδικασίας του προϋπολογισμού.
 Ευρωπαϊκό Δημοσιονομικό Δίκαιο 32

Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο

Αποτελέσματα
Το ΠΔΔ δεν αντικαθιστά τον ετήσιο Προϋπολογισμό
Διευκολύνει την έγκριση του ετήσιου Προϋπολογισμού
Απαλλάσσει τις διαβουλεύσεις από τις μακροπρόθεσμες
αποφάσεις
Καθιστά περισσότερο προβλέψιμο τον Προϋπολογισμό
 Ευρωπαϊκό Δημοσιονομικό Δίκαιο 33

Ετήσιος προϋπολογισμός

Έννοια: η πράξη που προβλέπει και εγκρίνει, για κάθε οικονομικό

έτος, όλα τα έσοδα και τις εκτιμώμενες ως αναγκαίες δαπάνες της
Ένωσης (άρθρο 2 Δημοσιονομικού Κανονισμού)
 Ευρωπαϊκό Δημοσιονομικό Δίκαιο 34

Ετήσιος προϋπολογισμός

Γενικές αρχές
Αρχή της ενότητας
Αρχή της ακρίβειας
Αρχή της καθολικότητας
Αρχή του ενιαυσίου
Αρχή της ισορροπίας
Αρχή της ειδικότητας
Αρχή της χρηστής δημοσιονομικής διαχείρισης
Αρχή της διαφάνειας
 Ευρωπαϊκό Δημοσιονομικό Δίκαιο 35

Αρχή της ενότητας (principle of unity)

Νομική βάση: άρθρο 310 ΣΛΕΕ

«Όλα τα έσοδα και τα έξοδα της Ένωσης, πρέπει να προβλέπονται
για κάθε οικονομικό έτος και να εγγράφονται στον προϋπολογισμό.»
Συνέπειες:
Ένας ενιαίος προϋπολογισμός
Όλα τα έσοδα και τα έξοδα πρέπει να περιλαμβάνονται στον
προϋπολογισμό
Αν δεν περιλαμβάνονται, δεν μπορούν να εκτελεστούν
 Ευρωπαϊκό Δημοσιονομικό Δίκαιο 36

Αρχή της ενότητας (principle of unity)

Εφαρμογή
Στην πράξη δεν εφαρμόζεται πλήρως
Ενιαίος προϋπολογισμός από το 1971 – παλαιότερα έως και 5
ξεχωριστοί
Ο προϋπολογισμός περιλαμβάνει:
έσοδα και δαπάνες της Ένωσης
έσοδα και δαπάνες της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Ατομικής
Ενέργειας.
την εγγραφή των εγγυήσεων των δανειοδοτικών και
δανειοληπτικών πράξεων που συνάπτει η Ένωση,
συμπεριλαμβανομένων των πράξεων του Ευρωπαϊκού
Μηχανισμού Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας και του
μηχανισμού στήριξης του ισοζυγίου πληρωμών
 Ευρωπαϊκό Δημοσιονομικό Δίκαιο 37

Αρχή της ενότητας (principle of unity)

Παρεκκλίσεις
Δραστηριότητες που δεν ενσωματώνονται στον προϋπολογισμό:
Παροχή και λήψη δανείων
Οι εγγυήσεις για την παροχή και λήψη δανείων της
Ένωσης περιλαμβάνονται στον προϋπολογισμό
Το Ευρωπαϊκό Ταμείο Ανάπτυξης (European Development
Fund)
στηρίζει δράσεις σε αναπτυσσόμενες χώρες και εδάφη για
την προώθηση της οικονομικής, κοινωνικής και
ανθρώπινης ανάπτυξης, καθώς και της περιφερειακής
συνεργασίας
Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων – ΕΤΕπ (European
Investment Bank)
Τράπεζα για τη χρηματοδότηση των αναγκαίων έργων
προκειμένου να επιτευχθούν οι στόχοι της Ένωσης
Κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφαλείας
 Ευρωπαϊκό Δημοσιονομικό Δίκαιο 38

Αρχή της ενότητας (principle of unity)

Παρεκκλίσεις
Κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφαλείας
Διοικητικές δαπάνες: βαρύνουν όλες τον προϋπολογισμό
Λειτουργικές δαπάνες:
Βαρύνουν κατά κανόνα τον προϋπολογισμό
Εξαιρούνται
● Δαπάνες για ενέργειες με στρατιωτικές ή αμυντικές

συνέπειες
● Δαπάνες για τις οποίες το Συμβούλιο λαμβάνει ομό

φωνα διαφορετική απόφαση.

Στις περιπτώσεις που οι δαπάνες δεν καταλογίζονται στον
προϋπολογισμό της Ένωσης, αυτές βαρύνουν τα Κ-Μ ανάλογα
με το ΑΕΠ τους
 Ευρωπαϊκό Δημοσιονομικό Δίκαιο 39

Αρχή της ακρίβειας (principle of accuracy)

Έννοια: η Ένωση δεν διενεργεί δαπάνες πέραν των αναγκαίων

(άρθρο 8 ΔημΚαν)
Κανένα έσοδο δεν μπορεί να εισπραχθεί και καμία δαπάνη δεν
μπορεί να πραγματοποιηθεί εάν δεν καταλογισθεί σε γραμμή του
προϋπολογισμού
Καμία δαπάνη δεν μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο ανάληψης
ή εντολής πέραν των εγκεκριμένων πιστώσεων.
Καμία πίστωση δεν μπορεί να εγγραφεί στον προϋπολογισμό αν
δεν αντιστοιχεί σε δαπάνη που εκτιμάται ως αναγκαία.
 Ευρωπαϊκό Δημοσιονομικό Δίκαιο 40

Αρχή της καθολικότητας (principle of universality)

Απορρέει από την αρχή της ενότητας

Νομική βάση: άρθρο 20 ΔημΚαν
Έννοια:
το σύνολο των εσόδων καλύπτει το σύνολο των πιστώσεων
πληρωμών (μη ειδικός προσδιορισμός των εσόδων)
τα έσοδα και οι δαπάνες εγγράφονται χωρίς συμψηφισμό μεταξύ
τους (αρχή του ακαθάριστου προϊόντος)
Συνέπειες
Τα έσοδα σωρεύονται και χρησιμοποιούνται αδιακρίτως για τις
δαπάνες
Συγκεκριμένα έσοδα δεν μπορούν να προορισθούν για
συγκεκριμένες δαπάνες
Στον προϋπολογισμό αναγράφεται το ακαθάριστο ποσό των
εσόδων-δαπανών
Μια δαπάνη δεν μπορεί να εξαρτηθεί από συγκεκριμένη πηγή
εσόδων
 Ευρωπαϊκό Δημοσιονομικό Δίκαιο 41

Αρχή της καθολικότητας

Εξαιρέσεις από την απαγόρευση ειδικού προορισμού (άρθρο 21

ΔημΚαν)
Εξωτερικά έσοδα
χρηματοδοτικές συνεισφορές των κρατών μελών για ορισμένα
ερευνητικά προγράμματα
τόκοι από καταθέσεις και πρόστιμα για την επιτάχυνση και τη
διασαφήνιση της εφαρμογής της διαδικασίας υπερβολικού
ελλείμματος
έσοδα αντιστοιχούντα σε συγκεκριμένο προορισμό, όπως τα
έσοδα ιδρυμάτων, οι επιδοτήσεις, οι δωρεές και τα
κληροδοτήματα
κ.λπ.
Εσωτερικά έσοδα
έσοδα από τρίτους για προμήθειες, παροχή υπηρεσιών ή
εργασίες που εκτελούνται για λογαριασμό τους
έσοδα που προέρχονται από την πώληση δημοσιεύσεων και
ταινιών
κ.λπ.
 Ευρωπαϊκό Δημοσιονομικό Δίκαιο 42

Αρχή της καθολικότητας

Εξαιρέσεις από την απαγόρευση συμψηφισμού (άρθρο 23 ΔημΚαν)

Από τα ποσά των αιτήσεων πληρωμής μπορούν να γίνονται
περικοπές, και στη συνέχεια να εκδίδονται εντάλματα πληρωμής
για το καθαρό ποσό:
ποινές που επιβάλλονται στα μέρη των δημόσιων συμβάσεων
και στους δικαιούχους επιδοτήσεων
προεξοφλήσεις, επιστροφές και εκπτώσεις σε επιμέρους
τιμολόγια και παραστατικά εξόδων
τόκοι από την πληρωμή προχρηματοδοτήσεων
προσαρμογές για αχρεωστήτως καταβληθέντα ποσά
Το κόστος των αγαθών και υπηρεσιών που παρέχονται προς την
Ένωση, όταν περιλαμβάνει φορολογικές επιβαρύνσεις
επιστρεφόμενες από τα Κ-Μ καταλογίζεται στον προϋπολογισμό
κατά το ποσό εκτός φορολογικών επιβαρύνσεων.
Μπορούν να γίνονται προσαρμογές της για τις συναλλαγματικές
διαφορές
 Ευρωπαϊκό Δημοσιονομικό Δίκαιο 43

Αρχή της καθολικότητας

Αρνητικό εισόδημα (Negatve Revenue) – άρθρο 45 ΔημΚαν

Ο προϋπολογισμός δεν περιλαμβάνει αρνητικά έσοδα
1971-1987: παρακράτηση επί των ίδιων πόρων από τα Κ-Μ
αναγραφόταν ως «αρνητικό εισόδημα»
Τώρα πλέον οι ίδιοι πόροι παρουσιάζονται ως καθαρά ποσά
 Ευρωπαϊκό Δημοσιονομικό Δίκαιο 44

Αρχή του ενιαυσίου (principle of annuality)

Νομική βάση
Άρθρο 310 ΣΛΕΕ
Άρθρο 4 ΔημΚαν
Έννοια: όλες οι ενέργειες του προϋπολογισμού πρέπει να ανάγονται
σε ένα οικονομικό έτος
Από τη σκοπιά της πρόβλεψης
Από τη σκοπιά της εκτέλεσης
Το οικονομικό έτος (fnancial year) συμπίπτει με το ημερολογιακό
έτος
 Ευρωπαϊκό Δημοσιονομικό Δίκαιο 45

Αρχή του ενιαυσίου (principle of annuality)

Δίπολο: αρχή του ενιαυσίου – μακροπρόθεσμoς σχεδιασμός

Παρεκκλίσεις από την αρχή του ενιαυσίου
Πιστώσεις (άρθρο 10 ΔημΚαν)
Μη διαχωριζόμενες πιστώσεις (non-diferentated
appropriatons)
Διαχωριζόμενες πιστώσεις (diferentated appropriatons)
Πίστωση ανάληψης υποχρέωσης: ανάληψη νομικής
υποχρέωσης για τη διενέργεια δαπάνης
Πίστωση πληρωμής: διενέργεια της πληρωμής σε
εκτέλεση της ανάληψης υποχρέωσης
Χρονικό διάστημα μεταξύ ανάληψης υποχρέωσης και πληρωμής:
εκκρεμής πίστωση (outstanding appropriaton)
Μέτρα για περιορισμό των εκκρεμών πιστώσεων
Κανόνας των 3 ετών (n+3 rule): ακύρωση της πίστωσης
Ορισμός καταληκτικής ημερομηνίας εκτέλεσης σύμφωνα
με την αρχή της χρηστής δημοσιονομικής διαχείρισης
 Ευρωπαϊκό Δημοσιονομικό Δίκαιο 46

Αρχή του ενιαυσίου (principle of annuality)

Δίπολο: αρχή του ενιαυσίου – μακροπρόθεσμός σχεδιασμός

Παρεκκλίσεις από την αρχή του ενιαυσίου
Πιστώσεις (άρθρο 10 ΔημΚαν)
Μη διαχωριζόμενες πιστώσεις (non-diferentated
appropriatons)
Διαχωριζόμενες πιστώσεις (diferentated appropriatons)
Πίστωση ανάληψης υποχρέωσης: ανάληψη νομικής
υποχρέωσης για τη διενέργεια δαπάνης
Πίστωση πληρωμής: διενέργεια της πληρωμής σε
εκτέλεση της ανάληψης υποχρέωσης
Χρονικό διάστημα μεταξύ ανάληψης υποχρέωσης και πληρωμής:
εκκρεμής πίστωση (outstanding appropriaton)
Μέτρα για περιορισμό των εκκρεμών πιστώσεων
Κανόνας των 3 ετών (n+3 rule): ακύρωση της πίστωσης
Ορισμός καταληκτικής ημερομηνίας εκτέλεσης σύμφωνα
με την αρχή της χρηστής δημοσιονομικής διαχείρισης
 Ευρωπαϊκό Δημοσιονομικό Δίκαιο 47

Αρχή του ενιαυσίου (principle of annuality)

Παρεκκλίσεις από την αρχή του ενιαυσίου

Μεταφορά πιστώσεων
Νομική βάση
Άρθρο 316 ΣΛΕΕ
Άρθρα 13-14 ΔημΚαν
Έννοια:
Οι πιστώσεις που δεν έχουν χρησιμοποιηθεί έως το τέλος
του οικονομικού έτους για το οποίο έχουν εγγραφεί
ακυρώνονται
Ωστόσο, μπορούν να μεταφερθούν στο επόμενο
οικονομικό έτος
Διάκριση
Αυτόματη μεταφορά
Μη αυτόματη μεταφορά
● Αίτηση του ενδιαφερομένου οργάνου

● απόφαση της Επιτροπής

Η μεταφορά γίνεται στο αμέσως επόμενο οικ. έτος

 Ευρωπαϊκό Δημοσιονομικό Δίκαιο 48

Αρχή του ενιαυσίου (principle of annuality)

Παρεκκλίσεις από την αρχή του ενιαυσίου

Μεταφορά εσόδων (άρθρο 21 ΔημΚαν)
Εξωτερικά έσοδα για ειδικό προορισμό: μεταφέρονται
αυτομάτως μέχρι να ολοκληρωθεί το πρόγραμμα ή η δράση
Εσωτερικά έσοδα για ειδικό προορισμό: μεταφέρονται για
ένα μόνον έτος
Ετήσιες δόσεις
Νομική βάση: άρθρο 85 παρ. 4 ΔημΚαν
Οι δημοσιονομικές δεσμεύσεις για την ανάληψη ενεργειών
των οποίων η υλοποίηση εκτείνεται σε περισσότερα του ενός
οικονομικά έτη μπορούν να υποδιαιρούνται σε ετήσιες
δόσεις, μόνον εφόσον τούτο προβλέπεται από τη βασική
πράξη ή όταν αφορούν διοικητικές δαπάνες.
 Ευρωπαϊκό Δημοσιονομικό Δίκαιο 49

Αρχή του ενιαυσίου (principle of annuality)

Παρεκκλίσεις από την αρχή του ενιαυσίου

Παράταση
Για ένα μήνα (172 ΔημΚαν)
Για πιστώσεις του Ευρωπαϊκού Γεωργικού Ταμείου
Εγγυήσεων
Ως 31 Ιανουαρίου του επόμενου οικ. έτους
Προκαταβολική ανάληψη υποχρεώσεων για το επόμενο οικ.
Έτος (202 ΔημΚαν)
Ανασύσταση αποδεσμευμένων πιστώσεων
σε περίπτωση προδήλου σφάλματος αποδιδόμενου
αποκλειστικά στην Επιτροπή (178 ΔημΚαν)
οι πιστώσεις για ερευνητικά προγράμματα που
αποδεσμεύθηκαν λόγω μη εκτέλεσης μπορούν να
ανασυσταθούν, αν αυτό είναι ουσιώδες για την εκτέλεση του
αρχικού προγράμματος (182 ΔημΚαν)
 Ευρωπαϊκό Δημοσιονομικό Δίκαιο 50

Αρχή του ενιαυσίου (principle of annuality)

Έσοδα
Τα έσοδα καταλογίζονται σε ένα οικονομικό έτος βάσει των
ποσών που εισπράττονται κατά τη διάρκειά του (11 ΔημΚαν)
Κανόνας της είσπραξης (cash budget)
Το πλεόνασμα ενός έτους μεταφέρεται στο επόμενο
 Ευρωπαϊκό Δημοσιονομικό Δίκαιο 51

Αρχή του ενιαυσίου (principle of annuality)

Σχέση ενιαυσίου με το πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο

Ο προϋπολογισμός κάθε έτους πρέπει να περιλαμβάνεται στο
πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο (ΠΔΠ)
Το ΠΔΠ θέτει οροφές σε κατηγορίες δαπανών για περιόδους
τουλάχιστον 5 ετών
Το ΠΔΠ θέτει οροφές σε ανάληψη πιστώσεων
Οι οροφές δεν συνιστούν έγκριση
Οι οροφές ισχύουν για κάθε έτος και δεν συναθροίζονται
 Ευρωπαϊκό Δημοσιονομικό Δίκαιο 52

Αρχή της ισοσκέλισης (principle of equilibrium)

Έννοια: Ο προϋπολογισμός πρέπει να είναι ισοσκελισμένος ως προς

τα έσοδα και τις πιστώσεις πληρωμών.
Νομική βάση
310 ΣΛΕΕ
17 ΔημΚαν
Η Ενωση δεν έχει τη δυνατότητα να δανείζεται
Εξαίρεση: σχέδια απόκτησης ακινήτων μπορούν να
χρηματοδοτούνται μέσω δανεισμού (203 ΔημΚαν)
 Ευρωπαϊκό Δημοσιονομικό Δίκαιο 53

Αρχή της ισοσκέλισης (principle of equilibrium)

Εφαρμογή της αρχής της ισοσκέλισης

Αναπόφευκτες οι αποκλίσεις στα έσοδα και τα έξοδα
Στάδιο έγκρισης: αυστηρή εφαρμογή της αρχής
Στάδιο εφαρμογής:
Η εγκριθείσα ανάληψη πιστώσεων αποτελεί οροφή
Οι εκτελούμενες δαπάνες πρέπει να παρακολουθούν τα
έσοδα
Η Ενωση οφείλει να επιδιώκει την εξασφάλιση της
ισοσκέλισης
Δυνατότητα διορθωτικών προϋπολογισμών (41 ΔημΚαν)
 Ευρωπαϊκό Δημοσιονομικό Δίκαιο 54

Αρχή της ισοσκέλισης (principle of equilibrium)

Εφαρμογή της αρχής της ισοσκέλισης

Το υπόλοιπο του οικονομικού έτους εγγράφεται στον
προϋπολογισμό του επόμενου
Το πλεόνασμα εγγράφεται στα έσοδα
Το έλλειμμα εγγράφεται στις πιστώσεις πληρωμών
Αρνητικό αποθεματικό
Μπορεί να εγγράφεται στο τμήμα της Επιτροπής
Ανώτατο ύψος 200 εκ. ευρώ.
Περιλαμβάνει αποκλειστικά πιστώσεις πληρωμών.
 Ευρωπαϊκό Δημοσιονομικό Δίκαιο 55

Αρχή της ειδικότητας (principle of specifcaton)

Νομική βάση
316 ΣΛΕΕ
21 ΔημΚαν
Αφορά έσοδα και δαπάνες
Έννοια:
Οι πιστώσεις εξειδικεύονται κατά κεφάλαια, στα οποία
περιλαμβάνονται τα έξοδα αναλόγως της φύσεως ή του
προορισμού τους.
Οι διάφορες πηγές εσόδων πρέπει να είναι σαφώς
προσδιορισμένες
Συνέπεια:
Κάθε πίστωση
πρέπει να έχει καθορισμένο σκοπό
πρέπει να ανάγεται σε συγκεκριμένη δραστηριότητα
Κάθε έσοδο πρέπει να μπορεί να προβλεφθεί με ακρίβεια
 Ευρωπαϊκό Δημοσιονομικό Δίκαιο 56

Αρχή της ειδικότητας (principle of specifcaton)

Παρέκκλιση:
Η Επιτροπή δύναται να προβαίνει σε μεταφορές πιστώσεων του
προϋπολογισμού είτε από κεφάλαιο σε κεφάλαιο είτε από
υποδιαίρεση σε υποδιαίρεση (317 ΣΛΕΕ)
Οι μεταφορές αποσκοπούν
Στη διόρθωση των προβλέψεων από το Ευρωκοινοβούλιο και
το Συμβούλιο
Στην ευχερέστερη υλοποίηση του προϋπολογισμού
24-29 ΔημΚαν: λεπτομερείς κανόνες για τη μεταφορά μεταξύ
τίτλων, κεφαλαίων, άρθρων του προϋπολογισμού
 Ευρωπαϊκό Δημοσιονομικό Δίκαιο 57

Αρχή της χρηστής δημοσιονομικής διαχείρισης (principle of sound

fnancial managnement)
Νομική βάση:
310, 317 ΣΛΕΕ
27, 28, 28α ΔημΚαν
Περιλαμβάνει 3 επιμέρους στοιχεία
Οικονομικότητα (economy)
Τα μέσα που χρησιμοποιούνται από το αρμόδιο όργανο
πρέπει να καθίστανται εγκαίρως διαθέσιμα, στην
ενδεδειγμένη ποσότητα και ποιότητα και στην ενδεδειγμένη
τιμή
Αποδοτικότητα (efciency)
Σχέση μεταξύ των χρησιμοποιηθέντων μέσων και των
επιτευχθέντων αποτελεσμάτων
Αποτελεσματικότητα (efectveness)
Εκπλήρωση των ειδικών στόχων που έχουν οριστεί
Επίτευξη των αναμενόμενων αποτελεσμάτων
 Ευρωπαϊκό Δημοσιονομικό Δίκαιο 58

Αρχή της διαφάνειας (principle of transparency)

Νομική βάση
34, 35 ΔημΚαν
Έννοια: Ο προϋπολογισμός και όλα τα σχετικά έγγραφα πρέπει να
δημοσιεύονται στην Επίσημη Εφημερίδα της ΕΕ
Ενοποιημένοι ετήσιοι λογαριασμοί
Έκθεση για τη δημοσιονομική και χρηματοοικονομική διαχείριση
από κάθε όργανο
Δανειοληπτικές και δανειοδοτικές πράξεις
Πράξεις του Ταμείου Εγγυήσεων για εξωτερικές δράσεις