Osnovna verzija

PRIRUČNIK ZA PRIPREMU STRUČNOG

ISPITA IZ MAŠINSTVA

NOVEMBAR 2007
UDK 621(76)-861 PRIRUČNIK ZA PRIPREMU STRUČNOG ISPITA IZ MAŠINSTVA

sedmo, dopunjeno izdanje

Za štampu priredili
Miodrag Isailović, dipl.inž.maš. Dr Martin Bogner, dipl.inž.maš. Dušan Đuričić, dipl.inž.maš.

Izdavač
Savez mašinskih i elektrotehničkih inženjera i tehničara Srbije (SMEITS) Kneza Miloša 7a/II, 11001
Beograd

Urednik
Dr Aleksandar Petrović, dipl.inž.maš.

Za izdavača
Miloš Galebović

Slog
SMEITS

NOVEMBAR 2007.
SADRŽAJ
1 Uvod
2 Poslovi izgradnje za koje je potrebno imati licencu
3 Poslovi izgradnje za koje je potrebno imati samo položen stručni ispit
4 Ko ima pravo da polaže stručni ispit
5 Prijavljivanje za polaganje stručnog ispita
6 Izbor teme za pismeni stručni rad
7 Ispitni rokovi
8 Naknada za polaganje ispita
9 Stručni ispit
10 Opšti deo stručnog ispita
11 Posebni deo stručnog ispita

11.1 Pismeni deo ispita

11.1.1 Izrada pismenog stručnog rada (projekta)
11.1.2 Tehnička obrada stručnog rada
11.1.3 Dostavljanje stručnog rada
11.1.4 Ocenjivanje stručnog rada
11.2 Usmeni deo ispita
11.2.1 Odbrana stručnog rada
11.2.2 Poznavanje zakona, tehničkih normativa, standarda i drugih propisa iz oblasti iz koje se polaže
stručni ispit
11.2.3 Pravni izvori za usmeni deo ispita
11.2.3.1 Izgradanja objekata
11.2.3.2 Grejanje i ventilacija
11.2.3.3 Zaštita životne sredine
11.2.3.4 Zaštita na radu- opšti propisi
11.2.3.5 Zaštita na radu- propisi za industrijske grane
11.2.3.6 Sudovi pod pritiskom
11.2.3.7 Zapaljivi gasovi
11.2.3.8 Zapaljive tečnosti
11.2.3.9 Zaštita od požara
11.2.3.10 Transportni uređaji
11.2.3.11 Energetika
11.2.3.12 Čelične konstrukcije
11.2.3.13 Opšti propisi
11.2.3.14 Standardi

12. Ocenjivanje
13. Popravni ispit
14. Odustajanje od ispita
15. Uverenje o stručnom ispitu
16. Pripremni seminar

Literatura

Prilog 1. Projektni zadataka za izradu glavnog mašinskog projekta instalacija centralnog

grejanja
Prilog 2. Projektni zadataka za izradu glavnog mašinskog projekta instalacija klimatizacije
Prilog 3. Projektni zadataka za izradu glavnog mašinskog projekta vrelovodne kotlarnice
kapaciteta 2x 9,3 MW Prilog 4 Projektni zadatak za izradu glavnog mašinsko – tehnološkog
projekta Pogona za proizvodnju traktorskih diferencijala
Prilog 5. Izgled naslovne strane pismenog stručnog rada
Prilog 6. Detalj situacije objekta
Prilog 7. Izgled sastavnice na crtežima
1.UVOD

Zakonom o planiranju i izgradnji (″Službeni glasnik RS″ broj 47/2003 i 34/2006) uveden je niz
novina u pogledu sticanja prava na bavljenje poslovima vezanim za izradu tehničke dokumentacije i
građenje objekata. Uvedena je lična licenca za odgovornog planera, urbanistu, projektanta i izvođača
radova a položen stručni ispit je jedan od uslova za dobijanje te licence. Licencu za odgovornog
projektanta mašinskih instalacija može da stekne lice sa visokom stručnom spremom mašinske
struke odgovarajućeg smera sa položenim stručnim ispitom i najmanje tri godine radnog iskustva sa
stručnim rezultatima na izradi tehničke dokumentacije i sa preporukom najmanje dva odgovorna
projektanta ili Inženjerske komore. Stručnim rezultatima za projektanta smatraju se rezultati
ostvareni na rukovođenju i izradi ili saradnji najmanje na dva projekta. Licencu za odgovornog
izvođača mašinskih instalacija može da stekne lice sa visokom stručnom spremom mašinske struke
odgovarajućeg smera sa položenim stručnim ispitom, najmanje tri godine radnog iskustva sa
visokom stručnom spremom i sa stručnim rezultatima na građenju objekata. Licencu za odgovornog
izvođača radova može da stekne i lice sa višom školskom spremom mašinske struke, odgovarajućeg
smera, sa položenim stručnim ispitom, sa najmanje 5 godina radnog iskustva sa višom stručnom
spremom i sa stručnim rezultatima na građenju objekata. Stručnim rezultatima na građenju objekata
smatraju se rezultati ostvareni na rukovođenju građenjem ili saradnji na građenju najmanje dva
objekta.

Statutom Inženjerske komore (″Službeni glasnik RS″, br.88/2005) predviđene su sledeće licence za
mašinsku struku:

Visoka stručna sprema

330 Odgovorni projektant termotehnike, termoenergetike, procesne i gasne tehnike,

332 Odgovorni projektant mašinskih instalacija objekata vodosnabdevanja i industrijskih
voda, hidrotehnike i hidroenergetike
333 Odgovorni projektant transportnih sredstava, skladišta i mašinskih konstrukcija i
tehnologije
334 Odgovorni projektant mašinskih delova skretnica, železničke opreme i pribora

430 Odgovorni izvođač radova termotehnike, termoenegetike, procesne i gasne tehnike,

432 Odgovorni izvođač radova mašinskih instalacija objekata vodosnabdevanja i
industrijskih voda, hidrotehnike i hidroenergetike
433 Odgovorni izvođač radova transportnih sredstava, skladišta i mašinskih
konstrukcija i tehnologije
434 Odgovorni izvođač radova mašinskih delova skretnica, železničke opreme i pribora

Viša školska sprema

Odgovorni izvođač mašinskih instalacija:

- instalacije grejanja i provetravanja,
- rashladne instalacije pod uslovom da temperatura vazduha u hlađenoj prostoriji
830 nije niža od -100C,
- kućne kotlarnice i kućne toplotno-predajne stanice,
- instalacije za skladištenje i distribuciju čvrstih i tečnih goriva ,
- instalacije gasne tehnike za skladištenje i transport prirodnog i drugih gorivih
 gasova,
- instalacije za korišćenje obnovljivih vidova energije-sunčeve energije, energije
vetra, geotermalnih voda, biomase, gorivog i industrijskog otpada,
- instalacije za razvod fluida u proizvodnim procesima i za pneumatski i
hidraulični transport,
- instalacije za transport i skladištenje rasutog tereta,
- instalacije u okviru linija metaloprerađivačke industrije,
- instalacije sistema za automatsko upravljanje.

Lica sa završenom višom ili srednjom školskom spremom odgovarajuće struke mogu da
rukovode građenjem stambenih i pomoćnih objekata za svoje potrebe i potrebe članova
porodičnog domaćinstva kao i izvođenjem pojedinih građevinsko-zanatskih i instalaterskih
radova, radova na unutrašnjem uređenju objekata i uređenju terena pod uslovom da imaju
položen stručni ispit. Za ovu grupu poslova nije predviđeno izdavanje lične licence.

Stručni ispit koji je kao uslov za obavljanje navedenih poslova propisan zakonom polaže se
pred komisijom koju obrazuje Ministar za infrastrukturu.

2.POSLOVI IZGRADNJE OBJEKATA ZA KOJE JE POTREBNO IMATI

LICENCU

Zakon o planiranju i izgradnji propisuje da licencu za odgovornog projektanta moraju imati lica
koja:
-učestvuju u izradi prethodne studije opravdanosti i studije opravdanosti,
-izrađuju tehničku dokumentaciju (generalne, idejne, glavne i izvođačke projekte i
projekte izvedenog objekta),

-vrše tehničku kontrolu glavnih projekata,

-vrše reviziju (stručnu kontrolu) projekata za objekte iz čl.89 st.4

Licencu za odgovornog izvođača radova moraju imati lica koja:

-rukovode građenjem objekata odnosno izvođenjem radova,

-vrše stručni nadzor tokom građenja objekata

-vrše tehnički pregled objekata

Licencu za odgovornog planera, odgovornog urbanistu, odgovornog projektanta odgovornog

izvođača radova izdaje : Inženjerska komora Srbije, 11000 Beograd, Kneza Miloša br.9 poštanski
fah 73-35, telefoni: predsednik 32 48 585, matična sekcija projektanata 32 35 515, matična sekcija
izvođača radova 32 33 956, faks: 32 48 586 E-mail info@ingkomora.org.yu
www.ingkomora.org.yu

Poslovi konstruisanja mašina, uređaja i alata i instalacija na njima (hidraulika, pneumatika i dr.),
razrade tehnologije proizvodnje i zavarivanja, kontrole proizvodnih procesa, održavanja postrojenja i
mašina, rukovođenja proizvodnim i drugim procesima i sl. - nisu u vezi sa izgradnjom ili
rekonstrukcijom objekata i za obavljanje tih poslova ne zahteva se posedovanje licence a samim tim
ni polaganje stručnog ispita.

3.POSLOVI IZGRADNJE OBJEKATA ZA KOJE JE POTREBNO IMATI

SAMO POLOŽEN STRUČNI ISPIT

Rukovođenje građenjem stambenih i pomoćnih objekata za svoje potrebe i potrebe članova

porodičnog domaćinstva kao i izvođenjem pojedinih građevinsko-zanatskih i instalaterskih radova,
radova na unutrašnjem uređenju objekata i uređenju terena. radova mogu vršiti lica sa završenom
višom ili srednjom školskom spremom odgovarajuće struke i sa položenim stručnim ispitom. Za
ostale poslove poput konstruisanja, razrade tehnoloških postupaka, održavanja i sl. ne zahteva se
polaganje stručnog ispita.

4.KO IMA PRAVO DA POLAŽE STRUČNI ISPIT

Stručni ispit mogu da polažu lica koja imaju visoku, višu i srednju školsku spremu mašinske struke.
Pravo na polaganje stručnog ispita stiče se sa najmanje dve godine radnog iskustva na
odgovarajućim poslovima (poslovi u vezi izgradnje objekata navedeni u prethodnom stavu). Lice
koje je položilo stručni ispit za niži stepen stručne spreme a naknadno završi viši stepen polaže samo
poseban deo ispita predviđ’n za taj stepen. Licima koja su položila stručni ispit prema drugim
propisima (napr. za rad u pedagoškoj struci, za rad u državnim organima i dr.) priznaje se opšti deo
ispita a polažu samo poseban deo stručnog ispita koji odgovara stepenu stručne spreme. Lica koja su
položila stručni ispit kojim je izvršena provera stručne osposobljenosti za rad na poslovima u vezi
izgradnje objekata, po propisima koji su bili na snazi u vreme njihovog polaganja, kao i lica kojima
je tim propisima priznato pravo vršenja određenih poslova, ispunjavaju i dalje uslove za vršenje tih
poslova i ne preba ponovo da polažu stručni ispit.

5.PRIJAVLJIVANJE ZA POLAGANJE STRUČNOG ISPITA

Pismenu prijavu za polaganje stručnog ispita podnosi kandidat. Prijava se popunjava čitko
(pisaćom mašinom ili štampanim slovima) u jednom primerku i bez takse. Prijava se podnosi
Savezu mašinskih i elektrotehničkih inženjera i tehničara Srbije, Beograd, ul.Kneza Miloša
br.7a/II, 11000 Beograd, sa naznakom struke za koju se kandidat prijavljuje. Prijava se može
poslati i poštom. Pored prijave, kandidat podnosi:
1. izvod iz matične knjige rođenih (u sudu ili opštini overena fotokopija ili prepis izvoda),
2. diplomu ili svedočanstvo o završenoj školi (u sudu ili opštini overena fotokopija ili prepis),
3. potvrdu izdatu od strane preduzeća ili druge organizacije o vrsti poslova na kojima je kandidat
trenutno radi ili je radio a koji spadaju u poslove u vezi izgradnje objekata i to najmanje dve
godine pre podnošenja prijave za polaganje stručnog ispita (projektovanje, građenje, nadzor,
tehnički pregledi objekata, kontrola tehničke dokumentacije i dr.) sa stečenom školskom
spremom u vreme podnošenja prijave za polaganje stručnog ispita
4. predlog teme (glavnog projekta) za pismeni stručni rad, sa opširnijim projektnim zadatkom,
kao obrazloženjem odnosno opisom predmeta teme.

Na osnovu prijave i priloženih dokaza komisija utvrđuje da li kandidat ispunjava propisane uslove i
donosi rešenje kojim se predložena tema prihvata ili određuje odgovarajuća tema za pismeni rad,
zatim određuje ispitivača pod čijim će se nadzorom izrađivati pismeni rad kao i rok za dostavljanje
pismenog rada. Rešenje se dostavlja kandidatu na adresu navedenu u prijavi.
6.IZBOR TEME ZA PISMENI STRUČNI RAD

Za visoku školsku spremu mogu se predlagati teme koje se odnose na projekte za građenje
složenijih i tehnički i tehnološki specifičnih objekata ili složenih rekonstrukcija, projekte složenih
postrojenja, uređaja i instalacija kao i mašinsko-tehnoloških projekata i rešenja za složene i tehnički i
tehnološki specifične industrijske i druge privredne objekte.
Za višu stručnu spremu mogu se predlagati teme koje se odnose na projekte za građenje manje
složenih objekata ili razradu glavnih projekata za takve objekte, manje složenih postrojenja, uređaja i
instalacija, izradu mašinsko-tehnoloških projekata za manje složene objekte ili tehnološka rešenja za
te objekte i sl.
Za srednju stručnu spremu mogu se predlagati teme koje se odnose na projekte jednostavnijih
objekata, projekte rekonstrukcija takvih objekata, projekte unutrašnjih instalacijai uređaja i sl.
Projektnim zadatkom koji se prilaže uz predlog teme treba da budu definisane tehničkotehnološke i
eksploatacione karakteristike objekta, opreme i instalacija program proizvodnje po asortimanu i
planiranim godišnjim količinama za krajnju fazu) kao i posebni uslovi koji su od značaja za funkciju
objekta (zaštita na radu, zaštita od požara, zaštita životne sredine i sl.). Radi lakšeg sagledavanja
obima teme projektni zadatak treba da bude dopunjen podacima napr. o gabaritima objekta ili
opreme, vrsti materija koje učestvuju u tehnološkim procesima, karakteristikama opreme,
kapacitetima i sl.

Prilozi 1,2,3 i 4 sadrže primere projektnih zadataka.

7.ISPITNI ROKOVI

Ispiti se održavaju tri puta godišnje.Ispitni rokovi su sledeći:

Februarski rok; ispiti se prijavljuju do 15 novembra, ispit se polaže krajem februara ili
početkom marta Junski rok; ispiti se prijavljuju do 1 marta, ispit se polaže polovinom juna,
Novembarski rok; ispiti se prijavljuju do 1 septembra, ispit se polaže krajem novembra ili
početkom decembra.

8.NAKNADA ZA POLAGANJE STRUČNOG ISPITA

Troškove polaganja stručnog ispita, kao i troškove polaganja popravnog ispita, snosi lice
koje polaže stručni ispit ili preduzeće odnosno drugo pravno lice u kome je kandidat
zaposlen. Naknadu za polaganje određuje Ministarstvo za infrastrukturu, uoči svakog
ispitnog roka. Obaveštenje o visini troškova polaganja stručnog ispita kandidat dobija
zajedno sa pozivom na ispit, po pravilu 15 dana pre polaganja. Prilikom predaje pismenog
stručnog rada kandidati su dužni da prilože dokaz o izvršenoj uplati troškova
polaganja ispita.

9.STRUČNI ISPIT
Stručni ispit se polaže na način propisan Pravilnikom o uslovima, programu i načinu polaganja
stručnog ispita u oblasti izrade tehničke dokumentacije i građenja (″Službeni glasnik RS″, broj
18/2004 i 47/2006) i sastoji se od:
- opšteg dela
- posebnog dela.
Opšti deo stručnog ispita polaže se prema jedinstvenom programu.
Poseban deo stručnog ispita obuhvata:
1.Pismeni deo ispita:
- izradu pismenog stručnog rada, odnosno glavnog projekta;
2.Usmeni deo ispita:
-odbranu stručnog rada;
- proveru poznavanja zakona, tehničkih propisa, normativa, standarda i drugih propisa iz oblasti iz
koje kandidat polaže stručni ispit.

Opšti deo i usmeni deo ispita polažu se istog dana.

10.OPŠTI DEO STRUČNOG ISPITA

Opšti deo ispita polaže se usmeno. Opšti deo stručnog ispita ne polažu kandidati koji su stručni ispit
položili po odredbama drugih propisa pod uslovom da program ispita u sadržinskom smislu
odgovara programu stručnih ispita u tehničkoj struci. O oslobađanju od polaganja opšteg dela
stručnog ispita odlučuje komisija na zahtev kandidata

Opšti deo stručnog ispita obuhvata sledeće gradivo:

1.Društveno i ekonomsko uređenje: Republika Srbija - osnovi ustavnog uređenja Republike

Srbije; slobode prava i dužnosti čoveka i građanina po Ustavu RS; ekonomsko i socijalno uređenje;
prava i dužnosti Republike Srbije; republički organi (Narodna skupština, Predsednik Republike,
Vlada Republike Srbije, sudovi i javna tužilaštva); ustavnost i zakonitost; teritorijalna organizacija
Republike Srbije (Autonomna pokrajina Vojvodina, Autonomna pokarjina Kosovo i Metohija),
opština, grad Beograd); donošenje i promena Ustava RS.

2.Radni odnosi: Osnovna prava, obaveze i odgovornosti po osnovu rada i zabrana

diskriminacije; zasnivanje radnog odnosa (uslovi za zasnivanje radnog odnosa, ugovor o
radu, stupanje na rad, probni rad, radni odnos na određeno vreme, radni odnos za obavljanje
poslova sa poveđanim rizikom, radni odnos sa nepunim radnim vremenom, radni odnos za
obavljenje poslova van prostorija poslodavca, radni odnos sa kućnim pomoćnim osobljem,
pripravnici); radno vreme (puno radno vreme, nepuno radno vreme, skraćeno radno vreme,
prekovremeni rad, raspored radnog vremena, preraspodela radnog vremena, noćni rad);
odmori i odsustva (odmori zaposlenih, odmor u toku dnevnog rada, dnevni i nedeljni odmor,
godišnji odmor, odsustvo uz naknadu- plaćeno odsustvo, neplaćeno odsustvo, mirovanje
radnog odnosa); zaštita zaposlenih (opšta zaštita, posebna zaštita žena i omladine, zaštita
materinstva, porodiljsko odsustvo, odsustvo radi nege deteta, odsustvo sa rada radi posebne
nege deteta ili druge osobe, zabrana otkaza, zaštita invalida, obaveštenje o privremenoj
sprečenosti za rad); zarada, naknada zarade i ostala primanja (zarada, uvećana zarada,
minimalna zarada, naknada zarade, naknada troškova i druga primanja, zaštita zarade i
naknade zarade); zabrana diskriminacije, naknada štete; prestanak radnog odnosa (slučajevi
prestanka radnog odnosa, prestanak radnog odnosa nezavisno od volje poslodavca i
zaposlenog, otkaz od strane zaposlenog, otkaz od strane poslodavca, postupak u slučaju
otkaza, nezakoniti otkaz, udaljenje zaposlenog sa rada, višak zaposlenih, pravo na
otpremninu i druga prava po prestanku radnog odnosa); ostvarivanje i zaštita prava
zaposlenih (ovlašćenje za odlučivanje o pravima i obavezama, arbitraža, sudska zaštita,
rokovi zastarelosti potraživanja iz radnog odnosa); posebni oblici rada i radna knjižica
(privremeni i povremeni poslovi, ugovor o delu, samozapošljavanje); savet i sindikat
zaposlenih; kolektivni ugovori (predmet i oblik kolektivnog ugovora, vrste kolektivnih
ugovora, učesnici u zaključivanju kolektivnog ugovora prema vrsti kolektivnog ugovora,
odbor za pregovore, postupak i ovlašćenja za pregovaranje i zaključivanje kolektivnog
ugovora, primena kolektivnih ugovora, važnje i otkaz kolektivnog ugovora, rešavanje
sporova, registracija i objavljivanje kolektivnog ugovora); inspekcijski nadzor nad
priomenom Zakona o radu, drugih propisa o radnim odnosima, opštih akata i ugovora o radu
kojima se uređuju prava, obaveze i odgovornosti zaposlenih.
3.Upravni postupak
Dužnost postupanja po zakonu- državni organi kada u upravnim stvarima rešavaju o pravima,
obavezama ili pravnim interesima fizičkog lica, pravnog lica ili druge stranke i preduzeća i druge
organizacije kada u vršenju javnih ovlašćenja, koja su ima poverena zakonom, rešavaju
o pravima, obavezama ili pravnim interesima fizičkog lica, pravnog lica ili druge stranke; osnovna
načela upravnog postupka - načelo zakonitosti, načelo zaštite interesa građana i zaštite javnog
interesa, načelo efikasnosti, načelo istine, načelo saslušanja stranke, načelo ocene dokaza, načelo
samostalnosti u rešavanju, načelo dvostepenosti u rešavanju (pravo na žalbu), načelo pravosnažnosti
rešenja, načelo ekonomičnosti postupka, načelo pružanja pomoći stranci, upotreba jezika i pisma u
postupku; nadležnost u upravnom postupku- stvarna nadležnost, mesna nadležnost; stranka u
upravnom postupku- stranačka sposobnost, procesna sposobnost i stranačka legitimacija, zastupanje
stranke (zakonski zastupnik, privremeni zastupnik , zajednički predstavnik, punomoćnik); pokretanje
upravnog postupka (po zahtevu stranke, po službenoj dužnosti, spajanje stvari u jedan postupak,
izmene zahteva, odustajanje od zahteva, poravnanje); dokazivanje u upravnom postupku (isprave,
uverenje kao poseban vid isprave, svedoci, izjava stranke, veštaci i tumači, uviđaj, obezbeđenje
dokaza); dostavljanje (posredno i obavezno lično dostavljanje, posebni slučajevi dostavljanja);
rokovi( rokovi određeni zakonom i rokovi koje određuje službeno lice); rešenje u upravnom
postupku- oblik (pismena forma) i sastavni delovi rešenja (uvod, dispozitiv, obrazloženje, pouka o
pravnom leku, broj rešenja, datum donošenja, potpis službenog lica i pečat organa), rok za izdavanje
rešenja; žalba, dejstvo žalbe, postupak po žalbi (rad prvostepenog organa po žalbi, rešavanje žalbe
od strane drugostepenog organa); izvršno, konačno i pravosnažno rešenje; izvršenje rešenja
(postupak izvršenja, obustava izvršenja, odlaganje izvršenja, administrativno izvršenje, izvršenje
putem prinude, izvršenje radi obezbeđenja i privremeni zaključak o obezbeđenju); troškovi upravnog
postupka, oslobađanje od obaveze plaćanja troškova.

Pravni izvori za opšti deo stručnog ispita:

1 Ustav Republike Srbije ( Službeni glasnik Republike Srbije, broj 79/2006);

2 Povelja o ljudskim i manjinskim pravima i građanskim slobodama (″Službeni list Srbije i
Crne Gore″, broj 6/2003);

3 Zakon o radu ( Službeni glasnik Republike Srbije, broj 24/2005, 61/2005);

4 Zakon o opštem upravnom postupku ( Službeni list SRJ, broj 33/97 i 31/2001);

11.POSEBAN DEO STRUČNOG ISPITA

11.1. PISMENI DEO ISPITA

11.1.1 IZRADA PISMENOG STRUČNOG RADA (PROJEKTA)

Pismeni stručni rad - projekat mora da bude urađen samostalno. Stručni rad se radi pod nadzorom
ispitivača iz čije je oblasti tema stručnog rada koga određuje predsednik ispitne komisije .

Stručni rad treba da bude urađen u obliku projekta odnosno kao:

 A- glavni mašinski projekat,
B- glavni mašinsko -tehnološki projekat ili
C- glavni mašinsko- montažni projekat.

A) Stručni rad urađen u obliku GLAVNOG MAŠINSKOG PROJEKTA termoenergetskih

postrojenja (toplane, termoelektrane, industrijske energane i sl.), postrojenja u hemijskoj,
farmaceutskoj, prehrambenoj industriji, poljoprivredi, metalurgiji i dr. ili termotehničkih instalacija
(grejanje, ventilacija, klimatizacija, otprašivanje i sl.), gasnih instalacija, transportnih uređaja,
dizalica, postrojenja za preradu nemetala i sl. treba da ima sledeća delove:

1 naslovnu stranu sa sadržajem, (vidi Prilog 5)

2 izjavu o samostalnoj izradi rada

3 detaljan projektni zadatak, (vidi Prilog 1,2,3,4 )

4 tehnički opis i obrazloženje,

5 opšte uslovi za ugovaranje i izvođenje radova,

6 tehničke uslove za izvođenje radova,

7 sve potrebne proračune,

8 predmer i predračun,

9 prilog o primenjenim merama zaštite na radu

10 spisak korišćene literature i propisa,

11 grafičku dokumentaciju,

12 projektne zadatke (podloge) za izradu ostalih projekata.

Napomene:

1. Proračuni treba da obuhvate glavne elemente postrojenja i instalacija na osnovu kojih se

definiše njihov kapacitet, nosivost, čvrstoća i sl. Ako se, na primer, radi projekat toplane
proračunava se potrebni kapacitet toplane, a zatim se vrši dimenzionisanje kapaciteta za
snabdevanje i skladištenje goriva, hemijsku pripremu vode, prečišćavanje dimnih gasova,
opreme za transport fluida i sl. Proračunima se određuje visina dimnjaka kao i čvrstoća
nestandardne opreme. Za instalacije grejanja, ventilacije i klimatizacije proračunavaju se
toplotni gubici i dobici i dimenzionišu elementi instalacije (pumpe, ventilatori, razmenjivači,
kanali, cevovodi, grejna tela, oprema za regulaciju i dr.). Kod transportnih uređaja
proračunavaju se kapaciteti kao i čvrstoća nosećih elemenata itd.
2. Prilog o primenjenim merama zaštite na radu treba da sadrži opis svih opasnosti i štetnosti
kao i mere za njihovo otklanjanje odnosno dovođenje u propisane i dozvoljene granice.
3. Grafička dokumentacija treba da sadrži situacioni plan, dispoziciju opreme u objektu,
šeme, karakteristične horizontalne i vertikalne preseke i izglede, sklopne crteže (kod
dizalica i transportnih uređaja) i druge crteže koji definišu funkciju, obim, izgled i
 konstrukciju objekta. Crteži u sastavu grafičke dokumentacije moraju biti numerisani
i navedeni u sadržaju stručnog rada. Prvi crtež mora da bude situacioni plan (situacija
objekta i sl.) na kome je prikazan objekat na koji se odnosi stručni rad (šrafiranao),
susedni objekti, saobraćajnice, spoljne instalacije (toplovodi, gasovodi i sl.).
Karakteristike objekta (ose objekta, unutrašnje površine zidova, ose stubova i sl.)
moraju biti označene u koordinatnom sistemu (x,y) u odnosu na postavljeni
koordinatni sistem fabričkog kompleksa ili sistema u kome se odvijaju i neki drugi
procesi ili se jednostavno nalaze drugi objekti.(vidi Prilog 6) Drugi crtež mora biti
šema postrojenja ili instalacija, šema veza ili tehnološka šema a obavezno mora biti
izrađena u skladu sa srpskim standardima:
- SRPS M.E4.021/98 - Šeme procesnih postrojenja. Vrste šema,
- SRPS M.E4.022/98 - Šeme procesnih postrojenja. Uputstva za crtanje,
- SRPS M.E4.023/98 - Šeme procesnih postrojenja. Grafički simboli,
- SRPS M.E4.024/98 – Šeme procesnih postrojenja. Oznake,
- SRPS M.E7.012/93 - Rashladna postrojenja. šeme rashladnih postrojenja. Grafički
simboli,
- SRPS M.E7.011/93 - Šeme rashladnih postrojenja. Vrste šema,
- SRPS A.A0.063/96 - Grafički simboli za tehničko crtanje. Cevovodi. Funkcionalno
prikazivanje
- SRPS ISO 6412-1 -Tehnički crteži- Uprošćeno prikazivanje cevovoda- Deo 1: Opšta
pravila i ortogonalno prikazivanje
- SRPS ISO 6412-2 -Tehnički crteži- Uprošćeno prikazivanje cevovoda- Deo 2:
Izometrijsko prikazivanje
- SRPS ISO 6412-3 -Tehnički crteži- Uprošćeno prikazivanje cevovoda- Deo 3:
Granične konture ventilacionih i drenažnih cevovoda
- (Standardi SRPS M.E7.011 i 012 dati su u literaturi [8] , SRPS A.A0.063 u literaturi
[14] a ostali standardi u literaturi [24]).
Crteži moraju biti izrađeni u skladu sa standardima. Na crtežima koji predstavljaju dispoziciju
opreme i instalacija (osnove i preseci) moraju se koristiti iste oznake kao u tehnološkoj šemi odnosno
šemi veza ili šemi postrojenja i instalacija. Na crtežima treba dati potrebne napomene, objašnjenja i
legende za potpunije razumevanje crteža. Svaki crtež mora obavezno imati sastavnicu (zaglavlje) sa
potrebnim podacima i samo sa imenom kandidata kao realizatorom i mora biti potpisan od strane
kandidata. (vidi Prilog 7)
Poslednji crteži treba da budu izrađeni na osnovu odgovarajućih projektnih zadataka odnosno da
predstavljaju podloge za projektovanje građevinskog objekta, elektroinstalacija ili za izradu drugih
glavnih projekata. Tako, naprimer, građevinska podloga treba da sadrži podatke
o masi, broju obrtaja, podacima o fizičkim veličinama vibracija, snazi motora, rasponima i rasporedu
ankera itd. dok u podlogama za projektovanje elektro instalacija treba da budu dati podaci o mestu,
instalisanu i efektivnu vrstu i snagu tehničko tehnoloških potrošača, trasi kablova ili regala, položaju
elektro ormana, opštem i lokalnom osvetljenju i sl.

B) Stručni rad urađen u vidu GLAVNOG MAŠINSKO-TEHNOLOŠKOG PROJEKTA iz

oblasti metaloprerađivačke industrije (fabrike ili pogoni za proizvodnju delova, sklopova ili mašina,
pogoni za remont vozila, mašina i sl.) treba da ima sledeća delove:
1. naslovnu strana sa sadržajem,
2. izjavu o samostalnoj izradi rada
3. detaljan projektni zadatak (vidi Prilog 4),
4. tehnički opis i obrazloženje usvojene koncepcije,
 5. opšte uslove za ugovaranje i izvođenje radova,
6. tehničke uslove za izvođenje radova,
7. opis glavnih i pomoćnih tehnoloških procesa,
8. opis i prikaz tehnoloških operacija,
9. bilans svih potrebnih osnovnih i pomoćnih materijala-sirovina a posebno opasnih
materija
10. proračun svih potrebnih tehnoloških kapaciteta za sva osnovna i pomoćna tehnološka
odeljenja i skladišta,
11. proračun potrebnih sredstava za obavljanje unutrašnjeg transporta,
12. proračune potrebne eneregije, fluida i sl..
13. proračun ljudskih resursa i specifikaciju ljudskih resursa po zanimanjima i kvalifikacijama,
specijalizacijama, licencama, atestima i sl.
14. specifikaciju potrebne tehnološke opreme, pribora, alata i sl.
15. predmer i predračun,
16. projektne zadatke za izradu svih potrebnih glavnih projekata (arhitektonsko-
građevinskog projekta, projekta električnih instalacija jake i slabe struje, mašinsko
montažnog projekta, projekta vodovoda i kanalizacije i drugih instalacija) sa svim
potrebnim podacima za njihovu izradu.
17. prilog o primenjenim merama zaštite na radu
18. spisak korišćene literature i propisa
19. grafičku dokumenatacija.

Napomene:
1. Projektni zadaci za izradu svih potrebnih projekata neophodnih za realizaciju investicije treba
da sadrže spisak svih ostalih potrebnih glavnih projekata (arhitektonsko- građevinski,
mašinski, elektroenergetski i elektroinstalaterski, zaštite od požara, montažni i dr.)
2. Za svaki glavni projekat drugih struka koji je potrebno uraditi, treba dati sve podatke i uslove
na osnovu kojih će odgovarajući projektanti moći uraditi svoje projekte,
3. Prilog o primenjenim merama zaštite na radu, zaštite životne sredine i zaštite od požara koji
treba da sadrži opis svih opasnosti i štetnosti kao i mere za njihovo otklanjanje odnosno
dovođenje u propisane i dozvoljene granice,
4. Specifikacija opreme i pribora treba da sadrži i podatke o njihovim tehničko-tehnološkim
karakteritstikama,
5. Za grafičku dokumentaciju važe iste napomene kao kod glavnog mašinskog projekta .

C) Stručni rad urađen u vidu GLAVNOG MAŠINSKO-MONTAŽNOG PROJEKTAmašinskih

postrojenja, uređaja i instalacija u industrijskim, poljoprivrednim, metalurškimobjektima (toplane,
termoelektrane, kotlarnice, rezervoari, velike dizalice i dr.) , nosećih čeličnih konstrukcija
industrijskih, poljoprivrednih i drugih privrednih objekata i sl. treba da ima sledeća delove:

1. naslovnu strana sa sadržajem,

2. izjavu o samostalnoj izradi rada,
3. detaljan projektni zadatak,
4. tehnički opis postupka i plan izvođenja montažnih radova,
5. plan organizacije gradilišta,
6. izbor osnovne i pomoćne opreme za izvođenje radova sa navedenim karakteristikama,
7. termin plan izvođenja radova,
8. proračun ljudskih resursa i specifikaciju ljudskih resursa po zanimanjima i
kvalifikacijama, specijalizacijama, licencama, atestima i sl.
9. proračune elemenata i konstrukcija koji se koriste pri montaži
10. opšte uslovi za ugovaranje i izvođenje radova,
 11. tehničke uslove za izvođenje radova,
12. predmer i predračun,
13. elaborat o zaštitnim merama pri izvođenju radova,
14. postupak sa otpadnim i opasnim materijama,
15. spisak korišćene literature i propisa,
16. grafičku dokumenataciju.

Napomene:
1. Tehnički opis postupka montaže treba da obuhvati sve radnje pri istovaru, transportu i
montiranju delova postrojenja, opreme ili konstrukcije kao i njihov redosled.
2. Proračuni elemenata i konstrukcija koji se koriste pri montaži treba da obuhvate skele koje se
koriste za montažu, podupirače, grede, koturače, vitla i sl. i to u pogledu nosivosti a kod
specifičnih sredstava i u pogledu čvrstoće.
3. Za grafičku dokumentaciju važe iste napomene kao kod glavnog mašinskog projekta .

11.1.2 TEHNIČKA OBRADA STRUČNOG RADA

Tekst i grafička dokumentacija stručnog rada moraju se uraditi na čistom papiru bez oznaka
preduzeća i druge organizacije tako da budu jasni i čitljivi. Za obradu teksta i crteža mogu se koristiti
odgovarajući računarski programi uz primenu srpskih standarda kako za obradu teksta tako i za
crteže. Ne mogu se koristiti fotokopije crteža i drugih listova iz originalnih projekata. Rad mora biti
ukoričen za nazivom teme i imenom i prezimenom kandidata na naslovnoj stranici. Izjavu o
samostalnoj izradi rada mora potpisati kandidat svojeručno.

11.1.3 DOSTAVLJANJE STRUČNOG RADA

Stručni rad se dostavlja u jednom primerku na adresu: Savez mašinskih i elektrotehničkih inženjera i
tehničara Srbije, Beograd, ul.Kneza Miloša br.7a, 11000 Beograd. Rad se može poslati i poštom.Rok
za dostavljanje stručnog rada određen je u rešenju o određivanju teme. Uz pismeni stručni rad
kandidati su dužni da prilože dokaz o izvršenoj uplati troškova polaganja ispita.

11.1.4 OCENJIVANJE STRUČNOG RADA

Stručni rad po pravilu ocenjuje ispitivač pod čijim je nadzorom kandidat izradio rad. O pozitivnoj
oceni rada obaveštava se kandidat i tom prilikom obaveštava se i o terminu polaganja ispita. Ukoliko
stručni rad ne dobije pozitivnu ocenu od strane ispitivača kandidat ne može pristupiti polaganju
usmenog dela ispita (opšti deo, odbrana stručnog rada i poznavanje propisa). U tom slučaju komisija
obaveštava kandidata da mu rad nije prihvaćen, kao i o razlozima zbog kojih se rad ne može
prihvatiti. U dogovoru sa ispitivačem, kandidat može ponovo izraditi ili dopuniti odbijeni rad i ispit
prijaviti u sledećem ispitnom roku. Ukoliko ispitivač oceni da je rad potrebno dopuniti, kandidat
može do određenog datuma dostaviti dopunu,kako bi u prijavljenom roku mogao polagati ispit.

11.2. USMENI DEO ISPITA

Usmeni deo ispita obuhvata:

-odbranu stručnog rada;
-proveru poznavanja zakona tehničkih propisa, normativa, standarda i drugih propisa iz oblasti iz
koje kandidat polaže stručni ispit

11.2.1 ODBRANA STRUČNOG RADA

Odbrana stručnog rada obuhvata usmeno obrazloženje koncepcije projekta i opravdanosti
projektovanih rešenja, funkcije, konstrukcija i dr. sa obrazloženjem predloženih rešenja sa aspekta
savremenih tehničkih, tehnoloških i drugih naučnih dostignuća u oblasti iz koje je izrađen stručni rad
i ekonomske prednosti tih rešenja. Osim toga, daje se stručno mišljenje o načinu realizacije projekta
sa aspekta lokacije, uslova za zaštitu životne sredine, zaštite na radu i zaštite od požara i drugih
uslova propisanih za vrstu i namenu objekta koji je predmet stručnog rada

Odbrana obuhvata proveru poznavanja zakona i drugih propisa, standarda, tehničkih normativa i
normi kvaliteta koji su neposredno primenjeni pri izradi dokumentacije koja je predmet stručnog
rada.

Pri odbrani rada proverava se stepen samostalnosti i samoinicijativnosti pri izradi projekta.

11.2.2. POZNAVANJE ZAKONA, TEHNIČKIH I NORMATIVA, STANDARDA I DRUGIH

PROPISA IZ OBLASTI IZ KOJE SE POLAŽE STRUČNI ISPIT

Ovaj deo ispita polaže se usmeno pri čemu se ne moraju doslovno citirati članovi propisa već samo
suština odredbi.Program za ovaj ispitni predmet obuhvata sledeća pitanja:
• prethodni radovi, izrada prethodne studije opravdanosti i studije opravdanosti,
• izrada tehničke dokumentacije (namena i sadržaj generalnog, idejnog, glavnog i
izvođačkog projekata i projekta izvedenog objekta, uslovi za preduzeća koja
izrađuju tehničku dokumentaciju, uslovi za lica koja izrađuju tehničku
dokumentaciju),
• kontrola tehničke dokumentacije (sadržaj stručne kontrole revizione komisije,
sadržaj tehničke kontrole, uslovi za lica koja vrše kontrolu, kontrola dokumentacije
izrađene u drugim zemljama),
• odobrenje za izgradnju ( nadležnost za izdavanje odobrenja, dokumentacija koja se
prilaže uz zahtev za izdavanje odobrenja, izgradnja objekata i izvođenje radova po
prijavi, čuvanje tehničke dokumentacije),
• građenje objekta (pripremni radovi, prijava početka izvođenja radova, uslovi za
pravna lica koja se bave građenjem objekata, uslovi za lica koja rukovode građenjem
objekta odnosno izvođenjem radova,obaveze izvođača radova i odgovornog
izvođača radova, građevinski dnevnik, knjiga inspekcije, stručni nadzor i njegov
sadržaj, uslovi za lica koja vrše stručni nadzor,
• upotrebna dozvola ( tehnički pregled objekta, probni rad, podobnost objekta za
upotrebu)
• inspekcijski nadzor,

Osim navedenih pitanja iz oblasti izgradnje objekata ovaj deo ispita obuhvata i :

• poznavanje propisa kojima se utvrđuju osnovni uslovi za projektovanje i građenje

objekata, instalacija, uređaja, postrojenja i opreme,
• poznavanje propisa kojima su utvrđeni uslovi i mere zaštite objekata, uređaja,
postrojenja i opreme i to: zaštita od požara i eksplozija i drugih štetnih dejstava,
zaštita na radu, zaštita od elementarnih nepogoda, zaštita životne sredine itd.
• poznavanje tehničkih normativa i normi kvaliteta za izvođenje radova zavisno od
njihove vrste i to za toplotnu i zvučnu zaštitu, zaštitu od korozije, provetravanje
skloništa, liftove, stabilne uređaje za gašenje požara i dr.
• poznavanje i primenu standarda.

11.2.3. PRAVNI IZVORI ZA USMENI DEO ISPITA

U cilju olakšanja pripremanja dela ispita koji se odnosi na poznavanje zakona, tehničkih propisa,
normativa, standarda i drugih propisa iz oblasti iz koje kandidat polaže stručni ispit, sledi spisak
najčešće primenjivanih propisa o izgradnji objekata odnosno tehničkih normativa i standarda
grupisanih po oblastima. Propisi koji se odnose na izgradnju objekata su obavezni za sve kandidate.
Propise i tehničke normative koji budu objavljeni, izmenjeni ili dopunjeni posle izrade ove brošure
kandidati takođe treba da poznaju.

11.2.3.1 IZGRADNJA OBJEKATA

a) Zakon o planiranju i izgradnji ( Službeni glasnik RS, br.47/2003 i 34 /2006),

b) Pravilnik o sadržini i izradi planskih dokumenata ( Službeni glasnik RS, br.60/2003),
c) Pravilnik o sadržini, načinu izrade, načinu vršenja stručne kontrole urbanističkog plana, kao i
uslovima i načinu stavljanja plana na javni uvid ( Službeni glasnik RS, br.12/2004)
d) Pravilnik o načinu uvida u doneti urbanistički plan, overavanja, potpisivanja, dostavljanja,
arhiviranja, umnožavanja i ustupanja urbanističkog plana uz naknadu ( Službeni glasnik RS,
br.75/2003),
e) Pravilnik o opštim uslovima o parcelaciji i izgradnji i sadržini, uslovima i postupku
izdavanja akta o urbanističkim uslovima za objekte za koje odobrenje izdaje opštinska,
odnosno gradska uprava ( Službeni glasnik RS, br.75/2003),
f) Pravilnik o sadržini, obimu i načinu izrade prethodne studije opravdanosti i studije
opravdanosti za izgradnju objekata ( Službeni glasnik RS, br.80/2005),
g) Pravilnik o metodologiji i proceduri realizacije projekata za izgradnju objekata za koje
odobrenje za izgradnju izdaje ministarstvo nadležno za poslove građevinarstva odnosno
autonomna pokrajina( Službeni glasnik RS, br.59/2006),
h) Pravilnik o sadržini i načinu izdavanja odobrenja za izgradnju i sadržini prijave početka
izvođenja radova ( Službeni glasnik RS, br.60/2003),
i) Pravilnik o načinu, postupku i sadržini podataka za utvrđivanje uslova za izdavanje licence
za izradu tehničke dokumentacije i licence za građenje objekata za koje odobrenje za
izgradnju izdaje ministarstvo, odnosno autonomna pokarjina, kao i o uslovima za
oduzimanje tih licenci ( Službeni glasnik RS, br.114/2004),
j) Pravilnik o uslovima i postupku za izdavanje i oduzimanje licence za odgovornog urbanistu,
projektanta, izvođača radova i odgovornog planera ( Službeni glasnik RS, br.116/2004 i
69/2006),
k) Pravilnik o načinu i postupku vršenja stručnog nadzora u toku građenja objekta ( Službeni
glasnik RS, br.105/2003),
l) Pravilnik o sadržini i načinu vođenja knjige inspekcije i građevinskog dnevnika ( Službeni
glasnik RS, br.105/2003)
m) Pravilnik o sadržini i načinu vršenja tehničkog pregleda objekta i izdavanju upotrebne
dozvole ( Službeni glasnik RS, br.111/2003),
n) Pravilnik o uslovima, programu i načinu polaganja stručnog ispita u oblasti izrade tehničke
dokumentacije i građenja ( Službeni glasnik RS, br.18/2004 i 47/2006)
o) Pravilnik o uslovima, programu i načinu polaganja stručnog ispita za prostornog planera i
urbanistu ( Službeni glasnik RS, br.121/2003 i 47/2006),
p) Pravilnik o obrascu i sadržini legitimacije urbanističkog, građevinskog i geodetskog
inspektora ( Službeni glasnik RS, br.105/2003)
q) Pravilnik o projektu izvedenog objekta, odnosno tehničkoj dokumentaciji i o izdavanju
odobrenja za izgradnju i upotrebne dozvole za obejkte čija je izgradnja završena bez
građevinske dozvole ( Službeni glasnik RS, br.79/2006)
r) Pravilnik o sadržaju elaborata o uređenju gradilišta ( Službeni glasnik RS, br.31/92),
s) Uredba o objektima i rejonima od posebnog značaja za odbranu Republike Srbije (Službeni
glasnik SRS, br.18/92),
 t) Posebne uzanse o građenju ( Službeni list SFRJ, br.18/77).

11.2.3.2 GREJANJE I VENTILACIJA

a) Pravilnik o jugoslovenskim standardima za toplotnu tehniku u građevinarstvu (SRPS

U.J5.600),( Službeni list SRJ, br.7/98),
b) Pravilnik o jugoslovenskim standardima za toplotnu tehniku u građevinarstvu(SRPS
U.J5.510),( Službeni list SRJ, br.69/87),
c) Pravilnik o jugoslovenskim standardima za toplotnu tehniku u građevinarstvu (SRPS
U.J5.520 i JUS U.J5.530 ),( Službeni list SRJ, br.60/97),
d) Pravilnik o tehničkim normativima za sisteme za ventilaciju ili klimatizaciju ( Službeni list
SFRJ, br.38/89),
e) Pravilnik o tehničkim normativima za skloništa ( Službeni list SFRJ, br.55/83),
f) Pravilnik o tehničkim i drugim zahtevima za termoizolacione materijale ( Službeni list SCG,
br.54/2005),
g) Standardi SRPS M.E6.200, 201, 202, 203, 204, 205,206, 207 i SCS M. E7. 100, 101, 102,
103, 104, 105, 106, 107, 108, 110, 011, 012 i dr.

11.2.3.3 ZAŠTITA ŽIVOTNE SREDINE

a) Zakon o zaštiti životne sredine ( Službeni glasnik RS, br.135/2004),

b) Zakon o proceni uticaja na životnu sredinu ( Službeni glasnik RS, br.135/2004)
c) Zakon o strateškoj proceni uticaja na životnu sredinu ( Službeni glasnik RS, br.135/2004)
d) Zakon o integrisanom sprečavanju i kontroli zagađivanja životne sredine ( Službeni glasnik
RS, br.135/2004)
e) Pravilnik o sadržini studije o proceni uticaja na životnu sredinu (Službeni glasnik RS,
br.69/2005)
f) Pravilnik o radu tehničke komisije za ocenu studije o proceni uticaja na životnu sredinu
(Službeni glasnik RS, br.69/2005),
g) Pravilnik o postupku javnog uvida, prezentacije i o javnoj raspravi o studiji o proceni uticaja
na životnu sredinu (Službeni glasnik RS, br.69/2005)
h) Pravilnik o graničnim vrednostima, metodama merenja imisije, kriterijumima za
uspostavljanje mernih mesta i evidenciji podataka (Službeni glasnik RS, br.54/92, 30/99,
19/2006),
i) Pravilnik o graničnim vrednostima emisije, načinu i rokovima merenja i evidentiranja
podataka ( Službeni glasnik RS, br.30/97, 35/97),
j) Pravilnik o bližim uslovima koje moraju da ispunjavaju stručne organizacije koje vrše
merenja emisije i imisije ( Službeni glasnik RS, br.5/2002),

11.2.3.4 ZAŠTITA NA RADU - OPŠTI PROPISI

a) Zakon o bezbednosti i zdravlju na radu ( Službeni glasnik RS, br. 101/2005),

b) Pravilnik o postupku pregleda i ispitivanja radne sredine, opasnih materija, oruđa za rad,
instalacija i sredstava i oreme lične zaštite( Službeni glasnik RS, br.7/99),
c) Pravilnik o uslovima za vršenje pregleda tehničke dokumentacije, pregleda i ispitivanja
oruđa za rad, opasnih materija, instalacija i radne sredine, sredstava i opreme lične zaštite i
osposobljavanje radnika za bezbedan rad ( Službeni glasnik RS, br.7/99),
d) Pravilnik o opštim merama zaštite na radu za građevinske objekte namenjene za radne i
pomoćne prostorije ( Službeni glasnik SRS, br.29/87)
e) Pravilnik o opštim merama i normativima zaštite na radu od buke u radnim prostorijama (
 Službeni list SFRJ, br. 21/92),
f) Pravilnik o merama i normativima zaštite na radu na oruđima za rad ( Službeni list SFRJ,
br.18/91),
g) Pravilnik o zaštiti na radu i o tehničkim merama za razvijače acetilena i acetilenske stanice (
Službeni list SFRJ, br. 6/67, 27/69)
h) Pravilnik o zaštiti na radu pri izvođenju građevinskih radova ( Službeni glasnik RS,
br.53/97)

11.2.3.5 ZAŠTITA NA RADU - PROPISI ZA INDUSTRIJSKE GRANE

a) Pravilnik o posebnim merama zaštite na radu pri proizvodnji i preradi obojenih metala (
Službeni glasnik SRS, br. 19/85),
b) Pravilnik o posebnim merama zaštite na radu u crnoj metalurgiji ( Službeni glasnik SRS,
br.25/87),
c) Pravilnik o posebnim merama zaštite na radu pri mehaničkoj preradi i obradi drveta i sličnih
materijala ( Službeni glasnik SRS, br.51/88),
d) Pravilnik o posebnim merama zaštite na radu na preradi nemetalnih minerala ( Službeni
glasnik SRS, br.2/83),
e) Pravilnik o higijenskim i tehničkim merama pri radu u grafičkim preduzećima ( Službeni list
FNRJ, br.56/47)
f) Pravilnik o tehničkim normativima za pripremanje mineralnih sirovina - ruda obojenih
metala ( Službeni list SFRJ, br.36/79),
g) Pravilnik o tehničkim normativima za livničku industriju ( Službeni list SFRJ, br.14/79 i
11/80)
h) Pravilnik o tehničkim normativima za plastičnu preradu obojenih metala (Službeni list SFRJ,
br.25/86).
i) Pravilnik o tehničkim normativima za pekare (Službeni list SRJ, br.13/92).
j) Pravilnik o tehničkim normativima za mlin za preradu žita u mlinske proizvode (Službeni
list SFRJ, br.13/92).

11.2.3.6 SUDOVI POD PRITISKOM

a) Pravilnik o tehničkim normativima za stabilne posude pod pritiskom (Službeni list SFRJ,
br.16/83),
b) Pravilnik o tehničkim normativima za pokretne zatvorene sudove za komprimirane, tečne i
pod pritiskom rastvorene gasove ( Službeni list SFRJ, br.25/80, 9/86, 21/94, 56/95 i 1
/2003),
c) Pravilnik o tehničkim normativima za postavljanje stabilnih sudova pod pritiskom za tečne
atmosferske gasove ( Službeni list SFRJ, br.39/88),
d) Pravilnik o tehničkim normativima za stabilne sudove pod pritiskom za tečne atmosferske
gasove ( Službeni list SFRJ, br.9/86),
e) Pravilnik o tehničkim normativima za postavljanje stabilnih sudova pod pritiskom za tečni
ugljen-dioksid ( Službeni list SFRJ, br.39/90),
f) Pravilnik o tehničkim normativima za pregled i ispitivanje stabilnih sudova pod pritiskom za
tečni ugljen-dioksid ( Službeni list SFRJ, br.76/90),
g) Pravilnik o tehničkim normativima za cevne vodove za gasoviti kiseonik (Službeni list
SFRJ, br.52/90),
h) Pravilnik o tehničkim normativima za radove pri čišćenju i odmašćivanju opreme za
kiseonik 74/90),
i) Pravilnik o tehničkim normativima za cevne vodove za acetilen ( Službeni list SFRJ,
br.6/92),
 j) Pravilnik o tehničkim zahtevima za električne akumulacione zagrejače vode (Službeni list
SRJ, br.5/99),
k) Zakon o elektroenergetskoj i građevinskoj inspekciji i inspekciji parnih kotlova ( Službeni
glasnik SRS, br.5/83, 15/83, 45/85, 53/93, 67/93,48/94) (primenjuje se samo deo koji se
odnosi na inspekciju parnih kotlova).

11.2.3.7 ZAPALJIVI GASOVI

a) Zakon o energetici ( Službeni glasnik RS, br. 84/2004),

b) Pravilnik o uslovima koje mora da ispunjava energetski subjekt za transport i distribuciju
prirodnog gasa ( Službeni glasnik RS, br. 93/2005),
c) Pravilnik o uslovima, načinu polaganja stručnog ispita za lica koja obavljaju poslove
tehničkog rukovođenja, održavanja i rukovaoca u objektima za transport i distribuciju
prirodnog gasa ( Službeni glasnik RS, br. 93/2005),
d) Zakon o cevovodnom transportu gasovitih i tečnih ugljovodonika ( Službeni list SRJ, br.
29/97),
e) Odluka o uslovima koje mora ispunjavati preduzeće ili drugo pravno lice za obavljanje
poslova projektovanja i izgradnje gasovoda, naftovoda i produktovoda ( Službeni list SRJ,
br.22/98),
f) Odluka o uslovima koje moraju ispunjavati lica koja obavljaju poslove rukovanja
transportom gasovitih ili tečnih ugljovodonika i poslove održavanja gasovoda, naftovoda ili
produktovoda ( Službeni list SRJ, br.22/98),
g) Odluka o načinu vođenja evidencije o transportovanim količinama gasovitih ili tečnih
ugljovodinika gasovodima, naftovodima ili produktovodima za međunarodni ili magistralni
transport i rokovima za dostavljanje podataka iz te evidencije ( Službeni list SRJ, br.22/98),
h) Pravilnik o tehničkim uslovima i normativima za bezbedan transport tečnih i gasovitih
ugljovodonika magistralnim gasovodima i naftovodima i gasovodima za međunarodni
transport ( Službeni list SFRJ, br. 26/85),
i) Pravilnik o tehničkim normativima za projektovanje i polaganje distributivnog gasovoda od
polietilenskih cevi za radni pritisak do 4 bar ( Službeni list SRJ, br. 20/92),
j) Pravilnik o tehničkim normativima za kućni gasni priključak za radni pritisak do 4 bar (
Službeni list SRJ, br.20/92)
k) Pravilnik o tehničkim normativima za unutrašnje gasne instalacije ( Službeni list SRJ, br.
20/92, 33/92),
l) Uslovi i tehnički normativi za projektovanje i izgradnju gradskog gasovoda ( Službeni list
grada Beograda, br. 14/77, 19/77, 18/82, 26/83, 6/88),
m) Pravilnik o tehničkim normativima za projektovanje, građenje, pogon i održavanje gasnih
kotlarnica ( Službeni list SFRJ, br. 10/90, 52/90)
n) Pravilnik o izgradnji postrojenja za tečni naftni gas i o uskladištavanju i pretakanju tečnog
naftnog gasa ( Službeni list SFRJ, br.24/71, 26/71).

11.2.3.8 ZAPALJIVE TEčNOSTI

a) Zakon o cevovodnom transportu gasovitih i tečnih ugljovodonika ( Službeni list SRJ, br.
29/97),
b) Pravilnik o tehničkim uslovima i normativima za bezbedan transport tečnih i gasovitih
ugljovodonika magistralnim gasovodima i naftovodima i gasovodima za međunarodni
transport ( Službeni list SFRJ, br. 26/85),
c) Pravilnik o izgradnji postrojenja za zapaljive tečnosti i o uskladištavanju i pretakanju
zapaljivih tečnosti ( Službeni list SFRJ, br. 20/71, 23/71),
d) Pravilnik o izgradnji stanica za snabdevanje gorivom motornih vozila i o uskladištavanju i
 pretakanju goriva ( Službeni list SFRJ, br. 27/71),
e) Pravilnik o smeštaju i držanju ulja za loženje ( Službeni list SFRJ, br. 45/67)
f) Pravilnik o tehničkim i drugim zahtevima za tečna goriva naftnog porekla ( Službeni list
SRJ, br. 51/2004),
g) Pravilnik o tehničkim normativima za uređaje u kojima se nanose i suše premazna sredstva (
Službeni list SFRJ, br. 57/85),
h) Naredba o zabrani upotrebe motornih benzina za odmašćivanje ili čišćenje metalnih delova i
predmeta od drugog materijala ( Službeni list SFRJ, br. 23/67)

11.2.3.9 ZAŠTITA OD POŽARA

a) Zakon o zaštiti od požara ( Službeni glasnik SRS, br. 37/88, 53/93, 67/93, 48/94 i 101/05),
b) Zakon o eksplozivnim materijama zapaljivim tečnostima i gasovima (Službeni glasnik SRS,
br. 44/77, 45/85, 18/89, 53/93, 67/93, 48/94 i 101/05),
c) Pravilnik o tehničkim normativima za zaštitu visokih objekata od požara (Službeni list SFRJ,
br. 7/84),
d) Pravilnik o tehničkim normativima za zaštitu skladišta od požara i eksplozija( Službeni list
SFRJ, br. 24/87),
e) Pravilnik o tehničkim normativima za zaštitu elektroenergetskih postrojenja i uređaja od
požara ( Službeni list SFRJ, br. 74/90),
f) Pravilnik o tehničkim normativima za sisteme za odvođenje dima i toplote nastalih u požaru
45/83),
g) Pravilnik o tehničkim normativima za stabilne uređaje za gašenje požara ugljendioksidom (
Službeni list SFRJ, br. 44/83, 31/89),
h) Pravilnik o tehničkim normativima za zaštitu od požara i eksplozije pri čišćenju posuda za
zapaljive tečnosti ( Službeni list SFRJ, br. 44/83, 60/86),
i) Pravilnik o tehničkim normativima za uređaje za automatsko zatvaranje vrata ili klapni
otpornih prema požaru ( Službeni list SFRJ, br. 35/80),
j) Uredba o merama zaštite od požara pri izvođenju radova zavarivanja rezanja i lemljenja (
Službeni glasnik SRS, br. 50/79).
k) Pravilnik o tehničkim zahtevima za sisteme za gašenje požara pirotehnički generisanim
aerosolom ( Službeni list SRJ, br. 58/99)
l) Pravilnik o tehničkim zahtevima za zaštitu garaža za putničke automobile od požara i
eksplozija (Službeni list SCG, br.31/2005)
m) Pravilnik o tehničkim normativima za zaštitu od statičkog elektriciteta ( Službeni list SFRJ,
br. 62/73).

11.2.3.10 TRANSPORTNI UREĐAJI

a) Pravilnik o tehničkim normativima za liftove na električni pogon za vertikalni prevoz lica i

tereta ( Službeni list SFRJ, br. 16/86, 28/89, 22/92, 14/96),
b) Pravilnik o tehničkim normativima za liftove na električni pogon za vertikalni prevoz tereta,
sa kabinom u koju nije moguć pristup ljudi (Službeni list SFRJ, br. 55/87),
c) Pravilnik o tehničkim normativima za liftove na električni pogon za kosi prevoz lica i tereta (
Službeni list SFRJ, br. 49/86)
d) Pravilnik o tehničkim normativima za fasadne liftove na električni pogon ( Službeni list
SFRJ, br. 19/86,
e) Pravilnik o tehničkim normativima za dizalice ( Službeni list SFRJ, br. 65/91),
f) Pravilnik o tehničkim normativima za pokretne stepenice (eskalatore) i pokretne trake i staze
za prevoz ljudi ( Službeni list SRJ, br. 83/94)
11.2.311 ENERGETIKA

a) Zakon o energetici ( Službeni glasnik RS, br. 84/2004),

b) Pravilnik o tehničkim normativima za pogon i održavanje elektroenergetskih postrojenja i
vodova ( Službeni list SRJ, br. 41/93),
c) Pravilnik o tehničkim normativima za zaštitu elektroenergetskih postrojenja i uređaja od
požara ( Službeni list SFRJ, br. 74/90),
d) Zakon o elektroenergetskoj i građevinskoj inspekciji i inspekciji parnih kotlova ( Službeni
glasnik SRS, br.5/83, 15/83, 45/85, 53/93, 67/93,48/94). (primenjuje se samo deo koji se
odnosi na inspekciju parnih kotlova).

11.2.3.12 ČELIČNE KONSTRUKCIJE

a) Pravilnik o tehničkim normativima za noseće čelične konstrukcije (Službeni list SFRJ, br.
61/86),
b) Pravilnik o opštim tehničkim propisima za izradu predmeta i konstrukcija zavarivanjem (
Službeni list SFRJ, br.19/59),
c) Pravilnik o tehničkim propisima o kvalitetu zavarenih spojeva za noseće čelične konstrukcije
( Službeni list SFRJ, br. 41/64),
d) Pravilnik o tehničkim normativima i uslovima za montažu čeličnih konstrukcija ( Službeni
list SFRJ, br. 29/70)
e) Pravilnik o tehničkim propisima za toleranciju mera i oblika kod nosećih čeličnih
konstrukcija ( Službeni list SFRJ, br. 41/64).
f) Pravilnik o tehničkim merama i uslovima za zaštitu čeličnih konstrukcija od korozije(
Službeni list SFRJ, br. 32/70)
g) Standardi iz grupe SRPS U.E7

11.2.3.13 OPšTI PROPISI

a) Zakon o standardizaciji ( Službeni list SCG, br. 44/2005),

b) Zakon o akreditaciji ( Službeni list SCG, br. 44/2005),
c) Zakon o metrologiji ( Službeni list SCG, br. 44/2005),
d) Zakon o tehničkim zahtevima za proizvode i ocenjivanju usaglašenosti proizvoda s
propisanim zahtevima ( Službeni list SCG, br. 44/2005),

e) Rešenje o označavanju standarda i srodnih dokumenata u Republici Srbiji

(Službeni glasnik RS, broj 27/2007)

11.2.3.14 SRPSKI STANDARDI

a) Grana A - Osnovni i opšti standardi - Glavne grupe A.A i A.K,

b) Grana C - Metalurgija i tehnologija prerade metala - Glavna grupa C.B ,
c) Grana M - Mašinogradnja i metalska industrija - Glavne grupe, M.A ; M.B ; M.C ; M.E ;
M.Z
d) Grana U -Građevinarstvo - Glavne grupe U.J, U.E

e) Grana Z - Glavne grupe Z.C i Z.P.

12.OCENJIVANJE

Kandidat se na stručnom ispitu ocenjuje za opšti deo jednom ocenom a za posebni deo ocenjuje se
posebno svaki predmet (stručni rad, odbrana rada i poznavanje propisa). Uspeh kandidata na
stručnom ispitu ocenjuje se ocenom položio ili nije položio.
Ocenom nije položio ocenjuje se kandidat koji nije pokazao dovoljan uspeh iz opšteg dela i jednog
predmeta iz posebnog dela ispita ili ako nije pokazao dovoljan uspeh iz dva predmeta posebnog dela.

13.POPRAVNI ISPIT

Kandidat koji nije pokazao dovoljan uspeh iz opšteg dela ili iz jednog predm,eta posebnog dela može
polagati popravni ispit u roku koji ne može biti kraći od tri meseca od dana kada je ispit polagao
odnosno u narednom ispitnom roku.

14.ODUSTAJANJE OD ISPITA

Ako kandidat ne pristupi polaganju stručnog ispita ili ako pre početka polaganja stručnog ispita
izjavi da odustaje od ispita, smatraće se da nije ni polagao ispit s tim da može da pristupi polaganju u
narednom ispitnom roku. Ako kandidat neopravdano odustane od započetog polaganja stručnog
ispita smatraće se da ispit nije položio. Ukoliko je kandidat zbog bolesti ili iz drugih opravdanih
razloga bio sprečen da pristupi započetom polaganju ispita (napr. stručni rad je ocenjen pozitivno a
ne može da pristupi usmenom delu ispita) podnosi pismeni zahtev komisiji za odlaganje ispita za
sledeći ispitni rok. Komisija obaveštava kandidata da li je njegov zahtev usvojen.

15.UVERENJE O POLOŽENOM STRUČNOM ISPITU

Na osnovu zapisnika o položenom stručnom ispitu, kandidatu se izdaje uverenje o položenom ispitu.
Kako uverenje potpisuje Ministar za infrastrukturu, to iz tehničkih razloga kandidat na dan polaganja
ispita dobija potvrdu o položenom stručnom ispitu a mesec dana kasnije uverenje o položenom
stručnom ispitu koje mora lično da preuzme jer se pri prijemu rešenja potpisuje u knjigu evidencije.

16.PRIPREMNI SEMINAR

U cilju pružanja pomoći kandidatima koji namerevaju da polažu stručni ispit, Savez mašinskih i
elektrotehničkih inženjera i tehničara Srbije (SMEITS) organizuje jednodnevni pripremni seminar.
Na seminaru, kandidati se upoznaju sa načinom izrade stručnog rada i postupkom na usmenom delu
ispita. U sažetom obimu kandidatima se izlaže materija koje se neposredno odnosi na izgradnju
objekata (zakon i pravilnici) kao i na opšte propise koji se posredno odnose na izradu tehničke
dokumentacije i građenje objekata (standardizacija merne jedinice i merila, zaštita na radu, zaštita od
požara, zaštita životne sredine i sl.). Obaveštenje o vremenu održavanja i sadržaju seminara dostavlja
se kandidatima zajedno sa rešenjem komisije o odobravanju teme kako bi se kandidati mogli
blagovremeno odlučiti o prisustvovanje seminaru. Seminar se održava u prostorijama Saveza
mašinskih i elektrotehničkih inženjera i tehničara Srbije, Beograd, ul.Kneza Miloša br.7a/II.

LITERATURA
1) Isailović, M., M.Bogner : Tehnički propisi o posudama pod pritiskom, SMEITS, Beograd, 2003 ,
2) Živković, B., Z.Stajić; Mali termotehnički priručnik, SMEITS, Beograd, 2003.
3) Bogner, M., A.Petrović: Procena usluga u izgradnji objekata, SMEITS, Beograd, 1999,
4) Đokić, M. N. Mitrović-Žitko, S. Vukotić: Priručnik za pripremu opšteg dela stručnog ispita za
 radnike tehničkih struka, SITS-SMEITS, Beograd, 2007.
5) Bogner, M., M. Isailović : Prirodni gas, ETA, Beograd 2005,
6) Bogner, M.: Propan i butan, ETA, 2005,
7) Bogner, M., M. Isailović : Tehnički i medicinski gasovi, ETA, Beograd 2005,
8) Bogner, M., M.Isailović : Tehnički propisi u grejanju, hlađenju i klimatizaciji, II
izdanje,SMEITS, 2002,
9) Topić R., M.Bogner: Tehnika sušenja, Zavod za udzbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2002.
10) Isailović, M.: Tehnički propisi o zaštiti od požara i eksplozija, SMEITS, Beograd, 2004,
11) **** Pravila proračuna toplote potrebne za grejanje zgrada, Prevod DIN 4701 sa komentarima,
SMEITS, Beograd, 1985,
12) Petrović, V.: Principi projektovanja gasnih instalacija, SMEITS, Beograd, 1993,
13) Todorović, B., M.Milinković : Razvod vazduha u sistemima klimatizacije, SMETS, 2004,
14) Bogner, M.: Projektovanje termotehničkih i procesnih sistema, ETA, Beograd 2007.
15) Bogner, M., i dr. : Zavarivanje- teorija , konstruisanje i proračuni,ETA, Beograd, 2007.
16) Reknagel, Šprenger, Šramek,Čeperković : Grejanje i klimatizacija 05/06, šesto izmenjeno i
dopunjeno izdanje, Interklima, Vrnjačka banja, 2004.
17) Todorović, B.: Klimatizacija, SMEITS, Beograd, 2005.
18) Milenković, B.: Priručnik za merenje protoka fluida, SMEITS, Beograd, 2000,
19) Vučetić, R.: Priručnik o uravnotežavanju cevnih mreža u grejanju, hlađenju i klimatizaciji,
SMEITS, Beograd, 2002
20) Isailović, M., M. Bogner : Stanadardizacija: Jugoslovenski standardi za opšte mašinstvo, Zavod
za udzbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2002,
21) Bogner, M., A.Petrović: Posude pod pritiskom, Zavod za udzbenike i nastavna sredstva,
Beograd, 2003.
22) Bogner, M., Z.Stajić : Tehnika hlađenja, Zavod za udzbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2003.
23) Rikalović, M.: Dobošasti razmenjivači toplote, SMEITS, Beograd, 2002.
24) Bogner, M. i dr. : Termotehničar, tom 1 i 2, treće, dopunjeno i prošireno izdanje, Interklima-
grafika, Vrnjačka Banja-SMEITS, Beograd 2004.
25) M.Mrđanov: Zbirka zakona i pravilnika o planiranju i građenju objekata i izradi tehničke
dokumentacije, SMEITS, Beograd, 2006.
26) Isailović,M., Bogner,M.: Propisi o planiranji i izgradnji, ETA, Beograd 2005.
27) Bogner,M., Stanojević, M.: O vodama, ETA, Beograd 2006.
28) Bogner, M., Stanojević, M., Livo, L.: Prečišćavanje i filtriranje gasova i tečnosti, ETA, Beograd
2006.
29) Bogner, M., Isailović, M.: Termotehnička i termoenergetska postrojenja, ETA, Beograd 2006.
30) Živković, M., Maneski,T.: Termomehanički naponi cevovoda i posuda, SMEITS, Beograd, 2006
31) Šamšalović D., Šamšalović, S.: Vodič kroz standarde i propise o grejanju, hlađenju i
klimatizaciji, SMEITS, Beograd, 2007,
32) Bogner, M., Zekonja, P., Ivanović,D.: Priručnik za izradu projektne dokumentacije, ETA,
Beograd,2007
33) Bode,E., Bogner.M,; Ugljendioksid, ETA, 2007.

Knjige čiji je izdavač Savez mašinskih i elektrotehničkih inženjera i tehničara Srbije(SMEITS)

[1,2,3,4,8,10,11, 12,13, 17,18,19, 23, 25, 30 i 31] mogu se nabaviti u prostorijama Saveza u
Beogradu ul.Kneza Miloša br.7a (2 sprat) soba 29, tel.011/3230 041, faks 011/3231 372, E-
mail:smeits@eunet.yu. Knjige pod rednim brojem 5, 6, 7, 14, 15, 16, 24, 26, 27, 28, 29, 32 i 33
mogu se naručiti od izdavača ETA, Beograd, Milana Rakića 4 (www.eta-beograd.co.yu) , preko
telefona/faksa 011/2423-974, E-mail:info@eta-beograd.co.yu.
PRILOG 1

PROJEKTNI ZADATAK za izradu glavnog mašinskog projekta instalacija centralnog grejanja

2
Stambeno-poslovni objekat se nalazi u gradskom jezgru. Objekat je površine 2280 m i sastoji se od
suterena, prizemlja, četiri sprata i potkrovlja. U prizemlju se nalaze lokali i poslovni prostor, a
stanovi su u ostalom delu objekta. Magacini i tehničke prostorije nalaze se u suterenu.Međuspratna
visina je 3 m. Objekat je sa izraženom orijentacijom istok-zapad. Spoljna projektna temperatura za
0
zimski period u Zrenjaninu je -18 S (klimatska zona II, vetrovito područje). Podatke o koeficijentima
prolaza toplote uzeti iz projekta građevinske fizike koji je u sklopu arhitektonsko-građevinskog
projekta. Predvideti instalaciju centralnog grejanja u celom objektu. Kao grejna tela predvideti
čelične radijatore ″Termik″. Visinu radijatora prilagoditi visini parapeta. Boju radijatora u
poslovnom delu objekta uskladiti sa bojom enterijera. Na radijatorskim priključcima predvideti
termoregulacione ventile i radijatorske navijke. U pomoćnim prostorijama kao grejna tela mogu se
0
predvideti registri od glatkih čeličnih cevi. Temperaturski režim radijatorskog grejanja je 90/70 S. Za
cirkulaciju tople vode u sistemu predvideti šavne i bešavne čelične cevi oblika i mera po SRPS
C.B5.221 i SRPS C.B5.225. Horizontalnu cevnu mrežu voditi vidno pod plafonom suterena odnosno
prizemlja. Predvideti odvojene cevne mreže za stambeni i poslovni deo objekta, što treba da omogući
zasebno merenje i registrovanje utroška toplotne energije. Na mestima gde je potrebno predvideti
toplotnu izolaciju cevovoda. Održavanje pritiska u sistemu ostavriti primenom zatvorene
ekspanzione posude. Odvođenje vazduha iz instalacije predvideti na najvišoj etaži objekta.
Dopunjavanje instalacije vršiti omekšanom vodom. Svu potrebnu opremu za rad instalacije
centralnog grejanja predvideti u podstanici. Objekat se snabdeva toplotnom energijom iz gradske
0
vrelovodne mreže temprature vode 130/70 S i pritiska 8 bar. Predvideti indirektno priključenje
objekta na vrelovodnu mrežu pomoću razmenjivača toplote. Toplotnu podstanicu predvideti u
suterenu objekta.
Primarni deo podstanice nije predmet ovog projekta. Svi elementi instalacije centralnog grejanja i
podstanice predviđeni ovim projektom moraju imati odgovarajuće ateste i certifikate. Sve ostalo
jepotrebno uraditi u skladu sa važećim propisima i tehničkim normativima za ovu vrstu instalacija.

INVESTITOR
PRILOG 2

PROJEKTNI ZADATAK za izradu glavnog mašinskog projekta instalacije klimatizacije

Ugostiteljski objekat se nalazi na planini, na 680 m nadmorske visine, u području zaštićenih

2
prirodnih dobara. U objektu, ukupne površine 2960 m , nalaze se hol, restoran, kuhinja, sala za
sastanke, višenamenska sala, disko klub i sobe za spavanje. Objekat ima tri etaže i nalazi se na
otvorenom položju u vetrovitom području. Spoljašnji priojektni uslovi za klimatsku zonu u kojoj je
0
objekat su: leto: t=30 S, f=32%,
0
zima: t= - 21 S, f=80% Projektom predvideti instalaciju klimatizacije za sledeće prostorije: -hol sa
recepcijom i kafe-barom, -restoran za 100 ljudi, -sala za sastanke za 50 ljudi, -disko-klub, -
0
višenamenska sala za 160 ljudi. Unutrašnjni projektni uslovi su: leto: t=26 ± 2 S, fmax = 60%, zima:
0 0
t= 20 ± 2 S, fmax = 30%. U kuhinji obezbediti unutrašnju temperatiru od 28 S. Podatke o
koeficijentima prolaza tioplote uzeti iz projekta građevinske fizike koji je u sastavu arhitektonsko-
građevinskog projekta. Predviđeno zastakljivanje objekta je sa koeficijentomzaštite 0,6. Sistem
klimatizacije odrditi tako da je moguć nezavisan rad svake od navedenih prostorija.Predviđenim
sistemom klimatizacije obezbediti uštedu energije. Dobitke toplote od osvetljenja i opreme uzeti iz
projekta električnih instalacija. Količinu svežeg vazduha odrediti na bazi obroka svežeg vazduha po
čoveku, a u zavisnosti od namene prostorije. U restoranu predvideti 100% svež vazduh. Uzimanje
svežeg vazduha odrediti tako da ne dođe do narušavanja fasade objekta. Otpadni vazduh iz kuhinje
izbaciti na najvišoj tački objekta. Način izbacivanja ovog vazduha odrediti tako da se spreči širenje
mirisa prema sobama za spavanje. Kanale za razvod vazduha predvideti od pocinkovanog lima.
Elemente za ubacivanje vazduha izabrati tako da u prostorijama nema osećaja promaje. Sve elemente
za distribuciju
vazduha predvideti sa regulatorom protoka.Tip i mesto ugradnje elementa za distribuciju vazduha
usaglasiti sa projektom enterijera. Sve kanale svežeg vazduha i kanale potisnog vazduha koji prolaze
kroz neklimatizovane prostorije izolovati termičkom izolacijom sa parnom branom. Na mestima
prolaza kanala kroz protivpožarne zidove i međuspratne konstrukcije predvideti protivpožarne
klapne. Upogledu dozvoljenog nivoa buke u prostorijama, pridržavati se važećih propisa i preporuka.
Za smeštaj opreme za klimatizaciju predvideti tehničku prostoriju. Objekat se nsabdeva toplotnom
energijom iz samostalne kotlrnice. Za potrebe grejača u sastavu klima-komora na raspolaganju je
0
topla voda temperature 70/90 S, kapaciteta 150 kW. Grejanje objekta je predviđeno posebnim
projektom.Za potrebe hlađenja objekta predvideti rashladni agregat sa kondenzatorom
hlađenimvazduhom. Agregat postaviti na postolje van objekta. Projektom predvideti zaštitu
instalacije hladne vode od smrzavanja. Pri određivanju vrste rashladnog medija, mesta uzimanja i
izbacivanja vazduha i stepena filtriranja vazduha, voditi računa o zahtevima iz propisa o zaštiti
životne sredine. Za kontrolu rada, upravljanje i regulaciju svih parametara instalacije klimatizacije
predvideti elektronsku DDS automatiku.

INVESTITOR
PRILOG 3

PROJEKTNI ZADATAK za izradu glavnog mašinskog projekta vrelovodne kotlarnice kapaciteta 2

x 9,3 MW

Projektom predvideti dva vrelovodna kotla kapaciteta po 9,3 MW sledećih parametara: -priprema
0
vrele vode (potis/povrat) 150/70 C, -hemijska priprema vode prema analizi sirove vode,-u okviru
kotlarnice obezbediti primarne cirkulacione pumpe kao i recirkulacione pumpe
kotlovskog kruga, -održavanje pritiska u sistemu obezbediti u kotlarnici, -predvideti dvostruki
limeni samostojeći dimnjak (u blizini kotlarnice nema većih
zagađivača),
-gorivo je mrki ugalj ″aleksinac″, sortiran na 15 do 30 mm, sledećeg elementranog sastava:
S=44,04%, N= 3,62%, O=8,60%, N=0,40%, S=5,99%, A=23,85%, W=13,5%, donja toplotna
moć Nd=18268 kJ/kg.
-za kotlarnicu se predviđa nov objekat, sa skladištenjem goriva i skladištenjem šljake i
pepela i prilazima za deponovanje, odnosno odvoženje. U toku izrade projekta pridržavati se
tehnički propisa za ovu vrstu obajekata, posebno sa stanovišta zaštite na radu, zaštite od požara i
zaštite životne sredine.

INVESTITOR
PRILOG 4

PROJEKTNI ZADATAK za izradu glavnog mašinskog tehnološkog projekta Pogona za

proizvodnju traktorskih diferencijala

Za fabriku traktora NN potrebno je uraditi glavni mašinsko – tehnološki projekat Pogona za

proizvodnju diferencijala ukupnog godišnjeg kapaciteta od 25.000 komada godišnje u 2008. godini i
35.000 komada godišnje u 2012. godini i to po sledećem asortimanu:
za traktor tipa br. komada za 2008. god. br. kom za 2012. god.
Traktor tipa A - 1 12.000 15.000
Traktor tipa A - 2 10.000 15.000
Traktor tipa A - 3 3.000 5.000

Pogon za proizvodnju traktorskih diferencijala treba da bude u novoj hali u krugu preduzeća
na mestu posebno označenom u priloženom situacionom planu. U projektovanoj hali treba
smestiti:
- Radionicu za obradu delova rezanjem

- Liniju protočne montaže diferencijala

- Skladište delova iz kooperacije

- Skladište alata sa Alatnicom

- Remontno odelenje sa priručnim skladištem rezervnih delova

- Garderobe i sanitarne čvorove

- Administrativne i pomoćne prostorije.
Napomena: termička obrada delova diferencijala će se obavljati u kooperaciji. Ostali uslovi:
– Pogon za proizvodnju diferencijala treba da radi u dve radne smene, izuzev
montaže, koja će se obavljati u jednoj radnoj smeni.
– Broj radnih dana nedeljno je 5 (pet)
– Fond radnih časova je 7,5 časova dnevno
– Prisutnost zaposlenih na radu je 90% godišnjeg fonda radnih časova
– Pri određivanju potrebne tehnološke opreme koristiti prvenstveno postojeću
opremu, po priloženom spisku, ali ne i za visokoproduktivne i složene
tehnološke operacije
– Planirati nabavku vijčanih i zaptivnih elemenata i kotrljajuće ležajeve iz
kooperacije
– Iz kooperacije će se nabavljati i odlivci kućišta diferencijala
– Skladištne prostore projektovati za 5 (pet) dana skladištenja za odlivke i 15
dana za ostalu robu.
 – Sva proizvodna i pomoćna odelenja projektovati tako da zadovolje konačan
program proizvodnje od 35.000 traktora godišnje, a za prvu fazu proizvodnje
ostaviti slobodna mesta na kojima će se naknadno postaviti oprema za drugu
fazu proizvodnje. Pri tome voditi računa o najkraćim transportnim tokovima
pri čemu za nefleksibilne sisteme prednost dati drugoj fazi.
– Projektovati u podu hale posebne transportere za odvod opiljaka (''špona'') od
rezanja metala.
– Za svu nestandardnu opremu treba uraditi detaljne projektne zadatke na
osnovu kojih se takva oprema može naručiti od odgovarajućih proizvođača.
– Toplotna i električna energija se obezbeđuju iz sopstvene kotlarnice i trafo
stanice, za koje treba izvršiti proveru kapaciteta.
– U krugu preduzeća postoje skladišta opasnih materija, ali se mora proveriti
njihov kapacitet, tj. moraju se definisati potrebe za tim materijama.
– Traženim projektom treba da bude omogućena racionalna proizvodnja
diferencijala u traženom kvalitetu. Tehnološki projekat mora biti kompletan
tako da se na osnovu njega mogu uraditi svi ostali potrebni glavni projekti!

Prilog:

-Kompletna konstruktivna dokumentacija svih tipova diferencijala

-Ažurirani situacioni plan preduzeća sa ucrtanim svim građevinskim objektima, unutrašnjim
i pristupnim saobraćajnicama, nadzemnim i podzemnim instalacijama, susednim
objektima, orijentacijom i ružom vetrova.
-Izvod iz urbanističkog plana (ili akt o urbanističkim uslovima)
-Lista raspoložive tehnološke opreme sa tehničko – tehnološkim karakteristikama i
inventarskim brojevima.

INVESTITOR
 PRILOG 5 - Izgled naslovne strane

Savez mašinskih i elektrotehničkih inženjera i tehničara SrbijeKomisija za mašinsku struku

Pismeni rad za stručni ispit

GLAVNI MAŠINSKI PROJEKAT KOTLARNICE KAPACITETA 2x5 t/sat ZASIĆENE

VODENE PARE PRITISKA 12 bar, LOŽENE MAZUTOM
Kandidat
Jovan Jovanović dipl.maš.inž

Beograd, NOVEMBAR 2007

PRILOG 6

0 0
OF je koordinatni početak koordinatnog sistema fabrike koji je na AF geografske širine i VF a
0 ´
zaokrenut je za 7 30 20´´ u odnosu na meridijan u smeru kretanja kazaljke na satu.
Koordinate unutrašnjih temena predstavljenog objekta su A(xA, yA), B(xB, yB), C(xC, yC), D(xD, yD).

PRILOG 7 Izgled sastavnice na crtežima