पृष्ठ १ of २७१

प्रस्तावना ...................................................................................................................................... ४
पारायण-पद्धती ............................................................................................................................... ४
संकल्प .......................................................................................................................................... ५
ऄध्याय पिहला ................................................................................................................................ ७
ऄध्याय दुसरा ............................................................................................................................... १२
ऄध्याय ितसरा .............................................................................................................................. २१
ऄध्याय चौथा ............................................................................................................................... २४
ऄध्याय पाचवा.............................................................................................................................. २७
ऄध्याय सहावा .............................................................................................................................. ३०
ऄध्याय सातवा.............................................................................................................................. ३७
ऄध्याय अठवा .............................................................................................................................. ४४
ऄध्याय नववा ............................................................................................................................... ४८
ऄध्याय दहावा .............................................................................................................................. ५०
ऄध्याय ऄकरावा ........................................................................................................................... ५२
ऄध्याय बारावा ............................................................................................................................. ५६
ऄध्याय तारावा .............................................................................................................................. ६१
ऄध्याय चौदावा ............................................................................................................................ ६७
ऄध्याय पंधरावा ............................................................................................................................ ६९
ऄध्याय सोळावा ............................................................................................................................ ७३
ऄध्याय सतरावा ............................................................................................................................ ७९
ऄध्याय ऄठरावा ............................................................................................................................ ८२
ऄध्याय एकोणीसावा ...................................................................................................................... ८५
ऄध्याय िवसावा ............................................................................................................................ ८९
ऄध्याय एकिवसावा ........................................................................................................................ ९३
ऄध्याय बािवसावा ......................................................................................................................... ९६
ऄध्याय तािवसावा .......................................................................................................................... ९९
ऄध्याय चोिवसावा ....................................................................................................................... १०१
ऄध्याय पंचिवसावा ...................................................................................................................... १०३

पृष्ठ २ of २७१
ऄध्याय सिववसावा ....................................................................................................................... १०६
ऄध्याय सत्तािवसावा ..................................................................................................................... ११४
ऄध्याय ऄठ्ठािवसावा ..................................................................................................................... ११६
ऄध्याय एकोणितसावा .................................................................................................................. १२३
ऄध्याय ितसावा .......................................................................................................................... १३२
ऄध्याय एकितसावा ...................................................................................................................... १३८
ऄध्याय बित्तसावा ........................................................................................................................ १४३
ऄध्याय ताहिा तसावा ...................................................................................................................... १५०
ऄध्याय चौितसावा ....................................................................................................................... १५५
ऄध्याय पस्तीसावा ....................................................................................................................... १५९
ऄध्याय छित्तसावा........................................................................................................................ १७०
ऄध्याय सदतीसावा ...................................................................................................................... १८८
ऄध्याय ऄडतीसावा ...................................................................................................................... १९७
ऄध्याय एकोणचाळीसावा .............................................................................................................. २०१
ऄध्याय चाळीसावा ...................................................................................................................... २०७
ऄध्याय एका चाळीसावा .................................................................................................................. २१३
ऄध्याय बाचाळीसावा .................................................................................................................... २२२
ऄध्याय त्राचाळीसावा .................................................................................................................... २३०
ऄध्याय चववाचाळीसावा................................................................................................................. २३४
ऄध्याय पंचाचाळीसावा .................................................................................................................. २३९
ऄध्याय साहच
ा ाळीसावा .................................................................................................................. २४१
ऄध्याय सत्ताचाळीसावा .................................................................................................................. २४३
ऄध्याय ऄठ्ठाचाळीसावा .................................................................................................................. २४६
ऄध्याय एकोणपन्नासावा ................................................................................................................ २४९
ऄध्याय पन्नासावा ........................................................................................................................ २५३
ऄध्याय एकावन्नावा ...................................................................................................................... २६२
ऄध्याय बावन्नावा ........................................................................................................................ २६५
ऄध्याय त्रापन्नावा ......................................................................................................................... २६८

पृष्ठ ३ of २७१
प्रस्तावना

गुरूचररत्र हा मराठीतील एक प्रभावशाली धार्ममक पुस्तक अहा. १५ व्या- १६ व्या शतकात श्री. सरस्वती गंगाधर स्वामींनी हा पुस्तक

िलहीला. या पुस्तकात स्वामी नरससह सरस्वती यांचा चरीत्र, तयांचा ततवज्ञान, अिण तयांच्याबद्दलच्या पौरािणक कथा अहात. या

पुस्तकात ईदुु अिण पर्मशयन शब्द टाळू न संस्कृ त शब्द वापरलाला अहात. गुरुचररत्र सहदू लोकांत फार पिवत्र ग्रंथ मानतात. सवु दत्त

भक्त या ग्रंथाचा मागुशीषु मिहन्यात याणार्या पौर्मणमापासून अठ वदवस अधी पारायण करतात, अिण पौर्मणमाच्या वदवशी, ईद्यापन

करतात. मागुशीषु मिहन्यातील पौर्मणमा दत्तजयंती होय.

ह्या ग्रंथाला पिवत्र वाद समजतात, म्हणून या ग्रंथाचा पारायण कठोर िनयमाना करावा. याचा िनयम या ग्रंथातच वदलाला अहात. हा ग्रंथ

सात वदवसांच्या सप्ताहातच ककवा तीन वदवसातच पूणु करावा ऄसा िनयम अहा.

पारायण-पद्धती
श्रीगुरुचररत्र हा ग्रंथ महाराष्ट्रात वादांआतकाच मान्यता पावलाला अहा. आसवी सनाच्या १४व्या शतकात श्रीनृससह सरस्वती यांचा वदव्य

व ऄद्भुत चररत्र िववरण करणारा हा ग्रंथ श्रीगुरूंच्या िशष्यपरं परा तील श्रीसरस्वती गंगाधर यांनी १५व्या शतकात िलिहला.

श्रीगुरूंच्या चररत्रासारखा ऄलौवकक िवषय व परं परा चा वारसा लाभलाला श्रीगुरुकृ पासंपन्न, िसद्धानुभवी लाखक, ऄसा योग जुळून

अल्यामुळा या समग्र ग्रंथास िसद्ध मंत्राचा सामर्थयु प्राप्त झाला अहा. हा ग्रंथ ऄतयंत प्रासावदक अहा. संकल्प-पूतीसाठी श्रीगुरुचररत्र-

वाचनाची िवविित पद्धती अहा. तयाप्रमाणाच वाचन, पारायण वहावा. स्वतः गुरुचररत्रकार म्हणतात.

"ऄंतःकरण ऄसता पिवत्र । सदाकाळ वाचावा गुरुचररत्र ।"

ऄंतबाुह्य शुिचभूुतता राखून ह्या ग्रंथाचा वाचन करावा. वैिवध्यपूणु ऄशा संकल्पपूतुतासाठी गुरुचररत्र सप्ताहवाचनाचा ऄनुष्ठान िनिित

फलदायी ठरता, ऄसा ऄनाक वाचकांचा व साधकांचा ऄनुबव अहा. ह्या दृष्टीना ऄनुष्ठानाच्या कालात पाळावयाचा सामान्य संकात वा

िनयम पुढीलप्रमाणा अहात.

१. वाचन हा नाहमी एका लयीत, शांत व सुस्पष्ट ऄसा ऄसावा. ईरकण्याच्या दृष्टीना ईच्चारभ्रष्टता होउ नया. िचत्त ऄिरांतून व्यक्त

होणार्या ऄथाुकडा ऄसावा.

२. वाचनासाठी नाहमी पूवाुिभमुख वा ईत्तरािभमुखच बसावा.

३. वाचनासाठी ठरािवक वाळ, ठरािवक वदशा व ठरािवक जागाच ऄसावी. कोणतयाही कारणास्तव ह्यात बदल होउ दाउ नया.

४. श्रीदत्तात्रायांची मूती वा प्रितमा नसल्यास पाटावर तांदळ

ू ठा वून तयावर सुपारी ठा वावी व तीत श्रीदत्तात्रायांचा अवाहन करावा.

५. सप्ताहकालात ब्रह्मचयाुचा पालन वहावा. वाचन शुिचभूुतपणाना व सोवळ्यानाच करावा. सप्ताहात का वळ हिवषान्न घ्यावा. हिवषान्न

म्हणजा दूधभात. (मीठ-ितखट, अंबट, दही, ताक वर्जयु. साखर घ्यावी. गूळ घाउ नया. गवहाची पोळी (चपाती), तूप, साखर घाता याता.)

पृष्ठ ४ of २७१
६. रात्री दावाच्या सिन्नधच चटइवर ऄथवा पांढर्या धाबळीवर झोपावा. झोपताना डाव्या कु शीवर झोपावा म्हणजा संकल्पपूतीचा दृष्टीना

संदश
ा ऐकू यातात, ऄसा श्रद्धाना ऄनुष्ठान करणार्यांचा ऄनुभव अहा.

७. वाचनाच्या काळात मध्याच असनावरून ईठू नया ककवा दुसर्याशी बोलू नया.

८. सप्ताहाचा प्रारं भ पुष्कळदा शिनवारी करून शुक्रवारी समाप्ती करतात. कारण शुक्रवार हा श्रीगुरूंच्या िनजानंदगमनाचा वदवस

होय.

९. सप्ताह पूणु झाल्यानंतर सातव्या वदवशी, शक्य तर अठव्या वदवशी, सुपारीतून श्रीदत्तात्रायांचा िवसजुन करावा, अिण नैवाद्य,

अरतया करून, भोजनास सवाष्ण, ब्राह्मण सांगून सांगता करावी. महानैवाद्यात शक्यतो घावड्याची भाजी ऄसावी.

संकल्प
प्रथम दोन वाळा अचमन करावा.

ॎ श्रीमन्महागणािधपतया नमः । आष्टदावताभ्यो नमः । कु लदावताभ्यो नमः । ग्रामदावताभ्यो नमः । वास्तुदावताभ्यो नमः ।

श्रीपाद्श्रीवल्लभाय नमः । श्रीसद्गुरुनृससहसरस्वतयै नमः ।

सवेभ्यो दावभ्ा यो, ब्राह्मणाभ्यो नमो नमः । मातािपतृभ्यां नमः । श्रीगुरुभ्यो नमः । िनर्मवघ्नमस्तु ।

सुमख
ु िैकदंति किपलो गजकणुकः । लंबोदरि िवकटो िवघ्ननाशो गणािधपः ।

धूम्रका तुगण
ु ाध्यक्शो भालचंद्रो गजाननः । द्वादशैत्तिन नामािन यः पठा च्छृ णुयादिप ।

िवद्यारं भा िववाहा च प्रवाशा िनगुमा तथा । संग्रामा संकटा चैव िवघ्नस्तस्य न जायता ॥

शुक्लांबरधरं दावं शिशवणं चतुभज

ु ं । प्रसन्नवदनं ध्यायातसवुिवघ्नोपशान्तया ।

सवुमङ्लमाङ्गल्या िशव सवाुथस

ु ािधका । शरण्या ्यम्बका गौरर नारायिण नमोस्तु ता ।

सवुदा सवुकायेषु नािस्त ताषांमङ्गलम् । याषां ह्रवदस्थो भगवान् मङ्गलायतनं हररः ॥

तदाव लग्नं सुवदनं तदाव ताराबलं चन्द्रबलं तदाव । िवद्याबलं दैवबलं तदाव लक्ष्मीपता ताऽङ् िियुगं स्मरािम ॥ लाभस्ताषां जयस्ताषां

कु तस्ताषां पराजयः । याषािमन्दीवरश्यामो ह्रदयस्थोजनादुनः ॥

िवनायकं गुरुं भानुं ब्रह्मािवष्णुमहाश्वरान् । सरस्वती प्रणम्यादौ सवुकायाुथिु सद्धया ॥

ऄभीिससताथुिसद्ध्यथं पूिजतो यः सुरासुरैः सवुिवघ्नहरस्तस्मै गणािधपतया नमः ॥

सवेष्वारब्धकायेषु त्रयििभुवनाश्वराः । दावा वदशन्तु नः िससद्ध ब्रह्माशानजनादुनाः ॥

श्रीमद्भगवतो महापुरुषस्य िवष्णोराज्ञया प्रवतुमानस्य ऄद्य ब्रह्मनो िद्वतीया पराधे िवष्णुपदा श्रीश्वातवाराहकल्पा वैवस्वतमन्वन्तरा

किलयुगा प्रथमचरणा भरतवषे भरतखण्डा जंबिु द्वपा दण्डकारण्या दाशा गोदावयाुः दििण तीरा शािलवाहनशका ऄमुकनाम संवतसरा

ऄमुकायना ऄमुकऊतो ऄमुकमासा ऄमुकपिा ऄमुकितथौ ऄमुकवासरा ऄमुकवदवसनित्रा िवष्णुयोगा िवष्णुकरणा ऄमुकिस्थता वतुमाना चन्द्रा

ऄमुकिस्थता श्रीसूये ऄमुकिस्थता दावगुरौ शाषष

ा ु ग्रहाषु यथायथं रािशस्थानािस्थताषु सतसु शुभनामयोगा शुभकरणा

एवंगण
ु िवशाषणिविशष्टाया शुभपुण्यितथौ

(याथा पूजा करणाराना स्वतः म्हणावा, ऄमुक या रठकाणी योग्य शब्द वापरावात.)

पृष्ठ ५ of २७१
मम अतमनः श्रुितस्मृितपुराणोक्तफलप्राप्त्यथुम् । ऄखण्डलक्ष्मीप्राप्त्यथुम् सकलाररष्टशान्तयथुम् । श्रीपरमाश्वरश्रीपादश्रीवल्लभ

श्रीसद्गुरुश्रीदत्तात्रायदावताप्रीतयथुम् । ऄद्य ऄमुकवदनमारभ्य सप्तवदनपयंन्तम् श्रीगुरुचररत्रपाठाख्यं कमु कररष्या । तत्रादौ

िनर्मवघ्नतािसद्द्ध्यथुम् । महागणपितस्मरणचं कररष्या ।

वक्रतुण्ड महाकाय सुयुकोरटसमप्रभ िनर्मवघ्नं ईरु मा दाव सवुकायेषु सवुदा । श्रीमहागणपतया नमः ।

ऄथ ग्रन्थपूजा । पुस्तकरूिपण्यै सरस्वतयै नमः गन्धपुष्पतुलसीदलहररद्राकुं कु माितान् समपुयािम ।

धूपदीपनैवद्य
ा ं समपुयािम ।

नंतर ईजव्या हाताना ईदक सोडू न पारायणास प्रारं भ करावा.

ध्यान

मालाकमण्डलुरधः करपद्मयुग्मा ।

मध्यस्थपािणयुगला डमरू-ित्रशूला ।

यस्यािस्त उध्वुकरयोः शुभशंखचक्रा ।

वन्दा तमित्रवरदं भुजषट्कयुक्तम् ॥१॥

औदुब
ं रः कल्पवृिः कामधानुि संगमः ।

सचतामणीः गुरोः पादौ दुलुभो भुवनत्रया ।

कृ त जनादुनो दाविात्रायां रघुनन्दनः ।

द्वापारा रामकृ ष्णौ च कलौ श्रीपाद-श्रीवल्लभः ॥२॥

त्रैमूर्मत राजा गुरु तोिच माझा ।

कृ ष्णाितरी वास करून वोजा ।

सुभक्त ताथा कररता अनंदा ।

ता सुर स्वगी पाहती िवनोदा ॥३॥

ध्यानमंत्र

ब्रह्मानंद्म परमसुखदं का वलं ज्ञानमूर्मतम् । द्वंद्वातीतं गगनसदृशं तत्त्वमस्यावदलक्ष्यम् ॥

एकं िनतयं िवमलमचलं सवुधीः साििभूतम् । भावातीतं ित्रगुनरिहतं सद्गुरुं तं नमािम ॥

काषायविं करदंदधाररणं । कमंडलुं पद्मकरा ण शंखम् ॥

चक्रं गदाभूिषतभूषणाढ्यं । श्रीपादराजं शरणं प्रपद्या ॥

पृष्ठ ६ of २७१
ऄध्याय पिहला
श्रीगणाशाय नमः । श्रीसरस्वतयै नमः । श्रीकु लदावतायै नमः । श्रीपादश्रीवल्लभाय नमः । श्रीनृससहसरस्वतयै नमः ।

ॎ नमोजी िवघ्नहरा । गजानना िगररजाकु मरा । जय जय लंबोदरा । एकदंता शूपुकणाु ॥१॥

हालिवशी कणुयुगुला । ताथूिन जो का वारा ईसळा । तयाचािन वाता िवघ्न पळा । िवघ्नांतक म्हणती तुज ॥२॥

तुझा शोभा अनन । जैसा तप्त कांचन । ककवा ईवदत प्रभारमण । तैसा ताज फाकतसा ॥३॥

िवघ्नकाननच्छादनासी । हाती फरश धररलासी । नागबंद कटीसी । ईरग यज्ञोपवीत ॥४॥

चतुभुज वदससी िनका । िवशालािा िवनायका । प्रितपािळसी िवश्वलोका । िनर्मवघ्ना करूिनया ॥५॥

तुझा सचतन जा कररती । तया िवघ्ना न बाधती । सकळाभीष्टा साधती । ऄिवलंबासी ॥६॥

सकळ मंगल कायाुसी । प्रथम वंवदजा तुम्हासी । चतुदश

ु िवद्यांसी । स्वामी तूिच लंबोदरा ॥७॥

वाद शािा पुराणा । तुझािच ऄसाल बोलणा । ब्रह्मावदवक या कारणा । स्तिवला ऄसा सुरवरी ॥८॥

ित्रपुर साधन करावयासी । इश्वरा ऄर्मचला तुम्हासी । संहारावया दैतयांसी । पिहला तुम्हांसी स्तिवला ॥९॥

हररहर ब्रह्मावदक गणपती । कायाुरंभी तुज वंवदती । सकळाभीष्टा साधती । तुझािन प्रसादा ॥१०॥

कृ पािनधी गणनाथा । सुरवरावदका िवघ्नहताु । िवनायका ऄभयदाता । मितप्रकाश करी मज ॥११॥

समस्त गणांचा नायक । तूिच िवघ्नांचा ऄंतक । तूता वंवदती जा लोक । कायु साधा तयांचा ॥१२॥

सकळ कायाु अधारू । तूिच कृ पाचा सागरू । करुणािनिध गौरीकु मरू । मितप्रकाश करी मज ॥१३॥

माझा मनींची वासना । तुवा पुरवावी गजानना । साष्टांग कररतो नमना । िवद्या दाइ मज अता ॥१४॥

नाणता होतो मितहीन । म्हणोिन धररला तुझा चरण । चौदा िवद्यांचा िनधान । शरणागतवरप्रदा ॥१५॥

मािझया ऄंतःकरणीचा वहावा । गुरुचररत्र कथन करावा । पूणुदष्ट

ृ ीना पहावा । ग्रंथिसिद्ध पाववी दातारा ॥१६॥

अता वंदू ब्रह्मकु मारी । िजचा नाम वागीश्वरी । पुस्तक वीना िजचा करी । हंसवािहनी ऄसा दाखा ॥१७॥

म्हणोिन नमतो तुझा चरणी । प्रसन्न वहावा मज स्वािमणी । राहोिनया मािझया वाणी । ग्रंथी ररघू करी अता ॥१८॥

िवद्या वाद शािांसी । ऄिधकार जाणा शारदाशी । ितया वंवदता िवश्वासी । ज्ञान होय ऄवधारा ॥१९॥

ऐक माझी िवनंती । द्यावी अता ऄवलीला मती । िवस्तार करावया गुरुचररत्री । मितप्रकाश करी मज ॥२०॥

जय जय जगन्माता । तूिच िवश्वी वाग्दावता । वादशािा तुझी िलिखता । नांदिवशी याणापरी ॥२१॥

माता तुिझया वाग्बाणी । ईतपित्त वादशािपुराणी । वदता साही दशुनी । तयांता ऄशक्य पररयासा ॥२२॥

गुरूचा नामी तुझी िस्थत । म्हणती नृससहसरस्वती । याकारणा मजवरी प्रीित । नाम अपुला म्हणूनी ॥२३॥

खांबसूत्रींची बाहुली जैसी । खाळती तया सूत्रासरसी । स्वतंत्रबुिध नाही तयांसी । वतुती अिणकाचािन मता ॥२४॥

तैसा तुझािन ऄनुमता । माझा िजवहा प्रारीमाता । कृ पािनिध वाग्दावता । म्हणोिन िवनवी तुझा बाळ ॥२५॥

म्हणोिन निमला तुझा चरण । वहावा स्वािमणी प्रसन्न । द्यावा माता वरदान । ग्रंथी ररघू करवी अता ॥२६॥

अता वंदू ित्रमूतीसी । ब्रह्मािवष्णुिशवांसी । िवद्या मागा मी तयासी । ऄनुक्रमा करोनी ॥२७॥

चतुमुखा ऄसती र्जयासी । कताु जो का सृष्टीसी । वाद झाला बोलता र्जयासी । तयाचा चरणी नमन माझा ॥२८॥

अता वंदू ह्रषीका शी । जो नायक तया िवश्वासी । लक्ष्मीसिहत ऄहर्मनशी । िीरसागरी ऄसा जाणा ॥२९॥

चतुबाुहु नरहरी । शंख चक्र गदा करी । पद्महस्त मुरारी । पद्मनाभ पररयासा ॥३०॥

पृष्ठ ७ of २७१
पीतांबर ऄसा किसयाला । वैजयंती माळा गळा । शरणागता ऄभीष्ट सकळा । दाता होय कृ पाळू ॥३१॥

अता नमू िशवासी । धररली गंगा मस्तका सी । पंचवक्त्र दहा भुजासी । ऄधांगी ऄसा जगन्माता ॥३२॥

पंचवदना ऄसती र्जयासी । संहारी जो या सृष्टीसी । म्हणोिन बोलती स्मशानवासी । तयाचा चरणी नमन माझा ॥३३॥

व्यािांबर पांघरून । सवांगी ऄसा सपुवाष्टण । ऐसा शंभु ईमारमण । तयाचा चरणी नमन माझा ॥३४॥

नमन समस्त सुरवरा । िसद्धसाध्यां ऄवधारा । गंधवुयिवकन्नरा । ऊषीश्वरा नमन माझा ॥३५॥

वंद ू अता किवकु ळासी । पराशरावद व्यासांसी । वाल्मीकावद सकिळकांसी । नमन माझा पररयासा ॥३६॥

नाणा किवतव ऄसा कै सा । म्हणोिन तुम्हा िवनिवतसा । ज्ञान द्यावा जी भरवसा । अपुला दास म्हणोिन ॥३७॥

न कळा ग्रंथप्रकार । नाणा शािांचा िवचार । भाषा नया महाराष्ट्र । म्हणोिन िवनवी तुम्हासी ॥३८॥

समस्त तुम्ही कृ पा करणा । मािझया वचना साह्य होणा । शब्दब्युतपत्तीही नाणा । किवकु ळ तुम्ही प्रितपाळा ॥३९॥

ऐसा सकिळका िवनवोिन । मग ध्याआला पूवुज मनी । ईभयपि जनकजननी । माहातम्य पुण्यपुरुषांचा ॥४०॥

अपस्तंबशाखासी । गोत्र कौंिडण्य महाऊिष । साखरा नाम ख्याितशी । सायंदव

ा ापासाव ॥४१॥

तयापासूिन नागनाथ । दावराव तयाचा सुत । सदा श्रीसद्गुरुचरण ध्यात ॥ गंगाधर जनक माझा ॥४२॥

नमन कररता जनकचरणी । मातापूवुज ध्यातो मनी । जो का पूवुज नामधारणी । अश्वलायन शाखाचा ॥४३॥

काश्यपाचा गोत्री । चौंडाश्वरी नामधारी । वागा जैसा जन्हु ऄवधारी । ऄथवा जनक गंगाचा ॥४४॥

तयाची कन्या माझी जननी । िनिया जैशी भवानी । चंपा नामा पुण्यखाणी । स्वािमणी माझी पररयासा ॥४५॥

निमता जनकजननीसी । नंतर नमू श्रीगुरुसी । घाली मित प्रकाशी । गुरुचरण स्मरावया ॥४६॥

गंगाधराचा कु शी । जन्म झाला पररयासी । सदा ध्याय श्रीगुरुसी । एका भावा िनरं तर ॥४७॥

म्हणोिन सरस्वतीगंगाधर । करी संतांसी नमस्कार । श्रोतया िवनवी वारं वार । िमा करणा बाळकासी ॥४८॥

वादाभ्यासी संन्यासी । यती योगाश्वर तापसी । सदा ध्याती श्रीगुरुसी । तयांसी माझा नमस्कार ॥४९॥

िवनिवतसा समस्तांसी । ऄल्पमती अपणासी । माझा बोबडा बोलांसी । सकळ तुम्ही ऄंिगकारा ॥५०॥

तावन्मात्र माझी मित । नाणा काव्यव्युतपित्त । जैसा श्रीगुरु िनरोिपती । ताणा परी सांगत ॥५१॥

पूवाुपार अमुचा वंशी । गुरु प्रसन्न ऄहर्मनशी । िनरोप दाती माता पररयासी । चररत्र अपुला िवस्तारावया ॥५२॥

म्हणा ग्रंथ कथन करी । ऄमृतघट स्वीकारी । तुझा वंशी परं परी । लाधती चारी पुरुषाथु ॥५३॥

गुरुवाक्य मज कामधानु । मनी नाही ऄनुमानु । िसिद्ध पाविवणार अपणु । श्रीनृससहसरस्वती ॥५४॥

त्रैमूतीचा ऄवतार । झाला नृससहसरस्वती नर । कवण जाणा याचा पार । चररत्र कवणा न वणुवा ॥५५॥

चररत्र ऐसा श्रीगुरुचा । वणूु न शका मी वाचा । अज्ञापन ऄसा श्रीगुरुचा । म्हणोिन वाचा बोलतसा ॥५६॥

र्जयास पुत्रपौत्री ऄसा चाड । तयासी कथा हा ऄसा गोड । लक्ष्मी वसा ऄखंड । तया भुवनी पररयासा ॥५७॥

ऐशी कथा जयाचा घरी । वािचती िनतय प्रामभरी । िश्रयायुक्त िनरं तरी । नांदती पुत्रकलत्रयुक्त ॥५८॥

रोग नाही तया भुवनी । सदा संतुष्ट गुरुकृ पाकरोिन । िनःसंदाह साता वदनी । ऐकता बंधन तुटा जाणा ॥५९॥

ऐसी पुण्यपावन कथा । सांगान ऐक िवस्तारता । सायासािवण होय साध्यता । सद्यःफल प्राप्त होय ॥६०॥

िनधान लाधा ऄप्रयासी । तरी कष्ट का सायासी । िवश्वास मािझया बोलासी । ऐका श्रोता एकिचत्ता ॥६१॥

अम्हा सािी ऐसा घडला । म्हणोिन िवनिवतसा बळा । श्रीगुरुस्मरण ऄसा भला । ऄनुभवा हो सकिळक ॥६२॥

पृष्ठ ८ of २७१
तृिप्त झािलयावरी ढाकर । दाती जैसा जावणार । गुरुमिहमाचा ईद्गार । बोलतसा ऄनुभवोिन ॥६३॥

मी सामान्य म्हणोिन । ईदास वहाल माझा वचनी । मििका च्या मुखांतुनी । मधु का वी ग्राह्य होय ॥६४॥

जैसा सशपल्यांत मुक्ताफळ । ऄथवा कपूुर कदुळ । िवचारी पा ऄश्वतथमूळ । कवणापासावईतपित्त ॥६५॥

ग्रंथ कराल ईदास । वाकु ड कृ ष्ण वदसा उस । ऄमृतवत िनघा तयाचा रस । दृिष्ट द्यावी तयावरी ॥६६॥

तैसा माझा बोलणा । र्जयाची चाड गुरुस्मरणा । ऄंिगकार करणार शहाणा । ऄनुभिवती एकिचत्ता ॥६७॥

ब्रह्मरसाची गोडी । ऄनुभिवतां फळें रोकडी । या बोलाची अवडी । र्जयासी संभवा ऄनुभव ॥६८॥

गुरुचररत्र कामधानु । ऐकता होय महाज्ञानु । श्रोती करोिनया सावध मनु । एकिचता पररयासा ॥६९॥

श्रीगुरुनृससहसरस्वती । होता गाणगापुरी ख्याित । मिहमा तयांचा ऄतयद्भु ती । सांगान ऐका एकिचत्ता ॥७०॥

तया ग्रामी वसती गुरु । म्हणोिन मिहमा ऄसा थोरु । जाणती लोक चहू राष्ु । समस्त जाती यात्रासी ॥७१॥

ताथा राहोिन अरािधती । तवररत होय फलप्रािप्त । पुत्र दारा धन संपित्त । जा जा आिच्छला होय जना ॥७२॥

लाधोिनया संताना । नामा ठा िवती नामकरणा । संतोषरूपा याउन । पावती चारी पुरुषाथु ॥७३॥

ऐसा ऄसता वतुमानी । भक्त एक ’नामकरणी’ । कष्टतसा ऄित गहनी । सदा ध्याय श्रीगुरुसी ॥७४॥

ऐसा मनी व्याकु िळत । सचताना वािष्टला बहुत । गुरुदशुना जाउ म्हणत । िनवाुणमानसा िनघाला ॥७५॥

ऄित िनवाुण ऄंतःकरणी । लय होवोिन गुरुचरणी । जातो िशष्यिशरोमणी । िवसरोिनया िुधातृषा ॥७६॥

िनधाुर करोिन मानसी । म्हणा पाहीन श्रीगुरुसी । ऄथवा सांडीन दाहासी । जडस्वरूपा काय काज ॥७७॥

र्जयाचा नामस्मरण कररता । दैन्यहािन होय तवररता । अपण तैसा नामांवकता । कककर म्हणतसा ॥७८॥

दैव ऄसा अपुला ईणा । तरी का भजावा श्रीगुरुचरण । पररस लावता लोहा जाण । सुवणु का वी होतसा ॥७९॥

तैसा तुझा नाम पररसा । माझा ह्रदयी सदा वसा । माता कष्टी सायासा । ठा िवता लाज कवणासी ॥८०॥

या बोलािचया हावा । मनी धरोिन पहावा । गुरुमूती सदािशवा । कृ पाळू बा सवुभूती ॥८१॥

ऄितव्याकु ळ ऄंतःकरणी । सनदास्तुित अपुली वाणी । कष्टला भक्त नामकरणी । कररता होय पररयासा ॥८२॥

राग स्वाच्छा ओवीबद्ध म्हणावा । अिज पाहुणा पंढरीचा रावा । वंद ू िवघ्नहरा भावा । नमू ता सुंदरा शारदासी ॥८३॥

गुरूची त्रैमूर्मत । म्हणती वादश्रुित । सांगती दृष्टान्ती । किलयुगात ॥८४॥

किलयुगात ख्याित । श्रीनृिसहसरस्वती । भक्तांसी सारथी । कृ पाससधू ॥८५॥

कृ पाससधु भक्ता । वाद वाखािणता । त्रयमूर्मत गुरुनाथा । म्हणोिनया ॥८६॥

त्रयमूतीचा गुण । तू एक िनधान । भक्तांसी रिण । दयािनिध ॥८७॥

दयािनिध यती । िवनिवतो मी श्रीपती । नाणा भावभिक्त । ऄंतःकरणी ॥८८॥

ऄंतःकरणी िस्थरु । नवहा बा श्रीगुरु । तू कृ पासागरु । पाव वागी ॥८९॥

पाव वागी अता । नरहरी ऄनंता । बाळालागी माता । का वी टाकी ॥९०॥

तू माता तू िपता । तूिच सखा भ्राता । तूिच कु ळदावता । परं परी ॥९१॥

वंशपरं परी । धरूिन िनधाुरी । भजतो मी नरहरी । सरस्वतीसी ॥९२॥

सरस्वती नरहरी । दैन्य माझा हरी । म्हणूिन मी िनरं तरी । सदा कष्टा व९३॥

सदा कष्ट िचत्ता । का हो दाशी अता । कृ पाससधु भक्ता । का वी होसी ॥९४॥

पृष्ठ ९ of २७१
कृ पाससधु भक्ता । कृ पाळू ऄनंता । त्रयमूर्मत जगन्नाथा । दयािनधी ॥९५॥

त्रयमूर्मत तू होसी । पािळसी िवश्वासी । समस्त दावांसी । तूिच दाता ॥९६॥

समस्ता दावांसी । तूिच दाता होसी । मागो मी कवणासी । तुजवांचोनी ॥९७॥

तुजवाचोनी अता । ऄसा कवण दाता । िवश्वासी पोिषता । सवुज्ञ तू ॥९८॥

सवुज्ञाची खूण । ऄसा हा लिण । समस्तांचा जाणा । कवण ऐसा ॥९९॥

सवुज्ञ म्हणोिन । वािनती पुराणी । माझा ऄंतःकरणी । न या सािी ॥१००॥

कवण कै शापरी । ऄसती भूमीवरी । जािणजािच तरी । सवुज्ञ तो ॥१॥

बाळक तान्हया । नाणा बापमाया । कृ पा का वी होय । मातािपतया ॥२॥

वदिलयावांचोिन । न दाववा म्हणोिन । ऄसाल तुझा मनी । सांग मज ॥३॥

समस्त महीतळी । तुम्हा वदल्हा बळी । तयाता हो पाताळी । बैसिवला ॥४॥

सुवणाुची लंका । तुवा वदल्ही एका । ताणा पूवी लंका । कवणा वदल्ही ॥५॥

ऄढळ ध्रुवासी । वदल्हा ह्रषीका शी । तयाना हो तुम्हासी । काय वदल्हा ॥६॥

िनःित्र करूनी । िवप्राता मावदनी । दाता तुम्हा कोणी । काय वदल्हा ॥७॥

सृष्टीचा पोषक । तूिच दाव एक । तूता मी मशक । काय दाउ ॥८॥

नाही तुम्हा जरी । श्रीमंत नरहरी । लक्ष्मी तुझा घरी । नांदतसा ॥९॥

याहोनी अम्हासी । तू काय मागसी । सांग ह्रषीका शी । काय दाउ ॥११०॥

माताचा वोसंगी । बैसोिनया बाळ वागी । पसरी मुखसुरंगी । स्तनकांिासी ॥११॥

बाळापासी माता । काय मागा ताता । ऐक श्रीगुरुनाथा । काय दाउ ॥१२॥

घाउिनया दाता । नाम नाही दाता । दयािनिध म्हणता । बोल वदसा ॥१३॥

दाउ न शकसी । म्हणा मी मानसी । चौदाही भुवनासी । तूिच दाता ॥१४॥

तुझा मनी पाही । वसा अिणक काही । सावा का ली नाही । म्हणोिनया ॥१५॥

सावा घावोिनया । दाणा हा सामान्य । नाम नसा जाण । दातृतवासी ॥१६॥

तळी बावी िविहरी । ऄसती भूमीवरी । माघ तो ऄंबरी । वषुतसा ॥१७॥

माघाची ही सावा । न कररता स्वभावा । ईदकपूणु सवाु । का वी करी ॥१८॥

सावा ऄपाििता । बोल ऄसा दाता । दयािनिध म्हणता । का वी साजा ॥१९॥

नाणा सावा कै सी । िस्थर होय मानसी । माझा वंशोवंशी । तुझा दास ॥१२०॥

माझा पूवुजवंशी । सािवला तुम्हांसी । संग्रह बहुवसी । तुझा चरणी ॥२१॥

बापाचा सावासी । पािळती पुत्रासी । तावी तवा अम्हासी । प्रितपाळावा ॥२२॥

माझा पूवुधन । तुम्ही द्यावा ऊण । का बा नया करुणा । कृ पाससधु ॥२३॥

अमुचा अम्ही घाता । का बा नया िचत्ता । मागान मी सत्ता । घाइन अता ॥२४॥

अता मज जरी । न दासी नरहरी । सजतोिन वावहारी । घाइन जाणा ॥२५॥

वदसतसा अता । करठणता गुरुनाथा । दास मी ऄंवकता । सनातन ॥२६॥

पृष्ठ १० of २७१
अपुला समान । ऄसाल कवण । तयासवा मन । करठण कीजा ॥२७॥

कठीण कीजा हरी । तुवा दैतयांवरी । प्रल्हाद कै वारी । सावकांसी ॥२८॥

सावका बाळकासी । करू नया ऐसी । करठणता पररयासी । बरवा न वदसा ॥२९॥

मािझया ऄपराधी । धरोिनया बुिद्ध । ऄंतःकरण क्रोधी । पहासी जरी ॥१३०॥

बाळक मातासी । बोला िनष्ठु रासी । ऄज्ञाना मायासी । मारी जरी ॥३१॥

माता तया कु मारासी । कोप न धरी कै शी । असलगोिन हषी । संबोखी पा ॥३२॥

कवण्या ऄपराधासी । न घािलसी अम्हासी । ऄहो ह्रषीका शी । सांगा मज ॥३३॥

माता हो कोपासी । बोला बाळकासी । जावोिन िपतयासी । सांगा बाळ ॥३४॥

माता कोपा जरी । एखादा ऄवसरी । िपता कृ पा करी । संबोखूिन ॥३५॥

तू माता तू िपता । कोपसी गुरुनाथा । सांगो कवणा अता । िमा करी ॥३६॥

तूिच स्वामी ऐसा । जगी झाला ठसा । दास तुझा भलतैसा । प्रितपाळावा ॥३७॥

ऄनाथरिक । म्हणती तुज लोक । मी तुझा बाळक । प्रितपाळावा ॥३८॥

कृ पाळु म्हणोिन । वािनती पुराणी । माझा बोल कानी । न घािलसीच ॥३९॥

नायकसी गुरुराणा । माझा करुनावचना । काय दुिितपणा । तुझा ऄसा ॥४०॥

माझा करुणावचन । न ऐकती तुझा कान । ऐकोिन पाषाण । िवखुरतसा ॥४१॥

करुणा करी ऐसा । वािनती तुज िपसा । ऄजुनी तरी कै सा । कृ पा न या ॥४२॥

ऐसा नामांवकत । िवनिवता तवररत । कृ पाळु श्रीगुरुनाथ । अला वागी ॥४३॥

वतसालागी धानु । जैशी या धावोनु । तैसा श्रीगुरु अपणु । अला जवळी ॥४४॥

यातांिच गुरुमुिन । वंदी नामकरणी । मस्तक ठा वोिन । चरणयुग्मी ॥४५॥

का श तो मोकळी । झाडी चरणधुळी । अनंदाश्रुजळी । ऄंिि िाळी ॥४६॥

ह्रदयमंवदरात । बैसवोिन व्यक्त । पूजा ईपचाररत । षोडशिविध ॥४७॥

अनंदभररत । झाला नामांवकत । ह्रदयी श्रीगुरुनाथ । िस्थरावला ॥४८॥

भक्तांच्या ह्रदयांत । राहा श्रीगुरुनाथ । संतोष बहुत । सरस्वतीसी ॥४९॥

आित श्रीगुरुचररत्रपरमकथाकल्पतरौ श्रीनृससहसरस्वतयुपाख्याना िसद्धनामधारकसंवादा मंगलाचरणं नाम प्रथमोऽध्यायः ॥१॥

ओवीसंख्या १४९

॥श्रीगुरुदत्तात्रायापुणमस्तु॥

पृष्ठ ११ of २७१
ऄध्याय दुसरा
श्रीगणाशाय नमः ।

त्रैमूर्मतराजा गुरु तूिच माझा । कृ ष्णाितरी वास करोिन वोजा । सुभक्त ताथा कररती अनंदा । ता सुर स्वगी पहाती िवनोदा ॥१॥

ऐसा श्रीगुरुचरण ध्यात । जातां िवष्णुनामांवकत । ऄित श्रमला चालत । रािहला एका वृिातळी ॥२॥

िण एक िनवद्रस्त । मनी श्रीगुरु सचितत । कृ पािनिध ऄनंत । वदसा स्वप्नी पररयासा ॥३॥

रूप वदसा सुषुप्तीत । जटाधारी भस्मांवकत । व्यािचमु पररधािनत । पीतांबर कासा दाखा ॥४॥

याउिन योगीश्वर जवळी । भस्म लािवला कपाळी । अश्वासूिन तया वाळी । ऄभयकर दातसा ॥५॥

आतुका दाखोिन सुषुप्तीत । चातन झाला नामांवकत । चारी वदशा ऄवलोवकत । िवस्मय करी तया वाळी ॥६॥

मूर्मत दािखली सुषुप्तीत । तािच ध्यातसा मनात । पुढा िनघाला मागु क्रिमत । प्रतयि दाखा तैसािच ॥७॥

दाखोिनया योगीशाता । कररता झाला दंडवता । कृ पा भाकी करुणवक्त्रा । माता िपता तू म्हणतसा ॥८॥

जय जयाजी योगाधीशा । ऄज्ञानतमिवनाशा । तू र्जयोितःप्रकाशा । कृ पािनिध िसद्धमुनी ॥९॥

तुझा दशुना िनःशाष । गाला माझा दुररतदोष । तू तारक अम्हास । म्हणोिन अलािस स्वािमया ॥१०॥

कृ पाना भक्तालागुनी । याणा झाला कोठोिन । तुमचा नाम कवण मुिन । कवणा स्थानी वास तुम्हा ॥११॥

िसद्ध म्हणा अपण योगी । सहडो तीथु भूमीस्वगी । प्रिसद्ध अमुचा गुरु जनी । नृससहसरस्वती िवख्यात ॥१२॥

तयांचा स्थान गाणगापूर । ऄमरजासंगम भीमातीर । त्रयमूतीचा ऄवतार । श्रीनृससहसरस्वती ॥१३॥

भक्त तारावयालागी । ऄवतार त्रयमूर्मत जगी । सदा ध्याती ऄभ्यासयोगी । भवसागर तरावया ॥१४॥

ऐसा श्रीगुरु कृ पाससधु । भक्तजना सदा वरदु । ऄिखल सौख्य िश्रयानंद ु । दाता होय िशष्यवगाु ॥१५॥

तयाचा भक्ता कै चा दैन्य । ऄखंड लक्ष्मी पररपूणु । धनधान्यावद गोधन । ऄष्टैश्वये नांदती ॥१६॥

ऐसा म्हणा िसद्ध मुिन । ऐकोिन िवनवी नामकरणी । अम्ही ऄसती सदा ध्यानी । तया श्रीगुरुयतीचा ॥१७॥

ऐशी कीर्मत ब्रीद ख्याित । सांगतसा िसद्ध यित । वंशोवंशी कररतो भिक्त । कष्ट अम्हा का वी पाहा ॥१८॥

तू तारक अम्हांसी । म्हणोिन माता भाटलासी । संहार करोिन संशयासी । िनरोपावा स्वािमया ॥१९॥

िसद्ध म्हणा तया वाळी । ऐक िशष्या स्तोममौळी । गुरुकृ पा सूक्ष्मस्थूळी । भक्तवतसल पररयासा ॥२०॥

गुरुकृ पा होय र्जयासी । दैन्य वदसा कै चा तयासी । समस्त दाव तयाचा वंशी । किळकाळासी सजका नर ॥२१॥

ऐसी वस्तु पूजूनी । दैन्यवृित्त सांगसी झणी । नसाल तुजा िनिय मनी । म्हणोिन कष्ट भोिगतोसी ॥२२॥

त्रयमूर्मत श्रीगुरु । म्हणोिन जािणजा िनधाुरू । दाउ शका ल ऄिखल वरू । एका भावा भजावा ॥२३॥

एखादा समयी श्रीहरर । ऄथवा कोपा ित्रपुरारर । रिील श्रीगुरु िनधाुरी । अपुला भक्तजनांसी ॥२४॥

अपण कोपा एखाद्यासी । रिू न शका व्योमका शी । ऄथवा िवष्णु पररयासी । रिू न शका ऄवधारी ॥२५॥

ऐसा ऐकोिन नामकरणी । लागा िसद्धािचया चरणी । िवनवीतसा कर जोडु नी । भिक्तभावा करोिनया ॥२६॥

स्वामी ऐसा िनरोप दाती । संदह

ा होता माझा िचत्ती । गुरु का वी झाला ित्रमूर्मत । ब्रह्मा िवष्णु महाश्वर ॥२७॥

अणीक तुम्ही िनरोिपलाती । िवष्णु रुद्र जरी कोपती । राखो शका गुरु िनििती । गुरु कोपिलया न रिी कोणी ॥२८॥

हा बोल ऄसा कवणाचा । कवण शािपुराणींचा । संदाह फा डी गा मनाचा । जाणा मन दृढ होय ॥२९॥

याणापरी नामकरणी । िसद्धांसी पुसा वंदोिन । कृ पािनिध संतोषोिन । सांगतसा पररयासा ॥३०॥

पृष्ठ १२ of २७१
िसद्ध म्हणा िशष्यासी । तुवा पुिसला अम्हांसी वादवाक्य सािीसी । सांगान ऐका एकिचत्ता ॥३१॥

वाद चारी ईतपन्न । झाला ब्रह्मयाचा मुखाकरून । तयापासाव पुराण । ऄष्टादश िवख्यात ॥३२॥

तया ऄष्टादशांत । ब्रह्मवाक्य ऄसा ख्यात । पुराण ब्रह्मवैवतु । प्रख्यात ऄसा ित्रभुवनी ॥३३॥

नारायण िवष्णुमर्मू त । व्यास झाला द्वापारांती । प्रकाश का ला या ििती । ब्रह्मवाक्यिवस्तारा ॥३४॥

तया व्यासापासुनी । ऐवकला समस्त ऊिषजनी । तािच कथा िवस्तारोिन । सांगान ऐका एकिचत्ती ॥३५॥

चतुमुख ब्रह्मयासी । किलयुग पुसा हषी । गुरुमिहमा िवनवीतसा करद्वय जोडोिन । भावभिक्त करोिनया ॥३७॥

म्हणा िसद्धा योगीश्वरा । ऄज्ञानितिमरभास्करा । तू तारक भवसागरा । भाटलासी कृ पाससधु ॥३८॥

ब्रह्मदावा किलयुगासी । सांिगतला का वी कायाुसी । अद्यंत िवस्तारा सी । िनरोिपजा स्वािमया ॥३९॥

ऐक िशष्या एकिचत्ता । जधी प्रळय झाला होता । अवदमूित िनििता । होता वटपत्रशयनी ॥४०॥

ऄव्यक्तमूर्मत नारायण । होता वटपत्री शयन । बुिद्ध संभवा चातन । अिणक सृिष्ट रचावया ॥४१॥

प्रपंच म्हणजा सृिष्टरचना । करणा म्हणोिन अला मना । जागृत होय या कारणा । अवदपुरुष तया वाळी ॥४२॥

जागृत होवोिन नारायण । बुिद्ध संभवा चातन । कमळ ईपजवी नाभीहून । त्रैलोक्याचा रचनाघर ॥४३॥

तया कमळामधून । ईदय झाला ब्रह्मा अपण । चारी वदशा पाहोन । चतुमुख झाला दाखा ॥४४॥

म्हणा ब्रह्मा तया वाळी । समस्ताहुनी अपण बळी । मजहून अिणक बळी । कवण नाही म्हणतसा ॥४५॥

हासोिनया नारायणु । बोला वाचा शब्दवचनु । अपण ऄसा महािवष्णु । भजा म्हणा तया वाळी ॥४६॥

दाखोिनया श्रीिवष्णुसी । नमस्कारी ब्रह्मा हषी । स्तुित का ली बहुवसी । ऄनाक काळ पररयासा ॥४७॥

संतोषोिन नारायण । िनरोप वदधला ऄितगहन । सृिष्ट रची गा म्हणून । अज्ञा वदधली तया वाळी ॥४८॥

ब्रह्मा म्हणा िवष्णुसी । नाणा सृिष्ट रचावयासी । दािखली नाही कै सी । का वी रचू म्हणतसा ॥४९॥

ऐकोिन ब्रह्मयाचा वचन । िनरोिप तयासी महािवष्णु अपण । वाद ऄसती हा घा म्हणोन । दाता झाला तया वाळी ॥५०॥

सृिष्ट रचावयाचा िवचार । ऄसा वादांत सिवस्तार । ताणािच परी रचुनी िस्थर । प्रकाश करी म्हिणतला ॥५१॥

ऄनावद वाद ऄसती जाण । ऄसा सृष्टीचा लिण । जैसा अरसा ऄसा खूण । सृिष्ट रचावी तयापरी ॥५२॥

या वादमागे सृष्टीसी । रची गा ब्रह्मया ऄहर्मनशी । म्हणोिन सांगा ह्रषीका शी । ब्रह्मा रची सृिष्टता ॥५३॥

सृजी प्रजा ऄनुक्रमा । िविवध स्थावरजंगमा । स्वादज ऄंडज नामा । जारज ईिद्भजा ईपजिवला ॥५४॥

श्रीिवष्णुचा िनरोपाना । ित्रजग रिचला ब्रह्मयाना । र्जयापरी सृिष्टक्रमणा । व्यासा ऐसी किथयाली ॥५५॥

िसद्ध म्हणा िशष्यासी । नारायण वादव्यास ऊिष । िवस्तार का ला पुराणांसी । ऄष्टादश िवख्यात ॥५६॥

तया ऄष्टादशांत । पुराण ब्रह्मवैवतु । ऊषाश्वरासी सांगा सूत । तािच परी सांगतसा ॥५७॥

सनकावदकांता ईपजवोिन । ब्रह्मिनष्ठ िनगुुणी । मरीचावद ब्रह्म सगुणी । ईपजवी ब्रह्मा तया वाळी ॥५८॥

ताथोिन दावदैतयांसी । ईपजवी ब्रह्मा पररयासी । सांगतो कथा िवस्तारा सी । ऐक अता िशष्योत्तमा ॥५९॥

कृ त त्राता द्वापार युग । ईपजवी मग किलयुग । एका काता िनरोपी मग । भूमीवरी प्रवताुवया ॥६०॥

बोलावूिन कृ तयुगासी िनरोपी ब्रह्मा पररयासी । तुवा जावोिन भूमीसी । प्रकाश करी अपणाता ॥६१॥

ऐकोिन ब्रह्मयाचा वचन । कृ तयुग अला संतोषोन । सांगान तयाचा लिण । ऐका श्रोता एकिचत्ता ॥६२॥

ऄसतय नाणा कधी वाचा । वैराग्यपूणु ज्ञानी साचा । यज्ञोपवीत अरं भण तयाचा । रुद्रािमाळा करी कं कणा ॥६३॥

पृष्ठ १३ of २७१
याणा रूपा युग कृ त । ब्रह्मयासी ऄसा िवनिवत । माता तुम्ही िनरोप दात । का वी जाउ भूमीवरी ॥६४॥

भूमीवरी मनुष्य लोक । ऄसतय सनदा ऄपवादक । माता न साहवा ता ऐक । कवणा परी वताुवा ॥६५॥

ऐकोिन सतययुगाचा वचन । िनरोपीतो ब्रह्मा अपण । तुवा वताुवा सत्त्वगुण । क्विचत्त् काळ याणापरी ॥६६॥

न करी जड तूता जाण । अिणक युग पाठवीन । तुवा रहावा सावध होउन । म्हणूिन पाठवी भूमीवरी ॥६७॥

वतुता याणापरी ऐका । झाली ऄविध सतयािधका । बोलावूिन त्रातायुगा दाखा । िनरोपी ब्रह्मा पररयासा ॥६८॥

त्रातायुगाचा लिण । ऐक िशष्या सांगान । ऄसा तयाची स्थूल तन । हाती ऄसा यज्ञसामग्री ॥६९॥

त्रातायुगाचा कारण । यज्ञ कररती सकळ जन । धमुशािप्रवतुन । कमुमागु ब्राह्मणांसी ॥७०॥

हाती ऄसा कु श सिमधा ऐसा । धमुप्रवतुक सदा वसा । ऐसा युग गाला हषे । िनरोप घाउिन भूिमवरी ॥७१॥

बोलावूिन ब्रह्मा हषी । िनरोप दात द्वापारासी । सांगान तयाचा रूपासी । ऐका श्रोता एकिचत्ता ॥७२॥

खड्गा खट्वांग धरोिन हाती । धनुष्य बाण एका हाती । लिण ईग्र ऄसा शांित । िनष्ठु र दया दोनी ऄसा ॥७३॥

पुण्य पाप समान दाखा । स्वरूपा द्वापार ऄसा िनका । िनरोप घाउिन कौतुका । अला अपण भूमीवरी ॥७४॥

तयाचा वदवस पुरल्यावरी । किलयुगाता पाचारी । जावा तवररत भूमीवरी । म्हणोिन सांगा ब्रह्मा दाखा ॥७५॥

ऐसा किलयुग दाखा । सांगान लिणा ऐका । ब्रह्मयाचा सन्मुखा । का वी गाला पररयासा ॥७६॥

िवचारहीन ऄंतःकरण । िपशाचासारखा वदन । तोंड खालता करुन । ठायी ठायी पडतसा ॥७७॥

वृद्ध अपण िवरागहीन । कलह द्वाष संगा घाउन । वाम हाती धरोिन िशश्न । यात ब्रह्मयासन्मुख ॥७८॥

िजवहा धरोिन ईजवा हाती । नाचा का ली ऄितप्रीती । दोषोत्तरा करी स्तुित । पुण्यपापसंिमश्र ॥७९॥

हासा रडा वाकु ल्या दावी । वाकु डा तोंड मुखी िशवी । ब्रह्मयापुढा ईभा राही । काय िनरोप म्हणोिनया ॥८०॥

दाखोिन तयाचा लिण । ब्रह्मा हासा ऄितगहन । पुसतसा ऄितिवनयाना । सलग िजवहा का धररली ॥८१॥

किलयुग म्हणा ब्रह्मयासी । सजकीन समस्त लोकांसी । सलग िजवहा रिणारांसी । हारी ऄसा अपणाता ॥८२॥

याकारणा सलग िजवहा । धरोिन नाचा ब्रह्मदावा । जाथा मी जाइन स्वभावा । अपण न िभया कवणाता ॥८३॥

ऐकोिन कलीचा वचन । िनरोप दात ब्रह्मा अपण । भूमीवरी जाउन । प्रकाश करी अपुला गुणा ॥८४॥

किल म्हणा ब्रह्मयासी । मज पाठिवता भूमीसी । अपुला गुण तुम्हांसी । सांगान ऐका स्वािमया ॥८५॥

ईच्छा द करीन धमाुसी । अपण ऄसा िनरं कुशी । िनरानंद पररयासी । सनदा कलह माझानी ॥८६॥

परद्रव्यहारक परिीरत । हा दोघा माझा भ्रात । प्रपंच मतसर दंभक । प्राणसखा माझा ऄसती ॥८७॥

बकासाररखा संन्यासी । तािच माझा प्राण पररयासी । छळण करोिन ईदरासी । िमळिवती पोषणाथु ॥८८॥

तािच माझा सखा जाण । अणीक ऄसतील पुण्यजन । तािच माझा वैरी जाण । म्हणोिन िवनवी ब्रह्मयासी ॥८९॥

ब्रह्मा म्हणा किलयुगासी । सांगा तुज ईपदाशी । किलयुगी अयुष्य नरासी । स्वल्प ऄसा एक शत ॥९०॥

पूवु युगांतरी दाखा । अयुष्य बहु मनुष्यलोका । तप ऄनुष्ठान ऐका । कररती ऄनाक वदवसवरी ॥९१॥

मग होय तयांसी गती । अयुष्य ऄसा ऄखंिडती । याकारणा ििती कष्टती । बहु वदवसपयंत ॥९२॥

तैसा नवहािच किलयुग जाण । स्वल्प अयुष्य मनुष्यपण । कररती तप ऄनुष्ठान । शीि पावती परमाथाु ॥९३॥

जा जन ऄसती ब्रह्मज्ञािन । पुण्य कररतील जाणोिन । तयास तुवा साह्य होउिन । वतुत ऄसा म्हणा ब्रह्मा ॥९४॥

ऐकोिन ब्रह्मयाचा वचन । कली म्हणतसा नमोन । स्वामींनी िनरोिपला जा जन । तािच माझा वैरी ऄसती ॥९५॥

पृष्ठ १४ of २७१
ऐसा वैरी जाथा ऄसती । का वी जाउ तया ििती । ऐकता होय मज भीित । का वी पाहू तयासी ॥९६॥

पंचशत भूमंडळात । भरतखंडी पुण्य बहुत । मज माररतील दाखत । कै सा जाउ म्हणतसा ॥९७॥

ऐकोिन कलीचा वचन । ब्रह्मा िनरोपी हासोन । काळातम्याता िमळोन । तुवा जावा भूमीसी ॥९८॥

काळातम्याचा ऐसा गुण । धमुवासना कररल छादन । पुण्यातम्याचा ऄंतःकरण । ईपजाल बुिद्ध पापािवषयी ॥९९॥

कली म्हणा ब्रह्मयासी । वैरी माझा पररयासी । वसतात भूमंडळासी । सांगान स्वामी ऐकावा ॥१००॥

ईपद्रिवती माता बहुत । कृ पा न या मज दाखत । जा जन िशवहरी ध्यात । धमुरत मनुष्य दाखा ॥१॥

अिणक ऄसती माझा वैरी । वास कररती गंगातीरी । अिणक वाराणशीपुरी । जाउिन धमु कररती दाखा ॥२॥

तीथे सहडती जा चरणा । अिणक ऐकती पुराणा । जा जन कररती सदा दाना । तािच माझा वैरी जाण ॥३॥

र्जयांचा मनी वसा शांित । तािच माझा वैरी ख्याित । ऄदांिभकपणा पुण्य कररती । तयांसी दाखता भीतसा ॥४॥

नासाग्री दृिष्ट ठा वुनी । जप कररती ऄनुष्ठानी । तयािस दाखतािच नयनी । प्राण माझा जातसा ॥५॥

िियांपुत्रांवरी प्रीित । मायबापा ऄवहाररती । तयावरी माझी बहु प्रीित । परम आष्ट माझा जाणा ॥६॥

वादशािांता सनवदती । हररहरांता भाद पाहती । ऄथवा िशव िवष्णु दूिषती । ता परम अप्त माझा जाणा ॥७॥

िजतेंवद्रय जा ऄसती नर । सदा भजती हररहर । रागद्वाषिववर्मजत धीर । दाखोिन मज भय ॥८॥

ब्रह्मा म्हणा किलयुगासी । तुझा प्रकाश बहुवसी । तुवा जातािच भूमीसी । तुझा आच्छा रहाटतील ॥९॥

एखादा िवरळागत । होइल नर पुण्यवंत । तयाता तुवा साह्य होत । वताुवा म्हणा ब्रह्मा ॥११०॥

ऐकोिन ब्रह्मयाचा वचन । किलयुग करीतसा नमन । करसंपुट जोडोन । िवनिवतसा पररयासा ॥११॥

माझ्या दुष्ट स्वभावासी । का वी साह्य वहावा धमाुसी । सांगा स्वामी ईपायासी । कवणापरी रहाटावा ॥१२॥

कलीचा वचन ऐकोिन । ब्रह्मा हसा ऄितगहिन । सांगतसा िवस्तारोिन । ईपाय कलीसी रहाटावया ॥१३॥

काळ वाळ ऄसती दोनी । तुज साह्य होईनी । यात ऄसती िनगुुणी । तािच दािवती तुज मागु ॥१४॥

िनमुळ ऄसती जा जन । तािच तुझा वैरी जाण । मळमूत्रा जयासी वाष्टन । ता तुझा आष्ट पररयासी ॥१५॥

यािच कारणा पापपुण्यासी । िवरोध ऄसा पररयासी । जा ऄिधक पुण्यराशी । तािच सजवकती तुज ॥१६॥

या कारणा िवरळागत । होतील नर पुण्यवंत । तािच सजवकती िनिित । बहुताक तुज वश्य होती ॥१७॥

एखादा िववाकी जाण । राहा तुझा ईपद्रव साहोन । जा न साहती तुझा दारुण । तािच होती वश्य तुज ॥१८॥

या कारणा किलयुगाभीतरी । जन्म होतील याणापरी । जा जन तुझािच परी । न होय तया इश्वरप्रािप्त ॥१९॥

ऐकोिन ब्रह्मदावाचा वचन । किलयुग कररतसा प्रश्न । कै सा साधूचा ऄंतःकरण । कवण ऄसा िनरोपावा ॥१२०॥

ब्रह्मा म्हणा तया वाळी । एकिचत्ता ऐक कली । सांगान ऐका श्रोता सकळी । िसद्ध म्हणा िशष्यासी ॥२१॥

धैयु धरोिन ऄंतःकरण । शुद्ध बुद्ध वतुती जन । दोष न लागती कधी जाण । लोभवर्मजत नरांसी ॥२२॥

जा नर भजनी हररहरांसी । ऄथवा ऄसती काशीिनवासी । गुरु सािवती िनरं तरा सी । तयासी तुझा न लगा दोष ॥२३॥

मातािपता सावकासी । ऄथवा सावी ब्राह्मणासी । गायत्री किपला धानूसी । भजणारांसी न लगा दोष ॥२४॥

वैष्णव ऄथवा शैवासी । जा सािवती िनतय तुळसीसी । अज्ञा माझी अहा ऐसी । तयासी बाधू नको ॥२५॥

गुरुसावक ऄसती नर । पुराण श्रवण करणार । सवुसाधनधमुपर । तयाता तुवा न बाधावा ॥२६॥

सुकृती शािपरायणासी । गुरूता सािवत वंशोवंशी । िववाका धमु करणारासी । तयाता तुवा न बाधावा ॥२७॥

पृष्ठ १५ of २७१
किल म्हणा ब्रह्मयासी । गुरुमिहमा अहा कै शी । कवण गुरुस्वरूपा कै सी । िवस्तारावा मजप्रित ॥२८॥

ऐकोिन कलीचा वचन । ब्रह्मा सांगतसा अपण । गकार म्हणजा िसद्ध जाण । रा फः पापस्य दाहकः ॥२९॥

ईकार िवष्णुरव्यक्त । ित्रतयातमा श्रीगुरु सतय । परब्रह्म गुरु िनिित । म्हणोिन सांगा कलीसी ॥१३०॥

श्लोक ॥ गणाशो वाऽिग्नना युक्तो िवष्णुना च समिन्वतः वणुद्वयातमको मंत्रितुमिु क्तप्रदायकः ॥३१॥

टीका ॥ गणाशाता म्हणती गुरु । तैसािच ऄसा वैश्वानरू । ऐसािच जाण शाङ्गुधरू । गुरुशब्द वते आतुका ठायी ॥३२॥

श्लोक ॥ गुरुः िपता गुरुमाुता । गुरुरा व परः िशवः । िशवा रुष्टा गुरुिाता गुरौ रुष्टा न किन ॥३३॥

टीका ॥ गुरु अपला मातािपता । गुरु शंकरु िनििता । इश्वरु होय जरर कोपता । गुरु रिील पररयासा ॥३३॥

गुरु कोपाल एखाद्यासी । इश्वर न राखा पररयासी । इश्वरू कोपाल र्जया नरासी । श्रीगुरु रिी िनिया ॥३५॥

श्लोक ॥ गुरुब्रुह्मा गुरुर्मवष्णुः गुरुदेवो महाश्वरः । गुरुरा कः परं ब्रह्म तस्मातगुरुमुपाश्रयात ॥३६॥

टीका ॥ गुरु ब्रह्मा सतय जाण । तोिच रुद्र नारायण । गुरुिच ब्रह्म कारण । म्हणोिन गुरु अश्रावा ॥३७॥

श्लोक ॥ हरौ प्रसन्नाऽिप च वैष्णवा जनाः संप्राथुयन्ता गुरुऄिक्तमव्ययाम् । गुरौ प्रसन्ना जगदीश्वरः सदा जनादुनस्तुष्यित सवुिसिद्धदः

॥३८॥

टीका ॥ इश्वर जरी प्रसन्न होता । तयासी गुरु होय ओळखिवता । गुरु अपण प्रसन्न होता । इश्वर होय अधीन अपुल्या ॥३९॥

श्लोक ॥ गुरुः सदा दशुियता प्रवृित्त तीथं व्रतं योगतपावदधमाुन् । अचारवणाुवदिववाकयज्ञान् ज्ञानं परं भिक्तिववाकयुक्तम् ॥१४०॥

टीका ॥ गुरु भजा शािमागु वतोिन । तीथुव्रतयोगतपावद मुनी । अचारवणाुवद ज्ञानी । ज्ञान परम भिक्तिववाकयुक्त ॥४१॥

या कारणा श्रीगुरुसी । भजावा शािमागेसी । तीथुव्रतयागतपासी । र्जयोितःस्वरूप ऄसा जाणा ॥४२॥

अचारधमाुवणाुश्रमांसी । िववाकधमुमागाुसी भिक्तवैराग्ययुक्तांसी । गुरुिच मागु दािवणार ॥४३॥

आतुका ऐकोिन किल अपण । िवनवीतसा कर जोडू न । गुरु सवु दावासमान । का वी झाला सांगा मज ॥४४॥

ब्रह्मा म्हणा कलीसी । सांगान तुज िवस्तारा सी । एकिचत्ता पररयासी । गुरुवीण पार नाही ॥४५॥

श्लोक ॥ गुरु िवना न श्रवाण भवात् कस्यािप कस्यिचत् । िवना कणेन शािस्य श्रवणं ततकु तो भवात् ॥४६॥

टीका । गुरुवीण समस्तांसी । श्रवण कै चा पररयासी । श्रवण होता मनुष्यांसी । समस्त शािा ऐकती ॥

शाि ऐकता पररयासी । तरतील संसारासी । या कारणा गुरुिच प्रकाशी । र्जयोतःस्वरूप जाणावा ॥४८॥

गुरु सािवता सवु िसिद्ध । होती पररयासा ित्रशुिद्ध । कथा वतुली ऄनावद । ऄपूवु तुज सांगान ॥४९॥

पूवी गोदावरीचा तीरी । ऄंिगरस ऊषींचा अश्रम थोरी । वृि ऄसती नानापरी । पुण्यनामा मृग वसती ॥५०॥

ब्रह्मऊिष अवदकरोिन । तप कररती तया स्थानी । तयांत वादधमु म्हणोिन । पैलपुत्र होता िद्वज ॥५१॥

तया िशष्य बहु ऄसती । वादशाि ऄभ्यािसती । तयात दीपक म्हणोिन ख्याित । िशष्य होता पररयासा ॥५२॥

होता िशष्य गुरुपरायण । का ला ऄभ्यास शािपुराण । झाला ऄसा ऄितिनपुण । सावा कररता श्रीगुरुची ॥५३॥

वादधमु एका वदनी । समस्त िशष्यांसी बोलावूनी । पुसतसा संतोषोिन । ऐका श्रोता एकिचत्ता ॥५४॥

बोलावुिन िशष्यांसी । बोला गुरु पररयासी । प्रीित ऄसाल अम्हांसी । तरी माझा वाक्य पररयासा ॥५५॥

िशष्य म्हणती गुरूसी । जा जा स्वामी िनरोिपसी । तू तारक अम्हांसी । ऄंिगकारू हा भरवसा ॥५६॥

गुरूचा वाक्य जो न करी । तोिच पडा रौरव घोरी । ऄिवद्या मायासागरी । बुडोन जाय तो नर ॥५७॥

मग तया कै ची गित । नरकी पडा तो सतती । गुरु तारक हा ख्याित । वादपुराणा बोलती ॥५८॥

पृष्ठ १६ of २७१
ऐकोिन िशष्यांची वाणी । तोषला वादधमु मुनी । संदीपकाता बोलावुनी । सांगतसा पररयासा ॥५९॥

ऐका िशष्य सकळीक । अमचा पूवाुर्मजत ऄसा एक । जन्मांतरी सहिािधक । का ली होती महापातका ॥१६०॥

अमचा ऄनुष्ठान कररता । बहुत गाला प्रिािळता । काही शाष ऄसा अता । भोिगल्यावाचून न सुटा जाणा ॥६१॥

तप सामर्थये ईपािा कररतो । पापमोिा अड ररघतो । यािच कारणा िनष्कृ ित कररतो । तया पाप घोरासी ॥६२॥

न भोिगता अपुला दाही । अपला पापा िनष्कृ ित नाही । हा िनिय जाणोिन पाही । भोगावा अम्ही पररयासा ॥६३॥

या पापाचा िनष्कृ तीसी । जावा अम्ही वाराणशीसी । जाइल पाप शीिासी । प्रख्यात ऄसा ऄिखल शािी ॥६४॥

या कारणा अम्हांसी । न्यावा पुरी वाराणशीसी । पाप भोगीन स्वदाहासी । माता तुम्ही सांभाळावा ॥६५॥

या समस्त िशष्यांत । कवण ऄसा सामर्थयुवंत । ऄंिगकारावा तवररत । म्हणोिन पुसा िशष्यांसी ॥६६॥

तया िशष्यांमध्या एक । नाम ऄसा संदीपक । बोलतसा ऄितिववाक । तया गुरूप्रित दाखा ॥६७॥

दीपक म्हणा गुरुस । पाप कररतां दाहनाश । न करावा संग्रहो दुःखास । शीि करा प्रितकारू ॥६८॥

वादधमु म्हणा तयासी । दृढ दाह ऄसता मनुष्यासी । िालन करावा पापासी । पुढती वाढा िवषापरी ॥६९॥

ऄथवा तीथे प्रायिित्ता । अपुला दाही भोगोिन तवररता । पापावागळा न होता िनरुता । मुिक्त नवहा अपणांसी ॥१७०॥

दाव ऄथवा ऊषाश्वरांसी । मनुष्यावद ज्ञानवंतासी । िालन न होय पापासी । अपुला अपण न भोिगता ॥७१॥

दीपक म्हणा गुरूसी । स्वामी िनरोपावा अपणासी । सावा करीन स्वशक्तीसी । न कररता ऄनुमान सांिगजा ॥७२॥

ऐकोिन दीपकाचा वचन । वादधमु म्हणा अपण । कु ष्ठा होइल ऄंग हीन । ऄंधक पांगूळ पररयासा ॥७३॥

संवतसर एकिवशंत । माता सांभाळावा बहुत । जरी ऄसाल दृढ व्रत । ऄंिगकारावी तुम्ही सावा ॥७४॥

दीपक म्हणा गुरूसी । कु ष्ठी होइन अपण हषी । ऄंध होइन एकवीस वषी । पापिनष्कृ ित करीन ॥७५॥

तुमचा पापाचा िनष्कृ ित । मी करीन िनििती । स्वामी िनरोपावा तवररती । म्हणोिन चरणांसी लागला ॥७६॥

ऐकोिन िशष्याची वाणी । संतोषला वादधमु मुनी । सांगतसा िवस्तारोिन । तया पाप-लिणा ॥७७॥

अपुला पाप अपणासी । ग्राह्य नवहा पुत्रिशष्यांसी । न भोिगतां स्वदाहासी । न वाचा पाप पररयासा ॥७८॥

याकारणा अपण दाखा । भोगीन अपुला पापदुःखा । सांभाळी मज तू संदीपका । एकवीस वषेपयंत ॥७९॥

जा पीिडती रोगा दाखा । प्रितपाळणारासी कष्ट ऄिधका । मजहूिन संदीपका । तूता कष्ट ऄिधक जाण ॥१८०॥

या कारणा अपुला दाही । भोगीन पाप िनियी । तुवा प्रितपाळावा पाही । काशीपूरा नाउिनया ॥८१॥

तया काशीपुरी जाण । पापावागळा होइन । अपण शाश्वतपद पावान । तुजकररता िशष्योत्तमा ॥८२॥

दीपक म्हणा गुरूसी । ऄवश्य नाइन पुरी काशी । सावा करीन एकवीस वषी । िवश्वनाथासम तुमची ॥८३॥

ब्रह्मा म्हणा किलयुगासी । कै सा होता िशष्य तयासी । कु ष्ठ होतांची गुरूसी । नाला काशीपुरा ॥८४॥

मिणकर्मणका ईत्तरदाशी । कं बळा श्वर सिन्नधासी । रािहला ताथा पररयासी । गुरू िशष्य दोघाजण ॥८५॥

स्नान करूिन मिणकर्मणका सी । पूजा कररती िवश्वनाथासी । प्रारब्धभोग तया गुरूसी । भोगीत होता तया स्थानी ॥८६॥

कु ष्ठरोग झाला बहुत । ऄिहीन ऄितदुःिखत । संदीपक सावा कररत । ऄितभक्ती करूिनया ॥८७॥

व्यािपला दाह कु ष्ठा बहुत । पू कृ िम पडा रक्त । दुःखा व्यापला ऄतयंत । ऄपस्मारी झाला जाण ॥८८॥

िभिा मागोिन संदीपक । गुरूसी अणोिन दात िनतयक । करी पूजा भावा एक । िवश्वनाथस्वरूप म्हणतसा ॥८९॥

रोगा करूिन पीिडतां नरू । साधुजन होती क्रूरू । तोिच दाखा िद्वजवरू । होय क्रूर एखादा वाळी ॥१९०॥

पृष्ठ १७ of २७१
िभिा अिणतां एखादा वदवशी । न जावा श्रीगुरु कोपासी । स्वल्प अिणला म्हणोिन क्लाशी । सांडोिन दात भूमीवरी ॥९१॥

यारा वदविश जाउिन िशष्य । अिण ऄन्ना बहुवस । िमष्टान्ना न अणी म्हणोिन क्लाश । कररता झाल पररयासा ॥९२॥

परोपरीचा पक्वान्न । का नािणशी म्हणा जाण । कोपा मारू यात अपण । शाका परोपरी मागतसा ॥९३॥

िजतुका अिण मागोिनया । सवुस्वा करीतसा वाया । कोपा दात िशिवया । परोपरी पररयासा ॥९४॥

एखादा समिय िशष्यासी । म्हणा ताता ज्ञानराशी । मजिनिमत्त कष्टलासी । िशष्यराया िशखामणी ॥९५॥

सवािच म्हणत वचना क्रूर । माता गांिजला ऄपार । तू अमुचा िवष्ठामूत्र । िणािणा धूत नाही ॥९६॥

खाताती मज मििका । कां न िनवाररसी संदीपका । सावा कररतां म्हणा ऐका । िभिा नािणशी म्हणतसा ॥९७॥

या कारणा पापगुण । ऐसाची ऄसती जाण । वोखट वाक्य िनगुुण । पाप म्हणोिन जाणावा ॥९८॥

पाप ऄसा जाथा बहुत । दैन्य मतसर वसा ताथ । शुभाशुभ नाणा क्विचत । पापरूपा जाणावा ॥९९॥

एखादा दैन्यकासी । दुःखा प्राप्त होती कै सी । ऄपस्मार होय जयासी । पाऄरूप तोिच जाणा ॥२००॥

समस्त रोग ऄसती दाखा । कु ष्ठ सोळा भाग नवहा िनका । वादधमु िद्वज ऐका कष्टतसा याणापरी ॥१॥

ऐसा गुरूचा गुणदोष । मनांत न अणी तोिच िशष्य । सावा करी एकमानस । तोिच इश्वर मानोिन ॥२॥

जैसा जैसा मागा ऄन्न । अणूिन दातसा पररपूणु । जैसा िवश्वाश्वर नारायण । तैसा गुरु म्हणतसा ॥३॥

काशीिात्र थोर ऄसतां । न करी सदा तीथुयात्रा । न जाय दावदशुना सवुथा । गुरुसावावांचूिन ॥॥

श्लोक ॥ न तीथुयात्रा न च दावयात्रा न दाहयात्रा न च गाहयात्रा । ऄहर्मनश ब्रह्म हररः सुबद्ध

ु ो गुरुः प्रसाव्यो न िह साव्यमन्यत् ॥५॥

टीका ॥ अपुला दाहसंरिण । कधी न करी िशष्य जाण । लय लावूिन श्रीगुरुचरण । कवणासवा न बोलाची ॥६॥

ऄहोरात्र याणापरी । ब्रह्मा िशव म्हणा हरी । गुरुिच होय िनधाुरी । म्हणोिन सावा करीतसा ॥७॥

गुरु बोला िनष्ठु रासी । अपण मनी संतोषी । जा जा तयाचा मानसी । पािहजा तैसा वतुतसा ॥८॥

वतुता यानापरी दाख । प्रसन्न होवोिन िपनाक । ईभा याउिन सन्मुख । वर माग म्हणतसा ॥९॥

ऄहो गुरुभक्त दीपका । महाज्ञानी कु लदीपका । तुष्टलो तुझा भक्तीसी ऐका । प्रसन्न झालो माग अता ॥२१०॥

दीपक म्हणा इश्वरासी । हा मृतयुंजय व्योमका शी । न पुसतां अम्ही गुरुसी । वर न घा सवुथा ॥११॥

म्हणोिन गाला गुरुपासी । िवनवीतसा तयासी । िवश्वनाथ अम्हांसी । प्रसन्न होवोिन अलासा ॥१२॥

िनरोप झािलया स्वामीचा । मागान ईपशमु व्याधीचा । वर होता सदािशवाचा । बरवा होइल म्हणतसा ॥१३॥

ऐकोिनया िशष्याचा वचन । बोला गुरु कोपायमान । माझा व्यािधिनिमत्त जाण । नको प्राथूु इश्वरासी ॥१४॥

भोिगल्यावाचोिन पातकासी । िनवृित्त नवहा गा पररयासी । जन्मांतरी बािधती िनियासी । धमुशािी ऄसा जाण ॥१५॥

मुिक्त ऄपािा र्जयाचा मनी । ताणा करावी पापधुणी । शाष राहतां िनगुुणी । िवघ्न कररतील मोिासी ॥१६॥

ऐिशयापरी िशष्यासी । गुरु सांगा पररयासी । िनरोप मागोिन श्रीगु रुसी । गाला इश्वरासन्मुख ॥१७॥

जाउिन सांगा इश्वरासी । नलगा वर अपणासी । नया गुरुचा मानसी । का वी घाउ म्हणतसा ॥१८॥

िवस्मय करोिन व्योमका शी । गाला िनवाुणमंडपासी । बोलावून समस्त दावांसी । सांगा वृत्तान्त िवष्णूपुढा ॥१९॥

श्रीिवष्णु म्हणा शंकरास । कै सा गुरु कै सा िशष्य । कोठा तयांचा रिहवास । सांगावा मज िनधाुरा ॥२२०॥

सांगा इश्वर िवष्णुसी । अियु दािखला पररयासी । दीपक िशष्य िनियासी । गुरुभक्त ऄसा जाणा ॥२१॥

गोदावरीतीरवासी । वादधमु म्हिणजा तापसी । तयाची सावा ऄहर्मनशी । कररतो भावा एकिचत्ता ॥२२॥

पृष्ठ १८ of २७१
नाही ित्रलोकी दािखला कोणी । गुरुभिक्त करणार िनगुुणी । तयाता दाखोिन माझा मनी । ऄितप्रीित वतुतसा ॥२३॥

वर दाइन म्हणोिन अपण । गालो होतो तयाजवळी जाण । गुरूचा िनरोप नाही म्हणोन । न घा वर पररयासा ॥२४॥

ऄनाक वदव्यसहिवषी । तप कररती महाऊिष । वर मागती ऄहर्मनशी । नाना कष्ट करोिनया ॥२५॥

तैसा तापसी योगी यांसी । नवहा मज वर द्यावयासी । बलातकारा दाता तयासी । वर न घा तो दीपक ॥२६॥

तनमन ऄपूुिन श्रीगुरूसी । सावा कररतो संतोषी । त्रयमूर्मत म्हणोिन गुरूसी । िनिया भजतसा ॥२७॥

समस्त दाव मातािपता । गुरुिच ऄसा तत्त्वतां । िनिय का ला ऄसा िचत्ता । गुरु परमातमा म्हणोिन ॥२८॥

वकती म्हणोिन वणूु तयासी । ऄिवद्या-ऄंधकारासी । छावदता दीपक पररयासी । कु लदीपक नाम सतय ॥२९॥

धमु ज्ञान सवु एक । गुरुिच म्हणा कु लदीपक । चरणसावा मनःपूवुक । कररतो गुरूची भक्तीना ॥२३०॥

आतुका ऐकोिन शाङ्गुधरू । पहावया गाला िशष्यगुरु । तयांचा भिक्तप्रकारू । पाहा तया वाळी ॥३१॥

सांिगतला िवश्वनाथा । तयाहून वदसा अिणक ताथा । संतोषोिन दीपकाता । म्हणा िवष्णु पररयासा ॥३२॥

दीपक म्हणा िवष्णूसी । काय भिक्त दाखोिन अम्हांसी । वर दातोसी पररयासी । कवण कायाु सांग मज ॥३४॥

लि कोटी सहि वरुषी । तप कररती ऄरण्यावासी । तयांसी कररतोसी ईदासी । वर न दासी नारायण ॥३५॥

मी तरी तुज भजत नाही । तुझा नाम स्मरत नाही । बलातकारा यावोिन पाही । का वी दाशी वर मज ॥३६॥

ऐकोिन दीपकाचा वचन । संतोषला नारायण । सांगतसा िवस्तारोन । तया दीपकाप्रती दाखा ॥३७॥

गुरुभिक्त कररसी िनवाुणासी । म्हणोिन अम्ही जाहलो संतोषी । जा भिक्त का ली तवां गुरूसी । तािच अम्हांसी पावली ॥३८॥

जो नर ऄसाल गुरुभक्त जाण । तोिच माझा जीवप्राण । तयासी वश्य झालो अपण । जा मागाल ता दातो तया ॥३९॥

सावा करी माता िपता । ती पावा मज तत्त्वतां । पितसावा ििया कररता । ताही मज पावतसा ॥२४०॥

एखाद्या भल्या ब्राह्मणासी । यती योगाश्वर तापसी । कररती नमन भक्तीसी । तािच मज पावा जाणा ॥४१॥

ऐसा ऐकोिन दीपक । निमता झाला अिणक । िवनवीतसा दाख । म्हणा िसद्ध नामधारका ॥४२॥

ऐक िवष्णु ह्रषीका शी । िनिय ऄसो माझा मानसी । वादशाि मीमांसावदकांसी । गुरु अम्हांसी दाणार ॥४३॥

गुरूपासोिन सवु ज्ञान । त्रयमूर्मत होती अम्हां अधीन । अमुचा गुरुिच दाव जाण । ऄन्यथा नाही जाण पा ॥४४॥

सवु दाव सवु तीथु । गुरूिच अम्हा ऄसा सतय । गुरूवांचूिन अम्हां परमाथु । काय दूर ऄसा सांगा ॥४५॥

समस्त योगी िसद्धजन । गुरूवांचूिन न होती सज्ञान । ज्ञान होता इश्वर अपण । का वी दूर ऄसा सांगा ॥४६॥

जो वर द्याल तुम्ही मज । श्रीगुरु दातो काय चोज । याकारणा श्रीगुरुराज । भजतसा पररयासा ॥४७॥

संतोषोिन नारायण । म्हणा धन्य धन्य माझा प्राण । तू िशष्य-िशरोरतन । बाळक तूिच अमुचा ॥४८॥

काही तरी माग अता । वर दाइन तत्त्वतां । िवश्वनाथ अला होता । दुसरा न वर द्यावयासी मी अलो ॥४९॥

अमचािन मन संतोषी । वर माग जो तुझा मानसी । तुज वश्य झालो िनधाुरासी । जा पािहजा ता दाइन अता ॥२५०॥

दीपक म्हणा िवष्णुसी । जरी वर अम्हां दासी । गुरुभिक्त होय ऄिधक मानसी । ऐसा मज ज्ञान द्यावा ॥५१॥

गुरूचा रूप अपण ओळखा । ऐसा ज्ञान दाइ सुखा । यापरता न मागा िनका । म्हणोिन चरणी लागला ॥५२॥

वदधला वर शाङ्गुपाणी । संतोषोिन बोला वाणी । ऄरा दीपका िशरोमणी । तू माझा प्राणसखा होशी ॥५३॥

तुवा ओळिखला गुरूसी । दािखला दृष्टी परब्रह्मासी । अणीक जरी अम्हां पुससी । सांगान एक एकिचत्ता ॥५४॥

लौवकक सुबुिद्ध होय जैशी । धमाुधमुसुमना तैशी । ईतकृ ष्टाहूिन ईतकृ ष्टासी । स्तुित करर गा ऄहर्मनशी ॥५५॥

पृष्ठ १९ of २७१
जा जा समयी श्रीगुरूसी । तू भक्तीना स्तुित कररसी । ताणा । होउ अम्ही संतोषी । तािच अमुची स्तु ित जाण ॥५६॥

वाद वािचती सांगासी । वादान्त भाष्य ऄहर्मनषी । वािचती जन ईतकृ ष्टासी । अम्हा पावा िनधाुरी ॥५७॥

बोलती वाद िसद्धान्त । गुरुिच ब्रह्म ऄसा म्हणत । यािच कारणा गुरु भजता सतय । सवु दावता तुज वश्य ॥५८॥

गुरु म्हणजा ऄिर दोन । ऄमृताचा समुद्र जाण । तयामध्या बुडता िण । का वी होय पररयासा ॥५९॥

जयाचा ह्रदयी गुरुस्मरण । तोिच ित्रलोकी पूर्जय जाण । ऄमृतपान सदा सगुण । तोिच िशष्य ऄमर होय ॥२६०॥

श्लोक ॥ यदा मम िशवस्यािप ब्रह्मणो ब्राह्मणस्य िह । ऄनुग्रहो भवान्नण

ृ ां साव्यता सद्गुरुस्तदा ॥६१॥

टीका ॥ अपण ऄथवा इश्वरु । ब्रह्मा जरी दाता वरु । तद्वत् फलदाता गुरु । गुरु त्रैमूर्मत यािच कारणा ॥६२॥

ऐसा वर दीपकासी । वदधला िवष्णूना पररयासी । ब्रह्मा सांगा कलीसी । एकिचत्ता पररयासा ॥६३॥

वर लाधोिन दीपक । गाला गुरूचा सन्मुख । पुसतसा गुरु ऐक । तया िशष्या दीपकासी ॥६४॥

ऐक िशष्या कु ळदीपका । काय वदधला वैकुंठनायका । िवस्तारोिन सांगा िनका । माझा मन िस्थर होय ॥६५॥

दीपक म्हणा गुरुसी । वर वदधला ह्रषीका शी । म्या मािगतला तयासी । गुरुभिक्त वहावी म्हणोिनया ॥६६॥

गुरुची सावा ततपरा सी । ऄंतःकरण दृढासी । वर वदधला संतोषी । दृढभिक्त माझी तुमचा चरणी ॥६७॥

संतोषोिन श्रीगुरु । प्रसन्न झाला सािातकारू । जीिवतवा होय तू िस्थरू । काशीपुरी वास करी ॥६८॥

तुझा वाक्य सवुिसिद्ध । तुझा घरी नविनिध । िवश्वनाथ तुझा स्वाधी । म्हणा गुरु संतोषोिन ॥६९॥

तुझा स्मरण जा कररती । तयांचा कष्ट िनवारण होती । िश्रयायुक्त नां दती । तुझा स्मरणमात्रासी ॥२७०॥

याणापरी िशष्यासी । प्रसन्न झाला पररयासी । वदव्यदाह झाला ततिणासी । झाला गुरु वादधमु ॥७१॥

िशष्याचा भाव पहावयास । कु ष्ठी झाला महाक्लाश । तो तापसी ऄितिवशाष । तयासी कै चा पाप राहा ॥७२॥

लोकानुग्रह करावयासी । गाला होता पुरी काशी । काशीिात्रमिहमा ऐसी । पाप जाय सहि जन्मीचा ॥७३॥

तया काशीनगरात । धमु ऄथवा ऄधमु-रत । वास कररती क्विचत । तयांिस पुनजुन्म नाही जाणा ॥७४॥

सूत म्हणा ऊषीश्वरासी । याणा प्रकारा कलीसी । सांगा ब्रह्मा पररयासी । िशष्यदीपक अख्यान ॥७५॥

िसद्ध म्हणा नामकरणी । दृढ मन ऄसावा यािच गुणी । तरीच तरा ल भवाणी । गुरुभिक्त ऄसा याणािवधी ॥७६॥

श्लोक ॥ यत्र यत्र दृढा भिक्तयुदा कस्य महातमनः । तत्र तत्र महादावः प्रकाशमुपगच्छित ॥७७॥

टीका । जरी भिक्त ऄसा दृढासी । ित्रकरणसह मानसी । तोिच लाधा इश्वरासी । इश्वर होय तया वश्य ॥७८॥

आित श्रीगुरुचररत्रपरमकथाकल्पतरौ श्रीनृससहसरस्वतयुपाख्याना िसद्धनामधारकसंवादा िशष्यदीपकाख्यानं नाम िद्वतीयोऽध्यायः ॥२॥

श्रीदत्तात्रायार्मपतमस्तु ।

ओवीसंख्या ॥२७९॥

॥श्रीगुरुदत्तात्रायापुणमस्तु॥

पृष्ठ २० of २७१
ऄध्याय ितसरा
श्रीगणाशाय नमः ।

याणापरी िसद्ध मुिन । सांगता झाला िवस्तारोिन । संतोषोिन नामकरणी । िवनिवतसा मागुती ॥१॥

जय जयाजी िसद्ध मुनी । तारक तू अम्हालागुनी । संदाह होता माझा मनी । अिज तुवा फा िडला ॥२॥

तुझािन सवुस्व लाधलो । अनंदजळी बुडालो । परम तत्त्व जोडलो । अिजचािन दातारा ॥३॥

ऐसा श्रीगुरुमिहमान । मज िनरोिपला तवां ज्ञान । अनंदमय माझा मन । तुझािन धमे स्वािमया ॥४॥

कवणा ठायी तुमचा वास । िनतय तुम्हा कोठा ग्रास । होइन तुझा अतां दास । म्हणोिन चरणी लागला ॥५॥

कृ पािनधी िसद्ध मुनी । तया िशष्या असलगोिन । अशीवुचन दाउिन । सांगा अपुला वृत्तान्त ॥६॥

जा जा स्थानी होता गुरु । ताथा ऄसतो चमतकारू । पुससी जरी अम्हां अहारू । गुरुस्मरणी िनतय जाणा ॥७॥

श्रीगुरुचररत्र मिहमान । तािच अम्हा ऄमृतपान । सदा सािवतो याचा गुण । म्हणोिन पुस्तक दािवला ॥८॥

भुिक्त मुिक्त परमाथु । जा जा वांिछजा मनांत । ता ता साध्य होय तवररत । गुरुचररत्र ऐकता ॥९॥

धनाथी यासी ऄिय धन । पुत्रपौत्रावद गोधन । कथा ऐकता होय जाण । ज्ञानिसद्धी तातकाळ ॥१०॥

जा भक्तीना सप्तक एक । पढती ऐकती भक्तलोक । काम्य होय तातकािलक । िनपुित्रका पुत्र होती ॥११॥

ग्रहरोगावदपीडन । न होती व्यािध कधी जाण । जरी मनुष्यास ऄसाल बंधन । तवररत सुटा ऐकता ॥१२॥

ज्ञातवंत शतायुषी । ऐकता होय भरवसी । ब्रह्महतयापापा नाशी । एकिचत्ता ऐकता ॥१३॥

आतुका ऐकोिन तया ऄवसरी । नामधारक नमस्कारी । स्वामी माता तारी तारी । कृ पािनिध िसद्ध मुनी ॥१४॥

सािातकारा गुरुमूर्मत । भाटलासी तू जगर्जयोती । होती वासना माझा िचत्ती । गुरुचररत्र ऐकावा ॥१५॥

एखादा तृषाना पीिडत । जात ऄसता मागुस्थ । तया अणूिन दाती ऄमृत । तयापरी तू मज भाटलासी ॥१६॥

गुरूचा मिहमा ऐको कानी । सांिगजा स्वामी िवस्तारोिन । ऄंधकार ऄसतां रजनी । सूयोदयापरी करी ॥१७॥

आतुवकया ऄवसरी । िसद्ध योगी ऄभय करी । धरोिनया सव्य करी । घावोिन गाला स्वस्थाना ॥१८॥

ऄसा ठाव ज्ञानपंथी । कल्पवृि ऄश्वतथी । बैसोिन सांगा ज्ञानर्जयोती । ऐक िशष्या नामधारका ॥१९॥

नाणती सोय गुरुदास्यका । यािच कारणा ईपबाधका । होती तुज ऄनाका । सचता क्लाश घडती तुज ॥२०॥

ओळखावया गुरुमूतीसी । अपुला अचार पररयासी । दृढ भिक्त धरोिन मानसी । ओळिखजा मग श्रीगुरु ॥२१॥

ऐकोिन िसद्धांचा वचन । संतोषा नामधारक सगुण । िणिणा करी नमन । करुणावचना करोिनया ॥२२॥

तापत्रयाग्नीत पोळलो । मी संसारसागरी बुडालो । क्रोधावद जलचरी वािष्टलो । ऄज्ञानजाळा वाष्टूिनया ॥२३॥

ज्ञाननौकी बसवूिन । कृ पाचा वायू पालाणुिन । दाहा तारक करूिन । तारावा माता स्वािमया ॥२४॥

ऐिशया करुणावचनी । िवनिवतसा नामकरणी । मस्तक िसद्धािचया चरणी । ठा िवता झाला पुनः पुनः ॥२५॥

तव बोिलला िसद्ध मुिन । न धरी सचता ऄंतःकरणी । ईठवीतसा अश्वासोिन । सांकडा फा डीन तुझा अता ॥२६॥

र्जयांसी नाही दृढ भिक्त । सदा दैन्या कष्टती । श्रीगुरूवरी बोल ठा िवती । ऄिवद्यामाया वाष्टूिन ॥२७॥

संशय धरोिन मानसी । श्रीगुरु काय दाइल म्हणसी । ताणा गुणा हा भोग भोिगसी । नाना कष्टा व्याकु िळत ॥२८॥

सांडोिन संशय िनधाुर । गुरुमूर्मत दाइल ऄपार । ऐसा दाव कृ पासागर । तुज नुपािी सवुथा ॥२९॥

गुरुमूर्मत कृ पाससधु । प्रख्यात ऄसा वादा बोधु । तुझा ऄंतःकरणी वाधु । ऄसा तया चरणांवरी ॥३०॥

पृष्ठ २१ of २७१
तो दातार ऄिखल मही । जैसा माघाचा गुण पाही । पजुन्य पडतो सवां ठायी । कृ पाससधु ऐसा ऄसा ॥३१॥

तयांतिच पात्रानुसार । सांगान सािी एक थोर । सखोल भूिम ईदक िस्थर । ईन्नती ईदक नाही जाण ॥३२॥

दृढ भिक्त जाणा सखोल भूिम । दांिभक ओळखा ईन्नत तुम्ही । यािचया कारणा मनोकमी । िनियावा श्रीगुरूसी ॥३३॥

म्हणोिन श्रीगुरुईपमा । ऐसा कणव ऄसा मिहमा । प्रपंच होय परब्रह्मा । हस्त मस्तकी ठा वोिनया ॥३४॥

कल्पतरूची द्यावी ईपमा । किल्पला लाभा तयाचा मिहमा । न किल्पतां पुरवी कामा । कामधानु श्रीगुरु ॥३५॥

ऐसा श्रीगुरु ब्रह्ममूर्मत । ख्याित ऄसा श्रुितस्मृती । संदह

ा सांडूिन एकिचत्ती । ध्याय पदांबुज श्रीगुरूचा ॥३६॥

आतका पररसोिन नामधारक । नमन करोिन िणैक । करसंपुट जोडोिन ऐक । िवनिवतसा िसद्धासी ॥३७॥

श्रीगुरू िसद्ध योगाश्वरा । कामधानु कृ पासागरा । िवनिवतसा ऄवधारा । सावक तुमचा स्वािमया ॥३८॥

स्वामींनी िनरोिपला सकळ । झाला माझा मन िनमुळ । वाध लागला ऄसा का वळ । चररत्र श्रीगुरूचा ऐकावया ॥३९॥

गुरु त्रयमूर्मत ऐको कानी । का ऄवतरला मनुष्ययोनी । सवु सांगावा िवस्तारोिन । म्हणोिन चरणी लागला ॥४०॥

मग काय बोला योगींद्र । बा रा िशष्या तू पूणुचंद्र । माझा बोधसमुद्र । कै सा तुवा ईतसाहिवला ॥४१॥

तूता महासुख लाधला । गुरुदास्यतव फळला । परब्रह्म ऄनुभवला । अिजचािन तुज अता ॥४२॥

सहडत अलो सकळ ििित । कवणा नवहा ऐशी मित । गुरुचररत्र न पुसती । तूता दािखला अिज अम्ही ॥४३॥

र्जयासी आहपरत्रींची चाड । तयासी ही कथा ऄसा गोड । ित्रकरणा करोिनया दृढ । एकिचत्ता ऐवकजा ॥४४॥

तू भक्त का वळ श्रीगुरुचा । म्हणोिन भिक्त झाली ईं चा । िनियो मानी मािझया वाचा । लाधसी चारी पुरुषाथु ॥४५॥

धनधान्यावद संपित्त । पुत्रपौत्र श्रुितस्मृित । आह सौख्य अयुष्यगित । ऄंती गित ऄसा जाणा ॥४६॥

गुरुचररत्र कामाधानु । वादशािसंमत जाणु । ऄवतरला त्रयमूर्मत अपणु । धरोिन नरवाष किलयुगी ॥४७॥

कायाुकारण ऄवतार । होउिन याती हररहर । ईतरावया भूिमभार । भक्तजनाता तारावया ॥४८॥

ऐकोिन िसद्धाच वचना । प्रश्न करी िशष्यराणा । त्रयमूर्मत ऄवतार कककारणा । दाह धरोिन मानुषी ॥४९॥

िवस्तारोिन ता अम्हांसी । सांगा स्वामी कृ पासी । म्हणोिन लागला चरणासी । करुणावचना करोिनया ॥५०॥

िसद्ध म्हणा नामधारका । त्रयमूर्मत तीन गुण ऐका । अवदवस्तु अपण एका । प्रपंच वस्तु तीन जाणा ॥५१॥

ब्रह्मयाचा रजोगुण । सत्त्वगुन िवष्णु जाण। तमोगुण ईमारमण । मूर्मत एकिच ऄवधारा ॥५२॥

ब्रह्मा सृिष्टरचनासी । पोषक िवष्णु पररयासी । रुद्रमूर्मत प्रळयासी । त्रयमूतीचा तीन गुण ॥५३॥

एका वागळा एक न होती । कायाुकारण ऄवतार होती । भूमीचा भार फा िडती । प्रख्यात ऄसा पुराणी ॥५४॥

सांगान साि अता तुज । ऄंबरीष म्हिणजा िद्वज । एकादशीव्रतािचया काज । िवष्णूसी ऄवतार करिवला ॥५५॥

ऄवतार वहावया कारण । सांगान तुज िवस्तारून । मन करोिन सावधान । एकिचत्ता पररयासा ॥५६॥

िद्वज करी एकादशीव्रत । पूजा करी ऄभ्यागत । िनियो करी दृढिचत्त । हररसचतन सवुकाळ ॥५७॥

ऄसो तयािचया व्रतासी । भंग करावया अला ऊिष । ऄितिथ होउिन हठा सी । पावला मुिन दुवाुस ॥५८॥

ता वदवशी साधनद्वादशी घडी एक । अला ऄितिथ कारिणक । ऄंबरीषास पडला धाक । का वी घडा म्हणोिनया ॥५९॥

ऊिष अला दाखोिन । ऄंबरीषाना ऄिभवंदोिन । ऄघ्यु पाद्य दावोिन । पूजा का ली ईपचारा ॥६०॥

िवनिवतसा ऊषीश्वरासी । शीि जावा स्नानासी । साधन अहा घरटका द्वादशी । यावा ऄनुष्ठान सारोिनया ॥१॥

ऊिष जाउिन जाउिन नदीसी । ऄनुष्ठान करती िवधींसी । िवलंब लागता तयासी । अली साधन घरटका ॥६२॥

पृष्ठ २२ of २७१
व्रत भंग होइल म्हणोिन । पारणा का ला तीथु घाउिन । नाना प्रकार पक्वानी । पाक का ला ऊषीता ॥६३॥

तव अला दुवाुस दाखा । पाहूिन ऄंबरीषाच्या मुखा । म्हणा भोजन का लािस का । ऄितथीिवण दुरातमया ॥४॥

शाप दाता ऊषीश्वर । राजा स्मरला शाङ्गुधर । करावया भक्ताचा कै वार । टाकू न अला वैकुंठा ॥६५॥

भक्तवतसल नारायण । शरणागताचा रिण । िबरूद बोलती पुराणा जाण । धावा धानु वतसािस जैसी ॥६६॥

शािपला ऊषीना िद्वजासी । जन्मावा गा ऄिखल योनीसी । तव पावला ह्रषीका शी । याउिन जवळी ईभा ठा ला ॥६७॥

िमर्थया नवहा ऊषीचा वचन । िद्वजा धररला श्रीिवष्णुचा चरण । भक्तवतसल ब्रीद जाण । तया महािवष्णूचा ॥६८॥

िवष्णु म्हणा दुवाुसासी । तुवा शािपला ऄंबरीषासी । राखीन अपुल्या दासासी । शाप अम्हासी तुम्ही द्यावा ॥६९॥

दुवाुस ज्ञानी ऊषीश्वर । का वळ इश्वर ऄवतार । फा डावयास भूिमभार । कारण ऄसा पुढा म्हणतसा ॥७०॥

जाणोिन ज्ञानीिशरोमणी । म्हणा तप कररतां युगा िोणी । भाटी नवहा हररचरणी । भूमीवरी दुलुभ ॥७१॥

शापसंबंधा ऄवतरोिन । याइल लक्ष्मी घाउिन । तारावयालागोनी । भक्तजना समस्ता ॥७२॥

परोपकारसंबंधासी । शाप द्यावा िवष्णुसी । भूिमभार फा डावयासी । कारण ऄसा म्हणोिनया ॥७३॥

ऐसा िवचारोिन मानसी । दुवाुस म्हणा िवष्णूसी । ऄवतरोनी भूमीसी । नाना स्थानी जन्मावा ॥७४॥

प्रिसद्ध होसी वाळ दहा । ईपर ऄवतार पूणु दहा । सहज तू िवश्वातमा महा । स्थूळसूक्ष्मी वससी तू ॥७५॥

ऐसा कायुकारण शाप । ऄंिगकारी जगाचा बाप । दुष्टांवरी ऄसा कोप । सृिष्टप्रितपाळ करावया ॥७६॥

ऐसा दहा ऄवतार झाला । ऄसा तुवा कणी ऐवकला । महाभागवती िवस्ताररला । ऄनंतरूपी नारायण ॥७७॥

कायुकारण ऄवतार होती । क्विचतप्रकट क्विचत् गुप्ती । ता ब्रह्मज्ञानी जाणती । मूढमित काय जाणा ॥७८॥

अणीक सांगान तुज । िवनोद झालासा सहज । ऄनुसया ऄित्रऊषीची भाज । पितव्रतािशरोमणी ॥७९॥

ितचा गृही जन्म जाहला । त्रयमूर्मत ऄवतरला । कपटवाष धरोिन अला । पुत्र जाहला ितयाचा ॥८०॥

नामधारक पुसा िसद्धासी । िवनोदकथा िनरोिपलीसी । दाव ऄितप्रकट वाषी । पुत्र जाहला कवणा परी ॥८१॥

ऄित्र ऊिष पूवी कवण । कवणापासूिन ईतपन्न । मूळ पुरुष होता कवण । िवस्तारोिन मज सांगावा ॥८२॥

म्हणा सरस्वती गंगाधर । पुढील कथाचा िवस्तार । ऐकता होय मनोहर । सकलांभीष्टा साधती ॥८३॥

आित श्रीगुरुचररत्रपरमकथाकल्पतरो श्रीनृससहसरस्वतयुपाख्याना िसद्धनामधारकसंवादा ऄंबरीषव्रतिनरूपणं नाम तृतीयोऽध्यायः ॥३॥

ओवीसंख्या ॥८३॥

श्रीगुरुदत्तात्रायापुणमस्तु

पृष्ठ २३ of २७१
ऄध्याय चौथा
श्रीगणाशाय नमः ।

ऐशी िशष्याची िवनंती । ऐकोन िसद्ध काय बोलती । साधु साधु तुझी भिक्त । प्रीित पावो गुरुचरणी ॥१॥

ऐक िशष्यचूडामणी । धन्य धन्य तुझी वाणी । अठवतसा तुझ्या प्रश्नी । अवदमध्यावसानक ॥२॥

प्रश्न का ला बरवा िनका । सांगान अतां तुज िववाका । ऄित्र ऊषीचा पूवुका । सृष्टीपासोिन सकळ ॥३॥

पूवी सृिष्ट नवहती काही । जलमय होता सवुही । अपोनारायण म्हणोिन पाही । वाद बोलती याची कारणा ॥४॥

ईदक अपोनारायण । सवां ठायी वास पूणु । बुिद्धसंभवप्रपंचगुण । िहरण्यगभु ऄंड िनर्ममला ॥५॥

तािच ब्रह्मांड नाम जाहला । रजोगुना ब्रह्मािस िनर्ममला । िहरण्यगभु नाम पावला । दावतावषु एक होता ॥६॥

तािच ब्रह्मांड दाखा । फु टोिन शकला झाली ऐका । एक शकल भूिमका । होउिन ठा ली शकला दोनी ॥७॥

ब्रह्मा ताथा ईपजोन । रिचला चवदािह भुवन । दाही वदशा मानसवचन । काळ कामक्रोधावद सकळ ॥८॥

सृिष्ट रचावयासी । सप्त पुत्र ईपजवी मानसी । नामा सांगान पररयासी । सात जण ब्रह्मपुत्र ॥९॥

मरीिच ऄित्र अंिगरस । पुलस्तय पुलह क्रतु विसष्ठ । सप्त पुत्र जाहला श्राष्ठ । सृिष्टकताु ब्रह्मा जाण ॥१०॥

सप्त ब्रह्मपुत्रांमधील ऄित्र । ताथूिन पीठ गुरुसंतित । सांगान ऐका एकिचत्ती । सभाग्य नामधारका ॥११॥

ऊिष ऄत्रीची भायाु । नाम ितचा ऄनसूया । पितव्रतािशरोमिणया । जगदंबा तािच जाण ॥१२॥

ितचा सौंदयुलिण । वणूु शका ऐसा कोण । िजचा पुत्र चंद्र अपण । ितचा रूप काय सांगो ॥१३॥

पितसावा करी बहुत । समस्त सुरवर भयाभीत । स्वगैश्वयु घाइल तवररत । म्हणोिन सचितती मानसी ॥१४॥

आं द्रावद सुरवर िमळु िन । त्रयमूर्मतपासी जाईनी । िवनिवताती प्रकाशोनी । अचार ऄित्र ऊषीचा ॥१५॥

आं द्र म्हणा स्वािमया । पितव्रता िी ऄनसूया । अचार ितचा सांगो काया । तुम्हाप्रती िवस्तारोिन ॥१६॥

पितसावा करी भक्तीसी । मनोवाक्कायमानसी । ऄितिथपूजा महाहषी । िवमुख नवहा कवणा काळी ॥१७॥

ितचा अचार दाखोिन । सूयु भीतसा गगनी । ईष्ण ितजला होइल म्हणोिन । मंद मंद तपतसा ॥१८॥

ऄिग्न झाला भयाभीत । शीतळ ऄसा वतुत । वायु झाला भयचवकत । मंद मंद वतुतसा ॥१९॥

भूिम अपण िभउिन दाखा । नम्र जाहली पादुका । शाप दाइल म्हणोिन ऐका । समस्त अम्ही भीतसो ॥२०॥

नाणो घाइल कवण स्थान । कोण्या दावाचा िहरोन । एखाद्याता वर दाता जाण । तोही अमुता मारू शका ॥२१॥

यािस करावा ईपाय । तू जगदातमा दावराय । जाइल अमुचा स्वगुठाय । म्हणोिन अलो तुम्हा सां गो ॥२२॥

न कराल जरी ईपाय यासी । सावा करू अम्ही ितसी । ितचा द्वारी ऄहर्मनशी । राहू िचत्त धरोिनया ॥२३॥

ऐसा ऐकोिन त्रयमूर्मत । महाक्रोधा कापती । चला जाउ पाहू कै सी सती । म्हणती अहा पितव्रता ॥२४॥

वतभंग करूनी ितसी । ठा वूिन याउ भूमीसी । ऄथवा वैवस्वतालयासी । पाठवू म्हणोिन िनघाला ॥२५॥

सत्त्व पहावया सतीचा । त्रयमूती वाष िभिुकाचा । अश्रमा अला ऄत्रीचा । ऄभ्यागत होउिनया ॥२६॥

ऊिष करू गाला ऄनुष्ठान । मागा अला त्रयमूर्मत अपण । ऄनसूयासी अश्वासून । ऄितिथ अपण अलो म्हणती ॥२७॥

िुधा बहु पीडोन । अम्ही अलो ब्राह्मण । तवररत द्यावा सती ऄन्न । ऄथवा जाउ अिणका ठाया ॥२८॥

सदा तुमचा अश्रमांत । संतपुण ऄभ्यागत । ऐको अली कीर्मत िवख्यात । म्हणोिन अलो ऄनसूया ॥२९॥

आच्छाभोजनदान तुम्ही । दाता म्हणोिन ऐवकला अम्ही । ठाकोिन अलो यािच कामी । आच्छाभोजन मागावाया ॥३०॥

पृष्ठ २४ of २७१
आतुका ऐकोिन ऄनसूया । नमन का ला ततििणया । बैसकार करूिनया । िालन का ला चरण तयांचा ॥३१॥

ऄध्यु पाद्य दाउिन तयांसी । गंधाितापुष्पासी सवाच म्हणतसा हषी । अरोगण साररजा ॥३२॥

ऄितथी म्हणा तया वाळी । करोिन अलो अंघोळी । ऊिष याती बहुता वाळी । तवररत अम्हा भोजन द्यावा ॥३३॥

वासना पाहोिन ऄितथीता । काय का ला पितव्रता । ठाय घातला तवररता । बैसकार का ला दाखा ॥३४॥

बैसवोिनया पाटावरी । घृतासी पात्र ऄिभधारी । घावोनी अली अपण िीरी । शाक पाक तया वाळी ॥३५॥

ितसी म्हणती ऄहो नारी । अम्ही ऄितथी अलो दुरी । दाखोिन तुझा स्वरूप सुंदरी । ऄभीष्ट मानसी अिणक वसा ॥३६॥

नग्न होवोिन अम्हांसी । ऄन्न वाढावा पररयासी । ऄथवा काय िनरोप दाशी । अम्ही जाउ नाही तरी ॥३७॥

ऐकोिन िद्वजांचा वचन । ऄनसूया करी सचतन । अला िवप्र पहावया मन । कारिणक पुरुष होतील ॥३८॥

पितव्रता िशरोमणी । िवचार करी ऄंतःकरणी । ऄितथी िवमुख तरी हािन । िनरोप का वी ईल्लंघू ॥३९॥

माझा मन ऄसा िनमुळ । काय करील मन्मथ खळ । पतीचा ऄसा तपफळ । तारील मज म्हणतसा ॥४०॥

ऐसा िवचारोिन मानसी । तथास्तु म्हणा तयांसी । भोजन करावा स्वस्थ िचत्तासी । नग्न वाढीन म्हणतसा ॥४१॥

पाकस्थाना जाउिन अपण । सचतन करी पतीचा चरण । वि फा डोिन नग्न । म्हणा ऄितथी बाळा माझी ॥४२॥

नग्न होवोनी सती दाखा । घाउिन अली ऄन्नोदका । तव तािच झाला बाळका । ठायांपुढा लोळती ॥४३॥

बाळा दाखोिन ऄनसूया । भयचवकत होवोिनया । पुनरिप विा नासोिनया । अली तया बाळकांजवळी ॥४४॥

रुदन कररती ितन्ही बाळा । ऄनसूया रहावी वाळोवाळ । िुधातु झाली का वळ । म्हणोिन किडया घातसा ॥४५॥

किडया घावोिन बाळकांसी । स्तनपान करवी ऄितहषी । एका सांडोिन एकाशी । िुधा िनवारण कररतसा ॥४६॥

पाहा पा नवल काय घडला । त्रयमूतीची झाली बाळा । स्तनपान मात्रा तोषला । तपफळ ऐसा पितव्रताचा ॥४७॥

र्जयाचा ईदरी चौदा भुवन । सप्त समुद्र वडवािग्न जाण । तयाची िुधा िनवारण । पितव्रतास्तनपानी ॥४८॥

चतुमुख ब्रह्मयासी । सृिष्ट करणा ऄहर्मनशी । तयाची िुधा स्तनपानासी । का वी झाली िनवारण ॥४९॥

भाळाि कपूुर गौर । पंचवक्त्र काळािग्नरुद्र । स्तनपान करवी ऄनसूया सुंदर । तपस्वी ऄत्री ऐसा ॥५०॥

ऄनसूया ऄित्ररमणी । नवहती ऐशी कोणी । त्रयमूतीची झाली जननी । ख्याित झाली ित्रभुवनांत ॥५१॥

किडया घावोिन बाळकांसी । खाळवीतसा ितघांसी । घालोिनया पाळण्यासी । पयंदा गाइ तया वाळी ॥५२॥

पयंदा गाय नानापरी । ईपिनषदाथु ऄितकु सरी । ऄितईल्हासा सप्त स्वरी । संबोिखतसा ित्रमूतीसी ॥५३॥

आतुका होता तया वाळी । माध्यान्हवाळ ऄितिथकाळी । ऄित्र ऊिष ऄितिनमुळी । अला अपुला अश्रमा ॥५४॥

घरामाजी ऄवलोवकता । तव दािखली ऄनसूया गाता । कै ची बाळा ऐसा म्हणता । पुसतसा िियासी ॥५५॥

ितणा सांिगतला वृत्तान्त । ऊिष ज्ञानी ऄसा पाहात । त्रयमूर्मत हािच म्हणत । नमस्कार कररतसा ॥५६॥

नमस्काररता ऄित्र दाखा । संतोष िवष्णुवृषनायका । अनंद झाला चतुमुखा । प्रसन्न झाला तया वाळी ॥५७॥

बाळ रािहला पाळणासी । िनजमूर्मत ठाकला सन्मुखासी । साधु साधु ऄित्र ऊिष । ऄनसूया सतय पितव्रता ॥५८॥

तुष्टलो तुझा भक्तीसी । माग मनी वर आिच्छसी । ऄित्र म्हणा सतीसी । जा वांिछसी माग अता ॥५९॥

ऄनसूया म्हणा ऊषीसी । प्राणाश्वरा तूिच होसी । दाव पातला तुमच्या भक्तीसी । पुत्र मागा तुम्ही अता ॥६०॥

ितघा बाळक माझा घरी । रहावा माझा पुत्रापरी । हािच मागतो िनधाुरी । त्रयमूर्मत अपणां एकरूपा ॥६१॥

ऐसा वचन ऐकोिन । वर वदधला मूती ितन्ही । राहती बाळका म्हणोिन । अपण गाला िनजालयासी ॥६२॥

पृष्ठ २५ of २७१
ित्रमूर्मत रािहला तयांचा घरी । ऄनसूया पोशी बाळकापरी । नामा ठा िवली प्रीितकरी । ित्रवगांची पररयासा ॥६३॥

ब्रह्मामूर्मत चंद्र झाला । िवष्णुमूर्मत दत्त का वळा । इश्वर तो दुवाुस नाम पावला । ितघा पुत्र ऄनसूयाचा ॥६४॥

दुवाुस अिण चंद्र दाखा । ईभा राहूिन मातासन्मुखा । िनरोप मागती कौतुका । जाउ तपा िनजस्थाना ॥६५॥

दुवाुस म्हणा जननी । अम्ही ऊिष ऄनुष्ठानी । जाउ तीथे अचरोिन । म्हणोिन िनरोप घातला ॥६६॥

चंद्र म्हणा ऄहो माता । िनरोप द्यावा अम्हा तवररता । चंद्रमंडळी वास माता । िनतय दशुन तुमचा चरणी ॥६७॥

ितसरा दत्त िवष्णुमूर्मत । ऄसाल तुमचा धरोिन िचत्ती । त्रयमूर्मत तोिच िनििती । म्हणोिन सांगती ितयासी ॥६८॥

त्रयमूर्मत जाण तोिच दत्त । सवु िवष्णुमय जगत । राहील तुमचा धरोिन िचत्त । िवष्णुमूर्मत दत्तात्राय ॥६९॥

त्रयमूर्मत ऐक्य होउन । दत्तात्राय रािहला अपण । दुवाुस चंद्र िनरोप घाउन । गाला स्वस्थाना ऄनुष्ठानासी ॥७०॥

ऄनसूयाचा घरी दाखा । त्रयमूर्मत रािहली मूर्मत एका । नाम दत्तात्राय एका । मूळपीठ श्रीगुरूचा ॥७१॥

ऐशापरी िसद्ध दाखा । कथा सांगा नामधारका । संतोषा प्रश्न करी ऄनाका । पुसतसा िसद्धासी ॥७२॥

जय िसद्ध योगीश्वरा । भक्तजनमनोहरा । तारक संसारसागरा । ज्ञानमूर्मत कृ पाससधो ॥७३॥

तुझािन प्रसादा मज । ज्ञान ईपजला सहज । तारक अमुचा योिगराज । िवनंती माझी पररयासा ॥७४॥

दत्तात्रायाचा ऄवतारू । सांिगतला पूवाुपारू । पुढा ऄवतार जाहला गुरु । कवणापरी िनरोिपजा ॥७५॥

म्हणा सरस्वतीगंगाधरू । पुढील कथाचा िवस्तारू । ऐकता होय मनोहरू । सकळाभीष्टा साधती ॥७६॥

आित श्रीगुरुचररत्रपरमकथाकल्पतरौ श्रीनृससहसरस्वतयुपाख्याना िसद्धनामधारकसंवादा ऄनसूयोपाख्यानं नाम चतुथोऽध्यायः ॥४॥

श्रीदत्तात्रायापुणमस्तु ॥ ओवीसंख्या ॥७७॥

श्रीगुरुदत्तात्रायापुणमस्तु

पृष्ठ २६ of २७१
ऄध्याय पाचवा
श्रीगणाशाय नमः ।

नामधारक भक्तासी । सांगा िसद्ध िवस्तारा सी । ऄवतार झाला मानुषी । भक्तजन तारावया ॥१॥

ऐक भक्ता नामधारका । ऄंबरीषाकारणा िवष्णु दाखा । ऄंगकाररला ऄवतार ऐका । मानुषी नाना रूप घातसा ॥२॥

मतस्य कू मु वराह दाख । नराचा दाह ससहाचा मुख । वामनरूप झाला िभिुक । झाला ब्राह्मण िात्रकमी ॥३॥

दशरथाचा कु ळी जन्म । प्रख्यात ऄवतार श्रीराम । राजा होउिन मागुती जन्म । गौिळयाघरी गुरा राखी ॥४॥

विा फा डू िन झाला नग्न । बौद्धरूपी झाला अपण । होउिन कलंकी ऄवतार जाण । तुरुंगारूढ काय अवडी ॥५॥

नाना प्रकार नाना वाष । ऄवतार धरी ह्रषीका श । तारावया भक्तजनास । दुष्टहनन करावया ॥६॥

द्वापारांती झाला कली । ऄज्ञान लोक ब्राह्मणकु ळी । अचारहीन होउिन प्रबळी । वतुती मिहमा किलयुगी ॥७॥

भक्तजनतारणाथु । ऄवतार धरी श्रीगुरुनाथ । सगराकारणा भगीरथ । अणी गंगा भूमंडळी ॥८॥

तैसा एक िवप्रविनता । अराधी श्रीिवष्णु दत्ता । ितचा ईदरी ऄवतार धररता । अियु झाला पररयासा ॥९॥

िपठापूर पूवुदश
ा ी । होता ब्राह्मण ईत्तमवंशी । अपस्तंभ शाखासी । नाम अपळराजा जाण ॥१०॥

तयाची भायाु सुमता । ऄसा अचार पितव्रता । ऄितिथ अिण ऄभ्यागता । पूजा करी भिक्तभावा ॥११॥

ऐसा ऄसतां वतुमानी । पितसावा एकमनी । ऄितिथपूजा सगुणी । िनरं तर करीतसा ॥१२॥

वतुता ऐसा एका वदवशी । अला दत्त ऄितिथवाषी । श्राद्ध होता ऄमावस्यासी । िवप्राघरी तै दाका ॥१३॥

न जािवतां ब्राह्मण घरी । दत्ता िभिा घाली ता नारी । दत्तात्राय सािातकारी । प्रसन्न झाला तया वाळी ॥१४॥

त्रैमूतीचा रूप घाउिन । स्वरूप दािवयला ऄितगहनी । पितव्रता धावोिन चरणी । नमस्कारी मनोभावा ॥१५॥

दत्तात्राय म्हणा ितयासी । माग माता आिच्छसी । जा जा वासना तुझा मानसी । पावसी तवररत म्हणतसा ॥१६॥

ऐकोिन स्वामींचा वचन । िवप्रविनता करी सचतन । िवनवीतसा करद्वय जोडू न । नानापरी स्तवोिनया ॥१७॥

म्हणा जय जय जगन्नाथा । तू तारक भवासी तत्त्वता । माझा मनी ऄसा जा अताु । पुरवावी ता दावराया ॥१८॥

तू कृ पाळु सवाु भूती । वादपुराणा वाखािणती । का वी वणाुवी तुझी कीती । भक्तवतसला कृ पािनिध ॥१९॥

िमर्थया नोहा तुझा बोल । जा का ध्रुवासी वदधला पद ऄढळ । िबभीषणासी लंकास्थळ । दाउिन रार्जय समर्मपला ॥२०॥

भक्तजना तू अधार । तयालागी धररसी ऄवतार । ब्रीद ऄसा चराचर । चौदा भुवनामाझारी ॥२१॥

अता माता वर दासी । वासना ऄसा माझा मानसी । न वहावा ऄन्यथा बोलासी । कृ पािनिध दावराया ॥२२॥

माझा मनीची वासना । पुरवावी जगज्जीवना । ऄनाथरिका नारायणा । म्हणोिन चरणा लागतसा ॥२३॥

ऐकोिन ितयाचा करुणावचन । संतोषला त्रयमूर्मत अपण । कर धररला अश्वासोन । सांग जननी म्हणतसा ॥२४॥

तव बोिलली पितव्रता । स्वामी जा िनरोिपला अता । जननी नाम मज ठा िवता । करा िनधाुर याच बोला ॥२५॥

मज पुत्र झाला बहुत । नवहात िस्थर ईपजतमृत । जा वाचला अता ऄसत । ऄिहीन पादहीन ॥२६॥

योग्य झाला नाही कोणी । काय करावा मूखु प्राणी । ऄसोिन नसती याणा गुणी । पु त्रावीण काय जन्म ॥२७॥

वहावा पुत्र मज ऐसा । ज्ञानवंत पुराणपुरुषा । जगद्वंद्य वादसदृशा । तुम्हांसाररका दातारा ॥२८॥

ऐकोिन ितयाचा वचन । प्रसन्न झाला दत्त अपण । पुढा ऄसा कायुकारण । दीिाथु भक्तजनांसी ॥२९॥

तापसी म्हणा ितयासी । पुत्र होइल पररयासी । ईद्धररल तुझा वंशासी । ख्याितवंत किलयुगी ॥३०॥

पृष्ठ २७ of २७१
ऄसावा तुम्ही तयाचा बोली । यार्हवी न राहा तुम्हांजवळी । ज्ञानमागी ऄतुबुळी । तुमचा दैन्य हरील ॥३१॥

आतुका सांगोिन तापसी । ऄदृश्य झाला पररयासी । िवस्मय कररतसा मानसी । िवप्रविनता तयावाळी ॥३२॥

िवस्मय करोिन मनात । पतीसी सांगा वृत्तान्त । दोघा हषे िनभुर होत । म्हणती दत्तात्राय होइल ॥३३॥

माध्यान्हसमयी ऄितिथकाळी । दत्त याताती तया वाळी । िवमुख न होता तया काळी । िभिा मात्र घािलजा ॥३४॥

दत्तात्रायाचा स्थान । माहूर करवीर िात्र खूण । तयाचा वास सदा जाण । पांचाळा श्वर नगरात ॥३५॥

नाना वाष िभिुकरूप । दत्तात्राय याती सािाप । न पुसतां मज िनरोप । िभिा घाली म्हणतसा ॥३६॥

िवप्रिी म्हणा पतीसी । अिज ऄवज्ञा का ली तुम्हांसी । ब्राह्मण न जावता अपण तयासी । िभिा घातली म्हणतसा ॥३७॥

ऐकोनी सतीच्या बोला । िवप्र मनी संतोषला । म्हणा पितव्रता लाभ झाला । िपतर माझा तृप्त झाला ॥३८॥

करावा कमु िपतरांच्या नामी । समुपावा िवष्णुसी अम्ही । सािातकारा याउिन स्वामी । िभिा का ली अम्हा घरी ॥३९॥

कृ ताथु झाला िपतृगण समस्त । िनधाुरा झाला स्वगुस्थ । सािात् िवष्णु भाटला दत्त । त्रैमूर्मतऄवतार ॥४०॥

धन्य तुझी मातािपता । जा वर लाधलीस मुख्य अता । पुत्र होइल िनभ्रांता । न धरी सचता मानसी ॥४१॥

हषे िनभुर होवोिन । रािहली दोघा िनिित मनी । होती जाहली गर्मभणी । िवप्रिी पररयासा ॥४२॥

ऐसा नव मास क्रमोिन । प्रसूत जाहली शुभवदनी । िवप्रा स्नान करूिन । का ला जातककमु तया वाळी ॥४३॥

िमळोिन समस्त िवप्रकु ळी । जातक वतुिवती तया वाळी । म्हणती तपस्वी होइल बळी । दीिाकताु जगद्गु रू ॥४४॥

ऐकोिन म्हणती मातािपता । हो कां अमुचा कु ळईद्धररता । अम्हा वर वदधला दत्ता । म्हणोिन ठा िवती तया नाव ॥४५॥

श्रीपाद म्हणोिन या कारण । नाम ठा वी तो ब्राह्मण । ऄवतार का ला त्रैमूर्मत अपण । भक्तजन तारावया ॥४६॥

वतुत ऄसता तयाचा घरी । झाली सात वषे पुरी । मौजीबधन ता ऄवसरी । कररता झाला िद्वजोत्तम ॥४७॥

बांिधता मौजी ब्रह्मचारी । म्हणता झाला वाद चारी । मीमांसा तकु ऄितिवस्तारी । म्हणो लागला तया वाळी ॥४८॥

ऐकोिन समस्त नगरलोक। िवस्मय कररती सकिळक । होइल ऄवतार कारिणक । म्हणोन बोलती अपणात ॥४९॥

अचार व्यवहार प्रायिित्त । समस्तांसी अपण बोलत । वादान्तभाष्य वादाथु । सांगतसा िद्वजवरांसी ॥५०॥

वतुता ऐसा तयासी । झाली वषे षोडशी । िववाह करू म्हणती पुत्रासी । मातािपता ऄवधारा ॥५१॥

िवचार कररती पुत्रासवा । बा रा लग्न तुवा करावा । श्रीपाद म्हणा ऐका भावा । माझी वांछा सांगान ॥५२॥

कराल िववाह माझा तुम्ही । सांगो ऐका िवचार अम्ही । वैराग्यिीसंगा ऄसान मी । काम्य अमुचा ितयाजवळी ॥५३॥

ता िियावाचूिन अणीक नारी । समस्त जाणा मातासरी । जरी अणाल ता सुंदरी । वरीन म्हणा तया वाळी ॥५४॥

अपण तापसी ब्रह्मचारी । योगिियावांचोिन नारी । बोल धरा िनधाुरी । श्रीवल्लभ नाम माझा ॥५५॥

श्रीपाद श्रीवल्लभ नाम ऐसा । झाला ित्रमूर्मत कै सा । िपतयाता म्हणतसा । जाई ईत्तरपंथासी ॥५६॥

ऐकोिन पुत्राचा वचन । अठिवला पूवुसूचन । िभिुका सांिगतली जा खूण । सतय झाली म्हणतसा ॥५७॥

अताच या बोलासी । मोडा घािलता पररयासी । िवघ्न होइल तवररतासी । म्हणोिन िवचाररती तया वाळी ॥५८॥

न म्हणावा पुत्र यासी । ऄवतारपुरुष तापसी । जैसा याचा वसा मानसी । तैसा करावा म्हणती दोघा ॥५९॥

िनिय करूिन अपुला मनी । पुत्रािभमुख जनकजननी । होती अशा अम्हांलागुनी । प्रितपािळसी म्हणोिनया ॥६०॥

ऐशी मनी व्याकु िळत । डोळा िनघती ऄश्रुपात । माता पडली मूच्छाुगत । पुत्रस्नाहा करोिनया ॥६१॥

दाखोिन माताचा दुःख । संबोिखत परमपुरुष । ईठवूिन स्वहस्ता दाख । ऄश्रु पात पुिशतसा ॥६२॥

पृष्ठ २८ of २७१
न करी सचता ऄहो माता । जा मागसी ता दाइन तूता । दृढ करूिन िचत्ताता । रहा सुका म्हणतसा ॥६३॥

बा रा तुजकररता अपण । दुःख िवसरला संपूणु । रििसी अम्हा वृद्धांलागून । दैन्यावागळा करोिन ॥६४॥

पुत्र ऄसती अपणा दोन । पाय पांगुळ ऄिहीन । तयाता पोशील अता कोण । अम्हा कवण रिील ॥६५॥

ऐकोिन जननीचा वचन । ऄवलोकी ऄमृतदृष्टीकरून । पुत्र दोघाही झाला सगुण । अली दृिष्टचरणावदक ॥६६॥

वादशािावद व्याकरण । सवु म्हणती ततिण । दोघा याउिन धररती चरण । कृ ताथु झालो म्हणोिनया ॥६७॥

अश्वासून तया वाळी । वदधला वर ततकाळी । पुत्रपौत्री नांदा प्रबळी । िश्रयायुक्त सनातन ॥६९॥

सावा करा जनकजननी । पावा सुख महाज्ञानी । आह सौख्य पावोिन । वहाल मुक्त हा िनिया ॥७०॥

ऐसा बोलोिन तयांसी । संबोिधतसा मातासी । पाहोिनया दोघा पुत्रांसी । राहता सुख पावाल ॥७१॥

पुत्र दोघा शतायुषी । िनिय धरी वो मानसी । कन्या पुत्र होतील यांसी । तुम्ही नात्री दाखाल ॥७२॥

ऄखंड लक्ष्मी यांचा घरी । यांचा वंशपरं परी । कीर्मतवंत सचराचरी । संपन्न होती वादशािा ॥७३॥

अमची ऄवज्ञा न कररता । िनरोप द्यावा अम्हा तवररता । जाणा ऄसा ईत्तरपंथा । दीिा द्यावया साधुजना ॥७४॥

सांगोिन मातािपतयासी । ऄदृश्य झाला पररयासी । पावला तवररत पूरी काशी । गुप्तरूपा होता ताथा ॥७५॥

िनघाला ताथूिन बदरीिवना । भाटी घाउिन नारायणा । ऄवतार ऄसा अपणा । कायाुकारण मनुष्यदाही ॥७६॥

दीिा करावया भक्तजना । तीथे सहडणा अपणा । मनोवागा मागुक्रमणा । अला तीथु गोकणाुसी ॥७७॥

ऐकोिन िसद्ध मुनींचा वचन । िवनवी नामधारक अपण । ता पररसा श्रोताजन । म्हणा सरस्वतीगंगाधरू ॥७८॥

आित श्रीगुरुचररत्रपरमकथाकल्पतरौ श्रीनृससहसरस्वतयुपाख्याना िसद्धनामधारकसंवादा दत्तात्रायावतारकथनं नाम पंचमाऽध्यायः ॥५॥

श्रीपादश्रीवल्लभनृससहसरस्वतीदत्तात्रायापुणमस्तु ।

ओवीसंख्या ॥७८॥

श्रीगुरुदत्तात्रायापुणमस्तु

पृष्ठ २९ of २७१
ऄध्याय सहावा
श्रीगणाशाय नमः ।

नामधारक म्हणा िसद्धासी । स्वामी तू र्जयोित ऄंधकारासी । प्रकाश का ला जी अम्हांसी । गुरुपीठ अद्यंत ॥१॥

त्रैमूर्मत होउिन अपण । तीथे करावी कककारण । िवशाष ऄसा काय गोकणु । म्हणोिन गाला तया स्थान ॥२॥

तीथे ऄसती ऄपरं पारी । समस्त सांडूिन प्रीित करी । कै सा पावला दत्तात्री । ऄवतारी श्रीपाद श्रीवल्लभ ॥३॥

ऐक िशष्या िशखामणी । तुवा पुिशला जा का प्रश्नी । संतोष जाला ऄंतःकरणी । सांगान चररत्र श्रीगुरूंचा ॥४॥

िवस्तारोिन अम्हांसी । सांगा स्वामी कृ पासी । म्हणोिन लागला चरणांसी । नामधारक प्रीितकारा ॥५॥

ऐकोिन नामधारकाचा वचन । संतोषला िसद्धाचा मन । सांगतसा िवस्तारोन । गुरुचररत्र पररयासा ॥६॥

तुजकररता अम्हासी । लाभ झाला ऄसा मानसी । गुरुचररत्र सांगावयासी । ईतकं ठा मानसी होय ता ॥७॥

म्हणा त्रैमूर्मत ऄवतरोन । तीथे सहडा का वी अपण । िवशाष पावला गोकणु । म्हणोिन पुससी अम्हाता ॥८॥

दत्तात्राय असण । तीथे सहडा तयाचा कारण । भक्तजनािहताथु दीिास्तव जाण । ईपदाश करावया ॥९॥

िवशाष तीथु अपुला स्थान । गोकणी शंकर ऄसा जाण । याच कारणा िनगुुण । त्रैंमूर्मत वसती तया ठाया ॥१०॥

गोकणीचा माहातम्य । सांगतसा ऄनुपम्य । एकिचत्त करूिन नाम । ऐक िशष्या नामधारका ॥११॥

तया तीथाुचा अवद ऄंती । सांगान तुम्हां िवस्तृती । जा पूवी वर लाधला ऄसती । ऄपूवु ऄसा ऐकता ॥१२॥

महाबळा श्वरसलग दाखा । स्वयंभू िशव ऄसा ऐका । अख्यान तयाचा ऐका । लंबोदरा प्रितष्ठला ता ॥१३॥

िशष्य म्हणा िसद्धासी । तीथुमिहमा वािनसी । िवघ्नाश्वरा प्रितिष्ठला तयासी । िवस्तारोिन सांग मज ॥१४॥

ऐसा िशष्य िवनवीत । ऐकोिन बहु संतोषत । िनरोिपत अद्यंत । महाबळा श्वरचररत्र ॥१५॥

पुलस्तय ब्राह्मणाची भायाु । नाम ितयाचा कै कया । इश्वरभिक्त ऄितिप्रया । िशवपूजा सवुकाळ ॥१६॥

िनतय करी िशवपूजन । पूजावीण न घा ऄन्न । ऐसा कररता एक वदन । न िमळा सलग पूजासी ॥१७॥

व्रतभंग होइल म्हणोिन । मृित्तकासलग करूिन । पूजी ऄित संतोषोिन । भिक्तपुवुक ऄवधारा ॥१८॥

ितचा पुत्र ऄितक्रूर । नाम तया दशिशर । अला ताथा वागवत्तर । मातृदशुन करावया ॥१९॥

निमता झाला मातासी । पुसा पूजा काय कररसी । माता सांगा िवस्तारा सी । सलग पूिजला मृित्तका चा ॥२०॥

रावण म्हणा जननीसी । माझी माता तू म्हणिवसी । मृितका चा सलग पूजासी । ऄभाग्य अपुला म्हणतसा ॥२१॥

मागुती म्हणा ितयासी । पूिजता फळ काय यासी । कै कया सांगा पुत्रासी । कै लासपद पािवजा ॥२२॥

रावण म्हणा मातासी । कै लास अणुनी तुजपासी । दाइन हा िनियासी । सायास का वो कररतयासी ॥२३॥

ऐसा बोला तो रावण । मातासवा करी पण । अणीन तवररत ईमारमण । कै लासासिहत लंकासी ॥२४॥

पूजा करी वो स्वस्थ िचत्तासी । मृित्तकासलग का कररसी । म्हणोिन िनघाला तवररतासी । मनोवागा िनशाचर ॥२५॥

पावला तवरा िशवपुरासी । शुभ्र रम्य पवुतासी । धरोिन हालवीक्रोधासी । वीस बाहु भुजाबळा ॥२६॥

अंदोळला कै लासभुवन । ईपटीतसा तो रावण । दाही िशरा टा कून । ईचलीन म्हणा ईल्हासा ॥२७॥

िशर लावून पवुतासी । कर टा कून मांडीसी । ईचिलता झाला प्राणासी । सप्तपाताळ अंदोळला ॥२८॥

फणा चुकवी शाष अपण । कू मु भ्याला कांपोन । भयचवकत दावगण । ऄमरपुर कांपतसा ॥२९॥

कं प झाला स्वगुभुवन । सतयलोक िवष्णुभुवन । यारू पडतसा गडबडोन । म्हणती प्रळय मांडला ॥३०॥

पृष्ठ ३० of २७१
कै लासपुरीचा दावगण । भयाभीत झाला कं पायमान । भयाभीत िगररजा अप । होउिन गाली िशवापासी ॥३१॥

पावुती िवनवी िशवासी । काय झाला कै लासासी । अंदोळतसा सभासी । पडो पहात िनधाुरा ॥३२॥

नगरात झाला अकान्त । बैसलाती तुम्ही स्वस्थ । करा प्रितकार तवररत । म्हणोिन चरणां लागली ॥३३॥

इश्वर म्हणा िगररजासी । न करी सचता मानसी । रावण माझा भक्त पररयासी । खाळतसा भक्तीना ॥३४॥

ऐसा वचन ऐकोिन । िवनवी िगररजा नमोिन । रि रि शूलपाणी । समस्त दावगणाता ॥३५॥

ऐकोिन ईमाची िवनंती । शंकरा चािपला वामहस्ती । दाही िशरा भुजांसिहती । दडपलासा िगरीच्या तळी ॥३६॥

सचता करी मनी बहुत । िशव िशव ऐसा ईच्चाररत । ध्यातसा स्तोत्र करीत । शरणागता रि म्हणोिन ॥३७॥

त्रािह त्रािह िपनाकपाणी । जगद्रिकिशरोमणी । शरण अलो तुझा चरणी । मरण कै चा भक्तासी ॥३८॥

शंकर भोळा चक्रवती । ऐकोिन तयाची िवनंती । चािपला होता वामहस्ती । कावढला तवररत कृ पाना ॥३९॥

सुटला ताथूिन लंकाश्वर । स्तोत्र करीतसा ऄपार । स्विशरा छादोिन पररकरा । तंतु लािवला िनज ऄंत्रा ॥४०॥

वाद सहि एकवचनी । वणुक्रमावद िवस्तारोिन । सामवाद ऄितगायनी । समस्त रागा गातसा ॥४१॥

गण रसस्वरयुक्त । गायन करर लंकानाथ । तयांची नामा िवख्यात । सांगान ऐका एकिचत्ता ॥४२॥

अठही गण प्रख्यात । ईच्चारीतसा लंकानाथ । मगण ब्राह्मण प्रख्यात । नगण ित्री िवशाष ॥४३॥

भगण वैश्य ध्यानासी । तगण शूद्रवणेसी । जगण दैतय पररयासी । रगण प्रतयि च्यूतगुणा ॥४४॥

सगण तुरंगरूपासी । यगण शुद्ध पररयासी । िवस्ताररत गायनासी । लंकापित रावण ॥४५॥

गायन करीत नवरसासी । नांवा सांगान पररयासी । शांत भयानक ऄद्भुतासी । शृंगार हास्य करुणरसा ॥४६॥

रौद्र वीर बीभतसासी । गायन करी ऄित ईल्हासी । वाणू वाजवी सप्तस्वरा सी । ध्यानपूवुक िवधीना ॥४७॥

जंबुद्वीप वास र्जयासी । षड् जस्वर नाम पररयासी । कं ठीहूिन ईपज र्जयासी । मयूरस्वर अलािपत ॥४८॥

ईत्तमवंशी ईपज र्जयासी । गीवाुणकु ळी ब्रह्मवंशी । पद्मपत्र वणु पररयासी । विन्ह दावता शृंगार रसा ॥४९॥

िद्वतीय स्वर ऊषभासी । जन्म सलि द्वीपासी । ईपज ह्रदयस्थानासी । चाषस्वर अलािपत ॥५०॥

प्रख्यात जन्म ित्रवंशी । िवराजवणु यमदावतासी । क्रीडा ऄद्भुत रस ऐसी । वीणा वाजवी रावण ॥५१॥

तृतीय स्वर गांधारा सी । गायन करी रावण पररयासी । कु शद्वीप वास र्जयासी । नािसकस्थान ऄवधारा ॥५२॥

ऄजस्वर अलापतयासी । गीवाुण कु ल वैश्यवंशी । सुवणुवणु कांतीसी । चंद्रदावता ऄद्भुत रसा ॥५३॥

मध्यम स्वर चातुथुक । क्रौचद्वीप वास ऐक । ईरस्थान ईक्त ईच्चारी मुखा । क्रौचस्वरा अलािपत ॥५४॥

गीवाुणकु ळ ब्रह्मवंश । कुं दवणु रूप सुरस । ध्यान करी लंकाधीश । लक्ष्मी दावता करुणा रस ॥५५॥

शाल्मली द्वीप भूमीसी । जन्म पंचमस्वरासी । कं ठी ईपजोिन नादासी । कोवकळास्वरा गातसा ॥५६॥

ध्यान करी तया स्वरासी । ईपज झाला िपतृवंशी । कृ ष्णवणु रूप तयासी । गणनाथ दाव हास्यरसा ॥५७॥

श्वातद्वीप जन्म ख्यात । स्वर ऄसा नाम धैवत । ललाट स्थान नाद व्यक्त । ददुरु स्वरा अलापी दाखा ॥५८॥

ऐसा धैवत स्वरासी । बीभतस रस ऄितईल्हासी । गाय रावण पररयासी । इश्वराप्रती भक्तीना ॥५९॥

पुष्कर द्वीप ईपजा तयासी । िनषाद स्वर नाम पररयासी । ईतपित्त तालव्य संधीसी । हिस्तस्वरा गातसा ॥६०॥

ऄसुरवंश वैश्यकु ळी । कल्प शुद्ध वणु पाटली । तुंबर मुिन दावता जवळी । सूयु दावता ऄवधारी ॥६१॥

भयानक रस दाखा । चची व्याकु ळ ऄसा िनका । याणापरी सप्त स्वररका । गायन करी लंकानाथ ॥६२॥

पृष्ठ ३१ of २७१
रागसिहतरािगणीसी । गायन करी सामवादासी । श्रीरागावद वसंतासी । अलाप करी दशिशर ॥६३॥

भैरवावद पंचमरागी । नटनारायण माघरागी । गायन करी ऄभ्यासयोगी । लंकानाथ िशवाप्रित ॥६४॥

गौडी कोल्हाळ अंधळी । द्रािवडरागी कौिशकमाळी । दावगांधार अनंदिलळी । गायन करी लंकानाथ ॥६५॥

धनािश्रया वराडीसी । रामकिल मंिजरें सी । गौडकी दशािी हाररसी । गायन करी लंकाश्वर ॥६६॥

भैरवी गुजुरीसिहत । वाळावली राग लिलत । कनाुटकी हंसयुक्त । गायन करी दशिशर ॥६७॥

त्राटकी मोटवक दाखा । टंकािी सुधा नाटका । सैधवा माळाकी ऐका । गायन करी लंकानाथ ॥६८॥

बंगाली राग सोरटीसी । कामबोध मधुमाधवीसी । दावावक्रया भूपाळीसी । गायन करी दशानन ॥६९॥

रागवल्लभ माधुरीसी । रावहारी राग हषी । िवहंगदात्री चंडीसी । वसवीजावद रागाना ॥७०॥

िशर कापून अपुला दाखा । यंत्र का ला करकमिळका । िशरा काढू न तंतुका । रावणाश्वर गातसा ॥७१॥

समयासमयी अलापन । करी दशिशर अपण । प्रातःकाळी करी गायन । ऄष्टराग पररयासा ॥७२॥

मध्यमराग वाळोवाळी । दशांकभैरव करी भूपाळी । मल्हार धनाश्री बंगाली । प्रातःकाळी गातसा ॥७३॥

बराडी लिलता गुजुरासी । गौडक्री अिहरी कौिशका सी । माध्याह्नसमयी गायनासी । रावण करी पररयासा ॥७४॥

कु रं जी तोडी मालिश्रयासी । दशांक पंचम पररयासी । ऄपराह्न वाळ ऄितहषी । इश्वराप्रती गातसा ॥७५॥

चारी प्रकार गौिडयासी । रामकली श्रीरागासी । दावकीपट मंिजरा सी । वसंतुरागा ऊतुकाळी ॥७६॥

ऐसा छत्तीस रागासी । गायन करी सामवादासी । िनवाुणरूप भक्तीसी । चंद्रमौळी सांबािचया ॥७७॥

रावणाचा भक्तीसी । प्रसन्न इश्वर तवररतासी । िनजरूप ऄितहषी । ईभा रािहला सन्मुख ॥७८॥

पंचवक्त्र ित्रनात्रासी । ईभा राहोिन संतोषी । काय आच्छा तुझा मानसी । माग वर म्हणतसा ॥७९॥

म्हणा रावण िशवासी । काय मागावा तुजपासी । लक्ष्मी माझा घरची दासी । अठ िनिध माझा घरी ॥८०॥

चतुरानन माझा जाशी । ताहत

ा ीस कोटी दाव हषी । सावा कररती ऄहर्मनशी । सूयु चंद्र वरुण वायु ॥८१॥

ऄिग्न साररखा सावा करी । विा धूत ऄितकु सरी । यम माझा अज्ञाधारी । िनरोपावागळा न मारी कवणा ॥८२॥

आं द्रिजतासाररखा पुत्र । कुं भकणाुऐसा भ्रात्र । स्थान समुद्रामाजी पिवत्र । कामधानु माझा घरी ॥८३॥

सहि कोटी अयुष्य मज । हा सांगणा नलगा तुज । अलो ऄसा जा काज । कै लास नाइन लंकासी ॥८४॥

व्रत ऄसा जननीसी । िनतय पुजन तुम्हांसी । मनोरथ पुरवावा भक्तीसी । कृ पाससधु दातारा ॥८५॥

इश्वर म्हणा रावणासी । जरी चाड ऄसा पूजासी । काय कररसी कै लासासी । अतमसलग तुज दातो अता ॥८६॥

जा जा मनीची वासना । पुराल तवररत ऐक जाणा । सलग ऄसा प्राण अपणा । म्हणोिन वदधला रावणासी ॥८७॥

पूजा करी वाळ ितन्ही । ऄष्टोत्तर शत जप करोिन । रुद्रािभषाका ऄिभषाकोिन । पूजा करावी एकिचत्ता ॥८८॥

वषे तीन जा पूिजती । तािच माझा स्वरूप ओती । जा जा मनी आिच्छती । ता ता पावती ऄवधारा ॥८९॥

हा सलग ऄसा जयापासी । मृतयु नाही गा पररयासी । दशुनमात्रा महादोषी । ईद्धरतील ऄवधारा ॥९०॥

ठा वू नको भूमीवरी । जोवरी पावा तुझी नगरी । वषे तीन पूजा करी । तूिच इश्वर होशील ॥९१॥

वर लाधोिन लंकाश्वर । िनरोप दात कपूुरगौर । करूिन साष्टांग नमस्कार । िनघाला तवररत लंकासी ॥९२॥

आतुका होता ऄवसर । नारद होता ऊषीश्वर । िनघोिन गाला वागा सतवर । ऄमरपुरा आं द्रभुवना ॥९३॥

नारद म्हणा आं द्रासी । काय स्वस्थ िचत्ता बैसलासी । ऄमरतव वदधला रावणासी । लक्ष्मी गाली अिज तुमची ॥९४॥

पृष्ठ ३२ of २७१
िचरायु झाला लंकाश्वर । प्राणसलग दात कपूुरगौर । अिणक वदधला ऄसा वर । तूिच इश्वर होशील ॥९५॥

वषे तीन पूिजिलयासी । तूिच माझा स्वरूप होसी । तुझा नगर कै लासी । मृतयु नाही कदा तुज ॥९६॥

ऐसा वर लाधोिन । गाला रावण संतोषोिन । ताहत

ा ीस कोटी दाव कोठू िन । सुटती अता तुम्हासी ॥९७॥

जावा तवररत तुम्ही अता । सावा करावी लंकानाथ । ईवुशी रं भा मानका । तवररता भाटीस न्याव्या रावणाचा ॥९८॥

ऐसा वचन ऐकोिन । आं द्र भयभीत मनी । नारदा िवनवी कर जोडू िन । काय करावा म्हणतसा ॥९९॥

नारद म्हणा आं द्रासी । ईपाय काय तवररतासी । जावा तुम्ही ब्रह्मयासी । तयासी ईपाय करील ॥१००॥

आं द्र नारदासमवात । गाला ब्रह्मलोका तवररत । िवस्तारोिनया वृत्तान्त । सांगा आं द्र ब्रह्मयासी ॥१०१॥

ब्रह्मा म्हणा आं द्रासी । जावा तवररत वैकुंठासी । दैतयावरी ह्रषीका शी । ईपाय करील िनधाुरा ॥२॥

म्हणोिन िनघाला ितघाजण । पावला तवररत वैकुंठभुवन । भाटला ततकाळ नारायण । सांगती वृत्तान्त रावणाचा ॥३॥

िवररिच म्हणा िवष्णूसी । प्रितकार करावा वागासी । कारण ऄसा तुम्हांसी । राम-ऄवतारी पररयासा ॥४॥

ताहतीस कोटी दावांसी । घातला ऄसा बंदीसी । यािच कारणा तुम्हांसी । करणा ऄसा ऄवधारा ॥५॥

इश्वराचा प्राणसलग । घाउिन गाला रािस चांग । अता रावणा नाही भंग । तोिच होइल इश्वर ॥६॥

तवररत ईपाय करावा यासी । पुढा जड होइल तुम्हांसी । िनदाुळावया रािसांसी । ऄवतरोिन तुम्हीच यावा ॥७॥

ऐसा िवनवी चतुरानन । मग कोपोन नारायण । कायु नासाल म्हणोन । िनघाला झडकर कै लासा ॥८॥

िवष्णु अला इश्वरापाशी । म्हणा शंकरा पररयासी । प्राणसलग रावणासी । द्यावया कारण तुम्हां काय ॥९॥

रावण क्रूर महादैतय । सुरवर सकळ तयाचा भृतय । कारागृही ऄसती समस्त । का वी सुटती सांग अम्हा ॥११०॥

ऐसा दुराचाररयासी । वर दाता ईल्हासी । दावतव गाला तयाचा घरासी । घाइल स्वगु िनधाुरा तो ॥११॥

इश्वर म्हणा िवष्णुसी । तुष्टलो तयाचा भक्तीसी । िवसर पडला अम्हांसी । संतोषा वदधला प्राणसलग ॥१२॥

अपला िशर छा दोिन दाखा । वीणा का ला स्वहस्तका । सप्तस्वर वादावदका । गायन का ला संतोषा ॥१३॥

जरी मागता पावुतीसी । दातो सतय पररयासी । भुली पडली भक्तीसी । सलग नाला प्राण माझा ॥१४॥

िवष्णु म्हणा ईमाकांता । तुम्ही ऐसा वर दातां । अम्हां सायास होय तत्त्वतां । दैतय ईन्मत्त होताती ॥१५॥

दाविद्वज लोकांसी । पीडा कररती बहुवशी । कारणा अम्हांसी । ऄवतार धरणा घडता दाखा ॥१६॥

कधी वदला सलग तयासी । नाला ऄसाल लंकासी । शंकर म्हणा िवष्णुसी । पांच घटी झाल्या अता ॥१७॥

ऐकताच िशववचन । ईपाय करी नारायण । धािडला चक्र सुदशुन । सूयाुअड वहावया ॥१८॥

बोलावूिन नारदासी । सांगतसा ह्रषीका शी । तुम्ही जावा तवररतासी । रावण जातो लंकासी दाखा ॥१९॥

मागी जाउिन तयासी । िवलंब करावा पररयासी । जाउ न द्यावा लंकासी । तवररत जावा म्हणतसा ॥१२०॥

चक्र झाला सूयाुअड । स्नानसंध्या रावणा चाड । तुम्ही जाउिनया दृढ । िवलंब करावा तयासी ॥२१॥

ऐकोिनया श्रीिवष्णूच्या बोला । नारद तवररत िनघोन गाला । मनोवागा पावला । जाथा होता लंकानाथ ॥२२॥

नारदाता पाठवूिन । िवष्णू िवचारी अपुल्या मनी । गणाशासी बोलावूिन । पाठवू म्हणा िवघ्नासी ॥२३॥

बोलावूिन गणाशासी । सांगा िवष्णु पररयासी । कै सा रावण तुजसी । सदा ईपािितो ॥२४॥

सकळ दाव तुज वंवदती । तयाचा मनोरथ पुरती । तुज जा का ईपाििती । िवघ्ना बाधती तयांसी ॥२५॥

तुज नाणतां रावण दाखा । घाउिन गाला िनधान ऐका । प्राण सलगा ऄितिवशाखा । नाला िशवाजवळू िन ॥२६॥

पृष्ठ ३३ of २७१
अता तवा करावा एक । रावणापाशी जाउिन दाख । कपटरुपा कु ब्जक । बाळवाष धरोिनया ॥२७॥

वाटािस होइल ऄस्तमान । रावण करील संध्यावंदन । नारद गाला यािच कारण । िवलंब करावया दैतयासी ॥२८॥

अज्ञा िशवाची रावणासी । न ठा वी सलग भूमीसी । शौचाचमनसमयासी । अपणाजवळी न ठा िवजा ॥२९॥

बाळवाषा तुवा जावा । िशष्यरूप करुणाभावा । सूक्ष्मरूप दाखवावा । सलग घ्यावा िवश्वासुनी ॥३०॥

संध्यासमयी तुझा हाती । सलग दाइल िवश्वासरीती । तुवा ठा वावा ततकाळ ििती । सलग राहील ताथाची ॥३१॥

याणापरी गणाशासी । िशकवी िवष्णु पररयासी । संतोषोिन हषी । भातुका मागा तया वाळी ॥३२॥

लाडू ितळव पंचखाद्य । आिु खोबरा दािलम अद्य । शकु रा घृत िीर सद्य । द्यावा तवररत अपणासी ॥३३॥

चणा िभजवून अपणासी । तांदळ

ू लाह्या साखएसी । तवररत भिण करावयासी । द्यावा स्वामी म्हणतसा ॥३४॥

जा जा मािगतला िवघ्नाश्वरा । तवररत वदधला शाङ्गुधरा । भिित िनघाला वागवक्त्रा । ब्रह्मचारीवाष धरूिन ॥३५॥

गाला होता नारद पुढा । ब्रह्मऊिष महातम्य गाढा । ईभा ठाकला रावणापुढा । कवण कोठू िन अलासी ॥३६॥

रावण म्हणा नारदासी गालो होतो कै लासासी । का ला ईतकृ ष्ट तपासी । तोषिवला तया िशवा ॥३७॥

ताणा प्रसन्न होउिन अम्हांसी । सलग वदधला पररयासी । अिणक सांिगतला संतोषी । सलग मिहमा ऄपार ॥३८॥

नारद म्हणा लंकानाथा । दैव थोर तुझा अता । सलग लाधलासी ऄद्भुता । जाणो अम्ही अद्यंत ॥३९॥

दाखवी सलग अम्हांसी । खुणा ओळखू पररयासी । सलगलिण िवस्तारा सी । सांगू अम्ही तुजलागी ॥१४०॥

नारदािचया वचनासी । न करी िवश्वास पररयासी । दाखवीतसा दुरोिन सलगासी । व्यक्त करोिन तया समयी ॥४१॥

नारद म्हणा लंकाशा । सलग मिहमाचा प्रकार ऐसा । सांगान तुज बहु सुरसा । बैसोिन ऐका स्वस्थ िचत्ता ॥४२॥

सलग ईपजला कवणा वदवशी । पूवी जािणला तयासी । एकिचत्ता पररयासी । कथा ऄसा ऄितपूवु ॥४३॥

िगळू िन सकळ सौरभासी । मृग एक काळािग्नसमासी । ब्रह्मांडखंड पररयासी । पिडला होता तो मृग ॥४४॥

ब्रह्मािवष्णु महाश्वरांसी । गाला होता पारिधयासी । मृग माररला पररयासी । भििला माद तया वाळी ॥४५॥

तयासी होती तीन शृंगा । खाली ऄसती तीन सलगा । ितघी घातली तीन भागा । प्राणसलगा पररयासा ॥४६॥

सलगमिहमा ऐक कानी । जा पूिजती वषे ितनी । तािच इश्वर होती िनगुुणी । वादमूर्मत तािच होय ॥४७॥

सलग ऄसा जया स्थानी । तोिच कै लास जाण मनी । महत्त्व ऄसा याच गुणी । ब्रह्मािवष्णुमहाश्वरांसी ॥४८॥

ऄसा अिणक एक बरवा । सांगान ऐक एकभावा । रावण म्हणा अम्हा जाणा । ऄसा तवररत लंकासी ॥४९॥

म्हणोिन िनघाला महाबळी । नारद म्हणा तया वाळी । सूयाुस्त अहा जवळी । संध्याकाळ ब्राह्मणासी ॥१५०॥

सहिवाद अचरसी । संध्याकाळी मागु क्रिमसी । वाटास होइल तुज िनशी । संध्यालोप होइल ॥५१॥

अम्ही जाउ संध्यावंदनासी । म्हणोिन नारद िवनयासी । पुसोिनया रावणासी । गाला नदीतीरा ॥५२॥

आतुवकया ऄवसरी । पातला गणाश ब्रह्मचारी । रावणापुढा चाचरी । सिमधा तोडी कौतुका ॥५३॥

रावण सचती मानसी । व्रतभंग होइल अपणासी । संध्या करावी ित्रकाळा सी । संदह
ा घडला म्हणतसा ॥५४॥

इश्वरा सांिगतला अम्हांसी । सलग न ठा वावा भुमीसी । संध्यासमयो झाली िनशी । काय करू म्हणतसा ॥५५॥

तव दािखला ब्रह्मचारी । ऄित सुंदर बाळकापरी । सहडतसा नदीतीरी । दािखला रावणा तया वाळी ॥५६॥

मनी िवचारी लंकानाथ । ब्रह्मचारी कु मार वदसत । न करी अमुचा िवश्वासघात । सलग दाउ तया हाती ॥५७॥

संध्या करू स्वस्थिचत्तासी । सलग ऄसाल तयापाशी । बाळक ऄसा हा िनियासी । म्हणोिन गाला तया जवळी ॥५८॥

पृष्ठ ३४ of २७१
दाखोिनया दशिशर । पळतसा लंबोदर । रावण झाला िद्वजवर । ऄभय दाउिन गाला जवळी ॥५९॥

रावण म्हणा तयासी । तू कवण बा सांग अम्हांसी । मातािपता कवण तुजसी । कवण कु ळी जन्म तुझा ॥१६०॥

ब्रह्मचारी म्हणा रावणा । आतुका पुससी कवण्या कारणा । अमुच्या बापा तुझ्या ऊणा । काय द्यावा सांग मज ॥६१॥

हासोिनया लंकाश्वर । लोभा धररला तयाचा कर । सांग बाळका कवणाचा कु मर । प्रीतीभावा पुसतो मी ॥६२॥

ब्रह्मचारी म्हणा रावणासी । अमुचा िपता काय पुससी । जटाधारी भस्मांगासी । रुद्राि माळा ऄसती दाखा ॥६३॥

शंकर म्हणती तयाशी । िभिा मागणा ऄहर्मनशी । वृषारूढ ईमा सरसी । जननी ता जगन्माता ॥६४॥

आतुका अम्हांसी पुसतोसी । तुज दाखता भय मानसी । बहुत वाटा पररयासी । सोड हात जाउ दा ॥६५॥

रावण म्हणा ब्रह्मचारी । तव िपता ऄसा दररद्री । िभिा मागा घरोघरी । सौख्य तुज काही नसा ॥६६॥

अमुचा नगर लंकापूर । रतनखिचत ऄसा सुंदर । अम्हांसवा चाल सतवर । दावपूजा करीत जाइ ॥६७॥

जा जा मागसी अम्हांसी । सकळ दाइन पररयासी । सुखा रहावा मजपाशी । म्हणा रावण तया वाळी ॥६८॥

ब्रह्मचारी म्हणा तयासी । लंकासी बहुत रािसी । अम्ही बाळक ऄरण्यवासी । खातील ताथा जातांची ॥६९॥

न याउ तुिझया नगरासी । सोड जाउं दा घरासी । िुधा पीडतो बहुवसी । म्हणोिन भिितो भातुका ॥१७०॥

आतुका ऐकोिन लंकानाथ । तया बाळका संबोिधत । सलग धरी ऐसा म्हणत । मी संध्या करीन तोवरी ॥७१॥

बाळक िवनवी तयासी । न धरी सलग पररयासी । मी ब्रह्मचारी ऄरण्यवासी । ईपद्रवू नको म्हणतसा ॥७२॥

तव सलग ऄसा जड । मी पण बाळ ऄसा वाड । न घा सलग जाउ दा सोड । धमु घडाल तुजलागी ॥७३॥

नानापरी संबोिधत । सलग दात लंकानाथ । संध्या करावया अपण तवररत । समुद्रतीरी बैसला ॥७४॥

ब्रह्मचारी तयासी । ईभा िवनवीतसा रावणासी । जड झािलया अपणासी । ठा वीन तवररत भूमीवरी ॥७५॥

वाळ तीन पररयासी । बोलवीन तुम्हांसी । वाळ लागिलया पररयासी । अपण ठा वीन भूमीवरी ॥७६॥

ऐसा िनधाुर करोिन । ईभा गणाश सलग घाउिन । समस्त दाव िवमानी । बैसोिन पाहती कौतुका ॥७७॥

ऄघ्युसमयी रावणासी । बोलवी गणाश पररयासी । जड झाला सलग अम्हांसी । सतवर घा गा म्हणतसा ॥७८॥

न्यासपूवुक ऄघ्यु दाखा । रावण करी ऄित िववाका । हाता दाखवी बाळका । यातो राहा म्हणोिन ॥७९॥

अिणक िणभर राहोिन । गणाश बोला वाळ दोनी । जड झाला म्हणोिन । शीि यावा म्हणतसा ॥८०॥

न या रावण ध्यानस्थ । गणाश ऄसा िवचारीत । समस्त दावांता सािी करीत । सलग ठा वीत भूमीवरी ॥८१॥

श्रीिवष्णूता स्मरोिन । सलग ठा िवला स्थापोिन । संतोष जाहला गगनी । पुष्पा वषुती सुरवर ॥८२॥

ऄघ्यु दावोनी लंकाश्वर । िनघोिन अला सतवर । सलग दािखला भूमीवर । मनी िवकळ जाहला ॥८३॥

अवाशोिन रावण दाखा । ठोसा मारी गणनायका । हास्यवदन रडा तो ऐका । भूमीवरी लोळतसा ॥८४॥

म्हणा मािझया िपतयासी । सांगान अता तवररतासी । का माररला मज बाळकासी । म्हणोिन रडत िनघाला दाखा ॥८५॥

मग रावण काय करी । सलग धरोिनया दृढ करी । ईचलू गाला नानापरी । भूमीसिहत हालतसा ॥८६॥

कापा धरिण तया वाळी । रावण ईचली महाबळी । न या सलग िशर अफळी । महाबळी रािहला ॥८७॥

नाम पािवला यािच कारणा । महाबळा श्वर सलग जाणा । मुरडोिन ओवढता रावणा । गोकणाुकार जाहला ॥८८॥

ऐसा कररता लंकानाथ । मागुती गाला तपाथु । ख्याती झाली गोकणांत । समस्त दाव ताथा अला ॥८९॥

अिणक ऄसा ऄपार मिहमा । सांगतसा ऄनुपमा । स्कं दपुराण वर्मणली सीमा । प्रख्याद ऄसा पररयासा ॥१९०॥

पृष्ठ ३५ of २७१
ऐकोिन िसद्धाचा वचन । नामधारक संतोषोन । पुनरिप चरणा लागा जाण । म्हणा सरस्वती गंगाधरू ॥१९१॥

आित श्रीगुरुचररत्रपरमकथाकल्पतरौ ।

श्रीनृससहसरस्वतयुपाख्याना िसद्धनामधारकसंवादा गोकणुमिहमा वणुनं नाम षष्ठोऽध्यायः॥६॥

श्रीदत्तात्रायार्मपतमस्तु ।

ओवीसंख्या ॥१९१॥

श्रीगुरुदत्तात्रायापुणमस्तु

पृष्ठ ३६ of २७१
ऄध्याय सातवा
श्रीगणाशाय नमः ।

नामधारक म्हणा िसद्धासी । गोकणुमिहमा अम्हांसी । िनरोिपजा स्वामी कृ पासी । पूवी कवणा साि झाली ॥१॥

समस्त तीथु सांडुनी । श्रीपाद गाला कककारणी । पूवी अधार का ला कवणी । पुराण कथा सांगा मज ॥२॥

र्जयावरी ऄसाल गुरूची प्रीित । तीथुमिहमा ऐकणा िचत्ती । वांछा होतसा ज्ञानर्जयोती । कृ पाससधु गुरुराया ॥३॥

िसद्ध म्हणा नामधारकासी । गोकणुमिहमा मज पुससी । सांगान तुज िवस्तारा सी । एकिचत्ता पररयासा ॥४॥

पूवुयुगी आक्ष्वाकु वंशी । िमत्रसह राजा पररयासी । प्रतापवंत िित्रयराशी । सवुधमुरत दाखा ॥५॥

राजा सकळशािज्ञ । िववाकी ऄसा श्रुितिनपुण । बलाढ्य शूर महाभीम । िवद्योद्योगी दयािनिध ॥६॥

ऄसता राजा एका वदवशी । िवनोदा िनघाला पारधीसी । प्रवाशला महावनासी । वसती शादूल
ु ससह जाथा ॥७॥

िनमुनुष्य ऄरण्यात । राजा पारिध खाळत । भाटला ताथा ऄद्भुत । दैतय र्जवाळाकार भयानक ॥८॥

राजा दाखोिन तयासी । वषुता शर झाला कोपासी । मूछुना याउिन धरणीसी । पडला दैतय तया वाळी ॥९॥

होता तयाचा बंधु जवळी । अक्रंदतसा प्रबळी । पाषाण हाणी कपाळी । बंधुशोका करोिनया ॥१०॥

प्राण तयिजता िनशाचर । बंधूसी म्हणतसा यार । जरी तू होसी माझा सहोदर । सूड घाइ माझा तू ॥११॥

ऐसा बोलोिन बंधूसी । दैतय पावला पंचतवासी । ऄनाक मायापाशी । नररूप धररला तया वाळी ॥१२॥

रूप धरोिन मानवाचा । सौम्य वाणी बोला वाचा । सावकतव करी राजयाचा । ऄितनम्रतवा बोलोिनया ॥१३॥

सावा करी नानापरी । सावकाचा सारखा मन धरी । वकतीक वदवसांवरी । वनांतरी राजा होता दाखा ॥१४॥

समस्त मृग सजकू िन । दुष्ट जीवाता वधोिन । राजा अला परतोिन । अपुल्या नगरा पररयासा ॥१५॥

ऐसा ऄसता एका वदवशी । िपतृश्राद्ध अला पररयासी । अमंत्रण सांगा ऊषींसी । विसष्ठावदका पररयासा ॥१६॥

ता वदवशी राजा नामा स्वयंपाक । करवीतसा सिववाक । कापट्या होता तो सावक । तया स्थानी ठा िवला ॥१७॥

राजा म्हणा तयासी । पाकस्थानी तू वससी । जा जा मागाल भाणवसी । सवु अणूिन तवा द्यावा ॥१८॥

ऄंिगकारोिन तो सावक । नरमांस अणोिन दाख । कापट्यभावा करवी पाक । का ली शाक तया वाळी ॥१९॥

ठाय घािलता ऊषाश्वरांसी । पिहलाच वावढला नरमांसासी । पाहता कोप अला विसष्ठासी । वदधला शाप तया वाळी ॥२०॥

विसष्ठ म्हणा रायासी । नरमांस वावढला अम्हांसी । तवररत ब्रह्मरािस होसी । म्हणोिन शाप वदधला ॥२१॥

शाप दाता तया काळी । राजा कोपला तातकाळी । ऄपराध नसता प्रबळी । वाया मज का शािपला ॥२२॥

नाणा मांसपाक कोणी का ला । माझा िनरोप नाही झाला । वृथा अमुता शाप वदधला । अपण शापीन म्हणतसा ॥२३॥

ईदक घाउिन ऄंजुळी । शापावया िसद्ध झाला तया काळी । तव राजपतनी याउिन जवळी । वजी अपुला पतीता ॥२४॥

पतीसी म्हणा ता नारी । गुरूसी शािपता दोष भारी । वंदन

ु ी तयाचा चरण धरी । ताणा भवसागर तरशील ॥२५॥

मदयंती सतीचा वचन । मािनता झाला राजा अपण । ऄंजुळीचा ईदक जाण । टाकी अपुला चरणावरी ॥२६॥

शाप दाता कल्मषपाणी । पडला राजाचा चरणी । कल्मषपाद नाम म्हणोिन । ब्रह्मरािस झाला तो राव ॥२७॥

राजपतनी याउिन पररयासी । लागली विसष्ठचरणांसी । ईद्धरी स्वामी बाळकासी । एवढा कोप काय काज ॥२८॥

करुणावचन ऐकोिन । शांत झाला विसष्ठ मुिन । वषे बारा क्रमोिन । पुनरिप राजा होशील ॥२९॥

ईःशाप दाउिन विसष्ठ ऊिष । गाला अपुला स्थानासी । ब्रह्मरािस राजा पररयासी । होउनी गाला वनांतरा ॥३०॥

पृष्ठ ३७ of २७१
िनमुनुष्य ऄरण्यात । राजा रािहला प्रख्यात । भिीतसा ऄनाक जंत । पशुमनुष्य अवदकरूिन ॥३१॥

ऐसा क्रिमता तया वनी । मागुस्थ दंपतया दोनी । ब्राह्मण जाता मागु क्रमुनी । दािखला रािस भयासुर ॥३२॥

याउिन धरी ब्राह्मणासी । व्याि जैसा पशूसी । घाउिन गाला भिावयासी । िवप्रिी समागमा ॥३३॥

ऄितशोक करी ब्राह्मणी । जाउिन लागा रािसचरणी । राखा मजला ऄहावपणी । प्राणाश्वराता सोडी िपतया ॥३४॥

न भिी गा माझा पित ।माझी तयावरी ऄितप्रीित । मज भिी गा म्हणा सुमित । वल्लभाता सोडोिनया ॥३५॥

पतीिवण राहता नारी । जन्म वृथािच दगडापरी । पिहला माता स्वीकारी । प्राण राखा पतीचा ॥३६॥

पित लावण्य पूवुवयासी । वादशािपारं गासी । याचा प्राण जरी तू रििसी । जगी होइल तुज पुण्य ॥३७॥

कृ पा करी गा अम्हावरी । होइन तुझी कन्या कु मारी । मज पुत्र होतील जरी । नाम वाढवीन तुझा मी ॥३८॥

ऐसा नानापरी दाखा । िवप्रिी करी महादुःखा । बोल न मानोिन रािसा ऐका । तया ब्राह्मणाता भििला ॥३९॥

पतीता भििला दाखोिन । शाप वदली ता ब्राह्मणी । म्हणा रािसा ऐक कानी । शाप माझा िनधाुरा ॥४०॥

तू राजा सूयुवंशी । शापास्तव रािस झालासी । पुढा मागुती राजा होसी द्वादश वषे क्रमोिन ॥४१॥

परर रमता िियासवा । प्राण जाइल स्वभावा । ऄनाथा भििला दुष्ट भावा । दुरातम्या तू रािसा ॥४२॥

शाप दाउिन तया वाळी । पतीच्या ऄिस्थ िमलवूिन जवळी । काष्ठा घालोिनया प्रबळी । ऄिग्नप्रवाश का ला ितना ॥४३॥

ऐसा ऄसता राव दाखा । क्रमी बारा वषे िनका । पुनरिप राजा होउन ऐका । अला अपुला नगरासी ॥४४॥

िवप्रिियाचा शापवचन । िियासी सांिगतली खूण । म्हणा संग कररता ततक्ष्ण । मृतयु ऄसा अपणासी ॥४५॥

ऐकोिन पतीचा वचन । मदयंती दुःख करी अपण । मन करूिन िनवाुण । तयजावया प्राण पहातसा ॥४६॥

मदयंती म्हणा रायासी । संतान नाही तुमचा वंशासी । वनी कष्टला बारा वषी । अपुला कमु न चुकाची ॥४७॥

ऐकोिन सतीचा वचन । शोका दाटला ऄितगहन । ऄश्रु अला नात्रांतून । काय करू म्हणतसा ॥४८॥

मंत्रीवृद्धपुरोिहतांसी । बोलािवला पररयासी । ब्रह्महतया घडली अम्हांसी । िवमोचन होय कवणापरी ॥४९॥

मंत्रीवृद्धपुरोिहत । तयासी म्हणती ऐका मात । तीथा अचरावी समस्त । ताणा पुनीत वहाल तुम्ही ॥५०॥

करोिन ऐसा िवचार । राजा िनघा तीथाु साचार । सवु तीथुपररकर । िविधपूवुक करीतसा ॥५१॥

र्जया र्जया तीथाु जाय अपण । ऄनाक पुण्य करी जाण । यज्ञावदक कमु ऄन्नदान । ब्राह्मणावदका दातसा ॥५२॥

ऐसी नाना तीथे करीत । परी ब्रह्महतया सवािच यात । ऄघोररूपी ऄसा वदसत । कवणापरी न जायची ॥५३॥

कष्टोिन राजा बहुतांपरी । िनवाुण होउिन मनाभीतरी । सहडत पातला िमिथलापुरी । सचताग्रस्त होवोिनया ॥५४॥

नगरा-बाह्यप्रदाशी । श्रमोिन राजा पररयासी । सचता करी मानसी । वृिच्छाया बैसलासा ॥५५॥

ऊषाश्वरासमवात । जैसा रुद्र प्रकािशत । गौतम ऊिष ऄविचत । तया स्थानािस पातला ॥५६॥

राजा दाखोिन गौतमासी । चरणी लोळा संतोषी । नमन करी साष्टांगासी । भिक्तभावा करोिनया ॥५७॥

अश्वासूिन तया वाळी । गौतम पुसा करुणाबहाळी । िामसमाधान सकळी । पुसता झाला वृत्तान्त ॥५८॥

काय झाला तुझा रार्जय । ऄरण्यवासाचा काय काज । सचताकु िलत मुखांबुज । कवण कायु घडला ऄसा ॥५९॥

ऐकोिन ऊषीचा वचन । राजा सांगा िवस्तारोन । शाप जाहला ब्रह्मवचन । ब्रह्महतया घडली मज ॥६०॥

प्रायिित्ता सकिळक । यज्ञावद कमे धमाुवदक । सुिात्रा ऄपार तीथे दाख । अपण सकळ अचरली ॥६१॥

शमन न होय महादोष । सवािच यात ऄघोर वाष । व्रता अचरलो कोटीश । न जाय दोष सवुथा ॥६२॥

पृष्ठ ३८ of २७१
अिजचािन माझा सफळ जनन । दशुन झाला जी तुमचा चरण । होतील माझा कष्ट िनवारण । म्हणोिन चरणा लागलो ॥६३॥

ऐकोिन रायाचा वचन । करुणासागर गौतम अपण । म्हणा भय सांडी गा िनवाुण वचन । तारील शंकर मृतयुंजय ॥६४॥

तुझा पापिनवारणासी । सांगान तीथुिवशाषी । महापातक संहारावयासी । गोकणु िात्र ऄसा भला ॥६५॥

स्मरण कररतां गोकणाुसी । ब्रह्महतयावद पाप नाशी । ताथा इश्वर सदा िनवासी । मृतयुंजय सदािशव ॥६६॥

जैसा कै लासाचा िशखर । ऄथवा स्वधुुनीमंवदर । िनिय वास कपूुरगौर । गोकणुिात्री पररयासा ॥६७॥

जैसी ऄंधकाररजनी । प्रकाशावया जावी ऄिग्न । चंद्रोदय जरर होय िनवाुणी । तरी सूयुप्रकाशावीण गित नवहा ॥६८॥

तैसा समस्त तीथाुना । पाप नच जाय यािच कारणा । सूयोदयी तमहरणा । तैसा गोकणुदशुना होय ॥६९॥

सहि ब्रह्महतया जरी । घडल्या ऄसती या शरीरी । प्रवाश होता गोकणुिात्री । शुद्धातमा होय पररयासा ॥७०॥

रुद्रोपेंद्रिवररिच दाखा । जाउिन तया स्थानी ऐका । तप का ला हो सकिळका । कायुिसिद्ध होय तयांप्रती ॥७१॥

भिक्तपूवुक तया स्थानी । जप व्रत कररती जाणोिन । फळ होय तया लिगुणी । ऄसा पुण्यिात्र ऄसा ॥७२॥

जैसा ब्रह्मा िवष्णु दाखा । आं द्रावद दावा सकिळका । साध्य झाला तप ऐका । यावागळा काय सांगू ॥७३॥

जाणा तो सािात् इश्वर । गोकणुिात्र कै लासपुर । प्रितष्ठा करी िवघ्नाश्वर । िवष्णुिनरोपा िवनयाथु ॥७४॥

समस्त दाव ताथा याती । पुण्यिात्री वास कररती । ब्रह्मा िवष्णु आं द्रासिहती । िवश्वादव
ा ा मरुद्गण ॥७५॥

चंद्र सूयु वस्वावदक । पूवुद्वारी रािहला ऐक । प्रीित करी भिक्तपूवुक । बैसला ऄसती तया स्थाना ॥७६॥

ऄिग्न यम िचत्रगुप्त । एकादश रुद्र िपतृदव

ै त । दििणद्वारी वास करीत । संतोषा रािहला ऄसती ॥७७॥

वरुणासिहत गंगा सकळी । राहती पििमद्वारस्थळी । प्रीित करी चंद्रमौळी । तया सकळां पररयासा ॥७८॥

कु बार वायु भद्रकाळी । मातृदव

ा ता चंडी सकळी । ईत्तरवास ित्रकाळी । पूजा कररती महाबळा श्वराची ॥७९॥

िचत्ररथावद िवश्वावसु पररयासी । िचत्रसान गंधवु सुरसी । पूजा कररती सदािशवासी । सदा वसोिन तया ठायी ॥८०॥

घृताची रं भा मानका । ितलोत्तमा ईवुशी ऐका । िनतय नृतय कररती दाखा । महाबळा श्वराचा सन्मुख ॥८१॥

विसष्ठ कश्यप कण्व ऊिष । िवश्वािमत्र महातापसी । भरद्वाज जैिमनी जाबाल ऊिष । पूजा कररती सदा ताथा ॥८२॥

कृ तयुगी ब्रह्म-ऊिष । अचार कररती महातापसी । महाबळा श्वराचा भक्तीसी । रािहला गोकणुिात्रांत ॥८३॥

मरीिच नारद ऄित्र ऊिष । दिावद ब्रह्म-ऊिष पररयासी । सनकावदक महातापसी । ईपिनषदाथु ईपािसती ॥८४॥

ऄनाक िसद्ध साध्य जाण । मुनीश्वर ऄिजनधारण । दंडधारी संन्यासी िनगुुण । ब्रह्मचारी ताथा वसती ॥८५॥

तवगिस्थमात्रशरीरा सी । ऄनुिष्ठती महातापसी । पूजा कररती भक्तीसी । चंद्रमौळीची पररयासा ॥८६॥

गंधवाुवद समस्त दाव । िपतर िसद्ध ऄष्टवसव । िवद्याधर ककपुरुष सवु । सावासी जाती िनरं तर ॥८७॥

गुह्यक वकन्नर स्वगुलोक । शाषावद नाग तिक । िपशाच वाताळ सकिळक । जाती पूजासी तया स्थाना ॥८८॥

नाना श्रृंगार करूिन । ऄनाक भूषणा िवराजमानी । सूयुशशी िवमानी । वहनी याती वळं घोिनया ॥८९॥

स्तोत्रा गायन कररती दाखा । निमती नृतय कररती ऄनाका । पूजाकारणा याती सकिळका । महाबळा श्वरसलगासी ॥९०॥

जा जा आिच्छती मनकामना । पावती तवररत िनधाुरा जाणा । समान नाही िात्र गोकणु । या ब्रह्मांडगोलकांत ॥९१॥

ऄगस्तयावद सनतकु मार । िप्रयव्रतावद राजकु मार । ऄिग्नदावदानवावद या र । वर लाधला सवु तया ठायी ॥९२॥

िशशुमारी भद्रकाळी । पूजा कररती ित्रकाळी । नागाता गरुड न िगळी । महाबळा श्वरदशुना ॥९३॥

रावणावद रािसकु ळी । कुं भकणु यार सकळी । वर लाधला या स्थळी । िबभीषण पूजीतसा ॥९४॥

पृष्ठ ३९ of २७१
ऐसा समस्त दावकु ळ । िसद्धदानवावद सकळ । गोकणुिात्रा जाउिन प्रबळ । अरािधती नानापरी ॥९५॥

सलग स्थािपती अपुला नामी । ऄसा ख्याित तया नामी । वर लाधला ऄनाक कामी । चतुर्मवध पुरुषाथु ॥९६॥

ब्रह्मा िवष्णु अपण दाखा । कातुवीयु िवनायका । अपुला नामी सलग दाखा । प्रितष्ठा का ली तया ठायी ॥९७॥

धमुिात्रपाळादी । दुगाुदव
ा ीशिक्तवृंदी । सलग स्थािपला अपुला नामी । र्जया गोकणुिात्रात ॥९८॥

गोकणुिात्र ऄसा गहन । सलग तीथे ऄसंख्य जाण । पदोपदी ऄसा िनगुुण । ऐसा िात्र ऄनुपम ऄसा ॥९९॥

सांगो वकती िवस्तारोन । ऄसंख्यात तीथे जाण । पाषाण समस्त सलग खूण । समस्त ईदका जाणावी तीथे ॥१००॥

कृ तयुगी महाबलाश्वर श्वात । त्रातायुगी लोिहत । द्वापारी सुवणुिपत । किलयुगी कृ ष्णवणु जाहला ॥१॥

सप्त पाताळ खोलावोन । ईभा ऄसा सलग अपण । किलयुगी मृद ु होउन । वदसा सूक्ष्ममरूपाना ॥२॥

पििम समुद्रतीरासी । गोकणुिात्रिवशाषी । ब्रह्महतयावद पातका नाशी । काय अियु पररयासा ॥३॥

ब्रह्महतयावद महापापा । परदारावद षट् पापा । दुःशील दुराचारी पापा । जाती गोकणुदशुना ॥५॥

दशुनमात्रा पुनीत होती । समस्त काम्याथु साधती । ऄंती होय तयांसी गित । गोकणुसलगदशुना ॥५॥

तया स्थानी पुण्यवदवशी । जा जा ऄर्मचती भक्तीसी । तािच जाणा रुद्रवंशी । रायासी म्हणा गौतम ॥६॥

एखादा समयी गोकणाुसी । जाय भक्तीना मानुषी । पूजा कररता सदािशवासी । िशवपद िनिया पावा जाणा ॥७॥

अवदतय सोम बुधवारी । ऄमावास्यावद पवाुिभतरी । स्नान करूिन समुद्रतीरी । दानधमु करावा ॥८॥

िशवपूजा व्रत हवन । जप ब्राह्मणसंतपुण । ककिचत् कररता ऄनंत पुण्य । गौतम म्हणा रायासी ॥९॥

व्यितपातावद पवुणीसी । सूयु-संक्रांतीचा वदवशी । महाप्रदोष त्रयोदशी । पूिजतां पुण्य ऄगण्य ॥११०॥

काय सांगो तयाचा मिहमा । िनवाडा होय ऄिखल कमाु । इश्वर भोळा ऄनंतमिहमा । पूजनमात्रा तुष्टतसा ॥११॥

ऄिसत पि माघमासी । िशवरात्री चतुदश

ु ीसी । िबल्वपत्र वािहला यासी । दुलुभ ऄसा ित्रभुवनांत ॥१२॥

ऐसा ऄनुपम स्थान ऄसता । न जाती मूखु लोक ऐकता । िशवतीथु ऄसा दुलुभता । नाणती मूढ बिधर जाणा ॥१३॥

ईपोषणावद जागरण । सलग सिन्नध गोकणु । स्वगाुिस जावया सोपान । पद्धित ऄसा पररयासा ॥१४॥

ऐसा या गोकणुस्थानासी । जा जाती जन यात्रासी । चतुर्मवध पुरुषाथांसी । लाधती लोक ऄवधारा ॥१५॥

स्नान करूिन समस्त तीथी । महाबळा श्वरसलगाथी । पूजा करावी भक्तयथी । पातकाव्यितररक्त होय जाणा ॥१६॥

ऐशापरी गोकणुमिहमा । प्रकाश का ला ऊषी गौतमा । राजा ऐकोिन ऄितप्रामा । पुसता झाला ता वाळी ॥१७॥

राजा म्हणा गौतमासी । गोकणुस्थान िनरोिपलासी । पूवी पावला कोण यापासी । साि झाली ऄसाल ॥१८॥

िवस्तारोिन ता अम्हांसी । सांगावा स्वामी करुणासी । म्हणोिन लागला चरणांसी । ऄितभिक्त करोिनया ॥१९॥

म्हणा गौतम तया वाळी । गोकणुिात्र महाबळी । जाणो अम्ही बहुकाळी । ऄपार सािी दािखली ऄसा ॥१२०॥

गालो होतो अम्ही यात्रा । दािखला दृष्टान्त िविचत्र । अला होता ताथा जनमात्र । यात्रारूपा करोिनया ॥२१॥

माध्याह्नकाळी अम्ही ताथा । बैसलो होतो वृिच्छायाता । दुरोिन दािखला चांडाळीता । वृद्ध ऄंध महारोगी ॥२२॥

शुष्कमुखी िनराहारी । कु ष्ठ सवांगशरीरी । कृ िम पडला ऄघोरी । पूय शोिणत दुगंधी ॥२३॥

कु ििरोगी गंडमाळा । कफा दाटला ऄसा गळा । दंतहीन ऄित िववहळा । वि नाही पररधाना ॥२४॥

चंद्रसूयुवकरण पडता । प्राण जाय कं ठगता । शौचव्याधी ऄसा बहुता । सवांगशूळ महादुःखी ॥२५॥

िवधवा अपण का शवपनी । वदसा जैसी मुखरमणी । िणिणा पडा धरणी । प्राणतयाग करू पाहा ॥२६॥

पृष्ठ ४० of २७१
ऐशी ऄवस्था चांडाळीसी । अली वृिच्छायासी । दाह टावकला धरणीसी । तयजू पाहा प्राण अपुला ॥२७॥

प्राण तयिजता तया वाळी । िवमान ईतरा ततकाळी । िशवदूत ऄितबळी । ित्रशूळ खट्वांग धरूिनया ॥२८॥

टंकायुधा चंद्र भाळी । वदव्यकांित चंद्रासारखी का वळी । वकरीटकुं डला िमरवली । चतुवुगु याणापरी ॥२९॥

िवमानी सूयाुसाररखा ताज । ऄितिविचत्र वदसा िवराज । अला चांडािळयाकाज । ऄपूवु वतुला तया वाळी ॥३०॥

अम्ही पुिशला िशवदूतांसी । अलाित कवण्या कायाुसी । दूत म्हणती अम्हांसी । न्यावया अलो चांडािळता ॥३१॥

ऐकोिन दूताचा वचन । िविस्मत झाला अमुचा मन । पुनरिप का ला तयासी प्रश्न । ऐक राया तू एकिचत्ता ॥३२॥

ऐिशया चांडाळी पािपणीसी । कै सी योग्य िवमानासी । नाउिनया श्वानासी । ससहासनी कै सा योग्य ॥३३॥

या जन्मादारभ्य आसी । पापा पापसंग्रहासी । ऐशी पापीण दुवृुत्त आसी । का वी न्याल कै लासा ॥३४॥

नाही आसी िशवज्ञान । न करीच हा तपसाधन । दया सतय कदा नाणा । आसी कै सा न्याल तुम्ही ॥३५॥

पशुमांस अहार आसी । सदा करी जीवसहसी । ऐिशया दुष्ट कु ष्ठी पािपणीसी । का वी नाता स्वगुभुवना ॥३६॥

ऄथवा कधी िशवपूजन । न करी पंचािरीजपन । नाही का ला िशवस्मरण । आसी कै सा न्याल तुम्ही ॥३७॥

िशवरात्री ईपोषण । नाही का ला पुण्यदान । यज्ञयागावद साधन । नाही का ला आणा कधी ॥३८॥

न करी स्नान पवुकाळी । नाणा तीथु कवणा वाळी । ऄथवा व्रतावद सकळी । का ला नाही आणा कधी ॥३९॥

या सवांगी पूय शोिणत । दुगंधी ऄसा बहुत । ऐशी चांडाळी दुवृुत्त । कै सी िवमानी बैसवाल ॥१४०॥

ऄचुन जन्मांतरीचा म्हणा । कु ष्ठ सवांग तािच खुणा । कृ िम िनघती मुखांतून । पूवाुिजत काय का ला ॥४१॥

ऐशी पािपणी दुराचारी । का वी नाता कै लासपुरी । योग्य नवहा चराचरी । तुम्ही का वी न्याल आसी ॥४२॥

गौतम म्हणा रायासी । ऐसा पुिशला दूतांसी । तयांनी सांिगतला अम्हांसी । अद्यंत तया चांडाळीचा ॥४३॥

म्हणा गौतम ऊषाश्वर । चांडाळीचा पूवाुपार । सांगान तुम्हांस सिवस्तर । ऄसा अियु पररयासा ॥४४॥

पूवी आचा जन्मस्थान । ब्राह्मणकन्या ऄसा जाण । सौदािमनी नाम ऄसा पूणु । सोमसबबासारखा मुख ॥४५॥

ऄितसुंदर रूप आसी । ईपवर जाहली िपतृगृहासी । न िमळा वर ितयासी । सचता कररती मातािपता ॥४६॥

न िमळा वर सुंदर ितसी । ईन्मत्त जाहली दहा वरुषी । िमळवूिन एका िद्वजासी । गृह्योक्तें सी लग्न का ला ॥४७॥

िववाह झािलयावरी । होती तया पतीचा घरी । क्विचतकाळ याणापरी । होती नारी पररयासा ॥४८॥

वतुता ऄसा पुढा दाख । ितचा पतीस झाला दुःख । पंचतव पावला तातकािळक । िविधलाख करूिनया ॥४९॥

ऐकोिन ितचा मातािपता । कन्या अपुला घरा अिणती तत्त्वता । पतीचा दुः खा दुःिखता । खाद करी ता नारी ॥१५०॥

ऄितसुंदर पूवुवयासी । मदा व्याप्त प्रितवदवसी । चंचळ होय मानसी । परपुरुषाता दाखोिनया ॥५१॥

गुप्तरुपा क्विचतकाळी । जारकमु करी ता बाळी । प्रगट जाहला ततकाळी । गौसय नोहा पातक ॥५२॥

अपण िवधवा ऄसा नारी । पूवुवयासी ऄितसुंदरी । िवषयी प्रीित ऄसा भारी । िस्थर नोहा ितचा मन ॥५३॥

ऐसा ितिचया पातकासी । िववदत जाहला सवांसी । वाळीत का ला ितयासी । मातािपताबंधुवगी ॥५४॥

शंका होती पिहली ितसी । िनःशंक झाली व्यिभचारासी । प्रकटरूप ऄहर्मनशी । रमो लागली नगरांत ॥५६॥

ितया नगरी एक वाणी । रूपा होता ऄितलावण्यगुणी । तयासी ितणा पूवुवयस दाखोिन । झाली तयाची कु लिी ॥५७॥

तया शूद्रािचया घरी । वतुतसा ता नारी । ऐसी पािपणी दुराचारी । कु ळवैरीण बाचाळीस ॥५८॥

श्लोक ॥ िियः कामान नश्यिन्त ब्राह्मणो हीनसावया । राजानो ब्रह्मदंदान यतयो भोगसंग्रहात ॥५९॥

पृष्ठ ४१ of २७१
टीका ॥ ििया नासती कामवागा । ब्राह्मण नासती हीनसावा । रार्जय जाय िद्वजिोभा । यित नासा िवषयसावना ॥१६०॥

शूद्रासवा ऄहर्मनशी । रमत होती ऄितहषी । पुत्र जाहला ितयासी । शूद्रगृही ऄसता ॥६१॥

िनतय मांस अहार ितसी । मद्यपान ईन्मत्तासी । होउिन तया शूद्रमिहषी । होती पािपणी दुराचारी ॥६२॥

वतुता एका वदवसी । ईन्मत्त होवोिन पररयासी । छावदला वासरू अहारासी । माष म्हणोिन पािपणीना ॥६३॥

छादोिन वतस पररयासी । पाक का ला िवनयासी । िशर ठा िवला सशवकयासी । दुसरा वदवशी भिावया ॥६४॥

अपण भ्रिमत मद्यपानी । जागृत जाहली ऄस्तमानी । वासरू पाहा जावोिन । धानु दोहावयालागी ॥६५॥

वतसस्थानी ऄसा माष । भ्रिमत जाहली ऄितक्लाश । घरी पाहातसा िशरास । स्पष्ट वदसा वासरू ॥६६॥

ऄनुतप्त होवोिन तया वाळी । िशव िशव म्हणा चंद्रमौळी । ऄज्ञानाना ऐशी पापा घडली । म्हणोिन सचती दुराितमणी ॥६७॥

तया वतसिशरासी । िनिाप का ला भूमीसी । पित कोपाल म्हणोिन पररयासी । ऄिस्थचमु िनिािपला ॥६८॥

जाउिन सांगा शाजार लोका । व्यािा वतस नाला ऐका । भििला म्हणोिन रडा दाखा । पतीपुढा याणापरी ॥६९॥

ऐसी वकतीक वदवसांवरी । नांदत होती शूद्राघरी । पंचतव पावली ता नारी । नाली दूती यमपुरा ॥१७०॥

घातली ितयासी नरकात । भोग भोगी ऄितदुःिखत । पुनरिप जन्मा चांडाळी जात । ईपजली नारी पररयासा ॥७१॥

ईपजतांिच जाहिल ऄंधळी । िवद्रूपवणु जैशी काजळी । माता िपता क्विचतकाळी । प्रितपािळती मायामोहा ॥७२॥

ईिच्छष्ट ऄन्न घािलती तोंडा । स्वजन ितयाचा ऄखंडा । बाळपणी तयािस िवघडा । पोिसताती याणापरी ॥७३॥

ऐसा ऄसता वतुमानी । सवांग झाला कु ष्ठवणी । पंचतव पावली िपताजननी । दररद्री झाली िनराश्रय ॥७४॥

सवांग कु ष्ठवणुपीिडत । तयिजती ितयािस स्वजन भ्रात । िभिा मागोिन ईदर भररत । रिण करी शरीर अपुला ॥७५॥

याणापरी चांडाळी । वतुत ऄसा बहुतकाळी । िुधाना पीिडत सवुकाळी । अपण ऄंध कु ष्ठ दाही ॥७६॥

न िमळा ितसी वि ऄन्न । दुःख करीत ऄितगहन ऐसा ितचा पूवुकमु । झाली वृद्ध ऄितकष्टा ॥७७॥

िभिा मागा जनांसी । मागी पडोिन ऄहर्मनशी । कधी न भरा ईदर ितसी । दुःखा िवलापा ऄपार ॥७८॥

व्यािध ऄसा शरीरासी । शोिणत पूय पररयासी । दुगंिध यात ऄसा महादोषी । सवांग कु ष्ठा गळतसा ॥७९॥

ऐसा वतुतांम माघमासी । लोक िनघाला यात्रासी । महास्थान गोकणाुसी । कलत्रपुत्रसिहत दाख ॥१८०॥

िशवरात्रीचा यात्रासी । याती लोक दाशोदाशी । चतुवुणु असपासी । हरुषा याती पररयासा ॥८१॥

दाशोदाशीचा राजा दाखा । हस्तीरथावदसिहत ऐका । याती समस्त भूमांडिलका । महाबळा श्वरदशुनासी ॥८२॥

ब्राह्मण िित्रय वैश्य शूद्र । याती यात्रासी िवनोद । समारं भ वाद्यनाद । ऄिमत लोक पररयासा व८३॥

वकती हासती गायन कररती । धावती नृतय करीत याती । िशवस्मरणा गजुना कररती । यात्राप्रसंगी जन दाखा ॥८४॥

ऐसी महाजनांसमवात । चांडाळी गाली ताथा तवररत । सवा िभिुक ऄसती बहुत । तयांसवा जात ऄसा ॥८५॥

याणापरी गोकणाुसी । चांडाळी पातली सायासी । करावलंबा महाजनांसी । िभिा मागा करुणावचना ॥८६॥

लोक जाती मागाुत । शयन करी अक्रंदत । कर वोढू िन मागत । महाजन लोकांसी ॥८७॥

पूवीची पापी अपण । पीडत ऄसा याची कारण । िभिा घाला िुधािनवारण । म्हणोिन मागा सकिळका ॥८८॥

नाणा कधीच वि प्रावरण । धुळीत लोळा अपण । िुधाक्रांत होतसा मरण । धमु करा सकळांसी म्हणा ॥८९॥

सवांगी रोगग्रस्त । विावीण बाघा शीत । ऄि नाही िुधाक्रांत । धमु करा सकिळक हो ॥१९०॥

पूवी जन्मशतांतरी । नाही का ला पुण्य यारी । यािच कारणा पीिडत भारी । धमु करा सकिळक ॥९१॥

पृष्ठ ४२ of २७१
याणापरी मागांत । चांडाळी ऄसा यािचत । ता वदवशी ऄसा िशवरात्रीव्रत । कोणी न घाली िभिा ितसी ॥९२॥

यारी िववहळा िुधाक्रांत । जठरािग्न प्रदीप्त ऄसा बहुत । धमु करा ऐसा म्हणत । पडली मागाुत ताधवा ॥९३॥

पूजािस जाती सकळजन । तयाता मागा अक्रंदोन । एक म्हणती हांसोन । ईपवास अिज ऄन्न कै चा ॥९४॥

हाती होती िबल्वमंजरी । घाली ती ितयाच्या करी । अिाणोिन पाहा यारी । भिणवस्तु नवहा म्हणा ॥९५॥

कोपोिन टाकी ता ऄवसरी । जाउिन पडली सलगावरी । रात्री ऄसती ऄंधारी । ऄलभ्य पूजा घडली दाखा ॥९६॥

कोणी न घािलती िभिा ितसी । ईपास घडला ता वदवशी । पूजा पावली तया िशवासी । िबल्वमंजरी िशवमस्तकी ॥९७॥

आतुका पुण्य घडला ितसी । प्रयत६न न कररता पररयासी । तुष्टला इश्वर हषी । भवाणुवाकडा का ला ॥९८॥

याणापरी चांडाळीसी । ईपवास घडला ऄनायासी । ताथूिन ईठली दुसरा वदवसी । िभिा मागावयाकारणा ॥९९॥

पिहलीच कु ष्ठरोगी ऄसा । ऄशक्त झाली ईपवासा । चिुहीन मागु न वदसा । जात ऄसा मंदमंद ॥२००॥

सूयुरश्मीकरूिन ितसी । दुःख होय ऄसमसहसी । पूवाुर्मजत कमे ऐसी । म्हणती दूत गौतमाता ॥१॥

ऐसी चांडाळी कष्टत । अली वृिच्छायासमीप । तयजूं पाहा प्राण तवररत । म्हणोिनया अलो धावोिन ॥२॥

पुण्य घडला आसी अजी । ईपवास िशवितथीकाजी । िबल्वपत्रा इश्वर पूजी । घडला रात्री जागरण ॥३॥

तया पुण्याकरूिन आचा । पाप गाला शतजन्मीचा । हा प्रीितपात्र इश्वराचा । म्हणोिन पाठिवला अम्हांसी ॥४॥

ऐसा म्हणती िशवदूत । ितयावरी सशपूिनया ऄमृत । वदव्यदाह पावूिन तवररत । गाली ऐका िशवलोका ॥५॥

ऐसा गोकणु ऄसा स्थान । गौतम सांगा िवस्तारोन । रायािस म्हणा तू िनघोन । तवररत जाइ गोकणाुसी ॥६॥

जातांिच तुझी पापा जाती । आह सौख्य परत्र ईत्तम गित । संशय न धरी गा िचत्ती । म्हणोिन िनरोपी रायासी ॥७॥

पररसोिन गौतमाचा वचन । राजा मनी दृढ संतोषोन । तवररत पावला िात्र गोकणु । पापावागळा जाहला तो ॥८॥

ऐसा पुण्यपावन स्थान । म्हणोिन रािहला श्रीपाद अपण । िसद्ध म्हणा ऐक कथन । नामधारका एकिचत्ता ॥९॥

म्हणोिन सरस्वतीगंगाधरू । सांगा गुरुचररत्र िवस्तारू । श्रोता करूिन िनधाुरू । एकिचत्ता पररयासा ॥२१०॥

आित श्रीगुरुचररत्रपरमकथाकल्पतरौ । श्रीनृससहसरस्वतयुपाख्याना िसद्धनामधारकसंवादा गोकणुमिहमावणुन नाम सप्तमोऽध्यायः ॥७॥

श्रीदत्तात्राअर्मपतमस्तु ॥

ओवीसंख्या ॥२१०॥

श्रीगुरुदत्तात्रायापुणमस्तु

पृष्ठ ४३ of २७१
ऄध्याय अठवा
श्रीगणाशायनमः ।

नामधारक म्हणा िसद्धासी । गोकणुमिहमा िनरोिपलासी । श्रीगुरु रािहला वकती वदवसी । वतुला पुढा काय सांग ॥१॥

श्रीगुरुमूर्मत कृ पाससधु । माझा मनी लागला वाधु । चररत्र ऐकतां महानंद ु । ऄितईल्हास होतसा ॥२॥

पररसोिन िशष्याचा वचन । संतोषा िसद्ध ऄितगहन । सांगता झाला िवस्तारोन । श्रोता तुम्ही ऄवधारा ॥३॥

गोकणुिात्री श्रीपाद यित । रािहला वषे तीन गुप्ती । ताथोिन श्रीिगररपवुता याती । लोकानुग्रहाकारणा ॥४॥

जयाचा कररता चरणदशुन । समस्त तीथाुसमान जाण । 'चरणं पिवत्रं िवततं पुराणं । वादश्रुित ऐसा बोलतसा ॥५॥

समस्त तीथे गुरुचरणी । तो कां सहडा तीथुभवनी । लोकानुग्रहालागुनी । जात ऄसा पररयासा ॥६॥

मास चारी क्रमोिन ताथा । अला िनवृित्तसंगमाता । दशुन दाती साधुभक्तांता । पातला तया कु रवपुरा ॥७॥

कु रवपुर महाक्शात्र । कृ ष्णा गंगा वाहा नीर । मिहमा ताथील सांगता ऄपार । भूमंडाळात दुलुभ ॥८॥

ताथील मिहमा सांगता । िवस्तार होइल बहुत कथा । पुढा ऄसा चररत्र ऄमृता । सांगान ऐका एकिचत्ता ॥९॥

श्रीपाद रािहला कु रवपुरी । ख्याित रािहली भूमीवरी । प्रगटा मिहमा ऄपरं पारी । सांगतां िवस्तार ऄसा दाखा ॥१०॥

जा जन भजती भक्तीसी । सौख्य पावती ऄप्रयासी । कन्या पुत्र लक्ष्मीसी । सचितला फळ पावती ॥११॥

समस्त मिहमा सांगावयासी । िवस्तार होइल बहुवसी । नामधारका स्वस्थ पररयासी । सांगान ककिचत् तुज अतां ॥१२॥

पुढा ऄवतार वहावया गित । सांगान ऐका एकिचत्ती । श्रीपाद कु रवपुरा ऄसती । कायुकारणमनुष्यदाही ॥१३॥

ऄवतार वहावयाचा कारण । सांगान तयाचा पूवुकथन । वादशािसंपन्न ब्राह्मण । होता तया ग्रामी ॥१४॥

तयाची भायाु होती दाखा । नाम ितयाचा ऄंिबका । सुशील अचार पितसावका । महापुण्य सती दाखा ॥१५॥

ितयासी पुत्र होउिन मरती । पूवुकमुफळ ऄर्मजती । ऄनाक तीथे अचरती । ितणा का िल पररयासा ॥१६॥

ऐसा ऄसतां जा होणार गित । पुत्र जाहला मंदमित । माता स्नाह करी भक्ती । ऄपूवु अपणासी म्हणोिन ॥१७॥

वधुता मातािपतयाघरी । िवप्रातमज वाढला प्रीितकरी । व्रतबंध कररती कु ळाचारी । वादाभ्यास करावया ॥१८॥

िवद्या नया तया कु मरा । मंदमित ऄज्ञान बिहरा । सचता वते तया िद्वजवरा । म्हणा पुत्र मंदमित ॥१९॥

ऄनाक दाव अराधोिन । पुत्र लाधलो कष्टोिन । प्राचीन कमु न सुटा म्हणोिन । सचता करी ऄहोरात्र ॥२०॥

ऄनाक प्रकारा िशकवी तयासी । ताडन करी बहुवसी । होतसा दुःख जननीसी । वजी अपुला पतीता ॥२१॥

पतीसी म्हणा ता नारी । पुत्र नाहीत अम्हा घरी । कष्ट करोिन नानापरी । पोिसला एका बाळकासी ॥२२॥

िवद्यान यािच वाद तयासी । वाया मारून का कष्टसी । प्राचीन कमु न सुटा तयासी । की मूढ होउिन ईपजावा ॥२३॥

अतां जरी तुम्ही यासी । ताडन कराल ऄहर्मनशी । प्राण तयजीन मी भरवसी । म्हणोिन िवनवी पतीता ॥२४॥

िियाचा वचन ऐकोिन । िवप्र रािहला िनसचत मनी । ऐसा काही काळ क्रमोिन । होती तया ग्रामांत ॥२५॥

वतुता ऐसा तया स्थानी । िवप्र पडला ऄसमाधानी । दैववशाकरूिन । पंचतव पावला पररयासा ॥२६॥

मग पुत्रासिहत ता नारी । होती ताथा कु रवपुरी । याचूिन अपुला ईदर भरी । याणापरी जीिवतव रिी ॥२७॥

िवप्रिियाचा पुत्र दाखा । िववाहाहायोग्य झाला िनका । सनदा कररती सकळीका । मितहीन म्हणोिनया ॥२८॥

कन्या न दाती तयासी कोणी। म्हणती काष्ठा वाहतो का पाणी । समस्त म्हणती ऄसा दूषणी । ईदर भरी याणा िवद्या ॥२९॥

समस्त लोक म्हणती तयासी । तू दगडापरी व्यथु जन्मलासी । लांछन लािवला वंशासी । ऄरा मूखाु कु ळनाशका ॥३०॥

पृष्ठ ४४ of २७१
तुझ्या िपतयाचा अचार । ख्याित ऄसा चारी राष्ट्र । जाणा धमु वाद शाि । तयाचा पोटी ऄवतरलासी ॥३१॥

बोल अिणलासी तुवा िपतरांसी । घातला तया ऄधोगतीसी । िभिा मागोिन ईदर भररसी । लाज कै सी तुज न वाटा ॥३२॥

जन्मोिनया संसारी । काय व्यथु पशूिचया परी । ऄथवा गंगात प्रवाश करी । काय जन्मोिन साथुक ॥३३॥

ऐसा ऐकोिन ब्रह्मचारी । दुःख करीत नाना प्रकारी । मातािस म्हणा ता ऄवसरी । प्राण तयागीन मी अता ॥३४॥

सनदा कररती सवुही मज । ऄसोिन दाह कवण काज । पोसू न शका माता तुज । जाइन ऄरण्यवासासी ॥३५॥

ऐकोिन पुत्राचा वचन । माता करी सचता गहन । शोकदुःखाकरून । िवलाप करी ता नारी ॥३६॥

माता सुत दुःख करीत । गाली गंगाप्रवाहात । ताथा दािखला जगदुद्धररत । श्रीपाद योगी स्नान कररता ॥३७॥

जाउिन दोघा लागती चरणी । िवनिवताती कर जोडु नी । वासना ऄसा अमुचा मनी । प्राण तयजावा गंगात ॥३८॥

िनरोप द्यावा जी अम्हांसी । सद्गित वहावया कारणासी । अतमहतया महादोषी । म्हणोिन िवनिवतो कृ पाससधु ॥३९॥

ऐकोिन िवप्रसतीचा वचन । पुसती श्रीपाद कृ पायमान । कां संकटी तुमचा मन । तयिजता प्राण काय िनिमत्त ॥४०॥

िवप्रिी तया वाळा । सांगतसा दुःखा सकळा । म्हणा स्वामी भक्तवतसला । तारावा अम्हा बाळकाता ॥४१॥

पुत्रावीण कष्ट भारी । ऄनाक तीथे पादचारी । का ला व्रत पूजा जरी । सकळ दाव अरािधला ॥४२॥

व्रता ईपवास सांगू वकती । कररता झाला ऄपररिमती । झाला पुत्र हा दुमुित । सनदा कररती सकळ जन ॥४३॥

वादशािसंपन्न । पित माझा होता ब्राह्मण । तयािचया पोटी झाला हीन । मंदमित दुरातमा हा ॥४४॥

कृ पा करी गा श्रीपाद यित । जन्मोजन्मी दैवगित । पुत्र न वहावा मंदमित । ऐसा प्रकार सांगावा ॥४५॥

कृ पासागर दैन्यहरण । म्हणोिन धररला तुझा चरण । शरणागताचा करावया रिण । अलािस अिज कृ पाससधु ॥४६॥

जन्मोिनया संसारी । कष्ट का ला नानापरी । न दाखािच सौख्यकु सरी । परी जाहला पुत्र न राहती ॥४७॥

वाचोिनया हा एक सुत । शाळीचा गळा स्तन लोंबत । वृथा जन्मला म्हणत । िवनवीतसा श्रीगुरूसी ॥४८॥

दावा अता ऐसा करणा । पुढील जन्मी मनुष्यपणा । पूर्जयमान पुत्र पावणा । जैसा पूर्जय तू जगतत्रयासी ॥४९॥

सकळ लोक र्जयािस वंवदती । ऐसा पुत्र वहावा म्हणा ती । ईपाय सांगा श्रीगुरु यती । म्हणोिन चरणां लागली ॥५०॥

तयाचािन माता ईद्धारगित । मागुती न होय पुनरावृित्त । िपतरां सकळा स्वगुप्रािप्त । लाधा ऐसा िनरोपावा ॥५१॥

वासना ऄसा माझा मनी । पुत्र वहावा ब्रह्मज्ञानी । बाळपिणच पाहो नयनी । पूर्जयमान समस्तांसी ॥५२॥

ऐकोिन ितयाचा वचन । सांगती कृ पा भिक्त पाहोन । करी वो इश्वरअराधन । पुत्र होइल श्रीहरीऐसा ॥५३॥

गौिळयाचा घरी दाखा । कृ ष्ण ईपजला कारिणका । व्रत का ला गौळी ऐका । इश्वराची अराधना ॥५४॥

तैसा तू अराधी इश्वर । पुत्र पावशील हा िनधाुर । तुझा मनोरथ साचार । पावाल िसिद्ध श्रीपाद म्हणती ॥५५॥

िवप्रिी म्हणा ता वाळी । कै सा व्रत अचरला गौळी । कै सा पूिजला चंद्रमौळी । िवस्तारावा मजप्रती ॥५६॥

तैसाच व्रत करीन अपण । म्हणोिन धरी सद्गुरुचरण । कृ पामूर्मत सद्गुरु जाण । सांगता झाला ता वाळी ॥५७॥

म्हणती श्रीपाद यित ितयासी । इश्वर पूजी हो प्रदोषी । मंदवारी तू िवशाषी । पूजा करी भक्तीना ॥५८॥

पूजा करी जा गौळणी । िवस्तार ऄसा स्कं दपुराणी । कथा सांगान ऐक कानी । म्हणती श्रीगुरु ितयासी ॥५९॥

ऐकोन श्रीगुरूचा वचना । संतोषली िवप्रांगना । पुढती घाली लोटांगणा । तया श्रीपाद श्रीगुरूप्रती ॥६०॥

िवप्रिी म्हणा स्वामीसी । ऄिभनव माता िनरोिपलासी । दाखता पूजा प्रदोषी । पुत्र झाला कृ ष्णा ऐस ॥६१॥

अपण का िलया पूजा जरी । फळ पावान िनधाुरी । पुवी कवणा परी । िवस्तारावा दातारा ॥६२॥

पृष्ठ ४५ of २७१
श्रीगुरु सांगती ितयासी । सांगान ऐक एकिचत्तासी । ईज्जनी नाम नगरीसी । जाहला िविचत्र पररयासा ॥६३॥

तया नगरी चंद्रसान । राजा होता धमुपरायण । तयाचा सखा ऄसा प्राण । मिणभद्र नामा पररयासा ॥६४॥

सदा इश्वरभिक्त करी । नाना प्रकारा ऄपरं पारी । भोळा दाव प्रसन्न करी वदधला सचतामिण एक ॥६५॥

कोरटसूयांचा प्रकाश । मािणक शोभा महासरस । कं ठी घािलता महाहषु । तया मिणभद्ररायासी ॥६६॥

तया मण्याचा लिण । सुवणु होय लोह पाषाण । ताज फाकला र्जयावरी जाण । ता कनक होय पररयासा ॥६७॥

जा जा सचतीत मानसी । ता ता पावत तवररतासी । ऐशी ख्याित मािणकासी । समस्त राजा कांिा कररती ॥६८॥

आष्टतवा मागती वकती एक । मागो पाठिवती ता मािणक । बलातकारा आिच्छती एक । राजा वांिछती पररयासा ६९॥

म्हणती िवक्रय करूिन दाखा । अपणा द्यावा ता मािणका । जरी न दाशी स्वाभािवका । तरी युद्धालागी याउ म्हणती ॥७०॥

राजा समस्त िमळोिन । पातला नगराता ईज्जनी । ऄपार सैन्य िमळवूिन । वावढला तया नगरासी ॥७१॥

ता वदवशी शिनवार त्रयोदशी । राजा बैसला पूजनासी । शंका न धररतां मानसी । एकिचत्ता पूजीतसा ॥७२॥

महाबळा श्वरसलगासी । पूजा करी तो राजा हषी । गौिळयाचा कु मर पहावयासी । अला तया िशवालया ॥७३॥

पूजा पाहोिन िशवाची । मुला म्हणती गौिळयांची । खाळू चला अम्ही ऄसाची । सलग करुिन पुजू अता ॥७४॥

म्हणोिन िवनोदाकरूिन । अपुला गृहासिन्नधानी । एकवटोिन पाषाणी । किल्पला ताथा िशवालय ॥७५॥

पाषाणाचा करूिन सलग । पूजा करीत बाळका चांग । नानापरीची पत्री सांग । किल्पली ताथा पूजासी ॥७६॥

षोडशोपचारा पूजा कररती । ईदक नैवाद्य समर्मपती । ऐसा कौतुका खाळती । गोपकु मर तया वाळी ॥७७॥

गोिपका ििया याईनी । पुत्रांता नाती बोलावुनी । भोजनाकारणा म्हणोिन । गाला सकळही बाळक ॥७८॥

तयातील एक गोपीसुत । सलगभुवन न सोिडत । तयाची माता जवळी यात । मारी अपुला पुत्रासी ॥७९॥

म्हणा कु मारा भोजनासी । चाल गृहासी झाली िनशी । काही का ल्या न जाय पररयासी । तो गोपकु मारक ॥८०॥

कोपाकरूिन ता गौिळणी । मोडी पूजा खाळ ऄंगणी । पाषाण दूर टाकु नी । गाली अपुला सदनासी ॥८१॥

पूजा मोिडता तो बाळक । प्रलाप करी ऄनाक । मूच्छाु याउिन िणाक । पिडला भूमी ऄवधार ॥८२॥

लय लावूनी सलगस्थानी । प्राण तयजू पाहा िनवाुणी । प्रसन्न झाला शूल पाणी । तया गोपसुताकारणा ॥८३॥

िशवालय रतनखिचत । सूयाुसमान प्रभावंत । सलग वदसा रतनखिचत । जागृत झाला तो बाळ ॥८४॥

िनजरूप धरी गौरीरमण । ईठवी बाळ करी धरून । वर माग म्हणा मी झालो प्रसन्न । दाइन जा वांिछसी ता ॥८५॥

बाळका निमला इश्वरासी । कोप न करावा मातासी । पूजा िबघडली तव प्रदोषी । िमा करणा म्हणतसा ॥८६॥

इश्वर भोळा चक्रवती । वर वदधला बहुप्रीती । प्रदोषसमयी पूजा दाखती । गौिळणी होय दावजननी ॥८७॥

ितचा पोटी होइल सुत । तोिच िवष्णु ऄवतार ख्यात । न करी पूजा पािहली म्हणत । पोषील अपुला पुत्रासी ॥८८॥

जा जा मानसी तू आिच्छसी । पावाल ता ता धरी मानसी । ऄिखल सौख्य तुिझया वंशासी । पुत्रपौत्रासी नांदसील ॥८९॥

प्रसन्न होवोिन िगररजापती । गाला सलगालयी गुप्ती । सलग रािहला रतनखिचती । गौिळयाघरी यािचपरी ॥९०॥

कोरटसूयुप्रकाश । िशवालय वदसा ऄित सुरस । लोक म्हणती काय प्रकाश । ईदय झाला वदनकरा ॥९१॥

अला होता परराष्ट्रराजा । िवस्मय कररती चोजा । सांडूिन द्वाष बोलती सहजा । भाटू म्हणती रायासी ॥९२॥

पाहा या पिवत्र नगरांत । सूयु झाला ऄसा ईवदत । राजा ऄसा बहु पुण्यवंत । ऐिसयासी िवरोध न करावा ॥९३॥

म्हणोिन पाठिवती सावकासी । भाटू म्हणती रायासी । राजा बोलवी तयांसी । अपुला गृहासी नगरांत ॥९४॥

पृष्ठ ४६ of २७१
आतुका होता ता ऄवसरी । राजा पुसतसा प्रीितकरी । रात्री ऄसतां ऄंधकारी । ईदय पावला का वी सूयु ॥९५॥

राजा चंद्रसानसिहत । पाहावया याती कौतुकाथु । वदसा िविचत्र रतनखिचत । िशवालय ऄनुपम ॥९६॥

याणािच परी गौळ्याचा सदन । ऄितरम्य िवराजमान । पुसता झाला अपण । तया गौिळकु मारकाता ॥९७॥

सांिगतला सकळ वृत्तान्त । संतोष कररती राजा समस्त । गौिळयांत राजा तू म्हणत । दाती नानादाशसंपदा ॥९८॥

िनघोिन गाला राजा सकळ । रािहला चंद्रसान िनमुळ । शिनप्रदोष पूजा सफळ । भय कै चा तया राजा ॥९९॥

गौळीकु मर याउिन घरा । सांगा माता सिवस्तरा । पुढा याइल तुझ्या ईदारा । नारायण ऄवतरोिन ॥१००॥

ऐसा इश्वरा वदधला वर । संशय न करी तू िनधाुर । संतोषला कपूुरगौर । दािखली पूजा प्रदोषाची ॥१॥

मोिडली पूजा म्हणोिन । म्यां िवनिवला शूलपाणी । िमा करूिन घातला म्हणोिन । सांगा वृत्तान्त मातासी ॥२॥

ऐसा इश्वर प्रसन्न झाला । प्रदोषपूजना तया फळला । श्रीपाद सांगती तया वाळा । िवप्रिियाकारणा ॥३॥

तुझा मनी ऄसाल जरी । होइल पुत्र मजसरी । संशय सांडूिन िनधाुरी । शिनप्रदोषी पूजी शंभू ॥४॥

ऐसा म्हणोिन श्रीपाददाव । चक्रवती भोळा िशव । िवप्रिियाचा पाहोिन भाव । प्रसन्न होत तया वाळी ॥५॥

बोलावूिन ितचा कु मारासी । हस्त ठा िवती मस्तका सी । ज्ञान जाहला ततकाळा सी । ित्रवादी झाला तो ब्राह्मण ॥६॥

वादशािावद तकु भाषा । म्हणता झाला ऄितप्रकाशा । िवस्मय झाला ऄसा सहसा । िवप्र म्हणती अियु ॥७॥

िवस्मय करोिन िवप्रविनता । म्हणा इश्वर हािच िनििता । कायाुकारणा ऄवतार होता । अला नरदाह धरोिन ॥८॥

पूवुजन्मीचा पुण्यार्मजत । जोडला अम्हा हा िनिित । भाटला ऄसा श्रीगुरुनाथ । म्हणोिन निमती िणोिणा ॥९॥

म्हणा इशर तूिच होसी । पूजा करीन तुझी मी प्रदोषी । िमर्थया नोहा तुझा वाक्यासी । पुत्र वहावा तुज ऐसा ॥११०॥

ऐसा िनिय करोिन । पूजा कररती िनतय याउिन । प्रदोषपूजा ऄित गहनी । करी श्रीपादरायासी ॥११॥

पुत्र ितचा झाला ज्ञानी । वादशािाथुसंपन्नी । पूर्जया जाहला सवांहूिन । ब्रह्मवृंद मािनत ॥१२॥

िववाह झाल मग यासी । पुत्रपौत्री नांदा हषी । श्रीगुरुकृ पा होय र्जयासी । ऐसा होय ऄवधारा ॥१३॥

ऐसा श्रीगुरु कृ पावंत । भक्तजना ऄसा संरिित । ऐक िशष्या एकिचत्त । नामधारका श्रीमता ॥१४॥

नामधारक भक्तासी । सांगा िसद्ध िवस्तारा सी । पररयासा समस्त ऄहर्मनशी । म्हणा सरस्वतीगंगाधरू ॥११५॥

आित श्रीगुरुचररत्रपरमकथाकल्पतरौ श्रीनृससहसरस्वतयुपाख्यानािसद्धनामधारकसंवादा प्रदोषव्रतमाहातम्यकथनं नाम ऄष्टमोऽध्यायः ॥८॥

श्रीदत्तात्रायार्मपतमस्तु ।

ओवीसंख्या ॥११५॥

श्रीगुरुदत्तात्रायापुणमस्तु

पृष्ठ ४७ of २७१
ऄध्याय नववा
श्रीगणाशाय नमः ।

ऐकोिन िसद्धाचा वचन । नामधारक करी नमन । िवनवीत कर जोडू न । भिक्तभावा करोिनया ॥१॥

श्रीपाद कु रवपुरी ऄसता । पुढा वतुली कै सी कथा । िवस्तारूिन सांग अता । कृ पामुर्मत दातारा ॥२॥

िसद्ध म्हणा नामधारका । पुढा कथा ऄपूवु दाखा । तया ग्रामी रजक एका । सावक झाला श्रीगुरूचा ॥३॥

भक्तवतसल श्रीगुरुराव । जाणोिन िशष्याचा भाव । िवस्तार करोिन भक्तीस्तव । िनरोिपत गुरुचररत्र ॥४॥

िनतय श्रीपाद गंगासी याती । िविधपूवुक स्नान कररती । लोकवावहार संपावदती । त्रयमूर्मत अपण ॥५॥

र्जयाचा दशुन गंगास्नान । तयासी कायसा अचरण । लोकानुग्रहाकारण । स्नान करीत पररयासा ॥६॥

वतुता ऐसा एका वदवशी । श्रीपाद यित याती स्नानासी । गंगा वहात ऄसा दशवदशी । मध्या ऄसती अपण ॥७॥

तया गंगातटाकांत । रजक ऄसा विा धूत । िनतय याउिन ऄसा निमत । श्रीपादगुरुमूतीसी ॥८॥

िनतय ित्रकाळ यावोिनया । दंडप्रमाण करोिनया । नमन करी ऄितिवनया । मनोवाक्कायकमे ॥९॥

वतुता ऐसा एका वदवशी । अला रजक नमस्कारासी । श्रीपाद म्हणती तयासी । एकिचत्ता पररयासा ॥१०॥

श्रीपाद म्हणती रजकासी । का िनतय कष्टतोसी । तुष्टलो मी तुझ्या भक्तीसी । सुखा रार्जय करी अता ॥११॥

ऐकता गुरूचा वचन । गाठी बांधी पल्लवी शकु न । िवनवीतसा कर जोडू न । सतयसंकल्प गुरुमूर्मत ॥१२॥

रजक सांडी संसारसचता । सावक जाहला एकिचत्ता । दुरोिन करी दंडवता । मठा गािलया याणािच परी ॥१३॥

ऐसा बहुत वदवसांवरी । रजक तो सावा करी । अंगण झाडी प्रोिी वारी । िनतय नामा याणा िवधी ॥१४॥

ऄसता एका वदवशी दाखा । वसंतऊतु वैशाखा । क्रीडा करीत नदीतटाका । अला राजा म्लाछ एक ॥१५॥

िियांसिहत राजा अपण । ऄलंकृत अभरण । क्रीडा करीत ििया अपण । गंगामधून यातसा ॥१६॥

सवु दळ यात दोनी थडी । ऄिमत ऄसती हस्ती घोडी । िमरिवताती रतनकोडी । ऄलंकृत सावकजन ॥१७॥

ऐसा गंगाच्या प्रवाहात । राजा अला खाळत । ऄनाक वाद्यनाद गजुत । कृ ष्णावािण थिडयासी ॥१८॥

रजक होता नमस्काररत । शब्द झाला तो दुिित । ऄसा गंगात ऄवलोवकत । समारं भ राजयाचा ॥१९॥

िवस्मय करी बहु मानसी । जन्मोिनया संसारासी । जरी न दािखजा सौख्यासी । पशुसमान दाह अपुला ॥२०॥

धन्य राजयाचा िजणा । ऐसा सौख्य भोगणा । ििया विा ऄनाक भूषणा । कै सा भक्त इश्वराच ॥२१॥

कै सा याचा अजुव फळला । कवण्या दावा अरािधला । कै सा श्रीगुरु ऄसती भाटला । मग पावला ऐसी दशा ॥२२॥

ऐसा मनी सचितत । करीतसा दंडवत । श्रीपादराय कृ पावंत । वळिखली वासना तयाची ॥२३॥

भक्तवतसल श्रीगुरुमूर्मत । जाणोिन ऄंतरी तयाची िस्थित । बोलावूिनया पुसती । काय सचितसी मनांत ॥२४॥

रजक म्हणा स्वामीसी । दािखला दृष्टी रायासी । संतोष झाला मानसी । का वळ दास श्रीगुरूचा ॥२५॥

पूवी अराधोिन दावासी । पावला अता या पदासी । म्हणोिन सचिततो मानिस । कृ पाससधु दातारा ॥२६॥

ऐसा ऄिवद्यासंबंधासी । नाना वासना आं वद्रयांसी । चाड नाही या भोगासी । चरणी तुझा मज सौख्य ॥२७॥

श्रीपाद म्हणती रजकासी । जन्मादारभ्य कष्टलासी । वांछा ऄसा भोगावयासी । रार्जयभोग तमोवृित्त ॥२८॥

िनववी आं वद्रया सकळ । नातरी मोि नवहा िनमुळ । बाधा कररती पुढा का वळ । जन्मांतरी पररयासी ॥२९॥

तुष्टवावया आं वद्रयांसी । तुवा जावा म्लाछवंशासी । अवडी जाहली तुझा मानसी । रार्जय भोगी जाय तवररत ॥३०॥

पृष्ठ ४८ of २७१
ऐकोिन स्वांमीचा वचन । िवनवी रजक कर जोडू न । कृ पासागरू तू गुरुराज पूणु । ईपािू नको म्हणतसा ॥३१॥

ऄंतरतील तुझा चरण । द्यावा माता पुनदुशुन । तुझा ऄनुग्रह ऄसा कारण । ज्ञान द्यावा दातारा ॥३२॥

श्रीगुरु म्हणती तयासी । वैदरु ानगरी जन्म घासी । भाटी दाउ ऄंतकाळासी । कारण ऄसा याणा अम्हा ॥३३॥

भाटी होतांिच अम्हांसी । ज्ञान होल तुझा मानसी । न करी सचता भरवसी । अम्हा याणा घडाल ॥३४॥

अिणक कायुकारणासी । ऄवतार घाउ पररयासी । वाष धरोिन संन्यासी । नाम नृससहसरस्वती ॥३५॥

ऐसा तया संबोधूिन । िनरोप दाती जाय म्हणोिन । रजक लागला तया चरणी । नमस्कारीत तया वाळी ॥३६॥

दाखोिन श्रीगुरु कृ पामूर्मत । रजकासी जवळी पाचाररती । आह भोिगसी की पुढती । रार्जयभोग सांग मज ॥३७॥

रजक िवनवीत श्रीपादासी । झालो अपण वृद्धवयासी । भोग भोगीन बाळाभ्यासी । यौवनगोड रार्जयभोग ॥३८॥

ऐकोिन रजकाचा वचन । िनरोप दाती श्रीगुरु अपण । तवररत जाइ रा म्हणोन । जन्मांतरी भोगी म्हणती ॥३९॥

िनरोप दाता तया वाळी । तयिजला प्राण ततकाळी । जन्माता झाला म्लाछकु ळी । वैदरु ानगरी िवख्यात ॥४०॥

ऐसी रजकाची कथा । पुढा सांगून िवस्तारता । िसद्ध म्हणा नामधारका अता । चररत्र पुढती ऄवधारी ॥४१॥

ऐसा झालीया ऄवसरी । श्रीपादराय कु रवपुरी । ऄसता मिहमा ऄपरं पारी । प्रख्यात ऄसा पररयासा ॥४२॥

मिहमा सकळ सांगता । िवस्तार होइल बहु कथा । पुढील ऄवतार ऄसा ख्याता । सांगान ऐक नामधारका ॥४३॥

महत्त्व वणाुवया श्रीगुरूचा । शिक्त कै ची या वाचा । नवल हा ऄमृतदृष्टीचा । स्थानमिहमा ऐसा ॥४४॥

श्रीगुरु राहती जा स्थानी । ऄपार मिहमा तया भुवनी । िविचत्र जयाची करणी । दृष्टान्ता तुज सांगान ॥४५॥

स्थानमिहमाप्रकार । सांगान ऐक एकाग्र । प्रख्यात ऄसा कु रवपूर । मनकामना पुरती ताथा ॥४६॥

ऐसा वकतयाक वदवसांवरी । श्रीपाद होता कु रवपुरी । कारण ऄसा पुढा ऄवतारी । म्हणोिन ऄदृश्य होता ताथा ॥४७॥

अिश्वन वद्य द्वादशी । नित्र मृगराज पररयासी । श्रीगुरु बैसला िनजानंदस

ा ी । ऄदृश्य झाला गंगात ॥४८॥

लौवककी वदसती ऄदृश्य जाण । कु रवपुरी ऄसती अपण । श्रीपादराव िनधाुर जाण । त्रयमूर्मतचा ऄवतार ॥४९॥

ऄदृश्य होवोिन तया स्थानी । श्रीपाद रािहला िनगुुणी । दृष्टान्त सांगान िवस्तारोिन । म्हणा सरस्वतीगंगाधरू ॥५०॥

जा जन ऄसती भक्त का वळ । तयांसी वदसती श्रीगुरु िनमुळ । कु रवपूर िात्र ऄपूवु स्थळ । ऄसा प्रख्यात भूमंडळी ॥५१॥

िसद्ध सांगा नामधारकासी । तािच कथा िवस्तारा सी । सांगतसा सकिळकांसी । गंगाधराचा अतमज ॥५२॥

आित श्रीगुरुचररत्रपरमकथाकल्पतरौ श्रीनृससहसरस्वतयुपाख्याना िसद्धनामधारकसंवादा रजकवरप्रदानं नाम नवमोऽध्यायः ॥९॥

ओवीसंख्या ॥५२॥

श्रीगुरुदत्तात्रायापुणमस्तु

पृष्ठ ४९ of २७१
ऄध्याय दहावा
श्रीगणाशाय नमः ।

ऐकोिन िसद्धाचा वचन । नामधारक िवनवी जाण । कु रवपुरीचा मिहमान । का वी जाहला पररयासा ॥१॥

म्हणती श्रीपाद नाही गाला । अिण म्हणती ऄवतार झाला । िवस्तार करोिनया सगळा । िनरोपावा म्हणतसा ॥२॥

िसद्ध सांगा नामधारकासी । श्रीगुरुमिहमा काय पुससी । ऄनंतरूपा होती पररयासी । िवश्वव्यापक परमातमा ॥३॥

पुढा कायुकारणासी । ऄवतार झाला पररयासी । रािहला अपण गुप्तवाषी । तया कु रविात्रांत ॥४॥

पाहा पा भागुवराम दाखा । ऄद्यापवरी भूिमका । ऄवतार जाहला ऄनाका । तयाचाच एकी ऄनाक ॥५॥

सवाु ठायी वास अपण । मूर्मत एक नारायण । ित्रमूतीचा तीन गुण ईतपत्ती िस्थित अिण प्रलय ॥६॥

भक्तजना तारावयासी । ऄवतरतो ह्रषीका शी । शाप दात दुवाुसऊिष । कारण ऄसा तयांचा ॥७॥

त्रयमूतीचा ऄवतार । याचा कवणा न कळा पार । िनधान तीथु कु रवपूर । वसा ताथा गुरुमूर्मत ॥८॥

जा जा सचतावा भक्तजना । ता ता पावा गुरुदशुना । श्रीगुरु वसावयाची स्थाना । कामधानु ऄसा जाणा ॥९॥

श्रीपादवल्लभस्थानमिहमा । वणाुवया ऄनुपमा । ऄपार ऄसा सांगतो तुम्हा । दृष्टान्तासी ऄवधारा ॥१०॥

तुज सांगावया कारण । गुरुभिक्त वृथा नवहा जाण । सवुथा न करी िनवाुण । पाहा वाट भक्तांची ॥११॥

भिक्त करावी दृढतर । गंभीरपणा ऄसावा धीर । तरीच ईतररजा पैलपार । आहपरत्री सौख्य पावा ॥१२॥

यािच कारणा दृष्टान्ता तुज । सांगान ऐक वतुला सहज । काश्यपगोत्री होता िद्वज । नाम तया वल्लभाश ॥१३॥

सुशील िद्वज अचारवंत । ईदीम करूिन ईदर भरीत । प्रितसंवतसरी यात्रास यात । तया श्रीपादिात्रासी ॥१४॥

ऄसता पुढा वतुमानी । ईदीमा िनघाला तो धनी । नवस का ला ऄितगहनी । संतपाुवा ब्राह्मणासी ॥१५॥

ईदीम अिलया फळासी । यात्रासी याइन िवशाषी । सहि संख्या ब्राह्मणांसी । आच्छाभोजन दाइन म्हणा ॥१६॥

िनिय करोिन मानसी । िनघाला िद्वजवर ईदीमासी । चरण ध्यातसा मानसी । सदा श्रीपादवल्लभाचा ॥१७॥

जा जा ठायी जाय दाखा । ऄनंत संतोष पावा िनका । शतगुणा लाभ झाला ऐका । परमानंदा प्रवतुला ॥१८॥

लय लावूिन श्रीपादचरणी । यात्रािस िनघाला ता िणी । वाचावया ब्राह्मणसंतपुणी । द्रव्य घातला समागमा ॥१९॥

द्रव्य घाउिन िद्वजवर । िनघता दाखती तस्कर । कापट्यवाषा सतवर । ताही सांगता िनघाला ॥२०॥

दोन-तीन वदवसांवरी । तस्कर ऄसती संिगकारी । एका वदवशी मागी रात्री । जात ऄसता मागुस्थ ॥२१॥

तस्कर म्हणती िद्वजवरासी । अम्ही जाउ कु रवपुरासी । श्रीपादवल्लभदशुनासी । प्रितवषी नाम ऄसा ॥२२॥

ऐसा बोलती मागाुसी । तस्करी माररला िद्वजासी । िशर छादिू नया पररयासी । द्रव्य घातला सकिळक ॥२३॥

भक्तजनांचा कै वारी । श्रीपादराव कु रवपुरी । पातला तवररत वाषधारी । जटामंिडत भस्मांवकत ॥२४॥

ित्रशूळ खट्वांग घाउिन हाती । ईभा ठा ला तस्करांपुढती । विधता झाला तयांप्रती । ित्रशूळाकरूिन तातकाळ ॥२५॥

समस्त तस्करा माररता । एक तस्कर याउिन िवनिवता । कृ पाळु वा जगन्नाथा । िनरपराधी अपण ऄसा ॥२६॥

नाणा याता विधतील म्हणोिन । अलो अपण संगी होउिन । तू सवोत्तमा जाणसी मनी । िवश्वाची मनवासना ॥२७॥

ऐकोिन तस्कराची िवनंती । श्रीपाद तयाता बोलािवती । हाती दाउिनया िवभूित । िवप्रावरी प्रोिी म्हणा ॥२८॥

मन लावूिन तया वाळा । मंत्रोिन लािवती िवभूती गळा । सजीव जाहला तातकाळा । ऐक वतसा ऐकिचत्ता ॥२९॥

पृष्ठ ५० of २७१
आतुका वतुता पररयासी । ईदय जाहला वदनकरासी । श्रीपाद जाहला गुप्तासी । रािहला तस्कर िद्वजाजवळी ॥३०॥

िवप्र पुसतसा तस्करासी । म्हणा तू माता का धररलासी । कवणा विधला तस्करासी । म्हणोिन पुसा तया वाळी ॥३१॥

तस्कर सांगा िद्वजासी । अला होता एक तापसी । जाहला ऄिभनव पररयासी । विधला तस्कर ित्रशूळा ॥३२॥

मज रििला तुजिनिमत्ता । धरोिन बैसिवला स्वहस्ता । िवभूित लावूिन मग तूता । सजीव का ला तव दाह ॥३३॥

ईभा होता अता जवळी । ऄदृश्य जाहला ततकाळी । न कळा कवण मुिन बळी । तुझा प्राण रििला ॥३४॥

होइल इश्वर ित्रपुरारर । भस्मांगी होय जटाधारी । तुझी भिक्त िनधाुरी । म्हणोिन अला ठाकोिनया ॥३५॥

ऐकोिन तस्कराचा वचन । िवश्वासला तो ब्राह्मण । तस्कराजविळल द्रव्य घाउन । गाला यात्रासी कु रवपुरा ॥३६॥

नानापरी पूजा करी । ब्राह्मणभोजन सहि चारी । ऄनंतभक्ती प्रीितकरी । पूजा करी श्रीपादुकांची ॥३७॥

ऐसा ऄनंत भक्तजन । िमळू िन सािवती श्रीपादचरण । कु रवपूर प्रख्यात जाण । ऄपार मिहमा ॥३८॥

िसद्ध म्हणा नामधारकासी । संशय न धरी तू मानसी । श्रीपाद अहाती कु रवपुरासी । ऄदृश्यरूप होउिनया ॥३९॥

पुढा ऄवतार ऄसा होणा । गुप्त ऄसती यािच गुणा । म्हणती ऄनंतरूप नारायण । पररपूणु सवाु ठायी ॥४०॥

ऐसी श्रीपादवल्लभमूर्मत । लौवककी प्रगटली ख्याित । झाला ऄवतार पुढती । नृससहसरस्वती िवख्यात ॥४१॥

म्हणोिन सरस्वतीगंगाधरू । सांगत कथाचा िवस्तारू । ऐकता होय मनोहरू । सकळाभीष्टा साधती ॥४२॥

आित श्रीगुरुचररत्रपरमकथाकल्पतरौ श्रीनृससहसरस्वतयुपाख्याना िसद्धनामधारकसंवादा भक्तसंकटहरणं नाम दशमऽध्यायः ॥१०॥

श्रीगुरुदत्तात्रायार्मपतमस्तु ।

ओवीसंख्या ॥४२॥

श्रीगुरुदत्तात्रायापुणमस्तु

पृष्ठ ५१ of २७१
ऄध्याय ऄकरावा
श्रीगणाशाय नमः ॥ श्रीसरस्वतयै नमः ॥ श्रीगुरुभ्यो नमः ॥

नामधारक म्हणा िसद्धासी । पुढें ऄवतार जाहला कै सी । िवस्तारोिनयां अम्हांसी । सांगा स्वामी कृ पामूर्मत ॥१॥

िसद्ध म्हणा ऐक वतसा ऄवतार झाला श्रीपाद हषाु । पूवी वृत्तांत ऐवकला ऐसा । कथा सांिगतली िवप्रिस्त्रयाची ॥२॥

शिनप्रदोषीं सवेश्वरासी । पूिजत होती गुरु-ईपदाशीं । दाहवासना ऄसतां ितयासी । पंचतव पावली तयावाळीं ॥३॥

झाला जन्म पुढें ितसी । कारं ज-नगर ईत्तरदाशीं । वाजसनीय शाखासी । िवप्रकु ळीं जन्मली ॥४॥

जातक वतुलें ितयासी । नाम 'ऄंबा-भवानी' ऐसी । अरोिपलें स्नाहस

ा ीं । मातािपतरीं पररयासा ॥५॥

वधुतां मातािपतयागृहीं । वाढली कन्या ऄितस्नाही । िववाह कररती महोतसाहीं । दाती िवप्रासी तािच ग्रामीं ॥६॥

िशवव्रती ऄसा तो ब्राह्मण । नाम तया 'माधव' जाण । तयासी वदधली कन्या दान । ऄितप्रीतींकरुिन ॥७॥

तया माधविवप्राघरीं । शुभाचारें होती नारी । वासना ितची पूवाुपरीं । इश्वरपूजा करीतसा ॥८॥

पूजा करी इश्वरासी । दंपती ईभयवगु मनोमानसीं । प्रदोषपूजा ऄितहषी । कररती भिक्तपुरस्कर ॥९॥

मंदवारीं त्रयोदशीसी । पूजा कररती ऄसतिवशाषीं । तंव वतसरें झालीं षोडशीं । ऄंतवुतनी झाली ऐका ॥१०॥

मास तृतीय-पंचमासी । ईतसाह कररती ऄनाक हषी । ईत्तम डोहाळा होती ितयासी । बह्मज्ञान बोलतसा ॥११॥

कररती ईतसाह मास-सातीं । िद्वज करी सीमंती । ऄिवाणें वोंवािळती अरती । सुवािसनी िमळू िनयां ॥१२॥

ऐसें क्रिमतां नवमासीं । प्रसूत झाली शुभ वदवशीं । पुत्र जाहला म्हणून हषी । िनभुर होतीं मातािपता ॥१३॥

जन्म होतांिच तो बाळक । 'ॎ' कार शब्द म्हणतसा ऄलोिलक ।

पाहूिन झाला तटस्थ लोक । ऄिभनव म्हणोिन तयावाळीं ॥१४॥

जातककमु करी तो ब्राह्मण । िवप्रांसी दात दििणा दान । र्जयोितषी सांगती सुलिण । लग्न सतवर पाहोिनयां ॥१५॥

सांगती र्जयोितषी तया िद्वजासी । मुहूतु बरवा ऄसा िवशाषीं । कु मर होइल कारिणक पुरुषी । गुरु होइल सकिळकां ॥१६॥

याचा ऄनुग्रह होइल र्जयासी । तो वंद्य होइल िवश्वासी । याचें वाक्य होइल पररस । सचतामिण याचा चरण ॥१७॥

ऄष्टही िसिद्ध याचा द्वारीं । वोळगत राहतील िनरं तरीं । नव िनिध याच्या घरीं । राहती ऐक िद्वजोत्तमा ॥१८॥

न होती यासी गृिहणी-सुत । पूर्जय होइल ित्रभुवनांत । याचा दशुनमात्रें पितत । पुनीत होतील पररयासीं ॥१९॥

होइल हा ऄवतार-पुरुषी । अम्हां वदसतसा भरवंसीं । संदह

ा न धरावा मानसीं । म्हणोिन कररती नमस्कार ॥२०॥

म्हणती समस्त िद्वजवर । सांगती जनकासी ईत्तर । याचािन महादैन्य हरा । भाणें नलगा किळकाळा ॥२१॥

तुमचा मनीं जा जा वासना । सवु साधाल िनगुुणा । यातें करावें हो जतना । िनधान अलें तुमचा घरा ॥२२॥

ऐसें जातक वतुवोन । सांगता झाला िवद्वज्जन । जनक जननी संतोषोन । दाती दान विाभरणें ॥२३॥

सांगोिन गाला ब्राह्मणस्तोम । मातािपता ऄित प्राम । दृिष्ट लागाल म्हणून िवषम । सनबलोण वोंवािळती ॥२४॥

व्यवस्था फांकली नगरांत । ऄिभनव अिज दािखलें म्हणत ।

ईपजतां बाळ 'ॎ' कार जपत । अियु म्हणती सकळ जन ॥२५॥

नगलोक आष्ट िमत्र । पहावया याती िविचत्र । दृिष्ट लागाल म्हणोिन मात्र । माता न दाखवी कवणासी ॥२६॥

मायामोहें जनकजननी । बाळासी दृिष्ट लागाल म्हणोिन । अंगारा लािवती मंत्रोिन । रिा बांिधती कृ ष्णसुतें ॥२७॥

पृष्ठ ५२ of २७१
परमातमयाचा ऄवतार । दृिष्ट तयासी का वीं संचार । लौवककधमु ममतकार । मातािपता संरििती ॥२८॥

वतुतां बाळ याणेंपरी । वदवस दहा झािलयावरी । नामकरण पुरःसरीं । ठा िवता झाला जनक िद्वजोत्तम ॥२९॥

'शालग्रामदाव' म्हणत । जन्मनाम झालें ख्यात । नाम 'नरहरी' ऐसें म्हणत । ईच्चार का ला धमुकमे ॥३०॥

ममतव थोर बाळकावरी । प्रितपाळ कररती प्रीितकरीं । माता म्हणतसा यारी । न पुरा िीर बाळकासी ॥३१॥

पतीसी म्हणा तया वाळां । स्तनीं दूध थोडें बाळा । एखादी िमळवा कां ऄबळा । स्तनपान दाववूं ॥३२॥

ऄथवा अणा माषी एक । अपुला स्तनें न शमा भूक । ऐकोिन हांसा बाळक । स्पशु करी स्तनासी सव्यकर ॥३३॥

स्तनीं स्पशु होतांिच कर । बत्तीस धारा वाहा िीर । वि िभजोिन िविचत्र । वाहों लागा भूमीवरी ॥३४॥

िवस्मय कररती जनकजननी । प्रगट न कररती गौसयगुणीं । नमन कररती बाळकाचरणीं । माता होय खाळिवती ॥३५॥

पाळण्या घालूिन बाळकासी । पयंदें गाय ऄित हषी । न राहा बाळक पाळणासीं । सदा खाळा महीवरी ॥३६॥

वधे बाळ याणेंपरी । मातािपता-ममतकारीं । वधुतां झाला संवतसरीं । न बोला बाळ कवणासवें ॥३७॥

माता बोलवी कु मरासी । बोला शब्द ॎकारा सीं । सचता करीतसा मानसीं । मुकें होइल म्हणोिन ॥३८॥

पुसती जाण र्जयोितष्यासी । म्हणा बोल नया काय यासी । ईपाय ऄसाल यास िवशाषी । म्हणोिन पुसा वाळोवाळीं ॥३९॥

सांगती जाण र्जयोितषी । अराधावें कु लदावतासी । ऄकु वारीं ऄश्वतथपणेसीं । ऄन्न घालावें तीनी वाळां ॥४०॥

एक म्हणती होइल मुकें । यािस िशकवावें बरव्या िववाकें । बाळ बोल बोलूं िशका । म्हणोिन सांगती िवनोदें ॥४१॥

हांसोिन ॎकार ईच्चारी बाळ । अिणक नाणा बोल का वळ । िवस्मय कररताित लोक सकळ । ॎकार शब्द ऐकोिन ॥४२॥

एक म्हणती नवल झालें । सवु ज्ञान ऄसा भलें । श्रवणीं ऐकतो बोल सकळ । जाणूिन न बोला कवण्या गुणें ॥४३॥

कांहीं का िलया न बोला सुत । सचता कररताित मातािपता । पुत्रासी जाहलीं वषे सात । मुका झाला दैवयोगें ॥४४॥

सातवें वषु कु मरासी । योग्य झाला मुंजीसी । पुसताित समस्त ब्राह्मणांसी । कें वी करावें म्हणोिनयां ॥४५॥

िवप्र म्हणती तया वाळां । संस्कारावें ब्राह्मणकु ळा । ईपनयनावें का वळा । ऄष्ट वरुषें होउं नया ॥४६॥

मातािपता सचता कररती । ईपदाशावें कवणा रीतीं । मुका ऄसा हा िनिितीं । कै सें दैव झालें अम्हां ॥४७॥

कै सें दैव जाहलें अपुलें । इश्वरगौरी अरािधला । त्रयोदशीं िशवासी पूिजलें । वायां झालें म्हणतसा ॥४८॥

इश्वरें तरी वदधला वरु । सुलिण झाला कु मरु । न बोला अतां काय करुं । म्हणोिन सचता िशवासी ॥४९॥

एकिच बाळ अमुचा कु शीं । अिणक न दाखों स्वप्नासीं । वािष्टलों होतों अम्ही अशीं । अमुतें रिील म्हणोिन ॥५०॥

नवहाच अमुचा मनींचा वास । पुत्र झाला िनवाुणवाष । काय वर वदधला तया महाशें । शिनप्रदोषीं पूिजतां म्यां ॥५१॥

ऐसें नानापरी दाखा । जननी करी महादुःखा । जवळी यावोिन बाळक । संबोखीत मातासी ॥५२॥

घरांत जाउिन तया वाळां । घाउिन अला लोखंड सबळा । हातीं धररतांिच िनमुळा । झालें सुवणु बावन्नकशी ॥५३॥

अणोिन दातसा मातासी । िवस्मय करी बहुवसीं । बोलावूिनयां पतीसी । दािवती झाली तयावाळीं ॥५४॥

गौसय कररती तया वाळां । मंवदरांत नालें तया बाळा । पाहती तयाची बाळलीला । अिणक लोह हातीं दाती ॥५५॥

ऄमृतदृष्टीं पाहतां स्वामी । समृिद्ध झाली सवु हामीं । िवश्वास धररती मनोधमी । होइल पुरुष कारिणक ॥५६॥

मग पुत्रातें असलगोिन । िवनिवताित जनकजननी । तूं तारका िशरोमिण । कारिणक पुरुष कु ळदीपका ॥५७॥

तुझासन सवुस्व लाधलें । बोलतां अम्हीं नाहीं ऐवकलें । ऄज्ञान-मायानें िविष्टलें । भुकें ऐसें म्हणों तुज ॥५८॥

अमुचा मनींची वासना । तुंवा पुरवावी नंदना । तुझा बोबडा बोल अपणा । ऐकवावा पुत्रराया ॥५९॥

पृष्ठ ५३ of २७१
हास्यवदन करी बाळ । यज्ञोपवीत दावी गळां । कटीं दांवी मौंजीस्थळा । म्हणोिन दाखवी मातासी ॥६०॥

संज्ञा करोिन मातासी । दावी बाळक संतोषीं । मुंजी बांिधतांिच अपणासी । याइल म्हणा बोल सकळ ॥६१॥

मातािपता संतोषती । िवद्वांस र्जयोितषी पाचाररती । व्रतबं धमुहूतु-लग्न पाहती । सवु अयती कररता झाला ॥६२॥

का ली अयती बहुतांपरी । रतनखिचत ऄळं कारीं । मायामोहें प्रीतीकरीं । समारं भ कररताित ॥६३॥

चतुवेदी ब्राह्मण याती । शाखापरतवें वाद पढती । आष्ट सोयरा दाइज गोत्री । समस्त अला तया भवना ॥६४॥

नानापरीचा श्रृंगार । ईभाररला मंडपाकार । अनंद करीतसा िद्वजवर । ऄपार द्रव्य वेंचीतसा ॥६५॥

नगरलोक िवस्मय कररती । मूक पुत्रासी एवढी अयती । िद्वजा लागली ऄसा भ्रांित । वृथा कररतो द्रव्य अपुलें ॥६६॥

आतुकें वेंचूिन पुत्रासी । व्रतबंध करील पररयासीं । गायत्री का वीं ईपदाशी । करील अचार कवणा वरी ॥६७॥

एक म्हणती हो कां भलतें । िमष्टान्न अम्हांिस िमळतें । दाकार दातील िहरण्य विें । चाड नाहीं तयाचा मंत्रा ॥६८॥

ऐसा नानापरीचा लोक । िवचार कररती ऄनाक । मातािपतया ऄतयंत सुख । दावदावक कररताित ॥६९॥

चौलकमु यारा वदवसीं । भोजन चौलमणीसी । पुनरभ्यंग करुिन हषी । यज्ञोपवीत धारण का लें ॥७०॥

मंत्रपूवुक यज्ञोपवीत । धारण करिवती िद्वज समस्त । सहभोजन करावया माता । घाउिन गाली मंवदरांत ॥७१॥

भोजन करोिन मातासवें । िनरोप घा तो एकोभावें । मुंजीबंधन ऄसा करावें । म्हणोिन अला िपतयाजवळी ॥७२॥

गृह्योक्तमागे मौंजी दाखा । बंधन का लें तया बाळका । सुमुहूतु अला ततकािळका । मंत्रोपदाश कररता झाला ॥७३॥

गायत्रीमंत्र ऄनुक्रमासीं । ईपदाश दाती पररयासीं । बाळ ईच्चारी मनोमानसीं । व्यक्त न बोला कवणापुढें ॥७४॥

गायत्रीमंत्र कु मरासी होतां । िभिा घाउन अली माता । विभूषणें रतनखिचता । दाती झाली तया वाळीं ॥७५॥

पिहली िभिा घाउिन करीं । अशीवुचन दा ती नारी । बाळ ऊग्वाद म्हणोन ईच्चारी अचारधमे वतुतसा ॥७६॥

पिहली िभिा याणेंपरी । दाती झाली प्रीितकरीं । 'ऄिग्नमीळा पुरोिहतं' ईच्चारी । ब्रह्मचारी तया वाळीं ॥७७॥

दुसरी िभिा दातां माता । ईच्चार का ला यजुवेद 'आषातवा०। लोक समस्त तटस्था । माथा तुवकती तया वाळीं ॥७८॥

ितसरी िभिा दातां माता । म्हणा सामवाद पढा अतां । 'ऄग्नअयािह०' गायन करीत । तीन्ही वाद म्हणतसा ॥७९॥

सभा समस्त िवस्मय करी । पहाती हषुिनभुरीं । मुकें बोला वाद चारी । म्हणती होइल कारिणक ॥८०॥

यातें म्हणों नया नर । होइल दावाचा ऄवतार । म्हणोिन कररती नमस्कार । जगद्गुरु म्हणोिनया ॥८१॥

आतुक्यावरी तो बाळक । मातासी म्हणतसा ऐक । तुंवा ईपदाश का ला एक । िभिा माग म्हणोिन ॥८२॥

नवहती बोल तुझा िमर्थया । िनधाुर रािहला मािझया िचत्ता । िनरोप द्यावा अम्हां तवररता । जाउं तीथे अचरावया ॥८३॥

अम्हां अचार ब्रह्मचारी । िभिा करावी घरोघरीं । वादाभ्यास मनोहरी । करणें ऄसा पररयासा ॥८४॥

ऐकोिन पुत्राचें वचन । दुःखें दाटली ऄितगहन । बाष्प िनघताित लोचनीं । अली मूच्छुना तया वाळीं ॥८५॥

िनजीव होउिन िणाक । कररती झाली महाशोक । पुत्र माझा तूं रिक । म्हणोिन का ली अशा बहु ॥८६॥

अमुतें रििसी म्हणोिन । होती अशा बहु मनीं । न बोलसी अम्हांसवें यािच गुणीं । मुकें म्हणिवसी अपणासी ॥८७॥

न ऐकों कधीं तुझा बोल । अतां ऐकतां संतोष होइल । इश्वरपूजा अलें फळ । म्हणोिन िवश्वास का ला अम्हीं ॥८८॥

ऐसें नानापरी दाखा । पुत्रािस म्हणा ता बािळका । असलगोिन कु मारका । कृ पा भाकी तयावाळीं ॥८९॥

ऐकोिन माताचें वचन । बाळक सांगा ब्रह्मज्ञान । नको खादवूं ऄंतःकरण । अम्हां करणें तेंिच ऄसा ॥९०॥

पृष्ठ ५४ of २७१
तुतें अणखी पुत्र चारी । होतील माता िनधाुरीं । तुझी सावा परोपरी । कररतील मनोभावासीं ॥९१॥

तुवां अरािधला शंकर । जन्मांतरीं पूवाुपार । म्हणोिन मस्तकीं ठा िवती कर । मग ितसी जहालें जाितस्मरण ॥९२॥

पूवुजन्मींचा वृत्तांत । स्मरतां जाहली िविस्मत । श्रीपादश्रीवल्लभ स्वरुपता । वदसतसा तो बाळक ॥९३॥

दाखोिन माता तया वाळां । नमन का लें चरणकमळां । श्रीपाद ईठवूिन ऄवलीळा । सांगती गौसय ऄवधारीं ॥९४॥

ऐक माता ज्ञानवंती । हा बोल करीं वो गुसती । अम्ही संन्यासी ऄसों यित । ऄिलसत ऄसों संसारीं ॥९५॥

यािचकारणें अम्ही अतां । सहडू ं समस्त तीथां । कारण ऄसा पुढें बहुता । म्हणोिन िनरोप मागती ॥९६॥

याणेंपरी जनिनयासी । गुरुमूर्मत सांगा िवनयासीं । पुनरिप िवनवी पुत्रासी । ऐका श्रोता एकिचत्तें ॥९७॥

पुत्रासी िवनवी तया वाळ । मातें सांडूिन तुम्ही जरी जाल । अिणक कधीं न दाखों बाळ । का वीं वांचूं पुत्रराया ॥९८॥

धाकु टपणीं तुम्हां तापस- । धमी कवण अहा हषु । धमुशािीं ख्याित सुरस । अश्रम चारी अचरावा ॥९९॥

ब्रह्मचयु वषे बारा । तयावरी गृहस्थधमु बरा । मुख्य ऄसा वानप्रस्थ तदनंतरा । घडती पुण्यें ऄपरांपर ॥१००॥

मुख्य अश्रम ऄसा गृहस्थ । अचरतां होय ऄितसमथु । मग संन्यास घ्यावा मुख्याथु । धमुशाि याणेंपरी ॥१॥

ब्रह्मचयुमागु ऐका । पठण करावें वादावदकां । िववाह होतां गृहस्थें िनका । पुत्रावदक लाधावा ॥२॥

यज्ञावदक कमु साधोिनयां । तदनंतर संन्यास करणें न्याया । याणेंिविध संन्यास ऄसा मुख्या । ऄग्राह्य संन्यास बाळपणीं ॥३॥

समस्त आं वद्रयें संतुष्टवावीं । मनींची वासना पुरवावी । तदनंतर तपासी जावें । संन्यास घातां मुख्य ऄसा ॥४॥

ऐकोिन माताचें वचन । श्रीगुरू सांगती तत्त्वज्ञान । ऐक नामधारका सुमन । म्हणोिन सांगा िसद्धमुिन ॥५॥

गंगाधराचा नंदन । िवनवीतसा नमून । तें पररसा श्रोता जन । श्रीगुरुचररत्रिवस्तार ॥६॥

पुढें वतुलें ऄपूवु ऐका । िसद्ध सांगा नामधारका । महाराष्रभाषेंकरुिन टीका । सांगतसा सरस्वती-गंगाधर ॥१०७॥

आित श्रीगुरुचररत्रामृता परमकथाकल्पतरौ श्रीनृससहसरस्वतयुपाख्याना िसद्ध-नामधारकसंवादा श्रीगुरुनरहररबाळचररत्रलीलावणुनं नाम

एकादशोऽध्यायः ॥११॥

श्रीगुरुदत्तात्रायापुणमस्तु ॥

श्रीगुरुदावदत्त ॥

( ओंवीसंख्या १०७ )

पृष्ठ ५५ of २७१
ऄध्याय बारावा
श्रीगणाशाय नमः ॥ श्रीसरस्वतयै नमः ॥ श्रीगुरुभ्यो नमः ॥

श्रीगुरू म्हणती जननीसी । अम्हां ऐसा िनरोप दासी । ऄिनतय शरीर तूं जाणसी । काय भरं वसा जीिवतवाचा ॥१॥

श्लोक ॥ ऄिनतयािन शरीरािण िवभवो नैव शाश्वतः । िनतयं सिन्निहतो मृतयुः कतुव्यो धमुसंग्रहः ॥२॥

टीका ॥ एखादा ऄसाल िस्थरजीवी । तयासी तुझी बुिद्ध बरवी । ऄिनतय दाह िवभवोभावीं । पुढें कवणा भरं वसा ॥३॥

दाह म्हिणजा िणभंगुर । नाहीं रािहला कवण िस्थर । जंववरी दृढ ऄसाल शरीर । पुण्यमागे रहाटावें ॥४॥

जो ऄसाल मृतयूसी सजकीत । तयाणें िनियावें शरीर िनतय । तयािस तुझा ईपदाश सतय । म्हणा करीन धमु पुढें ॥५॥

ऄहोरात्रीं अयुष्य ईणें । होत ऄसतें िणिणें । करावा धमु यािचकारणें । पूवुवयासीं पररयासा ॥६॥

ऄल्पोदकीं जैसा मतस्य । तैसें मनुष्य ऄल्पायुष्य । जंववरी ऄसा प्राणी सुरस । धमु करावा पररयासा ॥७॥

जैसा सूयाुचा रथ चाला । िनिमष होतां शीिकाळें । बावीस सहि गांव पळा । तैसें अयुष्य िीण होय ॥८॥

पजुन्य पडतां वृिावरी । ईदक राहा पणाुग्रीं । िस्थर नवहा ऄवधारीं । पडा भूमीवरी सवेंिच ॥९॥

तैसें शरीर नवहा िस्थर । जीिवतवा मरण िनधाुर । यौवन ऄथवा होतांिच जर । कलावर हें नश्य जाणा ॥१०॥

यािच कारणें दाहासी । िवश्वासूं नया पररयासीं । मृतयु ऄसा हा सहवासी । धमु करावा तातकाळीं ॥११॥

िपकलें पान वृिीं जैसें । लागलें ऄसें सूक्ष्मवाशें । तैसेंिच शरीर हें भरं वसें । का धवां पडाल न कळा जाणा ॥१२॥

एखादा नर कळं तरासी । द्रव्य दातो पररयासी । वदवसगणना करी कै सी । तैसा यम काळ लिीतसा ॥१३॥

जैशा समस्त नदी दाखा । समुद्रासी घाउिन जाती ईदका । परतोिन न याती जन्मभूिमका । तैसें अयुष्य न परता ॥१४॥

ऄहोरात्री जाती पळोन । ऐसें िनियें जाणोन । पुण्य न कररती जा जन । ता पशुसमान पररयासा ॥१५॥

जया वदवशीं पुण्य घडलें नाहीं । वृथा गाला वदवस पाहीं । तया यमािस करुणा नाहीं । करावें पुण्य तातकाळ ॥१६॥

पुत्र दारा धन गोधन । अयुष्य दाह याणें-गुण । जा जन िनिित म्हणती जाण । ता पशूसम पररयासीं ॥१७॥

जैसी सुसरी मनुष्यासी । भििती होय पररयासीं । तैसें या शरीरासी । वृद्धासय भिी ऄवधारा ॥१८॥

याकारणें तारुण्यपणीं । करावें पुण्य िवद्वज्जनीं । अम्हां कां हो वर्मजसी जननी । काय बुिद्ध बरवी ऄसा ॥१९॥

जो यमाचा ऄसाल आष्ट । तयाणें करावा अळस हट्ट । ऄमरतवें ऄसाल जो सुभट । तयाणें पुढें धमु करावा ॥२०॥

संसार म्हणजा स्वप्नापरी । जैसें पुष्प ऄसा मोगरी । सवेंिच होय शुष्कापरी । तयासम दाह जाणा ॥२१॥

जैसी िवजू ऄसा लवत । सवेंिच होय ऄव्यक्त । तैसें-प्राय दाह होत । िस्थर नोहा पररयासा ॥२२॥

ऐसें नानापरी दाखा । बोिधता झाला जननीजनकां । िवस्मय कररती सभालोक । बाळक का वीं तत्त्व सांगतो ॥२३॥

ऐकोिन पुत्राचें वचन । माता करीतसा नमन । दावा िनरोिपलें ज्ञान । िवनंित माझी पररसावी ॥२४॥

तुवां िनरोिपलें अम्हांसी । पुत्र चवघा होतील ऐसी । िवश्वास नवहा गा मानसीं । कु ळदावता पुत्रराया ॥२५॥

जंववरी होय एक सुत । तंववरी रहावें समीपत । िनरोप नादीं तंववरी सतय । म्हणोिन िवनवी तयावाळीं ॥२६॥

माझें वचन ऄवहारुिन । जरी जाशील िनघोिन । प्राण दाइन ततिणीं । हा िनिय ऄवधारीं ॥२७॥

पुत्र नवहसी तूं अम्हांसी । अमुचें कु ळदैवत होसी । सतय करीं गा वचनासी । बोल अपुला दातारा ॥२८॥

ऐकोिन माताचें वचन । श्रीगुरू बोलती हांसोन । अमचा बोल सतय जाण । तुझें वाक्य िनधाुरीन पां ॥२९॥

तुतें होतांिच पुत्र दोनी । िनरोप द्यावा संतोषोिन । मग न राहें ऐक जननी । बोल अपुला सतय करीं ॥३०॥

पृष्ठ ५६ of २७१
संवतसर एक तुझ्या घरीं । राहूं माता िनधाुरीं । वासना पुरतील तुझ्या जरी । मग िनरोप दा मज ॥३१॥

ऐसी करुिनयां िनगुती । रािहला श्रीगुरु ऄितप्रीतीं । वादाभ्यास िशकिवती । िशष्यवगाु बहुतांसी ॥३२॥

नगरलोक िवस्मय कररती । ऄिभनव झालें ऐसें म्हणती । बाळ पहा हो वषे साती । वाद चारी सांगतसा ॥३३॥

िवद्वानांहूिन िवद्वान िवद्याथी । तीनी वाद पढती । षट् शास्त्री जा म्हणिवती । ताही याती िशकावया ॥३४॥

याणेंपरी तया घरीं । रािहला गुरु प्रीितकरीं । माता झाली गरोदरी । महानंद करीतसा ॥३५॥

िनतय पूिजती पुत्रासी । ठा वूिन भाव कु ळदैवत ऐसी । िनधान लाधा एखाद्यासी । काय सांगों संतोष तयांचा ॥३६॥

तंव नवमास जाहली ऄंतवुतनी । माता झाली प्रसूती । पुत्र झाला युग्म ख्याती । ऄितसुंदर पररयासा ॥३७॥

पुत्र झाला ईल्हास थोर । मातािपतया संतोष फार । अशीवुचन ऄसा गुरू । ऄसतय का वीं होइल ॥३८॥

याकारणें गुरुवचन । सतय मानावें िवद्वज्जनें । जैसें ऄसाल ऄंतःकरण । तैसें होइल पररयासा ॥३९॥

ऐशापरी वषु एक ित्रमासी झाला ता बाळक । खाळवीतसा माता ऐक । अला श्रीगुरू तयांजवळी ॥४०॥

जननी ऐक माझा वचना । झाली तुझी मनकामना । दोघा पुत्रिनधाना । पूणाुयुषी अहाित जाण ॥४१॥

अणखी होतील दोघा कु मारक । तयानंतर कन्या एक । ऄसाल नांदत ऄतयंत सुख । वासना पुरतील तुझी जाणा ॥४२॥

अतां अमुतें िनरोपावें । जाउं अम्ही स्वभावें । संतोषरुपी तुम्हीं वहावें । म्हणोिन िनरोप घाती तयावाळीं ॥४३॥

संतोषोिन मातािपता । चरणांवरी ठा िवती माथा । स्वामी अमुच्या कु ळदावता । ऄशक्य अम्ही बोलावया ॥४४॥

न कळा अम्हां स्वरुपज्ञान । तुझें स्वरुप नकळा कवणा । मायामोहें वाष्टोन कामना । नाणोंिच मिहमान तुझें ॥४५॥

मायाप्रपंचें वाष्टोिन । तुतें जरी सुत म्हणोिन । एका समयीं िनष्ठु र बोलों वचनीं । िमा करणें स्वािमया ॥४६॥

सहभोजन-शयनासनीं । तुतें गांजों भुकाजोिन । कडा न घेंिच ईबगोिन । िमा करीं गा दावराया ॥४७॥

तारक अमुचा वंशासी । बापा तूं ऄवतरलासी । प्रदोषपूजा फळासी । अली मातें स्वािमया ॥४८॥

अतां अम्हां काय गित । सांगा स्वामी कृ पामूती । जननमरण यातनयाती । कडा करावें दातारा ॥४९॥

सगरांवरी जैसी गंगा । तैसा तुवां अलािस चांगा । पावन का लेंिस माझा ऄंगा । ईभयकु ळें बाचाळीस ॥५०॥

अम्हां ठा िवसी कवणापरी । या धुरंधर संसारीं । तुझें दशुन नोहा तरी । का वीं वांचों प्राणातमजा ॥५१॥

ऐकोिन मातािपतयांचें वचन । बोलती श्रीगुरू अपण । जा जा समयीं तुमचें मन । स्मरण करील अम्हां सी ॥५२॥

स्मरण कररतां तुम्हांजवळी । ऄसान जननी मी तातकाळीं । न करावी सचता वाळोवाळीं । म्हणोन भाक दातसा ॥५३॥

अिणक कन्या पुत्र तीनी । होतील ऐक तूं भवानी । दैन्य नाहीं तुमच्या भुवनीं । सदा श्रीमंत नांदाल ॥५४॥

जन्मांतरीं परमाश्वरासी । पूजा का ली तुवां प्रदोषीं । याची मिहमा अहा ऐसी । जन्मोजन्मीं िश्रयायुक्त ॥५५॥

आह सौख्य होय ऐक । दाहांतीं जाणा परम लोक । पूजा कररतां िपनाक । पुनजुन्म तुम्हां नाहीं ॥५६॥

तुवां अरािधला शंकर । अम्हां करिवला ऄवतार । वासना पुराल तुझा भार । अम्हां िनरोप दा अतां ॥५७॥

पुनदुशुन तुम्हांसी । होइल ऐका वषे-तीसीं । जावोिन बदरीवनासी । म्हणोिन िनघती तया वाळीं ॥५८॥

िनरोप घावोिन तया वाळां । श्रीगुरू िनघाला ऄवलीळा । नगरलोक याती सकळा । मातािपता बोळिवती ॥५९॥

म्हणती समस्त नगरनारी । तपासी िनघाला ब्रह्मचारी । होइल पुरुष ऄवतारी । मनुष्यदाही वदसतसा ॥६०॥

एक म्हणती पहा हो नवल । तपासी िनघाला ऄसा बाळ । मातािपता सुखें का वळ । िनरोप दाती कौतुकें ॥६१॥

कै सें यांचें ऄंतःकरण । जैसा हो कां पाषाण । मन करुिन िनवाुण । बोळिवताित पुत्रासी ॥६२॥

पृष्ठ ५७ of २७१
एक म्हणती नवहा बाळ । होइल ित्रमूतीचा ऄवतार का वळ । ऄनुमान नवहा हा िनिळ । वाद का वीं म्हणतसा ॥६३॥

सात वषांचें बाळक दाखा । वाद म्हणतो ऄिखल शाखा । मनुष्यमात्र नवहा ऐका । ऐसें म्हणती साधुजन ॥६४॥

ऐसें म्हणोिन साधुजन । कररताित साष्टांगीं नमन । नानापरी स्तोत्रवचन । कररता झाला ऄवधारा ॥६५॥

नमन करोिन सकिळक । अला अपुला गृहांितक । पुढें जाती जननीजनक । पुत्रासवें बोळवीत ॥६६॥

िनजस्वरुप जनिनयासी । दािवता झाला पररयासीं । श्रीपादश्रीवल्लभ-द्त्तात्रायासी । दाखता झाला जनकजननी ॥६७॥

त्रयमूतीचा ऄवतार । झाला नरहरी नर । िनजरुपें वदसा कपूुरगौर । पाहतां निमलें चरणासी ॥६८॥

जय जया जगद्गुरु । त्रयमूतीचा ऄवतारु । अमुचें पुण्य होतें थोरू । म्हणोिन दािखला तुमचा चरण ॥६९॥

तू तारक िवश्वासी । अम्हां ईद्धररलें िवशाषीं । पुनदुशुन अम्हांसी । द्यावें म्हणोिन िवनिवती ॥७०॥

ऐसें म्हणोिन मातािपता । चरणांवरी ठा िवती माथा । ऄसलिगती श्रीगुरुनाथा । स्नाहभावेंकरुिनयां ॥७१॥

संतोषोिन श्रीगुरुमूर्मत । अश्वास का ला ऄितप्रीतीं । पुनदुशुन हो िनिितीं । दाइन म्हणती तया वाळीं ॥७२॥

ऐसें तयां संभाषोिन । िनरोप घातला ततिणीं । परतोिन अली जनकजननी । याती संतोषोिन मंवदरांत ॥७३॥

वरदमूर्मत श्रीगुरुराणा । िनघाला जावया बदरीवना । पातला अनंदकानना । वाराणसी िात्रासी ॥७४॥

ऄिवमुक्त वाराणसी पुरी । िात्र थोर सचराचरीं । िवश्वाश्वर ऄवधारीं । ऄनुपम्य ऄसा ित्रभुवनीं ॥७५॥

राहूिनयां तया स्थानीं । ऄनुिष्ठती गुरुिशरोमणी । िवश्वाश्वराचा दशुनीं । पूजा कररती अतमारामासी ॥७६॥

याणेंपरी तया स्थानीं । क्विचतकाळ श्रीगुरुमुिन । ऄष्टांगयोगेंकरुिन । तप कररती पररयासा ॥७७॥

तया काशीनगरांत । तापसी ऄसती अिणक बहुत । संन्यासी यती ऄवधूत । तप कररती दारुण ॥७८॥

तयांत श्रीगुरू ब्रह्मचारी । योगाभ्यासधुरंधरीं । कररताित ; तपस्वी यारी । ऄिभनव कररती मनांत ॥७९॥

म्हणती पहा हो ब्रह्मचारी । तप कररतो नानापरी; कै सें वैराग्य याचा ईदरीं । िनर्मलसत ऄसा पररयासा ॥८०॥

शरीरस्वाथु नाहीं यासी । योग्य होय हा संन्यासीं । स्नान कररतो ित्रकाळा सीं । मिणकर्मणका तीथांत ॥८१॥

ऐसें स्तोत्र िनतय कररती । समस्त संन्यासी याती । वृध्द होता एक यित । 'कृ ष्णसरस्वती' नामें ॥८२॥

तो का वळ ब्रह्मज्ञानी । तपस्वी ऄसा महामुिन । सदा दाखोिनयां नयनीं । स्नाहभावें भावीतसा ॥८३॥

म्हणा समस्त यतीश्वरांसी । न म्हणा नर ब्रह्मचारीसी । ऄवतारपुरुष ऄिततापसी । िवश्ववंद्य वदसतसा ॥८४॥

वयसा धाकु टा म्हणोिन । नमन न कराल तुम्ही मुनी । प्रख्यात मूर्मत हा ित्रभुवनीं । अम्हां वंद्य ऄसा दाखा ॥८५॥

वाधुक्यपणें अम्ही यासी । वंवदतां दुःख सकळांसी । िवशाष अम्ही संन्यासी । मूखु लोक सनवदती ॥८६॥

याकारणें अम्ही यासी । िवनवूं, परोपकारासी । संन्यास दाता, समस्तांसी । भिक्त होइल िस्थर मनीं ॥८७॥

लोकानुग्रहािनिमत्त । हा होय गुरु समथु । याचा दशुनमात्रें पुनीत । अम्ही पररयासा ॥८८॥

याकारणें बाळकासी । िवनवूं अम्ही िवनयासीं । अश्रम घ्यावा संन्यासी । पूजा करुं एकभावें ॥८९॥

म्हणोिन अला तया जवळीं । िवनिवताित मुनी सकळी । ऐक तापसी स्तोममौळी । िवनंित ऄसा पररयासा ॥९०॥

लोकानुग्रहाकारणें । तुम्हीं अतां संन्यास घाणें । अम्हां समस्तां ईद्धरणें । पूजा घाणें अम्हां करवीं ॥९१॥

या किलयुगीं संन्यास म्हणोन । सनदा कररती सकळै जन । स्थापना करणार कवण । न वदसती भूमीवरी ॥९२॥

श्लोक ॥ यज्ञदानं गवालंभं संन्यासं पलपैतृकम् । दावराच्च सुतोतपसत्त कलौ पंच िववजुयात् ॥९३॥

पृष्ठ ५८ of २७१
टीका ॥ यज्ञ दान गवालंभन । संन्यास घातां ऄितदूषण । पलपैतृक भ्रातांगना । करुं नया म्हणताित ॥९४॥

कररतां किलयुगांत । िनिषद्ध बोलती जन समस्त । संन्यासमागु िसद्धांत । वादसंमत िवख्यात ॥९५॥

पूवी ऐसें वतुमानीं । िनषाध का ला सकळही जनीं । श्रीशंकराचायु ऄवतारोिन । स्थापना का ली पररयासा ॥९६॥

तयावरी आतुका वदवस । चालत अला मागु संन्यास । किल प्रबळ होतां नाश । पुनरिप सनदा कररताती ॥९७॥

अश्रमाचा ईद्धार । सकळ जनां ईपकार । करावा कृ पासागर । म्हणती सकळ मुिनजन ॥९८॥

ऐकोिन तयांची िवनंित । श्रीगुरुमुिन अश्रय घाती । वृद्ध कृ ष्णसरस्वती । तयापासूिन पररयासा ॥९९॥

ऐसें म्हणतां िसद्धमुिन । िवनवीतसा नामकरणी । संदह

ा होतो माझा मनीं । कृ पािनिध मुिनराया ॥१००॥

म्हणती श्रीगुरू तोिच जगद्गुरू । तयातें झाला अिणक गुरु । त्रयमूतीचा ऄवतारु । कवणापरी वदसतसा ॥१॥

िसद्ध म्हणा िशष्यासी । सांगान याची िस्थित कै सी । पूवी श्रीरघुनाथासी । झाला विसष्ठ का वीं गुरु ॥२॥

अठवा ऄवतार श्रीकृ ष्णदावासी । सांदीपनी जाहला गुरु कै सी । ऄवतार होतांिच मानुषीं तयापरी रहाटावें ॥३॥

याकारणें श्रीगुरुमूती । गुरु का ला तो कृ ष्णसरस्वती । बहुकाळींचा होता यित । म्हणोिन तयातें मािनलें ॥४॥

िशष्य म्हणा िसद्धासी । स्वामी कथा िनरोिपलीसी । वृद्ध कृ ष्णसरस्वतीसी । गुरु का लें म्हणोिनयां ॥५॥

समस्त यतीश्वरांहून । तयािस वदधला बहुमान । कृ ष्णसरस्वती तो पूवी कोण । कोण गुरुचें मूळपीठ ॥६॥

िवस्तारुिन अम्हांसी । िनरोपावें कृ पासीं । तयाणें माझा मानसीं । संतोष होइल स्वािमया ॥७॥

ऐसें िशष्य िवनिवतां । तंव सांगा िवस्तारता । मूळपीठ अद्यंता । गुरुसंतित पररयासा ॥८॥

अवदपीठ 'शंकर' गुरु । तदनंतर 'िवष्णु' गुरु । तयानंतर 'चतुवुक्त्र' गुरु । हें मूळपीठ ऄवधारीं ॥९॥

तदनंतर 'विसष्ठ' गुरु । ताथोिन 'शिक्त', 'पराशरु' । तयाचा िशष्य 'व्यास' थोरु । जो कां ऄवतार िवष्णूचा ॥११०॥

तयापासूिन 'शुक' गुरु जाण । 'गौडपादाचायु' सगुण । अचायु 'गोसवद' तयाहून । पुढें अचायु तो 'शंकर' जाहला ॥११॥

तदनंतर 'िवश्वरुपाचायु' । पुढें 'ज्ञानबोधीिगररय' । तयाचा िशष्य 'ससहिगररय' । 'इश्वरतीथु' पुढें झाला ॥१२॥

तदनंतर 'नृससहतीथु' । पुढें िशष्य 'िवद्यातीथु' । 'िशवतीथु', 'भारतीतीथु' । गुरुसंतित ऄवधारीं ॥१३॥

मग तयापासोिन । 'िवद्यारण्य' श्रीपादमुिन । 'िवद्यातीथु' म्हणोिन । पुढें झाला पररयासा ॥१४॥

तयाचा िशष्य 'मिळयानंद' । 'दावतीथुसरस्वती' वृंद । ताथोिन 'सरस्वतीयादवेंद्र' । गुरुपीठ याणेंपरी ॥१५॥

यादवेंद्र मुनीचा िशष्य । तोिच 'कृ ष्णसरस्वती' िवशाष । बहुकाळींचा संन्यासी । म्हणोिन िवशाष मािनती ॥१६॥

याणेंपरी श्रीगुरुनाथ । अश्रम घाती चतुथु । संन्यासमागुस्थापनाथु । श्रीनृससहसरस्वती ॥१७॥

समस्त वादांचा ऄथु । सांगता झाला श्रीगुरुनाथ । म्हणोिन वंवदती समस्त । तया काशी नगरांत ॥१८॥

ख्याित का ली ऄितगहनी । तया वाराणसीभुवनीं । यित समस्त याउिन । सावा कररती श्रीगुरुची ॥१९॥

मग िनघाला ताथोिन । बहुत िशष्य-समवात मुिन । ईत्तरतीथु बदरीवनीं । ऄनंत तीथे पहावया ॥१२०॥

सव्य घालूिन मारुसी । तीथे नवखंड िितीसी । सांगतां िवस्तार बहुवसी । ऐक िशष्या नामकरणी ॥२१॥

समस्त तीथे ऄवलोकीत । सवें िशष्य-यतींसिहत । भूिमप्रदििणा करीत । अला गंगासागरासी ॥२२॥

िसद्ध म्हणा नामांवकता । समस्त चररत्र सांगतां । िवस्तार होइल बहु कथा । म्हणोिन तावन्मात्र सांगतों पररयासीं ॥२३॥

पृष्ठ ५९ of २७१
समस्त मिहमा सांगावयासी । शिक्त कैं ची अम्हांसी । ऄनंत मिहमा त्रैमूतीसी । गुरुचररत्र पररयासीं ॥२४॥

गंगासागरापासाव । तटाकयात्रा करीत दाव । प्रयागस्थानीं गुरुराव । याता झाला पररयासा ॥२५॥

तया स्थानीं ऄसतां गुरू । अला एक िद्वजवरु । 'माधव' नामें ऄसा िवप्रु । श्रीगुरुसी भाटला ॥२६॥

ब्रह्मज्ञान तयासी । ईपदाश का ला प्रीतीसीं । चतुथाुश्रम तयासी । दाता झाला पररयासा ॥२७॥

नाम 'माधवसरस्वती' । तया िशष्यातें ठा िवती । तयावरी ऄितप्रीती । िशष्यांमध्यें पररयासा ॥२८॥

िसद्ध म्हणा नामकरणी । िशष्य झाला याणागुणीं । ऄिखल यतीनामकरणी । सांगान ऐका एकिचत्तें ॥२९॥

गंगाधराचा नंदनु । सांगा गुरुचररत्र कामधानु । ऐकतां होय महाज्ञानु । लाधा चारी पुरुषाथु ॥१३०॥

आित श्रीगुरुचररत्रामृता परमकथाकल्पतरौ श्रीनृससहसरस्वतयुपाख्याना िसद्ध-नामधारकसंवादा श्रीगुरुचातुथाुश्रमग्रहणं-गुरुपरं परा-कथनं

नाम द्वादशोऽध्यायः ॥१२॥

श्रीगुरुदत्तात्रायापुणमस्तु ॥ श्रीगुरुदाव दत्त ॥

पृष्ठ ६० of २७१
ऄध्याय तारावा
श्रीगणाशाय नमः ॥ श्रीसरस्वतयै नमः ॥ श्रीगुरुभ्यो नमः ॥

नामधारक िशष्यराणा । लागा िसद्धािचया चरणां । करसंपुट जोडू िन जाणा । िवनवीतसा पररयासा ॥१॥

जय जया िसद्ध मुनी । तूं तारक या भवाणी । सांिगतलें ज्ञान प्रकाशोिन । िस्थर जाहलें मन माझें ॥२॥

गुरुचररत्रकथामृत । सािवतां तृष्णा ऄिधक होत । शमन करणार समथु । तूंिच एक कृ पािनिध ॥३॥

गुरुचररत्र कामधानु । सांिगतलें तुम्हीं िवस्तारोनु । तृप्त नवहा माझें मनु । अणखी ऄपािा होतसा ॥४॥

िुधेंकरुिन पीिडलें ढोर । जैसें पावा तृणिबढार । तयातें होय मनोहर । नवचा ताथोिन परतोिन ॥५॥

एखादा न दाखा तक्र स्वप्नीं तयासी िमळा िीरबरणी । नोहा मन तयाचा धणी । का वीं सोडी तो ठाव ॥६॥

तैसा अपण स्वल्पज्ञानी नाणत होतों गुरु-िनवाुणी । ऄिवद्यामाया वाष्टोिन । कष्टत होतों स्वािमया ॥७॥

ऄज्ञानितिमररजनीसी । र्जयोितस्वरुप तूंिच होसी । प्रकाश का लें गा अम्हांसी । िनजस्वरुप श्रीगुरुचें ॥८॥

तुवां का ला ईपकारासी । ईत्तीणु काय होउं सरसी । कल्पवृि वदल्हायासी । प्रतयुपकार काय द्यावा ॥९॥

एखादा दातां सचतामणी । तयासी ईपकार काय धरणीं । नाहीं वदधलें न ऐकों कानीं । कृ पामूर्मत िसद्धराया ॥१०॥

ऐशा तुिझया ईपकारासी । ईत्तीणु नोहा जन्मोजन्मासीं । म्हणोिन लागतसा चरणांसी । एकोभावेंकरोिनयां ॥११॥

स्वामींनीं िनरोिपला धमु-ऄथु । ऄिधक झाला मज स्वाथु । ईपजला मनीं परमाथु । गुरुसी भजावें िनरं तर ॥१२॥

प्रयागीं ऄसतां गुरुमूर्मत । माधवसरस्वतीस दीिा दाती । पुढें काय वतुली िस्थित । अम्हांप्रती िवस्तारावें ॥१३॥

ऐकोिन िशष्याचें वचन । िसद्धमुिन संतोषोन । मस्तकीं हस्त ठा वून । अश्वािसती तया वाळीं ॥१४॥

धन्य धन्य िशष्या सगुण । तुज लाधला श्रीगुरुचरण । संसार तारक भवाणु । तूंिच एक पररयासा ॥१५॥

तुवां ओळिखली श्रीगुरुची सोय । म्हणोिन पुससी भिक्तभावें । संतोष होतो अनंदमय । तुझ्या प्रश्नेंकरुिनयां ॥१६॥

सांगान ऐक एकिचत्तें । चररत्र गुरुचें िवख्यातें । ईपदाश दाउिन माधवातें । होता क्विचतकाळ ताथेंिच ॥१७॥

ऄसतां ताथें वतुमानीं । प्रख्यात झाली मिहमा सगुणी । िशष्य झाला ऄपार मुिन । मुख्य माधवसरस्वती ॥१८॥

तया िशष्यांचीं नामें सांगतां । िवस्तार होइल बहु कथा । प्रख्यात ऄसती नामें सात । सांगान ऐक एकिचत्तें ॥१९॥

बाळसरस्वती कृ ष्णसरस्वती । ईपेंद्र-माधवसरस्वती । पांचवा ऄसा अणीक यित । सदानंदसरस्वती दाखा ॥२०॥

ज्ञानर्जयोितसरस्वती एक । सातवा िसद्ध अपण ऐक । ऄपार होता िशष्य अिणक । एकाहूिन एक श्राष्ठ पैं ॥२१॥

तया िशष्यांसमवात । श्रीगुरु िनघाला दििणपंथ । समस्त िात्रें पावन कररत । अला पुन्हा कारं जनगरासी ॥२२॥

भाटी झाली जनकजननी । यावोिन लागताित चरणीं । चतुवुगु भ्राता भिगनी । समस्त भाटती स्वािमया ॥२३॥

दाखािनयां श्रीगुरुमूतीसी नगरलोक ऄतयंत हषी । अला समस्त भाटीसी । पूजा कररती परोपरी ॥२४॥

घरोघरीं श्रीगुरुसी । पाचाररती िभिासी । जाहला रुपें बहुवसी । घरोघरीं पूजा घाती ॥२५॥

समस्त लोक िवस्मय कररती । ऄवतार हा श्रीिवष्णु िनिितीं । वाषधारी वदसतो यित । परमपुरुष होय जाणा ॥२६॥

यातें नर जा म्हणती । ता नर जाती नरकाप्रती । कायाुकारण ऄवतार होती । ब्रह्मािवष्णुमहाश्वर ॥२७॥

जननीजनक याणें रीतीं । पूजा कररती भावभक्तीं । श्रीगुरू झाला श्रीपादयित । जाितस्मृित जननीसी ॥२८॥

दाखोिन जननी तया वाळीं । माथा ठा वी चरणकमळीं । सतयसंकल्प चंद्रमौळी । प्रदोषपूजा अली फळा ॥२९॥

पतीस सांगा तया वाळीं । पूवुजन्माचें चररत्र सकळीं । िवश्ववंद्य पुत्र प्रबळी । वहावा म्हणोिन अरािधलें म्यां ॥३०॥

पृष्ठ ६१ of २७१
यािच श्रीपाद-इश्वराचें । पूजन का लें मनोवाचें । प्रिसद्ध झालें जन्म अमुचें । साफल्य का लें पररयासा ॥३१॥

म्हणोिन निमती दोघाजणीं । िवनिवताित कर जोडू िन । ईद्धरावें या भवाणी । जगन्नाथा यितराया ॥३२॥

श्रीगुरू म्हणती तयांसी । एकादा काळीं पररयासीं । पुत्र होय संन्यासी । ईद्धरील कु ळें बाचाळीस ॥३३॥

तयासी शाश्वत ब्रह्मलोक । ऄचळ पद ऄसा दाख । तयाचा कु ळीं ईपजतां अिणक । तयासीही ब्रह्मपद पररयासा ॥३४॥

यमाचा दुःखें भयाभीत । नोहा तयाचा िपतृसंततींत । पूवुज जरी नरकीं ऄसत । तयांसी शाश्वत ब्रह्मपद ॥३५॥

याकारणें अम्हीं दाखा । घातला अश्रम िवशाखा । तुम्हां नाहीं यमाची शंका । ब्रह्मपद ऄसा सतय ॥३६॥

ऐसें सांगोिन तयांसी । अश्वासीतसा बहुवसी । तुमचा पुत्र शतायुषी । ऄष्टै िये नांदती ॥३७॥

तयांचा पुत्रपौत्र तुम्ही । पहाल सुखें तुमचा नयनीं । पावाल िाम काशीभुवनीं । ऄंतकाळीं पररयासा ॥३८॥

मुिक्तस्थान काशीपुर । प्रख्यात ऄसा वादशास्त्र । न करा मनीं सचता मात्र । म्हणोिन सांगती तया वाळीं ॥३९॥

तयांची कन्या ऄसा एक । नाम ितचें 'रतनाइ' िवशाष । श्रीगुरुसी नमूिन ऐक । िवनवीतसा पररयासा ॥४०॥

िवनवीतसा परोपरी । स्वामी मातें तारीं तारीं । बुडोिन जातयें भवसागरीं । संसारमाया वाष्टोिनयां ॥४१॥

संसार-तापत्रयासी । अपण भीतसें पररयासीं । िनर्मलसत करीं गा अम्हांसी । अपण तपासी जाइन ॥४२॥

ऐकोिन ितयाचें वचन । श्रीगुरु िनरोिपताित अपण । िियांसी पितसावाचरण । तेंिच तप पररयासा ॥४३॥

याणें या भावाणुवासी । कडा पडती पररयासीं । जैसा भाव ऄसा र्जयासी । तैसें होइल पररयासा ॥४४॥

ईतरावया पैल पार । िस्त्रयांसी ऄसा तो भ्रतार । मनें करोिन िनधाुर । भजा पुरुष िशवसमानी ॥४५॥

तयासी होय ईद्धार गित । वादपुराणें वाखािणती । ऄंतःकरणीं न करीं खंती । तूतें गित होइल जाण ॥४६॥

ऐकोिन श्रीगुरुचें वचन । िवनवीतसा कर जोडू न । श्रीगुरुमूर्मत ब्रह्मज्ञान । िवनवीतसें ऄवधारीं ॥४७॥

तूं जाणसी भिवष्यभूत । कै सें मातें ईपदाशीत । माझें प्रालब्ध कवणगत । िवस्तारावें मजप्रित ॥४८॥

श्रीगुरु म्हणती ितयासी । तुझी वासना ऄसा तपासी । संिचत पाप ऄसा तुजसी । भोगणें ऄसा पररयासा ॥४९॥

पूवुजन्मीं तूं पररयासीं । चरणीं लािथलें धानूसी । शाजारी स्त्रीपुरुषांसी । िवरोधें लािवला कलह जाणा ॥५०॥

तया दोषास्तव दाखा । तूतें बाधा ऄसा ऄनाका । गायत्रीसी लािथलें ऐका । तूं सवांगीं कु ष्ठी होसील ॥५१॥

िवरोध का ला िीपुरुषांसीं । तुझा पुरुष होइल तापसी । तुतें तयजील भरं वसीं । ऄर्मजत तुझें ऐसें ऄसा ॥५२॥

ऐकोिन दुःख करी बहुत । श्रीगुरुचरणीं ऄसा लोळत । मज ईद्धारावें गुरुनाथा तवररत । म्हणोिन चरणीं लागली ॥५३॥

श्रीगुरू म्हणती ऐक बाळा । क्विचतकाळ ऄसाल भला । ऄपरवयसा होतांिच काळें । पित तुझा यित होया ॥५४॥

तदनंतर तुझा दाह । कु ष्ठी होइल ऄवाव । भोगूिन स्वदाहीं वय । मग होइल तुज गित ॥५५॥

नासतां तुझा दाह जाण । भाटी होइल अमुचा चरण । तुझें पाप होइल दहन । सांगान िात्र ऐक पां ॥५६॥

भीमातीर दििण दाशीं । ऄसा तीथु पापिवनाशी । ताथें जाय तूं भरं वसीं । ऄवस्था तुज घडिलयावरी ॥५७॥

या भूमंडळीं िवख्यात । तीथु ऄसा ऄित समथु । गंधवुपुर ऄसा ख्यात । ऄमरजासंगम प्रिसद्ध जाण ॥५८॥

ऐसें सांगोिन ितयासी । श्रीगुरू िनघाला दििण दाशीं । ्यंबक-िात्रासी । अला, गौतमी-ईद्धव जाथें ॥५९॥

िशष्यांसिहत गुरुमूर्मत । अला नािशकिात्राप्रती । तीथुमिहमा ऄसा ख्याित । पुरणांतरीं पररयासा ॥६०॥

तीथुमिहमा सांगतां । िवस्तार होइल बहु कथा । संिापमागे तुज अतां । सांगतसें पररयासीं ॥६१॥

पृष्ठ ६२ of २७१
तया गौतमीची मिहमा । सांगतां ऄपार ऄसा अम्हां । बिहराणुव-ईदक ईगमा । ब्रह्मांडाव्यितररक्त ॥६२॥

जटामुकुटीं तीथेश्वर । धररली होती प्रीितकर । िमळोिन समस्त ऊषीश्वर । ईपाय का ला पररयासा ॥६३॥

ब्रह्मऊिष गौतम दाखा । तपस्वी ऄसा िवशाषा । व्रीिह पाररला वृत्तीं ऐका । ऄनुष्ठानस्थानाजवळी ॥६४॥

पूवी मुनी सकळी । िनतय पारुिन िपकिवती साळी । ऐसा तयांचा मंत्र बळी । महापुण्यपुरुष ऄसती ॥६५॥

समस्त ऊिष िमळोिन । िवचार कररती अपुला मनीं । ऊिषगौतम महामुनी । सवेश्वराचा मुख्य दास ॥६६॥

तयासी घािलतां सांकडें । गंगा अणील अपुलें चाडें । समस्तां अम्हां पुण्य घडा । गंगास्नानें भूमंडळीं ॥६७॥

श्र्लोक ॥ या गितयोगयुक्तानां मुनीनामूध्वुरातसाम् । सा गितः सवुजंतूनां गौतमीतीरवािसनाम् ॥६८॥

टीका ॥ उध्वुरात मुनीश्वरांसी । कोरटवषे तपिस्वयांसी । जा गित होय पररयासीं । ता स्नानमात्रें गौतमीच्या ॥६९॥

याकारणें गौतमीसी । अणावें यतनें भूमंडळासी । सांकडें घािलतां गौतमासी । अिणतां गंगा अम्हां लाभ ॥७०॥

म्हणोिन रिचली माव एक । दुवेची गाय सवतसक । करोिन पाठिवली ऐक । गौतमाचा ब्रीिहभिणासी ॥७१॥

ऊिष होता ऄनुष्ठानीं । दािखलें धानूसी नयनीं । िनवारावया ततिणीं । दभु पिवत्र सोिडलें ॥७२॥

तािच कु श जाहलें शस्त्र । धानूसी लागलें जैसें वााि । पंचतव पावली तवररत । घडली हतया गौतमासी ॥७३॥

िमळोिन समस्त ऊिषजन । प्रायिित्त दाती जाण । गंगा भूमंडळीं अण । यािवणें तुम्हां नाहीं शुिद्ध ॥७४॥

याकारणें गौतमऊषीं । तप का लें सहि वषी । प्रसन्न झाला व्योमका शी । वर माग म्हिणतलें ॥७५॥

गौतम म्हणा सवेश्वरा । तुवां दाशील मज वरा । ईद्धरावया सचराचरा । द्यावी गंगा भूमंडळासी ॥७६॥

गौतमाचा िवनंतीसी । िनरोप वदधला गंगासी । घावोिन अला भूमंडळासी । पापिालनाथु मनुष्यांचा ॥७७॥

ऐसी गंगाभागीरथी । कवणा वणाुवया सामर्थयु । यािच कारणें श्रीगुरुनाथ । अला ऐक नामधारका ॥७८॥

ऐशी गौतमीतटाकयात्रा । श्रीगुरू अपण अचरीत । पुढें मागुती लोकानुग्रहाथु । अपण सहडा पररयासा ॥७९॥

तटाकयात्रा कररतां दाख । अला श्रीगुरु मंजररका । ताथें होता मुिन एक । िवख्यात 'माधवारण्य' ॥८०॥

सदा मानसपूजा तयासी । नरससहमूर्मत पररयासीं । दाखता झाला श्रीगुरुसी । मानसमूर्मत जैसी दाखा ॥८१॥

िविस्मत होउिन मानसीं । निमता झाला श्रीगुरुमूतीसी । स्तोत्र करी बहुवसी । ऄितभक्तीकरुिनयां ॥८२॥

श्र्लोक ॥ यवद्दव्यपादद्वयमावसािाद् , ऄिधिष्ठतं दावनदीसमीपा । य ईत्तरा तीरिनवािसरामो, लक्ष्मीपितस्तवं िनवसन्स िनतयम् ॥८३॥

ओंव्या ॥ याणेंपरी श्रीगुरुसी । िवनवी माधवारण्य हषी । श्रीगुरू म्हणती संतोषीं । तया माधवारण्यासी ॥८४॥

श्र्लोक ॥ ऄतयंतमागुिस्थितमागुरुपं, ऄतयंतयोगादिधकारतत्त्वम् । मागं च मागं च िविचन्वतो मा, मागोदयं माधव दशुया ता ॥८५॥

ओंव्या ॥ ऐसें श्रीगुरू तयासी अश्वासोिन म्हणती हषी । िनजस्वरुप तयासी । दािवता झाला पररयासा ॥८६॥

श्रीगुरुचें स्वरुप दाखोिन । संतोषी झाला तो मुिन । िवनवीतसा कर जोडू िन । नानापरी स्तुित करी ॥८७॥

जय जया जगद्गुरू । त्रयमूतीचा ऄवतारू । लोकां वदससी नरु । परमपुरुषा जगज्ज्योित ॥८८॥

तूं तारक िवश्वासी । म्हणोिन भूमीं ऄवतरलासी । कृ ताथु का लें अम्हांसी । दशुन वदधलें चरण अपुला ॥८९॥

ऐसापरी श्रीगुरुसी । स्तुित करी तो तापसी । संतोष होउन ऄित हषी । अश्वािसती तया वाळीं ॥९०॥

म्हणती श्रीगुरू तयासी । िसिद्ध झाली तुझ्या मंत्रासी । तुज सद्गित भरं वसीं । ब्रह्मलोक प्राप्त होय ॥९१॥

िनतयपूजा तूं मानसीं । कररसी नृससहमूतीसी । प्रतयि होइल पररयासीं । न करीं संशय मनांत ॥९२॥

पृष्ठ ६३ of २७१
ऐसें सांगोिन तयासी । श्रीगुरू िनघाला पररयासीं । अला वासरब्रह्माश्वरासी । गंगातीर महािात्र ॥९३॥

तया गंगातटाकांत । श्रीगुरू समस्त िशष्यांसिहत । स्नान कररतां गंगेंत । अला ताथें िवप्र एक ॥९४॥

कु ििव्यथा ऄसा बहुत । तटाकीं ऄसा लोळत । ईदरव्यथा ऄतयंत । तयजूं पाहा प्राण दाखा ॥९५॥

पोटव्यथा बहु तयासी । िनतय करी तो ईपवासासी । भोजन का िलया दुःख ऐसी । प्राणांितक होतसा ॥९६॥

याकारणें िद्वजवर । सदा करी फलाहार । ऄन्नासी तयासी ऄसा वैर । जािवतां प्राण तयजूं पाहा ॥९७॥

पिमासां भोजन करी । व्यथा ईठा तयाचा ईदरीं । ऐसा वकती वदवसवरी । कष्टत होता तो िद्वज ॥९८॥

पूवु वदवसीं तया ग्रामीं । अला सण महानवमी । जािवला िमष्टान्न मनोधमी । मासें एक पारणें का लें ॥९९॥

भोजन का लें ऄन्न बहुत । तयाणें पोट ऄसा दुखत । गंगातीरीं ऄसा लोळत । प्राण तवररत तयजूं पाहा ॥१००॥

दुःख करी िद्वज ऄपार । म्हणा गंगेंत तयजीन शरीर । नको अतां संसार । पापरुपें वतुत ॥१॥

ऄन्न प्राण ऄन्न जीवन । कवण ऄसाल ऄन्नावीण । ऄन्न वैरी झालें जाण । मरण बरवें अतां मज ॥२॥

मनीं िनधाुर करोिन । गंगाप्रवाश करीन म्हणोिन । पोटीं पाषाण बांधोिन । गंगामध्यें िनघाला ॥३॥

मनीं स्मरा कपूुरगौर । ईपजलों अपण भूिमभार । का ला नाहीं परोपकार । ऄन्नदानावदक दाखा ॥४॥

न करीं पुण्य आह जन्मांत । जन्मांतरीं पूवी शत । पुण्यफळ ऄसा वदसत । मग हा कष्ट भोगीतसें ॥६॥

ऄपूती पूजा इश्वराची । का ली ऄसाल सनदा गुरुची । ऄवज्ञा का ली मातािपतयांची । मग हा कष्ट भोगीतसें ॥७॥

ऄथवा पूवुजन्मीं अपण । का लें ऄसाल िद्वजिधक्कारण । ऄितिथ अिलया न घालीं ऄन्न । वैश्वदावसमयासी ॥८॥

ऄथवा माररलें वोवरांसी । ऄिग्न घातला रानासी । वागळें सांडूिन जनकजननींसी । िियासिहत मी होतों ॥९॥

मातािपता तयजोिनयां । ऄसों सुखें जावूिनयां । पूवाुजुवापासोिनयां । मग हा कष्ट भोगीतसें ॥११०॥

ऐसीं पापें अठवीत । िवप्र जातो गंगेंत । तंव दािखलें श्रीगुरुनाथें । म्हणती बोलावा ब्राह्मणासी ॥११॥

अणा अणा तया ब्राह्मणासी । प्राण तयिजतो कां सुखासीं । अतमहतया महादोषी । पुसों कवण कवणाचा ॥१२॥

श्रीगुरुवचन ऐकोिन । गाला िशष्य धांवोिन । िद्वजवरातें काढोिन । अिणलें श्रीगुरुसन्मुख ॥१३॥

ऄनाथासी कल्पतरु । दुःिखष्टासी कृ पासागरू । पुसतसा श्रीगुरू । तया दुःिखष्ट िवप्रासी ॥१४॥

श्रीगुरू म्हणती तयासी । प्राण कां गा तयजूं पाहसी । अतमहतया महादोषी । काय वृत्तांत सांग अम्हां ॥१५॥

िवप्र म्हणा गा यितराया । काय कराल पुसोिनयां । ईपजोिन जन्म वायां । भूिमभार जाहलों ऄसें ॥१६॥

मास-पिां भोजन कररतों । ईदरव्यथानें कष्टतों । साहूं न शकें प्राण दातों । काय सांगूं स्वािमया ॥१७॥

अपणासी ऄन्न वैरी ऄसतां । का वीं वांचावें गुरुनाथा । शरीर सवु ऄन्नगता । का वीं वांचूं जगद्गुरु ॥१८॥

श्रीगुरु म्हणती ब्राह्मणासी । तुझी व्यथा गाली पररयासीं । औषध ऄसा अम्हांपासीं । िण एकें सांगों तुज ॥१९॥

संशय न धरीं अतां मनीं । िभउं नको ऄंतःकरणीं । व्यािध गाली पळोिन । भोजन करी धणीवरी ॥१२०॥

श्रीगुरुवचन ऐकोिन । िस्थर झाला ऄंतःकरणीं । माथा ठा वूिन श्रीगुरुचरणीं । नमन का लें तया वाळीं ॥२१॥

आतुवकया ऄवसरीं । तया ग्रामींचा ऄिधकारी । िवप्र एक ऄवधारीं । अला गंगास्नानासी ॥२२॥

तंव दािखलें श्रीगुरुसी । याउिन लागला चरणांसी । नमन का लें भक्तीसीं । मनोवाक्कायकमे ॥२३॥

अश्वासोिन तया वाळीं । पुसती श्रीगुरू स्तोममौळी । कवण नाम कवण स्थळीं । वास म्हणती तयासी ॥२४॥

ऐकोिन श्रीगुरुचें वचन । सांगतसा तो ब्राह्मण । गोत्र अपलें कौंिडण्य । अपस्तंब शाखासीं ॥२५॥

पृष्ठ ६४ of २७१
नाम मज 'सायंदव
ा ' ऄसा । वास-स्थळ अपलें 'कडगंची'स । अलों ऄसा ईदरपूतीस । सावा कररतों यवनाची ॥२६॥

ऄिधकारपणें या ग्रामीं । वसों संवतसर ऐका स्वामी । धन्य धन्य झालों अम्ही । तुमचा दशुनमात्रासीं ॥२७॥

तूं तारक िवश्वासी । दशुन वदधलें अम्हांसी । कृ ताथु झालों भरं वसीं । जन्मांतरींचा दोष गाला ॥२८॥

तुझा ऄनुग्रह होय र्जयासी । तरा ल या भवाणुवासी । ऄप्रयतनें अम्हांसी । दशुन वदधलें स्वािमया ॥२९॥

श्र्लोक ॥ गंगा पापं शशी तापं दैन्यं कल्पतरुस्तथा । पापं तापं च दैन्यं च हरा च्रीगुरुदशुनम् ॥१३०॥

टीका ॥ गंगा दािखतांिच पापें जाती । चंद्रदशुनें ताप नासती । कल्पतरुची ऐसी गित । दैन्यवागळा करी जाण ॥३१॥

तैसा नवहती तुमचा दशुनगुण । पाप-ताप दैन्यहरण । दािखला अिज तुमचा चरण । चतुवुगुफल पावलों ॥३२॥

ऐशी स्तुित करुिन । पुनरिप लागला श्रीगुरुचरणीं । जगद्गुरु ऄश्वासोिन । िनरोप दाती तया वाळीं ॥३३॥

श्रीगुरू म्हणती तयासी । अमुचें वाक्य पररयासीं । जठरव्यथा ब्राह्मणासी । प्राणतयाग करीतसा ॥३४॥

ईपशमन याचा व्याधीसी । सांगों औषध तुम्हांसी । नावोिन अपुला मंवदरासी । भोजन करवीं िमष्टान्न ॥३५॥

ऄन्न जािवतां याची व्यथा । व्यािध न राहा सवुथा । घाउिन जावें अतां तवररता । िुधाक्रांत िवप्र ऄसा ॥३६॥

ऐकोिन श्रीगुरुचें वचन । िवनवीतसा कर जोडू न । प्राणतयाग कररतां भोजन । या ब्राह्मणासी होतसा ॥३७॥

जािवला काल मासें एका । तयाणें प्राण जातो ऐका । ऄन्न दातां अम्हांसी दाखा । ब्रह्महतया तवररत घडाल ॥३८॥

श्रीगुरु म्हणती सायंदव

ा ासी । अम्ही औषधी दातों यासी । ऄपूपान्न-माषासीं । िीरिमिश्रत परमान्न ॥३९॥

ऄन्न जािवतां तवररतासीं । व्यािध जाइल पररयासीं । संशय न धरीं तूं मानसीं । तवररत न्यावें गृहासी ॥१४०॥

ऄंगीकारोिन तया वाळीं । माथा ठा वी चरणकमळीं । िवनवीतसा करुणाबहाळी । यावें स्वामी िभिासी ॥४१॥

ऄंगीकारोिन श्रीगुरुनाथ । िनरोप दाती हो कां तवररत । िसद्ध म्हणा ऐक मात । नामधारक िशष्योत्तमा ॥४२॥

अम्ही होतों तया वाळीं । समवात-िशष्य सकळीं । जठरव्यथाचा िवप्र जवळी ; । श्रीगुरू गाला िभिासी ॥४३॥

िविचत्र झालें तयाचा घरीं । पूजा का ली परोपरी । पितव्रता तयाची नारी । 'जाखाइ' म्हिणजा पररयासा ॥४४॥

पूजा कररती श्रीगुरुसी । षोडशोपचारें पररयासीं । ताणेंिच रीतीं अम्हांसी । िशष्यां सकिळकां वंवदलें ॥४५॥

श्रीगुरुपूजा-िवधान । िविचत्र का लें ऄितगहन । मंडळ का लें रक्तवणु । एका कासी पृथक् -पृथक् ॥४६॥

पद्म रचूिन ऄष्टदळी । नानापरीचा रं गमाळी । पंचवणु िचत्रमाळी । रिचली ितयें पररयासा ॥४७॥

िचत्रासन श्रीगुरुसी । ताणेंिचपरी सकिळकांसी । मंडळाचुनिवधीसीं । कररती पुष्पगंधािता ॥४८॥

संकल्पोिन िवधीसीं । नमन का लें ऄष्टांगासीं । माथा ठा वूिन चरणीं, न्यासी । पाद सवुही ऄष्टांगीं ॥४९॥

षोडशोपचार िवधीसीं । पंचामृतावद पररयासीं । रुद्रसूक्तमंत्रासीं । चरण स्नािपला तया वाळीं ॥१५०॥

श्रीगुरुचरणीं ऄितहषी । पूजा करीत षोडशी । तया िवप्रा ज्ञान कै सी । चरणतीथु धररता झाला ॥५१॥

तया चरणतीथाुसी । पूजा करीत भक्तीसीं । गीतवाद्यें अनंदस

ा ीं । करी अरित नीरांजन ॥५२॥

ऄनुक्रमें श्रीगुरुपूजा । कररता झाला िविधवोजा । पुनरिप षोडशोपचारें पूजा । करीतसा भक्तीनें ॥५३॥

ऄिय वाणें अरित । श्रीगुरुसी ओंवािळती । मंत्रघोष ऄितभक्तीं । पुष्पांजळी कररता झाला ॥५४॥

ऄनाकपरी गायन करी । नमन करी प्रीितकरीं । पितव्रता ऄसा नारी । पूजा कररती ईभयवगु ॥५५॥

ऐसापरी श्रीगुरुसी । पूजा का ली पररयासीं । ताणेंिच िवधीं िशष्यांसी । अम्हां समस्तांसी वंवदलें ॥५६॥

पृष्ठ ६५ of २७१
संतोषोिन श्रीगुरुमूर्मत । वर दाती ऄितप्रीतीं । तुझी संतती होइल ख्याित । गुरुभिक्त वंशोवंशीं ॥५७॥

तूं जाणसी गुरुचा वास । ऄिभवृिद्ध होय वंशोवंश । पुत्रपौत्रीं नांदाल हषी । गुरुभिक्त याणेंपरी ॥५८॥

ऐसें बोलोिन िद्वजासी । अशीवुचन दाती ऄितहषी । नमन करुिन श्रीगुरुसी । ठाय घातला तया वाळीं ॥५९॥

नानापरीचें पक्क्वान्न । ऄपूपावद माषान्न । ऄष्टिवध परमान्न । शकु रासिहत िनवावदलें ॥१६०॥

शाक पाक नानापरी वाढताित सिवस्तारीं । भोजन कररती प्रीितकरीं । श्रीगुरुमूर्मत पररयासा ॥६१॥

जठरव्यथाच्या ब्राह्मणें । भोजन का लें पररपूणु । व्यािध गाली ततिण । श्रीगुरूचा कृ पादृष्टीनें ॥६२॥

परीस लागतां लोहासी । सुवणु होय पररयासीं । दशुन होतां श्रीगुरुसी । व्यािध कैं ची सांग मज ॥६३॥

ईदय जाहिलया वदनकरासी । संहार होतो ऄंधकारासी । श्रीगुरुकृ पा होय र्जयासी । दैन्य कैं चें तया घरीं ॥६४॥

ऐसापरी श्रीगुरुनाथें । भोजन का लें िशष्यासिहत । अनंद झाला ताथें बहुत । िवस्मय कररती सकळै जन ॥६५॥

ऄिभनव कररती सकळ जन । िद्वजासी वैरी होतें ऄन्न । औषध झालें तेंिच ऄन्न । व्यािध गाली म्हणताित ॥६६॥

िसद्ध म्हणा नामधारकास । श्रीगुरुकृ पा होय र्जयास । जन्मांतरींचा जाती दोष । व्यािध कैं ची तयाचा दाहीं ॥६७॥

गंगाधराचा नंदन । सरस्वती सांगें िवस्तारोन । गुरुचररत्र कामधानु । ऐका श्रोता एकिचत्तें ॥६८॥

जा ऐकती भक्तीनें । व्यािध नसती तयांचा भुवना । ऄिखल सौख्य पावती जाणा । सतयं सतयं पुनः सतयं ॥६९॥

आित श्रीगुरुचररत्रामृता परमकथाकल्पतरौ श्रीनृससहसरस्वतयुपाख्याना िसद्ध-नामधारकसंवादा करं जनगरािभगमनं तथा

िवप्रोदरव्यथािनरसनं नाम त्रयोदशोऽध्यायः ॥१३॥

श्रीगुरुदत्तात्रायापुणमस्तु ॥ श्रीगुरुदाव दत्त ॥

( ओंवीसंख्या १६९ ) ॥ ॎ ॥

पृष्ठ ६६ of २७१
ऄध्याय चौदावा
श्रीगणाशाय नमः ॥ श्रीसरस्वतयै नमः ॥ श्रीगुरुभ्यो नमः ॥

नामधारक िशष्य दाखा । िवनवी िसद्धासी कवतुका । प्रश्न करी ऄितिवशाखा । एकिचत्तें पररयासा ॥१॥

जय जया योगीश्वरा । िसद्धमूर्मत ज्ञानसागरा । पुढील चररत्र िवस्तारा । ज्ञान होय अम्हांसी ॥२॥

ईदरव्यथाच्या ब्राह्मणासी । प्रसन्न जाहला कृ पासीं । पुढें कथा वतुली कै सी । िवस्तारावें अम्हांप्रित ॥३॥

ऐकोिन िशष्याचें वचन । संतोष करी िसद्ध अपण । गुरुचररत्र कामधानु जाण । सांगता जाहला िवस्तारें ॥४॥

ऐक िशष्या िशखामिण । िभिा का ली र्जयाचा भुवनीं । तयावरी संतोषोिन । प्रसन्न जाहला पररयासा ॥५॥

गुरुभक्तीचा प्रकारु । पूणु जाणा तो िद्वजवरु । पूजा का ली िविचत्रु । म्हणोिन अनंद पररयासा ॥६॥

तया सायंदव
ा िद्वजासी । श्रीगुरु बोलती संतोषीं । भक्त हो रा वंशोवंशीं । माझी प्रीित तुजवरी ॥७॥

ऐकोिन श्रीगुरुचें वचन । सायंदाव िवप्र करी नमन । माथा ठा वून चरणीं । न्यािसता झाला पुनःपुन्हा ॥८॥

जय जया जगद्गुरु । त्रयमूतीचा ऄवतारू । ऄिवद्यामाया वदससी नरु । वादां ऄगोचर तुझी मिहमा ॥९॥

िवश्वव्यापक तूंिच होसी । ब्रह्मा-िवष्णु-व्योमका शी । धररला वाष तूं मानुषी । भक्तजन तारावया ॥१०॥

तुझी मिहमा वणाुवयासी । शिक्त कैं ची अम्हांसी । मागान एक अतां तुम्हांसी । तें कृ पा करणें गुरुमूर्मत ॥११॥

माझा वंशपारं परीं । भिक्त द्यावी िनधाुरीं । आह सौख्य पुत्रपौत्रीं । ईपरी द्यावी सद्गित ॥१२॥

ऐसी िवनंित करुनी । पुनरिप िवनवी करुणावचनीं । सावा कररतो द्वारयवनीं । महाशूरक्रूर ऄसा ॥१३॥

प्रितसंवतसरीं ब्राह्मणासी । घात कररतो जीवासीं । यािच कारणें अम्हांसी । बोलावीतसा मज अिज ॥१४॥

जातां तया जवळी अपण । िनियें घाइल माझा प्राण । भाटी जाहली तुमचा चरण । मरण कैं चें अपणासी ॥१५॥

संतोषोिन श्रीगुरुमूर्मत । ऄभयंकर अपुला हातीं । िवप्रमस्तकीं ठा िवती । सचता न करीं म्हणोिनयां ॥१६॥

भय सांडूिन तुवां जावें । क्रूर यवना भाटावें । संतोषोिन िप्रयभावें । पुनरिप पाठवील अम्हांपाशीं ॥१७॥

जंववरी तूं परतोिन यासी । ऄसों अम्ही भरं वसीं । तुवां अिलया संतोषीं । जाउं अम्ही याथोिन ॥१८॥

िनजभक्त अमुचा तूं होसी । पारं पर-वंशोवंशीं । ऄिखलाभीष्ट तूं पावसी । वाढाल संतित तुझी बहुत ॥१९॥

तुझा वंशपारं परीं । सुखें नांदती पुत्रपौत्रीं । ऄखंड लक्ष्मी तयां घरीं । िनरोगी होती शतायुषी ॥२०॥

ऐसा वर लाधोन । िनघा सायंदव

ा ब्राह्मण । जाथें होता तो यवन । गाला तवररत तयाजवळी ॥२१॥

कालांतक यम जैसा । यवन दुष्ट पररयासा । ब्राह्मणातें पाहतां कै सा । र्जवालारुप होता जाहला ॥२२॥

िवमुख होउिन गृहांत । गाला यवन कोपत । िवप्र जाहला भयचवकत । मनीं श्रीगुरुसी ध्यातसा ॥२३॥।

कोप अिलया ओळं बयासी । का वीं स्पशे ऄग्नीसी । श्रीगुरुकृ पा होय र्जयासी । काय करील क्रूर दुष्ट ॥२४॥

गरुडािचया िपिलयांसी । सपु तो कवणापरी ग्रासी । तैसें तया ब्राह्मणासी । ऄसा कृ पा श्रीगुरुची ॥२५॥

कां एखादा ससहासी । ऐरावत का वीं ग्रासी । श्रीगुरुकृ पा होय र्जयासी । किलकाळाचें भय नाहीं ॥२६॥

र्जयाचा रृुदयीं श्रीगुरुस्मरण । तयासी कैं चें भय दारुण । काळमृतयु न बाधा जाण । ऄपमृतयु काय करी ॥२७॥

र्जयािस नाहीं मृतयूचें भय । तयासी यवन ऄसा तो काय । श्रीगुरुकृ पा र्जयासी होय । यमाचें मुख्य भय नाहीं ॥२८॥

ऐसापरी तो यवन । ऄंतःपुरांत जाउन । सुषुिप्त का ली भ्रिमत होउन । शरीरस्मरण तयासी नाहीं ॥२९॥

रृुदयर्जवाळा होय तयासी । जागृत होवोिन पररयासीं । प्राणांतक व्यथासीं । कष्टतसा तया वाळीं ॥३०॥

पृष्ठ ६७ of २७१
स्मरण ऄसें नसा कांहीं । म्हणा शिें माररतो घाइ । छादन कररतो ऄवाव पाहीं । िवप्र एक अपणासी ॥३१॥

स्मरण जाहलें तया वाळीं । धांवत गाला ब्राह्मणाजवळी । लोळतसा चरणकमळीं । म्हणा स्वामी तूं िच माझा ॥३२॥

याथें पाचाररलें कवणीं । जावें तवररत परतोिन । विें भूषणें दावोिन । िनरोप दातो तया वाळीं ॥३३॥

संतोषोिन िद्वजवर । अला ग्रामा वागवक्त्र । गंगातीरीं ऄसा वासर । श्रीगुरुचा चरणदशुना ॥३४॥

दाखोिनयां श्रीगुरुसी । नमन करी तो भावासीं । स्तोत्र करी बहुवसीं । सांगा वृत्तांत अद्यंत ॥३५॥

संतोषोिन श्रीगुरुमूर्मत । तया िद्वजा अश्वािसती । दििण दाशा जाउं म्हणती । स्थान-स्थान तीथुयात्रा ॥३६॥

ऐकोिन श्रीगुरूचें वचन । िवनवीतसा कर जोडू न । न िवसंबें अतां तुमचा चरण । अपण याइन समागमें ॥३७॥

तुमचा चरणािवणें दाखा । राहों न शका िण एका । संसारसागरतारका । तूंिच दाखा कृ पाससधु ॥३८॥

ईद्धरावया सगरांसी । गंगा अिणली भूमीसी । तैसें स्वामीं अम्हांसी । दशुन वदधलें अपुलें ॥३९॥

भक्तवतसल तुझी ख्याित । अम्हां सोडणें काय िनित । सवें याउं िनिितीं । म्हणोिन चरणीं लागला ॥४०॥

याणेंपरी श्रीगुरुसी । िवनवी िवप्र भावासीं । संतोषोिन िवनयासीं । श्रीगुरु म्हणती तया वाळीं ॥४१॥

कारण ऄसा अम्हां जाणें । तीथे ऄसती दििणा । पुनरिप तुम्हां दशुन दाणें । संवतसरीं पंचदशीं ॥४२॥

अम्ही तुमचा गांवासमीपत । वास करुं हें िनिित । कलत्र पुत्र आष्ट भ्रात । िमळोिन भाटा तुम्ही अम्हां ॥४३॥

न करा सचता ऄसाल सुखें । सकळ ऄररष्टें गालीं दुःखें । म्हणोिन हस्त ठा िवती मस्तकें । भाक दाती तया वाळीं ॥४४॥

ऐसापरी संतोषोिन । श्रीगुरु िनघाला ताथोिन । जाथें ऄसा अरोग्यभवानी । वैजनाथ महािात्र ॥४५॥

समस्त िशष्यांसमवात । श्रीगुरु अला तीथे पहात । प्रख्यात ऄसा वैजनाथ । ताथें रािहला गुप्तरुपें ॥४६॥

नामधारक िवनवी िसद्धासी । काय कारण गुप्त वहावयासी । होता िशष्य बहुवसी । तयांसी कोठें ठा िवलें ॥४७॥

गंगाधराचा नंदनु । सांगा गुरुचररत्र कामधानु । िसद्धमुिन िवस्तारुन । सांगा नामकरणीस ॥४८॥

पुढील कथाचा िवस्तारु । सांगतां िविचत्र ऄपारु । मन करुिन एकाग्रु । ऐका श्रोता सकिळक हो ॥४९॥

आित श्रीगुरुचररत्रामृता परमकथाकल्पतरौ श्रीनृससहसरस्वतयुपाख्याना िसद्ध-नामधारकसंवादा क्रूरयवनशासनं-सायंदव

ा वरप्रदानं नाम

चतुदश
ु ोऽध्यायः ॥१४॥

श्रीगुरुदत्तात्रायापुणमस्तु ॥ श्रीगुरुदाव दत्त ॥

( ओंवीसंख्या ४९ )

पृष्ठ ६८ of २७१
ऄध्याय पंधरावा
श्रीगणाशाय नमः ॥ श्रीसरस्वतयै नमः ॥ श्रीगुरुभ्यो नमः ॥

ऐक िशष्या नामकरणी । धन्य धन्य तुझी वाणी । तुझी भिक्त गुरुचरणीं । लीन जाहली पररयासा ॥१॥

तूं मातें पुसतोसी । होत मन संतोषी । गौसय वहावया कारण कै सी । सांगान ऐक एकिचत्तें ॥२॥

मिहमा प्रगट जाहली बहुत । ताणें भजती लोक ऄिमत । काम्याथु वहावा म्हणूिन समस्त । याती श्रीगुरुच्या दशुना ॥३॥

साधु ऄसाधु धूतु सकळी । समस्त याती श्रीगुरुजवळी । वतुमानीं खोटा कळी । सकळही िशष्य होउं म्हणती ॥४॥

पाहें पां पूवी भागुवराम ऄवतरोिन । िनःित्र का ली मावदनी । रार्जय िवप्रांसी दाईनी । गाला अपण पििमसमुद्रासी ॥५॥

पुनरिप जाती तयापासीं । तोही ठाव मागावयासी । याकारणें िवप्रांसी । कांिा न सुटा पररयासा ॥६॥

ईबगोिन भागुवराम दाखा । गाला सागरा मध्योदका । गौसयरूपें ऄसा ऐका । अिणक मागतील म्हणोिन ॥७॥

तैसा श्रीगुरुमूर्मत ऐक । रािहला गुप्त कारिणक । वर मागतील सकिळक । नाना याती यावोिनयां ॥८॥

िवश्वव्यापक जगदीश्वर । तो काय दाउं न शका वर । पाहूिन भिक्त पात्रानुसार । प्रसन्न होय पररयासा ॥९॥

याकारणें तया स्थानीं । श्रीगुरु होता गौसयगुणीं । िशष्यां सकळांिस बोलावुनी । िनरोप दाती तीथुयात्रा ॥१०॥

सकळ िशष्यां बोलावोिन । िनरोप दाती नृससहमुिन । समस्त तीथे अचरोिन । यावें भाटी श्रीशैल्या ॥११॥

ऐकोिन श्रीगुरुचा वचना । समस्त िशष्य धररती चरणा । कृ पामूर्मत श्रीगुरुराणा । कां ईपा ििसी अम्हांसी ॥१२॥

तुमचा दशुनमात्रेंसी । समस्त तीथे अम्हांसी । अम्हीं जावें कवण ठायासी । सोडोिन चरण श्रीगुरुचा ॥१३॥

समस्त तीथे श्रीगुरुचरणीं । ऐसें बोलती वादवाणी । शािींही तेंिच िववरण । ऄसा स्वामी प्रख्यात ॥१४॥

जवळी ऄसतां िनधान । का वीं सहडावें रानोरान । कल्पवृि सांडून । का वीं जावें दावराया ॥१५॥

श्रीगुरु म्हणती िशष्यांसी । तुम्ही अश्रमी संन्यासी । राहूं नया पांच वदवशीं । एका ठायीं वास करीत ॥१६॥

चतुथाुश्रम घाउिन । अचरावीं तीथे भुवनीं । ताणें मनीं िस्थर होउिन । मग रहावें एकस्थानीं ॥१७॥

िवशाष वाक्य अमुचें एक । ऄंगीकारणें धमु ऄिधक । तीथे सहडू िन सकिळक । मग यावें अम्हांपाशीं ॥१८॥

'बहुधान्य' नाम संवतसरासी । याउं अम्ही श्रीशैल्यासी । ताथें अमुचा भाटीसी । यावें तुम्हीं सकिळक हो ॥१९॥

ऐसेंपरी िशष्यांसी । श्रीगुरु सांगती ईपदाश । समस्त लागती चरणांस । ऐक िशष्या नामधारका ॥२०॥

िशष्य म्हणती श्रीगुरुस तुमचें वाक्य अम्हां परीस । जाउं अम्ही भरं वसें । करुं तीथे भूमीवरी ॥२१॥

गुरुचें वाक्य जो न करी । तोिच पडा रौरव-घोरीं । तयाचें घर यमपुरीं । ऄखंड नरक भोगी जाणा ॥२२॥

जावें अम्हीं कवण तीथाु । िनरोप द्यावा गुरुनाथा । तुझें वाक्य दृढ िचत्ता । धरुिन जाउं स्वािमया ॥२३॥

जा जा स्थानीं िनरोप दासी । जाउं ताथें भरं वसीं । तुझा वाक्येंिच अम्हांसी । िसिद्ध होय स्वािमया ॥२४॥

ऐकोिन िशष्यांचें वचन । श्रीगुरुमूर्मत प्रसन्नवदन । िनरोप दाती साधारण । तीथुयात्रा िशष्यांसी ॥२५॥

या ब्रह्मांडगोलकांत । तीथुराज काशी िवख्यात । ताथें तुम्हीं जावें तवररत । सावा गंगाभागीरथी ॥२६॥

भागीरथीतटाकयात्रा । साठी योजनें पिवत्रा । साठी कृ च्र-फळ तत्र । प्रयाग गंगाद्वारीं िद्वगुण ॥२७॥

यमुनानदीतटाका सी । यात्रा वीस गांव पररयासीं । कृ च्र िततुकािच जाणा ऐसी । एकोमनें ऄवधारा ॥२८॥

सरस्वती म्हणजा गंगा । भूमीवरी ऄसा चांगा । चतुर्मवशित गांवें ऄंगा । स्नान करावें तटाकीं ॥२९॥

िततुकेंिच कृ च्रफल तयासी । यज्ञाचें फल पररयासीं । ब्रह्मलोकीं शाश्वतासीं । राहा नर िपतृसिहत ॥३०॥

पृष्ठ ६९ of २७१
वरुणानदी कु शावती । शतद्रू िवपाशका ख्याती । िवतस्ता नदी शरावती । नदी ऄसती मनोहर ॥३१॥

मरुद्वृधा नदी थोर । ऄिसक्री मधुमती यार । पयस्वी घृतवतीतीर । तटाकयात्रा तुम्ही करा ॥३२॥

दावनदी म्हिणजा एक । ऄसा ख्याित भूमंडळीक । पंधरा गांवें तटाक । यात्रा तुम्हीं करावी ॥३३॥

िजतुका गांव िततका कृ च्र । स्नानमात्रें पिवत्र । ब्रह्महतयावद पातकें नाश तत्र । मनोभावें अचरावें ॥३४॥

चंद्रभागा रा वतीसी । शरयू नदी गोमतीसी । वावदका नदी कौिशका सी । िनतयजला मंदावकनी ॥३५॥

सहिवक्त्रा नदी थोर । पूणाु पुण्यनदी यार । बाहुदा नदी ऄरुणा थोर । षोडश गांवें तटाकयात्रा ॥३६॥

जाथें नदीसंगम ऄसती । ताथें स्नानपुण्य ऄिमती । ित्रवाणीस्नानफळें ऄसतीं । नदीचा संगमीं स्नान करा ॥३७॥

पुष्करतीथु वैरोचिन । सिन्निहता नदी म्हणूिन । नदीतीथु ऄसा सगुणी । गयातीथी स्नान करा ॥३८॥

सातुबंध रामाश्वरीं । श्रीरं ग पद्मनाभ-सरीं । पुरुषोत्तम मनोहरी । नैिमषारण्य तीथु ऄसा ॥३९॥

बदरीतीथु नारायण । नदी ऄसती ऄित पुण्य । कु रुिात्रीं करा स्नान । ऄनंत श्रीशैल्ययात्रासी ॥४०॥

महालयतीथु दाखा । िपतृप्रीित तपुणें ऐका । िद्वचतवारर कु ळें िनका । स्वगाुसी जाती भरं वसीं ॥४१॥

का दारतीथु पुष्करतीथु । कोरटरुद्र नमुदातीथु । मातृकाश्वर कु ब्जतीथु । कोकामुखी िवशाष ऄसा ॥४२॥

प्रसादतीथु िवजयतीथु । पुरी चंद्रनदीतीथु । गोकणु शंखकणु ख्यात । स्नान बरवें मनोहर ॥४३॥

ऄयोध्या मथुरा कांचीसी । द्वारावती गयासी । शालग्रामतीथाुसी । शबलग्राम मुिक्तिात्र ॥४४॥

गोदावरीतटाका सी । योजनें सहा पररयासीं । ताथील मिहमा अहा ऐसी । वांजपाय िततुकें पुण्य ॥४५॥

सव्यऄपसव्य वाळ तीनी । तटाकयात्रा मनोनामीं । स्नान कररतां होय ज्ञानी । महापातकी शुद्ध होय ॥४६॥

अिणक दोनी तीथे ऄसतीं । प्रयागसमान ऄसा ख्याित । भीमाश्वर तीथु म्हणती । वंजरासंगम प्रख्यात ॥४७॥

कु शतपुण तीथु बरवें । तटाकयात्रा द्वादश गांवें । गोदावरी-समुद्रसंगमें । षट् सत्रशत कृ च्रफळ ॥४८॥

पूणाु नदीतटाकें सी । चारी गांवें अचरा हषी । कृ ष्णावाणीतीरासी । पंधरा गांवें तटाकयात्रा ॥४९॥

तुंगभद्रातीर बरवें । तटाकयात्रा वीस गांवें । पंपासरोवर स्वभावें । ऄनंतमिहमा पररयासा ॥५०॥

हररहरिात्र ऄसा ख्याित । समस्त दोष पररहरती । तैसीच ऄसा भीमरथी । दहा गांवें तटाकयात्रा ॥५१॥

पांडुरंग मातुसलग । िात्र बरवें पुरी गाणग । तीथे ऄसती ताथें चांग । ऄष्टतीथे मनोहर ॥५२॥

ऄमरजासंगमांत । कोरट तीथे ऄसतीं ख्यात । वृि ऄसा ऄश्वतथ । कल्पवृि तोिच जाणा ॥५३॥

तया ऄश्वतथसन्मुखेंसी । नृससहतीथु पररयासीं । तया ईत्तरभागासी । वाराणसी तीथु ऄसा ॥५४॥

तया पूवुभागासी । तीथु पापिवनाशी । तदनंतर कोरटतीथु िवशाष । पुढें रुद्रपादतीथु ऄसा ॥५५॥

चक्रतीथु ऄसा एक । का शव दावनायक । ता प्रतयि द्वारावती दाख । मन्मथतीथु पुढें ऄसा ॥५६॥

कल्लाश्वर दावस्थान । ऄसा ताथें गंधवुभुवन । ठाव ऄसा ऄनुपम्य । िसद्धभूिम गाणगापुर ॥५७॥

ताथें जा ऄनुष्ठान कररती । तया आष्टाथु होय तवररतीं । कल्पवृि अश्रयती । कान नोहा मनकामना ॥५८॥

कावकणीसंगम बरवा । भीमातीर िात्र नांवा । ऄनंत पुण्य स्वभावा । प्रयागासमान ऄसा दाखा ॥५९॥

तुंगभद्रा वरदा नदी । संगमस्थानीं तपोिनधी । मलापहारीसंगमीं अधीं । पापें जातीं शतजन्मांचीं ॥६०॥

िनवृित्तसंगम ऄसा ख्याित । ब्रह्महतया नाश होती । जावें तुम्हीं तवररती । श्रीगुरु म्हणती िशष्यांसी ॥६१॥

ससहराशीं बृह्स्पित । यातां तीथे संतोषती । समस्त तीथी भागीरथी । याउिनयां ऐक्य होय ॥६२॥

पृष्ठ ७० of २७१
कन्यागतीं कृ ष्णाप्रती । तवररत याता भागीरथी । तुंगभद्रा तुळागतीं । सुरनदीप्रवाश पररयासा ॥६३॥

ककाुटकासी सूयु यातां । मलप्रहरा कृ ष्णासंयुता । सवु जन स्नान कररतां । ब्रह्महतया पापें जातीं ॥६४॥

भीमाकृ ष्णासंगमासीं । स्नान कररतां पररयासीं । साठ जन्म िवप्रवंशीं । ईपजा नर पररयासा ॥६५॥

तुंगभद्रासंगमीं दाखा । तयाहूिन ित्रगुण ऄिधका । िनवृित्तसंगमीं ऐका । चतुगुण तयाहूिन ॥६६॥

पाताळगंगािचया स्नानीं । मिल्लकाजुुनदशुनीं । षड् गुण फल तयाहूिन । पुनरावृित्त तयासी नाहीं ॥६७॥

सलगालयीं पुण्य िद्वगुण । समुद्रकृ ष्णासंगमीं ऄगण्य । कावारीसंगमीं पंधरा गुण । स्नान करा मनोभावें ॥६८॥

ताम्रपणी यािचपरी । पुण्य ऄसंख्य स्नानमात्रीं । कृ तमालानदीतीरीं । सवु पाप पररहरा ॥६९॥

पयिस्वनी नदी अिणक । भवनािशनी ऄितिवशाष । सवु पापें हरती ऐक । समुद्रस्कं धदशुनें ॥७०॥

शाषावद्रिात्र श्रीरं गनाथ । पद्मनाभ श्रीमदनंत । पूजा करोिन जावें तवररत । ित्रनामल्लिात्रासी ॥७१॥

समस्त तीथांसमान । ऄसा अिणक कुं भकोण । कन्याकु मारी-दशुन । मतस्यतीथीं स्नान करा ॥७२॥

पिितीथु ऄसा बरवें । रामाश्वर धनुष्कोटी नावें । कावारी तीथु बरवें । रं गनाथा संिनध ॥७३॥

पुरुषोत्तम चंद्रकुं डासीं । महालक्ष्मी कोल्हापुरासी । कोरटतीथु पररयासीं । दििण काशी करवीरस्थान ॥७४॥

महाबळा श्वर तीथु बरवें । कृ ष्णाईगम ताथें पहावें । जाथें ऄसा नगर 'बहें' । पुण्यिात्र रामाश्वर ॥७५॥

तयासंिनध ऄसा ठाव । कोल्हग्रामीं नृससहदाव । परमातमा सदािशव । तोिच ऄसा प्रतयि ॥७६॥

िभल्लवडी कृ ष्णातीरीं । शिक्त ऄसा भुवनाश्वरी । ताथें तप कररती जरी । तािच इश्वरीं ऐक्यता ॥७७॥

वरुणासंगमीं बरवें । ताथें तुम्ही मनोभावें । स्नान करा माकं डाय -नांवें । संगमाश्वरू पूजावा ॥७८॥

ऊषींचा अश्रम । कृ ष्णातीरीं ऄसती ईत्तम । स्नान कररतां होय ज्ञान । तयासंिनध कृ ष्णापुढें ॥७९॥

पुढें कृ ष्णाप्रवाहांत । ऄमरापुर ऄसा ख्यात । पंचगंगासंगमांत । प्रयागाहूिन पुण्य ऄिधक ॥८०॥

ऄिखल तीथे तया स्थानीं । तप कररती सकळ मुिन । िसद्ध होय तवररत ज्ञानी । ऄनुपम िात्र पररयासा ॥८१॥

ऐसें प्रख्यात तया स्थानीं । ऄनुिष्ठतां वदवस तीनी । ऄिखलाभीष्ट पावोिन । पावती तवररत परमाथी ॥८२॥

जुगालय तीथु बरवें । दृष्टीं पडतां मुक्त वहावें । शूपाुलय तीथु बरवें । ऄसा पुढें पररयासा ॥८३॥

िवश्वािमत्रऊिष ख्याित । तप 'छाया' भगवती । ताथें समस्त दोष जाती । मलप्रहरासंगमीं ॥८४॥

किपलऊिष िवष्णुमूर्मत । प्रसन्न तयािस गायत्री । श्वातशृंगीं प्रख्याित । ईत्तरवािहनी कृ ष्णा ऄसा ॥८५॥

तया स्थानीं स्नान कररतां । काशीहूिन शतगुिणता । एक मंत्र ताथें जपतां । कोटीगुणें फळ ऄसा ॥८६॥

अिणक ऄसा तीथु बरवें । का दारा श्वरातें पहावें । पीठापुरीं दत्तात्रायदाव - । वास ऄसा सनातन ॥८७॥

अिणक ऄसा तीथु थोरी । प्रख्यात नामें मिणिगरर । सप्तऊषीं प्रीितकरीं । तप का लें बहु वदवस ॥८८॥

वृषभावद्र कल्याण नगरी । तीथे ऄसतीं ऄपरं पारी । नवहा संसारयारझारी । तया िात्रा अचरावें ॥८९॥

ऄहोबळाचें दशुन । साठी यज्ञ पुण्य जाण । श्रीिगरीचें दशुन । नवहा जन्म मागुती ॥९०॥

समस्त तीथे भूमीवरी । अचरावीं पररकरी । रजस्वला होतां सरी । स्नान कररतां दोष होय ॥९१॥

संक्रांित ककाुटक धरुिन । तयजावा तुम्हीं मास दोनी । नदीतीरीं वास कररती कोणी । तयांसी कांहीं दोष नाहीं ॥९२॥

तयांमध्यें िवशाष । तयजावें तुम्हीं तीन वदवस । रजस्वला नदी सुरस । महानदी याणेंपरी ॥९३॥

पृष्ठ ७१ of २७१
भागीरथी गौतमीसी । चंद्रभागा ससधूनदीसी । नमुदा शरयू पररयासीं । तयजावें तुम्हीं वदवस तीनी ॥९४॥

ग्रीष्मकाळीं सवु नदींस । रजस्वला दहा वदवस । वापी-कू ट-तटाकांस । एक रात्र वजाुवें ॥९५॥

नवें ईदक जया वदवसीं । यातां ओळखा रजस्वलासी । स्नान कररतां महादोषी । याणेंपरी वजाुवें ॥९६॥

साधारण पि तुम्हांसी । सांिगतलीं तीथे पररयासीं । जें जें पहाल दृष्टीसीं । िविधपूवुक अचरावें ॥९७॥

ऐकोिन श्रीगुरुंचें वचन । िशष्य सकळ कररती नमन । गुरुिनरोप कारण । म्हणोिन िनघती सकिळक ॥९८॥

िसद्ध म्हणा नामधारकासी । िनरोप घाउिन श्रीगुरुसी । िशष्य गाला यात्रासी । रािहला श्रीगुरू गौसयरुपें ॥९९॥

म्हणा सरस्वतीगंगाधर । पुढील कथाचा िवस्तार । ऐकतां होय मनोहर । सकळाभीष्टें साधती ॥१००॥

गुरुचररत्र कामधानु । श्रोता होवोिन सावधानु । जा ऐकती भक्तजनु । लाधती चारी पुरुषाथु ॥१॥

ब्रह्मरसाची गोडी । सािवतों अम्हीं घडोघडी । र्जयांसी होय अवडी । साधा तवररत परमाथु ॥१०२॥

आित श्रीगुरुचररत्रामृता परमकथाकल्पतरौ श्रीनृससहसरस्वतयुपाख्याना िसद्ध-नामधारकसंवादा तीथुयात्रा िनरुपणं नाम पंचदशोऽध्यायः

॥१५॥

श्रीगुरुदत्तात्रायापुणमस्तु ॥ श्रीगुरुदाव दत्त ॥

( ओंवीसंख्या १०२ )

पृष्ठ ७२ of २७१
ऄध्याय सोळावा
श्रीगणाशाय नमः ॥ श्रीसरस्वतयै नमः ॥ श्रीगुरुभ्यो नमः ॥

िवनवी िशष्य नामांवकत । िसद्धासी ऄसा पुसत । सांगा स्वामी वृत्तांत । गुरुचररत्र िवस्तारुिन ॥१॥

िशष्य समस्त गाला यात्रासी । रािहला कोण गुरुपाशीं । पुढें कथा वतुली कै सी । िवस्तारावें दातारा ॥२॥

ऐकोिन िशष्याची वाणी । संतोषी झाला िसद्ध मुिन । धन्य धन्य िशष्या िशरोमिण । गुरुभक्ता नामधारका ॥३॥

ऄिवद्यामायासुषुप्तींत । िनजलें होतें माझें िचत्त । तुजकररतां जाहलें चात । ज्ञानर्जयोित-ईदय मज ॥४॥

तूंिच माझा प्राणसखा । ऐक िशष्या नामधारका । तुजकररतां जोडलों सुखा । गुरुचररत्र अठवलें ॥५॥

ऄज्ञानितिमरईष्णांत । पीडोिन अलों कष्टत । सुधामृतसागरांत । तुवां मातें लोरटलें ॥६॥

तुवां का ला ईपकारासी । संतुष्ट झालों मानसीं । पुत्रपौत्रीं तूं नांदसी । दैन्य नाहीं तुझा घरीं ॥७॥

गुरुकृ पाचा तूं बाळक । तुज मािनती सकळ लोक । संदह

ा न करीं घा भाक । ऄष्टै िये नांदसी ॥८॥

गुरुचररत्रकामधानु । सांगान तुज िवस्तारुनु । श्रीगुरू रािहला गौसय होउन । वैजनाथसंिनधासीं ॥९॥

समस्त िशष्य तीथेसी । स्वामीिनरोपें गाला पररयासीं । होतों अपण गुरुपाशीं । सावा करीत ऄनुक्रमें ॥१०॥

संवतसर एक तया स्थानीं । होता गौसय श्रीगुरु मुिन । ऄंबा अरोग्यभवानी । स्नान बरवें मनोहर ॥११॥

ऄसतां ताथें वतुमानीं । अला ब्राह्मण एक मुिन । श्रीगुरुतें दाखोिन । नमन करी भिक्तभावें ॥१२॥

माथा ठा वूिन चरणांवरी । स्तोत्र करी परोपरी । स्वामी मातें तारीं तारीं । ऄज्ञानसागरीं बुडालों ॥१३॥

तप करतों बहु वदवस । िस्थर नवहा गा मानस । यािच कारणें ज्ञानास । न वदसा मागु अपणातें ॥१४॥

ज्ञानािवणें तापसा । वृथा होती सायास । तुम्हां दाखतां मानसा । हषु जाहला अिज मज ॥१५॥

गुरुची सावा बहुत वदवस । का ली नाहीं सायासें । यािचकारणें मानस । िस्थर नवहा स्वािमया ॥१६॥

तूं तारक िवश्वासी । जगद्गुरू तूंिच होसी । ईपदाश करावा अम्हांसी । ज्ञान होय तवररतासीं ॥१७॥

ऐकोिन मुनीचें वचन । श्रीगुरू पुसती हांसोन । जाहलासी तूं का वीं मुिन । गुरुिवणें सांग मज ॥१८॥

ऐसें म्हणतां श्रीगुरुमूर्मत । मुनीच्या डोळां ऄश्रुपाती । दुःख दाटलें ऄपरिमित । ऐक स्वामी गुरुराया ॥१९॥

गुरु होता अपणासी एक । ऄितिनष्ठु र तयाचें वाक्य । मातें गांिजलें ऄनाक । ऄकृ तय सावा सांगा मज ॥२०॥

न सांगा वादशाि अपण । तकु भाष्यावद व्याकरण । म्हणा तुझें ऄंतःकरण । िस्थर नवहा ऄद्यािप ॥२१॥

म्हणोिन सांगा अिणक कांहीं । अपुलें मन िस्थर नाहीं । करी तयाचा बोल वायी । अिणक कोप करी मज ॥२२॥

याणेंपरी बहुत वदवशीं । होतों तया गुरुपाशीं । बोला मातें िनष्ठु रासीं । कोपोिन अलों तयावरी ॥२३॥

ऐकोिन तयाचें वचन । श्रीगुरुमूर्मत हास्यवदन । म्हणती ऐकें ब्राह्मणा । अतमघातकी तूंिच होसी ॥२४॥

एखादा मूखु अपुला घरीं । मळ िवसजी दावहारीं । अपुलें ऄदृष्ट ऐसापरी । म्हणोिन सांगा सकिळकां ॥२५॥

तैसें तुझें ऄंतःकरण । अपुलें नािसक छा दन

ू । पुवढल्यातें ऄपशकु न । करुिन रहासी तूंिच एक ॥२६॥

न िवचाररसी अपुला गुण । तूतें कैं चें होय ज्ञान । गुरुद्रोही तूंिच जाण । ऄल्पबुिद्ध पररयासा ॥२७॥

अपुला गुरूचा गुणदोष । सदा ईच्चार कररसी हषे । ज्ञान कैं चें होय मानस । िस्थर होय का वीं अतां ॥२८॥

जवळी ऄसतां िनधानु । कां सहडावें रानोरानु । गुरु ऄसतां कामधानू । वंचूिन अलासी अम्हांजवळी ॥२९॥

गुरुद्रोही कवण नर । तयासी नाहीं आह पर । ज्ञान कैं चें होय पुरें । तया वदवांधकासी ॥३०॥

पृष्ठ ७३ of २७१
जो जाणा गुरुची सोय । तयासी सवु ज्ञान होय । वादशास्त्र सवु होया । गुरु संतुष्ट होतांिच ॥३१॥

संतुष्टिवतां श्रीगुरुसी । ऄष्टिसिद्ध अपुला वशी । िण न लागतां पररयासीं । वादशास्त्र तयासी साध्य ॥३२॥

ऐकोिन श्रीगुरूचें वचन । माथा श्रीगुरुचरणीं ठा वून । िवनवीतसा कर जोडू न । करुणावचनेंकरुिनयां ॥३३॥

जय जया जगद्गुरु । िनगुुण तूं िनर्मवकारु । ज्ञानसागर ऄपरांपरु । ईद्धरावें अपणातें ॥३४॥

ऄज्ञानमाया वाष्टोन । नाणा गुरु कै सा कवण । सांगा स्वामी प्रकाशोन । ज्ञान होय अपणासी ॥३५॥

कै सा गुरु ओळखावा । कोणापरी अहा सावा । प्रकाश करोिन सांगावा । िवश्ववंद्य गुरुमूर्मत ॥३६॥

जाणें माझें मन िस्थरु । होउिन ओळखा सोयगुरु । तैसा करणें ईपकारु । म्हणोिन चरणीं लागला ॥३७॥

करुणावचन ऐकोिन । श्रीगुरुनाथ संतोषोिन । सांगताित िवस्तारोिन । गुरुसावािवधान ॥३८॥

श्रीगुरु म्हणती ऐक मुिन । गुरु म्हणजा जनकजननी । ईपदाशकताु अहा कोणी । तोिच जाण परम गुरु ॥३९॥

गुरु िवररिच हर जाण । स्वरुप तोिच नारायण । मन करुिन िनवाुण । सावा करावी भक्तीनें ॥४०॥

यदथी कथा एक । सांगों अम्ही ततपर ऐक । अवदपवी ऄसा िनक । गुरुसावा भिक्तभावें ॥४१॥

द्वापारांतीं पररयासीं । िवप्र एक धौम्यऊषी । ितघा िशष्य होता तयासी । वादाभ्यास करावया

॥४२॥

एक 'अरुणी' पांचाळ । दुसरा 'बैद' का वळ । ितसरा 'ईपमन्यु' बाळ । सावा कररती िवद्यालागीं ॥४३॥

पूवी गुरुची ऐसी रीित । िशष्याकरवीं सावा घाती । ऄंतःकरण तयाचें पहाती । िनवाुणवरी िशष्याचें ॥४४॥

पाहोिनयां ऄंतःकरण । ऄसा भिक्त िनवाुण । कृ पा कररती ततिण । मनकामना पुरिवती ॥४५॥

ऐसा धौम्यमुिन भला । तया अरूणी-पांचाळा । एका वदवशीं िनरोप वदल्हा । ऐक िद्वजा एकिचत्तें ॥४६॥

िशष्यासी म्हणा धौम्यमुिन । अिज तुवां जावोिन रानीं । वृत्तीसी न्यावें तटाकपाणी । जंववरी होय तृप्त भूिम ॥४७॥

ऄसा वृित्त तळें खालीं । ताथें पाररली ऄसा साळी । ताथें नावोिन ईदक घालीं । शीि म्हणा िशष्यासी ॥४८॥

ऐसा गुरुचा िनरोप होतां । गाला िशष्य धांवत । तटाक ऄसा पाहतां । कालवा थोर वहातसा ॥४९॥

जाथें ईदक ऄसा वहात । ऄितदरारा गजुत । वृित्तभूिम ईन्नत । ईदक का वीं चढों पाहा ॥५०॥

म्हणा अतां काय करुं । कोपतील मातें श्रीगुरु । ईदक जातसा दरारू । का वीं बांधूं म्हणतसा ॥५१॥

अणूिनयां िशळा दगड । बांिधता जाहला ईदका अड । पाणी जातसा धडाड । जाती पाषाण वाहोिनयां ॥५२॥

प्रयतन करी नानापरी । कांहीं का िलया न चढा वारी । म्हणा दावा श्रीहरर । काय करुं म्हणतसा ॥५३॥

मग मनीं िवचार करी । गुरूचा शातीं न चढा वारी । प्राण तयजीन िनधाुरीं । गुरुचा वृत्तीिनिमत्त ॥५४॥

िनिय करुिन मानसीं । मनीं ध्याइ श्रीगुरुसी । म्हणा अतां ईपाय यासी । योजूिन यतन करावा ॥५५॥

घािलतां ईदकप्रवाहांत । जाती पाषाण वहात । अपण अड पडों म्हणत । िनधाुररलें तया वाळीं ॥५६॥

दोन्ही हातीं धरीं दरडी । पाय टाकी दुसरा कडी । झाला अपण ईदकाअड । मनीं श्रीगुरुसी ध्यातसा ॥५७॥

ऐसा िशष्यिशरोमिण । िनवाुण मन कररतांिणीं । वृत्तीकडा गालें पाणी । प्रवाहाचें ऄधु दाखा ॥५८॥

ऄधु पाणी जैसें तैसें । वाहतसा िनतयसररसें । तयामध्यें िशष्य संतोषें । बुडाला ऄसा ऄवधारा ॥५९॥

पृष्ठ ७४ of २७१
ऐसा िशष्य तया स्थानीं । बुडाला ऄसा प्रवाहपाणीं । गुरुची वृित्त जाहली धणी । ईदकपूणु पररयासा ॥६०॥

तयाचा गुरु धौम्यमुिन । िवचार करी अपुला मनीं । वदवस गाला ऄस्तमानीं । ऄद्यािप िशष्य न या म्हणा ॥६१॥

ऐसें अपण िवचारीत । गाला अपुला वृत्तींत । जाहलें ऄसा ईदक बहुत । न दाखा िशष्य तया स्थानीं ॥६२॥

म्हणा िशष्या काय जाहलें । ककवा भििलें व्यािव्याळें । ईदकािनिमत्त कष्ट का ला । कोठें ऄसा म्हणतसा ॥६३॥

ऐसें मनीं िवचारीत । ईं च स्वरें पाचारीत । ऄरा िशष्या सखया म्हणत । प्रामभावें बोलावी ॥६४॥

याणेंपरी करुणावचनीं । पाचारीतसा धौम्यमुिन । शब्द पडा िशष्यकानीं । ताथूिन मग िनघाला ॥६५॥

यावोिनयां श्रीगुरुसी । नमन का लें भावासीं । धौम्यमुनीं महाहषी । असलगोिन अश्वािसलें ॥६६॥

वर वदधला तया वाळीं । ऐक िशष्या स्तोममौळी । तूतें िवद्या अली सकळी । वादशािावद व्याकरण ॥६७॥

ऐसें म्हणतां ततिणीं । झाला िवद्यावंत ज्ञानी । लागतसा गुरुचरणीं । भिक्तभावेंकरुिनयां ॥६८॥

कृ पािनिध धौम्यमुिन । अपुला अश्रमा नाउिन । िनरोप वदल्हा संतोषोिन । िववाहावद अतां करीं म्हणा ॥६९॥

िनरोप घाउिन िशष्यराणा । गाला अपुला स्थाना । अिणक दोघा िशष्य जाणा । होता तया गुरुजवळी ॥७०॥

दुसरा िशष्य 'बैद' जाणा । गुरुची करी शुश्रूषणा । तयाचा पहावया ऄंतःकरणा । धौम्य गुरु म्हणतसा ॥७१॥

धौम्य म्हणा िशष्यासी । सांगान एक तुजसी । तुवां जाउिन ऄहर्मनशीं । वृित्त अमुची रििजा ॥७२॥

रिूिनयां वृत्तीसी । अणावें धान्य घरासी । ऐसें म्हणतां महाहषी । गाला तया वृत्तीकडा ॥७३॥

वृित्त िपका जंववरी । ऄहोरात्रीं कष्ट करी । राशी होतां ऄवसरीं । अला अपुला गुरुपाशीं ॥७४॥

सांगता जाहला श्रीगुरुसी । म्हणा व्रीही भरला राशीं । अतां अणावें घरासी । काय िनरोप म्हणतसा ॥७५॥

मग म्हणा धौम्यमुिन । बा रा िशष्या िशरोमिण । कष्ट का ला बहुत रानीं । अतां धान्य अणावें ॥७६॥

म्हणोिन दाती एक गाडा । तया जुंपोिन एक रा डा । गुरु म्हणा जावें पुढा । शीि यावें म्हणतसा ॥७७॥

एकीकडा जुंपी रा डा । अपण ओढी दुसरीकडा । याणेंपरी घावोिन गाडा । अला तया वृत्तीजवळी ॥७८॥

दोनी खंडी साळीसी । भरी िशष्य गािडयासी । एकीकडा रा िडयासी । जुंपोिन ओढी अपण दाखा ॥७९॥

रा डा चाला शीिेंसीं । अपण न या तयासरसी । मग अपुला कं ठासी । बांिधता झाला जूं दाखा ॥८०॥

सत्राणें तयासरसी । चालत अला मागाुसी । रुतला रा डा िचखलेंसीं । अपुला गळां ओढीतसा ॥८१॥

िचखलीं रुतला रा डा म्हणोिन । सचता करी बहु मनीं । अपण ओढी सत्राणीं । गळां फांस पडा जैसा ॥८२॥

सोडू िनयां रा िडयासी । कावढलें िशष्यें गािडयासी । ओवढतां अपुला गळां फांसी । पडू िन प्राण तयजूं पाहा ॥८३॥

आतुकें होतां िनवाुणीं । सन्मुख पातला धौम्यमुिन । तया िशष्यातें पाहोिन नयनीं । कृ पा ऄिधक ईपजली ॥८४॥

सोडू िनयां िशष्यातें । असलगोिन करूणाभररतें । वर वदधला ऄिभमतें । संपन्न होसी वादशािीं ॥८५॥

वर दातां ततिणासीं । सवु िवद्या अली तयासी । िनरोप घाउिनयां घरासी । गाला िशष्य पररया सा ॥८६॥

ितसरा िशष्य ईपमन्यु । सावािवषयीं महािनपुण । गुरुची सावा-शुश्रूषण । बहु करी पररयासा ॥८७॥

तयासी वहावा बहुत अहार । म्हणोिन िवद्या नोहा िस्थर । तयासी िवचार करीत तो गुरु । यातें करावा ईपाय एक ॥८८॥

तयासी म्हणा धौम्यमुिन । तुज सांगतों म्हणोिन । िनतय गुरें नाउिन रानीं । रिण करीं तृणचारें ॥८९॥

ऐसें म्हणतां गुरुमुिन । नमन करी तयाचा चरणीं । गुरें नाउिनयां रानीं । चारवीत बहुवस ॥९०॥

िुधा लागतां अपणासी । शीि अिणलीं घरासी । कोपें गुरु तयासी । म्हणा शीि यातोिस कां रा ॥९१॥

पृष्ठ ७५ of २७१
सूयु जाय ऄस्तमानीं । तंववरी राखीं गुरें रानीं । याणेंपरी प्रितवदनीं । वताुवें तुवां म्हणतसा ॥९२॥

ऄंगीकारोिन िशष्यराणा । गुरें घावोिन गाला राना । िुधाक्रांत होउिन जाणा । सचतीतसा श्रीगुरुसी ॥९३॥

चरती गुरें नदीतीरीं । अपण ताथें स्नान करी । तयाजवळी घरें चारी । ऄसती िवप्रअश्रम ताथें ॥९४॥

जाउिनयां तया स्थाना । िभिा मागा पररपूणु । भोजन करी सावधान । गोधन रिी याणेंपरी ॥९५॥

याणेंपरी प्रितवदवशीं । रिूिन अणी गुरें िनशीं । वतुतां ऐसें यारा वदवशीं । पुसता झाला धौम्यमुिन ॥९६॥

गुरु म्हणा िशष्यासी । तूं िनतय ईपवासी । तुझा दाह पुष्टीसी । कवणापरी होतसा ॥९७॥

ऐकोिन श्रीगुरुचें वचन । सांगा िशष्य ईपमन्य । िभिा कररतों प्रितवदन । िवप्रांघरीं ताथें दाखा ॥९८॥

भोजन करुिन प्रितवदवसीं । गुरें घावोिन यातों िनशीं । श्रीगुरु म्हणती तयासी । अम्हां सांडूिन का वीं भुक्ती ॥९९॥

िभिा मागोिन घरासी । अणोिन द्यावी प्रितवदवसीं । मागुती जावें गुरांपाशीं । घाउन यावें िनिशकाळीं ॥१००॥

गुरुिनरोपें यारा वदवशीं । गुरें नाउिन रानासी । मागा िभिा िनतय जैसी । नाउिन वदधली घरांत ॥१॥

घरीं तयासी भोजन । कधीं नवहा पररपूणु । पुनरिप जाइ तया स्थाना । िभिा करुिन जावीतसा ॥२॥

िनतय िभिा वाळां दोनी । पिहली िभिा दावोिन सदनीं । दुसरी अपण भिूिन । काळ ऐसा कं ठीतसा ॥३॥

याणेंपरी ककिचतकाळ । वतुतां जाहला महास्थूळ । एका वदवशीं गुरु कृ पाळ । पुसतसा िशष्यातें ॥४॥

िशष्य सांगा वृत्तांत । जाणें अपुली िुधा शमत । िनतय िभिा मागत । वाळ दोनी म्हणतसा ॥५॥

एक वाळ घरासी । अणोिन दातों प्रितवदवसीं । िभिा दुसरा खापासी । कररतों भोजन अपण ॥६॥

ऐसें म्हणतां धौम्यमुिन । तया िशष्यावरी कोपोिन । म्हणा िभिा वाळ दोनी । अणूिन घरीं दाईं पां ॥७॥

गुरुिनरोप जाणेंपरी । दोनी िभिा अणूिन घरीं । दाता जाहला प्रीितकरीं । मनीं क्लाश न करीच ॥८॥

गुरेंसिहत रानांत । ऄसा िशष्य िुधाक्रांत । गोवतस होतें स्तन पीत । दाखता जाहला तयासी ॥९॥

स्तन पीतां वांसुरासी । ईिच्छष्ट गळा संधींसी । वायां जातें भूमीसी । म्हणोिन अपण जवळी गाला ॥११०॥

अपण ऄसा िुधाक्रांत । म्हणोिन गाला धांवत । पसरुिनया दोनी हात । धरी ईिच्छष्ट िीर दाखा ॥११॥

ऐसें िीरपान करीं । घाउिन अपुलें ईदर भरी । दोनी वाळ िभिा घरीं । दातसा भावभक्तीनें ॥१२॥

ऄिधक पुष्ट जाहला तयाणें । म्हणा गुरु ऄवलोकू न । पहा हो याचें शरीरलिण । कै सा स्थूळ होतसा ॥१३॥

मागुती पुसा तयासी । कवणापरी पुष्ट होसी । सांगा अपुला वृत्तांतासी । ईिच्छष्ट िीर पान कररतों ॥१४॥

ऐकोिन म्हणा िशष्यासी । मितहीन होय ईिच्छष्टा सीं । दोष ऄसा बहुवसी । भिूं नको अिजचानी ॥१५॥

भिूं नको म्हणा गुरू । िनतय नाहीं तया अहारु । दुसरा वदवशीं म्हणा यारु । काय करुं म्हणतसा ॥१६॥

याणेंपरी गुरेंसिहत । जात होता रानांत । गळत होतें िीर बहुत । एका रुइचा झाडासी ॥१७॥

म्हणा बरवें ऄसा िीर । ईिच्छष्ट नवहा िनधाुर । पान करूं धणीवर । म्हणोिन ताथें बैसला ॥१८॥

पानें तोडू िन कु सरीं । तयामध्यें िीर भरी । घात होता धणीवरी । तंव भररलें ऄिियांत ॥१९॥

ताणें गाला नात्र दोनी । सहडतसा रानोवनीं । गुरें न वदसती नयनीं । म्हणोिन सचता करीतसा ॥१२०॥

काष्ट नाहीं ऄििहीन । करीतसा सचता गोधना । गुरें पाहों जातां राना । पिडला एका अडांत ॥२१॥

पडोिनयां अडांत । सचता करी तो ऄतयंत । अतां गुरें गालीं सतय । बोल गुरुचा अला मज ॥२२॥

पिडला िशष्य तया स्थानीं । वदवस गाला ऄस्तमानीं । सचता करी धौम्यमुिन। ऄजूिन िशष्य न यािच कां ॥२३॥

पृष्ठ ७६ of २७१
म्हणोिन गाला रानासी । दाखा ताथें गोधनासी । िशष्य नाहीं म्हणोिन क्लाशीं । दीघुस्वरें पाचारी ॥२४॥

पाचाररतां धौम्यमुिन। ध्विन पडला िशष्यकानीं । प्रतयोत्तर दातांिणीं । जवळी गाला कृ पाळू ॥२५॥

ऐकोिनयां वृत्तांत । ईपजा कृ पा ऄतयंत । ऄिश्वनी दावा स्तवीं म्हणत । िनरोप वदधला तया वाळीं ॥२६॥

िनरोप दातां तया िणीं । ऄिश्वनी दावता ध्याय मनीं । दृिष्ट अली दोनी नयनीं । अला श्रीगुरुसन्मुखासीं ॥२७॥

यावोिन श्रीगुरुसी । नमन का लें भक्तीसीं । स्तुित का ली बहुवसी । िशष्योत्तमें तया वाळीं ॥२८॥

संतोषोिन धौम्यमुनी । तया िशष्या असलगोिन । म्हणा िशष्या िशरोमणी । तुष्टलों तुझ्या भक्तीसी ॥२९॥

प्रसन्न होउिन िशष्यासी । हस्त स्पशी मस्तका सी । वादशािावद ततिणासीं । अलीं तया िशष्यातें ॥१३०॥

गुरु म्हणा िशष्यासी । जावें अपुला घरासी । िववाहावद करुिन सुखासीं । नांदत ऐस म्हणतसा ॥३१॥

होइल तुझी बहु कीर्मत । िशष्य होतील तुज ऄतयंती । 'ईत्तंक' नाम िवख्याित । िशष्य तुझा पररयासीं ॥३२॥

तोिच तुझ्या दििणासी । अणील कुं डलें पररयासीं । सजकोिनयां शाषासी । कीर्मतवंत होइल ॥३३॥

जन्माजय रायासी । तोच करील ईपदाशी । मारवील समस्त सपांसी । याग करुिन पररयासा ॥३४॥

तोिच ईत्तंक जाउन । पुढें का ला सपुयज्ञ । जन्माजयातें प्रारुन । समस्त सपु मारिवला ॥३५॥

ख्याित जाहली ित्रभुवनांत । तिक अिणला आं द्रासिहत । गुरुकृ पाचें सामर्थयु । ऐसें ऄसा पररयासा ॥३६॥

जो नर ऄसाल गुरुदूषक । तयासी कैं चा परलोक । ऄंतीं होय कुं भीपाक । गुरुद्रोह-पातक्यासी ॥३७॥

संतुष्ट कररतां गुरुसी । काय न साधा तयासी । वादशाि तयासी । लाघा िण न लागतां ॥३८॥

ऐसें तूं जाणोिन मानसीं । वृथा सहडसी ऄिवद्यासीं । जावें अपुला गुरुपाशीं । तोिच तुज तारील सतय ॥३९॥

तयाचें मन संतुष्टिवतां । तुज मंत्र साध्य तत्त्वता । मन करुिन सुिनििता । तवररत जाईं म्हिणतलें ॥१४०॥

ऐसा श्रीगुरू िनरोप दातां । िवप्र जाहला ऄितज्ञाता । चरणांवरी ठा वूिन माथा । िवनवीतसा तया वाळीं ॥४१॥

जय जया गुरुमूर्मत । तूंिच साधन परमाथी । मातें िनरोिपलें प्रीतीं । तत्त्वबोध कृ पानें ॥४२॥

गुरुद्रोही अपण सतय । ऄपराध घडला मज बहुत । गुरुचें दुखिवलें िचत्त । अतां का वीं संतुष्टवावें ॥४३॥

सुवणाुवद लोह सकळ । िभन्न होतां सांधवाल । िभन्न होतां मुक्ताफळ । का वीं पुन्हा ऐक्य होय ॥४४॥

ऄंतःकरण िभन्न होतां । प्रयास ऄसा ऐक्य कररतां । ऐसें माझें मन पितत । काय ईपयोग जीवूिन ॥४५॥

ऐसें शरीर माझें द्रोही । काय ईपयोग वांचून पाहीं । जीिवतवाची वासना नाहीं । प्राण तयजीन गुरुप्रित ॥४६॥

ऐसापरी श्रीगुरुसी । िवनिवतो ब्राह्मण हषी । नमूिन िनघा वैराग्यासीं । िनिय का ला प्राण तयजूं ॥४७॥

ऄनुतप्त जाहला तो ब्राह्मण । िनमुळ जाहलें ऄंतःकरण । ऄिग्न लागतां जैसें तृण । भस्म होय ततिणीं ॥४८॥

जैसा कापूरराशीसी । विन्ह लागतां पररयासीं । जळोिन जाय तवररतासीं । तैसें तयासी जहालें ॥४९॥

याकारणें पापासी । ऄनुतप्त होतां मानसीं । िालण होय तवररतासीं । शतजन्मींचें पाप जाय ॥१५०॥

िनवाुणरुपें िद्वजवर । िनघाला तयजूं कलावर । ओळखोिनयां जगद्गुरु । पाचाररती तयावाळीं ॥५१॥

बोलावोिन ब्राह्मणासी । िनरोप दाती कृ पासीं । न करीं सचता तूं मानसीं । गाला तुझा दुररतदोष ॥५२॥

वैराग्य ईपजलें तुझ्या मनीं । दुष्कृ तें गालीं जळोिन । एकिचत्त करुिन मनीं । स्मरें अपुला गुरुचरण ॥५३॥

तया वाळीं श्रीगुरुसी । नमन का लें चरणासी । जगद्गुरु तूंिच होसी । ित्रमूतीचा ऄवतार ॥५४॥

तुझी कृ पा होय जरी । पापें कैं चीं या शरीरीं । ईदय होतां भास्करीं । ऄंधकार राहा का वीं ॥५५॥

पृष्ठ ७७ of २७१
ऐसापरी श्रीगुरुसी । स्तुित करी तो भक्तीसीं । रोमांचळ ईठती हषी । सदवदत कं ठा जाहला ॥५६॥

िनमुळ मानसीं तयावाळीं । माथा ठा वी चरणकमळीं । िवनवीतसा करुणाबहाळीं । म्हणा तारीं तारीं श्रीगुरुमूर्मत ॥५७॥

िनवाुण दाखोिन ऄंतःकरण । प्रसन्न जाहला श्रीगुरु अपण । मस्तकीं ठा िवती कर दििण । तया ब्राह्मणासी पररयासा ॥५८॥

परीस लागतां लोहासी । सुवणु होय बावनकसी । तैसें तया िद्वजवरासी । ज्ञान जहालें पररयासा ॥५९॥

वादशािावद तातकाळी । मंत्रशािें अलीं सकळीं । प्रसन्न जहाला चंद्रमौळी । काय सांगूं दैव तया िद्वजाचें ॥१६०॥

अनंद जाहला ब्राह्मणासी । श्रीगुरु िनरोिपती तयासी । अमुचें वाक्य तूं पररयासीं । जाय तवररत अपुला गुरुपाशीं ॥६१॥

जावोिनयां गुरुपाशीं । नमन करीं भावासीं । संतोषी होइल भरं वसीं । तोिच अपण सतय मानीं ॥६२॥

ऐसापरी श्रीगुरुमूर्मत । तया ब्राह्मणा संभािषती । िनरोप घाउिनयां तवररती । गाला अपल्या गुरुपाशीं ॥६३॥

िनरोप दाउिन ब्राह्मणासी । श्रीगुरु िनघाला पररयासीं । 'िभल्लवडी' ग्रामासी । अला भुवनाश्वरी-संिनध ॥६४॥

कृ ष्णापििमतटाका सी । औदुब
ं र वृि पररयासीं । श्रीगुरु रािहला गुप्तासीं । एकिचत्तें पररयासा ॥६५॥

िसद्ध म्हणा नामधारकासी । रािहला श्रीगुरु िभल्लवडीसी । मिहमा जाहली बहुवसी । प्रख्यात तुज सांगान ॥६६॥

म्हणोिन सरस्वतीगंगाधर । सांगा गुरुचररत्रिवस्तार । ऐकतां होय मनोहर । सकळाभीष्टें साधती ॥१६७॥

आित श्रीगुरुचररत्रामृता परमकथाकल्पतरौ श्रीनृससहसरस्वतयुपाख्याना िसद्ध-नामधारकसंवादा गुरुशुश्रूषणमाहातम्यवणुनं नाम

षोडशोऽध्यायः ॥१६॥

श्रीगुरुदत्तात्रायापुणमस्तु ॥ श्रीगुरुदाव दत्त ॥

( ओंवीसंख्या १६७ )

पृष्ठ ७८ of २७१
ऄध्याय सतरावा
श्रीगणाशाय नमः ॥ श्रीसरस्वतयै नमः ॥ श्रीगुरुभ्यो नमः ॥

िसद्ध म्हणा नामकरणी । गुरुभक्तिशखामिण । तुझी भिक्त गुरुचरणीं । लीन जाहली िनधाुरीं ॥१॥

पजुन्य यातां पुढारां । जैसा यातो सूचना वारा । तैसें तुझें दैन्य-हरा । ऐकसी गुरुचररत्र कथनभाद ॥२॥

ऐसें चररत्र कामधानु । सांगान तुज िवस्तारोन । एकिचत्त करुिन मन । ऐक िशष्या नामधारका ॥३॥

कृ ष्णावाणीतटाका सी । भुवनाश्वरी-पििमासीं । औदुब

ं र वृिासीं । रािहला श्रीगुरु पररयासा ॥४॥

गौसयरुप ऄसती गुरु । ठाव ऄसा ऄगोचरु । ऄनुष्ठान धुरंधरु । चातुमाुस याणेंपरी ॥५॥

िसद्धस्थान ऄसा गहन । भुवनाश्वरीसंिनधान । िवशाष श्रीगुरु रािहला म्हणोन । ईतकृ ष्ट जाहलें मिहमान ॥६॥

ऐकोिन िसद्धाचें वचन । नामधारक करी नमन । परमातमा श्रीगुरुराणा । कां रहावें गौसयरुपें ॥७॥

तयासी काय ऄसा तपस । िभिा मागणें काय हषु । संदाह माझ्या मानसास । िनवारावा दातारा ॥८॥

ऐक वतसा नामधारका । िभिा मागतो िपनाका । अिणक सांगान ऐका । दत्तात्राय तैसािच ॥९॥

दत्तात्राय त्रयमूर्मत । िभिुकरुपी ऄसा वदसती । भक्तजनानुग्रहाथी । तीथुयात्रा सहडतसा ॥१०॥

ऄनुपम तीथे भूमीवरी । ऄसती गौसय ऄपरांपरीं । श्रीगुरुमूर्मत प्रीितकरीं । प्रगटला भक्तांलागीं ॥११॥

भक्तजनोपकाराथु । तीथे सहडा श्रीगुरुनाथ । गौसय वहावया कारणाथु । समस्त याउिन मागती वर ॥१२॥

लपिवतां वदनकरासी । का वीं लपा ताजोराशी । कस्तूरी ठा िवतां जतनासी । वास का वीं गौसय होय ॥१३॥

अिणक सांगान तुज सािी । गुण कै सा कल्पवृिीं । जाथें राहा तया िितीकां िी । किल्पलें फळ ताथें होय ॥१४॥

याकारणें तया स्थानीं । प्रगटला गुरुमुिन । सांगान तुज िवस्तारुिन । एकिचत्तें पररयासा ॥१५॥

करवीरिात्र नगरांत । ब्राह्मण एक वादरत । शािपुराण िवख्यात । सांगा सकळ िवद्वज्जनां ॥१६॥

ऄग्रवादी ऄसा अपण । जाणा तकु व्याकरण । अिन्हकप्रमाण अचरण । कमुमागी रत होता ॥१७॥

तयासी जाहला एक सुत । मूखु ऄसा ईपजत । दैववशें मातािपता मृत । ऄसमाधान होउिनयां ॥१८॥

वधुतां मातािपतयाघरीं बाळ । वषे सात जाहलीं का वळ । व्रतबंध कररती िनिळ । तया िद्वजकु मरकासी ॥१९॥

न या स्नानसंध्या तयासी । गायत्रीमंत्र पररयासीं । वाद कैं चा मूखाुसी । पशूसमान जहाला ऄसा ॥२०॥

जाथें सांगती ऄध्ययन । जाउिन अपण िशकूं म्हणा । तावन्मात्र िशकतांिच िण । सवेंिच िवस्मृित होय तयासी ॥२१॥

तया ग्रामींचा िवद्वज्जन । सनदा कररती सकळै जन । िवप्रकु ळीं जन्मून । ऐसा मूखु ईपजलासी ॥२२॥

तुझा िपता ज्ञानवंत । वादशािावद ऄिभज्ञात । तयाचा पोटीं कै सा का त । ईपजलासी दगडापरी ॥२३॥

जळो जळो तुझें िजणें । िपतयाच्या नामा अिणलें ईणें । पोटीं बांधूिन पाषाण । तळें िवहीरी कां न कररसी ॥२४॥

जन्मोिनयां संसारीं । वृथा जाहलासी सूकरापरी । तुज गित यमपुरीं । ऄनाचारें वतुसी ॥२५॥

र्जयासी िवद्या ऄसा ऐका । तोिच मनुष्यांमध्यें ऄिधका । जावीं द्रव्य ऄसा िनिािपका । तैसी िवद्या पररयासा ॥२६॥

र्जयाचा ह्रदयीं ऄसा िवद्या । तयासी ऄिखल भोग सदा । यशस्वी होय सुखसंपदा । समस्तांमध्यें पूर्जय तोिच ॥२७॥

श्राष्ठ ऄसा वयें थोर । िवद्याहीन ऄपूर्जय नर । ऄश्राष्ठ ऄसा एखादा नर । िवद्या ऄसतां पूर्जयमान ॥२८॥

र्जयासी नाहीं सहोदर । तयासी िवद्या बंधु-भ्रातर । सकिळकां वंद्य होय नर । िवद्या ऄसा ऐशागुणें ॥२९॥

एखादा समयीं िवदाशासी । जाय नर िवद्याभ्यासी । समस्त पूजा कररती तयासी । िवदाश होय स्वदाश ॥३०॥

पृष्ठ ७९ of २७१
र्जयासी िवद्या ऄसा बहुत । तोिच होय ज्ञानवंत । तयाचा दाहीं दावतव । पूजा घाइ सकळांपाशीं ॥३१॥

एखाद्या रार्जयािधपतीसी । समस्त वंवदती पररयासीं । ऐसा राजा अपण हषी । िवद्यावंतासी पूजा करी ॥३२॥

र्जयाचा पदरीं नाहीं धन । तयाचें िवद्याच धन जाण । िवद्या िशकावी यािचकारण । नाणता होय पशूसमान ॥३३॥

ऐकोिन ब्राह्मणांचें वचन । ब्रह्मचारी करी नमन । स्वामींनीं िनरोिपलें ज्ञान । िवद्याभ्यास करावया ॥३४॥

जन्मांतरीं पूवी अपण । का लें नाहीं िवद्यादान । न या िवद्या यािच कारण । तयासी काय करणें म्हणतसा ॥३५॥

ऐसा अपण दोषी । ईद्धरावें कृ पासीं । जरी ऄसाल ईपाय यासी । िनरोपावें दातारा ॥३६॥

पररहासकें ता ब्राह्मण । सांगताित हांसोन । होइल पुढें तुज जनन । तधीं याइल तुज िवद्या ॥३७॥

तुज कैं चा िवद्याभ्यासु । नर नवहािस तूं साच पशु । िभिा मागूिन ईदर पोस । ऄरा मूखाु कु ळनाशका ॥३८॥

ऐसें नानापरी नीचोत्तरा सीं । बोलती िद्वज लोक तयासी । वैराग्य धरुिन मानसीं । िनघाला बाळ ऄरण्यासी ॥३९॥

मनीं झाला खादें िखन्न । म्हणा तयजीन अपुला प्राण । समस्त कररती दूषण । काय ईपयोग जीवूिनयां ॥४०॥

जळो जळो अपुलें िजणें । पशु झालों िवद्याहीन । अतां वांचोिन काय कारण । म्हणोिन िनघाला वैराग्यें ॥४१॥

िभल्लवडीग्रामासी । अला ब्रह्मचारी पररयासीं । ऄन्नोदक नाघा ईपवासी । पातला िनशीं दैववशें ॥४२॥

जाथें ऄसा जगन्माता । भुवनाश्वरी िवख्याता । ताथें पातला तवररता । करी दशुन तया वाळीं ॥४३॥

न करी स्नान संध्या दाखा । ऄपार करीतसा दुःखा । दावद्वारासन्मुखा । धरणें घातलें तया वाळीं ॥४४॥

याणेंपरी वदवस तीनी । िनवाुण मन करुिन । ऄन्नोदक तयजूिन । बैसला तो िद्वजकु मर ॥४५॥

नवहा कांहीं स्वप्न तयालागोिन । म्हणोिन कोपा बहु मनीं । म्हणा ऄंबा भवानी । कां ईपाििसी अम्हांसी ॥४६॥

अक्रोशोिन तया वाळीं । शिें घाउिनयां प्रबळी । अपुली िजवहा तातकाळी । छादिू न वाहा दावीचरणीं ॥४७॥

िजवहा वाहोिन ऄंबासी । मागुती म्हणा पररयासीं । जरी तूं मज ईपाििसी । वाहीन िशर तुझा चरणीं ॥४८॥

ऐसें िनवाुण मानसीं । क्रिमता झाला तो िनशी । स्वप्न जाहलें तयासी । ऐका समस्त श्रोता जन ॥४९॥

"ऐक बाळा ब्रह्मचारी । नको अक्रोशं अम्हांवरी । ऄसा कृ ष्णापििमतीरीं । तवररत जाय तयाजवळी ॥५०॥

औदुब
ं रवृिातळीं । ऄसा तापसी महाबळी । ऄवतारपुरुष चंद्रमौळी । तुझी वांछा पुरवील" ॥५१॥

ऐसें स्वप्न तयासी । जाहलें ऄिभनव पररयासीं । जागृत होतांिच हषी । िनघाला तवररत ताथोिन ॥५२॥

िनघाला िवप्र तवररत । पोहत गाला प्रवाहांत । पैलतटा जाउिन तवररत । दाखता जाहला श्रीगुरुसी ॥५३॥

चरणांवरी ठा वूिन माथा । करी स्तोत्र ऄतयंता । श्रीगुरुमूर्मत संतोषतां । अश्वािसती तया वाळीं ॥५४॥

संतोषोिन श्रीगुरुमूर्मत । माथां हस्त ठा िवती । ज्ञान जाहलें तवररती । िजवहा अली तातकाळ ॥५५॥

वाद-शाि-पुराण । तकु भाषा व्याकरण । समस्त तयाचें ऄंतःकरण । पूणु जाहलें तातकाळीं ॥५६॥

जैसा मानससरोवरास । वायस जातां पररयास । जैसा होय राजहंस । तैसें झालें िवप्रकु मरा ॥५७॥

सचतामिण-संपके सीं । सुवणु होय लोह कै सी । मृित्तका पडतां जांबूनदीसी । सुवणु होय जावीं दाखा ॥५८॥

तैसें तया ब्राह्मणासी । गुरुचरण होतां स्पशी । अली ऄिखल िवद्या तयासी । वादशािावद तकु भाषा ॥५९॥

िसद्ध म्हणा नामधारका । श्रीगुरुमिहमा ऐसी ऐका । जा जा स्थानीं वास दाखा । स्थानमिहमा ऐसी ऄसा ॥६०॥

म्हणोिन सरस्वती-गंगाधर । सांगा श्रीगुरुचररत्रिवस्तार । ऐकतां होय मनोहर । सकळाभीष्ट साधती ॥६१॥

पृष्ठ ८० of २७१
आित श्रीगुरुचररत्रामृता परमकथाकल्पतरौ श्रीनृससहसरस्वतयुपाख्याना िसद्ध-नामधारकसंवादा िभल्लवडीस्थानमिहमावणुनं-

मंदमितब्राह्मणवरप्रदानं नाम सप्तदशोऽध्यायः ॥१७॥

श्रीगुरुदत्तात्रायापुणमस्तु ॥ श्रीगुरुदाव दत्त ॥

( ओंवीसंख्या ६१ )

पृष्ठ ८१ of २७१
ऄध्याय ऄठरावा
श्रीगणाशाय नमः ।

श्रीसरस्वतयै नमः । श्रीगुरुभ्यो नमः । जय जया िसद्धमुिन । तू तारक भवाणी । सुधारस अमुचा श्रवणी । पूणु का ला दातारा ॥१॥

गुरुचररत्र कामधानु । ऐकता न-धाया माझा मन । कांिीत होता ऄंतःकरण । कथामृत ऐकावया ॥२॥

ध्यान लागला श्रीगुरुचरणी । तृिप्त नवहा ऄंतःकरणी । कथामृत संजीवनी । अिणक िनरोपावा दातारा ॥३॥

याणापरी िसद्धासी । िवनवी िशष्य भक्तीसी । माथा लावूिन चरणांसी । कृ पा भाकी तया वाळी ॥४॥

िशष्यवचन ऐकोिन । संतोषला िसद्धमुिन । सांगतसा िवस्तारोिन । ऐका श्रोता एकिचत्ता ॥५॥

ऐक िशष्या िशकामणी । धन्य धन्य तुझी वाणी । तुझी भिक्त श्रीगुरुचरणी । तल्लीन झाली पररयासा ॥६॥

तुजकररता अम्हांसी । चातन जाहला पररयासीं । गुरुचररत्र अद्यंतासी । स्मरण जाहला ऄवधारी ॥७॥

िभल्लवडी स्थानमिहमा । िनरोिपला ऄनुपमा । पुढील चररत्र ईत्तमा । सांगान ऐका एकिचत्तें ॥८॥

क्विचतकाळ तया स्थानी । श्रीगुरु होता गौसयािन । प्रकट जहाला म्हणोिन । पुढा िनघाला पररयासा ॥९॥

वरुणासंगम ऄसा ख्यात । दििणवाराणसी म्हणत । श्रीगुरु अला ऄवलोवकत । भक्तानुग्रह करावया ॥१०॥

पुढें कृ ष्णातटाकांत । श्रीगुरू तीथे पावन करीत । पंचगंगगासंगम ख्यात । ताथें रािहला द्वादशाब्दा ॥११॥

ऄनुपम्य तीथु मनोहर । जैसें ऄिवमुक्त काशीपुर । प्रयागसमान तीथु थोर । म्हणोिन रािहला पररयासा ॥१२॥

कु रवपुर ग्राम गहन । कु रूिात्र तोंिच जाण । पंचगंगासंगम कृ ष्णा । ऄतयोत्त्म पररयासा ॥१३॥

कु रुिात्रीं िजतका पुण्य । तयाहूिन ऄिधक ऄसा जाण । तीथे ऄस्ती ऄगण्य़ । म्हणोिन रािहला श्रीगुरू ॥१४॥

पंचगंगानदीतीर । प्रख्यात ऄसा पुराणांतर । पांच नामा अहाित थोर । सांगान ऐका एकिचत्तें ॥१५॥

िशवा भद्रा भोगावती । कुं भीनदी सरस्वती । ' पंचगंगा' ऐसी ख्याित । महापातक संहारी ॥१६॥

ऐसी प्रख्यात पंचगंगा । अली कृ ष्णािचया संगा । प्रयागाहूिन ऄसा चांगा । संगमस्थान मनोहर ॥१७॥

ऄमरापुर म्हिणजा ग्राम । स्थान ऄसा ऄनुपम्य । जैसा प्रयागसंगम । तैसा स्थान मनोहर ॥१८॥

वृि ऄसा औदुब

ं र । प्रतयि जाणा कल्पतरु । दाव ऄसा ऄमरा श्वर । तया संगमा षटकू ळी ॥१९॥

जैसी वाराणसी पुरी । गंगाभागीरथी-तीरी । पंचनदींसंगम थोरी । ततसमान पररयासा ॥२०॥

ऄमरा श्वरसंिनधानी । अहाित चौसष्ट योिगनी । शिक्ततीथु िनगुुणी । प्रख्यात ऄसा पररयासा ॥२१॥

ऄमरा श्वरसलग बरवा । तयासी वंदिु न स्वभावा । पुिजतां नर ऄमर होय । िवश्वनाथ तोिच जाणा ॥२२॥

प्रयागी कररतां माघस्नान । जें पुण्य होय साधन । शतगुण होय तयाहून । एक स्नाना पररयासा ॥२३॥

सहज नदीसंगमांत । प्रयागसमान ऄसा ख्यात । ऄमरा श्वर परब्रह्म वस्तु । तया स्थानी वास ऄसा ॥२४॥

याकारणें ितया स्थानी । कोरटतीथे ऄसती िनगुुणी । वाहा गंगो दििणी । वाणीसिहत िनरं तर ॥२५॥

ऄिमत तीथे तया स्थानी । सांगता िवस्तार पुराणीं । ऄष्टतीथु ख्याित जीण । तया कृ ष्णातटाकांत ॥२६॥

ईत्तर वदशी ऄसा दाखा वहा कृ ष्णा पििममुखा । 'शुक्लतीथु' नाम ऐका । ब्रहम्हतयापाप दूर ॥२७॥

औदुब
ं र सन्मुखासी । तीनी तीथे पररयासी । एकानंतर एक धनुषी । तीथे ऄसती मनोहर ॥२८॥

'पापिवनाशी' 'काम्यतीथु' । ितसरें िसध्द ' वरदतीथु । ऄमरा श्वरसंिनधाथु । ऄनुपम्य ऄसा भूमंडळी ॥२९॥

पृष्ठ ८२ of २७१
पुढें संगम-षट्कु ळांत । प्रयागतीथु ऄसा ख्यात । ' शािक्ततीथु' ऄमरतीथु' । कोरटतीथु' पररयासा ॥३०॥

तीथे ऄसती ऄपरांपर । सांगता ऄसा िवस्तार । याकारणें श्रीपादगुरु । रािहला ताथें द्वादशाब्दें ॥३१॥

कृ ष्णा वाणी नदी दोनी । पंचगंगा िमळोनी । सप्तनदीसंगम सगुणी । काय सांगू मिहमा तयाची ॥३२॥

ब्रह्महतयावद महापातकें । जळोिन जातीं स्नानें एकें । ऐसें िसध्द्स्थान िनकें । सकळाभीष्ट होय ताथें ॥३३॥

काय सांगूं तयांची मिहमा । अिणक द्यावया नाहीं ईपमा । दशुनमातें होती काम्या । स्नानफळ काय वणूु ॥३४॥

सािात् कल्पतरु । ऄसा वृि औदुबरु । गौसय होउन ऄगोचरु । रािहला श्रीगुरु तया स्थानी ॥३५॥

भक्तजनतारणाथु । होणार ऄसा ख्यात । रािहला ताथें श्रीगुरुनाथ । म्हणोिन प्रकट जाहला जाणा ॥३६॥

ऄसता पुढें वतुमानीं । िभिा करावया प्रितवदनीं । ऄमरापुर ग्रामी । जाती श्रीगुरु पररयासा ॥३७॥

तया ग्रामी िद्वज एक । ऄसा वादभ्यासक । तयाची भायाु पितसावक । पितव्रतिशरोमणी ॥३८॥

सुिीण ऄसा तो ब्राह्मण । शुक्लिभिा करी अपण । कमुमागी अचरण । ऄसा साितवक वृत्तीनें ॥३९॥

तया िवप्रमंवदरांत । ऄसा वाल ईन्नत । शेंगा िनघती िनतय बहुत । तयाणा ईदरपूर्मत करी ॥४०॥

एखादा वदवशी तया ब्राह्मणासी । वरो न िमळा पररयासीं । तया शेंगांता रांधोिन हषी । वदवस क्रमी याणेंपरी ॥४१॥

ऐसा तो ब्राह्मण दररद्री । याचकारणें ईदर भरी । पंचमहायज्ञ कु सरी । ऄितिथ पूजी भक्तीनें ॥४२॥

वतुता श्रीगुरु एका वदवसीं । तया िवप्रमंवदरासी । गाला अपण िभिासी । नालें िवप्रा भिक्तनें ॥४३॥

भिक्तपूवुक श्रीगुरूसी । पूजा करी तो षोडशी । घावडा-शेंगा बहुवसी । का ली होती पत्र-शाका ॥४४॥

िभिा करून ब्राह्मणासी । अश्वािसती गुरु संतोषी । गालें तुझा दररद्र दोषी । म्हणोनी िनघती तया वाळी ॥४५॥

तया िवप्राचा गृहांत । जो का होता वाल ईन्नत । घावडा नाम िवख्यात । अंगण सवु वािष्टलें ऄसा ॥४६॥

तया वालाचें झाडमूळ श्रीगुरुमूर्मत छा वदती तातकाळ । टाकोिन दाती पररबळें । गाला अपण संगमासी ॥४७॥

िवप्रविनता तया वाळी । दु:ख कररती पुत्र सकळी । म्हणती पहा हो दैव बळी । कै सें ऄदृष्ट अपुलें ॥४८॥

अम्हीं तया यतीश्वरासी । काय ईपद्रव का ला तयासी । अमुचा ग्रास छा दन

ु ी कै सी । टाकोिन वदल्हा भूमीवरी ॥४९॥

ऐसापरी ता नारी । दु:ख करी नानापरी । पुरुष ितचा कोप करी । म्हणा प्रारब्ध प्रमाण ॥५०॥

म्हणा िियासी तया वाळी । जें जें होणार जया काळी । िनमाुण करी चंद्रमोळी । तया अधीन । िवश्व जाण ॥५१॥

िवश्वव्यापक नारायण । ईतपित्तिस्थितलया कारण । िपपीिलकावद स्थूळ -जीवन । समस्तां अहार पुरवीतसा ॥५२॥

'अयुरन्नं प्रयच्छित' । ऐसें बोला वादश्रुित । पंचानन अहार हस्ती । का वी करी प्रतयही ॥५३॥

चौर्यायशी लि जीवराशी । स्थूल सूक्ष्म समस्तांसी । िनमाुण का लें अहारासी । मग ईतपित्त तदनंतरें ॥५४॥

रं करायासी एक दृष्टी । करुिन िनिापण । सकृ त ऄथवा दुष्कृ तय जाण । अपुलें अपणिच भोगणें । पुढील्यावरी काय बोल ॥५६॥

अपुलें दैव ऄसतां ईणें । पुवढल्या बोलती मूखुपणा ।जा पाररलें तोंिच भिणें । कवणावरी बोल सांगा ॥५७॥

बोल ठा िवसी यतीश्वरासी । अपलें अजुव न िवचाररसी । ग्रास हररतला म्हणसी । ऄिवद्यासागरी बुडोिन ॥५८॥

तो तारक अम्हांसी ।म्हणोिन अला िभिासी । नालें अमुचा दररद्रदोषी । तोिच तारील अमुतें ॥५९॥

याणेंपरी िियासी । संभाषी िवप्र पररयासी । काढोिन वालशाखासी । टाकीता झाला गंगात ॥६०॥

तया वालाचें मूळ थोरी । जा कां होतें अपुला द्वारी । काढू ं म्हणुिन िद्वजवरी । खिणता झाला तया वाळीं ॥६१॥

पृष्ठ ८३ of २७१
कावढतां वालमूळासी । लाधला कुं भा िनधानासी । अनंद जाहला बहुवसी । घाउिन गाला घरांत ॥६२॥

म्हणती नवल काय वतुला । यतीश्वर अम्हां प्रसन्न्न झाला । म्हणोिन ह्या वाला छावदलें । िनधान लाधलें अम्हांसी ॥६३॥

नर नवहा तो योगीश्वर होइल इश्वरीऄवतार । अम्हां भाटला दैन्यहर । म्हणती चला दशुनासी ॥६४॥

जाउिन संगमा श्रीगुरुसी । पूजा कररती बहुवसी । वृत्तांत सांगती तयासी । तया वाळी पररयासा ॥६५॥

श्रीगुरु म्हणती तयासी । तुम्ही न सांगणें कवणासी । प्रकट कररतां अम्हांसी । नसाल लक्ष्मी तुमचा घरी ॥६६॥

ऐसापरी तया िद्वजासी । सांगा श्रीगुरु पररयासी । ऄखंड लक्ष्मी तुमचा वंशी । पुत्रपौत्री नांदाल ॥६७॥

ऐसा वर लधोन । गाली विनता तो ब्राह्मण । श्रीगुरुकृ पा ऐसी जाण । दशुनमात्रा दैन्य हरा ॥६८॥

र्जयासी होय श्रीगुरुकृ पा । तयासी कै चें दैन्य पाप । कल्पवृि-अश्रय कररतां बापा । दैन्य कैं चा तया घरी ॥६९॥

दैव ईणा ऄसाल जो नरु । तयाणें अश्रयावा श्रीगुरु । तोिच ईतरा ल पैलपारु । पूर्जय होय सकिळकांइ ॥७०॥

जो कोण भजाल श्रीगुरु । तयासी लाधाल आह-परु । ऄखंड लक्ष्मी तयाचा घरी । ऄष्टैश्वये नांदती ॥७१॥

िसध्द म्हणा नामधारकासी । श्रीगुरुमिहमा ऄसा ऐसी । भजावा तुम्हीं मनोमानसीं । कामधानु तुझ्या घरीं ॥७२॥

गंगाधराचा कु मर । सांगा श्रीगुरुचररत्रिवस्तार । पुढील कथामृतसार । ऐका श्रोता एकिचत्तें ॥७३॥

आित श्रीगुरुचररत्रामृता परमकथाकल्पतरौ श्रीनृससहसरस्वतयुपाख्याना िसध्द-नामधारकसंवादा ऄमरापुरमिहमानं-िद्वजदैन्यहरणं नाम

ऄष्टादशोऽध्याय: ॥ १८ ॥

श्रीपादश्रीवल्लभ-नृससहसरस्वती-दत्तात्रायापुणमस्तु ॥ श्रीगुरुदाव दत्त ॥ शुभं भवतु ॥

(ओवी संख्या ७३)

पृष्ठ ८४ of २७१
ऄध्याय एकोणीसावा
श्रीगणाशाय नम: ॥ श्रीसरस्वतयै नम: ॥ श्रीगुरुभ्यो नम: ॥

नामधारक िशष्यराणा । लागा िसध्दािचया चरणां । करसंपुट जोडू न । िवनवीतसा तया वाळी ॥१॥

जय जया िसध्द योगीश्वरा । तूंिच र्जयोित ऄंधकारा । भक्तजनांच्या मनोहरा । भवसागरतारका ॥२॥

ऄज्ञानितिमररजनींत । िनजलों होतों मदोन्मत्त । गुरुचररत्र मज ऄमृत । प्राशन करिवलें दातारा ॥३॥

तयाणें झालें मज चात । ज्ञानसूयुप्रकाश होत । तुझा कृ पाना जागृत । जाहलों स्वामी िसध्दमुिन ॥४॥

पुढील कथािवस्तारा । िनरोपावा योगीश्वरा । कृ पा करी गा दातारा । म्हणोिन लागला चरणांसी ॥५॥

ऐकोिन िशष्याचें वचन । संतोषला िसध्द अपण । सांगतसा िवस्तारुन । श्रीगुरुमिहमा ऄनुपम्य ॥६॥

िशष्योत्तमा नामंवकता । सांगान ऐका गुरुची कथा । औदुब

ं रतळी ऄितप्रीता । होता श्रीगुरु पररयासा ॥७॥

ऐकोनी िसध्दाचें वचन । नामधारक करी प्रश्न । ऄनाक पुण्यवृि तयजून । काय प्रीित औदुव
ं री ॥८॥

ऄश्वतर्थवृि ऄसा थोर । म्हणोिन सांगती वाद शाि । श्रीगुरुप्रीित औदुब

ं र । कवण कारण िनरोपावें ॥९॥

िसध्द म्हणा नामंवकता । सांगान यािचया वृतांता । जधीं नरससह ऄवतार होता । िहरण्यकश्यप िवदाररला ॥१०॥

नखेंकरूिन दैतयासी । िवदाररलें कोपासीं । अंतडीं काढू िनयां हषीं । घालती माळ गळां नरहरीनें ॥११॥

तया दैतयाचा पोटी िवष होतें काळ्कू टी । जैसी वडवािग्न मोठी तैसें िवष पररयासा ॥१२॥

िवदारण कररतां दैतयासी । वाधलें िवष तया नखांसी । तापली नखें बहुवसी । ऐक िशष्या एकिचत्तें ॥१३॥

तया समयी महालक्ष्मी । घाउिन अली ऄितप्रामी । औदुब

ं रफळ नामी । शांतीकारणें नखांसी ॥१४॥

तया वाळी शीतलाथु । नखें रोिवलीं औदुब

ं रात । िवषािग्न झाला शांत । ईग्र नरससह शांत झाला ॥१५॥

शांत जाहला नृससहदाव । दाता झाला लक्ष्मीिस खेंव । संतोषोिन ईभय दाव । वर दाती तया वाळीं ॥१६॥

तया समसय औदुब

ं रासी दाती वर हृषीका शी । " सदा फिळत तूं होसी । 'कल्पवृि ' तुझा नाम ॥१७॥

जा जन भजती भक्तीसीं । काम्यं होय तवररतसीं । तुज दाखतांिच पररयासीं । ईग्र िवष शांत होय ॥१८॥

जा सािवतील मनुष्यलोक । ऄिखलकाम्य पावोिन एक । फळ प्राप्त होय िनका । पापावागळा होय नर ॥१९॥

वांझ नारी सावा कररतां । पुत्र होतील ितसी तवररता । जा नर ऄसतील दैन्यपीिडता । सािवतं होतील िश्रयायुक्त ॥२०॥

तुझी छायीं बैसोन । जा जन कररती जपानुष्ठान । ऄनंत फळ होय ज्ञान । किल्पलें फळ होय तयांसी ॥२१॥

तुझा छायीं जळांत । स्नान कररतां पुण्य बहुत । भागीरथीस्नान करीत । िततुकें पुण्य पररयासा ॥२२॥

तुज सािवती तया नरासी । व्यािध नवहती कवणा वदवसीं । ब्रह्महतयावद महादोषी । पररहार होती पररयासा ॥२३॥

जें जें कल्पूिन मानसी । तुज सािवती भावासीं । कल्पना पुरती भरं वसी । किलयुगी कल्पवृि तूंिच ॥२४॥

सदा वसों तुजपाशीं । लक्ष्मीसिहत शांतीसी " । म्हणोिन वर दाती हषी । नरससहमूर्मत तया वाळी ॥२५॥

ऐसा वृि औदुब

ं र । किलयुगीं तोिच कल्पतरु । नरससहमूर्मत होतां ईग्र । शांत झाली तयापाशी ॥२६॥

याकारणा श्रीगुरुमूर्मत नृससहमंत्र ईपासना कररती । ईग्रतवाची करावया शांित । औदुब

ं री वास ऄसा ॥२७॥

ऄवतार अपण तयाचा स्थान अपुलें ऄसा साचें । शांतवन करावया ईग्रतवाचा । म्हणोिन वास औदुब
ं री ॥२८॥

सहज वृि तो औदुव

ं र । कल्पवृिसमान तरु । िवशाषें वास का ला श्रीगुरु । किल्पली फळा ताथा होती ॥२९॥

पृष्ठ ८५ of २७१
तया कल्पद्रुमातळी । होता श्रीगुरुस्तोममौळी । ब्रह्मा-िवष्णु-नात्रभाळी । दाह मानुषी धरोिनयां ॥३०॥

भक्तजनां तारणाथु । पावन कररती समस्त तीथु । ऄवतार त्रयमूर्मत गुरुनाथ । भूमीवरी वतुत ऄसा ॥३१॥

वृिातळी ऄहर्मनशीं । श्रीगुरु ऄसती गौसयासी । माध्यान्हकळसमयासी । समारं भ होय ताथें ॥३२॥

ऄमरा श्वसंिनधानीं । वसइ चौसष्ट योिगनी । पूजा करावया माध्यान्ही । श्रीगुरुजवळी याती िनतय ॥३३॥

नमन करूिन श्रीगुरूसी । नाती अपुला मंवदरासी । पूजा कररती िवधीसीं । गंधपररमळ-कु सुमें ॥३४॥

अरोगोिन तयां घरी । पुनरिप याती औदुब

ं री । एका समयी िद्वजवरी । िवस्मय कररती दाखोिनयां ॥३५॥

म्हणती ऄिभन याित कै सा । न क्री िभिा ग्रामांत ऐसा । ऄसतो सदा ऄरण्यवासा । कवणापरी काळ कं ठी ॥३६॥

पाहूं याचें वतुमान । कै सा क्रिमतो वदनमान । एखादा नर ठा वून । पाहो ऄंत यतीश्वराचा ॥३७॥

ऐसं िवचारूिन मानसी । गाला संगमस्थानासी । माध्यान्हसमयी तयांसी । भय ईऄपजलें ऄंत:करणीं ॥३८॥

पाहूं म्हणती श्रीगुरूचा ऄंत । तािच जाती यमपंथ । ऐसा िवप्र मदोन्मत्त । ऄधोगतीचा तािच आष्ट ॥३९॥

ईपजतां भय ब्राह्मणांसी । गाला अपुलें स्थानासी । गंगनुज थिडयासी । होता वृित्त राखीत ॥४०॥

तयाणें दािखला श्रीगुरुसी । अल्या योिगनी पूजासी । गंगामध्या यातां कै सी । मागु जाहला जळांत ॥४१॥

िवस्मय करी तो नरु । म्हणा कै सा यतीश्वरु । िद्वभाग झाला गंगापूरु । का वी गाला गंगेंत ॥४२॥

श्रीगुरुतें नाउिन। पूजा का ली तया योिगनी। िभिा ताथें करूिन अला मागुती बाहार ॥४३॥

पहात होता गंगानुज । म्हणा कै सा जाहला चोज । ऄवतार होइल इश्वरकाज । म्हणोिन पूिजती दावकन्या ॥॥४४॥

यारा वदवसीं मागुती । हाती घाउन अरित । दावकन्या ओंवािळती । श्रीगुरूतें नमूिनयां ॥४५॥

पुन्हा गंगाप्रवाहांत । श्रीगुरु िनघाला योिगनीसिहत । हो कां नर होता पहात । तोही गाला सवेिच ॥४६॥

नदीतीरी जातां श्रीगुरु । िद्वभार जाहलें गंगात द्वारु । भीतरी वदसा ऄनुपम्य पुर । रत्नखिचत गोपुरासीं ॥४७॥

ऄमरावतीसमान नगर जैसी ताजें वदनकर । श्रीगुरु जातांिच समस्त पुर। घाउिन अलें अरित ॥४८॥

ओवाळू न अरित । नालें अपुला मंवदराप्रित ससहासन रत्नखिचती । बैसो घािलती तया समयीं ॥४९॥

पूजा कररती िवधीसीं । जा कां ईपचार षोडशी । ऄनाकापरी षड्रसासीं । अरोिगलें तया वाळीं ॥५०॥

श्रीगुरु वदसती तया स्थानीं । त्रैमूर्मत जैसा शुलपािण । पूजा घाउिन ततिणीं । मग परतला तयावाळी ॥५१॥

दाखोिनयां तया नरासी । म्हणती तूं कां अलासी । िवनवी तो नर स्विमयासी । सहज अलों दशुनाता ॥५२॥

म्हणोिन लागला गुरुचरणीं । तल्लीन होवोिन ऄंत:करणीं । म्हणा स्वामी िगररजारमणा । होसी त्रयमूर्मत तुंिच एक ॥५३॥

न कळा तुझें स्वरूपज्ञान । संसारमाया वाष्टून । तूं तारक या भवाणी । ईध्दरावा स्वािमया ॥५४॥

तूं तारक िवश्वासी । म्हणोिन भूमी ऄवतरलासी । ऄज्ञान म्हिणजा रजनीसी । र्जयोित:स्वरूप तूंिच एक ॥५५॥

तुझें दशुन होय र्जयासी । सवाुभीष्ट फळ होय तयासी । आहपर ऄप्रयासी । जोडा नरा न लागतां िण ॥५६॥

ऐशापरी तो दाखा । स्तुित कररतो नर ऐका । संतोषूिन गुरुनायकें । अश्वािसला तया वाळी ॥५७॥

श्रीगुरु म्हणती तयासी । तुझें दैन्य गालें पररयासी । जें जें तूं आिच्छसी मानसी । सकळाभीष्ट पावशील ॥५८॥

याथील वतुमान ऐसी । न सांगावा कवणासी । जया वदवशी प्रगट कररसी । तूतें हानी होइल जाण ॥५९॥

याणेंपरी तयासी । श्रीगुरु सांगती पररयासी ।लाला औदुब

ं रापाशी । गंगानुज-समागमें ॥६०॥

श्रीगुरूचा िनरोप घाउन । गाला गंगानुज अपण । वृित्तस्थानीं जातांिच िण । िनधान तयासी लाधलें ॥६१॥

पृष्ठ ८६ of २७१
ज्ञानवं तो झाला नरु । िनतय सावा करी तो गुरु । पुत्रपौत्र िश्रयाकर । महानंदा वतुतसा ॥६२॥

भिक्तभावें श्रीगुरुसी । नमन करी प्रितवदवसीं । सावा करी कलत्रेंसी । एकोभावेंकरूिनयां ॥६३॥

वतुता ऐसा एका वदवसी । अली पौर्मणमा माघमासीं । नमन करूिन श्रीगुरूसी । िवनवीतसा तो भक्त ॥६४॥

म्हणा स्वामी जगद्गुरु । माघस्नानी प्रयाग थोरु । म्हणोिन सांगती िद्वजवरु । काशीपूर महािात्र ॥६५॥

कै सा प्रयाग गयास्थान । कै सें वाराणसी भुवन । नाणों अपण याितहीन । कृ पा करणें स्वािमया ॥६६॥

श्रीगुरु म्हणती तयासी । पंचगंगासंगमेंसी । ' प्रयाग ' जाणावें भरं वसी । ' काशीपुर " तें जुगुळ ॥६७॥

दििण ' गया' कोल्हापुर । ित्रस्थळी ऐसें मनोहर । जरी पहासी प्रतयिाकार । दावीन तुज चाल अतां ॥६८॥

बैसला होता व्यािािजनीं । धरी गा मागा दृढ करूिन । मनोवागें ततिणी । गाला प्रयागा प्रात:काळी ॥६९॥

ताथा स्नान करूिन । गाला काशीस माध्यासह्न । िवश्वनाथा दाखवूिन सवेिच गाला गयासी ॥७०॥

ऐसी ित्रस्थळी अचरोिन । अला परतोिन ऄस्तमानीं । याणापरी । तयास्थानीं । दाखता झाला तो नर ॥७१॥

िवश्वनाटक श्रीगुरुमूर्मत । प्रकट झाली ऐसी वकर्मत । श्रीगुरु मनीं िवचाररती । अतां याथा गौसय वहावा ॥७२॥

ऐसापरी तयास्थानीं । प्रकट झाला श्रीगुरुमुिन ऄमरा श्वरातें पुसोिन । िनघत झाला तया वाळी ॥७३॥

श्रीगुरु िनघतां ताथोिन । अल्या चौसष्ट योिगनी । िननिवताित करूणावचनीं । अम्हां सोडू िन का वीं जातां ॥७४॥

िनतय तुमचा दशुनासी । तापत्रय हरती दोषी । ऄन्नपूणाु तुम्हांपाशी । का वी राहुं स्वािमया ॥७५॥

याणेंपरी श्रीगुरुसी । योिगनी िवनिवती भक्तीसीं । भक्तवतसलें संतोषीं । वदधला वर वाळीं ॥७६॥

श्रीगुरु म्हणती तयांसी। सदा ऄसों औदुब

ं रा सी । प्रकटाथु जाणा पूवेसी । स्थान अमुचें याथािच ऄसा ॥७७॥

तुम्ही रहावें याथें औदुब

ं री । कल्पवृि मनोहरी । ऄन्नपूणाु प्रीितकरीं । औदुब
ं री ठा िवतों ॥७८॥

कल्पवृि औदुब
ं र । याथा ऄसा तुम्ही िस्थर । ऄमरापुर पििम तीर । ऄमर स्थान हेंिच जाणा ॥७९॥

प्रख्यात होइल स्थान बहुत । समस्त नर पूजा करीत । मनकामना होय तवररत । तुम्हीं तयांसी साह्य वहावा ॥८०॥

तुम्हांसिहत औदुब
ं री । अमुच्या पादुका मनोहरी । पूजा कररती जा ततपरी मनकामना पुरती जाणा ॥८१॥

याथा ऄसा ऄन्नपूणाु ।िनतय कररती अराधना । ताणें होय कामना । ऄतुर्मवध पुरुषाथु ॥८२॥

पापिवनाशी काम्यतीथु । िसध्द्तीथाु स्नान करीत । सात वाळ स्नपन करीत तुम्हांसिहत औदुब
ं री ॥८३॥

साठी वषे वांझासी । पुत्र होती शतायुषी । ब्रह्महतया पाप नाशी । स्नानमात्रा तया तीथाु ॥८४॥

सोमसूयुग्रहणासी । ऄथवा मास संक्रांतीसी । स्नान कररती फळें कै सी । ऐका श्रोता एकिचत्तें ॥८६॥

श्रुंग-खूर-सुवणेसी । ऄलंकृत धानूसी । सहि किपला ब्राह्मणांसी । सुरनदीतीरी ऐका । भोजन वदल्हें फळ ऄसा ॥८८॥

औदुब
ं रवृिातळीं । जप कररती जा मनिनमुळी । कोरटगुणें होती फळें । होम का िलया तैसेंिच ॥८९॥

रुद्र जपोिन एकादशी । पूजा कररती मनोमानसी । ऄितरुद्र का ला फळसदृशी । एकािचत्तें पररयासा ॥९०॥

मंदगती प्रदििणा । कररतां होय ऄनंत पुण्य । पदोपदीं वाजपाययज्ञ । फळ ताथें पररयासा ॥९१॥

नमन कररतां याणेंपरीं। पुण्य ऄसा ऄपरांपरी । प्रदििणा दोन चारी । करूनी करणें नमस्कार ॥९२॥

कु ष्ठ ऄसाल ऄंगहीन । तयाणें करणें प्रदििणा । लि वाळ कररतां जाणा । दावासमान दाह होय ॥९३॥

ऐसा स्थान मनोहरु । सहज ऄसा कल्पतरु । म्हणोिन सांगतित गुरु । चौसष्ठ योिगनींसी ॥९४॥

पृष्ठ ८७ of २७१
ऐसा िनरोप दाउन । श्रीगुरु िनघाला ताथून । जाथें होतें गाणगाभुवन । भीमातीरी ऄनुपम्य ॥९५॥

िवश्वरूप जगन्नाथ । ऄिखल ठायीं ऄसा वसत । औदुब

ं री प्रीित बहुत । िनतय ताथें वसतसा ॥९६॥

गौसय राहोनी औदुब

ं री । प्रकटरूपें गाणगापुरी । रािहला गुरु प्रीितकरीं । प्रख्यात झाला पररयासा ॥९७॥

िसध्द म्हणा नामधारकासी । श्रीगुरुमिहमा अहा ऐसी । प्रकट झाला बहुवसी । गाणगापुरी पररयासा ॥९८॥

म्हणोिन सरस्वतीगंगाधर । सांगा गुरुचररत्रिवस्तार । भिक्तपूवुक ऐकती नर । लाभा चतुर्मवध पुरुषाथु ॥९९॥

गुरुचररत्र कामधानु । जा ऐकती भक्तजनु । तयांचा घरी िनधानु । सकळाभीष्टें पावती ॥१००॥

आित श्रीगुरुचररत्रामृता परमकथाकल्पतरौ श्रीनृससहसरस्वतयुपाख्याना िसध्द-नामधारकसंवादा औदुबरवृिमिहमानं -

योिगनीप्रितवदनदशुनं तथा वरप्रदानं नाम एकोनिवशोऽध्याय: ॥१९॥

श्रीगुरुदत्तात्रायापुणमस्तु ॥ श्रीगुरुदाव दत्त ॥ ॎ ॥ ॎ ॥ ॎ ॥

(ओवी संख्या १००)

पृष्ठ ८८ of २७१
ऄध्याय िवसावा
श्रीगणाशाय नम: ॥ श्रीसरस्वतयै नम: ॥ श्री गुरुभ्यो नम: ॥

नामधारक िशष्यराणा । लागा िसध्दिचया चरणा । िवनवीतसा कर जोडू न । भिक्तभावेंकरूिन ॥१॥

पुसतसा तयावाळी । माथा ठा वोिन चरणकमळी । जय जया िसध्द-स्तोममौळी । िवनंित एक ऄवधारा ॥२॥

स्वामी िनरोिपलें अम्हांसी । श्रीगुरु अला गाणगापुरासी । गौसयरूपें ऄमरापुरासी । औदुब

ं री ऄसती म्हणतां ॥३॥

वर दाउिन योिगनींसी । अपण अला प्रकटासी । पुढा तया स्थानी कै सी । िवस्तार झाला तें िनरोपावें ॥४॥

वृि सांगसी औदुब

ं र । िनियें म्हणसी कल्पतरु । पुढा कवणा झाला वरु । िनरोपावा दातारा॥५॥

िशष्यवचन ऐकोिन । संतोषला िसध्दमुिन । सांगतसा िवस्तारुिन । औदुब

ं रास्थानमिहमा ॥६॥

िसध्द म्हणा ऐक बाळा । वकती सांगूं गुरुची लीळा । औदुंबरी सवुकाळ । वास अपण ऄसा जाणा ॥७॥

जया नाम कल्पतरु । काय पुससी तयाचा वरु । जाथा वास श्रीगुरु॥ किल्पलें फळ ताथें होय ॥८॥

ऄिमत झाला ताथें मिहमा । सांगावया ऄशक्य अम्हां । एखादा सांगो दृष्टांत तुम्हां । िशष्योत्तमा नामधारक ॥९॥

'िशरोळा ' म्हिणजा ग्रामासी । िवप्र एक पररयासीं । 'गंगाधर' नाम ऐसी । वादरत होता जाणा ॥१०॥

तयाची भायाु पितव्रता । शांत ऄसा सुशीलता । ितसी पुत्र होती ता सवेिच मृतयुता । कष्टतसा याणेंपरी ॥११॥

पांच पुत्र ितसी झाला । सवेिच पंचतव पावला । ऄनाक दाव अरािधला । नवहा कवणापरी िस्थर ॥१२॥

दु:ख करी ता नारी । व्रत ईपवास ऄपरांपरी । पूवुकमु ऄसा थोरी । िस्थर नोहा पुत्र ितसी ॥१३॥

रहणी कमुिवपाका सी । िवचार कररती ितच्या दोषासी । पुत्रशोक वहावयासी । सांगती पातकें तया वाळी ॥१४॥

सांगती िवप्र िवद्वज्जन । पुत्र न वांचती काय कारण । पूवुजन्म-दोषगुण । िवस्तार कररती ितयासी ॥१५॥

गभुपात िियांसी । जा जन कररती तामसी । पावती वांझ-जन्मासी । झाला पुत्र मरती जाणा ॥१६॥

ऄश्ववध गोवध करी । वांझ होय सदा र्जवरी । एकदा परद्रव्य ऄपहारी । ऄपुत्री होय तो जाणा ॥१७॥

िवप्र म्हणती ितयासी । तुझा पूवुजन्म-दोषी । वदसतसा अम्हांसी । सांगूं ऐका एकिचत्ता ॥१८॥

शोनाकगोत्री िद्वजापाशीं । रीण घातला द्रव्यासी । मागता तुवां न दासी । कष्टला बहुत तो ब्राह्मण ॥१९॥

लोभी होता तो ब्राह्मण । द्रव्यसंबंधा वदधला प्राण । अतमहतया का िलया गुणें । तो िपशाच झाला ऄसा ॥२०॥

गभुपात करी तो तुज । जाहल्या मृतयु करी तो िद्वज । तुझें कमु ऄसा सहज । अपली जोडी भोगावी ॥२१॥

ऐकोनी ब्राह्मणाचा वचन । िवप्रविनता खादा िखन्न । ऄनुतप्त होउिन ऄंत:करण । िद्वजचरणा लागली ॥२२॥

कर जोडोिन तया वाळी । िवनवीतसा करुणाबहाळी । माथा ठा वूिन चरणकमळी । पु सतसा तयावाळी ॥२३॥

ऐसी पािपणी दुराचारी । बुडाल्यें पापाचा सागरी । स्वामी मातें तारी तारी । ईपाय सांगणा म्हणतसा ॥२४॥

ऐसी पापें हळाहळी । ऄपतया भििली चांडाळी । औषधी सांगा तुम्ही सकळी । म्हणोनी सभासी िवनवीतसा ॥२५॥

िवप्र म्हणती ितयासी । तुवां का ली ब्रह्महतया दोषी । ऄपहाररलें द्रव्यासी । ब्राह्मण िपशाच जाहला ऄसा ॥२६॥

जधी माला िद्वजवर । का ली नाहीं वक्रयाकमु-पर । तयाचें द्रव्य तुवां सारें । भोिगलें ऄसा जन्मांतरी ॥२७॥

तयासी करणें ईध्दारगित । सोळावें कमु करावें रीतीं । द्रव्य द्यावें एकशती । तया गोत्रिद्वजासी ॥२८॥

ताणें होय तुज बरवें । एकोभावें अचरावें । कृ ष्णतीरी वास करावें । एक मास ईपवासी ॥२९॥

पंचगंगासंगमासी । तीथे ऄसती बहुवसी । औदुब

ं रवृिासी । अराधावें पररयासा ॥३०॥

पृष्ठ ८९ of २७१
पापिवनाशी करुनी स्नान । वाळ सात औदुब
ं रस्नपन । ऄिभषाकोिन श्रीगुरुचरण । पुन्हा स्नान काम्यतीथी ॥३१॥

िविधपूवुक श्रीगुरुचरणीं । पूजा करावी भावोनी॥ याणेंपरी भक्तीना । मास एक अचरावें ॥३२॥

स्थान ऄसा श्रीगुरुचें । नरससहसरस्वतीचें । तुझा दोष जातील साचा । पुत्र होतील शतायुषी ॥३३॥

मास अचरोनी याणेंपरी । मग ब्राह्मणातें पाचारीं । द्रव्य द्यावें शौनकगोत्री । द्वीजवरासी एक शत ॥३४॥

तयाचािन नामें कमु सकळ । अचरावें मन िनमुळ । होतील तुझा कष्ट सफळ । श्रीगुरुनाथ तारील ॥३५॥

गुरुस्मरण करूिन मनीं । तूं पूजा करीं वो गुरुचरणीं । तुझें पाप होइल धुणी । ब्राह्मणसमंध पररहरा ल ॥३६॥

ऐसें सांगतां िद्वजवरीं । ऐकोिन सती सचता करी । शतद्रव्य अमुच्या घरीं । कधीं न िमळा पररयासा ॥३७॥

कष्ट करीन अपुला दाहीं । ईपवासावद पूजा पाहीं । मासोपवास एकोभावीं । करीन अपण गुरुसावा ॥३८॥

याणेंपरी तया नारी । सांगा अपुला िनधाुरीं । ऐकोिनयां िद्वजवरीं । िनरोप दाती तया वाळी ॥३९॥

िवप्र म्हणती ऐक बाळा । तूते द्रव्य आतुकें न िमळा । सावा करीं वो मनिनमुळें । श्रीगुरुचरणीं तूं अतां ॥४०॥

िनष्कृ ित तुिझया पापासी ।श्रीगुरु करील पररयासीं। औंदुबरसंिनधेंसी । वास ऄसा िनरं तर ॥४१॥

तो कृ पाळू भक्तांसी । िनवारील ब्रह्महतयादोषासी । िजतुकें याइल तुझ्या शक्तीसी । द्रव्य वेंची गुरुिनरोपें ॥४२॥

पररसोिन िद्वजवचन । िवप्रविनता संतोषोन । गाली तवररत ठाकोन । जाथें स्थान श्रीगुरूचें ॥४३॥

स्नान करूिन संगमासी । पापिवनाशीं िवधीसीं । सात वाळ स्नपनासीं । करी औदुब
ं री प्रदििणा ॥४४॥

काम्यतीथी करूिन स्नान । पूजा करूिन श्रीगुरुचरण । प्रदििणा करूिन नमन । करीतसा ईपवास ॥४५॥

याणेंपरी वदवस तीनी । सावा कररतां ता ब्राह्मणी । अला िवप्र ितच्या स्वप्नीं । द्रव्य मागा शत एक ॥४६॥

ऄद्यािप जरी न दासी । घाइन तुझा प्राणासी । पुढें तुझ्या वंशासी । वाढों नादीं ऄवधारीं ॥४७॥

वायां कररसी तूं सायासी । पुत्र कैं चा तुझा वंशी । म्हणोिन कोपें मारावयासी । अला िपशाच स्वप्नांत ॥४८॥

भयचवकत ता विनता । औदुब

ं राअड ररघतां । तंव दािखलें श्रीगुरुनाथा । तयापाठीं ररघाली ॥४९॥

ऄभय दावोिन नारीसी । वाररता झाला ब्राह्मणासी । पुसती श्रीगुरु तयासी । कां माररसी िियासी ॥५०॥

िवप्र िवनवी श्रीगुरूसी । "जन्मांतरी अपणासी । ऄपहार का ला द्रव्यासी । प्राण तयिजला यास्तव ॥५१॥

स्वामी कृ पाळू सवांसी । अमुचा शत्रूचा पिपात कररसी । तुंही यतीश्वर तापसी । पिपात करूं नया " ॥५२॥

ऐकोिन तयाचें वचन । श्रीगुरु म्हणती कोपोन । "ईपद्रव दासी भक्तजना । तूंतें िशिा करूं जाण ॥५३॥

अम्ही सांगों जेंणें रीती । जरी ऐकसी िहताथी । तुज होइल सद्गित । िपशाचतव पररहरा ल ॥५४॥

जें काय दाइल िवप्रविनता । तुवां ऄंिगकारावें सवुथा । जरी न या तुझ्या िचत्ता । जाईं अतां याथोन ॥५५॥

राखीव मािझया भक्तांसी । वंशोवंशी ऄिभवृध्दीसीं ; । पुनरिप जरी पाहूं यासी । िशिा करूं " म्हणती गुरु ॥५६॥

ऐकोिन श्रीगुरुचें वचन । िवप्र-िपशाच करी नमन । " स्वामी तुझा दािखला चरण । ईध्दरावें अपणासी ॥५७॥

जाणेंपरी अपणासी । होय गित ईध्दरावयासी । िनरोप दासी करुणासीं । ऄंिगकारूं स्वािमया " ॥५८॥

श्रीगुरु म्हणती तयासी । िवप्रविनता भावासीं । करील कमु दहा वदवशी । गित होइल तूतें जाणा ॥५९॥

याणेंपरी तयासी । िनरोप दाती िियासी । जें ऄसाल तुजपाशी । अचरीं कमु तया नामीं ॥६०॥

ऄष्टतीथी स्नान करी । तया नामें ऄवधारीं । सात वदवस याणेंपरी । स्नपन करीं औदुब
ं रा ॥६१॥

ब्रह्महतया तुझा दोषी । जातील तवररत भरं वसी । कन्या पुत्र पूणाुयुषी । होतील म्हणती श्रीगुरु ॥६२॥

पृष्ठ ९० of २७१
ऐसें दाखोिन जागृतीं । िवप्रविनता भयचवकती । ज्ञाना पाहा श्रीगुरुमूर्मत । न िवसंवा मनांत ॥६३॥

श्रीगुरुिनरोपें दहा वदवस । का लें अचरण पररयास । ब्रह्महतया गाला दोष । गित झाली ब्राह्मणासी ॥६४॥

यारा वदवशी स्वप्नांत । प्रतयि अला श्रीगुरुनाथ । नाररका ल दोन दात । भरली ओंटी ितयाची ॥६५॥

म्हणा पारणें करीं वो तूं अतां । पुत्र होतील वादरता । वाढा तयांची संतित बहुता । सचता न करीं ऄहो बाळा ॥६६॥

गुरुिनरोपें अराधन । कररती दंपती मन:पूणु । प्रकट झाला श्रीगुरुराणा । संपकु लोह-पररसापरी ॥६७॥

गुरुिनरोपें अराधन । कररती दंपती मन:पूणु । प्रकट झाला श्रीगुरुराणा । संपकु लोह पररसापरी ॥६८॥

पुढें तया नारीसी। पुत्रयुग्म सद्वंशी । झाला श्रीगुरुकृ पासीं । एकिचत्तें पररयासा ॥६९॥

व्रतबंध कररती र्जयाष्ठासी । समांरंभ ऄनंत हषी । चौलकमु दुिजयासी । करूं पहाती मातािपता ॥७०॥

समारं भ करी जननी । चौलकमु करणें मनीं । पुत्रासी जाहली वषे तीन्ही । ऄतयोल्हास मानसीं ॥७१॥

समारं भ ऄितप्रीतीं । कररती झाली अयती । पूवु वदवसी मध्यरात्रीं । अली व्यािध कु मरासी ॥७२॥

व्यािध ऄसती ऄष्टोत्तर । एकाहूिन एक थोर । तयामध्यें जो का तीव्र । धनुवाुत तयासी ॥७३॥

ऄवयव वांकोिन । वदसा भयानक नयनी । याणापरी वदवस तीन्ही । कष्टातसा तो बाळ ॥७४॥

तया वदवशीं ऄस्तमानीं । पंचतव पावला ततिणी । शोक कररती जनक जननी । ऐका श्रोता एकिचत्तें ॥७५॥

अक्रोशोिन भूमीसी । अफळी िशर सत्राणासीं । पाषाण घावोिन ईरासी । घात करी ता नारी ॥७६॥

दाह टाकी धरणीवरी । िनजीव होवोिन िणभरी । अठवी दु:ख ऄपरांपरी । नयनीं वाहा पूणु जळ ॥७७॥

प्रातपुत्रावरी लोळा । ऄसलगोिन पररबळें । िवष्टोिनयां मायाजाळें । प्रलापीतसा ता नारी ॥७८॥

म्हणा ताता पुत्रराया । प्राणरिका माझ्या िप्रया । मातें का वी सोडू िनयां । जासी कठोर मन करूिन ॥७९॥

कोठें गालासी खाळावया । स्तनींचें िीर जातसा वायां । शीि याइ गा ठाकोिनयां । पुत्रराया पररयासीं ॥८०॥

का वीं िवसरूं तुझा गुण । माझा तूंिच िनधाुन । तुझा गोिजरें बोलणें । का वीं िवसरूं पुत्रराया ॥८१॥

तुझा रूपासारखा सुत । का वी दाखों मी िनिित । िनधान दाखतयें स्वप्नांत । तैसें मज चािळ्वलें ॥८२॥

पुत्र व्यालें पांच अपण । तयात तूं एक िनधन । जधीं झालें गभुधारण । तैपासाव संतोष ॥८३॥

डोहळा मज ईत्तम होती । कधी नसा मी दुििती । ऄतयोल्हास नवमासांतीं । पुत्र होइल म्हणोिन ॥८४॥

श्रीगुरूंनी वदधला मातें वर । पुत्र होइल िनधाुर । तयाणें मज हषु फार । वरद सपड म्हणोिन॥८५॥

जघीं तुज प्रसूत जाहल्यें । ऄनंत सौख्य मीं लाधलें । प्राणिप्रया तुज मीं पोिसलें । अमुतें रििसी म्हणोिन ॥८६॥

मज भरं वसा तुझा बहुत । वृध्दासयाचा पोषक म्हणत । अम्हांसी सांडूिन जातां ईिचत । धमु नवहा पुत्रराया ॥८७॥

दु:ख झालें मज बहुत ।िवसरल्यें बाळा तुज दाखत । तूं तारक अमुचा सतय । म्हणोिन िवश्वास का ला जाण ॥८८॥

ऐंसें नानापरी दाखा । दु:ख करी ता बािळका । िनवारण कररती सकळ लोक । वाया दु:ख तूं कां कररसी ॥८९॥

दावदानवऊषाश्वरांसी । होणार न चुका पररयासीं । ब्रह्मा िलही ललाटेंसी। तािच ऄढळ जाण सतय ॥९०॥

ऄवतार होताित हररहर । ताही न राहती िस्थर । ईम्ही तरी मनुष्य नर । काय ऄढळ तुम्हांसी॥९१॥

याणेंपरी सांगती जन । अणखी दु:ख अठवी मन । म्हणा मातें वदधलीं जाण । िस्थर म्हणोिन दोन्ही फळें ॥९२॥

श्रीगुरु-नरससहसरस्वती । भूमंडळीं महाख्याित । औदुब

ं री सदा वसती । तयांणी वदधला मज सुत ॥९३॥

तयाचा बोल का वी िमर्थया । मातें वदधला वर सतया । तयासी घडो माझी हतया। पुत्रासवें दाइन प्राण ॥९४॥

पृष्ठ ९१ of २७१
म्हणोिन अठवी श्रीगुरूसी । दावा मातें गांिजलेंसी । िवश्वास का ला मी तुम्हांसी । सतय वाक्य तुझें म्हणत ॥९५॥

सतयसंकल्प तूंिच होसी । म्हणोिन होतयें िवश्वासीं । घात का ला गा अम्हांसी । िवश्वासघातकी का वी न म्हणों ॥९६॥

त्रयमूतीचा ऄवतारु । तुंिच नरससहसरस्वती गुरू। ध्रुवा िवभीषणा वदधला वरु । का वीं सतय म्हणों अतां ॥९७॥

िवश्वास का ला तुझा बोलें । अतां मातें ईपाििलें । माझ्या मनीं िनिय का ला । प्राण दाइन तुम्हांवरी ॥९८॥

लोक याती तुझ्या स्थानीं । सावा कररती िनवसोिन । औदुब

ं री प्रदििणा करूिन । पुरिरणें कररताित ॥९९॥

अपण का लें पुरिरण । फळा अलें मज साधन । अतां तुजवरी दाइन प्राण । काय िवश्वास तुझ्या स्थानीं ॥१००॥

कीर्मत होइल सृष्टींत । अम्हां का ला तुवां घात । पुढें तुज भजती भक्त । काय भरं वसा तयांसी ॥१॥

ब्रह्मस्वदोषें पीडोन । दृढ धररला तुझा चरण । ऄंगीकारोिन मध्यें तयजणें । कवण धमु घडतसा ॥२॥

व्यािातें धानु िभउन । जाय अिणकापाशीं ठासून । तोिच मारी ितचा प्राण । तयापरी झालें अपणासी ॥३॥

कीं एखादा पूजासी । जाय दाईळा संधीसी । तेंिच दाउळ तयासी । मृतयु जोउिन वर पडा ॥४॥

तयपरी अपणासी । जाहलें स्वामी पररयासीं । माझ्या प्राणसुतासी । न रािखसी दावराया ॥५॥

याणेंपरी ऄहोरात्री । दु:ख करीतसा ता नारी । ईदय जाहला वदनकरीं । प्रात:काळीं पररयासा ॥६॥

िद्वज ज्ञाता िमळोिन सकळी । याती तया िियाजवळी । वायां दु:ख सवुकाळी । कररसी मूखुपणें तूं ॥७॥

जा जा समयीं होणार गित । ब्रह्मावदकां न चुका ख्याित । चला जाउं गंगाप्रती । प्रातसंस्कार करूं अतां ॥८॥

ऐसें वचन ऐकोिन । महा अक्रोश करी मनी । अपणासिहत घाला वन्ही । ऄथवा नादी प्रातासी ॥९॥

अपणासिहत बाळासी । करा पां ऄिग्नप्रवाशी । यारवी नादीं प्रातासी । म्हणोिन ईरीं बांधी बाळा ॥११०॥

लोक म्हणती ितयासी । नवहसी तूं िी, ककु शी । प्रातासवें प्राण दासी । कवण धमु सांग अम्हां ॥११॥

नाहीं दािखलें न ऐकों कानीं । पुत्रासवें दाती प्राण कोणी । वायां बोलसी मूखुपणीं । अतमहतया महादोष ॥१२॥

नानापरी ितयासी । बोिधती लोक पररयासीं । िनिय ितनें का ला ऐसी । प्राण तयजीन पुत्रासवें ॥१३॥

वदवस गाला दोन प्रहर । प्रातासी करूं नादी संस्कार । ऄथवा न या गंगतीरा । ग्रामीं अकांत वतुला ॥१४॥

आतुवकया ऄवसरीं । अला एक ब्रह्मचारी । सांगा ितसी सिवस्तारीं । अतमज्ञान तया वाळीं ॥१५॥

िसध्द म्हणा नामधारका । पुढें ऄपूवु झालें ऐका । ब्रह्मचारी अला एका । बोिधता झाला ज्ञान ितसी ॥१६॥

बाळ नवहा तोिच गुरु । अला नरवाषधारु । नरससहसरस्वती ऄवतारु । भक्तवतसल पररयासा ॥१७॥

म्हणोिन सरस्वतीगंगाधर सांगा गुरुचररत्रािवस्तार । ऐकता होय मनोहर । शतायुषी पुरुष होय ॥१८॥

भिक्तपूवुक ऐकती जरी । व्यािध नवहती तयांचा । पूणाुयुषी ता होती ऄमरी । सतय माना माझा बोल ॥११९॥

आित श्रीगुरुचररत्रामृता परमकथाकल्पतरौ श्रीनृससहसरस्वतयुपाख्याना िसध्द-नामधारकसंवादा ब्रह्मसमंधपररहार-प्रातजननीशोकनं नाम

िवशोऽध्याय: ॥२०॥

श्रीगुरुदत्तात्रायापुणमस्तु ॥ श्रीगुरुदाव दत्त ॥ ( ओवीसंख्या ११९ )

पृष्ठ ९२ of २७१
ऄध्याय एकिवसावा
श्रीगणाशाय नमः ।

िसद्ध म्हणा नामधारका । ब्रह्मचारी कारिणका । ईपदाशी ज्ञान िनका । तया प्रातजननीसी ॥१॥

ब्रह्मचारी म्हणा नारीसी । मूढपणा दुःख कररसी । कोण वाचला धरणीसी । या संसारी सांग मज ॥२॥

ईपजला कोण माला कोण । ईतपित्त झाली कोठोन । जळात ईपजा जैसा फा ण । बुदबुद राहा कोठा िस्थर ॥३॥

जैसा दाह पंचभूती । िमळोिन होय अकृ ित । वागळी होता पंचभूती । ऄव्यक्त होय दाह जाण ॥४॥

तया पंचभूतांचा गुण । मायापाशी वाष्टोन । भ्रांित लािवली मी दाह म्हणोन । पुत्रिमत्रकलत्रिमषा ॥५॥

सत्त्व रज तमोगुण । तया भूतांपासोन । वागळाली का ली लिण । होती ऐका एकिचत्ता ॥६॥

दावतव होय सत्त्वगुण । रजोगुण मनुष्य जाण । दैतयांसी तमोगुण । गुणानुसारा कमे घडती ॥७॥

जाणा कमे अचरती । सुकृत ऄथवा दुष्कृ ित । तैशीच होय फळप्रािप्त । अपुला अपण भोगावा ॥८॥

जैसी गुणाची वासना । आं वदया तयाधीन जाणा । मायापाशी वाष्टोिन गहना । सुखदुःखा िलप्त कररती ॥९॥

या संसारवतुमानी । ईपजती जंतु कमाुनुगुणी । अपल्या अजुवापासोिन । सुखदुःखावद भोिगती ॥१०॥

कल्पकोटी वरुषा र्जयांसी । ऄसती अयुष्या दावऊिष । न सुटा कमु तयासी । मनुष्याचा कवण पाड ॥११॥

एखादा नर दाहाधीन । काळ करी अपुला गुण । कमु होय ऄनाक गुण । दाहधारी याणापरी ॥१२॥

जो ऄसा दाहधारी । तयासी िवकार नानापरी । िस्थर नवहा तो िनधाुरी । अपुला पाप म्हणावया ॥१३॥

या कारणा ज्ञानवंत । संतोष न करी ईपजत । ऄथवा नरा होय मृतयु । दुःख अपण करू नया ॥१४॥

जधी गभुसंभव होता । काय वदसा अकारता । ऄव्यक्त वदसा व्यक्तता । सवािच होय ऄव्यक्त पै ॥१५॥

बुदबुद िनघती जैसा जळी । सवािच नष्ट तातकाळी । तैसा दाह सवुकाळी । िस्थर नवहा सवुथा ॥१६॥

जधी गभुप्रसव झाला । िवनाशी म्हणोिन जािणला । कमाुनुबंधा जैसी फळा । तैसा भोगणा दाहासी ॥१७॥

कोणी मरती पूवुवयासी । ऄथवा मरती वृद्धपणासी । अपुला ऄर्मजती ऄसती जैशी । ताणापरी घडा जाण ॥१८॥

मायापाशी वाष्टोिन । म्हणती िपता सुत जननी । कलत्र िमत्र ताणा गुणी । अपुला अपुला म्हणती मूढ ॥१९॥

िनमुळ दाह म्हणो जरी । ईतपित्त मांसरुिधरी । मळमूत्रांत ऄघोरी । ईद्भव झाला पररयासा ॥२०॥

कमाुनुसार ईपजतांची । ललाटी िलिहतो िवरं ची । सुकृत ऄथवा दुष्कृ ताची । भोग भोगणा म्हणोिन ॥२१॥

ऐसा कमु काळासी । सजवकला नाही पररयासी । या कारणा दाहासी । िनतयतव नाही पररयासा ॥२२॥

स्वप्नी िनधान वदसा जैसा । कोणी धरावा भरवसा । आं द्रजाल गारूड जैसा । िस्थर का वी मािनजा ॥२३॥

तुझा तूिच सांग विहला । कोटी वाळा जन्म झाला । मनुष्य ककवा पशुतव लाधला । पिी ऄथवा कृ िमरूप ॥२४॥

जरी होतीस मनुष्ययोनी । कोण कोणाची होतीस जननी । कोण कोणाची होतीस गृिहणी । सांग तुझा तवा िनिया ॥२५॥

कवण तुझी मातािपता । जन्मांतरींची सांग अता । वाया दुःख कररसी वृथा । पुत्र अपुला म्हणोिन ॥२६॥

पंचभूतातमक दाह । चमुमांस-ऄिस्थ-मज्जा -समूह । वाष्टोिनया नव दाह । मळबद्ध शरीर नावा ॥२७॥

कै चा पुत्र कोठा मृतयु । वाया भ्रमोिन का रडत । सांडोिन द्यावा कै चा प्रात । संस्काररती लौवककाथु ॥२८॥

याणापरी ब्रह्मचारी । सांगा तत्त्व िवस्तारी । पररसोिनया िवप्रनारी । िवनिवतसा तयासी ॥२९॥

िवप्रविनता तया वाळी । िवनवीतसा करुणा बहाळी । स्वामी िनरोिपला धमु सकळी । परी िस्थर नवहा ऄंतःकरण ॥३०॥

पृष्ठ ९३ of २७१
प्रारब्ध प्रमाण म्हणो जरी । तरी का भजावा श्रीहरी । परीस संपकु लोह जरी । सुवणु न होय कोण बोला ॥३१॥

अम्ही पिहला दैवहीन । म्हणोिन धररला श्रीगुरुचरण । ऄभय वदधला नाही मरण । म्हणोिन िवश्वासलो अम्ही ॥३२॥

एखाद्या नरा याता र्जवर । धुंडीत जाय वैद्यघर । औषध घावोिन प्रितकार । सवािच कररती अरोग्यता ॥३३॥

एका समयी मनुष्यासी । अश्रय कररती करुणासी । साह्य होय भरं वसी । अली अपदा पररहारी ॥३४॥

त्रयमूतीचा ऄवतार । श्रीनृससहसरस्वती ऄसा नर । ताणा वदधला ऄसा वर । का वी ऄसतय होय सांगा ॥३५॥

अरािधला म्या तयासी । वर वदधला गा मजसी । तयाचा भरवसा मानसी । धरोिन होता स्वस्थिचत्त ॥३६॥

िवश्वासुनी ऄसता अपण । का वी का ला िनमाुण । कै सा झाला माझा मूखुपण । म्हणोिन स्वामी िनरोिपसी ॥३७॥

याकारणा अपण अता । प्राण तयजीन तत्त्वता । दाह समपीन श्रीगुरुनाथा । वाढो कीर्मत तयाची ॥३८॥

ऐकोिन ितयाचा वचन । ओळखून भाव मन । सांगा बुिद्ध तीस ज्ञान । ईपाय यासी करी अता ॥३९॥

िवश्वास का ला श्रीगुरूसी । पुत्र लाधला पूणाुयुषी । जरी अला मृतयु तयासी । घावोिन जाय गुरुस्थाना ॥४०॥

जाथा लाधला तुज वर । ताथा ठा वी कलावर । पंचगंगाकृ ष्णातीर । औदुब

ं रवृिातळी ॥४१॥

ऐसा वचन ऐकोिन । िवश्वास झाला ितचा मनी । पाठी शव बांधोिन । घावोिन गाली औदुब
ं रा ॥४२॥

जाथा होतया गुरुपादुका । अफळी िशर ता बािलका । रुिधरा भरल्या तया पादुका । अक्रोशा रडा ती नारी ॥४३॥

समस्त शोकाहुनी ऄिधक । साहवाना पुत्रशोक । ियरोग तोिच एक । मातािपतया मृतयुमूळ ॥४४॥

ऐसा कररता झाली िनशी । िवप्र मागती प्रातासी । म्हणती अक्रोश का हो कररसी । संस्कारोिन जाउ अता ॥४५॥

मनुष्य नाही ऄरण्यात । का वी राहू जाउ म्हणत । जळू दा वो अता प्रात । ऄहो ककु शा म्हणा ती ज्ञाती ॥४६॥

काही का िलया नादी प्रात । अपणासवा जाळा म्हणत । पोटी बांधोिनया प्रात । लोळतसा पादुकांवरी ॥४७॥

म्हणती िवप्र ज्ञाती लोक । राहो नया रानी ऐक । तस्करबाधा होइल दाख । जाउ अता घरासी ॥४८॥

जाउ स्नान करूिन । ईपवास होय अजच्या वदनी । प्रातःकाळी यावोिन । दहन करू म्हणताती ॥४९॥

अिजचा रात्री प्रातासी । सुटाल वास दुगंधीसी । दाइल अपोअप दहनासी । त्रासून जाणा ककु शा ॥५०॥

म्हणोिन िनघती सकळ लोक । रािहला ताथा जननीजनक । प्रात दाखोिन कररती शोक । झाली रात्री पररयासा ॥५१॥

िनद्रा नाही वदवस दोन्ही । शोक कररती जनकजननी । तीन याम होता रजनी । झोप अली ितयासी ॥५२॥

दाखतसा सुषुप्तीत । जटाधारी भस्मोध्दूिलत । व्यािचमे पररधािनत । रुद्रािमाळा सवांगी ॥५३॥

योगदंड ित्रशूळ हाती । अला औदुब

ं राप्रित । का हो शोक कररसी सती । अक्रोशोिन अम्हांवरी ॥५४॥

काय झाला तुिझया कु मारा । करू तयासी प्रितकारा । म्हणोिन दा तो ऄभय करा । भक्तवतसला श्रीगुरु ॥५५॥

भस्म काढोिन प्रातासी । लावीतसा सवांगासी । मुख पसरी म्हणा ितसी । वायुपूर करू म्हणा ॥५६॥

प्राण म्हणा वायु जाण । बाहार गाला िनघोन । घातला मागुती अणून । पुत्र तुझा जीवंत होय ॥५७॥

आतुका दाखोिन भयचवकत । झाली नारी जागृत । म्हणा अपणा कै सी भ्रांत । पिडली ऄसा प्रातावरी ॥५८॥

जा का वसा अपुला मनी । तैसािच वदसा िनद्रास्वप्नी । कै चा दाव नृससहमुिन । भ्रांित अपणा लागिल ऄसा ॥५९॥

अमुचा प्रारब्ध ऄसा ईणा । दावावरी बोल काय ठा वणा । ऄज्ञान अम्ही मूखुपणा । श्रीगुरूवरी बोल काय ॥६०॥

याणापरी सचता करीत । तव प्रातासी झाला चात। सवांगही ईष्ण होत । सवुसंधी जीव अला ॥६१॥

म्हणा प्राता काय झाला । ककवा भूत संचारला । मनी भय ईपजला । ठा वी काढोिन दूर परता ॥६२॥

पृष्ठ ९४ of २७१
सवु संधीसी जीव अला । बाळ ईठोिन बैसला । म्हणा िुधा लागली मला । ऄन्न दा की म्हणा माता ॥६३॥

रुदन करीतसा तया वाळी । अला कु मार माताजवळी । स्तन घािलता मुखकमळी । िीर िनघा बत्तीस धारा ॥६४॥

संतोश भय होउिन ितसी । संदह

ा वाटा मानसी । कडा घाउिन बाळकासी । गाली अपुल्या पतीजवळी ॥६५॥

जागृत करूिन पतीसी । सांगा वृत्तान्त तयासी । पित म्हणा ितयासी । ऐसा चररत्र श्रीगुरूचा ॥६६॥

म्हणोिन दंपतय दोघा जाणा । करोिन औदुब

ं री प्रदििणा । साष्टांग नमुनी चरणा । नानापरी स्तोत्रा कररती ॥६७॥

जय जयाजी वरदमूर्मत । ब्रह्मा िवष्णु िशवयती । भक्तवतसला तुझी ख्याित । वासना पहासी भक्तांची ॥६८॥

तू तारक िवश्वासी । म्हणोिन भूमी ऄवतरलासी । ऄशक्य तूता वणाुवयासी िमा करणा स्वािमया ॥६९॥

बाळ जैसा कोपासी । िनष्ठु र बोला मातासी । तैसा ऄिवद्यामायापाशी । तुम्हा िनष्ठु र बोिललो ॥७०॥

सवुस्वी अम्हा िमा करणा । म्हणोिन घािलती लोटांगणा । िवनवोिनया करुणावचना । गाली स्नानासी गंगात ॥७१॥

स्नान करोिन बाळकासिहत । धुती झाली पादुकांचा रक्त । औदुंबरा स्नपन करीत । लािवती दीप तया वाळी ॥७२॥

पूजा कररती भक्तीसी । मंत्रपूवुक िवधींसी । शमीपत्र कु सुमासी । पूजा कररती पररयासा ॥७३॥

नीरांजन तया वाळा । कररती गायन पररबळा । ऄितसंतोषी ती ऄबला । भिक्तभावा स्तुित करीत ॥७४॥

आतुका होय तो गाली िनशी । ईदय झाला वदनकरासी । संस्कारू म्हणोिन प्रातासी । अला िवप्र ज्ञाती सकळ ॥७५॥

तव दाखती कु मारासी । िवस्मय झाला सकिळकांसी । समाधान कररती हषी । महा अनंद वतुला ॥७६॥

ऐसा श्रीगुरुस्थानमिहमा । ऄिखल लोक लाधला कामा । एका काची सांगता मिहमा । िवस्तार होइल बहु कथा ॥७७॥

पुत्रप्रािप्त वांझासी । श्रीप्रािप्त दाररद्र्यासी । अरोग्य होइल रोिगयासी । ऄपमृतयु न या जाणा ॥७८॥

िसद्ध म्हणा नामधारका । स्थानमिहमा ऐशी ऐका । ऄपार ऄसा सांगता दाखा । साधारण िनरोिपला ॥७९॥

तया औदुब
ं रातळी । श्रीगुरु वसा सवुकाळी । काम्य होत तातकाळी । अरािधता नरहरीसी ॥८०॥

भाव ऄसावा अपुला मनी । पूजा करावी श्रीगुरुचरणी । जी जी वासना र्जयाचा मनी । तवररत होय पररयासा ॥८१॥

ह्रदयशूळ गंडमाळ । ऄपस्मार रोग सकळ । पररहरती तातकाळ । श्रीगुरुपादुका ऄर्मचता ॥८२॥

जो ऄसाल मंदमित । बिधर मुका चरण नसती । औदुब

ं री सावा कररती । सुदाह होय सतय माना ॥८३॥

चतुर्मवध पुरुषाथु । ताथा होय िनिित । प्रतयि वसा श्रीगुरुनाथ । औदुंबरी सनातन ॥८४॥

तया नाव कल्पतरू । प्रतयि झाणा औदुब

ं रू । जा जा मनी आिच्छती नरू । साध्य होय पररयासा ॥८५॥

वकती वणूु ताथील मिहमा । सांगता ऄशक्य ऄसा अम्हा । श्रीगुरुसरस्वती नामा । प्रख्यात ऄसा पररयासा ॥८६॥

गंगाधराचा नंदन । सांगा गुरुचररत्र िवस्तारोन । भिक्तपूवुक ऐकती जा जन । सकलाभीष्टा पावती ॥८७॥

म्हणोिन सरस्वतीगंगाधर । सदा श्रीगुरुचरणी िस्थर । ईतरवी पैलपार । आहसौख्य परगित ॥८८॥

आित श्रीगुरुचररत्रामृत । गुरुमाहातम्यपरमामृत । िवप्रपुत्रसंजीवनामृत । िनरोिपला ऄसा याथा ॥८९॥

आित श्रीगुरुचररत्रपरमकथाकल्पतरौ श्रीनृससहसरस्वतयुपाख्याना िसद्धनामधारकसंवादा बालसंजीवन नाम एकसवशोऽध्यायः ॥२१॥

श्रीगुरुदत्तात्रायार्मपतमस्तु ॥ ओवीसंख्या ॥८९॥

श्रीगुरुदत्तात्रायापुणमस्तु

पृष्ठ ९५ of २७१
ऄध्याय बािवसावा
श्रीगणाशाय नमः ।

नामधारक िशष्यराणा । लागा िसद्धािचया चरणा । कर जोडोिनया जाणा । िवनवीतसा पररयासा ॥१॥

जय जयाजी योगीश्वरा । िशष्यजनमनोहरा । तूिच तारक भवसागरा । ऄज्ञानितिमरार्जयोती तू ॥२॥

तुझा चरणसंपकु होता । झाला ज्ञान मज अता । परमाथुवासना तत्त्वतां । झाली तुझा प्रसादा ॥३॥

दाखिवली गुरूची सोय । ताणा सकळ ज्ञान होय । तूिच तारक योिगराय । परमपुरुषा िसद्धमुनी ॥४॥

गुरुचररत्रकामधानु । सांिगतला मज िवस्तारोिन । ऄद्यािप न धाय माझा मनु । अिणक अवडी होतसा ॥५॥

मागा तुम्ही िनरोिपला । श्रीगुरु गाणगापुरी अला । पुढा कै सा वतुला । िवस्तारावा दातारा ॥६॥

ऐकोिन िशष्याचा वचन । सांगा िसद्ध संतोषोन । म्हणा िशष्या तू सगुण । गुरुकृ पाच बाळक ॥७॥

धन्य धन्य तुझा जीवन । धन्य धन्य तुझा मन । होसी तूिच पूर्जयमान । या समस्त लोकांत ॥८॥

तुवा प्रश्न का लासी । संतोष माझ्या मानसी । ईल्हास होतो सांगावयासी । गुरुचररत्रकामधानु ॥९॥

पुढा वाढला ऄनंत मिहमा । सांगतां ऄसा ऄनुपमा । श्रीगुरु अला गाणगाभुवनी । रािहला संगमी गुप्तरूपा ॥१०॥

भीमा ईत्तरवािहनीसी । ऄमरजासंगमिवशाषी । ऄश्वतथ नारायण पररयासी । महावरद स्थान ऄसा ॥११॥

ऄमरजा नदी थोर । संगम झाला भीमातीर । प्रयागासमान ऄसा िात्र । ऄष्टतीथे ऄसती ताताह ॥१२॥

तया तीथांचा मिहमान । ऄपार ऄसा अख्यान । पुढा तुज िवस्तारोन । सांगान ऐक िशष्योत्तमा ॥१३॥

तया स्थानी श्रीगुरुमूर्मत । होती गौसय ऄितप्रीती । तीथुमिहमा करणा ख्याित । भक्तजनतारणाथु ॥१४॥

समस्त तीथे श्रीगुरुचरणी । ऐसा बोलती वादपुराणी । तयासी कायसा तीथु गहनी । प्रकाश करी िात्रांसी ॥१५॥

भक्तजनतारणाथु । तीथे सहडा श्रीगुरुनाथ । गौसय होती किलयुगात । प्रकट का ली गुरुनाथा ॥१६॥

ताथील मिहमा ऄनुक्रमासी । सांगो पुढा िवस्तारा सी । प्रकट झाला श्रीगुरू कै सी । सांगान ऐका एकिचत्ता ॥१७॥

ऐसा संगम मनोहर । ताथा वसती श्रीगुरुवर । ित्रमूतींचा ऄवतार । गौसय होय कवणापरी ॥१८॥

सहि वकरणा सूयाुसी । का वी राहवाल गौसयासी । अपोअप प्रकाशी । होय सहज गुण तयाचा ॥१९॥

वसती रानी संगमासी । जाती िनतय िभिासी । तया गाणगापुरासी । माध्याह्नकाळी पररयासा ॥२०॥

तया ग्रामी िद्वजवर । ऄसती एकशत घर । होता पूवी ऄग्रहार । वादपाठक ब्राह्मण ऄसती ॥२१॥

तया स्थानी िवप्र एक । राहत ऄसा सुिीण दाख । भायाु तयाची पितसावक । पितव्रतािशरोमणी ॥२२॥

वतुत ऄसता दररद्रदोषी । ऄसा एक वांझ मिहषी । वासण घातली ितयासी । दंतहीन ऄितवृद्ध ॥२३॥

नदीतीरी मिळयासी । िारमृित्तका वहावयासी । िनतय द्रव्य दाती तयासी । मृित्तका िार वहावया ॥२४॥

ताणा द्रव्या वरो घाती । याणा रीती काळ क्रिमती । श्रीगुरुनाथ ऄितप्रीती । याती िभिासी तयाचा घरा ॥२५॥

िवप्र लोक सनदा कररती । कै चा अला यित म्हणती । अम्ही ब्राह्मण ऄसो श्रोती । न या िभिा अमुचा घरी ॥२६॥

िनतय अमुचा घरी दाखा । िवशाष ऄन्न ऄनाक शाका । ऄसा तयजुनी यित ऐका । जातो दररवद्रयाचा घरी ॥२७॥

ऐसा बोलती िवप्र समस्त । भक्तवतसल श्रीगुरुनाथ । प्रपंचरिहत परमाथु । करणा ऄसा अपुल्या मनी ॥२८॥

पाहा पा िवदुराच्या घरा । प्रीती कै सी शाङु गधरा । दुयोधनराजद्वारा । कधी न वचा पररयासा ॥२९॥

साित्त्वकबुद्धी जा वतुती । श्रीगुरूची तयांसी ऄितप्रीित । आह सौख्य ऄपरा गित । दातो अपल्या भक्तांसी ॥३०॥

पृष्ठ ९६ of २७१
ऐसा कृ पाळू परम पुरुष । भक्तावरी प्राम हषु । तयासी दुबुळ काय दोष । रं का रार्जय दाई शका ॥३१॥

जरी कोपा एखाद्यासी । भस्म करील पररयासी । वर दाता दररवद्रयासी । रार्जय होय िितीचा ॥३२॥

ब्रह्मदावा अपुल्या करा । िलिहली ऄसती दुष्ट ऄिरा । श्रीगुरुचरणसंपके । दुष्टािरा ती शुभ होती ॥३३॥

ऐसा ब्रीद श्रीगुरुचा । वणूु न शका माझा वाचा । थोर पुण्य तया ब्राह्मणाचा । श्रीगुरु जाती तया घरा ॥३४॥

वतुत ऄसता एका वदवसी । न िमळा वरू तया ब्राह्मणासी । घरी ऄसा वांझ मिहषी । नाली नाही मृित्तका सी ॥३५॥

तया िवप्रमंवदरासी । श्रीगुरु अला िभिासी । महा ईष्ण वैशाखमासी । माध्याह्नकाळी पररयासा ॥३६॥

ऐसा श्रीगुरुकृ पामूर्मत । गाला िद्वजगृहाप्रती । िवप्र गाला याचकवृत्ती । विनता तयाची घरी ऄसा ॥३७॥

िभिा म्हणता श्रीगुरुनाथ । पितव्रता अली धावत । साष्टांगी दंडवत । कररती झाली तया वाळी ॥३८॥

नमन करूिन श्रीगुरूसी । िवनवीतसा भक्तीसी । अपला पती याचकवृत्तीसी । गाला ऄसा ऄवधारा ॥३९॥

ईतकृ ष्ट धान्य घरी बहुत । घावोिन याितल पती तवररत । तववरी स्वामी बैसा म्हणत । िपढा घातला बैसावया ॥४०॥

श्रीगुरुमूर्मत हास्यवदन । बैसता झाला शुभासन । ितया िवप्रिियासी वचन । बोलती िीर का वो न घािलसी ॥४१॥

तुझा द्वारी ऄसता मिहषी । िीर काहो न घािलसी िभिासी । अम्हाता तू का चाळिवसी । नाही वरू म्हणोिनया ॥४२॥

श्रीगुरुवचन ऐकोन । िवप्रविनता करी नमन । वांझ मिहषी दंतहीन । वृद्धतव झाला ितयासी ॥४३॥

ईपजतांची अमुचा घरी । वांझ झाली दगडापरी । गाभा न वाचा कवणापरी । रा डा म्हणोिन पोिशतो ॥४४॥

यािच कारणा ितयासी । वासण घातली पररयासी । वाहताती मृित्तका सी । ताणा अमुचा योगिाम ॥४५॥

श्रीगुरु म्हणती ितयासी । िमर्थया बोलसी अम्हांसी । तवररत जावोिनया मिहषीसी । दुहूिन अणी िीर अम्हा ॥४६॥

ऐसा वचन ऐकोिन । िवश्वास झाला ितचा मनी । काष्ठपात्र घावोिन । गाली ऐका दोहावया ॥४७॥

श्रीगुरुवचन ऐकोन । िवप्रविनता जाता िण । दुभली िीर संतोषोन । भरणा दोन तया वाळी ॥४८॥

िवस्मय करी िवप्रविनता । म्हणा इश्वर हा तत्त्वता । याचा वाक्य पररसता । काय नवल म्हणतसा ॥४९॥

िीर घावोिन घरात । अली पितव्रता तवररत । तापिवती झाली ऄग्नीत । सवािच िवनवी पररयासा ॥५०॥

श्रीगुरु म्हणती ितयासी । घाली हो िीर िभिासी । जाणा अम्हा स्वस्थानासी । म्हणोिन िनरोिपती तया वाळी ॥५१॥

पररसोिन स्वामीचा वचन । घावोिन अली िीरभरण । का ला गुरुनाथा प्राशन । ऄितसंतोषा करूिनया ॥५२॥

संतोषोिन श्रीगुरुमूर्मत । वर दाती ऄितप्रीती । तुझा घरी ऄखंिडती । लक्ष्मी राहा िनरं तर ॥५३॥

पुत्रपौत्री िश्रयायुक्त । तुम्ही नांदाल िनिित । म्हणोिन िनघाला तवररत । संगमस्थानासी अपुल्या ॥५४॥

श्रीगुरु गाला संगमासी । अला िवप्र घरासी । ऐकता झाला िवस्तारा सी । मिहमा श्रीगुरुमूतीचा ॥५५॥

म्हणा ऄिभनव झाला थोर । होइल इश्वरी ऄवतार । अमुच्या दृष्टी वदसा नर । परमपुरुष तोिच सतय ॥५६॥

िवप्र म्हणा िियास । अमुचा गाला दररद्रदोष । भाट जाहली श्रीगुरुिवशाष । सकळाभीष्टा साधली ॥५७॥

म्हणोिन मनी िनधाुर कररती । भाटी जाउ कै चा यित । हाती घावोिन अरती । गाला दंपती संगमासी ॥५८॥

भिक्तपूवुक श्रीगुरूसी । गंधािताधूपदीपासी । नैवाद्यतांबूलप्रदििणासी । पूजा कररती सद्भावा ॥५९॥

याणापरी िद्वजवर । लाधता जाहला जैसा वर । कन्यापुत्र लक्ष्मी िस्थर । पूणु अयुष्य झाला जाण ॥६०॥

िसद्ध म्हणा िशष्यासी । श्रीगुरुकृ पा होय र्जयासी । दैन्य कै सा तया नरासी । ऄष्टैश्वयै भोगीतसा ॥६१॥

म्हणा सरस्वतीगंगाधर । सांगा गुरुचररत्रिवस्तार । ऐकता होय मनोहर । दैन्यावागळा होय तवररत ॥६२॥

पृष्ठ ९७ of २७१
आितश्रीगुरुचररत्रामृत । वंध्या मिहषी दुग्ध दात । िनियाचा बळा सतय । भाग्य अला िवप्रासी ॥६३॥

आित श्रीगुरुचररत्रपरमकथाकल्पतरौ श्रीनृससहसरस्वतयुपाख्याना िसद्धनामधारकसंवादा वंध्यामिहषीदोहनं नाम द्वासवशोऽध्यायः ॥२२॥

श्रीगुरुदत्तात्रायार्मपतमस्तु ॥ ओवीसंख्या ॥६३॥

श्रीगुरुदत्तात्रायापुणमस्तु

पृष्ठ ९८ of २७१
ऄध्याय तािवसावा
श्रीगणाशाय नमः ।

िवनवी िशष्य नामांवकत । िसद्ध योगीयाता पुसत । पुढील कथा िवस्तारत । िनरोपावी दातारा ॥१॥

िसद्ध म्हणा ऐक बाळा । श्रीगुरूची ऄगम्य लीला । तोिच िवप्रा प्रकट का ला । जाणा वांझ मिहषी दुिभली ॥२॥

तया ग्रामी यारा वदवसी । िारमृित्तका वहावयासी । मागो अला तया मिहषीसी । द्रव्य दाउ म्हणताती ॥३॥

िवप्र म्हणा तयासी । नाद ू दुभता मिहषीसी । दावीतसा सकिळकांसी । िीरभरणा दोनी का ली ॥४॥

कररती िवस्मय सकळ जन । म्हणती वांझ दंतही । काल होती नाकी खूण । वासणरज्जू ऄिभनव ॥५॥

नवहती गर्मभणी वांझ मिहषी । वतस न होता दुभा कै सी । वाताु फाकली िवस्तारा सी । कळली तया ग्रामािधपतीस ॥६॥

िवस्मय करुनी तया वाळी । अला ऄिधपती तयाजवळी । नमोिनया चरणकमळी । पुसतसा वृत्तान्त ॥७॥

िवप्र म्हणा तयासी । ऄसा संगमी संन्यासी । तयाची मिहमा अहा ऐसी । होइल इश्वर ऄवतार ॥८॥

िनतय अमुच्या मंवदरासी । याती श्रीगुरु िभिासी । वरो नवहती तया वदवशी । िीर अपणा मािगतला ॥९॥

वांझ म्हणता रागावोिन । तवरा िीर दोहा म्हणोिन । वाक्य तयाचा िनघता िणी । कामधानूपरी जाहली ॥१०॥

िवप्रवचन पररसोिन । गाला राजा धावोिन । नमन का ला साष्टांगासी । एका भावा करोिनया ॥१२॥

जय जयाजी जगद्गुरु । त्रयमूतीचा ऄवतारु । तुझा मिहमा ऄपरं पारु । ऄशक्य अम्हा वर्मणता ॥१३॥

नाणो अम्ही मंदमित । मायामोहऄंधवृित्त । तू तारक जगज्ज्योती । ईद्धरावा अम्हांता ॥१४॥

ऄिवद्यामायासागरी । बुडालो ऄसो घोर दरी । िवश्वकताु तारी तारी । म्हणोिन चरणी लागला ॥१५॥

िवश्वकताु तूिच होसी । हाळामात्रा सृष्टो रिचसी । अम्हा तु वदसतोसी । मनुष्यरूप धरोिन ॥१६॥

वणाुवया तुझा मिहमा । स्तोत्र कररता ऄशक्य अम्हा । तूिच रििता का शव्योमा । िचन्मयातमा जगद्गुरु ॥१७॥

याणापरी श्रीगुरूसी । स्तोत्र करी बहुवसी । श्रीगुरुमूर्मत संतोषी । अश्वािसती तया वाळी ॥१८॥

संतोषोिन श्रीगुरुमूर्मत । तया रायाता पुसती । अम्ही तापसी ऄसो यित । ऄरण्यवास कररतसो ॥१९॥

या कारणा अम्हापासी । याणा तुम्हा संभ्रमासी । पुत्रकलत्रसिहतासी । कवण कारण सांग म्हणती ॥२०॥

ऐकोिनया श्रीगुरुचा वचन । राजा िवनवी कर जोडू न । तू तारक भक्तजन । ऄरण्यवास कायसा ॥२१॥

ईद्धरावया भक्तजना । ऄवतरलासी नारायणा । वासना जैसी भक्तजना । संतुष्टावा ताणापरी ॥२२॥

ऐशी तुझी ब्रीदख्याित । वादपुराणी वाखािणती । भक्तवतसला श्रीगुरुमूर्मत । िवनंती माझी पररसावी ॥२३॥

गाणगापुर महास्थान । स्वामी करावा पावन । िनतय ताथा ऄनुष्ठान । वास करणा ग्रामात ॥२४॥

मठ करोिन तया स्थानी । ऄसावा अम्हा ईद्धरोिन । म्हणोिन लागा श्रीगुरुचरणी । भिक्तपूवुक नरा श्वर ॥२५॥

श्रीगुरु मनी िवचाररती । प्रगट होणा अली गित । क्विचतकाळ याणा रीती । वसणा घडा तया स्थानी ॥२६॥

भक्तजनतारणाथु । ऄवतार धररती श्रीगुरुनाथ । राजयाचा मनोरथ । पुरवू म्हणती तया वाळी ॥२७॥

ऐसा िवचारोिन मानसी । िनरोप दाती नरािधपासी । जैसी तुझ्या मानसी । भिक्त ऄसा तैसा करी ॥२८॥

गुरुवचन ऐकोिन । संतोषोिन नृप मुनी । बैसवोिनया सुखासनी । समारं भा िनघाला ॥२९॥

नानापरींची वाद्या यंत्रा । गीतवाद्यमंगळतुरा । मृदंग टाळ िनभुरा । वाजताती मनोहर ॥३०॥

राव िनघा छत्रपताका सी । गजतुरंगश्रृंगारा सी । अपुला पुत्रकलत्रासी । सवा यतीसी घावोिन ॥३१॥

पृष्ठ ९९ of २७१
वादघोष िद्वजवरी । कररताती नानापरी । वाखािणती बंवदकारी । ब्रीद तया मूतीचा ॥३२॥

याणापरी ग्रामाप्रती । श्रीगुरु अला ऄितप्रीती । ऄनाकपरी अरती । घाईनी अला नगरलोक ॥३३॥

ऐसा समारं भ थोर । कररता झाला नरा श्वर । संतोषोिन श्रीगुरुवर । प्रवाशला नगरात ॥३४॥

तया ग्रामपििमदाशी । ऄसा ऄश्वतथ ईन्नतासी । ओस गृह तयापासी । ऄसा एक भयंकर ॥३५॥

तया वृिावरी एक । ब्रह्मरािस भयानक । तयाचा भया ऄसा धाक । समस्त प्राण्या भय तयाचा ॥३६॥

ब्रह्मरािस महाक्रूर । मनुष्यमात्र करी अहार । तयाचा भय ऄसा थोर । म्हणोिन गृह ओस ताथा ॥३७॥

श्रीगुरुमूर्मत तया वाळी । अला तया वृिाजवळी । ब्रह्मरािस तातकाळी । यावोिन चरणी लागला ॥३८॥

कर जोडू िन श्रीगुरूसी । िवनवीतसा भक्तीसी । स्वामी माता ताररयासी । घोरांदरी बुडालो ॥३९॥

तुझ्या दशुनमात्रासी । नासली पापा पूवाुर्मजतासी । तू कृ पाळू सवांसी । ईद्धरावा अपणाता ॥४०॥

कृ पाळु ता श्रीगुरु । मस्तकी ठा िवती करु । मनुष्यरूपा होवोिन यारु । लोळतसा चरणकमळी ॥४१॥

श्रीगुरु सांगती तयासी । तवररत जावा संगमासी । स्नान कररता मुक्त होसी । पुनरावृित्त नाही तुज ॥४२॥

गुरुवचन ऐकोन । रािस करी संगमी स्नान । कलावरा सोडू िन जाण । मुक्त झाला ततिणी ॥४३॥

िवस्मय कररित सकळ लोक । म्हणती होइल मूर्मत याक । हरर ऄज िपनाक । हािच सतय मािनजा ॥४४॥

श्रीगुरु रािहला तया स्थानी । मठ का ला श्रृंगारोिन । नरािधपिशरोमणी । भिक्तभावा पूजीतसा ॥४५॥

भिक्तभावा नरा श्वर । पूजा ऄपी ऄपरं पार । परोपरी वाद्यगजर । गीतवाद्यामंत्रासी ॥४६॥

श्रीगुरु िनतय संगमासी । जाती िनतय ऄनुष्ठानासी । नराधीश भक्तीसी । सैन्यासिहत अपण जाय ॥४७॥

एखाद्या समयी श्रीगुरूसी । बैसिवती अपुल्या अंदोिलका सी । सवु दळ सैन्यासी । घावोिन जाय वनांतरा ॥४८॥

माध्याह्नकाळी पररयासी । श्रीगुरु याती मठासी । सैन्यासिहत अनंदस

ा ी । नमन करी नरािधप ॥४९॥

भक्तवतसल श्रीगुरुमूर्मत । भक्ताधीन अपण ऄसती । जैसा संतोष तयाच्या िचत्ती । ताणापरी रहाटती ॥५०॥

समारं भ होय िनतय । ऐकती लोक समस्त । प्रगट झाला लोकांत । ग्रामांतरी सकळजिन ॥५१॥

कु मसी म्हिणजा ग्रामासी । होता एक तापसी । ित्रिवक्रम भारती नामासी । तीन वाद जाणतसा ॥५२॥

मानसपूजा िनतय करी । सदा ध्यायी नरहरी । तयाणा ऐवकला गाणगापुरी । ऄसा नरससहसरस्वती ॥५३॥

ऐकता तयाची चररत्रलीला । मनी म्हणा दांिभक कळा । हा काय खाळ चतुथाुश्रमाला । म्हणोिन सनदा अरं िभली ॥५४॥

ज्ञानमुर्मत श्रीगुरुनाथ । सवांच्या मनीचा जाणत । यतीश्वर सनदा अपुली करीत । म्हणोिन ओळिखला मनात ॥५५॥

िसद्ध म्हणा नामांवकता । पुढा ऄपूवु ऄसा कथा । मन करोिन िनमुळता । एकिचत्ता पररस तु ॥५६॥

म्हणा सरस्वतीगंगाधर । सांगा गुरुचररत्रिवस्तार । ऐकता होय मनोहर । सकळाभीष्ट पािवजा ॥५७॥

आित श्रीगुरुचररत्र । गाणगापुरी पिवत्र । ब्रह्मरािसा परत्र । िनजमोि दीधला ॥५८॥

आित श्रीगुरुचररत्रपरमकथाकल्पतरौ श्रीनृससहसरस्वतयुपाख्याना िसद्धनामधारकसंवादा रािसमुक्तकरणं नाम त्रयोसवशोऽध्याः ॥२३॥

श्रीगुरूदत्तात्रायार्मपतमस्तु ॥ ओवीसंख्या ॥५८॥

श्रीगुरुदत्तात्रायापुणमस्तु

पृष्ठ १०० of २७१

ऄध्याय चोिवसावा
श्रीगणाशाय नमः ।

िसद्ध म्हणा नामधारका । पुढा ऄपूवु वतुला दाखा । िवस्तारा कथाकौतुका । िनरोपीन तुज अता ॥१॥

नामधारक म्हणा िसद्धासी । पुढा कथा वतुली कै सी । िवस्तारोिन अम्हांसी । िनरोपावी दातारा ॥२॥

िशष्यवचन पररसोिन । सांगता झाला िसद्ध मुिन । ऐक तू वतसा नामकरणी । गुरुचररत्र ऄिभनव ॥३॥

ऐसा ित्रिवक्रम महामुिन । जो का होता कु मसीस्थानी । सनदा करी सवु जनी । दांिभक संन्यासी म्हणोिन ॥४॥

ज्ञानवंत श्रीगुरुमूर्मत । िवश्वाच्या मनीचा ओळखती । नसिधपासी सांगती । सनदा कररतो म्हणोिन ॥५॥

श्रीगुरु म्हणती तया वाळी । अजची िनघावा तातकाळी । ित्रिवक्रमभारतीजवळी । जाणा ऄसा कु मसीस ॥६॥

ऐकोिन राजा संतोषला । नानालंकार कररता जाहला । हत्ती ऄश्वपायदळा । श्रृंगार का ला तया वाळी ॥७॥

समारं भ का ला थोरु । अंदोळी बैसला श्रीगुरु । नानापरी वाद्यगजरु । करूिनया िनघाला ॥८॥

ऐसापरी श्रीगुरुमूर्मत । तया कु मसी ग्रामा याती । ित्रिवक्रमभारती । करीत होता मानसपूजा ॥९॥

मानसपूजा नरहरीसी । िनतय करी भावासी । िस्थर न होय तया वदवसी । मानसमूर्मत नरका सरी ॥१०॥

मनी सचता करी यित । का पा न या मूर्मत िचत्ती । वृथा झाली तपोवृित्त । काय कारण म्हणतसा ॥११॥

बहुत काळ अरािधला । का पा नरससहा ईपाििला । तपफळ वृथा गाला । म्हणोिन सचता करीतसा ॥१२॥

आतुका होता तया ऄवसरी । श्रीगुरुता दािखला दूरी । यात होता नदीतीरी । मानसपूजाच्या मू र्मतरूपा ॥१३॥

सवु दळ दंडधारी । तयांत एकरूप हरी । भारती दाखोिन िवस्मय करी । नमन करीत िनघाला ॥१४॥

साष्टांग नमन करोिन । जावोिन लागा श्रीगुरुचरणी । सवुिच रूपा झाला प्राणी । दंडधारी यितरूप ॥१५॥

समस्तरूप एकसरी । वदसताती दंडधारी । कवण लघु कवण थोरी । न कळा तया ित्रिवक्रमा ॥१६॥

भ्रांत झाला तया वाळी । पुनरिप लागा चरण कमळी । ब्रह्मा िवष्णु चंद्रमौळी । ित्रमूर्मत तू जगद्गुरु ॥१७॥

तुझा न कळा स्वरूपज्ञान । ऄिवद्यामाया वाष्टोन । िनजरूप होउन । कृ पा करणा दातारा ॥१८॥

तुझा स्वरूप ऄवलोवकता । अम्हा ऄशक्य गुरुनाथा । चमुचिू करूिन अता । पाहू न शका म्हणतसा ॥१९॥

तू व्यापक सवाु भूती । नरससहमूर्मत झालासी यित । प्रगट नरससहसरस्वती । समस्त वदसती यितरूप ॥२०॥

नमू अता सांग कवणा । कवणापुढा दाखवू करुणा । ित्रमूर्मत तू ओळखसी खुणा । िनजरूपा रहावा स्वािमया ॥२१॥

तप का ला बहुत वदवस । पूजा का ली तुझी मानस । अिज अिल गा फळास । मूर्मत सािात भाटली ॥२२॥

तू तारक िवश्वासी । ईद्धराया अम्हांसी । म्हणोिन भूमी ऄवतरलासी । दावी स्वरूप िचन्मय ॥२३॥

ऐसापरी श्रीगुरूसी । स्तुित का ली भक्तीसी । श्रीगुरुमूर्मत संतोषी । झाली िनजमूर्मत एक ॥२४॥

व्यक्त पाहा तया वाळी । वदसो लागला सैन्य सकळी । तयामध्या चंद्रमौळी । वदसा श्रीगुरु भक्तवरद ॥२५॥

श्रीगुरु म्हणती तयासी । िनतय अमुची सनदा कररसी । दांिभक नावा अमहंसी । पाचाररसी मंदमती ॥२६॥

या कारणा तुजपासी । अलो तुझ्या परीिासी । पूजा कररसी तू मानसी । श्रीनृससहमूतीची ॥२७॥

दांिभक म्हणजा कवण परी । सांग अता िवस्तारी । तुझा मनी वसा हरी । तोिच तुज िनरोपी ॥२८॥

ऐकोिन श्रीगुरुचा वचन । यतीश्वर करी नमन । सद्गुरु स्वामी कृ पा करून । ऄिवद्यारूप नासावा ॥२९॥

तू तारक िवश्वासी । त्रयमूर्मत-ऄवतार तूिच होसी । मी वाष्टोन । मायापाशी । ऄज्ञानपणा वतुतो ॥३०॥

पृष्ठ १०१ of २७१

मायामोह-ऄंधकरी । बुडालो ऄज्ञानसागरी । न ओळखा परमाथु िवचारी । वदवांध झालो स्वािमया ॥३१॥

र्जयोितःस्वरूप तू प्रकाशी । स्वामी माता भाटलासी । िमा करावी बाळकासी । ईद्धारावा दातारा ॥३२॥

ऄिवद्यारूप-समुद्रात । होतो अपण वहात । न वदसा पैल ऄंत । बुडतसो स्वािमया ॥३३॥

ज्ञानतारवी बैसवोिन करुणावायु प्रारूिन । पैलथडी िनजस्थानी । पाववी स्वामी कृ पाससधु ॥३४॥

तुझी कृ पा होय र्जयासी । दुःखदैन्या कै चा तयासी । तोिच सजकील कळीकाळासी । परमाथी ऐक्य होय ॥३५॥

पूवी कथा ऐवकली श्रवणी । महाभारत पुराणी । दािवला रूप ऄजुुना नयनी । प्रसन्न होवोिन तयासी ॥३६॥

तैसा तुम्ही मजला अज । दािवला स्वरूप िनज । ऄनंत मिहमा तुझी चोज । भक्तवतसला गुरुनाथा ॥३७॥

जय जयाजी जगद्गुरु । तू तारक भवसागरु । त्रयमूतीचा ऄवतारु । नरससहसरस्वती ॥३८॥

कृ ताथु झालो जी अपण । दािखला अिज तुमचा चरण । न कररता प्रयतन । भाटला रतनसचतामणी ॥३९॥

जैसी गंगा सगरांवरी । कडा का ला भवसागरी । जैसा िवष्णु िवदुराघरी । अला अपण कृ पावंत ॥४०॥

भक्तवतसला तुझी कीर्मत । अम्हा दािवली प्रचीित । वणाुवया नाही मित । ऄनंतमिहमा जगद्गुरु ॥४१॥

याणापरी श्रीगुरूसी । करी स्तोत्र बहुवसी । श्रीगुरुमूती संतोषी । वदधला वर तया वाळी ॥४२॥

वर दा तो ित्रिवक्रमासी । तुष्टलो तुझ्या भक्तीसी । सद्गित होय भरवसी । पुनरावृित्त नाही तुज ॥४३॥

तुज साधला परमाथु । होइल इश्वरी ऐक्याथु । ऐसा म्हणोिन गुरुनाथ । िनघाला अपुल्या िनजस्थाना ॥४४॥

वर दावोिन भारतीसी । राहिवला ताथा कु मसीसी । िण न लागता पररयासी । अला गाणगापुरासी ॥४५॥

िसद्ध म्हणा नामधारका । श्रीगुरुमिहमा ऐसा िनका । ित्रमूर्मत तोिच ऐका । नररूपा वतुतसा ॥४६॥

ऐसा परमपुरुष गुरु । तयाता जा कोणी म्हणती नरु । तािच पावती यमपुरु । सप्तजन्मपयंत ॥४७॥

गुरुब्रुह्मा गुरुर्मवष्णु । गुरुिच होय िगररजारमणु । वादशािपुराणू । बोलती हा प्रिसद्ध ॥४८॥

या कारणा श्रीगुरूसी । शरण जावा िनियासी । िवश्वासावा माझ्या बोलासी । लीन वहावा श्रीगुरुचरणी ॥४९॥

ऄमृताची अरवटी । घातली ऄसा गोमटी । ज्ञानी जन प्रािशती घोटी । गुरुचररत्रकामधानु ॥५०॥

गंगाधराचा नंदन । सांगा गुरुचररत्र िवस्तारोन । भिक्तपूवुक ऐकती जन । लाधती पुरुषाथु चतुर्मवध ॥५१॥

आित श्रीगुरुचररत्रपरमकथाकल्पतरौ श्रीनृससहसरस्वतयुपाख्याना िसद्धनामधारकसंवादा ित्रिवक्रमभारती िवश्वरूपदशुनं नाम

चतुर्मवशोऽध्यायः ॥२४॥

श्रीगुरुदत्तात्रायार्मपतमस्तु ॥ ओवीसंख्या ॥५१॥

श्रीगुरुदत्तात्रायापुणमस्तु

पृष्ठ १०२ of २७१

ऄध्याय पंचिवसावा
श्रीगणाशाय नमः ।

जय जयाजी िसद्धमुनी । तूिच गुरुिशरोमणी । सािी यातसा ऄंतःकरणी । बोिलला माता परमाथु ॥१॥

ऐसा कृ पाळु परमाश्वर । अपण झाला ऄवतार । यारा वदसतसा नर । तािच ऄज्ञानी प्रतयि ॥२॥

तया ित्रिवक्रमभारतीसी । दािवला रूप प्रतयिासी । पुढा कथा वतुली कै सी । िनरोपावी दातारा ॥३॥

िसद्ध म्हणा ऐक बाळा । श्रीगुरूची ऄगम्य लीला । सांगता न सरा बहु काळा । साधारण मी सांगतसा ॥४॥

समस्त लीला सांगता । िवस्तार होइल बहु कथा । या कारणा क्विचता । िनरोपीतसा बाळका ॥५॥

पुढा ऄपूवु वतुला एक । ऐक िशष्या नामधारक । िवदुरा नामा नगर एक । होता राजा यवन ताथा ॥६॥

महाक्रूर ब्रह्मद्वाषी । सदा करी जीवसहसी । चचाु करवी ब्राह्मणांसी । वाद म्हणवी अपणापुढा ॥७॥

िवप्रासी म्हणा यवन । जा का ऄसती िवद्वज्जन । अपुल्या सभात याउन । वाद सवु म्हणावा ॥८॥

तयाता द्रव्य दाइन बहुत । सवाुमध्या मान्यवंत । जो का सांगाल वादाथु । िवशाष तयाची पूजा करू ॥९॥

ऐसा ऐकू िन ज्ञानी जन । नाणो म्हणती वाद अपण । जा का ऄसती मितहीन । कांिा कररती द्रव्याची ॥१०॥

जावोिनया म्लाच्छापुढा । वादशाि वािचती गाढा । म्लाच्छ मनी ऄसा कु डा । ऐका ऄथु यज्ञकांडाचा ॥११॥

म्हणा िवप्र यज्ञ कररती । पशुहतया करणा रीती । अम्हा म्लाच्छाता सनवदती । पशु विधती म्हणोिनया ॥१२॥

याणापरी ब्राह्मणासी । सनदा करी बहुवसी । योग्यता पाहून िद्वजवरांशी । ऄपार द्रव्य दातसा ॥१३॥

याणापरी तो यवन । दातो द्रव्य म्हणोन । ऐकता झाला सकळ जन । दाशोदाशी िवप्रवगु ॥१४॥

वादशािी िनपुण । द्रव्यावरी ठा वुनी मन । भाटीसी जाती ब्राह्मण । वाद म्हणती यवनापुढा ॥१५॥

ऐसा मंदमित िवप्र । तयांची जोडी यमपुर । मदोन्मत्त दुराचार । ताच आष्ट कलीचा ॥१६॥

याणापरी वतुमानी । वतुत ऄसता एका वदनी । मंदभाग्य िवप्र दोनी । यावोिन भाटला राया ॥१७॥

वादशाि ऄिभज्ञाती । तीन वाद जाणो म्हणती । तया यवनापुढा वकर्मत । अपली अपण सांगती ॥१८॥

िवप्र म्हणती रायासी । कोणी नाही अम्हासरसी । वाद करावया वादांसी । नसती चारी राष्ट्रांत ॥१९॥

ऄसती जरी तुझ्या नगरी । तवररत याथा पाचारी । अम्हासवा वाद चारी । चचाु करावी िद्वजांनी ॥२०॥

िवप्रवचन ऐकोिन । राजा पडला ऄिभमानी । अपुल्या नगरचा िवप्र अणोिन । समस्ताता पुसा तो ॥२१॥

राजा म्हणा समस्तांसी । चचाु करावी तुम्ही यांसी । जा सजवकती तके सी । तयासी ऄपार द्रव्य दाउ म्हणा ॥२२॥

ऐकोिनया ज्ञानी जन । म्हणती म्लाच्छालागून । अम्हा योग्यता नाही जाण । या ब्राह्मणांता का वी सजकू ॥२३॥

अम्हामध्या हािच श्राष्ठ । िवप्र दोघा महासुभट । याता करोिन प्रगट । मान द्यावा महाराज ॥२४॥

ऐसा म्हणती िद्वज समस्त । ऐकोिन राजा मान दात । विा भूषणा दाइ िविचत्र । गजावरी अरूढिवला ॥२५॥

अरूढवोिन हस्तीवरी । िमरवा म्हणा अपुल्या नगरी । नाही िवप्र यांचा सरी । हािच राजा िवप्रांचा ॥२६॥

अपण राजा यवनांसी । हा दुजा राजा िद्वजांसी । ऐसा भूसुर तामसी । म्लाच्छापुढा वाद म्हणती ॥२७॥

महातामसी ता ब्राह्मण । िद्वजांता करूिनया दूषण । राजा म्हणिवती अपण । तया यवनरार्जयांत ॥२८॥

ऐसा ऄसता वतुमानी । िवप्र मदांधा व्यापूिन । राजापुढा जावोिन । िवनिवताती पररयासा ॥२९॥

िवप्र म्हणती रायासी । अम्हा योग्यता बहुवसी । न िमळा एखादा वादासी । वृथा झाला िशकोिनया ॥३०॥

पृष्ठ १०३ of २७१

अमुचा मनी बहु अताु । करणा वाद वादशािी । िनरोप दाइ जाउ अता । िवचारू तुझ्या राष्ट्रात ॥३१॥

जरी िमळा ल एखादा नरू । तयासवा चचाु करू । न िमळा तैसा िद्वजवरू । जयपत्र घाउ ब्राह्मणाचा ॥३२॥

राजा म्हणा तयासी । जावा राष्ट्री तवररतासी । पराभवावा ब्राह्मणासी । म्हणोिन िनरोप दाता झाला ॥३३॥

यवनाचा अज्ञासी । िनघाला िद्वजवर तामसी । पयुटन कररता रार्जयासी । गावोगावी िवचाररती ॥३४॥

गावोगावी सहडती । जयपत्रा िलहून घाती । ऐसी कवणा ऄसा शिक्त । तयासन्मुख ईभा रहावा ॥३५॥

समस्त नगरा सहडत । पुढा गाला दििणपंथ । भीमातीरी ऄसा िवख्यात । कु मसी ग्राम ईत्तम ॥३६॥

ताथा होता महामुिन । ित्रिवक्रमभारती म्हणुनी । तयासी याती वाद ितन्ही । ऄनाकशािी ऄिभज्ञ तो ॥३७॥

महामुिन कीर्मतमंत । म्हणोिन सांगती जन समस्त । ऐकती िद्वज मदोन्मत्त । गाला तया मुनीपासी ॥३८॥

जावोिन म्हणती तयासी । ित्रवादी ऐसा म्हणिवसी । चचाु करावी अम्हंसी । ऄथवा द्यावा हाररपत्र ॥३९॥

िवप्रवचन ऐकोिन । म्हणतसा ित्रिवक्रममुिन । अम्ही नाणो वाद ितन्ही । ऄथवा न या वाद एक ॥४०॥

जरी जाणो वादशाि । तरी का होतो ऄरण्यपात्र । वंदन कररता राजा सवुत्र । तुम्हांसारखा भोग कररतो ॥४१॥

नाणो म्हणोिन ऄरण्यवासी । वाष घातला मी संन्यासी । अम्ही िभिुक तापसी । तुम्हांसमान नवहा जाणा ॥४२॥

हारी ऄथवा सजकू न । नाही तयाचा ऄिभमान । तुम्ही ईतकृ ष्ट िवद्वज्जन । अम्हासवा काय वाद ॥४३॥

ऐकोिन मुनींचा वचन । तवका ऄला ता ब्राह्मण । अम्हासवा वाद कवण । घाली ऐसा ित्रभुवनी ॥४४॥

सहडत अलो ऄवघा राष्ट्र । अम्हासमान नाही नर । म्हणोिन दाखिवती जयपत्र । ऄसंख्यात पररयासा ॥४५॥

याणापरी अपणासी । जयपत्र द्यावा िवशाषी । ऄिभमान ऄसल्या मानसी । करी वाद म्हणताती ॥४६॥

ऄनाकपरी ब्राह्मणांसी । सांगा मुिन िवनयासी । ऐकती ना िद्वज महाद्वाषी । मागती जयपत्र अपुला ॥४७॥

ित्रिवक्रम महामुिन । अपुला िवचार ऄंतःकरणी । याता न्यावा गाणगाभुवनी । िशिा करणा िद्वजाता ॥४८॥

िवप्र मदांधा व्यािपला । ऄनाक ब्राह्मण िधक्काररला । तयाता करणा ईपाय भला । म्हणोिन योिजला मनात ॥४९॥

ित्रिवक्रम म्हणा िवप्रासी । चला गाणगाभुवनासी ताथा दाइन तुम्हांसी । जयपत्र िवस्तारा ॥५०॥

ताथा ऄसती अपुला गुरु । तयापुढा पत्र दाइन िनधाुरू । ऄथवा तुमच्या मनींचा भारू । शमन करू म्हणा दाखा ॥५१॥

ऐशी िनगुती करूिन । िनघाला ित्रिवक्रम महामुिन । सवा याती िवप्र दोनी । अंिद्लका बैसोिनया ॥५२॥

मूढ ब्राह्मण ऄज्ञानी । यतीश्वरा चालवोिन । अपण बैसला सुखासनी । म्हणोिन ऄल्पायुषी झाला ॥५३॥

पावला तया गाणगापुरा । जा का स्थान गुरुवरा । रम्य स्थान भीमातीरा । वास नरससहसरस्वती ॥५४॥

नमन करूिन श्रीगुरूसी । िवनवी मुिन भक्तीसी । कृ पामूर्मत व्योमका शी । भक्तवतसला परमपुरुषा ॥५५॥

जय जयाजी जगद्गुरु । िनगुुण तूिच िनर्मवकारु । त्रयमूतीचा ऄवतारु । ऄनाथांचा रिक ॥५६॥

दशुन होता तुझा चरण । ईद्धरा संसारा भवाणु । नाणती मूढ ऄज्ञानजन । ऄधोगतीचा ता आष्ट ॥५७॥

सदगवदत कं ठ झाला । रोमांच ऄंगी ईठला । नात्री बाष्प अनंद झाला । माथा ठा वी चरणावरी ॥५८॥

नमन कररतांिच मनीश्वराता । ईठिवला श्रीगुरुनाथा । असलगोिन करुणावक्त्रा । पुसताती वृत्तान्त ॥५९॥

श्रीगुरु पुसती ित्रिवक्रमासी । अलात कवणा कायाुसी । िवस्तारोिन अम्हांसी । िनरोपावा मुिनवरा ॥६०॥

श्रीगुरुचा वचन ऐकोिन । सांगतसा ित्रिवक्रममुिन । मदोन्मत्त िवप्र दोनी । अला ऄसती चचेसी ॥६१॥

वादशािावद मीमांसा । म्हणती चचाु करू हषे । वाद चारी िजवहाग्री वसा । म्हणती मूढ िवप्र दोनी ॥६२॥

पृष्ठ १०४ of २७१

जरी न करा चचेसी । पत्र मागती हारीसी । ऄनाकापरी तयांसी । सांगता न ऐकती ईन्मत्त ॥६३॥

म्हणोिन अलो तुम्हांजवळी । तुम्ही श्रीगुरु चंद्रमौळी । तुमचा वाक्य ऄसा बळी । ताणापरी िनरोपावा ॥६४॥

मुिनवचन ऐकोिन । श्रीगुरु म्हणती हास्यवदनी । अला होता िवप्र दोनी । तयाता पुसती वृत्तान्त ॥६५॥

श्रीगुरु म्हणती िवप्रांसी । कवण अलाती कायाुसी । वाद कायसा अम्हांसी । लाभ काय वादा तुम्हा ॥६६॥

अम्ही तापसी संन्यासी । अम्हा हारी कायसी । काय थोरी तुम्हांसी । जय होता यतीसवा ॥६७॥

श्रीगुरुवचन ऐकोिन । बोलताती िवप्र दोनी । अलो पृर्थवी सहडोिन । समस्त िवप्र सजकीत ॥६८॥

नवहा कोणी सन्मुख । वादचचाुपराङ्मुख । म्हणोिन पत्रा ऄनाक । काढोिनया दाखिवली ॥६९॥

याणापरी अम्हांसी । पत्र दाता का सायासी । कोप अला ित्रिवक्रमासी । घावोिन अला तुम्हांजवळी ॥७०॥

जरी ऄसाल सािभमान । तुम्हांसिहत दोघाजण । वादशािावद व्याकरण । चचाु करू म्हणती िवप्र ॥७१॥

अम्ही जाणो वाद चारी । न होती कोणी अम्हांसरी । तुम्ही दोघा यतीश्वरी । काय जाणाल वादान्त ॥७२॥

श्रीगुरु म्हणती िवप्रांसी । गवे नाश समस्तांसी । दावदानवावदकांसी । गवे मृतयु लाधला जाणा ॥७३॥

गवे बळीसी काय झाला । बाणासुरासी फळ अला । लंकानाथ कौरव गाला । वैवस्वतिात्रासी ॥७४॥

कवण जाणा वादान्त । ब्रह्मावदका न कळा ऄंत । वाद ऄसती ऄनंत । गवु वृथा तुम्ही कररता ॥७५॥

िवचाराल अपुला िहत । तरी सांडा सवु भ्रांत । काय जाणता वादान्त । चतुवेदी म्हणिवता ॥७६॥

श्रीगुरूचा वचन ऐकोिन । गवे दाटला बहु मनी । जाणो अम्ही वाद तीन्ही । सांग संिहता पररयासा ॥७७॥

याणापरी श्रीगुरूसी । बोलती ब्राह्मण पररयासी । िसद्ध म्हणा नामधारकासी । ऄपूवु पुढा वतुला ॥७८॥

वाद चारी अवद ऄंती । श्रीगुरु ब्राह्मणां िनरोिपती । सांगान ऐका एकिचत्ती । म्हणा सरस्वतीगंगाधर ॥७९॥

आित श्रीगुरुचररत्रामृत । ित्रिवक्रममुिन िवख्यात । िवप्र जयपत्र मागत । ता चररत्र वर्मणला ॥८०॥

आित श्रीगुरुचररत्रपरमकथाकल्पतरौ श्रीनृससहसरस्वतयुपाख्याना िसद्धनामधारकसंवादा िद्वजप्रशंसा नाम पंचिवशोऽध्यायः ॥२५॥

श्रीगुरुदत्तात्रायार्मपतमस्तु ॥ ओवीसंख्या ॥८०॥

श्रीगुरुदत्तात्रायापुणमस्तु

पृष्ठ १०५ of २७१

ऄध्याय सिववसावा
श्रीगणाशाय नमः ।

श्रीगुरु म्हणती ब्राह्मणांसी । नका भ्रमू युक्तीसी । वादान्त न कळा ब्रह्मयासी । ऄनंत वाद ऄसती ॥१॥

वादव्यासासाररखा मुिन । नारायण ऄवतरोिन । वाद व्यक्त करोिन । व्यास नाम पावला ॥२॥

ताणाही नाही पूणु का ला । साधारण सांिगतला । िशष्य होता चौघा भला । प्रख्यात नामा ऄवधारा ॥३॥

िशष्यांची नामा दाखा । सांगान िवस्तारा ऐका । प्रथम पैल दुजा वैशंपायन िनका । ितसरा नामा जैिमनी ॥४॥

चौथा सुमंतु िशष्य । करीन म्हणा िवद्याभ्यास । तयांसी म्हणा वादव्यास । ऄशक्य तुम्हा िशकता ॥५॥

एक वाद व्यक्त िशकता । पािहजा वदनकल्पांता । चारी वाद का वी वािचता । ऄनंत वा द ऄसा मिहमा ॥६॥

ब्रह्मकल्प ितन्ही वफरला । वषोवषी वाचला । ब्रह्मचयु अचरला । वाद पूणु िशको म्हणोिन ॥७॥

या वादांचा अद्यंत । सांगान ऐका एकिचत्त । पूवी भारद्वाज िवख्यात । ऊिष ऄभ्यास करीत होता ॥८॥

लवलाश अला तयासी । पुनरिप करी तपासी । ब्रह्मा प्रसन्न झाला पररयासी । काय मागशील म्हणोिन ॥९॥

भारद्वाज म्हणा ब्रह्मयासी । स्वामी मज प्रसन्न होसी । वाद िशका न अद्यंतासी । ब्रह्मचयु अश्रमी ॥१०॥

वादान्त मज दावावा । सवु माता िशकवावा । ऐसा वरदान द्यावा । म्हणोिन चरणी लागला ॥११॥

ब्रह्मा म्हणा भारद्वाजासी । िमती नाही वादांसी । सवु कै सा िशको म्हणसी । अम्हांसी वाद ऄगोचर ॥१२॥

तुज दािवतो पहा सकळ । करोिन मन िनमुळ । शिक्त झािलया सवु काळ । ऄभ्यास करी भारद्वाजा ॥१३॥

ऐसा म्हणोिन ऊषीसी । ब्रह्मा दावी वादांसी । वदसताती तीन राशी । िगरररूप होवोिन ॥१४॥

र्जयोितमुय कोरटसूयु । पाहता ऊषीस वाटा भय । वादराशी िगररमय । का वी िशकू म्हणतसा ॥१५॥

ितन्ही ब्रह्मकल्पांवरी । अचरला अश्रम चारी । वाद िशकला तावन्मात्री । एवढा िगरी का वी िशको ॥१६॥

म्हणोिन भयभीत झाला । ब्रह्मयाचा चरणी लागला । म्हणा स्वामी ऄशक्य का वळा । िमा करणा म्हणतसा ॥१७॥

या वादाचा अद्यंत । अपण पहावया ऄशक्त । तूिच जाणसी जगन्नाथ । जा दाशी ता घीन ॥१८॥

तू शरणागता अधार । माझा मनी वासना थोर । वाद िशकावा ऄपार । म्हणोिन अलो तुजपासी ॥१९॥

वाद दाखोिन ऄिमत । भय पावला िचत्त । जा द्याल ईिचत । तािच घाउ पररयासा ॥२०॥

ऐसा वचन ऐकोन । ब्रह्मदाव संतोषोन । दाता झाला मुष्टी तीन । ऄभ्यासावया ॥२१॥

तीन वादांचा मंत्रजाळ । वागळा का ला ततकाळ । ऐसा चारी वाद प्रबळ । ऄभ्यासी भारद्वाजी ॥२२॥

ऄजून पुरता नाही तयासी । का वी िशको पाहती वादासी । सांगा तुम्ही पररयासी । चौघा वाचा चारी वाद ॥२३॥

पूणु एक एक वादासी । िशकता प्रयतन मोठा तयासी । सांगान थोडा तुम्हासी । व्यक्त करावया ऄभ्यास ॥२४॥

िशष्य म्हणती व्यासासी । एक एक वाद अम्हांसी । िवस्तारावा अद्यंतासी । शक्तयनुसार ऄभ्यास करू ॥२५॥

ऐसा िवनिवती चौघाजण । नमुनी व्यासचरण । कृ पा करावी जाण । अम्हांलागी व्यासमुिन ॥२६॥

करुणावचन ऐकोिन । व्यास सांगा संतोषोिन । पैल िशष्य बोलावोिन । ऊग्वाद िनरोिपत ॥२७॥

ऐक पैल िशष्योत्तमा । सांगान ऊग्वादमिहमा । पठण करी गा धमुकमी । ध्यानपूवुक करोिन ॥२८॥

पैल िशष्य म्हणा व्यासासी । बरवा िवस्तारावा अम्हांसी । ध्यानपूवुक लिणासी । भादाभाद िनरोपावा ॥२९॥

तयात जा ऄवश्य अम्हांसी । तािच िशको भक्तीसी । तू कामधानु अम्हांसी कृ पा करी गा गुरुमूती ॥३०॥

पृष्ठ १०६ of २७१

व्यास सांगा पैल िशष्यासी । ऊग्वादध्यान पररयासी । वणुरूप व्यिक्त कै सी । भादाभाद सांगान ॥३१॥

ऊग्वादाचा ईपवाद । ऄसा प्रख्यात अयुवेद । ऄित्र गोत्र ऄसा शुद्ध । ब्रह्मा दावता जाणावी ॥३२॥

गायत्री छंदासी । रक्तवणु पररयासी । नात्र पद्मपत्रसदृशी । िवस्तीणु ग्रीवा कं बुकंठ ॥३३॥

कुं चका शी श्मश्रु प्रमाण । द्वयरतनी दीघु जाण । ऊग्वाद ऄसा रूपधारण । मूर्मत ध्यावी याणापरी ॥३४॥

अता भाद सांगान ऐका । प्रथम चचाु श्रावका । िद्वतीय चचाु श्रविणया ऐका । जटा शफट दोनी शाखा ॥३५॥

पाठक्रमशाखा दोनी । सातवा दण्ड म्हणोिन । भाद सप्त िनगुुणी । पाच भाद अिणक ऄसती ॥३६॥

ऄश्वलायनी शांखायनी । शाकला बाष्कला दोनी । पांचवी माण्डू का म्हणोिन । ऄसा भाद द्वादश ॥३७॥

श्रीगुरु म्हणती ब्राह्मणांसी । व्यासा सांिगतला िशष्यासी । ऐिशया ऊग्वादासी । द्वादश भाद िवस्तारा ॥३८॥

या किलयुगाभीतरी । म्हणिवसी वाद चारी । कीर्मत िमरवा लोकांतरी । ऄध्यापक म्हणोिन ॥३९॥

तया द्वादश भादांत । एक शाखा ऄसा िवख्यात । सुलिण रूप व्यक्त । कोण जाणा सांग मज ॥४०॥

नारायण व्यासमुिन । शाखा द्वादश िवस्तारोिन । सांिगतल्या संतोषोिन । पैल िशष्यासी ॥४१॥

ऊग्वादाचा भाद ऄसा । सांिगतला वादव्यासा । श्रीगुरु म्हणती हषे । मदोन्मत्त िद्वजांसी ॥४२॥

यजुवेदिवस्तार । सांगान ऐका ऄपार । वैशंपायन िशष्य थोर । ऄभ्यास करी पररयासा ॥४३॥

व्यास म्हणा िशष्यासी । ऐक एकिचत्तासी । सांगतो यजुवेदासी । ईपवाद धनुवेद ॥४४॥

भारद्वाज गोत्र जाणा । ऄिधदैवत िवष्णु जाणा । ित्रष्टु प् छं दासी तुम्ही म्हणा । अता ध्यान सांगान ॥४५॥

कृ शमध्य िनधाुरी । स्थूल ग्रीवा कपाल जरी । कांचनवणु मनोहरी । नात्र ऄसती सपगट ॥४६॥

शरीर ताम्र अवदतयवणु । पाच ऄरतनी दीघु जाण । यजुवेदा ऐसा ध्यान । वैशंपायना िनधाुरी ॥४७॥

ऐिशया यजुवेदासी । ऄसती भाद शायसी । म्हणा व्यास िशष्यासी । सांगान एकािचपरी ॥४८॥

प्रथम चरका अहूरका । ितसरा नामकठा ऐका । प्राच्यकठा चतुर्मथका । किपलकठा पाचवी पै ॥४९॥

सहावी ऄसा ऄरायणीया । सातवी खुणी वाताुतवीया । श्वात म्हिणजा जाण अठवीया । श्वाततर नवमी ॥५०॥

मैत्रायणी ऄसा नाम । शाखा ऄसा हो दशम । ितसी भाद ईत्तम । ऄसती सात पररयासा ॥५१॥

मानवा दुद
ं भु ा दोनी । ितसरा ऐका या म्हणोिन । वाराहा नाम चतुथुपणी । भाद ऄसा पररयासा ॥५२॥

हररद्रवाया जाण पाचवा । श्याम म्हिणजा सहावा । सातवा श्यामायणीया जाणावा । दशम शाखा पररयासा ॥५३॥

वाजसनाया शाखासी । भाद ऄसती ऄष्टादशी । नामा सांगान पररयासी । श्रीगुरु म्हणती तयांसी ॥५४॥

वाजसनाया नाम एका । िद्वतीया जाबला िनका । बहुधाया नामा तृतीयका । चतुथु कण्व पररयासा ॥५५॥

माध्यंवदना पाचवासी । शािपया नाम षष्ठासी । स्थापायनी सप्तमासी । कापाला ऄष्टम िवख्यात ॥५६॥

पौड्रवतसा िवख्यात । अवरटका नावा ईन्नत । परमावरटका परम ख्यात । एकादश भाद जाणा ॥५७॥

पाराशयाु द्वादशी । वैद्याया नामा त्रयोदशी । चतुदश

ु भाद पुससी । वैनाया म्हणती तयाता ॥५८॥

औंधाया नामा िवशाषी । जाण शाखा पंचदशी । गालवा म्हिणजा षोडशी । बैजवा नाम सप्तदशी ॥५९॥

कातयायनी िवशाषी । जाण शाखा ऄष्टादशी । वाजसनीय शाखासी । भाद ऄसती ऄष्टादश ॥६०॥

तैित्तरीय शाखा भाद दोनी । व्यास सांगा िवस्तारोिन । औख्या कािण्डका या म्हणोिन । यासी भाद पाच ऄसती ॥६१॥

अपस्तंबी ऄसा थोर । शाखा ऄसा मनोहर । यज्ञावद कमे अचार । िवज्ञान ऄसा तयात ॥६२॥

पृष्ठ १०७ of २७१

दुसरा जाण बौधायनी । सतयाषाढी ऄघनािशनी । िहरण्यका शी म्हणोिन । चौथा भाद पररयासा ॥६३॥

औंधायी म्हणोिन नाव । भाद ऄसा पाचवा । ऄनुक्रमा पढावा । म्हणा व्यास िशष्यासी ॥६४॥

षडंगा ऄसती िवशाषा । नामा तयांची सांगान ऐका । िशिा व्याकरण कल्पा । िनरुक्त छं द र्जयोितष ॥६५॥

याता ईपांगा ऄसती मािणक । अिण तयांची नामा तू ऐक । प्रितपद ऄनुपद दाख । छं द ितसरा पररयासा ॥६६॥

भाषाधमु पंचम । मीमांसा न्याय सप्तम । कमुसंिहता ऄष्टम । ईपांगा ही जाणावी ॥६७॥

पररिशष्टा ऄष्टासवश । ऄसती ऐका िवशाष । िवस्तार करुनी पररयास । व्यास सांगा िशष्यासी ॥६८॥

पूवी होतया वादराशी । िशकता ऄशक्य मानवांसी । म्हणोिन लोकोपकारासी । ऐसा का ला िवस्तार ॥६९॥

शाखाभादी याणापरी । िवस्तार का ला प्रकारी । िजतका मित ईच्चारी । िततुका िशको म्हणोिन ॥७०॥

याणापरी िवस्तारी । सांगा व्यास पररकरी । वैशंपायन ऄवधारी । िवनवीतसा तयाजवळी ॥७१॥

यजुवेद िवस्तारा सी । िनरोिपला अम्हांसी । शाखाभाद क्रमासी । वागळाला करोिन ॥७२॥

संदह
ा होतो अम्हासी । मूळ शाखा कोण कै सी । िवस्तारोिन प्रीतीसी । िनरोपावा स्वािमया ॥७३॥

व्यास म्हणा िशष्यासी । बरवा पुिसला अम्हांसी । या यजुवेदासी । मूळ तुम्हां सांगान ॥७४॥

मंत्र ब्राह्मण संिहता । िमळोिन पढता िमिश्रता । तोिच मूळ प्रख्याता । यजुवेद जािणजा ॥७५॥

अिणक ऄसा एक खूण । संिहता िमळोिन ब्राह्मण । तोिच यजुवेद मूळ जाण । वरकड शाखा पल्लव ॥७६॥

यज्ञावद कमुवक्रयासी । हा मूळ गा पररयासी । ऄभ्यास करी गा िनियासी । म्हणा व्यास िशष्याता ॥७७॥

ऐकोिनया व्यासवचन । वैशंपायन म्हणा कर जोडू न । यजुवेदमूळ िवस्तारोन । िनरोपावा स्वािमया ॥७८॥

व्यास म्हणा िशष्यासी । सांगान ऐक िवस्तारा सी । ग्रंथत्रय ऄसती र्जयासी । ऄभ्यास करी म्हणतसा ॥७९॥

सप्त ऄष्टक संिहतासी । एकाएकाचा िवस्तारा सी । सांगान तुज भरवसी । म्हणा व्यास िशष्याता ॥८०॥

प्रथम आषातवा प्रश्नासी । ऄनुवाक ऄसती चतुदश

ु ी । अठ ऄिधक िवसांसी । पन्नासा ऄसती ॥८१॥

ऄपउध्वु प्रश्नासी । ऄनुवाक ऄसती चतुदश

ु ी । चारी ऄिधक ितसांसी । प्रन्नासा तुम्ही जाणाव्या ॥८२॥

दावस्यतवा प्रश्नासी । ऄनुवाक ऄसती एकादशी । एक ऄिधक ितसांसी । पन्नासा ऄसती ॥८३॥

अददानामा प्रश्न चतुथु । षट्चतवाररशत् ऄनुवाक िवख्यात । पन्नासा जाण तयात । वादािधक पन्नास ॥८४॥

दावासुर नामक प्रश्नासी । ऄनुवाक ऄसती एकादशी । ऄसती एकावन्न पन्नासी । पंचम प्रश्नांत ऄवधारा ॥८५॥

’संतवाससचा’ आित प्रश्न । द्वादश ऄनुवाक ऄसती पूणु । पन्नासा ऄसती एकावन्न । ऄसती सहावा प्रश्नासी ॥८६॥

पाकयज्ञ नामक प्रश्न । त्रयोदशी ऄनुवाकी संपन्न । पन्नासा ऄसती एकावन्न । सप्तम प्रश्न िवस्तार ॥८७॥

ऄनुमतय आित प्रश्नासी । ऄनुवाक जाणा द्वािवशंती । िद्वचतवाररशत पन्नासा ऄसती । प्रथम ऄष्टक याणापरी ॥८८॥

प्रथम ऄष्टक पररयासी । संख्या सांगान संिहतासी । ऄनुवाक ऄसती ख्यातीसी । एकिचत्ता पररयासा ॥८९॥

एकशत अिण चतवाररशत वरी । ऄिधक तयावरी तीन िनधाुरी । ऄनुवाक ऄसती पररकरी । ऄंतःकरणी धरावा ॥९०॥

पन्नासा ऄसती तयासी । ित्रशतािधक बाचािळसी । प्रथम ऄष्टकी पररयासी । म्हणोिन सांगा व्यासमुिन ॥९१॥

िद्वतीय ऄष्टकाचा िवचार । सांगान तो पररकर । प्रथम प्रश्नाचा नाम थोर । वायव्य ऄसा म्हणावा ॥९२॥

प्रथम प्रश्नांत िवशाश । ऄनुवाक जाण एकादश । पंचषिष्ट ऄसती पन्नास । एकिचत्ता पररयासा ॥९३॥

पुढा ऄसा िद्वतीय प्रश्न । नाम ऄसा प्रजापितगुहान् । द्वादश ऄनुवाक ऄसती जाण । एकसप्तित पन्नासा ॥९४॥

पृष्ठ १०८ of २७१

अवदतय नामक प्रश्नास । ऄनुवाक जाणा चतुदश
ु । षट् ऄिधक पंचाशत । पन्नासा तुम्ही पढाव्या ॥९५॥

पुढील प्रश्न दावामनुष्या । ऄनुवाक जाणा चतुदश

ु ा । ऄष्ट ऄिधक चतवाररशा । पन्नासा तुवा जािणजा ॥९६॥

म्हणता जाय महापाप । प्रश्न ऄसा िवश्वरूप । द्वादश ऄनुवाक स्वरूप । चारी ऄिधक सप्तित पन्नासा ॥९७॥

सिमधा नाम प्रश्नास । िनरुता ऄनुवाक द्वादश । सप्तित पन्नासा ऄसती तयास । एकिचत्ता पररयासा ॥९८॥

ऐसा िद्वतीय ऄष्टकासी । षष्ठ प्रश्न पररयासी । पाच ऄिधक सप्ततीसी । ऄनुवाक तुम्ही जाणावा ॥९९॥

पन्नासांची गणना । सांगान तुज िवस्तारोन । तीन शतांवरी ऄशीित जाण । ऄष्ट ऄिधक पररयासा ॥१००॥

ितसरा ऄष्टक सिवस्तर । सांगान तुम्हा पररकर । वैशंपायन िशष्य थोर । गुरुमुखा ऐकतसा ॥१॥

ितसर्या ऄष्टकाचा प्रश्न प्रथम । नाम ’प्रजापितरकाम’ ॥ ऄनुवाक तया एकादशोत्तम । िद्वचतवाररशत पन्नासा तयासी ॥२॥

िद्वतीय प्रश्नास ऄसा जाण । नाम ’यो वै पवमान’ । एकादश ऄनुवाक जाण । षट्चतवाररशंत् पन्नासा तयासी ॥३॥

तृतीय प्रश्ना बरवीयासी । नाम ऄसा ’ऄग्ना ताजस्वी’ । ऄनुवाकांची एकाद्शी । षट्चतवाररशत पन्नासा तयासी ॥४॥

चौथा प्रश्न ’िववाएत’ । एकादश ऄनुवाक ख्यात । षट्चतवाररशत पन्नासा तयांत । एकिचत्ता पररयासा ॥५॥

पुढा ऄसा प्रश्न पंचम । म्हणावा नाम पूणाु प्रथम । ऄनुवाक ऄकरा ईत्तम । षड् सवशित पन्नासा तयासी ॥६॥

ऐसा तृतीयाष्टकासी । ऄनुवाक पंचपंचाशत् तयासी । िद्वशत ऄिधक सहा तयासी । पन्नासा ऄसती ऄवधारा ॥७॥

चौर्थया ऄष्टकाचा प्रथम प्रश्न । नामा ऄसा युंजान । एकादश ऄनुवाक खूण । षट्चतवाररशत पन्नासा ॥८॥

प्रश्नास संज्ञा िवष्णोः क्रम ऐसी । एकादश ऄनुवाक पररयासी । ऄष्ट ऄिधक चतवाररशतीसी । पन्नासा तयात िवस्तार ॥९॥

ितसरा प्रश्ना ईत्तम । जाणा तुम्ही अपांतवा नाम । त्रयोदश ऄनुवाक ईत्तम । षट् सत्रशत पन्नासा तयासी ॥११०॥

चौथा प्रश्न रिश्मरसी । ऄनुवाक ऄसती द्वादशी । सप्तािधक सत्रशत् तयासी । पन्नासा ऄसती तुम्ही जाणा ॥११॥

नमस्ता रुद्र ईत्तम । प्रश्न होय जाण पंचम । एकादश ऄनुवाक जाण । सप्तािधक वीस पन्नासा ॥१२॥

’ऄश्मन्नूज’ु प्रश्नास । नव ऄनुवाक पररयास । षट्चतवाररशत पन्नासा तयास । एकिचत्ता पररयासा ॥१३॥

प्रश्न ’ऄग्नािवष्णू’सी । ऄनुवाकांची जाण पंचदशी । एक न्यून चािळसांसी । पन्नासा तयासी िवस्तारा ॥१४॥

ऐसा चतुथु ऄष्टकासी । सप्त प्रश्न पररयासी । ऄनुवाक ऄसती ब्यायशी । िद्वशतांवर एक ईण्या ऄशीित पन्नासा ॥१५॥

पंचमाष्टका प्रथम प्रश्न । नामा ’सािवत्रािण’ जाण । पन्नासा षिष्ट एका उण । एकादश ऄनुवाक ख्याित ॥१६॥

िवष्णुमुखा प्रश्नासी । ऄनुवाक ऄसती द्वादशी । चतुषिष्ट पन्नासा तयासी । श्रीगुरु म्हणती िद्वजाता ॥१७॥

ितसरा प्रश्न ईतसन्नयज्ञ । ऄनुवाक द्वादश धरा खूण । पन्नासांसी द्वय न्यून । पन्नासा ऄसती पररयासी ॥१८॥

चौथा प्रश्न दावासुरा । ऄनुवाक ऄसती तयासी बारा । षष्टीत दोन ईण्या करा । पन्नासा ऄसती पररयासा ॥१९॥

यदाका नामा प्रश्न । चतुर्मवशित ऄनुवाक खूण । दोन ऄिधक षिष्ट जाण । पन्नासा ऄसती पररयासा ॥१२०॥

िहरण्यवमाु षष्ठ प्रश्न । त्रयोसवशित ऄनुवाक जाण । षष्टीमध्या सहा न्यून । पन्नासा ऄसती पररयासा ॥२१॥

यो वा अ यथा नामा प्रश्न । षड् सवशित ऄनुवाक जाण । षष्टीमध्या सहा न्यून । पन्नासा ऄसती पररयासा ॥२२॥

पंचमाष्टक संिहतासी । सप्त प्रश्न पररयासी । ऄनुवाक एकशत तयासी । वीस ऄिधक िवस्तारा ॥२३॥

त्रीिण ऄिधक चतुःशत । पन्नासा ऄसती जाणा िवख्यात । मन करूिन साविचत्त । ऐका म्हणा तया वाळी ॥२४॥

पृष्ठ १०९ of २७१

षष्ठाष्टक संिहतासी । प्रथम प्रश्न पररयासी । प्राचीनवंश नाम तयासी । एकादश ऄनुवाक जाणा ॥२५॥

ऄिधक सहा सप्ततीसी । पन्नासा तयासी पररयासी । िवस्तार करूिन िशष्यासी । सांगतसा व्यासदाव ॥२६॥

’यदुभौ’ नाम प्रश्नासी । ऄनुवाक जाणा एकादशी । एक ईणा षष्ठीसी । पन्नासा ऄसती पररयासी ॥२७॥

ितसरा प्रश्न चातवाल । एकादशी ऄनुवाकी माळ । पन्नासा षष्ठीवरी द्वय स्थूळ । ितसरा प्रश्न पररयासी ॥२८॥

चवथा प्रश्न यज्ञान । एकादश ऄनुवाक जाण । पन्नासा एक ऄिधक पंचाशत पूणु । एकिचत्ता पररयासा ॥२९॥

’आं द्रोवृत्र’ नाम प्रश्न । एकादश ऄनुवाक जाण । िद्वचतवाररशत् पन्नासा खूण । पंचम प्रश्नी पररयासा ॥१३०॥

’सुवगाुय’ नाम प्रश्नासी । ऄनुवाक ऄसती एकादशी । त्रीिण ऄिधक चतवाररशती । पन्नासा ऄसती पररयासा ॥३१॥

सहावा ऄष्टकी पररपूणु । तयासी सहा ऄिधक ऄसती पूणु । षिष्ट ऄनुवाक ऄसती जाण । त्रयसिशदिधकित्रशत पन्नासा ॥३२॥

सप्तमाष्टकाचा प्रश्न । नामा ऄसा प्रजनन । ऄनुवाक वीस ऄसती खूण । िद्वपंचाशत पन्नासा तयास ॥३३॥

साध्या म्हणती जो िद्वतीय प्रश्न । सवशती ऄनुवाक जाण । पन्नास पन्नासा पररपूणु । एकिचत्ता पररयासा ॥३४॥

’प्रजवं वा’ नाम प्रश्नासी । ऄनुवाक वीस पररयासी । िद्वचतवाररशत् पन्नासा तयासी । श्रीगुरु म्हणती तयांसी ॥३५॥

’बृहस्पती’ नामक प्रश्न । द्वासवशित ऄनुवाक जाण । त्रीण्यिधक पन्नासा खूण । पन्नासा ऄसती ऄवधारा ॥३६॥

प्रश्न ऄसा पाचवा जाण । ’गावो’ वा नामा ईत्तम । पंचसवशित ऄनुवाक पूणु । चतुःपंचाशत् पन्नासा तयासी ॥३७॥

सप्तमाष्टक संिहतासी । ऄनुवाक ऄसती पररयासी । एकशत सप्त तयासी । ऄनुवाक ऄसती िवस्तार ॥३८॥

िद्वशतावरी ऄिधका सी । एकावन्न ऄसती पन्नासी । सप्तमाष्टक ऄसा सुरसी । एकिचत्ता पररयासी ॥३९॥

ऄष्टमाष्टक संिहतासी । षट् शतािधक ऄष्टचतवाररशतीसी । मुख्य प्रश्न चतवाररशत् भरवसी । ऄनुवाक ऄसती िवस्तारा ॥१४०॥

िद्वईणा शतद्वय सहि दोनी । पन्नासा तू जाण मनी । पठण करा म्हणोनी । व्यास सांगा िशष्यासी ॥४१॥

तीन ऄष्टक ब्राह्मणांत । ऄसती जा जाण िवख्यात । सांगान ऐक एकिचत्त । म्हणा व्यास िशष्यासी ॥४२॥

प्रथमाष्टक ब्राह्मणासी । प्रश्न अठ पररयासी । नामा तयाची ऐका ऐशी । एकिचत्ता पररयासा ॥४३॥

प्रथम प्रश्न संधत्त । नाम ऄसा िवख्यात । ऄनुवाक दहा िवस्तृत । ऄशीित दशक मनोहर ॥४४॥

ईद्धन्य नाम दुसरा प्रश्न । सहा ऄनुवाक दशक पन्नास जाण । वाजपाय ऄनुसंधान । दावासुरा प्रश्न ितसरा ॥४५॥

तयासी दशक ऄनुवाक जाण । पंच ऄिधक षिष्ट दशक जाण । चौथा ईभय नाम प्रश्न । दश ऄनुवाक मनोहर ॥४६॥

सवतसरगिणत सहा ऄिधका । तयासी जाणा तुम्ही दशका । पाचवा नामा ऄग्नाकृित्तका । प्रश्न ऄसा ऄवधारा ॥४७॥

तयासी ऄनुवाक द्वादश । सांगान ऐका दशक । दोन ऄिधक षिष्ट िवशाष । एकिचत्ता पररयासा ॥४८॥

सहावा प्रश्न ऄनुमतय । ऄनुवाक दहा प्रख्यात । पाच ऄिधक सप्तितक । दशक तयासी ऄवधारा ॥४९॥

सप्तम प्रश्ना धरी खूण । नाम तया एकद्वाब्राह्मण । दश ऄनुवाक अहात जाण । चतुःषिष्ट दशक तयासी ॥१५०॥

अठवा वरुणस्य नाम प्रश्न । ऄनुवाक तयासी दहा जाण । सप्त ऄिधक तीस खूण । दशक तयासी मनोहर ॥५१॥

प्रथम ऄष्टक ब्राह्मणासी । प्रश्न अठ पररयासी । ऄष्टसंप्तित ऄनुवाक तयासी । एकिचत्ता पररयासा ॥५२॥

एक ईणा पाचशत । दशक अहात िवख्यात । वैशंपायन ऐकत । गुरुमुखाकरोिन ॥५३॥

दुसरा ऄष्टक ब्राह्मणास । प्रथम प्रश्न अंिगरस । ऄनुवाक जाणा एकादश । साठी दशक मनोहर ॥५४॥

पृष्ठ ११० of २७१

प्रजापितरकांड । प्रश्न दुसरा हा गोड । एकादश ऄनुवाक दृढ । ित्रसप्तित दशक तयासी ॥५५॥

कांड ब्रह्मवावदन । एकादश ऄनुवाक जाण । दशक अहा तो पन्नास पूणु । एकिचत्ता पररयासा ॥५६॥

’जुष्टो’ नाम प्रश्न ऐक । तयासी ऄनुवाक ऄष्टाद्शक । वैशंपायन िशष्यक । गुरुमुखा ऐकतसा ॥५७॥

प्रश्न ’प्राणो रिित’ । ऄष्ट ऄनुवाक तयासी ख्याित । पंच ऄिधक चतवाररशित । दशक तुम्ही ओळिखजा ॥५८॥

’स्वाद्वीतवा’ नामा षष्ठम । प्रश्न ऄसा ईत्तम । ऄनुवाक ऄसती वीस खूण । षट् ऄिधक ऄशीित दशक तयासी ॥५९॥

सप्तम प्रश्न ित्रवृत्तास । ऄनुवाक ऄसती ऄष्टादश । सहा ऄिधक षष्ठीस । दशक तयासी मनोहर ॥१६०॥

ऄष्टम प्रश्न ’पीवोऄन्न’ । ऄनुवाक ऄसती नउ जाणा । ऄशीतीिस एक ईणा । दशक तयासी मनोहर ॥६१॥

िद्वतीय ऄष्टक ब्राह्मणासी । अठ प्रश्न पररयासी । वाद ईणा शतक तयासी । ऄनुवाक ऄसती मनोहर ॥६२॥

चार शतां ईपरी । तीन ईणा सप्तित िनधाुरी । दशक अहाती िवस्तारी । एकिचत्ता पररयासा ॥६३॥

तृतीयाष्टक ब्राह्मणासी । प्रश्न ऄसती द्वादशी । नामा तयांची पररयासी । एकिचत्ता ऄवधारा ॥६४॥

प्रथम प्रश्न िवख्यातु । नाम ’ऄिग्ननुः पातु’ । सहा ऄनुवाक िवख्यातु । एक ऄिधक षष्ठी दशक ॥६५॥

’तृतीयस्य’ िद्वतीय प्रश्न । ऄनुवाक ऄसती दहा जाण । पंचाशीितक दशक खूण । एकिचत्ता पररयासा ॥६६॥

ितसरा प्रश्न प्रतयुष्ट । ऄनुवाक ऄसती एकादश । एका ईणा ऐशी दशक । एकिचत्ता ऄवधारा ॥६७॥

चौथा प्रश्न ’ब्राह्मणािस’ । ऄनुवाक एका पररयासी । एका ईणा िवसांसी । दशक तयांसी मनोहर ॥६८॥

पंचम प्रश्न नाम सतय । चतुदश

ु ऄनुवाक िवख्यात । एक ईणा तीस दशक । एकिचत्ता पररयासा ॥६९॥

सहावा प्रश्न ’ऄंजंित’ । पंचदश ऄनुवाक ख्याित । सात ऄिधक सत्रशती । दशक तयासी जाणावा ॥१७०॥

ऄिच्छद्रसवाुन्वा नाम प्रश्न । चतुदश

ु ऄनुवाक जाण । तीस ऄिधक शत खूण । दशक तयासी मनोहर ॥७१॥

प्रश्न ऄश्वमाधासी । सांग्रहण्य ख्यातीसी । ऄनुवाक ऄसती त्रयोदशी । एक्याण्णव दशक ॥७२॥

प्रजापितरकाम । ऄश्वमाध ऄसा ईत्तम । त्रयोसवशित ऄनुवाक नाम । चारी ऄिधक ऄशीित दशक तयासी ॥७३॥

संज्ञान म्हणती काठक । ऄनुवाक दहांशी एक ऄिधक । एका ईणा पन्नास दशक । एकिचत्ता पररयासा ॥७४॥

दुसरा ’लोकोिस’ काठक । दश ऄनुवाक ऄसती ऐक । तयांमध्या दोनी ऄिधक षष्ठी दशक । व्यास म्हणा िशष्यासी ॥७५॥

द्वादश प्रश्न तुभ्यासी । ऄनुवाक नव पररयासी । सहा ऄिधक पन्नासासी । दशक तयासी मनोहर ॥७६॥

ितसरा ऄष्टक ब्राह्मणासी । सप्त चतवाररशत एक शत ऄनुवाकासी । सात शत द्व्यशीित दशकासी । िवस्तार ऄसा पररयासा ॥७७॥

ितनी ऄष्टक ब्राह्मणासी । प्रश्न सांगान पररयासी । ऄष्ट ऄिधक िवसांसी । एकिचत्ता ऄवधारा ॥७८॥

त्रीिण शत िवसांसी । एक ऄिधक पररयासी । ऄनुवाक अहाती िवस्तारा सी । परत ब्राह्मणासी पररयासा ॥७९॥

दशक संख्या िवस्तार । सप्तशत ऄिधक सहि । ऄष्टचतवाररशित ईत्तर । ऄिधक ऄसती पररयासा ॥१८०॥

अता सांगान ऄरण । तयासी ऄसती दहा प्रश्न । िवस्तारोिनया सांगान । एकिचता ऄवधारा ॥८१॥

ऄरणाचा भद्रनाम प्रथम प्रश्न । द्वाित्रशत् ऄनुवाक ऄसा खूण । एक शतक तीस जाण । दशक तयासी मनोहर ॥८२॥

स्वाधाय ब्राह्मणासी । ऄनुवाक वीस पररयासी । चतुर्ववशित दशक तयासी । एकिचत्ता पररयासा ॥८३॥

पृष्ठ १११ of २७१

िचत्ती म्हिणजा प्रश्नासी । ऄनुवाक जाण एकसवशतीसी । दोन ऄिधक पन्नासासी । दशक तयासी िवस्तार ॥८४॥

ऐसा थोर चवथा प्रश्न । नाम तया मंत्रब्राह्मण । िद्वचतवाररम्शत ऄनुवाक जाण । िद्वषष्ठी दशक तयासी ॥८५॥

श्राष्ठ ब्राह्मण प्रश्नासी । ऄनुवाक जाण द्वादशी । अठ ऄिधक शतासी । दशक तुम्ही जाणावा ॥८६॥

िपतृभाद ऄसा प्रश्न । द्वादश ऄनुवाक पररपूणु । सप्तसवशती दशक जाण । एकिचत्ता पररयासा ॥८७॥

’िशिा’ नाम प्रश्नासी । ऄनुवाक ऄसती द्वादशी । तीन ऄिधक िवसांसी । दशक तयासी मनोहर ॥८८॥

ब्रह्मिवदा ऄसा प्रश्न । ऄनुवाक तयासी नउ जाण । दशक चतुदश

ु ऄसा खूण । व्यास म्हणा िशष्यांसी ॥८९॥

भुगुवै ऄसा प्रश्न । ऄनुवाक तयासी दहा जाण । पंचदश दशक जाण । एकिचत्ता पररयासा ॥१९०॥

दशम प्रश्न नारायण । ऄनुवाक तीस ऄसती खूण । एकशत वाद जाण । दशक तयासी पररयासा ॥९१॥

दहा प्रश्न ऄरणासी । ऄनुवाक जाण पररयासी । दोनी पूणु िद्वशतासी । संख्या ऄसा पररयासा ॥९२॥

पंचशता ईपरी । नवपंचाशत िवस्तारी । दशक जाणा मनोहरी । म्हणा व्यास िशष्याता ॥९३॥

ऐसा ग्रंथ तयांसी । प्रश्न ऄसती ब्यायशी । नव षष्ठी ऄिधक एकशत सहिासी । ऄनुवाक जाण मनोहर ॥९४॥

पन्नासी दशक िवस्तार । सांगान तुम्हा प्रकार । द्वयशत दोनो सहि । द्वय ईणा पन्नास जाण ॥९५॥

द्वयसहि त्रय शत । सप्त ऄिधक ईन्नत । दशकी जाण िवख्यात । ग्रंथत्रय पररपूणु ॥९६॥

ऐशीया यजुवेदासी । भाद ऄसती शायशी । तयात एक भादासी । एवढा ऄसा िवस्तार ॥९७॥

याणापरी व्यासमुिन । वैशंपायना िवस्तारोिन । सांगता झाला म्हणोिन । श्रीगुरु म्हणती िद्वजांसी ॥९८॥

ितसरा िशष्य जैिमनी । तयास सांगा व्यासमुिन । सामवाद िवस्तारोिन । िनरोिपत ऄवधारा ॥९९॥

ईपवाद गांधवु ऄत्र । काश्यपाचा ऄसा गोत्र । रुद्र दावता परम पिवत्र । जगती छंद म्हणावा ॥२००॥

िनतयिग्वी ऄसा जाणा । शुिच वि प्रावरणा । मन शांत आं वद्रयदमना । शमीदण्ड धररला ऄसा ॥१॥

कांचननयन श्वातवणु । सूयाुसारखा वकरण । षड् रतनी दीघु जाण । सामवाद रूप ऄसा ॥२॥

याच्या भादा नाही िमती । ऄिखल सहि बोलती । ऐसी कोणा ऄसा शिक्त । सकळासी िशकू म्हणावया ॥३॥

एका नारायणावांचोिन । समस्त भाद नाणा कोणी । ऐक िशष्या जैिमनी । सांगा तुज ककिचत ॥४॥

प्रथम असुरायणीया । दुसरा वासुरायणीय़ा । वातान्तरा या म्हणोिनया । ितसरा भाद पररयासा ॥५॥

प्रांजली ऄसा भाद एक । ऊज्ञग्वैनिवधा एक । अिण प्राचीन योग्यशाखा । ऄसा सहावा पररयासा ॥६॥

ज्ञानयोग सप्तम । राणायणीया ऄसा र्जया नाम । यासी भाद दश जाण । अहात ऐका एकिचत्ता ॥७॥

राणायणीया सांख्यायनी । ितसरा शाठ्या म्हणोन । मुग्दल नाम जाणोिन । चौथा भाद पररयासा ॥८॥

खल्वला महाखल्वला । सप्तम नामा लाङ् गला । ऄष्ट भाद कै थुमा । गौतमा म्हणा पररयासा ॥९॥

दशम शाखा जैिमनी । ऐसा भाद िवस्तारोिन । सांिगतला व्यासमुनी । श्रीगुरु म्हणित िद्वजांसी ॥२१०॥

पूणु सामवादासी । कोण जाणा िितीसी । तीनवादी म्हणिवसी । मदोन्मत्त होवोिनया ॥११॥

सूत म्हणा िशष्यांसी । सांगा व्यास ऄितहषी । ऄथवुण वादांसी । िनरोिपला पररयासा ॥१२॥

ऄथवुण वादासी । ईपवाद ऄसा पररयासी । मंत्रशाि िनियासी । वैतान ऄसा गोत्र ॥१३॥

अिधदैवत आं द तयासी । ऄनुष्टुप् छंदासी । तीक्ष्ण चंड क्रूरा सी । कृ ष्ण वणु ऄसा जाण ॥१४॥

कामरूपी िुद्र कमु । स्वदार ऄसा तयासी नाम । िवश्वसृजक साध्यकमु । जलमूर्ध्नीगालव ॥१५॥

पृष्ठ ११२ of २७१

ऐसा रूप तयासी । भाद नव पररयासी । सुमंतु नाम िशष्यासी । सांगतसा श्रीव्यास ॥१६॥

पैसपला भाद प्रथम । दुसरा भाद दान्ता नाम । प्रदांत भाद सूक्ष्म । चौथा भाद स्तोता जाण ॥१७॥

औता नाम ऄसा ऐका । ब्रह्मदा यशदा शाखा । सातवा भाद शाखा ऐका । शौनकी म्हणती ॥१८॥

ऄष्टम वाददशाु भादासी । चरणिवद्या नवमासी । पाच कल्प पररयासी । सांगान ऐका एकिचत्ता ॥१९॥

ऐसा चौघा िशष्यास । सांगत ऄसा वादव्यास । प्रकाश का ला िितीस । भरतखंडी पररयासा ॥२२०॥

या भरतखंडत । पूवी होता पुण्य बहुत । वणाुश्रमधमु अचर । होता लोक पररयासा ॥२१॥

या किलयुगाभीतरी । कमु सांिडला िद्वजवरी । लोपला वाद िनधाुरी । गुप्त जाहला िितीसी ॥२२॥

कमुभ्रष्ट झाला िद्वज । म्लाच्छा सांगती वादबीज । सत्त्व गाला सहज । मंदमती झाला जाण ॥२३॥

पूवी होता महत्त्व । ब्राह्मणासी दावतव । वादबळा िनतयतव । भूसुर म्हणती तया काजा ॥२४॥

पूवी राजा याच कारणी । पूजा करती िवप्रचरणी । सवु दाता दििणादानी । ता ऄंिगकार न कररती ॥२५॥

वादबळा िवप्रांसी । ित्रमूर्मत वश होता तयांसी । आं द्रावद सुरवरांसी । भय होता िवप्रांचा ॥२६॥

कामधानु कल्पतरू । िवप्रवाक्या होत थोरू । पवुत कररती तृणाकारू । तृणा पवुत परतवा ॥२७॥

िवष्णु अपण पररयासी । पूजा करी िवप्रांसी । अपुला दैवत म्हणा तयांसी । वादसत्त्वा करोिनया ॥२८॥

श्लोक ॥ दावाधीनं जगतसवं मंत्राधीनं च दैवतं । ता मंत्रा ब्राह्मणाधीना ब्राह्मणो मम दैवतम् ॥२९॥

ऐसा महत्त्व िद्वजांसी । पूवी होता पररयासी । वादमागु तयजोिन सुरसी । ऄज्ञानमागे रहाटती ॥२३०॥

हीन यातीपुढा ऐका । वाद म्हणती मूखु दाखा । तयांच्या पाहू नया मुखा । ब्रह्मरािस होताती ॥३१॥

ताणा सत्त्व भंगला । हीन यातीता सािवला । ऄद्यािप क्रय कररती मोला । वाद भ्रष्ट कररताती ॥३२॥

ऐशा चारी वादांसी । शाखा ऄसती पररयासी । कोणा जाणावा िितीसी । सकळ गौसय होउिन गाला ॥३३॥

चतुवेदी म्हणिवसी । लोकांसवा चचाु कररसी । काय जाणसी वादांसी । ऄिखल भाद अहात जाण ॥३३४॥

ऐशामध्या काय लाभ । घाउ नया िद्वजिोभ । कोणी का ला तूता बोध । जाइ म्हणती याथून ॥३५॥

अपुली अपण स्तुित कररसी । जयपत्रा दाखिवसी । ित्रिवक्रम यतीपासी । पत्र मागसी िलहुनी ॥३६॥

अमुचा बोल ऐकोिन । जावा तुम्ही परतोिन । वाया गवे भ्रमोिन । प्राण अपुला दाउ नका ॥३७॥

ऐसा श्रीगुरु िवप्रांसी । सांगती बुिद्ध िहतासी । न ऐकती िवप्र तामसी । म्हणती चचाु करू ॥३८॥

चचाु जरी न करू याथा । हारी वदसाल अम्हांता । सांगती लोक राजयाता । महत्त्व अमुचा ईरा का वी ॥३९॥

िसद्ध म्हणा नामांवकता । ऐसा िवप्र मदोमन्ता । नाणती अपुला िहता । तयासी मृतयु जवळी अला ॥२४०॥

गंगाधराचा नंदनु । सांगा गुरुचररत्र कामधानु । वादिववरण ऐकता साधनु । होय समाधान श्रोता जना ॥४१॥

आित श्रीगुरुचररत्रामृत । चारी वादांचा मिथताथु । ईकलोिन दािवला यथाथु । म्हणा सरस्वतीगंगाधर ॥२४२॥

आित श्रीगुरुचररत्रपरमकथाकल्पतरौ श्रीनृससहसरस्वतयुपाख्याना िसद्धनामधारकसंवादा वादिवस्तारकथनं नाम षसड्वशोऽध्यायः ॥२६॥

श्रीगुरुदत्तात्रायार्मपतमस्तु ॥ ओवीसंख्या ॥२४२॥

श्रीगुरुदत्तात्रायापुणमस्तु

पृष्ठ ११३ of २७१

ऄध्याय सत्तािवसावा
श्रीगणाशाय नमः । नामधारक िशष्यराणा । लागा िसद्धािचया चरणा िवनवीतसा वचना । ऐका श्रोता एकिचत्ता ॥१॥

जयजयाजी िसद्ध योगी । तू तारक अम्हा जगी । ज्ञानप्रकाश करणालागी । वदला दशुन चरणांचा ॥२॥

चतुवेद िवस्तारा सी । श्रीगुरु िनरोिपती िवप्रांसी । पुढा कथा वतुली कै सी । िवस्तारावी दातारा ॥३॥

िशष्यवचन ऐकोिन । सांगता झाला िवस्तारोिन । ऐक िशष्या नामकरणी । ऄनुपम मिहमा श्रीगुरूची ॥४॥

वकती प्रकारा िवप्रांसी । श्रीगुरु सांगती िहतासी । न ऐकती िद्वज तामसी । म्हणती वाद का पत्र दाणा ॥५॥

ऐसा ईत्तर ऐकोिन कानी । कोप कररती श्रीगुरु मिन । जैसा तुमचा ऄंतःकरणी । तैसा िसद्धी पाववू म्हणती ॥६॥

सपाुचा पाटाररयासी । कोरू जाता मूषक कै सी । जैसा पतंग दीपासी । करी अपुला अतमघात ॥७॥

तैसा िवप्र मदोन्मत्त । श्रीगुरु न ओळखत । बळा अपुला प्राण दात । वदवांधवत् िद्वज दाखा ॥८॥

आतुका वतुता ता ऄवसरी । श्रीगुरु दाखती नरासी दूरी । िशष्यासी म्हणती पाचारी । कवण जातो मागुस्थ ॥९॥

श्रीगुरुवचन ऐकोिन । गाला सावक धावोिन । तया नराता पाचारोिन । अिणला गुरुसन्मुख ॥१०॥

गुरु पुसती तयासी । जन्म कवण जातीसी । तो वृत्तान्त सांग मजसी । म्हणोिन पुसती तया वाळी ॥११॥

श्रीगुरुवचन ऐकोन । सांगा अपण जाितहीन । मातंग नाम म्हणोन । स्थान अपुला बिहग्राुमी ॥१२॥

तू कृ पाळू सवाु भूती । म्हणोिन पाचाररला प्रीती । अपण झालो ईद्धारगित । म्हणोिन दंडवत नमन करी ॥१३॥

ऐसा कृ पाळू परमपुरुष । दृिष्ट का ली सुधारस । लोहासी लागता पररस । सुवणु होता काय वाळ ॥१४॥

तैसा तया पिततावरी । कृ पा का ली नरहरी । दंड दावोिन िशष्या करी । रा खा सप्त काढिवल्या ॥१५॥

श्रीगुरु म्हणती पिततासी । एक रा खा लंघी रा ऐसी । अला नर वाक्यासरसी । अला ज्ञान अिणक तया ॥१६॥

श्रीगुरु म्हणती तयासी । कवणा कु ळी जन्मलासी । पितत म्हणा वकरातवंशी । नाम अपुला वनराखा ॥१७॥

दुसरी रा का लंिघता । ज्ञान झाला मागुता । बोलू लागला ऄनाक वाताु । िवस्मय कररती तया वाळी ॥१८॥

ितसरी रा खा लंघी म्हणती । तयासी झाली ज्ञाितस्मृित । म्हणा गंगापुत्र िनििती । वास तटी गंगाच्या ॥१९॥

लंिघता रा खा चवथी । म्हणा अपण शूद्रजाती । जात होतो अपुला वृत्ती । स्वामी माता पाचाररला ॥२०॥

लंिघता रा खा पांचवासी । झाला ज्ञान अिणक तयासी । जन्म झाला वैश्यवंशी । नाम अपुला सोमदत्त ॥२१॥

सहावी रा खा लंिघतां । म्हणा अपण िित्रय ख्याता । नाम अपुला िवख्याता । गोदावरी म्हणोिन ॥२२॥

सातवी रा खा लंिघतािण । ऄग्रजाती िवप्र अपण । वादशािावद व्याकरण । ऄध्यापक नाम अपुला ॥२३॥

श्रीगुरु म्हणती तयासी । वादशािी ऄभ्यास म्हणसी । अला िवप्र चचेसी । वाद करी तयांसवा ॥२४॥

ऄिभमंत्रोनी िवभूित । तयाचा सवांगी । प्रोििती । प्रकाशली ज्ञानर्जयोती । तया नरा पररयासा ॥२५॥

जैसा मानससरोवरास । वायस जाता होती हंस । तैसा गुरुहस्तस्पशु । पितत झाला ज्ञानराशी ॥२६॥

नरससहसरस्वती जगद्गुरु । त्रयमूतींचा ऄवतारु । ऄज्ञानी लोक म्हणती नरु । तािच जाती ऄधःपाता ॥२७॥

याणापरी पिततासी । ज्ञान झाला असमासी । वादशाि सांगासी । म्हणो लागला तया वाळी ॥२८॥

जा अला चचेस िवप्र । भयचवकत झाला फार । िजवहा तुटोिन झाला बिधर । ह्रदयशूळ तातकाळी ॥२९॥

िवप्र थरथरा कापती । श्रीगुरुचरणी लोळती । अमुची अता काय गित । जगज्ज्योती स्वािमया ॥३०॥

श्रीगुरुद्रोही झालो जाण । िधक्काररला ब्राह्मण । तू ऄवतार गौरीरमण । िमा करणा स्वािमया ॥३१॥

पृष्ठ ११४ of २७१

वाष्टोिनया मायापाशी । झालो अपण महातामसी । नोळखो तुझ्या स्वरूपासी । िमा करणा स्वािमया ॥३२॥

तू कृ पाळु सवाु भूती । अमुचा दोष नाणी िचत्ती । अम्हा द्यावी ईद्धारगित । म्हणोिन चरणी लागती ॥३३॥

एखादा समयी लीलासी । पवुत करसी तृणासरसी । पवुत पाहसी कोपासी । भस्म होय िनधाुरी ॥३४॥

तूिच सृिष्ट स्थािपसी । तूिच सवांचा पोषण कररसी । तूिच कताु प्रळयासी । ित्रमूर्मत जगद्गुरु ॥३५॥

तुझा मिहमा वणाुवयासी । मित नाही अम्हांसी । ईद्धरावा दीनासी । शरणागता वरप्रदा ॥३६॥

ऐसा िवप्र िवनिवती । श्रीगुरु तयासी िनरोप दाती । तुम्ही िोभिवला भारती । ित्रिवक्रम महामुिन ॥३७॥

अिणक का ला बहुत दोषी । सनवदला सवु िवप्रांसी । पावाल जन्म ब्रह्मरािसी । अपुली जोडी भोगावी ॥३८॥

अपुला अजुव अपणापासी । भोिगजा पुण्यपापासी । िनष्कृ ित न होता वक्रयमाणासी । गित नाही पररयासा ॥३९॥

श्रीगुरुवचन ऐकोिन । लागती िवप्र दोघा चरणी । कधी ईद्धरो भवाणुवी । म्हणोिनया िवनिवती ॥४०॥

श्रीगुरुनाथ कृ पामूर्मत । तया िवप्रांता िनरोप दाती । ब्रह्मरािस वहाल प्रख्याित । संवतसर बारापयंत ॥४१॥

ऄनुतप्त झािलया कारण । शांितरूप ऄसाल जाण । जो का शुकनारायण । प्रथम वाक्य म्हणतसा ॥४२॥

तुमचा पाप शुद्ध होता । िद्वज याइल पयुटता । पुढील वाक्य तुम्हा सांगता । ईद्धारगित होइल ॥४३॥

अता जावा गंगासी । स्थान बरवा बैसावयासी । म्हणोिन िनरोिपती तयासी । गाला िवप्र ता वाळी ॥४४॥

िनघता ग्रामाबाहारी । ह्रदयशूल ऄपरं पारी । जाता िण नदीतीरी । िवप्र पंचतव पावला ॥४५॥

अपण का ल्या कमाुसी । प्रयतन नाही अिणकासी । ऐसा िवप्र तामसी । अतमघातकी तािच जाणा ॥४६॥

श्रीगुरुवचन याणापरी । ऄन्यथा नवहा िनधाुरी । झाला रािस िद्वजवरी । बारा वषी गित पावला ॥४७॥

िवप्र पाठिवला गंगासी । मागा कथा वतुली कै सी । नामधारक िशष्यासी । िसद्ध सांगा ऄवधारा ॥४८॥

पितत झाला महाज्ञानी । जाितस्मरण सप्तजन्मी । पूवाुपार िवप्र म्हणोिन । िनधाुर का ला मनात ॥४९॥

नमन करूिन श्रीगुरूसी । िवनवी पितत भक्तीसी । ऄज्ञानमाया ितिमरासी । र्जयोितरूप जगद्गुरु ॥५०॥

िवप्र होतो पूवी अपण । का वी झालो जाितहीन । सांगावा जी िवस्तारोन । ित्रकाळज्ञान ऄंतरसािी ॥५१॥

जन्मांतरी अपण दाख । पाप का ला महादोष । की िवरोिधला िवनायक । नृससहसरस्वती सांग पा ॥५२॥

ऐसा वचन ऐकोिन । सांगती गुरु प्रकाशूिन । म्हणोिन सांगती िसद्धमुिन । नामधारक िशष्यासी ॥५३॥

म्हणोिन सरस्वतीगंगाधर । सांगा गुरुचररत्रिवस्तार । पुढील कथा ऐकता नर । पितत होय ब्रह्मज्ञानी ॥५४॥

ऐसी पुण्यपावन कथा । ऐकता ईद्धार ऄनाथा । पावा चतुर्मवध पुरुषाथाु । िनियासी जाण पा ॥५५॥

आित श्रीगुरुचररत्रपरमकथाकल्पतरौ श्रीनृससहसरस्वतयुपाख्याना िसद्धनामधारकसंवादा मदोन्मत्तिवप्रशापकथनं नाम सप्तसवशोऽध्यायः

॥२७॥

श्रीगुरुदत्तात्रायार्मपतमस्तु ॥ ओवीसंख्या ॥५५॥

श्रीगुरुदत्तात्रायापुणमस्तु

पृष्ठ ११५ of २७१

ऄध्याय ऄठ्ठािवसावा

श्रीगणाशाय नमः ।

नामधारक म्हणा िसद्धासी । पुढील कथा सांग अम्हांसी । ईल्हास माझा मानसी । गुरुचररत्र ऄितगोड ॥१॥

िसद्ध म्हणा नामधारका । कथा ऄसा ऄितिवशाष । ऐकता जाती सवु दोष । ज्ञानर्जयोितप्रकाशा ॥२॥

श्रीगुरु म्हणती पिततासी । अपुला पूवुजन्म पुससी । सांगान ऐक पररयासी । चांडालजन्म होणार गित ॥३॥

पुण्यपापांची गित । अपुला अजुव भोिगती । कमुिवपाकी ऄसा ख्याित । नीचश्राष्ठकमाुनुसारी ॥४॥

िवप्र िित्रय वैश्य शूद्र वणु । यांचापासाव चांडाल वणु । ईपजला ऄसता ज्ञाितहीन । जाितिवभाग कमाुपरी ॥५॥

िवप्रिियापासी दाखा । शूद्र जाय व्यिभचाररका । सपड ईपजा तो चांडािलका । सोळावी जाती चांडाल ॥६॥

हा मूळ ईतपत्तीचा लिण । नाना दोषांचा अचरण । ताणा हीन जन्म घाणा । िवप्रावद चारी वणांसी ॥७॥

या दोषाचा िवस्तार । सांगतो की सिवस्तर । िवप्रा कररता ऄनाचा । जन्म हीनजाती पावा ॥८॥

गुरु ऄथवा मातािपता । सांडोिन जाय तत्त्वतां । चांडालजन्म होय िनरुता । सोिडता कु लिियासी ॥९॥

कु लदावता सोडोिन एका । पूजा करी अिणका । तो होय चांडाल दाखा । सदा ऄनृत बोला नर ॥१०॥

सदा जीवसहसा करी । कन्यािवक्रय मनोहरी । लरटका िच अपण प्रमाण करी । तोही जन्मा चांडालयोनी ॥११॥

शूद्रहस्ता करी भोजन । ऄश्विवक्रय करी ब्राह्मण । तोही चांडाल होय जाण । सदा शूद्रसंपकै ॥१२॥

शूद्रिीसी सदा संग । िनतय ऄसा दासीयोग । गृहभांड ऄतळती तयाग । ताणा दाविपतृकमे करी ॥१३॥

तोही पावा हीनयोनी । जो का ऄिग्न-घाली रानी । गायवासरांसी िवघडोिन । वागळी करी तोही । होय चांडाल ॥१४॥

सोडी अपुल्या जननीता । अिण मारी लाकराता । वागळी करी अपुल्या सत्ता । तोही जन्मा चांडाल ॥१५॥

बैलावरी िवप्र बैसा । शूद्रान्न जावी हषे । चांडाल होय भरवसा । ऐसा म्हणती श्रीगुरु ॥१६॥

िवप्र तीथाुस जावोन । श्राद्धावद न करी जाण । परान्न प्रितग्रह घाणा । तो होय चांडाल ॥१७॥

षट्कमेरिहत िवप्र दाखा । किपला गाइचा दुग्ध ऐका । न कररता ऄिभषाका । िीरपान जो करी ॥१८॥

तोही पावा चांडालयोनी । तुळसीपत्रा ओरपोिन । पूजा करी दावांलागोिन । शािलग्राम शूद्रा भजिलया ॥१९॥

न सावीच मातािपता । तयजी तयासी न प्रितपािळता । चांडाल होय जन्मता । सप्तजन्मी कृ िम होय ॥२०॥

पिहली एक िी ऄसता । दुजी करोिन ितसी तयिजता । होय जन्म तयासी पितता । अिणक सांगान एक नवल ॥२१॥

श्रमोिन ऄितथी अला ऄसता । वाद म्हणवोिन ऄन्न घािलता । जन्म पावा हा तत्त्वता । चांडालयोनी पररयासा ॥२२॥

योग्य िवप्रांता सनवदती । अिणक जाती पूिजती । चांडालयोनी जाती । वृित्तलोप का िलया ॥२३॥

तळी िविहरी फोडी मोडी । िशवालयी पूजा तोडी । ब्राह्मणांची घरा मोडी । तोही जन्मा पिततकु ळी ॥२४॥

स्वािमिियासी । शत्रुिमत्रिवश्वासिीसी । जो करी व्यािभचारासी । तोही जन्मा पिततागृही ॥२५॥

दोघी ििया जयासी । तयात ठा वी प्रपंचासी । ऄितिथ अिलया ऄस्तमानासी । ग्रास न दा तोही पितत होय ॥२६॥

ित्रसंध्यासमयी दाखा । जो िवप्र जावी ऄिववाका । भाक दाईनी वफरा िनका । तो जन्मा चांडालयोनी ॥२७॥

राजा दाती भूिमदान । अपण घाती िहरोन । संध्याकाली करी शयन । तोही होय चांडाल ॥२८॥

वैश्वदावकािल ऄितथीसी । जो करी दुष्टोत्तरा सी । ऄन्न न दाइ तयासी । कु क्कु टजन्म होवोिन ईपजा ॥२९॥

पृष्ठ ११६ of २७१

गंगातीथांची सनदा करी । एकादशी भोजन करी । स्वामीस सोडी समरी । चांडालयोनी तया जन्म ॥३०॥

िी संभोगी पवुणीसी । ऄथवा हररहरावदवशी । वाद िशकवी शूद्रासी । चांडालयोनी जन्म पावा ॥३१॥

मृतयुवदवसी न करी श्राद्ध । का ला पुण्य सांगा प्रिसद्ध । वाटाकरांसी करी भाद । चांडालयोनी जन्म पावा ॥३२॥

ग्रीष्मकाली ऄरण्यात । पोइ घािलती ज्ञानवंत । ताथा िवघ्न जो करी । तोही जन्मा चांडालयोनी ॥३३॥

नाडीभाद न कळता वैद्यकी । जाणोिन औषधा दा अिणकी । तो होय महापातकी । चांडालयोनीत संभवा ॥३४॥

जारण मारण मोहनावद । मंत्र जपती कु बुिद्ध । जन्म चांडाल होय ित्रशुद्धी । वादमागु तयिजता िवप्रा ॥३५॥

श्रीगुरुसी नर म्हणा कोण । हररहराता सनदा जाण । ऄन्य दावतांचा करी पूजन । तो नर पितत होय ॥३६॥

ब्राह्मण िित्रय वैश्य शूद्र । अपुला कमु तयजूिन मंद । अिणक कमु अचरा सदा । तोही होय चांडाल ॥३७॥

शूद्रापासूनी मंत्र िशका । तयासी घडती सवु पातका । गंगोदक िीरोदका । श्वानचमी घातला परी ॥३८॥

िवधवा िीशी संग करी । िशव्या दाउन ऄितिथ जाववी घरी । श्राद्धवदनी सपड न करी । चांडालयोनी तो जन्मा ॥३९॥

माता िपता गुरु द्वाषी । तो जन्मा चांडालयोनीसी । अिणक जन्म पापवंशी । ईपजोिन याती पररयासा ॥४०॥

गुरूची सनदा करी हषी । सदा ऄसा िवप्रद्वाषी । वादचचाु करी बहुवशी । तो होय ब्रह्मरािस ॥४१॥

भजा अपण एक दैवत । दुजा दाव सनदा करीत । तो होय ऄपस्माररत । दररद्ररूपा पीडतसा ॥४२॥

माता िपता गुरु वजोन । वागळा होय िी अपण । बारडाचा पोटी ईपजोन । रोगी होउन राहतसा ॥४३॥

सदा वाद दूषी अपण । ऄवमानीत ब्राह्मण । कमुभ्रष्ट होय अपण । मूत्रकृ च्ररोगी होय ॥४४॥

लोकांचा वमुकमु अपण । सदा करी ईच्चारण । ह्रदयरोगी होय जाण । महाकष्ट भोगीतसा ॥४५॥

गभुपात करी िियासी । वांझ होवोिन ईपजा पररयासी । पुत्र झािलया मरती तवरा सी । गभुपात करू नया ॥४६॥

धमुशािावद पुराण । सांगता नायका जाण । अिणक जािवता दृिष्ट अपण । बिहरट होवोिन ईपजा ॥४७॥

पिततासवा करी आष्टती । गदुभजन्म पावती । तयासी रस औषध घाती । मृगयोनी जन्मा तो ॥४८॥

ब्रह्महतया का ली जरी । ियरोगी होय िनधाुरी । सुरापानी ओळखा परी । श्यामदंत ईपजाल ॥४९॥

ऄश्ववध गोवध कररता । वांझ र्जवरी होय िनििता । सवािच होय ऄनुतप्तता । दोष काही नाही तयासी ॥५०॥

िवश्वासघातकी नरासी । जन्म होय ऐसा तयासी । ऄन्न जािवता वांित ईवुशी । ऄन्नवैरी तो होय ॥५१॥

सावक एकाचा चाळवोन । घावोिन जाती जा जन । तयासी होय जाण बंधन । कारागृह भोगीतसा ॥५२॥

सपुजाती मारी नर । सपुयोनी पुढा िनधाुर । ऐसा दोष ऄपार । अता तस्कर प्रकरण सांगान ॥५३॥

िियांता चोरूिन घाउिन जाय । मितहीन जन्म होय । सदा क्लाशी अपण होय । ऄंती जाय नरकासी ॥५४॥

सुवणुचोरी करी नर । प्रमाहव्यािध होय िनधाुर । पुस्तक चोररता नर । ऄंध होईिन ईपजा दाखा ॥५५॥

वािचोरी करी जरी । िश्वत्री रोगी होय िनधाुरी । गणद्रव्यचोरी घरी । ब्रह्मांडपुराणी बोिलला ऄसा ॥५७॥

परद्रव्य-ऄपहार दाखा । परदत्तापहार िवशाषा । परद्वाषी नर ऐका । धान्य ऄपुत्री होईिन ईपजा ॥५८॥

ऄन्नचोरी का िलया दाखा । गुल्मव्यािध होय ऐका । धान्य करील तस्कररका । रक्तांग होय दुगंध शरीर ॥५९॥

का एखादा तैल चोरी । तोही दुगंधी पावा शरीरी । परिीब्रह्मस्व ऄपहारी । ब्रह्मरािसजन्म पावा ॥६०॥

मोती मािणक रतना दाखा । चोरी करी नर ऐका । हीनजातीसी जन्म िनका । पावा नर ऄवधारा ॥६१॥

पत्रशाखावद फळा चोरी । खरूजी होय ऄपरं पारी । रक्तांगी होय िनधाुरी । गोिचड होय तो नर ॥६२॥

पृष्ठ ११७ of २७१

कांस्य लोह कपाुस लवण । तस्कररता नरा जाण । श्वातकु ष्ठ होय िनगुुण । िवचारोिन रहाटावा ॥६३॥

दावद्रव्यापहारी दाखा । दावकायुनाश ऄपहार दाखा । पंडुरोगी तो िनका । फळचोरी िवद्रूपी ॥६४॥

परिनिापचोरी करी दाखा । कररता होय सदा शोका । धनतस्कर ईं ष्ट्र ऐका । जन्म पावा ऄवधारा ॥६५॥

फलचोरी होय वनचर । जलचोरही होय कावळा थोर । गृहोपकरणा तस्कर । काकजन्म तो पावा ॥६६॥

मधुतस्कर ऄवधारी । जन्म पावा होय घारी । गोरस करी चोरी । कु ष्ठी होय पररयासा ॥६७॥

श्रीगुरु म्हणती पिततासी । जन्म पावा ऐिसया दोषी । अता सांगान व्यिभचारप्रकरणासी । शांितपवी बोिलला ऄसा ॥६८॥

परिी असलिगया दाखा । शतजन्म श्वान िनका । पुढा मागुती सप्तजिन्मका । भोगी दुःखा ऄवधारा ॥६९॥

परिीयोनी पाहा दृष्टीना । जन्मा तो ऄंधतवपणा । बंधुभायाुसंपकु करणा । गदुभजन्म तो पावा ॥७०॥

तोही जन्म सोडोिन । िनघोिन जाय सपुयोनी । पुन्हा नरकी जावोिन । नाना कष्ट भोगीतसा ॥७१॥

सखीभायाुसवा ऐका । मातुलिी ऄसा िवशाखा । याखादा करी संपकाु । श्वानयोनी जन्म पावा ॥७२॥

परिियांचा वदन । न करावा कदा ऄवलोकन । कु बुद्धी कररता िनरीिण । चिुरोगी होउिन ईपजा ॥७३॥

अपण ऄसा शूद्रजाित । िवप्रिीशी करी रित । ती दोघाही कृ िम होती । हा िनिित ऄवधारा ॥७४॥

सदा शूद्रसंपकु करी । याची िी व्यिभचारी । जन्म पावा हो कु तरी । महादोष बोिललासा ॥७५॥

ऐसा तया पितताप्रती । श्रीगुरु अपण िनरोिपती । ऐकत होता ित्रिवक्रमभारती । प्रश्न का ला श्रीगुरूसी ॥७६॥

स्वामी िनरोिपला धमु सकळ । ऐकता होय मन िनमुळ । जरी घडला एक वाळ । पाप जाय कवणापरी ॥७७॥

श्रीगुरु म्हणती ित्रिवक्रमासी । प्रायिित्त ऄसा पापासी । पिात्ताप होय र्जयासी । पाप नाही सवुथा ॥७८॥

पाप ऄसा थोर का ला । ऄंतःकरणी ऄसा खोचला । तयासी प्रायिित्त भला । कमुिवपाकी बोिलला ॥७९॥

प्रायिित्तांची िवधाना । सांगान ऐका िस्थर मना । ऄनाक ऊषींची वचना । ती सांगान ऐका तुम्ही ॥८०॥

प्रथम वहावा ब्रह्मदंड । ताणा होय पापखंड । गोदाना सालंकृत ऄखंड । ऄशक्त तरी द्रव्य द्यावा ॥८१॥

िनष्क ऄथवा ऄधुिनष्क । सूक्ष्म पाप पाव िनष्क । स्थूलसूक्ष्म ऄसाल पातक । ताणा िवधीं द्रव्य द्यावा ॥८२॥

ऄज्ञानकृ त पापासी । पिात्तापा शुिद्ध पररयासी । गुरुसावा ततपरा सी । का िलया गुरु िनवारी ॥८३॥

नाणता पाप का िलयासी । प्रायिित्त ऄसा पररयासी । प्राणायाम िद्वशतासी । पुण्यतीथी दहा स्नाना ॥८४॥

तीन गुंजा सुवणु द्यावा । नदी अचरावा दोन गावा । सौम्य पातक यािच भावा । जाती पापा पररयासी ॥८५॥

िीपुरुष दोघांत एक । कररती पुण्यपाप दोष । दोघाही पडती दोषात । दोघा अचरावा प्रायिित्त ॥८६॥

अिणक एक ऄसा प्रकार । जाणा पाप होय दूर । गायत्रीजप दहा सहि । करावा ताणा वादमंत्र ॥८७॥

याचा नाव गायत्रीकृ च्छ । महादोषी करी पिवत्र । ऐसा करावा िविचत्र । श्रीगुरु सांगती ित्रिवक्रमासी ॥८८॥

प्राजापतयकृ च्र दाखा । ऄसा िविध ऄितिवशाषा । भोजन करावा मुक्त एका । ऄथवा ऄयािचत िभिा ॥८९॥

ईपवास करावा तीन वदवस । स्मरावा गुरुचरणास । याणा जाती सौम्य दोष । जा अपणासी सामान्य ॥९०॥

’ऄितकच्र’ ऄसा एक । एकिचत्ता मुिन ऐक । दोष ऄसतील सामान्यक । ऄज्ञानािच का िलया ॥९१॥

ऄन्न घ्यावा सप्तसवशित ग्रास । सकाळी बारा रात्री पंचदश । ऄथवा दोनी ऄष्ट ग्रास । ऄयािचत ऄन्न द्यावा ॥९२॥

ऐसा सौम्य पातकासी । िविध ऄसती पररयासी । मास एक नामासी । ऄंजुली एक जावावा ॥९३॥

ईपवास तीन करावा दाखा । प्रकार सांगान अिणका । तीन वदन ईपोषका । घृतपारणा करावा ॥९४॥

पृष्ठ ११८ of २७१

तीन वदवस घृत घावोिन । िीर घ्यावा वदवस तीनी । तीन वदवस वायु भिोिन । पुनः िीर एक वदवस ॥९५॥

एखादा ऄसाल ऄशक्त । तयासी ऄसा एक व्रत । तीळ गुळ लाह्या पीठ । ईपवास एक करावा ॥९६॥

पूणुकृच्र करा ऐसी । पणोदक घ्यावा प्रितवदवशी । करावा िततका ईपवासी । पिात्तापा प्राशन कीजा ॥९७॥

कमल िबल्व ऄश्वतथ । कु शोदक सबदु िनतय । पान करावा सतय । पणुकृच्र पररयासा ॥९८॥

अिणक एक प्रकार । करी चांद्रायण-अचार । कु क्कु टांडप्रमाण अहार । ग्रास घ्यावा वधुमानी ॥९९॥

ऄमावास्यासी एक ग्रास । पौर्मणमासी पंचदश । कृ ष्णपिी ईतरत । दुसरा मासी हिवष्यान्न ॥१००॥

अपला पाप प्रगटू िन । ईच्चारावा सभास्थानी । पिात्तापा जळू िन । पाप जाय ऄवधारा ॥१॥

अता सांगान तीथुकृच्र । यात्रा करावी पिवत्र । वाराणसी श्वातपवुत । स्नानमात्रा पापा जाती ॥२॥

वरकड तीथी गािलयासी । गायत्रीजप सहिासी । पाप जाय तवरा सी । ऄगस्तीवचन बोिलला ऄसा ॥३॥

समुद्रसातुबंधासी । स्नान का िलया पररयासी । भ्रूणहतयापाप नाशी । कृ तघ्नावद पातका ॥४॥

िविधपूवुक शुचीसी । जप कोटी गायत्रीसी । ब्रह्महतयापाप नाशी । ऐका ित्रिवक्रम एकिचत्ता ॥५॥

लि गायत्री जप का िलया । सुरापानपाप जाय लया । सुवणुचोरी का िलया । सात लि जपावा ॥६॥

ऄष्ट लि गुरुतल्पगासी । गायत्री जपता पाप नाशी । अता सांगान पररयासी । वादािरा पाप दूर ॥७॥

पवमानसूक्त चतवारी । पठण कररता ब्रह्महतया दूरी । आं द्रिमत्र ऄवधारी । एक मास जपावा ॥८॥

सुरापानावद पातका । जातील याणा सूक्तका । शुनःशापा नाम सूक्ता । सुवणु हरा पाप जाय ॥९॥

पवमानशन्नसूक्त । पठण कररता हिवष्योक्त । मास एक पठत । गुरुतल्पगावदक हरती ॥११०॥

पंच मास सहा मास । िमताहर करुनी पुरुष । पुरुषसूक्ता कमुनाश । पंचमहापापा नासती ॥११॥

ित्रमधु म्हणाजा मंत्रसूक्त । सुवणाुत्रीनास मंत्र । जपावा नािचका त । समस्त पातका प्रायिित्त ॥१२॥

नारायणपन्न दाखा । जपावा भिक्तपूवुका । नाशी पंच महापातका । प्रीितपूवुक जपावा ॥१३॥

ित्रपदा नाम गायत्रीसी । जपती जा भक्तीसी । ऄघमषुण ित्ररावृत्तासी । सप्त जन्म पाप जाय ॥१४॥

ऄपांमध्य पन्नासी । तिद्वष्णो नाम सूक्तासी । जपती जा जन भक्तीसी । सप्त जन्म पाप जाय ॥१५॥

अिणक ऄसा िवधान दाखा । ऄज्ञानकृ त दोषावदका । ऄनुतप्त होवोिन िवशाषा । पंचगव्य प्राशन कीजा ॥१६॥

गोमूत्र गोमय िीर । दिध घृत कु शसार । िविधमंत्रा घ्यावा िनधाुर । पिहला वदनी ईपवास ॥१७॥

नीलवणु गोमूत्र । कृ ष्णगोमय पिवत्र । ताम्र गायत्रीचा िीर । श्वातधानूचा दिध घ्यावा ॥१८॥

किपला गाइचा तूप बरवा । ऐसा पंचगव्य बरवा घ्यावा । एका काचा क्लप्त भावा । सांगान सवु ऄवधारा ॥१९॥

गोमूत्र घ्यावा पावशार। ऄंगुष्ठपवु गोमय पिवत्र । िीर पावणा दोन शार । दिध तीन पाव घ्यावा ॥१२०॥

घृत घ्यावा पाव शार । िततुकािच िमळवावा कु शनीर । घाता मंत्र ईच्चार । िवस्तारोिन सांगान ॥२१॥

कु शांसिहत सहा रसा । एका कासी मंत्र पृथक् ऄसा । प्रथम मंत्र आरावती ऄसा । आदं िवष्णु दुजा दाख ॥२२॥

मानस्तोक मंत्र ितसरा । प्रजापित चतुथु ऄवधारा । पंचम गायत्री ईच्चारा । सहावी व्याह्रित प्रणवपूवुका ॥२३॥

ऐसा मंत्रोिन पंचगव्य । सयावा ऄनुतप्त एकभाव । ऄिस्थगत चमुगत पूवु । पापा जाती ऄवधारा ॥२४॥

गाइ न िमळता आतुका िजन्नसी । किपला गाय मुख्य पररयासी । दशुनमात्रा दोष नाशी । किपला गाइ ईत्तम ॥२५॥

पंचमहापातक नावा । ब्रह्महतया सुरापान जाणावा । स्वणुस्ताय गुरुतल्पग जाणावा । पाचवा तयासवा िमळालाला ॥२६॥

पृष्ठ ११९ of २७१

चौघा पातकी दाखा । पाचवा तया िमळता दाखा । तयासिहत पंचमहापातका । अहाती पापा पररयासा ॥२७॥

सुरापानी ब्रह्मघातकी । सुवणुस्ताय गुरुतल्पकी । पाचवा महाघातकी । जो सानुकूळ िमळा तो ॥२८॥

ऐसा पातक घडा तयासी । प्रायिित्त पररयासी । श्रीगुरुसंतोषी । ऄनुग्रहा पुनीत ॥२९॥

एखादा िमळा ल शािज्ञ । स्वधमाुचारा ऄिभज्ञ । तयाच्या ऄनुग्रहा पापघ्न । पुनीत होय ऄवधारा ॥१३०॥

ऐसा श्रीगुरु ित्रक्रमासी । प्रायिित्त सांगती पररयासी । सकल िवप्र संतोषी । ज्ञानप्रकाशा होती ॥३१॥

श्रीगुरु म्हणती पिततासी । पूवी तू िवप्र होतासी । माता िपता गुरु दूषी । ताणा होय चांडालजन्म ॥३२॥

अता सांगतो ऐक । स्नानसंगमी मास एक । का िलया दोष जाती िनःशंक । पुनः िवप्रजन्म होसी ॥३३॥

पितत म्हणा स्वामीसी । तव दशुन जाहला अम्हांसी । कावळा जाता मानसासी । राजहंस तो होतसा ॥३४॥

तैस तव दशुनमात्रा । पिवत्र झाली सकळ गात्रा । तारावा अता तवा कृ पापात्रा । शरणागतासी ॥३५॥

पररस लागता लोखंडासी । सुवणु होय ततिणासी । सुवणु मागुती लोहासी । का वी िमळा स्वािमया ॥३६॥

तव दशुनसुधारसी । अपण झालो ज्ञानराशी । ऄिभमंत्रोिन अम्हांसी । िवप्रांमध्या िमळवावा ॥३७॥

ऐकोिन तयाचा वचन । गुरु बोलती हासोन । तव दाह जाितहीन । िवप्र का वी म्हणतील ॥३८॥

पितताच्या गृहासी । ईपजोिन तू वाढलासी । ब्रह्मतव का वी पावसी । िवप्र सनदा कररतील ॥३९॥

पूवी ऐसा िवश्वािमत्र । िित्रयवंशी गािधपुत्र । तपोबळा म्हणवी पिवत्र । म्हणा तो िवप्र अपणा ॥१४०॥

ब्रह्मयाची शत वषे । तप का ला महाक्लाशा । तयाचा बळा म्हणवीतसा । ब्रह्मऊषी अपणा ॥४१॥

आं द्रावद सुरवरांसी । िवनिवता झाला पररयासी । अपणाता ब्रह्मर्मष । म्हणा ऐसा बोलतसा ॥४२॥

दाव म्हणती तयासी । अम्हा गुरु विसष्ठ ऊिष । जरी तो बोला ब्रह्मऊिष । तरी अम्ही ऄंिगकारू ॥४३॥

मग तया विसष्ठासी । िवनवी िवश्वािमत्र ऊिष । िवप्र म्हणा अपणासी । का ला तप बहुकाळ ॥४४॥

विसष्ठ म्हणा िवश्वािमत्र । िित्रय तपास ऄपात्र । दाह टाकोिन मग पिवत्र । िवप्रकु ळी जन्मावा ॥४५॥

मग तुझा होइल व्रतबंध । होइल गायत्रीप्रबोध । तधी तुवा होसी शुद्ध । ब्रह्मऊिष नाम तुझा ॥४६॥

काही का ल्या न म्हणा िवप्र । मग कोपला िवश्वािमत्र । विसष्ठाचा शत पुत्र । माररता झाला तया वाळी ॥४७॥

ब्रह्मज्ञानी विसष्ठ ऊिष । नवहा कदा तामसी । ऄथवा न म्हणा ब्रह्मऊिष । तया िवश्वािमत्रासी ॥४८॥

वतुता ऐसा एका वदवसी । िवश्वािमत्र कोपासी । हाती घाईनी पवुतासी । घालू अला विसष्ठावरी ॥४९॥

िवचार करीत मागुती मनी । जरी वधीन विसष्ठमुिन । अपणाता न म्हणा कोणी । ब्रह्मऊिष म्हणोिनया ॥१५०॥

आं द्रावद दाव समस्त ऊिष । म्हणती विसष्ठवाक्यासरसी । अपण म्हणो ब्रह्मऊिष । ऄन्यथा नाही म्हणोिनया ॥५१॥

ऐशा विसष्ठमुनीस । माररता यासी फार दोष । म्हणोिन टाकी िगररवरास । भूमीवरी पररयासा ॥५२॥

ऄनुतप्त झाला ऄंतःकरणी । विसष्ठा ता ओळखूिन । ब्रह्मऊिष म्हणोिन । पाचाररला तया वाळी ॥५३॥

संतोषोिन िवश्वािमत्र । म्हणा बोल बोिलला पिवत्र । म्हणा घरी ऄन्नमात्र । तुम्ही घ्यावा स्वािमया ॥५४॥

संतोषोिन विसष्ठ । तयालागी बोलत । म्हणा शरीर हा िनभ्रांत । सूयुवकरणी पचवावा ॥५५॥

िवश्वािमत्रा ऄंिगकाररला । सूयुवकरणा दाहा जािळला । सहिवकरणी तापला । दाह सवु भस्म झाला ॥५६॥

िवश्वािमत्र महामुिन । ऄितसामर्थयु ऄनुष्ठानी । पिहला दाह जाळोिन । नूतन दाह धररयाला ॥५७॥

ब्रह्मर्मष ताथोन । िवश्वािमत्र झाला जाण । सकळांसी मान्य । महाराज ॥५८॥

पृष्ठ १२० of २७१

मग म्हणती सकळ मुिन । िवश्वािमत्र ब्रह्मज्ञानी । ब्रह्मऊषी म्हणोिन । झाला ित्रभुवनी प्रख्यात ॥५९॥

या कारणा तव दाह । िवसजाुवा जन्म आह । ऄनुतप्त तव भाव । ब्रह्मकु ल भािवसी ॥१६०॥

ऐसा तया पिततासी । बोिधता गुरु पररयासी । लाधला सुख तयासी । तयाच्या मानसी न या काही ॥६१॥

िनधान सापडा दररद्र्यासी । तो का सांडील संतोषी । ऄमृत सापडता रोग्यासी । का सांडील जीिवतव ॥६२॥

एखादा ढोर ईपवासी । पावा तृणिबढारासी । ताथोिन जावया तयासी । मन नवहा सवुथा ॥६३॥

तैसा तया पिततासी । लागला ध्यान गुरूसी । न जाय अपुल्या मंवदरासी । िवप्र अपणा म्हणतसा ॥६४॥

आतुका होता ता ऄवसरी । अली तयांची पुत्रनारी । म्हणो लागला ऄपस्मारी । म्हणोिन अलो धावत ॥६५॥

जवळ याता िियासी । स्पशो नको म्हणा ितसी । कोपाकरोिन मारावयासी । जात ऄसा तो पितत ॥६६॥

दुःख करी ती भायाु । दुरुनी नमा गुरुपाया । पित माता सोडोिनया । जातो अता काय करू ॥६७॥

कन्या पुत्र मज बहुत । तया कोण पािळत । अम्हा सांडोिन जातो वकमथु । सांगा तयासी स्वािमया ॥६८॥

जरी न सांगाल स्वामी तयासी । तयजीन प्राण पुत्रासरसी । यारवी अपणाता कोण पोषी । ऄनाथ मी स्वािमया ॥६९॥

ऐकोिन ितयाचा वचन । गुरु बोलती हासोन । तया नराता बोलावून । सांगताती पररयासा ॥१७०॥

गुरु म्हणती पिततासी । जावा अपुल्या घरासी । पुत्रकलश िोभता दोषी । तूता का वी गित होय ॥७१॥

या संसारी जन्मोिनया । संतोषवावा आं वद्रया । मग पावा धमुकाया । तरीच तरा भवाणुव ॥७२॥

या कारणा पूवीच जाणा । न करावी अपण ऄंगना । करोिन ितसी तयिजता जाणा । महादोष बोिलजा ॥७३॥

सूयु-भूमी-सािीसी । तुवा वररला िियासी । तीस तयािगता महादोषी । तूता नवहा गित जाण ॥७४॥

श्रीगुरुवचन ऐकोन । िवनवीतसा कर जोडू न । का वी होउ जाितहीन । ज्ञान होवोिन मागुती ॥७५॥

श्रीगुरु मनी िवचाररती । याचा ऄंगी ऄसा िवभूित । प्रिाळावा लुब्धका-हाती । ऄज्ञानतव पावाल ॥७६॥

ऐसा मनी िवचारूिन । सांगती िशष्यासी बोलावोिन । एका लुब्धका पाचारोिन । अणा ऄिततवरा सी ॥७७॥

तया ग्रामी िद्वज एक । करी ईदीम वािणक । तयाता पाचाररती ऐक । तया पिततासिन्नध ॥७८॥

श्रीगुरु म्हणती तयासी । ईदक घावोिन हस्तासी । स्नपन करी गा पिततासी । होय असक्त संसारी ॥७९॥

अज्ञा होता ब्राह्मण । अला ईदक घाउन । तयावरी घािलता तत्िण । गाली िवभूित धुवोिन ॥८०॥

िवभूित धूता पितताचा । झाला ऄज्ञान मन तयाचा । मुख पाहता िी-पुत्रांचा । धावत गाला तयाजवळी ॥८१॥

असलगोिनया पुत्रासी । भ्रांित म्हणा तयासी । का अलो या स्थळासी । तुम्ही अला कवण कायाु ॥८२॥

ऐसा मनी िवस्मय करीत । िनघोिन घरा गाला पितत । सांिगतला वृत्तान्त । िवस्मय सवु कररताती ॥८३॥

आतुका झाला कौतुक । पहाती नगरलोक । िवस्मय कररती सकिळक । म्हणती ऄिभनव काय झाला ॥८४॥

ित्रिवक्रमभारती मुिन । जो का होता गुरुसिन्नधानी । पुसतसा िवनवोिन । ऐका श्रोता एकिचत्ता ॥८५॥

ित्रिवक्रम म्हणा श्रीगुरूसी । होतो संदह

ा मानसी । िनरोप द्यावा कृ पासी । िवनंती एक ऄवधारा ॥८६॥

महापितत जाितहीन जाण । तयाता वदधला वदव्यज्ञान । ऄंग धुता तत् िण । गाला ज्ञान का वी तयाचा ॥८७॥

िवस्तारोिन अम्हांसी । िनरोपावा कृ पासी । म्हणोिन लागला चरणांसी । भावभिक्त करोिनया ॥८८॥

ऐसा पुत्र ित्रिवक्रम यित । श्रीगुरु तया िनरोिपती । तयाचा ऄंगाची िवभूित । धुता गाला ज्ञान तयाचा ॥८९॥

ऐसा िवभूतीचा मिहमान । माहातम्य ऄसा पावन । सांच होय ब्रह्म पूणु । भस्ममिहमा ऄपार ॥१९०॥

पृष्ठ १२१ of २७१

गुरुवचन ऐकोिन । िवनवीतसा ित्रिवक्रम मुिन । दाव गुरुिशरोमिण । भस्ममिहमा िनरोपावा ॥९१॥

िसद्ध म्हणा िशष्यासी । भस्ममिहमा पररयासी । गुरु सांगता िवस्तारा सी । एकिचत्ता ऄवधारा ॥९२॥

म्हणोिन सरस्वितगंगाधर । गुरुचररत्रिवस्तार । ऐकता होय मनोहर । सकळाभीष्टा साधती ॥९३॥

पुढील कथा पावन । सांगा िसद्ध िवस्तारोन । महाराष्ट्रभाषाकरून । सांगा सरस्वती गुरुदास ॥९४॥

आित श्रीगुरुचररत्रपरमकथाकल्पतरौ श्रीनृससहसरस्वतयुपाख्याना िसद्धनामधारकसंवादा कमुिवपाककथनं नाम ऄष्टासवशोऽध्यायः ॥२८॥

श्रीगुरुदत्तात्रायार्मपतमस्तु ॥ ओवीसंख्या ॥१९५॥

श्रीगुरुदत्तात्रायापुणमस्तु

पृष्ठ १२२ of २७१

ऄध्याय एकोणितसावा
श्रीगणाशाय नमः । श्रीसरस्वतयै नमः । श्रीगुरुभ्यो नमः ।

नामधारक िवनवी िसद्धासी । मागा कथा िनरोिपलीसी । भस्ममाहातम्य श्रीगुरूसी । पुिसला ित्रिवक्रमभारतीना ॥१॥

पुढा कथा कवणापरी । झाली ऄसा गुरुचररत्री । िनरोप द्यावा सिवस्तारी । िसद्धमुिन कृ पाससधु ॥२॥

ऐसा िवनवी िशष्य राणा । ऐकोिन िसद्ध प्रसन्नवदना । सांगतसा िवस्तारून । भस्ममाहातम्य पररयासा ॥३॥

श्रीगुरु म्हणती ित्रिवक्रमासी । भस्ममाहातम्य मज पुससी । एकिचत करूिन मानसी । सावधान ऐक पा ॥४॥

पूवाुपरी कृ तयुगी । वामदाव म्हिणजा योगी । प्रिसद्ध गुरु तो जगी । वतुत होता भूमीवरी ॥५॥

शुद्ध बुद्ध ब्रह्मज्ञानी । गृह-सारावद वजूुिन । कामक्रोधावद तयजूिन । सहडत होता महीवरी ॥६॥

संतुष्ट िनःस्पृह ऄसा मौनी । भस्म सवांगी लावोिन । जटाधारी ऄसा मुिन । वल्कल-वि व्यािािजन ॥७॥

ऐसा मुिन भूमंडळात । नाना िात्री ऄसा सहडत । पातला क्रौचारण्यात । जाथा नसा संचार मनुश्यमात्राचा ॥८॥

तया स्थानी ऄसा एक । ब्रह्मरािस भयानक । मनुष्यावद जीव ऄनाक । भिीतसा पररयासा ॥९॥

ऐशा ऄघोर वनात । वामदाव गाला सहडत । ब्रह्मरािस ऄवलोवकत । अला घावोिन भिावया ॥१०॥

ब्रह्मरािस िुधाक्रांत । अला ऄसा भिू म्हणत । करकरा दात खात । मुख पसरूिन जवळी अला ॥११॥

रािस याता दाखोिन । वामदाव िनःशंक धीर मनी । ईभा ऄसा महाज्ञानी । पातला रािस तयाजवळी ॥१२॥

रािस मनी संतोषत । ग्रास बरवा लाधला म्हणत । भिावया कांिा बहुत । यावोिन धररला असलगोिन ॥१३॥

असलिगता मुनीश्वरासी । भस्म लागला रािसासी । जाहला ज्ञान तयासी । जाितस्मरण जन्मांतरीचा ॥१४॥

पातक गाला जळोिन । रािस झाला महाज्ञानी । जैसा लागता सचतामिण । लोह सुवणु का वी होय ॥१५॥

जैसा मानससरोवरास । वायस जाता होय हंस । ऄमृत पािजता मनुष्यास । दावतव होय पररयासा ॥१६॥

जैसा का जंबूनदीत । घािलता मृित्तका कांचन तवररत । तैसा जाहला पापी पुनीत । मुनीश्वराचा ऄंगस्पशु ॥१७॥

समस्त िमळती कामना । दुलुभ सतपुरुषाचा दशुन । स्पशु होता श्रीगुरुचरण । पापावागळा होय नर ॥१८॥

ब्रह्मरािस भयानक । काय सांगो तयाची भूक । गजतुरग मनुष्यावदक । िनतय अहार करी सकळ ॥१९॥

आतुए भििता तयासी । न वचा भूक पररयासी । तृषाक्रांत समुद्रासी । प्राशन कररता न वचा तृषा ॥२०॥

ऐसा पािपष्ट रािस । होता मुनीचा ऄंगस्पशु । गाली िुधा-तृषा-अक्रोश । झाला ज्ञानी पररयासा ॥२१॥

रािस ज्ञानी होउिन । लागला मुनीश्वराचा चरणी । त्रािह त्रािह गुरुिशरोमिण । तू सािात इश्वर ॥२२॥

तारी तारी मुिनवरा । बुडालो ऄघोर सागरा । ईद्धरावा दातारा । कृ पाससधु जगदीशा ॥२३॥

तुझ्या दशुनमात्रासी । जळतया माझ्या पापराशी । तू कृ पाळू भक्तांसी । तारी तारी जगद्गुरु ॥२४॥

याणापरी मुिनवरास । िवनवीतसा रािस । वामदाव कृ पासुरस । पुसतसा तया वाळी ॥२५॥

वामदाव म्हणा तयासी । तुवा कवणाचा कवण वंशी । ऐसा ऄघोर ठायी वससी । मनुष्य मात्र नसा ता ठायी ॥२६॥

ऐकोिन मुनीचा वचन । ब्रह्मरािस करी नमन । िवनवीतसा कर जोडोन । ऐक ित्रिवक्रम मुिनराया ॥२७॥

म्हणा रािस तया वाळी । अपणासी ज्ञान जहाला सकळी । जाितस्मरण ऄनंतकाळी । पूवाुपरीचा स्वािमया ॥२८॥

तयामध्या माझा दोष । ईतकृ ष्ट जन्म पंचवीस । वदसतसा प्रकाश । ऐक स्वामी वामदावा ॥२९॥

पूवुजन्मा पंचिवसी । होया राजा यवन-दाशी । ’दुजुय’ नाम अपणासी । दुराचारी वतुलो जाण ॥३०॥

पृष्ठ १२३ of २७१

म्या माररला बहुत लोक । प्रजासी वदधला दुःख । ििया वररल्या ऄनाक । रार्जयमदा करूिनया ॥३१॥

वररल्या िियांव्यितररक्त । बलातकारा धररल्या ऄिमत । एक वदवस दावोिन रित । पुनरिप न भोगी तयासी ॥३२॥

एका वदवशी एकीसी । रित दाउिन तयजी ितसी । ठा िवला ऄंतगृुहासी । पुनरिप तीता न दाखा नयनी ॥३३॥

ऐसा ऄनाक िियांसी । ठा िवला म्या ऄंतगृुहासी । माता शािपती ऄहर्मनशी । दशुन नादी म्हणोिनया ॥३४॥

समस्त राजा सजकोिनया । अिण ििया धरोिनया । एका क वदवस भोगूिनया । तयाता ठा िवला ऄंतगृुहासी ॥३५॥

जाथा ििया सुरूपा ऄसती । बळा अणोन दाइ मी रित । र्जया न याती संतोषवृत्ती । तया द्रव्य दाउिन अणवी ॥३६॥

िवप्र होता माझा दाशी । ता जाउिन रािहला अिण दाशी । जाउिन अणी तयांचा िियांसी । भोगी अपण ईन्मत्तपणा ॥३७॥

पितव्रता सुवािसनी । िवधवा मुख्य करोिन । तयाता भोगी ईन्मत्तपणी । रजस्वला िियांसी दाखा ॥३८॥

िववाह न होता कन्यांसी । बलातकारा भोगी तयांसी । याणापरी समस्त दाशी । ईपद्रिवला मदांधपणा ॥३९॥

ब्राह्मणििया तीन शता । शतचारी िित्रया ता । वैिश्यणी वररल्या षट्शत । शूद्रििया सहि जाण ॥४०॥

एक शत चांडािळणी । सहि वररल्या पुलवदनी । पाच शत ििया डोंिबणी । रजवकणी वररल्या शत चारी ॥४१॥

ऄसंख्यात वारविनता । भोिगल्या म्या ईन्मत्तता । तथािप माझा मनी तृप्तता । नाही झाली स्वािमया ॥४२॥

आतुक्या ििया भोगून । संतुष्ट नवहा माझा मन । िवषयासक्त मद्यपान । करी िनतय ईन्मत्ता ॥४३॥

वतुता याणापरी दाखा । व्यािधष्ठ झालो यक्ष्मावदका । परराष्ट्रराजा चालोिन ऐका । रार्जय िहरतला स्वािमया ॥४४॥

ऐसापरी अपणासी । मरण जाहला पररयासी । नाला दूती यमपुरासी । मज नरकामध्या घातला ॥४५॥

दावांसी सहि वषे दाखा । दहा वाळ वफरिवला ऐका । िपतृसिहत अपण दाखा । नरक भोिगला याणापरी ॥४६॥

पुढा जन्मलो प्रातवंशी । िवद्रूप दाही पररयासी । सहि िशश्ना ऄंगासी । लागली ऄसती पररयासी ॥४७॥

याणापरी वदव्य शत वषे । कष्टलो बहु िुधाथै । पुनरिप पावलो यमपंथ । ऄनंत कष्ट भोिगला ॥४८॥

दुसरा जन्म अपणासी । व्यािजन्म जीवसहसी । ऄजगर जन्म तृतीयासी । चवथा जाहलो लांडगा ॥४९॥

पाचवा जन्म अपणासी । ग्रामसूकर पररयासी । सहावा जन्म जाहलो कै सी । सरडा होउिन जन्मलो ॥५०॥

सातवा जन्म झालो श्वान । अठवा जंबुक मितहीन । नवम जन्म रोही-हरण । दहावा झालो ससा दाखा ॥५१॥

मकु ट जन्म एकादश । घारी झालो मी द्वादश । जन्म तारावा मुंगूस । वायस जाहलो चतुदश
ु ॥५२॥

जांबुवंत झालो पंचादश । रानकु क्कु ट मी षोडश । जन्म जाहलो पररयास । पुढा याणापरी ऄवधारी ॥५३॥

सप्तदश जन्मी अपण । गदुभ झालो ऄिहीन । माजाुरयोनी । संभवून । अलो स्वामी ऄष्टादशासी ॥५४॥

एकु िणसावा जन्मासी । मंडूक झालो पररयासी । कासवजन्म िवशतीसी । एकिवसावा मस्तय झालो ॥५५॥

बािवसावा जन्म थोर । झालो तस्कर ईं दीर । वदवांध झालो मी बिधर । ईलूक जन्म तािवसावा ॥५६॥

जन्म चतुर्मवशतीसी । झालो कुं जर तामसी । पंचसवशित जन्मासी । ब्रह्मरािस अपण दाखा ॥५७॥

िुधाक्रांत ऄहर्मनशी । कष्टतसा पररयासी । िनराहारी ऄरण्यावासी । वतुतसा स्वािमया ॥५८॥

तुम्हा दाखता ऄंतःकरणी । वासना झालो भिीन म्हणोिन । यालागी अलो धावोिन । पापरूपी अपण दाखा ॥५९॥

तुझा ऄंगस्पशु होता । जाितस्मरण झाला अता । सहि जन्मीचा दुष्कृ त । वदसतसा स्वािमया ॥६०॥

माता अता जन्म पुरा । तुझ्या ऄनुग्रहा मी तरा । घोरांधार संसार । अता यातना कडा करी ॥६१॥

तू तारक िवश्वासी । म्हणोिन माता भाटलासी । तुझी दशुनमिहमा कै सी । स्पशु होता ज्ञान झाला ॥६२॥

पृष्ठ १२४ of २७१

भूमीवरी मनुष्य ऄसती । तैसा रूप वदससी यित । परर तुझी मिहमा ख्याित । िनरुपम ऄसा दातारा ॥६३॥

महापापी दुराचारी । अपण ऄसा वनांतरी । तुझा ऄंगस्पशुमात्री । ज्ञान जाहला ऄिखल जन्मांचा ॥६४॥

कै सा मिहमा तुझ्या ऄंगी । इश्वर होशील की जगी । अम्हा ईद्धारावयालागी । अलासी स्वामी वामदावा ॥६५॥

ऐसा म्हणता, रािसासी । वामदाव सांगा संतोषी । भस्ममिहमा अहा ऐशी । माझा ऄंगीची पररयासा ॥६६॥

सवांग माझा भस्मांवकत । तुझा ऄंगा लागला क्विचत । तयाणा झाला तुज चात । ज्ञानप्रकाश शत जन्मांतरीचा ॥६७॥

भस्ममिहमा ऄपरांपर । परर ब्रह्मावदका ऄगोचर । यािचकारणा कपूुरगौर । भूषण करी सवांगी ॥६८॥

इश्वरा वंवदल्या वस्तूसी । वर्मणता ऄशक्य अम्हांसी । तोिच शंकर व्योमका शी । जाणा भस्ममिहमान ॥६९॥

जरी तू पुससी अम्हांसी । सांगान दृष्टांत पररयासी । अम्ही दािखला दृष्टीसी । ऄपार मिहमा भस्माचा ॥७०॥

िवप्र एक द्रिवडदाशी । अचारहीन पररयासी । सदा रत शूवद्रणीसी । कमुभ्रष्ट वतुत होता ॥७१॥

समस्त िमळोिन िवप्रयाित । तया िद्वजा बिहष्काररती । मातािपता दाइज गोती । तयिजती तयासी बंधुवगु ॥७२॥

याणापरी तो ब्राह्मण । प्रख्यात झाला अचारहीन । शूवद्रणीता वरून । होता काळ रमूिनया ॥७३॥

ऐसा पापी दुराचारी । तस्करिवद्याना ईदर भरी । अिणक िियांशी व्यिभचारी । ईन्मत्तपणा पररयासा ॥७४॥

वतुता ऐसा एका वदवसी । गाला होता व्यिभचारासी । तस्करिवद्या कररता िनशी । विधला तयासी एका शूद्र ॥७५॥

वधूिनया िवप्रासी । ओढोिन नाला तािच िनशी । टावकला बिहग्राुमासी । ऄघोर स्थळी पररयासा ॥७६॥

श्वान एक तया नगरी । बैसला होता भस्मावरी । िुधाक्रांत ऄवसरी । गाला सहडत प्रातिाणी ॥७७॥

दाखोिन तया प्रातासी । गाला श्वान भिावयासी । प्रातावरी बैसून हषी । िुधािनवारण करीत होता ॥७८॥

भस्म होता श्वानाचा पोटी । लागला प्राताचा ललाटी । विःस्थळी बाहुवटी । लागला भस्म पररयासा ॥७९॥

प्राण तयिजता िद्वजवर । नात होता यमकककर । नानापरी करीत मार । यमपुरा नाताित ॥८०॥

कै लासपुरीचा िशवदूत । दाखोिन अला ता प्रात । भस्म सवांगी ईद्धूिलत । म्हणती याता कवणा नाला ॥८१॥

याता योग्य िशवपुर । का वी नाला ता यमकककर । म्हणोिन धावती वागवक्त्रा । यमकककरा मारावया ॥८२॥

िशवदूत याता दाखोिन । यमदूत जाती पळोिन । तया िद्वजाता सोडू िन । गाला अपण यमपुरा ॥८३॥

जाउिन सांगती यमासी । गालो होतो भूमीसी । अणीत होतो पािपयासी । ऄघोररूपाकरूिनया ॥८४॥

ता दाखोिन िशवदूत । धावत अला मारू म्हणत । िहरोिन घातला प्रात । वधीत होता अम्हांसी ॥८५॥

अता अम्हा काय गित । कधी न वचो तया ििती । अम्हांसी िशवदूत माररती । म्हणोिन िवनिवती यमासी ॥८६॥

ऐकोिन दूतांचा वचन । यम िनघाला कोपून । गाला तवररत ठाकू न । िशवदूताजवळी दाखा ॥८७॥

यम म्हणा िशवदूतांसी । का माररला माझ्या कककरासी । िहरोिन घातला पािपयासी । का वी नाता िशवमंवदरा ॥८८॥

याचा पाप ऄसा प्रबळ । िजतकी गंगात ऄसा वाळू । तयाहूिन ऄिधक का वळ । ऄघोररूप ऄसा दाखा ॥८९॥

नवहा योग हा िशवपुरासी । याता बैसवोिन िवमानासी । का वी नाता मूढपणासी । म्हणोिन कोपा यम दाखा ॥९०॥

ऐकोिन यमाचा वचन । िशवदूत सांगती िवस्तारून । प्रातकपाळी लांछन । भस्म होता पररयासा ॥९१॥

विःस्थळी ललाटासी । बाहुमूळी करकं कणासी । भस्म लािवला प्रातासी । का वी अतळती तुझा दूत ॥९२॥

अम्हा अज्ञा इश्वराची । भस्मांवकत तनु मानवाची । जीव अणावा तया नराचा । कै लासपदी शाश्वत ॥९३॥

भस्म कपाळी ऄसत । का वी अतळती तुझा दूत । तातकाळी होतो विधत । सोिडला अम्हा धमाुसी ॥९४॥

पृष्ठ १२५ of २७१

पुढा तरी अपुल्या दूता । बुिद्ध सांगा तुम्ही अता । जा नर ऄसती भस्मांवकता । तयाता तुम्ही न अणावा ॥९५॥

भस्मांवकत नरासी । दोष न लागती पररयासी । तो योग्य होय स्वगाुसी । म्हणोिन सांगती िशवदूत ॥९६॥

िशवदूत वचन ऐकोन । यमधमु गाला परतोन । अपुला दूता पाचारून । सांगतसा पररयासा ॥९७॥

यम सांगा अपुला दूता । भूमीवरी जाउिन अता । जा कोण ऄसतील भस्मांवकत । तयाता तुम्ही न अणावा ॥९८॥

ऄनाकपरी दोष जरी । का ला ऄसतील धुरंधरी । तयाता न अणावा अमुचा पुरी । ित्रपुंड रटळक नरासी ॥९९॥

रुद्रािमाळा र्जयाचा गळा । ऄसाल ित्रपुंड्र रटळा । तयाता तुम्ही नातळा । अज्ञा ऄसा इश्वराची ॥१००॥

वामदाव म्हणा रािसासी । या िवभूतीचा मिहमा ऄसा ऐशी । अम्ही लािवतो भक्तीसी । दावावदका दुलुभ ॥१॥

पाहा पा इश्वर प्रीतीसी । सदा लािवतो भस्मासी । इश्वरा वंवदल्या वस्तूसी । कवण वणूु शका सांग मज ॥२॥

ऐकोिन वामदावाचा वचन । ब्रह्मरािस करी नमन । ईद्धारावा जगज्जीवना । इश्वर तूिच वामदावा ॥३॥

तुझा चरण मज भाटला । सहि जन्मीचा ज्ञान जाहाला । काही पुण्य होता का ला । तयाणा गुणा भाटलासी ॥४॥

अपण जधी रार्जय कररता । का ला पुण्य स्मरला अता । तळा बांधिवला रानात । वदल्ही वृित्त ब्राह्मणांसी ॥५॥

आतुका पुण्य अपणासी । घडला होता पररयासी । वरकड का ला सवु दोषी । रार्जय कररता स्वािमया ॥६॥

जधी नाला यमपुरासी । यमा पुिसला िचत्रगुप्तासी । माझा पुण्य तया यमासी । िचत्रगुप्ता सांिगतला ॥७॥

तघी माता यमधमे अपण । सांिगतला होता हा पुण्य । पंचिवशित जन्मी जाण । फळासी याइल म्हणोिन ॥८॥

तया पुण्यापासोन । भाटी जाहली तुझा चरण । करणा स्वामी ईद्धारण । जगद्गुरु वामदावा ॥९॥

या भस्माचा मिहमान । कै सा लावावा िवघान । कवण मंत्र-ईद्धारण । िवस्तारूिन सांग मज ॥११०॥

वामदाव म्हणा रािसासी । िवभूतीचा धारण मज पुससी । सांगान अता िवस्तारा सी । एकिचत्ता ऐक पा ॥११॥

पूवी मंदरिगररपवुती । क्रीडासी गाला िगररजापित । कोरट रुद्रावदगणसिहती । बैसला होता वोळगासी ॥१२॥

ताहतीस कोटी दावांसिहत । दावेंद्र अला ताथा तवररत । ऄिग्न वरुण यमसिहत । कु बार वायु अला ताथा ॥१३॥

गंध्र्व यि िचत्रसान । खाचर पन्नग िवद्याधरण । ककपुरुष िसद्ध साध्य जाण । अला गुह्यक सभासी ॥१४॥

दावाचायु बृहस्पित । विसष्ठ नारद ताथा याती । ऄयुमावद िपतृसिहती । तया इश्वर-वोळगासी ॥१५॥

दिावद ब्रह्मा यार सकळ । अला समस्त ऊिषकु ळ । ईवुश्यावद ऄससरामाळ । अला तया इश्वरसभासी ॥१६॥

चंिडकासिहत शिक्तगण दाखा । अवदतयावद द्वादशाकाु । ऄष्ट वसू िमळोन ऐका । अला इश्वराचा सभासी ॥१७॥

ऄिश्वनी दावता पररयासी । िवश्वादव

ा िमळू न िनदोषी । अला इश्वरसभासी । ऐका ब्रह्मरािसा ॥१८॥

भूतपित महाकाळ । नंवदका श्वर महानीळ । काठीकर दोघा प्रबळ । ईभा पाश्वी ऄसती दाखा ॥१९॥

वीरभद्र शंखकणु । मिणभद्र षट्कणु । वृकोदर दावमान्य । कुं भोदर अला ताथा ॥१२०॥

कुं डोदर मंडोदर । िवकटकणु कणुधार । घारका तु महावीर । भुतनाथ ताथा अला ॥२१॥

भृंगी ररटी भूतनाथ । नानारूपी गण समस्त । नानावणु मुखा ख्यात । नानावणु-शरीर-ऄवयवी ॥२२॥

रुद्रगणाची रूपा कै सी । सांगान ऐका िवस्तारा सी । वकतया कृ ष्णवणैसी । श्वात -पीत-धूम्रवणु ॥२३॥

िहरवा ताम्र सुवणु । लोिहत िचत्रिविचत्र वणु । म्डू कासाररखा ऄसा वदन । रुद्रगण अला ताथ ॥२४॥

नानाअयुध-ा शिासी । नाना वाहन भूषणासी । व्यािमुख वकतयाकांसी । वकती सूकर-गजमुखी ॥२५॥

वकतयाक नक्रमुखी । वकतयाक श्वान-मृगमुखी । ईष्ट्रवदन वकतयाकी । वकती शरभ-शादूल

ु वदना ॥२६॥

पृष्ठ १२६ of २७१

वकतयाक भैरुंडमुख । ससहमुख वकतयाक । दोनमुख गण दाख । चतुमुख गण वकतीएक ॥२७॥

चतुभुज गण ऄगिणक । वकतीएका नाही मुख । ऐसा गण ताथा याती दाख । ऐक रािसा एकिचत्ता ॥२८॥

एकहस्त िद्वहस्तासी । पाच सहा हस्तका सी । पाद नाही वकतीएकांसी । बहुपादी वकती जाणा ॥२९॥

कणु नाही वकतयाकांसी । एककणु ऄिभनव कै सी । बहुकणु पररयासी । ऐसा गुण याती ताथा ॥१३०॥

वकतयाकांसी नात्र एक । वकतयाका चारी नात्र िविचत्र । वकती स्थूळ कु ब्जक । ऐसा गण इश्वराचा ॥३१॥

ऐशापरीच्या गणांसिहत । बैसला िशव मूर्मतमंत । ससहासन रतनखिचत । सप्त प्रभावळीचा ॥३२॥

अरक्त एक प्रभावळी । तयावरी रतना जडली । ऄनुपम्य वदसा िनमुळी । ससहासन पररयासा ॥३३॥

दुसरी एक प्रभावळी । हामवणु िपवळी । िमरवीतसा रतना बहळी । ससहासन इश्वराचा ॥३४॥

ितसररया प्रभावळीसी । नीलवणे रतना कै सी । जडली ऄसती कु सरीसी । ससहासन इश्वराचा ॥३५॥

शुभ्रचतुथु प्रभावळी । रतनखिचत ऄसा कमळी । अरक्तवणु ऄसा जडली । ससहासन शंकराचा ॥३६॥

वैडूयुरतनखिचत । मोती जडली ऄसती बहुत । पाचवी प्रभावळी ख्यात । ससहासन इश्वराचा ॥३७॥

सहावी भूिम नीलवणु । भीतरी रा खा सुवणुवणु । रतना जडली ऄसती गहन । ऄपूवु दाखा ित्रभुवनांत ॥३८॥

सातवी ऐसी प्रभावळी । ऄनाक रत६ना ऄसा जडली । जा का िवश्वकम्याुना रिचली । ऄपूवु दाखा ित्रभुवनांत ॥३९॥

ऐशा ससहासनावरी । बैसलासा ित्रपुरारर । कोरटसूयु ताजासरी । भासतसा पररयासा ॥१४०॥

महाप्रळयसमयासी । सप्ताणुव-िमळणी जैसी । तैिसया श्वासोच्छ् वासासी । बैसलासा इश्वर ॥४१॥

भाळनात्र र्जवाळमाळा । संवताुिग्न जटामंडळा । कपाळी चंद्र षोडशकळा । शोभतसा सदािशव ॥४२॥

तिक दाखा वामकणी । वासुकी ऄसा कानी दििणी । तया दोघांचा नयन । नीलरतनापरी शोभती ॥४३॥

नीलकं ठ वदसा अपण नागहार अभरण । सपाुचािच करी कं कण । मुवद्रकाही दाखा सपाुिचया ॥४४॥

माखला तया सपाुचा । चमुपररधान व्यािाचा । शोभा घंटी दपुणाचा । ऐसापरी वदसतसा ॥४५॥

ककोटक-महापद्म । का ली नूपुरा पाईंजण । जैसा चंद्र-संपूणु । तैसा शुभ्र वदसतसा ॥४६॥

म्हणोिन कपूुरगौर म्हणती । ध्यानी ध्याइजा पशुपित । ऐसा भोळाचक्रवती । बैसलासा सभात ॥४७॥

रतनमुकुट ऄसा िशरी । नागेंद्र ऄसा का यूरी । कुं डलांची दीिप्त थोरी । वदसतसा इश्वर ॥४८॥

कं ठी सपाुचा हार । नीलकं थ मनोहर । सवांगी सपाुचा ऄलंकार । शोभतसा इश्वर ॥४९॥

शुभ्र कमळा ऄर्मचला । की चंदना ऄसा लािपला । कपूुरका ळीना पूिजला । ऐसा वदसा इश्वर ॥१५०॥

दहाभुजा िवस्तारा सी । एका क हाती अयुधासी । बैसलासा सभासी । सवेश्वर शंकर ॥५१॥

एका हाती ित्रशूळ दाखा । दुसरा डमरू सुराखा । यारा हाती खड्ग ितखा । शोभतसा इश्वर ॥५२॥

पानपात्र एका हाती । धनुष्य-बाणा कर शोभती । खट्वांग फरश यारा हाती । ऄंकुश करी िमरवीतसा ॥५३॥

मृग धररला ऄसा करी दाखा । ऐसा तो हा िपनाका । दहाभुजा वदसती िनका । बैसलासा सभात ॥५४॥

पंचवक्त्र सवेश्वर । एका क मुखाचा िवस्तार । वदसतसा सालंकार । सांगान ऐका श्रोताजन ॥५५॥

कलंकािवणा चंद्र जैसा । ककवा िीरफा न ऐसा । भस्मभूषणा रूपा कै सा । वदसा मन्मथाता दाहोिनया ॥५६॥

सूयु-चंद्र ऄिग्ननात्र । नागहार करटसूत्र । वदसा मूर्मत पिवत्र । सवेश्वर पररयासा ॥५७॥

शुभ्र रटळक कपाळी । बरवा शोभा चंद्रमौळी । हास्यवदन का वळी । ऄपूवु दाखा श्रीशंकर ॥५८॥

पृष्ठ १२७ of २७१

दुसरा मुख ईत्तरा सी । शोभतसा िवस्तारा सी । ताम्रवणाुकार कमळा सी । ऄपूवु वदसा पररयासा ॥५९॥

जैसा दासडबाचा फू ल । ककवा प्रातःरिवमंडळ । तैसा िमरवा मुखकमळ । इश्वराचा पररयासा ॥१६०॥

ितसरा मुख पूवुवदशी । गंगा ऄधुचंद्र िशरसी । जटाबंदन का ली कै सी । सपुवािष्टत पररयासा ॥६१॥

चवथा मुख दििणासी । िमरवा नीलवणेसी । िवक्राळ दाढा दारुणासी । वदसतसा तो इश्वर ॥६२॥

मुखांहूिन र्जवाला िनघती । तैसा वदसा तीव्रमूर्मत । रुं डमाळा शोभती । सपुवािष्टत पररयासा ॥६३॥

पाचवा ऄसा ऐसा वदन । व्यक्ताव्यक्त ऄसा जाण । साकार िनराकार सगुण । सगुण िनगुुण इश्वर ॥६४॥

सलिण िनलुिण । ऐसा शोभतसा वदन । परब्रह्म वस्तु तो जाण । सवेश्वर पंचमुखी ॥६५॥

काळ व्याळ सपु बहुत । कं ठी माळ िमरवा ख्यात । चरण िमरिवती अरक्त । कमळापरी इश्वराचा ॥६६॥

चंद्रासाररखी नखा दाखा । िमरवा चरणी पादुका । ऄळं कार-सपु ऐका । शोभतसा परमाश्वर ॥६७॥

व्यािांबर पांघरुण । सपु बांधला ऄसा अपण । गाठी बांिधली ऄसा जाण । नागबंधन करूिनया ॥६८॥

नाभी चंद्रावळी शोभा । ह्रदयी कटाि रोम ईभा । परमाथुमूर्मत लाभा । भक्तजना मनोहर ॥६९॥

ऐसा रुद्र महाभोळा । ससहासनी अरूढला । पावुतीसिहत शोभला । बैसलासा परमाश्वर ॥१७०॥

पावुतीचा श्रृंगार । नानापरीचा ऄलंकार । िमरवीतसा ऄगोचर । सवेश्वरी पररयासा ॥७१॥

कनकचाफा गोरटी । मोितयांचा हार कं ठी । रतनखिचत मुकुटी । नागबंदी वदसतसा ॥७२॥

नानापरीच्या पुष्पजाित । मुकुटावरी शोभती । ताथा भ्रमर अलािपती । पररमळालागी पररयासा ॥७३॥

मोितयांची थोर जाळी । िमरवीतसा मुकुटाजवळी । रतना ऄसती जडली । शोभायमान वदसतसा ॥७४॥

मुख वदसा पूणुचंद्र । िमरवतसा हास्य मंद । जगन्माता िवश्ववंद्य । वदसतसा परमाश्वरी ॥७५॥

नािसक बरवा सरळ । ताथा िम्रऄवा मुक्ताफळ । तयावरी रतना सोज्ज्वळ । जडली ऄसती शोभायमान ॥७६॥

ऄधर पवळवाली वदसा । दंतपंिक्त रतन जैस । ऐसी माता िमरवतसा । जगन्माता पररयासा ॥७७॥

कानी तानवडा भोवररया । रतनखिचत िमरविलया । ऄलंकार महामाया । लाआली ऄसा जगन्माता ॥७८॥

पीतवणु चोळी दाखा । कु च तटतरटत शोभा िनका । एकावाळी रतना ऄनाका । शोभतसा कं ठी हार ॥७९॥

कालव्याल सपु थोर । स्तनपान कररती मनोहर । कै सा भाग्य दैव थोर । तया सपाुचा पररयासा ॥१८०॥

अरक्त वि नासली । जैसा दासडब पुष्पवाली । ककवा कुं कु मा डवररली । िगररजा माता पररयासा ॥८१॥

बाहुदंड सुराखा । करी कं कण िमरवा दाखा । रतनखिचत माखळा दाखा । लाइली ऄसा ऄपूवु जा ॥८२॥

चरण शोभती महा बरवा । ऄसती नापुरा स्वभावा । ऐसा पावुती-ध्यान ध्यावा । म्हणती गण समस्त ॥८३॥

ऄष्टमीच्या चंद्रासाररखा । िमरवा रटळक काऄळी कै सा ित्रपुंड्र रटळा शुभ्र जैसा । मोितयांचा पररयासा ॥८४॥

नानापरीचा ऄलंकार । ऄनाकपरीचा श्रृंगार । कवण वणूु शका पार । जगन्माता ऄंिबका चा ॥८५॥

ऐसा शंभु ईमासिहत । बैसलासा सभात । ताहतीस कोरट पररवारसिहत । आं द्र ईभा वोळगासी ॥८६॥

ईभा समस्त सुरवर । दावऊिष सनतकु मार । अला ताथा वागवक्त्रा । तया इश्वरसभासी ॥८७॥

सनतकु मार तया वाळी । लागतसा चरणकमळी । साष्टांग नमन बहाळी । िवनवीतसा िशवासी ॥८८॥

जय जया ईमाकांता । जय जया शंभु िवश्वकताु । ित्रभुवनी तूिच दाता । चतुर्मवध पुरुषाथु ॥८९॥

समस्त धमु अपणासी । स्वामी िनरोिपला कृ पासी । भवाणुवी तरावयासी । पापियाकारणा ॥१९०॥

पृष्ठ १२८ of २७१

अिणक एक अम्हा दाणा । मुिक्त होय ऄल्पपुण्या । चारी पुरुषाथु याणा गुणा । ऄनायासा सािधजा ॥९१॥

एर्हवी समस्त पुण्यासी । करावा कष्त ऄसमसहासी । िहताथु सवु मानवांसी । िनरोपावा स्वािमया ॥९२॥

ऐसा िवनवी सनतकु मा । मनी संतोषोिनया इश्वर । सांगता झाला कपूुरगौर । सनतकु मार मुनीसी ॥९३॥

इश्वर म्हणा तयावाळी । ऐका दाव ऊिष सकळी । घडा धमु तातकाळी । ऐसा पुण्य सांगान ॥९४॥

वादशािसंमतासी । ऄसा धमु पररयासी । ऄनंत पुण्य ित्रपुंड्रासी । भस्मांवकत पररयासा ॥९५॥

ऐकोिन िवनवी सनतकु मार । कवणा िवधी लािवजा नर । कवण ’स्थान’, ’द्रव्य’ पररकर । ’शिक्त’ ’दावता’ कवण ऄसा ॥९६॥

कवण ’कतृु’ कक ’प्रमाण’ । कोण ’मंत्रा’ लािवजा अपण । स्वामी सांगा िवस्तारून । म्हणोिन चरणी लागला ॥९७॥

ऐसी िवनंती ऐकोिन । सांगा शंकर िवस्तारोिन । गोमय द्रव्य, दावता-ऄिग्न । भस्म करणा पररयासा ॥९८॥

पुरातनीचा यज्ञस्थानी । जा का ऄसा मावदनी । पुण्य बहुत लािवतािणी । भस्मांवकता पररयासा ॥९९॥

सद्योजाता’वद मंत्रासी । घ्यावा भस्म तळहस्तासी । ऄिभमंत्रावा भस्मासी । ’ऄिग्नररतया’वद मंत्राकरोिन ॥२००॥

’मानस्तोका ’ ित मंत्रासी । संमदावा ऄंगुष्ठस

ा ी । ्यंबकावद मंत्रासी । िशरसी लािवजा पररयासा ॥१॥

’्यायुषा’ ित मंत्रासी । लािवजा ललाटभुजांसी । तयाणाची मंत्रा पररयासी । स्थानी स्थानी लािवजा ॥२॥

तीनी रा खा एका स्थानी । लावाव्या तयाच मंत्रांनी । ऄिधक न लािवजा भ्रुवांहुनी । भ्रूसमान लािवजा ॥३॥

मध्यमानािमकांगुळासी । लािवजा पिहला ललाटासी । प्रितलोम-ऄंगुष्ठस

ा ी । मध्यरा षा कावढजा ॥४॥

ित्रपुंड्र याणापरी । लािवजा तुम्ही पररकरी । एक एक रा खाच्या िवस्तारी । सांगान ऐका एकिचत्ता ॥५॥

नव दावता िवख्यातासी । ऄसती एका क रा खासी । ’ऄ’ कार गाहुपतयासी । भूरातमा रजोगुण ॥६॥

ऊग्वाद अिण वक्रयाशिक्त । प्रातःसवन ऄसा ख्याित । महादाव -दाव म्हणती । प्रथम रा खा याणापरी ॥७॥

दुसरा रा खाची दावता । सांगान ऐका िवस्तारता । ’ई’ कार दििणािग्न दावता । नभ सत्त्व जाणावा ॥८॥

यजुवेद म्हिणजा तयासी । मध्यंवदन-सवन पररयासी । आच्छाशिक्त ऄंतरातमासी । महाश्वर-दाव जाण ॥९॥

ितसरी रा खा मिधलासी । ’म’ कार अहवनीय पररयासी । परमातमा वदव हषी । ज्ञानशिक्त तमोगुण ॥२१०॥

तृतीयसवन पररयासी । सामवाद ऄसा तयासी । िशवदैवत िनधाुरासी । तीिन रा खा याणािविध ॥११॥

ऐसा िनतय नमस्कारूिन । ित्रपुंड्र लािवजा भस्मािन । महाश्वराचा व्रत म्हणोिन । वादशािा बोलताित ॥१२॥

मुिक्तकामा जा लािवती । तयासी पुनरावृित्त । जा जा मनी संकिल्पती । लाधा चारी पुरुषाथु ॥१३॥

ब्रह्मचारी-गृहस्थासी । वानप्रस्थ-यतीसी । समस्ती लािवजा हषी । भस्मांवकत ित्रपुंड्र ॥१४॥

महापापी ऄसा अपण । ईपपातकी जरी जाण । भस्म लािवता ततिण । पुण्यातमा तोिच होय ॥१५॥

िित्रय-वैश्य-शूद्र-िीवध्यासी । गोहतयावद-पातकासी । वीरहतया-अतमहतयासी । शुद्धातमा करी भस्मांवकत ॥१६॥

िविधपूवुक मंत्रासी । जा लािवती भक्तीसी । तयांची मिहमा ऄपारा सी । वंद्य होय दावलोकी ॥१७॥

जरी नाणा मंत्रासी । तयाणा लािवजा भावशुद्धीसी । तयाची मिहमा ऄपारा सी । एकिचत्ता पररयासा ॥१८॥

परद्रव्यहारक दाखा । परिीगमन ऐका ऄसाल पापी परसनदका । तोही पुनीत होइल जाणा ॥१९॥

पृष्ठ १२९ of २७१

परिात्रहरण दाखा । परपीडक ऄसाल जो का । सस्य अराम तोडी का । ऐसा पातकी पुनीत होइ ॥२२०॥

गृहदाहावद का ला दोष । ऄसतयवादी पररयास । पैशून्यपण पापास । वादिवक्रय पाप जाणा ॥२१॥

कू टसािी व्रततयागी । कौरटल्य करी पोटालागी । ऐसी पाप सदा भोगी । तोही पुनीत होय जाणा ॥२२॥

गाइ-भूिम-िहरण्यदान । म्हैषी-तीळ-कं बळदान । घातला ऄसाल विान्न । तोही पुनीत होय जाणा ॥२३॥

धान्यदान जलावददान । घातला ऄसाल नीचापासून । तयाणा करणा भस्मधारण । तोही पुनीत होय जाणा ॥२४॥

दासी-वाश्या-भुजंगीसी । वृषलिी-रजस्वलासी । का ला ऄसती जा का दोषी । तोही पुनीत जाणा ॥२५॥

कन्या िवधवा ऄन्य िियांशी । घडला ऄसाल संग जयासी । ऄनुतप्त होउिन पररयासी । भस्म लािवता पुनीत होइल ॥२६॥

रस-मांस-लवणावदका । का ला ऄसाल िवक्रय जो का । पुनीत होय भस्मसंपकाु । ित्रपुंड्र लािवता पररयासा ॥२७॥

जाणोिन ऄथवा ऄज्ञानता । पाप घडला ऄसंख्याता । भस्म लािवता पुनीता । पुण्यातमा होय जाणा ॥२८॥

नाशी समस्त पापांसी । भस्ममिहमा अहा ऐशी । िशवसनदक पािपयासी । न करी पुनीत पररयासा ॥२९॥

िशवद्रव्य ऄपहारकासी । सनदा करी िशवभक्तांसी । न होय िनष्कृ ित तयासी । पापावागळा नवहा जाणा ॥२३०॥

रुद्रािमाळा जयाचा गळा । लािवला ऄसाल ित्रपुंड्र रटळा । ऄन्य पापी होय का वळा । तोही पूर्जय तीही लोकी ॥३१॥

िजतुकी तीथे भूमीवरी । ऄसतील िात्रा नानापरी । स्नान का ला पुण्य-सरी । भस्म लािवता पररयासा ॥३२॥

मंत्र ऄसती कोटी सात । पंचािरावद िवख्यात । ऄनंत अगम ऄसा मंत्र । जिपला फळ भस्मांवकता ॥३३॥

पूवुजन्म-सहिांती । सहि जन्म पुढा होती । भस्मधारणा पापा जाती । बाचाळीस वंशावदक ॥३४॥

आहलोकी ऄिखल सौख्य । होती पुरुष शतायुष्य । व्यािध न होती शरीरास । भस्म लािवता नरासी ॥३५॥

ऄष्टैश्वयै होती तयासी । वदव्य शरीर पररयासी । ऄंती ज्ञान होइल िनियासी । दाहांती तया नरा ॥३६॥

बैसवोिन वदव्य िवमानी । दावििया शत याउिन । सावा कररती याणा गुणी । घाउिन जाती स्वगुभुवना ॥३७॥

िवद्याधर िसद्धजन । गंधवाुवद दावगण । आं द्रावद लोकपाळ जाण । वंवदती समस्त तयासी ॥३८॥

ऄनंतकाळ तया स्थानी । सुखा ऄसती संतोषोिन । मग जाती ताथोिन । ब्रह्मलोकी शाश्वत ॥३९॥

एकशत कल्पवरी । रहाती ब्रह्मलोकी िस्थरी । ताथोिन जाती वैकुंठपुरी । िवष्णुलोकी पररयासा ॥२४०॥

ब्रह्मकल्प तीनवरी । रहाती नर वैकुंठपुरी । मग पावती कै लासपुरी । ऄिय काळ ताथा रहाती ॥४१॥

िशवसायुर्जय होय तयासी । संदह

ा सोडोिनया मानसी । लावा ित्रपुंड्र भक्तीसी । सनतकु मारावद सकिळक हो ॥४२॥

वादशािवद ईपिनषदाथु । सार पािहला मी ऄवलोवकत । चतुर्मवध पुरुषाथु । भस्मधारणा होय जाणा ॥४३॥

ऐसा ित्रपुंड्रमिहमान । सांिगतला इश्वरा िवस्तारून । लावा तुम्ही सकळ जन । सनतकु मारावद ऊषीश्वर हो ॥४४॥

सांगोिन सनतकु मारासी । गाला इश्वर कै लासासी । सनतकु मार महाहषी । गाला ब्रह्मलोकाप्रती ॥४५॥

वामदाव महामुिन । सांगती ऐसा िवस्तारोिन । ब्रह्मरािसा संतोषोिन । नमन का ला चरणकमलासी ॥४६॥

वामदा म्हणा रािसासी । भस्ममाहातम्य अहा ऐसी । माझा ऄंगस्पशेसी । ज्ञान तुज प्रकािशला ॥४७॥

ऐसा म्हणोिन संतोषी ऄिभमंत्रोिन भस्मासी । दाता झाला रािसासी । वामदाव तया वाळी ॥४८॥

ब्रह्मरािस तया वाळी । लािवता ित्रपुंड्र कपाळी । वदव्यदाह तातकाळी । ताजोमूर्मत जाहला पररयासा ॥४९॥

वदव्य ऄवयव झाला तयासी । जैसा सूयुसंकाशी । झाला अनंदरूप कै सी । ब्रह्मरािस तया वाळी ॥२५०॥

नमन करूिन योगीश्वरासी । का ली प्रदििणा भक्तीसी । िवमान अला तत् िणासी । सूयुसंकाश पररयासा ॥५१॥

पृष्ठ १३० of २७१

वदव्य िवमानी बैसोिन । गाला स्वगाुसी ततिणी । वामदाव महामुनी । वदधला तयासी परलोक ॥५२॥

वामदाव महादाव । मनुष्यरूप वदसतो स्वभाव । प्रतयि जाणा तो शांभव । सहडा भक्त तारावया ॥५३॥

त्रयमूतीचा ऄवतारु । वामदाव तोिच गुरु । करावया जगदोद्धारु । सहडत होता भूमीवरी ॥५४॥

भस्ममाहातम्य ऄसा थोरु । िवशाष हस्तस्पशु गुरु । ब्रह्मरािसासी वदधला वरु । ईद्धार गित पररयासा ॥५५॥

समस्त मंत्र ऄसती । गुरूिवणा साध्य नवहती । वादशािा वाखािणती । ’नािस्त तत्त्वं गुरोः परम’ ॥५६॥

सूत म्हणा ऊषाश्वरांसी । भस्ममाहातम्य अहा ऐसी । गुरुहस्ता ऄसा िवशा षी । तस्माद् गुरुिच कारण ॥५७॥

याणापरी ित्रिवक्रमासी । सांगती श्रीगुरु िवस्तारा सी । ित्रिवक्रमभारती हषी । चरणांवरी माथा ठा िवत ॥५८॥

नमन करूिन श्रीगुरूसी । िनघाला अपुला स्थानासी । झाला ज्ञान समस्तांसी । श्रीगुरूच्या ईपदाशा ॥५९॥

याणापरी िसद्धमुिन । सांगता झाला िवस्तारूिन । ऐकतो िशष्य नामकरणी । भिक्तभावाकरूिनया ॥२६०॥

म्हणोिन सरस्वतीगंगाधर । सांगा गुरुचररत्रिवस्तार । भिक्तभावा ऐकती नर । लाघा चारी पुरुषाथु ॥२६१॥

आित श्रीगुरुचररत्रामृता परमकथाकल्पतरौ श्रीनृससहसरस्वतयुपाख्याना िसद्ध-नामधारकसंवादा भस्ममिहमावणुन नाम एकोनसत्रशोऽध्यायः

॥२९॥

श्रीगुरुदत्तात्रायापुणमस्तु ॥ श्रीगुरुदाव दत्त ॥ (ओवीसंख्या २६१)

पृष्ठ १३१ of २७१

ऄध्याय ितसावा
श्रीगणाशाय नमः । श्रीसरस्वतयै नमः । श्रीगुरुभ्यो नमः ।

नामधारक िशष्यराणा । लागा िसद्धािचया चरणा । िवनवीतसा कर जोडू न । भिक्तभावाकरूिनया ॥१॥

जय जया िसद्धमुिन । तूिच तारक भवाणी । ऄज्ञानितिमर नासोिन । र्जयोितःस्वरूप तूिच होसी ॥२॥

ऄिवद्यामायासागरी । बुडालो होतो महापुरी । तुझी कृ पा जाहली तरी । ताररला माता स्वािमया ॥३॥

तुवा दािवला िनज-पंथ । जाणा जोडा परमाथु । िवश्वपालक गुरुनाथ । तूिच होसी स्वािमया ॥४॥

गुरुचररत्र सुधारस । तुवा पािजला अम्हांस । तृप्त न होय गा मानस । तृषा अिणक होतसा ॥५॥

तुवा का िलया ईपकारासी । ईत्तीणु नवहा मी वंशोवंशी । िनजस्वरूप अम्हांसी । दािवला तुम्ही िसद्धमुिन ॥६॥

मागा कथा िनरोिपलीसी । ऄिभनव जाहला सृष्टीसी । पितताकरवी ख्यातीसी । वाद चारी म्हणिवला ॥७॥

ित्रिवक्रम महामुनाश्वरासी । बोिधला ज्ञान प्रकाशी । पुढा कथा वतुली कै शी । िवस्तारावा दातारा ॥८॥

ऐकोिन िशष्याचा वचन । संतोषला िसद्ध अपण । प्रामभावा असलगोन । अश्वासीतसा तया वाळी ॥९॥

धन्य धन्य िशष्यमौळी । तुज लाधला ऄभीष्ट सकळी । गुरूची कृ पा तातकाळी । जाहली अता पररयासा ॥१०॥

धन्य धन्य तुझी वाणी । वाध लागला श्रीगुरुचरणी । तूिच तरलासी भवाणी । सकळाभीष्टा साधतील ॥११॥

तुवा पुिसला वृत्तांत । संतोष झाला अिज बहुत । श्रीगुरुमिहमा ऄसा ख्यात । ऄगम्य ऄसा सांगता ॥१२॥

एका क मिहमा सांगता । िवस्तार होइल बहु कथा । संकातमागे तुज अता । िनरोपीतसा पररयासी ॥१३॥

पुढा ऄसता वतुमानी । तया गाणगग्रामभुवनी । मिहमा होतसा िनतयनूतनी । प्रख्यातरूप होउिनया ॥१४॥

त्रयमूतीचा ऄवतार । झाला नृससहसरस्वती नर । मिहमा तयाची ऄपरं पारु । सांगता ऄगम्य पररयासा ॥१५॥

मिहमा तया त्रयमूतीची । सांगता शिक्त अम्हा कै ची काया धरूिन मानवाची । चररत्र का ला भूमीवरी ॥१६॥

तया स्थानी ऄसता गुरु । ख्याित झाली ऄपरांपरु । प्रकाशतव चारी राष्ट्र । समस्त याती दशुना ॥१७॥

याती भक्त यात्रासी । एकोभावा भक्तीसी । श्रीगुरुदशुनमात्रासी । सकळाभीष्ट पावती ॥१८॥

दैन्य पुरुष होती िश्रयायुक्त । वांझासी पुत्र होय तवररत । कु ष्ठा ऄसाल जो पीिडत । सुवणु होय दाह तयाचा ॥१९॥

ऄिहीना ऄि याती । बिधर कणी ऐकती । ऄपस्मारावद रोग जाती । श्रीगुरुचरणदशुनमात्रा ॥२०॥

परीस लागता लोहासी । सुवणु होय नवल कायसी । श्रीगुरुकृ पा होय र्जयासी । सकळाभीष्ट पािवजा ॥२१॥

ऐसा ऄसता वतुमानी । ईत्तर वदशा माहुरस्थानी । होता िवप्र महाघनी । नाम तया ’गोपीनाथ’ ॥२२॥

तया पुत्र होउिन मरती । करी दुःख ऄनाक रीती । दत्तात्राया अरािधती । िीपुरुष दोघाजण ॥२३॥

पुढा जाहला अिणक सुत । तया नाम ठा िवती ’दत्त’ । ऄसती अपण धनवंत । ऄित प्रीती वाढिवला ॥२४॥

एकिच पुत्र तया घरी । ऄित प्रीित तयावरी । झाला पाच संवतसरी । व्रतबंध का ला तयासी ॥२५॥

वषे बारा होता तयासी । िववाह कररती प्रीतीसी । ऄितसुंदर नोवरीसी । िवचारूिन प्रीितकरा ॥२६॥

मदनाचा रतीसरसी । रूप वदसा नोवरीसी । ऄित प्रीित सासूश्वशुरासी । महाप्रामा प्रितपािळती ॥२७॥

दंपती एकिच वयासी । ऄित िप्रय महा हषी । वधुता झाली षोडशी । वषे तया पुत्रासी ॥२८॥

दोघा सुंदर सुलिण । एकापरीस एक प्राण । न िवसंिबती िण िण । ऄितिप्रय पररयासा ॥२९॥

पृष्ठ १३२ of २७१

ऐसी प्रामा ऄसता दाखा । व्यािध अली तया पुरुषा । ऄनाक औषधा दाता ऐका । अरोग्य नोहा तयासी ॥३०॥

नवचा ऄन्न तयासी । सदा राहा ईपवासी । तयाची भायाु प्रीतीसी । अपण न घा सदा ऄन्न ॥३१॥

पुरुषावरी अपुला प्राण । करी िनतय ईपोषण । पतीस दाता औषधा जाण । प्राशन करी पररयासा ॥३२॥

याणापरी तीन वषी । झाली व्यािध-ियासी । पितव्रता िी कै सी । पुरुषासवा कष्टतसा ॥३३॥

पुरुषदाह िीण झाला । अपण तयासरसी ऄबला । तीथु घाउिन चरणकमळा । काळ क्रमी तयाजवळी ॥३४॥

दुगंिध झाला दाह तयाचा । जवळी न याती वैद्य साचा । पितव्रता सुमन ितचा । न िवसंबािच िणभरी ॥३५॥

िजतुका ऄन्न पतीसी । िततुकािच ग्रास अपणासी । जैसा औषध दाती तयासी । अपण घातसा पररयासा ॥३६॥

मातािपता दायाद गोती । समस्त ितसी वाररती । पितव्रता ज्ञानवंती । न ऐका बोल कवणाचा ॥३७॥

वदव्यविावद अभरणा । तयिजली समस्त भूषणा । पुरुषावरी अपुला प्राण । काय सुख म्हणतसा ॥३८॥

ईभयतांची मातािपता । महाधिनक श्रीमंता । पुत्रकन्यासी पाहता । दुःख कररती पररयासा ॥३९॥

ऄनाक जपानुष्ठान । मंत्रिवद्या महाहवन । ऄपररिमत ब्राह्मणभोजन । करिवताित ऄवधारा ॥४०॥

ऄनाक परीचा वैद्य याती । वदव्य रस-औषधा दाती । शमन नवहा कवणा रीती । महाव्याधीना व्यािपला ॥४१॥

पुसती जाणतया र्जयोितष्यािस । पूजा कररती कु ळदावतांसी । काही का िलया पुत्रासी । अरोग्य नोहा सवुथा ॥४२॥

वैद्य म्हणती तया वाळी । नवहा बरवा तयासी ऄढळी । राखील जरी चंद्रमौळी । मनुष्ययतन नवहा अता ॥४३॥

ऐसा ऐकोिन मातािपता । दुःखा दाटली कररती सचता । जय जया जगन्नाथा । दत्तात्राया गुरुमूर्मत ॥४४॥

अराधोिनया तुम्हांसी । पुत्र लाधलो संतोषी । पापरूप अपणासी । िनधान का वी राहो पाहा ॥४५॥

एकिच पुत्र अमचा वंशी । तयाता जरी न रािखसी । प्राण दाउ तयासरसी । दत्तात्राया स्वािमया ॥४६॥

ऐसा नानापरी दाखा । दुःख कररती जननीजनका । वारीतसा पुत्र ऐका । मातािपता असलगोिन ॥४७॥

म्हणा अपुला भोग सरला । िजतुका ऊण तुम्हा वदधला । ऄिधक कै चा घाउ भला । ऊणानुबंध न चुकािच ॥४८॥

ऐसा ऐकोिन मातािपता । दोघा जाहली मूच्छाुगता । पुत्रावरी लोळता । महादुःखा दाटोिनया ॥४९॥

म्हणती ताता पुत्रराया । अमुचीअशा झाली वाया । पोिषसी अम्हा म्हणोिनया । िनिय का ला होता अपण ॥५०॥

ईबगोिनया अम्हांसी । सोडू िन का वी जाउ पाहसी । वृद्धासयपणी अपणांसी । धमु घडा का वी तुज ॥५१॥

ऐकोिन मातािपतावचन । िवनवीतसा अक्रंदोन । करणी इश्वराधीन । मनुष्ययतन काय चाला ॥५२॥

मातािपतयांचा ऊण । पुत्रा करावा ईत्तीणु । तरीच पुत्रतव पावणा । नाही तरी दगडापरी ॥५३॥

माताना का ला मज पोषण । एका घडीचा स्तनपान । ईत्तीणु नवहा भवाणु । जन्मांतरी याउिनया ॥५४॥

अपण जन्मलो तुमचा ईदरी । कष्ट दािवला ऄितभारी । सौख्य न दाखा कवणापरी । ऐसा अपण पापी दाखा ॥५५॥

अता तुम्ही दुःख न करणा । परमाथी दृष्टी दाणा । जैसा काही ऄसाल होणा । ब्रह्मावदका न सुटािच ॥५६॥

याणापरी जननीजनका । संभाषीतसा पुत्र िनका । ताणापरी िियासी दाखा । सांगतसा पररयासा ॥५७॥

म्हणा ऐक प्राणाश्वरी । झाला अमुचा वदवस सरी । मजिनिमत्ता कष्टलीस भारी । वृथा गाला कष्ट तुझा ॥५८॥

पूवुजन्मीचा वैरपण । तुजसी होता माझा शीण । म्हणोिन तूता वदधला जाण । जन्मांतरीचा कष्ट दाखा ॥५९॥

तू जरी रहासी अमुचा घरी । तुज पोिशतील पररकरी । तुज वाटाल कष्ट भारी । जाइ अपुला माहारा ॥६०॥

ऐसा तुझा सुंदरीपण । न लाधा अपण दैवहीन । न राहा तुझा ऄहावपण । माझा ऄंग स्पशुता ॥६१॥

पृष्ठ १३३ of २७१

ऐकोिन पतीचा वचन । मूच्छाु अली ततिण । माथा लावूिनया चरणा । दुःख करी तया वाळी ॥६२॥

म्हणा स्वामी प्राणाश्वरा । तुम्ही मज न ऄवहारा । तुहांसरी दातारा । अिणक नाही गित अपणा ॥६३॥

जाथा ऄसा तुमचा दाह । सवािच ऄसा अपण पाहा । मनी न करा संदाह । समागमी तुमची अपण ॥६४॥

ऐसा दोघांिचया वचनी । ऐकोिनया जनकजननी । दाह टाकोिनया धरणी । दुःख कररती तयावाळी ॥६५॥

ईठवूिनया श्वशुरासी । संबोखीतसा सासूसी । न करा सचता, हो भरवसी । पित अपुला वाचाल ॥६६॥

िवनवीतसा तया वाळी । अम्हा राखाल चंद्रमौळी । पाठवा एखाद्या स्थळी । पित अपुला वाचाल ॥६७॥

सांगती लोक मिहमा ख्याित । नरससहसरस्वती श्रीगुरुमूर्मत । गाणगापुरी वास कररती । तया स्वामी पहावा ॥६८॥

तयाचा दशुनमात्रासी । अरोग्य होइल पतीसी । अम्हा पाठवा तवररतासी । म्हणोिन चरणा लागली ॥६९॥

मानवली गोष्ट समस्तांसी । मातािपताश्वशुरांसी । िनरोप घाउिन सकिळकांसी । िनघती झाली तया वाळी ॥७०॥

तया रोिगया करोिन डोली । घावोिन िनघाली ता बाळी । िवनवीतसा तया वाळी । अपला सासूश्वशुरांसी ॥७१॥

िस्थर करूिन ऄंतःकरण । सुखा रहावा दोघाजण । पित ऄसा माझा प्राण । राखील माझा कु ळदैवत ॥७२॥

म्हणोिन सासूश्वशुरांसी । नमन करी प्रीतीसी । अशीवाुद दाती हषी । ऄहावपण िस्थर होय ॥७३॥

तुझा दैवा तरी अता । अमुचा पुत्र वाचो वो माता । म्हणोिन िनघाला बोळवीत । अशीवाुद दाताित ॥७४॥

याणापरी पतीसिहत । िनघती झाली पितव्रता । क्विचतकाळ मागु क्रिमता । अली गाणगापुरासी ॥७५॥

मागु क्रिमता रोिगयासी । ऄिधक जाहला ित्रदोषी । ईतरता ग्रामप्रदाशी । ऄितसंकट जाहला पै ॥७६॥

िवचाररता श्रीगुरूसी गाला होता संगमासी । जावा म्हणोिन दशुनासी । िनघती झाली तया वाळी ॥७७॥

पितव्रता तया वाळ । अली अपुला पतीजवळ । पहाता जाहला ऄंतकाळ । प्राण गाला ततिणी ॥७८॥

अकांत करी ता नारी । लोळतसा धरणीवरी । भोसकू िन घ्यावया घाता सुरी । वाररती ितयासी ग्राम लोक ॥७९॥

अफळी िशरा भूमीसी । हाणी ईरी पाषाणासी । का श मोकळा अक्रोशी । प्रलापीतसा पररयासा ॥८०॥

हा हा दावा काय का ला । का मज गाइसी गांिजला । अशा करूिन अल्या । रािखसी प्राण म्हणोिन ॥८१॥

पूजासी जाता दाईळात । पडा दाउळ करी घात । ऐशी कानी न ऐको मात । दृष्टांत झाला अपणासी ॥८२॥

ईष्णकाळी तापोिन नरु । ठाकोिन जाय एखादा तरु । वृििच पडा अघात थोरु । तयापरी झाला मज ॥८३॥

तृषाकरूिन पीिडत । जाय मनुष्य गंगात । संधी सुसरी करी घात । तयापरी मज झाला ॥८४॥

व्यािभया पळा धानु । जाय अधार म्हणोनु । ताथािच विधती यवनु । तयापरी झाला मज ॥८५॥

ऐसी पापी दैवहीन । अपुला पतीचा घातला प्राण । मातािपतरांसी तयजून । घावोिन अल्या िवदाशी ॥८६॥

याणापरी दुःख करीत । पाहू अला जन समस्त । संभािषताित दुःखशमता । ऄनाक परीकरूिनया ॥८७॥

वाररताित नारी सुवािसनी । का वो दुःख कररसी कािमनी । िवचार करी ऄंतःकरणी । होणार न चुका सकिळकांसी ॥८८॥

ऐसा म्हणता नगरनारी । ितसी दुःख झाला भारी । अठवीतसा परोपरी । अपुला जन्मकमु सकळ ॥८९॥

ऐका तुम्ही मायबिहणी । अता कै ची वाचू प्राणी । पतीसी अल्या घाउिन । याची अशा करोिनया ॥९०॥

अता कवणा शरण जावा । राखाल कोण मज जीवा । प्राणाश्वरा तयजूिन जीवा । का वी वाचू म्हणतसा ॥९१॥

बाळपणी गौरीसी । पूजा का ली शंकरासी । िववाह होता पररयासी । पूजा का ली मंगळागौरी ॥९२॥

ऄहावपणाचा अशानी । पूजा का ली म्या भवानी । सांगती माता सुवािसनी । ऄनाकपरी व्रतावदका ॥९३॥

पृष्ठ १३४ of २७१

जा जा सांगती माता व्रत । का ली पूजा ऄखंिडत । समस्त जाहला अता व्यथु । रुसली गौरी अपणावरी ॥९४॥

अता मािझया हळदीसी । चोर पडला गळा सरीसी । सवुस्व वदधला वन्हीसी । कं कण-कं चुकी पररयासा ॥९५॥

कोठा गाला माझा पुण्य । वृथा पूिजला गौरीरमण । कै सा का ला मज िनवाुण । ऐका मायबिहणी हो ॥९६॥

का वी राहू अता अपण । पित होता माझा प्राण । लोकांसररसा नोहा जाण । प्राणाश्वर पररयासा ॥९७॥

ऐसा नानापरी दाखा । करी पितव्रता दुःखा । पतीच्या पाहूिनया मुखा । अिणक दुःख ऄिधक करी ॥९८॥

असलगोिन प्रातािस । रोदन करी बहुवसी । अठवी अपुला पूवु वदवसी । पूवुस्नाह तया वाळी ॥९९॥

म्हणा पुरुषा प्राणाश्वरा । कै सा माझा तयिजला करा । ईबग अला तुम्हा थोरा । म्हणोिन माता ईपाििला ॥१००॥

कै सी अपण दैवहीन । तटाकी खापर लागता िभन्न । होतािस तू िनधान । अयुष्य तुझा ईणा जहाला ॥१॥

तुमचा मातािपतयांसी । सांडूिन अिणला परदाशी । जाणापरी श्रावणासी । विधला राया दशरथा ॥२॥

तैसी तुमची जनकजननी । तुम्हा अिणला तयजूिन । तुमची वाताु ऐकोिन । प्राण तयिजतील दोघाजण ॥३॥

तीन हतया भरवसी । घडल्या मज पािपणीसी । वैररणी होय मी तुम्हांसी । पितघातकी अपण सतय ॥४॥

ऐशी पािपणी चांडाळी । सनदा कररती लोक सकळी । प्राणा घातला मीिच बळी । प्राणाश्वरा दातारा ॥५॥

िी नवहा मी तुमची वैरी । जैसी ितखट शि सुरी । वािधली तुमचा शरीरी । घातला प्राण अपणिच ॥६॥

मातािपता बंधु सकळी । जरी ऄसती तुम्हाजवळी । मुख पाहती ऄंतकाळी । तयां िस िवघ्न अपण का ला ॥७॥

माझ्या वृद्ध सासूसासर्यात । होती तुमची अस । पुरला नाही तयांचा सोस । तयाता सांडोिन का वी जाता ॥८॥

एकिच ईदरी तुम्ही तयासी । ईबगलाित पोसावयासी । अम्हा कोठा ठा वूिन जासी । प्राणाश्वरा दातारा ॥९॥

अता अपण कोठा जावा । कवण माता पोसील जीवा । न सांगता अम्हांसी बरवा । िनघोिन गालासी प्राणाश्वरा ॥११०॥

तू माझा प्राणाश्वरु । तुझा ममतव का वी िवसरू । लोकासमान नवहसी नरु । प्रितपािळला प्रीितभावा ॥११॥

कधी नाणा पृथक् शयन । वामहस्त-ईसावीण । फु टतसा ऄंतःकरण । का वी वाचो प्राणाश्वरा ॥१२॥

वकती अठवू तुझा गुण । पित नवहसी माझा प्राण । सोडोिन जातोिस िनवाुण । कवणापरी वाचू मी ॥१३॥

अता कवण थार्य जाणा । कवण घातील मज पोसणा । ’बालिवधवा’ म्हणोिन जन । सनदापवाद ठा िवती ॥१४॥

एकही बुिद्ध मज न सांगता । तयिजला अतमा प्राणनाथा । कोठा जावा अपण अता । का शवपन करूिन ॥१५॥

तुझा प्राम होता भरल्या । मातािपतयाता िवसरल्या । तयांचा घरा नाही गाल्या । बोलावनी िनतय याती ॥१६॥

का वी जाउ तयांच्या घरा । ईपािितील प्राणाश्वरा । दैन्यवृत्ती दातारा । िचत्तवृित्त का वी धरू ॥१७॥

जववरी होतासी तू छत्र । सवाु ठायी मी पिवत्र । मािनती सकळ आष्टिमत्र । अता सनदा करतील ॥१८॥

सासूश्वशुरापाशी जाणा । मज दाखता तयाही मरणा । गृह जहाला ऄरण्य । तुम्हािवणा प्राणाश्वरा ॥१९॥

घावोिन अल्या अरोग्यासी । याथा ठा वूिन तुम्हांसी । का वी जाउ घरासी । रािसी मी पापीण ॥१२०॥

ऐसा नानापरी ता नारी । दुःख करी ऄपरांपरी । आतुका होता ऄवसरी । अला ताथा िसद्ध एक ॥२१॥

भस्मांवकत जटाधारी । रुद्रािमाळाभूषण-ऄळं कारी । ित्रशूळ धररला ऄसा करी । याउिन जवळी ईभा ठा ला ॥२२॥

संभाषीतसा तया वाळी । का वो प्रलािपसी स्थूळी । जैसा िलिहला कपाळी । तयापरी होतसा ॥२३॥

पूवुजन्मीचा तपफळ । भोगणा अपण हा ऄढळ । वाया रडसी िनफु ळ । शोक अता करू नको ॥२४॥

वदवस अठ जरी तू रडसी । न या प्राण प्रातासी । जैसा िलिहला ललाटासी । तयापरी घडाल जाण ॥२५॥

पृष्ठ १३५ of २७१

मूढपणा दुःख कररसी । समस्ता मरण तू जाणसी । कवण वाचला ऄसा धररत्रीसी । सांग अम्हा म्हणतसा ॥२६॥

अपुला म्हणसी प्राणाश्वरु । कोठा ईपजला तो नरु । तुझा जन्म झाला यारु । कवण तुझी मातािपता ॥२७॥

पूर याता गंगात । नानापरीची काष्ठा वाहत । याउिन एका ठायी िमळत । फाकती अिणक चहूकडा ॥२८॥

पाहा पा एका वृिावरी । याती पिी ऄपरांपरी । क्रमोिन प्रहर चारी । जाती मागुती चहूकडा ॥२९॥

तैसा हा संसार जाण नारी । कवण वाचला ऄसा िस्थरी । मायामोहा कलत्रपुत्री । पित म्हणसी अपुला ॥१३०॥

गंगामध्या जैसा फा न । ताणापरी दाह जाण । िस्थर नोहा यािच कारण । शोक वृथा करू नको ॥३१॥

पंचभूतातमक दाह । ततसंबंधी गुण पाहा । अपुला कमु कै सा अहा । तैसा गुण ईद्भवा ॥३२॥

गुणानुबंधा कमे घडती । कमाुसाररखी दुःख-प्रािप्त । मायामोहािचया रीती । मायामयसंबंधा ॥३३॥

मायासंबंधा मायागुण । ईपजा सत्त्व-रज-तमोगुण । याणािच तीिन्ह दाह जाण । ित्रगुणातमक दाह हा ॥३४॥

हा संसार वतुमान । समस्त कमाुचा ऄधीन । सुखदुःख अपुला गुण । भोिगजा अपुला अजुव ॥३५॥

कल्पकोटी वदवसवरी । दावास अयुष्य अहा जरी । तयासी काळ न चुका सरी । मनुष्याचा कवण पाड ॥३६॥

काळ समस्तांसी कारण । कमाुधीन दाह-गुण । िस्थर किल्पता साधारण । पंचभूत दाहासी ॥३७॥

काळ-कमु-गुणाधीन । पंचभूतातमक दाह जाण । ईपजता संतोष नको मना । मािलया दुःख न करावा ॥३८॥

जधी गभु होता नरु । जािणजा नश्य म्हणोिन प्रख्यात थोरु । तयाचा जैसा गुणकमु -िववरु । तैसा मरण जन्म पररयासा ॥३९॥

कोणा मृतयु पूवुवयसी । कवणा मृतयु वृद्धासयासी । जैसा अजुव ऄसा र्जयासी । तयापरी घडा जाणा ॥१४०॥

पूवुजन्माजुवासरसी । भोगणा होय सुखदुःखऄंशी । कलत्र-पुत्र-पित हषी । पापपुण्यांशा जाणा ॥४१॥

अयुष्य सुखदुःख जाणा । समस्त पापवश्य-पुण्य । ललाटी िलिहला ऄसा ब्रह्माना । ऄढळ जाण िवद्वज्जना ॥४२॥

एखादा समयी कमाुसी । लंिघजाल पुण्यवशी । दावदानवमनुष्यांसी । काळ न चुका भरवसा ॥४३॥

संसार म्हणजा स्वप्नापरी । आं द्रजाल-गारुडीसरी । िमर्थया जाण तयापरी । दुःख अपण करू नया ॥४४॥

शतसहिकोरट जन्मी । तू कवणाची कोण होतीस गृिहणी । वाया दुःख कररसी झणी । मूखुपणाकरूिनया ॥४५॥

पंचभूतातमक शरीर । तवचा मांस िशरा रुिधर । माद मज्जा ऄिस्थ नर । िवष्ठा-मूत्र-श्र्लाष्मसंबंधी ॥४६॥

ऐशा शरीरऄघोरात । पाहता काय ऄसा स्वाथु । मल मूत्र भरला रक्त । तयाकारणा शोक का कररसी ॥४७॥

िवचार पाहा पुढा अपुला । कोणापरी मागु ऄसा भला । संसारसागर पािहजा तरला । तैसा मागु पाहा बाळा ॥४८॥

याणापरी ितयासी । बोिधता झाला तापसी । ज्ञान झाला ितयासी । सांडी शोक तयावाळी ॥४९॥

कर जोडोिन तया वाळी । माथा ठा िविन चरणकमळी । िवनवीतसा करुनाबहाळी । ईद्धरी स्वामी म्हणोिनया ॥१५०॥

कवण मागु अपणासी । जैसा स्वामी िनरोप दासी । जनक जननी तू अम्हासी । तारी तारी म्हणतसा ॥५१॥

कवणापरी तरा न अपण । हा संसार भवाणु । तुझा िनरोप करीन । म्हणोिन चरणा लागली ॥५२॥

ऐकोिन ितयाचा वचन । सांगा योगी प्रसन्नवदन । बोलतसा िवस्तारून । अचरण िियांचा ॥५३॥

म्हणोिन सरस्वती गंगाधर । सांगा गुरुचररत्रिवस्तार । ऐकता समस्त पाप दूर । सकळाभीष्टा साधती ॥१५४॥

आित श्रीगुरुचररत्रामृता परमकथाकल्पतरौ श्रीनृससहसरस्वतयुपाख्याना िसद्धनामधारकसंवादा प्रातांगनाशोको नाम सत्रशत्तमोऽध्यायः

॥३०॥

श्रीगुरुदत्तात्रायापुणमस्तु ॥ श्रीगुरुदाव दत्त ॥ (ओवीसंख्या १५४)

पृष्ठ १३६ of २७१

पृष्ठ १३७ of २७१
ऄध्याय एकितसावा
श्रीगणाशाय नम: ।

िसध्द म्हणा नामधारका । पुढें ऄपूवु झालें ऐका । योगाश्वर कारिणका । सांगा िियांचा धमु सकळ ॥१॥

योगाश्वर म्हणती िियासी । अचार िियांचा पुससी । सांगान तुज िवस्तारें सी । भवसागर तरावया ॥२॥

पित ऄसतां कवण धमु । ऄथवा मािलया काय कमु । ईभयपिी िवस्तारोन । सांगान ऐकिचत्ता ॥३॥

कथा स्कं दपुराणांत । काशीखंडीं िवस्तृत । िियांचा धमु बहुत । एकिचत्तें ऐकावा ॥४॥

ऄगिस्त ऊिष महामुिन । जो का काशीभुवनीं । लोपमुद्रा महाज्ञानी । तयाची भायाु पररयासा ॥५॥

पितव्रतािशरोमिण। दुजी नवहती अिणक कोणी । ऄसतां ताथें वतुमानी । झाला ऄपूवु पररयासा ॥६॥

तया ऄगिस्तच्या िशष्यांत । सवध्य नामें ऄसा िवख्यात । पवुतरूपें ऄसा वतुत । होता भूमीवर दाखा ॥७॥

िवध्याचळ म्हिणजा िगरी । ऄपूवु वनें तयावरी । शोभायमान महािशखरी । बहु रम्य पररयासा ॥८॥

ब्रह्मर्मष नारदमुिन । सहडत गाला तया स्थानीं । संतोष पावला पाहोिन । स्तुित का ली तया वाळी ॥९॥

नारद म्हणा सवध्यासी । सवाुत श्राष्ठ तूं होसी । सकळ वृि तुजपासीं । मनोरम्य स्थळ तुझें ॥१०॥

परी एक ऄसा ईणें । मारुसमान नवहासी जाणें स्थळ स्वल्प या कारणें । महतव नाहीं पररयासा ॥११॥

ऐसें म्हणतां नारदमुिन । सवध्याचळ कोपोिन । वाढता झाला ता िणी । मारुपरी होइन म्हणा ॥१२॥

वाढा सवध्याचळ दाखा । सूयुमंडळासंमुखा । क्रमांतरें वाढतां ऐका । गाला स्वगुभुवनासी ॥१३॥

सवध्याद्रीच्या दििण भागासी । ऄंधकार ऄहर्मनशीं । सूयुरश्मी न वदसा कै शीं । यज्ञावद कमे रािहलीं ॥१४॥

ऊिष समस्त िमळोिन । िवनवूं अला आं द्रभुवनी । िवध्याद्रीची करणी । सांगता झाला िवस्तारें ॥१५॥

आं द्र कोपा तया वाळी । गाला तया ब्रह्मयाजवळी । सांिगतला वृत्तान्त सकळी । तया सवध्य पवुताचा ॥१६॥

ब्रह्मा म्हणा आं द्रासी । अहा कारण अम्हांसी । ऄगिस्त ऄसा पुरीं काशी । तयासी दििण वदशा पाठवावें ॥१७॥

दििण वदशा भुमीसी । ऄंधार पिडला पररयासी । या कारणें ऄगस्तीसी । दििण वदशा पाठवावें ॥१८॥

ऄगस्तीचा िशष्य दाखा । सवध्याचल अहा जो कां । गुरु यातां संमुखा । निमतां होइ दंडवत ॥१९॥

सांगाल ऄगिस्त िशष्यासी । वाढों नको म्हणाल तयासी । गमन कररतां िशखरा सी । भूमीसमान करील ॥२०॥

या कारणें तुम्ही अतां । काशीपुरा जावें तत्त्वतां । ऄगस्तीतें नमतां । दििणासी पाठवावें ॥२१॥

याणेंपरी आं द्रासी । सांगा ब्रह्मदाव हषी । िनरोप घाउन वागेंसी । िनघता झाला ऄमरनाथ ॥२२॥

दावासिहत आं द्र दाखा । सवें बृहस्पित ऐका । सकळ ऊिष िमळोिन दाखा । अला काशी भुवनासी ॥२३॥

ऄगस्तीच्या अश्रमासी । पातला समस्त आं द्र ऊिष । दावगुरु महाऊिष । बृहस्पित सवें ऄसा ॥२४॥

दाखोिनया ऄगिस्त मुिन । सकळांतें ऄिभवंदोिन । ऄध्युपाद्य दाईनी । पूजा का ली भक्तीनें ॥२५॥

दाव अिण बृहस्पित । ऄगस्तीची कररती स्तुित । अिणक सवेंिच अिणती । लोपामुद्रा पितव्रता ॥२६॥

दावगुरु बृहस्पित । सांगा पितव्रताख्याित । पूवी पितव्रता बहुती । लोपमुद्रासरी नवहती ॥२७॥

ऄरुं धती सािवत्री सती । ऄनुसया पितव्रती । शांिडल्याची पत्नी होती । पितव्रता िवख्यात ॥२८॥

लक्ष्मी अिण पावुती । शांतरूपा स्वयंभुपत्नी । मािनका ऄितिवख्याती । िहमवंताची प्राणाश्वरी ॥२९॥

सुनीती ध्रुवाची माता । संज्ञादावी सुयुकांता । स्वाहादावी िवख्याता । यज्ञपुरुषप्राणाश्वरी ॥३०॥

पृष्ठ १३८ of २७१

यांहूिन अिणक ख्याता । लोपामुद्रा पितव्रता । ऐका समस्त दावगण म्हणतां । बृहस्पित सांगतसा ॥३१॥

पितव्रताचें अचरण । सांगा गुरु िवस्तारोन । पुरुष जािवतां प्रसाद जाण । मुख्य भोजन िियासी ॥३२॥

अिणक सावा ऐशी करणें । पुरुष दाखोिन ईभें राहणें । अज्ञािवण बैसों नाणा । ऄवज्ञा न करणें पतीची ॥३३॥

वदवस ऄखंड सावा करणा ऄितिथ यातां पूजा करणें । पितिनरोपावीण न जाणें । दानधमु न करावा ॥३४॥

पतीची सावा िनरं तरीं । मनीं भािवजा हािच हरर । शयनकाळी सवु रात्रीं । सावा करावी भक्तींसी ॥३५॥

पित िनवद्रस्त झाल्यावरी । अपण शयन कीजा नारी । चोळी तानवडा ठा वावीं दुरी । ताणें पुरुषशरीर स्पशूु नया ॥३६॥

स्पशे चोळी पुरुषासी । हािन होत अयुष्यासी । घाउं नया नांव तयासी । पित-अयुष्य ईणें होय ॥३७॥

जागृत न होतां पित ऐका । पुढें ईठीजा सती दाखा । करणें सडासंमाजुन िनका । करणें िनमुळ मंगलप्रद ॥३८॥

स्नान करूिन तवररत । पूजूिन घ्यावें पिततीथु । चरणी मस्तक ठा वोिन यथाथु । िशवासमान भावावें ॥३९॥

ऄसतां ग्रामीं गृहीं पुरुष । सवु शृंगार करणें हषु । ग्रामा गािलया पुरुष । शृंगार अपण करुं नया ॥४०॥

पित िनष्ठु र बोला जरी । अपण कोप कदा न करी । िमा म्हणोनी चरण धरी । राग न धरी मनांत ॥४१॥

पित यातां बाहारुनी । सामोरी जाय तािणी । सकळ कामें तयजूिन । संमुख जाय पितव्रता ॥४२॥

काय िनरोप म्हणोिन । पुसावें ऐसें वंदोिन । जें वसा पतीच्या मनीं । तयाचपरी रहाटा ॥४३॥

पितव्रताचें ऐसें लिण । सांगान ऐका दावगण । बिहद्वाुरी जातां जाण । ऄनाक दोष पररयासा ॥४४॥

बिहद्वाुरीं जाणें जरी । पाहूं नया नरनारीं । सवेंिच परतावें लवकरी । अपुला गुही ऄसावें ॥४५॥

जरी पाहा बिहद्वारीं । ईलूकयोनी जन्मा नारी । याच प्रकारा िनधाुरी । पाितव्रतय लोपामुद्रच
ा ें ॥४६॥

लोपामुद्रा पितव्रता । बाहार न वचा सवुथा । प्रात:काळ जो का होता । सडासंमाजुन करीतसा ॥४७॥

दावईपकरणी ईजळोिन । गंधाितांवद करूिन । पुष्पवाती पंचवणी । रं गमाळा दावांसी ॥४८॥

ऄनुष्ठानाहूिन पित यातां । सकळ अयती करी तत्त्वतां । धरोिन पतीच्या िचत्ता । पतीसवें रहाटा ती ॥४९॥

पुरुषाचें ईिच्छष्ट भोजन । मनोभावें करणें अपण । नसतां पुरुष ग्रामीं जाण । घ्यावा ऄितिथधानुप्रसाद ॥५०॥

ऄितथीसी घालावा ऄन्न । ऄथवा धानूतें पूजोन । भोजन करावें सगुण । पितव्रता पररयासा ॥५१॥

गृह िनमुळ िनरं तर करी । िनरोपावागळा धमु न करी । व्रतोपवास याणापरी । िनरोपावागळा न करी जाणा ॥५२॥

ईतसाह होता नगरात । कधी पाहू न म्हणत । तीथुयात्रािववाहाथु । कधीही न वचा पररयासा ॥५३॥

पुरुष संतोषी ऄसता जरी । दुिित नसावी तयाची नारी । पुरुष दुिित ऄसता जरी । अपण संतोषी ऄसो नया ॥५४॥

रजस्वला झािलया दाखा । बोलो नया मौन्य िनका । नायकावा वाद ऐका । मुख पुरुषा दाखवू नया ॥५५॥

ऐसा चारी वदवसांवरी । अचरावा ितया नारी । सुस्नात होता ता ऄवसरी । पुरुषमुख ऄवलोवकजा ॥५६॥

जरी नसा पुरुष भवनी । तयाचा रूप ध्यावा मनी । सूयुमंडळ पाहोिन । घरात जावा पितव्रता ॥५७॥

पुरुषअयुष्यवधुनाथु । हळदीकुं कु म लािवजा ख्यात । सेंदरू काजळ कं ठसूत्र । फणी माथा ऄसावी ॥५८॥

तांबूल घ्यावा सुवािसनी । ऄसावी ितचा माथा वाणी । करी कं कणा तोडर चरणी । पुरुषासमीप याणाप री ॥५९॥

न करी आष्टतव शाजारणीशी । रजकिीकुं रटणीसी । जैनिीद्रव्यहीनासी । आष्टतव कररता हािन होय ॥६०॥

पुरुषसनदक िियासी । न बोलावा ितयासी । बोलता दोष घडा ितसी । पितव्रतालिण ॥६१॥

सासू श्वशुर नणंद विहनी । दीरभावाता तयजुनी । राहता वागळा पणी । श्वानजन्म पावती ॥६२॥

पृष्ठ १३९ of २७१

ऄंग धुवो नया नग्नपणा । ईखळमुसळावरी न बैसणा । पाइ िववरल्यावीण जाणा । वफरू नया पितव्रता ॥६३॥

जाता ईं बर्यावरी दाखा । बैसो नया विडलांसमुखा । पितव्रतालिण ऐका । याणापरी ऄसावा ॥६४॥

पतीसवा िववाद । कररता पावा महाखाद । पितऄंतःकरणी ईद्वाग । अपण कदा करू नया ॥६५॥

जरी ऄसा ऄभाग्य पुरुष । नपुसक जरी ऄसा दाख । ऄसा व्यािधष्ठ ऄिववाक । तरी दावासमान मानावा ॥६६॥

तैसा पुरुष ऄसाल जरी । तोिच मानावा हरर । तयाचा बोलणा रहाटा तरी । परमाश्वरा िप्रय होय ॥६७॥

पतीचा मनी जी अवडी । तैसीच ल्यावी लाणी लुगडी । पित दुिित्त ऄसता घडी । अपण श्रृंगार करू नया ॥६८॥

सोपस्कार पािहजा जरी । न सांगावा अपण नारी । ऄसता कन्या पुत्र जरी । तयामुखी सांगावा ॥६९॥

जरी नसाल जवळी कोण । वस्तूची दाखवावी खूण । ऄमुक पािहजा म्हणोन । िनधाुर करोिन न सांिगजा ॥७०॥

िजतुका िमळाला पतीसी । संतुष्ट ऄसावा मानसी । समथु पाहोिन कांिासी । पितसनदा करू नया ॥७१॥

तीथुयात्रा जाती लोक । म्हणूिन न गावा कौतुक । पुरुषाचा पादोदक । तािच तीथु मानावा ॥७२॥

भागीरथीसमान दाख । पितचरणतीथु ऄिधक । पितसावा करणा मुख । त्रयमूर्मत संतुष्टती ॥७३॥

व्रत करणा ऄसाल मनी । ता पुरुषा करावा पुसोिन । अतमबुद्धी कररता कोणी । पित-अयुष्य ईणा होय ॥७४॥

अिणक जाय नरकाप्रती । पित घावोिन सांगाती । ऐसा बोलती वादश्रुित । बृहस्पित सांगतसा ॥७५॥

पतीस क्रोधा ईत्तर दाती । श्वानयोनी जन्म पावती । जंबुक होवोिन भुंकती । ग्रामासिन्नध याउन ॥७६॥

िनतय नाम करणा नारी । पुरुष-ईिच्छष्ट भोजन करी । पाद प्रिालोिन तीथुधारी । घावोिन तीथु जावावा ॥७७॥

पित प्रतयि शंकर । काम्य होती मनोहर । पावा ती वैकुंठपुर । पितसिहत स्वगुभुवना ॥७८॥

जावो नया वनभोजनासी । ऄथवा शाजारीगृहासी । आष्टसोयरा म्हणोिन हषी । प्रितवदनी न जावा ॥७९॥

अपुला पुरुष दुबुल वकती । समथाुची न करावी स्तुित । पित ऄसता ऄनाचाररीती । अपण सनदा करू नया ॥८०॥

कै सा तरी अपुला पित । अपण करावी तयाची स्तुित । तोिच म्हणावा लक्ष्मीपित । एकभावा करोिनया ॥८१॥

सासूश्वशुर पुरुषांपुढा । नाटा बोलो नया गाढा । हासो नया तयांपुढा । पित-अयुष्य ईणा होय ॥८२॥

सासूश्वशुर तयजून अपण । वागळा ऄसू म्हणा कवण । ऊियोनी जन्मोन । ऄरण्यात सहडाल ॥८३॥

पुरुष कोपा मारी जरी । मनी म्हणा हा मरो नारी । जन्म पावाल योनी व्यािी । महाघोर ऄरण्यात ॥८४॥

पर पुरुषाता नयनी पाहा । ईपजता वरडोळी होय । पुरुषा वंचूिन िवशाष खाय । ग्रामसूकर होय ती ॥८५॥

तोही जन्मी सोडोिन । ईपजा वाघुळाचा योनी । अपुली िवष्ठा अपण भिुनी । वृिावरी लोंबतसा ॥८६॥

पितसंमुख िनष्ठु र वचनी । ईत्तर दाती कोपोिन । ईपजा मुकी होउिन । सप्तजन्म दररद्री ॥८७॥

पुरुष दुजी पतनी करी । ितसी अपण वैर धरी । सप्त जन्मांवरी । दुभाुग्यता होय ऄवधारा ॥८८॥

पुरुषावरी दुसररया । दृिष्ट र्जया कररती अविडया । पितता घरी जन्म पावोिनया । दुःखा सदा दाररद्र्य भोिगती ॥८९॥

पुरुष याता बाहारुनी । संमुख जावा भािमनी । ईदका पाद प्रिालुनी । सवझणा वाररजा श्रमहार ॥९०॥

पादसंवाहन भक्तीसी । मृद ु वाक्य बोिलजा पतीसी । पुरुष होता संतोषी । ित्रमूर्मत संतोषती ॥९१॥

काय दाती माता िपता । नादी आष्टवगु बंधु भ्राता । आहपराची जोडी दाता । पुरुष नारीचा दाव जाण ॥९२॥

गुरु दाव तीथे समस्ती । सवु जाणावा अपुला पित । ऐसा िनिय र्जयांच्या िचत्ती । पितव्रता तयािच जाणा ॥९३॥

जीव ऄसता शरीरासी । पिवत्र होय समस्तांसी । जीव जाता िणा कै सी । कदा प्राता नातळती ॥९४॥

पृष्ठ १४० of २७१

तैसा पित प्राण अपला । पित नसता ऄशुिच ितला । या कारणा पितच सकळा । प्राण अपुला जाणावा ॥९५॥

पित नसता िियासी । सवु ऄमंगळ पररयासी । िवधवा म्हणजा प्रातासरसी । ऄपतय नसता ऄिधक जाण ॥९६॥

ग्रामास जाता पररयासी । िवधवा भाटता संमुखासी । मरण सांगा सतय तयासी । पुत्रासी ऄशुभ नवहा जाणा ॥९७॥

माता िवधवा ऄसा जरी । पुत्रासी मंगळ शकु न करी । पुत्रािवण िवधवा नारी । नमन ितसी करू नया ॥९८॥

ितच्या अशीवाुदा अपण । मंगळ न होय सतय जाण । ितचा हो का शाप मरण । ितसी कोणी बोलू नया ॥९९॥

या कारणा पितव्रता । बरवा पुरुषासवा जाता । सवु वैभव दाहासिहता । का वी जाइ पररयासा ॥१००॥

चंद्रासवा चांदणी जैसी । माघासवा वीज कै सी । मावळता सवािच जातसा । पतीसवा तैसा जावा ॥१॥

सहगमन करणा मुख्य जाण । थोर धमुश्रुतीचा वचन । पूवुज बाचाळीस ईद्धरण । पितव्रताधमाुना ॥२॥

पुरुष प्रात झािलयावरी । सहगमना जाता ता नारी । एका क पाईली िनधाुरी । ऄश्वमाघसहत्रपुण्य ॥३॥

पापी पुरुष ऄसाल जाण । तयासी अला जरी मरण । यमदूत नाती बांधून । नरकाप्रती पररयासा ॥४॥

पितव्रता तयाची नारी । जरी सहगमन करी । जैसी सपाुसी नाती घारी । तैसी पतीता स्वगाु नाइ ॥५॥

सहगमन का िलयावरी । पाहूिन यमदूत पळती दूरी । पतीसी सोडोिन सतवरी । जाती यमदूत अपला पुरासी ॥६॥

पितव्रतािशरोमणी । बैसिवती िवमानी । पाविवती स्वगुभुवनी । दावांगना ओवािळती ॥७॥

यमदूत तवरा पळती । काळाची न चाला ख्याती । पितव्रता दाखतािच िचत्ती । भय वाटा म्हणताती ॥८॥

सूयु िभतो दाखून ितयासी । तपतो ताजा मंदस

ा ी । ऄिग्न िभईनी शांतीसी । ईष्ण ितसी होउ न शका ॥९॥

नित्रा िभती पाहता ितयासी । अपुला स्थान घाइल ऐसी । जाय स्वगुभुवनासी । पतीसिहत पररयासा ॥११०॥

याणापरी स्वगुभुवनी । जाय नारी संतोषोिन । अपुला पतीस घाउिन । राहा स्वगी िनरं तर ॥११॥

तीन कोरट रोम ितसी । स्वदाह दाता ऄग्नीसी । तयाची फळा ऄसती कै शी । एकिचत्ता ऐकावा ॥१२॥

एका क रोम रोमासी । स्वगी राहा शतकोरट वषी । पुरुषासवा स्वानंदस

ा ी । पितव्रता राहा ताथा ॥१३॥

ऐसा पुण्य सहगमनासी । कन्या वहावी ऐशी वंशी । बाचाळीस कु ळा कै सी । घाउन जाय स्वगाुता ॥१४॥

धन्य ितची मातािपता । एकवीस कु ळा ईद्धररता । धन्य पुरुषवंश ख्याता । बाचाळीस ईद्धररला ॥१५॥

ऐसा पुण्य सहगमनासी । पितव्रताच्या संगतीसी । अिणक सांगान िवस्तारा सी । दावगुरु म्हणतसा ॥१६॥

ऄसाल नारी दुराचारी । ऄथवा व्यािभचारकमु करी । तयाचा फळ ऄितघोरी । एकिचत्ता पररयासा ॥१७॥

ईभय कु ळा बाचािळस । जरी ऄसतील स्वगाुस । तयासी घाईिन नरकास । प्रामा जाय पररयासा ॥१८॥

ऄंगावरी रोम वकती । िततुकी कोरट वषे ख्याती । नरकामध्या पंचा िनरुती । ितचा फळ ऐसा ऄसा ॥१९॥

भूिमदावी ऐसा म्हणा । पितव्रताच्या पिवत्र चरणा । अपणावरी चालता िणा । पुनीत मी म्हणतसा ॥१२०॥

सूयु चंद्र ऐसा म्हणती । अपली वकरणा र्जयोती । जरी पितव्रतावरी पडती । तरी अपण पावन होउ ॥२१॥

वायु अिण वरुण । पितव्रतािचया स्पशाुकारणा । पावन होउ म्हणोन । स्पशे पुनीत होती ता ॥२२॥

घरोघरी ििया ऄसती । काय करावी लावण्यसंपित्त । िजचािन वंश ईद्धरती । तैसी िी ऄसावी की ॥२३॥

र्जयाचा घरी पितव्रता । दैवा अगळा तो तत्त्वता । करावा सुकृत जन्मशता । तरीच लाभा तैशी सती ॥२४॥

चतुर्मवध पुरुषाथु दाखा । िियाच्या संगती लाघा लोका । पितव्रता सती ऄिधका । पुण्यानुसार लाभा जना ॥२५॥

र्जयाचा घरी नाही सती । पुण्या तयासी काही न घडती । यज्ञावद कमे ख्याित । सती ऄसता होती जाण ॥२६॥

पृष्ठ १४१ of २७१

सती नसा र्जयाचा घरी । तयासी ऄरण्य नाही दूरी । वृथा जन्मोिन संसारी । कमुबाह्य तोिच जाणा ॥२७॥

ऐसी सती िमळा र्जयासी । समस्त पुण्य होय तयासी । पुत्रसंतान परलोकासी । साधन होय सतीचािन ॥२८॥

िियावीण ऄसाल नर । तयासी न साधा कमाुचार । कमुहीन दाव िपतर । कमाुहु नवहा कदा ॥२९॥

पुण्य जोदा गंगास्नानी । तयाहूिन पितव्रतादशुनी । महापापी होय पावन । सप्त जन्म पुनीत ॥१३०॥

पितव्रताचा अचार । सांगा पितव्रतासी योगाश्वर । म्हणा सरस्वतीगंगाधर । सांगा बृहस्पित दावगुरु ॥३१॥

िसद्ध म्हणा नामधारकासी । गुरुचररत्र पुण्यराशी । ऐकता पावती सद्गतीसी । म्हणा सरस्वतीगंगाधर ॥३२॥

आित श्रीगुरुचररत्रामृत । पितव्रतािनरूपण िवख्यात । ऐकता होय पुनीत । जा जा सचितला पािवजा ॥३३॥

आित श्रीगुरुचररत्रपरमकथाकल्पतरौ श्रीनृससहसरस्वतयुपाख्याना िसद्धनामधारकसंवादा पितव्रताख्यानं नाम एकसत्रशोऽध्यायः ॥३१॥

श्रीगुरुदत्तात्रायार्मपतमस्तु ॥ ओवीसंख्या ॥१३३॥

श्रीगुरुदत्तात्रायापुणमस्तु

पृष्ठ १४२ of २७१

ऄध्याय बित्तसावा
श्रीगणाशाय नमः ।

पितव्रतािचया ररित । सांगा दावा बृहस्पित । सहगमनी फलश्रुित । याणापरी िनरोिपली ॥१॥

िवधवापणाचा अचारू । सांगता झाला दाववरू । पुसताती ऊषाश्वरू । ऐका श्रोता एकिचत्ता ॥२॥

जवळी नसता अपुला पित । तयाता मरण झािलया प्रािप्त । काय करावा तयाचा सती । सहगमन का वी करावा ॥३॥

ऄथवा ऄसाल गरोदरी । ऄसा तीता कन्याकु मरी । काय करावा ितया नारी । म्हणून िवनिवती गुरूसी ॥४॥

ऐकोिन दावांचा वचन । सांगता जाला िवस्तारोन । एकिचत्ता करून । ऐका श्रोता सकळ ॥५॥

पित जवळी ऄसा जरी । सहगमनी जावा ितया नारी । ऄसता अपण गरोदरी । करू नया सहगमन ॥६॥

स्तनपानी ऄसता कु मारू । ितणा कररता पाप थोरू । पुरुष माला ऄसाल दुरू । सहगमन करू नया ॥७॥

ितणा ऄसावा िवधवापणा । िविधपूवुक अचरणा । सहगमासमाना । ऄसा पुण्य पररयासा ॥८॥

िवधवापणाचा अचारू । कररता ऄसा पुण्य थोरू । िनवतुता अपुला भ्रतारू । का शवपन करावा ॥९॥

र्जया का िवधवा का श रािखती । तयांची ऐका फलश्रुित । का श पुरुषासी बािधती । नरकापरी पररयासा ॥१०॥

यास्तव करणा का शवपण । करावा ितणा िनतय स्नान । एक वाळा भोजन । करावा ितणा पररयासा ॥११॥

एक धान्याचा ऄन्न । करावा ितणा भोजन । तीन वदवस ईपोषण । करावा ितणा भक्तीना ॥१२॥

पाच वदवस पिमासास । करावा ितणा ईपवास । ऄथवा चांद्रायणग्रास । भोजन करणा पररयासा ॥१३॥

चंद्रोदय बीजासी । एक ग्रास तया वदवसी । चढता घ्यावा पंधरा वदवसी । पौर्मणमासी भोजन ॥१४॥

कृ ष्णपिी याणापरी । ग्रास घ्यावा ईतरत नारी । ऄमावास्या याता जरी । एक ग्रास जावावा ॥१५॥

शिक्त नाही िजयासी । एकान्न जावावा पररयासी । ऄथवा फल-अहारा सी । ऄथवा शाका-अहार दाखा ॥१६॥

ऄथवा घ्यावा िीर मात्र । कधी न घ्यावा ऄपिवत्र । जाणा राहा प्राण मात्र । श्वासोच््वास चाला ऐसा ॥१७॥

शयन कररता मंचकावरी । पुरुष घाली रौरव घोरी । भोगी नरक िनरं तरी । पतीसिहत पररयासा ॥१८॥

करू नया मंगलस्नान । ऄथवा दाहमदुन । गंध पररमल तांबूल जाण । पुष्पावद ितणा वजाुवा ॥१९॥

पुत्रावीण ऄसा नारी । करणा तपुण पुत्रापरी । तीळ दभु कु शधारी । गोत्रनाम ईच्चारावा ॥२०॥

िवष्णुपूजा करावी िनतय । अपुला पुरुष हा िनिित । पुरुष अठवोिन िचत्त । िवष्णुस्थानी मािनजा ॥२१॥

पुरुष ऄसता जाणापरी । पितिनरोपा अचार करी । ताणािच रीती िवष्णु ऄवधारी । तयाचा िनरोपा अचरावा ॥२२॥

तीथुयात्रा ईपासव्रत । िवष्णुिनरोपा करावा िनिित । ऄथवा गुरु िद्वज िवख्यात । तयांचा िनरोपा अचरावा ॥२३॥

अपण ऄसता सुवािसनी । र्जया वस्तूची प्रीित ऄंतःकरणी । तैशी वस्तु द्यावी धणी । िवद्वज्जनिवप्रांसी ॥२४॥

वैशाख माघ कार्मतकमास । ऄनाक स्नानी अचारिवशाष । माघस्नान तीथाुस । िवष्णुस्मरणा करावा ॥२५॥

वैशाखी जळकुं भदान । कार्मतकी दीपअराधन । ब्राह्मणा द्यावा घृतदान । यथाशक्तया दििणासी ॥२६॥

माघमासी ितळघृतासी । द्यावा दान िवप्रांसी । ऄरण्यात वैशाखमासी । पोइ घािलजा िनमुळोदका ॥२७॥

िशवालयी इश्वरावरी । गळती ठा िवजा िनमुळ वारी । गंध पररमळ पूजा करी । ताणा पुण्य ऄगाध ॥२८॥

िवप्रािचया घरोघरी । ईदक घािलजा शक्तयानुसारी । ऄन्न द्यावा िनधाुरी । ऄितिथकाळी पररयासा ॥२९॥

तीथुयात्रा जातया लोका । तयाता द्याव्या छत्रपादुका । याता अपल्या गृहांितका । पादप्रिालन करावा ॥३०॥

पृष्ठ १४३ of २७१

वारा घालावा िवझणासी । वि द्यावा पररधानासी । गंध तांबूल पररमळासी । कपूुरवालावद पररयासा ॥३१॥

जलपात्र द्यावा शक्तीसी । गुडपान अम्रपानासी । द्रािा कदुळीफळा सी । ब्राह्मणा द्यावा मनोहर ॥३२॥

जा जा दान द्यावा िद्वजा । पतीच्या नावा ऄर्मपजा वोजा । संकल्पून पुरुषकाजा । धमु करणा याणापरी ॥३३॥

कार्मतकमासी जवान्न । ऄथवा जािवजा एकान्न । वृताक माष मसूर लवण । तै लावद मधु वजाुवा ॥३४॥

वजाुवा कास्यपात्र । अिणक वजाुवा िद्वदलमात्र । मनी ऄसावा पिवत्र । एकाग्रासी पररयासा ॥३५॥

पलाशपात्री भोजन करावा । शुिच ईद्यापन करावा । जा जा व्रत धराता । तयाता ईजवावा तत्त्वता ॥३६॥

घृतभररत कास्यपात्र । िवप्रा द्यावा पिवत्र । भूिमशयन का ला व्रत । मंचक द्यावा िवप्रासी ॥३७॥

जा जा वस्तु तयिजली अपण । ता ता द्यावी ब्राह्मणालागून । रसद्रव्या एक मास जाण । तयाग करावी पररयासा ॥३८॥

तयजूिनया दिध िीर । ईद्यापन अचार मनोहर । ऄसिलया शक्तयनुसार । धानु द्यावी सालंकृत ॥३९॥

िवशाषा ऄसा अिणक व्रत । दीपदान ऄसा ख्यात । वर्मणता मिहमा ऄनंत । दावांसी म्हणा बृहस्पित ॥४०॥

दीपदान भाग सोळा । वरकड नसती धमु सकळा । या कारणा ऄनंतफळा । दीपदान करावा ॥४१॥

माघस्नान माघमासी । करणा सूयोदयासी । याणापरी एक मासी । अचरावा भक्तीना ॥४२॥

लाडू ितळ खजुुरासी । करूिन पक्वान्ना ब्राह्मणांसी । द्यावी ितणा भक्तीसी । दििणासिहत जाणा ॥४३॥

शकु रा िमरा एळा सी । तळू न ऄपूप घृतासी । दान द्यावा यतीसी । भोजन द्यावा ऄतीता ॥४४॥

हामंतऊतु होता जाण । वहावया शीतिनवारण । काष्ठा द्यावी िवप्राकारणा । विा द्यावी िद्वजांसी ॥४५॥

पयंक द्यावा सुषुप्तीसी । एखाद्या भल्या ब्राह्मणासी । िचत्र रक्त विासी । कं बळ द्यावा िवप्रवगाु ॥४६॥

वहावया शीतिनवारण । औषध द्यावा ईष्ण ईष्ण । तांबूलदान पररपूणु । द्यावा एळाकपूुरासी ॥४७॥

गृहदान द्यावा िवप्रासी । सांवतसररक ग्रामासी । जाता तीथुयात्रासी । पादरिा दाइजा ॥४८॥

गंध पररमळ पुष्पासी । पूजा करावी का शवासी । रुद्रािभषाक िवधींसी । ऄिभषाकावा गौरीहर ॥४९॥

धूप दीप नैवाद्यसी । पूजा करावी षोडशी । प्रीित बहु शंकरासी । दीपमाळा ईजिळता ॥५०॥

अिणक सुगंध गंधासी । तांबूलदान िवधींसी । कपूुरलवंगावद िविवधासी । भिक्तभावा ऄर्मपजा ॥५१॥

अपला पुरुष ध्यावोिन मनी । नारायण तो म्हणोिन । पूजा करावी एका मनी । भिक्तभावा पररयासा ॥५२॥

नामा ऄसावा ितया नारी । न बैसावा बैलावरी । लावू नया चोळी करी । श्वातवि नासावा ॥५३॥

रक्त कृ ष्ण िचत्र वि । लाता जाण दोष बहुत । अिणक ऄसा व्रत । पुत्राचा बोल वताुवा ॥५४॥

’अतमा वै पुत्र नाम’ । म्हणून बोलती वादागम । पतीपासून पुत्रजन्म । पुत्रअज्ञात ऄसावा ॥५५॥

ऐसा अचार िवधवासी । ऄसा शािपुराणासी । जरी अचरती भक्तीसी । सहगमनाचा फळ ऄसा ॥५६॥

पापी जरी पित ऄसला । ऄसाल पूवी िनवतुला । नरकामध्या वास्ल का ला । पापरूपा भुंजत ॥५७॥

िवधवापणा याणापरी । अचरण करी जा नारी । मरण होता ऄवसरी । घावोिन पित स्वगी जाय ॥५८॥

िजतुक्या परी बृहस्पित । सांगा समस्त दावांप्रती । लोपामुद्रच

ा ी का ली स्तुित । पितव्रतािशरोमिण ॥५९॥

िजतुक्या पितव्रता नारी । समस्त भागीरथी सरी । तयांचा पुरुष शंकरापरी । पूजा करावी दोघांची ॥६०॥

ऐसा बृहस्पतीचा वचन । सांिगतला मनी िवस्तारोन । ऐक बाळा तव मन । र्जयावरी प्रीित तािच करी ॥६१॥

दुःख सकळ तयजोिन । मम बोल ठा वी मनी । सांिगतला तुजलागोिन । परलोकसाधन ॥६२॥

पृष्ठ १४४ of २७१

धैयु जरी ऄसाल तुजसी । सहगमन करी पतीसरसी । िवधवापणा अचार कररसी । ताही पुण्य िततुकाची ॥६३॥

जा अवड तुझा मनी । सांग माया िवस्तारोिन । हस्त मस्तकी ठा वूिन । पुसतसा प्रामभावा ॥६४॥

ऐकोिन तया ऄवसरी । का ला नमन ितया नारी । िवनवीतसा करुणोत्तरी । भिक्तभावा करूिनया ॥६५॥

जय जयाजी योगीश्वरा । तूिच िपता सहोदरा । माझा प्राण मनोहरा । जनक जननी तूिच होसी ॥६६॥

अल्या अपण परदाशात । जवळी नाही बंधुभ्रात । भाटलाती तुम्ही परमाथु । ऄंतकाळी सोयरा ॥६७॥

सांिगतला तुम्ही अचार दोनी । कष्ट बहु िवधवापणी । ऄशक्य अम्हा न-टाका स्वामी । ऄसाधारण ऄसा दातारा ॥६८॥

तारुण्यपण मजसी । लावण्य ऄसा दाहासी । सनदापवाद शरीरासी । घडाल का वी वतुमान ॥६९॥

संतोष होतो माझा मनी । पुण्य ऄपार सहगमनी । पतीसवा संतोषोिन । जाइन स्वामी िनधाुरा ॥७०॥

म्हणूिन मागुती नमस्कारी । माथा ठा वी चरणांवरी । स्वामी माता तारी तारी । भवसागरी बुडतसा ॥७१॥

करुणाकृ पाचा सागर । ईठवीतसा योगाश्वर । दाता झाला ऄभयकर । म्हणा पतीसवा जावा ॥७२॥

तोिच ठाव पुरुषासी । जाय माता सांगतासी । सांगान तुज िवशाषी । ऐक माता एकिचत्ता ॥७३॥

अलात तुम्ही दशुनी । श्रीगुरुभाटीलागोिन । अरोग्य होइल म्हणोिन । भिक्तभावाकरूिनया ॥७४॥

होणार झाली ब्रह्मकरणी । काळासी सजवकला नाही कोणी । जैशी इश्वरिनवाुणी । तैसापरी होतसा ॥७५॥

ब्रह्मिलिखत न चुका जाण । जा जा भोगणा ऄसाल अपण । घडा तैसा श्रुितवचन । दुःख कोणी करू नया ॥७६॥

हररिंद्र राजा दाख । डोंबाघरी वाहा ईदका । बळी ऄसजक्य ऐका । तोही गाला पाताळा ॥७७॥

सहिकोरट वषे र्जयासी । अयुष्य ऄसा रावणासी । काळ तयाप्रित ग्रासी । दुयोदह्ना काय झाला ॥७८॥

भीष्मदाव आच्छारमनी । ताही पडला रणांगणी । परीििती सपाुभाणी । लपता काय झाला तया ॥७९॥

ऄनंत ऄवतार याणापरी । होउिन गाला संसारी । दाव दानव याणापरी । सकळ काळाअधीन ॥८०॥

या कारणा काळासी । कोणी सजवकला नाही िितीसी । सकळ दावदानवांसी । काळ सजकी िनधाुरा ॥८१॥

काळा सजवकता नाही कोणी । एका श्रीगुरुवाचोिन । भाव ऄसा र्जयाचा मनी । तयासी प्रतयि ऄसा जाणा ॥८२॥

अता तुम्ही ऐसा करणा । जावा तवररत सहगमना । ऄंतकाळ होता िणा । श्रीगुरुदशुना जाय म्हणा ॥८३॥

म्हणोिन भस्म तया वाळी । लािवता झाला कपाळी । रुद्राि चारी ततकाळी । दाता जहाला तया वाळी ॥८४॥

योगी बोला ितयासी । रुद्राि बांधी कं ठासी । दोनी प्रातकणाुसी । बांधोिन दहन करावा ॥८५॥

अिणक एक सांगान तुज । गुरुदशुना जाइ सहज । रुद्रसूक्त म्हणती िद्वज । गुरुचरण प्रिािळता ॥८६॥

तािच तीथु घावोिन । अपुला दाह प्रोिोिन । प्रातावरी अणोिन । प्रोिण करावा भक्तीना ॥८७॥

मग जावा सहगमनासी । वाणा द्यावी सुवािसनींसी । ऄनाक द्रव्या वाचूिन हषी । िवप्रा तोषवावा बहुत ॥८८॥

ऐशा परी ितयासी । सांगोिन गाला तापसी । पितव्रता भावासी । करी अयती तया वाळी ॥८९॥

भला ब्राह्मण बोलावूिन । षोडश कमे अचरोिन । प्रातासी प्रायिित्त दावोिन । औपासन करिवताती ॥९०॥

सुस्नात होवोिन अपण । पीतांबर नासोन । सवाुभरणा लावोन । हळदी कुं कू लािवतसा ॥९१॥

औपासन प्रातासी । करिवताती िवधींसी । प्रात बांधोिन काष्ठासी । घावोिन गाला गंगात ॥९२॥

ऄिग्न घाउिन तळहातासी । िनघाली पितव्रता कै सी । अनंद बहु मानसी । प्रातापुढा जातसा ॥९३॥

सोळा वरुषांचा तारुण्यपण । सुंदर रुप लावण्य । ल्याआलीसा अभरणा । लक्ष्मीसरसी वदसतसा ॥९४॥

पृष्ठ १४५ of २७१

िमळोिनया नगरनारी । पाहो अल्या सहि चारी । माथा तुकिवती सकळी । पितव्रता म्हणोिनया ॥९५॥

एक म्हणती काय नवल । पूवुवयासी ऄसा बाळ । काय दैव पूवुफळ । पतीसवा जातसा ॥९६॥

दािखला नाही पतीचा मुख । नाही जहाला की बाळक । कै सा जीव झाला एक । अनंदरूपा जातसा ॥९७॥

म्हणती िशकवा आसी । वाया का हो जीव दासी । परतूिन जाइ माहारासी । अपु ल्या मातािपतयाजवळी ॥९८॥

एक म्हणती ज्ञानवंता । सतय नारी पितव्रता । बुिद्ध दा गा जगन्नाथा । सकळ ििया ऐसीच ॥९९॥

धन्य आची मातािपता । बाचाळीस ईद्धरला अता । प्रातापुढा चालता । एकै क पाईला ऄश्वमाधफळ ॥१००॥

याणापरी नदीतीरासी । गाली नारी पतीसरसी । कुं ड का ला ऄग्नीसी । काष्ठा शाणी ऄपररिमत ॥१॥

ऄिग्नकुं डसिन्नधासी । ठा िवला तया प्रातासी । बोलावोिन सुवािसनींसी । दाइ झाली वाण दाखा ॥२॥

सुपा चोळी कुं कु मासी । हळदी काजळ पररयासी । तोडर कं ठसूत्रासी । सुवािसनींसी दातसा ॥३॥

गंधपुष्पावद पररमळा सी । पूजा का ली सुवािसनींसी । द्रव्य वदधला ऄपारा सी । समस्त ब्राह्मणा तया वाळी ॥४॥

नमन करोिन समस्तांसी । िनरोप मागतसा हषी अपण जाता माहारासी । लोभ ऄसो द्यावा म्हणतसा ॥५॥

माझा िपता शूलपाणी । ईमा गौरी ऄंतःकरणी । अम्हा बोलािवला सगुणी । प्रामभावा करूिनया ॥६॥

अली श्रावणी वदपवाळी । अम्ही जातो माताजवळी । पतीसिहत मना िनमुळी । जाता लोभ ऄसो द्यावा ॥७॥

समागमा लोक अपुला । होता जा का सवा अला । तयांसी सांगतसा बाळा । परतोिन जावा ग्रामासी ॥८॥

पुसता श्वशुरमामासी । तयाता न सांगावा पररयासी । प्राण दातील अम्हांसी । हतया तुम्हा घडाल ॥९॥

तयासी तुम्ही सांगावा ऐसा । िाम अहा तीथुवासा । भीमातीरस्थान ऐसा । श्रीगुरूचा सिन्नधानी ॥११०॥

अलो श्रीगुरुदशुनासी । अरोग्य झाला पतीसी । रािहलो अपण संतोषी । म्हणोिन सांगा घरी अमुचा ॥११॥

ऐसा सांगा श्वशुरमामींसी । अमुचा मातािपतयावदकांसी । आष्टजन सोयररयांसी । सांगा याणापरी तुम्ही ॥१२॥

ऐसा वचन ऐकोन । दुःख पावला सकळ जन । अपण ऄसा हास्यवदन । प्राताजवळी ईभी दाखा ॥१३॥

ऄिग्नकुं डी तया िणी । घािलताती काष्ठ शाणी । तो अठवण झाली झणी । योगाश्वराचा ईपदाश ॥१४॥

मग रुद्राि काढोिनया दोनी । बांिधला प्रातािचया श्रवणी । कं ठसूत्री दोन ठा वोिन । पुस तसा ब्राह्मणांसी ॥१५॥

िवनवीतसा िद्वजांसी । संकल्प का ला म्या मानसी । श्रीगुरुमूर्मत अहा कै सी । अपल्या दृष्टी पाहीन ॥१६॥

दृष्टी दाखोिनया स्वामीसी । तवररत याइन ऄिग्नकुं डापासी । अज्ञा झािलया वागासी । तवररत याइन म्हणतसा ॥१७॥

ऐकोिन ितयाचा वचन । बोलताती िवद्वज्जन । दहन होता ऄस्तमान । तवररत जाईनी तुम्ही यावा ॥१८॥

पुसोिनया िवप्रांसी । िनघाली नारी संगमासी । जाथा होता ह्रषीका शी । श्रीनरससहसरस्वती ॥१९॥

सवु याती नरनारी । िवप्रमाळा नानापरी । कौतुक पाहती मनोहरी । पितव्रता िियाची ॥१२०॥

जाता मागी स्तोत्र करी । म्हणा स्वामी नरका सरी । ऄभाग्य अपुला पूवाुपरी । म्हणोिन अम्हा ऄवहाररला ॥२१॥

तूिच दाता सवेश्वर । शरणागतांचा अधार । ऐसा तुझा ब्रीद थोर । कामी अपण न लाधाची ॥२२॥

हाळामात्रा ित्रभुवनासी । रची स्वामी रजोगुणा सृष्टीसी । सत्त्वगुणा सृष्टीसी । प्रितपािळसी तूिच स्वामी ॥२३॥

तमोगुणा िनियासी । प्रलय समस्त जीवांसी । ित्रगुण तूिच होसी । ित्रमूर्मत तूिच दावा ॥२४॥

तुजपाशी सवु िसिद्ध । ओळं िघती तव िवधी । दािखली अमुची कु डी बुिद्ध । जाणोिन माता ऄवहाररली ॥२५॥

एखादा नर बाधा करी । जाणोिन सांगती राजद्वारी । िण न लागता ऄवसरी । राजा साह्य करी तयांचा ॥२६॥

पृष्ठ १४६ of २७१

रोग होता मनुष्यासी । जाउिनया वैद्यापासी । औषध करी तातकाळा सी । अरोग्य तया होतसा ॥२७॥

तू ित्रमूतीचा ऄवतार । ख्याित झाली ऄपरं पार । सवु भक्तजना अधार । म्हणोिन सािवती सकळ जन ॥२८॥

ऄपराध अपण काय का ला । भाटीसी वीस गावा अला । मातािपता िवसरला । तुझ्या ध्याना स्वािमया ॥२९॥

होसी तूिच मातािपता । म्हणोिन अल्या धावता । भाटी होता अरोग्यता । पतीस वहावी म्हणोिनया ॥१३०॥

अपुला समान ऄसती नारी । तया नांदता पुत्रपौत्री । अपण झाल्या दगडापरी । पुत्र नाही अपणासी ॥३१॥

पित अपुला सदा रोगी । कै चा पुत्र अपणालागी । तरी यािच काम्यालागी । िनघोिन अल्या स्वािमया ॥३२॥

अरोग्य होइल पतीसी । पुत्र होतील अपणासी । अशा धरून मानसी । अल्या स्वामी कृ पाससधु ॥३३॥

पुरला माझा मनोरथ । अरोग्य झाला प्राणनाथ । पुत्र झाला बहुत । नवल झाला स्वािमया ॥३४॥

मनोरथ पावला िसद्धीसी । म्हणोिन अल्या पुसावयासी । जाता अता परलोकासी । कीर्मत तुझी घावोिन ॥३५॥

ऐशा परी ध्यान करीत । अली ऄमरजासंगमी तवररत । वृि ऄसा ऄश्वतथ । दाखती झाली स्वािमया ॥३६॥

ईभी ठाकोिनया दुरी । तया साष्टांग नमन करी । श्रीगुरु म्हणा तया ऄवसरी । सुवािसनी होय ध्रुव ॥३७॥

ऐसा म्हणता मागुती । नमन करी एकभक्ती । पुनरिप स्वामी ताणाच रीती । ऄष्टपुत्रा होय म्हणतसा ॥३८॥

ऐसा ऐकोिनया वचन । हास्य कररती सकळ जन । सांगताती िवस्तारोन । गुरूलागी सतवर ॥३९॥

िवप्र म्हणती स्वामीसी । आचा पित पंचतवासी । पावला परं धामासी । सुवािसनी का वी होय ॥४०॥

प्रात नाला स्मशानासी । ही अली सहगमनासी । िनरोप घ्यावया तुम्हापासी । अली ऄसा स्वािमया ॥४१॥

तुमचा िनरोप घावोिन । ऄिग्नकुं डा जावोिन । समागमा पितशयनी । दहन करणा ितयासी ॥४२॥

ऐकोिन तयाचा वचन । श्रीगुरु म्हणती हासोन । आचा िस्थर ऄहावपण । मरण का वी घडा आसी ॥४३॥

गुरु म्हणती जा वाळी । अणा प्रात अम्हाजवळी । प्राण गाला कवणा वाळी । पाहू म्हणती ऄवधारा ॥४४॥

श्रीगुरु म्हणती िद्वजांसी । अमुचा बोल जहाला आसी । ऄहावपण िस्थर आसी । संदह
ा न धरावा मनात ॥४५॥

या बोलाचा िनधाुरू । करील अता कपूुरगौरू । नका प्रात संस्कारू । अणा प्रा त अम्हांजवळी ॥४६॥

श्रीगुरूचा िनरोप होता । अणो गाला धावत प्राता । पहाती लोक कौतुका । ऄिभनव म्हणताती ॥४७॥

आतुका होता ता ऄवसरी । अला िवप्र ताथवरी । पूजा कररती मनोहरी । श्रीगुरुची भक्तीना ॥४८॥

रुद्रसूक्त म्हणोिन । ऄिभषाक कररती श्रीगुरुचरणी । षोडशोपचारी िवस्तारोिन । पूजा कररती भक्तीना ॥४९॥

तीथुपूजा नानापरी । पूजा कररती ईपचारी । आतुकीया ऄवसरी । घाईनी अला प्रातासी ॥१५०॥

प्रात अणोिनया दाखा । ठा िवला श्रीगुरुसंमुखा । श्रीगुरु म्हणती िवप्रलोका । सोडा वि दोर तयाचा ॥५१॥

चरणतीथु तयावाळी । दाती तया िवप्रांजवळी । प्रोिा म्हणती तातकाळी । प्रात सवांगी स्नपन करा ॥५२॥

श्रीगुरुिनरोपा ब्राह्मण । प्रातासी कररती तीथुस्नपन । ऄमृतदृष्टीसी अपण । पाहती प्रात ऄवधारा ॥५३॥

पाहता सुधादृष्टीकरून । प्रात झाला संजीवन । ईठोिन बैसा ततिण । ऄंग मुरडीत पररयासा ॥५४॥

नग्न म्हणुनी लाजत । प्रात झाला साविचत्त । नवा वि नासत । यावोिन बैसा एकीकडा ॥५५॥

बोलावोिन िियासी । पुसतसा िवस्तारा सी । कोठा अिणला मजसी । यतीश्वर कोण सांगा ॥५६॥

आतुका लोक ऄसता का । का वो तू न करसी चाता । िनद्रा अली मदोन्मत्ता । म्हणोिन सांगा िियासी ॥५७॥

ऐकू न पतीचा वचन । सांगती झाली िवस्तारून । ईभी राहून दोघाजण । नमन कररती श्रीगुरूसी ॥५८॥

पृष्ठ १४७ of २७१

चरणी माथा ठा वून । स्तोत्र कररती दोघाजण । पहाती लोक सवु जन । महा अनंद प्रवतुला ॥५९॥

म्हणती पापरूपी अपण । पाप का ला दारुण । पापापासाव ऄनुसंधान । जन्म जहालो पररयासी ॥१६०॥

दुबुद्धीना वतुलो । पापसागरी बुडालो । तुझा चरण िवसरलो । त्रयमूती जगद्गुरु ॥६१॥

सकळ जीवमात्रांसी । रििता शंकर तू होसी । ख्याित तव ित्रभुवनासी । शरणागता रििसी ॥६२॥

त्रािह त्रािह जगद्गुरु । िवश्वमूर्मत परातपरु । ब्रह्मा िवष्णु शंकरु । सिच्चदानंदस्वरूप तू ॥६३॥

त्रािह त्रािह िवश्वकताु । त्रािह त्रािह जगद्भताु । कृ पासागरा जगन्नाथा । भक्तजनिवश्रामा ॥६४॥

जय जयाजी गुरुमूर्मत । जटाजूट पशुपित । ऄवतरलासी तू ििती । मनुष्यदाह धरूिनया ॥६५॥

त्रािह त्रािह िपनाकपािण । त्रािह दावा तू िशरोमिण । भक्तजन पाळोिन । रिितोसी िनरं तर ॥६६॥

सवाु भूती तूिच वससी । नमन तुझा चरणांसी । मज ऐसा गमलासी । मातारूप वतुत तू ॥६७॥

ित्रभुवनी तव करणी । माथा ठा िवला तुझा चरणी । िनिय का ला माझा मनी । पुनजुन्म नवहा अता ॥६८॥

िवश्वकारण कररसी । हाळामात्रा सृिष्ट रिचसी । मज ऐसा गमलासी । ऄज्ञानरूपा वतुत ॥६९॥

तुझा न ऐका एखादा जरी । कोपसी तवररत तयावरी । माझा मनी याणापरी । िनष्कलंक तू वदसतोसी ॥१७०॥

क्रोध नाही तुझा मनी । अनंदमूर्मत तूिच सहिगुणी । भक्तजना संरिणी । कृ पासागर स्वािमया ॥७१॥

जीवमात्रा कृ पा कररसी । शरणागताता रििसी । आहपर सौख्याता दासी । चतुर्मवध पुरुषाथु ॥७२॥

तूिच करुणाचा सागरू । िचन्मात्रा ऄगोचरू । श्रीनरससहसरस्वती गुरु । िमा करणा स्वािमया ॥७३॥

ऐसी नानापरीसी । स्तोत्रा का ली श्रीगुरूसी । श्रीगुरुमूर्मत संतोषी । अश्वािसती तया वाळी ॥७४॥

ऄष्ट पुत्र पूणाुयुषी । होतील सतय तुजसी । हो का श्रीमंत ऄितहषी । गाला तुमचा पूवुदोष ॥७५॥

चतुर्मवध पुरुषाथु । लभ्य झाला तुम्हांसी यथाथु । सांडोिन संदह

ा तवररत । सुखा ऄसा म्हणती गुरु ॥७६॥

आतुका होता ता ऄवसरी । िमळाल्या होतया नरनारी । जयजयकार ऄपरं पारी । प्रवतुला तया वाळी ॥७७॥

नमन कररती सकळ जन । स्तोत्र कररताती गायन । कररताती नीरांजन । जयजयकार प्रवतुला ॥७८॥

तयामध्या िवप्र एक । होता धूतु कु बुिद्धक । अपुला मनी अणोिन तकु । श्रीगुरूसी पुसतसा ॥७९॥

िवप्र म्हणा श्रीगुरूसी । िवनंती स्वामी पररयासी । संशय अमुचा मानसी । होत अहा स्वािमया ॥१८०॥

वादशािा पुराणा । बोलताती सनातना । ब्रह्मिलिखत सतय जाणा । म्हणोिन वाक्य िनधाुरी पा ॥८१॥

घडला नाही ऄपमृतयु यासी । वदवामरण पररयासी । अला कै सा जीव यासी । ब्रह्मिलिखत सतय िमर्थया ॥८२॥

न कळा याच्या ऄिभप्राया । िनरोपावा गुरुराया । गुरु म्हणती हासोिनया । तया मूखु ब्राह्मणासी ॥८३॥

गुरु म्हणती तयासी । सांगान तुज िवस्तारा सी । पुढील जन्माच्या अयुष्यासी । ईसना घातला पररयासा ॥८४॥

अम्ही तया बह्मदावासी । मागून घातला करुणासी । पुढला जन्मी पररयासी । वषे तीस संख्या पै ॥८५॥

भक्तजन रिावयासी । मागून घातला ब्रह्मदावासी । म्हणून सांगती िवस्तारा सी । तया िवप्रवगाुता ॥८६॥

तटस्थ झाला सकळ जन । साष्टांग कररती नमन । गाला अपुिलया भुवना । ख्याित झाली चहू राष्ट्रा ॥८७॥

पितव्रताना पतीसिहत । स्नान का ला संगमात । ऄंतःकरणी संतोष बहुत । पूजा कररती भक्तीसी ॥८८॥

ऄपार द्रव्य वाचोिन । िवप्र तोषवोिन अराधनी । सूयु जाता ऄस्तमानी । याती गुरूच्या मठासी ॥८९॥

िीपुरुष नमस्कार । कररताती वारं वार । पूजासामग्री ईपचार । अरती कररती श्रीगुरूसी ॥१९०॥

पृष्ठ १४८ of २७१

िसद्ध म्हणा नामधारका । पुढा ऄपूवु वतुला ता ऐका । कथा ऄसा ऄपूवु दाखा । सांगान ऐका एकिचत्ता ॥९१॥

म्हणा सरस्वतीगंगाधर । सांगा गुरुचररत्र िवस्तार । ऐकता पावन मनोहर । सकळाभीष्टा पावती ॥९२॥

आित श्रीगुरुचररत्रामृत । ईठिवला िवप्राचा प्रात । सौभाग्य दावोिन ऄद्भुत । परम तयासी तोषिवला ॥१९३॥

आित श्रीगुरुचररत्रामृता परमकथाकल्पतरौ । श्रीनृससहसरस्वतयुपाख्याना िसद्धनामधारकसंवादा प्रातसंजीवनं नाम द्वासत्रशोऽध्यायः ॥३२॥

श्रीगुरुदत्तात्रायापुणमस्तु ॥ श्रीगुरुदाव दत्त ॥ ओवीसंख्या १९३ ॥

पृष्ठ १४९ of २७१

ऄध्याय ताहिा तसावा
श्रीगणाशाय नमः ।

नामधारक िशष्यराणा । लागा िसद्धािचया चरणा । िवनवीतसा भाकू िन करुणा । भिक्तभावाकरोिन ॥१॥

म्हणा स्वामी िसद्धमुिन । पूवुकथानुसंधानी । पतीसह सुवािसनी । अली श्रीगुरुसमागमा ॥२॥

श्रीगुरु अला मठासी । पुढा कथा वतुली कै सी । िवस्तारोिन कृ पासी । िनरोपावी स्वािमया ॥३॥

िसद्ध म्हणा ऐक बाळा । दुजा वदनी प्रातःकाळी । दंपतया दोघा गुरूजवळी । यावोन बैसती वं दोन ॥४॥

िवनिवताती कर जोडोिन । अम्हा शोक घडल्या वदनी । एका यतीना यावोिन । बुिद्धवाद सांिगतला ॥५॥

रुद्राि चारी अम्हासी । दाता बोिलला पररयासी । कानी बांधोिन प्रातासी । दहन करा म्हिणतला ॥६॥

अिणक एक बोिलला । रुद्रसूक्त ऄसा भला । ऄिभषावकती िवप्रकु ळा । ता तीथु अणावा ॥७॥

अणोिनया प्रातावरी । प्रोिा तुम्ही भावा करी । दशुना जावा सतवरी । श्रीनृससहसरस्वती स्वामीचा ॥८॥

ऐसा सांगोिन अम्हांसी । अपण गाला पररयासी । रुद्राि रािहला मजपासी । पितश्रवणी स्वािमया ॥९॥

ऐकोिन ितयाचा वचन । श्रीगुरु सांगती हासोन । रुद्राि वदल्हा अम्ही जाण । तव भिक्त दाखोिनया ॥१०॥

भिक्त ऄथवा ऄभक्तीसी । रुद्राि धारण करणारासी । पापा न लागती पररयासी । ईं च ऄथवा नीचाता ॥११॥

रुद्रािांचा मिहमा । सांिगतला ऄनुपमा । सांगान िवस्तारून तुम्हा । एकिचत्ता पररयासा ॥१२॥

रुद्रािधारणा पुण्य । िमित नाही ऄगण्य । अिणक नाही दावास मान्य । श्रुितसंमत पररयासा ॥१३॥

सहिसंख्या जो नर । रुद्रािमाळा करी हार । स्वरूपा होय तोिच रुद्र । समस्त दाव वंवदती ॥१४॥

सहि जरी न साधती । दोही बाही षोडशती । िशखासी एक ख्याित । चतुर्मवशित दोही करी ॥१५॥

कं ठी बांधा बत्तीस । मस्तकी बांधा चतवाररश । श्रवणद्वयी द्वादश । धारण करावा पररयासा ॥१६॥

कं ठी ऄष्टोत्तरशत एक । माळा करा सुराख । रुद्रपुत्रसमान ऐक । याणा िवधी धारण का िलया ॥१७॥

मोती पोवळी स्फरटका सी । रौसय वैडूयु सुवणेसी । िमळोिन रुद्रािमाळा सी । करावा धारण पररयासा ॥१८॥

याचा फळ ऄसा ऄपार । रुद्रािमाला ऄित थोर । जा िमळती समयानुसार । रुद्राि धारण करावा ॥१९॥

र्जयाचा गळा रुद्राि ऄसती । तयासी पापा नातळती । तया होय सद्गित । रुद्रलोकी ऄखंिडत ॥२०॥

रुद्रािमाळा धरोिन । जप कररती ऄनुष्ठानी । ऄनंत फळ ऄसा जाणी । एकिचत्ता पररयासा ॥२१॥

रुद्रािािवणा जो नर । वृथा जन्म जाणा घोर । र्जयाचा कपाळी नसा ित्रपुंड्र । जन्म वाया पररयासा ॥२२॥

रुद्राि बांधोिन मस्तका सी । ऄथवा दोन्ही श्रवणांसी । स्नान कररता नरासी । गंगास्नानफळ ऄसा ॥२३॥

रुद्राि ठा वोिन पूजासी । ऄिभषाक करावा श्रीरुद्रासी । सलगपूजा समानासी । फळ ऄसा िनधाुरा ॥२४॥

एकमुख पंचमुख । एकादश ऄसती मुख । चतुदश

ु ावद कौतुक । मुखा ऄसती पररयासा ॥२५॥

हा ईत्तम िमळती जरी । ऄथवा ऄसती नानापरी । धारण करावा प्रीितकरी । पावा चतुर्मवध पुरुषाथु ॥२६॥

यांचा पूवील अख्यान । िवशाष ऄसा ऄित गहन । ऐकता पापा पळोन । जाती तवररत पररयासा ॥२७॥

राजा काश्मीरदाशासी । भद्रसान नामा पररयासी । तयाचा पुत्र सुधमु नामासी । प्रख्यात ऄसा ऄवधारा ॥२८॥

तया राजाचा मंत्रीसुत । नाम तारक िवख्यात । दोघा कु मार ज्ञानवंत । परमसखा ऄसित दाखा ॥२९॥

ईभयता एका वयासी । एका स्थानी िवद्याभ्यासी । क्रीडा िवनोद ऄित प्रीतींसी । वतुती दाखा संतोषा ॥३०॥

पृष्ठ १५० of २७१

क्रीडास्थानी सहभोजनी । ऄसती दोघा संतोषोिन । ऐसा कु मार महाज्ञानी । िशवभजक पररयासा ॥३१॥

सवुदह
ा ा ऄलंकार । रुद्रािमाळा सुंदर । भस्मधारण ित्रपुंड्र । रटळा ऄसा पररयासा ॥३२॥

रतनाभरणा सुवणु । लािखती लोहासमान । रुद्रमाळावाचून । न घाती दाखा ऄलंकार ॥३३॥

मातािपता बंधुजन । अणोिन दाती रतनाभरण । टाकोिन दाती कोपोन । लोह पाषाण म्हणती तयांसी ॥३४॥

वतुता ऐसा एका वदवशी । तया राजमंवदरासी । अला पराशर ऊिष । जो का ित्रकाळज्ञ ऄसा दाखा ॥३५॥

ऊिष अला दाखोन । राजा संमुख जाउन । साष्टांगी नमन करून । ऄिभवंवदला तया वाळी ॥३६॥

बैसवोिन ससहासनी । ऄघ्यु पाद्य दावोिन । पूजा का ली िवधानी । महानंदा तया वाळी ॥३७॥

कर जोडोिन मुिनवरासी । िवनवी राव भक्तीसी । िपसा लागला पुत्रांसी । काय करावा म्हणतसा ॥३८॥

रतनाभरणा ऄलंकार । न घाती भुषण पररकर । रुद्रािमाळा कं ठी हार । सवाुभरणा तीच कररती ॥३९॥

िशकिवल्या नायकती । कै चा यांचा मती । स्वामी तयाता बोिधती । तरीच ऐकती कु मार ॥४०॥

भूतभिवष्यावतुमानी । ित्रकाळज्ञ तुम्ही मुिन । यांचा ऄिभप्राय िवस्तारोिन । िनरोपावा दातार ॥४१॥

ऐकोिन रायाचा वचन । पराशरा हषु जाण । िनरोिपतसा हासोन । म्हणा िविचत्र ऄसा दाखा ॥४२॥

तुझ्या अिण मंित्रसुताचा । वृत्तान्त ऄसती िवस्मयाचा । सांगान ऐक िविचत्र साचा । म्हणोिन िनरोपी तया वाळी ॥४३॥

पूवी नंदीनाम नगरी । ऄित लावण्य सुंदरी । होती एक वाश्या नारी । जैसा ताज चंद्रकांित ॥४४॥

जैसा चंद्र पौर्मणमासी । तैसा छत्र ऄसा ितसी । सुखासन सुवणैसी । शोभायमान ऄसा दाखा ॥४५॥

िहरण्यमय ितचा भुवन । पादुका सुवणाुच्या जाण । नानापरी अभरणा । िविचत्र ऄसती पररयासा ॥४६॥

पयंक रतनखिचत दाखा । विाभरणा ऄनाका । गोमिहषी दास्यावदका । बहुत ऄसती पररयासा ॥४७॥

सवाुभरणा तीस ऄसती । जैसी वदसा मन्मथरित । नवयौवना सोमकांित । ऄितसुंदर लावण्य ॥४८॥

गंध कुं कु म कस्तुरी । पुष्पा ऄसती नानापरी । ऄिखल भोग ितच्या घरी । ख्याित ऄसा तया ग्रामी ॥४९॥

धनधान्यावद संपित्त । कोरटसंख्या नाही िमित । ऐिशयापरी नांदती । वारविनता तया नगरी ॥५०॥

ऄसोिन वारविनता । म्हणवी अपण पितव्रता । धमु करी ऄसंख्याता । ऄन्नविा ब्राह्मणांसी ॥५१॥

नाट्यमंडप ितचा द्वारी । रतनखिचत नानापरी । ईभाररला ऄितकु सरी । सदा नृतय करी ताथा ॥५२॥

सिखवगाुसह िनतय । नृय करी मनोरथ । कु क्कु ट मकु ट िवनोदाथु । बांिधला ऄसती मं डसपी ॥५३॥

तया मकु टकु क्कु टांसी । नृतय िशकवी िवनोदासी । रुद्रािमाळाभूषणासी । गळा रुद्राि बांिधला ॥५४॥

तया मकु टकु क्कु टांसी । नामा ठा िवली सदािशव ऐसी । वतुता एका वदवसी । ऄिभनव झाला पररयासा ॥५५॥

िशवव्रत म्हणजा एक । वैश्य झाला महाधिनक । रुद्रािमाळा-भस्मांवकत । प्रवाशला ितचा घरी ॥५६॥

तयाचा सव्य करी दाखा । रतनखिचत सलग िनका । ताजा फाका चंद्राकाु । िवराजमान वदसतसा ॥५७॥

तया वैश्यासी दाखोिन । नाला वाश्या वंदिू न । नाट्यमंडपी बैसवोिन । ईपचार का ला नानापरी ॥५८॥

तया वैश्याचा करी । जा का होता सलग भारी । रतनखिचत सूयाुपरी । वदसतसा तयाचा ॥५९॥

दाखोिन सलग रतनखिचत । वारविनता िवस्मय करीत । अपुल्या सखीस म्हणत । ऐसी वस्तु पािहजा अम्हा ॥६०॥

पुसावा तया वैश्यासी । जरी दाइल मौल्यासी । ऄथवा दाइल रतीसी । होइन कु लिी तीन वदवस ॥६१॥

ऐकोन ितयाचा वचन । पुसती वैश्यासी सखी जाण । जरर का द्याल सलगरतन । दाइल रित वदवस तीनी ॥६२॥

पृष्ठ १५१ of २७१

ऄथवा द्याल मौल्यासी । लिसंख्यावद द्रव्यासी । जा का वसा तुमचा मानसी । िनरोपावा वाश्याप्रती ॥६३॥

ऐकोिन सिखयांचा वचन । म्हणा वैश्य हासोन । दाइन सलग मोहन । रितकांिा करुनी ॥६४॥

तुमची मुख्य वारविनता । जरी होइल माझी कांता । वदवस तीन पितव्रता । होवोिन ऄसणा मनोभावा ॥६५॥

म्हणोिनया मुख्य विनतासी । पुसतसा वैश्य ितसी । व्यिभचाररणी नाम तुजसी । काय सतय तुझा बोल ॥६६॥

तुम्हा कै चा धमु कमु । बहु पुरुषांचा संगम । पितव्रता कै चा नाम । तुज ऄसा सांग मज ॥६७॥

प्रख्यात तुमचा कु ळाचार । सदा करणा व्यिभचार । नवहा तुमचा मन िस्थर । एका पुरुषासवा िनतय ॥६८॥

ऐकोिन वैश्याचा वचन । वारविनता बोला अपण । वदनत्रय सतय जाण । होइन तुमची कु लिी ॥६९॥

द्यावा माता सलगरतन । रितप्रसंगी तुमचा मन । संतोषवीन ऄितगहन । तनमनधनासी ॥७०॥

वैश्य म्हणा ितयासी । प्रमाण द्यावा अम्हांसी । वदनत्रय वदवािनशी । वागावा पतनीधमुकमे ॥७१॥

तया वाळी वारविनता । सलगावरी ठा वी हाता । चंद्र सूयु सािी कररता । झाली पतनी तयाची ॥७२॥

आतुवकया ऄवसरी । सलग वदला ितयाचा करी । संतोष जहाली ती नारी । करी कं कण बांिधला ॥७३॥

सलग दावोिन वाश्यासी । बोला वैश्य पररयासी । माझ्या प्राणासमानासी । सलग ऄसा जाण तुवा ॥७४॥

या कारणा सलगासी । जतन करणा पररयासी । हािन होता यासी । प्राण अपुला दाइन ॥७५॥

ऐसा वैश्याचा वचन ऐकोन । ऄंिगकाररला अपण । म्हणा सलग करीन जतन । प्राणापरी पररयासा ॥७६॥

ऐसी दोघा संतोिषत । बैसला होता मंडपात । वदवस जाता ऄस्तंगत । म्हणती जाउ मंवदरा ॥७७॥

संभोगसमयी सलगासी । न ठा वावा जविळका सी । म्हणा वैश्य ितयासी । तया वाळी पररयासा ॥७८॥

ऐकोिन वैश्याचा वचन । मंडपी ठा िवला सलगरतन । मध्यस्तंभी बैसवोन । गाली ऄंतगृुहात ॥७९॥

क्रीडा कररती दोघाजण । होता ऐका एक िण । ईरठला ऄिग्न दारुण । तया नाट्यमंडपी ॥८०॥

ऄिग्न लागता मंडप । भस्म झाला जैसा धूप । वैश्य कररतसा प्रलाप । दाखोिन तया वाळी ॥८१॥

म्हणा हा हा काय झाला । माझा प्राणसलग गाला । िवझिवताती ऄितप्रबळा । नगरलोक िमळोिन ॥८२॥

िवझवूिनया पहाती सलगासी । दग्ध झाला पररयासी । ऄग्नी कु क्कु टमकु टांसी । दहन जहाला पररयासा ॥८३॥

वैश्य दाखोिन तया वाळी । दुःख करी ऄितप्रबळी । प्राणसलग गाला जळोिन । अता प्राण तयजीन म्हणा ॥८४॥

म्हणोिनया िनघाला बाहारी । अयती का ली ता ऄवसरी । काष्ठा िमळवोन ऄपारी । ऄिग्न का ला पररयासा ॥८५॥

सलग दग्ध झाला म्हणत । ऄिग्नप्रवाश का ला तवररत । नगरलोक िवस्मय करीत । वाश्या दुःख करीतसा ॥८६॥

म्हणा हा हा काय झाला । पुरुषहतयापाप घडला । सलग मंडपी ठा िवला । दग्ध जहाला पररयासा ॥८७॥

वैश्य माझा प्राणाश्वर । तया हािन जहाली िनधाुर । पितव्रताधमे सतवर । प्राण तयजीन म्हणतसा ॥८८॥

बोलािवला िवप्रांसी । संकिल्पला संपदासी । सहगमन करावयासी । दानधमु करीतसा ॥८९॥

विा भूषणा भांडारा । दाती झाली िवप्रवरा । चंदनकाष्ठभारा । चातिवला ऄग्नीसी ॥९०॥

अपुल्या बंधुवगाुसी । नमोिन पुसा तयासी । िनरोप द्यावा अपणासी । पतीसवा जातसा ॥९१॥

ऐकोिन ितयाचा वचन । दुःख पावला बंधुजन । म्हणती तुझी बुिद्ध हीन । काय धमु करीतसा ॥९२॥

वाश्याच्या मंवदरासी । याती पुरुष रतीसी । िमती नाही तयांसी । का वी जहाला तुझा पुरुष ॥९३॥

कै चा वैश्य कै चा सलग । वाया जािळसी अपुला ऄंग । वारविनता धमु चांग । नूतन पुरुष िनतय घ्यावा ॥९४॥

पृष्ठ १५२ of २७१

ऐसा वैश्य वकती याती । तयांची कै शी होसी सती । हासती नगरलोक ख्याित । काय तुझी बुिद्ध सांगा ॥९५॥

याणापरी सकळ जन । वाररताती बंधुजन । काय का िलया नायका जाण । कवणाचाही ता काळी ॥९६॥

वाश्या म्हणा तया वाळी । अपुला पित वैश्य ऄढळी । प्रमाण का ला तयाजवळी । चंद्र सूयु सािी ऄसा ॥९७॥

सािी का ली म्या हो ििित । वदवस तीन ऄहोरात्री । धमुकमु तयाची पतनी । जाहला अपण पररयासा ॥९८॥

माझा पित जाहला मृत । अपण िवनवीतसा सतय । पितव्रता धमु ख्यात । वादशाि पररयासा ॥९९॥

पतीसवा जा नारी । सहगमन हाय प्रीितकरी । एका क पाईली भूमीवरी । ऄश्वमाधफळ ऄसा ॥१००॥

अपुला माता िपता ईद्धरती । एकवीस कु ळा पिवत्र होती । पतीची जाण ताच रीती । एकवीस कु ळा पररयासा ॥१॥

आतुका जरी न कररता । पाितव्रतयपणा वृथा । का वी पािवजा पंथा । स्वगाुिचया िनिया ॥२॥

ऐसा पुण्य जोिडती । काय वाचूिन राहणा ििती । दुःख संसारसागर ख्याित । मरणा सतय कधी तरी ॥३॥

म्हणोिन िवनवी सकळांसी । िनघाली बाहार संतोषी । अली ऄिग्नकुं डापासी । नमन करी तया वाळी ॥४॥

स्मरोिनया सवेश्वर । का ला सूयाुसी नमस्कार । प्रदििणा ईल्हास थोर । कररती झाली तया वा ळी ॥५॥

नमुनी समस्त िद्वजांसी । ईभी ठा ली ऄिग्नकुं डासी । ईडी घातली वागासी । ऄिभनव जहाला तया वाळी ॥६॥

सदािशव पंचवक्त्र । दशभुजा नागसूत्र । हाती अयुधा िविचत्र । ित्रशूळ डमरू जाण पा ॥७॥

भस्मांवकत जटाधारी । बैसला ऄसा नंदीवरी । धररता झाला वरचावरी । वाश्याशी तया वा ळी ॥८॥

तया ऄिग्नकुं डात । न वदसा ऄिग्न ऄसा शांत । भक्तवतसल जगन्नाथ । प्रसन्न झाला तया वाळी ॥९॥

हाती धरुनी ितयासी । कडा काढी व्योमका शी । प्रसन्न होईनी पररयासी । वर माग म्हणतसा ॥११०॥

इश्वर म्हणा ितयासी । अलो तुझा परीिासी । धमुधैयु पाहावयासी । याणा घडला पररयासा ॥११॥

झालो वैश्य अपणची । रतनसलग स्वयंभूची । मायाऄिग्न का ला म्यांची । नाट्यमंडप दग्ध का ला ॥१२॥

तुझा मन पहावयासी । जहालो ऄिग्नप्रवाशी । तूची पितव्रता सतय होशी । सतय का ला व्रत अपुला ॥१३॥

संतोषलो तुझा भक्तीसी । दाइन वर जो मागसी । अयुरारोग्यिश्रयासी । जा आिच्छसी ता दाइन ॥१४॥

म्हणा वाश्या तया वाळी । नलगा वर चंद्रमौळी । स्वगु भूिम पाताळी । न घा भोग ऐश्वयु ॥१५॥

तुझा चरणकमळी भृंग । होवोिन राहीन महाभाग्य । माझा आष्ट बंधुवगु । सकळ तुझा सिन्नधासी ॥१६॥

दासदासी माझा ऄसती । सकळा न्यावा स्वगाुप्रित । तव सिन्नध पशुपित । सवुदा राहो सवेश्वरा ॥१७॥

न वहावी पुनरावृत्ती । न लागा संसार यातायाती । िवमोचावा स्वामी तवररती । म्हणोिन चरणी लागली ॥१८॥

ऐकोिन ितयाचा वचन । प्रसन्न झाला गौरीरमण । सकळा िवमानी बैसवोन । घाउन गाला स्वगाुप्रती ॥१९॥

ितचा नाट्यमंडपात । जो का झाला मकु टघात । कु क्कु टसमवात । दग्ध जहाला पररयासा ॥१२०॥

म्हणोिन पराशर ऊिष । सांगतसा रायासी । मकु टजन्म तयजूिन हषी । तुझा ईदरी जन्मला ॥२१॥

तुझा मंित्रयाचा कु शी । कु क्कु ट जन्मला पररयासी । रुद्रािधारणफळा ऐसी । राजकु मार होउन अला ॥२२॥

पूवुसंस्काराकररता । रुद्रािधारण का ला िनतया । आतका पुण्य घडला म्हणता । जहाला तुझा कु मार हा ॥२४॥

अता तरी ज्ञानवंती । रुद्राि धारण कररताती । तयाच्या पुण्या नाही िमती । म्हणोिन सांगा पराशरऊिष ॥२५॥

श्रीगुरु म्हणती दंपतीसी । याणापरी रायासी । सांगता झाला महाऊिष । पराशर िवस्तारा ॥२६॥

ऐकोिन ऊषीचा वचन । राजा िवनवी कर जोडू न । प्रश्न का ला ऄितगहन । सांगान ऐका एकिचत्ता ॥२७॥

पृष्ठ १५३ of २७१

म्हणोिन िसद्ध िवस्तारा सी । सांगा नामधारकासी । ऄपूवु जहाला पररयासी । पुढील कथा ऄसा ऐका ॥२८॥

गंगाधराचा नंदनु । सांगा श्रीगुरुचररत्रकामधानु । ऐका श्रोता सावधानु । लाधा चारी पुरुषाथु ॥२९॥

आित श्रीगुरुचररत्रामृत । रुद्रािमिहमा याथ । सांिगतला िनभ्रांत । पुण्यातमक पावन जा ॥१३०॥

आित श्रीगुरुचररत्रामृता परमकथाकल्पतरौ श्रीनृससहसरस्वतयुपाख्याना िसद्धनामधारकसंवादा रुद्रािमाहातम्य नाम त्रयसिशत्तमोऽध्यायः

॥३३॥

श्रीगुरुदत्तात्रायापुणमस्तु ॥ श्रीगुरुदाव दत्त ॥ ओवीसंख्या १३० ॥

पृष्ठ १५४ of २७१

ऄध्याय चौितसावा
श्रीगणाशाय नमः ।

श्रीगुरु म्हणती दंपतीसी । ऐसा पराशर ऊिष । तया काश्मीर राजासी । रुद्रािमिहमा िनरोपी ॥१॥

तया राजकु माराचा । िवस्तारोिन सुधावाचा । सांिगतला पूवुजन्माचा । चररत्र सवु ॥२॥

संतोषोिन तो राजा । लागला तयाचा पादांबुजा । कर जोडोिनया वोजा । िवनवीतसा पररयासा ॥३॥

राजा म्हणा ऊषीश्वरासी । स्वामी िनरोिपला अम्हांसी । पुण्य घडला अतमजासी । रुद्रािधारणा करोिनया ॥४॥

पूवुजन्मी ऄज्ञानासी । रुद्राि बांिधला ितणा वाश्यी । तया पुण्या दशा ऐशी । प्राप्त झाली स्वािमया ॥५॥

ज्ञानवंत अता जाण । कररती रुद्रािधारण । पुढा यांचा लिण । कवणापरी वतुतील ॥६॥

भूतभिवष्य-वतुमानी । ित्रकाळज्ञ तुम्ही मुिन । सांगा स्वामी िवस्तारोिन । माझािन मंित्रकु मराचा ॥७॥

ऐकोिन रायाचा वचन । सांगा ऊिष िवस्तारोन । दोघा कु मारकांचा लिण । ऄपूवु ऄसा पररयासा ॥८॥

ऊिष म्हणा रायासी । पुत्रभिवष्य पुससी । ऐकोिन दुःख पावसी । कवणापरी सांगावा ॥९॥

राव िवनवी तया वाळी । िनरोपावा सकळी । ईपाय कररसी तातकाळी । दुःखावागळा तूिच कररसी ॥१०॥

ऐकोिनया ऊषीश्वर । सांगता झाला िवस्तार । ऐक राजा तुझा कु मार । बारा वषे अयुष्य ऄसा ॥११॥

तया बारा वषाुत । रािहला ऄसती वदवस सात । अठवा वदवसी याइल मृतयु । तुझ्या पुत्रासी पररयासा ॥१२॥

ऐकोिन ऊषीचा वचन । राजा मूर्मच्छत जाहला ततिण । कररता झाला रुदन । ऄनाकपरी दुःख कररत ॥१३॥

ऐकोिन राजा तया वाळी । लागला ऊषीच्या चरणकमळी । राखा राखा तपोबळी । शरणागत मी तुझा ॥१४॥

नानापरी गिहवरत । मुिनवराचा चरण धररत । िवनवीतसा िियांसिहत । काय करावा म्हणोिनया ॥१५॥

दयािनिध ऊषीश्वरु । सांगता झाला िवचारु । शरण ररघावा जगद्गुरु । ईमाकांत िशवासी ॥१६॥

मनीचा भय तयजुनी । ऄसावा अता िशवध्यानी । तो राखील शूलपाणी । अराधावा तयाता ॥१७॥

सजकावया काळासी । ईपाय ऄसा पररयासी । सांगान तुम्हा िवस्तारा सी । एकिचत्ता ऄवधारा ॥१८॥

स्वगु मृतय पाताळासी । दाव एक व्योमका शी । िनष्कलंक पररयासी । िचदानंदस्वरूप दाखा ॥१९॥

ऐसा दाव मूर्मतमंत । रजोरूपा ब्रह्मा सृजत । सृिष्ट करणार समथु । वाद चारी िनर्ममला ॥२०॥

तया चतुवेदांसी । वदधला तया िवरं चीसी । अतमतत्त्वसंग्रहासी । ठा िवली होती ईपिनषदा ॥२१॥

भक्तवतसल सवेश्वर । ताणा वदधला वादसार । रुद्राध्याय सुंदर । वदधला तया िवरं चीसी ॥२२॥

रुद्राध्यायाची मिहमा । सांगता ऄसा ऄनुपमा । याता नाश नाही जाणा । ऄव्यय ऄसा पररयासा ॥२३॥

पंचतत्त्व िशवातमक । रुद्राध्याय ऄसा िवशाष । ब्रह्मयाना चतुमुख । िवश्व सृिजला वादमता ॥२४॥

तया चतुमुखी दाखा । वाद चारी सांगा िनका । वदन दििण कणु एका । यजुवेद िनरूिपला ॥२५॥

तया यजुवेदांत । ईपिनषदसार ख्यात । रुद्राध्याय िवस्तारत । सांगा ब्रह्मा मुिनवरांसी ॥२६॥

समस्त दावऊषींसी । मरीिच ऄित्र पररयासी । अिणक सकळ दावांसी । सांगा ब्रह्मा तया वाळी ॥२७॥

तािच ऊिष पुढा दाखा । िशकिवती अपुला िशष्यावदका । तयांचा िशष्य पुढा ऐका । अपुल्या िशष्या िशकिवला ॥२८॥

पुढा तयांचा पुत्रपौत्री । िवस्तार झाला जगत्री । िशकिवला ऐका पिवत्री । रुद्राध्याय भूमीवरी ॥२९॥

तयाहूिन नाही अिणक मंत्र । तवररत तप साध्य होत । चतुर्मवध पुरुषाथु लाधा तवररत पररयासा ॥३०॥

पृष्ठ १५५ of २७१

नानापरीची पातका । का ली ऄसती ऄनाका । रुद्रजासया सम्यका । भस्म होती पररयासा ॥३१॥

अिणक एक नवल का ला । ब्रह्मदाव सृिष्ट रिचला । वादतीथु ऄसा भला । स्नानपान करावा ॥३२॥

तयाणा कमे पररहरती । संसार होय िनष्कृ ित । जा जन श्रीगुरु भजती । ता तरती भवसागर ॥३३॥

सुकृत ऄथवा दुष्कृ त । जा जा कीजा अपुला हीत । जैसा पाररला ऄसा शात । तािच ईगवा पररयासा ॥३४॥

सृिष्टधमुप्रवृत्तीसी । ब्रह्मा रिचला पररयासी । अपुला विपृष्ठस

ा ी । धमाुधमु ईपजवी ॥३५॥

जा जन धमु कररती । आह पर सौख्य पावती । जा ऄधमे रहाटती । पापरूपी तािच जाणा ॥३६॥

काम क्रोध लोभ जाण । मतसर दंभ पररपूणु । ऄधमाुचा सुत जाण । आतुका नरकनायक ॥३७॥

गुरुतल्पगसुरापानी । कामुक जा पररपुणी । पुल्कस्वरूप ऄंतःकरणी । तािच प्रधान नरकाचा ॥३८॥

क्रोधा िपतृवधी दाखा । मातृवधी ऄसती जा का । ब्रह्महतयावद पातका । कन्यािवक्रयी जा जन ॥३९॥

आतुका क्रोधापासूिन । ईद्भव झाला म्हणोिन । पुत्र जहाला या कारणी । क्रोधसुत तया म्हणती ॥४०॥

दाविद्वजस्वहरण दाखा । ब्रह्मस्व घावोिन नादी जो का । सुवणुतस्कर ऐका । लोभपुत्र तया नाव ॥४१॥

ऐशा पातकांसी । यमा िनरोिपला पररयासी । तुम्ही जावोिन मृतयुलोकासी । रहाटी करणा अपुला गुणा ॥४२॥

तुम्हासवा भृतय दाखा । दाइन सवु ईपपातका । सकळ पाठवावा नरका । जा जन ऄसती भूमीवरी ॥४३॥

यमाची अज्ञा घावोिन । अली पातका मावदनी । रुद्रजपतयाता दाखोिन । पळोिन गाली पररयासा ॥४४॥

जावोिनया यमाप्रती । महापातका िवनिवती । गालो होतो अम्ही ििती । भयचवकत होईनी अलो ॥४५॥

जय जयाजी यमराया । अम्ही पावलो महाभया । कककर तुमचा म्हणोिनया । प्रख्यात ऄसा ित्रभुवनी ॥४६॥

अम्ही तुमचा अज्ञाधारी । िनरोपा गालो धररत्री । पोळलो होतो विह्नपुरी । रुद्रजप ऐकोिन ॥४७॥

िितीवरी रहावयासी । शिक्त नाही अम्हांसी । पाहता रुद्रजपासी । पोळलो अम्ही स्वािमया ॥४८॥

ग्रामी खाटी नदीतीरी । वसती िद्वज महानगरी । दावालयी पुण्यिात्री । रुद्रजप कररताती ॥४९॥

कवणापरी अम्हा गित । जाउ न शको अम्ही ििती । रुद्रजप जन कररताती । तया ग्रामा जाउ न शको ॥५०॥

अम्ही जातो नरापासी । वतुिवतो पातकासी । होती नर महादोषी । िमित नाही पररयासा ॥५१॥

प्रायिित्तसहिासी जो का नवहा पुण्यपुरुषी । तैसा िद्वज पररयासी । पुण्यवंत होतसा ॥५२॥

एखादा समयी भक्तीसी । म्हणती रुद्राध्यायासी । तो होतो पुण्यरािश । पाहता तयासी भय वाटा ॥५३॥

तैसा पापी महाघोर । पुण्यवंत होतो नर । भूमीवरी कै सा अचार । अम्हा कष्ट होतसा ॥५४॥

काळकू ट महािवष । रुद्रजासय अम्हा वदसा । शिक्त नाही अम्हांसी । भूमीवरी जावया ॥५५॥

रुद्रजासयिवषासी । शमन करावया शक्त होसी । रि गा रि गा अम्हांसी । िवनिवताती पातका ॥५६॥

आतुका बोलती पातका । ऐकोिन यममाथा तुका । कोपा िनघाला तवका । ब्रह्मलोका तया वाळी ॥५७॥

जाउिनया ब्रह्मयापासी । िवनवी यम तयासी । जय जयाजी कमळवासी । सृिष्टकारी चतुमुखा ॥५८॥

अम्ही तुझा शरणागत । तुझा अज्ञा कायु कररत । पापी नराता अिणत । नरकालयाकारणा ॥५९॥

महापातकी नरांसी । अणू पाठिवतो भृतयांसी । पातकी होय पुण्यरािश । रुद्रजप करूिनया ॥६०॥

समस्त जाती स्वगाुसी । महापातकी ऄितदोषी । नाश का ला पातकांसी । शून्य जहाला नरकालय ॥६१॥

नरक शून्य झाला सकळ । माझा रार्जय िनष्फळ । समस्त जहाला कै वल्य । ईतपित्त रािहली स्वािमया ॥६२॥

पृष्ठ १५६ of २७१

याता ईपाय करावयासी । दावा तू समथु होसी । राखा राखा अम्हांसी । रार्जय गाला स्वािमया ॥६३॥

तुम्ही होईनी मनुष्यासी । स्वािमतव वदधला भरवसी । रुद्राध्यायािनधानासी । कासया साधन वदधलात ॥६४॥

याकारणा मनुष्य लोकी । नाही पापलाश । रुद्रजपा िवशाष । पातका जळती ऄनाक ॥६५॥

याणापरी यम दाखा । िवनिवता झाला चतुमुखा । प्रतयुत्तर दातसा ऐका । ब्रह्मदाव यमासी ॥६६॥

ऄभक्तीना दुमुदस
ा ी । रुद्रजप कररती यासी । ऄज्ञानी लोक तामसी । ईभ्यानी िनजूनी पढती नर ॥६७॥

तयाता ऄिधक पापा घडती । ता दंडावा तुवा तवररती । जा का भावाथे पढती । ता तवा सवुदा वजाुवा ॥६८॥

बाधू नका तुम्ही ऐका । सांगावा ऐसा पातका । रुद्रजपा पुण्य िवशाखा । जा जन पढती भक्तीसी ॥६९॥

पूवुजन्मी पापा कररती । ऄल्पायुषी होउिन ईपजती । तया पापा होय िनष्कृ ित । रुद्रजपाकरूिनया ॥७०॥

तैसा ऄल्पायुषी नरा । रुद्रजप कररता बरा । पापा जाती िनधाुरा । दीघाुयु होय तो दाखा ॥७१॥

ताजो वचुस् बल धृित । अयुरारोग्य ज्ञान संपित्त । रुद्रजपा वधुती । ऐक यमा एकिचत्ता ॥७२॥

रुद्रजपमंत्रासी । स्नान करिवती इश्वरासी । तािच ईदक भक्तीसी । जा जन कररती स्नानपान ॥७३॥

तयाता मृतयुभय नाही । अिणक एक नवल पाही । रुद्रजपा पुण्य दाही । िस्थर जीव पुण्य ऄसा ॥७४॥

ऄितरुद्र जपोिन ईदकासी । स्नान का ल्या वरांसी । भीतसा मृतयु तयासी । ताही तरती भवाणुवी ॥७५॥

शतरुद्र ऄिभषाकासी । पूजा कररती महाशासी । ता जन होती शतायुषी । पापिनमुुक्त पररयासा ॥७६॥

ऐसा जाणोिन मानसी । सांगा अपुला दूतासी । रुद्र जपता िवप्रांसी । बाधू नको म्हणा ब्रह्मा ॥७७॥

ऐकोिन ब्रह्मयाचा वचना । यम अला अपुला स्थाना । म्हणोिन पराशरा जाणा । िनरोिपला रायासी ॥७८॥

अता तुझ्या कु मारासी । ईपाय सांगान पररयासी । दशसहि रुद्रासी । स्नपन करी िशवाता ॥७९॥

दहा सहि वषांवरी । तव पुत्र रार्जय करी । आं द्रासमान धुरंधरी । कीर्मतवंत ऄपार ॥८०॥

तयाचा रार्जयािश्रयासी । ऄपाय नसा िनियासी । ऄकं टक संतोषी । रार्जय करी तुझा सुत ॥८१॥

बोलवावा शत िवप्रांसी । जा का िवद्वज्जन पररयासी । लावावा ज्ञानी ऄनुष्ठानासी । तातकाळ तुवा रुद्राच्या ॥८२॥

ऐशा िवप्राकरवी दाखा । िशवासीकरी ऄिभषाका । अयुष्य वधेल कु मारका । सद्यःश्राय होइल ॥८३॥

याणापरी रायासी । सांगा पराशर ऊिष । राया महा अनंदस

ा ी । अयुष्य वधुना अरं भ का ला ॥८४॥

ऐसा ऊिष पराशर । ईपदािशतांची िद्वजवर । बोलावोिनया सवु संभार । पुरवीतसा ब्राह्मणांसी ॥८५॥

शतसंख्याक कलशांसी । िविधपूवुक िशवासी । पुण्यवृितळा सी । ऄिभषाक करिवतसा ॥८६॥

तयािचया जळा पुत्रासी । स्नान करवी प्रितवदवसी । सप्त वदन याणा िवधींसी । अरािधला इश्वर ॥८७॥

ऄवधी जहाली वदवस सात । बाळ पिडला िनचािष्टत । पराशरा यावोिन तवररत । ईदका सी ससिचला ॥८८॥

तया वाळी ऄविचत । वाक्य जहाला ऄदृश्यत । सवािच वदसा ऄद्भुत । दंडहस्त महापुरुष ॥८९॥

महादंष्ट्र भयचवकत । अला होता यमदूत । समस्त िद्वजवर रुद्र पढत । मंत्रािता दाताती ॥९०॥

मंत्रािता ता ऄवसरी । घातिलया कु मारावरी । दूत पाहती राहूिन दूरी । जवळ याउ न शकती ॥९१॥

होता महापाश हाती । कु मारावरी टाकू याती । िशवदूत दंडहस्ती । मारू अला यमदूता ॥९२॥

भया चवकत यमदूत । पळोिन गाला धावत । पाठी लागला िशवदूत । वादपुरुषरूप दाखा ॥९३॥

याणापरी िद्वजवर । ताणा रििला राजकु मार । अशीवाुद दाती थोर । वादश्रुित करूिनया ॥९४॥

पृष्ठ १५७ of २७१

आतुवकयावरी राजकु मार । सावध झाला मन िस्थर । राजयासी अनंद थोर । समारं भ करीतसा ॥९५॥

पूजा करोिन िद्वजांसी । दाता झाला भोजनासी । तांबूलावद दििणासी । संतोषिवला िद्वजवर ॥९६॥

संतोषोिन महाराजा । सभा रिचत महावोजा । बैसवोिन समस्ता िद्वजा । महाऊषीता ससहासनी ॥९७॥

राजा अपुला िियासिहत । घािलता झाला दंडवत । यावोिनया बैसला सभात । अनंवदत मानसी ॥९८॥

तया समयी ब्रह्मसुत । नारद अला ऄकस्मात । राजा धावोिन चरण धरीत । ससहासनी बैसवी ॥९९॥

पूजा करोिन ईपचारी । राजयाता नमस्कारी । म्हणा स्वामी या ऄवसरी । कोठोिन याणा झाला पै ॥१००॥

राजा म्हणा दावऊषी । सहडता तुम्ही ित्रभुवनासी । काय वतुला िवशाषी । अम्हालागी िनरोिपजा ॥१॥

नारद म्हणा रायासी । गालो होतो कै लासासी । याता दािखला मागाुसी । ऄपूवु झाला पररयासा ॥२॥

महामृतयु दूतांसिहत । न्यावया अला तुझा सुत । सवािच याउिन िशवदूत । तयालागी पराभिवला ॥३॥

यमदूत पळोिन जाती । यमापुढा सवु सांगती । अम्हा माररला िशवदूती । कै सा करावा िितीत ॥४॥

यम कोपोिन िनघाला । वीरभद्रापासी गाला । म्हणा दूता का मार वदला । िनरपराधा स्वािमया ॥५॥

िनजकमाुनुबंधासी । राजपुत्र गतायुषी । तयाता अिणता दूतांसी । कासया िशवदूती माररला ॥६॥

वीरभद्र ऄितक्रोधी । म्हणा झाला रुद्रिविध । दहा सहि वषे ऄविध । अयुष्य ऄसा राजपुत्रा ॥७॥

न िवचाररता िचत्रगुप्ता । वाया पाठिवला दूता । वोखटा का ला िशवदूता । िजवा सोिडला म्हणोिन ॥८॥

बोलावोिन िचत्रगुप्ता । अयुष्य िवचारीन तवररता । म्हणोिन पाठवी दूता । िचत्रगुप्त पाचाररला ॥९॥

पुसताित िचत्रगुप्तासी । काढोिन पाहा पुत्रासी । बारा वषे अयुष्य पररयासी । राजकु मारा िलिहला ऄसा ॥११०॥

ताथािच िलिहला होता अिणक । दशसहि वषे लाख । पाहोिन यम साशंवकत । म्हणा ऄपराध अमुचा ॥११॥

वीरभद्राता वंदन
ू । यमधमु गाला परतोन । अम्ही अलो ताथोन । म्हणोिन सांगा नारद ॥१२॥

रुद्रजपा पुण्य कररता । अयुष्य वधुला तुझा सता । मृतयु सजवकला तत्त्वता । पराशरगुरुकृ पा ॥१३॥

ऐसा नारद सांगोिन । िनघोिन गाला ताथोिन । पराशर महामुिन । िनरोप घातला रायाचा ॥१४॥

समस्त गाला िद्वजवर । राजा हषे िनभुर । रार्जय भोिगला धुरंधर । पुत्रपौत्री महीवरी ॥१५॥

ऐसा रुद्राध्यायमिहमा । पूजा करावी गुरुब्रह्मा । िभणा नलगा काळमिहमा । श्रीगुरु म्हणती दंपतीसी ॥१६॥

िसद्ध म्हणा नामधारकासी । ऐसी कथा िवस्तारा सी । श्रीगुरु सांगा दंपतीसी । प्रामभावाकरोिनया ॥१७॥

या कारणा श्रीगुरूसी । प्रीित थोर रुद्राध्यायासी । पूजा करावी भक्तीसी । रुद्राध्यायाकरोिनया ॥१८॥

म्हणा सरस्वतीगंगाधर । सांगा गुरुचररत्रिवस्तार । ऐकता तरा भवसागर । लाधा चारी पुरुषाथु ॥१९॥

आित श्रीगुरुचररत्रामृत । रुद्रािभषाकमाहातम्य ताथ । वर्मणला ऄसा ऄद्भुत । म्हणा सरस्वतीगंगाधर ॥१२०॥

आित श्रीगुरुचररत्रपरमकथाकल्पतरौ । श्रीनृससहसरस्वतयुपाख्याना िसद्धनामधारकसंवादा रुद्राध्यायमिहमावणुनं नाम चतुसिशोऽध्यायः

॥३४॥

श्रीगुरुदत्तात्रायार्मपतमस्तु ॥ ओवीसंख्या ॥१२०॥

पृष्ठ १५८ of २७१

ऄध्याय पस्तीसावा
श्रीगणाशाय नमः ।

नामधारक िसद्धासी । िवनवीतसा पररयासी । रुद्राध्याय िवस्तारा सी । दंपतीसी सांिगतला ॥१॥

पुढा काय वतुला । िवस्तारोिन सांगा विहला । मन माझा वाधला । गुरुचररत्र ऐकावया ॥२॥

िसद्ध म्हणा ऐक ताता । ऄपूवु ऄसा पुढा कथा । तािच जाण पितव्रता । श्रीगुरूता िवनवीत ॥३॥

कर जोडोिन गुरूसी । िवनवीतसा भक्तीसी । अम्हा गित पुढा कै सी । कवणापरी ऄसावा ॥४॥

या कारणा अपणासी । एखादा मंत्र ईपदाशी । जाणा होय िस्थर जीवासी । चरणस्मरण सनातन ॥५॥

श्रीगुरु म्हणती ितयासी । िियांसी मंत्र ईपदाशी । पितभक्तीिवणा तयांसी । ईपदाशासी दाउ नया ॥६॥

दाता ईपदाश िियांसी । िवघ्न ऄसा मंत्रासी । पूवी शुक्राचायाुसी । झाला ऄसा पररयासा ॥७॥

ऐसा ऐकता गुरुवचन । िवनवीतसा कर जोडू न । ििया का वी मंत्रहीन । शुक्राचायाु कै सा झाला ॥८॥

िवस्तारोिन अम्हासी । सांगा स्वामी कृ पासी । म्हणोिन लागली चरणासी । करुणावचनाकरोिनया ॥९॥

श्रीगुरु सांगती ितयासी । पूवुकथा अहा ऐसी । युद्ध दावदैतयांसी । सदैव होय ऄवधारा ॥१०॥

दैतयसैन्य पडा रणी । शुक्र जपा संजीवनी । सकळ सैन्य ईठवूिन । पुनरिप युद्धा पाठवीत ॥११॥

आं द्र वाा ऄसुर मारी । शुक्र ऄमृत जप करी । सवािच याती िनशाचरी । दावसैन्य मारावया ॥१२॥

ऐसा होता एका वदवसी । आं द्र गाला कै लासासी । सांगा िस्थित िशवासी । शुक्राचायाुची मंत्र करणी ॥१३॥

कोपोिनया इश्वर । नंदीस सांगा ईत्तर । तुवा जावोिन वागवक्त्र । शुक्राचायाु धरोिन अणी ॥१४॥

स्वामीचा वचन ऐकोिन । नंदी गाला ठाकोिन । होता शुक्र तपध्यानी । मुखी धररला नंदीना ॥१५॥

नंदी नात िशवापासी । अकांत वतुला दैतयांसी । इश्वरा प्रािशला शुक्रासी । ऄगस्ती ससधूिचयापरी ॥१६॥

ऐसा वकतयाक वदवसांवरी । होता शुक्र िशवाचा ईदरी । िनघूिन गाला मूत्रद्वारी । िवसर पडला िशवासी ॥१७॥

पूवी होता शुक्र नाव । इश्वर-ईदरी झाला ईद्भव । नाव पावला भागुव । पुनः संजीवनी जपा तो ॥१८॥

आं द्र मनी िवचारी । पुरोिहतासी पाचारी । कै सा शुक्र िजवंत करी । पुनः दैतयजनांसी ॥१९॥

तयासी िवघ्न करावा एक । तू पुरोिहत िववाकयुक्त । बुिद्ध िवचारी ऄनाक । बृहस्पित गुरुराया ॥२०॥

पाहा पा दैतयांचा दैव कै सा । शुक्रासाररखा गुरु िवशाषा । दातो जीवासी भरवसा । दैतय याती युद्धासी ॥२१॥

तैसा तू नवहास अम्हांसी । अम्हाता का ईपाििसी । दावगुरु तू म्हणिवसी । बुिद्ध करी शीि अता ॥२२॥

तू पूर्जय सकळ दावांसी । जरी अम्हा कृ पा कररसी । शुक्राचायु काय िवशाषी । तुजसमान नवहा जाणा ॥२३॥

ऐसा नानापरी दाख । आं द्र ऄमरनायक । पूजा करी ईपचाररक । बृहस्पित संतोषला ॥२४॥

गुरु म्हणा आं द्रासी । यासी ऐक तू ईपायासी । षट्कणी करावा मंत्रासी । सामर्थयु राहील शुक्राचा ॥२५॥

एखादा पाठवावा शुक्रापासी । िवद्याथी करून तवरा सी । मंत्र िशका ल भरवसी । िवद्यार्मथरूपाकरूिनया ॥२६॥

अपुला पुत्र कच ऄसा । तयाता पाठवू िवद्याभ्यासा । मंत्र िशका ल अहा कै सी । संजीवनी ऄवधारा ॥२७॥

कचाता अणूिन बुिद्धयुिक्त । सांगतसा बृहस्पित । तुवा जावा शुक्राप्रती । िवद्यार्मथरूप धरोिन ॥२८॥

अमुची सनदा ताथा करी । मनोभावा सावा करी । संजीवनी कवणापरी । मंत्र िशका पुत्रराया ॥२९॥

आं द्रावदक दावतांचा । िनरोप घाउिन िपतयाचा । शुक्राप्रित गाला कचा । िवद्यार्मथरूप धरोिन ॥३०॥

पृष्ठ १५९ of २७१

नमन का ला साष्टांगी । ईभा रािहला करुणांगी । शुक्र पुसतसा वागी । कवण कोठू िन अलासी ॥३१॥

बोला अपण िद्वजकु मार । तुझी कीर्मत ऐवकली थोर । िवद्याभ्यासीन मनोहर । म्हणोन अलो सावासी ॥३२॥

सावक होइन तुमचा चरणी । अलो आच्छासी धरूिन । तू भक्तवतसलिशरोमिण । ऄनाथांचा प्रितपालक ॥३३॥

बोलोिन ऐसा कचवचन । िवनवीतसा कर जोडू न । शुक्रकन्या जवळी याउन । िपतयालागी िवनिवत ॥३४॥

िपतयासी म्हणा दावयानी । िवप्र भला वदसा नयनी । याता तुम्ही िशष्य करूिन । िवद्याभ्यास सांगावा ॥३५॥

कच सुंदर सुलिण । जैसा वदसा की मदन । दावयानी करी सचतन । ऐसा पित वहावा म्हणा ॥३६॥

ऐसी वासना धरुनी । िपतयाता िवनवुनी । िशष्य का ला कच सगुणी । शुक्राचायु िवद्या सांगा ॥३७॥

ऐसा िवद्याभ्यास करीत । दैतयकु ळी म्हणती िनिित । दावगणी अला सतय । कपटवाषा करूिन ॥३८॥

िशकू िनया िवद्यासी । जाउिन िशकवील दावांसी । कु डा होइल अम्हांसी । ताणा मनी सचतावला ॥३९॥

काळ क्रिमता एका वदवसी । कच पाठिवला सिमधांसी । दैतय जाती साह्यासी । तया कचाचा ऄवधारा ॥४०॥

रानी जाईनी समागमासी । दैतय माररला कचासी । सिमधा घावोिन घरासी । दैतय अपण याता झाला ॥४१॥

शुक्राचायांची कन्या । िपतयासी परम मान्या । िपतयासी िवनवी धन्या । कच कै सा नाही अला ॥४२॥

कच अिलयावाचूनी । भोजन न करी दावयानी । ऐसा ऐकता िनवाुणी । शुक्राचायु सचतावला ॥४३॥

ज्ञानी पाहा मानसी । मृतयु झाला ऄसा तयासी । मंत्र जपूिन संजीवनीसी । तवररत घरी अिणला ॥४४॥

अिणक होता बहुत वदवस । दैतय कररती ऄितद्वाष । गाला होता वनवास । पुनरिप तयासी विधयाला ॥४५॥

मागुती वाचाल म्हणोिन । चूणु कररती छादोिन । दाही वदशा टाकु नी । अला घरा पुनरिप ॥४६॥

वदवस गाला ऄस्तमानी । पुसतसा दावयानी । कच न वदसा म्हणोिन । िपतयाता िवनवीत ॥४७॥

कच माझा प्राणसखा । ना अिणशी जरी खाइन िवखा । दावी मज तयाचा मुखा । म्हणोिन प्रलाप करीतसा ॥४८॥

कन्यावरी ममतव बहुत । ताणा शुक्र ज्ञाना पहात । िछन्निभन्न का ला म्हणत । मंत्र जपला संजीवनी ॥४९॥

धन्य मंत्राचा सामर्थयु । कच अला घरा तवररत । दावयानी संतोषत । िपतयाना असलिगली ॥५०॥

दैतय मनी िवचार कररती । काय का ल्या न मरा म्हणती । गुरुकन्यासी याची प्रीित । म्हणुिन गुरु वाचिवतो ॥५१॥

अता ईपाय करू यासी । ईदइक याइल एकादशी । मारूिन िमळवू पानासी । गुरुमुखी पाजावा ॥५२॥

ऐशी िनगुती करोिन । अली एकादशी वदनी । कचाता बाहार नावोिन । मारता जहाला दैतय िशष्य ॥५३॥

प्राशन करिवती गुरूसी । िमळवूिनया मद्यरसी । िस्नग्ध िमळवूिनया बहुवसी । शुक्रगुरूसी दात झाला ॥५४॥

मागुती पुसा दावयानी । िपतयाता िवनवुनी । कचासी अणी म्हणोिन । रुदन करी अक्रोशा ॥५५॥

शुक्र पहातसा ज्ञानी न वदसा कच ित्रभुवनी । खाद करीतसा मनी । कन्यालोभाकरोिनया ॥५६॥

िवचार कररता सवाु ठायी । वदसू लागला अपुला दाही । संदाह पडला शक्रासी पाही । कै सा करावा म्हणोिन ॥५७॥

कन्यासी म्हणा शुक्र दाखा । कच न या अता ऐका । माझा ईदरी ऄसा िनका । कै सा काढू तयासी ॥५८॥

यासी कावढता अपणासी । मृतयु होइल पररयासी । काय ऄिभलाष ऄसा तयासी । म्हणोिन कन्यासी पुसतसा ॥५९॥

िपतया िवनवी दावयानी । ऄिभलाष होता माझा मनी । भायाु तयाची होईनी । दोघा राहू तुजपासी ॥६०॥

हािच वहावा माझा पित । ऐसा संकिल्पला िचत्ती । न ईठा जरी पुढती । तरी प्राण तयागीन ॥६१॥

संदह
ा पडला शुक्रासी । बोिधता झाला कन्यासी । तयास ईठिवता अपणासी । मृतयू होइल ऄवधारी ॥६२॥

पृष्ठ १६० of २७१

कन्या म्हणा िपतयासी । सकळा तू वाचिवसी । अपुला प्राण जाइल म्हणसी । हा अियु वाटतसा ॥६३॥

शुक्र म्हणा दावयानी । मंत्र ऄसा संजीवनी । मजवाचोिन नाणा कोणी । माता कोण ईठवील ॥६४॥

मंत्र सांगो नया कवणा । षट्कणी होता जाइल गुणा । कचाकररता माझा प्राण । जाइल दाखा ऄवधारी ॥६५॥

न ऐका कन्या दावयानी । िपतयाचा चरण धरोिन । िवनवीतसा कर जोडोिन । मंत्र अपणाता िशकवावा ॥६६॥

कचासी तू सजीव करी । तुज याइल मृतयू जरी । मी मंत्र जपोिन िनधाुरी । सजीव करीन तुजलागी ॥६७॥

शुक्र म्हणा कन्यासी । मंत्र सांगू नया िियांसी । दोष ऄसता पररयासी । वादशािसंमत ऄसा ॥६८॥

िियांसी मंत्र पितभिक्त । जपू नया मंत्रयुिक्त । सांगता दोष अम्हा घडती । मंत्रसामर्थयु जाइल ॥६९॥

िपतयासी म्हणा दावयानी । सुखा ऄसा मंत्र जपोिन । प्राण जातो म्हणोन । मूच्छाुगत पडली ता ॥७०॥

शुक्राची कन्यावरी प्रीित । ईठवूिन ितसी असलिगती । मंत्र ितसी सांगती । संिजवनी ऄवधारा ॥७१॥

अपुल्या पोटी कच होता । तोही होय ऐकता । मंत्र जहाला षट्कणुता । मग जपला कचािनिमत्त ॥७२॥

शुक्राचा पोटातुनी । कच िनघाला फोडु नी । मंत्र जपा ती दावयानी । िपतयाता ईठिवला ॥७३॥

तीन वाळा मंत्र जपता । कचा पाठ का ला तत्त्वता । संतोष करी मनी बहुता । कायु साधला म्हणोिन ॥७४॥

शुक्राचायाुता नमुनी । कच िवनवी कर जोडु नी । माता दैतय माररती म्हणोिन । िनरोप द्यावा मजलागी ॥७५॥

स्वामीचािन िवद्या िशकलो । तुझा कृ पाना पूणु जहालो । दावकायाुथु संतोषलो । म्हणूिन चरणी लागला ॥७६॥

शुक्राचाये हषोिन । िनरोप वदधला तयालागोनी । पदर धरी दावयानी । पित वहावा म्हणोिनया ॥७७॥

तूता माररला तीन वाळी । मी वाचिवला तया काळी । िवद्या िशकलासी िपतयाजवळी । ऄवश्य वरावा मजलागी ॥७८॥

कच म्हणा ऐक बाळा । गुरुकन्या भिगनी बोला । तुवा अमुता वाचिवला । माता होसी िनधाुरी ॥७९॥

वररता दोष अपणासी । दूषण ठा िवतील सवु ऊिष । भिगनी तू अमुची होसी । कै सी वरू म्हणा तो ॥८०॥

दावयानी कोपोिन । शाप वदधला ता िणी । वृथा िवद्या होइल मानी । समस्त िवसरा तातकाळी ॥८१॥

माझा ऄंतःकरणीची अशा । वृथा का ली िनराशा । िवद्या न या तुज लवलाशा । म्हणूिन शाप वदधला ॥८२॥

कच म्हणा ितयासी । वाया शािपला अम्हांसी । पुरुष वरील तुजसी । ब्रह्मकु ळाव्यितररक्त ॥८३॥

तुझा िपता ब्रह्मज्ञानी । जाणा ऄमृतसंजीवनी । तुज िशकिवला म्हणोिन । पुढा मंत्र न चाला ॥८४॥

ऐसा शाप दाईनी । कच गाला िनघुनी । संतोष झाला आं द्रभुवनी । दैतयजीवन नवहाची ॥८५॥

शुक्राचा संजीवनी मंत्र । कामा न या झाला ऄपात्र । िियांसी न सांगावा मंत्र । म्हणोिन श्रीगुरु िनरूिपती ॥८६॥

िियांलागी पितसावा । याची कारणा मंत्र न द्यावा । व्रतोपवास करावा । गुरु-पुरुष-िनरोपाना ॥८७॥

सािवत्री िवनवी श्रीगुरूसी । व्रत अचरला बहुवसी । तुझा वाक्य अम्हांसी । व्रत एखादा िनरोपावा ॥८८॥

तुजवरी माझा िवश्वास । तुजवाचोिन नाणू अिणकास । व्रत तूिच अम्हांस । व्रत तुझी चरणसावा ॥८९॥

भिक्त राहा तुझा चरणी । ऐसा िनरोप द्यावा मुिन । म्हणुनी लागली चरणी । कृ पा करी म्हणोिनया ॥९०॥

श्रीगुरु म्हणती ितयासी । सांगान तुज व्रत ऐसी । िस्थर होय ऄहावपणासी । रार्जय पावा तुझा पित ॥९१॥

दंपतय िवनवी श्रीगुरूसी । तुझा वाक्य कारण अम्हासी । जैसा तू िनरोप दासी । ताणा रीती रहाटू ॥९२॥

जो गुरुवाक्य न करी । तो पडा रौरवघोरी । तुझा वाक्य अम्हा िशरी । म्हणूिन चरणी लागली ॥९३॥

भक्तवतसल श्रीगुरुनाथ । सांगता जहाला ऄितप्रीत । िवस्तारोिन समथु । व्रत ितसी सांगतसा ॥९४॥

पृष्ठ १६१ of २७१

िसद्ध म्हणा नामधारका । श्रीगुरु म्हणती कौतुका । ऐकताती दंपती िनका । ऄितप्रीितकरोिनया ॥९५॥

श्रीगुरु म्हणती तयांसी । सांगान व्रत आितहासी । ऊिष पुसती सूतासी । व्रत बरवा िनरोपावा ॥९६॥

सूत म्हणा ऊषीश्वरा । व्रत सांगान मनोहरा । ििया ऄथवा पुरुषा बरा । व्रत ऄसा ऄवधारा ॥९७॥

िनतयानंद ऄसा शांत । िनर्मवकल्प िवख्यात । ऐसा इश्वर ऄर्मचता तवररत । सकळाभीष्टा पािवजा ॥९८॥

संसारसागरात । िवषयातुर अचरत । ताही पूिजता पूणु भक्त । तयासी इश्वर प्रसन्न होय ॥९९॥

िवरक्त ऄथवा संसाररत । िवषयातुर असक्त । जा पूिजती पूणु भक्त । तयासी इश्वर प्रसन्न होय ॥१००॥

ताणा पािवजा पैलपार । ऐसा बोलती वादशाि । स्वगाुपवगाु ऄिधकार । तयासी होय पररयासा ॥१॥

िवशाष व्रत ऄसा ऐक । सोमवार व्रतनायक । इश्वराचुन करा िववाक । सकळाभीष्टा पािवजा ॥२॥

नक्त भोजन ईपवासी । िजतेंवद्रय करा िवशाषी । वैवदक तांित्रक पूजासी । िविधपूवुक सकिळक ॥३॥

गृहस्थ ऄथवा ब्रह्मचारी । सुवािसनी कन्याकु मारी । भतृुिवण िवधवा नारी । व्रत करावा ऄवधारा ॥४॥

याचा पूवील अख्यान । सांगान ऐका ऄितगहन । ऐकता करी पावन । सकळासही पररयासा ॥५॥

स्कं दपुराणींची कथा । सवु साद्यंत ऐका । पूवुयुगी अयाुवतुका । राजा एक ऄवधारा ॥६॥

िचत्रवमाु नाम तयासी । धमाुतमा राजा पररयासी । धमुमागु अचरा हषी । ऄधमाुता िशिा करी ॥७॥

ऄिखल पुण्या तयाणा का ली । सकल संपित्त वाढिवली । समस्त पृर्थवी सजवकली । पराक्रमाकरूिनया ॥८॥

सहपतनी धमु कररती । पुत्रकाम्या िशवाप्रती । ऐसा वकती काळ क्रिमती । कन्या झाली तयाता ॥९॥

ऄितसुंदर सुलिण । पावुतीरूपासमान । ताज फाका सूयुवकरण । ऄितलावण्य न वणुवा ॥११०॥

वताुवया जातकासी । बोलािवला र्जयोितषी । िद्वज िमळाला ऄपारा सी । वतुिवती जातक ॥११॥

म्हणती कन्या सुलिण । नामा सीमंितनी जाण । ईमासारखा मांगल्यपण । ककवा दमयंतीस्वरूप होय ॥१२॥

भागीरथीऐसी रूपासी । लक्ष्मीसाररखी गुणराशी । ज्ञाना दावमतासरसी । जानकीसमान पितव्रता ॥१३॥

सूयाुसाररखी होइल कांित । चंद्रासमान मनशांित । दहा सहि वरुषा ख्याित । पतीसह रार्जय करील ॥१४॥

जातक वतुवला ितसी । राव पावला ऄितहषी । ऄिखल दाना िवप्रांसी । दाता जाहला ऄवधारा ॥१५॥

ऄसता राव सभासी । िद्वज एक पररयासी । भय न धररता वाक्यासी । बोलतसा ऄवधारा ॥१६॥

ऐक राया माझा वचन । कन्यालिण मी सांगान । चवदावा वषी िवधवापण । होइल आयासी जाण पा ॥१७॥

ऐसा वाक्य पररसोिन । राव पिडला मूछाु यावोिन । सचता वतुिल बहु मनी । िवप्रवाक्य पररसता ॥१८॥

ऐसा सांगोिन ब्राह्मण । गाला िनघोिन ततिण । सवु दुःखाता पावून । तळमळीत ताधवा ॥१९॥

ऐसा बालपण क्रिमता । सप्त वषे जाती तत्त्वता । सचतीत होती मातािपता । वर्हाड का वी करावा ॥१२०॥

चवदावा वषी िवधवापण । म्हणोिन बोिलला ब्राह्मण । ताणा व्याकु ळ ऄंतःकरण । राजा-राजपतनीचा ॥२१॥

कन्या खाळा राजांगणी । सवा सखयाता घावोिन । बोलता ऐवकला िवप्रवचनी । चौदावा वषी िवधवतव ॥२२॥

ऐसा ऐकोिन वचन । कन्या करीतसा सचतन । वतुता अली एक वदन । तया घरी ब्रह्मिी दाखा ॥२३॥

याज्ञवल्क्यािचया पतनी । मैत्रायी म्हणोिन । घरी अली दाखोिन । चरण धरीत ताधवा ॥२४॥

भावा साष्टांग नमूिन । करसंपुट जोडोिन । िवनवी करुणावचनी । माता प्रितपाळी म्हणतसा ॥२५॥

सौभाग्य िस्थर होय जाणा । ईपाय सांगा मजकारणा । चंचळ ऄसा ऄंतःकरणा । म्हणूिन चरणी लागली ॥२६॥

पृष्ठ १६२ of २७१

कन्या िवनवी ितयासी । ऐसा व्रत सांग अम्हांसी । अम्हा जननी तूिच होसी । व्रत सांग म्हणतसा ॥२७॥

ऐकोिन कन्याच्या वचना । बोला मैत्रायी जाणा । शरण ररघावा ईमारमणा । ऄहावपण िस्थर होय ॥२८॥

सोमवार पररयासी । व्रत अचरी नामासी । पूजा करावी िशवासी । ईपवास करुनी ऄवधारा ॥२९॥

बरवा सुस्नात होवोिन । पीतांबर नासोिन । मन िस्थर करोिन । पूजा करावी गौरीहरा ॥१३०॥

ऄिभषाका पापिय । पीठ पूिजता साम्रार्जय । गंधािता पुष्पमाल्य । सौभाग्यसौख्य पािवजा ॥३१॥

सौगंध होय धूपाना । कांित पािवजा दीपदाना । भोग नैवाद्यापुणा । तांबूलदाना लक्ष्मी िस्थर ॥३२॥

चतुर्मवध पुरुषाथु । नमस्काररता तवररत । ऄष्टैश्वयै नांदत । इश्वरजप का िलया ॥३३॥

होमा सवु कोश पूणु । समृिद्ध होतसा जाण । कररता ब्राह्मणभोजन । सवु दावता तृप्त होती ॥३४॥

ऐसा सोमवार व्रत । कन्या करी वो िनिित । भव अिलया दुररत । पररहरती महाक्लाश ॥३५॥

गौरीहरपूजा कररता । समस्त दुररता जाती तत्त्वता । ऐकोिन सीमंितनी तत्त्वता । ऄंिगकाररला व्रत दाखा ॥३६॥

सोमवारचा व्रत । अचरा सीमंितनी तवररत । िपता दाखोिन िनिित । िववाहायोग्य म्हणोिन ॥३७॥

राजा िवचारी मानसी । वर्हाड करावा कन्यासी । जैसा प्राक्तन ऄसाल ितसी । तैसा घडो म्हणतसा ॥३८॥

िवचारोिन मंित्रयांसी । पाठिवता झाला राष्ट्रांसी । दमयंतीनळवंशी । आं द्रसानाचा कु मारक ॥३९॥

चंद्रांगद वर बरवा । जैसा ताज चंद्रप्रभा । बोलािवला िववाहशोभा । कन्या वदधली संतोषा ॥१४०॥

राजा भूमांडिलक दाखा । समस्त अला वर्हािडका । वर्हाड झाला ऄितकौतुका । महोतसाह नानापरी ॥४१॥

नाना द्रव्यालंकार । वर्हािडका दाइ नृपवर । ऄिखल दाना दाकार । िवप्रालागी दाता झाला ॥४२॥

पाठवणी का ली सकिळका । जामात ठा िवला कौतुका । कन्यास्नाह ऄनाका । म्हणोिन राहिवला राजपुत्रा ॥४३॥

राजपुत्र श्वशुरगृही । ििया प्रीित ऄितस्नाही । काळ क्रिमता एका समयी । जलक्रीडासी िनघाला ॥४४॥

कासलदी म्हिणजा नदीसी । राजपुत्र पररयासी । सवु दळ समागमासी । गाला नदीसी िवनोदा ॥४५॥

राजपुत्र िनघा नदीत । सवा िनघाला लोक बहुत । िवनोदा ऄसा पोहत । ऄितहषे जलक्रीडा ॥४६॥

पोहता राजकु मार दाखा । बुडाला मध्या गंगोदका । अकांत झाला सकिळका । काढा काढा म्हणताती ॥४७॥

सवा सैन्य लोक सकळ । होता नावाकरी प्रबळ । ईदकी पाहताती तया वाळ । न वदसा कोठा बुडाला ॥४८॥

ईभय तटी सैन्यातून । धावत गाला राजसदना । व्यवस्था सांगती संपूणु । जामात तुमचा बुडाला ॥४९॥

कासलदी नदीच्या डोहात । संगतीना होता पोहत । ऄदृश्य झाला तवररत । न वदसा कु मार बुडाला ॥१५०॥

ऐकोिन राजा पडा धरणी । मूच्छुना याउिन ततिणी । कन्या ऐकताच श्रवणी । तयजू पाहा प्राणाता ॥५१॥

राजा कन्यासी संबोिखत । अपण गाला धावत । राजििया शोक करीत । कन्यादुःखा ऄितबहु ॥५२॥

सीमंितनी करी शोका । म्हणा दावा ित्रपुरांतका । शरण ररघािलया दाखा । मरण कै सा न अला मज ॥५३॥

मृतयु चवदा वषी जाण । म्हणोिन धररला तुमचा चरण । वृथा गाला व्रताचरण । सोमवार िशवाचा ॥५४॥

तव दाणा ऄढळ सकळा । मज ईपाििला जाश्वनीळा । ऄपकीर्मत तुज का वळा । शरणागता रििसी ॥५५॥

स्मरण करी श्रीगुरूसी । याज्ञवल्क्यपतनीसी । सांिगतला व्रत अम्हांसी । सौभाग्य िस्थर म्हणोिनया ॥५६॥

ितिचया वाक्या करूिन । पूिजली िशवभवानी । वृथा झाली माझा मनी । शीि िवनवी िशवासी ॥५७॥

ऐसा दुःखा प्रलापत । सीमंितनी जाय रडत । गंगाप्रवाश करीन म्हणत । िनघाली वागा गंगासी ॥५८॥

पृष्ठ १६३ of २७१

िपता दाखोिन नयनी । धरावया गाला धावोनी । कन्याता असलगोनी । दुःख करी ऄतयंत ॥५९॥

सकळ मंत्री पुरोिहत । सवु सैन्य दुःख करीत । बोलािवला नावाकरी तवररत । पहा म्हणती गंगात ॥१६०॥

गंगा सकळ शोिधती । न वदसा कु मार कवणा गती । शोक करीतसा सीमंती । राजा संबोखी ितयासी ॥६१॥

राजकु माराचा सावक । करू लागला बहु दुःख । सांगो गाला पुत्रशोक । आं द्रसानाकारणा ॥६२॥

ऐकोिनया आं द्रसान । दुःख करी ऄितगहन । भायेसिहत धावून । अला तया मृतयुस्थळा ॥६३॥

दोघा राव िमळोन । शोक कररती दारुण । हा हा कु मारा म्हणोन । उर िशर िपटताती ॥६४॥

हा हा पुत्रा ताता म्हणत । राजा गडबडा ऄसा लोळत । मंत्री राजकु ळ समस्त । नगरलोक दुःख कररती ॥६५॥

कोठा गाला राजसुत । म्हणोिन सीमंितनी रडत । िखन्न झाला समस्त । मातािपतर श्वशुरावद ॥६६॥

कोणा स्थानी पित गाला । म्हणोिन सीमंितनी लोळा । ललाट हस्ता िपरटला । पार नाही शोकासी ॥६७॥

सीमंितनी म्हणा िपतयासी । प्राण तयजीन पितसरसी । वाचूिनया संसारासी । वैधव्य कोण भोगील ॥६८॥

पुसा सकळ िद्वजासी । करावा की सहगमनािस । िवप्र सांगती रायासी । प्रातावागळा करू नया ॥६९॥

प्रात शोधावा नदीत । दहन करावा कन्यासिहत । न वदसा बुडाला गंगात । का वी सहगमन होइल ॥१७०॥

अता आसी ऐसा करणा । प्रात सापडा तववरी राखणा । ऐकोिनया िद्वजवचना । राजा कन्या िवनवीतसा ॥७१॥

ऐसा व्याकु ळ दुःखा कररती । मंत्री पुरोिहत म्हणती । जा ऄसाल होणार गती । ब्रह्मावदका चुकाना ॥७२॥

होणार जहाली दावकरणी । काय कराल दुःख करोनी । ऐसा मंत्री संबोखुनी । रायाता चला म्हणती ॥७३॥

िनघाला राजा ईभयता । मंवदरा पावला दुःख कररता । आं द्रसान ऄित दुःिखता । न िवसरा कधी पुत्रशोक ॥७४॥

रार्जय-व्यापार सोडू िन । दुःख करी पुत्रसचतनी । गोत्रजी रार्जय िहरूनी । कपटा घातला तयाचाच ॥७५॥

सहभायाु रायासी । ठा िवता झाला कारागृहासी । पुत्रशोका बहु तयासी । रार्जयभोग चाड नाही ॥७६॥

िचत्रवमाु राव दाखा । कन्या ठा िवली ममितवका । प्राण तयजू पाहा िनका । लोक सनवदतील म्हणोिन ॥७७॥

राव म्हणा कन्यासी । पुत्र नाही अमुचा वंशी । कन्या एक तू अम्हांसी । पुत्रापरी रहाटावा ॥७८॥

लोक सनवदतील अम्हांसी । वैधव्य अला पररयासी । वषु एक क्रिमिलयासी । पुढा अचार करी वो बाळा ॥७९॥

िपतयाचा वचन ऐकोनी । करीतसा बहु सचतनी । म्हणा दावा शूळपािण । का वी माता गांिजला ॥१८०॥

ऐसा िवचारुनी मानसी । व्रत अचरा ततपरा सी । सोमवार ईपवासासी । इश्वरपूजा करीतसा ॥८१॥

आकडा तो राजकु मार । बुडाला होता गंगापूर । गाला जाथा पाताळनगर । वासुकी जाथा रार्जय करी ॥८२॥

नागलोकीिचया नारी । अल्या होतया नदीतीरी । राजकु मार अला पुरी । नदीतटाकी वहातसा ॥८३॥

दाखोिनया नागकन्या । कावढती संतोषा करोिनया । ऄमृता सशिपती अणुिनया । सावध का ला तयाता ॥८४॥

कन्या िमळू िन तयासी । घावोिन जाती तिकापासी । िविचत्र नगर पररयासी । राजपुत्र पहात ऄसा ॥८५॥

पाहा पाताळनगर-रचना । जैसी शोभा आं द्रभुवना । गोपुरा वदसती महारतना । िवद्युल्लतापरी ॥८६॥

आं द्रनीळ वैडुयैसी । मािनका मुक्ताफळांसी । महारम्य पुरी जैसी । सूयुकांित िमरवत ॥८७॥

चंद्रकांितसरसी भूिम । महाद्वारा कपाट हामी । ऄनाक रतना नाही ईपमी । ऐशा मंवदरा प्रवाशला ॥८८॥

पुढा दािखली सभा थोर । समस्त बैसला सपाुकार । अियु करी राजकु मार । ऄसंख्य सपु वदसताती ॥८९॥

सभामध्या ऄितशोिभत । मध्या बैसला पन्नगनाथ । जैशी सूयुकांित फाकत । ऄित ईन्नत बैसला ॥१९०॥

पृष्ठ १६४ of २७१

ऄनाक शत फणा वदसती । जैशी वीज लखलखती । पीतांबरा सर्जयोती । रतनकुं डलमंिडत ॥९१॥

ऄनाकरतनखिचत दाखा । मुकुट िमरवती सहि एका । सहिफणी िमरवा तिका । ऐसा सभा बैसला ऄसा ॥९२॥

रूपयौवन नागकन्या । नानापरी भरणा लावोिनया । ऄनाक सहि यावोिनया । सावा कररती तिकाची ॥९३॥

ऐशा सभास्थानी दाख । राव बैसला तिक । दाखोिनया राजकु मारक । नमन करी साष्टांगी ॥९४॥

तिक पुसा नागकन्यांसी । कै चा कु मार अिणलासी । सुलिण वदसतो कै सी । कोठा होता म्हणा तया ॥९५॥

नागकन्या म्हणती तयासी । नाणो नाम याचा वंशी । वहात अला यमुनासी । घाउन अलो तुम्हांजवळी ॥९६॥

तिक पुसा राजकु मारासी । नाम कवण कवणा वंशी । काय कारणा अलासी । कवण दाशी वास तुझा ॥९७॥

सांगा राजकु मार दाख । अम्ही भूमंडळनायका । नैषध राजपित ऐका । नळनामा पुण्यश्लोक ॥९८॥

तयाचा पुत्र आं द्रसान । जन्म अमुचा तयापासून । चंद्रांगद नामा अपण । गालो होतो श्वशुरागृहा ॥९९॥

जलक्रीडा करावयासी । गालो होतो यमुनासी । िविधवशा अम्हांसी । बुडालो नदी ऄवधारा ॥२००॥

वहात अलो नदीत । नागकन्या मज दाखत । घावोिन अल्या तुम्हांप्रत । पूवुभाग्या करूिन ॥१॥

पूवाुर्मजत पुण्यवंशी । भाटी झाली चरणांसी । धन्य माझा जीिवतवासी । कृ ताथु झालो म्हणतसा ॥२॥

करुणावचन ऐकोिन । तिक बोला संतोषोिन । नको िभउ म्हणोिन । धैयु तया वदधला ॥३॥

शाष म्हणा रा बाळा । तू अहासी मन िनमुळा । तुमचा घरी सवुकाळा । दैवत कोण पूिजतसा ॥४॥

ऐसा ऐकोिन राजकु मार । हषे जहाला िनभुर । सांगतसा िवस्तार । अपुला दाव शंकर ॥५॥

सकळ दावांचा दाव । नाम र्जयाचा सदािशव । वामांगी ईमा ऄपूवु । तयालागी पूजू िनरं तर ॥६॥

र्जयापासोिन जिनत ब्रह्मा । सृिष्ट सृिजतो ऄनुपमा । तो सदािशव अम्हा । िनज दैवत िनधाुरा ॥७॥

तयाच्या सत्त्वगुणासी । िवष्णु ईपजला पररयासी । प्रितपाळक लोकांसी । तो सदािशव अरािधतो ॥८॥

र्जयाच्या तामसगुणा जाण । एकादश रुद्रगण । ईपजला ऄसती याकारण । प्रलयकताु या नाव ॥९॥

धाता िवधाता अपण । ईतपित्तिस्थितलयाकारण । ताजासी ताज ऄसा जाण । तैसा इश्वर पूिजतसो ॥२१०॥

पृर्थवी अप ताजासी । जो पूणु वायु अकाशी । तैसा पूिजतसो िशवासी । म्हणा राजकु मार दाखा ॥११॥

सवां भूती ऄसा संपूणु । िचन्मय अपण िनरं जन । जो रूपा ऄसा ऄसचतन । तो इश्वर पूिजतसो ॥१२॥

र्जयाची कथा वाद जहाला । तिक शाष र्जयाची कुं डला । ित्रनात्री ऄसा चंद्र मोळा । तैसा शंकर पूिजतसो ॥१३॥

ऐसा ऐकोिन वचन । तिक संतोषला ऄितगहन । राजकु मारा असलगोन । तुष्टलो तुष्टलो म्हणतसा ॥१४॥

तिक बोला तया वाळी । तुज दाइन रार्जय सकळी । तुवा रहावा पाताळी । अनंदा भाग्य भोगीत ॥१५॥

माझ्या लोकी जा जा रतन । ता ता दाइन तुजकारण । पावोिनया समाधान । सुखा याथा रहावा ॥१६॥

पाताळ लोकीची रचना । पहावी तुवा ऄनुपमा । कल्पवृि मनोरमा । अहात माझ्या नगरात ॥१७॥

ऄमृत न दाखती स्वप्नी कोणी । ता भरला ऄसा जैसा पाणी । तळी बावी पोखरणी । ऄमृताच्या माझ्या घरात ॥१८॥

नाही मरण तव याथा । रोगपीडावद समस्ता । नाणती कोणी स्वप्नावस्था । ऐसा नगर माझा ऄसा ॥१९॥

सुखा रहावा याथा स्वस्थ । तिक कु मारक सांगत । राजपुत्र ऄसा िवनवीत । करुणावचना ॥२२०॥

राजपुत्र िवनवी तिकासी । मी एकलाची िपतयाचा कु शी । भायाु चतुदुश वषी । िशवपूजनी रत सदा ॥२१॥

नूतन झाला माझा पािणग्रहण । गुंतला ताथा ऄंतःकरण । पाहीन मातािपताचरण । ताणा सवुस्व पावलो ॥२२॥

पृष्ठ १६५ of २७१

अपण बुडालो नदीत । िपता माता दुःख करीत । पतनी जीव तयागील सतय । हतया पडा मस्तकी ॥२३॥

दािखला तव चरण अपण । ताणा झालो धन्य धन्य । रििला अपण माझा प्राण । दशुन करा मातािपता ॥२४॥

तिक झाला संतोिषत । नाना रतना तयासी दात । ऄमृत पािजला बहुत । अण्क वदधला िियासी ॥२५॥

कल्पवृिफळा दाती । ऄपूवु वस्तु अभरणा तयासी । जा ऄपूवु ऄसा ििती । ऄमोल्य वस्तु दाता जहाला ॥२६॥

आतुका दावोिन कु मारकासी । तिक बोला पररयासी । जा जा काळी अम्हा स्मरसी । तव कायु िसिद्ध पावाल ॥२७॥

अिणक संतोषोिन िचत्ती । विा वाहना मागुती । तुरंग वदधला मनोगती । सवा दा कु मार अपुला ॥२८॥

चंद्रांगदकु मारासी । आतका वदधला अनंदस

ा ी । िनरोप वदधला पररयासी । वाहन तुरंग मनोहर ॥२९॥

तिका नमूिन तवररत । वारूवरी अरूढ राजसुत । मनोवागा मागु क्रिमत । नागकु मार सवा जाणा ॥२३०॥

िजया स्थानी बुडाला होता । ताथा पावला िण न लागता । िनघाला बाहार वारूसिहता । नदीतटाकी ईभा ऄसा ॥३१॥

सोमवार तया वदवशी । सीमंितनी अली स्नानासी । सवा होतया सखी सावासी । नदीतीरी ईभी ऄसा ॥३२॥

सीमंितनी म्हणा सिखयासी । अियु वाटा मानसी । ईदकातुनी िनघाला पररयासी । सवा ऄसा नागपुत्र ॥३३॥

रािस होइ की वाषधरू । रूप धररला ऄसा नरू । वदसतसा मनोहरू । तुरंगारूढ जाहला ऄसा ॥३४॥

कै सा पहा हो रूप यासी । जावी सूयु प्रकाशी । वदव्यमालांबरा कै सी । सुगंध ऄसा पररमळा ॥३५॥

दश योजनापयंत । सुवास यातसा ऄिमत । पूवी दािखला ऄसा रूपवंत । भासा तयासी पािहला ॥३६॥

िस्थर िस्थर भयभीता । तयािचया पहाती स्वरूपता । अपुला पतीसादृश्य म्हणता । रूप अठवी तया वाळी ॥३७॥

राजपुत्र पाहा ितयासी । म्हणा स्वरूपा माझी िी ऐसी । गळसरी न वदसा कं ठासी । हार नसा मुक्ताफळ ॥३८॥

ऄवलोवकतसा ऄंगखूण । न वदसा हळदी करी कं कण । िचत्ती व्याकु ळ रूपहीन । सदृश वदसा प्राणा श्वरी ॥३९॥

मनी िवचरी मागुता । रूप ितचा अठिवता । तुरंगावरूिन ईतरता । नदीतीरी बैसला ऄसा ॥२४०॥

बोलावोिन ितयासी । पुसतसा ऄित प्रामासी । तुझा जन्म कवणा वंशी । पुरुष तुझा कोण सांगा ॥४१॥

का कोमाआलीस बाळपणी । वदससी शोका म्लान लिणी । सांगावा मज िवस्तारोिन । ऄित स्ना हा पुसतसा ॥४२॥

ऐकोिन सीमंितनी दाखा । अपण न बोला लज्जा ऐका । सिखयांसी म्हणा बािलका । वृत्तान्त सांगा समस्त ॥४३॥

सिखया सांगती तयासी । हा सीमंितनी नाम पररयासी । चंद्रांगदाची मिहषी । िचत्रवम्याुची हा कन्या ॥४४॥

आचा पित ऄितसुंदर । चंद्रांगद नामा थोर । जळक्रीडा कररता फार । याथा बुडाला नदीत ॥४५॥

ताणा शोक कररता आसी । वैधव्य अला पररयासी । दुःख करीत तीन वषी । लावण्य आचा हरपला ॥४६॥

सोमवारव्रत करीत । ईपवास पूजावद अचरत । अज स्नानािनिमत्त । अली ऄसा नदीसी ॥४७॥

आच्या श्वशुराची िस्थित दाखा । पुत्रशोका िवकळ ऐका । रार्जय घातला दायावदका । कारागृही घातला ॥४८॥

या कारणा सीमंितनी । िनतय पूजी शूलपािण । सोमवार ईपोषणी । म्हणोिन कररती पररयासा ॥४९॥

आतका सख्या सांगती । मग बोला अपण सीमंती । वकमथु पुसता अम्हांप्रती । अपण कोण कं दपुरूपी ॥२५०॥

गंधवु ककवा तुम्ही दाव । वकन्नर ऄथवा िसद्ध गंधवु । नररूप वदसता मानव । अमुता पुसता कवण कायाु ॥५१॥

स्नाह्भावा करोनी । पुसता तुम्ही ऄित गहनी । पूवी दािखला होता नयनी । न कळा खूण म्हणतसा ॥५२॥

अप्तभाव माझ्या मनी । स्वजन तसा वदसता नयनी । नाम सांगा म्हणोिन । अठवी रूप पतीचा ॥५३॥

अठवोिन पतीचा रूप । करू लागली ऄित प्रलाप । धरणी पडली रुवदतबाष्प । महादुःख करीतसा ॥५४॥

पृष्ठ १६६ of २७१

ितयाचा दुःख दाखोिन नयनी । कु मार िवलोकी तटस्थपणी । मुहूतु एक सावरोिन । अपण दुःख करीतसा ॥५५॥

दुःख करोिनया दाखा । प्रिािळला अपुल्या मुखा । ईगी राहा म्हणा ऐका । अमुचा नाम िसद्ध म्हणा ॥५६॥

सीमंितनी कररता शोक ऄपार । जवळी अला राजकु मार । हाती धरली सतवर । संबोखीतसा प्रामभावा ॥५७॥

एकांती सांगा ितयासी । म्हणा तुझ्या भ्रतारासी । दािखला अम्ही दृष्टीसी । सुखी अता ऄसावा ॥५८॥

तव व्रतपुण्या करोनी । पित शीि पहासी नयनी । सचता करून नको म्हणोनी । तृतीय वदनी भाटाल ॥५९॥

तव पित माझा सखा । प्राण तोिच ऐका । संदाह न करी वो बािलका । अण िशवचरणाची ॥२६०॥

ऐसा एकांती सांगून । प्रगट न करी म्हणून । दुःख अठवला ऐकू न । सीमंितनी बािळका सी ॥६१॥

सुटल्या धारा लोचनी । प्रामा रडा स्फुं दोनी । िवचार करी सीमंितनी । हािच होय मम पित ॥६२॥

पतीसाररखा मुखकमळ । नयन सुंदर ऄित कोमळ । ध्विन बोलता र्जयाची मंजुळ । ऄित गंभीर बोलतसा ॥६३॥

मृद ु वाणी पतीसरसी । तैसाची बोला तो हषी । धररता मािझया करासी । ऄित मृद ु लागला ॥६४॥

माझा पतीचा लिण । मी जाणा सवु खूण । हािच होय माझा प्राण । समस्त िचन्हा ऄसती ॥६५॥

यास दाखोिन नयनी । धारा सुटल्या प्रामा जीवनी । नवलपरी िवचारूनी । मागुती ऄनुमान करीत ॥६६॥

दैवहीन ऄसा अपण । कै सा पित याइल म्हणोन । बुडाला नदीत जाउन । मागुती कै सी भ्रांित म्हणा ॥६७॥

माला पित मागुती याता । ऐशी न ऐवकली कानी कथा । स्वप्न दािखला की भ्रांता । काय कळता माझा मना ॥६८॥

धूतु होय की वाषधारा । रािस यि ककवा वकन्नरी । कपटा प्रगटला नदीतीरी । म्हणोिन कल्पना करीतसा ॥६९॥

ककवा पावला िशवव्रता । की धािडला िगररजानाथा । संकट जाणोिन अमुच्या याथा । मैत्रायीकारणा धािडला ॥२७०॥

र्जयास प्रसन्न शंकर । तयास कै चा दुःखिवकार । सचितला पािहजा िनधाुरा । ऐसा सचती सीमंितनी ॥७१॥

ऐसा होता राजकु मार । अरूढला वारूवर । िनरोप मागा प्रीितकर । सीमंितनी नारीसी ॥७२॥

िनघाला ऄश्व मनोवागा । पातला नगरा ऄितशीिा । वासुकीपुत्र होता संगा । तया पाठवी नगरांत ॥७३॥

तवा जावोिन वैररयांसी । आष्टती सांगा वादीयासी । न ऐकता तव बोलासी । संहारीन बोलावा ॥७४॥

ऐसा वचन ऐकोिन । तवररत पावला राजभुवनी । ईभा राहोिन कठोर वचनी । बोलतसा नगरािधपतीसी ॥७५॥

चला शीि कु टुंबासी । चंद्रांगदाचा भाटीसी । तिकाचा दशुनासी । गाला होता पाताळी ॥७६॥

कासलदीया नदीत । बुडाला हा ऐकोिनया मात । तुम्ही का ला स्वामीघात । रार्जय घातला आं द्रसानाचा ॥७७॥

अता सांगान तुम्हांसी । चाड ऄसा जरी प्राणासी । शरण जावा तयासी । आं द्रसाना स्थापोनी ॥७८॥

तिकासारखा मैत्र जोडला । वदधला नवनागसहिबळा । शीि लागा चरणकमळा । चंद्रांगदाचा जाउनी ॥७९॥

न ऐकाल माझ्या वचना । तरी अतािच घातो प्राणा । तिका पाठिवला अपणा । पाररपतयाकारणा हो ॥२८०॥

ऐसा वचन ऐकोनी । शत्रु भयाभीत मनी । हीन बुिद्ध का ली जाणोनी । अता शरण ररघावा ॥८१॥

जरी करू बलातकार । तिक करील संहार । लोकात होइ सनदा फार । प्राण जाइल अपुला ॥८२॥

ऐसा िवचारूिन मानसी । बाहार अिणती आं द्रसानासी । नाना विा अभरणासी । ससहासनी बैसिवला ॥८३॥

सकळ िवनिवती तयासी । ऄपराध घडला अम्हांसी । प्राण राखा वागासी । म्हणोिन चरणी लागला ॥८४॥

राया आं द्रसानासी । तिकपुत्र सांगा तयासी । तुमचा पुत्र अला पररयासी । वासुकी भा टी गाला होता ॥८५॥

ऐकोिन राव संतोषी तयासी । अठवोिन ऄिधक दुःखासी । मूछाु यावोिन धरणीसी । पतनीसिहत पिडयाला ॥८५॥

पृष्ठ १६७ of २७१

नागकु मरा ईठिवला तयासी । दुःख कासया करावा हषी । याइल पुत्र भाटीसी । तवरा करोिन अतांची ॥८६॥

मग राव ऄितहषी । बोलािवत मंित्रयांसी । नगर श्रृंगारावयासी । िनरोप वदधला तया वाळी ॥८७॥

ऐसा िनरोप दाउन । भाटी िनघाला अपण । सकळ दायाद स्वजन । राणीवसा अवदकरूिन ॥८९॥

मंत्रीपुरोिहतासिहत । िनघाला लोक समस्त । कौतुक पाहो म्हणत । माला पुत्र कै सा अला ॥२९०॥

अनंद झाला सकिळका । राव मािन महाहररखा । पाहीन म्हणा पुत्रमुखा । ऄित अवडीना ऄवधारा ॥९१॥

सवा वाजं्यांचा गजर । नगरलोका संतोष थोर । कररताती जयजयकार ऄित ईल्हास कररताती ॥९२॥

ऐसा जाउिन पुत्रासी । भाटी झाली रायासी । चंद्रांगद िपतयासी । नमस्कारी साष्टांगा ॥९३॥

ऄित प्रामा पुत्रासी । असलगी राव तवरा सी । सद्गवदत कं ठा सी । नात्री सुटल्या ऄश्रुधारा ॥९४॥

पुत्रासी म्हणा आं द्रसान । अलासी बाळा माझा प्राण । श्रमलो होतो तुजिवण । म्हणोिन सांगा दुःख अपुला ॥९५॥

माताता असलगोन । दुःख करी ती ऄितगहन । िवनवीत ितया संबोखोन । मजिनिमत्त कष्टिलसी ॥९६॥

पुत्र नवहा मी तुमचा शत्रु । जाउिन अपुला सुखाथुु । तुम्हा दुखिवला की बहुतु । नादीच सुख तुम्हाता ॥९७॥

अपण जावोिन पाताळी । रािहलो सुखा शाषाजवळी । तुम्ही कष्टलीत बहुतकाळी । मजिनिमत्त ऄहोरात्र ॥९८॥

काष्ठासरी ऄंतःकरण । माझा ऄसा की सतय जाण । माताजीव जैसा माण । पुत्रािनिमत्त कष्ट बहुत ॥९९॥

मातािपतयांचा दुःख । जो नाणा तोिच शतमूखु । ईत्तीणु वहावया ऄशक्य । स्तनपान एक घडीचा ॥३००॥

मातावीण दाव दाखा । पुत्रािस नाही िवशाखा । कवण ईत्तीणु नवहा ऐका । माता का वळ मृडानी ॥१॥

दुःख दात जननीसी । तो जाय यमपुरासी । पुत्र नवहा तयाचा वंशी । सप्तजन्मी दररद्री ॥२॥

ऐसा मातािस िवनवूनी । भाटतसा तो भाउबिहणी । आष्ट सोयरा ऄिखल जनी । प्रधानासमवात नागररका ॥३॥

आतुवकया ऄवसरी । प्रवाश का ला नगराभीतरी । समारं भ का ला ऄित थोरी । पावला िनजमंवदरा ॥४॥

तिकाचा पुत्रासी । गौरिवला सन्मानासी । विा भूषणा रतनासी । आं द्रसाना ऄितप्रीती ॥५॥

चंद्रांगद सांगा िपतयासी । तिक ईपकार िवस्तारा सी । प्राण वाचिवला अम्हासी । द्रव्य वदधला ऄपार ॥६॥

सुंदर विा अभरणा । वदधली होती तिकाना । िपता दाखोिन संतोषाना । म्हणा धन्य तिक ॥७॥

िनरोप वदधला नागपुत्रासी । बोळिवला तयासी । भृतय पाठिवला वागासी । िचत्रवम्याुचा नगरात ॥८॥

राव म्हणा तया वाळी । सून माझी दैवा अगळी । ितचा धमै वाचला बळी । पुत्र माझा ऄवधारा ॥९॥

ितणा अरािधला शंकर । ताणा कं कण चुडा िस्थर । ताणा वाचला माझा कु मर । सौभाग्यवती सून माझी ॥३१०॥

म्हणोिन पाठिवला वागासी । िलहोिनया वतुमानासी । िचत्रवमुरायासी । आं द्रसान रायाना ॥११॥

हार िनघाला सतवरी । िचत्रवम्याुिचया नगरी । व्यवस्था सांिगतली कु सरी । चंद्रांगदशुभवाताु ॥१२॥

संतोषा राजा ऐकोिन दाखा । कररता झाला महासुखा । दाना वदधली ऄपार ऐका । रतना भूषणा हारांसी ॥१३॥

आं द्रसान राजा सतवर । पुनरिप करावया वर्हाड थोर । चंद्रांगद बिडवार । साना घावूिन िनघाला ॥१४॥

महोतसाह झाला थोर । वर्हाड का ला धुरंधर । चंद्रांगद प्रीितकर । सीमंितनीसी भाटला ॥१५॥

पाताळींची ऄमोल्य वस्तु । प्राणाश्वरीसी ऄर्मपत । पािजता झाला ऄमृत । महानंद प्रवतुला ॥१६॥

कल्पवृिफळ दाखा । दावोिन तोषिवला नायका । ऄमोल्य विाभरणी दाखा । दश योजना ताज फाका ॥१७॥

ऐसा ईतसाह िववाह का ला । अपुला पुरीसी िनघाला । सीमंितनीचा वैभवाला । जोडा नसा ित्रभुवनी ॥१८॥

पृष्ठ १६८ of २७१

मग जावोिन नगरासी । रार्जयी स्थािपला पुत्रासी । दहा सहि पूणु वषी । रार्जय का ला चद्रांगदा ॥१९॥

सीमंितनी करी व्रतासी । ईपवास सोमवारासी । पूिजला गौरीहरासी । म्हणोिन पावली आष्टाथु ॥३२०॥

ऐसा िविचत्र ऄसा व्रत । म्हणोिन सांगा श्रीगुरुनाथ । ऐक सुवािसनी म्हणत । ऄित प्रीती िनरूिपला ॥२१॥

ऐसा करी वो अता व्रत । चुडा कं कणा ऄखंिडत । कन्या पुत्र होती बहुत । अमुचा वाक्य ऄवधारी ॥२२॥

दंपतय िवनवी श्रीगुरूसी । तुमची चरणसावा अम्हांसी । पुरिवती मनोरथासी । अम्हा व्रत कायसा ॥२३॥

अमचा तू प्राणनायक । तुजवाचोिन नाणो अिणक । तव स्मरणमात्रा ऄसा िनक । म्हणोिन चरणी लागली ॥२४॥

श्रीगुरु म्हणती तयासी । अमुचा िनरोपा करा ऐसी । व्रत अचरा सोमवारासी । तािच सावा अम्हा पावा ॥२५॥

िनरोप घाउिन श्रीगुरूचा । नाम धररला सोमवाराचा । भाटीलागी तयाच्या । मातािपता पावली ॥२६॥

ऐकोिनया कन्यापुत्रवाताु । संतोषली तयाची माता । द्रव्य वािचला ऄपररिमता । समाराधना ब्राह्मणांसी ॥२७॥

पूजा कररती श्रीगुरूसी । अनंद ऄित मानसी । समारं भ वदवािनशी । बहुत कररती भक्तीना ॥२८॥

ऐशापरी वंदोनी । श्रीगुरूचा िनरोप घाईनी । गाली ग्रामा परतोनी । ख्याती झाली चहू राष्ट्री ॥२९॥

पुढा तया दंपतीसी । पाच पुत्र शतायुषी । झाला अशीवाुदस

ा ी । श्रीगुरूरायाच्या ॥३३०॥

प्रितवषी दशुनासी । दंपती याती भक्तीसी । ऐसा िशष्य पररयासी । श्रीगुरूचा माहातम्य ॥३१॥

ऐसा श्रीगुरुचररत्र । िसद्ध सांगा पिवत्र । नामधारक ऄितप्रीती । ऐकतसा ऄवधारा ॥३२॥

गंगाधराचा कु मर । सरस्वती िवनवी गुरुकककर । स्वामी माझा पारं पार । श्रीनृससहसरस्वती ॥३३॥

ऐसा वरदमूर्मत दाखा । सकळ जन तुम्ही ऐका । प्रसन्न होइल तातकािळका । न धरावा संदह
ा मानसी ॥३४॥

साखर स्वादु म्हणावयासी । ईपमा द्यावी कायसी । मनगटीचा कं कणासी । अरसा कासया पािहजा ॥३५॥

प्रतयि पाहता दृष्टान्तासी । प्रमाण कासया पररयासी ।ख्याती ऄसा भूमंडळासी । कीर्मत श्रीगुरुयतीची ॥३६॥

ऐका हो जन समस्त । सांगतो मी ईत्तम होत । सावा कररता श्रीगुरुनाथ । तवररत होय मनकामना ॥३७॥

ऄमृताची अरवटी । घातली ऄसा गोमटी । पान करा हो तुम्ही घोटी । धणीवरी सकिळक ॥३८॥

श्रीगुरुचररत्र कामधानु । ऐकता होय पितत पावनु । नाम र्जयाचा कामधानु । तो सचितला पुरिवत ॥३९॥

आित श्रीगुरुचररत्रामृत । सीमंितनी अख्यान िवख्यात । पंचित्रशत् ऄध्यायात । कथासार सांिगतली ॥३४०॥

आित श्रीगुरुचररत्रामृता परमकथाकल्पतरौ श्रीनृससहसरस्वतयुपाख्याना िसद्धनामधारकसंवादा सीमंितन्याख्यानं नाम पंचसत्रशोऽध्यायः ।

श्रीगुरुदत्तात्रायापुणमस्तु ॥३५॥ श्रीगुरुदाव दत्त ॥ ओवीसंख्या ३४० ॥

पृष्ठ १६९ of २७१

ऄध्याय छित्तसावा
श्रीगणाशाय नमः । िशष्योत्तम नामकरणी । लागा िसद्धाचा चरणी । िवनवीतसा कर जोडोिन । भिक्तभावा करूिनया ॥१॥

जय जयाजी िसद्ध मुिन । तूिच तारक भवाणी । तूिच होसी ब्रह्मज्ञानी । ऄिवद्याितिमरभास्कर ॥२॥

मायामोहरजनीत । होतो अपण िनवद्रस्त । कृ पासागर श्रीगुरुनाथ । जागृत का ला अम्हांसी ॥३॥

ितिमरहरण भास्करु । मज भाटलासी गुरु । कडा का ला भवसागरु । िचन्मयातमा िसद्ध मुिन ॥४॥

ऐसा म्हणोिन िसद्धासी । िवनवी भावभक्तीसी । गुरुमूर्मत संतोषी । ऄभयकर दातसा ॥५॥

पुढा चररत्र का वी झाला । िवस्तारावा स्वामी विहला । अमुता स्वामी कृ ताथु का ला । ज्ञानामृत प्राशवून ॥६॥

कथामृत ऐकता श्रवणी । तृिप्त न होय ऄंतःकरणी । िनरोपावा िवस्तारोिन म्हणोिन चरणी लागला ॥७॥

िसद्ध म्हणा नामधारका । पुढील कथा झाली िनका । एकिचत्ता तुम्ही ऐका । ज्ञान होय समस्तांसी ॥८॥

गाणगापुरी ऄसता श्रीगुरु । मिहमा वाढली ऄपरं पारु । बोलता ऄसा िवस्तारु । तावन्मात्र सांगतसो ॥९॥

मिहमा एका क सांगता । िवस्तार होइल बहु कथा । ऄवतार श्रीहरी सािाता । कवण शका वणाुवया ॥१०॥

तया गाणगापुरात । होता िवप्र वादरत । िवरक्त ऄसा बहुश्रुत । कमुमागे वतुतसा ॥११॥

न घातला प्रितग्रह तयाणा । परान्नासी न वचा नाणा । िमर्थया वाचा नाणा । ऄनुवाद अपण न करीच ॥१२॥

िनतय शुष्क िभिा करी । ताणा अपुला ईदर भरी । तयाची नारी ऄसा घरी । क्रोधवंत पररयासा ॥१३॥

याचकवृित्त तो ब्राह्मण । कं ठी संसार सामान्यपणा । ऄतीत- ऄभ्यागतािवणा । न घाइ ऄन्न प्रतयही ॥१४॥

तया ग्रामी प्रितवदवसी । िवप्र याती समाराधनासी । सहि संख्या ब्राह्मणांसी । िमष्टान्न घािलती पररयासा ॥१५॥

समस्त जावोिन भोजन कररती । तया िवप्रविनताप्रती । याउिन गृही स्तुित कररती । ऄनाक परीची पक्वान्ना ॥१६॥

ऐकोिन तया िवप्रनारी । नानापरी दुःख करी । परमाश्वरा श्रीहरी । म्हणोिन सचती मनात ॥१७॥

कै सा दैव अपुला हीन । नाणा स्वप्नी ऐसा ऄन्न । दररद्री पतीसी वरून । सदा कष्ट भोिगतसा ॥१८॥

पूवुजन्मीचा अराधन । तैसा अपणासी पित हीन । सदा पाहा दररद्रपण । वतुतसो दावराया ॥१९॥

समस्त िवप्र िियांसिहत । िनतय परान्नभोजन करीत । पूवुजन्मीचा सुकृत । का ला होता समस्ती ॥२०॥

अपुला पित दैवहीन । कदा नाणा परान्नभोजन । काय करावा नारायण । म्हणोिन सचती मनात ॥२१॥

वतुता ऐसा तया स्थानी । अला िवप्र महाधनी । ऄपरपि करणा मनी । म्हणोिन अला पररयासी ॥२२॥

तया स्थानी िवप्रासी । िण वदला पररयासी । सवा तयांच्या िियांसी । अवंितला ितही पररयासा ॥२३॥

दाखोिन ता िवप्रविनता । पतीजवळी अली तवररता । सांगती झाली िवस्तारता । अमंत्रण ब्राह्मणाचा ॥२४॥

ऄनाक परीची पक्वान्ना । दाताती विा पररधाना । ऄपार दििणाद्रव्यदाना । दाताती ऐका प्राणाश्वरा ॥२५॥

याता स्वामी ऄंगीकारणा । ऄथवा अपण िनरोप दाणा । कांिा कररता माझा मन । ऄपूवु ऄन्न जावावा ॥२६॥

ऐकोिन ितयाचा वचन । िनरोप दात ब्राह्मण । सुखा जावा करी भोजन । अपणा न घडा म्हणतसा ॥२७॥

िनरोप घाईनी तया वाळी । गाली तया गृहस्थाजवळी । अपण याउ भोजनकाळी । म्हणोिन पुसा तयासी ॥२८॥

िवप्र म्हणा ितयासी । अम्ही सांगू दंपतीसी । बोलावी अपुल्या पतीसी । तरीच अमुच्या गृहा यावा ॥२९॥

ऐकोिन तयाचा वचन । झाली नारी खादा िखन्न । िवचार करी अपुला मन । काय करावा म्हणोिनया ॥३०॥

म्हणा अता काय करणा । कै सा दैव अपुला ईणा । बरवा ऄन्न स्वप्नी नाणा । पतीकररता अपणासी ॥३१॥

पृष्ठ १७० of २७१

िवचारोिन मानसी । अली नृससहगुरूपासी । नमन करी साष्टांगासी । ऄनाकापरी िवनवीतसा ॥३२॥

म्हणा स्वामी काय करणा । बरवा ऄन्न कधी नाणा । अपुला पतीसी सांगणा । अवंतणा बरवा यातसा ॥३३॥

सांगू म्हणती दंपतीसी । माझा पित नायका वचनासी । न वचा कधी परान्नासी । काय करू म्हणतसा ॥३४॥

स्वामी अता कृ पा करणा । माझ्या पतीता सांगणा । बरवी याताती अमंत्रणा । ऄन्नवि दाताती ॥३५॥

ऐकोिन ितयाचा वचन । श्रीगुरुमूर्मत हास्यवदन । बोलावूिनया ततिण । सांगती तया िद्वजासी ॥३६॥

श्रीगुरु म्हणती तयासी । जावा तुम्ही अवंतणासी । तुझा िियाचा मानसी । ऄसा िमष्टान्न जावावा ॥३७॥

ितचा मनींची वासना जाण । तुवा पुरवावी कारण । सदा दुिित ऄंतःकरण । कु लिियाचा ऄसो नया ॥३८॥

ऐकोिन श्रीगुरूचा वचन । नमन करी तो ब्राह्मण । िवनवीतसा कर जोडू न । परान्न अपणा नाम ऄसा ॥३९॥

गुरुवचन जो न करी । तोिच पडा रौरवघोरी । िनरोप तुमचा माझ्या िशरी । जाइन तवररत म्हणतसा ॥४०॥

पुसोिनया श्रीगुरूसी । अला दंपतय अवंतणासी । अनंद झाला बहुवसी । तया िवप्रिियाता ॥४१॥

िपतृनाम ईच्चारोन । संकल्प करी तो ब्राह्मण । ऄनाक परीचा िमष्टान्न । वावढती तया दंपतीसी ॥४२॥

भोजन कररता समयासी । वदसा िवपरीत ितयासी । श्वान सूकर याईनी हषी । समागमा जािवताती ॥४३॥

कं टाळला ितचा मन । ईठली अपण तयजुनी ऄन्न । जा जावीत होता ब्राह्मण । तया समस्तांसी सांगतसा ॥४४॥

ऐसापरी पतीसिहत । अली नारी सचताक्रांत । पतीस सांगा वृत्तान्त । श्वानईिच्छष्ट जािवलाती ॥४५॥

िियासी म्हणा तो ब्राह्मण । तुझा िन अपुला दैव हीन । घडला अपणासी परान्न । ईिच्छष्ट श्वानसूकरांचा ॥४६॥

ऐसा म्हणोिन िियासी । अली दोघा श्रीगुरुपासी । नमन का ला पररयासी । ऐका श्रोता एकिचत्ता ॥४७॥

श्रीगुरु म्हणती ितयासी । कै सा सुख परान्नासी । सदा दुखिवसी पतीसी । पुरला तुझा मनोरथ ॥४८॥

ऐसा वचन ऐकोिन । लागा नारी श्रीगुरुचरणी । िवनवीतसा कर जोडू िन । िमा करणा स्वािमया ॥४९॥

मंदमित अपणासी । दोष घडिवला पतीसी । नाला अपण परान्नासी । िमा करणा स्वािमया ॥५०॥

सचता करी िद्वजवरू । म्हणा स्वामी काय करू । दोष घडला ऄपारू । व्रतभंग झाला म्हणोिन ॥५१॥

परान्न न घ्यावा म्हणोिन । संकल्प होता माझा मनी । िमळाली सती वैररणी । दोष अपणा घडिवला ॥५२॥

ऐकोिन तयाचा वचन । श्रीगुरु म्हणती हासोन । पुरिवली िियाची वासना । अता ितचा मन धाला ॥५३॥

कधी न वचा परान्नासी । वतेल तुझ्या वाक्यासरसी । न करी सचता मानसी । दोष तुज नाही जाण ॥५४॥

अिणक एक सांगा तुज । जाणा धमु घडती सहज । ऄडला ऄसाल एखादा िद्वज । दाविपतृकमाुिवणा ॥५५॥

कोणी न िमळती िवप्र तयासी । जावा ताथा भोजनासी । जरी ताथा तू न जासी । ऄनंत दोष ऄसा जाण ॥५६॥

श्रीगुरूचा वचन ऐकोन । साष्टांगी करी नमन । िवनवीतसा कर जोडू न । िवनंित माझी पररयासा ॥५७॥

ऄन्न घ्यावा कवणा घरी । घडतील दोष कवणापरी । जाउ नया कवणा घरी । िनरोपावा स्वािमया ॥५८॥

िवप्रवचन ऐकोन । श्रीगुरु सांगती िवस्तारोन । सावधान करून मन । ऐका श्रोता सकिळक ॥५९॥

श्रीगुरु म्हणती िवप्रासी । ऄन्न घ्यावया घरा पुससी । गुरुभुवनावदकी हषी । जावावा िशष्यवगाु घरी ॥६०॥

वैवदकावद िवद्वज्जन । मातुळ अपुला श्वशुर जाण । सहोदरावद साधुजन । तया घरर जावावा ॥६१॥

ऄडला िवप्र ब्राह्मणािवण । तयाचा घरी घ्यावा ऄन्न । करावा गायत्रीजपन । दोष जाती ऄवधारा ॥६२॥

िवप्र म्हणा श्रीगुरूसी । िवनंत माझी पररयासी । िनिषद्ध ऄन्न अम्हासी । कवण्या घरी जावू नया ॥६३॥

पृष्ठ १७१ of २७१

श्रीगुरु सांगती ब्राह्मणासी । ऄन्नवर्मजत घरा ऐसी । ऄपार ऄसा स्मृित चंवद्रका सी । ऊिषसंमता सांगान ॥६४॥

िनतय मातािपतयांसी । सावा घाती ऄितदोषी । जाउ नया तया घरांसी । धनलोिभष्ठ िद्वजांघरी ॥६५॥

कलत्र पुत्र कष्टवोिन । धमु करी िवप्रालागोिन । ऄन्निनषाध तया भुवनी । दोष घडती जािवल्या ॥६६॥

गर्मवष्ठ िचत्रक शिधारी । िवप्र जाण मल्लयुद्ध करी । वीणा वाद्य र्जयाचा घरी । न घ्यावा ऄन्न ब्राह्मणाना ॥६७॥

बिहष्कारी िवप्राघरी । याचकवृत्तीना ईदर भरी । ऄन्न वजाुवा तया घरी । अतमस्तुित परसनदक ॥६८॥

बहुजन एक ऄन्न कररती । पृथक् वैश्वदाव न कररती । वजाुवी ऄन्ना िवप्रजाती । महादोष बोिलजा ॥६९॥

गुरु म्हणोिन समस्तांसी । अपण मंत्र ईपदाशी । िशष्य रहाटा दुवृुत्तींसी । तया गुरुघरी जावू नया ॥७०॥

क्रोधवंत ब्राह्मण ऄसा । ऄन्न न घ्यावा तया गृही ऐसा । िियासी वर्मजता पुरुष ऄसा । जावू नया तया घरी ॥७१॥

धनगवी तामसाघरी । कृ पण िनद्रुव्य व्यिभचारी । दांिभक दुराचारी िवप्राघरी । ऄन्न तुम्ही वजाुवा ॥७२॥

पुत्रा पतीता सोडोिन । वागळी ऄसा जा ब्राह्मणी । वजाुवा ऄन्न साधुजनी । महादोष बोिलजा ॥७३॥

िीिजत ऄसा एखादा जरी । िवप्र सुवणाुकार करी । सदा बहु याचक जरी । तया घरी न जावावा ॥७४॥

खळ राजसावकाघरी । लोह काष्ठ छा दन करी । विधुतया रजकाघरी । दान िवप्रा घाउ नया ॥७५॥

मद्यपान नराघरी । याचना ईदरपूर्मत करी । वाश्मी सहजार ऄसा नारी । दान िवप्रा न घ्यावा ॥७६॥

तस्करिवद्या ऄसा र्जयासी । द्वारपाळकाघरी पररयासी । न घ्यावा ऄन्न कु रटलासी । महादोष बोिलजा ॥७७॥

द्रव्य घाईनी शूद्राकरी । ऄध्ययन सांगा िद्वजवरी । ऄन्न वजाुवा तया घरी । घोडी िवकी जो ब्राह्मण ॥७८॥

भागवतकीतुन नाही घरी । द्यूतकमी ऄितिनष्ठु री । स्नानावीण भोजन करी । तया घरी जावू नया ॥७९॥

न करी संध्या सायंकाळी । दान न करी कदा काळी । िपतृकमु वर्मजता कु ळी । तया घरी न जावावा ॥८०॥

दंभाथाुना जो जप करी । ऄथवा कापट्यरूपा जरी । द्रव्य घावोिन जप करी । तया घरी जावू नया ॥८१॥

ऊण दाउन एखाद्यासी । ईपकार दावी पररयासी । द्रव्य सांची कलत्रासी । तया घरी जावू नया ॥८२॥

िवश्वासघातकी नराघरी । ऄनीित पिपात करी । स्वधमु सांडी दुराचारी । पूवुजमागु सोिडल्या घरी ॥८३॥

िवद्वज्जन ब्राह्मण साधूसी । एखादा करी ऄित द्वाषी । ऄन्न वजाुवा तुम्ही हषी । तया घरी जावू नया ॥८४॥

कु ळदैवत माता िपता । सोडोिन जाय जो परता । अपुलाला गुरूसी सनवदता । जावू नया तया घरी ॥८५॥

गोब्राह्मणवध करी । िीवधु नर ऄसा जरी । ऄन्न घाता दोष भारी । श्रीगुरु म्हणती िवप्रासी ॥८६॥

अशाबद्ध सदा नरु । धरूिन राहा एका द्वारु । दान दाता वजी जरु । जावू नया तया घरी ॥८७॥

समस्त जातीस करी शरण । तोिच चांडाळ होय जाण । घाउ नया तयाचा ऄन्न । नमन न करी िवप्रासी ॥८८॥

अपुल्या कन्याजामातासी । क्रोधा करून सदा दूषी । न घ्यावा ऄन्न तया घरासी । िनपुत्राचा घरी दाखा ॥८९॥

पंचमहायज्ञ करी अपण । जावी अिणकाचा घरी ऄन्न । परपाक करी तया नाम जाण । तया घरी जावू नया ॥९०॥

िववाह झाला ऄसता अपण । पंचमहायज्ञ न करी ब्राह्मण । स्थालीपाकिनवृित्त नव जाणा । न जावावा तया घरी ॥९१॥

घरचा ऄन्न दूषण करी । परान्नाची स्तुित करी । ऄन्न वजाुवा तया घरी । श्वपच नाम तयाचा ॥९२॥

भाणसपणा ईदर भरी । ऄन्न घाता तया घरी । डोळा जाती ऄवधारी । अंधळा होय ऄल्पायुषी ॥९३॥

बिधर होय शरीरहीन । स्मृितमाघा जाय जाण । धृितशिक्त जाय जाण । माणसाचा घरी जावू नया ॥९४॥

गृहस्थधमे ऄसा अपण । दानधमु न करी जाण । ऄद्वैतशाि बोलू जाणा । तया घरी जावू नया ॥९५॥

पृष्ठ १७२ of २७१

परगृही वास अपण । परान्न जावी जो ब्राह्मण । तयाचा िजतुका ऄसा पुण्य । यजमानासी जाय दाखा ॥९६॥

तया यजमानाचा दोष । लागती तवररत भोजनस्पशु । तयािचकारणा िनिषद्ध ऄसा । परान्न तुम्ही वजाुवा ॥९७॥

भूदान गोदान सुवणुदान । गजवाजीरतनदान । घाता नाही महादूषण । ऄन्नदाना ऄितदोष ऄसा ॥९८॥

समस्त दुष्कृ त परान्नासी । घडती दाखा ब्राह्मणासी । तैसािच जाणा परिियासी । संग का िलया नरक होय ॥९९॥

परगृही वास कररता । जाय अपुली लक्ष्मी तवररता । ऄमावास्यासी परान्न जािवता । मासपुण्य जाय दाखा ॥१००॥

ऄगतय जाणा परान्नासी । न बोलािवता जाय संतोषी । जाता होती महादोषी । शूद्रा बोलािवता जाउ नया ॥१॥

अपुल्या कन्याच्या घरासी । जाउ नया भोजनासी । पुत्र झािलया कन्यासी । सुखा जावा ऄवधारा ॥२॥

सूयुचंद्रग्रहणासी । दान घाउ नया पररयासी । जात ऄथवा मृतसूतका सी । जाउ नया पररयासा ॥३॥

ब्राह्मणपणाचा अचार । कवण रहाटा िद्वजवर । तैसा जरी कररती नर । तयासी कै चा दैन्य ऄसा ॥४॥

समस्त दाव तयाचा होती । ऄष्ट महािसिद्ध साधती । ब्राह्मणकमै अचरती । कामधानु तया घरी ॥५॥

िवप्र मदांधा व्यािपला । अचारकमे सांिडला । यािचकारणा दररद्री झाला । स्वधमु नष्ट होउिनया ॥६॥

िवप्र िवनवी स्वामीसी । अमुची िवनंित पररयासी । सकळ अचारधमाुसी । िनरोपावा दातारा ॥७॥

श्रीगुरुमूर्मत कृ पासागरु । ित्रमूतीच्या ऄवतारु । भक्तजनांच्या अधारु । िनरोपावा अचार ब्राह्मणाचा ॥८॥

श्रीगुरु म्हणती तयासी । ब्राह्मणाचा अचार पुससी । सांगान ऐक िवस्तारा सी । पूवी ऊिष अचरला जा ॥९॥

नैिमषारण्यी समस्त ऊिष । तप कररती बहु वदवसी । अला पराशर ऊिष । म्हणोिन समस्त वंवदती ॥११०॥

समस्त ऊिष िमळोन । िवनिवताती कर जोडू न । ब्राह्मणाचा अचरण । का वी करावा म्हणती ता ॥११॥

अता अम्ही अचार कररतो । ताणा संशय मनी यातो । ब्रह्मऊिष तुम्ही म्हणूिन पुसतो । तुमचा ईपदाश अम्हा वहावा ॥१२॥

गुरुमुखावीण मंत्र । ग्राह्य नवहा हो पिवत्र । तैसा श्रीगुरु तू सतपात्र । अचार अम्हा सांगावा ॥१३॥

पराशर म्हणा ऊषींसी । सांगान अचार तुम्हासी । जाणा होय ऄप्रयासी । सवु िसिद्ध पावती ॥१४॥

ब्राह्ममुहूती ईठोिन । श्रीगुरुस्मरण करोिन । मग ध्याव्या मूर्मत ितन्ही । ब्रह्मािवष्णुमहाश्वर ॥१५॥

मग स्मरावा नवग्रह । सूयाुवद का तूसह । सनतकु मार-सनक-सनंदन-सह । स्मरावा तया वाळी ॥१६॥

सह-नारद तुंबरु दाखा । स्मरावा िसद्ध योगी दाखा । सप्त समुद्र ऄसती जा का । स्मरावा सप्त िपतृदव
ा ता ॥१७॥

सप्त ऊषीता स्मरोिन । सप्त द्वीपा सप्त भुवनी । समस्त नामा घाउिन । ऐसा म्हणावा प्रातःस्मरण ॥१८॥

मग ईठावा शयनस्थानी । अचमन करोिन दोनी । लघुशंकासी जाउिन । शौचाचमन करावा ॥१९॥

पराशर म्हणा ऊषींसी । ऐका अचमनिवधीसी । सांगतसा िवस्तारा सी । जा जा समयी करणा ऐका ॥१२०॥

स्नानापूवी ऄपर दोनी । ईदक प्रािशता याणािच गुणी । िनजता ईठता समयी दोनी । अचमना करावी ॥२१॥

ऄधोवायुशब्द झािलया । वोखटा दृष्टी दािखिलया । दोन्ही वाळा अचमूिनया । शुिच वहावा पररयासा ॥२२॥

भोजनापूवी ऄपर दोनी । जांभइ अिलया सशकिलया दोनी । लघुशंकाशौची दोनी । अचमन करावा ॥२३॥

जवळी ईदक नसाल जरी । श्रोत्राचमन करा िनधाुरी । स्पशु करावा ऄि श्रोत्री । याणा पिवत्र पररयासा ॥२४॥

ब्राह्मणाचा ईजवा कानी । सप्त दावता ऄसती िनगुुणी । तयासी स्पर्मशता ततिणी । अचमनफळ ऄसा दाखा ॥२५॥

श्लोक । ऄिग्नरापि चंद्रि वरुणाकै द्रवायवः । िवप्रस्य दििणा कणे िनतयं ितष्ठिन्त दावताः ॥२६॥

टीका । तया दावतांची नावा ऐका । सांगान ऊिष सकिळका । ऄिग्न अप वरुणाकाु । वायु आं द्र चंद्र ऄसती ॥२७॥

पृष्ठ १७३ of २७१

लघुशंकाचमन करोिन । तूष्णीम स्नान करा सुमनी । बैसावा शुिच असनी । ऄरुणोदय होय तव ॥२८॥

गायत्रीमंत्रजपाव्यितररक्त । वरकड जपावा पिवत्र । प्रगट होता ऄरुणोवदत । बिहभूुमीसी जाइजा ॥२९॥

यज्ञोपवीत कानी ठा वोिन । डोइल पालव घालूिन । नैऊतय वदशा जाउिन । ऄधोमुखी बैसावा ॥१३०॥

वदवसा बसावा ईत्तरमुखी । रात्री बैसावा दििणमुखी । मौन ऄसावा िववाकी । चहूकडा पाहू नया ॥३१॥

सूयुचंद्रनित्रांसी । पाहू नया नदी-अकाशी । िीजन लोक पररयासी । पाहू नया कवणाता ॥३२॥

शौचािवणा कांस घाली । कांस न काढी लघुशंकाकाळी । तयासी होय यमपुरी ऄढळी । नरक भोगी ऄवधारा ॥३३॥

ऄगतय घडा ईदकावीण । करूिनया गंगास्मरण । मृित्तका ना शौच करणा । भिणावद वजाुवा ॥३४॥

बर्महभूुिम जावयासी । ठाउ कै सा पररयासी । ऐका समस्त ततपरा सी । म्हणा पराशर सवाुता ॥३५॥

न बैसावा भूमीवरी । बैिसजा पानगवतावरी । िहरवी पणे करावी दुरी । वाळल्या पानी बैसावा ॥३६॥

जा ब्राह्मण ईभ्या मुतती । तयांसी ऐका कवण गित । तयांचा रोमा ऄंगी वकती । तावतकाळ वषे नरकी पडती ॥३७॥

मळिवसजुन करूिन । ईठावा हाती िशश्न धरूिन । जळपात्रापासी जाउिन । शौच करावा पररयासा ॥३८॥

मृित्तकाशौच करावयासी । मृित्तका अणावी तुम्ही ऐसी । वारुळ मूषकगृह पररयासी । नदीमधील अणु नया ॥३९॥

र्जया मागी लोक चालती । ऄथवा वृिाखालील माती । दावालय िात्रतीथी । मृित्तका अपण वजाुवी ॥१४०॥

वापी कू प तडागात । मृित्तका अिणता पुण्य बहुत । ईदक करी घाउिन प्रोिित । मृित्तका घ्यावी शौचासी ॥४१॥

अवळ्याएवढा गोळा करावा । सलगस्थानी एक लावावा । ऄपानद्वारी पाच स्वभावा । एकै का हस्तासी तीन सप्ता ॥४२॥

एकै क पायासी सात वाळ । मृित्तका लावावी सकळ । अिणक सांगान समय का वळ । ऊिष समस्त पररयासा ॥४३॥

या मृित्तका शौचिवधान । मूत्रशंकासी एक गुण । बहुभूुमीसी िद्वगुण । मैथुनाऄंती ित्रगुण दाखा ॥४४॥

अिणक प्रकार ऄसा दाखा । करावा याणाप्रमाणा ऐका । िजतुका करणा गृहस्थ लोका । िद्वगुण करावा ब्रह्मचारी ॥४५॥

ित्रगुण करावा वानप्रस्था । चतुगुण करावा यती समस्ता । न्यून पूणु करावा यापरता । धमुिसिद्ध होय दाखा ॥४६॥

याणा प्रकारा करा वदवसी । रात्री याच्या ऄधैसी । संकटसमयी या ऄधैसी । मागुस्था ऄधु तयाहुनी ॥४७॥

व्रतबंध झािलया ब्राह्मणासी । हाच अचार पररयासी । हािच ईपदाश चहू वणाुसी । शौचिविध बोिलला ॥४८॥

शौच का िलयानंतरी । चूळ भरावा पररकरी । ब्राह्मणा अठ भरी । िित्रया सहा पररयासा ॥४९॥

वैश्या चार शूद्रा दोनी वाळ । याणा िविध भरा चूळ । ऄिधक न करावा का वळ । म्हणा पराशर ऊिष ॥१५०॥

चूळ भरावा अठ वाळा । अचमावा तीन वाळा । शुिचस्थानी बैसून िनमुळा । कु ळदावता स्मरावी ॥५१॥

तूष्णीम् अचमन करावा । नाम घाता चोवीस ठावा । अतळावा पुनः अचमावा । तयाचा िवधी सांगान ॥५२॥

िवप्रदििणतळहाती । पाच तीथे िवख्यात ऄसती । जा बोिलला ऄसा श्रुती । सांगान तीथु ऄवधारा ॥५३॥

ऄंगुष्ठमूळ तळहातासी । ऄिग्नब्रह्मतीथु पररयासी । तजुनी ऄंगुष्ठ मध्यदाशी । िपतृतीथु ऄसा जाण ॥५४॥

चतुथु ऄंगुलीचा वरी । दावतीथु ऄवधारी । किनिष्ठका भागोत्तरी । ऊिषतीथु पररयासा ॥५५॥

तपुण दावािपतृऊिष । जा स्थानी तीथै करावी हषी । अचमन ब्रह्मतीथेसी । करा ब्राह्मण िवद्वज्जन ॥५६॥

ब्रह्मतीथे अचमना ितन्ही । का शव नारायण माधव म्हणोिन । दावतीथु ईदक सांडोिन । गोसवद नाम ईच्चारावा ॥५७॥

िवष्णु मधुसूदन हस्त धुवोिन दोन्ही । ित्रिवक्रम वामन गाला स्पशोिन । सबबोष्ठ तळहस्ता स्पशोिन । श्रीधर नाम ईच्चारावा ॥५८॥

पुनरिप हस्त ह्रषीका शी । पद्मनाभ पादद्वय स्पशी । सव्य हस्त पंचांगुलीसी । दामोदर िशखास्थानी ॥५९॥

पृष्ठ १७४ of २७१

चतुरंगुिल पृष्ठदाशी । संकषुण िाणासी । तजुनी अिण ऄंगुष्ठस
ा ी । म्हणावा वासुदव
ा प्रद्युम्न ॥१६०॥

ऄंगुष्ठ ऄनािमका सी । नात्रस्पशु श्रोत्रासी । किनिष्ठका ऄंगुष्ठस

ा ी । ऄच्युत नाभी म्हणावा ॥६१॥

पंचांगुली ईपेंद्र दाखा । हरी श्रीकृ ष्ण भुजा एका । पाच ऄंगुली िविधपूवुका । याणा िवधी स्पशाुवा ॥६२॥

िवधी संध्याकाळी । अिणक करावा वाळोवाळी । ऄशौच ऄथवा संकटकाळी । ऄसती िवधाना ती ऐका ॥६३॥

दावतीथे ितन्ही घ्यावा । हस्त प्रिाळा गोसवद नावा । मुख प्रिाळोिन मंत्र म्हणावा । संध्याव्यितररक्त याणापरी ॥६४॥

िवधान अिणक सांगान । दावतीथे ितनी घाउन । गोसवदनामा हस्त धुवून । चिु श्रोत्र स्पशाुवा ॥६५॥

शूद्रावद ओवािळयासी । स्पशु होता पररयासी । अचमनिविध ऐसी । गुरु म्हणती ब्राह्मणाता ॥६६॥

िभजोिन अिलया पाईसात । िद्वराचमना होय पुनीत । स्नान भोजनी िनिित । िद्वराचमन करावा ॥६७॥

फलाहार भिण कररता । ऄथवा अपण ईदक घाता । अला ऄसाल स्मशानी सहडता िद्वराचमना शुद्ध होय ॥६८॥

ईदक नसा जवळी जरी । श्रोत्राचमन करा िनधाुरी । अिणक ऄसा एक परी । तूष्णीम अचमन करावा ॥६९॥

श्रीगुरु म्हणती ब्राह्मणासी । अचमनिविध अहा ऐसी । जा कररती भक्तीसी । दैन्य कै चा तया घरी ॥१७०॥

अता सांगान िवधान । करावया दंतधावन । समस्त पवुणी तयजून । प्रितपदा षष्ठी वजाुवी ॥७१॥

न करावा नवमीद्वादशीसी । शनयकु मंगळवारा सी । श्राद्धकाळी िववाहवदवसी । करू नया दंतधावन ॥७२॥

कं टकवृिशाखासी । ताडमाडका तकीसी । खजूुरनाररका लशाखासी । का िलया जन्म चांडाळयोनी ॥७३॥

खवदरकरं जाअघाडासी । औदुंबराकु वटशाखासी । ऄथवा वृि करवंदस

ा ी । पुण्य वृि ऐका तुम्ही ॥७४॥

िवप्रा द्वादशांगुलासी । नवांगुला िित्रयासी । षडांगुला वैश्यशूद्रांसी । दंतधावन काष्ठ अणावा ॥७५॥

दंतधावन काष्ठासी । तोिडता म्हणावा मंत्रासी । अयुः प्रज्ञा नाम पररयासी । म्हणोिन काष्ठ तोडावा ॥७६॥

दंतधावन करोिन ऐसा । काष्ठ टाकावा नैऊतय वदशा । चूळ भरोिन द्वादश । िद्वराचमन करावा ॥७७॥

मग करावा प्रातःस्नान । ताणा होय सवु साधन । ताजोबलाअयुष्यवधुन । प्रातःस्नान का िलया ॥७८॥

प्रज्ञा वाढा दुःस्वप्ननाश । सकळ दैवता होती वश । सौभाग्य सुख होती हषु । प्रातःस्नान का िलया ॥७९॥

यती तापसी संन्यासी । ित्रकाळ करावा स्नानासी । ब्रह्मचारी िवधींसी । एक वाळ करावा ॥१८०॥

िनतय का िलया पापनाश ऄसा । करावा यािच कारणा हषे । गृहस्था वानप्रस्था िवशाषा । प्रातमुध्याह्नी करावा ॥८१॥

ऄशक्य संकट अला जरी । ऄथवा न िमळा िनमुल वारर । स्नान करावयािच परी । सांगान ऐका ब्राह्मणहो ॥८२॥

ऄिग्नस्नान भस्मस्नान । ऄथवा करावा वायुस्नान । करा िवधीना मंत्रस्नान । अपोिहष्ठा मंत्राना ॥८३॥

अिणक स्नानफळा ऄसती । र्जयास ऄसाल भावभिक्त । गुरुदावता दशुनमात्री । तीथुस्नानफळ ऄसा ॥८४॥

ऄथवा दशुन मातािपता । चरणतीथु भक्तीना घाता । ऄंगावरी प्रोििता । तीथुस्नानफळ ऄसा ॥८५॥

ऄथवा िभजाल पजुन्यांत । ईभा राहोिन वारा घात । ककवा बैसावा गोधुळीत । स्नानफळ ऄसा दाखा ॥८६॥

स्पशु चांडाळा होता । जलस्नाना होय शुिचता । शूद्राचा स्पशु होता । ईपस्नान करावा ॥८७॥

दृढ ऄसा तनु अपुला । स्नान मुख्य करावा जला । संिध-िवग्रह-साकडा पडला । ईषःस्नान करावा ॥८८॥

प्रातःस्नान करावयासी । शीतोदक ईत्तम पररयासी । ऄशक्तता ऄसाल दाहासी । ईष्णोदका करावा ॥८९॥

स्वभावा पिवत्र ऄसा ईदक । वरी झािलया ऄिग्नसंपकु । पिवत्र झाला ईदक ऄिधक । गृहस्थासी मुख्य ऄसा ॥१९०॥

ईष्णोदका स्नान कररता । शीतोदक करा िमिश्रत । मध्या करावा अचमन तत्त्वता । संकल्प ताथा म्हणावा ॥९१॥

पृष्ठ १७५ of २७१

घरी स्नान कररता दाखा । ऄघमषुण तपुण नवहा िनका । विा िपळू नया ऐका । अपुला हस्ता करूिनया ॥९२॥

पुत्रोतसाह संक्रांतीसी । श्राद्धकाळ मृतवदवसी । न करावा स्नान ईष्णोदका सी । ऄमावास्या पौर्मणमा ॥९३॥

स्नान कररता बांधा िशखा । दभुहस्ती सूयाुिभमुखा । मौन ऄसावा िववाका । कवणासवा न बोलावा ॥९४॥

अपोिहष्ठा मंत्रासी । गायत्री तीन म्हणा सुरसी । याणापरी स्नानोदकासी । ऄिभमंत्रावा ब्राह्मणा ॥९५॥

प्रथम शीतोदक घाउिन । पिात ईष्णोदक िमळवोिन । स्नान करावा प्रितवदनी । गृहस्थां नी घरी दाखा ॥९६॥

ऄवधूत मंत्र म्हणत । वि ईकलावा तवररत । ईद्यंत मंत्र जपत । वि सूयाुसी दाखवावा ॥९७॥

अचमन करूिन अपण दावस्यतव मंत्र जपोन । धूत वि नासून । अिणक मंत्र जपावा ॥९८॥

अवहंती िवतन्वती मंत्रा । विा नासावी पिवत्र । िद्वराचमन करावा तंत्रा । वि िपळोिन अचमन कीजा ॥९९॥

अता मंत्रस्नान करणा । सांगान तयाची िवधाना । अपोिहष्ठावद मंत्राना । प्रोिावा शरीरावरी ॥२००॥

पाद मुर्ध्नी ह्रदयस्थानी । मूर्ध्नीं ह्रदय पाद प्रोिोिन । करावा तुम्ही माजुनी । अपोिहष्ठा मंत्रासी ॥१॥

ऐसा स्नान करोिन । पुनः अचमन करोिन । मानसस्नान िवधींनी । करावा ऐका भक्तीना ॥२॥

नारायण िवष्णूमूतीसी । स्नान करावा भक्तीसी । चतुभुज ऄलंकारा सी । ध्यान का िलया मानसन्मान ॥३॥

ऄपिवत्रः पिवत्रो वा । याणा मंत्रा हरर ध्यावा । ईदका दाहा प्रोिावा । स्नानफळ ऄवधारा ॥४॥

मंगलस्नानिवधा । सांगान ऐका ब्राह्मण । रिववारी िनषाध जाण । र्जवर होय ऄंगासी ॥५॥

नदीतीरी ऄसा नरु । ऄशक्त ऄसा शरीरु । गंगास्मरणा िनधाुरु । अद्रुविा ऄंग पुसावा ॥६॥

कांितहािन सोमवारासी । मंगळवारी मृतयु पररयासी । लक्ष्मी पावा बुधवारा सी । धनहािन गुरुवारी ॥७॥

शुक्रवारी पुत्रघात । शिनवारी ऄिखल संपत । जाणा ऐसा िनिित । मंगलस्नान करावा ॥८॥

नदीस्नान प्रवाहमुखी । घरी प्रातःसूयाुिभमुखी । संध्याकाळी पििममुखी । स्नान करावा ऄवधारा ॥९॥

स्नान कररता नदीसी । ऄघमषुण करावा पररयासी । नमोऽग्नयाऽससुमता मंत्रासी । नदीस्नान करावा ॥२१०॥

यदपांक्रूर मत्रेंसी । ईदक लोटावा िद्वहस्तासी । तीन वाळा लोटोिन हषी । आमं मा गंगा जपावा ॥११॥

ऊतं च सतयं च मंत्र जपत । स्नान करावा गंगात । नदीस्नानिविध ख्यात । करा तुम्ही िवप्रवगु ॥१२॥

रोदनांती वमनांती । मैथुनदुःस्वप्नदशुनांती । स्नानावागळा शुद्ध न होती । स्नान करावा ऄवधारा ॥१३॥

अता विावा िवधान । सांगान ऐका ऊिषजन । ओला विा कासावीण । नासू नया गृहस्थाना ॥१४॥

रक्तावद वि जीणु धोत्र । नासूिन जा जन जप करीत । ता पुण्य जाय रािसांप्रत । एक धोत्र ऄसिलया ॥१५॥

श्वातवि ब्राह्मणासी । मुख्य ऄसा पररयासी । ईपवि विहवाुसी । ईत्तरवि म्हिणजा तया ॥१६॥

धोत्र नासिलया नंतरी । िवभूित लावावी पररकरी । मंत्रिवधान-पुरःसरी । भस्म धारण करावा ॥१७॥

भस्म शुद्ध न िमळा जरी । गोपीचंदन लावावा परी । द्वारावती मुख्य धरी । वरकड मृित्तका ऄग्राह्य ॥१८॥

न िमळा द्वारावती दाखा । करा धारण गंगामृित्तका । उध्वुपुंड्र ऄसा िनका । िवष्णुसायुर्जय होय तया ॥१९॥

पुिष्टकाम ऄसा र्जयासी । लावावा ताणा ऄंगुष्ठस

ा ी । र्जयासी काम ऄसा अयुधी । मध्यांगुली लावावा ॥२२०॥

ऄन्नकाम ऄनािमएसी । तजुनी काम्य मुक्तीसी । जा लािवती नखासी । महापातक घडा तया ॥२१॥

ईत्तम रुं दी दशांगुली । मध्यम नव अष्ट ऄंगुली । सप्त सहा पंचागुली । शूपाुकार लावावा ॥२२॥

चतुथु त्रीिण द्वयांगुली । ऄधम पि ऄसा बोली । द्वादश नामा करा भली । िवष्णुनाम ईच्चाररत ॥२३॥

पृष्ठ १७६ of २७१

का शव म्हणावा ललाटस्थानी । नाभी नारायण म्हणोिन । माधवनामा ह्रदयस्थानी । कमळपुष्पाकार दाखा ॥२४॥

गोसवदनामा कं ठा सी । िवष्णुनामा करटप्रदाशी । दििणभुजा मधुसूदनासी । नाभी ईत्तर ित्रिवक्रम ॥२५॥

वामन नामा बाहु दाखा । श्रीधर दििणकर्मणका । ह्रषीका श वामकर्मणका । पद्मनाभ दििणकटी ॥२६॥

दामोदर िशरस्थान । ऐका उध्वुपुंड्रिवधान । पापा जाती जळोन । गोपीचंदन लािवता ॥२७॥

द्वारावती लावोिन । लावा भस्म ित्रपुंड्रांनी । हररहर संतोषोिन । साधा भुिक्त मुिक्त दाखा ॥२८॥

िववाहावद शोभन वदवसी । दावताकृ तय श्राद्धवदवसी । ऄभ्यंगानंतर सूतका सी । गोपीचंदन वजाुवा ॥२९॥

ब्रह्मयज्ञतपुणासी । कु श सांगान िवस्तारा सी । अहात दश प्रकारा सी । नामा सांगान िवख्यात ॥२३०॥

दूवाु ईशीर कु श काश । सकु द गोधूम व्रीिह मौजीष । नागरमोथा दभु पररयासा । दश दभु मुख्य ऄसती ॥३१॥

िनतय अणावा दूवैसी । जरी न साधा अपणासी । श्रावण भाद्रपदमासी । संग्रह संवतसरी करावा ॥३२॥

चारी दूवाु िवप्रासी । त्रीिण िित्रय-वैश्यासी । एक नािमली शूद्रासी । चतुवुणी धरावा ॥३३॥

या दूवेची मिहमा । सांगता ऄसा ऄनुपमा । ऄग्रस्थानी ऄसा ब्रह्मा । मूळी रुद्र मध्या हरर ॥३४॥

ऄग्रभागी चतुरंगुल । ग्रंथी मूळी द्वयांगुल । धारण करावा ब्रह्मकु ळा । याची मिहमा थोर ऄसा ॥३५॥

चक्र धरोिन िवष्णु दाखा । दैतय पराभवी ऐका । इश्वर ित्रशूल धररता दाखा । रािसांतक का वी होय ॥३६॥

आं द्र वाायुध धररता । दैतयिगरी िवभांडी तत्त्वता । तैसा ब्राह्मण दूवाु धररता । पापदुररता पराभवती ॥३७॥

जैसा तृणाचा बणवीसी । ऄिग्नस्पशु होता नाशी । तावी अिलया पापरािश । दभुस्पशै जळती दाखा ॥३८॥

ब्रह्मयज्ञ जपसमयी । ग्रंिथ बांधावी कु शाग्री । वतुुळाकार भोजनसमयी । धरावी ब्राह्मणा भक्तीना ॥३९॥

कमु अचरता दूवैसी । ग्रंिथ बांधावी पररयासी । ऄिग्नस्पशु कपूुराशी । पाप नाशी याणापरी ॥२४०॥

एकादशांगुल प्रादाशमात्र । िद्वदल ऄसावा पिवत्र । िनतय-कमाुसी हाच पिवत्र । िद्वदल जाणा मुख्य ऄसा ॥४१॥

जपहोमावद दानासी । स्वाध्याय िपतृकमाुसी । सुवणुरजतमुवद्रका सी । कु शावागळा न करावा ॥४२॥

दाविपतृकमाुसी दाख । रजत करावा सुवणुयुक्त । तजुनीस्थानी रौसयमुवद्रका । सुवणु धरावा ऄनािमका सी ॥४३॥

मुवद्रका ऄसावी खड्गपात्री । किनिष्ठकांगुली पिवत्री । ग्राह्य नवहा जीवंतिपत्री । तजुनांगुली मुवद्रका ॥४४॥

योगपट ईत्तरी दाखा । तजुनीस्थानी रौसयमुवद्रका । पायी न घालाव्या पादुका । गयाश्राद्ध न करावा ॥४५॥

नवरतन मुवद्रका र्जयाचा हाती । पापा तयासी न लागती । एखादा रतन ऄसता हाती । मुवद्रका पिवत्र ब्राह्मणासी ॥४६॥

प्रातःसंध्याच िवधान । सांगान ऐका ऊिषजन । नित्र ऄसतांिच प्रारं भून । ऄघ्यु सूयोदयी द्यावा ॥४७॥

सूयोदय होय तव । जप करीत ईभा ऄसावा । ईदयसमयी ऄघ्यु द्यावा । ततपूवी दाणा सवु व्यथु ॥४८॥

ऊिष पुसती पराशरासी । संध्या करावया िविध कै सी । िवस्तारोिन अम्हांसी । सांगावा जी स्वािमया ॥४९॥

श्रीगुरु म्हणती ब्राह्मणासी । सांगान संध्यािविधसी । ऐका तुम्ही ततपरा सी । पराशरस्मृतीसी ऄसा ॥२५०॥

गायत्रीमंत्र जप कररता । िशखा बांधावी तत्त्वता । असन घालावा िनरुता । दभुपािण होईनी ॥५१॥

दावतीथे िद्वराचमन । िवष्णुनाम स्मरोन । प्राणायाम िवस्तारोन । न्यासपूवुक करावा ॥५२॥

प्रणवाचा परब्रह्म ऊिष । गायत्री नाम छंदासी । परमातमा दावता पररयासी । म्हणा प्राणायामा िविनयोगः ॥५३॥

ॎ व्याह्रित सतयज्ञािनया । नािभ ह्रदय मूर्ध्नी स्पशाुवया । व्याह्रित सप्त ऄितशया । प्रतयाक दावता ऊिष सांगान ॥५४॥

व्याह्रित सप्तस्थानासी । ऐका ऄसा प्रजापित ऊिष । प्रतयाक दावता पररयासी । सप्त नामा दावांची ॥५५॥

पृष्ठ १७७ of २७१

ऄिग्नवाुयु गुरुः सूयु । वरुणेंद्र िवश्वदाव । सप्त व्याह्रित सप्त दाव । छंद सप्त सांगान ॥५६॥

गायत्री अिण ईिष्णका । ऄनुष्टुप् बृहती पंिक्त पंचम ऐका । ित्रष्टु प् जगती छंद िवशाखा । प्राणायामा िविनयोगः ॥५७॥

ॎ भूः पादन्यास । ॎ भुवः जानु स्वः गुह्य । ॎ महः नािभ स्थान स्पशाु । जनो ह्रदय तपो कं ठ ॥॥५८॥॥

ॎ भू ह्रुदयाय नम आित । ॎ भुवः िशरसा स्वाहाित । ॎ स्वः िशखायै वषिडित । ॎ ततसिवतुवुराण्यं कवचाय हुं ॥२६०॥

ॎ भगोदावस्य धीमिह नात्रत्रयाय वोषट् । िधयोयोनः प्रचोदयात् ऄिाय फट् । ॎ भूभ०

ु आित वदग्बंधः । ऐसा षडंग करावा ॥६१॥

प्राणायामा िविनयोगः म्हणुिन । अपोस्तन स्पशोिन । र्जयोितनेत्रस्पशुस्थानी । रसो िजवहामृतललाटा ॥६२॥

प्राणायाम करावयासी । प्रजापित म्हणती ऊिष । दावतानामा पररयासी । ब्रह्मािग्नवायु सूयु ऄसा ॥६३॥

ब्रह्मभूभुवःस्वः म्हणुिन । प्राणायाम करा ितन्ही । ित्रपदा गायत्री जप कोणी । जपणारासी सवु िसिद्ध ॥६४॥

गायत्रीची ऄिधदावता । ब्रह्मािग्नवायु सिवता । ऊिष ब्रह्मा ऄसा ख्याता । सप्त लोकन्यास सांगान ॥६५॥

पादन्यास भुलोक । भुवः जानु ऄितिवशाख । स्वः गुह्य ऄसा लोक । नािभन्यास महलोक ॥६६॥

जनो ह्रदय तपो ग्रीवा । भ्रुवोलुलाटा सतयलोक म्हणावा । ऐसा िशरस्थान बरवा । सतयलोक म्हणती तयासी ॥६७॥

गायत्रीची प्राथुना करूिन । प्राणायाम करा िवधींनी । ब्रह्मचारी गृहस्थानी । पंचांगुली धरा परमाष्ठी ॥६८॥

वानप्रस्थ संन्यासी यती । ऄनािमकाकिनिष्ठकांगुष्ठस

ा ी । ओंकारावद वायुपूरका सी । दििणनासापुटा चढवावा ॥६९॥

वामनासापुटी िवसजोिन । करा प्राणायाम ितन्ही । याणािच िवधी करा मुिन । ित्रकालसंध्या कमै ॥२७०॥

अता करावा माजुनासी । सांगान ऐका समस्त ऊिष । जैसा ऄित स्मृितचंवद्रका सी । ताणा िवधी सांगतो ॥७१॥

अपोिहष्ठाित सूक्तासी । ससधुद्वीप ऊिष गायत्री छंदस

ा ी । अपोदावता माजुनासी । हा म्हणावा िविनयोग ॥७२॥

याणा मंत्रा म्हणोन । कु शपिवत्रा करा माजुन । यस्य ियाय मंत्रा जाण । अपुला पाद प्रोिावा ॥७३॥

अपोजनयथा मंत्रासी । प्रोिावा अपुल्या िशरसी । सूयुिाित मंत्रासी । ईदक प्राशन करावा ॥७४॥

िहरण्यवणुसूक्तासी । माजुन करावा पररयासी । द्रुपदावदवाित मंत्रासी । िाणोिन ईदक सोडावा ॥७५॥

अचमना करोिन दोन । माजुनिवधान सांगान । वामहस्ती पात्र धरून । माजुन करा िवशाषी ॥७६॥

औदुब
ं र सुवणु रजत । काष्ठाचाही ऄसा पिवत्र । ऐसा ऄसा िनमुळ पात्र । वामहस्ती ईदक बरवा ॥७७॥

मृण्मय ऄथवा िद्वमुख पात्र । िभन्न पात्र ता जाण ऄपिवत्र । ता ऄग्राह्य दाविपतरा । श्रीगुरु म्हणती ब्राह्मणासी ॥७८॥

माजुनसंख्या सांगान ऐका । िशरसी ऄष्ट पादा नवका । यस्य ियाय स्नान भुिमका । याणापरी माजुन ॥७९॥

अपः पुनन्तु मंत्रासी । प्राशनोदक माध्याह्नासी । ऄिग्निाित मंत्रासी । सायंसंध्या करावी ॥२८०॥

प्राशनांती तुम्ही ऐका । िद्वराचमन करा िनका । अिाण करुनी सांिडजा ऐका । एक अचमन करावा ॥८१॥

ऄघ्यु द्यावयाचा िवधान । सांगान ऐका ऊिषजन । गोश्रृंगाआतुका अकारोन । ऄघ्यु द्यावा मनोभावा ॥८२॥

गायत्रीमंत्र जपोिन । सायंप्रातद्याुवी ितन्ही । हंसःशुिचषाित माध्याह्नी । ऄघ्यु द्यावा ऄवधारा ॥८३॥

प्रातमाुध्याह्नी ईभा बरवा । सायं ऄघ्यु बैसोिन द्यावा । अचमन ित्रवारी करावा । करी प्रदििणा ऄसावावदतय ॥८४॥

ऄघ्यु द्यावयाचा कारण । सांगान कथा िवस्तारोन । रािस मंदह

ा दारुण । तीस कोरट अहाती दाखा ॥८५॥

सूयाुसवा युद्धासी। िनतय यातीपररयासी । संदह

ा पडा दावांसी । सूयाु होइल ऄपजय ॥८६॥

ऄपजय याता सूयाुसी । ईदयास्तमान न होय पररयासी । कमै न चालती ब्राह्मणांसी । स्वाहास्वधाकार न चाला ॥८७॥

स्वाहास्वधाकार रहाती । समस्त दावांस ईपवास होती । सृिष्ट रािहली न होय ईतपित्त । म्हणोिन ईपाय रिचयाला ॥८८॥

पृष्ठ १७८ of २७१

यािच कारणा ऄघ्यु दाती । तीिच वाायुधा होती । जावोिन दैतयांसी लागती । पराभिवती प्रितवदवसी ॥८९॥

दैतय ऄसती ब्रह्मवंश । तयांसी विधिलया घडती दोष । प्रदििणा कररता होय नाश । ऄसावावदतय म्हणोिनया ॥२९०॥

ब्रह्महतयािचया पातकासी । भूिमप्रदििणा दोष नाशी । चार पावला वफरता कै सी । भूिमप्रदििणा पुण्य ऄसा ॥९१॥

संध्या करावयाचा स्थान । सांगान ऐका फलिवधान । घरी कररता प्रितवदन । एकिच फळ ऄवधारा ॥९२॥

दश फळ ग्रामाबाहार दाखा । नदीस का िलया शतािधका । पुष्करतीरी सहि ऐका । गंगासुरनदी कोरटफल ॥९३॥

सुरापान वदवा मैथुन । ऄनृतावद वाक्या पापा जाण । संध्या बाहार कररता िण । जळती दोष तातकाळी ॥९४॥

स्थाना ऄसती जप करावयासी । िवस्तारा सांगान तुम्हासी । श्रीगुरु म्हणती ब्राह्मणासी । एकिचत्ता पररयासा ॥९५॥

जप का िलया घरी ऐका । एकिच फल ऄसा दाखा । बाहार िद्वगुणी फल ऄिधका । नदीतीरी ित्रगुण फल ॥९६॥

गोस्थळ वृंदावन दाखा । दशगुण फल ऄिधका । ऄिग्नहोत्रस्थानी िनका । शतगुणफल ऄिधक ऄसा ॥९७॥

तीथुदव
ा ता सिन्नधानी । सहिफल ऄसा िनगुुणी । शतकोरट फल हररसिन्नधानी । इश्वरसंिनधानी ऄनंत फल ॥९८॥

जप कररता असनासी । िविधिनषाध अहा पररयासी । सांगान ऐका ततपरा सी । पु ण्य पाप बोिलला ऄसा ॥९९॥

काष्ठासनी बैसोिन जरी । जप कररता मनोहरी । दुःख भोगी िनरं तरी । ऄभागी पुरुष तो होय ॥३००॥

पल्लवशाखांसी बसता । सदा होय दुििता । विासनी दररद्रता । पाषाणासनी व्यािध होय ॥१॥

भस्मासनी व्यािधनाश । कं बलासनी सुखसंतोष । कृ ष्णािजनी ज्ञानप्रकाश । व्यािचमी मोिश्री ॥२॥

कु शासनी वशीकरण । सवु रोगांचा ईपहरण । पापा जाती पळोन । अयुःप्रज्ञा ऄिधक होय ॥३॥

ओ आतयािारकमंत्री । जपावा तुम्ही पिवत्री । ध्यान करावा गायत्री । समस्त पापा हरती दाखा ॥४॥

गायत्रीचा स्वरूप अता । ऄिभवन ऄसा वर्मणता । रक्तांगी वास रक्ता । हंस वाहन ऄसा दाखा ॥५॥

ऄकार ब्रह्मा ऄिधदावता । चतुभुजा चतुवुक्त्रा । कमंडलु ऄिसूत्रा । चाटु धररला ऄसा करी ॥६॥

ऊग्वाद ऄसा समागमी । ऄिग्नहोत्रफल अवाहयािम । मग अयातु वरदा दावी । म्हणावा ऐका ब्राह्मणाना ॥७॥

तया मंत्रासी ऊिष दावता । गायत्रीसदृश ऄसा ख्याता । प्रातःसंध्या तुम्ही कररता । िविध तुम्हा सांगान ॥८॥

गायत्री दावता गायत्री ऄनुष्टुप छंदः । ॎ अवदतय दावता दावा । हा प्रातःसंध्या म्हणता भाद । गायत्री दावता गायत्री छंदः ॥९॥

गायत्री अवाहना िविनयोगः । ही माध्याह्नसंध्या म्हणावी । सिवता दावता गायत्री छंदः । सरस्वती अवाहना िविनयोगः ॥३१०॥

प्रातःसंध्याचा ध्यान । सांगान ऐका तुम्ही गहन । रक्तांगी रक्तवसन । हंसासनी अरूढ ऄसा ॥११॥

चतुबाुहु चतुमुखी । कमंडलु धररला िवशाखी । ऄिसूत्र चाटु हस्तकी । ऊग्वादसिहत ऄिग्नहोत्र ॥१२॥

ऐसा ध्यान करोिन । मग म्हणावा ऄिरज्ञानी । एकिचत्ता ऄसा ध्यानी । श्रीगुरु म्हणती ब्राह्मणासी ॥१३॥

ओंकार िशखामावाहयािम । छंदऊषीनावाहयामी । िश्रयमावाहयािम । बलमावाहयािम ॥१४॥

ऐसा म्हणोिन प्रातःकाळी । संध्या करावी सुवाळी । अता सांगान माध्याह्नकाळी । ध्यान अवाहनपूवुक ॥१५॥

ऄिभभुरो सािवत्रीध्यान । यौवनस्था माध्याह्न । सांगान ऐका ऊिषजन । एकिचत्ता पररयासा ॥१६॥

श्वातांगी श्वातवि । वाहन ऄसा वृषभ पिवत्र । ईकार रुद्रगण दैवत । पंचमुखा ऄसा दाखा ॥१७॥

वरद ऄभयहस्त दाखा । रुद्रािमाळा ित्रशूलधारका । यजुवेद ऄसा दाखा । ऄिग्नष्टोम फल जाणा ॥१८॥

ओंकारिशखामावाहयािम । छंदऊषीनावाहयािम । िश्रयमावाहयािम । िह्रयमावाहयािम ॥१९॥

अता सायंसंध्या ध्यान । सांगान ऐका िवधान । एकिचत्ता ऐका वचन । ध्यानपूवुक सांगान ॥३२०॥

पृष्ठ १७९ of २७१

ऄिभभूरो सरस्वती वृद्धा । जाणावी तुम्ही सायंसंध्या । कृ ष्णांगी कृ ष्णविपररधाना । गरुडवाहन ऄसा दाखा ॥२१॥

मकार िवष्णुदव
ा ता । चतुभुज शंखचक्रधृता । गदापद्मधारणहस्ता । सामवादसिहत जाणा ॥२२॥

वाजपायफल जाण । सायंसंध्या ऄसा ध्यान । करावा ऐका तुम्ही ब्राह्मण । म्हणोिन सांगती श्रीगुरु ॥२३॥

ओंकारिशखामावाहयािम । छंदऊषीनावाहयािम । िश्रयमावाहयािम । बलमावाहयािम ॥२४॥

पंचशीषोपनयना िविनयोगः । प्रणवस्य परब्रह्म ऊिषः । परमातमा दावता । गायत्री छंदः ॥२५॥

ईदात्तस्वररत स्वरः ऄिग्नवाुयुः सूयुदव

ा ता । गायत्री ित्रष्टु प् जगती छंदः । ब्रह्मािवष्णुमहाश्वरादावताः । ऊग्यजुःसामािन स्वरूपािण ॥२६॥

अहवनीयािग्नगाहुपतय । दििणािग्नईपस्थानािन । पृिथव्यंतररिं द्यौस्तत्त्वािन । ईदात्तानुदात्तस्वररतस्वराः ॥२७॥

पीतिवद्युतश्वातवणी । प्रातमुध्याह्नतृतीयसवनािन । िवश्वतजसप्राज्ञस्वरूिपणी । जागृतीस्वपन्सुषुप्त्यवस्था ॥२८॥

ऐसा ित्रपदा गायत्रीसी । सांिगतला ित्रिवध ध्यानासी । अता िवधान जपासी । सांगान ऐका एकिचत्ता ॥२९॥

ममोपात्तदुररतियद्वारा । श्रीपरमाश्वरप्रीतयथं जपा िविनयोगः । ॎ ऄं नाभौ । वं ह्रदया मं कं ठा ॥३३०॥

भूः ऄिरमंत्रासी । गायत्री ऄसा छं दासी । ऄिग्नदेवता पररएय्सी । िवश्वािमत्र ऊिष दाखा ॥३१॥

षड्ज स्वर श्वात वणु । पादस्पशु ईच्चारोन । प्राणायामा िविनयोगून । दुसरी व्याह्रित म्हणावी ॥३२॥

भुवः ऄिरमंत्रासी । ईिष्णक् नाम छंदासी । वायुदव

े ता पररयासी । भृगु ऊिष ऄसा जाण ॥३३॥

ऄसा रूप श्यामवणु । पादस्पशु रूप ईच्चारोन । करा तुम्ही ऐसा ध्यान । जानूमध्या न्यासावा ॥३४॥

प्राणायाम िविनयोग म्हणोिन । न्यास करावा भिक्तभावनी । स्वः व्याह्रित म्हणोिन । ध्यान करा भक्तीना ॥३५॥

स्वः व्याह्रितमंत्रासी । म्हणा ऄनुष्टुप् छंदासी । सिवता दावता पररयासी । भारद्वाज ऊिष जाण ॥३६॥

स्वर गांधार पीतवणाु । कं ठी स्पशोन मंत्र म्हणा । प्राणायामा िविनयोग जाणा । तृतीय व्याह्रितमंत्रासी ॥३७॥

ॎ महः मंत्रासी । बृहती छं दासी । बृहस्पित दावता पररयासी । विसष्ठ ऊिष िनधाुरा ॥३८॥

मध्यम स्वर िपशंग वणु । ऐसा करा तुम्ही ध्यान । वागा म्हणा नाभी स्पशोन । प्राणायामा िविनयोगः ॥३९॥

जन मंत्र ईच्चारासी । म्हणा पंिक्त छं दासी । वरुण दावता गौतम ऊिष । पंचम स्वर ऄसा जाण ॥३४०॥

रूप ऄसा नीलवणु । करा न्यास ह्रदयस्थान । प्राणायामा िविनयोगून । जनः पंच न्यास ऐसा ॥४१॥

तपः मंत्र न्यासासी । ित्रष्टु प् छंद पररयासी । इश्वर दावता कश्यप ऊिष । धैवत स्वर पररयासा ॥४२॥

ऄसा अपण लोहवणु । स्पशु करावा कं ठस्थान । प्राणायामा िविनयोगून । न्यास करावा ब्राह्मणहो ॥४३॥

सतयं म्हणतसा मंत्रासी । करावा जगती छंदासी । िवश्वादव

ा ऄंिगरस ऊिष । िनषाद स्वर जाणावा ॥४४॥

रूप ऄसा कनकवणु । भ्रुवोलुलाटा स्पशूुन । प्राणायामा िविनयोगून । न्यास करावा भक्तीना ॥४५॥

आतुका न्यास करोिन । हस्त ठा वा िशरस्थानी । ध्यान करा िवधानी । सांगान ऐका ब्राह्मणहो ॥४६॥

िशरस्थान स्पशाुसी । म्हणा ऄनुष्टुप् छंदासी । ईच्चार प्रजापित ऊिष । परमातमा दावता जाण ॥४७॥

प्राणायामा िविनयोगून । मग करावा गायत्रीध्यान । ॎ अपोर्जयोित म्हणोन । मंत्र म्हणा भक्तीना ॥४८॥

ॎ अपोर्जयोितरसोमृतं । ब्रह्मभूभुवःस्वरो । िशरसी याणा िवधी । ऄंगन्यास करावा ॥४९॥

चोवीस ऄिरा मंत्रासी । न्यास सांगन

ा एकाएकासी । एकिचत्ता पररयासी । म्हणा पराशर ऊिष तो ॥३५०॥

या ित्रपदा गायत्रीसी । ऄसा िवश्वािमत्र ऊिष । दावी गायत्री छंदस

ा ी । वणु दावता सांगान ॥५१॥

ऐसा ित्रपदा गायत्रीमंत्रासी । चोवीस ऄिरा पररयासी । पृथक् न्यास पररयासी । सांगान ऐक िद्वजोत्तमा ॥५२॥

पृष्ठ १८० of २७१

तवणाुिर मंत्रासी । जाणा िवश्वािमत्र ऊिष । ऄिग्न दावता पररयासी गायत्री छंद म्हणावा ॥५३॥

ऄतसीपुष्पा वणै जैसी । तद्रूप वणु ऄसा पररयासी । वायव्य कोण स्थान तयासी । गुल्फन्यास करावा ॥५४॥

तसवणाुिर मंत्रासी । ऄसा िवश्वािमत्र ऊिष । वायुदावता पररयासी । दावी गायत्री छंद दाखा ॥५५॥

जंघस्थानी ऄसा न्यास । सौम्यरूप िपवळा सुरस । सवु पापा दहती पररयास । तसवणाुचा लिण ॥५६॥

िववणुनाम ऄिरासी । जाणा िवश्वािमत्र ऊिष । सोमदावता पररयासी । दावी गायत्री छंद दाखा ॥५७॥

न्यास करावया जानुस्थान । आं द्रनील िवद्युद्वणु । ऐसा ऄिरिवधान । महारोग हरती दाखा ॥५८॥

तुवणु नाम ऄिरासी । ऄसा िवश्वािमत्र ऊिष । िवद्युद्दावता पररयासी । दावी गायत्री छंद दाखा ॥५९॥

न्यास करा जानुस्थानी । दीिप्त ऄसा जैसा विह्न । रूप ऄसा सौम्यपणी । भ्रूणहतयापाप नाशी ॥३६०॥

वुवणु ऄिरासी । ऄसा िवश्वािमत्र ऊिष । सोम दावता पररयासी । दावी गायत्री छंद दाखा ॥६१॥

सुवणुस्फरटककांित । गुह्यस्थानी न्यास बोलती । समस्त ऄघौघ नाशती । रूपावु वणुस्थाना ईत्तम ॥६२॥

रा वणु नाम ऄिरमंत्रासी । ऄसा िवश्वािमत्र ऊिष । वरुण दावता पररयासी । दावी गायत्री छं द दाखा ॥६३॥

िणकार वृषणस्थान जाणा । िवद्युतप्रकाशरूपधारणा । बाहुस्पतयनाम खुणा । ऄभक्ष्यपापिालन ॥६४॥

िणवणाुिर मंत्रासी । जाणा िवश्वािमत्र ऊिष । बृहस्पित दावता पररयासी । दावी गायत्री छं द दाखा ॥६५॥

यं करटस्थान शांताकारवणु । दाहहतयापापर्जवलन । न्यास करावा सगुण । िवद्वज्जन ब्राह्मणा ॥६६॥

यं ऄिर म्हणावयासी । ऄसा िवश्वािमत्र ऊिष । तारका दैवत पररयासी । दावी गायत्री छंद ऄसा ॥६७॥

भकारा नाभी करा न्यास । कृ ष्णमाघवणु सुरस । पजुन्य दावता संकाश । गुरुहतयापाप नाशी ॥६८॥

भवणु नाम ऄिरासी । ऄसा िवश्वािमत्र ऊिष । पजुन्य दावता पररयासी । दावी गायत्री छंद जाणा ॥६९॥

गो ऄिरा ईदर न्यास । ध्यान रक्तवणु सुरस । आं द्र दावता पररयास । गोहतयाचा पाप जाय ॥३७०॥

गोवणु नाम ऄिरासी । जाणावा िवश्वािमत्र ऊिष । आं द्र दावता पररयासी । दावी गायत्री छं द जाणा ॥७१॥

दाकारन्यास स्तनासी । गंधवु नाम दाव पररयासी । िीहतयापाप नाशी । एकिचत्ता पररयासा ॥७२॥

दावणु नाम ऄिरासी । जाणा िवश्वािमत्र ऊिष । गंधवु दावता पररयासी । दावी गायत्री छंद दाखा ॥७३॥

वकार ह्रदयस्थानन्यास । शुक्ल रूप वणु पररयास । पूषा दावता ऄसा तयास । वाणीजातपाप नाशी ॥७४॥

ववणाुिर मंत्रासी । जाणावा िवश्वािमत्र ऊिष । रुद्र दावता पररयासी । दावी गायत्री छंद जाणा ॥७५॥

स्य ऄिरा कं ठन्यास । कांचनवणु रूप सुरस । िमत्र दावता पररयास । माजाुरकु क्कु टपाप जाय ॥७६॥

स्यवणु ऄिर मंत्रासी । ऄसा िवश्वािमत्र ऊिष । िमत्र दावता पररयासी । दावी गायत्री छंद जाणा ॥७७॥

धीकारािरमंत्र दंती न्यास । शुक्लकु मुदसंकाश । तवष्टा दावता पररयास । िपतृहतयापाप जाय ॥७८॥

धीवणु नाम ऄिरासी । जाणा िवश्वािमत्र ऊिष । िवष्णु दावता पररयासी । दावी गायत्री छं द जाण ॥७९॥

मकारन्यास तालुस्थान । पद्म ताजोमय जाण । वासुदव

ा ऄसा खूण । सवुजन्मपाप जाय ॥३८०॥

मकार वणाुिरमंत्रासी । ऄसा िवश्वािमत्र ऊिष । वासुदव

ा दावता पररयासी । दावी गायत्री छं द जाणा ॥८१॥

िहकार नािसकी करा न्यास । शंखवणु ऄसा तयास । वासुदव

ा दावता पररयास । सवु पाप हरण होय ॥८२॥

िहवणु नाम मंत्रासी । जाणा िवश्वािमत्र ऊिष । मारु दावता पररयासी । दावी गायत्री छंद जाणा ॥८३॥

िधकारा नात्रस्थानी न्यास । पांडुरभास संकाश । सोम दावता पररयास । पािणग्रहणपाप नाशी ॥८४॥

पृष्ठ १८१ of २७१

िधवणु नाम मंत्रासी । तोिच िवश्वािमत्र ऊिष । सोमदावता पररयासी । दावी गायत्री छंद जाणा ॥८५॥

योकारािर मंत्रासी । भुवोमुध्या न्यािसजा तयासी । रक्तगौरवणु रूपासी । प्रािणवधपाप जाय ॥८६॥

योकारािर नामािरासी । जाणा िवश्वािमत्र ऊिष । यमदावता पररयासी । दावी गायत्री छं द जाणा ॥८७॥

योकार ललाटस्थानी न्यास । रूप रुक्मांभसंकाश । सवु पाप होय नाश । भिक्तपूवुक न्यासावा ॥८८॥

योवणाुिर मंत्रासी । तोिच िवश्वािमत्र ऊिष । िवश्वा दावता पररयासी । दावी गायत्री छंद जाणा ॥८९॥

नकारा ईवदत प्राङ् मुखा । सूयाुसमान ताज दाखा । अिश्वनौ दावता ऄसा िनका । िवराजमान पररयासा ॥३९०॥

नकारािर वणाुसी । जाणा िवश्वािमत्र ऊिष । ऄिश्वनौ दावता पररयासी । दावी गायत्री छं द जाणा ॥९१॥

प्रकारािरन्यास करोिन दििणा । रूप ऄसा नीलवणु । प्रजापित दावता जाण । िवष्णुसायुर्जय पािवजा ॥९२॥

प्रवणाुिर मंत्रासी । ऄसा िवश्वािमत्र ऊिष । प्रजापित दावता पररयासी । दावी गायत्री छंद जाणा ॥९३॥

चोकार वणु मंत्रासी । न्यािसजा तया पििम भागासी । कुं कु मरूपवणु तयासी । सवुदव
ा पदवी पािवजा ॥९४॥

चोकार वणु मंत्रािरासी । जाणावा िवश्वािमत्र ऊिष । सवु दावता पररयासी । गायत्री दावी छं द जाणा ॥९५॥

दकारािराचा ईत्तरा न्यास । शुक्लवणु रूप सुरस । करावा तुम्ही ऐसा न्यास । कै लासपद पािवजा ॥९६॥

दकारािर मंत्रासी । जाणा िवश्वािमत्र ऊिष । रुद्र दावता पररयासी । दावी गायत्री छंद जाणा ॥९७॥

याकार मूधाुस्थानी न्यास । सुवणुरूप सुरस । ब्रह्मस्थाना होय वास । श्रीगुरु म्हणती ब्राह्मणासी ॥९८॥

यावणाुिर मंत्रासी । ऄसा िवश्वािमत्र ऊिष । ब्रह्म दावता पररयासी । दावी गायत्री छंद जाणा ॥९९॥

तकार न्यास िशखास्थानी । िनरुपम वैष्णवभुवनी । िवष्णुरूप धरोिन । वैकुंठवास होय जाणा ॥४००॥

तकार वणाुिरमंत्रासी । जाणा िवश्वािमत्र ऊिष । िवष्णु दावता पररयासी । दावी गायत्री छं द जाणा ॥१॥

ऐसा चोवीस ऄिरमंत्रासी । न्यास करावा िवधींसी । हस्त ठा वोिनया िशरासी । अिणक न्यास करावा ॥२॥

िशरस्थानी न्यासासी । म्हणावा ऄनुष्टुप् छं दासी । ख्याित प्रजापित ऊिष । परमातमा दावता जाणा ॥३॥

प्राणायामा िविनयोग म्हणोिन । ओं अपोस्तन स्पशोिन । र्जयोितनेत्र स्पशोिन । रसोिजह्वा न्यासावा ॥४॥

ऄमृताित ललाटासी । मूर्मघ्न स्पशोिन ऐसी । ब्रह्मभूभुवःस्वरोमासी । न्यास करा याणा िवधी ॥५॥

आतुका न्यास करोिन । गायत्री ित्रवार म्हणोिन । व्यापक न्यास करोिन । करशुिद्ध करा तीन वाळा ॥६॥

भुः० स्वः० िवन्यसोिन । गायत्रीच्या दश पदांनी । दशांगुली न्यासोिन । पादप्रमाण करावा ॥७॥

ऄंगुष्ठमूल धरोिन । किनिष्ठका स्पशोिन । ईभय हस्त न्यासोिन । दशपादांगुली न्यासावा ॥८॥

चोवीस ऄिरमंत्रासी । ऄंगुिलन्यास करा हषी । तजुनीमूलादारभ्यासी । किनिष्ठकापयंत ॥९॥

द्वादशािरी ऄकै क हस्त । करावा न्यास सुिनिित । षडंगन्यास समस्त । प्रणवासिहत करावा ॥४१०॥

ॎ भूः िहरण्यातमना । ऄंगुष्ठाभ्यां नमः । ॎ भुवः प्रजापतयातमना । तजुनीभ्यां नमः ॥११॥

ॎ स्वः सूयाुतमना मध्यमाभ्यां नमः । ॎ महः ब्रह्मातमना ऄनािमकाभ्यां नमः ।

ॎ जनः, ॎ तपः ॎ सतयं, किनिष्ठकाभ्यां नमः । प्रचोदयात् करतलकरपृष्ठाभ्यां नमः ॥१२॥

ॎ ततसिवतुः ऄंगुष्ठाभ्यां ह्रदयाय नमः । वरा ण्यं तजुनीभ्यां िशरसा स्वाहा ।

भगोदावस्य मध्यमाभ्यां िशखायै वषट् । धीमिह ऄनािमकाभ्यां कवचाय हुं ॥१३॥

पृष्ठ १८२ of २७१

िधयोयोनः किनिष्ठकाभ्यां नात्रत्रयाय वौषट् । प्रचोदयात् करतलकरपृष्ठाभ्यां ऄिाय फट् । ईभयहस्तांगुिलन्यासं कु याुत् । ऄथ

षडंगन्यासः ॥१४॥

ॎ भूः िहरण्यातमना ह्रदयाय नमः । ॎ भुवः प्रजापतयातमना िशरसा स्वाहा । ॎ स्वः सूयाुतमना िशखायै वौषट् । ॎ महः ब्रह्मातमना

कवचाय हुं ॥१५॥

ॎ जनः, ॎ तपः, ॎ सतयं, सोमातमना । नात्रत्रयाय वौषट् । प्रचोदयात सवाुतमना ऄिाय फट् । ॎ ततस० ह्रदयाय नमः ॥१६॥

ॎ वरा ण्यं िशरसा स्वाहा ।भगोदावस्य िशखायै वौषट् । धीमिह कवचाय हुं । िधयोयोनः नात्रत्रयाय वौषट् । प्रचोदयात ऄिाय फट्

॥१७॥

षडंगन्यास करोिन । ऄंगन्यास दशस्थानी । तयांची नावा सांगान कानी । एकिचत्ता ऄवधारा ॥१८॥

पादजानुकरटस्थानी । नािभह्रदयकं ठभुवनी । तालुनात्र स्पशोिन । ललाटिशरी दशस्थान ॥१९॥

गायत्रीमंत्राच्या दहा पदांसी । दशस्थान ऄंगन्यासासी । ततसिवतुवुराण्यासी । भगोदावस्य पंचम स्थान ॥४२०॥

धीमिह म्हणजा षष्ठ स्थान । िधयो सप्तम स्थान जाण । योकारो ऄष्टम ऄंगन्यास पूणु । श्रीगुरु म्हणती ब्राह्मणासी ॥२१॥

नकार नवम मंत्रस्थान । प्रचोदयात् दहावा जाण । ऄंगन्यास याणा गुण । करा तुम्ही िद्वजोत्तमा ॥२२॥

चतुर्मवशित ऄिरांसी । करावा ऄंगन्यासासी । पादांगुष्ठस्पशु हषी । िशखादारभ्य न्यासावा ॥२३॥

ऄंगुष्ठाभ्यां नमः । तसं गुल्फयोनुमः । सव जंघयोनुमः । तुं जानुभ्यां नमः ॥२४॥

व उरुभ्यां नमः । रें गुह्याय नमः । णीं वृषणाय नमः । यं करटभ्यां नमः ॥२५॥

भं नाभ्यै नमः । गौ ईदराय नमः । दें स्तनाभ्यां नमः । वं ह्रदयाय नमः ॥२६॥

स्यं कं ठाय नमः । धीं दंताभ्यो नमः । मं तालवा नमः । सह नािसकायै नमः ॥२७॥

सध नात्राभ्यां नमः । यों भ्रुवोमुध्याय नमः । यों ललाटाय नमः । नः प्राङ्मुखाय नमः ॥२८॥

प्रं दििणमुखाय नमः । चों पििममुखाय नमः । दं ईत्तरमुखाय नमः । यां मूर्ध्ने नमः । तं िशखायै वषट् ॥२९॥

ऐसा न्यास करोिन । पुनः पादांगुष्ठ धरोिन । करटपयंत न्यासोिन । उध्वुन्यास करावा ॥४३०॥

तकारा ऄंगुष्ठस्थान । तसकार गुल्फ ऄसा स्थान । िवकार जंघास्थान । ऐका ब्राह्मणा म्हणती गु रु ॥३१॥

तुकार जानूवुकार उरवा । वकार गुह्यपूवुक स्पशु । िणकारा वुषणस्थान बरवा । तुकार करटस्थान न्यास ॥३२॥

िशखा धरोिन पादपयंत । करावा न्यास ईतरत । तयाता सांगान अवदऄंत । एकिचत्ता पररयासा ॥३३॥

तं नमः िशकायै िवन्यस्य । यां नमः मुर्मर्ध्न िवन्यस्य । दं नमः ईत्तरिशखायां न्यस्य । चो नमः पििमिशखायां ॥३४॥

प्रं नमः दििणिशखायां । नं नमः प्राङ्मुखा । यो नमः ललाटा । यो नमः भ्रुवोमुध्यी ॥३५॥

सध नमः नात्रत्रया । सह नमः नािसकयोः । मं नमः तालौ । धी नमः दंताषु ॥३६॥

स्यं नमः कं ठा । वं नमः ह्र्दया । दें नमः स्तनयोः । गौ नमः ईदरा । भं नमः नाभौ ॥३७॥

प्रणवावद नमोत न्यास करावा । अकार नाभी ईकार ह्रदया । मकार मुखा नकार ललाटा । मकर िशरिस हस्तान नमस्कृ तवा ॥३८॥

ऄथ मुद्रासंपुटप्रकारी । चतुर्मवशित ऄवधारी । सांगान तयांचा िवस्तार परी । ऐका ब्राह्मण एकिचत्ता ॥३९॥

श्लोक । सुमुखं संपुटं चैव िवततं िवस्तृतं तथा । िद्वमुखं ित्रमुखं चैव चतुःपंचमुखं तथा ॥४४०॥

षण्मुखाधोमुखं चैव व्यापकांजिलकं तथा । शकटं यमपाशं च ग्रंिथतं चोल्मुकोल्मुकम ॥४१॥

प्रलंबं मुिष्टकं चैव मतस्यकू मो वराहकम् । ससहाक्रांतं महाक्रांतं मुद्गरं पल्लवं तथा ॥४२॥

पृष्ठ १८३ of २७१

एता मुद्रा न जानाित गायत्री िनष्फला भवात् । एता मुद्रास्तु कतुव्या गायत्री सुप्रितिष्ठता ॥४३॥

ऄस्याथुः । सुमख
ु ं ॥१॥ संपटु ं ॥२॥ िवततं ॥३॥ िवस्तृतं ॥४॥ िद्वमुखं ॥५॥ ित्रमुखं ॥६॥

चतुमख
ु ं ॥७॥ पंचमुखं ॥८॥ षण्मुखं ॥९॥ ऄधोमुखं ॥१०॥ व्यापकांजिलकं ॥११॥

शकटं ॥१२॥ यमपाशं च ॥१३॥ ग्रंिथतं ॥१४॥ चोल्मुकोल्मुकं ॥१५॥ प्रलंबं ॥१६॥

मुिष्टकं ॥१७॥ मतस्यः ॥१८॥ कू मुः ॥१९॥ वराहः ॥२०॥

ससहाक्रांतं ॥२१॥ महाक्रांतं ॥२२॥ मुद्गरं ॥२३॥ पल्लवं ॥२४॥

मुद्रािवण गायत्रीमंत्र । जप कररतां सवु व्यथु । या कारणा करावा पात्र । मुद्रापूवुक जप करावा ॥४४॥

गौससय करावा मुद्रायुक्त । प्राणायाम करा िनिित । समस्त पापियाथु । म्हणोिन ऄष्टोत्तरीय संकल्पावा ॥४५॥

या गायत्रीप्रथमपादासी । म्हणा ऊग्वाद ऄसा ऊिष । भूिमतत्त्व पररयासी । ब्रह्मा दावता ित्रष्टु प् छंद ॥४६॥

िद्वतीयपाद गायत्रीसी । यजुवेद ऄसा ऊिष । रुद्रदावता प्राणापानव्यालतत्त्वासी । जगती म्हणा ऄहर्मनशी ॥४७॥

गायत्री तृतीयपादासी । ऊग्यजुः सामतत्त्व पररयासी । िवष्णु दावता ित्रष्टु प छं दस

ा ी । समस्तपापियाथु िविनयोग ॥४८॥

भूिमस्तंभ पररयासी । गायत्री छं दासी । म्हणावा ब्रह्मपदासी । ब्रह्मा दैवत जाणावा ॥४९॥

गायत्रीचा ध्यान । सांगान तुम्हा िवधान । एकिचत्ता करा पठण । श्रीगुरु म्हणती ब्राह्मणासी ॥४५०॥

श्लोक । मुक्तािवदुमहामनीलधवलच्छायैमख
ु ैिीिणैयक्त
ु ासमदुकलािनबद्धमुकुटां तत्त्वाथुवणाुितमकाम् ।

गायत्री वरदाभयांकुशकशां शुभ्रं कपालं गदां शंखं चक्रमथारिवदयुगलं हस्तैवुहन्ती भजा ॥५१॥

ऐसा ध्यान करोिन । जप करावा नािसकाग्रनयनी । ऄंती षडंग न्यासोिन । जप करा याणापरी ॥५२॥

गायत्रीमंत्राची प्रशंसा । एकिचत्ता पररयासा । मंत्रनाम ऄसा िवशाषा । ऄिरा दोनी पाप हरा ॥५३॥

मकार म्हणजा अपुला मन । त्रकार नाम अपुला प्राण । मन प्राण एकवटोन । जप करावा एकिचत्ता ॥५४॥

जप म्हणजा ऄिरा दोनी । प्रख्यात ऄसती ित्रभुवनी । जकार जन्म िवच्छादोिन । पकारा जन्मपाप दुरी ॥५५॥

चारी वादांस मूळ एका । गायत्रीनाम नाशी पातका । यािच कारणा करावा िनका । वादपठणफळ ऄसा ॥५६॥

ऐसा मंत्र न जरी जपा नर । वृथा जन्म जैसा सूकर । जप करा हो िनधाुर । सचितला फल पािवजा ॥५७॥

न करावा ईदकी बैसोन । तवररत होय प्रज्ञाहीन । यािच कारणा सांगान िवस्तारोन । ऄिग्न तीिन िवप्रमुखी ॥५८॥

अहवनीय गाहुपतय । दििणािग्न ितसरा िवख्यात । ऄिग्नईदकसंपकै तवररत । ताजतव जाय ऄग्नीचा ॥५९॥

या कारणा ईदक वजोिन । बैिसजा ईत्तम असनी । हस्तस्पशी नािभस्थानी । जपावा माळ धरोिनया ॥४६०॥

ईभानी जपावा प्रातःकाळी । बैसोिन कीजा माध्याह्नकाळी । ऄथवा ईभा ठाकोिन । ईभय पिी करावा ॥६१॥

माध्याह्नी ह्रदयस्थानी । जपावा माळ धरोिन । हस्त मुखा स्पशोिन । सायंकाळी जपावा ॥६२॥

बैसोिन जपावा सायंकाळी । पहावा वृि िनमुळी । जरी वृि नसा जवळी । नासाग्रानयनी जपावा ॥६३॥

ब्रह्मचारी गृहस्थासी । जप नािमला ऄष्टोत्तरा सी । वानप्रस्थ संन्यासी यासी । सहि मुख्य करावा ॥६४॥

संिधिवग्रह होय जरी । ऄष्टासवशित तरी करी । ऄशिक्त होय जरी । दहा वाळ जपावा ॥६५॥

ईत्तम पि मानसी । मध्यम गौसय सुमुखासी । ऄिरा प्रगट वाक्यासी । किनष्ठ पुकार पररयासा ॥६६॥

ित्रपाद ऄसती गायत्रीसी । िमळोिन न म्हणावी पररयासी । म्हणता होय महादोषी । महानरक ऄवधारा ॥६७॥

पृथक करोिन ित्रपदासी । जपा मंत्र ऄितहषी । ब्रह्महतयावद पापा नाशी । ऄनंत पुण्य लािधजा ॥६८॥

पृष्ठ १८४ of २७१

ऄंगुष्ठजपा एक पुण्य । पवांगुलीना दशगुण । शंखमणीना होय शतगुण । प्रवालमाला सहिफळ ॥६९॥

स्फरटकमिण दहासहि । मौिक्तका पुण्य लिािधक । पद्मािी िनगुुण जप । दशलि पुण्य ऄसा ॥४७०॥

कोटु गुणा सुवणुमाला । कु श रुद्राि ऄनंतफला । जप करा िनतय काळा । गौसयमाला धरोिनया ॥७१॥

गौसयमाला करकमळी । जप करा िनिली । सौख्य पावा ऄनंत फळी । श्रीगुरु म्हणती ब्राह्मणाता ॥७२॥

जप कररता नुल्लंिघजा मारु । ईल्लंिघता पाप बोिलला ऄपारु । प्राणायाम का िलया ित्रवारु । मारुलंघनपाप जाय ॥७३॥

गायत्रीजप तीन वदवस । प्रतयही करावा एकादश । सवु पातका होती नाश । ित्ररात्रीचा पाप जाय ॥७४॥

ऄष्टोत्तरशत जप कररता । ऄघोर पातक जाय तवररता । करोिन सहि जप एकाग्रता । ईपपातका नासती ॥७५॥

महापातकावद दोषासी । कोरट जप करावा पररयासी । जा जा कमु आिच्छसी । तवररत होय ऄवधारा ॥७६॥

जप करावा मन दृढा । न पहावा मागा पुढा । शूद्रावदक यातीकडा । संभाषण न करावा ॥७७॥

द्रव्य घावोिन एखाद्यासी । जपता होय ऄनंतदोषी । चांडाळयोनीत भरवसी । जन्म पावा पररयासा ॥७८॥

कं डू नया शरीर अपुला । नाणता जरी आतुका घडला । श्रोत्राचमन करा विहला । दोष नाही ऄवधारा ॥७९॥

ब्राह्मणाचा दििणकणी । सप्त दावता ऐका िनगुुणी । स्पशु कररता ततिणी । पापा जाती पररयासा ॥४८०॥

दृष्टी पडता चांडाळासी । िद्वराचमना शुद्ध होसी । संभाषण झािलया पिततासी । अचमनस्नान करावा ॥८१॥

जपता िनद्रा याइ जरी । ऄधोवायु जांभइ अिलयावरी । क्रोधरूपा जपता जरी । पापरूपा ऄवधारा ॥८२॥

मौन्य करावा हा ईत्तमी । ऄगतया बोिलजा संिधिवषयी । तिद्वष्णो मंत्र जपता कमीं । पापा जाती सकिळक ॥८३॥

नाणता घडा आतुका जरी । अचमन करावा श्रोत्री । ऄिग्न सूयुधानुदशुन करी । िवष्णुमंत्र जपावा ॥८४॥

ऐसा जप करावा िवधीना । मनकामना होय पूणु । ऐकती समस्त ऊिषजन । म्हणोिन सांगा पराशर ॥८५॥

गायत्री जपावी ऐशी । प्रातःकाळी म्हणा िमत्रस्य ऊिष । ईदुतयं मंत्र माध्याह्नासी । आमं मा वरुण सायंकाळी ॥८६॥

शाखापरतवा मंत्र ऄसती । म्हणावा िविध जैसा ऄसती । गोत्र प्रवर म्हणा भक्ती । वृद्धाचाराप्रमाणा ॥८७॥

चारी वदशा नमोिन । प्रदििणा करावी सगुणी । गोत्र प्रवर ईच्चारोिन । नमस्कार करा पररयासा ॥८८॥

ऐसी संध्या करून । मग करावा औपासन । सांगान तयाचा िवधान । श्रीगुरु म्हणती ब्राह्मणासी ॥८९॥

साय्म्प्रातवाला दोन्ही । औपासन करावा सगुणी । िमळोिन न करावा िद्वजजनी । सवांनी पृथक् पृथक् हािच जाणा ॥४९०॥

न करावा वाळणी अळं द्यात । भूमीवरी न करा िनतय । स्थंिडली करावा िविहत । ऄथवा ईदका सारवावा ॥९१॥

कुं डी स्थापोिन ऄग्नीसी । करावा िनतय ईपासनासी । वारा घालो नया तयासी । हाता पणी अिण सुपा ॥९२॥

व्यािधष्ठ पणुवाता होय । सुपा दररत्र धनिय । मुखा फुं वकिलया अयुष्य जाय । हस्तमूली होय मृतयु ॥९३॥

फुं कणी ऄथवा सवझण्यासी । वायु घालावा ऄग्नीसी । काष्ठा समृिद्ध पररयासी । र्जविलत ऄसावा ऄिग्न दाखा ॥९४॥

र्जवाला िनघती जया स्थानी । अहुित घालावी तया वदनी । सिमधा अणाव्या ब्राह्मणी । शूद्रहस्ता घाउ नया ॥९५॥

सिमधा पुष्पा दूवाु दाखा । अणो नया शूद्रा ऐका । होमद्रव्या होती िवशाखा । सांगान नावा पररयासा ॥९६॥

साळी सावा नीवार । तंदल

ु ऄसती मनोहर । गोधूम जव िनधाुर । यावनाळ मुख्य ऄसा ॥९७॥

साठी दाणा िमित प्रमाण । अहुित मुख्य कारण । ऄिधक न कीजा ऄथवा न्यून । घृतसंपकु करावा ॥९८॥

घृत नसाल समयासी । ितल पिवत्र होमासी । ितळांचा तैल पररयासी । ताही पिवत्र ऄसा दाखा ॥९९॥

औपासन का िलयावरी । ब्रह्मयज्ञ तपुण करी । सांगान िविध ऄवधारी । श्रीगुरु म्हणती ब्राह्मणासी ॥५००॥

पृष्ठ १८५ of २७१

मुख्य सकळ प्रातःकमु सारोिन । ब्रह्मयज्ञ करावा माध्याह्नी । ईपासनावद कमै करोिन । मग करावा ब्रह्मयज्ञ ॥१॥

ईदकसिन्नध मुख्य स्थानी । करावा तपुण ब्राह्मणी । प्राणायाम तीन करोिन । िवद्युदिस मंत्र जपावा ॥२॥

दूवाु घाउिन दििण करी । पूवुमुख ऄथवा ईत्तरी । बसावा वाम पादावरी । दििण पाद ठा वोिन ॥३॥

ईभयहास्तसंपुटासी । ठा वावा दििण जानुवासी । म्हणावा तीन प्रणवांसी । मग म्हणावा ऊचािर ॥४॥

ॎ भू० ऐसा म्हणोिन । ित्रपदा गायत्री ईच्चारोिन । ततस० म्हणोिन । मग जपावी दश वाळा ॥५॥

स्वाध्याय वदवसासी । म्हणा वाद शक्तीसी । ऄनध्याय होय तया वदवसी । एक ऊचा म्हणा पन्नासा ॥६॥

तोही नया एखाद्यासी । मंत्र म्हणावा िवशाषी । नमो ब्रह्मणा मंत्रासी । तीन वाळा जपावा ॥७॥

वृिष्टरािस मंत्रासी । जपोिन स्पशाुवा ईदकासी । तपुण करावा पररयासी । ऐक ब्राह्मणा एकिचत्ता ॥८॥

ब्रह्मयज्ञ करावयासी । द्रव्य दभु पररयासी । वसुरुद्रअवदतयांसी । तृप्त समस्त दाव िपतर ॥९॥

एखादा वदवसी न घडा जरी । ऄथवा होय समय रात्री । जप करावा गायत्री । वादपठण फल ऄसा ॥५१०॥

दावतपुण कु शाग्रासी । मध्यस्थाना तृप्त ऊिष । मुळा िपतृवगाुसी । तपुण करावा पररयासा ॥११॥

न करावा तपुण पात्रात । करावा अपण ईदकात । भूमीवरी घरी िनतय । िनिषद्ध ऄसा करू नया ॥१२॥

दभु ठा वोिन भूमीवरी । तपुण करावा ऄवधारी । िविधयुक्त भिक्तपुरःसरी । श्रीगुरु म्हणती ब्राह्मणासी ॥१३॥

तीळ धरोिन अपुल्या करी । तपुण करावा ऄवधारी । ठा वो नया िशळा वरी । भूमी काष्ठपात्री दाखा ॥१४॥

रोमकू पावद स्थानी दाखा । तीळ ठा िवता पावती दुःखा । तीळ होती कृ िम ऐका । िनिषद्ध बोलली स्थाना पाच ॥१५॥

घरी तपुण करावयासी । तीळ ऄग्राह्य पररयासी । करावा अपण ईदकासी । ऐका समस्त ऊिषजन ॥१६॥

श्वात तीळ दावांसी । धूम्रवणु ऊिषजनांसी । कृ ष्णवणु िपतरांसी । तीळतपुण करावा ॥१७॥

यज्ञोपवीती सव्या दावांसी । िनवीती करावी ऊषींसी । ऄपसव्य िपतरांसी । तपुण करावा याणा रीती ॥१८॥

दावासी ऄंजुिल एक । ऊषींसी ऄंजुिलद्वय सम्यक । िपतरांसी ऄंजुिल ित्रक । तपुण ऐसा करावा ॥१९॥

िियांसी ऄंजुिल एक दाखा । व्यितररक्त बंधूसी एक । सपतनी अचायु नािमका । द्वयांजुिल करावा ॥५२०॥

दावब्रह्मऊषीश्वरांसी । ऄिता मुख्य तपुणासी । कृ ष्णितलतपुण िपतरांसी । ऄनंत पुण्या पररयासा ॥२१॥

अवदतय शुक्रवारा सी । प्रितपदा मघा नित्रासी । षष्ठी नवमी एकादशीसी । ितलतपुण करू नया ॥२२॥

ऄथवा िववाह ईपनयनासी । जन्मनित्र जन्मवदवसी । अपुल्या घरी शुभवदवसी । ितलतपुण करू नया ॥२३॥

जधी न करी ितलतपुण । ईदका मुख्य करा जाण । मुवद्रका हस्ती सुवणु । दभुपिवत्रा करावा ॥२४॥

पाय न धुता मंगलस्नान । ितलावीण कररता तपुण । श्राद्ध करी दििणािवण । िनष्फल ऄसा ऄवधारी ॥२५॥

िनिषद्ध बोिलला र्जया वदवसी । तपुण करावा ईदका सी । वदपवाळी चतुदश

ु ीसी । करावा तपुण पररयासा ॥२६॥

ऄंगारक कृ ष्ण चतुदश

ु ीसी । करावा तपुण पररयासी । यमाचा नावा िवधींसी । यज्ञोपवीत सव्याना ॥२७॥

एका क तीळ घाउिन । ित्रवार ऄंजुिल दाउिन । यमाचा नाव ईच्चारोिन । तपुण करावा भक्तीना ॥२८॥

यमाची नावा त्रयोदशी । सांगान ऐका िवस्तारा सी । यम धमुराजा पररयासी । मृतयु ऄंतक चौथा जाणा ॥२९॥

वैवस्वत काल दाखा । सवुभूतिय ऐका । अठवा औदुब

ं रनािमका । नीलाय परमाष्ठी दहा जाणा ॥५३०॥

वृकोदर िचत्ररा खा । िचत्रगुप्त त्रयोदिशका । प्रतयाक नामा म्हणोिन एका का । नदीत द्यावा पररयासा ॥३१॥

समस्त पातका नासती । रोगराइ न पीिडती । ऄपमृतयु कधी न याती । ग्रहपीडा न बाधा ॥३२॥

पृष्ठ १८६ of २७१

शुक्लपिी माघमासी । तपुण करावा ऄष्टमीसी । भीष्मनामा पररयासी । वषुपातका पररहरती ॥३३॥

ऐसा तपुण करोिन । सूयुनामा ऄघ्यै ितन्ही । द्यावी समस्त िद्वजजनी । म्हणा नृससहसरस्वती ॥३४॥

िसद्ध म्हणा नामधारकासी । कृ पामूर्मत स्वामी कमुिविधसी । सांगता झाला ब्राह्मणासी । याणापरी िविहताचार ॥३५॥

म्हणा सरस्वतीगंगाधर । ऐसा ब्राह्मणांचा अचार । वतुता होय मनोहर । सवाुभीष्टा साधतील ॥३६॥

आित श्रीगुरुचररत्रामृत । नामधारक िशष्य संवादत । वादोपिनषदमितताथु । अचारिनरूपणाध्याय हा ॥५३७॥

आित श्रीगुरुचररत्रपरमकथाकल्पतरौ श्रीनृससहसरस्वतयुपाख्याना िसद्धनामधारकसंवादा अिह्नकिनरूपणं नाम षसट्त्रशोऽध्यायः ॥३६॥

श्रीगुरुदत्तात्रायार्मपतमस्तु । ओवीसंख्या ॥५३७॥

श्रीगुरुदत्तात्रायापुणमस्तु

पृष्ठ १८७ of २७१

ऄध्याय सदतीसावा
श्रीगणाशाय नमः ।

नामधारक िवनवी िसद्धासी । पुढा कथा वतुली कै सी । श्रीगुरु सांगती िवस्तारा सी । काय िनरूिपला यानंतर ॥१॥

ऐक नामधारका सगुणा । श्रीगुरु ऄवतार नारायणा । जाणा सवु अचारखुणा । सांगतसा कृ पासी ॥२॥

त्रैमूतीच्या ऄवतारास । अचार सांगता काय प्रयास । ज्ञान दाईनी पिततास । वाद म्हणिवला कवणापरी ॥३॥

ऐसा गुरुमूर्मत दातारु । भक्तजनकल्पतरु । सांगता झाला अचारु । कृ पा करोिन िवप्रासी ॥४॥

श्रीगुरु म्हणती ब्राह्मणासी । गृहरिणाथु कारणासी ऄिग्नमंथनकाष्ठासी । संपादावा कृ ष्णामाजाुर ॥५॥

श्रीखंडावद मिणघृता । ितळ कृ ष्णािजन छागविा । आतुकी ऄसावी पिवत्रा । दुररता बाधा करू न शकती ॥६॥

शुक्लपि सारसासी । पोसावा घरी पररयासी । समस्तपापिवनाशी । धानु ऄसावी अपुला घरी ॥७॥

दावपूजाचा िवधान । सांगान ऐका एक मन । गृह बरवा संमाजुन । दावगुह ऄसावा ॥८॥

िहरण्य रौसय ताम्रासी । ऄथवा मृित्तका पात्रासी । संमाजुन करावा िवधींसी । िनिषद्ध पात्रा सांगान ॥९॥

कास्यपात्री कन्यकाहस्ती । नोवरी ऄथवा शूद्र जाती । न करावा वि धरोिन वामहस्ती । दििण हस्ती सारवावा ॥१०॥

प्रारं भ करावा नैऊतयकोनी । रात्री न करावा ईदक घाईनी । ऄगतय करणा घडा मनी । भस्मा करोिन सारवावा ॥११॥

रं गमािळका घालोिन िनमुळ । ऄसावा दावताभुवनी । मग बैसोिन शुभासनी । दावपूजा करावी ॥१२॥

जैसी संध्या ब्राह्मणासी । दावपूजा करावी तैसी । ित्रकाल करावा ऄचुनासी । एकिचत्ता मनोभावा ॥१३॥

ित्रकाळी न घडा र्जयासी । प्रातःकाळी करावी हषी । ताही न साधा पररयासी । माध्याह्नकाळी करावा ॥१४॥

सायंकाळी मंत्रासी । पुष्पा वाहोिन भक्तीसी । ऐसा न साधा जयासी । भोजनकाळी करावा ॥१५॥

दावपूजा न करी नर । पावा तवररत यमपुर । नरक भोगी िनरं तर । ऐक ब्राह्मणा एकिचत्ता ॥१६॥

िवप्रकु ळी जन्म जयासी । पूजा न कररता जावी हषी । तोिच होय यमग्रासी । वैश्वदाव न करी नर ॥१७॥

दावपूजा करावयासी । सहा प्रकार पररयासी । ईदकनारायण िवशाषी । पूिजता तृिप्त जगन्नाथा ॥१८॥

दुसरा प्रकार सांगान ऐका । ऄिग्नदावपूजा ऄिधका । मानसपूजा ऄितिवशाखा । एकिचत्ता पररयासा ॥१९॥

सूयुपूजा कररता जाण । संतुष्ट होय नारायण । सामान्यपिा स्थंिडली जाण । प्रितमापूजा स्वल्पबुिद्ध ॥२०॥

ज्ञाता ऄसाल बुिद्धमंत । यज्ञपुरुषपूजा तवररत । स्वगाुपवगाु पूजा दात । यज्ञपुरुषपूजा मुख्य जाण ॥२१॥

ऄथवा पूजावा धानूसी । ब्राह्मणपूजा िवशाषी । गुरुपूजा मनोभावासी । प्रतयि तुष्टा गुरुमूर्मत ॥२२॥

गुरु त्रैमूर्मत म्हणोिन । बोलती समस्त श्रुितवचनी । सकळाभीष्टा तयापासूनी । पािवजा चारी पुरुषाथु ॥२३॥

किलप्रवाश होता नरू । न कररता ऄंतःकरण िस्थरू । ईतपित्त का ली शाङगुधरू । समस्त किल ईद्धारावया ॥२४॥

शािलग्रामचक्रांवकतासी । प्रकाश का ला ह्रषीका शी । तीथु घाता पररयासी । समस्त पापा नासती ॥२५॥

अज्ञा घाउिन श्रीगुरूची । पूजा करावी प्रितमाची । वादोक्त मंत्र करोनी वाची । िविधपूवुक पूजावा ॥२६॥

िीजनावद शूद्रांसी । न म्हणावा वादमंत्रासी । अगमोक्तमागैसी गुरुिनरोपा करावा ॥२७॥

श्रीगुरूचा िनरोपाना । पूिजजा काष्ठा पाषाणा । तािच होती दाव जाणा । होती प्रसन्न पररयासा ॥२८॥

शुिच असनी बैसोनी । करावा प्राणायाम ितन्ही । याभ्योमाता म्हणोिन । चातन करावा परमातमा ॥२९॥

प्रणव मंत्रोिन द्वादशी । ईदक प्रोिावा अपुल्या िशरसी । संकल्प करोिन ऄंगन्यासी । कलशपूजा करावी ॥३०॥

पृष्ठ १८८ of २७१

दावाच्या दििण भागासी । कलश ठा वावा पररयासी । पूजा करोिन भक्तीसी । शंखपूजा करावी ॥३१॥

िनमाुल्य काढोिन िवनयासी । टाकावा ता नैऊतयवदशी । धौत वि हांतरोिन हषी । दीप प्रर्जविलत करावा ॥३२॥

स्मरावा मनी श्रीगुरूसी । मनोवाक्कायकमैसी । ऄचुन करावा पीठासी । िविधपूवुक ऄवधारा ॥३३॥

चारी द्वारा पूजोिन । वदशा पूजाव्या ऄचुुनी । शांताकार करा ध्यानी । मग अवाहनावा मंत्रोक्त ॥३४॥

सहिशीषेित अवाहनोिन । पुरुषएवादं असनी । एतावानस्य म्हणोिन । पाद्य द्यावा ऄवधारा ॥३५॥

मंत्र म्हणोिन ित्रपादूध्वु ऐसा । ऄघ्यु द्यावा पररयासा । तस्मािद्वराड म्हणा ऐसा । दावासी अचमन समपाुवा ॥३६॥

यतपुरुषाण मंत्रासी । स्नपन करा दावासी । दुग्धावद पंचामृतासी । स्नपनपूजा करावी ॥३७॥

पुरुषसूक्तावद रुद्रासी । श्रुितमागै करोिन न्यासासी । स्नपन करावा पररयासी । एकिचत्ता ऄवधारा ॥३८॥

स्नपन करूिन दावासी । बैसवावा शूभासनासी । तयज्ञिमित मंत्रासी । विा द्यावी पररयासा ॥३९॥

तस्माद्यज्ञाित मंत्रासी । यज्ञोपवीत द्यावा दावासी । याणािच मंत्रा गंधाितासी । वहावा ऄनन्यभक्तीना ॥४०॥

तस्मादश्वा ऄजायन्त । ऐसा तुम्ही मंत्र म्हणत । पुष्पा वहावी एकिचत्त । मनःपूवुक दावासी ॥४१॥

पुष्पा वहावयाचा िवधान । सांगान ऐका ऊिषजन । अपण पाररली कु सुमा सगुण । ईत्तम पि पररयासा ॥४२॥

पुष्पा ऄसती ऄरण्यात । ती मध्यम प्रकार बोिलजात । क्रय करूिन घाता िवकत । ऄधम पुष्पा जािणजा ॥४३॥

ईत्तम न िमळता घ्यावी िवकत । ईत्तम पि पुष्पा श्वात । रक्त मध्यम ऄधम पीत । कृ ष्णिचत्र ऄधमाधम ॥४४॥

वजाुवी िशळी पुष्पा दाख । सिच्छद्र ऄथवा कृ िमभिक । भूमीवरी पडा ऐक । पुष्प तयजावा दावासी ॥४५॥

िशळी नवहाती द्रव्या जाणा । िबल्वपत्रा तुळसी अणा । सहिपत्रा कमळा नाना । सदा ग्राह्य दावांसी ॥४६॥

शतपत्रा बकु लचंपकासी । पाटला कमला पुन्नागासी । मिल्लका जाती करवीरा सी । कल्हारपुष्पा ऄपाुवी ॥४७॥

िवष्णुपूजा करावयासी । वजाुवी पुष्पा तुम्ही ऐसी । धत्तूर ऄकु करवीरा सी । रक्त पुष्पा वजाुवी ॥४८॥

िगररकर्मणका िनगुुडासी । सावगा किपतथ करं जासी । ऄमलपत्र कु ष्मांडासी । पुष्पा िवष्णूसी वजाुवी ॥४९॥

ही वािहल्या होय दोषी । सांगान ऐका समस्त ऊिष । पुजा कररती िवष्णुसी । तयजावी यािच कारणा ॥५०॥

ऄकु पुष्प वािहल्यासी । िवनाश होय अपणासी । धत्तूरपुष्पा प्रज्ञानासी । कोिवदारा दररद्रता ॥५१॥

श्रीकर्मणकापुष्पा वाहता । कु ळिय होय तवररता । कं टु कारीपुष्पा वाहता । शोक होय पररयासा ॥५२॥

कं दपुष्पा होय दुःख । शाल्मलीपुष्पा रोग ऐक । तयाची कारणा करूिन िववाक । पुष्पा वहावी िवष्णूसी ॥५३॥

वजाु पुष्पा इश्वरासी । सांगान नावा पररयासी । किपतथ का तकी शशांकासी । श्यामपुष्पा वजाुवी ॥५४॥

काष्ठ सपपळ करं ज दाखा । बकु ल दासडब का तका । घातकी सनबावद पंचका । माधवीपुष्पा वजाुवी ॥५५॥

चूत कुं द यूिथका जाती । रक्त पुष्पा वजाुवी िनरुती । इश्वराचुना दोष घडती । श्वातपुष्पा मुख्य दाखा ॥५६॥

पूजा कररता गणाशासी । वजु करा तुम्ही तुलसी । िनतयपूजा करा दूवैसी । दूवाु वजु शिक्तदावीता ॥५७॥

याणा िवधी पुष्पा वाहता । काम्य होय तुम्हा तवररता । चतुर्मवध पुरुषाथाु । लाधाल तुम्ही ऄवधारा ॥५८॥

यतपुरुषाित मंत्रासी । सुगंध धूपावद पररमळा सी । ब्राह्मणोस्याित मंत्रासी । एकार्मतक्य करावा ॥५९॥

चंद्रमामनसो आित मंत्रासी । नैवाद्य ऄपाुवा दावासी । तांबूल ऄर्मपता म्हणा मंत्रासी । नाभ्याअसीवदित ऐसा ॥६०॥

सुवणुपुष्पा नीरांजन । सप्तास्याित मंत्रा करून । पुष्पांजिल घाउन । दावा यज्ञाित मंत्रा ऄपाुवी ॥६१॥

धातापुरस्तात् मंत्रासी । नमस्कारावा दावासी । ऄित संमुख पृष्ठदाशी । गभुगृही करू नया ॥६२॥

पृष्ठ १८९ of २७१

नमस्काराचा िवधान । सांगान ऐका िवद्वज्जन । सव्य दावप्रदििणा । करूिन नमन करावा ॥६३॥

अपुला गुरु माता िपता । संमुख जावा बाहारूिन याता । ऄथवा ईत्तम िद्वज दाखता । संमुख जावोिन वंदावा ॥६४॥

सभा ऄसाल िद्वजांची । नमस्कार करा तुम्ही एकची । दावाचुनी तैसाची । नमस्कार पावा समस्ता ॥६५॥

माता िपता श्रीगुरूसी । नमस्काराची रीित ऐसी । ईभय हस्ता कणुस्पशी । एकभावा वंदावा ॥६६॥

सव्य पादावरी दाखा । सव्य हस्त स्पशोिन िनका । वामहस्ती वामपादुका । धरूिन नमन करावा ॥६७॥

गुरुस्थानांची नावा । सांगान ऐका भावा । िवचारोिनया बरवा । नमस्कारावा याणा िवधी ॥६८॥

माता िपता गुरु धाता । भयहताु ऄन्नदाता । व्रतबंध का ल्या पुरोिहता । सापतनी ता गुरुस्थानी ॥६९॥

र्जयाष्ठ भ्राता ऄथवा चुलता । सापतन ऄसाल र्जयाची माता । वय ऄिधक आष्टिमत्रा । नमस्कारावा तयांसी ॥७०॥

िनिषद्ध स्थाना नमावयासी । सांगान ऐका तुम्हासी । ईणा ऄसाल वय र्जयासी । नमू नया िवद्वज्जनी ॥७१॥

ऄिग्न सिमधा पुष्पा कु शा । धररला ऄसाल ऄितांकुशा । स्वहस्ती परहस्ती ऄसता दोषा । ऄशिवध होइजा नमस्काररता ॥७२॥

जप ऄथवा होम कररता । दूर दािखला िद्वज याता । स्नान कररता जळी ऄसता । नमन कररता दोष घडा ॥७३॥

एखादा िवप्र ऄसा धावत । नाणता ऄथवा धनगर्मवत । क्रोधवंत ककवा मंगलस्नान कररत । नमस्कार करू नया ॥७४॥

एकहस्ता ब्राह्मणासी । नमू नया पररयासी । सूतवकया मूखु जनांसी । करू नया नमस्कार ॥७५॥

गीतवाद्यावद नृतयासी । संतुष्टावा दावासी । प्राथुना करावी भक्तीसी । मग ऄचाुवा सनकावदका ॥७६॥

पूजा ऄपूवु दावासी । हस्त ठा वूिन पीठा सी । ईत्तरपूजा करावी हषी । मग करावा ईद्वासन ॥७७॥

ऐसापरी दावपूजा । करावी भक्तीना ऐका िद्वजा । संस्कृ त ऄन्न वहावया काजा । वैश्वदाव करावा ॥७८॥

ऄिग्न ऄलंकार करूिन । ऄन्न ऄिग्नकुं डी दाखवूिन । घृतसंिमिश्रत करूिन । पंच भाग करावा ॥७९॥

एक भागाच्या दहा अहुित । दुसरा बिळहरणी योिजती । ऄग्रदान ितसरा कररती । चौर्थया मागा िपतृयज्ञ ॥८०॥

मनुष्ययज्ञ पांचव्यासी । वैश्वदाव करावा मंत्रासी । ऄन्न नाही र्जया वदवसी । तंदल
ु ां नी करावा ॥८१॥

वैश्वदाव समयासी । ऄितिथ अिलया घरासी । चोर चांडाल होय हषी । पूजा करावी मनोभावा ॥८२॥

यम सांगा दूतासी । वैश्वदाव कररता नरासी । जाउ नको तयापासी । िवष्णुअज्ञा अम्हा ऄसा ॥८३॥

मातािपताघातवकयांसी । शुिन श्वपचचांडासांसी । ऄितिथ अिलया घरासी ऄन्न द्यावा पररयासा ॥८४॥

न िवचारावा गोत्रकु ळ । ऄन्न घालावा तातकाळ । िवन्मुख झािलया िपतृकुळ । वषै सोळा न याती घरासी ॥८५॥

प्रवासी ऄसाल अपण जरी । औषिध घृत दिध िीरी । कं दमूळा फळा तरी । दावयज्ञ करावा ॥८६॥

ऄन्नािवणा ऄग्रदान । करू नया साधुजन । पंचमहायज्ञ करू ब्राह्मण । चांद्रायण अचरावा ॥८७॥

न होता वैश्वदाव अपुल्या घरी । िभिािस अला नर जरी । िभिा घािलता पाप दूरी । वैश्वदावफल ऄसा ॥८८॥

बिळहरण घालोिन काडःइ अपण । तयाणा अचरावा चांद्रायण । अपं कावढता दोष जाण । अिणकाकरवी काढवावा ॥८९॥

बिळहरण न कावढता जावी जरी । सहा प्राणायाम तवररत करी । ताणा होय पाप दूरी । श्रीगुरु म्हणती ब्राह्मणासी ॥९०॥

गृहपूजा करूिन दाखा । गोग्रास द्यावा िवशाखा । िनतय श्राद्ध करणा ऐका । करूिन ऄन्न समपाुवा ॥९१॥

स्वधाकार सपडदान । करू नया ऄग्नौकरण । ब्रह्मचाररयासी तांबूलदान । दििणा वजु पररयासा ॥९२॥

वैश्वदाव झािलयावरी । ईभा राहोिन अपुल्या द्वारी । ऄितिथमागु पहावा िनधाुरी । अिलया पूजन करावा ॥९३॥

श्रमोिन अिलया ऄितिथसी । पूजा करावी भक्तीसी । ऄथवा ऄस्तमानसमयासी । अिलया पूजन करावा ॥९४॥

पृष्ठ १९० of २७१

वणाुना ब्राह्मणो गुरुः । ऐसा बोलती वादशािु । ऄितिथ जाण सवु गुरु । वैश्वदावसमयासी ॥९५॥

वैश्वदावसमयी ऄितिथसी । पूजा कररता पररयासी । ती पावा दावांसी । तुष्टा ब्रह्मा आं द्र विह्न ॥९६॥

वायुगण ऄयुमावद दाव । तृिप्त पावा सदािशव । पूजा करावी एकभाव । सवु दावता संतुष्टती ॥९७॥

ऄितथीपाद प्रिािळती । िपतर सकळ तृप्त होती । ऄन्नदाना ब्रह्मा तृिप्त । िवष्णुमहाश्वरा ऄवधारा ॥९८॥

यतीश्वरावद ब्रह्मचारी । जा समयी याती अपुल्या घरी । ऄन्न द्यावा िनधाुरी । महापुण्य ऄसा दाखा ॥९९॥

ग्रासमात्र वदधला एक । मारूसमान पुण्य ऄिधक । बरवा द्यावा तयासी ईदक । समुद्रासमान दान ऄसा ॥१००॥

ऄितिथ अिलया घरासी । जावी अपण तयजूनी तयासी । श्वानयोनी पावा हषी । गदुभयोनी पुढा ईपजा ॥१॥

ऐसा ऄितिथ पूजोन । मग करावा भोजन अपण । सवुथा न करावा ऄन्न िभन्न । प्रपंच कररता दोष ऄसा ॥२॥

सायंप्रातगृुहस्थासी । भोजन करणा संतोषी । प्रिालन करोिन पादांसी । ओला पायी ऄसावा ॥३॥

ओली ऄसावी पाच स्थाना । हस्त पाद ईभय जाणा । मुख ओला पंचम स्थाना । शतायुषी पुरुष होय ॥४॥

पूवाुिभमुख बैसोन । भोजनसमयी धरा मौन । पाद ईभय जोडोन । बैसावा ऐका एकिचत्ता ॥५॥

मंडल करावा चतुष्कोनी । वरी भस्म प्रोिोिन । िित्रयास मंडल ित्रकोनी । वतुुळ वैश्यासी पररयासा ॥६॥

शूद्रा ऄधुचंद्राकार । मंडल करावा पररकर । अवाहनावा सुरवर । अवदतय वसु रुद ब्रह्मा ॥७॥

िपतामहावद दावता । तया मंडली ईपजिवता । यािच कारणा तत्त्वता । मंडलािवणा जावू नया ॥८॥

न कररता मंडल जावी जरी । ऄन्न नाती िनशाचरी । िपशाच ऄसुर रािस परी । ऄन्नरस नाती ऄवधारा ॥९॥

ईत्तम पूवाुिभमुखी दाख । पििम मध्यम ऐक । िपतृकायाु ईत्तरमुख । सदा दििण वजाुवी ॥११०॥

धरावा पात्र सुवणु रजत ताम्रपात्र । पद्मऄपात्र पालाशपात्र । पुण्यपात्र पररयासा ॥११॥

जािवता वजाुवा गृहस्थांनी ताम्रपात्र । यतींनी सुवणु ऄथवा रजत । ताम्रशुिक्तशंखज पात्र । स्फरटक पाषाण यतीसी ॥१२॥

कदुलीगभुपत्रासी । पद्मपत्रजळा स्पशी । वल्लीपालाशपत्रासी । जािवता चांद्रायण अचरावा ॥१३॥

वट ऄश्वतथ ऄकु पटोल । कदंब कोिवदारपणे कोमळ । भोजन कररता तातकाळ । चांद्रायण अचरावा ॥१४॥

लोहपात्र अपुला करी । ताम्र मृण्मय पृष्ठपणाुवरी । कापाुसपत्री विावरी । जािवता नरकाप्रती जाय ॥१५॥

कास्यपात्री जािवल्यासी । यश बळ प्रज्ञा अयुष्यासी । वढा िनतय ऄिधका सी । गृहस्थांनी िनतय कास्यपात्र ॥१६॥

ऄसावा पात्र पाच शार । नसावा ईना ऄिधक थोर । ईत्तमोत्तम षट् शार । सुवणुपात्रासमान दाखा ॥१७॥

कास्यपात्रीचा भोजन । तांबूलासिहत ऄभ्यंगन । यती ब्रह्मचारी जाण । िवधवा िियांनी वजाुवा ॥१८॥

श्वानाच्या चमाुहुनी । िनषाध ऄसा एरं डपानी । िनषाध ऄिधक तयाहुनी । अिणक जािवल्या िभन्नताटी ॥१९॥

फु टका कास्यपात्रासी । जािवता होय महादोषी । संध्याकाळी जािवता हषी । महापातकी होय जाणा ॥१२०॥

जवळी ऄसता पितत जरी । जावू नया ऄवधारी । शूद्र जािवल्या शाषावरी । जावू नया ब्राह्मणाना ॥२१॥

सवा घाईनी बाळासी । जावू नया श्राद्धवदवसी । असन अपुला अपणासी । घालू नया ब्राह्मणाना ॥२२॥

अपोशन अपुला हाती । घाउ नया मंदमती । तैल घालुनी स्वहस्ती । अपण ऄभ्यंग करू नया ॥२३॥

भोजनकाळी मंडळ दाखा । करू नया स्वहस्तका । अयुष्यिय पुत्रघातका । म्हिणजा नाम तयासी ॥२४॥

नमस्कारावा वावढता ऄन्न । ऄिभधारावा पिहलािच जाण । प्राणाहुित घाता िण । घृत घालावा स्वहस्ताना ॥२५॥

ईदक घाउिन व्याह्रित मंत्री । प्रोिोिन ऄन्न करा पिवत्री । पररसषचावा तािच रीती । मग नमावा िचत्रगुप्ता ॥२६॥

पृष्ठ १९१ of २७१

बळी घालोिन िचत्रगुप्तासी । काढवावा सवािच पररयासी । वाम हस्तक धुवोिन सरसी । पात्र दृढ धरावा ॥२७॥

ऄंगुष्ठतजुनीमध्यमांगुलीसी । धरावा पात्र वामहस्तासी । अपोशन करावा सव्यकरा सी । अिणकाकरवी घालावा ॥२८॥

अपोशन ईदक सोडोिन जरी । अिणक घाती ईदक तरी । श्वानमूत्र घातल्यापरी । एकिचत्ता पररयासा ॥२९॥

धररला अपोशन ब्राह्मणासी । नमस्काररता महादोषी । अशीवाुद घाउ नया तयापासी । ईभयतांसी दोष घडा ॥१३०॥

मौन ऄसावा ब्राऄह्मणा दाख । बोलू नया शब्दावदक । अपोशन घ्यावा मंत्रपूवुक । मग घ्याव्या प्राणाहुित ॥३१॥

अपोशनािवण भोजन करी । पापिवमोचन करा तरी । ऄष्टोत्तरशत मंत्र गायत्री । जपता दोष पररहरा ॥३२॥

प्राणाहुतीचा िवधान । सांगान ऐवकजा ब्राह्मण । प्राणािग्नहोत्र कररता जाण । समस्त पापा जाती दाखा ॥३३॥

जैसा कापाुसराशीची । ऄिग्न लागता पररयासी । जळोिन जाय तवररतासी । तैसी पापा नासती ॥३४॥

प्राणाहुतीचा लिण । चतुर्मवध पुरुषाथु जाण । ऄन्न स्पशोिन मंत्र म्हणा । गीताश्लोक प्रख्यात ॥३५॥

श्लोक ॥ ऄहं वैश्वानरो भूतवा प्रािणनां दाहमािश्रतः । प्राणापानसमायुक्तः पचाम्यन्नं चतुर्मवधम् ॥३६॥

टीका ॥ ऄन्नं ब्रह्म रसो िवष्णु । भोक्ता दाव िगररजारमणु । ऐसा तुम्ही मंत्र म्हणोनु । ऄिग्नरिस्म मंत्र जपावा ॥३७॥

मग घ्याव्या प्राणाहुित । अहाित पंच मंत्र प्रख्याित । तजुनी मध्यम ऄंगुष्ठधृती । प्राणाय स्वाहा म्हणावा ॥३८॥

मध्यम ऄनािमका ऄंगुष्ठस

ा ी । ऄपानाय स्वाहा म्हणा हषी । व्यानाय स्वाहा म्हणा यांसी । किनिष्ठकाऄनािमकाऄंगुष्ठस
ा ी ॥३९॥

ऄंगुष्ठतजुनीकिनिष्ठका सी । ईदानाय स्वाहा म्हणा हषी । पंचांगुलीना पररयासी । समानाय स्वाहा म्हणावा ॥१४०॥

प्राणाहुती घातल्या ऄन्न । दंता स्पशो नया जाण । िजवहा िगळावा तिण । मग धरावा मौन दाखा ॥४१॥

मौन धरावयाची स्थाना । सांगान ऐका ऄितईत्तमा । स्नानासमयी धरा िनगुुणा । न धररता फल ऄसाना ॥४२॥

होम कररता न धरी मौन । लक्ष्मी जाय ततिण । जािवता मौन न धररता अपण । ऄपमृतयु घडा तयासी ॥४३॥

ऄशक्य ऄसाल मौन जरी । प्राणाहुित घाइ तववरी । मौन धरावा ऄवधारी । श्रीगुरु म्हणती ब्राह्मणासी ॥४४॥

िपता िजवंत ऄसा र्जयासी । ऄथवा र्जयाष्ठ बंधु पररयासी । धरू नया मौनासी । श्राद्धान्न जािवता धरावा ॥४५॥

पंच प्राणाहुित दाता । सवांसी मौन ग्राह्यता । ऄसाल िपता वडील भ्राता । मौन धररल्या ऄधःपात ॥४६॥

जािवता प्रथम मधुरान्न । भोजन करावा नरा जाण । भिून पूवी द्रवान्न । करठणांश पररयासा ॥४७॥

भोजनांती समयासी । जावू नया द्रवान्नांसी । बळ जाय पररयासी । शीि भोजन करावा ॥४८॥

धानूसी ईदक सयावयासी । िजतुका वाळ होय तयासी । भोजन करावा पररयासी । शीि भोजन मुख्य जाणा ॥४९॥

भोजन करावयाची िस्थित । सांगान ऐका ग्रासिमित । संन्यासी-मुिन-यती । ऄष्ट ग्रास ध्यावा जाण ॥१५०॥

षोडश ग्रास ऄरण्यवासी । द्वाित्रशत गृहस्थासी । िमित नाही ब्रह्मचार्यासी । एकिचत्ता पररयासा ॥५१॥

िजतुका मावाल अपुल्या मुखी । िततुका ग्रास घ्यावा िवशाखी । ऄिधक घाता ग्रास मुखी । ईिच्छष्ठ भििला फळ दाखा ॥५२॥

ऄधाु ग्रास भिूिन । ईरला ठा िवती अपुल्या भाणी । चांद्रायण अचरावा तयांनी । ईिच्छष्ठ भोजन तया नाव ॥५३॥

न बैसावा सहभोजनासी । आष्टसोयरा आतयावदकांसी । व्रतबंधािवणा पुत्रासी । कन्याकु मारांसी दोष नाही ॥५४॥

सांडू नया ऄन्न दाखा । घृत पायस िवशाष ऐका । सांडावा थोडा ग्रास एका । जावू नया सवु ऄन्न ॥५५॥

भोजन संपापयंत । पात्री धरावा वामहस्त । जरी सोडील ऄजाणत । ऄन्न वजोिन ईठावा ॥५६॥

या कारणा िद्वजजना । सोडू नया पात्र जाणा । ऄथवा न धरावा पूवीच जाणा । दोष नाही पररयासा ॥५७॥

वि गुंडाळोिन डोयीसी । ऄथवा संमुख दििणासी । वामपादावरी हस्तासी । जािवता ऄन्न रािस नाती ॥५८॥

पृष्ठ १९२ of २७१

वामहस्त भूमीवरी । ठा वूिन नर भोजन करी । रोग होय शरीरी । ऄंगुली सोडोिन जावू नया ॥५९॥

ऄंगुली सोडू िन जावी जरी । दोष गोमांस भििल्यापरी । दोष ऄसती नानापरी । स्थाना ऄसती भोजनासी ॥१६०॥

ऄश्वगजारूढ होउिन । ऄथवा बैसोिन स्मशानी । दावालयी शयनस्थानी । जावू नया पररयासा ॥६१॥

िनिषद्ध जावण करपात्रासी । ओला नासोिन अद्रुकाशी । बिहहुस्त बिहःका शी । जािवता दोष पररयासी ॥६२॥

यज्ञोपिवताच्या ईपवीतीसी । भोजन करावा पररयासी । जािवता अपुल्या संमुखासी । पादरिा ऄसू नया ॥६३॥

ग्रास ईदक कं द मूळ । आिुदड

ं ावद का वळ । भिोिन पात्री ठा िवता सकळ । ईिच्छष्ट होय ऄवधारा ॥६४॥

भोजन करी स्नानािवणा । न कररता होम जावी कवणा । ऄन्न नवहा कृ िम जाणा । म्हणा पराशर ऊिष ॥६५॥

पणुपृष्ठावरी रात्रीसी । दीपािवण जािवल्यासी । महादोष ऄसा तयासी । कृ िम भििल्यासमान होय ॥६६॥

दीप जाय भोजन कररता । पात्र धरावा स्मरोिन सिवता । पुनरिप अणोिन लािवता । मग भोजन करावा ॥६७॥

पात्री ऄसाल िजतुका ऄन्न । िततुकािच जावावा पररपूणु । अिणक घाता दोष जाण । श्रीगुरु म्हणती ब्राह्मणासी ॥६८॥

स्पशो नया जािवता का श । कथा सांगता महादोष । वदसू नया व्योम अकाश । ऄंधकारी जावू नया ॥६९॥

न ठा िवता शाष िियासी । जािवता होय ऄतयंत दोषी । ठा िवला न जािवता ििया दोषी । महापातका घडती जाणा ॥१७०॥

शून्यदावदावालयी । दावस्थान अपुला गृही । जलसमीप संध्यासमयी । जावू नया पररयासा ॥७१॥

पात्रा ठा वूिन दगडावरी । जावू नया ऄवधारी । ऄवलोकू नया मुखावरी । िीजनाचा पररयासी ॥७२॥

न करावा सहभोजन । जािवता होय ईिच्छष्टभिण । कु लिियासी कररता भोजन । िनदोष ऄसा पररयासा ॥७३॥

प्राशन शाष ईदकासी । घाउ नया ईिच्छष्टासी । ऄगतय घडा संधीसी । ककिचत् सांडूिन घाइजा ॥७४॥

विोदक घातल्यासी । ऄपार दोष घडती तयासी । जन्म पावा श्वानयोनीसी । पडा मागुती नरकात ॥७५॥

शब्द होय ईदक घाता । ऄथवा िीर घृत सािवता । अपोशनोदक प्रािशता । सुरापानसमान ऄसा ॥७६॥

महाजळी ररघोिन । ईदक घाती मुखांतुनी । ऄथवा जा घाती ईभ्यानी । सुरापानसमान जाणा ॥७७॥

द्वयहस्तांजुिळ करूिन । घाउ नया ईदक ज्ञानी । घ्यावा एक हस्ता करूिन । वाम हस्त लावू नया ॥७८॥

सभा बैसोिन एकासनी । ऄथवा अपुला हातुरणी । प्राशन करू नया पाणी । महादोष पररयासा ॥७९॥

वाढावा िभन्न पात्रासी । पाहू नया अिणक यातीसी । रजस्वला िियांसी । चांडाळ श्वान पाहू नया ॥१८०॥

दृिष्ट पडा आतुवकयासी । ध्विन ऐकता कणाुसी । तयजावा ऄन्न तवररतासी । जािवता दोष पररयासी ॥८१॥

कलहशब्द कांडण दळण । ऐकता जावू नया ऄन्न । ऄपशब्द स्पृष्टास्पृष्ट जाण । तयजावा ऄन्न पररयासा ॥८२॥

नाणता लोक पंक्तीसी । घाउ नया पररयासी । ऄगतय घडा संधीसी । ईदका भस्मा करा पृथक ॥८३॥

ऄथवा स्तंभ ऄसाल मध्य । द्वारमागु ऄसाल शुद्ध । ईदका वािष्टता अपुला पररघ । दोष नाही पररयासा ॥८४॥

कृ ष्ण वि नासोिन अपण । जािवता दोष ऄपार जाण । िीजन वावढती कांसािवण । ईिच्छष्टसमान पररयासा ॥८५॥

ऐसा िवचार करूिन मनी । करावा भोजन िद्वजजनी । िववकररद िवलोिहत म्हणोिन । ऄिभमंत्रावा शाष ऄन्न ॥८६॥

िववकरीदा आित मंत्रासी । म्हणावा ऄघोर ऊिष । रुद्रदावता पररयासी । ऄन्नािभमंत्रणा िविनयोग ॥८७॥

ऐसा मंत्र जपोन । हाती घ्यावा शाषान्न । यमाच्या नावा बळी घालोन । ईत्तरापोशन मग घ्यावा ॥८८॥

ईिच्छष्ट सवु पात्रीचा । घाउिन हाती म्हणा वाचा । रौरवमंत्र ऄसा तयाचा । पात्राजवळी ठा वावा ॥८९॥

ईठोिन जावा प्रिालनासी । गंडूष करोिन मग हस्त स्पशी । न कररत गंडूष प्रिाली हस्तासी । अतमघातकी तोिच जाणा ॥१९०॥

पृष्ठ १९३ of २७१

मुख प्रिािळता पररयासी । मध्यमांगुली दात घासी । तजुनी ऄंगुष्ठा महादोषी । रौरव नरकी पररयासा ॥९१॥

बरवा हस्तप्रिालन । करावा दंतशोधन । हातीचा पिवत्र सोडू न । टाकावा नैऊतय वदशा ॥९२॥

ऄंगुष्ठमात्र पुरुषा । म्हणावा मंत्र पररयासा । हस्त घासोिन चिुषा । ईदक लावावा ऄवधारा ॥९३॥

ऐसा जरी न म्हणा मंत्र । चिुरोग होय तवररत । या कारणा करा िनिित हस्तोदका अरोग्यता ॥९४॥

िद्वराचमन करोिन । अयंगौ मंत्र म्हणोिन । दुपदावदवान्मुमुचा म्हणोिन । पादप्रिालन करावा ॥९५॥

ऐसा तुम्ही मंत्र जपता । भोजनठायी जाउिन बैसता । िद्वराचमन करूिन िनगुता । नािसकास्पशु मग करावा ॥९६॥

स्मरावा मग ऄगस्तयासी । कुं भकणु वडवाग्नीसी । वृकोदर शनैिरासी । आल्वल वातािप जीयु म्हणावा ॥९७॥

हस्त दाखवावा ऄिग्नसी । अिणक सांगान पररयासी । बंधुवगु ऄसती जयासी । पुसू नया विा कर ॥९८॥

मग स्मरावा श्रीगुरूसी । अिणक स्मरावा कु ळदावतासी । याणापरी िवधीसी । भोजन करावा िद्वजोत्तमा ॥९९॥

िवप्र िवनवी श्रीगुरूसी । भोजनप्रकार सांिगतला अम्हासी । िविधिनिषद्ध ऄन्नै कै सी । िनरोपावी दातारा ॥२००॥

िवप्रवचन ऐकोिन । िनरोिपती श्रीगुरु संतोषोिन । ऐक ब्राह्मणा म्हणोिन । ऄितप्रामा िनरोिपती ॥१॥

म्हणा सरस्वती गंगाधरु । ब्राह्मणपणाचा अचारु । िनरोिपला गुरुनाथा समग्रु । म्हणोिन िवनवी संतोषा ॥२॥

वैश्वदावािवणा ऄन्न । ऄथवा गणान्न पररपुणु । घातला ऄसाल बहु लवण । बहुिमिश्रतान्न जाउ नया ॥३॥

लशुन गाजर कं द मुळा । वृंताक श्वात जो ऄसा भोपळा । छत्राकार शाखा सकळा । वजाुव्या तुम्ही पररयासा ॥४॥

धानुऄजामिहषीिीर । प्रसूतीचा । वजाुवा । दशरात्र । नूतनोदक पजुन्य पूर । ित्ररात्रीचा वजाुवा ॥५॥

कू ष्मांड डोरली पडवळा सी । मुळा बाल अवळा सी । न भिावा प्रितपदासी । भििता पाप पररयासा ॥६॥

स्वगाुपवगु चाड र्जयासी । ऄष्टमी वजाुवी औदुब

ं रासी । ऄमलकफळ रात्रीसी । वजाुवा भानुवासर सप्तमी ॥७॥

बालफळ वजु शुक्रवारी । शमीफळ मंदवारी । भििता लक्ष्मी जाय दुरी । वजाुवा ता वदवसी पररयास ॥८॥

धात्रीफळ रात्रीसी । भििता हािन प्रज्ञासी । नाश करी वीयाुसी । धात्रीफळ वजाुवा ॥९॥

नख का श पिडिलया ऄन्ना । स्पशु का िलया माजाुर जाणा । वायस घारी कु क्कु ट जाणा । स्पशु का िलया ऄन्न तयजावा ॥२१०॥

धानुमूषक मुखस्पशे । ऄथवा स्पशे ऄधःका शा । तयजावा ऄन्न भरवसा । ऄसाल ईिच्छष्ट ऄन्नाजवळी ॥११॥

एक हाती वाढला ऄन्न । िशळा ऄसाल शीत जाण । वजाुवा तुम्ही ब्राह्मण । िनिषद्ध बोिलला अचायु ॥१२॥

घृततैलिमिश्रत । िशळा ऄन्न ऄपिवत्र । तिळला ऄसाल सवुत्र । िशळा नवहा सवुथा ॥१३॥

िवप्र िववकती गोरस । घृत िीर पररयास । घाता घडती महादोष । सािात विह्नपक्व जावू नया ॥१४॥

माषान्नाचा वटक दाखा । िशळा न होती कधी ऐका । जैसा लाह्यापीठ दाखा । िशळा नवहा पररयासा ॥१५॥

कं दमूळावद सुरान्न । जवांचा ऄसाल परमान्न । गुडयुक्त ऄसाल ऄन्न । िशळा नवहा पररयासा ॥१६॥

ऐशा िशळ्या ऄन्नासी । दोष नाही पररयासी । िवटाळ होता महादोषी । शुिच स्थानी ऄसावा ॥१७॥

भोजन का िलया नंतर । तांबूल घ्यावा पररकर । क्रमुकचूणु पणु सतवर । घ्यावा द्यावा ब्राह्मणी ॥१८॥

ितळिमिश्रत भक्ष्यासी । जावु नया रात्रीसी । जािवता होय महादोषी । श्रीगुरु म्हणती ब्राह्मणाता ॥१९॥

क्रमुक एक सुखारोग्य । द्वय दाता िनिळ अरोग्य । त्रीिण द्यावी महा भाग्य । चतुथे दुःख होय जाणा ॥२२०॥

पाच क्रमुक दाता जरी । अयुष्य प्रज्ञा वाढा भारी । दाउ नया सहा सुपारी । मरण सांगा पररयासा ॥२१॥

पणु ऄग्र मूल न काढी जरी । व्यािध संभवा ऄवधारी । ऄग्र भििता पाप भारी । चूणुपणे अयुष्य िीण ॥२२॥

पृष्ठ १९४ of २७१

पणुपृष्ठी बुिद्धनाश । िद्वपणु खाता महादोष । ऐश्वयाुचा होय िवनाश । ऊिषसंमत ऄसा जाणा ॥२३॥

पणैिवण क्रमुक मुखी । घािलता अपण होय ऄसुखी । सप्त जन्म दररद्री दुःखी । ऄज्ञानी होय ऄंतकाळी ॥२४॥

यतीश्वरावदब्रह्मचारी । रजस्वला िी िवधवा जरी । तांबूल भििता मांसपरी । रस तयाचा सुरापानसम ॥२५॥

तांबूल भििल्यानंतर । सायंसंध्या करावी िवप्रा । सूयुऄधुमंडळ ईतरा । ऄघ्यै द्यावी पररयासा ॥२६॥

बैसोिन द्यावी ऄघ्यै ितन्ही । चारी द्यावी काळ क्रमूिन । गायत्री मंत्र जपूिन । आमंमावरुण म्हणावा ॥२७॥

गोत्रप्रवर ईच्चारोन । मग करावा औपासन । करावा िनिश भोजन । िीरिमिश्रत मुख्य ऄसा ॥२८॥

रात्री कररता पररससचना । ऊतंतवा सतयं मंत्र म्हणा । याणा िवधी करा भोजना । पूवी जैसा बोिलला ऄसा ॥२९॥

भोजन झािलयानंतर । वादाभ्यास एक प्रहर । मग जावा शयनावर । याणा िवधी अचरावा ॥२३०॥

शयन करावयाचा िवधान । सांगान ऐका िवद्वज्जन । पराशर सांगा वचन । तािच िवधान सांगतसा ॥३१॥

खट्वा ऄसावी िनमुळ जाण । वजाुवी ित्रपाद िभन्न दूषण । औदुब

ं र ऄश्वतथ सपपरी िनगुुण । न करावी खट्वा पररयासा ॥३२॥

िनिषद्ध जांबूळ काष्ठाची । वजाुवी प्रातगजदंताची । िभन्नकाष्ठ तयजावी साची । बरवी ऄसावी खट्वा दाखा ॥३३॥

सुमुहूतै िवणावी खट्वा दाखा । धिनष्ठा भरणी मृगशीषी दूषका । वार सांगान िवशाखा । शूभाशुभफळ ऄसा ॥३४॥

अवदतयवारी लाभ दाखा । चंद्रवारी महामुखा । भौमवारी पािवजा दुःखा । बुधवारी सांगा महापीडा ॥३५॥

गुरुवारी िवणल्यासी । सहा पुत्र होती तयासी । शुक्रवारी ऄितिवशाषी । मृतयु पावा मंदवारी ॥३६॥

स्वगृही शयन पूवुिशरें सी । श्वशुरालयी दििणासी । प्रवासकाळी पििमासी । शयन करावा पररयासा ॥३७॥

सदा िनिषद्ध ईत्तर वदशा । वजुला फळ सांिगतली वदशा । िवप्रा अचरावा ऐसा । ऊिषमागु शुभाचार ॥३८॥

पूणु कुं भ ठा उिन ईशी । मंगळ द्रव्य घालावा बहुवशी । राित्रसूक्त म्हणावा हषी । िवष्णुस्मरण करावा ॥३९॥

मग स्मरावा ऄगस्तयऊिष । माधव मुचुकुंद पररयासी । अिस्तक किपल महाऊिष । सपुस्तुित करावी ॥२४०॥

िनिषद्ध स्थाना िनजावयासी । सांगान सवु पररयासी । जीणु दावालयी स्मशानासी । एक वृिातळी वजाु वा ॥४१॥

चारी िबदी चोहाटासी । इश्वरस्थान पररयासी । मातािपता िनजला स्थळासी । िनजू नया पररयासा ॥४२॥

वजाुवा वारुळाजवळी । अिण तळ्याचा पाळी । नदीतीरी नसता जवळी । घोर स्थळी िनजू नया ॥४३॥

वजाुवा शयन धान्यावरी । िनजू नया मोडका घरी । वडील खाली िनजतील तरी । खट् वा वजाुवी तयापुढा ॥४४॥

नासून ओला ऄथवा नग्न । िनजू नया िशर वाष्टून । अकाशाखाली वजाुवा शयन । दीप ऄसता िनजू नया ॥४५॥

पूवुरात्री ऄपरात्रीसी । िनजू नया पररयासी । ऄसू नया िियापासी । रजस्वला चतुथुवदनी ॥४६॥

ऄसावा जानवा ईपवीतीसी । दृष्टी न पडावी योनीसी । अयुष्य िीण पररयासी । दीप वजाुवा या कारणा ॥४७॥

नीळ वि नासला िियासी । कररता संग पररयासी । पुत्र ईपजा चांडाळा सी । शुभ्र वि िवशाष ॥४८॥

रजस्वला न होता िियासी । न करावा संग पररयासी । संग कररता महादोषी । अिणक प्रकार एक ऄसा ॥४९॥

दश वषे होता कन्यासी । रजस्वला सवुत्रांसी । ऐका तुम्ही सवु ऊिष पराशर सांगतसा ॥२५०॥

ऊतुकाळ ऄसता िियासी । गावासी जाता पररयासी । भ्रूणहतया होय दोषी । प्रख्यात ऄसा पररयासा ॥५१॥

वृद्ध ऄथवा वांझासी ।ऄसती पुत्र िजसी । बहु कन्या होती िजयासी । चुकता ऊतुकाळ दोष नाही ॥५२॥

ऊतु दाता चतुथु वदवसी । पुत्र ईपजा ऄल्पायुषी । कन्या होय पाचवा वदवसी । सहावा वदनी पुत्र पररयासा ॥५३॥

िवषम वदवसी कन्या जाण । सम वदवसी पुत्र सगुण । दहा वदवस ऊतुकाळ खूण । चंद्रबळ ऄसावा ॥५४॥

पृष्ठ १९५ of २७१

मूळ मघा रा वती वदवसी । संग न करावा पररयासी । कोप नसावा ईभयतांसी । संतोषरूपा ऄसावा ॥५५॥

ऊतुकाळी िीपुरुषांसी । जा जा ऄसाल मानसी । सत्त्वरजतमोगुणासी । तैसा सपड ईपजा दाखा ॥५६॥

ऐसा ब्राह्मणाचा अचार । सांगता झाला पराशर । ऐकोिन समस्त ऊषीश्वर । याणापरी अचरती ॥५७॥

श्रीगुरु म्हणती ब्राह्मणांसी । ऐसा अचार पररयासी । जा अचरती िवधींसी । दैन्य कै चा तया घरी ॥५८॥

ता वंद्य होत दावांसी । कामधानु याइल घरासी । लक्ष्मी राहा ऄखंडासी । पुत्रपौत्री नांदती ॥५९॥

होय अपण शतायुषी । न घडती दोष काही तयासी । तो न िभइ किळकाळासी । ब्रह्मज्ञानी होय जाणा ॥२६०॥

काळमृतयु चुका दाखा । ऄपमृतयु घडा कै चा ऐका । ऐसा अचार अहा िनका । िनतय रहाटावा याणापरी ॥६१॥

ऐसा ऐकोिनया वचना । िवप्र लागा श्रीगुरुचरणा । झाला ईपदाश ईद्धारणा । कृ पासागर गुरुमूर्मत ॥६२॥

भक्तजन तारावयासी । ऄवतरलासी ह्रषीका शी । पररहररला ऄंधकारासी । ज्ञानर्जयोती प्रकाशली ॥६३॥

ऐसा िवनवोिन ब्राह्मण । पुनरिप धररला श्रीगुरुचरण । श्रीगुरुमुर्मत संतोषोन । प्रसन्न झाला तया वाळी ॥६४॥

म्हणती श्रीगुरु तयासी । अचार सांिगतला तुज हषी । नव जावा अता िभिासी । अचार करूिन सुखी ऄसा ॥६५॥

जा जा आिच्छसी कामना । होइल िनरुती सतय जाणा । कन्या पुत्र नांदती सगुणा । संदह
ा न धरावा मानसी ॥६६॥

ऐसा वर लाधोिन । िवप्र गाला संतोषोिन । होता तैसा अचरोिन । सकळाभीष्टा लाधला ॥६७॥

िसद्ध म्हणा नामधारकासी । श्रीगुरुचररत्र ऐसा पररयासी । ऐकता ज्ञान समस्तांसी । मूढ होय ब्रह्मज्ञानी ॥६८॥

ऄज्ञानितिमरऄंधकारासी । र्जयोितप्रकाश कथा सुरसी । जा जा आिच्छला मानसी । पािवजा तवररत ऄवधारा ॥६९॥

म्हणा सरस्वतीगंगाधरु । श्रीगुरुचररत्र ऄसा सुरतरु । ऐकता होय संतोष फारु । सकळाभीष्टा साधती ॥२७०॥

आित श्रीगुरुचररत्र । नामधारका िशष्य सांगत । अचार जो का समस्त । िनरोिपला श्रीगुरुनाथा ॥२७१॥

आित श्रीगुरुचररत्रपरमकथाकल्पतरौ श्रीनृससहसरस्वतयुपाख्याना िसद्धनामधारकसंवादा अिह्नककमुिनरूपणं नाम सप्तसत्रशोऽध्यायः

॥३७॥

श्रीगुरुदत्तात्रायार्मपतमस्तु ॥ ओवीसंख्या ॥२७१॥

श्रीगुरुदत्तात्रायापुणमस्तु

पृष्ठ १९६ of २७१

ऄध्याय ऄडतीसावा
गुरुचररत्र ऄध्याय ऄडितसावा

श्रीगणाशाय नमः ॥ श्रीसरस्वतयै नमः ॥ श्रीगुरुभ्यो नमः ॥

नामधारक िवनवी िसद्धासी । पुढें चररत्र जाहलें कै सी । िवस्तारावें कृ पेंसीं । म्हणोिन चरणीं लागला ॥१॥

अतु झालों मी तृषाचा । घोट भरवीं गा ऄमृताचा । चररत्र सांगें श्रीगुरुचें । माझें मन िनववीं वागीं ॥२॥

िसद्ध म्हणा नामधारकासी । तूं जें जें मज पुससी । संतोष होतो अम्हांसी । गुरुचररत्र अठिवतां ॥३॥

तुजकररतां अम्हांसी । लाभ जोडा पररयासीं । अठवली कथा सुरसी । िविचत्र एक झालें ऄसा ॥४॥

मागें कथन सांिगतलें । जें भक्तीं द्रव्य अिणलें । स्वामीं ऄंगीकार नाहीं का लें । समाराधना करावी म्हणोिन ॥५॥

िनतय समाराधना दाख । करीत होता भक्त ऄनाक । कधीं नाहीं अराणूक । नाहीं ऐसा वदवस नाहीं ॥६॥

ऐसें होतां एका वदवशीं । दुबुळ िद्वज अला पररयासीं । ऄसा काश्यप-गोत्रेंसीं । नाम तया 'भास्कर ' ॥७॥

ऄित सुिीण ब्राह्मण । अला अपण दशुना म्हणोन । साष्टांगीं नमस्कारुन । भिक्तपूवुक िवनिवलें ॥८॥

ता वदवसीं भक्तजन । करीत होता अराधन । ईठिवतात तया ब्राह्मणा । भोजन करीं म्हणोिनयां ॥९॥

संकल्प करोिन तो ब्राह्मण । श्रीगुरुसी िभिा करवीन अपण । सवें सोपस्कार घाउन । अला होता पररयासा ॥१०॥

ित्रवगाुच्या पुरता दाखा । सवें ऄसा तंडुल-किणक । वरकड पदाथु तया पूर्मतका । सोपस्कार ऄसा तयापाशीं ॥११॥

सवु ऄसा विीं बांिधलें । नाउिन मठांत ठा िवलें । भक्तें अिणक तयासी बोलािवलें । गाला तो ब्राह्मण भोजनासी ॥१२॥

भोजन कररतां झाली िनशी । अपण अला मठासी । गांठोडी ठा वी अपुला ईशीं । मग िनद्रा करी दाखा ॥१३॥

िनतय घडा ऐसेंिच तयासी । भक्त लोक याती अराधनासी । अराणूक नवहा तयासी । िनतय जावी समाराधनीं ॥१४॥

समस्त तयास हांसती । पहा हो समाराधनाची अयती । घाउिन अला ऄसा भक्तीं । अपण जावी िनतय समाराधनीं ॥१५॥

एकासी नवहा पुरें ऄन्न । श्रीगुरुिशष्य बहु जन । का वीं करील हा ब्राह्मण । समाराधना करीन म्हणतो ॥१६॥

लाज नया तयासी कै सी । समाराधना म्हणायासी । दा कां स्वयंपाक अम्हांसी । तूं करीं अिज माधुकरी ॥१७॥

ऐसें नाना प्रकारें तयासी । िवनोद कररती ब्राह्मण पररयासीं । ऐशा प्रकारें तीन मासी । क्रिमला तया ब्राह्मणें ताथेंिच ॥१८॥

िनतय होतसा अराधन । तयांचा घरीं जावी अपण । गांठोडी ईशाखालीं ठा वून । िनद्रा करी प्रितवदवसीं ॥१९॥

मास तीन क्रिमल्यावरी । समस्त िमळोिन िद्वजवरीं । पररहास कररती ऄपारी । श्रीगुरुमूर्वत ऐवकलें ॥२०॥

बोलािवती तया ब्राह्मणासी । अिज िभिा करावी अम्हांसी । स्वयंपाक करीं वागेंसी । म्हणती श्रीगुरु कृ पाससधु ॥२१॥

ऐकोिन श्रीगुरुच्या बोला । संतोष ऄपार िद्वजा झाला । चरणावरी माथा ठा िवला । हषे गाला अआतीसी ॥२२॥

अिणलें द्वय शार घृत । शाका दोनी तयापुरत । स्नान करुिन शुिचभूुत । स्वयंपाक का ला तया वाळीं ॥२३॥

समस्त ब्राह्मण तया वाळीं । िमळोन अला श्रीगुरुजवळी । म्हणती अिज अमुची पाळी । यावनाळ-ऄन्न घरीं ॥२४॥

िनतय होतें समाराधन । अम्ही जािवतों िमष्टान्न । कैं चा हा अला ब्राह्मण । अिज रािहली समाराधना ॥२५॥

श्रीगुरु म्हणती िद्वजांसी । नका जाउं घरांसी । शीि जावें अंघोळीसी । या थेंिच जावा तुम्ही अिज ॥२६॥

ब्राह्मण मनीं िवचाररती । मठीं ऄसा सामग्री अयती । स्वयंपाक अतां करिवती । अम्हांसी िनरोिपती यािचगुणें ॥२७॥

समस्त गाला स्नानासी । श्रीगुरु बोलािवती तया ब्राह्मणासी । शीि करीं गा होइल िनशी । ब्राह्मण ऄपार सांिगतला ॥२८॥

स्वयंपाक झाला ततिण । सांगतसा श्रीगुरुसी ब्राह्मण । िनरोप दाती जा धांवोन । ब्राह्मण समस्त पाचारीं ॥२९॥

पृष्ठ १९७ of २७१

ब्राह्मण गाला गंगासी । बोलावीतसा ब्राह्मणांसी । स्वामीनें बोलािवलें तुम्हांसी । शीि यावें म्हणोिनयां ॥३०॥

ब्राह्मण म्हणती तयासी । स्वयंपाक वहावया होइल िनशी । तुवां शीि श्रीगुरुसी । िभिा करावी जाय वागीं ॥३१॥

ऐसें ऐकोिन तो ब्राह्मण । गाला श्रीगुरुजवळी अपण । ब्राह्मण न याती ऐसें म्हणा । अपण जावूं ऄपरात्रीं ॥३२॥

श्रीगुरु म्हणती तयासी । नाम ऄसा अिज अम्हांसी । सहपंक्तीनें ब्राह्मणांसी । जावूं अम्ही िनधाुरीं ॥३३॥

ब्राह्मणांसिहत अम्हांसी । जावूं वाढीं गा तूं पररयासीं । जरी ऄंगीकार न कररसी । न जावूं तुझा घरीं अम्ही ॥३४॥

ब्राह्मण म्हणा श्रीगुरुसी । जो िनरोप द्याल अपणासी । तोिच िनरोप माझा िशरसीं । ब्राह्मणांसिहत जावूं वाढीन ॥३५॥

ब्राह्मण मनीं िवचारी । श्रीगुरु ऄसती पुरुषावतारी । न कळा बोला कवणेंपरी । अपुलें वाक्य सतय करील ॥३६॥

मग काय करी तो ब्राह्मण । िवनवीतसा कर जोडू न । मज न याती ब्राह्मण । िवनोद कररती माझ्या बोला ॥३७॥

श्रीगुरु अिणक िशष्यासी । िनरोिपती जा वागेंसीं । बोलावूिन अणीं ब्राह्मणांसी । भोजन करा म्हणोिन ॥३८॥

िशष्य गाला धांवत । समस्त ब्राह्मणांतें बोलावीत । स्नानें करोिन अला तवररत । श्रीगुरु -मठाजविळक ॥३९॥

श्रीगुरु िनरोिपती तयांसी । पत्रावळी करा वागेंसीं । जावा अिज सहकु टुंबासीं । ब्राह्मण कररतो अराधना ॥४०॥

चारी सहि पत्रावळी । कराव्या तुम्हीं तातकाळीं । ईभा होता ब्राह्मण जवळी । तयासी स्वामी िनरोिपती ॥४१॥

या समस्त ब्राह्मणांसी । िवनंित करावी तुवां ऐसी । तुम्हीं यावें सहकु टुं बासीं । अपण कररतों अराधना ॥४२॥

श्रीगुरुचा िनरोप घाउन । िवनवीतसा तो ब्राह्मण । िद्वज म्हणती तयासी हांसोन । काय जावा म्हणतोस अम्हां ॥४३॥

अम्हां आतुका ब्राह्मणांसी । एका क िशत न या वांटयासी । अमंत्रण सांगावया न लाजसी । नमस्काररतोिस घडीघडी ॥४४॥

वृद्ध ब्राह्मण ऐसें म्हणती । सनदा न करा श्रीगुरु ऐकती । जैसें श्रीगुरु िनरोिपती । तैसें बोलतो ब्राह्मण ॥४५॥

हो कां बरवें बरवें म्हणती । सकळ पत्रावळी कररती । ब्राह्मण श्रीगुरुपूजा तवररती । कररता झाला ईपचारें ॥४६॥

ित्रकरणपूवुक करी भिक्त । बरवी का ली मंगळारती । ताणें श्रीगुरु संतोषती । ठाय घाला म्हणती वागें ॥४७॥

स्वयंपाक अणूिन अपणाजवळी । ठा वीं म्हणती तया वाळीं । अणोिनयां तातकाळीं । श्रीगुरुजवळी ठा िवला ॥४८॥

श्रीगुरु म्हणती ब्राह्मणासी । अमुचें वि घाउिन ऄन्नासी । झांकोनी ठा वीं अम्हांपाशीं । म्हणोिन वि दाती तया वाळीं ॥४९॥

झांवकलें वि ऄन्नावरी । कमंडलुईदक घाउिन करीं । श्रीगुरु प्रोििती ऄन्नावरी । ऄिभमंत्रोिन तया वाळीं ॥५०॥

बोलावूिन म्हणती ब्राह्मणासी । ईघडों नको ऄन्नासी । काढू िन नाउिन समस्तांसी । वाढीं वागीं म्हणोिनयां ॥५१॥

तूप घालूिन घटांत । ओतूिन घा अिणकांत । वाढीं वागीं ऐसें म्हणत । िनरोप दाती श्रीगुरु ॥५२॥

ठाय घातला समस्तांसी । वाढीतसा ब्राह्मण पररयासीं । लोक पहाती तटस्थासीं । महदाियु म्हणताित ॥५३॥

श्रीगुरु म्हणती ब्राह्मणांसी । वाढों लागा या िद्वजासी । अिणक ईरठला बहुतासी । वाढू ं लागला तया वाळीं ॥५४॥

भरोिन नाती िजतुकें ऄन्न । पुनः मागुती पररपूणु । घृत भरलें ऄसा पूणु । घट ओतूिन नाताित ॥५५॥

वावढलें समस्त पंक्तीसी । सहपंक्तीं श्रीगुरुसी । जावताित ऄितहषी । िद्वजवर पुसतसा ॥५६॥

जो जो मागाल तो पदाथु । वाढू ं वागें ऐसें म्हणत । भागलाित िुधाक्रांत । िमा करणें म्हणतसा ॥५७॥

घृत ऄसा अपुला करीं । वाढीतसा महापुरीं । िवप्र म्हणती पुरा करीं । अकं ठवरी जािवलों ॥५८॥

भक्ष्य परमान्न पत्रशाका । ब्राह्मण वावढताित ऄनाका । शकु रा दिध लवणावदका । ऄनाक परी जािवला ॥५९॥

तृप्त जाहला ब्राह्मण दाखा । हस्तप्रिालन कररती मुखा । ईिच्छष्टें कावढती तातकािळका । अियु म्हणती तया वाळीं ॥६०॥

तांबूलावद दाती समस्तांसी । श्रीगुरु बोलावूिन तयांसी । बोलवा म्हणती अपुला कलत्रपुत्रांसी । समस्त याउिन जािवतील ॥६१॥

पृष्ठ १९८ of २७१

अलें िवप्रकु ळ समस्त । जावून गालें पंचामृत । श्रीगुरु मागुती िनरािपत । शूद्रावद ग्रामलोक बोलावा ॥६२॥

तयांचा िियापुत्रांसिहत । बोलावीं शीि ऐसें म्हणत । पाचाररतां अला समस्त । जावूिन गाला तया वाळीं ॥६३॥

श्रीगुरु पुसती ब्राह्मणांसी । अतां कोण रािहला ग्रामवासी । ता सांगती स्वािमयासी । ऄतयंज अहाित ईरला ॥६४॥

बोलावा तया समस्तांसी । ऄन्न द्यावें वाढू न तयांसी । िजतुकें मागती तृप्तीसी । िततुकें द्यावें ऄन्न वागीं ॥६५॥

ताही तृप्त झाला दाखा । प्रािणमात्र नाहीं भुका ।; सांगताित श्रीगुरुनायक । डांगोरा िपटा ग्रामांत ॥६६॥

कोणी ऄसती िुधाक्रांत । तयांसी बोलवावें तवररत । ऐसें श्रीगुरु िनरोिपत । सहडला ग्रामीं तया वाळीं ॥६७॥

प्रािणमात्र नाहीं ईपवासी । सवु जावला पररयासीं । मग िनरोिपत तया िद्वजासी । भोजन तुवां करावें ॥६८॥

श्रीगुरुिनरोपें भोजन का लें । मागुित जाउिन ऄन्न पािहलें । अपण िजतुकें होतें का लें । िततुकें ईरलें ऄसा ऄन्न ॥६९॥

श्रीगुरु म्हणती तयासी । घाउिन जावें ऄन्न तवररतासीं । घालावें जळांत जळचरांसी । तृप्त होती ताही जीव ॥७०॥

ऐसें तया वदवसीं िवचाररती । सहि चारी झाली िमित । भूमीवरी झाली ख्याित । लोक म्हणती अियु ॥७१॥

आतुकें झािलयावरी । श्रीगुरु तया िद्वजातें पाचारी । वर दाती दररद्र दुरी । पुत्रपौत्र होती तुज ॥७२॥

समस्त जाहला तटस्थ । दािखलें ऄित कौतुक म्हणत । ऄन्न का लें होतें ककिचत । चारी सहि का वीं जािवला ॥७३॥

एक म्हणती श्रीगुरुकरणी । स्मरली ऄसाल ऄन्नपूणी । ऄवतारपुरुष ऄसा धणी । श्रीनृससहसरस्वती ॥७४॥

एक म्हणती ऄपूवु दािखलें । पूवीं कथानक होतें ऐवकलें । पांडवाघरीं दुवाुस गाला । ऊषीश्वरांसमवात ॥७५॥

सत्त्वभंग होइल म्हणोन । श्रीकृ ष्ण अला ठाकू न । ताणें का लें ऄन्न पूणु । दुसरें अिज दािखलें ॥७६॥

नर वदसतो दंडधारी । सतय त्रैमूर्मत-ऄवतारी । न कळा मिहमा ऄसा ऄपारी । म्हणती लोक ऄनाक ॥७७॥

यातें नर जा म्हणती । ता जाती ऄधोगतीं । वणाुवया नाहीं मित । म्हणती हािच परब्रह्म ॥७८॥

नवहा हा जरी इश्वर । का वीं का लें ऄन्नपूर । होतें तीन ऄडीच शार । चारी सहि जािवला का वीं ॥७९॥

अिणक एक नवल झालें । अम्हीं समस्तीं दािखलें । प्रातातें जीव अिणलें । शुष्क काष्ठासी पल्लव ॥८०॥

अिणक ऐका याची मिहमा । कोणासी दाउं अतां साम्या । कु मसीं होता ित्रिवक्रमा । तयासी दाखिवलें िवश्वरुप ॥८१॥

ग्रामांत होती वांझ मिहषी । िीर काढिवलें अपुला िभिासी । वाद म्हणिवला पिततामुखेंसी । ऄिभमंित्रतां श्रीगुरुमूतीं ॥८२॥

अिणक जाहलें एक नवल । कु ष्ठी अला िवप्र का वळ । दशुनमात्रें झाला िनमुळ । अम्हीं दािखलें दृष्टीनें ॥८३॥

िवणकरी होता एक भक्त । तयासी दाखिवला श्रीपवुत । काशीिात्र िण न लागत । एका भक्तासी दाखिवलें ॥८४॥

अिणक ऄपार चररत्रता । ऄिमत ऄसा हो सांगतां । िितीवरी समस्त दैवतें । तयांचें नवहा सामर्थयु ॥८५॥

समस्त दावांतें अरािधतां । अलास्यें होय मनकाम्यता । दशुनमात्रें श्रीगुरुनाथा । सकळाभीष्टें होताित ॥८६॥

ऐसें म्हणती िवप्रलोक । ऄपूवु जाहलें कवतुक । ख्याित ऐकती समस्त दाख । श्रीगुरुचें चररत्र ॥८७॥

िसद्ध म्हणा नामधारकासी । श्रीगुरुचररत्र ऐसें पररयासीं । यािच िनिमतय बहुवसीं । िशष्य जाहला श्रीगुरुचा ॥८८॥

नाना राष्रींचा भक्त याती । श्रीगुरुची सावा कररती । ऄंतःकरणीं एकिचत्तीं । भजणारांसी प्रसन्न ॥८९॥

गंगाधराचा नंदन । सरस्वती िवनवी नमून । ऐका तुम्ही समस्त जन । भजा भजा हो श्रीगुरुसी ॥९०॥

पृष्ठ १९९ of २७१

आित श्रीगुरुचररत्रामृता परमकथाकल्पतरौ श्रीनृससहसरस्वतयुपाख्याना िसद्धनामधारकसंवादा ऄन्नपूर्मतकिद्वजचतुः -सहिभोजनं नाम

ऄष्टासत्रशत्तमोऽध्यायः ॥३८॥

श्रीगुरुदत्तात्रायापुणमस्तु ॥ श्रीगुरुदावदत्त ॥ ( ओंवीसंख्या ९०)

पृष्ठ २०० of २७१

ऄध्याय एकोणचाळीसावा
श्रीगणाशाय नमः ॥ श्रीसरस्वतयै नमः ॥ श्रीगुरुभ्यो नमः ॥

िसद्ध म्हणा नामधारका । पुढें ऄपूवु वतुलें ऐका । साठी वषे वांझासी एका । पुत्र झाला पररयासा ॥१॥

अपस्तंब-शाखासी । ब्राह्मण एक पररयासीं । शौनकगोत्र -प्रवरा सी । नाम तया 'सोमनाथ' ॥२॥

'गंगा' नामें तयाची पतनी । पितव्रतािशरोमिण । वादशािें अचरणी । अपण करी पररयासा ॥३॥

वषें साठी झालीं ितसी । पुत्र नाहीं ितचा कु शीं । वांझ म्हणोिन ख्यातासी । होती तया गाणगापुरीं ॥४॥

पितसावा िनरं तर । करी भिक्तपुरस्सर । िनतय नाम ऄसा थोर । गुरुदशुना यात ऄसा ॥५॥

नीरांजन प्रितवदवसीं । अणोिन करी श्रीगुरुसी । याणेंपरी बहुत वदवसीं । वतुत होती पररयासा ॥६॥

ऐसें ऄसतां वतुमानीं । संतुष्ट झाला श्रीगुरुमुिन । पृच्छा कररती हांसोिन । तया िद्वजिियासी ॥७॥

श्रीगुरु म्हणती ितयासी । काय ऄभीष्ट ऄसा मानसीं । अिणतयासी प्रितवदवसीं । नीरांजन परोपरी ॥८॥

तुझ्या मनींची वासना । सांगा तवररत िवस्तारुन । िसिद्ध पाववील नारायण । गौरीरमण गुरुप्रसादें ॥९॥

ऐकोिन श्रीगुरुचें वचन । करी साष्टांगीं नमन । िवनवीतसा कर जोडू न । ' ऄपुत्रस्य लोको नािस्त' ॥१०॥

पुत्रािवणें िियांसी । पाहों नया मुखासी । पापरुपी महादोषी । म्हणती मातें स्वािमया ॥११॥

िजचा पोटीं नाहीं बाळ । ितचा जन्म िनफु ळ । वाट पाहती ईभयकु ळ । बाचाळीस िपतृलोकीं ॥१२॥

िपतृ सचितती मनांत । म्हणती एखादी सती वंशांत । पुत्र व्यािलया अम्हां िहत । तो ईद्धरील सकळांतें ॥१३॥

पुत्रािवणें जें घर । तें सदा ऄसा ऄघोर । ऄरण्य नाहीं तयासी दूर । 'यथारण्य तथा गृह' ॥१४॥

िनतय गंगास्नानासी । अपण जातयें पररयासीं । घाउिन याती बाळकांसी । समस्त ििया कवतुकें ॥१५॥

कडा घाउिनयां बाळा । खाळिवताित ििया सकळा । तैसें नाहीं माझा कपाळा । मंदभाग्य ऄसें दाखा ॥१६॥

जळो माझें विस्थळ । कडा घ्यावया नाहीं बाळ । जन्मोिनयां संसारीं िनष्फळ । नवहें पुरुष ऄथवा सती ॥१७॥

पुत्रपौत्र ऄसती जयांसी । परलोक साधा तयांसी । ऄधोगित िनपुित्रकासी । लुप्तसपड होय स्वािमया ॥१८॥

अतां पुरा जन्म मज । साठी वषें जाहलीं सहज । अम्हां अतां वर दीजा । पुढें ईत्तम जन्म होय ॥१९॥

पुत्रवंती वहावें अपण । ऄंतःकरण होय पूणु । ऐसा वर दाणें म्हणोन । िवनवीतसा तया वाळीं ॥२०॥

ऐकोिन ितयाचें वचन । श्रीगुरु म्हणती हांसोन । पुढील जन्म जाणाल कवण । तूतें स्मरण कैं चें सांग ॥२१॥

िनतय अरित अम्हांसी । भिक्तपूवुक भावेंसीं । कररतां जाहलों संतोषी । कन्या-पुत्र होतील तुज ॥२२॥

आहजन्मीं तूतें जाण । कन्या पुत्र सुलिण । होतील िनगुतीं म्हणोन । श्रीगुरु म्हणती ितयासी ॥२३॥

श्रीगुरुवचन ऐकोिन । पालवीं गांठी बांधी ज्ञानी । िवनवीतसा कर जोडू िन । ऐका स्वामी कृ पाससधु ॥२४॥

साठी वषें जन्मासी । जाहलीं स्वामी पररयासीं । होत नाहीं िवटाळसी । मातें कैं चा पुत्र होती ॥२५॥

नाना व्रत नाना तीथु । सहिडन्नल्यें पुत्राथु । ऄनाक ठायीं ऄश्वतथ- । पूजा का ली स्वािमया ॥२६॥

मज म्हणती सकळै जन । करीं वो ऄश्वतथप्रदििणा । ताणें पुरतील मनकामना । होतील पुत्र म्हणोिन ॥२७॥

ऄश्वतथसावा बहुकाळ । कररतां माझा जन्म गाला । िवश्वास म्यां बहु का ला । होतील पुत्र म्हणोिन ॥२८॥

साठी वषें याणेंपरी । कष्ट का ला ऄपरांपरी । सावा कररतयें ऄद्यािपवरी । ऄश्वतथाची प्रदििणा ॥२९॥

पृष्ठ २०१ of २७१

पुत्र न होती आह जन्मीं । पुढें होतील ऐसा कामीं । सावा कररतसें स्वामी । ऄश्वतथाची पररयासा ॥३०॥

अतां स्वामी प्रसन्न होसी । आहजन्मीं पुत्र दासी । ऄन्यथा नोहा बोलासी । तुमच्या स्वामी नरहरी ॥३१॥

स्वामींनीं वदधला मातें वर । माझा मनीं हा िनधाुर । हास्य न करी स्वामी गुरु । शकु नगांठी बांिधली म्यां ॥३२॥

पुढील जन्म-काम्यासी । कररतयें सावा ऄश्वतथासी । स्वामी अतांिच वर दासी । आहजन्मीं कन्या-पुत्र ॥३३॥

ऄश्वतथसावा बहु वदवस । कररतां झाला मज प्रयास । काय दाइल अम्हांस । ऄश्वतथ सािवतयें मूखुपणें ॥३४॥

ऐकोिन ितयाचें वचन । श्रीगुरु म्हणती हांसोन । ऄश्वतथसावा महापुण्य । वृथा नोहा पररयासा ॥३५॥

सनदा न करीं ऄश्वतथासी । ऄनंत पुण्य पररयासीं । सावा करीं वो अम्हांसरसी । तूतें पु त्र होतील ॥३६॥

अतां अमचा वाक्येंकरी । िनतय जावें संगमातीरीं । ऄमरजा वाहा िनरं तरीं । भीमरथीसमागमांत ॥३७॥

ताथें ऄश्वतथ ऄसा गहन । जातों अम्ही ऄनुष्ठाना । सावा करीं वो एकमनें । अम्हांसिहत ऄश्वतथाची ॥३८॥

ऄश्वतथाचें मिहमान । सांगतसें पररपूणु । ऄश्वतथनाम-नारायण । अमुचा वास ताथें ऄसा ॥३९॥

ऐकोिन श्रीगुरुचें वचन । िवनवीतसा ता ऄंगना । ऄश्वतथवृिाचें मिहमान । स्वामी मातें िनरोपावें ॥४०॥

कै सी मिहमा ऄसा तयासी । स्वामी सांगावें मजसी । िस्थर होइल माझें मानसी । सावा करीन भक्तीनें ॥४१॥

श्रीगुरु म्हणती ितयासी । ऄश्वतथवृिासी सनदा कररसी । मिहमा ऄसा ऄपार तयासी । समस्त दाव ताथें वसती ॥४२॥

ऄश्वतथाचें मिहमान । ऄसा ब्रह्मांडपुराणीं िनरुपण । नारदमुनीस िवस्तारोन । ब्रह्मदावानें सांिगतलें ॥४३॥

ब्रह्मकु मर नारदमुिन । िनतय गमन ित्रभुवनीं । ब्रह्मयासी पुसोिन । अला ऊिष-अश्रमासी ॥४४॥

नारदातें दाखोिन । ऄघ्युपाद्य दावोिन । पूजा का ली ईपचारोिन । पुसता झाला तयावाळीं ॥४५॥

ऊिष म्हणती नारदासी । िवनंित एक पररयासीं । ऄश्वतथमिहमा ऄसा कै सी । िवस्तारावें स्वािमया ॥४६॥

ऊिषवचन ऐकोिन । सांगता जाहला नारदमुिन । गालों होतों अिजचा वदनीं । ब्रह्मलोकीं सहडत ॥४७॥

अपण पुसा स्वभावेंसीं । ऄश्वतथमिहमा ऄसा कै सी । समस्त मािनती तयासी । िवष्णुस्वरुप म्हणोिनयां ॥४८॥

ऐसा वृि ऄसा जरी । सावा करणें कवणापरी । कै सा मिहमा सिवस्तारीं । िनरोपावें स्वािमया ॥४९॥

ब्रह्मा सांगा अम्हांसी । ऄश्वतथमुळीं अपण वासी । मध्यें वास रृुषीका शी । ऄग्रीं रुद्र वसा जाणा ॥५०॥

शाखापल्लवीं ऄिधष्ठानीं । दििण शाखा शूलपािण । पििम शाखा िवष्णु िनगुुणी । अपण ईत्तरा वसतसें ॥५१॥

आं द्रावद दाव पररयासीं । वसती पूवुशाखासी । आतयावद दाव ऄहर्मनशीं । समस्त शाखासी वसती जाणा ॥५२॥

गोब्राह्मण समस्त ऊिष । वादावद यज्ञ पररयासीं । समस्त मूळांकुरा सी । ऄसती दाखा िनरं तर ॥५३॥

समस्त नदीतीथें दाखा । सप्त-सागर लवणावदका । वसती जाणा पूवु शाखा । ऐसा ऄश्वतथ वृि जाणा ॥५४॥

ऄ-कारशब्द मूळस्थान । स्कं ध शाखा ई-कार जाण । फळ पुष्प म-कारवणु । ऄश्वतथमुख ऄिग्नकोणीं ऄसा ॥५५॥

एकादश रुद्रावदक । ऄष्ट वसु अहात जा का । जा स्थानीं त्रैमूर्मतका । समस्त दाव ताथें वसती ॥५६॥

ऐसा ऄश्वतथनारायण । मिहमा वणाुवया शक्त कवण । कल्पवृि यािच कारण । ब्रह्मा म्हणा नारदासी ॥५७॥

नारद सांगा ऊषाश्वरांसी । त्रयमूर्मत वास र्जया वृिाशीं । काय मिहमा सांगों तयासी । भजतां काय िसिद्ध नोहा ? ॥५८॥

ऐसें ऐकोिन समस्त ऊिष । िवनिवताित नारदासी । अचारावया िविध कै सी । कवणें रीतीनें भजावें ॥५९॥

पूवीं अम्हीं एका वदवसीं । पुिसलें होतें अथवुणासी । तयाणें सांिगतलें अम्हांसी । ऄश्वतथसावा एक रीतीं ॥६०॥

तूं नारद ब्रह्मऊिष । समस्त धमु ओळखसी । िवस्तार करोिन अम्हांसी । िविधपूवुक िनरोपावें ॥६१॥

पृष्ठ २०२ of २७१

नारद म्हणा मुिनवरा । तया व्रतािचया िवस्तारा । सांगान ऐका ततपरा । िवधान ऄसा ब्रह्मवचनीं ॥६२॥

अषाढ-पौष-चैत्रमासीं । ऄस्तंगत गुरुशुक्रासीं । चंद्रबळ नसता वदवसीं । करुं नया प्रारं भ ॥६३॥

याव्यितररक्त अिणक मासीं । बरवा पाहोिनयां वदवसीं । प्रारं भ करावा ईपवासीं । शुिचभूुत होउिन ॥६४॥

भानुभौमवारा सीं । अतळूं नया ऄश्वतथासी । भृगुवारीं संक्रांितवदवसीं । स्पशूं नया पररयासा ॥६५॥

संिधरात्रीं ररक्ताितथीं । पवुणीसी व्यतीपातीं । दुर्ददनावद वैधृतीं । ऄपराण्हसमयीं स्पशूं नया ॥६६॥

ऄनृत-द्यूतकमुभाषीं । सनदा-पाखांड-वजेसीं । प्रातमौनी होवोिन हषीं । अरं भावें पररयासा ॥६७॥

सचैल स्नान करुिन । िनमुळ वि नासोिन । वृिाखालीं जाउिन । गोमयिलप्त करावें ॥६८॥

स्विस्तकावद शंखपद्मासीं । घालावी रं गमाळा पररयासीं । पंचवणु चूणेसीं । भरावें ताथें पद्मांत ॥६९॥

मागुती स्नान करुिन । श्वात वि नासोिन । गंगा यमुना कलश दोनी । अणोिन ठा वणें पद्मांवरी ॥७०॥

पूजा करावी कलशांसी । पुण्याहवाचनकमेंसीं । संकल्पावें िवधींसीं । काम्याथु अपुलें ईच्चारावें ॥७१॥

मग कलश घावोिन । सात वाळां ईदक अणोिन । स्नपन करावें जाणोिन । ऄश्वतथ वृिासी ऄवधारा ॥७२॥

पुनरिप करुिनयां स्नान । मग करावें वृिपूजन । पुरुषसूक्त म्हणोन । पूजा करावी षोडशोपचारें ॥७३॥

मनीं ध्यावी िवष्णुमर्मू त । ऄष्टभुजा अहाित ख्याती । शंख-चक्र-वरद-हस्तीं । ऄभय-हस्त ऄसा जाणा ॥७४॥

खड्ग-खाटक एका करीं । धनुष्य-बाण सिवस्तारीं । ऄष्टभुजी याणेंपरी । ध्यावा िवष्णु नारायण ॥७५॥

पीतांबर पांघरुण । सदा लक्ष्मी-सिन्नधान । ऐसी मूर्मत ध्याउन । पूजा करणें वृिासी ॥७६॥

त्रैमूतीचें ऄसें स्थान । िशवशक्तीिवणें नाहीं जाण । समस्तांतें अवाहनोन । षोडशोपचारें पूजावें ॥७७॥

विें ऄथवा सुतासीं । वाष्टावें तया वृिासी । पुनरिप संकल्पासीं । प्रदििणा कराव्या ॥७८॥

मनसा-वाचा-कमुणासीं । भिक्तपूवुक भावेंसीं । प्रदििणा कराव्या हषीं । पुरुषसूक्त म्हणत दाखा ॥७९॥

ऄथवा सहिनामेंसीं । कराव्या प्रदििणा हषीं । ऄथवा कराव्या मौन्येंसीं । तयाचें फळ ऄिमत ऄसा ॥८०॥

चाला जैसी िी गर्मभणी । ईदककुं भ घाईनी । तैसा मंद गतींनीं । प्रदििणा कराव्या शुद्धभावें ॥८१॥

पदोपदीं ऄश्वमाध । पुण्य जोडा फळप्रद । प्रदििणासमाप्तमध्य । नमस्कार करावा ॥८२॥

ब्रह्महतयावद पापांसी । प्रायिित्त नाहीं पररयासीं । प्रदििणा िद्वलिांसीं । ब्रह्महतया पाप जाय ॥८३॥

ित्रमूर्मत वसती जया स्थानीं । फल काय सांगूं प्रदििणीं । समस्त पापा होय धुणी । गुरुतल्पावद पाप जाय ॥८४॥

नाना व्यािध हरती दोष । प्रदििणा कररतां होय सुरस । कोरट ऊण ऄसा र्जयास । पररहरत पररयासा ॥८५॥

जन्म मृतयु जरा जाती । संसारभय नाश होती । ग्रहदोष बाधों न शकती । सहि प्रदििणा का िलया ॥८६॥

पुत्रकाम्य ऄसा र्जयासी । तयातें फल होय भरं वसीं । मनोवाक्कायकमेंसीं । एकोभावें करावें ॥८७॥

चतुर्मवध पुरुषाथु । दाता होय तो ऄश्वतथ । पुत्रकाम्य होय तवररत । न करा ऄनुमान ऊषी हो ॥८८॥

शिनवारीं वृि धरोिन । जपावें मृतयुंजय-मंत्रानीं । काळमृतयु सजकोिन । राहती नर ऄवधारा ॥८९॥

तयासी ऄपमृतयु न बाधती । पूणाुयष

ु ी होती िनिितीं । शिनग्रह न पीिडती । प्राथाु वें ऄश्वतथासी ॥९०॥

शिननाम घावोिन । ईच्चारावें अपुला िजवहानीं । बभ्रु -सपगळ म्हणोिन । कोणस्थ-कृ ष्ण म्हणावें ॥९१॥

ऄंतक-यम-महारौद्री । मंद-शनैश्वर-सौरर । जप करावा याणेंपरी । शिनपीडा न होय ॥९२॥

ऐसें दृढ करोिन मना । ऄश्वतथ सािवतां होय कामना । पुत्रकाम्य ततिणा । होय िनरुतें ऄवधारा ॥९३॥

पृष्ठ २०३ of २७१

ऄमावस्या-गुरुवारें सी । ऄश्वतथछाया-जळें सीं । स्नान कररतां नरासी । ब्रह्महतया पाप जाय ॥९४॥

ऄश्वतथतळीं ब्राह्मणासी । ऄन्न दातां एकासी । कोरट ब्राह्मणां पररयासीं । भोजन वदल्हें फळ ऄसा ॥९५॥

ऄश्वतथतळीं बैसोन । एकदां मंत्र जपतां िण । फळें होतील ऄनाकगुण । वादपठण का िलयाचें ॥९६॥

नर एखादा ऄश्वतथासीं । स्थापना करी भक्तींसीं । अपुला िपतृ-बाचािळसी । स्वगीं स्थापी पररयासा ॥९७॥

छावदतां ऄश्वतथवृिासी । महापाप पररयासीं । िपतृसिहत नरकासी । जाय दाखा तो नर ॥९८॥

ऄश्वतथातळीं बैसोन । होम कररतां महायज्ञ । ऄिय सुकृत ऄसा जाण । पुत्रकाम्य तवररत होय ॥९९॥

ऐसा ऄश्वतथमिहमा । नारदाप्रित सांगा ब्रह्मा । म्हणोिन ऐकती ऊिषस्तोम । तया नारदापासोिन ॥१००॥

नारद म्हणा ऊषाश्वरासी । प्रदििणाच्या दहावा ऄंशीं । हवन करावें िवशाषीं । अगमोक्त िवधानपूवुक ॥१॥

हवनाचा दहावा ऄंशीं । ब्राह्मणभोजन करावें हषीं । ब्रह्मचयु हिवष्यान्नेंसीं । व्रत अपण करावें ॥२॥

याणेंपरी अचरोन । मग करावें ईद्यापन । शक्तयनुसार सौवणु । ऄश्वतथवृि करावा ॥३॥

तो द्यावा ब्राह्मणासी । िविधपूवुक पररयासीं । श्वातधानु सवतसेंसीं । ब्राह्मणातें दान द्यावी ॥४॥

वृिातळीं ितळराशी । करावी यथानुशक्तीसीं । श्वातवि झांकोिन हषीं । सुिीण ब्राह्मणासी दान द्यावें ॥५॥

ऐसें ऄश्वतथिवधान । सांगा नारद ऊिषजना । याणेंपरी अचरोन । सकळाभीष्ट लाधला ॥६॥

श्रीगुरु म्हणती वांझ सतीसी । ऄश्वतथमिहमा अहा ऐसी । भावभिक्त ऄसा र्जयासी । तयातें होय फलश्रुित ॥७॥

अचार करीं वो याणेंपरी । संशय ऄंतःकरणीं न धरीं । वृि ऄसा भीमातीरीं । जाथें ऄमरजासंगम ॥८॥

तेंिच अमुचें ऄसा स्थान । सावा करीं वो एकोमनें । होइल तुझी मनकामना । कन्या पुत्र तुज होतील ॥९॥

ऐकोिन श्रीगुरुचें वचन । नमन करी ता ऄंगना । िवनवीतसा कर जोडू िन । भावभक्तीकरोिनयां ॥११०॥

अपण वांझ वषें साठी । कैं चा पुत्र अपुला पोटीं । वाक्य ऄसा तुमचें शावटीं । म्हणोिन अपण ऄंगीकारीन ॥११॥

गुरुवाक्य म्हणजा कामधानु । ऐसें बोलती वादपुराण । अतां नाहीं ऄनुमान । करीन सावा स्वािमया ॥१२॥

चाड नाहीं ऄश्वतथासी । िनधाुर तुमचा बोलासी । सावा करीन तुमची ऐसी । म्हणोिन चरणीं लागली ॥१३॥

ऐसा िनरोप घावोिन । जावोिन विनता संगमस्थानीं । षट् कू लांत न्हाउिन । सावा करी ऄश्वतथाची ॥१४॥

श्रीगुरुिनरोप जाणेंपरी । तैसी सावा करी ता नारी । याणेंपरी तीन रात्रीं । अरािधलें पररयासा ॥१५॥

श्रीगुरुसिहत ऄश्वतथासी । पूजा कररतां ितसरा वदवसीं । स्वप्न जाहलें ितयासी । सांगान ऐका एकिचत्तें ॥१६॥

स्वप्नामध्यें िवप्र एक । यावोिन दातो ितसी भाक । काम्य झालें तुझें ऐक । सांगान एक करीं म्हणा ॥१७॥

जाउिन गाणगापुरांत । ताथें ऄसा श्रीगुरुनाथ । प्रदििणा करीं हो सात । नमन करीं तूं भक्तींसीं ॥१८॥

जें काय दातील तुजसी । भिण करीं वो वागेंसीं । िनधाुर धरुिन मानसीं । तवररत जावें म्हणा िवप्र ॥१९॥

ऐसें दाखोिन सुषुप्तींत । सवेंिच झाली ता जागृत । कल्पवृि ऄसा ऄश्वतथ । किल्पलें फळ तवररत होय ॥१२०॥

सावा करुिन चवथा वदवशीं । अली अपण मठासी । प्रदििणा करुिन हषीं । नमन का लें तया वाळीं ॥२१॥

हांसोिनयां श्रीगुरुमुिन । फळें दाती ितसी दोनी । भिण करीं वो संतोषोिन । काम्य झालें अतां तुझें ॥२२॥

भोजन करीं वो तूं अतां तवररत । काम्य होइल तुझें सतय । कन्या-पुत्र दोघा तूतें । वदल्हा अिज पररयासा ॥२३॥

पारणें करोिन िवधीसीं । मग भिावें या फलांसी । दान द्यावें ब्राह्मणांसी । जें काय पूवीं िनरोिपलें ॥२४॥

व्रत संपूणु करोिन । का लें दान ता भािमनीं । तािच वदवशीं ऄस्तमानी । झाली अपण िवटाळशी ॥२५॥

पृष्ठ २०४ of २७१

मौन वदवस तीनवरी । भोजन करी िहरवा खापरीं । श्वात वि नासोिन नारी । कवणाकडा न पाहािच ॥२६॥

याणेंपरी ितन्ही िनशी । क्रिमल्या नारीनें पररयासीं । सुस्नात होवोिन चवथा वदवशीं । अली श्रीगुरुचा दशुना ॥३७॥

पतीसमवात याउिन । पूजा करी ती एकाग्रमनीं । श्रीगुरु म्हणती संतोषोिन । पुत्रवंती वहावें तुम्हीं ॥२८॥

ऐसें नमूिन श्रीगुरुसी । अली अपुल्या मंवदरासी । ऊतु वदधला पांचवा वदवसीं । म्हणोिन कन्या पररयासा ॥२९॥

याणेंपरी ता नारी । जाहली ऐका गरोदरी । ग्राम सकळ िवस्मय करी । काय नवल म्हणतसा ॥१३०॥

म्हणती पहा नवल वतुलें । वांझासी गभुधारण का वीं झालें । सोमनाथ िवप्र भला । करीतसा अनंद ॥३१॥

सातवा मासीं ओटी भररती । ऄिय वाणें ओंवािळती । श्रीगुरुसी िवनोदावरी प्रीित । वाणें दाविवती कौतुकें ॥३२॥

अठवा मासीं तो ब्राह्मण । करी सीमंतिवधान । गुरुिनरोपें संतोषोन । दाती वाणें ग्रामांत ॥३३॥

ऄिभनव कररती सकळही जन । म्हणती वांझासी गभुधारण । पांढरा का श म्हातारपण वाणें दाती कौतुकें ॥३४॥

एक म्हणती श्रीगुरुप्रसाद । श्रीनृससहमूर्मत भक्तवरद । तयाची सावा कररतां अनंद । लाधा चारी पुरुषाथु ॥३५॥

त्रैमूतींचा ऄवतार । झाला नृससहसरस्वती नर । भक्तजनां मनोहर प्रगटला भूमंडळीं ॥३६॥

ऐसें नानापरी दाखा । स्तोत्र कररती गुरुनायका । वाणें दात ता बािलका । ऄतयोल्हास ितच्या मनीं ॥३७॥

वाणें दाउिन समस्तांसी । याउिन नमी ती श्रीगुरुसी । भक्तवतसल पररयासीं । ऄशीवुचन दातसा ॥३८॥

संतोषोिन िवप्रविनता । करी साष्टांग दंडवता । नानापरी स्तोत्र कररतां । िवनवीतसा पररयासा ॥३९॥

जय जया परमपुरुषा । तूंिच ब्रह्मा िवष्णुमहाशा । तुझें वाक्य जाहलें परीस । सुवणु का ला माझा दाह ॥१४०॥

तूं तारावया िवश्वासी । म्हणोिन भूमीं ऄवतरलासी । त्रैमूर्मत तूंिच होसी । ऄन्यथा नवहा स्वािमया ॥४१॥

तुझी स्तुित करावयासी । ऄशक्य अपुला िजवहासी । ऄपार तुझ्या मिहमासी । नाहीं साम्य कृ पाससधु ॥४२॥

याणेंपरी स्तोत्र करुिन । श्रीगुरुचरण वंदिू न । गाली िनरोप घाउिन । अपुला गृहा पररयासा ॥४३॥

ऐसा नवमास क्रमोिन । प्रसूत जाहली शुभवदनीं । समस्त र्जयोितषी यावोिन । वतुिवती जातकातें ॥४४॥

र्जयोितषी म्हणती तया वाळीं । होइल कन्या मन िनमुळी । ऄष्टपुत्रा वाढाल कु ळी । पुत्रपौत्रीं नांदल
ा ॥४५॥

याणेंपरी र्जयोितषीं । जातक वतुिवलें पररयासीं । सोमनाथ अनंदस

ें ीं । दानधमु कररता जाहला ॥४६॥

दहा वदवस क्रमोिन । सुस्नात झाली ता भािमनी । किडया बाळक घावोिन । अली श्रीगुरुदशुनासी ॥४७॥

बाळक अणोिन भक्तींसीं । ठा िवलें श्रीगुरुचरणापाशीं । नमन करी साष्टां गेंसीं । एकभावेंकरोिनयां ॥४८॥

अश्वासोिन श्रीगुरुमूर्मत । ईठीं बाळा पुत्रवंती । बहुतपरी संतोषिवती । प्रामभावेंकरोिनयां ॥४९॥

ईठोिन िवनवी ती श्रीगुरुसी । पुत्र नाहीं अमुचा कु शीं । सरस्वती अली घरासी । बोल अपुला सांभाळावा ॥१५०॥

ऐकोिन ितयाचें वचन । श्रीगुरु म्हणती हांसोन । न करीं मनीं ऄनमान । तूतें पुत्र होइल ॥५१॥

म्हणोिन ितया कु मारीसी । किडया घाती प्रीतींसीं । सांगताित समस्तांसी । तया कन्याचें लिण ॥५२॥

पुत्र होतील बहु आसी । होइल अपण शतायुषी । पुत्राचा पौत्र नयनेंसीं । पाहील अपण ऄहावपणें ॥५३॥

होइल आसी ज्ञानी पित । तयातें चारी वाद याती । ऄष्टै ियें नांदती । प्रख्यात होवोिन भूमंडळीं ॥५४॥

अपण होइल पितव्रता । पुण्यशील धमुरता । आची ख्याित होइल बहुता । समस्ता आसी वंवदती ॥५५॥

दििणदाशीं महाराजा । याइल आचा दशुनकाजा । अिणक पुत्र होइल तुज । म्हणोिन श्रीगुरु बोलती ॥५६॥

याणेंपरी श्रीगुरुमूर्मत । कन्यालिण सांगती । िवप्रविनता िवनयवृत्तीं । म्हणा पुत्र वहावा मज ॥५७॥

पृष्ठ २०५ of २७१

श्रीगुरु म्हणती ितयासी । पुत्र वहावा तुज कै सी । योग्य पािहजा वषें तीसी । ऄथवा शतायुषी मूखु पैं ॥५८॥

ऐकोिन श्रीगुरुच्या वचना । िवनवीतसा ता ऄंगना । योग्य पािहजा पुत्र अपणा । तयासी पांच पुत्र वहावा ॥५९॥

भक्तवतसल श्रीगुरुमूर्मत । वर दाती ताणें रीतीं । संतोषोिन घरा जाती । महानंद दंपतीसी ॥१६०॥

पुढें ितसी पुत्र झाला । वादशािीं िवख्यात भला । पांच पुत्र तो लाधला । नामकरणी श्रीगुरुचा ॥६१॥

कन्यालिण श्रीगुरुमूती । िनरोिपलें होतें जाणें रीतीं । प्रख्यात झाली सरस्वती । महानंद प्रवतुला ॥६२॥

यज्ञ करी ितचा पित । प्रख्यात नाम 'दीििती' । चहूं राष्रीं तयाची ख्याती । म्हणोिन सांगा िसद्धमुिन ॥६३॥

साठी वषें वांझासी । पुत्र जाहला पररयासीं । िसद्ध म्हणा नामधारकासी । ऐसी कृ पा श्रीगुरुची ॥६४॥

िनधाुर ऄसा र्जयाचा मनीं । तयासी वर दाती ततिणीं । एकोभावें याकारणीं । भिक्त करावी श्रीगुरुची ॥६५॥

म्हणोिन सरस्वती-गंगाधर । सांगा गुरुचररत्रिवस्तार । भजा भजा हो श्रीगुरु । सकळाभीष्ट लाधा तुम्हां ॥६६॥

जो भजाल श्रीगुरुसी । एकोभावें भक्तींसीं । तयासी दैन्य कायसी । जें जें मागाल तें दाइल सतय ॥६७॥

गुरुभिक्त म्हणजा कामधानु । ऄंतःकरणीं नको ऄनुमानु । जें जें आच्छीत भक्तजनु । समस्त दाइल पररयासा ॥१६८॥

आित श्रीगुरुचररत्रामृता परमकथाकल्पतरौ श्रीनृससहसरस्वतयुपाख्याना िसद्धनामधारकसंवादा वृद्धवंध्यासंतानप्रािप्त नाम

एकोनचतवाररशत्तमोऽध्यायः ॥३९॥

श्रीगुरुदत्तात्रायापुणमस्तु ॥ श्रीगुरुदावदत्त ॥ ( ओंवीसंख्या १६८ )

पृष्ठ २०६ of २७१

ऄध्याय चाळीसावा
श्रीगणाशाय नमः ।

िसद्ध म्हणा नामधारका । ऄपूवु वतुला अिणक ऐका । वृि होता काष्ठ शुष्का । िविचत्र कथा ऐक पा ॥१॥

गाणगापुरी ऄसता श्रीगुरु । अला एक कु ष्ठी िद्वजवरु । अपस्तंब भागुवगोत्रु । नाम तयाचा नरहरर ॥२॥

यावोिनया श्रीगुरुमूतीसी । नमन करी भक्तीसी । करी स्तोत्र बहुवसी । करसंपुट जोडोिनया ॥३॥

जय जयाजी गुरुमुर्मत । ऐकोिन अलो तुझी कीर्मत । भक्तवतसला परं र्जयोती । परमपुरुषा जगद्गुरु ॥४॥

अपण जन्मोिन संसारी । वृथा झालो दगडापरी । सनदा कररताती िद्वजवरी । कु ष्ठी म्हणोिन स्वािमया ॥५॥

वािचला वाद यजुःशाखा । सनदा कररताती माझी लोका । ब्राह्मणाथी न सांगती दाखा । ऄंगहीन म्हणोिनया ॥६॥

प्रातःकाळी ईठोिन लोक । अफती माझा मुख । ताणा होता मनात दुःख । जन्म पुरा अता मज ॥७॥

पाप का ला अपण बहुत । जन्मांतरी ऄसंख्यात । ताणा हा भोग भोिगत । अता न साहा स्वािमया ॥८॥

नाना तीथु नाना व्रत । सहडोिन अलो अचरत । म्या पूिजला दाव समस्त । माझी व्यािध न वचाची ॥९॥

अता धरोिन िनधाुरु । अलो स्वामीजवळी जगद्गुरु । तुझा न होता कृ पावरु । प्राण अपुला तयजीन ॥१०॥

म्हणोिनया िनवाुणासी । िवनवीतसा श्रीगुरूसी । एकभावा भक्तीसी । करुणा भाकी िद्वजवर ॥११॥

म्हणोिन मागुती नमस्कारी । नानापरी स्तुित करी । लोहपररसा भाटीपरी । तुझ्या दशुनमात्रासी ॥१२॥

करुणावचनी ऐकोिन । भक्तवतसल श्रीगुरु मुिन । िनरोप दाती कृ पा करोिन । ऐक िशष्या नामधारका ॥१३॥

श्रीगुरु म्हणती िद्वजासी । पूवुजन्मी महादोषासी । तुवा का ला बहुवसी । म्हणोिन कु ष्ठी झालास ॥१४॥

अता सांगान ता करी । तुझी पापा जाती दुरी । होशील वदव्यशरीरी । एकभावा अचरावा ॥१५॥

आतुवकया ऄवसरी । काष्ठ एक औदुंबरी । शुष्क होता वषे चारी । घावोिन अला सपुणासी ॥१६॥

ता दािखला श्रीगुरुमूर्मत । तया िवप्रा िनरोप दाती । एकभावा करोिन िचत्ती । घा इ काष्ठ झडकरी ॥१७॥

काष्ठ घावोिन संगमासी । तवररत जाय भावासी । संगमनाथपूवुभागासी । भीमातीरी रोवी पा ॥१८॥

तुवा जावोिनया संगमात । स्नान करोिनया तवररत । पूजा करोिन ऄश्वतथ । पुनरिप जाय स्नानासी ॥१९॥

हाती धरोिनया कलश दोनी । अणी ईदक ततिणी । शुष्क काष्ठा वाळ ितन्ही । स्नपन करी मनोभावा ॥२०॥

र्जया वदवसी काष्ठासी । पणै यातील संिजवासी । दोष गाला तुझा पररयासी । ऄंग तुझा होय बरवा ॥२१॥

याणापरी श्रीगुरुमूर्मत । तया िवप्रासी िनरोप दाती । िवश्वास झाला तयाचा िचत्ती । धावत गाला काष्ठाजवळी ॥२२॥

काष्ठ ईचलोिन डोइवरी । घावोिन अला भीमातीरी । संगमाश्वरासमोरी । रोिवता झाला िद्वजवर ॥२३॥

जाणा रीती श्रीगुरुमूर्मत । तया िवप्रा िनरोप दाती । अचरतसा एकिचत्ती । भावभिक्त करोिनया ॥२४॥

याणापरी सात वदवस । िद्वजा का ला ईपवास । तया काष्ठा दोनी कलश । भरोिन घाली वाळोवाळी ॥२५॥

दाखोिन म्हणती सकळजन । तया िवप्रा बोलावोन । सांगताती िववंचून । गुरुिनरोपलिण ॥२६॥

म्हणती तूता काय झाला । शुष काष्ठ का रोिवला । याचा तुवा संजीवन योिजला । मग तूता काय होय ॥२७॥

याता तू सजीव कररसी । मागुती काय यातीपल्लव यासी । ऐसा पािहला नाही भूिमसी । श्रीगुरूची आच्छा कळा ना ॥२८॥

श्रीगुरुमूर्मत क्रुपाससधु । भक्तजना ऄसा वरदु । तयाची कृ पा ऄसा ऄगाधु । समस्ताता कृ पा करी ॥२९॥

नसाल िनष्कृ ित तुिझया पापा । म्हणोिन वदधला काष्ठ बापा । वाया कष्ट कररसी का पा । तूता श्रीगुरूंनी िनरोिपला ॥३०॥

पृष्ठ २०७ of २७१

ऐकोिन तयांचा वचन । िवप्रवर करी नमन । गुरुवाक्य मज कामधानु । ऄन्यथा का वी होइल ॥३१॥

सतयसंकल्प श्रीगुरुनाथ । तयाचा वाक्य न होय िमर्थय । माझा मनी िनधाुर सतय । होइल काष्ठ वृि जाणा ॥३२॥

माझ्या मनी िनधाुरु । ऄसतय न होय वाक्यगुरु । प्राण वाचीन साचारु । गुरुवाक्य कारण अपणा ॥३३॥

याणापरी समस्तांसी । िवप्र सांगा पररयासी । सावा कररतो भक्तीसी । तया शुष्क काष्ठासी ॥३४॥

एका वदवशी गुरुमूतीसी । िशष्य सांगती पररयासी । स्वामींनी िनरोिपला िद्वजासी । शुष्क काष्ठा भजा म्हणोिन ॥३५॥

सात वदवस ईपवासी । सावा कररतो काष्ठासी । एकभावा भक्तीसी । िनधाुर का ला गुरुवचनी ॥३६॥

वकती रीती अम्ही तयासी । सांिगतला सवु िहतासी । वाया का गा कष्ट कररसी । मूखुपणा म्हणोिन ॥३७॥

िवप्र अम्हाता ऐसा म्हणा । चाड नाही काष्ठािवणा । गुरुवाक्य मजकारणा । करील अपुला बोल साच ॥३८॥

िनधाुर धरोिन मानसी । सावा कररतो काष्ठासी । सात वदवस ईपवासी । ईदक मुखी घा त नाही ॥३९॥

ऐकोिन िशष्यांचा वचन । िनरोप दाती श्रीगुरु अपण । जैसा ऄसा भाव ऄंतःकरण । तैसी िसिद्ध पावाल ॥४०॥

गुरुवाक्य िशष्यासी कारण । सवुथा न होय िनवाुण । जैसा भक्ताचा ऄंतःकरण । तैशी िसिद्ध पावाल ॥४१॥

याकारणा तुम्हांसी । सांगान कथा आितहासी । सांगा सूत ऊषीश्वरांसी । स्कं दपुराणी पररयासा ॥४२॥

गुरुभक्तीचा प्रकार । पुसती सूतासी ऊषीश्वर । सांगा सूत सिवस्तर । तािच कथा सांगतसा ॥४३॥

सूत म्हणा ऊषीश्वरांसी । गुरुभिक्त ऄसा िवशाषी । तारावया संसारासी । अिणक नाही ईपाय ॥४४॥

ऄयोग्य ऄथवा ज्ञानवंत । म्हणोिन न पािहजा ऄंत । गुरुमूर्मत मनी ध्यात । सावा करणा भिक्तभावा ॥४५॥

दृढ भिक्त ऄसा जयापासी । सवु धमु साधती तयासी । संदह

ा न धरावा मानसी । एकिचत्ता भजावा ॥४६॥

श्रीगुरु नर ऐसा न म्हणावा । त्रैमूर्मत तोिच जाणावा । गुणदोष न िवचारावा । म्हणावा तोिच इश्वर ॥४७॥

याणापरी धरोिन मनी । जा जा भजती श्रीगुरुचरणी । प्रसन्न होय शूलपािण । तातकािळक पररयासा ॥४८॥

श्लोक ॥ मंत्रा तीथे िद्वजा दावा दैवाज्ञा भाषजा गुरौ । यादृशी भावनां कु याुत् िसिद्धभुवित तादृशी ॥४९॥

टीका ॥ मंत्रतीथुिद्वजस्थानी । दावभक्ती औषधगुणी । गुरूसी पाहा िशवसमानी । भािवल्यासारखा फल होय ॥५०॥

म्हणा सूत ऊषीश्वरांसी । गुरुभिक्त म्हिणजा अहा कै सी । सांगान साि तुम्हांसी । ऄपूवु एक वतुलासा ॥५१॥

पूवी पांचाल नगरात । होता राजा ससहका त । तयासी होता एक सुत । नाम तयाचा धनंजय ॥५२॥

एका वदवसी राजसुत । गाला पारधीसी ऄरण्यात । ताथा नसती मनु ष्यमात्र । ईदकवर्मजत स्थळांसी ॥५३॥

राजकु मार तृषाक्रांत । सहडतसा ऄरण्यात । संगा होत शबरसुत । श्रमला बहुत ऄवधारा ॥५४॥

ताथा एक शबरसुत । सहडत होता वनात । दाखता झाला ऄविचत । जीणु एक िशवालय ॥५५॥

िभन्नसलग तया स्थानी । पिडला होता मावदनी । शबरा घातला ईचलोिन । म्हणा सलग बरवा ऄसा ॥५६॥

हाती घावोिन सलगासी । पहात होता शबर हषी । राजसुत तया संधीसी । अला तया जविळक ॥५७॥

राजकु मार म्हणा तयासी । िभन्न सलग काय कररसी । पिडली ऄसती भुमीसी । सलगाकार ऄनाक ॥५८॥

शबर म्हणा राजसुताता । माझ्या मनी ऐसा याता । सलगपूजा करावयाता । म्हणोन घातला पररयासा ॥५९॥

ऐकोिन तयाचा वचन । राजपुत्र सुहास्यवदन । म्हणा पूजी एकमना । सलग बरवा ऄसा सतय ॥६०॥

ऐसा म्हणता राजकु मार । तयासी करी नमस्कार । कोण िविध पूजाप्रकार । िनरोपावा म्हणतसा ॥६१॥

तुवा वहावा माता गुरु । मी तव ऄसा शबरु । नाणा पूजाचा प्रकारु । िवस्तारावा म्हणतसा ॥६२॥

पृष्ठ २०८ of २७१

राजपुत्रा म्हणा तयासी । न्यावा पाषाण घरासी । पूजा करावी भक्तीसी । पत्रपुष्पा ऄचोिनया ॥६३॥

दंपतया दोघाजण । पूजा करणा मना पूणु । हािच सलग िगररजारमण । म्हणोिन मनी िनधाुरी पा ॥६४॥

नानापरी पुष्पजाती । अणाव्या तुवा िशवाप्रती । धूप दीप नैवाद्य अरती । नैवाद्यासी भस्म जाण ॥६५॥

भस्म ऄसाल जा स्मशानी । अणावा तुवा प्रितवदनी । द्यावा नैवाद्य सुमनी । प्रसाद अपण भिावा ॥६६॥

अिणक जा जा जावी अपण । तोही द्यावा नैवाद्य जाण । ऐसा अहा पूजािवधान । म्हणोिन सांगा राजकु मारु ॥६७॥

याणापरी राजकु मारु । तया शबरा झाला गुरु । िवश्वासा का ला िनधाुरु । शबरा अपुला मनात ॥६८॥

संतोषोिन शबर दाखा । नाला सलग गृहांितका । िियासी सांगा कौतुका । म्हणा सलग प्रसन्न झाला ॥६९॥

गुरुिनरोप जाणा रीती । पूजा करीन एकिचत्ती । िचताभस्म ऄितप्रीती । अणोिन नैवाद्या दातसा ॥७०॥

क्विचतकाळ याणापरी । पूजा करी शबरशबरी । एका वदवशी तया नगरी । िचताभस्म न िमळा िच ॥७१॥

सहडोिन पाहा गावोगावी । िचताभस्म न िमळा काही । याणापरी सात गावी । सहडोिन अला घरासी ॥७२॥

सचता लागली शबरासी । पुसता झाला िियासी । काय करू म्हणा ितसी । प्राण अपुला तयजीन म्हणा ॥७३॥

पूजा रािहली सलगासी । भस्म न िमळा नैवाद्यासी । सहडोिन अलो दाही वदशी । िचताभस्म न िमळा िच ॥७४॥

जैसा गुरूंनी अज्ञािपला । तया िवधीना पािहजा ऄर्मचला । नाही तरी वृथा गाला । िशवपूजन पररयासा ॥७५॥

गुरूचा वाक्य जो न करी । तो पडाल रौरवघोरी । तयाता पाप नाही दूरी । सदा दररद्री होय नर ॥७६॥

तयासी होय ऄधोगित । ऄखंड नरकी तया वस्ती । जो करी गुरूची भिक्त । तोिच तरा ल भवाणुवी ॥७७॥

सकळ शािा याणापरी । बोलताती वाद चारी । यािच कारणा ऐक हो शबरी । प्राण अपुला तयजीन ॥७८॥

ऐकोिन पतीचा वचन । बोला शबरी हासोन । सचता कररता कककारण । िचताभस्म दाइन मी ॥७९॥

मज घालोिन गृहांत । ऄिग्न लावा तुम्ही तवररत । काष्ठा ऄसती बहुत । दहन करा अपणासी ॥८०॥

तािच भस्म इश्वरासी । ईपहारावा तुम्ही हषी । व्रतभंग न करावा भरवसी । संतोषरूपा बोलतसा ॥८१॥

कधी तरी शरीरासी । नाश ऄसा पररयासी । ऐसा कायुकारणासी । दाह अपुला समपीन ॥८२॥

ऐकोिन िियाचा वचन । शबर झाला मनी िखन्न । प्राणाश्वरी तुझा प्राण । का वी घ्यावा म्हणतसा ॥८३॥

रूपा वदससी रतीसरसी । ऄद्यािप तू पुवुवयासी । पुत्रऄपतय न दािखलासी । या संसारासी याईनी ॥८४॥

मन नाही तुझा धाला । संसारसुख नाही दािखला । तुझा मातािपतयाना मज िनरिवला । प्राणिप्रया रि म्हणोिन ॥८५॥

चंद्रसूयुसािीसी । तुज वररला म्या संतोषी । प्राण रिीन म्हणोनी हषी । घावोिन अलो मंवदरात ॥८६॥

अता दहन कररता तूता । घडती पापा ऄसंख्याता । िीहतया महादोषाता। का वी करू म्हणतसा ॥८७॥

तू माझी प्राणाश्वरी । तूता मारू कवणापरी । कै सा तुष्टल

ा ित्रपुरारर । पुण्य जावोिन पाप घडा ॥८८॥

दुःखा तुझी मातािपता । माता म्हणती िीघाता । ऄजूिन तुझी लावण्यता । वदसतसा प्राणिप्रया ॥८९॥

नाना व्रता नाना भिक्त । या शरीरालागी कररती । दहन करू कवणा रीती । पापा माता घडतील ॥९०॥

ऐकोिन पतीचा वचन । िवनवीतसा सती अपण । कै सा ऄसा तुम्हा ऄज्ञान । िमर्थया बोल बोलतसा ॥९१॥

शरीर म्हणा स्वप्नापरी । जैसा फा ण गंगावरी । िस्थर न राहा िणभरी । मरणा सतय पररयासा ॥९२॥

अमुचा मायबापा जाण । तुम्हा वदधला माता दान । तुमची ऄधांगी मी पूणु । िभन्नभावना कोठा वदसा ॥९३॥

मी म्हणजा तुमचा दाहा । िवचार करोिन मनी पाहा । अपुला ऄधु शरीर अहा । काय दोष दहन कररता ॥९४॥

पृष्ठ २०९ of २७१

जा जा ईपजा भूमीवरी । ता ता नाश पावा िनधाुरी । माझा दाहसाफल्य करी । इश्वराप्रती पावाल ॥९५॥

संदह
ा सोडोिन अपणासी । दहन करी वो वागासी । अपण होवोिन संतोषी । िनरोप दाता पररयासा ॥९६॥

नानापरी पतीसी । बोधी शबरी पररयासी । घरात जावोिन पतीसी । म्हणा ऄिग्न लावी अता ॥९७॥

संतोषोिन तो शबर । बांिधता झाला गृहाचा द्वार । ऄिग्न लािवता थोर । र्जवाळा व्यािपती गगनासी ॥९८॥

दहन झाला शबरीसी । भस्म घातला पररयासी । पूजा करोिन िशवासी । नैवाद्य वदधला ऄवधारा ॥९९॥

पूजा कररता इश्वरासी । अनंद झाला बहुवसी । िी वदधली हुताशी । स्मरण ऐसा तयास नाही ॥१००॥

ऐसी भिक्तभावासी । पूजा का ली महाश्वरासी । प्रसाद घावोिन हस्तासी । पाचाररला िियाता ॥१॥

जैसी पूजा िनतय करोन । प्रसाद हाती घाउन । अपुला िियाता बोलावून । दात ऄसा तो शबर ॥२॥

तया वदवसी तयाचपरी । अपल्या िियाता पाचारी । कृ पासागरी ित्रपुरारर । प्रसन्न झाला पररयासा ॥३॥

तािच शबरी यावोिन । ईभी ठा ली सुहास्यवदनी । घातला प्रसाद मागोिन । घावोिन गाली घरात ॥४॥

जैसा तैसािच घर वदसा । शबर िवस्मय करीतसा । म्हणा दग्ध का ला िियासररसा । घर कै सा वदसताहा ॥५॥

बोलावोिन िियासी । शबर पुसतसा ितयासी । दहन का ला मी तुजसी । पुनरिप कै सी अलीस ॥६॥

शबरी सांगा पतीसी । अपणास अठवण अहा ऐसी । ऄिग्न लािवता घरासी । िनवद्रस्थ झाल्या पररयासा ॥७॥

महाशीता पीिडत । अपण होतया िनवद्रस्थ । तुमचा बोल ऐकोन सतय । ईठोिन अल्या पररय्सा ॥८॥

हा होइल दावकरणी । प्रसन्न झाला शूलपािण । ऐसा म्हणता ततिणी । िनजस्वरूपी ईभा ठाकला ॥९॥

नमन कररती लोटांगणी । धावोिन लागती दोघा चरणी । प्रसन्न झाला शूलपािण । मागा वर म्हणतसा ॥११०॥

होइल सुख संसारी । रार्जय वदधला धुरंधरी । गित होइल तयानंतरी । कल्पकोरट स्वगुवास ॥११॥

याणापरी ऊषीश्वरांसी । सूत सांगा िवस्तारा सी । गुरुचरणी िवश्वास ऄसा र्जयासी । तैसा फळ होय जाणा ॥१२॥

म्हणोिन श्रीगुरु िशष्यासी । सांगता झाला पररयासी । िवश्वासा करोिन िद्वज हषी । शुष्क काष्ठ सािवतसा ॥१३॥

जैसा भाव तैसी िसिद्ध । होइल सतय हा ित्रशुिद्ध । श्रीगुरुनाथ कृ पािनिध । सहज िनघाला संगमासी ॥१४॥

जावोिन कररती ऄनुष्ठान । पहावया याती ता ब्राह्मण । दाखोिन तयाचा ऄंतःकरण । प्रसन्न झाला ततिणी ॥१५॥

होता कमंडलु करकमळी । भरला सदा गंगाजळी । ईचलोिनया हस्तकमळी । घािलती ईदक काष्ठासी ॥१६॥

तािच िणी काष्ठासी । पल्लव अला पररयासी । औंदुबर वृि जनासी । वदसतसा समस्ता ॥१७॥

जैसा सचतामिणस्पशु । सुवणु करी लोहास । तैसा श्रीगुरु सुधारस । काष्ठ झाला औदुंबर ॥१८॥

काष्ठ वदसा औदुंबर । सुदाही झाला तो िवप्र । वदसा सुवणुकांित नर । गाला कु ष्ठ तातकाळी ॥१९॥

संतोषोिन िद्वजवर । करी साष्टांग नमस्कार । कररता झाला महास्तोत्र । श्रीगुरूचा तया वाळी ॥१२०॥

श्लोक ॥ आं दक
ु ोरटताज-करुणाससधु-भक्तवतसलम् । नंदनाित्रसूनद
ु त्त, आं वदराि-श्रीगुरुम् ।

गंधमाल्यऄितावदवृद
ं दाववंवदतम् । वंदयािम नारससह सरस्वतीश पािह माम् ॥२१॥

पृष्ठ २१० of २७१

मोहपाशऄंधकारछायदूरभास्करम् । अयताि, पािह िश्रयावल्लभाशनायकम् ।

साव्यभक्तवृद
ं वरद, भूयो भूयो नमाम्यहम् । वंदयािम नारससह सरस्वतीश पािह माम् ॥२२॥

िचत्तजावदवगुषट्कमत्तवारणांकुशम् । तत्त्वसारशोिभतातमदत्त-िश्रयावल्लभम् ।

ईत्तमावतार-भूतकतृ-ु भक्तवतसलम् । वंदयािम नारससह सरस्वतीश पािह माम् ॥२३॥

व्योमवायुतज
ा -अपभूिमकतृम
ु ीश्वरम् । कामक्रोधमोहरिहतसोमसूयल
ु ोचनम् ।

कािमताथुदातृभक्तकामधानु-श्रीगुरुम् । वंदयािम नारससह सरस्वतीश पािह माम् ॥२४॥

पुंडरीक-अयताि, कुं डलेंदत

ु ाजसम् । चंडुदरु रतखंडनाथु - दंडधारर-श्रीगुरुम् ।

मंडलीकमौिल-मातंडभािसताननं । वंदयािम नारससह सरस्वतीश पािह माम् ॥२५॥

वादशािस्तुतयपाद, अवदमूर्मतश्रीगुरुम् । नादसबदुकलातीत-कल्पपादसाव्ययम् ।

साव्यभक्तवृद
ं वरद, भूयो भूयो नमाम्यहम् । वंदयािम नारससह सरस्वतीश पािह माम् ॥२६॥

ऄष्टयोगतत्त्विनष्ठ, तुष्टज्ञानवाररिधम । कृ ष्णावािणतीरवासपंचनदीसंगमम् ।

कष्टदैन्यदूररभक्ततुष्टकाम्यदायकम् । वंदयािम नारससह सरस्वतीश पािह माम् ॥२७॥

नारससहसरस्वती-नामऄष्टमौिक्तकम् । हारकृ तयशारदान गंगाधर अतमजम् ।

धारणीकदावदीिगुरुमूर्मततोिषतम् । परमातमानंदिश्रयापुत्रपौत्रदायकम् ॥२८॥

नारससहसरस्वतीय-ऄष्टकं च यः पठा त् । घोरसंसारससधुतारणाख्यसाधनम् ।

सारज्ञानदीघुअयुरारोग्यावदसंपदम् । चारुवगुकाम्यलाभ, वारं वारं यज्जपात ॥२९॥

स्तोत्र का ला याणापरी । अिणक िवनवी परोपरी । म्हणा दावा श्रीहरी । कृ पा का ली स्वािमया ॥१३०॥

म्हणोिन मागुती नमस्कारी । श्रीगुरुनाथ ऄभयकरी । ईठिवता झाला ऄवधारी । ज्ञानरािश म्हणोिनया ॥३१॥

समस्त लोक िवस्मय कररती । श्रीगुरूता नमस्काररती । नानापरी स्तोत्रा कररती । भिक्तभावाकरोिनया ॥३२॥

मग िनघाला मठासी । समस्त िशष्यावद िद्वजांसरसी । ग्रामलोक अनंदासी । घाउिन याती अरतया ॥३३॥

पृष्ठ २११ of २७१

जावोिन बैसती मठात । िशष्यांसिहत श्रीगुरुनाथ । समाराधना ऄसंख्यात । झाली ऐका ता वदनी ॥३४॥

तया िवप्रा बोलावोिन । सद्गुरु म्हणती संतोषोिन । कन्यापुत्रगोधनी । तुझी संतित वाढाल ॥३५॥

तुझा नाम योगाश्वर । अम्ही ठा िवला िनधाुर । समस्त िशष्यांमाजी थोर । तूिच अमुचा भक्त जाण ॥३६॥

वादशािी संपन्न । तुझ्या वंशोवंशी जाण । होतील पुरुष िनमाुण । म्हणोिन दाती िनरोप ॥३७॥

श्रीगुरु म्हणती तयासी । जावोिन अिण कलत्रासी । तुम्ही रहावा अम्हापासी । यािच ग्रामी नांदत ॥३८॥

म्हणोिन तया िद्वजासी । श्रीगुरु मंत्र ईपदाशी । िवद्यासरस्वती या मंत्रासी । ईपदािशला पररयासा ॥३९॥

तूता होतील ितघा सुत । एकाचा नाव योगी िवख्यात । अमुची सावा करील बहुत । वंशोवंशी माझा दास ॥१४०॥

जैसा श्रीगुरूंनी िनरोिपला । तयापरी तयासी झाला । म्हणोिन िसद्धा सांिगतला । नामधारकिशष्यासी ॥४१॥

म्हणोिन सरस्वतीगंगाधर । सांगा श्रीगुरुचररत्रिवस्तार । ईतरावया पैल पार । कथा ऐका एकिचत्ता ॥४२॥

आित श्रीगुरुचररत्रामृत । कु ष्ठी ईद्धररला भक्त । गुरुमिहमा ऄतयद्भुत । प्रकट झाला याणापरी ॥१४३॥

आित श्रीगुरुचररत्रपरमकथाकल्पतरौ श्रीनृससहसरस्वतीपाख्याना िसद्धनामधारकसंवादा शुष्ककाष्ठसंजीवन नाम

चतवाररशत्तमोऽध्यायः ॥४०॥

श्रीगुरुदत्तात्रायार्मपतमस्तु । ओवीसंख्या ॥१४३॥

श्रीगुरुदत्तात्रायापुणमस्तु

पृष्ठ २१२ of २७१

ऄध्याय एका चाळीसावा
श्रीगणाशाय नमः ।

नामधारक िशष्य दाखा । ईभा राहोिन संमुखा । कर जोडु नी कौतुका । नमन करी साष्टांगीं ॥१॥

जय जयाजी िसद्धमुिन । तूं तारक भवाणी । नाना धमु िवस्तारोिन । गुरुचररत्र िनरोिपलें ॥२॥

ताणें धन्य झालों अपण । प्रकाश का लें महाज्ञान । सुधारस गुरुस्मरण । प्राशिवला दातारा ॥३॥

एक ऄसा माझी िवनंती । िनरोपावें मजप्रती । अमुच्या पूवुजें कवणें रीतीं । सावा का ली श्रीगुरुची ॥४॥

तुम्ही िसद्ध महाज्ञानी । होतां श्रीगुरुसिन्नधानीं । िशष्य झाला कवणा गुणीं । िनरोपावें दातारा ॥५॥

ऐकोिन िशष्याचें वचन । िसद्ध सांगा िवस्तारोन । एकिचत्तें करोिन मन । ऐक िशष्या नामधारका ॥६॥

पूवीं कथानक सांिगतलें । जा कां श्रीगुरुशीं भाटला । वोसरग्रामीं एक होता भला । पूवुज तुमचा पररयासा ॥७॥

तयाचें नाम सायंदव

ा । का ली पूजा भिक्तभाव । तयावरी प्रीित ऄितस्नाह । अमुचा श्रीगुरुमूतीचा ॥८॥

ताथून अला दििणवदशीं । गाणगापुरीं पररयासीं । ख्याित झाली दश वदशीं । कीर्मत वाढली बहुवस ॥९॥

ऐकोिन याती सकळ जन । कररती श्रीगुरुदशुन । जें मनीं कररती सचतन । पूणु होय तयांचें ॥१०॥

याणेंपरी श्रीगुरुमूर्मत । होता गाणगापुरा वस्ती । नाम श्रीनृससहसरस्वती । भक्तवतसल िनधाुरीं ॥११॥

तुमचा पूवुज जो का होता । सायंदाव भक्त िवख्याता । तयाणें ऐवकलें वृत्तान्ता । मिहमा श्रीगुरु यतीचा ॥१२॥

भिक्तपूवुक वागेंसी । अला गाणगापुरासी । अनंद बहु मानसीं । हषे िनभुर होईनी ॥१३॥

दुरुिन दािखलें गाणगाभुवन । अपण घाली लोटांगण । करी दंडप्राय नमन । ऐशापरी चािलला ॥१४॥

ऐसा दंडप्रणाम करीत । गाला िवप्र मठांत । दािखला ताथें मूर्मतमंत । परातपर श्रीगुरु ॥१५॥

साष्टांग नमस्कार करीत । ऄसा चरणावरी लोळत । का शेंकरुन पाय झाडीत । भिक्तभावें करोिनया ॥१६॥

करसंपुट जोडोिन । स्तुित करी एकाग्र मनीं । त्रैमूर्मत तूंिच ज्ञानीं । गुरुमूर्मत स्वािमया ॥१७॥

धन्य धन्य जन्म अपुलें । कृ ताथु िपतर माझा झाला । कोरट जन्मांचें पाप गालें । म्हणोिन चरणीं लागला ॥१८॥

जय जयाजी श्रीगुरुमूर्मत । त्रािह त्रािह िवश्वपती । परमातमा परं र्जयोती । नृससहसरस्वती स्वािमया ॥१९॥

तुझा चरण वणाुवयासी । शिक्त कैं ची अम्हांसी । परमातमा तूिं च होसी । भक्तवतसला स्वािमया ॥२०॥

तुमचा चरणािचया प्रौढी । वसती ताथें तीथें कोडी । वर्मणती श्रुित घडोघडी । चरणं पिवत्रं िवततं पुराणं ॥२१॥

त्रैमुतींचा ऄवतार । मज वदससी सािातकार । भासतसा िनरं तर । त्रैमूर्मत तूंिच होसी ॥२२॥

परब्रह्म तुम्ही का वळू । हातीं दंड कमंडलू । ऄमृत भरलें सोज्ज्वळू । प्रोिितां प्रात ईठतसा ॥२३॥

दंड धररला या कारणें । शरणांगतातें रिणें । दुररतदैन्य िनवारणें । िनज भक्त रिावया ॥२४॥

रुद्रािमाळा भस्मधारण । व्यािचमाुचें असन । ऄमृतदृिष्ट आं दन

ु यन । क्रूरदृष्टीं ऄिग्नसूयु ॥२५॥

चतुर्मवध पुरुषाथाुसी । भक्तजना तूंिच होसी । तूंिच रुद्र सतय होसी । तूं नृससह जगद्गुरु ॥२६॥

िवष्णुरुपें कररसी रिण । पीतांबर पांघरुण । तीथु समस्त तुझा चरण । भक्तािभमानी िवष्णु तूंिच ॥२७॥

वांझा कन्या पुत्र दासी । शुष्क काष्ठ अिणलें पल्लवासी । दुभिवली वांझ मिहषीसी । ऄन्न पुरिवलें ब्राह्मणा ॥२८॥

िवष्णुमूर्मत तूिं च जाण । ित्रिवक्रमभारती ऐसी खूण । साि वदधली ऄंतःकरण । िवश्वरुप दाखिवलें ॥२९॥

म्हणिवला वाद पितताकरवीं । ऄपार मिहमा झाला पूवीं । नरहररऄवतार मूर्मत बरवी । अलाित भक्त तारावया ॥३०॥

पृष्ठ २१३ of २७१

ऐसी नानापरी स्तुित करीत । पुनः पुनः नमन करीत । सद्गवदत कं ठ होत । रोमांच ऄंगीं ईठला ॥३१॥

अनंदाश्रुलोचनीं । िनघती संतोषें बहु मनीं । नव िवधा भिक्त करोिन । स्तुित का ली श्रीगुरुची ॥३२॥

संतोषोिन श्रीगुरुमूर्मत । तया िवप्रा अश्वािसती । माथां हस्त ठा वोिन म्हणती । परम भक्त तूंिच अम्हां ॥३३॥

तुवा जें कां स्तोत्र का लें । ताणें माझें मन धालें । तुज वरदान वदधलें । वंशोवंशीं माझा दास ॥३४॥

ऐसा वर दाईनी । गुरुमूर्मत संतोषोिन । मस्तकीं हस्त ठा वोिन । म्हणती जाय संगमासी ॥३५॥

स्नान करुन संगमासी । पूजा करीं ऄश्वतथासी । तवररत यावें मठासी । पं क्तीस भोजन करीं गा ॥३६॥

याणेंपरी श्रीगुरुमूर्मत । तया िवप्रा िनरोप दाती । गुरुिनरोप जाणें रीतीं । अला स्नान करोिनया ॥३७॥

षोडशोपचारें श्रीगुरुसी । पूजा करी भक्तींसी । ऄनाक परी पक्वान्नेंसी । िभिा करवी पररयासा ॥३८॥

भक्तवतसल श्रीगुरुमूर्मत । तया िवप्रा अपुला पंिक्त । समस्त िशष्यांहुनी प्रीती । ठाव दाती अपलाजवळी ॥३९॥

भोजन झालें श्रीगुरुसी । िशष्यांसिहत िवप्रांसी । संतोषोिन अनंदस

ें ी । बैसला होता मठांत ॥४०॥

तया सायंदव
ा िवप्रासी । श्रीगुरु पुसती प्रीतींसी । तुझें स्थान कोणा दाशीं । कलत्र पुत्र कोठें ऄसती ॥४१॥

पुसती िामसमाधान । कै सें तुमचें वतुन । कृ पा ऄसा पररपूणु । म्हणोिन पुसती संतोषें ॥४२॥

ऐकोिन श्रीगुरुचें वचन । सांगा सायंदव

ा िवस्तारोन । कन्या पुत्र बंधुजन । समस्त िाम ऄसती स्वािमया ॥४३॥

ईत्तरकांची म्हणोिन ग्रामीं । ताथें वसोिन अम्ही । तुझ्या कृ पें समस्त िामी । ऄसों दावा कृ पाससधु ॥४४॥

पुत्रवगु बंधु जाणा । कररती संसारयातना । अपुला मनींची वासना । करीन सावा श्रीगुरुची ॥४५॥

करुिन सावा श्रीगुरुची । ऄसान स्वामी पररयासीं । ऐसा माझा मानसीं । िनधाुर ऄसा दावराया ॥४६॥

ऐकोन तयाचें वचन । श्रीगुरु म्हणती हासोन । अमुची सावा ऄसा करठण । अम्हां वास बहुतां ठायीं ॥४७॥

एका समयीं ऄरण्यांत । ऄथवा राहूं गांवांत । अम्हांसवें कष्ट बहुत । तुम्ही का वी साहूं शका ॥४८॥

याणेंपरी श्रीगुरुमूर्मत । तया िवप्रा िनरोिपती । ऐकोन िवनवी मागुती । म्हणा स्वामी ऄंिगकारा ॥४९॥

गुरुची सावा करी नरू । तोिच ईतरा पैल पारु । तयासी कै सें दुःख ऄघोरु । सदा सुखी तोिच होय ॥५०॥

चतुर्मवध पुरुषाथु । दाउं शका श्रीगुरुनाथ । तयासी नाहीं यमपंथ । गुरुभिक्त मुख्य कारण ॥५१॥

याणेंपरी श्रीगुरुसी । सायंदव

ा भक्तींसी । िवनवीतसा पररयासीं । संतोषी झाला श्रीगुरुमूर्मत ॥५२॥

श्रीगुरु तया िवप्रा म्हणती । जैसें ऄसा तुझा िचत्तीं । दृढ ऄसाल मनीं भिक्त । तरीच करीं ऄंगीकार ॥५३॥

िस्थर करोिन ऄंतःकरण । कररतां सावा-गुरुचरण । झाला मास तीन जाण । ऐक िशष्या नामकरणी ॥५४॥

वतुतां ऐसें एका वदवशीं । श्रीगुरु िनघाला संगमासी । सवें घातलें सायंदावासी । समस्तांतें वारुनी ॥५५॥

भक्ताचें ऄंतःकरण । पहावया गाला श्रीगुरु अपण । पूवुज तुमचा भोळा जाण । जात ऄसा संगमासी ॥५६॥

भक्तासिहत संगमासी । गाला श्रीगुरु समयीं िनशी । बैसता झाला ऄश्वतथासी । सुखें गोष्टी कररताती ॥५७॥

वदवस गाला ऄस्तमानीं । श्रीगुरु िवचार कररती मनीं । दृढ याचा ऄंतःकरणीं । कै सी करणी पाहूं म्हणती ॥५८॥

ईठिवती वारा ऄविचत । ताणें वृि पडों पाहत । पजुन्य झाला बहुत । मुसळधारा वषुतसा ॥५९॥

सायंदव
ा होता जवळी । सावा का ली तया वाळीं । का ला अश्रय वृिातळीं । वस्त्रें करुिन श्रीगुरुसी ॥६०॥

पजुन्य वारा समस्त दाखा । सािहला अपण भावें ऐका । ईभा राहोिन संमुखा । सावा करी एकभावें ॥६१॥

याणेंपरी याम दोन । पजुन्य अला महा िोभोन । अिणक वारा ईठोन । वाजा शीत ऄतयंत ॥६२॥

पृष्ठ २१४ of २७१

श्रीगुरु म्हणती ब्राह्मणासी । शीत झालें बहुवसी । तुवां जाईनी मठासी । ऄिग्न अणावा शाकावया ॥६३॥

गुरुिनरोंपें ततिणीं । ऐक्यभाव धरोिन मनीं । िनघाला िवप्र महाज्ञानी । अणावया वैश्वानर ॥६४॥

िनघाला िशष्य दाखोिन । श्रीगुरु म्हणती हासोिन । नको पाहूं अपुला नयनीं । ईभयपाश्वुभागातें ॥६५॥

गुरुिनरोपें याणेंपरी । िनघता झाला झडकरी । न वदसा वाट ऄंधकारीं । खुणें खुणें जात ऄसा ॥६६॥

ऄंधकार महाघोर । पाउस पडा धुरंधर । न वदसा वाटाचा प्रकार । जात ऄसें भिक्तपूवुक ॥६७॥

मनीं ध्याय श्रीगुरुसी । जातसा तैसा मागेसी । लवतां वीज संधीसी । ताणें ताजें जातसा ॥६८॥

याणेंपरी िद्वजवर । पावला तवररत गाणगापुर । वाशीपाशीं जाउिन सतवर । हाक माररली द्वारपाळा ॥६९॥

तयासी सांगा वृत्तान्त । अणोिन वदधला ऄिग्न तवररत । घालूिनया भांडयांत । घावोिन गाला पररयासा ॥७०॥

नसा मागु ऄंधकार । िवजाचा ताजें जातसा नर । मनीं कररतसा िवचार । श्रीगुरुंनीं मातें िनरोिपलें ॥७१॥

दोहींकडा न पाहें िनगुती । श्रीगुरु मातें िनरोिपती । याची कै सी अहा िस्थित । म्हणोिन पाहा तया वाळीं ॥७२॥

अपुला दििणवदशासी । पाहतां दाखा सपाुसी । िभउिन पळतां ईत्तरा सी । ऄद्भुत वदसा महानाग ॥७३॥

पांच फणी वदसती दोनी । सवेंिच याताती धावोिन । िवप्र भ्याला अपुला मनीं । धावत जातसा िभउिनया ॥७४॥

वाट सोडु नी जाय रानीं । सवेंिच याताित सपु दोनी । जातां भयभीत होईनी । ऄित शीि धावतसा ॥७५॥

स्मरतां झाला श्रीगुरुसी । एकभावें धैयेंसी । जातां िवप्र पररयासीं । पातला संगमाजवळीक ॥७६॥

दुरुिन दाखा श्रीगुरुसी । सहिदीपर्जयोतीसरसी । वदसती िवप्र बहुवसी । वादध्विन ऐकतसा ॥७७॥

जवळी जातां िद्वजवरु । एकला वदसा श्रीगुरु । गाला समस्त ऄंधकारु । वदसा चंद्र पौर्मणमाचा ॥७८॥

प्रर्जविलत का लें ऄग्नीसी । ईजाड झाला बहुवसी । झाला िवप्र सावधासी । पाहतसा श्रीगुरुतें ॥७९॥

दोनी सपु यावोिन । श्रीगुरुतें वंदोिन । सवेंिच गाला िनघोिन । तंव हा पूवींच भ्यालासा ॥८०॥

श्रीगुरु पुसती तयासी । कां गा भयभीत झालासी । अम्हीं तूंतें रिावयासी । सपु दोन पाठिवला ॥८१॥

न धरीं अतां भय कांहीं । अमुची सावा कठीण पाहीं । िवचार करुिन अपुल्या दाहीं । ऄंिगकारीं मुिनसावा ॥८२॥

गुरुभिक्त ऄसा करठण । दृढभक्तीनें सावा करणें । किळकाळाचें नाहीं भाणें । तया िशष्या पररयासा ॥८३॥

सायंदव
ा तया वाळीं । लागतसा श्रीगुरुचरणकमळीं । िवनवीतसा करुणाबहाळी । कृ पा करीं म्हणोिनया ॥८४॥

गुरुभक्तीचा प्रकारु । िनरोपावा मातें श्रीगुरु । जाणें माझें मन िस्थरु । होवोिन राहा तुम्हांजवळी ॥८५॥

श्रीगुरु म्हणती िवप्रासी । सांगा कथा सुरसी । न गमा वाळ रात्रीसी । ब्राह्म मुहूतु होय तंव ॥८६॥

पूवीं कै लासिशखरासी । बैसला होता व्योमका शी । ऄधांगी पावुतीसी । कथा एकान्तीं सांगतसा ॥८७॥

िगररजा पुसा इश्वरासी । गुरुभिक्त म्हिणजा अहा कै सी । िवस्तारोिन अम्हां सी । सांगा म्हणा तया वाळीं ॥८८॥

िशव सांगा िगररजासी । सवु साध्य गुरुभक्तीसी । करावें एकभावेंसी । िशव जो तोिच गुरु होय ॥८९॥

याचें एक अख्यान । सांगान तुज िवस्तारोन । एकिचत्तें करोिन मन । ऐक िगररजा म्हणतसा ॥९०॥

गुरुभिक्त म्हिणजा सुलभपण । तातकाळ साध्य होय जाण । ऄनाक तप ऄनुष्ठान । कररतां िवलंब पररयासीं ॥९१॥

नाना तपें ऄनुष्ठानें । कररती यज्ञ महाज्ञानें । तयांतें होती महािवघ्नें । साध्य होतां दुलुभ ॥९२॥

जो गुरुभिक्त करी िनमुळ । साध्य होइल तातकाळ । यज्ञदान तपफळ । सवु िसिद्ध तयासी होती ॥९३॥

सुलभ ऄसा ऄप्रयास । जो जाणा गुरुकु लवास । एकभावें धरोिन कांस । अराधावें श्रीगुरुसी ॥९४॥

पृष्ठ २१५ of २७१

याचा एक दृष्टान्त । सांगान ऐका एकिचत्त । ब्रह्मयाचा ऄवतार व्यक्त । तवष्टाब्रह्मा पररयासा ॥९५॥

तयासी झाला एक कु मर । ऄितलावण्य सुंदर । सवुधमुकुशल धीर । योग्य झाला ईपनयना ॥९६॥

तवष्टाब्रह्मा पुत्रासी । व्रतबंध करी पररयासीं । करावया िवद्याभ्यासासी । गुरुचा घरीं िनरिवला ॥९७॥

गुरुची सावा नानापरी । करीतसा ब्रह्मचारी । वतुतां ऐिशयापरी । ऄपूवु एक वतुलें ॥९८॥

वतुतां ऐसें एका वदवशीं । अला पजुन्य बहुवशी । पणुशाळा पररयासीं । गळतसा गुरुची ॥९९॥

तया वाळीं िशष्यासी । िनरोिपती गुरु तयासी । तवररत करावें अम्हांसी । एक गृह दृढ ऐसें ॥१००॥

पणुशाळा पितवषीं । जीणु होतसा पररयासीं । गृह करावें दृढतेंसी । कधीं जीणु नोहा ऐसें ॥१॥

न तुटा कधीं राहा िस्थर । वदसावें रम्य मनोहर । ऄसावें सवु पररकर । करीं शीि ऐसें गृह ॥२॥

ऐसें गुरु िनरोिपती । ताच समयीं गुरुची सती । सांगतसा ऄितप्रीतीं । मातें कुं चकी अणावी ॥३॥

नसावी िवणली ऄथवा िशवली । िविचत्र रं गीत पािहजा का ली । माझ्या ऄंगप्रमाण विहली । तवररत अणीं म्हणतसा ॥४॥

गुरुपुत्र म्हणा िशष्यासी । मागान तें अणीं वागेंसी । पादुका पािहजात अम्हांसी । ईदकावरुिन चालती ऐशा ॥५॥

ऄथवा िचखल न लागा तयांसी । न वहाव्या ऄिधक पायांसी । जाथें सचतू मानसीं । ताथें घाउिन जाती ऐशा ॥६॥

आतुवकया ऄवसरीं । गुरुकन्या काय करी । जातां तयाचा पल्लव धरी । अपणा कांहीं अणावें ॥७॥

ईं च तानवडें अपणासी । घाउिन यावें पररयासीं । अिणक अणा खाळावयासी । घरकु ल एक अपणा ॥८॥

कुं जराचें दांतें बरवें । घरकु ल तुवां अणावें । एकस्तंभी ऄसावें । कधीं न तुटा न होय जीणु ॥९॥

जाथें नाइन ताथें यावें । सोपस्कारासिहत अणावें । पाट ठाणवीं ऄसावें । तया घराभीतरीं ॥११०॥

सदा वदसावें नूतन । वावरत ऄसावें अपें अपण । करावया पाक िनष्पन्न । मडकीं करुिन अणीं पां ॥११॥

अिणक एक सांगान तुज । रांधप करावया िशकवी मज । पाक का िलया ईष्ण सहज । ऄसों नयें ऄन्न अणा ॥१२॥

पाक कररता मडवकयासी । न लागा काजळ पररयासीं । अणोिन दा गा भांडीं ऐसीं । अिणक सवु सोपस्कार ॥१३॥

गुरुकन्या ऐसें म्हणा । ऄंिगकाररलें िशष्यराणें । िनघता झाला ततिणें । महा ऄरण्यांत प्रवाशला ॥१४॥

मनीं सचता बहु करी । अपण बाळ ब्रह्मचारी । काय जाणें तयांचा परी । का वी करुं म्हणतसा ॥१५॥

पत्रावळी करुं नाणें । आतुकें मातें कधीं होणें । स्मरतसा एकाग्र मनें । श्रीगुरुचरण दाखा ॥१६॥

म्हणा अतां काय करुं । मातें कोण अधारु । बोल ठा वील माझा गुरु । शीि आतुकें न कररतां ॥१७॥

कवणापासीं जाउं शरण । कवण राखील माझा प्राण । कृ पािनिध गुरुिवण । ऐसा कवण ऄसा दुजा ॥१८॥

जरी नायकें गुरुचा बोल । शाप दाइल तातकाळ । ब्रह्मचारी अपण बाळ । म्हणोिन ऄंिगकार कां का ला ॥१९॥

काय गित अपणासी । अतां जाउं कवणापासीं । ऄशक्त बाळ मी ऄज्ञानासी । ऄंिगकार कां का ला ॥१२०॥

गुरुवाक्य मज कारण । मातें न करी िनवाुण । वेंचीन अतां अपुला प्राण । गुरुिनरोप करीन मी ॥२१॥

ऐसें महा ऄरण्यांत । जातसा बाळ सचता करीत । श्रमोिनया ऄतयंत । िनवाुणमनें जातसा ॥२२॥

पुढें जातां मागु क्रिमत । भाटला एक ऄवधूत । ताणें बाळ दािखला ताथ । पुसता झाला तया वाळीं ॥२३॥

कवण बाळा कोठें जासी । सचताव्याकु ळ मानसीं । िवस्तारोिन अम्हांसी । सांग म्हणा तया वाळीं ॥२४॥

ऐसें म्हणतां ब्रह्मचारी । जाउिनया नमस्कारी । म्हणा स्वामी तारीं तारीं । सचतासागरीं बुडतसें ॥२५॥

भाटलािस तूं िनधानु । जैसी वतसालागीं धानु । दुःखी झालों होतों अपणु । दाखतां मन िनवालें ॥२६॥

पृष्ठ २१६ of २७१

जैसा चकोरपिियातें । चांदणें दाखतां मन हषुतें । तैसें तुझ्या दशुनमात्रें । अनंद झाला स्वािमया ॥२७॥

माझें पूवाुर्मजत पुण्य । कांहीं होतें म्हणोन । तुम्ही भाटलेंती िनधान । कृ पाससधु परमपुरुषा ॥२८॥

सांगा अपुलें नाम कवण । अगमन झालें कोठू न । पहा हें िनमुनुष्य ऄरण्य । याथें तुम्ही भाटलाती ॥२९॥

वहाल तुम्ही इश्वरु । मातें कृ पा का ली गुरु । तुम्हां दाखता मनोहरु । ऄंतःकरण िस्थर झालें ॥१३०॥

कीं होसील कृ पाळू । सत्त्विप्रय भक्तवतसलू । मी दास तुझा करीं सांभाळू । म्हणोिन चरणीं लागला ॥३१॥

निमतां तया बाळकासी । ईठवीतसा तापसी । असलगोिन महाहषी । अश्वासीतसा तया वाळीं ॥३२॥

मग पुिशला वृत्तान्त । बाळ सांगा समस्त । गुरुंनीं जी जी मािगतली वस्त । कवणेंपरी साध्य होय ॥३३॥

अपण बाळ ब्रह्मचारी । न होय कायु तें ऄंिगकारीं । अतां पिडलों सचतासागरीं । तारीं स्वामी म्हणतसा ॥३४॥

मग ऄभय दाउिन ऄवधूत । तया बाळातें म्हणत । सांगान तुज एक िहत । जाणें तुझें कायु साधा ॥३५॥

िवश्वाश्वर अराधन । ऄसा एक िनधान । काशीपूर महास्थान । सकळाभीष्टें साधती ॥३६॥

पंचक्रोश ऄसा ििित । तया अगळी िवख्याित । िवष्णुमुख्य ऊिष प्रजापित । ताथें वर लाधला ॥३७॥

ब्रह्मा सृिष्ट रचावयासी । वर लाधला तया स्थळासी । वर वदधला िवष्णूसी । समस्त सृिष्ट पाळावया ॥३८॥

काशीपूर महास्थान । तुवां ताथें जातांिच जाण । होइल तुझी कामना पूणु । संदह
ा न धरीं मनांत ॥३९॥

तुवां जावें तवररतेंसी । जें जें वसा तव मानसीं । समस्त िवद्या लाधसी । िवश्वकमाु तूंिच जाण ॥१४०॥

चतुर्मवध पुरुषाथु । साध्य होतील तवररत । यापरीस अिणक स्वाथु । काय ऄसा सांग मज ॥४१॥

तोिच दाव ऄसा दयाळ । िविचत्र ऄसा तयाचा खाळ । ईपमन्यु म्हणोिन होता बाळ । तयातें वदधला िीरससधु ॥४२॥

नामें अनंदकानन । िवख्यात ऄसा महास्थान । समस्तांची कामना पूणु । तया ठायीं होतसा ॥४३॥

नाम ऄसा पुरी काशी । समस्त धमांची हा राशी । सकळ जीवजंतूंसी । मोिस्थान पररयासा ॥४४॥

जा वास कररती तया स्थानीं । तयांतें दाखतािच नयनीं । जाती दोष पळोिन । स्थानमिहमा काय सांगूं ॥४५॥

ऐसें काशीस्थान ऄसतां । कां बा कररसी तूं सचता । ताथील मिहमा वर्मणतां । ऄशक्य माझा िजवहासी ॥४६॥

तया काशीनगरांत । जा जन तीथे सहडत । एका क पाईलीं पुण्य बहुत । ऄश्वमाधफळ ऄसा ॥४७॥

धमु ऄथु काम मोि । जी जी मनीं ऄसा कांि । जातांिच होइल प्रतयि । संदाह न धरीं मनांत ॥४८॥

ऐकोिनया ब्रह्मचारी । साष्टांगीं नमस्कारी । कोठें ऄसा काशीपुरी । अपण ऄसा ऄरण्यात ॥४९॥

अनंदकानन म्हणसी । स्वगीं ऄसा कीं भूमीसी । ऄथवा जाउं पाताळासी । कोठें ऄसा सांगा मज ॥१५०॥

या संसारसागरासी । तूंिच तारक जगा होसी । ज्ञान मातें ईपदाशीं । तारीं मातें स्वािमया ॥५१॥

ऐिशया काशीपुरासी । मातें कोण नाइल हषीं । िवनवूं जरी तुम्हांसी । घावोिन जावें म्हणोिनया ॥५२॥

कायु ऄसिलया तुम्हांसी । अम्हां कै सी बुिद्ध दाशी । मी बाळक तुम्हांसी । म्हणोिन चरणीं लागला ॥५३॥

ऐसें म्हणता तापसी । अपण नाइन म्हणा हषी । तुजकररतां अपणासी । यात्रालाभ घडा थोर ॥५४॥

यापरतें अम्हांसी । काय लाभ िवशाषीं । वृथा जन्म मानवासी । काशीवास न कररतां ॥५५॥

तुजकररतां अपणासी । दशुन घडा पुरी काशी । चला जाउं तवररतेंसी । म्हणोिन दोघा िनघाला ॥५६॥

मनोवागें तातकाळीं । पातला िवश्वाश्वराजवळीं । तापसी म्हणा तया वाळीं । बाळका यात्रा करीं अतां ॥५७॥

बाळ म्हणें तयासी । स्वामी मातें िनरोप दासी । नाणें यात्रा अहा कै सी । कवणेंपरी रहाटावें ॥५८॥

पृष्ठ २१७ of २७१

अपण बाळ ब्रह्मचारी । नाणें तीथु कवणेंपरी । कवणें िविधपुरःसरीं । िवस्तारोिन सांगा मज ॥५९॥

तापसी म्हणा तयासी । सांगान यात्रािवधीसी । तुंवा करावें भावेंसी । नामें भिक्तपूवुक ॥१६०॥

पिहलें मिणकर्मणका सी । स्नान करणें नामेंसी । जाउिनया िवनायकासी । पांचाळा श्वरा नमावें ॥६१॥

मग जावें महाद्वारा । िवश्वाश्वरदशुन करा । पुनरिप यावें गंगातीरा । मिणकर्मणकास्नान करावें ॥६२॥

मिणकर्मणका चा इश्वर । पूजूिनया िनधाुर । जाउिनया कं बळा श्वर । पूजा करीं गा भावेंसी ॥६३॥

पुढें इश्वरवासुकीसी । पूजा करी भक्तींसी । पवुताश्वर पूजोिन हषी । गंगाका शव पूजीं मग ॥६४॥

लिलता दावी पूजोिन । मग जावें ताथूिन । जरासंधाश्वर ध्यानीं । पूजा करीं गा भक्तींसी ॥६५॥

सोमनाथ ऄसा थोर पूजावा शूळटंकाश्वर । तयापुढें वाराहाश्वर । पूजा करीं गा ब्रह्माश्वरी ॥६६॥

ऄगस्तयाश्वर कश्यपासी । पूजा करीं हररहरा श्वरासी । वैजनाथ महाहषी । ध्रुवाश्वर पूजीं मग ॥६७॥

गोकणेश्वर ऄसा थोर । पूजा करीं गा हाटका श्वर । ऄिस्थिाप तटाका श्वर । कककरा श्वर पूजावा ॥६८॥

भारतभूताश्वरासी । पूजा करीं गा भावेंसी । िचत्रगुप्ताश्वरासी । िचत्रघंट पूजावा ॥६९॥

पाशुपताश्वर िनका । पूजा करोिन ताथें बाळका । िपतामह ऄसा जो का । इश्वरातें पूजावें ॥१७०॥

कल्लाश्वरातें वंदन
ू ी । पुढें जावें एक मनीं । चंद्रश्व
ा रातें पूजोिन । पूजा करीं गा िवश्वाश्वरा ॥७१॥

पुढें पूजीं िवघ्नाश्वर । तयानंतर ऄग्नीश्वर । मग पूजा नागाश्वर । हररिंद्राश्व र पूजीं जाण ॥७२॥

सचतामिण िवनायका । सोमनाथ िवनायक दाखा । पूजा करोिन ऐका । विसष्ठ वामदाव पूजावा ॥७३॥

पुढें ित्रसंध्याश्वर । पूजीं सलग ऄसा थोर । िवशालाि मनोहर । धमेश्वर पूजावा ॥७४॥

िवश्वबाहु पूजा िनका । पुढें अशा-िवनायका । वृद्धावदतय ऄसा जो का । पूजा करीं वो मनोभावें ॥७५॥

चतुवुक्राश्वर ऄसा थोर । सलग ऄसा मनोहर । पूजा करीं गा ब्रह्माश्वर । ऄनुक्रमें करुिनया ॥७६॥

पुनः प्रकामाश्वर ऄसा खूण । पुढें इश्वरइशान । चंडी चंडाश्वरा जाण । पूजा करीं भक्तींसी ॥७७॥

पूजीं भवानीशंकर । धुंिडराज मनोहर । ऄची राजराजाश्वर । लंगूलाश्वर पूजीं मग ॥७८॥

नकु लाश्वर पूजासी । तुवां जावें भक्तींसी । परान्नपरद्रव्याश्वरासी । पािणग्रहणाश्वर पूजीं मग ॥७९॥

गंगाश्वर मोरा श्वर पूजोन । ज्ञानवापीं करीं स्नान । ज्ञानाश्वर ऄचूुन । नंवदका श्वर पूजीं मग ॥१८०॥

िनष्कलंकाश्वर थोर । सलग ऄसा मनोहर । पूजीं माकं डायाश्वर । ऄसुराश्वर पूजीं मग ॥८१॥

तारका श्वर ऄसा थोर । सलग बहु मनोहर । पूजा महाकाळा श्वर । दंडपािण पूजीं मग ॥८२॥

महाश्वरातें पूजोिन । ऄची मोिाश्वर ध्यानीं । वीरभद्राश्वरसुमनीं । पूजा करीं गा बाळका ॥८३॥

ऄिवमुक्ताश्वरापासीं । तुवां जाउिनयां हषी । पूजा करीं गा भावेंसी । मोदावद पंच िवनायका ॥८४॥

अनंदभैरवपूजा करीं । पुनरिप जाय महाद्वारीं । जाथें ऄसा मन्मथारर। िवश्वनाथ पूजावा ॥८५॥

बाळा तूंिच याणेंपरी । ऄंतरगृहयात्रा करीं । मुिक्तमंडपाभीतरीं जाउिनया मंत्र म्हणावा ॥८६॥

श्लोक ॥ ऄंतगृह
ु स्य यात्रायं यथावद्या मया कृ ता । न्यूनाितररक्तया शंभुः प्रीयतामनया िवभुः ॥१॥

आित मंत्रं समुच्चायु िणं वै मुिक्तमान्भवात् । िवश्रम्य यायाद्भवना िनष्पापः पुण्यभाग्भवात् ॥२॥

ऐसा मंत्र जपून । िवश्वनाथातें नमून । मग िनघावें ताथून । दििणमानसयात्रासी ॥८७॥

मिणकर्मणका सी जाईनी । स्नान ईत्तरवािहनी । िवश्वनाथातें पूजोिन । संकल्पावें यात्रासी ॥८८॥

पृष्ठ २१८ of २७१

ताथोिन िनघावें हषीं । मोदावद पंच िवनायकांसी । पूजा करीं गा भक्तींसी । धुंिडराज पूजीं मग ॥८९॥

पूजीं भवानीशंकर । दंडपािण नमन कर । िवशालािा ऄवधार । पूजा तुम्ही भक्तींसी ॥१९०॥

स्नान धमुकूपासी । श्राद्धिविध करा हषीं । पूजा धमेश्वरासी । गंगाका शव पूजीं मग ॥९१॥

पूजावी दावी लिलता । जरासंघाश्वर निमतां । पूजीं मग सोमनाथा । वराहाश्वरा भक्तींसी ॥९२॥

दशाश्वमाधतीथेसी । स्नान करीं श्राद्धेंसी । प्रयागतीथें पररयासीं । स्नान श्राद्ध करावें ॥९३॥

पूजोिनया प्रयागाश्वरासी । दशाश्वमाध इश्वरासी । पूजा करीं गा भक्तींसी । शीतलाश्वर ऄचीं मग ॥९४॥

ऄची मग वंवद दावी । सवेश्वर मनोभावीं । धुंिडराज भिक्त पूवीं । पूजा करीं गा ब्रह्मचारी ॥९५॥

ितळभांडाश्वर दाखा । पूजा करोिन पुढें ऐका । रा वाकुं डीं स्नान िनका । मानससरोवरीं मग स्नान ॥९६॥

श्राद्धावद िपतृतपुण । मानसाश्वर मग पूजोन । मनकामना पावा जाण । ऐक बाळा ब्रह्मचारी ॥९७॥

का दारकुं डीं स्नान । करावें ताथें तपुण । का दारा श्वर पूजोन । गौरीकुं डीं स्नान करा ॥९८॥

पूजीं वृद्धका दारा श्वर । पूजीं मग हनुमंताश्वर । पूजोिनया रामाश्वर । स्नान श्राध्द कृ िमकुं डीं ॥९९॥

िसद्धाश्वरा करीं नमन । करुिन स्वप्नकुं डीं स्नान । स्वप्नाश्वर पूजोन । स्नान करीं गा संगमांत ॥२००॥

संगमाश्वर पूजोन । लोलाकु कू पीं करीं स्नान । श्राद्धकमु अचरोन । गितप्रदीप इश्वरासी ॥१॥

पूजीं ऄकु िवनायका । पाराशरा श्वरा ऄिधका । पूजा करोिन बाळका । सिन्नहतय कुं डीं स्नान करीं ॥२॥

कु रुिात्र कुं ड दाखा । स्नान करावें िवशाखा । सुवणाुवद दानावदका । ताथें तुम्हीं करावें ॥३॥

ऄमृतकुं डीं स्नान िनका । पूजीं दुगाु िवनायका । दुगाुदावीसी बाळका । पूजा करीं मनोभावें ॥४॥

पुढें चौसष्ट योिगनी । पूजा करीं गा मनकामनीं । कु क्कु ट िद्वजातें वंदन

ु ी । मंत्र ताथें जपावा ॥५॥

श्लोक ॥ वाराणस्यां दििणा भागा कु क्कु टो नाम वै िद्वजः । तस्य स्मरणमात्राण दुःस्वसनः सुस्वप्नो भवात् ॥६॥

पुढें मासोपवासासी । पूिजजा गोबाइसी । सात कवडया घालूिनया ितसी । नमन भावें करावें ॥७॥

पूजा करीं रा णुकासी । पुढें स्नान करीं हषी । शंखोद्धारकुं डासी । शंखिवष्णु पूिजजा ॥८॥

कामाििकुं डीं करीं स्नान । कामाििदावी पूजोन । ऄयोध्याकुं डीं करीं स्नान । सीताराम पूजावा ॥९॥

लवांकुशकुं डीं करीं स्नान । लवांकुशातें पूजोन । लक्ष्मीकुं डीं करीं स्नान । लक्ष्मीनारायण पूजावा ॥२१०॥

सूयुकुंडीं करीं स्नान । श्राद्धकमु अचरोन । सांबावदतय पूजोन । जावें पुढें बाळका ॥११॥

वैजनाथकुं ड बरवें । ताथें स्नान तुवां करावें । वैजनाथातें पूजावें । एकभावेंकरुिनया ॥१२॥

गोदावरीकुं डासी । स्नान करा भक्तींसी । गौतमाश्वर सलगासी । पूजीं बाळ ब्रह्मचारी ॥१३॥

ऄगिस्तकुं डीं जावोिन । ऄगस्ताश्वरा नमूिन । स्नान करीं मनापासोिन । पूजा करीं भिक्तभावें ॥१४

शुक्रकू पीं करीं स्नान । करी शुक्राश्वर ऄचुन । मग पुढें ऄन्नपूणाु नमून । पूजा करीं भावेंसी ॥१५॥

धुंिडराजातें पूजोन । ज्ञानवापीं करीं स्नान । ज्ञानाश्वर ऄचोन । दंडपािण पूजावा ॥१६॥

अनंदभैरव वंदोिन । महाद्वारा जाउिन । साष्टांगासी नमोिन । िवश्वनाथा ऄर्मचजा ॥१७॥

ऐसें दििणमानस । यात्रा ऄसा िवशाष । ब्रह्मचारी करी हषु । योिगराज सांगतसा ॥१८॥

अतां ईत्तरमानसासी । सांगान िविध अहा कै शी । संकल्प करोिनया हषी । िनघावें तुवां बाळका ॥१९॥

जावें पंचगंगासी । स्नान करीं महाहषी । कोरटजन्मपाप नाशी । प्रख्यात ऄसा पुराणीं ॥२२०॥

पृष्ठ २१९ of २७१

पंचगंगा प्रख्यात नामें । सांगान ऄसतीं ईत्तमें । वकरणा धूतपापा नामें । ितसरी पुण्यसरस्वती ॥२१॥

गंगा यमुना िमळोनी । पांचही ख्याित जाणोिन । नामें ऄसती सगुणी । ऐक बाळा एकिचत्तें ॥२२॥

कृ तयुगीं तया नदीसी । धमुनदी म्हणती हषी । धूतपापा नाम ितसी । त्रातायुगीं ऄवधारा ॥२३॥

सबदुतीथु द्वारापासी । नाम जाण िवस्तारें सी । किलयुगाभीतरीं ितसी । नाम झालें पंचगंगा ॥२४॥

प्रयागासी माघमासीं । स्नान कररतां फळें जैसीं । कोरटगुण पंचगंगासी । तयाहूिन पुण्य ऄिधक ऄसा ॥२५॥

ऐशापरी पंचगंगासी । स्नान करीं गा भावेंसी । सबदुमाधवपूजासी । पूजा करीं गा का शवा ॥२६॥

गोपालकृ ष्ण पूजोिन । जावें नृससहभुवनीं । मंगळागौरी वंदोिन । गभस्ताश्वर पूजावा ॥२७॥

मयूखावदतयपूजासी । तुवां जावें भक्तींसी । पुनरिप जावें हषी । िवश्वाश्वरदशुना ॥२८॥

मागुती मुिक्तमंडपासी । तुवां जावें भक्तींसी । संकल्पावें िवधींसी । िनघावें ईत्तरमानसा ॥२९॥

मग िनघा ताथून । अवदतयातें पूजोन । ऄमदुकाश्वर ऄचोन । पापभिाश्वरा पूिजजा ॥२३०॥

नवग्रहातें पूजोिन । काळभैरवातें वंदिू न । िात्रपाळातें ऄचोिन । काळकू पीं स्नान करीं ॥३१॥

पूजा करोिन काळा श्वरा । हंसतीथी स्नान करा । श्राद्धिपतृकमु सारा । ऐक बाळा एकिचत्तें ॥३२॥

कृ ित्तवासाश्वरा दाखा । पूजा करोिन बाळका । पुढें जाउिन ऐका । शंखवापीं स्नान करीं ॥३३॥

ताथें अचमन करोिन । रतनाश्वरातें पूजोिन । सीताश्वरा ऄचोिन । दिाश्वर पूजीं मग ॥३४॥

चतुवुक्राश्वरीं पूजा । करीं वो बाळा तूं वोजा । पुढें स्नान करणें काजा । वृद्धकाळकू पा जावें ॥३५॥

काळा श्वराचा पूजासी । तुवां जावें भक्तींसी । ऄपमृतयाश्वरा हषी । पूजा करीं गा बाळका ॥३६॥

मंदावकनी स्नान करणें । मध्यमाश्वरातें पूजणें । ताथोिन मग पुढें जाणें । जंबुकाश्वर पूजावया ॥३७॥

वक्रतुंडपूजासी । तुवां जावें भक्तींसी । दंडखात कू पासी । स्नान श्राद्ध तूं करीं ॥३८॥

पुढें भूतभैरवासी । पूिजजा इशानाश्वरासी । जैगीषव्यगुहस

ा ी । नमन करुिन पुढें जावें ॥३९॥

घंटाकुं डीं स्नान करीं । व्यासाश्वरातें ऄचुन करीं । कं दुकाश्वरातें ऄवधारीं । पूजा करीं गा भक्तींसी ॥२४०॥

र्जयाष्ठवापीं स्नान करणें । र्जयाष्ठश्व

ा रातें पूजणें । सवेंिच तुवां पुढें जाणें । स्नान सप्तसागरांत ॥४१॥

ताथोिन वाल्मीका श्वरासी । पूजा करीं गा भक्तींसी । भीमलोटा जाउिन हषी । भीमाश्वर पूजावा ॥४२॥

मातृ-िपतृकुंडासी । करणें श्राद्धिवधीसी । िपशाचमोचन तीथेसी । पुढें जावें ऄवधारा ॥४३॥

पुढें कपर्ददका श्वरासी । पूजा करीं गा भक्तींसी । ककोटकवापीसी । स्नान करीं गा बाळका ॥४४॥

ककोटका श्वरासी । पूजा करीं गा भक्तींसी । पुढें इश्वरगंगासी । स्नान दान करावें ॥४५॥

ऄग्नीश्वराचा पूजासी । चक्रकुं डीं स्नानासी । तुंवा जावें भक्तींसी । श्राद्धकमु करावें ॥४६॥

ईत्तराकु पूजोन । मतस्योदरीं करीं स्नान । ओंकारा श्वर ऄचोन । किपलाश्वर पूजीं मग ॥४७॥

ऊणमोचन तीथेसी । श्राद्धावद करावीं भक्तींसी । पापिवमोचनतीथेसी । स्नानावद श्राद्धें करावीं ॥४८॥

तीथु कपालमोचन । स्नान श्राद्ध तपुण । कु लस्तंभाप्रती जाउन । पूजा करीं गा भक्तींसी ॥४९॥

ऄसा तीथु वैतरणी । श्राद्ध करावें ताथें स्नानीं । िविधपूवुक गोदानीं । दातां पुण्य बहुत ऄसा ॥२५०॥

मग जावें किपलधारा । स्नान श्राद्ध तुम्ही करा । सवतसासी िद्वजवरा । गोदान द्यावें पररयासा ॥५१॥

वृषभध्वजातें पूजोन । मग िनघावें ताथून । र्जवालानृससह वंदोन । वरुणासंगमीं तुम्हीं जावें ॥५२॥

पृष्ठ २२० of २७१

स्नान श्राद्ध करोिन । का शवावदतय पूजोिन । अवदका शव ऄचोिन । पुढें जावें पररयासा ॥५३॥

प्रल्हादतीथु ऄसा बरवें । स्नान श्राद्ध तुवां करावें । प्रल्हादाश्वरातें पूजावें । एकभावें पररयासा ॥५४॥

किपलधारा तीथु थोर । स्नान करावें मनोहर । पूजोिन ित्रलोचनाश्वर । ऄसंख्याताश्वरा पूिजजा ॥५५॥

पुढें जावें महादावासी । पूजा करीं गा भक्तींसी । द्रुपदाश्वर सादरें सी । एकभावें ऄचाुवा ॥५६॥

गंगायमुनासरस्वतींशीं । ितन्ही सलगें िवशाषीं । पूजा करीं गा भक्तींसी । काम्यतीथु पाहें मग ॥५७॥

कामाश्वरातें पूजोिन । गोप्रतारतीथु स्नानीं । पंचगंगासी जाउिन । स्नान मागुतीं करावें ॥५८॥

मिणकर्मणकास्नान करणें । जलशायीतें पूजणें । हनुमंतातें नमन करणें । मोदावद पंच िवनायकांसी ॥५९॥

पूजा ऄन्नपूणेसी । धुंिडराज पररयासीं । ज्ञानवापीं स्नानेंसी । ज्ञानाश्वर पूजावा ॥२६०॥

पूजीं दंडपाणीसी । मोिलक्ष्मीिवलासासी । पूजा पंचपांडवासी । द्रौपदीदुपदिवनायका ॥६१॥

पूजा अनंदभैरवासी । ऄिवमुक्ताश्वर हषीं । पूजोिनया संभ्रमेंसी । िवश्वनाथ संमुख सांगें ॥६२॥

श्लोक ॥ ईत्तरमानसयात्रायं यथावद्या मया कृ ता । न्यूनाितररक्तया शंभःु प्रीयतामनया िवभुः ॥६३॥

ऐसा मंत्र जपोिन । साष्टांगें नमस्कारुिन । मग िनघावें ताथोिन । पंचक्रोशयात्रासी ॥६४॥

िसद्ध म्हणा नामधारकासी । गुरुचररत्र ऐकतां संतोषीं । याणेंिच तूं पावशी । चारी पुरुषाथु आह सौख्य ॥६५॥

म्हणोिन सरस्वतीगंगाधर । सांगा गुरुचररत्रिवस्तार । ऐकतां होय मनोहर । सकळाभीष्टा सािधजा ॥६६॥

आित श्रीगुरुचररत्रामृत । काशीखंडीं यात्रा िनरोिपत । कथा ऄसती पुराणिवख्यात । एकचतवाररशत्तमोऽध्यायः ॥२६७॥

आित श्रीगुरुचररत्रपरमकथाकल्पतरौ श्रीनृससहसरस्वतयुपाख्याना िसद्धनामधारकसंवादा काशीमहायात्रािनरुपणं नाम

एकचतवाररशत्तमोऽध्यायः ॥४१॥श्रीगुरुदत्तात्रायार्मपतमस्तु ॥ ओवीसंख्या ॥२६७॥

॥ श्रीगुरुदत्तात्रायापुणमस्तु ॥

पृष्ठ २२१ of २७१

ऄध्याय बाचाळीसावा
श्रीगणाशाय नमः ।

संकल्प करोिनया मनीं । जावें स्वगुद्वाराभुवनीं । गंगाका शव पूजोिन । हररिंद्र मंडपा जावें ॥१॥

स्वगुद्वार ऄसा जाण । मिणकर्मणकातीथु िवस्तीणु । तुवां ताथें जावोन । संकल्पावें िवधीनें ॥२॥

हिवष्यान्न पूवु वदवशीं । करोिन ऄसावें शुचीसी । प्रातःकाळीं गंगासी । स्नान अपण करावें ॥३॥

धुंिडराजातें प्राथोिन । मागावें करुणावचनीं । पुनदुशुन दा म्हणोिन । िवनवावें पररयासा ॥४॥

मग गंगातें नमोिन । जावें िवश्वनाथभुवनीं । मग तयाता पूजोिन । भवानीशंकर पूजावा ॥५॥

मग जावें मुिक्तमंडपासीं । नमोिन िनघावें संतोषीं । धुंिडराजाचा पूजासी । पुनरिप जावें पररयासा ॥६॥

मागुती यावें महाद्वारा । िवश्वाश्वर-पूजा करा । मोदावद पंच िवघ्नाश्वरा । नमन करावें दंडपाणीसी ॥७॥

पूजा अनंदभैरवासी । मागुतीं यावें मिणकर्मणका सी । पूजोिनया इश्वरासी । िसिद्धिवनायक पूजावा ॥८॥

गंगाका शव पूजोिन । लिलतादावीसी नमोिन । राजिसद्धाश्वर अणा ध्यानीं । दुलुभाश्वर पूजावा ॥९॥

सोमनाथ पूजा करीं । पुढें शूलटं काश्वरी । मग पूजा वाराहाश्वरी । द्शाश्वमाध पूजा मग ॥१०॥

बंदी दावीतें पूजोिन । सवेश्वरातें नमोिन । का दारा श्वर धरा ध्यानीं । हनुमंताश्वर पूजावा ॥११॥

मग पूजावा संगमाश्वरी । लोलाकाुतें ऄवधारीं । ऄकु िवनायका पूजा करीं । दुगाुकुंडीं स्नान मग ॥१२॥

अयाुदग
ु ां दावी पूजोिन । दुगाु गणाश ध्याउिन । पुनदुशुन दा म्हणोिन । प्राथाुवें तयासी ॥१३॥

िवश्वकू पेंत इश्वरासी । कदुमतीथी स्नान हषी । कदुमाश्वरपूजासी । तुवां जावें बाळका ॥१४॥

जावें कदुमकू पासी । पूजा मग सोमनाथासी । मग िवरुपासलगासी । पूजा करीं ब्रह्मचारी ॥१५॥

पुढें जावें नीलकं ठासी । पूजा करीं गा भावेंसी । कर जोडोिन भक्तींसी । कदुमाश्वर पू जावा ॥१६॥

पुनदुशुन अम्हांसी । दा म्हणावें भक्तींसी । मग िनघावें वागेंसी । नागनाथाचा पूजातें ॥१७॥

पुढें पूजीं चामुंडासी । मोिाश्वरा पररयासीं । वरुणाश्वर भक्तींसी । पूजा करीं गा बाळका ॥१८॥

वीरभद्रपूजासी । जावोिन िद्वतीय दुगेसी । ऄचाुवें िवकटािा दावीसी । पूजा करीं मनोभावें ॥१९॥

पूजीं भैरव ईन्मत्त । िवमळाजुुन प्रख्यात । काळकू टदावाप्रत । पूजा करीं गा बाळका ॥२०॥

पूजा करीं महादावासी । नंवदका श्वर भैरवासी । भृंगाश्वर िवशाषीं । पूजा करीं मनोहर ॥२१॥

गणिप्रयासी पूजोिन । िवरुपािातें नमोिन । यिाश्वर ऄचोिन । िवमलाश्वर पूजीं मग ॥२२॥

भीमचंडीं शक्तीसी । पूजीं चंडीिवनायकासी । रिवरक्ताि गंधवाुसी । पूजा करीं मनोभावें ॥२३॥

ज्ञानाश्वर ऄसा थोर । पूजा पुढें ऄमृताश्वर । गंधवुसागर मनोहर । पूजा करीं गा भक्तींसी ॥२४॥

नरकाणुव तरावयासी । पूजीं भीमचंडीसी । िवनवावें तुम्हीं तयासी । पुनदुशुन दा म्हणावें ॥२५॥

एकपादिवनायकासी । पुढें पूजीं भैरवासी । संगमाश्वरा भरं वसीं । पूजा करीं गा ब्रह्मचारी ॥२६॥

भूतनाथ सोमनाथ । कालनाथ ऄसा िवख्यात । पूजा करीं गा तवररत । कपर्ददका श्वरसलगाची ॥२७॥

नागाश्वर कामाश्वर । पुढें पूजीं गणाश्वर । पूजा करीं िवश्वाश्वर । चतुमुख िवनायका ॥२८॥

पूजीं दाहलीिवनायकासी । पूजीं गणाश षोडशीं । ईदंडगणाश षोडशीं । पूजा करीं मनोहर ॥२९॥

ईतकलाश्वर महाथोर । ऄसा सलग मनोहर । पुढें एकादश रुद्र । तयांचें पूजन करावें ॥३०॥

पृष्ठ २२२ of २७१

जावें तपोभूमीसी । पूजा करीं गा भक्तींसी । रामाश्वर महाहषीं । पूजीं मग सोमनाथ ॥३१॥

भरताश्वर ऄसा थोर । लक्ष्मणाश्वर मनोहर । पूजीं मग शत्रुघ्नाश्वर । भूिमदावी ऄचीं मग ॥३२॥

नकु ळा श्वर पूजोन । करीं रामाश्वरध्यान । पुनदुशुन दा म्हणोन । िवनवावें पररयासा ॥३३॥

ऄसंख्यात तीथु वरुण । ताथें करा तुम्हीं नमन । ऄसंख्यात सलगें जाण । पूजा करावी भक्तींसी ॥३४॥

पुढें ऄसा सलग थोर । नामें दाव िसद्धाश्वर । पूजा करीं गा मनोहर । पशुपािण िवनायक ॥३५॥

याची पूजा करोिन । पृर्थवीश्वरातें नमोिन । शरयूकूपीं स्नान करोिन । किपलधारा स्नान करीं ॥३६॥

वृषभध्वजा पूजोिन । र्जवालानृससहाचा वंदी चरणीं । वरुणासंगमीं स्नान करोिन । श्राद्धावद कमे करावीं ॥३७॥

संगमाश्वर पूजावा । सवुिवनायक बरवा । पुढें पूजीं तूं का शवा । भावें करुिन ब्रह्मचारी ॥३८॥

पूजा प्रर्हादाश्वरासी । स्नान किपलातीथाुसी । ित्रलोचनाश्वरासी । पूजा करीं गा भक्तीनें ॥३९॥

पुढें ऄसा महादाव । पंचगंगातीर ठाव । पूजा करीं गा भिक्तभावें । तया सबदुमाधवासी ॥४०॥

पूजीं मंगळागौरीसी । गभस्ताश्वरा पररयासीं । विसष्ठ वामदावासी । पवुताश्वर पूजावा ॥४१॥

महाश्वराचा पूजासी । पुढें िसिद्धिवनायकासी । पूजा सप्तवणेश्वरासी । सवुगणाश पूजावा ॥४२॥

मग जावें मिणकर्मणका । स्नान करावें िववाकें । िवश्वाश्वरातें स्मरोिन िनकें । महादाव पूजावा ॥४३॥

मग जावें मुिक्तमंडपासी । नमन करावा िवष्णूसी । पूजीं दंडपाणीसी । धुंिडराज ऄचाुवा ॥४४॥

अनंदभैरव पूजोिन । अवदतयाशा नमोिन । पूजा करीं गा भक्तींसी । मोदावद पंचिवनायका ॥४५॥

पूजा करीं गा िवश्वाश्वरासी । मोिलक्ष्मीिवलासासी । नमोिन दावा संमुखासी । मंत्र म्हणावा याणेंपरी ॥४६॥

श्लोक ॥ जय िवश्वाश िवश्वातमन् काशीनाथ जगतपता । तवतप्रसादान्महादाव कृ ता िात्रप्रदििणा ॥४७॥

ऄनाकजन्मपापािन कृ तािन मम शंकर । गतािन पंचक्रोशातमा कृ ता सलगप्रदििणा ॥४८॥

ऐसा मंत्र जपोन । पुढें करावें िशवध्यान । मुिक्तमंडपा यावोन । अठां ठायीं वंदावें ॥४९॥

प्रथम मुिक्तमंडपासी । नमन करावें पररयासीं । वंदोिन स्वगुमंडपासी । जावें ऐश्वयुमंडपा ॥५०॥

ज्ञानमंडपा नमोिन । मोिलक्ष्मीिवलासस्थानीं । मुिक्तमंडपा वंदोिन । अनंदमंडपा जावें तुवा ॥५१॥

पुढें वैराग्यमंडपासी । तुवां जावें भक्तींसी । याणेंपरी यात्रासी । करीं गा बाळा ब्रह्मचारी ॥५२॥

अिणक एक प्रकार । सांगान ऐक िवचार । िनतययात्रा मनोहर । ऐक बाळका गुरुदासा ॥५३॥

सचैल शुिच होवोिन । चक्रपुष्करणीं स्नान करोिन । दाविपतर तपोिन । ब्राह्मणपूजा करावी ॥५४॥मग िनघावें ताथोिन । पदावदतयाश्वर

पूजोिन । दंपतयाश्वर नमोिन । श्रीिवष्णूतें पूजावें ॥५५॥

मग नमावा दंडपािण । महाश्वरातें पूजोिन । मग िनघावें ताथोिन । धुंिडराज ऄर्मचजा ॥५६॥

ज्ञानवापीं करी स्नान । नंवदका श्वर ऄचोन । तारका श्वर पूजोन । पुढें जावें मग तुवां ॥५७॥

महाकाळा श्वर दाखा । पूजा करीं भावें एका । दंडपािण िवनायका । पूजा करीं मनोहर ॥५८॥

मग यात्रा िवश्वाश्वर । करीं गा बाळका मनोहर । सलग ऄसा ओंकारा श्वर । प्रितपदासी पूजावा ॥५९॥

मतस्योदरी तीथाुसी । स्नान करावें प्रितपदासी । ित्रलोचन महादावासी । दोन्ही सलगा ऄसतीं जाण ॥६०॥

ताथें बीजितजासी । जावें तुवां यात्रासी । यात्रा जाण चतुथीसी । कांचीवास सलग जाणा ॥६१॥

रतनाश्वर पंचमीसी । चंद्राश्वरपूजासी । षष्ठीसी जावें पररयासीं । ऐक िशष्या एकिचत्तें ॥६२॥

पृष्ठ २२३ of २७१

सप्तमीसी का दारा श्वर । ऄष्टमीसी सलग धूमाश्वर । िवश्वाश्वर सलग थोर । नवमी यात्रा महापुण्य ॥६३॥

कामाश्वर दशमीसी । एकादशीसी िवश्वाश्वरासी । द्वादशीसी मिणकर्मणका सी । मिणका श्वर पूजावा ॥६४॥

त्रयोदशी प्रदोषासी । पूजा ऄिवमुक्ताश्वरासी । चतुदश

ु ीसी िवशाषीं । िवश्वाश्वर पूजावा ॥६५॥

जा कोणी काशीवासी । ऄसती नर पररयासीं । तयांणीं करावी यात्रा ऐसी । नाहीं तरी िवघ्न घडा ॥६६॥

शुक्लपिीं याणेंपरी । यात्रा करीं मनोहरी । कृ ष्णपि अिलयावरी । यात्रा करा सांगान ॥६७॥

चतुदश
ु ी धरोिन । यात्रा करा प्रितवदनीं । सांगान ऐका िवधानीं । एकिचत्तें पररयासा ॥६८॥

वरुणानदीं करा स्नान । करा शैल्याश्वरदशुन । संगमाश्वर पूजोन । संगमीं स्नान तया वदनीं ॥६९॥

स्वगुतीथुस्नानेंसी । स्वगेश्वर पूजा हषी । मंदावकनी यारा वदवसीं । मध्यमाश्वर पूजावा ॥७०॥

मिणकर्मणका स्नानेंसी । पूजा इशानाश्वरासी । िहरण्यगभु पररयासीं । दोनी सलगें पूिजजा ॥७१॥

स्नान धमुकूपासी । करीं पूजा गोपद्माश्वरासी । पूजा करा तया वदवसीं । एकिचत्तें पररयासा ॥७२॥

किपलधारा तीथाुसी । स्नान करा भक्तींसी । वृषभध्वज सलगासी । सप्तमीचा वदवसीं पूजीं पै ॥७३॥

ईपाशांितकू पासी । स्नान करा भक्तींसी । ईपशांताश्वरासी । पूजा करीं तया वदनीं ॥७४॥

पंचचूडडोहांत । स्नान करा िशव ध्यात । र्जयाष्ठश्व

ा रा तवररत । पूजावें तया वदनीं ॥७५॥

चतुःसमुद्रकू पासी । स्नान करीं भावेंसी । समुद्रश्व

ा र हषी । पूजा करीं तया वदनीं ॥७६॥

दावापुढें कू प ऄसा । स्नान करावें संतोषें । शुक्राश्वर पूजा हषें । पूजा करीं तया वदनीं ॥७७॥

दंडखात तीथेंसी । स्नान करोिन दावासी । व्यािाश्वरपूजासी । तुंवा जावें तया वदनीं ॥७८॥

शौनका श्वरतीथेसी । स्नान तुम्ही करा हषीं । तीथुनामें सलगासी । पूजा करा मनोहर ॥७९॥

जंबुतीथु मनोहर । स्नान करा शुभाचार । पूजावा भावें जंबुकाश्वर । चतुदश

ु सलगें याणेंपरी ॥८०॥

शुक्लपिकृ ष्णासी । ऄष्टमी ितिथ िवशाषीं । पूजावें तुम्हीं सलगासी । सांगान ऐका महापुण्य ॥८१॥

मोिाश्वर पवुताश्वर । ितसरा पशुपताश्वर । गंगाश्वर नमुदश्व

ा र । पूजा करीं मनोभावें ॥८२॥

अिणक भक्ता श्वर गभस्तीश्वर । मध्यमाश्वर ऄसा थोर । तारका श्वरनामें िनधाुर । नव सलगें पूजावीं ॥८३॥

अिणक सलगें एकादश । िनतययात्रा िवशाष । सलग ऄसा ऄिग्नध्रुवाश । यात्रा तुम्हीं करावी ॥८४॥

दुसरा ऄसा ईवुशीश्वर । नकु लाश्वर मनोहर । चौथा ऄसा अषाढाश्वर । भारभूताश्वर पंचम ॥८५॥

लांगूलाश्वरीं करा पूजा । करा ित्रपुरांतका ओजा । मनःप्रकामाश्वरकाजा । तुम्हीं जावें पररयासा ॥८६॥

प्रीताश्वर ऄसा दाखा । मंदािलका श्वर ऐका । ितलपणेश्वर िनका । पूजा करीं भावेंसी ॥८७॥

अतां शिक्तयात्रासी । सांगान ऐका िवधीसी । शुक्लपितृतीयासी । अठ यात्रा कराव्या ॥८८॥

गोप्राितीथु दाखा । स्नान करोिन ऐका । पूजा मुख्य भाळनाित्रका । भिक्तभावेंकरोिनया ॥८९॥

र्जयाष्ठवापीं स्नानेंसी । र्जयाष्ठागौरी पूजा हषीं । स्नान पान करा वापीसी । शृंगार सौभाग्य गौरीपूजा ॥९०॥

िवशाळगंगास्नानासी । पूजा िवशाळगौरीसी । लिलतातीथुस्नानासी । लिलता दावी पूजावी ॥९१॥

स्नान भवानीतीथेसी । पूजा करा भवानीसी । सबदुतीथु स्नानासी । मंगळागौरी पूजावी ॥९२॥

पूजा आतुका शक्तींसी । मग पूिजजा लक्ष्मीसी । याणें िवधी भक्तींसी । यात्रा करीं मनोहर ॥९३॥

यात्रातीथु चतुथीसी । पूजा सवु गणाशासी । मोदक द्यावा गौरीपुत्रासी । िवघ्न न करीं तीथुवािसयांतें ॥९४॥

पृष्ठ २२४ of २७१

मंगळ ऄथवा रिववारें सी । यात्रा करीं भैरवासी । षष्ठी ितिथ पररयासीं । जावें तुम्हीं मनोहर ॥९५॥

रिववारीं सप्तमीसी । यात्रा रिवदावासी । नवमी ऄष्टमी चंडीसी । यात्रा तुम्हीं करावी ॥९६॥

ऄंतगृुहयात्रासी । करावी तुम्हीं प्रितवदवसीं । िवस्तारकाशीखंडासी । ऐक िशष्या ब्रह्मचारी ॥९७॥

ऐशी काशीिवश्वाश्वर । यात्रा करावी तुम्हीं पररकर । अपुल्या नामीं सोमाश्वर । सलगप्रितष्ठा करावी ॥९८॥

आतुकें ब्रह्मचाररयासी । यात्रा सांिगतली पररयासीं । अचरण करीं याणें िवधींसी । तुझी वासना पुराल ॥९९॥

तुझा िचत्तीं ऄसा गुरु । प्रसन्न होइल शंकरु । मनीं धरीं गा िनधाुरु । गुरुस्मरण करीं िनरं तर ॥१००॥

आतकें सांगोिन तापसी । ऄदृश्य झाला पररयासीं । ब्रह्मचारी म्हणा हषीं । हािच माझा गुरु सतय ॥१॥

ऄथवा होइल इश्वर । मज कृ पाळू झाला सतवर । कायं लाधाल िनधाुर । म्हणोिन मनीं धररयालें ॥२॥

न अरािधतां अपोअप । भाटला मातें मायबाप । गुरुभक्तीनें ऄमूप । सकाळाभीष्टें पािवजा ॥३॥

समस्त दावा ऐशी गित । वदल्यावांचोन न दाती । इश्वर भोळा चक्रवती । गुरुप्रसादें भाटला ॥४॥

यज्ञ दान तप सायास । कांहीं न कररतां सायास । भाटला मज िवशाष । गुरुकृ पेंकरोिनया ॥५॥

ऐसें गुरुस्मरण करीत । ब्रह्मचारी जाय तवररत । िविधपूवुक अचरत । यात्रा का ली भक्तीनें ॥६॥

यात्रा कररतां भक्तींसी । प्रसन्न झाला व्योमका शी । िनजस्वरुपें संमुखासी । ईभा रािहला शंकर ॥७॥

प्रसन्न होवोिन शंकर । म्हणा वदधला माग वर । संतोषोिन तवष्रकु मार । िनवावदता झाला वृत्तान्त ॥८॥

जें जें मािगतलें गुरुवयें । अिणक तयाचा कन्याकु मारें । सांगता झाला िवस्तारें । शंकराजवळी दाखा ॥९॥

संतोषोिन इश्वर । दाता झाला ऄिखल वर । म्हणा बाळा माझा कु मार । सकळ िवद्याकु शल होसी ॥११०॥

तुवां का ली गुरुभिक्त । ताणें झाली अपणा तृिप्त । ऄिखल िवद्या तुज होती । िवश्वकमाु तूंिच होसी ॥११॥

चतुर्मवध पुरुषाथु । लाधला तुज परमाथु । सृिष्ट रचावया समथु । होसी जाण तवष्रपुत्रा ॥१२॥

ऐसा वर लाधोन । तवष्टा ब्रह्मानंदन । का लें सलग स्थापन । अपुला नामीं पररयासा ॥१३॥

मग िनघाला ताथोिन । का ली अयती ततिणीं । प्रसन्न होतां शूलपािण । काय नोहा तयासी ॥१४॥

जें जें मािगतलें श्रीगुरुवरें । सकळ वस्तु का ल्या चतुरें । घाउिनया सतवरें । अला श्रीगुरुसंमुख ॥१५॥

सकळ वस्तु दाउिन । लागतसा श्रीगुरुचरणीं । ऄनुक्रमें गुरुरमिण । पुत्र-कन्येंसी वंवदलें ॥१६॥

ईल्हास झाला श्रीगुरुसी । असलिगतसा महाहषीं । िशष्य ताता ज्ञानरािश । तुष्टलों तुझा भक्तीनें ॥१७॥

सकल िवद्याकु शल होसी । ऄष्टैश्वये नांदसी । त्रैमूर्मत तुिझया वंशीं । होतील ऐक िशष्योत्तमा ॥१८॥

घर का लें तुवां अम्हांसी । अिणक वस्तु िविचत्रेंसी । िचरं जीव तूंिच होसी । अचंद्राकु तुझें नाम ॥१९॥

स्वगुमृतयुपाताळासी । पसरवीं तुझा चातुयाुसी । रिचसी तूंिच सृष्टीसी । िवद्या चौसष्टी तूंिच ज्ञाता ॥१२०॥

तुज वश्य ऄष्ट िसिद्ध । होतील जाण नव िनिध । सचता कष्ट न होती कधीं । म्हणोिन वर दातसा ॥२१॥

ऐसा वर लाधोिन । गाला िशष्य महाज्ञानी । याणेंपरी िवस्तारोिन । सांगा इश्वर पावुतीसी ॥२२॥

इश्वर म्हणा िगररजासी । गुरुभिक्त अहा ऐसी । एकभाव ऄसा र्जयासी । सकळाभीष्टें पावती ॥२३॥

भव म्हिणजा सागर । ईतरावया पैल पार । समथु ऄसा एक गुरुवर । त्रैमूतीचा ऄवतार ॥२४॥

या कारणें त्रैमूर्मत । गुरुचरणीं भजती । वादशािें बोलती । गुरुिवणें िसिद्ध नाहीं ॥२५॥

श्लोक ॥ यस्य दावा परा भिक्तयुथा दावा तथा गुरौ । तस्यैता किथता ह्यथाु : प्रकाशन्ता महातमनः ॥२६॥

पृष्ठ २२५ of २७१

ऐसें इश्वर पावुतीसी । सांगता झाला िवस्तारें सी । म्हणोिन श्रीगुरु प्रीतीसी । िनरोिपलें िद्वजातें ॥२७॥

आतुकें होतां रजनीसी । ईदय झाला वदनकरासी । सचता ऄंधकारासी । गुरुकृ पा र्जयोती जाणा ॥२८॥

संतोषोिन िद्वजवर । कररता झाला नमस्कार । ऐसी बुिद्ध दाणार । तूंिच स्वामी कृ पािनिध ॥२९॥

नमन करुिन श्रीगुरुसी । िवनवीतसा भावेंसी । स्वामी कथा िनरोिपलीसी । ऄपूवु मातें वाटलें ॥१३०॥

काशीयात्रािवधान । िनरोिपलें मज िवस्तारोन । तया वाळीं होतों अपण । तुम्हांसिहत ताथेंिच ॥३१॥

पािहलें अपण दृष्टान्तीं । स्वामी काशीपुरीं ऄसती । जागृतीं कीं सुषुप्तीं । नकळा मातें स्वािमया ॥३२॥

म्हणोिन िवप्र तया वाळीं । वंदी श्रीगुरुचरणकमळीं । िवनवीतसा करुणा बहाळी । भिक्तभावेंकरोिनया ॥३३॥

जय जया परमपुरुषा । परातपरा परमहंसा । भक्तजनमानसहंसा । श्रीनृससहसरस्वती ॥३४॥

ऐसें तया ऄवसरीं । पूवुज तुझा स्तोत्र करी । सांगान तुज ऄवधारीं । एकिचत्तें करुिनया ॥३५॥

श्लोक ॥ अदौ ब्रह्मतवमाव सवुजगतां वादातममूर्वत िवभुं । पिात् िोिणजडा िवनाश-वदितजां कृ तवाऽवतारं प्रभो । हतवा

दैतयमनाकधमुचररतं, भूतवाऽतमजोऽत्रागह
ृु ा । वंदऽा हं नरका सरीसरस्वती श्रीपादयुग्मांबज
ु म् ॥३६॥

भूदव
ा ािखलमानुषं िवदुजना बाधायमानं कसल । वादादुश्यमनाकवणुमनुजा, भादावद-भूतोन्नतम् । छादः कमुतमांधकारहरणं श्रीपादसूयोदयं

। वंदऽा हं नरका सरीसरस्वती श्रीपादयुग्मांबज

ु म् ॥३७॥

धातस्तवं हररशंकरप्रितगुरो, जाताग्रजन्मं िवभो । हातुः सवुिवदोजनाय तरणं, र्जयोितःस्वरुपं जगत् । चातुथाुश्रमस्थािपतं िििततला, पातुः

सदा साव्ययं । वंदऽा हं नरका सरीसरस्वतीश्रीपादयुग्मांबज

ु म् ॥३८॥

चररतं िचत्रमनाककीर्मतमतुल,ं पररभूतभूमंडला । मूकं वाक्यवदवांधकस्य नयनं, वंध्यां च पुत्रं ददौ । सौभाग्यं िवधवां च दायकिश्रयं, दत्त्वा

च भक्तं जनं । वंदऽा हं नरका सरीसरस्वतीश्रीपादयुग्मांबज

ु म् ॥३९॥

दुररतं, घोरदररद्रदावितिमरं , हरणं जगज्जोितष । स्वधेंनुं सुरपादपूिजतजना, करुणािब्धभक्तार्मततः । नरससहेंद्रसरस्वतीश्वर िवभो,

शरणागतं रिकं । वंदाऽहं नरका सरीसरस्वती श्रीपादयुग्मांबज

ु म् ॥१४०॥

गुरुमूर्मतिरणारसवदयुगलं, स्मरणं कृ तं िनतयसौ । चररतं िात्रमनाकतीथुसफलं सररतावद-भागीरथी । तुरगामाधसहिगोिवदुजनाः स्मयक्

ददंस्ततफलं । वंदाऽहं नरका सरीसरस्वतीश्रीपादयुग्मांबज

ु म् ॥४१॥

नो शक्यं तव नाममंगल-स्तुव,ं वादागमागोचरं । पादद्वं ह्रदयाब्जमंतरजलं िनधाुरमीमांसतं । भूयो भूयः स्मरन्नमािम मनसा, श्रीमद्गुरुं

पािह मां । वंदाऽहं नरका सरीसरस्वती श्रीपादयुग्मांबज

ु म् ॥४२॥

भक्तानां तरणाथु सवुजगतां, दीिां ददन्योिगनां । सुित्र

ा ं पुरगाणगिस्थत प्रभो, दत्त्वा चतुष्कामदं । स्तुतवा भक्तसरस्वतीगुरुपदं,

िजतवाऽद्यदोषावदकं । वंदऽा हं नरका सरीसरस्वती श्रीपादयुग्मांबज

ु म् ॥४३॥

एवं श्रीगुरुनाथमष्टकिमदं स्तोत्रं पठा िन्नतयसौ । ताजोवचुबलोन्नतं िश्रयकरं अनंदवधं वपुः । पुत्रापतयमनाकसंपदशुभा दीघाुयरु ारोग्यतां ।

वंदऽा हं नरका सरीसरस्वती श्रीपादयुग्मांबज

ु म् ॥४४॥

याणेंपरी स्तोत्र करीत । मागुती करी दंडवत । सद्गवदत कं ठ होत । रोमांच ऄंगीं ईरठयाला ॥४५॥

म्हणा त्रैमूर्मत ऄवतारु । तूंिच दावा जगद्गुरु । अम्हां वदसतोसी नरु । कृ पािनिध स्वािमया ॥४६॥

मज दािवला परमाथु । लाधलों चारी पुरुषाथु । तूंिच सतय िवश्वनाथ । काशीपुर तुजपाशीं ॥४७॥

पृष्ठ २२६ of २७१

ऐसेंपरी श्रीगुरुसी । िवनवीतसा पररयासीं । संतोषोिन महाहषीं । िनरोप दाती तया वाळीं ॥४८॥

श्रीगुरु म्हणती िद्वजासी । दाखिवली तुज काशी । पुढें तुझ्या वंशीं एकिवसांसी । यात्राफळ तयां ऄसा ॥४९॥

तूंिच अमुचा िनजभक्त । दाखिवला तुज दृष्टान्त । अम्हांपासीं सावा करीत । राहें भक्ता म्हणती तया ॥१५०॥

जरी राहसी अम्हांपासी । तरी तवां न वंवदजा म्लेंच्छासी । अणोिनया िीपुत्रांसी । भाटी करीं अम्हांतें ॥५१॥

िनरोप दाउिन िद्वजासी । गाला गुरु मठासी । अनंद झाला मनासी । श्रीगुरुदशुनीं भक्तजना ॥५२॥

नामधारक िशष्यराणा । लागा िसद्धािचया चरणां । िवनवीतसा कर जोडोिन जाणा । भिक्तभावेंकरोिनया ॥५३॥

मागें कथानक िनरोिपलें । सायंदव

ा िशष्य श्रीगुरुंनीं तयातें िनरोिपलें । कलत्रपुत्र अणीं म्हणत ॥५४॥

पुढें तया काय झालें । िवस्तारोिन सांगा विहलें । पािहजा अतां ऄनुग्रिहलें । म्हणोिन चरणीं लागला ॥५५॥

संतोषोिन िसद्ध मुिन । सांगतसा िवस्तारोिन । सायंदव

ा महाज्ञानी । गाला श्रीगुरुिनरोपें ॥५६॥

जाउिन अपुला िियासी । सांगता झाला पुत्रासी । अमुचा गुरु पररयासीं । ऄसा गाणगापुरांत ॥५७॥

अम्हीं जावें भाटीसी । समस्त कन्यापुत्रांसी । म्हणोिन िनघाला वागेंसी । महानंदक

ें रोिनया ॥५८॥

पावला गाणगापुरासी । भाटी जहाली श्रीगुरुसी । नमन करी भक्तींसी । साष्टां गीं तया वाळीं ॥५९॥

कर जोडु नी तया वाळीं । स्तोत्र करी वाळोवाळीं । ओंनमोजी चंद्रमौिळ । त्रैमूर्मत तूंिच होसी ॥१६०॥

तूं त्रैमूर्मतचा ऄवतार । ऄज्ञानदृष्टीं वदससी नर । वणाुवया न वदसा पार । तुझा मिहमा स्वािमया ॥६१॥

तुझा मिहमा वणाुवयासी । शिक्त कै ची अम्हांसी । अवदपुरुष भाटलासी । कृ पािनिध स्वािमया ॥६२॥

जैसा चंद्र चकोरासी । ईदय होतां संतोष तयासी । तैसा अनंद अम्हांसी । तुझा चरण लिितां ॥६३॥

पूवुजन्मीं पापरािश । का ल्या होतया बहुवशी । श्रीगुरुचा दशुनासी । पुनीत झालों म्हणतसा ॥६४॥

जैसा सचतामिण स्पशीं । हामतव होय लोहासी । मृित्तका पडतां जंबूनदीसी । ईत्तम सुवणु होतसा ॥६५॥

जातां मानससरोवरासी । हंसतव याइ वायसासी । तैसें तुझा दशुनेंसी । पुनीत झालों स्वािमया ॥६६॥

श्लोक ॥ गंगा पापं शशी तापं दैन्यं कल्पतरुस्तस्था । पापं तापं च हरित दैन्यं च गुरुदशुनम् ॥१॥

टीका ॥ गंगा स्नानानें पापें नाशी । ताप िनवारी दाखा शशी । कल्पवृिछायासी । किल्पलें फळ पािवजा ॥६७॥

एका काचा एका क गुणें । ऄसतीं ऐसीं हीं लिणें । दशुन होतां श्रीगुरुचरणें । ितन्ही फळें पािवजा ॥६८॥

पापें हरती तातकाळीं । तापसचता जातीं सकळी । दैन्यकानन समूळ जाळी । श्रीगुरुचरणदशुनें ॥६९॥

चतुर्मवध पुरुषाथु । दाता होय गुरुनाथ । ऐसा वोला वादिसद्धान्त । तोिच अम्हीं दािखला ॥१७०॥

म्हणोिनया अनंदस
ें ी । गायन करी संतोषीं । ऄनाक रागें पररयासीं । कनाुटक भाषें करोिन ॥७१॥

राग श्रीराग । कं डासनदु भक्तजनराभाग्यिनिधयभूमड

ं लदोळगानारससहसरस्वतीया ॥७२॥

कं डासनदुईंडासनदुवाररजादोळपादवाराजाकमळांदोळदंतध्यािनसी ॥७३॥

सुखसुवाजनारुगळा । भोरगालान्नाकािमफळफळा । िनतयसकळाहूवा । धीनारससहसरस्वतीवरानना ॥७४॥

वाक्यकरुणानानसुवा । जगदोळगदंडकमंडलुधराशी । सगुणानानीशीसुजनररगा । वगादुनीवासश्रीगुरुयितवरान्न ॥७५॥

धारगागाणगापुरडोलका लाशीहरी । दािससोनुनादयाकरुणादली । वरावीतुग

ं मुनाहोरावनुऄनुिबना ।

नारससहसरस्वतीगुरुचरणवन्न ॥७६॥

राजगखंडीकं डीनाननमा । आं दक
ु डानन
ा मा । मंडलादोळगायती कु लराया । चंद्रमन्ना ॥७७॥

पृष्ठ २२७ of २७१

तत्त्वबोधायाईपिनषदतत्त्वचररत नाव्यक्तवादपरब्रह्ममूर्मतयनायना । शाषशयनापरवाशकायना । लाशकृ पयनीवनावभवासौपालकाना

॥७८॥

गंधपररमळावदशोिभतानंदासरसाछं दालयोगेंद्रग
ा ोपीवृद
ं वल्लभना ॥७९॥

करीयनीयानांपापगुरु । नवरसगुसायन्नीं । नरससहसरस्वतयन्ना । नादपुरुषवादना ॥१८०॥

यापरी स्तोत्रें श्रीगुरुसी । स्तुित का ली बहुवसीं । संतोषोिन महाहषीं । अश्वािसताती तया वाळीं ॥८१॥

प्रामभावें समस्तांसी । बैसा म्हणती समीपासी । जैसा लोभ मायासी । या बाळकावरी पररयासा ॥८२॥

अज्ञा घाईनी सहज । गाला तुमचा पूवुज । सकळ पुत्रांसिहत िद्वज । अला श्रीगुरुदशुना ॥८३॥

भाद्रपद चतुदश
ु ीसी । शुक्लपि पररयासीं । अला िशष्य भाटीसी । एकाभावेंकरोिनया ॥८४॥

याती िशष्य लोटांगणीं । एकाभावें तनुमनीं । याउिन लागती चरणीं । सद्गवदत कं ठ झाला ॥८५॥

स्तोत्र कररती ितहीं काळीं । कर जोडोिन तया वाळीं । ओं नमोजी चंद्रमौिळ । त्रैमूर्मत तूंिच होसी ॥८६॥

त्रैमूतींचा ऄवतारु । झालासी तूं जगद्गुरु । यारां वदसतोसी नरु । न कळा पार तुझा स्वािमया ॥८७॥

िसद्ध म्हणा नामकरणी । काय सांगू तया वदनीं । कै शी कृ पा ऄंतःकरणीं । तया श्रीगुरु यतीचा ॥८८॥

अपुला पुत्रकलत्रेंसी । जैसा लोभ पररयासीं । तैसा तुमचा पूवुजासी । प्रामभावें पुसताती ॥८९॥

गृहवाताु सुरसी । िाम पुत्रकलत्रेंसी । िद्वज सांगा मनोहषी । सिवस्तारीं पररयासा ॥१९०॥

पुत्रकलत्रेंसंिहत नमोन । सांगा िाम समाधान । होता पुत्र चौघाजण । चरणावरी घातला ॥९१॥

र्जयाष्ठसुत नागनाथ । तयावरी कृ पा बहुत । कृ पािनिध गुरुनाथ । माथां हस्त ठा िवती ॥९२॥

श्रीगुरु म्हणती िद्वजासी । तुझ्या र्जयाष्ठसुतासी । अयुष्य पूणु ऄसा तयासी । संतित बहु याची वाढाल ॥९३॥

हाच भक्त अम्हांसी । ऄसाल िश्रयायुक्तासी । तुवां अतां म्लेंच्छासी । सावा न करावी म्हिणतलें ॥९४॥

अिणक तूंतें ऄसा नारी । पुत्र होती तीस चारी । नांदतील श्रायस्करी । तुवां सुखें ऄसावें ॥९५॥

जया वदवसीं म्लेंच्छासी । तुवां जावोिन वंवदसी । हािन ऄसा जीवासी । म्हणोिन सांगती तया वाळीं ॥९६॥

तुझा ऄसा विडल सुत । तोिच अमुचा िनज भक्त । तयाची कीर्मत वाढाल बहुत । म्हणती श्रीगुरु तया वाळीं ॥९७॥

मग म्हणती िद्वजासी । जावें तवररत संगमासी । स्नान करोिन तवररतेंसी । यावें म्हणती तया वाळीं ॥९८॥

ग्रामलोक तया वदवसीं । पूजा कररतां ऄनंतासी । याउिनया श्रीगुरुसी । पूजा कररतो पररयासा ॥९९॥

पुत्रिमत्रकलत्रेंसी । गाला स्नाना संगमासी । िविधपूवुक ऄश्वतथासी । पूजूिन अला मठातें ॥२००॥

श्रीगुरु म्हणती िद्वजासी । अिज व्रतचतुदश

ु ी । पूजा करीं ऄनंतासी । समस्त िद्वज िमळोिन ॥१॥

ऐसें म्हणतां िद्वजवरु । कररतां होय नमस्कारु । अमुचा ऄनंत तूंिच गुरु । व्रतसावा तुमचा चरण ॥२॥

तया वाळीं श्रीगुरु । सांगतां झाला िवस्तारु । कौंिडण्यमहाऊषीश्वरु । का लें व्रत प्रख्यात ॥३॥

ऐसें म्हणतां िद्वजवरु । कररतां होय नमस्कारु । कै सें व्रत अचरावें साचारु । पूवीं कोणी का लें ऄसा ॥४॥

ऐसें व्रत प्रख्यात । व्रत दैवत ऄनंत । जाणें होय माझें िहत । कथामृत िनरोिपजा ॥५॥

याणें पुण्य काय घडा । काय लाभतसा रोकडें । ऐसें मनींचें साकडें । फा डावें माझें स्वािमया ॥६॥

ऐसें िवनवीतसा िद्वजवरु । संतोषोिन गुरु दातारु । सांगता झाला व्रताचारु । िसद्ध म्हणा नामधारका ॥७॥

म्हणोिन सरस्वतीगंगाधरु । सांगा गुरुचररत्रिवस्तारु । ऐकतां भवसागरु । पैल पार पाववी श्रीगुरु ॥८॥

पृष्ठ २२८ of २७१

आित श्रीगुरुचररत्रामृत । काशीयात्रा समस्त करीत । श्रोता ऐकती अनंवदत । ताणें सफल जन्म होय ॥९॥

आित श्रीगुरुचररत्रामृत । सांगतसा नामधारक िवख्यात । जाणें होय मोि प्राप्त । िद्वचतवाररशोऽध्यायः ॥२१०॥

आित श्रीगुरुचररत्रपरमकथाकल्पतरौ श्रीनृससहसरस्वतयुपाख्याना िसद्धनामधारकसंवादा काशीिात्रमिहमावणुनं नाम िद्वचतवाररशोऽध्यायः

॥४२॥

श्रीगुरुदत्तात्रायार्मपतमस्तु ॥ ओसंख्या ॥२१०॥

॥ श्रीगुरुदत्तात्रायापुणमस्तु ॥

पृष्ठ २२९ of २७१

ऄध्याय त्राचाळीसावा
श्रीगणाशाय नमः ॥ श्रीसरस्वतयै नमः ॥ श्रीगुरुभ्यो नमः ॥

नामधारक म्हणा िसद्धासी । पुढें चररत्र जाहलें कै सी । िवस्तारावें अम्हांसी । कृ पा करीं गा दातारा ॥१॥

िसद्ध म्हणा ऐक वतसा । समस्त भक्त सावा कररतां । तयांत एक िवणकर तंितक ऄतयंता । करीतसा भिक्त श्रीगुरुची ॥२॥

तीन प्रहर संसारयात्रा । करुिन यातसा पिवत्रा । राजांगण झाडी िविचत्रा । नमस्कार करी दुरोिन ॥३॥

ऐसा वकती वदवस क्रिमला । व्रत िशवरात्री अलें । समस्त यात्रासी िनघाला । मातािपता तंितकाचा ॥४॥

तयासी बोलािवती यात्रासी । तो म्हणतसा नयें तयांसी । तुम्ही मूखु ऄसा िपसीं । माझा श्रीपवुत याथेंिच ऄसा ॥५॥

श्रीगुरु माझा मिल्लकाजुुन । पवुत म्हिणजा श्रीगुरुभुवन । अपण न यें याथून । चरण सोडोिन श्रीगुरुचा ॥६॥

समस्त लोक तयासी हांसती । िपसें लागलें यासी म्हणती । चला जाउं म्हणोिन िनघती । भ्राता माता िपता तयाचा ॥७॥

नगरलोक समस्त गाला । अपण एकला रािहला । श्रीगुरुमठासी अला । गुरु पुसती तयासी ॥८॥

श्रीगुरु म्हणती तयासी । कां गा यात्रासी तूं न वचसी । तंितक म्हणा स्वामीसी । माझी यात्रा तुमचा चरण ॥९॥

नाना तीथुयात्रावद दाखा । तुमचा चरणीं ऄसा िनका । वायां जाती मूखु लोक । पाषाणदशुन करावया ॥१०॥

ऐसें म्हणोिन तंितक । नमस्कार करी िनतय दाख । तंव पातली िशवराित्र ऐक । माघवद्य चतुदश
ु ी ॥११॥

श्रीगुरु होता संगमासी । दोन प्रहर होतां भक्त पररयासीं । अपण गाला स्नानासी । ईपवास ऄसा िशवरात्रीचा ॥१२॥

संगमीं स्नान करोिन । श्रीगुरुतें नमस्कारोिन । ईभा ठा ला कर जोडोिन । भिक्तपूवुक एकोभावें ॥१३॥

श्रीगुरु म्हणती तयासी । तुझीं समस्त गालीं यात्रासी । तूं एकलािच रािहलासी । पहातासी िवनोद श्रीपवुताचा ॥१४॥

पुसती कधीं दािखलासी ? । म्हणा स्वामी नाणें कधींसी । तुमचा चरणीं अम्हांसी । सवु यात्रा सदा ऄसती ॥१५॥

तयाचा भाव पाहोनी । जवळी बोलािवती श्रीगुरुमुिन । बैस म्हणती कृ पा करुिन । दाखवूं म्हणती श्रीपवुत ॥१६॥

नयन झांकूिन पादुकासी । दृढ धरीं गा वागेंसीं । ऐसें म्हणोिन तयासी । मनोवागें घाउिन गाला ॥१७॥

िण न लागतां श्रीिगरीसी । घाउिन गाला भक्तासी । तीरीं बैसला पाताळगंगासी । नयन ईघडीं म्हणती तयातें ॥१८॥

िणैक मात्र िनद्रावस्था । म्हणतां झाला जागृता । ऄवलोवकतां पवुत वदसत । म्हणा स्वप्न ककवा सतय ॥१९॥

श्रीगुरु म्हणती तयासी । कां गा भ्रांतपणें पाहसी । वागें जावें दशुनासी । िौर स्नान करुिनयां ॥२०॥

श्रीगुरु ऐसा िनरोप दातां । शीि गाला स्नानाकररतां । ताथें दािखलीं मातािपता । भ्राता ग्रामलोक सकिळक ॥२१॥

ता पुसती तयासी । कवणें मागें अलासी । अमुची भाटी कां न घासी । लपून याणें कोण धमु ॥२२॥

िवनवीतसा मातािपतयांसी । अम्ही िनघालों अिज दोन प्रहरें सी । एक घरटका लागली वाटासी । अतां अलों गुरुसमागमें ॥२३॥

एक हांसती िमर्थया म्हणती । अम्हांसवेंिच अला लपत । ऐसें बिडवारें बोलत । ऄबद्ध म्हणती सकळ जन ॥२४॥

तो कोणासवें न बोला । शीि स्नान िौर का लें । पुष्पें ऄिता बालें । घाउिन गाला पूजासी ॥२५॥

पूजा कररतां सलगस्थानीं । दाखता झाला श्रीगुरुमुिन । ऄित िवस्मय करोिन । पूजा का ली मनोभावें ॥२६॥

समस्त लोक पूजा कररती । श्रीगुरु सवु पूजा घाती । तंितक म्हणतसा िचत्तीं । श्रीगुरुराज अपणिच शंकर ॥२७॥

ऐसा िनधाुर करुिन । पािहजा प्रसाद-फल खुणी । घाउिन अला गुरुसंिनधानीं । एकिचत्तें पररयासा ॥२८॥

श्रीगुरु पुसती तयासी । एधवां राहसी ककवा जासी । तंितक िवनवी स्वािमयासी । एक दािखलें नवल अतां ॥२९॥

समस्त लोक जाउिन । दावालयाभीतरीं बैसोिन । पूजा कररती तुमचा चरणीं । सलग न दाखों तुम्हीच ताथें ॥३०॥

पृष्ठ २३० of २७१

श्रीगुरु तूं जवळीच ऄसतां । आतुका दुरी कां कष्टती वृथा । लोक याताित बहुता । काय कारण या स्थाना ॥३१॥

तूं तरी का वळ परमाश्वर । वदसतोिस अम्हां नर । न कळा तुझा मिहमा ऄपार । गौसयरुपें गुरुनाथा ॥३२॥

सवु जन मूढ होउन । नाणती तुझें मिहमान । कां हो याताित या स्थानीं । िवस्तारोिन सांग मज ॥३३॥

श्रीगुरु म्हणती ऐक भक्ता । सवुत्र इश्वरपूणुता । स्थानमिहमा ऄसा ख्याता । जा ऄगम्य ित्रभुवनीं ॥३४॥

तंितक म्हणा स्वािमयासी । तूं तरी पूणु ब्रह्म होसी । स्थानमिहमा वािनसी । िवस्तारुिन सांग अम्हां ॥३५॥

श्रीगुरु िनरोिपती भक्तासी । याथील मिहमा पुससी । सांगान ऐक िवस्तारें सीं । स्कं दपुराणीं ऄसा कथा ॥३६॥

माघवद्य चतुदश
ु ी । ऄपार मिहमा श्रीपवुतासी । सांगान ऐक ततपरा सीं । श्रीगुरु म्हणती तंितकातें ॥३७॥

पूवी ख्यात वकरातदाशीं । 'िवमषुण' राजा पररयासीं । शूर ऄसा पराक्रमेंसीं । समस्त शत्रु सजवकला ताणें ॥३८॥

अिणक एक कु बुिद्ध ऄसा । पारधी करी बहुवसें । बलाढय स्थूळ बहु ऄसा । चंचळ सकळ-िियारत ॥३९॥

सवुमांस भिण करी । ग्राह्य ऄग्राह्य न िवचारी । ऐसा वते दुराचारी । इश्वर पूजी भिक्तभावें ॥४०॥

िनतय पूजा करी ऄपार । िशवराित्र अिलया हषुिनभुर । गीत नृतय वाद्य पररकर । भिक्तपूवुक करी पूजा ॥४१॥

अचार तरी बरवा नसा । िशवपूजा करी बहुवसें । पतनी तयासी एक ऄसा । सुलिण नाम 'कु मुद्वती' ॥४२॥

सुशील सुगुण पितव्रता । मनीं करी बहुत सचता । पुरुष अपुला परद्वाररता । इश्वरभिक्त करीतसा ॥४३॥

ऐसें क्रिमतां एका वदवसीं । पुसों लागली अपुला पुरुषासी । म्हणा प्राणाश्वरा पररयासीं । िवनंित एक ऄसा माझी ॥४४॥

िमा करावी मािझया बोला । िवस्तारोिन सांगावें सकळा । तुम्ही दुराचारी भिितां सकळां । परद्वार िनरं तर ॥४५॥

तुम्हांला इश्वरावरी । भिक्त ईपजली कवणापरी । सांगावें स्वामी सिवस्तारीं । कोप न करावा प्राणनाथा ॥४६॥

राजा म्हणा िियासी । बरवें पुिसलें अम्हांसी । ज्ञान झालें अतां मानसीं । पूवु जन्म सांगान माझा ॥४७॥

पूवीं पंपानगरीं अपण । श्वानयोनीं जन्मोन जाण । होतों ताथें काळ क्रमोन । िशवराित्र अली एका वदवसीं ॥४८॥

तया नगरीं होतें एक िशवालय । समस्त लोक अला पूजावया । अपणही गालों सहडावया । भिावया कांहीं िमळा ल म्हणोिन ॥४९॥

ईतसाहें लोक पूजा कररती । नाना वाजंतरें वाजतीं । गभुगृहीं प्रदििणा कररती । धरुिन अरित सकिळक ॥५०॥

अपण गालों द्वारांत । िवनोदें पाहूं म्हणत । मज दाखोिन अला धांवत । काष्ठ पाषाण घावोिनयां ॥५१॥

अपण पौळीमध्यें होतों पळत । द्वार घातलें मारूं म्हणत । धरा धरा मारा म्हणोिन बोलत । मारुं लागला पाषाणीं ॥५२॥

वाट नाहीं बाहार जावयासी । ऄिभलाष ऄसा जीवासी । पळतसें दावालयभीतरा सी । मागु नाहीं कोठें दाखा ॥५३॥

बाहार जाइन म्हणत । द्वाराकडा मागुती यात । सवेंिच लोक पाठीं लागत । सव्य प्रदििणा पळतसें ॥५४॥

लपावया ठाव नाहीं दाखा । वािष्टलों पौळीं दुगाुसररखा । पाठी लागला सकिळका । पुन्हा पौळींत पळा तैसािच ॥५५॥

ईिच्छष्ट कांहीं िमळा ल म्हणोिन । दाईळांत गालों भािमनी । काकु ळती बहु मनीं । प्राण वांचाल म्हणोिनयां ॥५६॥

ऐसा तीन वाळां पळालों । मारतील म्हणोिन बहु भ्यालों । मग ऄंतरगृहीं िनघालों । पूजा दािखली ताथ िशवाची ॥५७॥

द्वार धरोिन समस्त लोक । शिें माररलें मज ऐक । ओढोिन टावकती सकिळक । िशवालयाबाहारी ॥५८॥

मज पुण्य घडलें प्रदििणीं । पूजा दािखली नयनीं । ताणें पुण्यें राजा होईिन । ईपजलों ऐक प्राणाश्वरी ॥५९॥

िशवराित्र होती ता वदवसीं । न िमळा ईिच्छष्ट भुक्तीसी । प्राण तयिजला ईपवासी । तेंही पुण्य मज घडलें ॥६०॥

अिणक एक पुण्य घडलें । दीपमाळीस दीपक ईजळला । ता म्यां डोळां दािखला । प्राण तयिजला िशवद्वारीं ॥६१॥

पृष्ठ २३१ of २७१

ताणें पुण्यें झालें ज्ञान । ऐक िशवरात्रीचें मिहमान ।; म्हणसी तूं दुराचारी म्हणोिन । तयाचा संदह
ा सांगान ॥६२॥

पूवुजन्म माझा श्वान । तयाचा स्वभाव सवुभिण । सवां ठायीं तयाची वासना । तािच स्वभाव मज ऄसती ॥६३॥

ऐसें िियासी सांिगतलें । पुन्हा प्रश्न ितणें का ला । म्हणा स्वामी जें सांिगतलें । अपुला जन्म पुरातन ॥६४॥

तुम्ही ऄसा सवुज्ञानी । माझा जन्म सांगा िवस्तारुिन । म्हणोिन लागतसा चरणीं । कृ पा करीं गा प्राणाश्वरा ॥६५॥

ऐक वपुषा ज्ञान सती । तुझा पूवु जन्म कपोती । करीत होतीस ईदरपूती । एका वदवसीं ऄवधारीं ॥६६॥

पिडला होता मांसगोळा । तो तुवां चोंचीनें धररला कवळा । ईडत होतीस अकाशमंडळा । तें दुरुिन दािखलें घारीनें ॥६७॥

कवळ घाइन म्हणोिन । घार अली धांवोिन । तूं गालीस वो पळोिन । महारण्य क्रमीत ऐका ॥६८॥

पाठीं लागली ता घारी । मागें पुढें न िवचारी । तूं पळालीस ता ऄवसरीं । श्रीपवुत -िगरीवरी ॥६९॥

सवेंिच अली ता घारी । तूं गालीस िशवालय-िशखरीं । भोंवों लागलीस प्रदििणापरी । श्रम जाहला तुज बहुत ॥७०॥

दुरोिन अलीस धांवत । प्राण होता कं ठगत । श्रमोिन िशखरीं तूं बैसत । घारीं याउिन माररलें चोंचीं ॥७१॥

घाउिन गाली मांस-कवळें । तुझें दाह पंचतव पावलें । प्रदििणा-पुण्य फळलें । झालीस तुवां राजपतनी ॥७२॥

आतुवकया ऄवसरीं । पुनः पतीस प्रश्न करी । अतां तुमच्या िनरोपावरी । इश्वरपूजा करीन ॥७३॥

पुढें मज काय होइल । तुम्हीं कवण स्थानीं ऄसाल । तें िवस्तारावें प्राणाश्वरा िनमुळ । अतमपित राजेंद्रा ॥७४॥

राजा सांगा सतीसी । पुढील जन्म कन पुससी । अपण राजा ससधुदश

ा ीं । जन्म पावान ऄवधारीं ॥७५॥

माझी भायाु तूंिच होसी । जन्म पावसी सृंजयदाशीं । ताथील राजा पिवत्रवंशी । तयाची कन्या होसील ॥७६॥

ितसरा जन्म अपणासी । राजा होइन सौराष्रदाशीं । तूं ईपजसी कसलगराजवंशीं । माझी पतनी होसील ॥७७॥

चवथा जन्म अपणासी । राजा होइन गांधारदाशीं । तूं ईपजसी मागध कु ळा सी । तैंही माझी प्राणाश्वरी ॥७८॥

पांचवा जन्म अपणासी । राजा होइल ऄवंतदाशीं । तूं दाशाहुराजकु ळीं जन्मसी । माझी भायाु होसील तूं ॥७९॥

सहावा जन्म अपणासी । अनतु नाम राजा पररयासीं । यायाितकन्या तूं होसी । तैंही माझी प्राणाश्वरी ॥८०॥

सातवा जन्म अपणासी । राजा होइन पांडयदाशीं । रुप लावण्य मजसरसीं । नोहा कवण संसारीं ॥८१॥

ज्ञानी सवुगुणी होइन । सूयुकांित ऐसें वदन । जैसा रुपें ऄसा मदन । नाम माझें 'पद्मवणु' ॥८२॥

तूं जन्मसी वैदभुकुळीं । रुपसौंदयें अगळी । जैसी सुवणाुची पुतळी । चंद्रासाररखें मुखकमळ ॥८३॥

'वसुमती' ऄसें नांव पावसी । तुज वरीन स्वयंवरें सीं । दमयंती नळा जैसी । स्वयंवर होइल तुज मज ॥८४॥

रार्जय करीन बहुत वदवस । यज्ञ करीन ऄसमसाहस । सजकीन समस्त दाशांस । मंत्रशाि िशका न बहु ॥८५॥

दाविद्वजाचुन करीन । नाना ऄग्रहार दान दाइन । ऐशापरी वृद्धासय होउन । रार्जयीं स्थापीन पुत्रासी ॥८६॥

अपण चवथा अश्रम घाइन । ऄगस्तयऊषीपाशीं जाइन । ब्रह्मज्ञानोपदाश िशका न । ऄंतकाळ होय तंव ॥८७॥दाहावसान होतां । तुज

घाइन सांगाता । वदव्य िवमानीं बैसोिन तत्त्वता । स्वगाुप्रती जाउं बळें ॥८८॥

इश्वरपूजाची मिहमा । िशवराित्रव्रत श्रीशैल्य ऄनुपम्या । म्हणोिन राजा िी घाउिन संगमा । यात्रा करी िशवरात्री ॥८९॥

श्रीगुरु म्हणती तंितकासी । िशवरात्री-श्रीपवुत-मिहमा ऐसी । ऐक तो श्वान पररयासीं । सप्तजन्मीं राजा झाला ॥९०॥

ऄंतीं पावला स्वगुलोक । पवुतमिहमा ऐसा ऐक । तुज जाहलें गुरुमुख । इश्वरपूजा करीं बरवी ॥९१॥

ग्रामीं ऄसा कल्लाश्वर । गाणगाग्रामीं भीमातीर । पूजा करीं गा िनरं तर । मिल्लकाजुुनसमान ॥९२॥

पृष्ठ २३२ of २७१

संगमाश्वर संगमासी । पूजा करीं ऄहर्मनशीं । मिल्लकाजुुन तोिच पररयासीं । न धरीं संदाह मनांत ॥९३॥

तंितक म्हणा स्वािमयासी । स्वामी तूं मज चाळिवसी । पूजािस गालों मिल्लकाजुुनासी । सलगस्थानीं तुज दािखलें ॥९४॥

सवां ठायीं तूंिच एक । झाला ऄससी व्यापक । कल्लाश्वर संगमनायक । एका क सांगसी अम्हांपुढें ॥९५॥

ऐकोिन श्रीगुरु हांसती । या रा पादुका धरीं म्हणती । नयन तयाचा झांवकती । संगमा अला तातकाळीं ॥९६॥

आतुवकया ऄवसरीं । मागें गाणगापुरीं । श्रीगुरुसी पाहती गंगातीरीं । कोठें गाला म्हणोिनयां ॥९७॥

एक म्हणती संगमीं होता । एक म्हणती अम्हीं अलों अतां । कोठें गाला पहा म्हणतां । चुकर होती भक्तजन ॥९८॥

श्रीगुरु अला संगमासी । तंितकास पाठिवती मठासी । बोलावावया िशष्यांसी । अपण रािहला संगमांत ॥९९॥

तंितक अला गांवांत । लोक समस्त हांसत । िौर कां रा का लें म्हणत । तंितक म्हणा श्रीपवुता गालों होतों ॥१००॥

दवणा प्रसाद िवभूित । नानापरींचा हार दाखिवती । लोक ऐसा िवस्मय कररती । म्हणती दोनप्रहरीं घरीं होता ॥१॥

एक म्हणती सतय िमर्थया । तयासी म्हणती सांग रा सतया । तंितक म्हणा सवें गुरुनाथा । गालों होतों वायुवागें ॥२॥

श्रीगुरु अला संगमासी । मज पाठिवलें मठासी । बोलािवलें िशष्यांसी । राहूं पाहती अिज संगमीं ॥३॥

एक म्हणती होइल सतय । मूखु म्हणती नवहा, िमर्थय ।; तंितक गाला तवररत । िशष्यवगांसी जाणिवलें ॥४॥

सांिगतला सकळ वृत्तांत । समस्त गाला संगमा तवररत । पूजा जाहली संगमीं बहुत । िसद्ध म्हणा नामधारकासी ॥५॥

िमर्थया म्हणती जा लोक । तयांसी होइल कुं भीपाक । पंधरा वदवसीं ऐक । यात्रालोक गांवा अला ॥६॥

मग पुसती तयांसी । ताहीं सांिगतलें भरं वसीं । अनंद झाला भक्तांसी । म्हणा सरस्वती-गंगाधर ॥७॥

िसद्धें सांिगतलें नामधारकासी । तें मी सांगतसें पररयासीं । श्रीगुरुमिहमा ऄपारें सी । ऄमृत सािवतों िनरं तर ॥१०८॥

आित श्रीगुरुचररत्रामृता परमकथाकल्पतरौ श्रीनृससहसरस्वतयुपाख्याना िसद्धनामधारकसंवादा श्रीशैलिशवराित्रमिहमावणुनं नाम

ित्रचतवाररशोऽध्यायः ॥४३॥

श्रीगुरुदत्तात्रायापुणमस्तु ॥ श्रीगुरुदावदत्त ॥ ( ओंवीसंख्या १०८ )

पृष्ठ २३३ of २७१

ऄध्याय चववाचाळीसावा
श्रीगणाशाय नमः ॥ श्रीसरस्वतयै नमः ॥ श्रीगुरुभ्यो नमः ॥

नामधारक म्हणा िसद्धमुिन । श्रीगुरुचररत्र तुम्ही दािखलें नयनीं । तुमचें भाग्य काय वानूं वदनीं । परब्रह्म दािखलें ऄसा ॥१॥

तुमचािन प्रसादेंसीं । ऄमृतपान झालें अम्हांसी । अतां कष्ट अम्हां कायसी । सकळाभीष्ट लाधलों ॥२॥

तुम्ही भाटलाित मज तारका । दैन्य गालें सकळ दुःख । सवाुभीष्ट लाधलों सुख । गुरुचररत्र ऐकतां ॥३॥

मागें कथानक सांिगतलें । श्रीगुरु संगमीं रािहला । पुढें काय ऄपूवु वतुलें । िनरोपावें दातारा ॥४॥

िसद्ध सांगा नामधारकासी । ऐक वतसा िवस्तारें सीं । िविचत्र झालें यारा वदवसीं । एकिचत्तें पररयासा ॥५॥

'नंदी' नाम एक ब्राह्मण । सवांगीं कु ष्ट श्वातवणु । तुळजापुरा जाउन । वषें तीन अरािधलें ॥६॥

तीन संवतसर ईपवास । िद्वज कष्टला बहुवस । िनरोप झाला सायासें । चंदलापरमाश्वरीजवळी जाणें ॥७॥

जगदंबाचा िनरोप घाउिन । अला चंदलापरमाश्वरीस्थानीं । मास सात पुरिरणीं । पुनरिप का ला ईपवास ॥८॥

नानापरी कष्टतां । स्वसन जाहलें ऄविचता । तुवां जावें तवररता । गाणगग्रामस्थानासी ॥९॥

ताथें ऄसती श्रीगुरु । त्रयमूतीचा ऄवतारु । वाष धररला ऄसा नरु । ताथें होसील ईत्तमांगी ॥१०॥

ऐसा िनरोप तयासी जाहला । िवप्र म्हणा भलें का लें । मास सात कां चुकर का लें । जरी तुझा हातीं नोहािच ॥११॥

जगन्माता तुळजा भवानी । ितचा िनरोप घाउिन । अलों तुजपाशीं ठाकोिन । तूं दैवत म्हणोिनयां ॥१२॥

दैवतपण ठाईकें जाहलें । अम्हांसी िनरोप वदधलें । मनुष्यापाशीं जा म्हिणतलें । तुझा हातीं नोहािच कांहीं ॥१३॥

तूं जगद्दैवत जगदंबा म्हणिवसी । अम्हां मनुष्यापाशीं पाठिवसी । नांव जाहलें दैवतपणासी । भाग्य माझें म्हणतसा ॥१४॥

मनुष्यापाशीं जा म्हणावयासी । लाज नया कै सी तुम्हांसी । ओळख जाहली दैवतपणासी । ईपवासी सात मिहना ॥१५॥

पिहलेंिच जरी िनरोप दात । आतुका कष्ट अम्हां न होत । दुराशा का ली मी परदैवत । म्हणोिन, दुःख करी नानापरी ॥१६॥

ऐसें ऄनाकपरीनें । दुःख करीतसा तो ब्राह्मण । पुन्हा मागुती पुरिरण । करीन म्हणा तो िद्वजवर ॥१७॥

म्हणा मज बरवें होणें । ऄथवा अपुला प्राण दाणें । ऐसें बोलोिन िनवाुणें । िवप्र धरणें बैसला ॥१८॥

पुनरिप स्वप्न तयासी । तैसेंिच होय पररयासीं । अिणक समस्त भोिपयांसी । ताणेंिचपरी स्वप्न होय ॥१९॥

सकळ भोपा म्हणती तयासी । अिज स्वप्न झालें अम्हांसी । छळण न करीं गा दावीसी । िनरोपासरसा जाईं वागीं ॥२०॥

तूं तरी अतां नव जासी । अम्हां िनरोप झाला ऐसी । बाहार घालूं तुम्हांसी । दावळांत याउं नादंू ॥२१॥

आतुकें जाहिलयावरी । पारणें का लें िद्वजवरीं । पूजा करी नानापरी । िनरोप घाउिन िनघाला ॥२२॥

गाणगाग्रामासी अला । मठीं जाउिन पुसों लागला । भक्तजन सांगती तयाला । संगमीं अहात गुरुमूर्मत ॥२३॥

भक्त म्हणती तयासी । श्रीगुरु यातील पारणासी । काल िशवरात्री-ईपवासी । अतां यातील पररयासीं ॥२४॥

आतुवकया ऄवसरीं । श्रीगुरु अला सािातकारी । ग्रामलोक िद्वजातें वारी । राहें दूरी नको सन्मुख ॥२५॥

श्रीगुरु अला मठांत । िद्वज ईभा होता सचतीत । भक्तजन सांगती मात । िवप्र एक अला ऄसा ॥२६॥

सवांगीं ऄसा श्वात । स्वािमदशुना अलों म्हणत । श्रीगुरु म्हणती अपण जाणत । संदह
ा रुपें अला ऄसा ॥२७॥

म्हणती बोलावा मठांत । भक्त गाला धांवत । तया िद्वजातें पाचारीत । अला िवप्र अंगणा ॥२८॥

दुरोिन दािखलें श्रीगुरुसी । नमन करीत लोळा भूमीसी । श्रीगुरु म्हणती तयासी । संदह
ा रुपें अलािस कां ॥२९॥

पृष्ठ २३४ of २७१

दावीपासूिन मनुष्यापाशीं । याणें झालें काय कायेंसी । संदाह करोिन मानसीं । कै सा अलािस िद्वजवरा ॥३०॥

ऐसें वचन ऐकोिन । अपुला मनींचें जािणलें म्हणोिन । िमा करीं गा स्वामी म्हणोिन । लोटांगणीं यातसा ॥३१॥

म्हणा स्वामी अपण तमांध । तुझा दशुनें झालों सुबुद्ध । ऄज्ञानें वािष्टलों होतों मंद । नाणें सोय परब्रह्मा ॥३२॥

तूं सािात् वस्तु म्हणोिन । नाणों अपण तमोगुणी । अिज माझा सुवदन । दशुनें झालों पुनीत ॥३३॥

पापकमी पापी अपण । पापातमा नाणें िनज खूण । पापें संभवलों पूणु । अलों शरण तुजपाशीं ॥३४॥

तूं भक्तजनां अधार । शरणागता वापंजर । ब्रीद वािनती सचराचर । श्रीगुरु नृससहसरस्वतीचें ॥३५॥

अिज माझें कु कमु गालें । परब्रह्मचरण दािखलें । मनोरथ माझा पुरला । कृ पासागरा यितराया ॥३६॥

तूं भक्तजनाची कामधानु । मनुष्यवाषीं अलािस ऄवतरोनु । तुझा पार जाणा कवणु । त्रैमूर्मत तूंिच होसी ॥३७॥

जैसी सगरांवरी गंगा । पावन करावया अली जगा । तैसा तूं भक्तसावकवगाु । तारावया ऄवतरलासी ॥३८॥

का ऄिहल्या झाली पाषाण । वदव्यदाही झाली लागतां चरण । तैसें मज अिज िनगुुण । झालें स्वामी गुरुनाथा ॥३९॥

व्रतबंध िववाह झािलयावरी । व्यािध ईद्भवली अपुला शरीरीं । िी रािहली माहारीं । स्पशों नया शरीर म्हणा ॥४०॥

अपुला ऄसती मातािपता । सकळ म्हणती जाईं परता । दुःख जाहलें ऄपररिमता । संसार तयजूिन िनघालों ॥४१॥

गालों होतों तुळजापुरा । ईपवास का ला ऄपारा । मज म्हणती तूं पापभारा । नवहा तुज बरवें अतां ॥४२॥

िनरोप दा जा सन्नतीं । जाथें चंदलापरमाश्वरी वसती । ताथें होइल िनवृित्त । पाप जाइल म्हणोिन ॥४३॥

ताथेंही कष्ट का ला बहुत । नवहािच कांहीं, दावी ईबगत । िनरोप झाला जा म्हणत । कृ पामूर्मत तुजपाशीं ॥४४॥

ऐसें माझें दैव हीन । ईबगताित दाव अपण । मज दाखोिन िनवाुण । बाहार घाला म्हणताित ॥४५॥

दावता अपण ईबगताित । मनुष्य कै सा मज दाखती । िनवाुणीं अलों तुम्हांप्रती । िनधाुर का ला मरणाचा ॥४६॥

ऐसा पापी ऄसोिन अपण । काय करावें ऄंग हीन । तोंड न पाहती कु ष्ठी म्हणोन । मरण बरवें यापरतें ॥४७॥

अतां ऄसा एक िवनंित । होय ऄथवा नवहा िनिितीं । शीि िनरोपावें यित । दैवतें चाळिवतीं अशाबद्धें ॥४८॥

मज चाड नाहीं शरीराची । प्राण दाइन सुखेंिच । तूं रिक माईली शरणागताची । िनरोपावें दातारा ॥४९॥

ऐसें करुणावचन ऐकोन । श्रीगुरु बोलती हांसोन । सोमनाथ ब्राह्मण बोलावून । िनरोप दाती न्याया संगमासी ॥५०॥

बरवा संकल्प सांगोिन । स्नान करवा षट् कू ळभुवनीं । ऄश्वतथप्रदििणा करवूिन । विें टाका दूर तयाचीं ॥५१॥

नवीं विें द्या यासी । शीि अणा पारणासी । ऐसा िनरोप दाती तयांसी । दोघा गाला झडकरी ॥५२॥

स्नान करुिन बाहार अला । शरीरवणु पालटला । ऄश्वतथप्रदििणा करूं लागला । सु -वणु जाहलें सवांग ॥५३॥

विें दाती ब्राह्मणासी । जीणु विें टावकती दूरेंसी । जाथें टावकती ता भूमीसी । िार भूिम होय तवररत ॥५४॥

सांगातें घाउिन िद्वजासी । सोमनाथ अला मठासी । चरणीं घातलें तयासी । लोक सवु िविस्मत ॥५५॥

नंदीनामें का ला नमस्कार । संतोषें स्तोत्र करी ऄपार । हषें जाहला िनभुर । लोळतसा पादुकावरी ॥५६॥

श्रीगुरु म्हणती तयासी । तुझी कामना झाली पररयासीं । सवांग अहा कै सी । ऄवलोकोिन पाहें म्हणती ॥५७॥

पाहतां सवांग बरवें जाहलें । तावन्मात्र जंघासी रािहलें । पाहतां मन तयाचें भ्यालें । म्हणा स्वामी ऄसा थोडें ॥५८॥

तुझी कृ पादृिष्ट झाली ऄसतां । थोडें रािहलें म्हणा का वीं अतां । करीतसा दंडवता । कृ पा करीं गा परमातमा ॥५९॥

श्रीगुरुमूर्मत िनरोिपती तयासी । तूं संशय करोिन अलासी । मनुष्य काय करील म्हणोिन मानसीं । ताणें गुणें रािहलेंथोडें॥ ६०॥

तयासी ऄसा एक प्रतीकार । तुवां किवतव सांगावें ऄपार । अमुची स्तुित करावी िनरं तर । बरवें होइल तुज मग ॥६१॥

पृष्ठ २३५ of २७१

नंदीनामा म्हणा स्वामीसी । िलिखत नाणें वाचायासी । कै सें करुं मी किवतवासी । मंदमित ऄसा अपण ॥६२॥

काय जाणें किवतविस्थित । मज नाहीं काव्यव्युतपित्त । स्वामी ऐसा िनरोप दाती । म्हणोिन चरणीं लागला ॥६३॥

श्रीगुरु म्हणती िद्वजासी । मुख ईघडीं काढीं िजवहासी । िवभूित सशिपती तयासी । ज्ञान ईपजलें ब्राह्मणा ॥६४॥

चरणांवरी ठा िवला माथा । ईभा ठा ला स्तोत्र कररतां । म्हणा स्वामी मी नाणता । सावासी नवहा ऄराणुक ॥६५॥

मायापाशीं वाष्टोिन । बुडत होतों संसारगहनीं । अठवण न करीं कधीं मनीं । तुझा चरणा िवसरलों ॥६६॥

संसार-सागर मायाजाळ । योनीं जन्मोिन चौर्यांशीं लिकु ळ । अठवण नवहा तुझें नाम का वळ । मंदमित जाहली मज ॥६७॥

स्वादज ऄंडज ईिद्भज्जेंसी । जन्मा अलों पशुयोनीसी । तव ज्ञान कैं चें अम्हांसी । स्थावर जंगम जैं होतों ॥६८॥

नानायोनींत मनुष्य िवशाष । शूद्रावद याती बहुवस । जधीं होतों तया जन्मास । काय जाणें तुझी सोय ॥६९॥

समस्त जन्मांत एक । ब्राह्मनजन्म िवशाख । काय करावें होउिन मूखु । गुरुसोय नाणा नर ॥७०॥

माताचें शोिणत िपतयाचें रा त । संपकु जहाला जननीगभांत । जैसें सुवणु मुशीं ऄसा कढत । वदवस पांच बुद ्बुदाकार ॥७१॥

पंधरा वदवसा होय िस्थर । एक रस होउिन िनधाुर । तधीं मी काय जाणें गुरु । नाहीं पंचतत्त्वें मज ॥७२॥

मासें एक सपड होय । द्वय मासीं िशर पाय । ितसरा मासीं सवु ऄवयव । नवद्वारें झालीं मग ॥७३॥

पंचतत्त्वा होतीं एक । वायु-अप-पृर्थवी-ताज-ख । प्राण अला तातकािळक । तधीं स्मरण कैं चें मज ॥७४॥

पांचवा मासीं तवचा रोम । सहावा मासीं ईच््वास अम्हां । सातवा मासीं श्रोत्र िजवहा । माद मज्जा दृढ जाहली ॥७५॥

ऐसा नव मास कष्टत । होतों जनिनया-गभांत । रुिधर-िवष्ठा-मूत्रांत । कष्टलों भारी स्वािमया ॥७६॥

माता भिी ईष्ण िार । ताणें तीक्ष्णें कष्टलों ऄपार । पडा लोळा ऄनाक प्रकार । दुःख तावहां सांगूं कोणा ॥७७॥

मना अलें भिण करीं । दुःख होय मज ऄपारी । ऐसें नवमासवरी । मातागभीं कष्टलों ॥७८॥

तधीं कै चें तुझें स्मरण । वािष्टलों होतों मायावरणें । स्मरलों नाहीं तुझा चरण । मग योिनमुखीं जन्मलों ॥७९॥

ईपजतांिच अपणासी । अयुष्य िलिहलें लल्लाटासी । ऄघु गालें वृथा िनशीं । रात्रीं िनद्रा मानवा ॥८०॥

ईरला अयुष्यांत दाखा । तीन भाग का ला िवशाखा । बाल यौवन वृद्धासय ऐका । िनमाुण झाला तया वाळीं ॥८१॥

बाळपणीं अपणासी । कष्ट झाला ऄसमसाहसी । मज घािलती पाळणासी । मूळमूत्रांत लोळतसें ॥८२॥

बाळपणींचें दुःख अठिवतां । शोक होय मज ऄपररिमता । काय सांगूं गुरुनाथा । नाना अपदा भोिगल्या ॥८३॥

शयनस्थानीं मलमूत्रांत । िनरं तर ऄसें लोळत । अपली िवष्ठा अपण खात । ऄज्ञानितिमरें वािष्टलों ॥८४॥

एकादा समयीं अपणासी । पोटशूळ ईठा बहुवसीं । रोदन कररतां पररयासीं । स्तनपान मला करिवती ॥८५॥

िुधाक्रांत होय बहुत । मज म्हणती पोट दुखत । ऄंगुली घालूिन मुखांत । वोखद मज पाजिवती ॥८६॥

ऐसें िुधानें पीिडतां बहुत । मज घािलती पाळण्यांत । हालिवती पयंदें गात । िुधाक्रांत रुदन करीं ॥८७॥

म्हणती रुदन कररतो बाळ । मुखीं सशिपती कांजीताल । रिा बांिधती मंत्रें का वळ । नाणा माता भूक माझी ॥८८॥

पाळण्यांत घािलती कौतुकें । प्रावरणांत ऄसतां वृििकें । मारीतसा पाठीं डंक । प्रलाप मी करीतसें ॥८९॥

अिणक पाळणा हालिवती । राहें राहें ईगा म्हणती । स्तनपान मागुती करिवती । वृििकिवष नाणतां ॥९०॥

ताणें दुःखें स्तनपान न करीं । मागुती घािलती पाळण्याभीतरीं । वृििक मज डंक मारी । प्राणांितक मज होय ॥९१॥

माता खाय ऄंबट ितखट । स्तनपानें मज ऄपार वोखट । ऄित मधुर िीर ऄंबट । ताणें खोकतसें सवुकाळीं ॥९२॥

नाना औषधें मज दाती । ताणें माझा डोळा दुखती । कुं कु म लवणिार भररती । डोळा अला म्हणोिनयां ॥९३॥

पृष्ठ २३६ of २७१

ऐसा कष्ट धुरंधर । बाळपणीं जाहला ऄपार । वाढलों कष्ट भोगीत फार । वषें बारा लोटलीं ॥९४॥

तधीं तुझा चरणस्मरणा । मज कैं चें गा दावराणा । कष्टलों मी यािचगुणा । पूवुजन्म नाठवािच ॥९५॥

दोन भाग ईरला अपणासी । मदनें व्यािपलें शरीरासी । जैसा पतंग दीपासी । भ्रिमजात ईन्मत्त ॥९६॥

नाणें मी गुरु माता िपता । समस्तांतें करी सनदा वाताु । परिीवरी करीं सचता । कु ळाकु ळ न िवचारीं ॥९७॥

ब्राह्मणातें सनदा करी । वृद्धाच्या चाष्टा करी ऄपारी । मदें व्यािपलें ऄसा भारी । नाठवती तुझा चरण मज ॥९८॥

मांसाचा कवळाकारणें । मतस्य जाय जावीं प्राणें । तैसा अपण मदनबाणें । वश्य जाहलों आं वद्रयांसी ॥९९॥

नानावणु िियां भोिगलें । परद्रव्य ऄपहाररलें । िसद्धमहंतांतें सनवदलें । दृष्टीं न वदसा माझा कांहीं ॥१००॥

ऐसा मदनें व्यापूिन । मागें पुढें न पाहें नयनीं । पतंग जाय धांवोिन । दीपावरी पडा जैसा ॥१॥

ऐसा वाष्टोिन मदनबाणीं । न ऐका सुबुिद्ध कधीं श्रवणीं । सोय न धरीं तुझा चरणीं । यौवनपण गालें ऐसें ॥२॥

मग वृद्धासय अला शरीरासी । ईबग होय िीपुत्रांसी । श्वासोच््वास कफा सीं । सदा खोकला होय मज ॥३॥

ऄवयव सवुही गिलत होती । का श पांढरा होती तवररती । दंतहीन, श्रवणें न ऐवकजाित । दृष्टीं न वदसा, नािसक गळतें ॥४॥

ऐसा नाना रोगें कष्टतां । तुमची सावा कधीं घडणें अतां । स्वामी तारका श्रीगुरुनाथा । संसारसागरा कडा करीं ॥५॥

ऐसा मंदमित अपण । न ओळखािच तुझा चरण । तूंिच का वळ नारायण । ऄवतार तूं श्रीगुरुमूर्मत ॥६॥

तूंिच िवश्वाचा तारक । धरोिनयां नरवाष । त्रयमूर्मत तूंिच एक । परब्रह्म श्रीगुरुनाथा ॥७॥

वदवांध नाणती तुज लोक । तूंिच िवश्वाचा पाळक । मी कककर तुझा सावक । संसार-धुरंधरीं तारीं मज ॥८॥

ऐसें नानापरी स्तोत्र । करीतसा नंदीनामा पिवत्र । जन पाहताित िविचत्र । तयांसी म्हणा नंदीनामा ॥९॥

ऐका हो जन समस्त । श्रीगुरू जाणा परब्रह्मवस्तु । अपण पाप का लें बहुत । दशुनमात्रें सवु गलें ॥११०॥

जैसें तृणाचा बणवीसी । ऄिग्न लागतां िणें कै सी । गुरुकृ पा होय र्जयासी । पाप जळा तयापरी ॥११॥

'चरणं पिवत्रं िवततं पुराणं' । ऐसें बोला वाद अपण । सावा सावा हो गुरुचरण । गुरुवागळा दाव नाहीं ॥१२॥

ब्रह्मदावें अपण दाखा । दुष्टािरें िलिहलीं कपािळका । तैसाही होय िनका । श्रीगुरुचरणीं लागतां ॥१३॥

जवळी ऄसतां िनधान । कां नोळखा हो तुम्ही जन । नृससहसरस्वती कामधानु । भजा भजा हो सकिळक ॥१४॥

आहसौख्य ज्ञान ऐका । ऄंतीं पावा वैकुंठलोका । संदह

ा नाहीं होइल सुखा । सतय जाणा हो बोल माझा ॥१५॥

नंदीनामा स्तोत्र कररतां । श्रीगुरु संतोषी ऄतयंता । भक्तांसी ऐसा िनरोप दात । 'कवीश्वर' म्हणा यासी ॥१६॥

किव 'बसवरस' नाम तयासी । िनधाुर का ला अम्हीं भरं वसीं । ऐसें कृ पानें बोलती तयासी । ऐकोिन चरणीं लागला ॥१७॥

जें कां शाष होतें जंघावरी । तें तातकाळ गालें दूरी । नंदीनामा अनंद करी । रािहला सावा करीत दाखा ॥१८॥

िसद्ध म्हणा नामधारकासी । श्रीगुरुचररत्र ऐसें पररयासीं । कथा करीत किव बसवरसी । श्रीगुरुसावासी रािहला ॥१९॥

नामधारक म्हणा िसद्धमुिन । दुसरा किव 'नरहरर' म्हणोिन । तो का वीं झाला िशष्य सुगुणी । कवाश्वर भक्त जाहला ॥१२०॥

तें िवस्तारोिन अम्हांसी । सांगा स्वामी कृ पेंसी । वांछा ऄसा मानसीं । गुरुचररत्र ऐकावें ॥२१॥

म्हणा सरस्वती-गंगाधर । पुढील कथाचा िवस्तार । ऐकतां होय मनोहर । नामस्मरण कामधानु ॥१२२॥

आित श्रीगुरुचररत्रामृता परमकथाकल्पतरौ श्रीनृससहसरस्वतयुपाख्याना िसद्धनामधारकसंवादा िद्वजकु ष्टपररहारो नाम

चतुितवाररशोऽध्यायः ॥४४॥

पृष्ठ २३७ of २७१

श्रीगुरुदत्तात्रायापुणमस्तु ॥ श्रीगुरुदावदत्त ॥ ( ओंवीसंख्या १२२ )

पृष्ठ २३८ of २७१

ऄध्याय पंचच
ा ाळीसावा
श्रीगणाशाय नमः ॥ श्रीसरस्वतयै नमः ॥ श्रीगुरुभ्यो नमः ॥

नामधारक िवनवी िसद्धासी । मागें कथा िनरोिपलीसी । नंदीनामा किव ऐसी । दुसरा अिणक अला म्हणोिन ॥१॥

कवणेंपरी झाला िशष्य । तें सांगावें जी अम्हांस । िवस्तार करुिन अवदऄंतास । कृ पा करुिन दातारा ॥२॥

िसद्ध म्हणा नामधारका । सांगों तुतें कथा ऐका । अियु झालें कवतुका । श्रीगुरुचररत्र ऄित गोड ॥३॥

गाणगापुरीं ऄसतां गुरु । ख्याती झाली ऄपरांपरु । लोक याती थोरथोरु । भक्त बहुत जाहला ॥४॥

नंदीनामा किव होता । किवतव का लें ऄपररिमता । समस्त लोक िशकती ऄमृता । प्रकाश झाला चहूं राष्रीं ॥५॥

ऐसें ऄसतां एका वदवसीं दाखा । श्रीगुरुसी नालें भक्तें एका । अपुला घरीं शोभनदायका । म्हणोिन नालें अपुला ग्रामा ॥६॥

िहपरगी म्हिणजा ग्रामासी । नालें अमुचा श्रीगुरुसी । पूजा का ली ताथें बहुवसी । समारं भ थोर जाहला ॥७॥

तया ग्रामीं िशवालय एक । नाम 'कल्लाश्वर' सलग ऐक । जागृत स्थान प्रख्यात िनक । ताथें एक िद्वजवर सावा करी ॥८॥

तया नाम 'नरहरी' । सलगसावा बहु करी । अपण ऄसा कवीश्वरी । िनतय करी पांच किवतवें ॥९॥

कल्लाश्वरावांचूिन । अिणक नाणी कदा वचनीं । एकिचत्तें एकमनीं । िशवसावा करीतसा ॥१०॥

समस्त लोक तयासी म्हणती । तुझा किवतवाची ऄसा ख्याित । श्रीगुरुसी किवतवावरी प्रीित । गुरुस्मरण करीं तूं कांहीं ॥११॥

तयांसी म्हणा तो नर । कल्लाश्वरासी िववकलें िजवहार । ऄन्यत्र दाव ऄपार । नरस्तुित मी न करीं ॥१२॥

ऐसें बोलोिनयां अपण । गाला दावपूजाकारण । पूजा कररतां ततिण । िनद्रा अली तया िद्वजा ॥१३॥

िनतय पूजा करुिन अपण । किवतव करी पावुतीरमणा । ता वदवसीं ऄपररमाण । िनद्रा अली तया दाखा ॥१४॥

िनद्रा का ली दावळांत । दाखता जाहला स्वप्नांत । सलगावरी श्रीगुरु बैसत । अपण पूजा करीतसा ॥१५॥

सलग न वदसा श्रीगुरु ऄसा । अपणासी पुसती हषें । नरावरी तुझी भिक्त नसा । कां गा अमुतें पूिजतोिस ॥१६॥

षोडशोपचारें सीं अपण । पूजा करी िस्थर मनीं । ऐसें दाखोिनयां स्वप्न । जागृत झाला तो िद्वज ॥१७॥

िवस्मय करी अपुला मनीं । म्हणा नरससहसरस्वती िशवमुिन । अला ऄसा ऄवतरोिन । अपण सनदा तयाची का ली ॥१८॥

हािच होय सद्गुरु । त्रयमूतींचा ऄवतारु । भाट घ्यावी अतां िनधाुरु । म्हणूिन अला श्रीगुरुपाशीं ॥१९॥

अला िवप्र लोटांगणेंसीं । याउिन लागला चरणासी । कृ पा करीं गा ऄज्ञानासी । नाणों तुझें स्वरुप अपण ॥२०॥

प्रपंचमाया वाष्टोिन । नोळखें अपण ऄज्ञानी । तूंिच सािात् िशवमुिन । िनधाुर जाहला अिज मज ॥२१॥

कल्लाश्वर कपूुरगौरु । तूंिच होसी जगद्गुरु । माझें मन झालें िस्थरु । तुझा चरणीं िवनटलों ॥२२॥

तूंिच िवश्वाचा अधारु । शरणागता वापंजरु । चरणकमळ वास भ्रमर । ठाकोिन अलों ऄमृत घ्यावया ॥२३॥

जवळी ऄसतां िनधानु । कां सहडावें रानोरानु । घरा अिलया कामधानु । दैन्य काय अम्हांसी ॥२४॥

पूवीं समस्त ऊिष दाखा । तप कररती सहि वषें िनका । तूं न पवसी एकएका । ऄनाक कष्ट कररताित ॥२५॥

न कररतां तपानुष्ठान । अम्हां भाटलािस तूं िनधान । झाली अमुची मनकामना । कल्ला श्वर सलग प्रसन्न झालें ॥२६॥

तूंिच संतय कल्लाश्वरु । ऐसा माझा मनीं िनधाुरु । कृ पा करीं गा जगद्गुरु । म्हणोिन चरणीं लागला ॥२७॥

श्रीगुरु म्हणती तयासी । िनतय अमुची सनदा कररसी । अिज कै सें तुझा मानसीं । अलासी भिक्त ईपजोिन ॥२८॥

िवप्र म्हणा स्वािमयासी । ऄज्ञान ऄंधकार अम्हांसी । कै सा भाटाल पररयासीं । र्जयोितमुय न होतां ॥२९॥

पृष्ठ २३९ of २७१

म्यां कल्लाश्वराची पूजा का ली । ताणें पुण्यें अम्हां भाटी लाधली । अिज अम्ही पूजासी गालों ता काळीं । सलगस्थानीं तुम्हांिस दािखलें ॥३०॥

स्वप्नावस्थेंत दािखलें अपण । प्रतयि भाटला तुझा चरण । िस्थर जाहलें ऄंतःकरण । िमळवावें िशष्यवगांत ॥३१॥

ऐसें िवनवोिन िद्वजवर । स्तोत्र करीतसा ऄपार । स्वप्नीं पूजा षोडशोपचार । तैसें किवतव का लें दाखा ॥३२॥

मानसपूजाचें िवधान । पूजा व्यक्त का ली तयाणें । श्रीगुरु म्हणती ततिण । अम्ही स्वप्नरुप लोकांसी ॥३३॥

प्रतयि अम्ही ऄसतां दाखा । स्वप्नावस्थीं किवतव ऐका । याणें भक्तें का लें िनका । स्वप्नीं भादिू न समस्त ॥३४॥

ऐसें म्हणोिन िशष्यांसी । विें दाती तया कवीसी । लागला तो श्रीगुरुचरणासी । म्हणा अपण िशष्य होइन ॥३५॥

श्रीगुरु म्हणती तयासी । कल्लाश्वर श्राष्ठ अम्हांसी । पूजा करीं गा िनतय तयासी । अम्ही ताथें सदा वसों ॥३६॥

िवप्र म्हणा स्वािमयासी । प्रतयि सांडोिन चरणासी । काय पूजा कल्लाश्वरासी । ताथेंही तुम्हांसी म्यां दािखलें ॥३७॥

तूंिच स्वामी कल्लाश्वरु । त्रयमूतीचा ऄवतारु । हािच माझा सतय िनधाुरु । न सोडीं अतां तुझा चरण ॥३८॥

ऐसें िवनवोिन स्वािमयासी । अला सवें गाणगापुरासी । किवतवें का लीं बहुवसी । सावा करीत रािहला ॥३९॥

िसद्ध म्हणा नामधारकासी । कवीश्वर दोघा श्रीगुरुपाशीं । अला याणें रीतीसीं । भिक्त कररती बहुवस ॥४०॥

म्हणा सरस्वती-गंगाधरु । र्जयासी प्रसन्न होय श्रीगुरु । तयाचा घरीं कल्पतरु । सचितलें फळ पािवजा ॥४१॥

कथा कवीश्वराची ऐसी । िसद्ध सांगा नामधारकासी । पुढील कथा िवस्तारें सीं । सांगाल िसद्ध नामधारका ॥४२॥

आित श्रीगुरुचररत्रामृता परमकथाकल्पतरौ श्रीनृससहसरस्वतयुपाख्याना िसद्धनामधारकसंवादा नरहररकवीश्वर-वरप्रािप्त नाम

पंचचतवाररशोऽध्यायः ॥४५॥

श्रीगुरुदत्तात्रायापुणमस्तु ॥ श्रीगुरुदावदत्त ॥ ( ओंवीसंख्या ४२ )

पृष्ठ २४० of २७१

ऄध्याय साहच
ा ाळीसावा
श्रीगणाशाय नमः ॥ श्रीसरस्वतयै नमः ॥ श्रीगुरुभ्यो नमः ॥

नामधारक म्हणा िसद्धासी । पुढें कथा वतुली कै सी । तें िवस्तारोिन सांगावें अम्हांसी । कृ पा करीं गा दातारा ॥१॥

िसद्ध म्हणा श्रीमंता । ऐका न म्हणसी गुरुचररत्रा । तुज होतील पुत्रपौंत्रा । सदा िश्रयायुक्त तूं होसी ॥२॥

सांगो अतां एक िविचत्र । जाणें होतील पितत पिवत्र । ऐसें ऄसा श्रीगुरुचररत्र । ततपरें सीं पररयासा ॥३॥

गाणगापुरीं ऄसतां श्रीगुरु । सण अला वदपवाळी थोरु । िशष्य अला पाचारुं । अपुला घरीं िभिासी ॥४॥

सप्त िशष्य बोलािवती । एकाहूिन एक प्रीतीं । सातै जण पायां पडती । यावें अपुला घरासी ॥५॥

एकएक ग्राम एका कासी । श्रीगुरु म्हणती तयांसी । समस्तांच्या घरीं यावें कै सी । तुम्ही अपणिच िवचारा ॥६॥

तुम्हीं वांटा अपिणयांत । कवणाकडा िनरोप होत । ताथें अम्हीं जाउं म्हणत । िशष्याधीन अम्ही ऄसों ॥७॥

अपणांत अपण पुसती । समस्त अपण नाउं म्हणती । एकमाकांत झगडती । अपुला स्वामी म्हणोिनयां ॥८॥

श्रीगुरु वाररती तयांसी । तुम्ही भांडतां कासयासी । अम्ही एक गुरु सातांसी । एका घरीं याउं म्हणती ॥९॥

ऐसें वचन ऐकोिन । समस्त िवनिवती कर जोडू िन । स्वामी प्रपंच न पहावा नयनीं । समथु -दुबुळ म्हणों नया ॥१०॥

समस्तांसी पहावें समान । न िवचारावें न्यून पूणु । ईपाििसी दुबुळ म्हणोन । गंगाप्रवाश करुं अम्ही ॥११॥

िवदुरािचया घरासी । श्रीकृ ष्ण जाय भक्तींसीं । राजा-कौरवमंवदरासी । नवचा तो भक्तवतसल ॥१२॥

अम्ही समस्त तुमचा दास । कोणासी न करावें ईदास । जो िनरोप द्याल अम्हांस । तोिच अपण करुं म्हणती ॥१३॥

ऐसें म्हणोिनयां समस्त । कररती साष्टांग दंडवत । समस्त अम्हां पहावें म्हणत । िवनिवताित श्रीगुरुसी ॥१४॥

श्रीगुरु म्हणती समस्तांसी । याउं तुमच्या घरासी । सचता न धरावी मानसीं । भाक अमुची घ्या म्हणती ॥१५॥

ऐसें ऐकोिन श्रीगुरुवचन । िवनिवताित सातै जण । समस्तां अश्वािसतां याउं म्हणोन । कवणें करावा भरं वसा ॥१६॥

श्रीगुरु मनीं िवचाररती । ऄज्ञानी लोक नाणती । तयां सांगावें एकांतीं । एका कातें बोलावूिन ॥१७॥

जवळी बोलावूिन एकासी । कानीं सांगती तयासी । अम्ही यातों तुझा घरासी । कोणापुढें न सांगावें ॥१८॥

ऐसी भाक तयासी दाती । ईठोिन जाईं गांवा म्हणती । दुजा बोलावूिन एकांतीं सांगती । याउं तुझ्या घरासी ॥१९॥

ऐसें सांगोिन तयासी । पाठिवलें ग्रामासी । बोलावूिन ितसरा यासी । ताणेंिच रीतीं सांगती ॥२०॥

ऐसें सातै जण दाखा । समजावोिन गुरुनायका । पाठिवला ताणेंिचपरी ऐका । महदाियु वतुलें ॥२१॥

एकमाकां न सांगत । गाला सातही भक्त । श्रीगुरु अला मठांत । ऄितिवनोद प्रवतुला ॥२२॥

ग्रामांतील भक्तजन । हा व्यवस्था ऐकोन । िवनिवताित कर जोडोन । अम्हां सांडोिन जातां स्वामी ॥२३॥

तयांसी म्हणती श्रीगुरुमूर्मत । अम्ही रािहलों जाणा िचत्तीं । न करावी मनीं खंती । अम्ही ऄसों याथेंिच ॥२४॥

ऐसें बोलतां संतोषीं । जवळीं होउं अली िनशी । वदवाळीची त्रयोदशी । रात्रीं मंगळस्नान करावें ॥२५॥

अठरुप झाला अपण । ऄपार मिहमा नारायण । सात ठायींही गाला अपण । गाणगापुरीं होतािच ॥२६॥

ऐसी वदपवाळी जाहली । समस्तां ठायीं पूजा घातली । पुनः तैसािच व्यक्त जाहला । गौसयरुपें कोणी नाणें ॥२७॥

कार्मतकमासीं पौर्मणमासी । करावया दीपाराधनासी । समस्त भक्त अला दशुनासी । गाणगाग्रामीं श्रीगुरुजवळी ॥२८॥

समस्त नमस्कार कररती । भाटीं दहावा वदवसीं म्हणती । एकमाकातें िवचाररती । म्हणती अपला घरीं गुरु होता ॥२९॥

एक म्हणती सतय िमर्थया । समस्त िशष्य खुणा दािवत । अपण वदल्हें ऐसें वि । तें गा श्रीगुरु जवळी ऄसा ॥३०॥

पृष्ठ २४१ of २७१

समस्त जाहला तटस्थ । ग्रामलोक तयासी ऄसतय म्हणत । अमुचा गुरु याथेंिच होता । वदपवाळी याथेंिच का ली ॥३१॥

िवस्मय कररती सकळही जन । म्हणती होय हा त्रैमूर्मत अपण । ऄपार मिहमा नारायण । ऄवतार होय श्रीहरीचा ॥३२॥

ऐसा म्हणोिन भक्त समस्त । नानापरी स्तोत्र करीत । न कळा मिहमा तुझी म्हणत । वादमूर्मत श्रीगुरुनाथा ॥३३॥

तूंिच िवश्वव्यापक होसी । मिहमा न कळा अम्हांसी । काय वणाुवें श्रीचरणासी । त्रैमूर्मत तूंिच एक ॥३४॥

ऐसी नानापरी स्तुित कररती । दीपाराधना ऄितप्रीतीं । ब्राह्मणभोजन करिवती । महानंद भक्तजना ॥३५॥

श्रीगुरुमिहमा ऐसी ख्याित । िसद्ध सांगा नामधारकाप्रती । भूमंडळीं झाली ख्याित । श्रीनृससहसरस्वतीची ॥३६॥

म्हणा सरस्वती-गंगाधरु । जवळी ऄसतां कल्पतरु । नोळिखती जन ऄंध-बिधरु । वायां कष्टती दैन्यवृत्तीं ॥३७॥

भजा भजा हो श्रीगुरुसी । जें जें काम्य तुमचा मानसीं । साध्य होइल तवररतासीं । अम्हां प्रचीित अली ऄसा ॥३८॥

ऄमृत पान करावयासी । ऄनुमान पडा मूखाुसी । ज्ञानवंत भक्तजनांसी । नामामृत श्रीगुरुचें ॥३९॥

श्रीगुरुसावा करा हो करा । मारीतसा मी डांगोरा । संमत ऄसा वादशािां । गुरु तोिच त्रैमूर्मत ॥४०॥

गुरुवागळी गित नाहीं । वादशािें बोलतीं पाहीं । जा सनवदती नरदाहीं । सूकरयोनीं जन्मती ॥४१॥

तुम्ही म्हणाल भज ऐसी । अपुला आच्छानें िलिहलेंसी । वादशाि-संमतासीं । ऄसाल तरी ऄंगीकारा ॥४२॥

संसारसागर धुरंधर । ईतरावया पैलपार । अिणकाचा िनधाुर । नवहा गुरुवांचोिन ॥४३॥

िनजुळ संसार-ऄरण्यांत । पोइ घातली ऄसा ऄमृत । सावा सावा तुम्ही समस्त । ऄमरतव तवररत होइल ॥४४॥

श्रीगुरु नृससहसरस्वती । ऄवतरला ऄसा त्रयमूर्मत । गाणगाग्रामीं वास कररती । अतां ऄसा प्रतयि ॥४५॥

जा जा जाती तया स्थाना । तातकाळ होय मनकामना । कांहीं न करावें ऄनुमाना । प्रतयि दाव ताथें ऄसा ॥४६॥

अम्ही सांगतों तुम्हांसी िहत । प्रशस्त झािलया तुमचें िचत्त । गाणगापुरा जावें तवररत । म्हणा सरस्वती-गंगाधर ॥४७॥

आित श्रीगुरुचररत्रामृता परमकथाकल्पतरौ श्रीनृससहसरस्वतयुपाख्याना िसद्धनामधारकसंवादा ऄष्टस्वरुपधारणं नाम

षट् चतवाररशोऽध्यायः ॥४६॥

श्रीगुरुदत्तात्रायापुणमस्तु ॥ श्रीगुरुदावदत्त ॥ ( ओंवीसंख्या ४७ )

पृष्ठ २४२ of २७१

ऄध्याय सत्ताचाळीसावा
श्रीगणाशाय नमः ॥ श्रीसरस्वतयै नमः ॥ श्रीगुरुभ्यो नमः ॥

िसद्ध म्हणा नामधारकासी । ऄपूवु एक कथा वतुली पररयासीं । श्रीगुरुचररत्र ऄितकवतुकेंसीं । परम पिवत्र ऐक पां ॥१॥

गाणगापुरीं ऄसतां श्रीगुरु । ख्याित जाहली ऄपारु । भक्त होता एक शूद्र ु । नाम तया 'पवुताश्वर' ॥२॥

तयाच्या भक्तीचा प्रकारु । सांगान ऐका मन िस्थरु । भिक्त का ली श्रीगुरु । कायावाचामनेंकरुिन ॥३॥

श्रीगुरु िनतय संगमासी । जात ऄसती ऄनुष्ठानासी । मागीं तो शूद्र पररयासीं । अपुला शातीं ईभा ऄसा ॥४॥

श्रीगुरुतें िनतय दाखोिन । याइ धांवत शातांतूिन । साष्टांगीं नमन करुिन । पुनरिप जाय अपुला स्थाना ॥५॥

माध्यान्हकाळीं मठासी । यातां मागुती नमस्कारी पररयासीं । ऐसें वकती वदवसवषीं । शूद्र भिक्त करीतसा ॥६॥

श्रीगुरु तयासी न बोलती । नमन का िलया ईगीच ऄसती । याणेंिविध बहु काळ क्रिमती । अला शूद्र नमस्कारा ॥७॥

नमन कररतां शूद्रासी । पुसती श्रीगुरु संतोषीं । कां रा िनतय कष्टतोसी । अड पडतोसी याउिनयां ॥८॥

तुझा मनीं काय वासना । सांगा तवररत िवस्तारुन । शूद्र िवनवी कर जोडू न । शात अपुलें िपकावें ॥९॥

श्रीगुरु पुसती तयासी । काय पाररलें तुझ्या शातासी । शूद्र म्हणा यावनाळ बहुवसी । पीक जाहलें तुझा धमें ॥१०॥

तुम्हांसी िनतय नमन कररतां । पीक वदसा ऄिधकता । पोटरें यातील अतां । अतां तुझािन धमें जावूं ॥११॥

स्वामी यावें शातापाशीं । पहावें ऄमृतदृष्टींसीं । तूं समस्तां प्रितपािळसी । शूद्र म्हणोिन नुपािावें ॥१२॥

श्रीगुरु गाला शातापाशीं । पाहूिन म्हणती तया शूद्रासी । सांगान तुज जरी ऐकसी । िवश्वास होइल बोलाचा ॥१३॥

जें सांगान तुज एक वाक्येंसीं । जरी भक्तीनें ऄंगीकाररसी । तरीच सांगूं पररयासीं । एकोभावें तवां करावें ॥१४॥

शूद्र िवनवी स्वािमयासी । गुरुवाक्य कारण अम्हांसी । दुसरा भाव मजपाशीं । नाहीं स्वामी म्हणतसा ॥१५॥

मग िनरोिपती श्रीगुरु तयासी । अम्ही जातों संगमासी । परतोिन याउं माध्यान्हासी । तंव सवु पीक कापावें ॥१६॥

ऐसें सांगोिन शूद्रासी । श्रीगुरु गाला संगमासी । शूद्र िवचार करी मानसीं । गुरुवाक्य मज कारण ॥१७॥

शीि अला ग्रामांत । ऄिधकाररयासी िवनवीत । खंडोिन द्यावें अपलें शात । गत संवतसराप्रमाणें दाइन धान्य ॥१८॥

ऄिधकारी म्हणती तयासी । पीक जाहलें बहु शातासी । म्हणोिन गुतका मागतोसी । ऄंगीकार न करूं जाण ॥१९॥

नानाप्रकारें िवनवी तयासी । िद्वगुण दाइन गतसंवतसरासी ; । ऄंगीकाररलें संतोषीं । वचनपत्र िलहूिन घाती ॥२०॥

अपण ऄभयपत्र घाउिन । लोक िमळवोिन ततिणीं । गाला शाता संतोषोिन । कापीन म्हणा वागेंसीं ॥२१॥

कापूं अरं िभलें िपकासी । िी-पुत्र वर्मजती तयासी । पाषाण घाउिन िी-पुत्रांसी । मारुं अला तो शूद्र ॥२२॥

समस्तांतें मारी याणेंपरी । पळत अलीं गांवाभीतरी । अड पडती राजद्वारीं । "िपसें लागलें पतीसी ॥२३॥

पीक होतें बहुवसीं । कापूिन टावकतो मूखुपणेंसीं । वर्मजतां पहा अम्ही तयासी । पाषाण घा ईिन मारी तो ॥२४॥

संन्यासी यतीश्वराच्या बोलें । पीक सवुही कािपलें । अमुचें जािवतें भाण गालें । अिणक मासां भिितों अम्ही"॥२५॥

ऄिधकारी म्हणती तयांसी । कापीना कां अपुल्या शातासी । पत्र ऄसा अम्हांपाशीं । गतवतसरा सीं िद्वगुण द्यावें ॥२६॥

वजाुवया माणसें पाठिवती । नायका शूद्र कवणें गतीं । शूद्र म्हणा जरी ऄिधकारी भीती । पेंवीं धान्य ऄसें तें दाइन ॥२७॥

जावोिन सांगती ऄिधकाररयासी । अम्हीं सांिगतलें तया शूद्रासी । तयानें सांिगतलें तुम्हांसी । िवनोद ऄसा पररयासा ॥२८॥

जरी भीतील ऄिधकारी । तरी धान्य दाइन अतांिच घरीं । गुरें बांधीन तयांचा द्वारीं । पत्र अपण वदलें ऄसा ॥२९॥

पृष्ठ २४३ of २७१

ऄिधकारी म्हणती तयासी । अम्हां सचता ऄसा कायसी । पेंवें ठाईकीं ऄसतीं अम्हांसी । धान्य ऄसा ऄपार ॥३०॥

आतुकें होतां शूद्र दाखा । पीक कािपलें मनःपूवुका । ईभा ऄसा मागीं ऐका । श्रीगुरु अला परतोिन ॥३१॥

नमन करुिन श्रीगुरुसी । शात कािपलें दािवलें तयांसी । श्रीगुरुनाथ म्हणती तयासी । वायां कािपलें म्हणोिन ॥३२॥

िवनोदें तुज सांिगतलें । तुवां िनधाुरें कािपलें ।; म्हणा तुमचें वाक्य भलें । तेंिच कामधानु मज ॥३३॥

ऐसें ऐकोिन श्रीगुरु म्हणती । िनधाुर ऄसाल तुझा िचत्तीं । होइल ऄतयंत फळश्रुती । सचता न करीं म्हणोिनयां ॥३४॥

ऐसें सांगोिन श्रीगुरुनाथ । अला अपण ग्रामांत । सवें शूद्र ऄसा यात । अपुला घराप्रती गाला ॥३५॥

पुसावया लोक याती समस्त । होतसा तयाचा घरीं अकांत । िी-पुत्र सवु रुदन करीत । म्हणती अमुचा ग्रास गाला ॥३६॥

शूद्र समस्तां संबोखी । न करीं सचता रहा सुखी । गुरुसोय नािणजा मूखीं । कामधानु ऄसा वाक्य तयांचें ॥३७॥

एका काचा सहिगुण । ऄिधक लाभाल तुम्ही जन । िस्थर करा ऄंतःकरण । हािन नवहा मी जाणें ॥३८॥

नर म्हणतां तुम्ही तयासी । िशवमुिन ऄसा भरं वसीं । ऄसाल कारण पुढें अम्हांसी । म्हणोिन िनरोिपलें ऐसें मज ॥३९॥

श्रीगुरुकृ पा होय र्जयासी । दैन्य कैं चें ऄसा तयासी । िनधान जोडलें अम्हांसी । म्हणोिन तो शूद्र सांगतसा ॥४०॥

नानापरीनें िी-पुत्रांसी । संबोखीतसा शूद्र ऄित हषीं । आष्टवगु बंधुजनासी । याणेंिच रीतीं सांगतसा ॥४१॥

समस्त रािहला िनवांत । ऐसा अठ वदवस क्रमीत । वारा वाजला ऄित शीत । ग्रामींचें पीक नासलें ॥४२॥

समस्त राष्रींचें पीक दाखा । शीतें नासलें सकिळका । पजुन्य पिडला ऄकािळका । मूळनित्रीं पररयासा ॥४३॥

ग्राम रािहला िपकें वीण । शूद्रशात वाढलें दशगुण । वाढला यावनाळ सगुण । एका का ऄकरा फरगडेंसीं ॥४४॥

पीक झालें ऄतयंत । समस्त लोक िवस्मय करीत । दाश रािहला स्वभावें दुष्कृ त । महदाियु जहालें दाखा ॥४५॥

ता शूद्रिी संतोषोिन । शाता अली पूजा घाउिन । ऄवलोकीतसा अपुला नयनीं । महानंद करीतसा ॥४६॥

याउिन लागा पतीचा चरणीं । िवनवीतसा कर जोडू िन । बोला मधुर करुणावचनीं । िमा करणें म्हणतसा ॥४७॥

ऄज्ञानमदें ऄित वािष्टलें । नाणतां तुम्हांसी ऄित सनवदलें । श्रीगुरु कैं चा काय ऐसें म्हिणतलें । िमा करणें प्राणाश्वरा ॥४८॥

ऐसें पतीसी िवनवोिन । शातींचा पांडवांसी पूजोिन । िवचार कररती दोघाजणी । श्रीगुरुदशुना जावें अतां ॥४९॥

म्हणोिन सवु अयतीसीं । पूजों अलीं श्रीगुरुसी । स्वामी पुसती तयांसी । काय वतुमान म्हणोिनयां ॥५०॥

दोघेंजण स्तोत्र कररती । जय जया िशवमुिन म्हणती । कामधानु कु ळदैवती । तूंिच अमुचा दावराया ॥५१॥

तुझें वचनामृत अम्हां । सचतामिणप्रकार मिहमा । पूणु जाहलें अमुचें काम्य । शरण अलों तुज अिज ॥५२॥

'भक्तवतसल' ब्रीद ख्याित । ऐसें जगीं तुज वािनती । अम्हीं दािखलें दृष्टां तीं । म्हणोिन चरणीं लागलीं ॥५३॥

नाना प्रकारें पूजा अरती । शूद्र-िी करीतसा भक्तीं । श्रीगुरु संतोषला ऄितप्रीतीं । म्हणती लक्ष्मी ऄखंड तुझा घरीं ॥५४॥

िनरोप घाउिन दोघेंजण । गालीं अपुला अश्रमासी जाण । कररतां मास काळक्रमण । पीक जाहलें ऄपार ॥५५॥

गतसंवतसराहूिन दाखा । शतगुण जाहलें धान्य ऄिधका । शूद्र म्हणतसा ऐका । ऄिधकाररयासी बोलावोिन ॥५६॥

शूद्र म्हणा ऄिधकाररयासी । पीक गालें सवु गांवासी । ररता वदसतसा कोठारासी । अपण दाइन ऄधु वांटा ॥५७॥

गतवतसर-िद्वगुण तुम्हांसी । ऄंगीकृ त होय पररयासीं । धान्य जाहलें बहुवसीं । शतािधकगुण दाखा ॥५८॥

दाइन ऄधु भाग मी संतोषीं । संदह

ा न करा हो मानसीं । ऄिधकारी म्हणती तयासी । धमुहािन का वीं करुं ॥५९॥

गुरुकृ पा ऄसतां तुजवरी । पीक जाहलें बहुतापरी । नाउिनयां अपुला घरीं । रार्जय करीं म्हणती तयासी ॥६०॥

पृष्ठ २४४ of २७१

संतोषोिन शूद्र दाखा । िवप्रांसी वांटी धान्य ऄनाका । घाउिन गाला सकिळका । राजवांटा दाउिन ॥६१॥

िसद्ध म्हणा नामधारकासी । श्रीगुरुचररत्र-मिहमा पररयासीं । दृढ भिक्त ऄसा सदा र्जयासी । कैं चें दैन्य तया घरीं ॥६२॥

सकळाभीष्ट तयासी होती । लक्ष्मी राहा ऄखंिडती । श्रीगुरुसावा भावभक्तीं । म्हणा सरस्वती-गंगाधर ॥६३॥

आित श्रीगुरुचररत्रामृता परमकथाकल्पतरौ श्रीनृससहसरस्वतयुपाख्याना िसद्धनामधारकसंवादा शूद्रवरप्रदानं नाम सप्तचतवाररशोऽध्यायः

॥४७॥

श्रीगुरुदत्तात्रायापुणमस्तु ॥ श्रीगुरुदावदत्त ॥ ( ओंवीसंख्या ६३)

पृष्ठ २४५ of २७१

ऄध्याय ऄठ्ठाचाळीसावा
श्रीगणाशाय नमः ॥

िसद्ध म्हणा नामधारकासी । ऄपूवु झालें पररयासीं । गुरुचररत्र िवस्तारें सी । सांगतां संतोष होतसा ॥१॥

गाणगापुरीं ऄसतां गुरु । ख्याित झाली ऄपरं पारु । भक्त होता एक शूद्र ू । तयाची कथा ऐक पां ॥२॥

श्रीगुरु िनतय संगमासी । जात ऄसता ऄनुष्ठानासी । मागी तो शूद्र पररयासीं । अपुला शातीं ईभा ऄसा ॥३॥

श्रीगुरुतें िनतय दाखोिन । धावत याउिन शातांतूनी । अपण साष्टांगीं नमोिन । पुनरिप जात अपुला स्थाना ॥४॥

माध्यान्हकाळीं मठासी याता । पुनरिप चरणीं ठा वी माथा । ऐसा वकतीएक वदवस होतां । शूद्राची भिक्त वाढली ॥५॥

श्रीगुरु तयासी न बोलती । नमन का िलया ईभा ऄसती । याणें िवधीं बहु काळ क्रिमती । अला शूद्र नमस्कारा ॥६॥

नमस्काररतां शूद्रासी श्रीगुरु पुसती संतोषीं । कां गा िनतय तूं कष्टतोसी । नमन कररसी याउिनया ॥७॥

तुझा मनीं काय वासना । सांग तवररत अम्हां जाणा । शूद्र म्हणा अवड मना । शात ऄिधक िपकावें ॥८॥

तयासी पुसती गुरुनाथ । काय पाररलें शातांत । शूद्र म्हणा यावनाळ बहुत । पीक अलें तुझा धमीं ॥९॥

नमस्काररतां तुम्हां िनतय । पीक अलें ऄसा ऄतयंत । पोटरीं यातील तवररत । अतां तुझािन धमीं जावूं ॥१०॥

स्वामी यावें शातापासीं । पहावें ऄमृतदृष्टींसी । तूं समस्तां प्रितपािळसी । शूद्र म्हणोिन न ईपािावें ॥११॥

श्रीगुरु गाला शातापासीं । पाहूिन म्हणती तया शूद्रासी । सांगान एक ऐकसी । िवश्वास होइल बोलाचा ॥१२॥

जें सांगान मी तुजसी । जरी भक्तीनें ऄंिगकाररसी । तरीच सांगूं पररयासीं । एकभावें तवां करावें ॥१३॥

शूद्र िवनवी स्वािमयासी । गुरुवाक्य कारण अम्हांसी । दुसरा भाव अम्हांसी । नाहीं स्वामी म्हणा तो ॥१४॥

मग िनरोिपती श्रीगुरु तयासी । अम्ही जातों संगमासी । परतोिन याउं मध्यान्हासी । तंव कापावें सवु पीक ॥१५॥

ऐसें सांगोिन शूद्रासी । श्रीगुरु गाला संगमासी । शूद्र िवचारी मानसीं । गुरुवाक्य अपणा कारण ॥१६॥

शीि अला ग्रामांत । ऄिधकाररयासी िवनवीत । खंडोिन द्यावें मला शात । गत संवतसराप्रमाणें धान्य दाइन ॥१७॥

ऄिधकारी म्हणती तयासी । पीक झालें ऄसा बहुवसीं । या कारणें ईक्तें मागसी । ऄंिगकार न कररती ॥१८॥

नाना प्रकारें िवनवी तयांसी । िद्वगुण दाइन गतसंवतसरा सी । ऄंिगकाररलें संतोषीं । वचनपत्र िलहून घाती ॥१९॥

अपण ऄभयपत्र घाउिन । लोक िमळवोिन ततिणीं । गाला शातांत संतोषोिन । म्हणा कापा तयासी ॥२०॥

कापूं लागतां शातासी । िी-पुत्र वर्मजती तयासी । पाषाण घाउिन िियासी । मारुं अला तो शूद्र ॥२१॥

पुत्रातें मांरी याणेंपरी । पळत अला गांवाभीतरीं । अड पडतां राजद्वारीं । िपसें लागलें पतीसी ॥२२॥

पीक ऄसा बहुवसी । कापून टावकतो मूखुपणेंसी । वर्मजतां पहा अम्हांसी । पाषाणघाईं माररलें ॥२३॥

संन्याशाचें माहातम्य वाचें बोला । पीक सवु कोमळ कािपलें । अमुचें जीिवतव भाणास गालें । अिणक भिितों एक मास अम्ही ॥२४॥

ऄिधकारी म्हणती तयासी । कापी ना का अपुल्या शातासी । पत्र ऄसा अम्हांपासीं । गतसंवतसरा िद्वगुण धान्य द्यावें ॥२५॥

वजाुवया माणसें पाठिवती । शूद्र न ऐका कवणा गतीं । शूद्र म्हणा ऄिधकारी भीतीं । पावीचा कण अतां दाइन ॥२६॥

दूत सांगती ऄिधकाररयासी । अम्हीं सांिगतलें शूद्रासी । सांगोिन पाठिवलें तुम्हांसी । िवनोद ऄसा पररयासा ॥२७॥

जरी िभतील ऄिधकारी । तरी दाइन अतांिच घरीं । गुरें बांधीन तयांचा द्वारीं । पत्र अपण वदलें ऄसा ॥२८॥

दूत सांगती ऐशा रीतीं । पुढें वतुली काय िस्थित । राजा ऄिधकारी तयाप्रती । काय ईत्तर बोलतसा ॥२९॥

ऄिधकारी म्हणती तयासी । अम्हां सचता कायसी । पाव ठाईकें अहा अम्हांसी । धान्य अहा ऄपार ॥३०॥

पृष्ठ २४६ of २७१

आतुकें होतां शूद्रें दाखा । पीक कािपलें मनःपूवुका । ईभा ऄसा मागीं ऐका । श्रीगुरु अला परतोिन ॥३१॥

नमन करोिन श्रीगुरुसी । शात दाखिवलें कािपलें ऐसी । श्रीगुरु म्हणती तयासी । वायां कािपलें म्हणोिन ॥३२॥

िवनोदें तुज सांिगतलें । तुवां िनधाुरें कापलें । शूद्र म्हणा तुमचें वाक्य भलें । तेंिच मज कामधानु ॥३३॥

ऐसें ऐकोिन श्रीगुरु म्हणती । िनधाुर ऄसा तुझा िचत्तीं । होइल ऄतयंत फळप्रािप्त । सचता न करीं मानसीं ॥३४॥

ऐसें सांगोिन श्रीगुरुनाथ । अला अपण ग्रामांत । सवें शूद्र ऄसा यात । अपुला घराप्रती गाला ॥३५॥

पुसावया याती समस्त । तयाचा घरीं होतो अकांत । स्त्री-पुत्र सवु रुदन करीत । म्हणती अपुला ग्रास गाला ॥३६॥

शूद्र समस्तांतें संबोखी । न करीं सचता रहा सुखी । गुरुसोय नाणती मूखी । कामधानु वाक्य तयांचें ॥३७॥

एका काचा सहस्त्रगुण । ऄिधक लाभ तुम्हां जाण । िस्थर करा ऄंतःकरण । हािन नवहा िनधाुर पैं ॥३८॥

गुरुकृ पा होय र्जयासी । दैन्य कै चें होय तयासी । िनधान जोडलें अम्हांसी । म्हणोिन शूद्र सांगतसा ॥३९॥

नर म्हणूं नया श्रीगुरुसी । िशवस्वरुप जाणा भरं वसीं । ऄसा कारण पुढें अम्हांसी । म्हणोिन िनरोिपलें ऄसा मज ॥४०॥

नानापरी स्त्री-पुत्रांसी । संबोिधत ऄसा शूद्र ऄित हषीं । आष्टजन बंधुवगाुसी । याणेंिच रीतीं सांगतसा ॥४१॥

समस्त रािहला िनवांत । ऐसें अठ वदवस क्रिमत । वायु झाला ऄित शीत । समस्त िपकें नासलीं ॥४२॥

समस्त ग्रामींची िपकें दाखा । शीतें नासलीं सकिळका । पजुन्य पडला ऄकािळका । मूळ नित्रीं पररयासा ॥४३॥

ग्राम रािहला िपकावीण । शूद्रशात वाढलें शतगुणें । वाढला यावनाळ सगुण । एका का ऄकरा फरगडेंसी ॥४४॥

तैं शूद्र-स्त्री संतोषोिन । शाता अली पूजा घाउिन । ऄवलोवकतसा अपुला नयनीं । महानंद कररतसा ॥४५॥

पीक झालें ऄतयंत । दाखोिनया समस्त । याउिन जन समस्त ताथ । महदाियु करीत दाखा ॥४६॥

याउिन लागा पितचरणीं । िवनवीतसा कर जोडोिन । बोला मधुर करुणावचनीं । िमा करीं म्हणतसा ॥४७॥

ऄज्ञानमदें ऄित वािष्टलें । नाणतां तुम्हांतें सनवदलें । गुरु कै चा काय म्हिणतलें । िमा करणें प्राणनाथ ॥४८॥

ऐसें पतीसी संबोधोिन । शातींचा दाव पूजोिन । िवचार का ला दोघांनीं । गुरुदशुना जावें अतां ॥४९॥

म्हणोिन सांगा िियासी । पूजों अलीं श्रीगुरुसी । स्वामी पुसती तयांसी । काय वतुमान म्हणोिनया ॥५०॥

चरणीं लागलीं तावहां दोन्ही । हस्तद्वय जोडोिन । स्वामीदशुन ईल्हासोिन । ईभीं ठाकलीं संमुख ॥५१॥

दोघेंजणें स्तोत्र कररती । जय जयाजी श्रीगुरुमूती । कामधानु कु ळदैवत म्हणती । तूंिच अमुचा गुरुराया ॥५२॥

तुझें ऄमृतवचन अम्हां । सचतामिणप्रकार मिहमा । पूणु का लें अमुच्या कामा । शरण अलों तुज अम्ही ॥५३॥

भक्तवतसल ब्रीदख्याित । ऐसें जगीं तुज वािनती । अम्हीं दािखलें दृष्टां तीं । म्हणोिन चरणीं लागलीं ॥५४॥

नाना प्रकारें पूजा अरती । शूद्र-स्त्री करीतसा भक्तीं । श्रीगुरु बोलती ऄितप्रीतीं । लक्ष्मी ऄखंड तुझा घरीं ॥५५॥

िनरोप घाउिन दोघेंजण । गालीं अपुला अश्रमीं जाण । कररतां मास काळक्रमण । पीक अलें ऄपार ॥५६॥

गतसंवतसराहूिन दाखा । शतगुणी झालें धान्य ऄिधका । शूद्र म्हणतसा ऐका । ऄिधकाररयातें बोलावोिन ॥५७॥

शूद्र म्हणा ऄिधकाररयासी । पीक गालें सवु गांवासी । वोस वदसा कोठारासी । अपण दाउं ऄधाु भाग ॥५८॥

गतवषाु िद्वगुण तुम्हांसी । ऄंिगकाररलें मीं पररयासीं । धान्य झालें बहुवसीं । शतगुणें ऄिधक दाखा ॥५९॥

परी दाइन ऄधु संतोषीं । संदाह न धरा हो मानसीं । ऄिधकारी म्हणती तयासी । धमुहािन का वी करुं ॥६०॥

गुरुकृ पा होतां तुजवरी । पीक झालें बहुतांपरी । नाउिनया अपुला घरीं । रार्जय करीं म्हणती तया ॥६१॥

संतोषोिन शूद्र दाखा । िवप्रासी वांटी धान्य ऄनाका । घाउिन गाला सकिळका । राजधान्य दाउिन ॥६२॥

पृष्ठ २४७ of २७१

िसद्ध म्हणा नामधारकासी । श्रीगुरुचररत्र-मिहमा पररयासीं । दृढ भिक्त ऄसा र्जयासी । दैन्य कै चें तया घरीं ॥६३॥

सकळाभीष्टें तयासी होती । लक्ष्मी राहा ऄखंिडती । गुरु सावा हो िनििती । म्हणा सरस्वतीगंगाधर ॥६४॥

आित श्रीगुरुचररत्रामृत । गुरुिशष्यसंवाद िवख्यात । भक्ता शूद्रा वर प्राप्त । ऄष्टचतवाररशोऽध्याय हा ॥६५॥

आित श्रीगुरुचररत्रपरमकथाकल्पतरौ श्रीनृससहसरस्वतयुपाख्याना िसद्धनामधारकसंवादा शूद्रवरप्रदानं नाम ऄष्टचतवाररशोऽध्यायः ॥४८॥

श्रीगुरुदत्तात्रायार्मपतमस्तु ॥ ओवीसंख्या ॥६५॥

पृष्ठ २४८ of २७१

ऄध्याय एकोणपन्नासावा
श्रीगणाशाय नमः ।

नामधारक िशष्य सगुण । िसद्धमुनीतें नमन करुन । िवनवीतसा कर जोडू न । भिक्तभावेंकरोिनया ॥१॥

त्रैमूतीचा ऄवतार । झाला वाषधारी नर । रािहला प्रीतीं गाणगापुर । कवण िात्र म्हणोिनया ॥२॥

भूमीवरी प्रख्यात । तीथें ऄसती ऄसंख्यात । समस्त सांडोिनया याथ काय कारण वांस का ला ॥३॥

या स्थानाचें मिहमान । सांगा स्वामी िवस्तारोन । म्हणोिन धरी िसद्धाचा चरण । नामधारक तया वाळीं ॥४॥

ऐकोन तयाचें वचन । िसद्धमुिन संतोषोन । सांगतसा िवस्तारोन । ऐका श्रोता एकिचत्तें ॥५॥

अिश्वन वद्य चतुदश

ु ीसी । वदपवाळी पवुणीसी । श्रीगुरु म्हणती िशष्यांसी । स्नान करावें ित्रस्थळीचें ॥६॥

गया-प्रयाग-वाराणशीसी । चला यात्रा पुत्रकलत्रेंसी । िवप्र म्हणती श्रीगुरुसी । अआती करणें म्हणोिनया ॥७॥

ऐकोन श्रीगुरु हांसती । ग्रामजवळी तीथें ऄसती । करणें न लागा तुम्हां अआती । चला नाइन तुम्हांसी ॥८॥

ऐसें म्हणोिन भक्तांसी । गाला ऄमरजासंगमासी । स्नान का लें महाहषीं । िशष्यांसिहत श्रीगुरुंनीं ॥९॥

गुरु म्हणती िशष्यांसी । मिहमा ऄपार संगमासी । प्रयागसमान पररयासीं । षट् कु ळामध्यें स्नान करणें ॥१०॥

िवशाष नदी भीमातीर । ऄमरजासंगम थोर । गंगा यमुना वाहा िनधाुर । तीथु बरवें पररयासा ॥११॥

िवशाषें अपण ईत्तरा वाहा । याचें पुण्य ऄपार अहा । शतािधक पुण्य पाहा । काशीहून पररयासा ॥१२॥

अिणक ऄष्ट तीथें ऄसती । तयांचा मिहमा िवख्यात जगतीं । सांगान ऐका एकिचत्तीं । श्रीगुरु म्हणती िशष्यांसी ॥१३॥

ऐकोन श्रीगुरुचें वचन । िवनिवताती भक्तजंन । ऄमरजानदी नाम कोण । कोणापासाव ईतपित्त ॥१४॥

श्रीगुरु म्हणती भक्तांसी । बरवें पुिसलें अम्हांसी । जालंधर पुराणासी । ऄसा कथा प्रख्यात ॥१५॥

जालंधर नामें िनशाचर । समस्त सजवकलें सुरवर । अपुलें का लें आं द्रपुर । समस्त दाव पळाला ॥१६॥

दावा दैतयां झालें युद्ध । सुरवर माररला बहुिवध । आं द्रें जाउिन प्रबोध । इश्वराप्रती सांिगतला ॥१७॥

आं द्र म्हणा ऐक िशवा । दैतयें माररलें ऄसा दावां । शीि प्रितकार करावा । म्हणोिन चरणीं लागला ॥१८॥

अम्ही माररतों दैतयांसी । रक्त पडतसा भूमीसी । ऄिखल दैतयसबदूस

ं ी । ऄिधक ईपजवी भूमीवरी ॥१९॥

स्वगु मृतयु पाताळ । सवुत्र माररलें दैतयकु ळ । माररला अमुचा दाव सकळ । म्हणोिन अलों तुम्हांपासीं ॥२०॥

ऐसें वचन ऐकोिन । इश्वर प्रर्जवाळला मनीं । िनघाला रुद्र होउिन । दैतयिनदाुळण करावया ॥२१॥

आं द्र िवनवी इश्वरासी । वधावया दैतयांसी । जीवन अणावया दावांसी । ऐसा प्रितकार करावा ॥२२॥

संतोषोिन िगररजारमण । ऄमृतमंत्र ईच्चारोन । घट वदधला ततक्ष्ण । संजीवनी ईदक दाखा ॥२३॥

तें ईदक घावोिन आं द्रराव । सशपतािच समस्त दाव । ईठोिनया ऄमर सवु । स्वगाुस जाती तया वाळीं ॥२४॥

ईरलें ऄमृत घटीं होतें । घाउिन जातां ऄमरनाथें । पिडलें भूमीं ऄविचतें । प्रवाह अला िितीवरी ॥२५॥

ता संजीवनी नामें नदी । ईद्भवली भूमीं प्रिसद्धी । ऄमरजा नाम यािच िवधीं । प्रख्यात झाली ऄवधारा ॥२६॥

या कारणें या नदीसी । जा स्नान कररती भक्तींसी । काळमृतयु न बाधा तयासी । ऄपमृतयु घडा का वी ॥२७॥

शतायुषी पुरुष होती । रोगराइ न पीिडती । ऄपस्मारावद रोग जाती । ब्रह्महतयावद पातकें ॥२८॥

ऄमृतनदी नाम ितयासी । संगम झाला भीमरथीसी । तीथु झालें प्रयागसरसी । ित्रवाणीचा संगम ॥२९॥

कार्मतकावद माघमासीं । स्नान कररती भक्तींसी । आह सौख्य परलोकासी । मोिस्थाना पावती ॥३०॥

पृष्ठ २४९ of २७१

सोम-सूयु-ग्रहणासी । संक्रमण सोम-ऄमावास्यासी । पुण्यितिथ एकादशीसी । स्नान करावें ऄनंत पुण्य ॥३१॥

सािधतां प्रितवदवस जरी । सदा करावें मनोहरी । समस्त दोष जाती दूरी । शतायुषी िश्रयायुक्त होय ॥३२॥

ऐसा संगममिहमा ऐका । पुढें सांगतसें तीथु िवशाखा । वदसा ऄश्वतथ संमुखा । मनोहर तीथु ऄसा ॥३३॥

या तीथी स्नान का िलया । मनोहर पािवजा काया । कल्पवृिस्थानीं ऄनुपम्या । किल्पलें फळ पािवजा ॥३४॥

ऄश्वतथ नवहा हा कल्पतरु । जाणावें तुम्हीं िनधाुरु । जें जें सचितती मनीं नरु । पावती काम्यें ऄवधारा ॥३५॥

ऐसें मनोहर तीथु । ठावें ऄसा प्रख्यात । संमुख ऄसा ऄश्वतथ । सदा ऄसो यािचया गुणें ॥३६॥

जा जन याउिन सावा कररती । तयांचा मनोरथ पुरती । न धरावा संदाह अतां िचत्तीं । ऐसें म्हणती श्रीगुरुनाथ ॥३७॥

अम्ही वसतों सदा याथें । ऐसें जाणा तुम्ही िनरुतें । दृष्टीं पडतां मुिक्त होता । खूण तुम्हां सांगान ॥३८॥

कल्पवृिातें पूजोिन । मग जावें शंकरभुवनीं । संगमाश्वर ऄसा ित्रनयनी । पूजा करावी मनोभावें ॥३९॥

जैसा पवुती मिल्लकाजुुन । तैसा संगमीं रुद्र अपण । भिक्तपूवुक प्रदििण । करावी तुम्ही ऄवधारा ॥४०॥

नंवदका श्वरातें नमोिन । नमन करावें चंडस्थानीं । पूणु नदीं सव्य करोिन । मग जावें सोमसूत्रासी ॥४१॥

सवेंिच परतोिन वृषभासी । नमोिन जावें चंडापासीं । पुनः जावें सोमसूत्रासी । याणें िवधीं प्रदििणा ॥४२॥

ऐसी प्रदििणा दाखा । तीन वाळां करोिन ऐका । वृषभस्थानीं याउिन िनका । ऄवलोकावें िशवासी ॥४३॥

वामहस्तीं वृषण धरोिन । तजुनी ऄंगुष्ठ शृंगीं ठा वोिन । पूजा पहावी दोनी नयनीं । आं द्रासमान होय नर ॥४४॥

धनधान्यावद संपित्त । लक्ष्मी राहा ऄखंिडती । पुत्र पौत्र तयासी होती । संगमाश्वर पूिजिलया ॥४५॥

पुढें तीथु वाराणशी । ऄघु कोश पररयासीं । ग्राम ऄसा नागाशी । ताथोिन ईद्भव ऄसा जाण ॥४६॥

याचें ऄसा अख्यान । कथा नवहा प्रतयि जाण । होता एक ब्राह्मण । भारद्वाज गोत्राचा ॥४७॥

िवरक्त ऄसा इश्वरभक्त । सवुसंग तयाग करीत । अपण रत ऄनुष्ठानांत । सदा ध्याइ िशवासी ॥४८॥

प्रसन्न झाला चंद्रमौळी । सदािशव वदसा जवळी । िवप्रा अल्हाद सवु काळीं । दाहभाव िवसरोिन सहडत ॥४९॥

लोक म्हणती िपसा तयासी । सनदा कररती बहुवसीं । दोघा बंधु ऄसती तयासी । नामें तयांचीं ऄवधारा ॥५०॥

एका नाम ऄसा इश्वर । दुसरा नामें ऄसा पांडुरंगाश्वर । बंधु एकला करोिन ऄवहार । अपण िनघाला काशीसी ॥५१॥

करोिनया सवु अआती । सवु िनघाला तवररती । तया िपशातें पाचाररती । चला जाउं म्हणोिनया ॥५२॥

ब्रह्मज्ञानी िद्वज िनका । िपसा म्हणती मूखु लोका । बंधूंिस म्हणा िद्वज ऐका । नका जाउं काशीसी ॥५३॥

िवश्वाश्वर ऄसा मजजवळी । दावीन तुम्हां तातकाळीं । अियु कररती सकळी । दावीं म्हणती बंधुजन ॥५४॥

काशीस जावें ऄित प्रयास । याथें भाटा तरी कां सायास । म्हणोिन बोलताती हषु । तया वा ळीं ऄवधारा ॥५५॥

आतुवकया ऄवसरीं । िवप्र गंगास्नान करी । ध्यानस्थ होता सािातकारी । इश्वर अला तयाजवळी ॥५६॥

िवनवीतसा िशवासी । अम्हां िनतय पािहजा काशी । दशुन होय िवश्वाश्वरासी । म्हणोिन चरणीं लागला ॥५७॥

इश्वर भोळा चक्रवती । प्रसन्न झाला ऄितप्रीतीं । वदसा तीच काशी तवररतीं । मिणकर्मणका कुं ड झालें ॥५८॥

िवश्वाश्वराची मूर्मत एक । िनघाली कुं डीं िवशाख । नदी ईत्तरा वदसा िनक । एकबाणप्रमाण ऄसा ॥५९॥

ईदक िनघालें कुं डांतून । जैसें भागीरथी गहन । र्जया र्जया ऄसती काशींत खुणा । समस्त ऄसती तयासी ॥६०॥

संगम झाला नदी भीमा । तीथु ऄसा काशी ईत्तमा । अचार कररती सप्रामा । बंधु ज्ञानी म्हणती मग ॥६१॥

म्हणा ब्राह्मण बंधूंसी । काशीस न जावें अमुचा वंशीं । समस्तें अचरावें ही काशी । अम्हां शंकरें सांिगतलें ॥६२॥

पृष्ठ २५० of २७१

अपुलें नाम ऐसें जाणा । गोसावी नाम िनधाुरीं खुणा । तुम्हीं बंधु दोघाजणां । अराधावें ऐसें िनरोिपलें ॥६३॥

दोघीं जावें पंढरपुरा । ताथें ऄसा पुंडलीकवरा । सदा तुम्ही पूजा करा । अराध्या नामें िवख्यात ॥६४॥

प्रितवषीं कार्मतकीसी । याथें यावें िनधाुरेंसी । तीथु ऄसा िवशाषीं । ऐसें म्हणा ब्राह्मण ॥६५॥

श्रीगुरु म्हणती भक्तासी । काशीतीथु प्रगटलें ऐसी । न धरावा संशय तुम्हीं मानसीं । वाराणसी प्रतयि ही ॥६६॥

ऐकोिन समस्त िद्वजवर । कररती स्नान िनमुळ अचार । ताथोिन पुढें याती गुरुवर । िसद्ध सांगा नामधारका ॥६७॥

श्रीगुरु म्हणती सकिळकांसी । तीथु दािवती पापिवनाशी । स्नानमात्रें पाप नाशी । जै सा तृणा ऄिग्न लागा ॥६८॥

अपुला भिगनी रतनाइसी । दोष ऄसा बहुवसीं । बोलावोिन तया समयासी । पुसताती श्रीगुरुमूर्मत ॥६९॥

ऐक पूवुदोष भिगनी । तूं अलीस अमुचा दशुनीं । पाप तुझें ऄसा गहनीं । अठवणें करीं मनांत ॥७०॥

ऐकोिन श्रीगुरुच्या बोला । पायां पडा वाळोवाळां । ऄज्ञान अपण मूढ का वळा । आतुकें कै सें ज्ञान मज ॥७१॥

तूं जगदातमा िवश्वव्यापक । तूंिच ज्ञानर्जयोितप्रकाशक । सवु जाणसी तूंिच एक । िवस्तारोिन सांग मज ॥७२॥

श्रीगुरु म्हणती ितयासी । अपुलें पाप मज पुससी । विधलें पांच माजाुरांसी । नाणसी खूण धरीं अपुलीं ॥७३॥

होती माजाुरी गर्मभणी । प्रसूित झाली भांडयामधुनी । न पाहतां ईदक घालुनी । झाकोिन ठा िवली ऄग्नीवरी ॥७४॥

पांच माजाुरांचा घात । लागला दोष बहुत । ऐसें ऐकोिनया तवररत । श्वातकु ष्ठ झाला ितसी ॥७५॥

दाखोिनया भयाभीत झाली । श्रीगुरुचरणा याउिन लागली । िवनवीतसा करुणा बहाळी । कृ पा करी गा गुरुमूर्मत ॥७६॥

करोिन समस्तपापरािश । तीथीं जाती वाराणशी । मी अलें तुझा दशुनासी । पापावागळी होइन म्हणोिन ॥७७॥

श्रीगुरु पुसती ितयासी । तुज राहा पापरािश । पुढला जन्मीं जरी भोिगसी । तरी कु ष्ठ जाइल अतां ॥७८॥

रतनाइ िवनवी स्वािमयासी । ईबगलें बहुत जन्मासी । यािच कारणें तुझा दशुनासी । पापावागळें होउं म्हणतसें ॥७९॥

अतां पुरा जन्म अपणा । म्हणोिन धररला तुझा चरणा । यािच जन्मीं भोगीन जाणा । पापाचें फळ म्हणतसा ॥८०॥

आतुकें ऐकोिन गुरुमूर्मत । रतनाइस िनरोप दाती । पापिवनाश तीथाु जाय तवररती । स्नानमात्रें जाइल कु ष्ठ ॥८१॥

िनतय करीं हो याथें स्नान । सप्तजन्मींचा दोष दहन संदाह न कररतां होय ऄनुमान । म्हणोिन सांगती श्रीगुरु ॥८२॥

िसद्ध म्हणा नामधारकासी । अम्हीं दािखलें दृष्टींसी । स्नान कररतां ित्ररात्रीसी । कु ष्ठ ितचें पररहाररलें ॥८३॥

ऐसें प्रख्यात तीथु दाखा । नाम पापिवनाशी ऐका । जा कररती स्नान भिक्तपूवुका । सप्तजन्मींचीं पापें जाती ॥८४॥

तीथुमिहमा दाखोन । रतनाबाइ संतोषोन । रािहली मठ बांधोन । तीथाुसिन्नध ऄवधारा ॥८५॥

पुढें कोरटतीथु दाखा । श्रीगुरु दािवती सकिळकां । स्नानमात्रें होय िनका । याचें अख्यान बहु ऄसा ॥८६॥

जंबुद्वीपीं िजतकीं तीथें । एका क मिहमा ऄपररिमतें । आतुवकया वास कोरटतीथें । िवस्तार ऄसा सांगतां ॥८७॥

सोम-सूयु-ग्रहणासी । ऄथवा संक्रांितपवुणीसी । ऄमापौर्मणमा प्रितपदासी । स्नान ताथें करावें ॥८८॥

सवतसासी धानु दाखा । सालंकृत करोिन ऐका । दान द्यावें िद्वजा िनका । एका क दान कोरटसरसा ॥८९॥

तीथुमिहमा अहा कै सी । स्नान का िलया ऄनंत फळ पावसी । एका क दान कोटीसरसी । दोन तीथीं करावें ॥९०॥

पुढें तीथु रुद्रपद । कथा ऄसा ऄितिवनोद । गयातीथु समप्रद । ताथें ऄसा ऄवधारा । जा जा अचार गयासी । करावा ताथें पररयासीं । पूजा

करा रुद्रपदाची । कोरट जन्मींचीं पापें जाती ॥९२॥

पुढें ऄसा चक्रतीथु ऄितिवशाष पिवत्र । का शव दाव सिन्नध तत्र । पुण्यरािशस्थान ऄसा ॥९३॥

या तीथी स्नान कररता । ज्ञान होय पिततां । ऄिस्थ होती चक्रांवकता । द्वारावतीसमान दाखा ॥९४॥

पृष्ठ २५१ of २७१

या तीथीं स्नान करोिन । पूजा करावी का शवचरणीं । द्वारावती चतुगुणी । पुण्य ऄसा ऄवधारा ॥९५॥

ऐकोिन श्रीगुरुचें वचन । समस्त कररती स्नान दान । पुढें ऄसा मन्मथदहन । तीथु सांगती श्रीगुरु ॥९६॥

ग्रामपूवुभागासी । कल्लाश्वर दाव पररयासीं । जैसें गोकणुमहाबळा श्वरासी । समान िा त्र पररयासा ॥९७॥

मन्मथ तीथीं स्नान करावें । कल्लाश्वरातें पूजावें । प्रजावृिद्ध होय बरवें । ऄष्टै ियें पािवजा ॥९८॥

अषाढ श्रावण मासीं । ऄिभषाक करावा दावासी । दीपाराधना कार्मतकमासीं । ऄनंत पुण्य ऄवधारा ॥९९॥

ऐसा ऄष्टतीथुमिहमा । सांगती श्रीगुरु पुरुषोत्तमा । संतोषोिन भक्त ईत्तमा । ऄित ईल्हास कररताती ॥१००॥

म्हणती समस्त भक्तजन । नाणों तीथाुचें मिहमान । स्वामीं िनरोिपलें कृ पानें । पुनीत का लें अम्हांसी ॥१॥

जवळी ऄसतां समस्त तीथें । कां जावें दूर यात्रा । स्थान ऄसा हें पिवत्र । म्हणोिन समस्त अचरती ॥२॥

ऄष्टतीथें सांगत । श्रीगुरु गाला मठांत । समाराधना कररती भक्त । महानंद प्रवतुला ॥३॥

िसद्ध म्हणा नामधारकासी । तीथुमिहमा अहा ऐसी । श्रीगुरु सांगती अम्हांसी । म्हणोिन तुज िनरोिपलें ॥४॥

म्हणा सरस्वतीगंगाधर । िात्र थोर गाणगापुर । तीथें ऄसती ऄपरं पार । अचरा तुम्ही भक्तीनें ॥५॥

आित श्रीगुरुचररत्रामृत । िसद्धमुिन-िशष्यसंवाद बहुत । गाणगापुरमाहातम्य िवख्यात । एकु णपन्नासाव्यांत किथयालें ॥१०६॥

आित

श्रीगुरुचररत्रपरमकथाकल्पतरौ श्रीनृससहसरस्वतयुपाख्याना िसद्धनामधारकसंवादा ऄमरजासंगमगाणगापुरिात्रमिहमावणुनं नाम

एकोनपंचाशत्तमोऽध्यायः ॥४९॥

श्रीगुरुदत्तात्रायार्मपतमस्तु ॥ ओवीसंख्या ॥ १०६ ॥

॥श्रीगुरुदत्तात्रायापुणमस्तु ॥

पृष्ठ २५२ of २७१

ऄध्याय पन्नासावा
श्रीगणाशाय नमः । िसद्ध म्हणा नामधारका । पुढें ऄपूवु झालें ऐका । पूवीं रं जक-कथानका । तूंतें अपण िनरोिपलें ॥१॥

तयानें मािगतला वर । रार्जयपद धुरंधर । प्रसन्न झाला तयासी गुरुवर । वदधला वर पररयासा ॥२॥

ईपजला तो म्लेंच्छ जातींत । वैदरु ीनगरीं रार्जय करीत । पुत्रपौत्रीं नांदत । महानंदें पररयासा ॥३॥

ऐसा राजा तो यवन । होता अपण संतोषोन । ऄश्व गज ऄपार धन । पायभारा िमित नाहीं ॥४॥

अपण तरी याितहीन । पुण्यवासना ऄंतःकरण । दानधमु करी जाण । समस्त यातीं एकभावें ॥५॥

िवशाष भिक्त िवप्रांवरी । ती ऄसा पूवुसंस्कारीं । ऄसती दावालयें भूमीवरी । ईपद्रव नादी तयांसी ॥६॥

तया घरचा पुरोिहत । तया रायातें िशकवीत । अपण होउन म्लेंच्छ जात । दाविद्वज सनदावें ॥७॥

तयांतें तुम्ही सािवतां दाख । ताणें होय ऄपार पातक । याितधमु करणें सुख । ऄनंत पुण्य ऄसा जाणा ॥८॥

मंदमित िद्वजजाती । दाखा पाषाणपूजा कररती । समस्तांतें दाव म्हणती । काष्ठवृिपाषाणांसी ॥९॥

धानूसी म्हणती दावता होय । पृर्थवी सोम ऄिग्न सूयु । तीथुयात्रा नदीतोय । समस्तां दाव म्हणताती ॥१०॥

ऐसा िवप्र मंदमती । िनराकारा साकार म्हणती । तयांतें म्लेंच्छ जा भजती । ता पावती ऄधःपात ॥११॥

ऐसा यवनपुरोिहत । रायापुढें सांगती िहत । ऐकोिन राजा ईत्तर दात । कोपें करोिन पररयासा ॥१२॥

राजा म्हणा पुरोिहतांसी । िनरोिपलें तुम्हीं अम्हांसी । ऄणुराणुतृणकाष्ठें सी । सवेश्वर पूणु ऄसा ॥१३॥

समस्त सृिष्ट इश्वराची । स्थावर जंगम रिचली साची । सवुत्र दाव ऄसा साची । तकु भाद ऄसंख्य ॥१४॥

समस्त जातींची ईतपित्त । जाणावी तुम्ही पंचभूतीं । पृर्थवी अप ताज वायु िनगुती । अकाशापासाव पररयासा ॥१५॥

समस्तांची वृिद्ध एक । जाणती मृित्तका कु लाल लोक । नानापरीचीं कररती ऄनाक । भांडीं भाद परोपरी ॥१६॥

नानापरीच्या धानु ऄसती । िीर ऄसा एकिच रीतीं । सुवणु जाण तािच रीतीं । परोपरीचा ऄलंकार ॥१७॥

तैसा दाह िभन्न जाण । परमातमा एकिच पूणु । जैसा नभीं मृगलांछन । नाना घटीं वदसतसा ॥१८॥

दीप ऄसा एक घरीं । वाती लािवल्या सहि जरी । समस्त होती दीपावरी । िभन्न भाव कोठें ऄसा ॥१९॥

एकिच सूत्र अणोिन । नानापरीचा ओिवती मिण । सूत्र एकिच जाणोिन । न पािवजा भाव िभन्न ॥२०॥

तैशा जाित नानापरी । ऄसताती वसुंधरीं । समस्तांसी एकिच हरी । िभन्न भाव करुं नया ॥२१॥

अिणक तुम्ही म्हणाल ऐसें । पूिजती पाषाण दाव कै सा । सवां ठायीं पूणु भासा । िवश्वातमा अहािच ॥२२॥

प्रितमापूजा स्वल्पबुिद्ध । म्हणोिन सांगती प्रिसद्धीं । अतमाराम पूिजती िवधीं । तयांचा मतीं ऐसें ऄसा ॥२३॥

िस्थर नवहा ऄंतःकरण । म्हणोिन कररती प्रितमा खूण । नाम ठा वोिन नारायण । तया नामें पूिजताती ॥२४॥

तयातें तुम्ही सनदा कररतां । तरी सवां ठायीं पूणु कां म्हणतां । प्रितष्ठाव्या अपुला मता । द्वाष अम्हीं न करावा ॥२५॥

या कारणें ज्ञानवंतीं । करुं नया सनदास्तुित । ऄसती नानापरी जाती । अपुला रहाटीं रहाटती ॥२६॥

ऐशापरी पुरोिहतांसी । सांगा राजा िवस्तारें सी । करी पुण्य बहुवसीं । िवश्वास दाविद्वजांवरी ॥२७॥

राजा दाखा याणेंपरी । होता तया वैदरु ीनगरीं । पुढें तयाचा मांडीवरी । स्फोटक एक ईद्भवला ॥२८॥

नानापरीचा वैद्य याती । तया स्फोटकासी लाप कररती । शमन न होय कवणा रीतीं । महादुःखें कष्टतसा ॥२९॥

ऐसें ऄसतां वतुमानीं । श्रीगुरु ऄसतां गाणगाभुवनीं । िवचार कररती अपुला मनीं । राजा याइल म्हणोिनया ॥३०॥

याथें यातां म्लेंच्छ लोक । होइल िद्वजां ईपबाधक । प्रगट झालों अतां ऐक । अम्हीं याथें ऄसूं नया ॥३१॥

पृष्ठ २५३ of २७१

प्रगट जहाली मिहमाख्याित । पहावया याती म्लेंच्छ जाित । अतां रहावें अम्हीं गुप्तीं । लौवककाथु पररयासा ॥३२॥

अला इश्वरनाम संवतसरु । ससहासी अला ऄसा गुरु । गौतमी तीथु थोरु । यात्राप्रसंगें जावें अतां ॥३३॥

म्हणती समस्त िशष्यांसी । करा अयती वागेंसी । यातो राजा बोलावावयासी । जावें तवररत गंगाला ॥३४॥

ऐसें ऐकोिन िशष्यजन । िवचार कररती अपअपण । जरी याइल राजा यवन । का वी होय म्हणताती ॥३५॥

ऐसा मनीं िवचार कररती । काय होइल पहा म्हणती । ऄसा नरससहसरस्वती । तोिच रिील अपणांतें ॥३६॥

याणेंपरी श्रीगुरुमूर्मत । ऄसतां गाणगापुरीं ख्याित । राजा यवना झाली मित । पूवुसंस्कारीं पररयासा ॥३७॥

स्फोटकाचा दुःखें राजा । ऄपार कष्टला सहजा । नानापरी औषधें वोजा । कररतां न होय तया बरवें ॥३८॥

मग मनीं िवचार करी । स्फोटकें व्यािपलें ऄपरं पारी । वैद्याचािन नोहा दूरी । काय करावें म्हणतसा ॥३९॥

बोलावूिन िवप्रांसी । पुसा काय ईपाय यासी । िवप्र म्हणती रायासी । सांगतों ऐका एकिचत्तें ॥४०॥

पूवुजन्मीं पापें कररती । व्यािधरुपें होउन पीिडती । दानधमें तीथी दैवतीं । व्यािध जाय पररयासा ॥४१॥

ऄथवा भल्या सतपुरुषासी- । भजा अपण भावेंसी । तयाचा दृिष्टसुधारसीं । बरवें होइल पररयासा ॥४२॥

सतपुरुषाचा कृ पादृष्टीं । पापें जाती जन्म साठी । मग रोग कै चा पोटीं । स्फोटकावद तवररत जाय ॥४३॥

ऐकोिनया िवप्रवचन । राजा करीतसा नमन । मातें तुम्ही न म्हणा यवन । दास अपण िवप्रांचा ॥४४॥

पूवुजन्मी अपण । का ली सावा गुरुचरण । पापास्तव झालों जाण । यवनाचा कु ळीं दाखा ॥४५॥

एखादा पूवुवृत्तान्त । मातें िनरोपावा तवररत । महानुभावदशुन होत । कवणाचा रोग गाला ऄसा ॥४६॥

रायाचें वचन ऐकोिन । िवचार कररती िवप्र मनीं । सांगूं नया या स्थानीं । एकान्तस्थळ पािहजा ॥४७॥

तुम्ही राव म्लेंच्छजाती । समस्त तुम्हां सनदा कररती । अम्ही ऄसों िद्वजजाती । का वी करावें म्हणताती ॥४८॥

िवप्रवचन ऐकोन । िवनवीतसा तो यवन । चाड नाहीं जातीवीण । अपणास तुम्हीं ईद्धरावें ॥४९॥

ऐसें रायाचें ऄंतःकरण । ऄनुतप्त झालें ऄसा जाण । मग िनरोिपती ब्राह्मण । तया रायातें पररयासा ॥५०॥

िवप्र म्हणती रायासी । स्थान बरवें पापिवनाशी । जावें तुम्हीं सहजेंसी । िवनोदाथु पररयासा ॥५१॥

ताथें ऄसा स्थळ बरवें । एकान्तस्थान पहावें । स्नान करावें मनोभावें । एकिचत्तें पररयासा ॥५२॥

ऐकोिनया िवप्रवचन । संतोषला राजा अपण । िनघाला तवररत ताथोन । अला पापिवनाश तीथाुसी ॥५३॥

समस्तांतें राहवूिन । एकला गाला तया स्थानीं । स्नान कररतां तया िणीं । अला एक यित ताथें ॥५४॥

राजा दाखोिन यतीसी । नमन करी भावेंसी । दावीतसा स्फोटकासी । म्हणा ईपशमन का वी होय ॥५५॥

ऐकोिन तयाचें वचन । सांगता झाला िवस्तारोन । महानुभावाच्या दशुनें । तूंतें बरवें होय जाणा ॥५६॥

पूवीं याचें अख्यान । सांगान ऐक िवस्तारोन । एकिचत्तें करोिन मन । ऐक म्हणती तया वाळीं ॥५७॥

ऄवंती म्हिणजा थोर नगरी । ताथें होता एक दुराचारी । जन्मोिनया िवप्र ईदरीं । ऄन्य रहाटीं रहातसा ॥५८॥

अपण ऄसा मदोन्मत्त । समस्त िियांसवें रमत । स्नानसंध्या तयजूिन िनिित । ऄन्यमागें वागतसा ॥५९॥

ऐसें दुराचारीपणें । रहाटतसा तो ब्राह्मण । सपगला म्हिणजा वाश्या जाण । तयासवें वतुतसा ॥६०॥

न करी कमु संध्यास्नान । रात्रंवदवस वाश्यागमन । ितचा घरीं भिी ऄन्न । याणेंपरी दोष का ला ॥६१॥

ऐसें ऄसतां वतुमानीं । ब्राह्मण होता वाश्यासदनीं । ताथें अला एक मुिन । वृषभनामा महायोगी ॥६२॥

तया दाखोिन दोघें जण । कररती साष्टांग नमन । भिक्तभावें करोन । घावोिन अलीं मंवदरांत ॥६३॥

पृष्ठ २५४ of २७१

बैसवोिनया पीठावरी । पूजा कररती षोडशोपचारीं । ऄघ्युपाद्य दावोिन पुढारी । गंधािता लािवती ॥६४॥

नाना पररम ळ पुष्प जाती । तया योिगयासी समर्मपती । पररमळ द्रव्यें ऄनाक रीतीं । समर्मपलीं तया योगाश्वरा ॥६५॥

चरणतीथु घाउन । पान कररती दोघेंजण । तयांतें करिवती भोजन । नानापरी पक्वान्नेंसी ॥६६॥

करवूिनया भोजन । का लें हस्तप्रिालन । बरवा पलंग अणोन । दाती तया योिगयासी ॥६७॥

तया मंचकीं िनजवोन । तांबूल दाती अणोन । कररती पादसंवाहन । भिक्तभावें दोघेंही ॥६८॥

िनवद्रस्त झाला योगाश्वर । दोघें कररती नमस्कार । ईभें राहोिन चारी प्रहर । सावा का ली भावेंसी ॥६९॥

ईदय झाला वदनकरासी । संतोषला तो तापसी । िनरोप घाउिन संतोषीं । गाला अपुल्या स्थानाप्रती ॥७०॥

ऐसें िवप्रें वाश्याघरीं । क्रिमतां क्विचत् वदवसांवरी । तारुण्य जाईनी शरीरीं । वाधुक्य पातलें तयासी ॥७१॥

पुढें तया िवप्रासी । मरण अलें पररयासीं । सपगला नाम वाश्यासी । दोघें पंचतव पावलीं ॥७२॥

पूवुकमाुनुबंधेंसी । जन्म झाला राजवंशीं । दशाणुवािधपितकु शीं । वाबाहूचा ईदरांत ॥७३॥

तया वाबाहूपतनी । नाम ितचें वसुमती । जन्मा अला ितचा पोटीं । तो िवप्र पररयासा ॥७४॥

तया वाबाहूसी । र्जयाष्ठ राणीच्या गभेसी । ईद्भवला िवप्र पररयासीं । राजा समारं भ करीतसा ॥७५॥

दाखोिन ितचा सवतीसी । क्रोध अला बहु मानसीं । गभु झाला सपतनीसी । म्हणोिन द्वाष मनीं धरी ॥७६॥

सपुगरळ अणोिन । वदल्हें सवतीस नाना यतनीं । गरळें भावदलें ऄितगहनीं । तया राजर्जयाष्ठ िस्त्रयासी ॥७७॥

दैवयोगें न या मरण । सवु शरीरीं झाला व्रण । सचता करी ऄितगहन । महाकष्ट भोगीतसा ॥७८॥

ऐशापरी राजयुवती । कष्टें झाली प्रसूित । ईपजतां बाळका माताप्रती । सवांग स्फोट वाहत ॥७९॥

िवषें व्यािपलें सवांगासी । म्हणोिन अक्रंदती वदवािनशीं । दुःख करी राजा क्लाशीं । म्हणा काय करुं अतां ॥८०॥

दाशोदाशींच्या वैद्यांसी । बोलािवती िचवकतसासी । वेंिचती द्रव्य ऄपारें सी । कांहीं का िलया बरवें नोहा ॥८१॥

तया माता बाळकासी । व्रण झाला बहुवसीं । िनद्रा नाहीं रात्रीसी । सवांगीं कृ िम पडला ऄसती ॥८२॥

तयांतें दाखोिन रायासी । दुःख झालें बहुवसीं । िनद्रा नाहीं वदवािनशीं । तयाचा कष्ट दाखोिनया ॥८३॥

व्यथें करोिन मातासुत । ऄन्न ईदक न वचा क्विचत । शरीरीं सवु क्लाश होत । िीण झालें याणेंपरी ॥८४॥

राजा याउिन एका वदवसीं । पाहा अपुला िी-सुतासी । दाखोिनया महाक्लाशी । दुःख करीतसा पररयासा ॥८५॥

म्हणें अतां काय करुं । का वी करणें प्रितकारु । नाना औषधें ईपचारु । कररतां स्वस्थ नवहािच ॥८६॥

िी-पुत्रांची ऐशी गित । िजवंत शवें झाली ऄसती । यांच्या रोगासी होय शांित । का वी पाहूं म्हणतसा ॥८७॥

अतां यातें पहावयासी । कं टाळा यातो अम्हांसी । बरवें नवहा सतय यांसी । काय करणें म्हणतसा ॥८८॥

यांतें दाखतां अम्हांसी । श्रम होती दाहासी । नावोिनया ऄरण्यासी । तयांतें तयजूं म्हणतसा ॥८९॥

जा जा ऄसती पापीजन । तयांतें जीवन ऄथवा मरण । भोिगल्यावांचोिन न सुटा जाण । अपुलें अपण भोिगजा ॥९०॥

िवचार करोिन मानसीं । बोलािवलें कोिळयासी । सांगतसा िवस्तारें सी । ऐका श्रोता एकिचत्तें ॥९१॥

राजा म्हणा सूतासी । माझा बोल पररयासीं । नाउिन अपुला िी -पुत्रांसी । ऄरण्यांत ठा वावें ॥९२॥

मनुष्यांचा संचार । जाथें नसाल िनधाुर । ताथें ठा वीं वागवक्र । म्हणा राजा सूतासी ॥९३॥

याणेंपरी सूतासी । राजा सांगा िवस्तारें सी । रथा वदधला संजोगेंसी । घाउिन गाला झडकरी ॥९४॥

ितचा दासदासी सकळ । दुःख कररती महाप्रबळ । माता िपता बंधु सकळ । समस्त प्रलाप कररताती ॥९५॥

पृष्ठ २५५ of २७१

दुःख कररती नर नारी । हा हा पापी दुराचारी । िी-सुतांसी कै सापरी । का वी यांतें मारिवतो ॥९६॥

रथावरी बैसवोिन । घावोिन गाला महारानीं । जाथें नसती मनुष्य कोणी । ताथें ठा िवलीं पररयासा ॥९७॥

सूत अला परतोिन । सांगा रायासी िवस्तारोिन । महाऄरण्य दुगुम वनीं । ताथें ठा िवली म्हणतसा ॥९८॥

ऐकोिन राजा संतोषला । दुसरा िियासी वृत्तान्त सांिगतला । दोघांसी अनंद जाहला । वनीं रािहलीं मातासुत ॥९९॥

मातापुत्र दोघेंजण । पीडताती दुःखेंकरुन । कष्टती ऄन्नईदकावीण । महाघोर वनांत ॥१००॥

राजपतनी सुकुमार । ितया शरीरीं व्रण थोर । चालूं न शका पृर्थवीवर । महाकं टक भूमीवरी ॥१॥

किडया घावोिन बाळकासी । जाय ती मंदगमनेंसी । अठवी अपुला कमांसी । म्हणा अतां काय करुं ॥२॥

तया वनीं मृगजाित । व्याि ससहावदक ऄसती । सपु थोर ऄपररिमती । सहडताती वनांत ॥३॥

मातें जरी व्याि मारी । पापापासून होइन दुरी । पुरा अतां जन्म संसारीं । वांचोिन काय व्यथु िजणें ॥४॥

म्हणोिन जाय पुढें रडत । िणोिणीं ऄसा पडत । पुत्रासिहत सचता करीत । जात ऄसा वनमाजी ॥५॥

ईदकािवणें तृषाक्रांत । दाह व्रणें ऄसा पीिडत । व्यािसपाुवद दाखत । भयें चवकत होतसा ॥६॥

दाखा वाताळ ब्रह्मरािस । वनगज भालुका बहुवस । का श मोकळा पायांस । कांटा धोंडा लागताती ॥७॥

ऐसा महाऄरण्यांत। राजश्री ऄसा सहडत । पुढें जातां दािखलें वनांत । गुरें चरती वािणयांचीं ॥८॥

तयांपासीं जावोिन । पुसतसा करुणावचनीं । गोरिकांतें िवनवोिन । मागा ईदक कु मारासी ॥९॥

गोरिक म्हणती ितयासी । जावें तुवां मंवदरासी । ताथें ईदक बहुवसी । ऄन्न तूंतें िमळा ल ॥११०॥

म्हणोिन मागु दाखिवती । हळू हळू जाय म्हणती । राजपतनी मागु क्रिमती । गाली तया ग्रामांत ॥११॥

तया ग्रामीं नरनारी । वदसताती ऄपरं पारी । ऐकोन अली मनोहरी । पुसा तयां िियांसी ॥१२॥

म्हणा कवण याथें राजा । संतोषी वदसा समस्त प्रजा । ऐकोिन सांगती वैश्यराजा । महाधिनक पुण्यातमा ॥१३॥

तयाचें नांव पद्माकर । पुण्यवंत ऄसा थोर । तूंतें रिील साचार । म्हणोिन सांगती ितयासी ॥१४॥

आतुवकया ऄवसरीं । तया वैश्याचा घरीं । दासी होतया मनोहरी । तयाही अल्या ितयाजवळी ॥१५॥

यावोिन पुसती वृत्तान्त । घावोिन गाल्या मंवदरांत । अपल्या स्वामीसी सांगत । अद्यंतेंसीं िवस्तारें ॥१६॥

तीस दाखोिनया वैश्यनाथ । कृ पा करी ऄतयंत । नाउिनया मंवदरांत । वदल्हें एक गृह ितसी ॥१७॥

पुसोिनया वृत्तान्त । वाणी होय कृ पावंत । वदल्हें ऄन्नवि बहुत । िनतय ितसी रिीतसा ॥१८॥

ऐशी तया वैश्याघरीं । होती रायाची ऄंतुरी । वधुतसा पीडा भारी । व्रण न वचा पररयासा ॥१९॥

याणेंपरी राजसती । तया वैश्याचा घरीं होती । वाढला व्रण तयांसी बहुती । प्राणांतक होतसा ॥१२०॥

वतुतां ऐसें एका वदवसीं । मरण अलें कु मारकासी । प्रलाप करी बहुवसी । राजपतनी तया वाळीं ॥२१॥

मूच्छाु याउिन तया िणीं । राजपतनी पडा धरणीं । अपुलें कमु अठवोिन । महाशोक करीतसा ॥२२॥

तया वािणयाच्या ििया दाखा । संबोिखताित ती बािळका । कवणेंपरी ितचा दुःखा । शमन नोहा पररयासा ॥२३॥

नानापरी दुःख करी । अठवीतसा पूवाुपारी । म्हणा ताता माझ्या सौरी । कोठें गालासी बाळका ॥२४॥

राजकु मारा पूणुचंद्रा । माझ्या अनंदसमुद्रा । मातें धररसी मौनमुद्रा । तूंतें काय बरवें ऄसा ॥२५॥

मातािपता बंधुजन । सोडोिन अल्यें सकळ जाण । तुझा भरं वसा होता पूणु । मातें रििसी म्हणोिनया ॥२६॥

मातें ऄनाथ करोिन । तूं जातोिस सोडोिन । मज रििता नसा कोणी । प्राण तयजीन म्हणतसा ॥२७॥

पृष्ठ २५६ of २७१

याणेंपरी राजनारी । दीघुस्वरें रुदन करी । दाखोिनया नरनारी । दुःख कररती पररयासा ॥२८॥

समस्तही दुःखाहुनी । पुत्रशोक का वळ वािह । मातािपतरांतें दाहोिन । भस्म करी पररयेंसा ॥२९॥

याणेंपरी दुःख कररतां । ऊषभ योगी अला तवररता । पूवुजन्मींच्या ईपकाराथाु । पातला ताथें महाज्ञानी ॥१३०॥

योिगयातें दाखोिन । वंवदता झाला तो वाणी । ऄघ्युपाद्य दावोिन । ईत्तम स्थानीं बैसिवला ॥३१॥

योगी तया ऄवसरीं । पुसा कवण दीघुस्वरीं । शोक कररतसा ऄपारीं । कवण ऄसा म्हणतसा ॥३२॥

सिवस्तर वैश्यनाथ । सांगता जाहला वृत्तान्त । योगीश्वर कृ पावंत । अला ितया जवळीक ॥३३॥

म्हणा योगी ितयासी । मूढपणें दुःख कररसी । कवण जन्मला भूमीसी । कवण माला सांग मज ॥३४॥

दाह म्हिणजा िवनाशी जाण । जैसा गंगेंत वदसा फा ण । व्यक्ताव्यक्त सवेंिच होय जाण । जलबुदबु
् दापरी दाखा ॥३५॥

पृर्थवी ताज वायु अप । अकाश िमळोिन सवुव्याप । पंच गोठली शरीररुप । वदसत ऄसा पररयासा ॥३६॥

पंच भूतें पांचांठायीं । िनघोन जातां शून्य पाहीं । दुःख कररतां ऄवकाश नाहीं । वृथा कां तूं दुःख कररसी ॥३७॥

गुणापासाव ईतपित्त । िनज कमें होय िनरुती । काळ नाचवी दृिष्टिवकृ तीं । वासना तयापरी जाणा ॥३८॥

मायापासोिन माया ईपजा । होय गुणें सत्त्वरजें । तमोगुणें ताथें सहजें । दाहलिण याणेंपरी ॥३९॥

या तीन गुणांपासाव । ईपजताती मनुष्यभाव । सत्त्वगुणें ऄसती दाव । रजोगुण मनुष्याचा ॥१४०॥

तामस तोिच रािस । जैसा गुण ऄसा तयास । तैसा जन्मा सपडाभास । कधीं िस्थर नवहािच ॥४१॥

या संसारवतुमानीं । ईपजती नर कमाुनुगुणीं । जैसें ऄर्मजत ऄसा पूवुपुण्यीं । सुखदुःखें घडती दाखा ॥४२॥

कल्पकोरटवषांवरी । िजवंत ऄसती सुर जरी । ताही न राहती िस्थरी । मनुष्यांचा काय पाड ॥४३॥

या कारणें ज्ञानीजनें । ईपजतां संतोष न करणें । मािलया दुःख न करणें । िस्थर नवहा दाह जाणा ॥४४॥

गभु संभवें िजया काळीं । िवनाश म्हणोिन जाणती सकळी । कोणी मरती यौवनकाळीं । क्विचद्वाधुक्यपाणीं जाणा ॥४५॥

जैसें कमु पूवाुर्मजत । ताणेंपरी ऄसा घडत । मायामोहें म्हणत । सुत नरदाही हा ॥४६॥

जैसें िलिखत ललाटासी । ब्रह्मदावें िलिहलें पररयासीं । कालकमु ईल्लंघावयासी । शिक्त न होय कवणा जाणा ॥४७॥

ऐसें ऄिनतय दाहासी । कां वो माता दुःख कररसी । तुझी पूवुपरं परा कै सी । सांगा अम्हां म्हणतसा ॥४८॥

तूं जन्मांतरीं जाणा । कवणा होतीस ऄंगना । ककवा झालीस जननी कोणा । भिगनी कोणाची सांग पां ॥४९॥

ऐसें जाणोिन मानसी । वायां कां हो दुःख कररसी । जरी बरवें तूं आिच्छसी । शरण जाईं शं करा ॥१५०

ऐसें ऐकोिन राजयुवती । करी ऊषभयोिगया िवनंित । अपणासी झाली ऐसी गित । रार्जयभ्रष्ट होउिन अल्यें ॥५१॥

मातािपता बंधुजन । सोडोिन अलें मी रान । पुत्र होता माझा प्राण । भरं वसा मज तयाचा ॥५२॥

तया जहाली ऐशी गित । अपण वांचोिन काय प्रीित । मरण वहावें मज िनििती । म्हणोिन चरणीं लागली ॥५३॥

ऐसें िनवाुण दाखोिन । कृ पा ईपजली योिगयामनी । पूवु ईपकार स्मरोिन । प्रसन्न झाला तया वाळीं ॥५४॥

भस्म काढोिन तया वाळीं । लािवलें प्राताचा कपाळीं । घािलतां तयाचा मुखकमळीं । प्राण अला पररयासा ॥५५॥

बाळ बैसला ईठोिन । सवांग झालें सुवणुवणी । माताचा व्रणही ताच िणीं । जाता झाला तातकाळ ॥५६॥

राजपतनी पुत्रासिहत । करी योिगयासी दंडवत । ऊषभयोगी कृ पावंत । अणीक भस्म प्रोिीतसा ॥५७॥

तातकाळ तया दोघांसी । शरीर होय सुवणुसंकाशी । शोभायमान वदसा कै सी । वदव्य काया ईभयतांची ॥५८॥

प्रसन्न झाला योगाश्वर । तया वाळीं वदधला वर । तुम्हां न होय जराजजुर । तारुण्यरुप िचरं जीवी ॥५९॥

पृष्ठ २५७ of २७१

तुझा सुत भद्रायुषी । कीर्मत वरील बहुवशी । रार्जय करील पररयासीं । िपतयाहूिन ऄिधक जाणा ॥१६०॥

ऐसा वर दाउिन । योगी गाला ताथोिन । ऐक राजा एकमनीं । सतपुरुषाचें मिहमान ॥६१॥

सतपुरुषाची सावा कररतां । तुझा स्फोटक जाइल तवररता । तुवां न करावी कांहीं सचता । दृढ धरीं भाव एक ॥६२॥

ऐसें यतीचें वचन ऐकोिन । राजा नमन करी तया िणीं । िवनवीतसा कर जोडोिन । कोठें ऄसा सतपुरुष ॥६३॥

मातें िनरोपावें अतां । जाइन अपण ताथें तत्त्वतां । मजला तयांचें दशुन होतां । होइल बरवें म्हणतसा ॥६४॥

ऐकोिन राजाचें वचन । सांगतसा मुिन अपण । भीमातीरीं गाणागाभुवन । ऄसा ताथें परमपुरुष ॥६५॥

तयापासीं तुवां जावें । दशुनमात्रें होइल बरवें । ऐकोिन राजा एकभावें । िनघता झाला तया वाळीं ॥६६॥

एकभावें राजा अपण । घ्यावया श्रीगुरुदशुन । प्रयाणावरी करी प्रयाण । अला गाणगापुरासी ॥६७॥

ग्रामीं पुसा सकिळकांसी । कोण याथें एक तापसी । रुप धररलें संन्यासी । कोठें अहा म्हणतसा ॥६८॥

भयभीत झाला सकिळक । म्हणती अतां नवहा िनक । श्रीगुरुसी पुसतों ऐक । काय करील न कळा म्हणती ॥६९॥

कोणी न बोलती तयासी । राजा कोपला बहुवसी । म्हणा अलों भाटीसी । दावा अपणा म्हणतसा ॥१७०॥

मग म्हणती समस्त लोक । श्रीगुरु ऄनुष्ठानस्थान ऄसा िनक । ऄमरजासंगमीं माध्यािन्हक । करोिन याती ग्रामातें ॥७१॥

ऐसें ऐकोिन म्लेंच्छ दाखा । समस्तां वजूुिन अपण एका । बैसोिनया अंदोिलकां । गाला तया स्थानासी ॥७२॥

दुरोिन दाखतां श्रीगुरुसी । चरणीं चाला म्लेंच्छ पररयासीं । जवळी गाला पहावयासी । नमन करुिन ईभा राहा ॥७३॥

श्रीगुरु म्हणती तयासी । कां रा रजका कोठें ऄससी । बहुत वदवशीं भाटलासी । अमचा दास होवोिनया ॥७४॥

ऐसें वचन ऐकोिन । म्लेंच्छ झाला महाज्ञानी । पूवुजन्म स्मरला मनीं । करी साष्टांग दंडवत ॥७५॥

पादुकांवरी लोळा अपण । सद्गवदत ऄंतःकरण । ऄंगीं रोमांच ईठोन । अनंदबाष्पें रुदन करी ॥७६॥

पूवुजन्मीं अठवोन दाखा । रुदन करी ऄित दुःखा । कर जोडू न िवनवी ऐका । नाना परी स्तोत्र करी ॥७७॥

राजा म्हणा श्रीगुरुसी । कां ईपाििला अम्हांसी । झालों अपण परदाशी । चरणावागळें का लें मज ॥७८॥

ऄंधकारसागरांत । कां घातलें मज याथ । मी होउिन मदोन्मत्त । िवसरलों चरण तुझा ॥७९॥

संसारसागरमायाजाळीं । बुडालों अपण दुमुित का वळीं । सावा न करीं चरणकमळीं । वदवांध झालों अपण ॥१८०॥

होतािस तूं जवळी िनधान । न ओळखें अपण मितहीन । तमांधकारीं वाष्टोन । तुझा चरण िवसरलों ॥८१॥

तूं भक्तजनां नुपाििसी । िनधाुर होता माझा मानसीं । ऄज्ञानसागरीं अम्हांसी । कां घातलें स्वािमया ॥८२॥

ईद्धरावें अतां मज । अलों अपण हेंिच काज । सावोिन तुझा चरणरज । ऄसान अतां रार्जय पुरा ॥८३॥

ऐसें नानापरी दाखा । स्तुित करी राजा ऐका । श्रीगुरु म्हणती भक्त िनका । तुझी वासना पुराल ॥८४॥

राजा म्हणा श्रीगुरुसी । झाला स्फोटक अपणासी । व्यथा होतसा प्रयासी । कृ पादृष्टीं पहावें ॥८५॥

ऐसें वचन ऐकोन । श्रीगुरु कररती हास्यवदन । स्फोटक नाहीं म्हणोन । पुसताती यवनासी ॥८६॥

राजा पाहा स्फोटकासी । न वदसा स्फोटक ऄंगासी । िवस्मय करीतसा मानसीं । पुनरिप चरणीं माथा ठा वी ॥८७॥

राजा म्हणा स्वािमयासी । तुझें प्रसन्नतव अम्हांसी । रार्जय पावलों संतोषीं । ऄष्टै ियु माझें ऄवलोकावें ॥८९॥

भक्तवतसल ब्रीद तुझें । वासना ऄथु पुरवीं माझा । आं वद्रयसंसार ईतरीं ओझें । लीन होइन तुझा चरणीं ॥१९०॥

श्रीगुरु म्हणती तयासी । अम्ही तापसी संन्यासी । याउं नया तुझा नगरासी । महापातकें होती ताथें ॥९१॥

नगरीं िनतय धानुहतया । यवनजाित तुम्ही सतया । जीवसहसा मद्यपी कृ तया । वजाु वें अतां िनधाुरें ॥९२॥

पृष्ठ २५८ of २७१

सवु ऄंिगकार करोिन । राजा लागा दोन्ही चरणीं । म्हणा मी दास पुरातनीं । पूवाुपारीं दृिष्ट दाणें ॥९३॥

पूवी माझें जन्म रजक । स्वामीवचनें रार्जय िवशाख । पावोिन दािखलें नाना सुख । ईणें एक म्लेंच्छजाित ॥९४॥

दशुन होतां तुझा चरण । संतुष्ट झालें ऄंतःकरण । पुत्रपौत्र दृष्टीं पाहोन । मग मी राहीन तुझा सावा ॥९५॥

ऐसें नानापरी दाखा । राजा िवनवी िवशाखा । पाया पडा िणििणका । ऄितकाकु ळती यातसा ॥९६॥

श्रीगुरु मनीं िवचार कररती । पुढें होणार ऐसी गित । किलयुगीं ऄसा दुजुन जाित । गौसय ऄसतां पु ढें बरवें ॥९७॥

सहज जावें ससहस्थासी । महातीथु गौतमीसी । जावें हें भरं वसी । अतां अम्हीं गुप्त वहावें ॥९८॥

ऐसें मनीं िवचारुिन । श्रीगुरु िनघाला संगमाहूिन । राजा अपुला सुखासनीं । बैसवी प्रीती करोिनया ॥९९॥

पादुका घातल्या अपुला करीं । सांगातें यातसा पादचारीं । श्रीगुरु म्हणती अरोहण करीं । लोक सनदा तुज कररती ॥२००॥

राष्रािधपित तुज म्हणती । जन्म तुझा म्लेंच्छजाती । ब्राह्मणसावें तुज हांसती । जाित दूषण कररतील ॥१॥

राजा म्हणा स्वामी ऐका । कै चा राजा मी रजका । तुझा दृष्टीं ऄसा िनका । लोह सुवणु होतसा ॥२॥

समस्तांसी राजा अपण सतय । मी रजक तुझा भक्त । पूणु झाला मनोरथ । तुझें झालें दशुन मज ॥३॥

आतुवकया ऄवसरीं । समस्त दळ िमळालें भारी । मदोन्मत्त ऄितकुं जरी । वारु नाना वणाुचा ॥४॥

ईभा राहोिन राजा दाखा । समस्त दाखवी सैन्यका । संतोष मनीं ऄित हररखा । अपुलें ऐश्वयु दाखिवतसा ॥५॥

श्रीगुरु िनरोिपती यवनासी । अरोहण करीं वारुवासी । दूर जाणें ऄसा नगरासी । िनरोप अमुचा नको मोडू ं ॥६॥

श्रीगुरुवचन ऐकोन । समस्त िशष्यांतें अरोहण । दाता झाला तो यवन । अपण वाजीं अरुढला ॥७॥

अनंद बहु यवनाचा मनीं । हषुिनभुर न माया गगनीं । श्रीगुरुभाटी झाली म्हणोिन । ऄित ईल्हास करीतसा ॥८॥

श्रीगुरुमूर्मत बोलािवती यवनासी । म्हणती झालों ऄितसंतोषी । तूं भक्त का वळ गुणराशी । संतुष्ट झालों अपण अजी ॥९॥

अम्ही संन्यासी तापसी । िनतय करावें ऄनुष्ठानासी । तुम्हांसमागमें मागाुसी । न घडा वाळीं संध्यावदक ॥२१०॥

यासी ईपाय सांगान । ऄंिगकार करावा जाण । पुढें जाउं अम्ही तवरा नें । िस्थर यावें तुम्हीं मागें ॥११॥

पापिवनाशी तीथाुसी । भाटी होइल तुम्हांसी । ऐसें म्हणोिन रायासी । ऄदृश्य झाला गुरुमूर्मत ॥१२॥

समस्त िशष्यांसिहत । श्रीगुरु गुप्त झाला तवररत । मनोवागें मागु क्रिमत । गाला वैदरू पुरासी ॥१३॥

पापिवनाशी तीथाुसी । श्रीगुरु पातला तवररतेंसी । रािहला ताथें ऄनुष्ठानासी । समस्त याती भाटावया ॥१४॥

साखरा सायंदव
ा ाचा सुत । भाटीस अला नागनाथ । नानापरी पूजा करीत । समाराधना अरं िभली ॥१५॥

श्रीगुरु नाउिन अपुला घरा । पूजा का ली षोडशोपचारा । अरती करोिन एक सहिा । समाराधना करी बहुत ॥१६॥

आतुकें होतां झाली िनशी । श्रीगुरु म्हणती नागनाथासी । सांगोिन अलों म्लेंच्छासी । पापिवनाशीं भाटूं म्हणोिन ॥१७॥

जाउं अतां तया स्थानासी । राहतां यवन याइल पररयासीं । ईपद्रव होइल ब्राह्मणांसी । िवप्रघरा म्लें च्छ याती ॥१८॥

ऐसें सांगोिन अपण । गाला पापिवनाशीं जाण । शुभासनीं बैसोन । ऄनुष्ठान करीत होता ॥१९॥

आतुवकया ऄवसरीं । राजा आकडा काय करी । गुरुनाथ न वदसती दळभारीं । मनीं सचता बहु वतुली ॥२२०॥

म्हणा कटकटा काय झालें । गुरुनाथें मज ईपाििलें । काय सावा ऄंतर पडलें । ताणें गाला िनघोिनया ॥२१॥

मागुती मनीं िवचारी । पुढें जातों म्हणोिन यारी । पापिवनाशी तीथाुतीरीं । भाटी दातों म्हिणतलें ॥२२॥

न कळा मिहमान श्रीगुरुचें । कोण जाणें मनोगत तयांचें । दैव बरवें होतें अमुचें । म्हणोिन चरणांचें दशुन झालें ॥२३॥

राजस्फोटक होता मज । अलों होतों यािच काज । कृ पािनिध श्रीगुरुराज । भाटी झाली पुण्य माझें ॥२४॥

पृष्ठ २५९ of २७१

पुढें गाला िनिित । म्हणोिन मनीं िवचार कररत । वदव्य ऄश्वावरी अरुढोिन तवररत । िनघाला राजा पररयासा ॥२५॥

चतुितवाररशत् क्रोश दाखा । राजा पातला वदवसें एका । पापिवनाशी तीथीं दाखा । ऄवलोवकतसा श्रीगुरुसी ॥२६॥

िवस्मय करी ऄित मानसीं । याउिन लागला चरणांसीं । िवनवीतसा भक्तींसी । गृहाप्रित यावें म्हणतसा ॥२७॥

नगर सवु श्रृगांररलें । प्रवाळ-मोितयां तोरण का लें । गुिडया मखर ईभारिवलें । समारं भ थोर नगरांत ॥२८॥

बैसवोिनया पालखींत । अपण चरणचालीं यात । नवरतन ऄसा ओवािळत । नगर लोक अरतया अिणती ॥२९॥

ऐशा समारं भें राजा दाखा । घाउिन गाला गुरुनायका । िवस्मय झाला सकळ लोकां । महदाियु म्हणताती ॥२३०॥

लोक म्हणती म्लेंच्छजाती । पहा हो िवप्रपूजा कररती । राजा ऄनाचारी म्हणती । जाितधमु सांिडला अजी ॥३१॥

र्जयाचें पाहूं नया मुख । तयाची सावा करी दाख । राजा नष्ट म्हणोिन सकिळक । म्लेंच्छजाती बोलती ॥३२॥

िवप्रकु ळ समस्त दाख । संतोष कररती ऄितकौतुक । राजा झाला िवप्रसावक । अतां बरवें रार्जयासी ॥३३॥

ऐसा राव ऄसतां । महाराष्रधमीं वतुतां । अपुला द्वाष तत्त्वतां । न करील जाण पां ॥३४॥

ऐसा राजा ऄसतां बरवें । ज्ञानवंत ऄसा स्वभावें । ब्रह्मद्वाषी नवहा पहावें । पुण्यश्लोक म्हणती ऐसा ॥३५॥

नगरलोक पहावया याती । नमस्काररती ऄितप्रीतीं । राजा चरणचालीं याती । लोक म्हणती अियु ॥३६॥

एक म्हणती हा होय दाव । म्हणोिन भजतो म्लेंच्छराव । या किलयुगीं ऄिभनव । दािखलें म्हणताती सकिळक ॥३७॥

सवें वाजं्यांचा गजर । बंदीजन वाखािणती ऄपार । राजा हषें िनभुर । घाउिन जातो गुरुसी ॥३८॥

नानापरीचीं वदव्य विें । वांटीतसा राजा पिवत्रें । द्रव्य ओवाळु िन टाकी पात्रें । िभिुक तुष्टला बहुत दाखा ॥३९॥

ऐशा समारं भें दाखा । घाउिन गाला राजा ऐका । महाद्वारीं पातलें सुखा । पायघडया ऄंथरती ॥२४०॥

नानापरीचीं वदव्यांबरें । मागीं ऄंथरती ऄपारें । वाजती भारी वाजंत्रें । राजगृहा पातला ॥४१॥

मराससहासनस्थानीं । श्रृंगार का ला ऄितगहनीं । जगद्गुरुतें नाउिन । ससहासनीं बैसिवलें ॥४२॥

राजमंवदरींच्या नारी । अरतया घाउिनया करीं । ओवािळती हषुिनभुरीं । ऄनन्यभावें करोिनयां ॥४३॥

समस्त लोक बाहार ठा वोन । श्रीगुरु होता एकला अपण । सवें िशष्य चवघाजण । जवळी होता पररयासा ॥४४॥

ऄंतःपुरींचा कु लिियांसी । पुत्रपौत्रीं सहोदरासी । भाटिवलें राजें पररयासीं । साष्टांगीं नमन कररती ता ॥४५॥

राजा िवनवी स्वािमयासी । पुण्यें दािखलें चरणांसी । न्याहाळावें कृ पादृष्टीसी । म्हणोिन चरणीं लागला ॥४६॥

संतोषला श्रीगुरुमूर्मत । तयांसी अशीवाुद दाती । राजयातें बोलािवती । पुसताती गृहवाताु ॥४७॥

श्रीगुरु म्हणती तयासी । संतुष्ट झालास कीं मानसीं । ऄजूिन वहावें कांहीं भावेंसी । िवस्तारोिन सांग म्हणती ॥४८॥

राजा िवनवी स्वािमयांसी । ऄंतर पडतें चरणासी । रार्जय का लें बहुवसीं । अतां द्यावी चरणसावा ॥४९॥

ऐसें ऐकोिन श्रीगुरु म्हणती । अमुची भाटी श्रीपावुतीं । तुझा पुत्र रार्जय कररती । तुवां यावें भाटीसी ॥२५०॥

ऐसा िनरोप दाउिन । श्रीगुरु िनघाला ताथोिन । राजा िवनवी चरण धरोिन । ज्ञान मजला ऄसावें ॥५१॥

कृ पाससधु गुरुनाथ । ज्ञान होइल ऐसें म्हणत । अपण िनघाला तवररत । गाला गौतमी- तीरासी ॥५२॥

स्नान करोिन गौतमीसी । अला गाणगापुरासी । अनंद झाला समस्तांसी । श्रीगुरुचरणदशुनें ॥५३॥

संतुष्ट झाला समस्त लोक । पहावया याती कौतुक । वंवदताती सकिळक । अरती कररती मनोभावें ॥५४॥

समस्त िशष्यांतें बोलािवती । श्रीगुरु तयांसी िनरोिपती । प्रगट झाली बहु ख्याित । अतां रहावें गुप्त रुपें ॥५५॥

यात्रारुपें श्रीपवुतासी । िनघावें अतां पररयासीं । प्रगट बोला हािच स्वभावेंसी । गुप्तरुपें राहूं ताथें ॥५६॥

पृष्ठ २६० of २७१

स्थान अपुलें गाणगापुरीं । याथूिन न वचा िनधाुरीं । लौवककमतें ऄवधारीं । बोल कररतों श्रीशैलयात्रा ॥५७॥

प्रगट करोिनया यात्रासी । वास िनरं तर गाणगाभुवनासी । भक्तजन तारावयासी । राहूं याथें िनधाुर ॥५८॥

करठण वदवस युगधमु । म्लेंच्छराजा क्रूरकमु । प्रगटरुपें ऄसतां धमु । समस्त म्लेंच्छ याती ॥५९॥

राजा अला म्हणोिन । समस्त यवन ऐकोिन । सकळ याती मनकामनी । म्हणोिन गुप्त ऄसावें ॥२६०॥

ऐसें म्हणोिन िशष्यांतें । सांिगतलें श्रीगुरुनाथें । िसद्ध सांगा नामधारकातें । चररत्र ऐसें श्रीगुरुचें ॥६१॥

पुढें यातील दुर्ददन । कारण रार्जय यवन । समस्त याती करावया भजन । म्हणोिन गुप्त रािहला ॥६२॥

लौवककाथु दाखवावयासी । िनघाला अपण श्रीशैल्यासी । कथा ऄसा िवशाषी । िसद्ध म्हणा नामधारका ॥६३॥

गंगाधराचा सुत । सरस्वती ऄसा िवनवीत । प्रतयि ऄसा श्रीगुरुनाथ । दािखलें ऄसा गाणगापुरीं ॥६४॥

सद्भावें भजती भक्तजन । तयांची कामना होइल पूणु । संदाह न धरीं ऄनुमान । तवररत िसिद्ध ऄसा जाणा ॥६५॥

न लागतां कष्ट सायास । कामना पुरती गाणगापुरास । भिक्तभावें िवशाष । कल्पवृि ताथें ऄसा ॥६६॥

जें जें किल्पलें फळ । तवररत पावती सकळ । धनधान्यावद िवपुळ । पुत्रपौत्रावद शीि होती ॥६७॥

िसद्ध म्हणा नामधारकासी । हें गुरुचररत्र वदनीं िनशीं । मनोभावें वाचनेंसी । सकळ कामना पुरतील ॥६८॥

आित श्रीगुरुचररत्रामृत । िसद्ध नामधारका सांगत । यवनाचा ईद्धार याथ । तुम्हांकारणें सांिगतला ॥२६९॥

आित श्रीगुरुचररत्रपरमकथाकल्पतरौ श्रीनृससहसरस्वतयुपाख्याना िसद्धनामधारकसंवादा सावुभौमस्फोटकशमना ऐश्वयाुवलोकना

वैदरु ीप्रवाशो नाम पंचाशत्तमोऽध्यायः ॥५०॥

श्रीगुरुदत्तात्रायार्मपतमस्तु ॥ ओवीसंख्या ॥२६९॥

पृष्ठ २६१ of २७१

ऄध्याय एकावन्नावा
श्रीगणाशाय नमः ।

नामधारक िवनवी िसद्धासी । कथा सांिगतली अम्हांसी । म्लेंच्छराजें श्रीगुरुसी । होतें नगरासी नालें ॥१॥

ताथोन अला गाणगाभुवना । पुढील वतुल्या िनरुपणा । सांगा स्वामी कृ पाघना । गुरुचररत्र अम्हांसी ॥२॥

िसद्ध म्हणा ऐक वतसा । कथा ऄसा ऄितिवशाषा । ऐकतां जाती सकळ दोषा । सचितलें काम्य पािवजा ॥३॥

राजाची भाट घाउिन । श्रीगुरु अला गाणगाभुवनीं । योजना कररती अपुल्या मनीं । गुप्त रहावें म्हणोिनया ॥४॥

प्रगट झालों बहुवसी । राजा अला भाटीसी । ईपजली भिक्त म्लेंच्छासी । नाना जाती यातील ॥५॥

म्हणोिन अतां गुप्त वहावें । लोकमतें िनघोिन जावें । पवुतयात्रा म्हणोिन भावें । िनघाला श्रीगुरु पररयासीं ॥६॥

गुप्त रािहला गाणगापुरीं । प्रगट दािवलें लोकाचारीं । िनघाला स्वामी पवुतिगरीं । िशष्यांसिहत ऄवधारा ॥७॥

भक्तजन बोळिवत । सचता करीत ऄतयंत । श्रीगुरु संबोिखती समस्त । रहाविवती ऄितप्रीतीनें ॥८॥

दुःख कररती सकळ जन । लागताती श्रीगुरुचरण । स्वामी अम्हांतें सोडू न । का वी जातां यितराया ॥९॥

भक्तजनांची तूं कामधानु । अम्ही बाळक ऄज्ञानु । होतािस अम्हां िनधानु । सोडोिन जातां श्रीगुरु ॥१०॥

िनतय तुझें कररतां दशुन । दुररतें जाती िनरसून । जी जी कामना आच्छी मन । तवररत पावा स्वािमया ॥११॥

बाळकातें सोडोिन माता । का वी जाय ऄवहाररतां । तूं अमुचा मातािपता । नको ऄवहारुं म्हणताती ॥१२॥

ऐकोिन नानापरी िवनंित । हांसता झाला श्रीगुरुमूर्मत । संबोिखती ऄितप्रीतीं । न करा सचता म्हणोिन ॥१३॥

अम्ही ऄसतों यािच ग्रामीं । िनतय स्नान ऄमरजासंगमीं । वसों माध्यान्हीं मठधामीं । गुप्तरुपें ऄवधारा ॥१४॥

जा भक्त ऄसती माझ्या प्रामीं । तयांतें प्रतयि वदसों अम्ही । लौवककमतें ऄिवद्याधमीं । बोल कररतों श्रीशैलयात्रा ॥१५॥

प्रातःस्नान कृ ष्णातीरीं पंचनदी वृि औदुब

ं रीं । ऄनुष्ठाना सबदुिात्रीं । माध्यान्हीं यातों भीमातटीं ॥१६॥

ऄमरजासंगमीं स्नान करोिन । पूजा घाउं मठीं िनगुुणीं । सचता न करा ऄंतःकरणीं । म्हणोिन सांगती श्रीगुरु ॥१७॥

ऐसें सांगती समस्तांसी । संदह

ा न धरावा मानसीं । गाणगाभुवनीं ऄहर्मनशीं । वसों अम्ही ित्रवाचा ॥१८॥

जा जा जन भिक्त कररती । तयांसी अमुची ऄितप्रीित । मनकामना पावती । िसद्धवाक्य ऄसा अमुचें ॥१९॥

ऄश्वतथ नवहा कल्पवृि । संगमीं ऄसा प्रतयि । तुमच्या मनीं जें ऄपाि । तवररत होय पूिजतां ॥२०॥

कल्पवृिातें पूजोिन । मग यावें अमुचा स्थानीं । पादुका ठा िवतों िनगुुणी । पूजा करा मनोभावें ॥२१॥

िवघ्नहर सचतामणी । तयातें पूिजतां एकमनीं । सचितलें फळ ततिणीं । लाभा तुम्हां ऄवधारा ॥२२॥

समस्त िवघ्नांचा ऄंतक । पूजा तुम्हीं िवनायक । ऄष्टतीथें ऄसती िवशाख । अचरावीं मनोभावें ॥२३॥

संतोषकारक अम्हांप्रती । ित्रकाळ करावी अरती । भक्तजन जें आिच्छती । तवररत होय ऄवधारा ॥२४॥

ऐसें सांगोिन तयांसी । िनघालें स्वामी पररयासीं । भक्त परतोिन मठासी । अला सचितत पायांतें ॥२५॥

सचितत िनघती मठांत । ताथें वदसती श्रीगुरुनाथ । लोक झाला िविस्मत । म्हणती वस्तु त्रैमूर्मत ॥२६॥

यासी म्हणती जा नर । ता पावती यमपूर । सतय बोिलला िनधाुर । न कळा मिहमा अम्हांसी ॥२७॥

सवेंिच पाहतां न वदसा कोणी । प्रामळ भक्त दाखती नयनीं । यापरी गौसयरुप धरोिन । रािहला श्रीगुरु मठांत ॥२८॥

दृष्टान्त दाखिवला भक्तांसी । पातला अपण श्रीपवुतासी । पाताळगंगातीरासी । रािहला स्वामी पररयासा ॥२९॥

िशष्यांतें िनरोिपती ऄवधारा । पुष्पांचें असन तवररत करा । जाणें ऄसा पैलतीरा । ऐक्य होउं मिल्लकाजुुनीं ॥३०॥

पृष्ठ २६२ of २७१

िनरोप दातां श्रीगुरुमूर्मत । अिणलीं पुष्पें शावंती । कु मुदें कल्हारें मालती । कदुळीपणें वाष्टोिन ॥३१॥

असन का लें ऄितिविचत्र । घातलें गंगामध्यें पात्र । िशष्यां सांगती वागवक्र । जावें तुम्ही गृहासी ॥३२॥

दुःख करीत यात सकळी । यांसी सांगती श्रीगुरु चंद्रमौळी । गाणगाग्रामीं ऄसों जवळी । भाव न धरावा दुजा तुम्ही ॥३३॥

लौवककमतें अम्ही जातों । ऐसें दृष्टान्तीं वदसतों । भक्तजनां घरीं वसतों । िनधाुर धरा मानसीं ॥३४॥

ऐसें भक्तां संबोखोिन । ईठला श्रीगुरु ताथोिन । पुष्पासनीं बैसोिन । िनरोप दाती भक्तांसी ॥३५॥

कन्यागतीं बृहस्पित । बहुधान्य संवतसरी ख्याित । सूयु चाला ईत्तर वदगंतीं । संक्रांित कुं भ पररयासा ॥३६॥

िशिशर ऊतु माघमासीं । ऄिसतपि प्रितपदासी । शुक्रवारीं पुण्यवदवसीं । श्रीगुरु बैसला िनजानंदीं ॥३७॥

श्रीगुरु म्हणती िशष्यांसी । जातों अम्ही िनज मठासी । पावतां खूण तुम्हांसी । प्रसादपुष्पें पाठिवतों ॥३८॥

यातील पुष्पें जाती शावंती । घ्यावा प्रसाद तुम्हीं भक्तीं । पूजा करावी ऄखंड रीतीं । लक्ष्मी वसों तुम्हां घरीं ॥३९॥

अिणक सांगान एक खूण । गायनीं करी जो माझा स्मरण । तयाचा घरीं ऄसा जाण । गायनप्रीित अम्हांसी ॥४०॥

िनतय जें जन गायन कररती । तयांवरी माझी ऄितप्रीित । तयांचा घरी ऄखंिडती । अपण ऄसों ऄवधारा ॥४१॥

व्यािध न होय तयांचा घरीं । दररद्र जाय तवररत दुरी । पुत्रपौत्र िश्रयाकरीं । शतायुषी नांदतील ॥४२॥

ऐकतील चररत्र माझें जरी । वाचतील नर िनरं तरी । लक्ष्मी राहा तयांचा घरीं । संदह
ा न धरावा मनांत ॥४३॥

ऐसें सांगोिन भक्तांसी । श्रीगुरु जहाला ऄदृशी । सचता कररती बहुवशी । ऄवलोवकती गंगेंत ॥४४॥

ऐशी सचता कररतां थोर । तटाकीं पातला नावाकर । ितहीं सांिगतला िवचार । श्रीगुरु अम्हीं दािखला ॥४५॥

िशष्यवगाुसी मनोहर । व्यवस्था सांगती नावाकर । होतों अम्ही पैलतीर । ताथें दािखला मुनीश्वर ॥४६॥

संन्यास वाष दंड हातीं । नामें श्रीनृससहसरस्वती । िनरोप वदधला अम्हांप्रती । तुम्हां सांगा म्हणोिन ॥४७॥

अम्हांस अज्ञािपती मुिन । अपण जातों कदुळीवनीं । सदा वसों गाणगाभुवनीं । ऐसें सांगा म्हिणतलें ॥४८॥

भ्रांतपणें दुःख कररतां । अम्हीं दािखलें दृष्टान्ता । जात ऄसतां श्रीगुरुनाथा । सुवणुपादुकां तयांचा चरणीं ॥४९॥

िनरोप सांिगतला तुम्हांसी । जावें अपुल्या स्थानासी । सुखी ऄसावें वंशोवंशीं । माझी भिक्त करोिन ॥५०॥

प्रसादपुष्पें अिलया । घ्यावीं िशष्यें काढोिनया । ऐसें अम्हां सांगोिनया । श्रीगुरु गाला ऄवधारा ॥५१॥

ऐसें सांगती नावाकर । समस्त रािहला िस्थर । हषें ऄसती िनभुर । प्रसादपुष्पें पहाती ॥५२॥

आतुवकया ऄवसरीं । अलीं प्रसादपुष्पें चारी । मुख्य िशष्यें प्रीितकरीं । काढोिन घातलीं ऄवधारा ॥५३॥

नामधारक म्हणा िसद्धासी । मुख्य िशष्य कोण ईपदाशीं । िवस्तारोिनया अम्हांसी । पुष्पें कोणा लाभलीं ॥५४॥

िसद्ध म्हणा नामधारका । िशष्य बहुत गुरुनायका । ऄसती गाणगापुरीं ऐका । गाला िशष्य अश्रमा ॥५५॥

अश्रम घाती संन्यासी । तयांसी पाठिवलें तीथाुसी । तयांचीं नामें पररयासीं । सांगान ऐका िवस्तारोन ॥५६॥

बाळकृ ष्णसरस्वती । ईपेंद्रमाधवसरस्वती । पाठिवता झाला प्रीतीं । अपण रािहला संगमीं ॥५७॥

गृहस्थधमु िशष्य बहुत । समस्त अपुला घरीं नांदत । ित्रवगु अला श्रीपवुताप्रत । चवथा होतों अपण ॥५८॥

साखरा नाम सायंदव

ा । कवीश्वर-युग्में पूवुभाव । नंदी नामें नरहरी दाव । पुष्पें घातलीं चतुवुगी ॥५९॥

गुरुप्रसाद घाउन । अला िशष्य चौघाजण । तींच पुष्पें मज पूजन । म्हणोिन पुष्पें दाखिवती ॥६०॥

ऐसा श्रीगुरुचा मिहमा । सांगतसा ऄनुपमा । थोडें सांिगतलें तुम्हां । ऄपार ऄसा सांगतां ॥६१॥

श्रीगुरुचररत्र कामधानु । सांिगतलें तुज िवस्तारोनु । दुःख दररद्र गालें पळोनु । ऐसें जाण िनधाुरीं ॥६२॥

पृष्ठ २६३ of २७१

ऐसें श्रीगुरुचररत्र । श्रवणीं कीतुनी ऄितपिवत्र । सुखें नांदती पुत्रपौत्र । लक्ष्मीवंत होती जाण ॥६३॥

धमु ऄथु काम मोि । तयांसी लाभा प्रतयि । महा अनंद ईभयपि । पुस्तक िलिहतां सवुिसिद्ध ॥६४॥

ऐसें िसद्धें सांिगतलें । नामधारक संतोषला । सकळाभीष्ट लाधलें । तातकािळक ऄवधारा ॥६५॥

म्हणा सरस्वतीगंगाधर । श्रीगुरुचररत्र ऄितमनोहर । ऐकतां पावती पैल पार । संसारसागरा तरोिनया ॥६६॥

श्रीगुरुचररत्र ऐकतां । सकळाभीष्टें तत्त्वतां । लाधती म्हणोिन समस्तां । ऐका म्हणा नामधारक ॥६७॥

ऄमृताची ऄसा माथणी । स्वीकाररतां भािवक जनीं । धमाुथु काम मोि साधनीं । हािच कथा ऐकावी ॥६८॥

पुत्रपौत्रां र्जयासी चाड । तयासी हा कथा ऄसा गोड । राहा लक्ष्मी िस्थर ऄखंड । श्रवणमात्रें घरीं नांदा ॥६९॥

चतुर्मवध पुरुषाथु । लाधती श्रवणा परमाथु । श्रीनृससहसरस्वती गुरुनाथ । रिी तयां चा वंशोवंशीं ॥७०॥

म्हणा सरस्वतीगंगाधर । श्रोतयांसी करी नमस्कार । कथा ऐका मनोहर । सकळाभीष्टें साधती ॥७१॥

मुख्य भाव कारण । प्रामें कररतां श्रवण पठण । िनजध्यास अिण मनन । प्रामें करोिन सािधजा ॥७२॥

श्रीनृससहसरस्वती शंकर । तयाचा चरणीं ऄपुण साग्र । तयाचािच प्रसादें समग्र । समस्त प्रजा सुखी ऄसती ॥७३॥

ग्रंथ ठा वावा शुद्ध स्थानीं । शुद्ध विीं शुद्ध मनीं । िनतय पूजा करोिन । ग्रंथ गृहामाजीं ठा वावा ॥७४॥

आित श्रीगुरुचररत्रामृत । िसद्धनामधारकसंवाद ऄमृत । गुरुसमािध नाम िवख्यात । एकपंचाशत्तमोऽध्यायः ॥७५॥

आित श्रीगुरुचररत्रपरमकथाकल्पतरौ श्रीनृससहसरस्वतयुपाख्याना िसद्धनामधारकसंवादा श्रीगुरुसमािधगमनं नाम एकपंचाशत्तमोऽध्यायः

॥५१॥

श्रीगुरुदत्तात्रायार्मपतमस्तु ॥ ओवीसंख्या ॥७५॥

पृष्ठ २६४ of २७१

ऄध्याय बावन्नावा
श्रीगणाशाय नमः ।

नामधारक िवनवी िसद्धासी । श्रीगुरु िनघाला शैल्ययात्रासी । पुढें कथा वतुली कै सी । तें िवस्तारें सी मज सांगावें ॥१॥

िसद्ध म्हणा िशष्योत्तमा । काय सांगूं सद्गुरुची मिहमा । अतां वणुनाची झाली सीमा । परी गुरुभिक्तप्रामा नावरा ॥२॥

श्रीगुरु िसद्ध झाला जावयासी । श्रीपवुतीं यात्राईद्दाशीं । हा वृत्तान्त नागररक जनासी । कळला पररयासीं तातकाळ ॥३॥

समस्त जन अला धावत । नरनारी सवु िमळाल्या बहुत । गुरुसी प्रार्मथत ऄनाक भक्त । श्रीपवुतासी स्वामी कां जातां ॥४॥

अम्हांसी भासतें व्यक्त । तुम्ही ऄवतार कररतां समाप्त । िनरं तर अपण ऄसा ऄव्यक्त । पररजनांसी सुव्यक्त वदसत होतां ॥५॥

तुमचा चरणांचें होतां दशुन । पातकांचें होतसा दहन । अतां कै सें करतील जन । म्हणोिन लोटांगणें घािलती ॥६॥

पुढें अम्हांस काय गित । अम्हीं तरावें कै शा रीतीं । स्वामीचा चरण नौका होती । ताणें पार ईतरत होतों ॥७॥

तुम्ही भक्तास कामधानूपरी । कामना पुरवीत होतां बरी । म्हणोिन जगला अजवरी । याईपरी अम्हीं काय करावें ॥८॥

स्वामीकररतां गाणगापूर । झालें होतें वैकुंठपूर । अतां दीपािवणें जैसें मंवदर । तैसें साचार होइल हें ॥९॥

माईलीिवणें तान्हें बाळ । कीं दावािवणें दाउळ । जळािवणा जैसें कमळ । तैसें सकळ तुम्हांिवणें ॥१०॥

माता िपता सकळ गोत । आष्टिमत्र कु ळदैवत । सवुही अमुचा गुरुनाथ । म्हणोिन काळ क्रिमत होतों ॥११॥

अपुल्या बाळकांसी ऄवहारुनी । कै सें जातां स्वामी याथुनी । ऄश्रुधारा लागल्या लोचनीं । तळमळती सकळ जन ॥१२॥

तावहां गुरु समस्त जनांप्रती । हास्यवदन करुिन बोलती । तुम्ही जनहो मानूं नका खंती । सांगतों यथािस्थत तें ऐका ॥१३॥

अम्ही ऄसतों यािच ग्रामीं । स्नान पान करुं ऄमरजासंगमीं । गौसयरुपें रहातों िनयमीं । सचता कांहीं तुम्हीं न करावी ॥१४॥

रार्जय झालें म्लेंच्छाक्रांत । अम्ही भूमंडळीं िवख्यात । अमुचा दशुनास बहु याथ । यवन सतत यातील पैं ॥१५॥

ताणें प्रजास होइल ईपद्रव । अम्ही ऄदृश्य रहातों यास्तव । र्जयास ऄसा दृढ भिक्तभाव । तयास दृश्य स्वभावें होउं ॥१६॥

लौवककामध्यें कळावयासी । अम्ही जातों श्रीशैल्यपवुतासी । सचता न करावी मानसीं । ऐसें समस्तांसी संबोिधलें ॥१७॥

मठीं अमुच्या ठा िवतों पादुका । पुरिवतील कामना ऐका । ऄश्वतथवृि अहा िनका । तो सकिळकांचा कल्पतरु ॥१८॥

कामना पुरवील समस्त । संदह

ा न धरावा मनांत । मनोरथ प्राप्त होती तवररत । ही मात अमुची सतय जाणा ॥१९॥

संगमीं करुिनया स्नान । पूजोिन ऄश्वतथनारायण । मग करावें पादुकांचें ऄचुन । मनकामना पूणु होतील ॥२०॥

िवघ्नहताु िवनायक । अहा ताथें वरदायक । तीथें ऄसती ऄनाक । पावाल तुम्ही सुख ऄपार ॥२१॥

पादुकांची करुिन पूजा । ित्रकाळ अरती करुिन ओजा । अमुचें वचन यथाथु समजा । म्हणोिन िद्वजांसी गुरु सांगती ॥२२॥

अम्ही याथेंच रहातों मठांत । हें वचन जाणावें िनिित । ऐसें संबोधूिन जना अद्यंत । िनघाला तवररत गुरुराज पैं ॥२३॥

समागमें जा धावला जन । तयांचें करुन समाधान । िशष्यांसिहत तवररत गतीनें । गाला िनघून श्रीगुरु ॥२४॥

लोक माघारा परतला । समस्त गुरुच्या मठासी अला । ताथें समस्तांनीं गुरु दािखला । बैसला होता िनजासनीं ॥२५॥

सवेंिच पहातां झाला गुप्त । जन मनीं परम िविस्मत । अम्ही सोडू िन अलों मागांत । याथें गुरुनाथ दािखला ॥२६॥

सवुव्यापी नारायण । त्रैमूर्मत ऄवतार पूणु । चराचरी श्रीगुरु अपण । भक्तांकारणें रुप धररती ॥२७॥

ऐसा दृष्टान्त दावूिन जनांसी । अपण गाला श्रीशैल्यासी । पावला पाताळगंगासी । रािहला तया वदवसीं ताथें ॥२८॥

श्रीगुरु िशष्यांसी म्हणती । मिल्लकाजुुनासी जावोिन शीि गतीं । पुष्पांचें असन यथािस्थतीं । करोिन िनगुती अणावें ॥२९॥

िशष्य धावला ऄित शीि । पुन्नागावद कं द कल्हार । करवीर बकु ळ चंपक मंदार । पुष्पें ऄपार अिणलीं ॥३०॥

पृष्ठ २६५ of २७१

तया पुष्पांचें का लें वदव्यासन । तें गंगाप्रवाहावरी का लें स्थापन । तयावरी श्रीगुरु अपण । बैसला ता िणीं परमानंदें ॥३१॥

बहुधान्य संवतसर माघमास । कृ ष्णप्रितपदा शुभ वदवस । बृहस्पित होता ससहराशीस । ईत्तर वदशा होता सूयु पैं ॥३२॥

िशिशर ऊतु कुं भ संक्रमण । लग्नघरटका सुलिण । ऐसा शुभमुहूतीं गुरु अपण । अनंदें प्रयाण कररता झाला ॥३३॥

मध्यें प्रवाहांत पुष्पासनीं । बैसोिन िशष्यास संबोधोिन । अमुचा िवयोग झाला म्हणोिन । तुम्हीं मनीं खाद न मानावा ॥३४॥

तया गाणगापुरांत । अम्ही ऄसोच पूवुवत । भावता दृढ धरा मनांत । तुम्हां दृष्टान्त ताथें होइल ॥३५॥

अम्ही जातों अनंदस्थानासी । ताथें पावलों याची खूण तुम्हांसी । फु लें यातील िजनसिजनसीं । तुम्हांस तो प्रसाद ॥३६॥

पुष्पांचें कररता पूजन । तुम्हां होइल दाव प्रसन्न । भिक्तभावें करावी जतन । प्राणासमान मानुनी ॥३७॥

अिणक एक ऐका युिक्त । जा कोणी माझें चररत्र गाती । प्रीतीनें नामसंकीतुन कररती । ता मज िप्रय गमती फार ॥३८॥

मजपुढें कररतील गायन । जाणोिन रागरािगणी तानमान । िचत्तीं भिक्तभाव धरुन । कररती ता मज कीतुन परमानंदें ॥३९॥

भक्त मज फार अवडती । जा माझें कथामृत पान कररती । तयांचा घरीं मी श्रीपती । वसतों प्रीतीनें ऄखंिडत ॥४०॥

अमुचें चररत्र जो पठण करी । तयास लाभती पुरुषाथु चारी । िसिद्ध सवुही तयाच्या द्वारीं । दासीपरी ितष्ठतील ॥४१॥

तयासी नाहीं यमाचें भय । तयास लाभ लाभा िनिय । पुत्रपौत्रांसिहत ऄष्टैियु । ऄनुभवोिन िनभुय पावा मुिक्त ॥४२॥

हें वचन मानी ऄप्रमाण । तो भोगील नरक दारुण । तो गुरुद्रोही जाण जन्ममरण । दुःख ऄनुभवणें न सुटा तयासी ॥४३॥

या कारणें ऄसूं द्या िवश्वास । सुख पावाल बहुवस । ऐसें सांगोिन िशष्यांस । श्रीगुरु ताथूिन ऄदृश्य झाला ॥४४॥

िशष्य ऄवलोवकती गंगेंत । तों दृष्टीं न वदसती श्रीगुरुनाथ । बहुत होवोिन सचताक्रांत । ताथें ईभा तटस्थ झाला ॥४५॥

आतुवकयात अला नावाडी ताथ । तो िशष्या सांगा वृत्तान्त । गंगाचा पूवुतीरीं श्रीगुरुनाथ । जात ऄसतां म्यां दािखला ॥४६॥

अहा वाष संन्यासी दंडधारी । काषयांबर वािष्टलें िशरीं । सुवणुपादुका चरणामाझारीं । कांित ऄंगावरी फाकतसा ॥४७॥

तुम्हांस सांगा म्हणोिन । गोष्टी सांिगतली अहा तयांनीं । तयांचा नांवें श्रीनृससहमुिन । ता गोष्टी कानीं अआका ॥४८॥

किळकाळास्तव तप्त होईनी । अपण ऄसतों गाणगाभुवनीं । तुम्हीं ततपर ऄसावें भजनीं । ऐसें सांगा म्हणोिन किथलें ॥४९॥

प्रतयि पािहला मागांत । तुम्ही कां झाला सचताक्रांत । पुष्पें यातील जळांत । घाउिन िनवांत रमावें ॥५०॥

नावाडी यानें ऐसें किथलें । तयावरुिन िशष्य हषुला । आतुवकयांत गुरुप्रसाद फु लें । अलीं प्रवाहांत वाहत ॥५१॥

तीं परमप्रसादसुमनें । काढोिन घातलीं िशष्यवगाुनें । मग परतला अनंदानें । गुरुध्यान मनीं कररत ॥५२॥

िसद्धासी म्हणा नामधारक । पुष्पें वकती अलीं प्रासावदक । िशष्य वकती होता प्रमुख । तें मज साद्यंत सांगावें ॥५३॥

िसद्ध म्हणा नामधारका । तुवां भली घातली अशंका । धन्य बा तुझ्या िववाका । होसी साधक समथु ॥५४॥

खूण सांगतों ऐक अतां । श्रीगुरु गाणगापुरीं ऄसता । बहुत िशष्य होता गिणतां । नाठवती ता या समयीं ॥५५॥

र्जयांणीं का ला अश्रमस्वीकार । ता संन्यासी थोर थोर । तीथें सहडावया गाला फार । कृ ष्णबाळसरस्वती प्रमुख ता ॥५६॥

जा िशष्य झाला गृहस्थ का वळ । ता अपुल्या गृहीं नांदती सकळ । तारक होता श्रीगुरुनाथ प्रबळ । भक्त ऄपररिमत ताररला ॥५७॥

श्रीजगद्गुरुच्या समागमीं । चारीजण होतों अम्ही । सायंदव

ा नंदी नरहरी मी । श्रीगुरुची सावा करीत होतों ॥५८॥

चौघांनीं घातलीं पुष्पें चारी । गुरुप्रसाद वंवदला िशरीं । हीं पहा म्हणोिन पुष्पें करीं । घाउिन झडकरी वदधलीं ॥५९॥

चौघांनीं चारी पुष्पांसी । मस्तकीं धररलीं भावेंसी । अनंद झाला नामधारकासी । गुरुप्रसाद तयाचा दृष्टीं पडला ॥६०॥

आित श्रीगुरुचररत्रामृत । िसद्ध नामधारकासी सांगत । श्रीगुरुप्रसाद झाला प्राप्त । िद्वपंचाशत्तमोऽध्यायः ॥६१॥

आित श्रीगुरुचररत्रपरमकथाकल्पतरौ श्रीनृससहसरस्वतयुपाख्याना िसद्धनामधारकसंवादा प्रसादप्रािप्तनाुम िद्वपंचाशत्तमोऽध्यायः ॥५२॥

पृष्ठ २६६ of २७१

श्रीगुरुदत्तात्रायार्मपतमस्तु ॥ ओवीसंख्या ॥६१॥

पृष्ठ २६७ of २७१

ऄध्याय त्रापन्नावा
श्रीगणाशाय नमः ।

श्रीगुरुदावदत्तात्रायचरणारसवदाभ्यां नमः । गुरुब्रुह्मा गुरुर्मवष्णुगुरुदेवो महाश्वरः । गुरुरा व परं ब्रह्म तस्मै श्रीगुरवा नमः ।

श्रोता वहावें सावधान । गुरुचररत्राध्याय बावन्न । ऐकोिन नामधारकाचा मन । ब्रह्मानंदीं िनमग्न पैं ॥१॥

सावूिन गुरुचररत्रामृत । नामधारक तटस्थ होत । ऄंगीं घमुपुलकांवकत । रोमांचही उठती ॥२॥

कं ठ झाला सद्गवदत । गात्रें झालीं सकं िपत । िववणु भासा लोकांत । नात्रीं वहाती प्रामधारा ॥३॥

समािधसुखें न बोला । दाह ऄणुमात्र न हाला । साित्त्वक ऄष्टभाव ईदाला । नामधारक िशष्याचा ॥४॥

दाखोिन िसद्ध सुखावती । समािध लागली यासी म्हणती । सावध करावा मागुती लोकोपकाराकारणें ॥५॥

म्हणोिन हस्तें कु रवािळती । प्रामभावें असलिगती । दाहावरी या या म्हणती । ऐक बाळा िशष्योत्तमा ॥६॥

तूं तरलासी भवसागरीं । रहासी ऐसा समािधस्थ जरी । ज्ञान राहील तुझ्या ईदरीं । लोक तरती कै सा मग ॥७॥

याकारणें ऄंतःकरणीं । दृढता ऄसावी श्रीगुरुचरणीं । बाह्य दाहाची रहाटणी । शािाधारें करावी ॥८॥

तुवां िवचाररलें म्हणोिन । अम्हां अठवली ऄमृताची वाणी । तापत्रयातें करी हािन । ऐशी ऄनुपम्या प्रगटली ॥९॥

तुजमुळें अम्हां अठवलें । तुवां अम्हां बरवें का लें । तवांही एकाग्रतवें ऐवकलें । अतां हेंच िवस्तारीं ॥१०॥

नामधारका ऐिशया परी । िसद्ध सांगती परोपरी । मग तो नात्रोन्मीलन करी । कर जोडोन ईभा ठाका ॥११॥

म्हणा कृ पाचें तारुं । तूंिच या िवश्वास अधारु । भवसागर पैल पारु । तूंिच कररसी श्रीगुरुराया ॥१२॥

ऐसें नामधारक िवनवीत । िसद्धाचा चरणीं लागत । म्हणा श्रीगुरुचररत्रामृत । ऄवतरिणका मज सांगा ॥१३॥

या श्रीगुरुचररतामृतीं । ऄमृताहूिन परमामृतीं । भक्तजनाची मनोवृित्त । बुडी दावोिन िस्थरावली ॥१४॥

ऄतृप्त अहा ऄजूिन । हािच कथा पुनः सुचवोिन । ऄियामृत पाजूिन । अनंदसागरीं मज ठा वा ॥१५॥

बहु औषधींचें सार काढोन । त्रैलोक्यसचतामणी रसायण । संग्रह कररती िवचिण । तैसें सार मज सांगा ॥१६॥

ऐकोिन िशष्याची प्राथुना । अनंद िसद्धािचया मना । म्हणती बाळका तुझी वासना । ऄखंड राहो श्रीगुरुचररत्रीं ॥१७॥

श्रीगुरुचररत्राची ऐका । सांगान अतां ऄवतरिणका । प्रथमपासूिन सारांश िनका । बावन्नाध्यापयंत ॥१८॥

प्रथमाध्यायीं मंगळाचरण । मुख्य दावतांचें ऄसा स्मरण । श्रीगुरुमूतींचें दशुन । भक्तांप्रती जाहलें ॥१९॥

िद्वतीयाध्यायीं ब्रह्मोतपित्त । चारी युगांचा भाव किथती । श्रीगुरुसावा दीपकाप्रती । घडली ऐसें किथयालें ॥२०॥

नामधारका ऄमरजासंगमा । श्रीगुरु नाती अपुला धामा । ऄंबरीष दुवाुस यांचा मिहमा । तृतीयाध्यायीं किथयाला ॥२१॥

चतुथाुध्यायीं ऄनसूयाप्रती । छळावया त्रैमूर्मत याती । परी ितयाचा पुत्र होती । स्तनपान कररती अनंदें ॥२२॥

पंचमीं श्रीदत्तात्राय धरी । स्वयें ऄवतार पीठापुरीं । श्रीपादिश्रयावल्लभधारीं । तीथुयात्रासी िनघाला ॥२३॥

सहाव्यांत सलग घाईनी । रावण जात गोकणीं । िवघ्नाश्वरें िवघ्न करुनी । स्थापना का ली तयाची ॥२४॥

गोकणुमिहमा ऄसंख्यात । रायाप्रती गौतम सांगत । चांडाळी ईद्धरली ऄकस्मात । सातव्या ऄध्यायीं वर्मणती ॥२५॥

माता पुत्र जीव दात होतीं । तयाप्रती गुरु कथा सांगती । शिनप्रदोष व्रत दाती । ज्ञानी कररती ऄष्टमीं ॥२६॥

नवमाध्यायीं रजकाप्रती । कृ पाळू गुरु रार्जय दाती । दशुन दाउं म्हणती पुढती । गुप्त झाला मग ताथें ॥२७॥

तस्करीं माररला भक्त ब्राह्मण । तस्करां विधती श्रीगुरु याउन । ब्राह्मणाला प्राणदान । दाती दशमाध्यायांत ॥२८॥

माधव ब्राह्मण करं जपुरीं । ऄंबा नामें तयाची नारी । नरससहसरस्वती ितचा ईदरीं । एकादशीं ऄवतरला ॥२९॥

पृष्ठ २६८ of २७१

द्वादशाध्यायीं माताप्रती । ज्ञान कथुनी पुत्र दाती । काशी िात्रीं संन्यास घाती । यात्रा कररती ईत्तरा ची ॥३०॥

मातािपतयांतें करं जपुरीं । भाटोिन याती गोदातीरी । कु ििव्यथाच्या िवप्रावरी । कृ पा कररती त्रयोदशीं ॥३१॥

क्रूर यवनाचें करुिन शासन । सायंदावास वरदान । दाती श्रीगुरु कृ पा करुन । चौदािवया ऄध्यायीं ॥३२॥

पंचदशीं श्रीगुरुमूर्मत । तीथें सांगती िशष्यांप्रती । यात्रा दवडू िन गुप्त होती । वैजनाथीं श्रीगुरु ॥३३॥

षोडशीं ब्राह्मण गुरुभिक्त । कथूिन वदधली ज्ञानशिक्त । श्रीगुरु अला िभल्लवडीप्रती । भुवनाश्वरीसिन्नध ॥३४॥

भुवनाश्वरीला मूखु ब्राह्मण । िजवहा छादोिन करी ऄपुण । तयास श्रीगुरुंनी िवद्या दाउन । धन्य का ला सप्तदशीं ॥३५॥

घावडा ईपटोिनया दररवद्रयाचा । कुं भ वदधला हामाचा । वर्मणला प्रताप श्रीगुरुचा । ऄष्टादशाध्यायांत ॥३६॥

औदुब
ं राचें करुिन वणुन । योिगनींस दाउिन वरदान । गाणगापुरास अपण । एकोनसवशीं श्रीगुरु गाला ॥३७॥

िियाचा समंध दवडू न । पुत्र वदधला ितजला दोन । एक मरतां किथती ज्ञान । िसद्धरुपें िवसाव्यांत ॥३८॥

तािच कथा एकसवशीं । प्रात अिणलें औदुब

ं रापाशीं । श्रीगुरु याउिन ताथा िनशीं । पुत्र ईठिवती कृ पाळू ॥३९॥

िभिा दररद्रयाघरीं घाती । तयाची वंध्या मिहषी होती । तीस करुन दुग्धवंती । बािवसाव्यांत वर वदधला ॥४०॥

तािवसाव्यांत श्रीगुरुस । राजा नाइ गाणगापुरास । ताथें ईद्धरती रािस । ित्रिवक्रम करी श्रीगुरुसनदा ॥४१॥

भाटों जाती ित्रिवक्रमा । दािवती िवश्वरुपमिहमा । िवप्र लागा गुरुपादपद्मा । चोिवसाव्यांत वर दाती ॥४२॥

म्लेंच्छांपुढें वाद म्हणती । िवप्र ता ित्रिवक्रमा छळती । तयाला घाउिन सांगातीं । गुरुपाशीं अला पंचसवशीं ॥४३॥

सिववसाव्यांत तया ब्राह्मणां । श्रीगुरु सांगती वादरचना । तयागा म्हणती वादकल्पना । परी ता ईन्मत्त नायकती ॥४४॥

सत्तािवशीं अणोिन पितता । िवप्रांसी वादवाद कररतां । कुं रठत करोिन शापग्रस्ता । ब्रह्मरािस तयां का लें ॥४५॥

ऄष्टासवशीं तया पितता । धमाुधमु सांगोिन कथा । पुनरिप दाउिन पिततावस्था । गृहाप्रती दविडला ॥४६॥

एकोनसत्रशीं भस्मप्रभाव । ित्रिवक्रमा किथतां गुरुराव । रािसा ईद्धरी वामदाव । हा आितहास तयांतची ॥४७॥

सत्रशाध्यायीं पित मरतां । तयाची िी करी बहु अकांता । तीस श्रीगुरु नाना कथा । कथून शांतवूं पाहती ॥४८॥

एकितसाव्यांत तािच कथा । पितव्रताचा धमु सांगतां । सहगमनप्रकार बोिधतां । ता िियातें जगद्गुरु ॥४९॥

सहगमनीं िनघतां सती । श्रीगुरुस झाली नमस्काररती । अशीवाुद दावोिन ितचा पित । बित्तसाव्यांत ईठिवला ॥५०॥

ताितसाव्यांत रुद्रािधारण । कथा कु क्कु टमकु ट दोघाजण । वैश्य- वाश्याचें कथन । कररती रायातें परस्पर ॥५१॥

रुद्राध्यायमिहमा वणुन । चौितसाव्यांत िनरुपण । राजपुत्र का ला संजीवन । नारद भाटला रायातें ॥५२॥

पंचसत्रशतप्रसंगांत । कचदावयानी कथा वतुत । अिणक सोमवारव्रत । सीमंितनीच्या प्रसंगें ॥५३॥

छित्तशीं ब्रह्मिनष्ठ ब्राह्मणा । िियानें नालें परान्नभोजना । कं टाळु नी धररती श्रीगुरुचरणा । तयाला कमुमागु सांगती ॥५४॥

सप्तसत्रशीं नाना धमु । िवप्रा सांगोिन ब्रह्मकमु । प्रसन्न होवोिन वर ईत्तम । दाती श्रीगुरु तयांतें ॥५५॥

ऄष्टसत्रशीं भास्कर ब्राह्मण । ितघांपुरतें अिणलें ऄन्न । जािवला बहुत ब्राह्मण । अिणक गांवचा शूद्रावद ॥५६॥

सोमनाथाची गंगा युवती । साठ वषांची वंध्या होती । तीस वदधली पुत्रसंतती । एकु णचािळसावा ऄध्यायीं ॥५७॥

नरहरीकरवीं शुष्क काष्ठा । ऄचुवूिन दविडलें तयाच्या कु ष्ठा । शबरकथा िशष्यवररष्ठां । चािळसाव्यांत सांगती ॥५८॥

एका चािळसीं सायंदव

ा ा । हस्तें घाती श्रीगुरुसावा । इश्वरपावुतीसंवाद बरवा । काशीयात्रािनरुपण ॥५९॥

पुत्रकलत्रेंसी सायंदव
ा । याउिन कररती श्रीगुरुस्तव । तयाला किथती यात्राभाव । वरही दाती बाचािळसी ॥६०॥

त्राचािळसीं ऄनंतव्रत । धमुराया कृ ष्ण सांगत । तािच कथा सायंदव

ा ाप्रत । सांगोिन व्रत करिवती ॥६१॥

पृष्ठ २६९ of २७१

चवाचािळसीं तंतुकार भक्तासी । श्रीपवुत दावूिन िणासी । िशवरात्रीपुण्यकथा तयासी । िवमषुण राजाची किथयाली ॥६२॥

पंचाचािळसीं कु ष्ठी ब्राह्मण । अला तुळजापुराहून । तयाला करवूिन संगमीं स्नान । कु ष्ठ नासूिन ज्ञान दाती ॥६३॥

कल्लाश्वर िहपरगा ग्रामास । श्रीगुरु भाटती नरहरी कवीस । अपुला िशष्य कररती तयास । शाचािळसीं ऄध्यायीं ॥६४॥

सत्ताचािळसीं वदवाळी सण । गुरुसी अमंित्रती सातजण । िततुकीं रुपें धरुिन अपण । गाला मठींही रािहला ॥६५॥

ऄठ् ठा चािळसीं शूद्रशातीं । तयाचा जोंधळा कापूिन टावकती । शतगुणें िपकवूिन पुढती । अनंदिवलें तयातें ॥६६॥

एकोनपंचाशतीं श्रीगुरुमूर्मत । ऄमरजासंगममाहातम्य किथती । अिणकही ता थें सांगती । कु ष्ठ दैवार्मजतीं रतनाबाइचें ॥६७॥

म्लेंच्छाचा स्फोटक दविडती । भक्तीस्तव तयाचा नगरा जाती । पुढें श्रीपावुतीं भाटों म्हणती । पन्नासावा ऄध्यायीं ॥६८॥

एकावन्नबावन्नांत गुरुमूर्मत । दाखूिनया िितीं पापप्रवृित्त । ईपद्रिवतील नाना याती । म्हणोिन गुप्तरुपें रहावें ॥६९॥

ऐसा करुिन िनधाुर । िशष्यांसी सांगती गुरुवर । अिज अम्ही जाउं पवुतावर । मिल्लकाजुुनयात्रासी ॥७०॥

ऐसें ऐकू िन भक्तजन । मनीं होती ऄितईिद्वग्न । शोक कररती अक्रंदोन । श्रीगुरुचरणीं लोळती ॥७१॥

आतुकें पाहुनी गुरुमूर्मत । वरद हस्तें तयां कु रवािळती । मद्भजनीं धरा असिक्त । मठधामीं राहोिनया ॥७२॥

ऐसें बोधूिन िशष्यांसी । गुरु गाला कदुळीवनासी । नािवकमुखें सांगूिन गोष्टीसी । िनजानंदीं िनमग्न होती ॥७३॥

ऐसें ऄपार श्रीगुरुचररत्र । ऄनंत कथा परम पिवत्र । तयांतील बावन्न ऄध्यायमात्र । प्रस्तुत किथलें तुजलागीं ॥७४॥

िसद्ध म्हणा नामधारका । तुज किथली ऄवतरिणका । श्रीगुरु गाला वाटती लोकां । गुरु गुप्त ऄसती गाणगापुरीं ॥७५॥

किलयुगीं ऄधमु वृिद्ध पावला । म्हणोिन श्रीगुरु गुप्त झाला । भक्तजनाला जैसा पिहला । तैसाच भाटती ऄद्यािप ॥७६॥

हा ऄवतरिणका िसद्धमाला । श्रीगुरु भाटती जपा तयाला । जैसा भावाथु ऄसा अपुला । तैशीं कायें संपावदती ॥७७॥

नामधारका िशष्य भला । ऄवतरिणका चा प्रश्न का ला । म्हणोिन आितहाससारांशाला । पुनः वदलों सत् िशष्या ॥७८॥

पूवीं ऐवकलें ऄसाल कानीं । तयातें तातकाळ याइल ध्यानीं । आतरां आच्छा होइल मनीं । श्रीगुरुचररत्रश्रवणाची ॥७९॥

ऐसी ही ऄवतरिणका जाण । तुज किथली कथांची खूण । आचें सतत कररतां स्मरण । कथा ऄनुक्रमें स्मरतसा ॥८०॥

ऐसें वदा िसद्धमुिन । नामधारक लागा चरणीं । िवनवीतसा कर जोडोिन । तुझा वचनें सवु िसिद्ध ॥८१॥

अतां ऄसा िवनवणी । श्रीगुरुसप्ताहपारायणीं । वकती वाचावें प्रितवदनीं । हें मज सांगा श्रीगुरुराया ॥८२॥

िसद्ध म्हणती नामधारका । तुवां प्रश्न का ला िनका । परोपकार होइल लोकां । तुझ्या प्रश्नेंकरुिनया ॥८३॥

ऄंतःकरण ऄसतां पिवत्र । सदाकाळ वाचावें गुरुचररत्र । सौख्य होय आहपरत्र । दुसरा प्रकार सांगान ॥८४॥

सप्ताह वाचावयाची पद्धित । तुज सांगों यथािस्थित । शुिचभूुत होवोिन शािरीतीं । सप्ताह कररतां बहु पुण्य ॥८५॥

वदनशुिद्ध बरवी पाहून । अवश्यक स्नानसंध्या करुन । पुस्तक वाचावयाचें स्थान । रं गवल्लयावद शोभा करावी ॥८६॥

दाशकालावद संकल्प करुन । पुस्तकरुपीं श्रीगुरुचें पूजन । यथोपचारें करुन । ब्राह्मणांसही पूजावा ॥८७॥

प्रथम वदवसापासोन । बसावया ऄसावें एक स्थान । ऄतत्त्वाथुभाषणीं धरावें मौन । कामावद िनयम राखावा ॥८८॥

दीप ऄसावा शोभायमान । दावब्राह्मणविडलां वंदन

ू । पूवोत्तरमुख करुन । वाचनीं अरं भ करावा ॥८९॥

नवसंख्या ऄध्याय प्रथम वदनीं । एकसवशतीपयंत िद्वतीय वदनीं । एकोनसत्रश तृतीय वदनीं । चतुथुवदवशीं पसतीस ॥९०॥

ऄडतीसपयंत पांचवा वदनीं । त्राचािळसवरी सहावा वदनीं । सप्तमीं बावन्न वाचोिन । ऄवतरिणका वाचावी ॥९१॥

िनतय पाठ होता पूणु । करावें ईत्तरांगपूजन श्रीगुरुतें नमस्कारुन । ईपहार कांहीं करावा ॥९२॥

या प्रकारें करावें सप्तवदन । रात्रीं करावें भूिमशयन । सारांश शािाधारें करुन । शुिचभूुत ऄसावें ॥९३॥

पृष्ठ २७० of २७१

एवं होतां सप्तवदन । ब्राह्मणसुवािसनीभोजन । यथाशिक्त दििणा दाउन । सवु संतुष्ट करावा ॥९४॥

ऐसें सप्ताह ऄनुष्ठान । कररतां होय श्रीगुरुदशुन । भूतप्रातावद बाधा िनरसन । होवोिन सौख्य होतसा ॥९५॥

ऐसें िसद्धांचें वचन ऐकोिन । नामधारक लागा चरणीं । म्हणा बाळाची अळी पुरवोिन । कृ तकृ तय का लें गुरुराया ॥९६॥

श्रोता म्हणती वंदिू न पायीं । श्रीगुरु का ली बहु नवलाइ । बाळका ऄमृत पाजी अइ । तैसें अम्हां पािजलें ॥९७॥

प्रित ऄध्याय एक ओंवी । ओंिवली रतनमाळा बरवी । मनाचा कं ठीं घािलतां पदवी । सवाुथाुची पावती ॥९८॥

िसद्धांचें वचन रतनखाणी । तयांतिू न नामधारक रतनें अणी । बावन्न भरोिन रांजणीं । भक्तयाचका तोषिवलें ॥९९॥

ककवा िसद्ध हा कल्पतरु । नामधारकें पसररला करु । यांचा करोिन परोपकारु । भक्तांकररतां बहु का ला ॥१००॥

ककवा िसद्धमुिन बलाहक । नामधारक िशष्य चातक । मुख पसरोिन सबदु एक । मागतां ऄपार वषुला ॥१॥

ताणें भक्तां ऄभक्तां फु काचा । सकळां लाभ झाला ऄमृताचा । ह्रदयकोशीं खळजनांचा । पाषाण समयीं पाझरा ॥२॥

श्रीगुरुरायाचा धरुं चरण । िसद्धमुनीतें करुं वंदन । नामधारका करुं नमन । ऐसें करीं नारायण ॥३॥

श्रीगुरुरुपी नारायण । िवश्वंभरा दीनोद्धारणा । अपणा अपुली दावूिन खुणा । गुरुिशष्यरुपें क्रीडसी ॥१०४॥

आित श्रीगुरुचररत्रपरमकथाकल्पतरौ श्रीनृससहसरस्वतयुपाख्याना िसद्धनामधारकसंवादा िद्वपंचाशदध्यायसारा ऄवतरिणका नाम

ित्रपंचाशत्तमोऽध्यायः ॥५३॥

श्रीगुरुदत्तात्रायार्मपतमस्तु । शुभं भवतु । ओवीसंख्या ॥१०४॥

श्रीगुरुचररत्रं समाप्तं । एकं दर ओवीसंख्या ॥७३८५॥

श्रीगुरुदत्तात्रायापुणमस्तु ॥

पृष्ठ २७१ of २७१