OPTATI AFRT

MILEVITANI EPISCOPE
DE SCHISMATE
DONATISTARUM
ADVERSUS PARMENIANUM
l
 SANCTI
OPTATI
AFRI
MILEVITANI EPISCOPI
DESGHISMATE
DONAT ISTARUM
SEPTEM:
LIBRI
AD MANUSCRIPTOS CODICES ET VETERES EDITIONES
COLLATI, ET INNUMERIS IN LOCIS EMENDATI.
Quibus acccfscre

HISTORIA DONATISTARUM
UNA CUM MONUMENTIS VETERIBUS AD EAM SPECTANTIBUSi
NEC NON GEOGRAPHIA EPISCOPALIS AFRICA.
Operif^fiuSo Af. LV DOl'ICl ELLIES DV PIN, SacrtFacultath
^ Emfunfis Doilaris Thtologi, neam FhilofophU Frofejforu Regii.

LUTETIiE PARISIORUM.
Apud ANDRE' A M PRALARD, Bibliopolam, via San-Jacobxi,
ad Infignc Occafionis.

CVM APPROBATIONE PRIVILEGIO REGIO.

 , , , , , , , , , ,

INDEX EORUM
QUyt IN HOC VOLUMINE CONTINENTUR,
X R£F AT I 0.
D E OPTATO ET EfVS LIBRIS Vettnm TeJlimonU.
HISTORIA Duniuiflitrum. ,

GE 0 G T{A PH IA SACRA AP R I C £ , fiu Notitia Epifi >patiutm £c-

deptt Ajricane , x!,x
AD MO N ITIO m Tabulam Geographicam a^rict. ci
T A BV LA G EO CRAP HI C A in Notitiam Ecdepapicaan Afriae,
S. OPTATI AFRI MILSyiTANI EPISCOPI de Scbi/mate Do.
natiftarum adzersiti Parmenianum Libri feptem 1

FRA N CISC I BALDVINIPrafationesy Annotationes inS. Optatum, nj

GABRI ELIS A LB AS P I N £ I, tpifiopi Aureliantnps Obfirvationes
in S. Optatum 147
ANNOTATIONES VARIOtTIM in SfOptad Libmt ^ 160
M 0 :i(^V M ENTA VETERAoAD TiO P^AT I ST ARV M H IS:
TORIAM PERTIO(,EO^TIA hoc ordine:
Aaoe Tenor (dicii in ChriSUanos d Diocletiano g) Maximiano lati g) promulgati ex
Laclamio cum notis Talust^i , iij
Anuo 5o|. Tenor tjufdem Edidi ex iufibio nS
Aofio )•}. Exeeutto bttjus Edidi in Africa ex «Adis SMartyrum ,
ac primum tAda fandi
Felicis Epijcopi Tuiy%acenjis ex editione 'Baluciji cum ejus notis 117
Anno )0). Eadem ex editione Theoderici Huinart tum ejus admonitione (gf notis 1 ji
Aluto }0). tAda Martyrum Saturnini prejhyteri. Felicis
,
Dativi ,
Ampelti (d aliorum
prout edita fiat a 'Balua^ocum ejus admonitione ei notis
tAppendix ad illa tAda , 141
Aftoo $04. Eadem exeaittone Theoderici Ruinartciim ejus admonitione & notis , 14^
Anoi* |i4> cum monito
Gefia Purgationis Felicis Epijcopi tAptungitani 'Baluciji gj ejus
^S*d
«/«/M fir« notis, ij3
4 M. }0}.^ Geda apud Zenopbilum quibus Silvanum Traditoremfri^e condat ,
cum mo-
J04.
Aoon 3x0.
nito g) notis ‘Rahetii 161
CtmftUA ^ Tenor Epiflolarum Menfurii fartbaginenps adSecundttm Tigtptanum,ei Secun-
i"* di ad Menfurium, 171
Ada Concilii Cirteniis 175
Anno ) 04
Anno 50f.
..
Summa tAdorum conci'ii Cartbsginenps L x x. Epifijporum C^midarum qui
Anno ) 1 1. Cadit anum damnaverunt , una cumfintentil Marciani unius ex iis Epifeo-
^ 7J
.

Epipola (fonfandai imperatoris ad Anutinum Afric*Proconfulem,utrelittuan.

tur t ectepa Cath dica qua ad eam pertinebant • 174
Eiufdem Imperatoris Iptjlolaad facilianuni 177
Anno}u.
aui >/j.
EJufdtm Imperatoris iptjiola ad Anulinum de immunitate ^Uricorum Ealepa
 , , , , , , , , ,, , , , ,, ,

Cittboliat , • 17!
Aono ii|.
UbtUiu eidem Impenuori oblitui ib $pi/mpis pmis Mijoritti 179
Aaoo ji). Relitio Anulini id Impentorem ^
ibid.

EpifloU ejuflem Impentoru, qui coucilium Romiuum btheri jubet , iSt

Aoi» )h. Epifioli ejufdem Imperitaris id Ablmiium qui Cidtiiuum illos Epifiupas

s^ros Arelitem mitti jubet i8j

Aooo }i4- Epiftoti ejujdem Imperitaris qui concilium Arelitenfi indicit, 184
Aooo )i4. tptfloliconalii cArelitenfis idsylvejirum 186
Aoi» ju. EpiJloU Confiintitti Imperitaris id Epifiopos pofl^nodum Artliteufemfiripti,

Aooo (II. Ejufdem fpi/iaU id Probiinum qui Ingentium idcomititum mitti jubet , z*9
Aooo III.
Ejufdem tpiSloli id Epifmpos punis Domti qui Cidliinum iccerfindum ftri-
bit 190
Aooo II.
(pijloli id Celfumyicdrium Afrttx
I
Ejufdem 191
Aooo iu. Ejufdem tptfoU id Eumilium continens fintendun ejus in gritiim Cucilimi
191
Aaoo ]U. Exemplum tpijfolt Pntfetlarum Prntorio, qui remittuntur in Africum Do-

mtifli qut in Cullin lenerunt propter aufim Cuci limi , 195

Lex Confantini Imperitaris in TlonatiHas , ibid.
Aodo V7- Ejuflem (pifloU id fpifopos^ plebem Afriae ut Domtifiat tolerent , 194
Aaoo }ti. Libellus Domtiflirum ad Conjlantinum mijfus , ucSilvunum ti collegis ib exi-
lio revocet, ibid.
Aaoo 3x1. Kefcriptum Conflsntini ad Valeriumfeu Verinum 19 j
Abdo ije. Eiufdem Kefcriptum ad Epifiopos fumidis, de Uaflici fatholicit erepti, ibid.
Aboo J 40. DanitiPi cujufdam Sermo nunc primum editus , de vexatione Donatiflarum
temporibus Leontii ti Vrfitii , cum admonitione gj notis 197
Aaoo }4l. Pafflo Marcuit Sacerdotis T)onitifx ex Analell. Mabillonii collita ad codicem
mf CaibeUnfem cum bujus admonitione joi
Aaoo 34t.
Pafpo Maximiani ^ IfitcDonadparum ,aucIore Microbio
,
qua n mc integr*
prodit ex codice mf Cotbeienfi 308
Aaoo }4l.
}4f‘
Ex cjndlioCartbiginenfi anni n<). Interlocutio (gj manes duo f 313
Aaao )(t. Kefiriplum fulimi Impcrat.ris in gratiam Donatifhrum 314
Aaoo 373: Valentiniani finiaris in Rebapticc^ntts Confiitutio ibid.

Aano 177- Cratimi Imperatjris in eofdem Confiitutio, 316

Aoao 373. Decretum Hipponenfis concilii de Donatifiis Clericis in numero Laicorum red-
piendis, 31S

. Aaao 393. Epifola Cidtarfiiffitani conditi a T>onitiIUs Miximianenfibut habiti contra

Primimum 319
Aaoo }94t Sententia concilii 'Ragatenfis a Donatifiis Epifiopis ceex. pro^rimimo habiti
in Maximianum , ejufque fidos, 311
'Aaoo 393. Supplex Libellus Peregrini prefbyteri ei Seniorum Mu flitana provincia adver-
sus Maximianipas 313
'Anna 597. Decretum Caavhaginenfis concilii mni 397. de Parvulis a Donatifiis bapticja-
tis, ’ ibid.
^
Aodo ift- Lex Honorii Imp. adversits irruentes in Ecclefiai 514
Aaao 4eco Ejufdem Lex de Refiripto fulimi in gratiam Donati Harum publice proponeu-
 , , , , , ^ .

Ctrthdghenjis Legatio ad amfilendum Anajiajmm q) yenerium de

(^tmcilii

panulisapudT^uitatifias baptizatis , ut in Ealejii Catholica Clerici ordi.

nari taleant.

^aoo 403 . -r.u'i,/n;7ijn wninii 1

flis, 350
dbiotmfirthiginenfitDtita Afri ea ctmcihoditM s Septi mmioProam^
-
Aobo 403.
'iJbettiis
^

^ ^

CunciUi Vanbioinenfis xdiersits Donxtiflitt adiionttn u m Impemurem Legat! »

Commonitorium Legatis datum , 351

Aiuo <0|. Uam-,n lcs. lu acorprizanm

Anao .01 Ejujdem mpermris Lex aliera ia Rebaptizanto j -ftt-
.o(. EjuJdem imperatoris terna Lex lu kevapir -J3<^
Aano .OT- Ejujacm tmpcraiUTls qualia Lex tu icibapua^sntt^
Annii .Of.
E/iiiaemimpcraioiis Lea ae taicm m iiu!ijpi.r
r mr
A ni o joi. Oimiin rj.iOiii c,arwu^tnc uCueifotj
Ae:i*< 40 )- L ex Hofwiit fKUiiu jituimur in uormttjtas , _
ADftf* 407. tt eujiooj I

conterjis
-»*-

t/at, 3«
Catholicos (g Donatiflas, cum pr*faxioni-
Aon» <11. Gefla Collationis Canhiginenfis inter
bus ^ notis 549

'Uonillj.a ,

'Aofio 440. T)e DoMnlll !> IX Epifiula ptima. Leonis Vapa L

Ex Eoltiaiojo Aiiano
JLx 6. l’eirv Anifnpijvjjf^i ,

Ex Cdfiioaort) ,

Abd. 53*. Ex IpiHoliS

tjrtJUiaaa^ uregoiu n, - »
'l»*-l94<^
/><• KUfoTiJCdTlhaginenjis Lulmitwui
caiijoiuuimugy Uu
'c< omina EfilUOpmuili
lalioni Caythigincnji
nottr toemiim jaua oiniiim
nentis qua hsrviliumiue wiiiinaitur.
Mex reium ptieipuarmil ijm 17J f.wc 'zotttminr ivnttn\
 y

CO D IC ES ^ AUVSCKJPT I in varianiihus LecHonibus quas ad

fi~
nem cujufque pagina Ubrorum Optati adjecimus ^fequentibus defignantur
notis,

ManurcriptOs codex Sancli Theodorici, MS. S.Th.

Manufcriptus codex Saadi Germani i Pracia t MS. S. G.
ManuTcripeus codex Phtiippi Silvii , MS. P. S.
ManuTcripeus codex fanAi Pauli Cormariccnfcnunc Culbcrtinos, MS. C.

APPROBATI 0.

N O$ infri i^pd Doclorcs Theologi Parifienfes teftamur ex mandaro Sacra;

Facultatis IcgilTc, examinafle, & reccnfuilTc Librum
Mtlevitam de SdtifmAie Dcnutijiarum adversus Purmentanum Ltbn jtpum
muuufenptes ecditts veteres edxtiunes ctUuii
cui titulus cft 5.

irtnumens in ieas em-, nduti

Optjn
,
ad
qustrus ac~-
:
Hi/hria Denatifiurum „ uni cum Monumentis veterini ad eamfpeUanttbas nec»
cefiert
,
non Geographia Bpifapalts yifnc^e ^ nihiique in codcprch.mdiiTc fidei Catholica: aut
bonis moribus contrarium. In quorum fidem /ubfcripfimus. Datum Panfiis die 13.
Augudi anno fupra millcfimum reptingentefimo.

BoAc.au, Canonicus Regia: Capellx T. RoutL and, Pr,rpofitus Eccicfia:

Parifienfis. Remenfis.
Blampignon, Capiccriu» & Pallor L. H i d e u x , Ecclefix SS. Innocentium
Sandi Mcderid. Redor.
Ph. Du Buis. A Ni^u ETiL, Regius Librorum Cenfor.
L. De Taac n S. Paioux.

SV MM A PRIVILEGII.
C A utuM
figillo
cfl Litteris
magno
Luoovico Elliei Du
Regiis datis apud Vcrlalias dic 11. Februarii anno
munitis &
fignatis C
1699.
a a p o t : Ne quis Opera d Magillro
Pin, SacrxFacultatisTheoIog* PariiicnfisD^l^.re
ncc-nOQ Ph lofo^ hixProfcflorc Regio edita vcl edenda, typis mandet aut mandari
curet ac p.r torum regnum vendat auc diftnbiut prarter AndaeamPaalard.
Bibliopolam Parifieniem, cui id prarlbndi facultas conceditur ad vicennium i
^e quo u umquodque primunTOiuccra prodibit, fub poenis ^ccondiciombusinhiTcc
Litteris expolitis.

Hoc Opus liib prario fiidare dellit dic 1 . Septembris anni 1 yoo.

CartuUrio Bthliopolurum Parijienjwm infertum mcnfeAufffio 1 700*

,

PK£!ATIO
 4

i*
P R AT 10.
R it F A T I.O N hujus tres erunt Partes. Prima dc
1 S ,

Vita Optati ; altera , de libris ejus ; tertia , de nova

illorum , aliorumque Monumentorum ad Dona-
ndas pertinentium Editione.

I.

DE V I T ^ OPTATI.
Pri MuM paucis abfolvetur: tiam vix quidquam aliud de Opiwui

bptato nobis compertum cft, nifi eum Aftum fuifle, quod

tcllatur HiAonymus 8c Milevitanum Epifeopum. Quo tem-
,

pore floruerit ex ejus opere colligitur. Nam libro primo 13.

0
A, ante annos fexagima i\uod exasrijit per totam Africam per- Q;u„jj
fccutionis tempeftatem efle divagatam. Diocletiani autem per- Rnpftiiii

fecutio, de qua hic procul-dubio loquitur, incoepit a menfe

Februario anni xvx vulgaris 505. ftcdefiitin Occidente anno
}D j. ex quo infertur fcriplKTc Optatum pod annum 36/. &
circa
annum 370. libro cjufdem operis quarto Photinumfrafintistem- v
potis hmtiam vocat quibus verbis cum in vivis fuperditera
;

adhuc fuifle indicare videtur. Sed Photinus c medio fublatuscd

anno 576. ut docet Hieronymi Chronicon. His accedit tedi-
monium Hieronymi feribentis. Optatum fub Valentiniano &
Valente principibus feripirfle, ac proinde inter annum 37z. quo
Valentinianus proximo pod biflTextilcm die Imperator eleftus
ed. Si 37;. quo idem apoplexia correptus interiit xv. Kalend.
Septerob. in Cadello Brigitione , ut tedatur Idatius. Unum ed
quod cum hac epocha congruere vix poflit Siricii nempi no-
:

men , quod in Catalogo Romanorum Epifcoporum quem te-

xuit Optatus lib. 1. §. 3. leperitur pod Damafum. Nam cura
b
 4

Siricius
PR^FAT
ad fcdetn Romanam non
10.
fuerit cvcdlus ante annum
384. aliquot annis poft mortem Valentiniani & Valentis &C
odlogintaa pcrfecutioncDioclctianca,non potuit circaannum
?7o. vivente Valentiniano Optatus Siricium inter Epifeopos
Komanos rcccnfcre , ac (cribere hunc clTe Ibcium fuum totum-
que orbem libi per eum commercio Formatarum in unam
communionis focietatem concordare. Sed nodus ille facile fol-
vct<^, II dicamus quod necclTario fupponendum, Siricii no-
men poli abfolutuin opus adjc£tum fuilTc vel ab alio vel potius
9 ab iplbmet Optato. Cur Optato potius quam alteri illa addi-
tio tribuenda Iit, ratio e!l quod $. fequentis initio feriptorfe-
liem texens eorum qui ex parte Donati fc Romanos Epifeo-
pos clTe jaftitabant, de Macrobio loquitur tamquam pra:fentc
& vivo cum harcfcribcrct: Ecce prxpntes,fum , , iii(Ko-

m.r ^ duorum mernoru Apojiolorum , dicite fi ad hos ingredi potuit

aut oitulit illtc, ubi SanEiorum memorias ejje conflat. Eigo reflat, ut
fateatur Jociut vefler Macrobius fi ibi fidere , ubi aliquando fidit
Encolpius , (fic. Quis non ex his intclligat Macrobium Encol-
pii fuccclTorcni in ferie Romanorum Epifeoporum e parte Do-
nati fuperllitcm adhuc fuilfe cum hxc feriberet Optatus? At
fub finem hujus capitis duo rcccnfentur poli Macrobhmi.
.
Igitur quia Claudianus Luciano , Lucianus Adacrobio , Macrobius
Encolpio , Encolpius Bonifacio , Bonifacius Viclori fucceffijfi videntur.
Ex his CLtudiani &C Luci.tni nomina adjeda efle patCT pollquam
feriptum erat opus. Sed h.rc ab Au£lore potius quam ab alio
addita videntur: non certe a recentiori exferiptore, cuinora
clle non poterant nomina ignobilium illorum Epifeoporum de
quibus altum in Hilloria lilentium. Itaque Optatus circa an-
num 370. fub Valentiniano &:Valcnte,fedcntcRomxDamafo,
fuos adversus Parraenianum libros fex elucubravit. Sed vixit
ufquc ad Pontificatum Siricii ac Theodolli imperium, quo rem-
vuem
lOp^tuS'
pore libros fuos recenfuit , eaque forte additamenta confe-
cit qux libro feptimo continentur , de quibus modo dice-
mus. Quo anno diem extremum clauferit incertum ell. Illius
tamen memoria ob Ecclellam egregie defenfam, in honore
Quim feniper fuit apud Chrillianos. Hunc Augullinus venerabilis
Itudacz
memoxix.
memorix Catholici communionis Epifeopum vocat, hu- &
justcllimonium AmbtoGano comparare non veretur. San«5 i
nomen jam ab initio fexti poli Chrillum feculi ipfi tributum
,

legitur ab eximii fandlitatis 6c eruditionis viro Eulgcntio

Rufpenfi Epifeopo , qui fandi Optati au6loritatem,landi Am-
bcolii 6c fandi Auguftini tcflimoniis adjungit. In Martyrolo-
 PR^F^riO.
gio Romano ad diem 4. Junii adferiptus cft a Baronio inter Dnd»
Sandtos Optatus MilevitanuS, cujus nomen in nullo alio Mar- 1^'"»'
tyrologio legere eft, nifi in Catalogo Petri de Natalibus C]Ui Martjfro-
,

Optatum Antifliodori Epifeopum , cujus natalis celebratur

ad diem Augufti, putavit cumdem e(Te cum Optato Mile-
31.

vitano , eaque dic memotkm ipfius fadam credidit. Cujus

errorem agnofccns Baronius, Optatum Antifliodorenfem ad

diem 31. Augufti reftituit fed Religioni ducens Optatum no-
:

ftrum , cui locum inter Saniftos in Martyrologio Petrus de

Natalibus dederat, ab eo prorsus expungere, hunc ad diem
IV. Junii revocavit , nefeio qua de causa, nifi forte quia is
qui
Batonium in nova Martyrologii Romani editione prxiverat,
dic prxccdcnti Catcilium Presbyterum Carthagineniem inter
SauiAos alcripfcrat. Nam annus & &
dies mortis Optati pla-
nfeincertus, ac nullibi gentium fub ejus invocatione ecclcfia
aut ara jpeo conlccrata legitur.

II.

DE LIBRIS O P T T }.
Longe ampliorem diflerendi materiam nobis prxbct
Optati opus quantumvis mole exiguum Hujus occafionem
iplcfcriptor exponit libro primoj. i.' Donatifts maledicis ubi- “
que vocibus adversus Catholicos pcrftrcpcbant. A multis Ca- '•

tholicis fiepi defideratufti fuerat ut ad eruendam veritatem "

,

ab aliquibus defenforibus partium conflidus haberetur. Sed “

Donatift.x , caufic fua: diffill , &
Catholicos fugientes accef- " ,
fum prohibebarft , aditum intercludebant , confeflum vitabant, “
colloquium denegabant. Parmenianus autem eorum Epifeo- *
pus non contentus diiftis , qux in ventos abeunt, Catholicos “
incedere, animi fui fenfa feriptis aperuit. Hac occafibne arrep- ’*
ta Optatus veritate cogente , feriptisejus refpondere aggrefius “
cft , ut hac ratione edet inter abfentes quodammodo collatio. “
Pamenianus ille cujus opus refellit Optatus, Donato
annum jyo. in cathedra quam Majorinus ad-
luccciTcrat circa
versus Cicilianum Carthagini erexerat. Afrum non fuifle
Par-
inenianum tcftimonio Optati compertum cft ,»qui bis illum
peregrinum appellat, fcmcl libro primo fy. 6i libro tertio J.
}. ac prxtcrca de illorum
numero fuifle tcllatur, quos Dona-
ciftxcircumeuntes maria &
tertas prolelytum fiium effece-
rant &
Carthagini ordinaverant. Parmeniani opus cui rcfpon-
dee Optatus , diverfum cft ab cpiftola cjufdem Parmeniani
ad
bij
 ,

P R ^ F A T I 0.
Tichonium Donaciftam, contra quam libros tres confcripfit
Augullinus. In hac reprehendebat ea qux Tichonius Donati-
fta de Ecclcfia fcripferat fux Seftx placitis contraria. Atver6

in traftatu illo, quem refutat Optatus, Catholicam Eccleliam

aggrediebatur. Diverfa utriufque operis divifio ,
diverfa me*
thodus ,diverfum argumentum j quamquam eadem utrobi-
que in Ecclefiam Catholicam convitia Icgcientur.
DitUjo
operis
Totum opus fuum in Parmeniani traftacum p>artitur Op-
Optati. tatus in fex libros , quoruqi argumentum refert §. 7. libri
Utrim
liber
primi. Totidem, &non plurcs Optati libros rcccnfet Hiero*
timusOp* nymus. Nunc feptimus accciTic quem olim poli viros doftos
uri geimi*
nus fir. fpurium clTe exiftimavi, &
alterius feriptoris. Tria me pr.xcipuc
Rationes ad id credendum movebant. Primum, filcntium Optati ipfius
dubitan-
di.
& Hieronymi. Nam etiamli diceretur Optatum cum primum
fex tantum libros fetibere inllituilTct , feptimum poftea ad-
jccilTc ; dc Hieronymo vix credi aut dici poteft quod fi hu-*
jus tempore liber feptimus Optati c.xteris fuifict adnexus,
hunc ab ipfo in catalogo fuo prxtermiflum iri. Sccunda.ratio
qua prxeipue afficiebar, hxc erat , quod crimen Traditionis
quod Optatus libro primo pcfllmum vocat , Idololatrix com-
parat , ac damno xtcrnx vitx pledendum elfc docet , in illo
libto multis elevetur; ita ut conquifitis undiqufc rationibus
pariim folidis , exemplis ad rem haudquaquam facientibus,
id intendat , id moliatur audior ,
ut Traditores cxcufentur a
crimine. Tertio, nonnulla mihi videbatur inter hunc libium
& alios llyli diverfitas qux fufpicionem ingerebat , alium po-
tius clTc hujus feriptotem.
Qiud de
(Ilo judi*
Hxc mens mea nondum confultis Optati codicibus
erat
eandum. manuferiptis. At pollquam intellexi id omne quod ad elevan-
dum Traditionis crimen pertinet , abclfc a codicibus manu*
feriptis quos mihi videre contigit, prxeipuum arietem qui ad-
versus hunc librum militabat ereptum mihi clTc fenfi. Deinde
cum vidi partem hujus libri feptimi adferiptam fuilTc ad fi-
nem libri tertii
,
qux licet ad eum pertineat ob argumenti
fimilitudinem, ablegatur tamen ad feptimum in omnibus ma-
nuferiptis, re attentius ponderata, in eam opinionem addu-
dlus fum , partem illam operis Optati , qux liber feptimus
dicitur, non elffe revera librum dillindlum a exteris, fed ad-
ditamenta ad quofdam libros ab ipfo Optato compofita ope-
re jam confeHo. Et quidem cum ad ea qux primo libro di-
xerat dc Traditione Donati(larum,quos tamen Fratrum loco
haberi volebat , objici polTet a Donatillis ; fiquidem Patres no-
 ;
:

P R y£ F A r I O.
ftri Tradicorcs funt cur nos Fratres appellatis ? cur ad com-
,

munionem ? huic difficultati occurrenduni

vcftraiVi invitatis
cire putavit Optatus , exponendo cur &
quare Donatiftas ad
communionem fuam invitaret, licet Traditorum filios, quod
§ I. 1. cxcquitur , qui proinde ad librum primum per-
ic 3.

tinent. Qua: de mufeis morituris qus perdunt fuavitatem un-

guenti , &
de Jamne &
Mambre dicuntur 4' Scs- ad libri
Iccundi finem, aut potilis ad quartum pertinent, ubi fimilia
convicia refelluntur. Qua: vero fequuntur de Macario cum
priccdcntibus non cohxrcnt, fcd haud dubii additamentum
funt ad librum tertium. Ita id quod dicitur liber Optati fcp-
timus, nihil aliud cfl quam triplex additamentum ad eres Op-
tati libros , atque ideo non plures quam fex revera fuertint
aut enumerandi fune. Verifimile efl; in veteribus Optati codi-
cibus quos pra: manibus h.ibebat Hieronymus , ha:c addita-
menta ad finem appofita fuifle fine libri vii. inferiptione : hirte
cffeiSum ut fex tantum librorum Optati, mentionem fecerit.
,

Denique diffimihtudo ftyli qua etiam commovebar occur- ,

rebar pr.tfcrtim in additamento fpurio de levitate Traditionis

ac aliunde Optati ftylum non omnino^cqualcm efle legenti-
bus patebit. Ex his quid de Optati libro fepeimo fit fentien-
dum fatis intelligitur.
UciilrU
Quanta fit librorum Optati utilitas docet ,
operis argumen- librorum
tum. Ecclcfiam Catholicam adversus Seftarios acriter propu- Opwii
gnat quod genus feriptorum quovis tempore pariter utile eft
,

nec enim de controverfiis ad Ecclefiam fpedfantibus idciij ju-

dicium ferendum ac de privatis circa aliquod dogma fpecialc
quiftionibus. Hx , quamdiu durant feftx , qux vel dogma
quoddam Catholicum oppugnant , vel errorem aliquem do-
cent, vigent &
agitantur; fuj^latis hujufmodi feftis oblivione
delentur ; &
hxrcfi femcl extimSla, haud tanta cil librorum
qui illam oppugnarunt utilitas. At cum omnes hxrefes om- ,

nia fchifmata commune hoc habeant, ut Ecclefiam a qua dif-

ccfferui;! aggrediantur, feripta quibus adversus aliquos pro-
pugnata eft xque v;ilent adversum omnes ; omnibus h.xrcticis
Quot Si
qualcfcumque fine adverfantur , 8C Catholicis quamdiu erunt
, uanta ad
hatretici aut fchifmatici'xque utilia cenlebuntur. a
nam
Sed prxtcr ea qux Ecclefix defenfionem & Donatiftarum diicipii.
te

monumentis ullum reperiri

Ichifina fpeftant, vix in antiquis nam £c-
clctlxpex-]

( non
poteft dico cjufdem molis, fcd longe prolixius opus) cinouia

quod tot & tanta ad dodrinam &C difciplinam Chriftianain conct-

ncancurid
pertinentia tam aperte contineat. Chriftianos omnes unam libris Oh'
e
 PROFATI
«amiemquc fidem , unum &
0.
idem fymbolum habere teftatur
Optatus, cujus h.xrctici defcrcores fuiir. Prxeipua fidei capita
brcviter> dilucidi , ac orthodoxe omnino exponit. Oftcndic
unam efle fanitam Catholicam Ecclellam per totum orbem
terrarum difFufam , nec aliam clTe poffe, aut eam anguftis re-
gionis alicujus limitibus circumferibi. Hancconftare exEpif-
copis. Presbyteris , Diaconis, & Fidelium turba. Epifeopos
in primo facerdotio> Preibyteros in fecundo , &
Diaconos in
tertio conftitutos affirmat ; quo fatis oftendit Epifeopos emi-
nere fuper Prcfbyteros, non fcciis ac eminent Prefbytcrifupra
Diaconos. Romanam Ecclefiam exterarum matrem , &c uni-
tatis centrum propter Petrum qui caput Apoftolorum fuit,
,
agnofeit. Docet hominem fuapte natura infirmum clfc &
imperfedlum, gratiaque Dei indigere ut perfeftus evadat: no-
bis omnibus peccatum efle innatum, ac baptifma neceffitium
ut ejus rcmilfionem obtinere valeamus. Nihilominus tamen
hominis , ait , effe quod bonum ell velle 8i in eo quod vo,-
,

luerit currere ,
quamquam ipfi datum non fit perficere , ut
pofl (patia qu.r debet homo implere , reflet aliquid Deo ut
deficienti fuccurrat. C^ibus videtur paulo plus arbitrii noftri
viribus tribuere quam par eft. Neminem hominem a peccato
per hanc vitam immunem effe, facramentum baptifmi in no-
mine Ttinitatis femel collatum iterari non debere, ait: vide-
tur tamen pro perfuafo habere eorum qui apud hxrcticos bap-
tizantur , lavacrum non effe ratum , non quod fidem in mini-
ftro {equirat, fed quia fidem in fufeipiente neceffariam fup-
ponit, ut videre eft libro 5. $. 8. at de iis qui a fchifmaticis
aut malis miniftris baptizati funt in fide , non dubitat quin
ratum haberi debeat eorum baptifma Joannis baptifino femel
tindos ante inftitutionem baptiltni Chrifti iterum lotos non
effe arbitratur. Exorcifmum ut ritum baptifino prxvium com-
mendat. Meminit chrifmatis tamquam rei fanftx, nec-non 6c
undlionis qux in baptifmate ficti (olebat. Verbis adeo pcrfpi-
cuis fuam mentem aperit circa realem Corporis &
Saqguinis
Chrifti in Euchariftia prxfentiam , &
circa adorationem qua:
huic debetur, ut nihil exprclTius optari queat. Multas obfer-
Vat cteremonias pertinentes ad cclchrationcm Euchariftia:
quam facrificii nomine iiifignit. Ex iis qux dicit
,
patet illius
tempore facrificium pro tota Ecclefia oblatum fuiffe ; in eo
Dominicam orationem recitari confueviffc ; facra celebrata
fuper altari ligneo ornato & ad majorem reverentiam linteo
cooperto ; calices aureos argenteos, 8c ornamenta adhibita
 :

P R ^ F A T 1 0.
fuiflc. Ecclefiarn ait fuos iiabcrc judices , plcfti crimina,
poenitentia: fubjici cos qui gravia peccata admififle fe confi-
tentur, aut eorum rei peraguntur. Virginitatem laudat, fed
ad eam fervandam non vult teneri nifi eos qui voto fefc ob-
iflrinxcrint : advertit aetate fua virgines quae fe Deo confccra-
bant, votum illud folemnitcr nuncupa/Tc, earumque capiti mi-
tellas impolitas fuilTc ,
quod voti ab ipfis emifli indicium erat.
Quanta venetationc fuis temporibus Sanfborum rcliquix co-
lerentur ,
fatis tcllatur ciim de tumulo beatorum Petri &C Pauli
verba facit, dum Lucilia; fadum improbat qus pfeudo-mar-
tyris aut faltem nondum vindicati martyris os libare diceba-
tur, & cum de iis quos Donatifta; tamquam martyres cole-
bant loquitur libro tertio. Verbi divini pndicationem mu-
nus fuilfe Epifeoporum proprium indicat , huneque folemnem
fuilTc morem , ut tra£iatus omnis in Ecclefia a nomine Dei in-
ciperetur,&ut ejufdem Dei nomine terminaretiir. Poeniten-
tix publicx^ fcmcl addidlos ad ordines promoveri vetitum .

fuillc ex Purpurii Limatcnfit didVo quod ab ipfo refertur 1. j.

colligere eft Exeat huc c^uaji imponatur illi manus inEpifeopam
:

€5* tjuajjetur illi taput de poenitentia. Undi etiam infertur

ordi-
nationem Epifcopalem manus impofitionc perfici. Quod verS
ait Cxcilianus ibidem , ut fi nihil Felix in fe contuliflet tam-
quam adhuc Diaconus ordinaretur, fufpicioni locum dat. Dia-
conum Epifeopum tunc temporis ordinatum fuilTc abfquc
prxvia maniis impofitionc in Prelbytcrum. Bafilicas Chriftia-
norum complures fuifle compertum ell ex eodem Optato
&
imo quadraginta amplius Romx jam tiim fuilTe ciim Vidtor
a Donatiftis illuc miflus ell Epifeopus, teftis eft libro primo
§. 4. H*c & alia hujufmodi multa libros Optati accurate le-
gentibus obfervatu dignilfima occurrent.
* Quod ad llylum ejus pertinet, magnificus ell:, vehemens &
preffus, fed minus nitidus ac politus. Quos expugnat, acriter
urget i quos narrat eventus, oculis quali lubjicit i qux loca pro-
fert, ingeniose explicati fubtililTime &
acutilfime mentem luam
exprimit, &: verbis ac locutkftiibus utitur ad ea qux promere
vult fignificafldum aptilfimis. Narrationes feftivas atque ju-
cundas inftituit, quarum exemplum fi quis habere velit, le-
gat deferiptionem aucupii , qu* librum fextum claudit
i
qua nihil elegantius aut concinnius excogitari potell. Uno
Verbo quod audior hujus operis magnz eruditionis & excel-
lentis ingenii fuerit , nemo rerum illarum peritus inficiabi-
tun
 ,

P R F A T I 0.
De
Icgorici
a|.
Unum cft quod co rcprchcndi-polTct , allcgoricus ille (en-
in
cxponiio- fus fccundiim quem
plurima facrarum litterarum tcftimonia
ne Scrip»
exponit. Vitium illud quod in concionatore ferendum .eflet,
tucxqtutn
fequirur vix condonandum videtur auftori Polemico Religionis partes
ppums.
adversus hxreticos agenti , quibus in controvcrliis firma ic
indubitata oportet efle argumenta. Sed Optato res erat cum
adverfariis qui eadem ratione agebant , &: Scriptur.x teftimo-
niis abutebantur , ut Ecclefiam calumniarentur 6c fc6lam fuam
collaudarent. Videri poflunt tcftimonia a Barmeniano in hoc
opere laudata, qua: in fenfum omnino alienum ab iplb detor-
quentur. His animadverfis , reftat ut quid in hac Editione
Optati a nobis prxftitum fuerit exponamus.

III.

DE HAC NOVA OPTATI LIBRORVM,

aliorumqnt'ad Donatifiiu pertinentium Monumentorum Editione.

Quia i I
N quatuor prateipui vcrfatusfcft labor nofter ; in emen-
bol>up:x*
Attum. dando fextu i
aliorum obfer-
in novis notis conficiendis, aut
vationibus edendis'} in adjiciendis veteribus rtionumentis ad
hiftoriam Donatiftarum pertinentibus ; in texenda breviter
hujus fchifmatis ab ejus origine ad finem ufque hiftoria.
Tctms
Optati
Optati textus huc ufquccorruptiffimusfuit. Typis primum
hec ufque excufuseft Moguntix anno 1^49. cura Joannis Cochlxi. Plura
cocmpuT*
iiouu»
in hac editione menda, quam verfus.fuiflc affirmat Balduinus,
£nume< qui novam hujus operis editionem Parifiis adornavit anno
catio pix<*
ceden* 1363. adjutus collatione exemplaris manuferipti quod ipfi com-
lium edi* municaverat Efpcnfxus Parificnfis Theologus haud ignobilis.
tiooum.
Sex tantum libros priores continebat iftxc editio ; Icd fepti-
mum paulo-poft minutioribus carafteribus ^xaratum adjece-
runt. At emendatiorem alteram editionem idem anno 13(19*
Parifiis fieri curavit duobus manuferiptis ufus , quorum unurU
debebat Joanni Tilio Epifeopo Mclacnfi, alterum Macerxo
Theologo Parifienfihorum ope multa loca reftituit ; fate-
:

tur tamen in Prxfationcmulta^dhuc menda, multas lacunas

fuperefle. Juxtaeditionem illam Commclinian^ada cft anno
1399. Sxculo fcq^uente Albafpinxus Epifeopus Aurcliancnfis
qui fere primus c noftris antiqux Ecclcfix difciplinx illuftran-
dx ferio incubuit , librorum Optati novam editionem moli-
tus eft, qux Parifiis ftatim ab ejus morte prodiit anno 1631. At
tantum abeft ut in hac editione textus emendatus fuerit, ut
c contra fcateat innumeris mendis typographicis, quas edito-
 ,

PRj^FAT 10.
'toris incuria parim civit. Eodem anno Mcricus Cafaubohus
edidit Londini feptem Optati libros ; fcd in emendando hoc
auftorc, nullo ufus qft codice manuferipto ,
ex conjedturis
tantummodo loca multa , perperam immutavit.
fcu re61c, fcu
Eruditifllmus Rigaltius, Tertulliano, Minutio, Cypriano &
in lucem editis , Optatum etiam addere ftatuerat , conji- &
cere licet eum cum , eflet artis critici peritilllmus ac in anti-
quitate &
nianufcriptorum codicum notitia verfatiflimus
multa magni momenti menda abfterfurum, atque ab eo Op-
tati textum in integrum reftitutum iri^ verum antequam opus
illud aggrederetur c vivis .exccfllt. Denique Priorius novi
librorum Optati editioni, qui Parifiis impenfis Joannis Du-
puis Bibliopoli fa£la cft, prifuit. Is in monito ad Ledlorein
fatetur corruptilTimum elfc textum Oprtiti at netn tantum :

ille nihil quidquam priftitit ut emendatior prodiret , fcd &

negligentia fuanova irrepere fivit in textum fa-
cias , inquit , uti melioris mu
codicum maxima penuria ejt. Nihil M2QI».
co«
(cripti
equidem fi At licet rari fint adniodiini manufcripti dices qui*
ita res eflet.
codices Optati, non tamen omnino nulli funt ; & fi vel pau-' 'bus nu
(uiwtt.
luium diligentii adhibuiflet , vix fieri potuiflet, quin in unum
aut alterum Optati codicem incidiflet. Ego Priorio vel foeli-
cior vel follicitior quinque codices Optati manuferiptos in-
veni , quorum ope innumera pene menda fublata funt , ac
textus in integrum ubique ferme reftitutus cft. Primus ifquc
antiquiflimus cft codex S. Theodorici apud Rhemos feptin-
gentorum ad minus annorum. Secundus non quidem ejufdcm
antiquitatis, fed optimi noti cft manuferiprus codex S. Ger-
mani a pratis, qui fanc cmendatiffimus cft. Tertium, qui fuit
olim Macenii Theologi Parifienfis , mihi fubminiftravit Philip-
pus Silvius facri Facultatis Parifienfis Dodior in’cujus ma-
nus pervenit, rcccntiori manu «xaratus ac valde mendofus.
Quartus cft manuferiptus codex S Pauli Cormariccnfis prope
Turones, qui nunc in bibliotheca folbertiiia numero 19/1.
aferiptus cft. Sexcentorum &: amplius annoru^rcll ifte codex
& optimi noti , atque utinam omnes Optati libri in eo ctiam-
num haberentur; at quod dolendum intercidere folia qui prio-
resquinque libros continebant ac fexti initium. Priter hic
habentur in hoc manuferipto codice monumenta ad veterum
Donatillarum hiftoriam pertinentia, qui in nullo alio manu-
feripto codice reperire cft. Hoc autem circa iftfts codices ob-
fervandum codicem Philippi Silvii videri excerptum a codice
,

S. Theodorici , Hi codicem San-Gcrmancnfcm ex Cormari-

4
 P R ^-F ATI 0.
Emmda* ccnfi.
tut prodic
Horum ope codicum vix dici poceft quot locarcflitue>
Optati rimus; corrupta emendavimus, luxata fuis reftituimps locis,
•mius*
omifla fupplcvimus , afeititia refccavimus; uno verbo textus
Optati nativo fplcndori reftitutus integer &
emendatus pro-
dit. Conjcdluris vix quidquam indulfimus nifi manuferiptis
codicibus innixi. Variantes Icftioncs fcpyatim a notis iii^hnc
uniufcujufquc pagina: afcripdmus , ex quibus intclligitur quot
& quanta fublata fint a nobis menda &
errata, &qn^tloca
Dftin-
dut (CX-
obfcuta ac fcnsils plane vacua lucem acceperint. Ha:c quoad
mt in pa> emendationem textus, cui prxterca illullrando non parum
Xagn-
pbot. conducit ejus in articulos aut paragraphos diftindlio , cum
brevibus argumentis ad marginem appofitis , quod nondum
a quoquam in Optati libris prxftitum fuerat.
Adjc^x
oocx de Quod f^cftat ad ilotas , paucas fime , breves &
neceflarias
i»ov>», & de novo confecimus, ac firigulis paginis pofl: variantes Icifiones
etere» e*
dicx. fubjccimus: aliorum vero omnium Balduini fcilicit, Albafpi-
n.xi , Mcrici Cafauboni , Barthii , 8c incerti fcriptdris obfer-
yationes appendicis loco libris Optati integras adjecimus;
fed repurgatas ab innumeris mendis typographicis qu.x in edi-
tionibus Albafpinxi &
Priorii irrcpferant. Priorii notas non
prxtermifilTcmus, fi quid in eis quantivis pretii inventum fuiflet
quod ab aliis non efiet obfervatum; fedqui aliorum habet an-
notationes , has fruftra requireret.
Monn- Variorum notas excipiunt monumenta vetera adhiftoriam
Aenta ab
ip(b Op- Donatiftarum pertinentia, ordine chronologico digella ad &
tato fuit
manuferiptos codices ac meliores editiones exa£la.
l^bns ad«
jeOa. Novum rion eft hujufmodi monumenta Optati libris affue-
re , hoc ipfum prxftiterat Optatus qui ad faciendam fidem
eorum qux^dc Donatiftarum niftoria fcripfcrat , a£ta ipfa &c
monumenta ad finem librorum fuorum appofuerat , ut tefta-
tur libro primo 13. ubi loqflens de concilio Cirtcnfi in tefti-

monium adducit feripta Nundinarii Diaconi &

vetuftas ado-
rum hujus concilii membranas, quM , hiquit , dubitantibus pro-
harum namque plenitudinem rerum in novijfima parte
ferre poterimus ,
ijhrum libellorum ad implendam fidem adjunximus. Item de epi-
ftold ordinatorum Majorini adversus Cxcilianum loquens eo-
dem in libro §. 10. ai‘t, Cc eammter uteros affus in pojkrum habere.'
Volumen quoque adorum Eunomii& Olimpii in novifljinis
fui operis partibus defcripfiflc fe teftatur ibidem f. 16. Etff. fc-
quenti ada purgationis Felicis pariter ab ipfo laudantur, qu*
in monumentorum fuorum congerie ab ipfo omillafuiftcnoa
eft verifimile.
 P R ^ '
F A r I 0.
Ex his forte a£Hs quas S. Optatus ad finem operis fui ap^- Monui
fuerat, derivata funt ea qua: in inanufcripto codice S. Pauli
Corrnari*enfis habentur gefta purgationis Casciliani Se Felicis «iw* «i>-

Aptungitani necnon variarum cpiftolarum Conifautini Im-

, "d,ca,’ii.

peratoris adDonatiftaspcrtinentiumfyllogc,qua:monumcn- «'.'Op-

ta in editionibus Albalpinari ac Priojii una cum collatione

'
•

Carthagincnfi adjunfla lunt Optati libras, ciim prius a Maf-

fono fuilTcnt feparatim edita anno 1/89. &c deinceps a Pith.xo.
^
Ad
illorum exemplum , in noilra editione vetera omnia
monumenta quae ad hilloriam Donatiftarum pertinent, a&a mh«eai-
conciliorum Se collationum Epifcopalium epiilolas
fcilicct ,

Epilcoporum , cdi£la&; epiilolas Imperatorum, gcllaqucPro- OpiatUi.

confularia exhibuimus.
Primum inter ea locum occupat edidlum in Qhrillianos la-
tum a Diocletiano Se Maximiano, cujustenorem La£lantio Se nr&Mra
Eufebio referimus, quod licet ad Donatillas non pertineat ,
quoniam Ichifmati pollca locum dedit Se ab eo Donatian.x ftunos.

Icdlaeepocha repetitur , in capite adlorum ad hilloriam Dona-

tillarum pertinentium apponendum clTc duximus.
Sequuntur acia Martyrum Africanorum Vju* ad
, Traditio-
nis crimen Catholicis intentatum a OonatiHis Ipedant. Haec mm.’"
excipiunt gella purgationis Felicis & Caeciliani, qu.x licet po-
ftcriora fine, tamen exponunt ea qux tempore pcrfecutionis
acciderunt. Secuti fumus in editionem clarillimi viri Balu-
iis

zii, qui hxc ada cum manuferipto codice Thuanco qui nunc
cll bibliothecx Colbertinx , collata inferuit Mifcellaneorum mem» li
fuorum lib. 1. cum notis quas etiam fubjecimus. Poli hxc Ic-
gere ell monumenta qnxdam ad initium fchifmatis Donati- P''""'»-
Harum pertinentia fuccedunt epillolx Conftantini*qux ad Epinol»
:

Cxciliani Se Donatiftarum caufam fpedant, necnon ea qux Co'iiUii.

yfo imperante ea de re decreta funt. riecret,

Donaciftx nihil frequentius Catholicis objiciebant quam

ea qux palli erant fub Leontio, Urfatio , Se Macario. Ad id- S'"?»
fgedat Donatiftx cujufdam fermo nunc primum a nobis edi-
tus c codice manuferipto bibliothccx illuftcilfimi& reveren-
dillimi Epifeopi Catalaunenfis, qUingentorumcircitir anno- L™mio
rum fcd opus vetullilfimi admodum feriptoris. Hunefequi-
,

tut pallio Marculi lacerdons Donatiftx , cujus etiam mentio tu,,

"
fit apud Optatum, qux jam edita fuerat Analcdorum Ma-
^«5
billonii tom. 4. nunc prodit emendatior ex collatione ad co- D<«>*ii-.
dicem Corbe‘ienfem , qui nobis etiam fuppeditavit integram
Maximiani 8c Ifaac Donatiftarum palHoncm , cujus partem
d ij
 P Ji ^ F A T I 0.
iDosttr ta»tum ibidem ediderit Mabillonius. Indi ad Carthaginen-
Aarum.
.
LeCM fem collationem ufquc occurrent leges tum ecclcflaftica: tum
Ecclehi'
civiles in Donatiftas lata:. Civilibus ex codice Th^dollano
fticx SC
civiles in depromptis, cruditifllmi Jviri Jacobi Gothofredi commenta-
booau-
fias.
rium fubjccimus,
Afta collationis Carthaginenfis cura Sc Ihidiis clarilTimi
‘coIUdo-
nis Car- atque eruditilTimi viri Baluzii emendata juxta ejus editionem
shaguien* fuo loco inferuntur. Novas adornavimus notas prarfertim cir-
iis Cum
iusvis no« ca fedes Epifeoporum Africanorum qui collationi adfuerunt.
lis.
Multa jam de iis obfervavetat Baluzius , fed rem poft eum ac-
curatius tradlavit eruditus Pater Theodoricus Ruinart in no-
tis ad notitiam Epifeoporum Africanorum fub Hunncricof

Ab his, ne quid difllmulcmus , mutuati fefc fumus omnia qux

t>e^ra>
de illis fedibus diximus. Atque ut materiam cxhauriiicmus.
^hia ucta Geographiam facramfeu notitiam provinciarum & Epifeopa-
A fticx.
tuum Africx texuimus, quam fequitut tabula Geographica a
peritilllmo Geographo delincata , in qua tum provinciarum
Africanarum divifio, tumprxcipuarumfcdium Epifcopalium
fitus oculis fubjiciuntur.
Hffta-
Do>
Denique univCrfo operi poft hanc prxfationenj Donatiani
,

prxpofuimus , in qua non difertc & or-

iria

iiatiAa. fchifmatis hiftoriam

r^^o^
nate, fed accurate 6c chronologicomore lingula exponuntuc
fuifque temporibus confignantur.

DE

¥
 PRyEFATlO.
DE OPTATO ET EJUS LIBRIS
VETERUM TESTIMONIA-
D. Hieronymus in libro de Viris iIMjIribus > cap. m.
OptaTuS Afer Epifeopus Milevitanus ex parte Catho-
lica fcriplit fub Valentiniano &
Valente Principibus adversum
Donaciana; partis calumniam libros fci^in quibus alferit cri-
men Donatiatjorum in nos falso retorqueri. ^

J. j4ugupnus lib. i. de Do£hind Chrifiiaha , cap. 40. num. 6 u

Nonne afpicimus quanto auro & argento &vcfte fuffarcina-

tus exierit de yEgypto Cyprianus Do<ftor fuavislimus &Martyt
beatisfimus; quanto Ladantius, quanto Vidlorinus, OPTA-
TuS, Hilarius, ut de vivis taceam.
Idem lib. I. conirA cpiJioUm Parmeniani , cap. 1}. num. f.

Legant qui volunt quae narrat quibus documentis quam^ &

mulca pcrfiiadeat venerabilis memoria: Milevitanus Epilcopus
Catholica^communionis O
P T A T u S five de Lucilia pecunio-
fiilima tunc 6c fadioiisfima foemina quam pro Ecclefix dit
,

ciplina fandius Ca:cilianus adhuc Diaconus larferat vel de ex-

teris fadlionis ejus confortibus , five furibus Eccleliallici ar-
genti , five
ad Epifeopatum fc non perveniiTe dolentibus 8c
libiprxlatum Cxcilianum infidiis quibus poterant infcdlanti-
bus; five de Numidis'Epifcopis quos illa fadlio convocaverat
ad perniciem Cxciliani, ut illo depolito alter cis ordinaretur.
Hac habentur libro primo Optati.

Idem in Itbro de "Unitate Ecclejia cap. 19. nim. yo.

Nec nos prdpterca dicimus nobis credi oportere, quia ipfam

quam tenemus, commendavit Milevitanus OptaTuS vel
Mcdiolancnfis Ambrolius.

Idem in Breviculo Collationis , cap. zo. num. 3S.

Sed hinc repuKl ( Epifeopi Donatillx) velut aliquid vali-

dislimum prolaturi petierunt Optatum legi, quod ficanti pe-
tiverant , unde fc probaturos dicebant Cxcilianum ab Impct
 S ,

P R ^ F A r I 0^
ratore damnatum..... OPTatuM veri legi multo inftantius
flagitabant.. . Recitatus eft OPTATuS recitantibus Donati-
.

ftis ubi ait : Eodem tempore Donatus petiit ut ei reverti licuifjet

ad Carthatinem accederet s tum dPhilumeno
fuggefore ejus Impera-
tori/imejtum efi, ut hom pacis Cecilianus Brixu teneretur faffum
</?...fin quibus vcibis OPTATI cum omnino nulla Cxcilia-
ni damnatio (Icut illi dcmonfliraturos Te efle promilcrant
rc-
periri potuiflet, jusfit cognitor totam paginam
recitari, ut de
luperioribus, & inferioribus verbis voluntas ejus qui fcripfc-
rat, nofceretur} & ex officio recitatum eft : CacHianus omnium
fupramemoratorum
; quod cum
fenfgttiis innocens efi pronuntiatus
recitaretur Donatifta: dixerunt hoc fe non petiifle recitari
fto-
machantes adversus eos qui rifum tenCre non potuerunt ciim
,

quam apertam contra femetipfos paginam protulif-

audillcnt
fent. Vide de eadm te capitula collationis Carthagtnenfis diei tertia

) 7 S- 477- 0 fitjuentia ufque ad 4S4. ©* pofted capitulum Sii.

" f^/e-
quentia ufque ad 0' eptpUm concilii Zertenfis apud S . Jurufii-
^
num u,t.num.^.
S . Fulgentius , lib. i. ad Monimum , cap. 15.
*
Sancus autem MlLEVITANuS E PI SC O P u in fexto
adversus Parmenianum libro confilium de virginibus
Paulum
fupererogafTe teftatur his verbis : Virginitas enm voluntatis
res
efi, non necefittatis, cat^a ^ua habentur infra lib. 6 f. ^.pag. 9;.
.

Et cap. 15. Neque enim a veritate receditur in hac fupereroga-

tionc Apbftoli, fivequod Sandus Ambrofius , live quod San-
ftus Anguftinus , five quod SancTuSOptatuS
fenfe-
runt a nobis quoque falva veritate fidei fentiatur.

Honorius Augifiodunenfis in libro de Scriptoribus Ecclefiafiicis

cap.iii.

O P T A Tu S Afer Milcvitanus Epifeopus fub Valente ferip-

fit advcrstinrtDonatian* partis calumniam.

Martjrolo^ium Romanum ad diem v. Junii.

Mileviin Numidia SaniSi OPTATI Epifeopi doiSlrina. 8{
limitate conlpicui.
 , ;

l f

Pi i.'

•/m r^iam

HISTORIA
DON ATISTARUM
Hristianam Religionem non a principio ab Apofto- Origo
Chtidia»
lis ipfis accepit Africa (
i ) ,
fcd lapfo jam Izculo a Roma- nx RclU
nis ,
ut vcrifimilc ert (i)
,
prima Evangclii femina fuiccpic gionif ia
Afiricl.
qua; paulacim exculta, brevi magnam lementem protulere
cujus partem licet pcriccutionum furor aliquando demel-
Perfeeu^
fuerit, ab ipfis tormentis & cxdibusincrementumacccpit, ut vere om- riones ia
Chnftu*
nino a Tertulliano, Cliriftianorum qui in Africa erant nomine didlum
DOS.
fuerit ad Ethnicos Plurts tffeimur , quoties metimur k lobis. Semen efl
:

fittguis QbrifUtnorum. At nulla unquam in Chrillianos feviot tempdfas

excitata cft in Africa, quam Diocletiano & Maximiano imperantibus
poli propofita ubique terrarum anni )oj. initio in Chridianos cdiida.
Tunc in provincia ProconliilariAnulinus, & in Numidia Florus bellum
Perfteo*
Chriftiano nomini intulerunt, quod fic deferibit Optatus lib. $ 8. tio Dio*
'Omnibus notum e^ quid eorum oferuti Jit urtifciojk crudelitas: /iviebat
,
cletuou

bellum ebrijitanis indiClum ; in templis dtmoniorum diabolus triumpbabati

immmundis fumabant an nidoribus j quia ad /acrilegia venire non pote-

(l) NoM a PRIKCIMO AiAfoI* dentia , Cattbaginenrcm EccleTum ab ApolViUi

Totis tPSisAccEMT Aprica. Pr tuifle inlliiutam. Sed minor ei debetur bdesex-
tilianus in ept(lo'S <fuam refellit S. AujpiAinui .ranco & tcccociori ac aliis AfiU dc antiquiori-
Iib.de uniu Ecclefixc. if. de otigine Religio- bus.
nis Cbrifllanx m
Africi fic loquitur. ( a^A Romahis uTviititiui.
(Chrillianii Afns ) diOum tfi : Erunt frinu Li sn. S. Auguftinusepili oiimiCi.nuoc
trnnt nniffim, j4fhtum tmm Evemfilnun 4). de Romani Ecclcfla loquensi JJmdt in-
ftfimdnm vtnit , & idttmtfjunm liittrevum jlf ]uiC| £vMngtliMmud'^fum.j1fnc4mvtnU, Inno
fielitunm /crifium tfl jifrkum ertduCt^t, Cui rei ctnr. I. epiu. ad Decemtum Eugubinnm aTt cfle
{ipndcns AueuAinuf, oon contendit Afroiab nuMiftfium in *mn*m ItnlUm , GeUuM ,
Apoftolii ipGtflc i principio Evangelium acce AfrkdPn f Sictlium Injuld ^nt unerj inntts •
ptlTe» fed tami^m mnuMiUt hurhurus nettitnts uuUum infiuuijft EaUfut ^ tufi m ijutt vtntruiim
ttUm ndfrksM crtdidift. Undi cerum fi« iit Pttmt AftfltUnemttjm juese^irtt etnfiknhint
Africam in ordine credendi non efle novifCirvam. fnctrdsttt t ic O. Gregor. Iib. 7. epift* 51. ad
Tertullianus quooue m
libro de Prifcrptio D >rainicum Caithaginenfcm Epiwpim. Scun-
nibus adversus bxmicos , fiteror Ecctcfiai ttt fruttru , inquit ,
tunH in Africnmi fnruhn»
Africanas non efle Apoftolicas, hoc cfl , nec Ju^offtrit futtrdatnU txtrdum , Undsii&ter 4gW«l
ab Apoflolis nec ab Apoflolicis vitis
. <pii cum 'f»M ftdim diliget-dn nd
Apoftjlit perfeveravetint . fiiifle fundatas. Sal- tri^inem frndtnti rrennitMnt ncurmif.
vianus i coaui vidctuc Cratire 1. 7 . de Provi- i

fij
 ;

«J
Hiftoria
rMt, uhiatmjut thus paxire cogebiiuur. Omnis locm templum itu ni fielus.
Ittituinubantur prope morientes Jesus : ignonns polluebuur infantis a ma- ;

tribus parvuli portabanturad nefas-, parentes incruenta parricidia facere ca.

gebantur: alii Cogebantur templa Dei vivi fiibvenere ; alii fhri/lum nega-
res alii leges divinas incendere-, alii thura ponere. Et idem Author lib. i.

5. 15. Hujus perjecutionis per totam Africam divagata tempejlas ,

alios fe-

cit Martyres, altos Confefores ,

noifkullosfuneftam proflravit in mortem,
luentes dimift illefis. ^id commemorem laicos, quituncin Ecclefid nul-
la fuerant digmtate fuffiilii ? quid minijlros ptfirimos? quidTJiaconosinter-
tio f quid prejhyterps tn fecundo ficerdotio confiitutos f Ipji apices (g/ prin-
cipes omnium , aliqui Spifaipi illis temporibus , ut damno aterna vita , iflius

incerta lucis moras brevijftmas compuarent inflrumenta divina legis impii

peculiare Dioclctianeac perfecutionis ma.
ra *codf
cum Ium ejubd comburendos tradere cogerentur.
Chrilliani libros facrosis;ni
ditio. Quippe' exiftimabant homines vafri hac potiflimumrationc Chriflianam
Religiencm ex animis hominum aboleri porte, fi libri quibus do£lrina
Chrilliana continetur e medio tollerentur. Hinc Diocletiani & Maximia-
ni ediillo pricipue cavebatur, ut facri codices flammis abfiimercntur
atque ut id exeeutioni mandaretur. Principibus ^iagifratibus Ju-t cui- ^ manibus Epifiopo-
que luco inJunSlum fuit , ut libros deificas extorquerent e

rum (i Prefisyterorum ,
ut refertur in a£lis Felicis Epifeopi Tubyzacenfis.
Huic editffo parentes Ungulorum locorum Magillratus, Lepores, Pred
byteros & Epifeopos coram fe fifti jubebant. Scripturas ab iisexpoftu-
labani ;
tradere renuentes tormentis affici & in carcerem conjici jube-
bant; in propofito permanentes , ad Proconfulem aut ad alium lupe-
riorem Magiflratum mi (fi, capite pleilebantur. Difcurrebanr per Chrif-
tianorum ides'appariiorcs & milites, (crutabantur (ccretiora domus,
non tantum libros facros,(cdva(a facra, aurea argentea , calicei*, lu- &
cernas, aliaquc ornamenta undique conquifitaafportabant, ne prt^a,
ratisquidem in pauperum ufus vcftibus parabant; ac demum, ut heri
folet in hujulmodi cafibus, perditifllmi homines nretiofa qurquc tam fa-
cra quam prophana compilabanr. In Africa prailcrtim ita graffitam elTe
pcrfccutorum rabiem , fidem faciunt vetera monumenta , qui Optati
libris annexuimus. Sed quod dolendum magis cft , ex iis etiam intelli-

gimus plures Chriflianos, ut ait Optatus, non tantum Laicos, fcd &
Clericos ac ipfos etiam Epifeopos metu tormentorum ac mortis, tum
facros codices ,
tum alia iacit vafiaut inflrumenta tradidiffe. Hi , Tra-
ditores vulgo difli lunt. Alii e contra Audio flagrantes immoderato pa-
lam, etiam fi nemo inquireret, profitebantur (c codices facros habere,
quos tradituros negarent, atque ita fefe morti objiicicbant. Quanto il-
* Ii prudentiores fimul & religiofiores qui codices facros fllentio fuo tec-
tos conlervabant , ita tamen ut apprehenfl & interrogati ,
neque tra.

derent ,
neque tradituros (e efle profiterentur.
Ex Menfurius Carthaginenfis antifles , qui antecelToris fui
his fuit
tlugmen- Cypriani dodfrinam fequens , eos qui fe non comprehenfi perficutionibus
offerrent (i ultrh diferent /e habere /cripturas quunon traderent , licet lA

4
 ,

Donatiftarum. 11
)

eis hae nemo quefjjet ,impTobivic & tamquim martyres honorari vetuit. facronini
itidiiiont
//>/e iero fi jicrus codices ne i perficutoribus invenirentur , abfluUJfe atque cetifuciit.
Jervii iffe , ^
horum loco in bsJUicl firipta hareticorum reliquijfe^ tejlatus
ejl in cptflold. ad Secundum : qux cum imtmjjent perficutores
, abjlulif.
Jint^nthil amplius eje poflulatum. Q^ia quamvis quidam pojlea Cartba-
gmenjis ordinis ftggejftffent Proconfili ^ qubd illuj? fuijfentqui nsijp erant ad
Qiriflianoiumfiripturas auferendas ^ incendendas ,
quia non inienerunt
niji nefcio que ad eos non pertinentia , ipfis autem tn domo Epijcopi cuSlo.
diri, inde deberent proferri fi incendi ,
Proconjul
no- ad hoc eis confintire

luit. Ita prudentia Mcnfiirii fervati funt Carthagine prtccipui codices (a-
crorum librorum.
Qiild
Numidir Primas Secundus Tigifitanus verbis quidem jadtans glo- Secundos
gcfti ignaros Tigifira»
riam, rei fefellit r at virtifts expers ,
quibus quid egiflet
nus Nu>
ignotum non erat , derifui fiiit. Ad Meniurium quippe dedit litteras qui-
,
bus aiebat, Miflbs ad fc a curator»'& ordine Centurionem & Benefi- nus.

ciarium qui peterent divinos codices exurendos ,

eique a fercfponfum,
(hrif ianus Jumfi (pifeopus, non traditor. Cumque ab eo vellent aliqua
ccbola aut quodeumque accipere , neque hoc cis dedifle , exemplo
Elcazari Macchabari, qui nec fingere voluit fuillam carnem (c mandu-
care, ne aliis praberet pravaricationis exemplum. At Purpurius Epifi.
copus Limatenfis vir pcrfridixfrontisjadlantiam illam Secundi fcquenti
exprobratione compclcuit, cum accufatus ab eohofhicidii his cum di-
dis fublannavit Tu quid eeifli^ qui tentus es a furatore fp) ordine ut fefip-
:

turas dares > ^omoda te liberajli ab ipjis , niJi quia dedifti aut jujpjli dari
quodeumque , nam non te dimittebant pajfm. "Hoc con vitio rcprelTa cft

Sccundiaudacia,quicx accufatore rcusfadus fibi timens utpote Tradi-

tionis confeius , confilio Secundi fratris fui filU totum negotium ad
Dei judicium remifit, & cocnifeopos fuosTradilionis manifefte ac pro-
pria confeflione convidos , ab omni poena immunes clTc paffus efl , ne
& ipfe cjufdem criminis reus perageretur.
l'rsdid
Cirtenfis civitatis qua Metropolis civilis provincia Humidia fiiit,
codices
Epilcopuscrat Paulus. Ad eum venit xiv. Kalendas Junias Munatius Felix (icri i
Psulo
flamen pcrpctuuSfCUrator colonia Cirtenfis interpellavit Epilcopum ut ,
Circen (iA
proferret Icripturas legis, &
fi quid aliud hibcrct. Is rclpondit feripturas Silvano.
efle penes lcaorcs;quodautcmnabcbathiclc(c dare pa ratum cfle. Rur-
sum interpellatus ut oftenderet ledores, aut ad illos mitteret, repofuit eos
clTe notos &
Junio exceptoribus. Dein Paulus ejus Clerici calices,
Edefio &
lucernas, vertes pauperum ac univerfam Ecclefia fupcllcdilcm necnon
unum codiccm indagantibus tradiderunt inde Icfc Magiftratus ad do-
:

mos ledorum contulerunt

,
qui non multum repugnantes lacros codi-
ces tradidere. Imprimis vero Silvanus tunc Subdiaconus qui lucernam &
capitulatam argenteam qua: latebant, ultrb protulit, dicens feponc ara
CocnoflH
cam eas invcnilfe.
iienli
Fervente ctiamnum
perfccutionc pridie Idus Februarii anni 304. in ChtiHia*
civitate Abitincnfi Saturninus Prefbytcr cum filiis quatuor Saturnino ni in civi-
uce Abk
juniore & Felice Ledoribus, Maria Sandimoniali, Hilarione infante, tinetuS K
f
 :

iv HiUoria
Jn cirec- j. cyni eo Dativus, Felix, Ampclius, aliique complures tam viri quani
'
jc«i. mulieres celebrantes dominica lacramcnta , a coloniae Magiftraiibus
comprchenfi funt & una Carthaginem perdufli, ibique poli gloriolam
confeflionem in carcerem conjefti. Ad cos conveniendos aevificandos,
uti par eft credere, incaute & glomeratim concurrebant Chriftiani , ex
quo invidia concitabatur, plurelque morti objiciebantur. Qpod cernens

diuni & Menfurius , Cxciliano Archidiacono in mandatis dedit ut inconfulcam

Mmfurii illam turbam a foribus carceris arceret,
ne tumultus fieret , invidia &
d?i*'ciu"i
concitaretur.Hinc anfam pollea Ciciliani calumniandi arripuerunt hu.
mmyri- jus advcrlitrii ac fingendi i/^m larn cum armatis ante fures carceris
*“• pffiijfe ab ingrejfu atque aditu cuttUos qui t iclum putumque martyribus
, tg)
afferebant gravi injuria pruput/^e qui calumnia ii verilimili omnind
abhorret , nec aliam habere videtur originem quam quod Cypriani con-
filium Iccutus commendarit ut cattti
priani cp. y )
^
nec per multitudinem ffbi jun
non glomeratim
3am ad confirvandum
( verba funt Cy-

vt/t-
tandum cunfeffures ,
(briffani emeurrerent ,
atque ut cum temperamento hoc
ageretur per 'Vrejlyteros alternis micibus eo venientes ,
ut fitlicet tempori-
bus firviretur, quieti profpiceretur (i plebi pronideretur.
Felicem Aptungitanum Epilcopum Ciciliani , ut mox dicemus , ordi-
Apnuigi- natorem. Traditionis etiam crimine infamarunt Donatilli. Atexteifi-
moniis eorum qui ea dere, pollmodum inquifitionefadla 8000514. ab
ti,. aCliano Proconlulc julTu Condamini Imperatoris auditi funt, immunem
ab eo crimine Felicem fuilTc conftitit. Quippe Cicilianus qui Duumvir
erat Aptungitani colonix , cum propofitum cft ediitum de diruendis
Ecclefiis & comburendis libris Chriftianorum ,
teftatus eft fe ,
cum miC.
fum cd edi£htm, Zamx fuifle, quo cum veniflent Chridiani quidam in.
quifitum num ad iplum pervcnilTct lacrum priceptum , refpondifle
nondum 1
fed vidilTc le ejus exempla & Zamx & Furmis bafilicas &
Icripturas dirui quapropter proferrent feripturas fi quas haberent , tunc
,

mifidc cos ad Felicis domum & Galatium iccum ad locum ubi Chridia-
norura orationes fieri confueverant , perrexifle & inde cathedram & epi-
dolas lalutatorias ablatas &: odia omnia combuda , & cum ad domum
Felicis Epilcopi mifidet offidales publicos ,
ab iis renuntiatum ede il.

Ium abfentem. Ita nihil a Felice traditum ede hujus tedimonio com.
pertum. Ac ingentius qui podea fuit Decurio Ziquenfium , Felici
infenfus quod Maurum Epilcopum Uticenlem amicum & holpitem
fuum ob emptum Epilcopatum excommunicadet, Cicilianum conve-
nit, & ab eo petiit quafi Felicis nomine , ut Icripto tedaretur codices la.
eros combudos ede tempore duumviratus lui. Cum id ipfi denegadet
Cxcilianus , Augentium amicum & collegam Cxciliani in xdilitate ad-
hibuit intcrccdorem , ad cujus preces Cxcilianus cpidolam fcripfit Fe-
lici
,
qua tedabatur anno duumviratus fui prxfcnte Galatio quafdam
epidolas falutatorias e bafilica fuilTe ablatas ,
& Ingentius huic epidolx
addidit Felicem dixide: Tolle elavem , ^ quos in cathedra libros (i fiper
vide offdoles ne tollant oleum (j Cui
lafftde codices tolle illos, fid triticum.

cum refpondidet Cicilianus: Tu nefiis quit ubiferiptura inveniuntur ,ip/i

domus diruitur. Felicem ad hxc dixide ;
faciemus f Cxcilianum
 Donatiftarurri. r
rc(pondiflc; TolUt tliquis de erel ul>i arationes ftcith (i illie
ponantur ,
ruifll-
(r) ego ojenio
Felicem &
cum offciaJwus
in area codices lacros poni mandalTe
^
atque huic confilio pa-
tollo,

, illuc Caici- :

lianum cum officialibus veniile & omnia tulifle fecundum facrum prx-
ceptum. Cxcilianus in judicio totum ilhid epiffiolx fua^^jcclum eflc
contendit atque Ingentium falfi redarguit qui fufpcnfus^mineniiura
,
tormentorum metu fafllis eft hxc epiftoli fe addidifle in vindiflam
Mauri holpitis fui , ut Felici traditionis notam inurerer.
Pcrfecutione codicum tradendorum paulum relaxata anno xri
vul-
111. Nonas Martii
fiatis joj. (5), decem aut undecim EpifeopiNumi-
dii convenerunt Cirti in domum Urbani Donati ad ordinandum
in
hac urbe Epifeopum in locum Pauli Cirtenfis. Primum inter eos anti-
«
quitatis jure locum tenebat Secundus Tigifitanus.cum quo
confidere Do-
natus Malculitanus Viftor Rufficadenhs, Marinus ab Aquis Tibilitanis,
,

Donatus Calamenfis , Purpurius Limatenfis Vidlor Garbtnfls,

, Felix a
Rqtario, Nabor a Centurionis Secundus minor filius fratris
, Secundi
Tigifitani, Cirtam quoque venerat Mcnalius incertum
cujus in Numi-
dia fcdisEpifeopus, fed qui ncafuiscivibusthurificalTc probaretur,
ocu-
lorum dolorem fingens ad conceffiim fuorum procedere trepidavit.
In concilio propofitum cfl a Secundo, ut antequam
Epifeopum or-.
dinarent, probarent fefe adflantes, hoc eft, purgarent fe ab
adulatio-
ntbus aut fiifpicionibus criminum. Tum is Donatum Mafculitahurri Ktioi
in-
terropvie , n um tradidiffet ; hic neque fadlum ingenu e' faffus eft
, neque *’
plane negavit , fed refpondit fe quxfitum a Floro ut thurificaret
& tra-
ditum non fuiffe in manus addens quUDeus mihidimifit, ergi
ejus :
, a
tufirva me Deo veniam criminis quafi admiffi petens
,
ita
cui rc-
;
pofuit Sccutidus quid ergi falluri fimus de mataribus quia non traeUde-
;

runt ti ideo coronati fim i Donatus rursum ait Mitte me ad

T)eum, (g ibi ;

reddam rationem. Tum Secundus juffit cum recedere in partem

alteram
& ftarc quafi reum. Deinde' Marinum ab Aquis Tibilitanis com-
pellavit his verbis Dicitur (^te tradidife. Refpondit
:
Marinus fe dedifle
Paulo carthiilas
codices vero fuos falvos eflc hunc etiam in partem
,
;
alteram fccederc jufllt Secundus. Donams Calamenfis ab
eo /uniliter
interrogatus, refpondit fe dedifle codices medicinales, hoc refponfo &
dato ftetit in medio. Viclor a Ruflicade accufatus a Sccuhdo quod tra-
didiflct quatuor Evangclia , aperte ac fine ullis ambagibus crimen faffus
eft : ValcntinUnus, inquit. Curatorfuit, ipfe me coigit ut mitterem
illas
hoc dthchm mihi indulge indulget mihi Deus. Hoc refponfo dato fta-
hm cum reis ftarc juffus eft. Tum Purpurium Limatenfon non tradi-
tionis fed homicidii infimulavit Secundus, ita eum compellans : Dicitur PurpH
te necafe filios firoris tua duos Milei. Hic homo ferox & impudens, cri
men illatum in accufatqrcm rctorfit inquit Secundo me terreri
: , , cifuifo*
a te ficat
^ alti f Tu ^uid egiSli qui tentus es a curatore (g ordine ut
, firip.
turas dares l ^modo te liberafti ab ipfis
, nifi quia dedifii , aut juffli d^
(j) Anno )0}. XII. Nonai Maktm. Del lOpuu;
hac epochi n<ic annottrioiiem 4!. in lib. I.| 1

fij
 , ,:

vj Hiftoria
^suhlcumtjut ? nam non te dimittehant p^m.Tnm in minas prorupit: F.no,
iaquic ,
occidi, & occido eos qui contru me faciunt:
(6 ferinam immanita-
tem ) ideh noli me pro>i ocire ut plus dicam , /cis me de nemine traUare. 5i-
!

Abfol- mul omnes rei ftantes murmurare cccpcrunt adversus Secundum. Quod
videns SccujJus alter liujus fratris filius
,
patruum (ic allocutus cft

Deo fcp Audis que dtcUt in te ? paratus efl recedere ii Jchi/hta facere ,
non tantum
vaii eoia
ipfe ftd fi omnes quos arguis ; quos Jcio quia dimittere te habent , fi dare
in te Jententiam, fi remanebis /olus hereticus: idei quid ad te pertinet quis
quid egit t Deo habet reddere rationem. Tum Secundus Tigifitanus id me-
tuens, conii litis Vidtorc Garbenfi ,
Felice a Rotario & Nabore a Centu-
,

rionis, tribus lcilicc't judicibus fupcrftitibus qui in fementiam Secundi mi-

^ notis dclccndcrunt & talem caulam Deo Icrvari debere cenfuerunt ,
reo-
rum abfolutionem pronuntiavit, eolquc federe juflit. Tunc diftum cft ab
omnibus Deo gratias & iederunt.
Ordini- Hic prior pars fynodi. Pofterior fuit eleiftio & ordinatio Epilcopi in
Uo Silvi-
demortui. Silvanus is dc«quo prius diiftum ,
qui liib Paulo Epil-
copo lucernam & capitulatam argenteam ultro tradiderat
,
propofitus
eft ut ordinaretur in ejus locum ; tunc a populo acclamatum cft : Tra-
ditor efl ,
aliusfiat s purum (t) integrum citem noftrum t/olumns. Adversus
hujus clcdlioncm reclamatum cft a clero ab honoratis civibus; Icd &
arenarii rullici aliique c vili plebecula mcrccdc condufti in arci raar.
tyrum honoratos cives inclulcrutit , ac fublatum Silvanum a Muto are-
nario Epifeopura proclamarunt , quem Secundus & alii Epilcopi qui
Cirtam convenerant ordinav6rc. A Silvano deinde,pra:fentibus Epilcopis,
Viiftor Prclbytcr eft ordinatus ,
qui ut fieret Prelbytcr viginti folles Silva-
no dedit
,
quos ante cathedram Epilcoporum pofitos , ,ipfi divilcrunt
Nundi- inter fc. Ha:c omnia patefecit Nundinarius Silvani Diaconus iratus ad-
«ni* "d!f"
versus EpifcopUBi fuum a quo fuerat loco motus. Qu.-e res Purpuriura
fcniio i Limatcnlem , & alium cjufdcm faiftionis Epilcopum nomine Fortem im-
•Silriao.
pyjjj ^ jd Silvanum & ad Cirtenlcs feriberent quavis ratione Nundi-
narii Diaconi exulceratum animum placari oportere , ne qux feiebae
palam faceret: quod cum faiftum non fiiiflet , Silvanus harum rcrunt
documenta & tcllcs exhibuit coram Zenophilo Proconlulc, ut habent
gcfta.
Orifp Quantumvis Secundus Tigifitanus & Menfurius Carthaginenfis non
fthiGm-
concordarent, nihilominus tamen quamdiu vixit Menfurius , nul-
lum inter eos Cihifina erupit at eo mortuo , ab iifdcm Epifeopis qui con-
;

cilio Ciricnfi adfuerant , ordinatione Majorini quem Cxciliano prius or-

dinato oppofucrunt , Carthaginenfis primum Ecclefia, ac poftea tota A-
frica in duas partes Icifla cft. Cujus divifionis origo & caufi accuratius &
locill* elegantiils defetibi nonpofluntquamipfisOptativerbis. »Hoc, inquit,

Oailucu
* ^ lehiima ) apud Canhaginem poft ordinationem Cxciliani faiftum eft
liix. • Ic ,
nemo cib qui nefeiat :
per Luciliam fcilicct ,
nefeio quam firmi-
»nam fadholam: qux ante concuflam pcrfecuiionis turbinibus pacem
• dum adhuc in tranquillo eflet Ecclefia, ciim correptionem archidia-
» coni Cxciliani ferre non poflet : qux ante fpiritalcra cibum & potum,
oc

Dr
 «»«
»

Donatiflarum. vij
«neicid cujas mirtyris, fi tamen martyris , libare dicebatur: cum« &
praiponeret calici lalutari os nelcio cujus hominis mortui ctfi martyris, •
,
fcd necdum vindicati, correpta , cum confufionc, difccllit irata. Iraf- «
centi & dolenti, ne difciplinatfuccumbcrct, occurrit fiibitb pcrlccu-»
tionis enata tcmpeilas. .
lifdcm temporibus Felix quidam Diaconus qui propter famo&m • Mcnlii-
,
tiuiadcu»
nefeio quam, de tyranno Imperatore tunc fadlam cpiftolam, appella- riara cita*
tus eft, periculum timens, apud Menfurium Epifeopum delituilTe di- » rus orna*
menu
citur. Qicm cum pollulatum Menfurius publice' denegaret, relatio» Ec-
cldi» Bo-
naula ell: referiptum venit, ut Menfurius Felicem Diaconum non « tro Bc Ce*
fi

reddidifiet, ad palatium diti^retur. Conventus non leves patiebaur» Ktlin (S\

mcodw.
anguftias erant enim Ecclelia: ex auro & argento quamplurima or- •
:

namenta, qua: nec defodere terra:, ncc fecum portare poterat. Quz»
quafi fidelibus , fenionbus commendavit , commemoratorio fado »
,
quod cuidam aniculi dedifle dicitur: ita ut fi ipfe non rediret, red-»
dita pace Chrillianis, anicula illa illi daret
,
quem in epifcopali ca-«
thedra Icdentcm inveniret. Profetafts caufam dixit juffus ett reverti « :
:

ad Carthaginem pervenire' non potuit. «

Tempeltas perlccutionis perat^a , Sc definita eft. Jubente Deo, in-» Ordini
tio Cdrci*
dulgentiam mittente Maxentio, Chrillianis libertas eft reftitOta. Bo-» liani in £*
trus & apud Carthaginem ordinari cupientes ,
Celeftius, ut dicitur, pifcopuca
Cannagi»»
operam dederunt, ut ablcntibus Numidis, ibli vicini Epifeopi pete.»
tKnfcm •
rentur qui ordinationem apud Carthaginem celebrarent. Tunc fuf-
, necnon
. fragio totius popu'i Caecilianus eligitur & manus imponente Feliee »
:
caufx xt*
ic orin
Autumnitano, Epifeopus ordinatur. Botrus & Celeftius de fpe fuade-»
jedi funt. Brevis auri k argenti fedenti Ciciliano , ficuti delegatum «
a Menfurio fuerat, traditur , adhibitis teftibus. Convocantur fupra »,
memorati leniores, qui faucibus avaritia: commendatam ebiberant »1
pridam. Cum reddere cogerentur , fubduxerunt communioni pedem.
Non minus k ambitores , quibus k ordinari non contigit necnon « :

& Lucilia, qu* jamdudum ferre non potuit difciplinam: cum omni-
bus fuis potens k faeViofa focmina , communioni mifccri noluit. Sic»
tribus convenientibus caufis & perfonis ,
fadum eft ,
ut malignitas »
haberet cffedlum. Schilma igitur illo tempore confufic mulieris iracun- »
dia peperir, ambitus nutrivit, avaritia roboravit. Ab his tribus perlb-
nis contra Caecilianum caufic confiifta; font, ut vitiofa ejus ordinatio»
diceretur. , . •
Contigfre ifthrc poft pcrlecutionem peraiftam libertatem Chri- k Qod ,

tempore
ftianis reftitutam in Africa indulgentia Maxentii , ac proinde poftquam ,

inicuun
illeAfrici potitus eft, quod non contigit nifi poft mortem Maximiani (chifinaci#

Hcrculii qui anno 310. c vivis fublatus eft poftquam Alexandcl*qui

:

tunc Praefeifti Praetorio in Aftica vicem gerebat ac panes Galeni tue-

bamr a Rufio Volufiano &Zena quos cum copiis Maxentius in Afri,
,

cam miferat , vi£lus atque interfcdlus eft

,
ut teiles funt Zozimus k Au-
relius Vidlor. Hinc indulgentia illa a Maxentio in Africam mitti non
potuit ,
k libertas pei illum Chrillianis reftitui ante annum 311. qu^
 .

viij Hiftoria
anno pcriccutioncm in Occidentis panibus finem acccpiiTc tcftatur Eu-
(cbius.
Vifitacoc
Antequam Cicilianus , jam
Secundus Clericos Carthagi-
ordinaretur
Eccldix
Cmbaci* ncmmilerat> qui ad Clericos Carthaginenies accedere noluerint, a
licet
nenti aa*
Lucilii lufcepti vifiiatorem nominavetant ,
fi fides habeatur Auguftino
tus i cie*
id narranti Icrm. 46. i j. Hoc tempore Ecclcfiani quoque
de palloribus e.
rictt Se-
cundi. Cartiiaginenfem turbavit Donatus a Cafis-nigris, qui, eodem tclle in
Breviculo collationis dici 3. conviflus cft in concilio Romano QtcilUm
etitmaum Didcono fdifmi fecijje Carthagine.
Conci- Secundus & Epilcopi Numidix vocati Carthaginem ad ordinatio-
lium 70»
Numids* nem Epilcopi , invenerunt Cxcilianura jam ordinatura xgre tulere Ic :

futn Car* non expeilatos, inprimis Secundus primas , conveniens efle exiftimans
thigini.
ut princeps a principe , hoc cft , primas a primate ordinaretur. At Car-
thaginenfis clerus & populus, quibus jampridem Secundus & Numidi
invifi erant, hos excipere noluerunt; Icd lufcepti lunt ab iis t^ui Cxci-
lianum odio habebant, a Lucilia fcilicct & ejus fautoribus , a lenibus
illis quibus credira fuerant ornamenta facra , a Botro & Ccleftio qui in-

dignabantur ordinatos Ic non fuifle. Septuaginta fuerunt aut circiter

EpilcopiKumidii , Auguftino tcftc, &
inter eos, omnes illi qui conci-
adfuerant , Traditores fcilicct & homicid.x , una cum Sil-
lio Cirtctifl

vano Cirtcnfi &

Donato a Cafis nigris prxeipuo dilTenfionis incehto-
rc. Ad bafihcam in qua Chrilliani conveniebant , nullus acccllit; led in
AccuH* domo quadam privati conventiculum luum habuerunt. Vocatus ab iis
cto Cc<;iF
Cx.ilianus , innocentia fua fretus , mandatum hoc ipfis fignificat : Si eft
(faji.
eptod in me probetur, exeat accufitor gjl prj>et. «Illo tempore , inquit Op-
latus ,
a tot inimicis nihil in eum potuit confingi Icd de ordinatore
:

«luo, quod ab iis falso Traditor diceretur, meruit infamari. Iterum a

» Cxciiiano mandatum eft, ut fi Felix in Ic, ficut illi arbitrabamur,
• nihil contuhlfet, ipfi tanquam adhuc Di.iconum ordinarent Cxcilia-
• num. Tunc Purpurius lolita maliiia fretus, quali & Cxcilianus filius
« Ibrorisejus eflet , fic a it Exeat huc qua/i imponatur illi manus in (pi/^
:

• copatu quafetur illi caput de pfenitentil. His rebus compertis , tota

,

• Eccicfia Cxcilianum retinuit , ne fc latronibus tradidillet.

Damna* Abfentem itaque damnaverunt Cxcilianum , quod vocatus adclle
tie C«cu
liani.
nolucrjt, quod a Traditoribus cllct ordinatus, & quod vicium afferre
martyribus in cuftodia conftitutis prohibuillc dicebatur. Prolata in cum
cjufquc ordinatores dejedionis atque excommunicationis lententia, in
ejus locum Majorinum, qui ledlor fuerat dum Cxcilianus erat Archi-
diaconus ,
domcllicu.-n Lucillx ipsa fuffragante ,
& hujus argento cor-
rupn ( nam quadringentos folles eam propterca Epilcopis dcdillc po-
ftcjfcompertum fuit ) Epilcopum illicite ordinarunt fic altare contra :

altareeredium cft hinc fchilmatis ac dilTenfionis initium.

:

Lltterx Poft Icntentiam prolatam , litteras, ut fieri folet, nomine concilii ad

iVnodi in
Ccdlia- Ecclcfias Africanas milerunt, livore, ut inquit Optatus, didlante con-
ouoi. Icriptas; quibus Cxciliani ordinatores traditionis reos effe calumniaban-
tur, Cxciliani ordinationem irritam cITc pronuntiabant, ac omnes mo-
 ;

Donatiflariim. \±
nebam ut ab ejus communione abftincrent & Majorinum
, pro Icgiii.
mo agnofccrent Epifeopo. Creditum cft a pluribus Africanis ,
nume.
rofi concilii litteris in Gecilianum datis : hinc non tantum Carihaoi-
nenfis ,
fed & univeria Africana Ecclefia in duas partes cft divila ahis
j

Czeiliani innocentiam defendentibus. Se cum eo communionem reti-

nentibus; aliis ftantibus a parte Majorini •& a Caiciliani communione
difredentibus. At cum ad Ecclcfias tranimarinas caulam hanc deferre
advcriarii Caiciliant tunc temporis aufi non eflem , Cicilianus in com-
munionc totius orbis Ecclcfiarum permanfit, e contra vero Majorinus "'“f'""'
nullum habuit extra Africam qui cum eo communicaret aut illum pro
,
Epifeopo Carthaginenfi haberet. Ad Cccilianum ab omnibus tranfma , nuacu
rinis Ecclcfiis communicatorii mittebantur ,
non autem ad Majori-
num.
ejuin etiam Conftantihus Imperator qui luperato anno )ii. Maxen- Condan,
,
C«-
tio Italiam & Africam imperio luo ,
pecunias quas in lumjv
adjiiixcrac
limis
ciliJHiim
tus miniftrorum Ecclefia’ Catholici provinciarum Africi, Numidii, & pro I.
p tu
utriufque Mauritaniz ex fleo largiebatur, Ciciliano nio Cpi(l
tamquam legitimo crpa ag-
Carthagincnfi Epilcopo diftr.bucndas commifit & litteris ad eum datis iiufciu
;

fchifmaticos accfbcpcrrtringit, tamquam incompoliti mentis homines,

id agentes ut lantftiftimi ac Otholici Ecclclii populum improba atque
adulterin .1 falfitatc corrumpant; aitque fe dedifte in mandatis Anulino
Proconfuli &
Patricio \'icario Prifoftorum ut hujus rei curam gerant
,

& fi quos hujufcemodi homines in hic amentia perfeverare contigerit,

Ciciliano feribit, ut abfque hifitationc lupraditftos judices adeat, idque

ipfis referat, ut in reos quemadmodum iis coram- mandaverat ,
ani-
madverterent.
Idem Imperator ad Anulinum de immunitate Clericorum in Africi
fcribens,^os tantum a publicis fiincftionibus eximit,' qui Ealejii m
Micd cui CucilUnus prxeji JiniliJfimt Religioai miniSirdnt. Acceptis his
litteris Anulinus Cicilianum &
Clericos Cirthagincnfis Ecclefii ac-
cerfivit perletftbquc ipfis imperiali pricepto cos hortatus cll ut uni-
, ,
tate conlenfu omnium fatfta immunitate' libi concefii frucrentut Se
, ,
Advet*
able]ue impedimento deinceps divinis rebus infervirenr. Verum poft
firii Cx>
paucos dies quidam ex ^dvcrlariis Ciciliani, adjuntfta fibt populi mul- ciliani ii»
brltns
titudine,
Proconlblcm adiverunt atque duos libellos obtul 6 re , unum in
dlTU PcOid
aluta fignatum , cujus hic erat fuperferiptio IjbeUus Ecdepee Catholiae
: <oniuU
crimittum CualUui tradims a pine Mijorini : alterum fine figillo cohi- idvcndi
cum.
rcnicm eidem aluti pcticruntque ut eos libellos ad comitatum dirige-
;

ret. Ita rem refrtt iple Anulinus in relatione ad Imperatorem data Car.

thajpm XVII. Kal. Maias Conllantino Augufto 1 1. Cof. qui confulatus 1

incidit in annum invulgaris 51 j. Libellos fibi oblatos fimul cum rela-

tione ad Imperatorem , ut cunela noflet dignolcerc mifit Anulinus.
,

Cicilianum interim in fuo ftatu reliquit. Libellus fine figno annexus

aluti ,
non alius erat quam is quo fibi judices e Gallia 'dari poftulabant, Pgpac
ab Impe-
quem refert Optatus conceptum his verbis : fitgaanu te, Confiimtine op. ratore nbi
time Imperitor, quoniam de genere jufto es, cujnr pater inter cateras impt. dati jodf.

S ‘i
 ,

Js Hiftoria
rtuoris pttficmiaiem non txtremt, ^ ab hoc facinart immunis (fl Callix,
Nam in j^ica inlirnos ft) exteros Epifiopos contentiones funt s petimus ,
ut
de Callii nobis judices dari prxcipiat pietas tua. Data a Luciano ,
‘Digno ^
Nafitio, Capitone, Fidentia, (i exteris Epifiopis partis ‘Donati autpoiiuj
Majorini , ut obicrvavimus hoc loco.
Conftantinus Imperator , accepta in Galliis.ubitum verfabatur, rela-
tinii* dit
judices tione Anulini Proconfulis, & libellis eidem relationi adjundlis,pertno<
tres^Gal* lefte omnino tulit, ut ipfe ait in epirtola ad Miltiadem : In Otis jrron/in^
lia Eplf-
copos qui dis ijuas divina ‘Vroo/identta fix devotioni Jpontanea deditione tradiderat ,
Koraje
gj in quibus maxima erat pupuh multitudo , plebem quoji in duas partes di-
caufitm
definunt
vifam ad deteriora dejUtlere g) Epifiopos inter fe dsjfentire. Ut igitur dit
una cum fidio fin:m imponeret Conlhntinus , tres Epifeopos c Gallia judices
Miltiade
Rom. £•
dedit , Maternum Agrippinenlcm , Rcticium Augullodunenfcm , &
piicopo. Marinum Arelatcnicm qui cum Miltiade Romano Epifeopo Romie
,

rem judicarent. Simul Anulin#mandavit ut Caicilianum cum decem ,

Epilcopis panis fui, & advcrlarios Ciciliani totidem Romam naviga-

re pridjierct, inira diem fextum Nonas Odobris ut illic Epifcopali
judicio caulaeorum difceptaretur. Atque ut judices dati negotii plenif-
limim haberent cognitionem, exempla libellorum aj) Anulino miflb-
rum ad fingulos eorum tranfmifit cum litteris quibus cos hortabatur,
ut caufam nane accuratiflime cognoiccrcnt & ex prifcripto juftitii ju-
dicarem. Exifat ejus epillola ad Miltiadem data ,
qui iplum judicem
ejus caufi elTe vult una cum Reticio , Materno, & Matino collegis
ejus.
Romam Anulinus juxta ^ndatum Imperatoris^ Ciciliano & adverlariis ejus
^ utraq;
parte mit- pricipit ut deni ex utraque parte Romam irent. Ctii mandato le paritu-
tuntur. ros cum utrique promiCflcnt, rei certiorem fecit Imperatorem. Ergo
Conci*
}ium Ro*
Cidlianus una cum decem Epifeopis partis fui & totidem ex ejus ad-
manum verlariis quorum antefignanus erat Donatus Cafenfis ) Romam vene-
(
fub Mii- runt; cumque huc etiam veniflent tres Epifeopi Gallicani judices a Con-
Uade.
Ilantino nominati, hi una cum Miltiade.& quindecim Epilcopis Italis,
quorum nomina & fedes refert Optatus lib. i. J. Z3. in domo Fjufti in
Laterano, j'hoc ell in ea parte Laterani palatii qui Faulix Imperatrici
deftinata erat) Conftantinolll. & Licinio iterpm ColT. anno jij. fexto
Nonas Oftobns die, (exta feria convenerunt. His n6vcmdccim confi.
dentibus Epilcopis cauli Ciciliani & Donati carpit ^tari. Res per tri-
GelU duum ada cft allilfcntibus Notariis qui ada conneerent. Primo dic
,
lonc. Ro-
’
tnani pei- Cicilianus & acculatorcs ejus Ifcterunt fe coram judicibus. De accufa-
tol die. torum perfonis tradfatum cIl , & quidam cotum , quorum vita qiaculis
inquinata erat, fecundum leges ab atIFionc repulfi lunt. A citeris quifl-
tum ut teftes & probationes in Cicilianum producerent, tum illi ni-
hil in eum proferre potuerunt ; fcd id tantum allegavere Cicilianum
ab universa plebe Carthi^inenfi accufatum fuiffe. At judices hujus ac-
# cufationis qui tumultuofis Iblum clamoribus, nulla documentorum at.
cellatione, nulla teflium Hde nitebatur , rationem habendam ellc ne-
quaquam ccnluerunt. Requificrunt ab iis, ut certos acculatorcs & cez
ftei
 ,
r
i

Donatiftarum. xi
ftcs in Juccrcnt ,
qui fimul cum iis cx Africa venerant j Se cum ptzicncet
fuifTcnt Donato fubtraili dicebantur, quiatclbficati erant nihi] ha-
,
a
bere Ic quod in Czeilianum dicerent. Eos Ic cxliibiiurum ille proinifit,
atque ita manfit in pendulo Czeiliani caufa. Donatus autem Cafen-
(Is accufatus & convidus ell , Ciciliano ctiamnum Archidiacono

fchifma fecifle Carthagine , & confeflus Ce rcbaptizaHc & Epifebpis

lapfis manum impoliti (le. Secunda dic a quibuidam novus libellus de- .

nuntiationis adversus Czeilianum datus eft ;

quo fafto agitata rursum mani Cc^
cognitio, & tamen nihil quidquam in Czeilianum potuit probari. Eadem rimdldic;

die atSum videtur de concilio feptuagintaEpifcoporumquiC.zcilianum

damnaverant, quorum quali graviflima opponebatur audoritas. Adver.
sus illos multa dida liint: Traditores eos tuifle Ciciliani inimicos , am-
bitiolbs homines , Lucillz obnoxios & ejus pecunia corruptos, aliaque
ejulmodi adversus Czeilianum quod a Felice Aptungitano T raditioms
:

reo ordinatus fuillet. Hz quzftiones plurcs & intricatiflimz erant, k

quibus abftinendum efle litti duxerunt concilii Romani patres , ac de
Carciliano tantum & Donato judicium ferre voluerunt. Hic iterum pol-
licitus ell le dic Icqucnti idoneos tellcs criminum Czeiliani exhibitu-
rum: at cum promillis liare non polTet{ ad judicium accedere amplius
*
noluit. Itaque tenii dic Czeilianus
^
omnium ohe inndceilS pronuntiatus '''
2
Ro-
n e cone.
communio cum eo rIcrvata: e contra a lingulis
. • ' ' ' I- •

elt, ic in Donatum pro- imui tet-

pria confcITionc convidum Icntcntiz lati liirtt. In exteros autem EpiC ''j-**"’-.

copos qui Cicilianum damnaverant ,

nihil pronuntiatum , nec ullus eo- nmlnn^
rum a communione Ecclelii cxpulfus ell ;
led eundis Epifeopis partis cem po-
Majorini optio data ell, ut Ii ad unitatem redire vellent, in luis nono-
ribus permancrent,etiamll extra Eccicliam ordinati fuillent a Majorino; >nro Ten-

ita ut ubicumque duo cITcnt Epilcopi ,

unus a Ciciliano, alter a Majo-
rino ordinatus, is confirmaretur qui prior ellct ordinatus, alteri vero Citeris
plebs alia regenda provideretur. Hic ex Optato lib. i. J. 14. & Augu-
llino ep. 45. & Breviculo collationis dici j. collegimus. His peradis, Mil- jotini int

tiades & reliqui Epilcopi quzeumque in concilio gclla ruerant , una ‘‘‘•‘“"u

cum adis iplius concilii ad Imperatorem Conllantinum direxerunt, concila

verbo etiam affirmantes quod judicium fuum fiiilTec pro rerum xquita- »<1
te depromptum , eolque potius noxi obnoxios cITc dicentes qui con-
tra Cicilianum putaverunt quidam commovere.
Poli illud judicium contigilTe puto , quod narrat Optatus lib. 1. §. 16.
his verbis » Eodem tempore idem Donatus petiit, ut ei reverti licuif «
:
5 ^
Ict, & nec ad Carthaginem accederet. Tunc a Filumino,fulTragato-» miiumin
re ejus. Imperatori fuggellum ell , ut bono pacis Cicilianus Brixin
relineretur & fadum ell. Tunc duo Epilcopi ad Africam miffi funt «
:
,

Eunomius & Olimpius. Venerunt, & apud Carthaginem fuerunt per «

dies quadraginta , ut pronunturent ubi ellct Catholica. Hoc ledi- «
tiola pars Donati fieri palTa non ell : de Audio partium llrcpitus quo- ••
tidiani funt habiti noviffima lententia corumdem Epilcoporum Eu- •
:

nomii Se Olimpii ulis legitur ; at dicerent illum ejfe Catholicam , qaa ejTet
in toto vrbe terrarum diffu/i , jententiam decem tf novem Bpijcoporum jam~

...re
 xij Hifloria
- dudiun ddum , dijftlvi non pop. Sic communicaverunt clero Czeiliani,
* & reverfi funt. De iis rebus habemus volumina adorum
,
qubj fi
•• quis voluerit ,
in novidimis partibus le{;at. Cura hic fierent ,
Dona-
» tus ultro prior ad Canhaginem redit. Hoc audito , Cicilianus ad luam

» plebem properavit. Hoc modo iterum renovcllaii lunt partes.

Novi ti>
Itaque Donatiani homines in pervicacia fua perma-
fadionis
multus
Doiutia* nentes , novos etiam tumultus per Afrieam concitare cctpcrunt, Si ex
nx £iAio* iis nonnulli Im^ratorem adire aufilunt , ac de novo Cicihanum accu-
nit s4ver*
s^s Cxci-
(arc. Quibus cumrefpondilTct Imperator: «Fruftra id eos jadare ciim
lianurn* -res fuiflent apud urbem Romam ab idoneis ac probatiHimisvirisEpiH
Novx « copis terminati , obnixe ac pertinaciter refpondcrunt quod eorum
eorum ad ,

Imperato* - omnis caufa non fuidet audita ; fed potius iidem Epilcopi quodam
rem
reJz.
<)ue-
« loco le claufidcnt, & prout aptum iplis fuerat judicadent.
His permotus Condantinus Imperator, ut didenfionibus tandem ali-
Gcfta a*
pud iCIia* quando finem imponeret , caulam Felicis Aptungitani in publico Afri-
num Afri*
cx Proco*
ca; judicio examinari prateepit , & concilium priori longe numerofius in-

fulcm dfi urbem Arelatcnlcm, ut tota Ciciliani caula iterum ad examen

dixit in
innocen- revocaretur. ScripCt igitur ad Verum (eu Verinum Vicarium Africi, ut
tia Felicis
Aptuogi- dc Aptungitani &: de crimine Traditionis cujus infimulaba-
vita Felicis
uoL tur, publice inquireretur. Cum autem Verus incommoda valetudine te-
neretur, ytlianus Proconfiil quiftionem habuit loco Vicarii, Alfium
Cicilianura qui tempore perlecutionis curator fuerat municipii Au-
tumnitanorum , accerfiri judlt cumlngentio (criba, Claudio, Saturnino,
Calidio, Gratiano, Superio ftationario, Solone (ervo publico , aliiiquc
teibbus ad quidionem necedariis. Lctda fiint aida municipalia, interro-
gati Saturninus & Calidius junior curatores , Superius ilationarius &
C^cilianus Duumvir , Ingentius quxdioni applicitus , iilque omnibus au-
ditis
,
hanc Proconful fententiam pronuntiavit Ftlicm rtligiofim Bpifio-
:

pum liberum ep ab exufiione infirumemarum Deificontm manife^um eft,

cum «emo ia eum aliquid probare potuerit , qubd religiofpmas feripturat
tradiderit vel exup:rit. Omnium eaim iaterrugatiofiprafiripta, maatfeSlata
eft «ullas feripturat Deipas vel inventas , vel corruptas , vel incen/asfui/l
fi. HoeaUis continetur quod Felix (p'fiopus religiofis illis temporibus neque
prefins fuerit, neque conjeientiam accommodaverit , «eque tale aliquid fieri
juprit. Ingentius c contra convitdus quod Alfii Cicilianiepidoli nonnul-
la addididet quibus Felici crimen Traditionis imponebatur, in carcerem
conjedlus ed, & illic
detentus donec Condantinus anno Icquenti Pro-
biano Proconluli Ailiani fuccedbri Icripfitut cum ad comitatum mitte-
ret. Aida illa confcida funt ab iEiiano Volufiano & Anniano Confulibus
XV. Kalendas Martias , hoc ed , dic dccima-quinta menfis Februarii anni
514. (4) quatuor menfibus pod fynodum Romanam.

(4)
Dlt t J. UtMIIS FUfLUAUll ANNt Februario Sc menie Augullo perfedam. At unt-
314. Docet M
Auguftinutin libro ad Donati* diu iaternullim ^uilTc , aut fno indice penendif*

hit poft eolbtionem. At tn adis dicitur auditos fecognitionemi quam Am^u/linus vocat diligen*
Cxcilunus Duumvir 1 1 v. Kaicndai Septembris tifllmum examen, vtx credibile eA, cAm przler*
Voludune & Anniano ColT. Quz ut conciliet lira tcAe Optato mandalTct Imperator , tu rem.
YalciiuSxConret qusiboocm inchoatam mcnle tit metJfaMtkut ftilieu , dr viu ftlku jlpitmiku
 Donatiftarum. xiij
Eodem anno menfcAuguftohabitumcftArebtcnfe concilium. Scrip- Epifto«
ad ./Elafium (;), fcu uc alii legunt A blavium, au t potius
ferat Conftantinus Ix
ftannni
aElianum Africi Proconfulem, ut Carcilianum cum aliis Epifeopis
quos qu.but
iple deligeret, necnon aliquos alios ex provinciis Byzacena, Tripoilea- Artiar en*

na,Nl^midu &
Mauritaniis, atque etiam aliquos ex ejus adverfariis
Ic

lium
conci«
iiulii
data evedione publica per Africam &
Mauritaniam inde ad Hifpanias cir>

tranfportari juberet diem Kalendarum Auguftarum Arelatem

,
ut intra
pervenirent. Dederat etiam Imperator litteras ad Epifcopos
,
quos adeC
fc concilio volebat , quibus mandabat eis, ut accepto
publico vehiculo,
intra Kalendas Augulli in urbem Arclatcnlcm convenirent,
quo ftatue-
rat ex diverfis ac prope infinitis locis Epilcopos adede , ut cauli Cxci-
liani &
Donatiftarum jam judicata auditis iterum partibus
finiretur.
Exemplum l^j>rs epidoli ad Chreftum Syraculanum
Icripta; retulit Eu-
Icbius, cui fimilia fiiiflc exempla ad rclitjuos Epilcopos
mifla par cft
credere. In eo quod ad Chreftum dirctftum eft
,
,
poteftatem illi facit ad-
jungendi fibi duos fecundi ordinis, hoc cft ut exiftimo
, Prelbytcros
Diaconos , aut alios Clericos & tres lervulos itineris Iui ibeios.
, Idem
etiam citeris Epifeopis indultum effe ex eo conftat
,
quod fimul cum
Epifeopis concilio adfuerint & fubfcripferint Prcfbyteri, Diaconi &alu
Clerici plurcs.
De numero Epifeoporum concilii Arelatcnfis certatur inter feripto- Komi-
na au*
res. Sexcentos fliide Icrihit Ado fcd levis admodum fidei feriptor in
; menic E-
hoc negotio. Ducentos fuilTe fufpicatus eft Baroniusex
corrupto Augu- piicopo-
Ibni loco lib. I. contra Parmenianum c. j. ubi mentione rum COO"
fada Romani cilii Atc»
judicii fub Miltiade quem Traditionis accufabant
, Donatiftz , poli Icn. larcniis.

tentiam ab eo latam harc habebantur; Vjque aJei dementes

frnt boni,
«es , M
ducentos Judices npud quos viSiifint <viais litigatoribus
, credant
ef,
pojiponendos. Exiftiraavit fcilicet Baronius, quod
de ducentis judicibus
hic dicitur, pertinere ad concilium Arclatenli cum
; tamen de Romano
hic agatur, quhd novem decim tantum haud dubie Epifeoporum
fuit.
At m genuino Auguftini textu de ducentis judicibus nihil
habetur; fcd
ut rcftitutum cft ex veteri codice Vaticano in pollrcma
editione ope.
rum Auguftiifl legi debet; "Vjque adeo dementes /unt homines ut contra
^
Judices apud quos viBifunt, liBis litigatoribus credant.
Quam Icclioncra
hujus loci genuinam efle patet; nam omnes codices
manulcripti omit-
tunt pofftcim verba ejfe pojiponendos qui a Lovanicnfibus adjetfta
,
lunt, utfcnlum aliquem efficerent ; &
cum vox contra forte ab Ama-
nucnfi per duplex cc aut c* cxprcfta fuiflet, inde
exlcrjptores numerum
ducentorum effecerunt. Ruit
ergo ex omni capite Baronii conjectura
& aliunde numerum Epifeoporum concilii Arelatenfis
colligere oportet!
um <}utrm>Mr\ vulCTisfciiic^ikoc judicium Atc n^Up4\ Icd nulla hujut apud veteret memoria
t
latcnfi prrvhim elTc. Vciiliiniliiit cft mmtium ^ Contra Ablavii nomen illufttc» Potuit Ablavius
effe ingcftii
ciin pexfenim in iit Licini' i Cau.
, tunc temporis Vicarius ede Afiicx. Baluzius
(Umino coR|ungAtur , in impeni paniccpi Cendom cenfet
, q
i
pto , qui
circa fiocro huju* anni
cum Coribmino bclium tunc Proconful erat Afticar, uc cx ge-
gellic
, &
vi^us cft in Cibalcnll pixlio die tkla Ihs , de quibus fupri quod oon abbotret
i vc-
,
vi Oikobrit commillb. ridmili*
(}) ^LAfiuu. In manufaipcocodice legitur

hij
 ,

xiv Hiftoria
Conftantinus in cpiftoli ad Chrcftum , ait ju(fi(tc: fe plurimos ex diver-
fis ac prope infinitis locis Epilcopos in urbem Arclatcniem intra K alen-

das AugulU convenire ; qux verba concilium illud valde numcroliim

fuifle videntur innuere. At primum inconfcflbellapud omnes vocatos
cantum fuillc ex Occidentis partibus quzConllanrino parebant, & inter
triginta tres, qoerum nomina in fublcripcionibus leguntur , occurrunt E-
pilcopi ex omnibus Occidentis partibus, Italia, Apulia ,
Dalmatia, Galliis,
Briianniis ,
Sardinia ,
Sicilia ,
Hifpania & Africa. Nihil autem vetat Epil-
copos lot Regionum dicere ex diverfis ac prope infinitis lo-
diverlarum
cis congregatos. Deinde utrum omnes Epilcopi a Conllantino vocati
adfuerint incertum ell. Duplex tantummodo monumentum ell ex quo
Epifeoporum, qui ad concilium illud convcn£rc, numerus & nomiria
pollint colligi ,
nempe fuperferiptio epilloli eobcilii ipllus Sc fublcrip-
tiones concilii. At luperlcriptionis certior aii^loritas, nam variant fub-
feriptiones ,
funtque non parum perturbatae atque corruptae ; fed par
utrobique Epifcopoi um numerus
,
qui triginta tres non excedit & eadem
fere nomina, atque unum ex altero illullratur& emendatur. Infuperfcri^
tione primus occurrit Marinus Arelatenlis, (equitur Aeratius, qui melius
in llblcriptionibus AgriwiusTrcvircnlis ,
Theodorus Aquilci'cnlis,Nata-
lis Prclh^iter civitatis Urfolcnfiura , forte Urgelitani ,
Proteritis Ca-
puenlis Epilcopus ,
Vocius Lugduncnfis ,
Verus Viennenfis , Probatia-
nus leu Probatius Prelhyter Tarraconenlis , Cafeilianus Carthaginen-
fis,Paullinus Prelbytcr de civitate Arauficorum, Surgentius Epilcopus
civitatis Pocofeltis ,
forte vici Biltchlis in Africa ,
Gregorius Portucnfis,
Keticius Augulloduncnfis, Ambitaufus leu Imbctaufus Remenfis, Ter-
niatius Prelbytcrde civitate Balligcnlium , Merocles Mediolanenlis
Pardus Arpitanus, Adelfius de colonia Londinenfrum, Hibernius fortd
Eborius Eboraccnlis , Fortunatus EpifcopusCifarcenfis in Mauritania,
Arillafius forte Anallafius Beneventinus leu Beneventenfis ,
Lampa-
dius Utinenfis ,
Vitalis Vcrenlis in Africa Proconfulari ,
Maternus Co-
lonicnfrs, Liberius Emcritcnlis, Gregorius alter cujus nomen & locus
non extant in fubfcriptionibus, Crelcens qui forte idem Chrcllo cum
Syraculano, Avitianus Rotomagcnfis , Dafnus Vafioncnlis, Orientalis
Burdcgalcnfrs, Quintafius Calaritanus ,
ViiRor Uticcnfis, & Epidletus
Ccntumcellenlis. Horum omnium nomina, Epilcoporum cllc exillimans
Valefius ,
tres ac triginta Epilcopos fynodo Arclatenfr adfuiffe inde col-
legit. At cum inter illos triginta tres quatuor Prclbytcros friille condet
,

ex lubferiptionibus, nempe Natalem, Probatium, Faudinum ,Tcrma.

tium, refidui funt Epifeopi tantum viginti novem, quibus addendi fune
ex fubfcriptionibus Orefius Maflilienus, Mamertinus Elolatium, Rclli-
tutus Londinenfium, Faudus Tuburbitanus, & Vitior a civitate Legis.
Volumini leu Legenlis in Numidia ,
quorum nomina prftcrmilTa lunc
in fuperfcripiionc cpidolx lynodici. Inde exurgit numerus Epifeopo.
rum triginta quatuor, quibus addendi funt quindecim Prclbyteri viginti ,

quinque Diaconi, lex Exorcidx, & duo Lcdlorcs, quorum nomina in

lubicriptionibus leguntur. Hzc de numero Patrum qui conciho Arcla-
tenli interfuerunt, Przfuit
 «

« DonatiftarUni. xv
CoDcilii
Frafuit con(c(Tiri Marinus Arclatcnfis, cujus nomen primum Icgituf
prxfet.
in luperfcriptionc cpiftoli fynodicx. Adfuere alii duo judices qui in
priori judicio federant Maternus & AgroctiusJISylvefter qui Miltiadi Ro-
mano FontiSci lucccflcrat , cum ab urbe recedere minime potuifTct , il-
luc Claudianum & Vitum Prclbytcros legatos mifit qui vices fuas imple-
rent cum duobus Diaconis. Porro ctfi ex omnibus Occidentis partibus
ad hoc concilium fpifeopi convenerint ,
major tamen eorum pars ex
Galliis ; nam fcxdeciin Epifeopi Gallicani in (ubicriptionibus numeran-
tur.Congregati igitur Epifeopi in civitate Arclatcnfi Kalendis Augufti, Decreti
concilii
Volufiano II. Se Anniano ColT. anncf;i4. caulam Czeiliani rursum exa- Arclaisn*
minarunt. Prile ns erat reus , prilentes accufatores , de quibus liate ait fila

concilium in cpiftola fynodica : » Graves ac perniciofos legi noftrac»-

arque traditioni effrenati mentis homines pertulimus, quos Dei « &
nollri prifens audVotitas, & traditio ac regula veritatis ita rcfpuit, ut«
nulla in illis aut dicendi ratio fubfiftcret aut accufandi modus ullus,»
,

aut probatio conveniret. Innocens itatjuc ab eorum calumniis pronun-

tiatus cll Cicilianus ipfi vero judice Deo ti matre Ecclefi verba funt
, ,

cpiftoll lynodica: concilii, quajuus novit comprobat , aut damnatifint &

aut repulji: damnati fcilicct accufatores prlcipui ac fchilmatis audlorcs
,
citeri a communione pulfi donec ad Ecclcfiam catholicam redirent quo
,
in cafu indultum dl: qui Clerici erant inter Donatiftas , ut in gradu luo
iis

manerent, & circa Epilcopos idem ftatutum quod prius in concilio Ro-
mano ,
unus erat tantum EpilcopuS partis Majorini , is ibi
ut in locis ubi
permaneret. Ubi vero, unus communionis Ciciliani, alter Majorini, is
confirmaretur qui pnor foret ordinatus j
alteri vero plebs alia regenda
committeretur, aut lervato Epilcopi honore & dignitate in eadem Ecclc.
fli pt^aneret, ac collega decedente in ejus locum fucccdcret. Ea de
causa concilium in cpiffola fynodica ad Sylveftrum innuit fe mitiuscum
fchifmaticis egiffe ;
fic ad cum feribens : » Utinam , frater dilcif illime ,
ad hoc tantum fpcdaculum interdie tanti fccillcs profedlb credimUs «
;

quia in cos Icvcrior fiiilTct lententia prolata ,

& te pariter nobilcum «
judicante ,
coetus nollcr majori Iztitia cxultallet. ••

Pcraclo judicio cauli propter quam convocati erant in urbem Arela- Ononct
concilii
tenlem Epiifcopi non hic tantum libi truiffanda efle cxillimarunt ad qua: ArcUtco*
fuerant invitati , fcd & pritcrea ut Ecclcfiis fuis confiderent, leges in pro- fit.

vinciis filis obfrrvandas

,
edere decreverunt. Conditi lunt itaque ab ip-
fis canones viginti duo, ad Sylveftrum Papam rranfmilli, ut per eum
^
qui prima: ac pncipni orbis Ecclcfii przcrat, citeris Ecclcfiis inno-,
tcicerent.
Ex canonibus duo funt pricipue qui ad prilentem caulam perti-
his Ci&o9
concilH
nent, decimus tertius, quo cavetur ; ut qui feripturas Cmiftas tradidilfe '*
advcrsOs
'dicuntur , vel vafa dominica , vel nomina fratrum luorum ab ordine • Tra<ii(oj
,

Cleri amoveantur ;
fed quia multi funt qui contra Ecclellafticam regu .
lam pugnantes per teftes redemptos putant fe ad accufationem ad-
mitti debere ,
ftatuitur ut non admittantur , nifi ex adtis publicis*do- «
cuennt, crupen Traditionis ab eis quos accufant fuilTe commilTum.Ji
 ,

xvi HiQoria ,
>• Eorum vero tjui a T raditoribus ordinati fuerant ordinatio irrita non
«eflc pronuntiatur nec quidquam ordinatis obcflc. Qua: duo ad cau-
,

fam Ciciliani pertinent, ^imum quia Traditionis crimen quod ejus ad-
vcrfarii Felici, Menfurio, aliilquc Catholicis Epifcopis intentabant, ex
aftis publicis probare minime poterant , fed tantum vulgt rumorem aut
teftcs pecunia corruptos ad eos infamandos allegabant. Alterum quia
,

Cateiliani ordinationem potillunum impugnabant, eo quod edet a Fe-

lice Aptungitano T raditionis reo aliilquc Epifcopis Tradttotibus ordina-
tus: qua: ratio nullius erat roboris, llatim atque Traditoris ordinatio
irrita non erat. Alter canon qui cihlam Afrorum fpccfat ,
cft oifavus,
Canon
de Baptifmo ha:rcticorum cujus ha:c verba (unt De Afris , <]»id proprii :
concilii
dc baptif- lege fui utuntur Hl r(b4pti7pnt, plicuit ut fi ad Ecclefitm aliquis de btrefi
mo hxrc*
ticocuia.
•venerit interrogent eum JymboUtm ,
baptitatum
^manus
fi perviderint eum , in Patre ,
tantum imponatur ut
(i Filio,
(d Spiritu fantlo ejje
,
ei accipiat
SpintumfanUum. Qi^d fi interrogatus non refponderit hancTrinitatem , bap.
tttetur. Quo canone ufus rebaptizandi cos qui ad Ecclcfiam veniebant

in Africa receptus ad cos tantum hatreticqs rellringitur , qui Tri-

nitatem non agnolccbant, ac proinde in Patre ,
& Filio & Spiritu lan-
lifo non erant baptizati ,
hoc clf , in illa fide Trinitatis. Non enim dicit
concilium ut interrogentur de forma baptifmi , Icd de fide : interrogent
eum ffmbolum ^bd
fi interrogatus non refponderit hanc Trinitatem
baptictgttrr. Huic definitioni confentanca videtur Optati de baptifmo
hircticorum lententia , qui fatetur lib. i. §. lo. ea omnia qui Parmenia-
nus dixerat de vitiolb & irrito baptifmo, ad baptifmum co.-um hirctU
corum peninere qui falfaverunt lymbolum ac de Trinitate prave fen-
tiunt ; camdemque Trinitatis fidem lib. f. j. 3. 4. & 8. in fufeipiente requi-
rit; ac demum ibidem Donatillas reprehendit quod pofiquaq^icttio
interrogatus in baptifmate refponderat fidem Trinitatis, iterumpofi il-
lud unum credo exigerent alterum credo. Quidquid fit canon Arelattnfis de
quo agimus fpeciatim non efl conditus adversus Majorini pariem , fed
circa legem Afris propriam de rebaptizandis lis qui ab hiretteis bapti-
zari fuerant cum ad Ecclcfiam veniebant, quam concilium hoc canone
temperavit.
Cpiftob Qui convenerant
'
in urbem Arelatcnfem Epilcopi , antcqu.im difee-
fjroodica
concilii derent, fynodicamcpillolamad Sylvellrumfcripfcrc,quaipfumcorum
ArcUccs' qui gcflerant certiorem faciunt ,
& fimul canones a Ic conditos ipfi
(is.
tranlminunt, ut per eum citeris Eccleflis inqptelcercnt. Ad Imperato-
rem quoque fcriplcrunt , & ab eo licentiam abeundi petiere. Intcrim
quidam ex parte Majorini Conffantinum adierunt ad judicium ejus pro-
vocantes (6), quorum appellationem primum detcftatus eft Conllanti-

(<)Ao JUDICtUM llQ$ PflOVOCANTIS^ do ad Ipfum Imperatorem appcIWTc. Ipre ImpS

Sut>[ qui cxillimcnt provocationem ilbm Dc'* raior in cpifiola ad i£lafium referettsquidde tu.,
oaiiiUnim aH Imperatorem intcrpoltum Hiiire i dicio Rciraanodixinent IU>i DonatHlz, aVt illos
Jujicio Miltiadti& concilii Romani. At quoties telpondiflc : iWie fnmit cmi^* n»n fAifftt ttu.
de judicio Romano & ArcUtenix loquitar Au- ditA
,
ftd fsmet tjHuUm tfiififfi laC» fi
guftinA «totki dicit Donatiftii conqiicftoi clTet tUmfipent, & frtut iffis Afmutftterdt
jpttd Imperatorem de ptimo judicio lOCi Secun j (tm. Ac idem ConUajianiii in epilloU ad Epileo-
 « ,

bonatiHarum. xvij
hus , in hic verba prorumpens • : O
rabida furoris audacia ficut in « !

caufis Gentilium fieri fblet, appellationem interpoluerunt. Indignatus»

fcilicct eos Epilcoporum judicio non ftare , ad (xcularia judicia pro-&
vocare , fiiumque polfulare judicium. Scripfit igitur ad Epilcopos conci-
lii Arelatenfis horum hominum pervicaciam acerbe perftringens, lau.

dans concilii judicium, &

Epilcopos rogans ut exemplo Clirifti patien-
tiam adhiberent data Ichiimaticis adhuc optione eligendi utrum m.^
lent, ita utficos in propofito perlcverare animadverterent, protinus ad
proprias fedes redirent. Denique in cadeni,epiftola monet eos mififlc
fc Arclatum officiales luos qui pertinaces ad comitatum perducerent
& dedillc litteras ad Vicarium Africae, ut quotquot ejus infanii fimi-
les invenerit; ftatim eos ad comitatum dirigat, utfic tandem aliquan-
do turbis & dilTcndoni finis imponeretur.
His acceptis nuntiis , multi cx parte Donati Imperatoris iram veriti Appetta.
(io Dotu*
cum Ciciliano in concordiam rediere. Qui vero pertinaciores fuere, ad tidartim
comitatum perdufti funt hi partim per Ic , partim per fuffragatdres
:
ad Imp^
ratocem.
quos in palatio habebant. Imperatorem interpellare non deftiterunt ut
ipfe inter partes judicium ferret. Quod ciim primo averlatus eflet Con-
Itaniinus tandem continuis Donatilfarum aditionibus vidus ccifii , utque
ipfis os prorsus occluderet ,
de Ciciliani innocentia judicium ferre con-
(tituir. Ac primum quidem Cicilianum cx Africa acccrfcre decreverat,
fcd mutata, ad petitionem Donatiflarum Epilcoporum ,
lententia Epilco-
)os partis Donati qui in comitatu erant in Africam reverti jullit, ut il-
fic caufa omnis quz ipfis adversus Czeilianum competebat ab amicis

Icu judicibus quos elegilTet, cognofccrctur &

finiretur. Verum Impera-
tori paulo poft in mentem venit timendum clTe , ne fi in A^ca caufie
hujus cognitio inllituercmr, a turbulentis quibufdam e Donatiflarum fa-
clione perturbaretur judicium, nec fecundum veriratem ferretur, aut fi
res bene judicata edet , ut erant obllinati animi judicio acquiefeere re- ,

cufarent; mutato conlilio llatuit, ut Czeilianus potius & ejus adverfa-

rii accerlcrentur ad comitatum ut iplc inter eos judicium ferrer. Scrip- Czeilia*
,
nus &
e-
fit igitur tum ad Caicilianum, tum ad Epilcopos ejus adverfarios ut
, jucadver*
Romam ad fc venirent , qua in urbe morabatur menlc Auguflo anni faiii voca-
ti.
51 j. ut ex codice Theodofiano liquet. Extat hujus cpiflola ad Epilcopos

Czciliini adverfarios, in qua pollquam mutati confilii rationem reddi-

dic, pollicetur ipfis quod fi prifcntc Czciltano vel unum e criminibus
quorum cum acculabanc probare potuerint , perinde id apud Ic futu.
rum ac fi univeria quz ei intenderant probata cflent. Eodem tempore
videtur fcripfilTe ad Probianum Africi Ptoconlulem (7), ut Ingentium

,
qoam ad Arclatcnlit fjrnodt Patres datam (7)Eodiutbmpoiii vioitua
cHc vix (^uilquam dubitare poccft^ptovocaiTeeos SCA 17SISS» Ao Probianum Amicas
dicit ad ludkium fuuin piordemioncw hanc
tc Proconsuli u. Sunt qui epillolam illam
verbis illit detclhtur : J ra/fidj /kreWi dudmi*! raipum ede cenicant anno fupctioTiaiKe conci-
&c. aux vriba Op’UUS tcfeti tamqulmpiolafa lium Arciatenie. Ac vcriilmilius eft , accecd-
lynodi R’>manx judicium. At cilm nuilam tum non ede Infeatium aCondantlnoDldcuoi
AcclaicnGs cuiicilii memtonem fecerit haud mi- ,
tpfe cautam jucHcare decrevit (nam ll accetduis
rum (i v?tba i||ja ad fynodum Romanam retulc» foidet ob judicium AcdlknfeiiufllirciCon(Utt>
tit > ^us ad AtcUtcnlc judidum pcnincnc. tinus cum Axchicm mitti a Ptobiano» aou ad
‘ 'j
 xviij Hiflioria
Decurionem Ziquenfium q^ui Felicis cpillolam aduirerafle convi£tu<
eraecoram j€liano Proconlule Probiani prxdecclTorc , atque idtb hu-
jus )ulTu in carcerem conjeilus fuerat , ad comitatum fub idonea profe-
« cutione mineret , ut illis inquit , qui inpnfentiarum agunt , atq ic
» diuturnis diebus interpellare non delinunt audientibus & coram alG-
» ftemibus apparere &
intimari poflit fruftra eos Caiciliano Epilcopo
j invidiam comparare , atque adversus eum violenter' infurgere voluifl
»le. Ita enim fiet, ut omiflis ficut oportet ejufinodi contentionibus po-
pulus five difrcnfione aliqua religioni proprii cum debita veneratione
Crcilla* «• Dic diCla Caicilianus nefeio quam ob caulam Romi ficut
deferviat.
rmtdicdi*
dia non
jjifliis erat non occurrit tum hujus adverfarii qui ad comitatum redie-
j

ofci fit. rant Imperatorem interpellarunt ut in Carcjlianum velut contumacem

D fF rcur fentcntiam ferret. Sed Imperator dilatione 'data , prarcepit ut cum Me.
diolanum lequtrcntur. Tum vero quidam igre ferentes quod Conftan.
rjtif |udi>

cium.
tinus Ctrcilianum abrentem damnare noluiflet, ipfumque Catciliano fa-
vi^c ac fibi inftnfum clTc furpicaci, fuga Ic fubtrahtre capierunt. Quod

ubi cognovit providus Imp rator rtliquos ab officialibus culloditos Me.

Donari,
diolanum perduci jullit. Quiautcmfclcfurtira e comitatu fubtraxerant,
fle ru4a
rdibllra* cum in Afiicam fiervcnilTent , novos illic tumultus excitarunt. Eorum
imni.
dux ac fignifer erat Mcnalius ille truculentus homo de quo fuperius di-
Tumui'
tum eici-
(Jum cll
,
qui in veteri infania perlcverans feditionem excitare paratus
tanr ia A* Domitius Celfus Africi Vicarius, tumultum quem apparabant
erat, ni
&icl.
Hujus rei certior faclusa CellbConllantinus,lcrip(it adeum
iiihibuilTct.

& ejus adverfariis palam faceret fc venturum prope diem

ut Cateiliano
in Africam, atque ibi inter partes laturum efle judicium, fatffa diligenti
Permit- inquifItio(ie ac fcditioibs & irreligiolos puniturum efle. Hoc confilio
,
titur EpiF-
copit Oo-
Donatillarum Epilcopos Lucianum Capitonem, Fidentium & Naiutium
caiiflis ad cum Mammario Preibytero quiin Galfias juflu Imperatoris venerant ut
Afii.am
Cicilianum accufarent , ad lares proprios redire permifit , eiique tra- .

cedice.
bloriam cum annonaria ad Arclatcn^cm ulque portum ut indein Afri-
cam navigarent , dari juflit a 1’rifedfis Pritorio
;
qui hujus rci certiorem
fecerunt Celfum Africz Vicarium litteris datis iv. Kalendas Maias anni
516. (g)
J’idiciu
Imperato*
Tandem Conftantinus omifTo in Africam tranfeundi confilio caulam
ris in c;ra- Catciliani judicare llatuit. Cum igitur Cicilianus & ejus adverfarii Me-
ciam Cxm
pliaoi.
comitarum (uum. Problanum Afikx Proconfu- (< eumdem cum Problano nihil cfl quod probet*
icm Rj'flcanno docet lex i> dc AnnonS (t) LlTTaitlS DATIS IV K A LINO.
codicis Thcodoluni data ad Proc'inianum kgen MaTas amni it6. Cclfai Vicarius erat Aflicx
dum Ptobianuiti» ut Irge )• de Appcllaiionibu in tk> anni 316. ut docet lex 1. cod. Tbcod. de
quz Romzdna cfl hoc iplb anno {15. Probia oificio judicum data Treviris iit. Idus Januarii
nuscct.2 iam fucccflctat a£liano qui anno {14. Sabioo &
RuflnoCoiT quorum conTulatus inci-
Pioconful Afliez fuit. Ficri equidem potuit ut di: in annum 31^. Baronius exiflimavit eiplflo-
Probianus ei ruccelTcrii anno 3 1 4.. pofl habitum Uin de qua agimus , datam coocilimn
fuilPc poli
/udicium dc Felicis innocentil , probare Arelacenie 3 at fallitur « nam concilium illud
contendunt quidam ex lege 1. ad S.C.Ciaufia* habitum non cfl ante Kalendas Augufli. Hzc
num codietsThendoftani, dati Kalendis Aptilu autem epifloU data cfl tu. Kaicndat Maias » ac>
anni 314. quzcfl ad Probum • cui etiam dtrefla que ici ^ri non poicfl , ut data (u Epilcupis pat^
de fenris fligtri
cfl lex tertia codicis Jii|Hnianci tis Ooaati £ coiurilio Aiclaienfl diGredenubus.

SedPeobum huoc PcocouFulem Africz

diolanum
 i

bonatiHifum. XIX
diolanum vcnidcnt , ubi* degebat Conlhminus men(c Novembri anni
^6. de ciusa remotis omnibus arbitris co^ovit Imperator ac auditis
utriufe^ui partis allegationibus & omni controverfia diligcntiHime diil
cufsa & examinata, cum nullum e criminibus qui Ciciliano objicie-
bantur ab accufatonbus ejus probari poruiiTct , ipfum innocentem , il-
los' caluinniofiHim*s efle pronuntiavit, de hoc judicato referiptum &
milit ad Eumalium Africi Vicarium, datum iv. Idus Novembres Sabino
*
& Rufino Co(T. anni' 316.
DcDo^
Intcrim Majorinus c vivis exceflit & in ejus locum ab Epifeopis com- n»to Car*
munionis ejus ordinatus eft Carthagini Donatus , non ille jam toties me- (Hagiaeii'.
Ii.
moratus Donatus Ca(arum-nigrcn(iumEpi(copus,frdaliusejufdcm no-
minis qui principatum (ibi apud (iios arrogavit & a quo DonuttMti nomen
accepf re (9). Vir erat litterarum humaniorum pe ritus, eloquens , eruditus,
morum integritate hc temperantia commendabilis , led elati adeo animi
ut nullum hominem (ibi comparandum arbitraretur , (iii partis Epifeo-
pos loco mancipiorum haberet ,
ac mortales cuntlos, ipios etiam Im-
peratores & Magiftratus ab cis condituros contemneret. Is tantum
apud liios aui5ioritatis obtinuit ,
ut cum omnes impense colerent , per
eum jurarent ,
& in ore populi non diceretur Epilcopus, led Donams
Carthaginis. Totam We Africam in duas partes divilit, quarum unam
partem luam iplc dici voluit, iia ut ab iis qui ex diverlls Africi provin-
ciis Carthiginem veniebant, non quircret illud quod humana feitcon-

fuetudo de pluviis, de pace, de proventu anni, fcd illius ad fihgulos

quolque venientes h.ec edent verba: ^id apudvos agitur de parttmedi
Ac deinceps non modo communionis ejus homines vulgo Donaiidl
didi funt, fcd & iffi in judiciis & aidis publicis profedi lunt fc ede dc
parte Donati. Quod cpm iplis exprobratum fuidet in collatione Car-
thagincnfi, liect nomen idud repudiarint, de Donato tamen tanquam

( 9) NO H ILLE JAM TOTtCI MlMOl aSEnilcnptt partis Donati, uc probet Donaruna

XATus Donatus CAURUM-itiGRiiistuMi Cariniginenlem hujus fa^onis fe pdneipena
£PISCOrUi,«EOALtOtkJU1DlUNOMINtS Icmpet dici «oluiHe. Ar Aug ftinus dc illo (im-.
A q.MO NOMEN accepere,' plici libello mentionem faciens halKt «uiloblet.

S. AuguAinu<aliquanci6 Donatum Canhagrer:» vavimus.p4r(»/A/«*y>njij, non Al* VmmL

fem cumt^cm cflc credisiic cum illo qui libellum! ba pinxus duos equidem diflineuii Donaios . fcd
Impetaiori cumaliis ohrulcrat.at judices tranf-j uttumque Canhaglncnfcm EpiTcopum fti ffe fuf-
manni adrersiisCxciliaDum darentur. At politi picaiur, Si Calcnfcm adCacihagmcnrcm ledem
probabilius cllc comnerit . non ipfum led alium poft Majorini obitum ctandatum (uiiTe cenfet»
Donatum ejufeiem rcailtnatis id fecilTe qui tu n ,
qacm eteeperit alter Donatus Magnus Patme-
cratCatthigtncnlis OonatilUrumEptfcupus, fcd manf pixtlecdTor. VciClmOptatusunum canti^m
i CaTiv-nigtis.» & tamen piimus apudCariha- agnolat Epifeopum inter Parmenianum & Ma-
£i'iem iplum nefarium fchiima commiHc , uc ait joiinum.utU nobisobrcrvarumclt VcriiimilitlE

^fe Isbto Recradationtim i. cap. ii In colla- .

dicipodet Donatum i Caiis-nigtis ad Catthagu
tione Catthigmenii cOm allegalTcnt Catholici iicnicmfcdem trannatumiCacthaginenfcm (im-
Donatum Cirihit^ncnfcm in lynodo Romana plicitet c(fc discum , &
did fedem hanc tenuide»
Ilab Miltiade cllcoimnatum , Donacfllz conten- Ac cdm inter panes lirigames to collatione Car*
derunt, ut narrat Auguftinus m
Drevtculocoi thaginenii confbterit Otthagineniem^ i Calenfi
lationiv diei ). quod non Car hipnci>nt.ledCa iiverfum fuifle , non qubd nunc ea de re dip-
eft

fenlit in judicio Mitiiadis adilitmet , idqueeon bt{ tur, cum prxCctiim Epifcoporumitanflatio
celsEre Catholici. Owtus videtur eriam Lb. f in Occidente non fuetir in ulu , nec unquam Do*

ruppMcre Donatum a Cafis- nigris Carthagi & nato objc^lum qubd i fede Caienft pe|
fuerit

jlenlirm unum Sc eumdetn c(Tc , cilm allcgatTl- ambitum ad CanhaginenEera tianflatus fuerit^
bellum fuppliccm datum ConfUmino, unquam

•i
 ,

XX I#ftoria
auiSlore fuo fic magnifice focuti Ium pct os Petiliani : Dotintum tutem
ftntlt mtmarit mareyritiis virum , j>necefi>rtm /Meet naflrum ( nota
hxc verba quibus non imius tantum Cirthaginenlis Epifeopi, fed om-
nium hujus partium Epilcoporum priceflbr appellatur) ornamentum £c.
cle/iie iflius civitatis loco fio meritoque veneramur. K'cc vero auc>orit4te
fui tantum atque diverlis anibus Ichifma in toti Africi propagavit
verum &fcriptis illud propugnare aggrciruscft..Extabant enim tempore
Hieronymi multa fjus opufcula ad litam hairefim pertinentia, & de Spi-
ritu fanfto liber quem Ariano dogmati congruentem fuilTetcllatur. De
» cjufdcm feriptis loquens S. Auguftinus ,
oblervat etiam illum haud Ca-
» tholicam dcTrinitatc habui llc Icntcntiamj & quamvis ejufdcm lublhan-
» tix, minorem tamen 1’atrc Filium , & minorem Filio putalfe Spiritum
»fandlum. Verum inquit idem, in hunc quem de Trinitate habuit ejus
,

» errorem Donatiftarum multitudo intenta noh fuit , nec facile in cis

> quifquam qui hoc illum fenfifle noverit, invenitur. Nonnullos tamen
_
idem cum Donato fenfilfc alibi ( ep. i8;. ad Bonifacium comitem ) tc-
ftatur Auguftinus; led omnes fere idem omnino profiteri Ic credere de
Patre & Filio & Spiritu landVo, quod Catholica credit Ecclefia. Quam-
«quam aliqui ex ipfis volentes fibi Gothos conciliare
,
quando cos
» videbant polle aliquid, dicebant hoc Ic credeft quod illi credunt.
,»Sed, inquit Augullinus, majorum fuorum auiboritate convincuntur,
«quia nec Donatus iplc fic crcdidilTc alTcritur, de cujus parte Ic elTc
gloriantur. Hinc forte Epiphanius & Theodoritus Donatianis Atiano-
rum errorem affingunt. At nulla cum illis de dogmatibus fidei fuit qua:-

llio, led tantum de Ibla communione, dcEcclcIia, & lacraincntorum

qui in ea adminiftrantur auftoritate. Circa hoc pollftmum caput ferip.
Ierat cpillolam Donatus in qua hoc agebar , ut nqnnifi in ejus commu-
nione baptifma Chrifti clfe credatur , contra quam librum Tcriplerat
Auguftinus, qui jam non extat, fed cujus argumentum refert Retraifta-
tionum lib. i. c. ii.

Crelcente Donatiftarum numero & furore ,

Conftantinus Imperator
contra illos fcvcrillimam legem tulit, qui bafilicas & loca in quibus
congregabantur, ipfis juffit auferri ac filco vindicari. Sedilia Icveritate
non modo non reprcITa ,
led & acccnia
,
tantum-
ell illorum infoleiuia
que abfuit quin ad finum rcdocercntur,utecontra
Ecclefia: Catholici
in eam acrius ac petulantius fan’ierint. Quod cum acccpilfet ConJlan-
tinus , ad univerfos Epifeopos Ikfad plebem Ecclefii Catholici per Afri-
cam cpillolam prudentem admodum & manfuetam fcripfit , qua dicit
K Ic quod fides debuit quantum prudentia valuit prout puritas potuit
, ,

» tentalTe per omnia humanitatis & moderationis officia , ut pax lan-

» dilllmi fraternitatis per concordiam ftabilita teneretur. Sed quia ob
» pervicaciam quorumdam non potuerit id aflequi ita efle confilia mo-
» deranda ut donec cileftis medicina procedat, patienter fullineantur
» ea qui nequiffimi homines tentant & faciunt nihil ex reciproco ,
&
reponatur injuri-x , vindiifla eorum Deo lervata. Quod fi oblervctur
» Ipcrarc Ic ut cito per gratiam fummi Dei languefcentibus eorum in-
 '

Donatiftariim. xxi
(•ftinitisvel moribus qui (e mi/errimir comcntionis
vexillarios prabenr,
» turbi conticckranr. Verum quos non rcpreflcrat fc\'critas
, ndlKloma-
rc potuit maniuctudo ac lenitas opomi Principis,
fmp[ib ck cius indul-
gentia majorem fumentes audaciam, gravius in
dic's Catholicos vexa-
runt. Eo tempore videntur oni Circumcelliones
ruftici & , feri homines
Ita di<ai quod circumcellasdifcurrercnt.CathoIicos ad nutum
Donati’
ftarum Epifeoporum^vexantes &
compilantes, adeo ut quofdam etiam
cxillisficcidcrcnt; atque at! cos videntur pertinere
hxc verba Conftan-
tmi in epiftola modo laudata: Cnm debtat fides nigre,
confiderequidquid
ub hujujmodi hominum furore fuietur menyrii
, apud ^ieum effe
niaUturum. “
Inter Donatiftarum antehgnanos erat Silvanus
Conftantinicnfium
Epilcopus ordinatus, Dti diximus a primis au^oribus
, fchifmatis cum
tamen Diaconus Traditionis crimine maculatus fiiifl«. Nain.hnaiium
habebat Diaconum arcanorum omnium hujus
ledr conicium Quem
cum Silvanus cxcommunicairct & cum
eo in gratiam redire renuiiTcti
palam is omnia fecit , ac imprimis Silvanum fuiffc
Traditorem & pecu- ,
niam a Lucilia djtai% ut Majorinus ordinaretur
Epifeopus. Qui duo
cum niagni momenti t flent, & caufi Donatiftarum
multum t-fficcrcnc
(inde fnim requebatur eos hujus criminis reos cife
cujus Ecclcfiam in
limulabant &
Majorini ordinationem vitiofam eflb conflabat)
horum
probationem gcllis publicis &
coram judice Ijcri poflulartint Catholici
Res denundatacft Zenophilo Confulari Numidis& aifla
Idibus Decem-
bris Coi®^tino Maximo Augufto VI. & Conftanti^o Juniore Nob.
Cilarc Cofl. qui fuit annus Chrifti 310. Prolata lunt adta
Munatii Feli,
cis Curatoris Cirtenfium Diocletiano VIII. ac
Maximiano VII. ColT xiv.
Kalcndas Junias, ex quibus conilitit a Silvano ulcrb traditas
efle lucer-
nam & capitulatam argcnmas. Lceflifunt littcr* Purpurii Limatenfls
Fortis, & alterius Epifeopiin gratiam Nundinarii ex quibus intelliticba-
j
tur quanturn timerent ne Nundinariusca
qui fcicbat, patefaceret. Produ-
«i teflesqui Silvanum invitis Cirtenfis populi primoribus
& honoratis ab
Arenariis proclamatum Epifcopum& deinde ordinatum eflb, quique tunc
eum palam Traditionis accufatum fuiflfe affirmarunt. Addiderunt pecu-
niam datarn Silvano & Epifeopis aVidIore ut Prclbyter
ordinaretur& cu-
pas aceti kblatas e templo Serapis a Silvano &
Purpurio Epifeopis’ nec-
&
non a D«tio Superio Prefbytcris &
Luciano Diacono. Auditi 'etiam
tcltesde data a. Lucilia Numidis Epilcopis pecunia
ut Epilcopus ordi-
narctur Majorinus. Iftorum panem maximam
ircftorum h .bemus •
fcd
decfl judicium Zenophili quo tamen
,
Sih anum Traditorem declaratum
^ilk certum eft Nam ftaiim Silvanus in exilium pulfus c(i,
non quid
Vrjdtio & Zeniphij^er/equensihus c.mmuniare nolmfet, ut aiebat CrcC
conius,lcd ut alfeTit Augullmus, lib. 3. contra hunc Donatiftam cap.
30. cum Trudssor fmjjet, permanere etiam haretteus yMt, ut falfim
honorem in t/»a parte ‘Vunali huberef, qui habere
Catholici m nudum pofTet
tam manifefiis Tradittonis fut gefiis publico judicio referatis. Inde etiam
conflat eo tempore Urlaiium comitem in Africa Donatiftarum fiatori
 *

xxij Hiftoria
fele oppofuilTe •, & pro, patlioUcis adversus eos roilitalTc : Unde hunc
tanquaiB primum tem^eftitis in {c concitatz auctorem traducebant
^
Uonatilla:.

Pfeces»
Cum non fincret &ad Catholicam
igitur Urlatius Donatiftas furere
DonatW Ecclcfiam compelleret, libellum dederunt anno jii. Conftancino Im-
fbtam ad
peratori , quo pofccbant ut libere ipfos agere , nec invitos ad com-
Condio*
tinum munionem Cateiliani cogi vellet , adjicientes nuUo modo fi communicatu-
quibus quidquid eis fa-
ros Antifiiti ippus nebuloni , paratojque effe potius pfrpeti
«nnuit.
f
cere volui et i Caecilianum defignantes quem Antiftitem Imperatoris ap-
pellant ,
quia cun\ indicentem cllc pronuntiaverat & pro legitimo Epill
copo Carthaginenti habebat. Orabant etiam Imperatorem in hoc libel-
lo, ut Silvanum & collegas ab exilio revocaret. Ad hic non modo non
exarfit uti jure potuilTet clemcntiflimus Imperator ,
fed c contra ipfis
quicumque polcebant folita benignitare indullit ;
refcribens ad Vale-
rium Icu Verinum Vicarium Africi, ut libere cos agere lineret eo- & •

ruri) furorem Deo vindici dimitteret : llmul in exilium pullos ad pro-

pria redire permilit. Hoc referiptum datum fuit v. Maii ajini 350.
Citholi*
Nimia ha-c Imperatoris lenitas fecit ut Donatiwx faiftionis homines
eorum i
Donati- liberius in Catholicos graflarentur ,
prilertim in Numidia ubi nume.
,

Ais rexa- rolior & validior erat pars

Donati. Inter alia veto bafilicam qiftm in
JiO:
civitate Conllantina Numidii Metropoli (qux ante Cirta dicebatur)
fabricari juUcrat Imperator , per vim invalcrunt , frequenter tlira a &
Catholicis Epilcopis , tum' a judicibus ex Imperatoris juflu commoniti
eam reddere rccularunt. Quin etiam Decuriones ac Primores civitatum
malignis fuggclKSnibus incitarunt ,
ut Lcdlorcs Hypodiaconos ac &
exteros Clericos Ecclelix Catholicx ad decurionatum & fundliones pu.
blicorum munerum revocarent. Quamobrem Epilcopi Ecclelix Catho-
lici perNumidiam ad Imperatorem Icriberc compulit funt ejufquc ,

auxilium implorare. Et quoniam Imperatoris animum ad lenitatem &

patientiam pronum noveranr , nullam de inimicis vindidfam popolcc-
Lcgti nint, nec vi Sraudloritatc Imperatoris balilicam libi reddi poftularunt,
Condan*
tini in
fed alium locum libi cx fifco concedi ,
ut ibi novam Ecclcham xdiltca-
gratiam rent. Imperator multis invedfus in Dohatiftarum fadVionem & laudata
Citboii*
prolixe Catholicorum Epifeoporum patientia ,
quod hi petebant indul-
eorum.
lit, & locum ad fifcum pertinen-
llatim litteras dedit ad Rationalem, ut
tem Ecclelix Catholicx in dominium traderet , & ibi ex Hlki fumptu
balilicam erigi prxeepit. Confulari quoque mandavir, ut in hujus Ec-
clelli fabricatione Epilcopos adjuvaret, ac Leftores Ecclelix Catholi- .

cx , Hypodiaconos , & reliquos Clericos ad munera & decurionatum

cogendos non elle llatuit , Oc eos qui Donatiftarum inllinCht ad illa vo-
cati fuerant , julllt ab iis abfolvi. Extat lex illa in c^ice Theodoliano
leg. 7. de Epifeopis ad Valentinum Con^ilarcm Nwaidii iiflcm fere
verbis concepta qu.x referuntur in epiltola Conftantini ad Epilcopos
Numidas; funtque hujuGnodi: LeUures divinorum apicum gp UypodU.
coni caterique Qerici qui per injuriam bareticorum ad curiam devocati fiutt ,
ahjolvantur, ^de catero ad fimilimdinem orientis minimi ad curias devo-
centur^
 ,

Donaticarum. Jcxiij

tMiur, fid imnmmutc pUni/pnil pututntur. D

’ta hic lex cll (icut epi- &
floh Nonis Februariis Scrdici. Sed Conliilum nomina qui non lunt
alcripta in epillola, in le^e repetuntur , Gallicani (ciliccc & Symmaclii
quorum ^nlulatus incidit in annum jjo. Atque hinc cpiftolam illam
Conftantmi , totumque illud de bafilica Conllantinienfi n^otium cum
nupero feriptore cxquifiti eruditionis ad hunc annum rcfcnmus , po-
tius quam ad annum jiy. aut Ji8. quibus hic contigiflc lulpicatus erat
Henricus ValcfJus.
Cum DonatillitotiusorbisEcc'cfiasCicilianicommunioni5dhirere Dogma
u Dooa>
&alua alienas efle intellexilTcnt, eb temeritatis proceflerunt ut dicerent tiftanbo.
F.cclefiam Catholicam in Ibla parte fua permanlifie & in aliis orbis parti-
bus qua (i contagione communionis extindtam. Cumque veteri Africano-
rum placito pertinacius adhzrercnt extta veram Ecclcfiam, baptilraum &
alia lacramcnta irrita elTc , eundos ad Ic vementes qui in Ecclefiis quas

adulterinas efle arbitrabantur baptirati erant, iterum baptizari julTerunt

iacrificia & omnia Catholicorum facra tanquam impura dete^bantur,
Eucharifliam ab ipfis conlecratam tanquam rem prophanam concul-
cabant, chriljnatis confedionem ,
(aeram undionem , ordinationes,
aliaque omnia (aeramenta irrita c(Icccn(cbant; altaria vclut polluta im-

mundis eorum (acriliciis radebant aut exurebant , calices frangebant,

parietes pavimema Ecclefii aqua lavabam jEpilcoporumfacerdotia,
&
virginum vota apud Catholicos cmiffa nullius roboris efle ceniebant;
ac demum Catholicorum communionem p'-orsus abhorrebant. Hic &
aha eorum documenta confedaria erant falfi illius pcr(ua(ionis, qubd
Ecclefia per totum orbem pcriilTct ,
& veteris
Aliorum Epilcoporum
dodrini ,
quod ratum ac validum (icri poC
extra Ecclefiam nihil
fct. Ecclefiam autem periifle au bant, quod Cicilianum a Felice Aptun.

giiano ordinatum Traditionis reo&aliosTraditores, ut afferebant, ma-

nifeflos pro Epifeopis habuilfet & a communione fua non expuliflet.
Exilfimabant fcilicct Ecclefiam veram ex (olis hominibus in (peciertt
liindis& juftis conflare dtbcrc; fatebantur tjuidcm in Ecclefia malos
cum bonis elTc permixtos fld occultos tantum , non autem publicos &
,

manifeflos. Hic erat equidem primivi Ecclefii dilciplina , ut iis qtii

idololatiis aliilquc peccatoribus criminum reis ab Ecclefia expulfis
communicarent , communio denegaretur : ac ita initio Ichifma-
tis ciim damnatus foret a concilio leptuaginta Epilcoporum Cicilianus,

excufiri poterant nonnulli cx iis qui cum ipfb communicare renuebant.

Verum cum judiciis (ubfcquentibus innocens pronuntiatus cfl , nullus
nifi pervicax communionem ejus fugere potuit ,
cum prifertim dam-
natus fuiflet a ju licibus ad quos iftud judicium non pertinebat. Poft-
quam vero univcrfi Ecclefii extra Africam ei communicarunt, aflererc
Ecclefiam Catholicam propterea periifle fummi dcmenti.i erat. Qui
primi adversum Donatiflas egerunt , in id unum intenti fiifrc ut Cici,
lianum &
ejus ordinatorem Felicem a criminibus objedis purgarent;
atque ita oflenderent fc merito cum eis communionem fovere ;
e con-
tra vero adverlariqf fuos Traditores efle, aut Traditorum fUios. Atfuo;
 :

xxiv Hiftoria
cedente tempore in id incubuerunt Ecclcfia defenibres , ut probantor
fieri non pofle ut Ecclcfu Catholica de toto orbe periiflet , & in fola

parte Donati , hoc eft, in paucis Afris <iibftitiirct. Quo probato jam con.
flabat baptilmum aliaque lacramcnta a Catholicis collata mta efle &
valida. Sed id infuper molitus cflAuguftinus, & aliqua cx"arte ante
cum Optatus, ut oftenderent baptifmum fore validum «iamli a (chilma-
ticis aut harrcticis conferretur , ac proinde duplici ex capite peccare

Donatillas, dum baptizatos a Catholicis rebaptizabant; primum quod

baptifin^m veri Ecclcfii rejicerent : fecundo ,
quod baptifmum legiti-

Conct*
mum a quocumque collatum foret iterarent.

lium Do Nec vero fiiit unanimis omnium Donatiftarum de baptifini iteratio-

DarifUru ne lententia. Scripfitcnim Tichonius Donaiifta , referente Auguflino ep.
adversus
icetitum 93. ad Vincentium Rogatiftam n. 43. » a ducentis & Icptuaginta Epilco-
baptirmi. . pis communionis Donatiani concilium Carthagini ccLbratum;in quo
« concilio per feptuaginta & quinque dies poftpofitis omnibus priteritis
» limaiwi cfle fententiam atque decretam ut Traditoribus immcnli
,

«crimms reis , fi baptizari nollent pro integris communicaretur. Deu-

«tcrium etiam Macrianenfem Epifeopum cjufdcm communionis Tra-
"ditorum plebem congrcgatamEcclcfiimifcuiilc, ficlccundum llatuta
“illius concilii fecifle cum Traditoribus unitatem, cique D.utcriopoft
» hoc faflum jugiter communicafle Donatum ; nec folum huic Deute-
« rio led Iliam univerfis Maurorum Epilcopis qui pcrquadraginraan-
,

» nos ulquc ad pcrfccutioncm per Macarium fadlam , Traditoribus fine

“baptimo communicarunt. Nullum alibi reperire eft concilii illius vc-
ftigium quod quidem non ante annum 350. celebratum videtur , non
,

autem initio fchifmaiis , ut probat primo numerus Epilcoporum hujus

concilii tantus, ut Donatiftarum faiftionem tunc confirmatam & late
propagatam fiiifle in Africa oftendat. Secundo Tichonii veiba, quiob-
fervat cum hic Icribcrct , adhuc (uperftites fuifle multos ex iis per quos
certillima hic & apemllima cfle ollendercntur , hoc eft, teftes ocula-
tos. Floruit autem Tichonius anno circiter 3S0. ac proinde contigifle
iftud ncccflc eft multis annis poft initium fchifmaiis. Tenib, quia Dona-
cum Carthaginis Epilcopum tunc fuifle indicat. Poftquam enim dixit
Deuterium jecundum hujus cuiicHii jlusuu fecijle cum Truditoribtu umtutem ,
iddiz, eidem ‘Veuterto pojl hoc fiBum jugiter communicajfe Donatum. Ergo
temporibus Donati Carthaginenfis fuj) quo Donatiftarum fadlio prici-
pue viguit, habitum eft illud concilium circa annum 330. Tichonii de
illo concilio ceftimonium verum cfle, aftruit Auguftinus, quod Parrae-

nianus rclcribcns adversus eum, non refellit ifta canquam falla , & quod
Tichonius commemorat multos ctimhac firiberet , in <vii'is fuij^e per quos
bstc certijftma&apertijjima ejji ofienderentiir. Nihilominus tamen Dona-
tus ip(e,alifque Donacifti, negleifta hujus concilii amftoritatc, baptizatos

Epifeopi a Catholicis Iterum baptizare prifumpicrunt.

Donatt» Eodem tempore aut etiam aliquot annis antea Donatifti ut partem
Aanim in-

uibe Ro in urbe Roma videremur habere , illuc primum interventores Epi co-
mi. pos ex Africa fuicim ad paucos erraticos & peregrmos prilercim Afros
 «
»,

DonatiOarum.
qui Romar tunc degebant, miterunt, a quibus illi regerentur. Primus
illorum fuit Viiffor Garbenfis Epifeopus Numidii qui diverfus non vi-
,

detur c(Tc ab eo qui concilio Cirtenfi interfuit. Is ubi Romam venit

erat ibi, ut ait Optatus, filius fine patre, tyro fine principe, dilcipu-
Ius fine magiftro ,
Icqueiis fine antecedente ,
inquilinus fi lie domo ,
liof-
pes fine holpitio,paftor fine grege, Epifeopus fine populo. Non cnim«
grex aut populus appellandi erant pauci, qui inter quadraginta & quod «
excurrit bafilicas qua: Roma: tunc erant , locum ubi colligfFcnt non lii «
bebant. Quapropter fpcluncam quamdam foris a civitate aatibus fcp. *
ferunt, ubi conventiculum haberent. Hinc Mume«/ci (eu (ampiu 3ut •
Rupiu Roma; diiH fum. Huic flicccflit Bomfacius Ballitanus Epifeopus
item Numidia:! ex Africa quoque Rom.im miffus. Hi duo funt de
quibus Auguflinus ait lib. de unico baptifmo contra Petilianum quod
,
Donatifla: Afru pinisJiuc primo imervetstores adzentiiios funim loitgeijae
miferint. Cum enim elfcnt aliarum fcdium in Africa Epilcopi, nec fiib
titulo Romani (edis ordinati, non poterant dici Epilcopi Romani, fcd
tantum interventores, ut loqui amant antiqui. At deinceps decepti in
urbe Roma plebeculi quafi proprios Epilcopos ordinarunt. Primus in-
ter hos numeratur Encolpius, de quo nihil compertum. Huic fuccellit
Macrobius qui primum Prcfbytcr Ecclefii Catholici in Africa fuerat,
,

Ubnimque fcrip/erit ad Conftfires (ff l^irgines , moralis quidem fid <va/dd

nectjjarut dollriue (i pracipue ad mflodiendani ciflitascm apsijfmis vatdd

fintenitis tommsmitum , ac pofi e a ab Ealepk Catholici defdfcens Uonatiflirum

ta urbe Roma occultus Epijlopus fuit, ut ex Gcnnidio difeim ;s. Adhuc fu-
perftes erat &: Ron\i Icdebat hic Macrobius eo tcmp irc quo primum
feribebat Optatus, hoc cft circa annum 570. Huic fuccellit Lucianus,
Luciano Claudianus qui poft annum 580. Roroi degt bat ut difcimus ,

excpiftola Epilcoporum Italii ad Gratianum & Valentinianum impe-

ratores ad quos de DonatilUs & Claudiino fcribimt in hic verba 'Per
, :

Africam quoque Reftitutum «omine caafim dicere apud Epi/epos jujjit zeflra
dementit. Debuit icquiefiere ,fed idtmjtma (i infiltntiummanu acaufitdi.
cendx necefptate diffugit. 'Per Africam rursum ficrilegos rebapttx.Uores nutu
'Dei prxcepiflis expelli, /ed abexpulffs Claudianus e^ ordinatus (if ad per-
turbandam wbem Romani quip (pifeopus dcftinatur. contra firiptura
pracepta divina ,
contra jura Emangelica vacuos omnes mjperi.rum atque
,

ut ejus verbum exprimamus 'Paganos fuijfe ,

vel pretcr.ti tempiris dicat
Epifcoposvel prajtntis. §aem qmdem juffit tranquillitas vefira 'Roniapulfim
patriam repetere propriam. Sed contemptis judic is quidem fipe conffri-
Rus , rcpdct tamen filhcttans preuo frequenter pauperiores
^
redemptos re-
baptigare non veretur. Spoliat magis coquad fuerant cmfecuti qutm tribui
,

quod manifeflum efl bis non p ifje conferri. Ad quorum relationem Gratia-
nus de illo Claudiano ad Aquilinum uibis Vicarium fic Icripfit: flati-
dianus etiam ab b s qui contra divina pracepta vitia Religionis tnflaurant,
ab his , inquam ,
quos expelli jufferamus accitus
,
quafi parbm facinoris ag.
greffui effet , fi ia Apica perjhtiffet ,
Roma fi/e dicitur intimaffe ; falfu/que
praceptor vel expertes adhuc devio prophanare mjflerio vel jam initiant
,

l ij
 xxvi Hiftoria
ex integro nititurfUgitio mtyire corrumpere, [um Religionit finBijfm* dijt
ciplimm non cumulet Jed eiertat, quem nos (^Uudianum dijfmili
iteratio

pani ac merui profiquentes repetere tantummodo patriam hoBenus remoti

fiveritate precepimus , fid reftdere ttiam nunc dicitur imperitos folUcitans,

q) cajfam omninh mercedem requirens ^perdit animas coiporum redemptarum.

Quis Claudiano lucccflcrit incertum. At Collationi Carthagincnfi inter-
fuit Felix
,
t]ui Ic urbis Romi dicebat Epifeopum , Donatiftarum &
mandato fubicripfit , ut habetur in geftis collationis diui i, cap. 149.
cujus nomen^um reledlum fuiflet ,
ac iplc in medium prodiiflet, Au-
reliusEpilcopus Ecclefia: Catholici Carthagini ita protcllatus eft: Efia
quia urbis Roma Epijcapum fe dicit , quare prajudiutur ab/enti , Innocentia
jcilicet iero (pifiupo Romano. Hunc Romanum fuifle vcrifiinilctft, nam
Petilianus ftatim ai t ; ratio huc eum detulerit nullus ignorat. Nobilita-

tem omnem hic ejfe Romanam , necipfi ne/citis. Idem igitur tmbo eademque
neceffitas { clades fcilicct Romani urbis quam Alaricus eceperat ix. Ka-
lendas Septembris anno 410. eum huc detulit. In hoc Felice videtur de-
)

fecifle fucccllio Plcudocpilcoporum Romanorum partis Donati.

Non autem fblum Romi Donatifli miferunt Epifeopos , Icd & in
Hilpaniam ad domum unius muheris imaginarium milerunt Epilco-
pum, ut tcftis eft Auguftinus, nec quidquam omiferunt circumeuntes
maria & terras, ut fui (cfti prolclytos adjungerent. Hiht tamen in-
tra Africam rorum feda , ubi aliquandiu numcrofiilima fuit , & in pau-
cis Romi Montenfibus ac in domo vel patrimonio unius Hilpanx mu-

lieris.
I)onatt>
flx aduni'
Poft mortem Conftantini Africa Conllanti obtigit ,
in qua cum Do-
utcm va- natiftarum fadlio novos tumultus excitaret , Imperatoris julliiCxciliano
riis modis tunc inftante, aflentiente Leontio comite, duce Urfatio, Marccllino
iaviuti»
tunc Tribuno ,
laboratum eft ut ad Catholicam unitatem Donatiftz
reducerentur. Oblatum eft ipfis, ut fi vellent Ecclefii Catholici uniri,
Ecclcfiafticos honores retinerent. Sollicitantur ad falutcm primiis ac
variis illecebris j
Icd cum rigidus & inflexibilis eorum in Ichilmate per-
ftaret animus & nova quotidie adversus Eccicfiam Catholicam moli-
rentur ,
(ccularis poteftatis auxilio rcprcftl lunt , & a Leontio & Urfatio
in quofdam turbulentiores fivitum, nonnulli bafilici quas invalcranc
erepti, quod fine vi fieri non potuit. Quidam in carcerem conjcifti,
alii proferipti &
cxihum mifli qui pccni quamvis ipibrum faci-
in
;

noribus deberentur , tamen inde occafionem arripuerunt calum-

niandi Catholicos quafi pcriecutores & hoftes Cliriftianonim qui
crudeliter in innocentes fevirent. Hic’ Cx. alia videre eft in lermonc cu-
Ur&tius jufdam Donatifti, quem primum in lucem emittimus. Uriatio & Leon-
& Lcon>
rio qui primi Donatiftas vi armorum compreftifle leguntur fiicceftit
tius. ,

Gregorius ad quem tam contumeliolas Donatus litteras dedit , cum

,

maculam Senatus dedecus PrafeBorum appellans & aliis hujufmodi

conviiiis prolcindens.
Granis
Crciliani
Ciciliano Carthagincnfi mortuo ante annum 347. fiicceftit Gratus,
fucceiTor. qui concilio Sardiccnfi hujus a^ adfiiit inter Epilcopos Catholicos.
Supererat
 -
«
»

• . •

Donariflarurri. xxvij
Supererat tum acilvic in vivis Donatus Carthagincnfis, ad qucmAtha-
• nafii advcrfarii eP .cudo-Sardiccnfi iynodoicnpicrunt, quam epillolam
polU a Donatifla: jaiftavcrunt, ut probarent fe cum Orientalibus Ecclc-
fiis aliquando communionem habuiire. Hujus Grati
Carthagincnfis Epif-
copi tempore, & forte ad ejus preces Conftans Imperator Paulum
& Ma- >'»• i» A-
carium anno j+S in Africam mifit, non quidem primum ad faciendam
unitatem, fed ut elecmolynas ex fifco pauKribus largirentur: qui cum ^i'i do
ad Donatum vcni(]cm&q»a dc causl mifli forent indicaflent illc fo-
,
liro furore fucccnfus, inquit Optatus, in hic vciba prorupit -.‘suidefi
ImperMun amEcdeftl i & dc fonte levitatis fui multa maledica
cf-«
fudit, Milerat laipetator ornamenta domibus Dei, milerat pauperibus
cicemolynam , idem , nihil Donato. Cur ergo infanivit? cur ira- »
inquit
tus eft? cur quod milTum fuerat repudiavit; Et cum illi
qui miffi fuc- -
rant ,
dicerent le ire per provincias fingiTlas & volentibus accipere «*
, le
daturos, ille dixit ubique le litteras primifilTc,
ne id quod allatum»
fuerat, pauperibus alicubi difpenCiretur.
NihilcminusPaulus&Maca •
riusper provincias dilcurrebant, ac elecmolynas fpargtbant
in vulgus,
& cundios ad unitatem hortabantur. Cum autem ad Bagaicnfcm
Nu- »
miaii civitatem pervcnillemr, tunc Donatus alter hujus civitatis
Epif «
coptas impedimentum unitati & obicem venientibus opponere cupiens,
pricones per vicina loca Si per omnes nundinas mifit, & magnam in «
eos furiolorum hominum turbam commovit quos Circumcelliones «
, cirnurd
appellabant, genus hominum agrefte & famofinmi audacii,
inquit « ccll‘io™a
Auguftinus ,
non Iblum in alios immania facinora perpetrando led «
,
nec fibi eadem iniana feritate parcendo; qui mortem fibi pricipitiis ,
Ilamnais 3c aquis confcilccre gloriofum &
martyrio proximum eue exi- «
llimabant. Hos agonofticos nuncupavit Donatus, quafi
julliiia decertantes cum tamen contra omne
pro veritate &
, jus &
fas aliena rape- »
rent & immaniter in alios livirent. Cum
autem hujufinodi hominum «
genus ante adventum 1’auli &
Macarii per loca fingula vagaretur , du «
cibus AxiJo &
Fafir qui ab ipfis inianientibus lamiorum
duces appcl-
labantur, nulli licuit Iccurum elTc ( fic enim rem
narrat Optatus lib.
5' 4' ) l*' polTelTionibus fiiis; debitorum chirographa amilerant
vires: 4
nullus creditor illo tempore exigendi habuit libertatem.
Terrebantur
omnes litteris eorum, qui lanciorum duces
le fuilfe jaflabant : & fi-
in obtenqicrando eorum jufllonibus tardaretur advolabat fubitb mul. . V
,
litudo iniana S: pricedente terrore creditores periculis
,
vallabantur « -

ut qui pro prilliiis luis rogari debuerant, metu mortis

humiles impei- »
Icrcncur in prcccs. Fi^llinabat unuiquif^uc
dcbiri cciam maxima per- #•
dere; &
lucrum computabatur evafille ab eorum injuriis. Etiam iti- »
ncra non poterant efle tutillima quod domini dc vehiculis litis excuf «
,
fi ante mancipia fua , dominorum locis Ibdentia , fcrviliter cucurre- «'
runt. Illorum judicio & imperio inter dominos & fervos conditio mu- »)
tabatur. Unde cum hujus partis Epifeopis tunc
invidia fieret: Tau-«
rino runc comiti fcripfilfe dicuntur hujulmodi homines
, corrigi in Ec-
elefia non poflc; mandaverunt, ut a fiipraditto
comite acciperent
j
ni
Xxviij HiQoria
Tunc Taurinus ad eorum litteras, ire militem juflit arma-
• difciplinam.
« tum per nundinas ubi Circumcellionum furor vagari eoniucverat. In
,

» loco Odavcnfl occifi funt plurimi , detruncati funt multi quorum :

» corpora ufquc in hodiernum ,

per dealbatas aras aut menias potue-
•*runt numgrari. Ex quorum numero cum aliqui in balilicis lepeliri
«ctrpiflenc. Clarus prelbytcr in loco Subbulcnfi ab Epilcopo luo ,

»co^useft,ut infcpultam faceret lepulturam. Unde proditum ell,

» mandatum fuille fieri , quod fadlum eft*: quando nec lepultura in
*domo Dei exhiberi coiicclTa eft. Eorum poftea convaluit multitudo.
» Sic invenit Donatus Baga ienfis , unde contra Macarium furiofam con-
» duceret turbam. Ex iplb genere fuerant qui fibi petculTorcs fiib cu-

• piditate falfi martyrii in luam perniciem conducebant. Inde etiam il-

« Ii, montium cacuminibus viles animas projicientes, (e

qui ex altorum
» prateipites dabant. Ecce ex i|uali numero fibi epilcopus alter Donatus
••cohortes effecerat. Hoc metu deterriti illi, qui thclauros ferebant,
••quos pauperibus erogarent ; invenerunt in tanta neccllitatcconfilium,
•• ut a Sylveftro comite armatum militem poftularcnt non per quem ;

•• alicui vim facerent , fed ut vim a Donato fupra memorato Epilcopo

•>difpofitam, prohiberent. Hac^mtione fadumeft, ut miles videretur
• armatus. Jam quidquid 1'ublecutum eft, videte, cui debeat autpoffit
• alcribi. Habebant illic vocatorum infinitam turbam, & annonam
••competentem conftat fuifle prieparatam : de bafilica quafi publica
•• fecerant horrea ;
cxpedkantcs ut venirent , in quos- furorem liium excr-
••cere potuillent; & facerent quidquid illis dementia lua di<51al1'et,nifi

••prifentia armati militis obftitiffet. Nam cum, ante venturos milites,

•• metatores ( ut fieri Iblct) mitterentur j
contra Apoftoli prarcepta com-
••petenter fufccpti non funt, qui ait: ati honorem ,honortm : cnivelligal,
• 1'elltgal: cui tributum, tributum: nemini quidqunm debueritis. Contufi
••funtquimiflifucranteumequis filis, ab iis, quorum nomina flabello
•• invidix ventilabat Parmenianus. Ipfi magiftri fuerunt injurix fui; &
•• quid pati poffent , ipfi prirogatis injuriis docuerunt. Reverterunt
••vexati milites ad numerus fiios, & quod duo vel tres palli fueranti
• univerfi doluerunt. Commoti funt omnes: iratos milites rciincre nec
••eorum pripofiti valuerunt. Sic admiffum eft, per quod invidia uni-
» tati fada eft , hoc eft , comprdfa Circumcellionum per vim auda-
cia,
imb & nonnulli cifi inter quos Marculus & Donatus Bagaienfis,
Maximianus & Ifaac > quorum velut martyrum memoriam celebrarunt
& aifta pallionis conlcriplcrunt Donatifti , qux a nobis in fine hujus
operis edita lunt. Plerique tamen Ichilmaticorum Epilcopi cum luis
Clericis timore correpti fugerunt ,
aliqui funt mortui qui fortiores fue-
runt capti & longe relegati lunt. Ex horum numero videtur fuilTe Dona-
tus Carthaginenfis
,
quem idcirco in collatione Carthagincnfi Petilianus
Donatiftamartyrialis glorix virum appellat. Hic prxlertim in Numidia
gefta lunt ;
nam provincia Proconlularis ab his turbis immunis fuit.

Illafunt tempora &

facla Macariana , ex quibus Donatifti Catholicis
• invidiam conflabant: Et tamen honim omnium, inquit Optatus,
 ««,

Donatiftaruiii. xxix
nihiladlum eft cum voto Catholicorum , nihil cum confilio nihil cum «
,
confcicntia nihil cum opere j fcd omnia in dolore Dei anurc plorantis «
,
& in ulcionemaqui, facri fciliccc lavacri, quamcontra intcrdidlum icc- «
rum movebant. Hoc tamen paflo unitas procurata eft & pax in Africa tTniuj
reftituta, cujus beneficii gratiasagit Deo omnium Africa: Epifcoponim
,
procurata,

Catholicorum nomine, Gratus Carthaginenfis Epifeopus in concilio Car-

thaginenfi anni 349. his verbis Cratias Deo omnipotenti
:
C^tfto Jefu
qui dedit maliifehijmaitbtis finem (i re/pexit folfiam fisam, ut in ejus ^re.
^ •,

mium erigeret unhtrfa membra dijperfa, qui imperavit religiofijfimo 'fion.

flanti Imperatori, utvotum gereret unitatis ti mitteret miniflros fiutHi ope-
ris famttlosDei, 'Paulum (i Macarium.

In eodem concilio duo canones conditi funt ad Donatiftas pertinen- Duo Cu

nonei
tes; unus quo fancitum eft illicitas eflcrtbaptizitioncs eorum qui inter-
ii)

Donari.
rogati in Trinitate IccunJum Evangclii fidem Apollolorum duddrinam & (Lis.

confclll erant ac deinde aqua tindii ; alter ne ut Martyres colerentur

homines qui Ij aut prxeipites dederant, aut alio aliquo padVo mortem
dibi conlciverant, aut meruerant occidi.
Circa hzc tempora contigit id quod narrat Optatus ut Donatifta: Calum*
,
hunc rumorem in vulgus Ipargercnt , Paulum & Macariuni ventu- rUinMa*
«
carium dq
ros ,
qui intereflent facrifi.io ,
ut cum altaria (blcmnitcr aptarentur, imaetne
proferrent illi imaginem , quam primo in altari ponerent, & fic lacri- collocan*
dl inaltqj
ficium orterretur. Hoc cum acciperent aures pcrcuili funt & animi «
, ri.

& uniufcujufquc hzc verba commota cll , ut omnis qui hzc

lingua in •<

audierat diceret: qui inde guftat, de facro guftat ; & redde' diddurri erat ,

fi talem famam fimilis veritas fcquerctur. At ubi ventum eft a fupra- ••

diddis, nihil tale vifum eft, cx co quod fuerat paulo ante famamen- «
tita nihil viderunt oculi chriftiani quod horrerent : nihil probavit
:
af «
peddus ex iis , quibijs perturbatus erat auditus. Vila eft puritas ritu &
,
Ibhto folemnis confuetudo perfpedda eft cum viderent divinis licrifi-
:

ciis , nec mutatum quidquam

nec additum , nec ablatum. Pax a «
,

Deo commendata , volentibus placuit quare nullus eorum debet argui, «

:

qui de collegio Donatiftarum ad pacciiTtranlitum fecit: qui fuerant fi’ «<

niftra opi ,ione turbatifimplici ac pura veritate firmati iunt.
,

Ab
hac calumnia depulfi ad aliam confugerunt Donatiftz dicentes Aliaca^
Macarium non debuille ab Epilcopis ad communionem admitti , multo lumnia
Donati-
minus permittendum ei ut populum in Ecclcfia alloqueretur quod E- Aarum n6
,
pifeoporum tantum efle videbatur. Quibus rcfpondct Optatus comnut- debuiAe
,
Macatiu
nicalTc Macarium cum Epifeopis ut Laicum, nonutEpifeopum, & al- ad com-
locutum quidem jsopulum in Ecclcfia Icd infinuandz alicujus rei launio*
,
causa non autem traddandi , hoc eft concionandi quod eft Epifeopo. nem ad^
,
mitU,
rum, nec populum more Epifeoporum lalutalTe in nomine Dei orationis
initio, nec ullum facerdotale officium cxcrcuifle.
Africanas Ecetefiz unitas &
pax a Macario procurata per annos fere Pax Ec!
clciix
quatuordecim fub Conldante & Conftantio perfcvcravit. Eo tempore A-
fiicanc
Vitellius Ater librum compoliiilTe videturdehoc argumento, quod uanid>d
odio
mundo Icrvi Dei , 3 urave-
fint in quo Catholicos inlcddabatur ut pcrlccutores tit.

m ij
 :

XXX Hifloria
fuos ut fcrvos Dei injufte pcrlccutionem patientes exhibebat. Scripfit
iiem 8: aliud opus, in quo veterem de Traditionis crimine calumniam
in Catholicos rursum ingerebat.
Dona» Donatum Canliagincnfcn} in exilio aTite Juliani imperium vitam fi.
mors in
exxiio. ex Optato , qui libro j.
niitTe colligitur <j. j. ait in eo impletum cfle quod
de principe Tyri didumeft a Propheta : illum in terra non liia moritu-

ntanur
Parmc- rum, & id Donato omnibus notum cfle. Donato liicceflit Par-
contigifle

Donari menianus poft annum ijj. forte anno 55J. quo mentionem ejus facit
rucceiToi» Hieronymus in Chronico. Is efl: quem refellit Optatus , & de quo jam
fatis multa diila (unt in hujus operis Prifatione. Interim in (ede Catho-

lica Graio fuccefiit R.cfiitutus, qui concilio Arimincnfi anno 3J9. inter,
fuit, icRefiitutoGcncthlius, qui ad annum 590. pervenit.
Srarus
Ecclefii Africani poft reftitutam unitatem ftatum ficreiftc depingit
Eccidax
Acricanx » Optatus lib.r. J. ij. Cum, inquit, Africanos populos Orientales, & &
poft ccfti- una conjungeret , & ip(a unitas rcprilcnta-
• citeros tranfmarinos pax
tuiam uni*
uttm. » omnibus membris corpus Ecclefii coagularet dolitat hoc diabo-
tis :

»Ius, qui (emper de fratrum pace torquetur. Illo tempore fub Impcra-
• tore Chtiftiano , dclcrtus in idolis tanquam includis, jacebat in templis.
» Hoc eodem tempore duces & principes Donatiftarum merita rclcgave-
» rant fua. In Ecde(ia nulla fuerant fchilinata ,
nec Paganis licebat
Deo placitaapud omnesChrirtianos populos ha-
~ exercere (acrilegia; pax
« bitabat diabolus mccrcbat in templis, Donatifti in regionibus alienis.
:

Libcruf
k JuHano
At Conftantio mortuo die Novembris tertia anni 361. Donatifti Ju-
Donati- liano Imperatori libellum obtulere ,
ut (ibi reflituerentur ba(flici quas
ilis rtddi*
ablatas querebantur ,
iitquc priftinam confcqucrcntur libertatem. Li.
Ca.
bellus erat oblatus nomine Rogatiani , Pontii , Caftiani & aliorum Epif
coporum ac Clericorum partis Donati, & in eo Juliano Icrvilitcr adu-
labantur dicere non veriti, quod apml tum fiUjuftitiu btberet tccejfum.
Haud gravate Imperator Apoftata cui hoc erat in votis ut Chrillia-
,

nam religionem quavis arte dcftruercr, precibus eorum annuit privi- ,

dens fore ut inde magnum accederet Ecclefii Africani detrimentum.

Redire igitur pro voto fuo pric^ it, quos intellexerat ad difturbandam
pacem cum furore efte venturos, fi- abrogatis qui adversus Donatiftas
ftatuta erant ,
omnem cis libertatem aut potius licentiam quidvis mo-
liendi conccHit. Itaque eadem voce Donaiiftis libcrtascft reddita, qua
voce Idolorum patefieri jufla fiint templa. Reduces igitur Epifeopi , in-
ter quos Parmenianus Carthaginenfis Epilcopus acccnletur , preces fius
fiC Imperatoris relcriptum magiftratibus obtulerunt , ac eo muniti nihil

non in Catholicos aufi funt. Sic eorum tunc tcmpoajs facinora dclcri-
bit Optatus lib. 1. J. 17. -Eildcm pene momentis , idquit , vcftcr fiiror
.• in Africam revertitur , quibus Diabolus de luis carceribus relaxatur.
- Et non erubelcitis , qui uno tempore cum inimico communia gaudia
• pollidetisl Veniftis rabidi, veniliis itati, membra laniantes Ecclefii
« iiibtiles in (cduiftionibus ,
in cidibus immanes ,
filios pacis ad bella
- provocantes. De (cdibus fuis multos fcciftis extorres, cum condudl
«manu venientes, bafilicas invafiihs; multi ex numero veftro per loca
 Donatiflarum. xxxi
j-Iuriim(qui pjb rOTninibus dicere longum cft) cruentas operati lunt>
te ‘
& tam atroces , uc de talibus faCtis , ab illius temporis judici- -
bus rvlaiio mittentu .» to tempore innumera facinora facrilegia a &
Donatilbs petr.ua lunt , ejuz late deferibit idem Optatus eodem in li-
bro, lum etiam libro «. ubi ea legere ixiteris.

Juliano qui die i6. Janii anni 563. fublatus cft , fucceftit Jovianus qui
cito mortuus, niliil de rebus ad Africanam Eccleftam fpctftantibus fta-
tuere potuit. At Valentinianus fenior Donatiftas leveris legibus compef-
cuic, quarum una extat datax. Kalendas MartiasTreviris anno 373. qua iorum
Antillitcm qui baptifma iteraverit lacerdotio indignum efle declarat.
Eodem tempore Romanus comes qui Copiis in Africa przfuit ulque ad
annum 373. ieliilmaticos ea qua: vellent libere agere nonpermifit, cum
cum inter perlccutores fuos numerent Donatiftat in collatione Carthagi-
nculi. Pollhacc Gratianus leveram legem adversus eos tulit xvi. Kalen-
das Nov.mbris anni 377.
Circa tempora Donati Ictfta in multas partes eft divifa ; atque ut
ha:.'
Dpiurt
^
mittamus Tichonii & Parmeniani de Ecclefia & iterato baptilmo dilfi- „uiu,fe.
dium, plurcscmcrlcrunt inter Donatiftas fadlionesin Mauritania & Nu-
*'
midia, quashaud vulgo notasfuiflelcribit Auguftmus hinc Urbancnles :

in quodam Numidiae angulo, &Claudianifta:qui pofteacum Primiano

Parmeniani fucceflbre in gratiam redierunt. At Rogatiftarum & Maxi-
mianiftatum frequentior cft apud Auguftinum mentio & notior hifto-
ria.

Rogatiftarum audior fuit Rogatus Maurus Epifeopus ac forte Car-

tenn-nfis ;
atque ob id per Mauritaniam Ofarecnlinn Iparfi numero thUm»;
pauci. Caula leceftionis eorum a catieris Donatiftis incerta. Reliquis
erant mitiores & Circumcellionum gregibus non utebantur. SedRo«tus
de nefeio quibus liiorum rebus acerrima perleverantia etiam forenfi dilpu-
tationc conflixiflcIegitur.JadlabantilliChriftum cum veniret ad judicium
in fuis tantum reperturum fidem ; atque ita non minus erant Donaci-
quam Catholicis odiofi. Cum igitur reliquum corpus Donatiftarum
^
ftis

fadliontm hanc aegerrime ferret , Izculares principes in cos excitavit.

Per id tempus Valentiniano & Valente imperantibus Firmus Maurus Nu-
belisMauritaniiRcgis filius, is fraireZamma latenter interempto : cum
ob id Comitem Africa: Romanum nomine ,
cui Zamma lucrat acccp.
tus infeftum haberet ,
metuens ne damnatus occideretur, ab imperio
dticivic &
Mauritanii regnum occupavit. Hac occafionc ufi Donatiftae
per barbarum regem. Rogatam cjufque alfcclas in Mauritania Caefiu
recnli fxvilTimc & accrbillimc vexaverunt (adeo ut vocarentur a Rtwa-
tiftis Firmiani ficuti Catholicos Donatiftx Macarianos vocare conlue-

verant ) nihil non agentes ut eos ad gremium fuum redire compellerent

aut fzvitjam vindidli laturarcnt. Duravit ea perfecutio tantifper donec
Theodofius lenior contra Firmum a Valentiniano in Alricam cum exer-
cim milTus perduellem imperii pluribus przliis fradlum ad vitam la-
queo finiendam compulit ; Rogato qui Firmo luperftcs fuit , in Ichifnaate

permanente. Per id tempus ,

qui Rogatiftarum Cilareenlis Epifcopi»
n
 ,

xxxij Hiftoria
crac , cum Firmo tyranno fuorum incolumicaccm padhjsportas ci aperuit ,
atque in vaftationcm non Cailiolicos tantum led univerfam civitatem
dedit. Rogato mortuo fucceflit Vincendus in fcde & fchiCnate. Fuit &
alius Vincendus ViiSor ejurdem leda: , prioris Vincemii difcipulus &
cultor, qui licet ad unitatem Catholicam rcdiiAct, non tamen adeo
depofuerat Vincentii priftinam venerationem , quin eum (ibi apparuiiTc
& adjutorem fiiifle ad conficiendum opus quod adversus Au.
jadiaret,
guftinum edidit de anima & ejus origine.
Maximu*
Hillarum
Nullum autem inter Donatillas diflidium majus ac celebrius fuit,
fchiGsa. quam quod inter Primianillas & Maximiamftasinterceflit. Ccepit iftud
Primia* fchilma paulo poft annum 391. quo Primianus ordinatus ell in locum
out Ma-
simianu Parmeniani Carthaginenfis Epilcopus ex parte Donati, ficut eodem
damnat. ferme tempore apud Catholicos Genethlio iucccflcrat Aurelius. Is Primia-
nus rece'ns ordinatus Maximianum Diaconum Ecclcfix fux qui Dona-
ti ferebatur cfle confanguineus , cujus 1’upcrbia fc lifum putabat , & cum

eo tres alios Diaconos Rogatianum , Donatum & Salgamium dam-

nare conftituit, &defaftoin Maximianum ablcntemlcnteniiam tulit.
Maximianus divitis cujuldam fotmina: opibus fretus , ficut olim Ma-
jorinus Lucillx potentia, Primiano reftitit, & adjundfa fibi plebis Car-
thaginenfis parte ac fenioribus quibufdam , horum nomine litteras &
legatos ad univcrlum chorum Epdcoporum mifit, dcprccans ut Car-
thaginem venirent. Iplc Maximianus vicinos Epilcopos adiit, quibus in-
nocentiam luam expoliiit, concitavit invidiam Primiano, atque cum
Conci-
deinde apud illos acculavit. Hi ergo Carthaginem cum veniflent nu-
liom Car*
ihaginen* mero 45. Primianus ad cos accedere noluit , & conduefa multitudine
fe advct* atque impetratis officialibus bafilicarum januas obledit, &. Epifeopis , qui
aOs Pci.
miaQum. adversus cum venerant , ingrediendi in eas 3c agendi Iblemnia raculta.
tem interdixit. Semel iterum & tertio ad eorum concilium vocatus adcHe
renuit ,
milfos a concilio mali mulctavit. In cum ablentcm Epilcopi non
aufi funt tum temporis ultimum fci-re judicium, » led quodam prijudicio
» confuluerunt, inquit Auguihnus 1 . 4. contra Crefe. c. 6. ut Primiano
•• fi caufie fiji fideret ,
lequcnti celebriori concilio refpondcndi lelcque

Conci* » purgandi relinqueretur locus. Qimd concilium Cabarfufli in Byzacena

liutn Ca> paulo pbll habitum priori numerofius, S; centum, fi Augullino fides,
barfulGca-
Epilcoporum , cum tamen in lublcriptionc epillolx hujus concilii quin,
num in
Primia- quaginta trium tantummodo nomina extent. In eo concilio lintcniia
cum. definitiva in Primianum lata his verbis: - Decrevimus omnes (acerdo-
»tcs Dei, prilente Spiritu laniffo , hunc cumdem Primianum, piimb
» quod liiper vivos Epilcopos ,
alios liibrogavit quod incertos cum fan-
:

“ (rtorum communione milcuerit :

quod prelbytcros ad conjurationem
«iiicundam conllringcrc pertentarit: quod Fortunatum prclhyterum in
• cloacam fecerit mitti , cum icgrotantibus baptifmo fuccurnlJct quod
:

• communionem Demetrio prclbytcro denegarit , ut cogeret filium ab-

« dicare: quod idem prefbyter objurgatus fit.^quc>d Epilcopos holpitio
- lufcepitlct quod lupradiclus Primianus multitudimm milerit, quz
:

- Chrillianorura domos everteret quod oblcffi fint Epilcopi fimul Sc

:
 -,

Donaticarum. xxxiij
Clerici, & poftea
ab ejus {accilicibus lapidati; quod in bafilica czli.*
fint feniores
,
quod indigne ferrent Claudianiftas ad communionem -
admitti quod innocentes clericos putaverit clTc condemnandos quod -
:
:

ie nobis audiendum noluerit exhibere ciim bafiiicarum fores ne in. -

,

grederemur, multitudine & offieio interclulcrit cpibd legatos a nobis

:

ad fc miflbs injuriose' rejecerit quod loca multa vi primo dehinc au.

;
,
..

Aoritate judiciaria ufurpaverit przter alia illicita ejus admiila,quz«

;

prohonedate ilyh nollri liluimus , a lacerdotali choro perpetuo efle^

damnatum ne eo palpato , Dei Eccicha , aut contagione , aut aliquo -
:

crimine maculetur. Placuit (ane nobis & Spiritui fando quod tempus . ,

tardis ad convcrtetidum refervetur fub co , ut quicumque conlacerdo- -

tum immemores , a dic damnationis fupra. >
vel clericorum lua: (alutis
didi Primiani cd a die vi n. Kalcndarum Juliarum,ulquead diem-
,
id

V 1 1 1. Kalcndarum Januariarum , minus a Primiani damnati commu. -

nionc rccclTcrint, tali (ementia conilringantur Laici quoque ni(i (c-
:

a fupradido die damnationis illius

,
intra di^m Pafchz futurz , ab ejus >
conlortio feparaverint , non pode quemquam nifi per pmniientLim, i.

(iquidem meminerint, Ecclefiz reformari. Hinc dilcimus concilium,

hoc cchabiium fuilTc die 14, Junii anni j95.%iim concilium Bagaitanum
in quo hujus ada rclciffa lunt, coniules habeat anni 594. Dejedo Pri-
miano iidem Epilcopi Maximianum Carthaginenlcm Epilcopumnncjus
locum dedgnarunt , qui paulb-pbd a duodecim Epilcopis ordinatus cd
contra Primianum (icut olim Majorinus contra Cxcilianum.
0»nci-
Adversus illorum conatus ut (e(e tueretur Primianus, concilium nu-
lium
merofius cogendum clTcno.n dubitavit, & meo Maximiani caulam agen- g)K;nie
contra
dam. Habitum eil Bagai' in Numidia 14. dic Aprihs anni 394. Adfuere
Maxtniia^
tercentum & decem Epilcopi in eo non tantum abiblutus ed , fed
; & no'n &
e<
d-.mnatus Maximianus ac ejus ordinatores cum clericis Eccledx Car. |ui aHc-
cli5.
thagmenfis qui ordinationi ejus interfuerant. Cztcris qui partes Maxi-
miani (ecuti erant tempus datum ufquc ad diem viii. Kalend. Januarii,
,

intra quod fi rcduircnt nihil in cos (lattiitur ; fin vero id pridarc ne-
glexerint, lententia in cos fertur , ita ut non podlnt pod praiditutum
diem nifi per pccnitcntiam admitti ac proinde' amillis honoribus fuis.
Hujus (enteniiz, quam integram fermil ex variis S. Augudini locis retuli-
mus , inter vetera raenumenta aurdor fuit Emeritus E pifcopus Cilareen-
fis
:
qui cum in concilio deccf nenda -recitata c(l, ore litilllmo omnes
acclamaverunt, pactim gavifi quod tam elTet dilerta, partim quod in
ei (chifniaticis liiis tafti infigniter infultalTcnt. Podquam vero omnium
conlenfu publicata ed , magnis illicb animis damnatos perlequi coe-
Prtmia-,
perunt. Ad bafilicam Maximiani converfi, quam non bafilicam (cd fpe-
nifUrum
luncam vocabant, concitato grege (uo evertendam curarunt j neque hoc in Maii'
contentus Primianus Maximianum propriis zJibus mandata procura- mianiftaf
pccieo^
tione, ut in exorcillerium Ecclefiallicumconvcrtereiur, favente fibi Sa- ho.
cerdote legato Carthaginis deturbavit. Talibus initiis plurcseMaximia-
nidis terrm intra diem dilationis prillinis (e fociis reddiderunt , & re-
cepti funt ab iis tanquam purgati atque innocentes. AUi c contra ia
n.U
 ,,

xxxiv Hiftoria
propofito obftinacc pcrmanicrunr ,
neque ut ad Primianum redirent ad-
duci potuerunt- Itum idcirco ad Proconfulcs qut licet a Chriflianis Im-
peratoribus conlbtuci ,
erane nihilominus EthnicL Apud hos indudtum
eft decretum Bagaicnle, allegata: leges adversus hireticos
,
quibus jube-
bantur bafilicis expelli : impetrata: ab iis jufliones quibus exequendis
damnati in conci,
ofiicioruii^& civitatum auxilia poftulata, ut qui erant
lio Gagaicnh fuaque propria conventicula frequentabant loca & bali- ,

neas quas non invalerant , Icd cunr populis libi cohirentibus perpetua
polTe Ilione retinebant, ex illis expellerentur. Hifce moleftiis quidam faci-
le ceflerunt neque multa qui autem relillerc tentaverunt,
pafli (unt ;

graviter afflidli i
qui fuperiores viribus nonfiicrc, viiSi funt &expul(i,
aliiquc in eorum locum ordinati.
Ptimia-
In Ordinatores Maximiani qui nominarim damnati fuerant in con.
niAacum
aAio ad- cilio Bagaitano pricipue Izvitum; ac przfcrtim in Salvium Mcmbrefi-
verbiis tanum tpifcopum, in cujus locum anno iplb;94. Reftitutus fuerat a Pri-
Salviura
Membre- mianilfis ordinatus. Delata causa ad Herodem Proconfulem Numma-
Htaoum t lius Rcftiiuti advocatus petiit, ut Primiani communioni Membrclitana
Fclicund
Muilicanu
Ecciclla traderetur, allegans Salvium c Maximiani ordinatoribus unum
«c.Prx. Bagaicnlis plenarii concilii dtcreto cllc damnatum , adcbquc ut hzre-
tcxtatiim
ticum cedere debere Relfituto loca omnia quz ^tanquam Epifeopus
AHuriu*
>um. tenebat ,
aut certe ad Primianum redire. Ita judicatum a Procon-
lule. Felicianum quoque Mulfitanum ac Prztcxtamm AlTuritanum
qui pariter erant ex ordinatoribus Maximiani coram eodem Procon-
Iule accularunt caufam agente adversus primum Titiano, die i. Martii
anni 39;.& eadem quz Nummalius dixerat in Salvium allegante. Pro-
conful Herodes qui jam in Salvium & Prztextatum (ententiam dixerat
Felicianum quoque damnavit ,
julsltque ut explohs Maximianilfis cc-
cleli.T Primianillis Epifeopis traderentur. Nihilominus tamen Fclicianus
& Prztcxtatus ecclclias Tuas retinuerunt
,
quanquam a Primianillis AT
furiianus Epifeopus ordinatus cllct Rogatus ,
cui polfea ad Catholicam C

converlb Donatilfarum exercitus ,

hoc eft Circumcellionum agmen
linguam &
manus przcidit. Frulfra adversus cos Primianillx anno Ic-
quenti Theodorum Proconfulem & Magillratus adierunt. Manicrunt in
luis Icdibus donec malis viuh , cum Primiano in focictatem redierunt.
At Salvius Mcmbrclic.inus iterum coram Scrano Proconfule citatus in
judicio caulam defendit ea ;
forte fiducia, inquit Auguftinus ,
quod Ici-

rct advcrlarios fuos legibus contra hzreticos promulgatis uti non polTc
apud judicem nili etiam Iciplbs eis pariter irretirent.
At apud Seranum Proconfulem , vel gratia plus valuit, vel ma.
gis forte Bagaicnle concilium quod illic etiam contra cumdem Sal-
vium recitatum efl. Sic enim imcrlol:^uut\lse(^; Lis fpi/coporumficmiJam
legem ab (pifiopis audienda efl : Epifiopi judicaverunt : quare non aut fltb
Jatisfaclionead chorum reverteris vetufatis aut ut habes firiptum terga
perfecutoribus prodis. Cum Salvius parere Proconlulis confilio renuiflet,
juflit eum Proconiul ab eccicfia fua expelli 1 & quia Membrclitanorum
qui libi favebant, fiducia fedem retinere tentabat, Abitinenllbus vicinis
mandatum
 Donaticarum. xxxv
mandatum cft ut judicium in eum latum ixcquerentur. Comprelicnllis
ab iis non tantum dc ecclcfia fui pullus , Icd mifcrabili pompa
Salvius
ludibrio habitus. Capto enim leni ut refert Auguftinus
, ( 4. contra 1.

Crelconium unde fere tota hic narratio defumpta eft mortuos canes
)
alligaverunt in collo , & (ic cum illo quantum libuit faltaverunt. Fa-
dlum inhumanum cum Etrufeotum Regum qui mortua vivis corpora
conjungebant comparandum imb tanto foedius quanto mottui canfs
:

mortuis hominibus foediores funt. Adeo ut fi Salvio feni & Epifeopo dc

duobus fuppliciis eligendum ,
longe potius elegiflet hirerc cum cada-
veribus humanis quam (altare cum caninis. Privari interca ecclefia Ic-
dibufquc liiis &
pati hic omnia potuit Salvius
,
neque tamen ad Pri.
miani communionem redire voluit atque ita egit cum fiiis ita jullitiam
; ,

extulit pro qua talia Ic pati dictbat, ita le (andfum pcrfuafit quia palliis,
ita adverfarios iniquillimos quia fecerant ut alteram cibafilicam fui
,
Mcmbrcfi fabricarint j in qua dum (edet novis ab Antagonilla RcAituto
moleftiis alfcdVus^eft
,
propter cellulas & agellos forenfi cum eolfre-
pitu controverfiaque conflixit atque ita a partibus
j Primiani adversus
Maximianum & cos qui cum illo in Bagaienfi concilio damnati fue-
rant apud quatuor vel amplius Proconlulcs in foro per advocatos liti-
,

gatum eft.
Mortuo Theodofio xvi i. Kalcnd. Februarii anni Giliionii
jgf. poft aliquot t/rannii.
m.nics Gildo comes ic utriufquc militii in Afiica magifter ab anno
)*i.
t)rannidera occupat & universa potitur Africi Apud
hunc hominem
barbarum & paganum inter alios Donatiftas gratia multum
valebat
Optatus^ Thamugadcnfis Epiftopus in Numidia Gildonianus
fatelles di- De Opr
Gildonis ucoG^>
fitellitio elTct. Hic homo ferus & Gildoni non doOUKO»
dilumilis non tantum Catholicis fcd Se omnibus gravis fuit. Solitus ag-
mine militari comitatus incedere . viduas opprimebat, pupillos bonis
evertebat, uxores a maritis avellebat, dominos res
fuas vendere coge-
bat &venditorum pretium cum ipfis dividebat uno verbo
, vi.rapinis
0 ac fraudibus in omnes graflabatur. His moribus cum
eflet ,
a fuis ta-
men tanto habebatur in pretio , ut cum non modo ndnauft ierint
dam-
**^*’*^ r^d ne monere quidem inter tantos Africi
>
^ gemitus imb pacis
ofculum non dctreiftarint in ejus manibus Euchariftiam
, pollicrint Se
viciflim acceperint ac demum extinfli in carccre,
, quia de Gildonis
fatcliitio fu«at
, Optati natalitia quotannis tanquam martyris magni
celebritate frequentaverint. Hujus opera ufi
Primianifti Maximiani-
ltas& Rogatiftas graviter vexaverunt Se picrofquead
Primianuni redire
compulerunt. Cives, ut diximus, Airuntani& Muftitani
Epifeopos fuos
Felicianum Se Pretextatum adversus Primianiftarum
conatus huc ulque
tuiti fuerant, lis gravifllma exitia comminatus
eft Optatus, nifi reliefi
luotum antiftitum defenfionc cos ad Primiani communionem
, redire co-
gerent. Cives militem Optati formidantes
paruerunt. Fclicianus &Pri- Feiidai
textatus cum aliter fedes fuas retinere non nut 8c
pofllnt, manus dederunt
cernis numcrolus Epilcoporum habitus cui Prxtrxo-
etiam interfiiit Primianus’ tiu i Pei*
cum Optato Gildoniano. In eo recepti funt duo illi Epifeopi miano
fervato ho- fulcepcit
 xxxvi Hiftoria
norc , ac retentis fedibus fuis fufcepti funt a Primianiftis , & quicumque
ab ipfis in (chifmate baptizari fuerant fine iterato baptifino recepti. Ro-
gatiftas quoque non parum vexavit Optatus , fed in Catholicos prxei-
pue fxviit & in cos Circumcelliones rursum excitavit, a quibus innumera
mala padi funt Catholici. Non enim jam ut antea fuftilaus tantum ar-
mati difeurrebant , (cd omnis generis armis ac telis inftrufli , aperte
vim faciebant , bafihcas invadebant ae compilabant , Epifeopos & Cle-
ricos occidebant aut male muldabant, & latrocinia palam ac publicd
exercebant.
LexHo"
norii in
Ad hos tumultus compelccndosfiiblato jam Gildone (qui a fratre fiio
invafores Mafcezileoppugnatusaluisdefertus ,inicio anni 598. laqueovitam finiit)
Ecclciia> Honorius Imperator legem dedit die 15. Aprilis anni J98. qua cos qui in
cum.
Ecclcfias Catholicas irruentes Sacerdotibus miniftris vel cultui & loco ali-
quid injurix faciebant, comprehendi Se conviAos capitali fupplicio affi-
ci jubet , vultque ut eundis cfTet liberum fadas atroces Sacerdotibus aut
miniftris injurias velut publicum crimen perlequi. Si vero multitudo
violenta (c armis aut locorum difficultate tueatur, judicibus mandat, ut
a Comite Africi armati apparitionis prifrdium depofrant ,
ne rei ta-
lium criminum evadant. •

Decceca
Intcrim Catholici nihil non tentabam ut Donatiftas ad concordiam
conci] io*
rum de invitarent. Jamoblervatum eft initio fchifmatis redeuntes ad Ecclcfiam
promorc*
dis ad cie*
Epilcopos & Clericos ex parte Donati cum honoribus luis fui fle (ulcep-

cum aut
tos. At crefeente eorum numero & pervicacia in (ubfcqucntibus con-
celinqucn* ciliis ftatutum fuerat
,
ne quis Donatiftarum cum honore fiio recipere-
dis io eo
Donati»
tur in Ecclefia fed tantum in numero Laicorum. In concilio Hippo-
ttis. nenC anni 595. propofitum eft , ut exciperentur ab hac lege ii quos aut
non rcbaptizafle conftitcrit,aut qui cum filis plebibus ad Catholicam com-
munionem tranfirc voluerint. Sed hanc exceptionem placuit non confir.
mari priufquam de catranfinarina Ecclefia confulta foret. Iterum in Car-
thagmenfi concilio anni 597. mandatum eft ut confulercntur Siricius Ro-
manus Epifeopus 6c Simplicianus Mediolanenfis , utrum infantes baptizati
a Donatiftis ciim ad Ecclcfiam Dei falubre propofito fuerint reverfi , ad
minifterium promoveri poficnt. Ad quxftioncm propofitam
facri altaris
Romanus & Mediolanenfis Antiftitcs relponderunt , idefle prohibitum.
Nihilominus tamen Africani Epilcopi inopia Clericorum neccflitati- &
bus ecclefiarum luarum ,
qux ita defertx erant ut multi ccclcfii ne
quidem Diaconum vel ilhteratum haberent ,
coadi ; (latuerunt parvulis
apud Donati ftasantequam rationis ufum haberent baptizatis , qui deindd
agnita veritate ad Ecclcfiam Dei accedentes per manus impoCtionem
recepti funt in clerum, promoveri polfe. Utque iftud ftatutum gratum
haberent tranfinarini Epilcopi , legationem Iblcmnero ad Anaftafium
Ronranum 6c Venerium Mediolanenlcm milerunt ex concilio Carthagi-
nenfi habito anno 401. menfe Junio. Addiderunt etiam id quod prius
propofucrant, ut nonnulli Donatiftarum Clerici qui cum honoribus &
plebibus filis tranfirc defiderabant , recipi poftent Icd non aufi funt iftud
;

caput urgere. Ac de infantibus baptizatis apud Donatiftas ad clerum

 : »:
»
•

Donatiftarum. xxxvij
promovendis omnino (atagendum cfle duxerunt ut Afrorum voluntati
,

Quid ad hic rcfponderit Anaftafius

tranllnarini Epifeopi confentirent.
certo non liquet nam in concilio Cartha^inenfi habito anno eodem
;

menfe Septembri de hujus litteris hoc tantum habetur, eum piune u

frittrtm uritatis fiUicitudine te jincerittte tdhonttamijfe Afrietnos tntifii-
Us,ut de htreticorum (j^fliifmtticorumiiijiiriis quibus lAfriointm Icclefitm
grwiter rextbtnt nullo modo dijfsmulartnt. Indulfiflc tamen cum ut bap-
apud Donatilhs pueri poilcnt ad ordines promoveri verifimilc elt
tizari

nam circa illud caput nihil amplius Africani petunt a fede Apollolica.
Sed circa alterum de recipiendis Donatiftis cum honoribus luis fittuunt
at littertmitttntar td fntres (icoUpifiopos mtxime tdfidem Apojiolictm
in qui prendet Antfltfms quo noverit habere Africam magnam necejptatem,
,
propter Ecclefin pacem utilitatem, ut ex ipfis 'Vonatiflis quicumque (^le-
ffr
ria correpo conplio ad 'atholicam unitatem tranpre yoluerintfecundum
uniufi
cnjufque Epifeopi (fatholici voluntatem atque conplium qui in eodem loco
,
gubernat Ecclepam,p hoc paci (^hrifiiame predeffe vi/um fuerit, in
fisis ho-
uoribta fitfiipiantur. Addunt, id prioribut ejufdem diviponit temporibus fa-
Hum ejfe nec id a fe pollulari aut flatui , ut decretum concilii quod in
,
tranfinarinis partibus de hac re
habitum fuerat dijfilveretur. Sed ea condi-
tione ut illud maneret erga cos ex quorum reditu non magnum accc.
deret animarum lucrum, hocefl , ut ii fecundum tranfmarini concilu
decretum non fufeiperentur in honoribus fuis; fed ab hac exciperentur
hi per quos (^athoitee unitati con/ulitur.
In eodem concilio Africano Catholici Epifeopi flatucrunt: «utlit-
tcri darentur ad judices Africanos, a quibus peteretur, ut judiciaria»
poteflate atque diligentia in fide Chrifliana quid geftum Iit in om. -
,
nibus locis in quibus Maximiaiiifli bafilicas obtinuerunt qui ab eis *
,
fchifma fecerunt, incitant, &
geflis publicis propter firmam noti-
tiam omnibus neccllariam faciant inharrere. Deinde placuit etiam»
Epifeopis, ut Legati pridicandz pacis atque unitatis hne qui falus»
Chrifliana non potefl obtineri, c numero luo ad ipfbrum Donatifla- •
tum Epifeopos &
plebes mitterentur per quos omnibus innotelce-
,
ret quam nihil haberent quod adversus Ecclefiam Catholicam pof »
lent dicere ,
&
manifeflum fiat omnibus per gefla municipalia quid »
ipfl circa Maximianiflas egerint, quos jam plenarii concilii fui au «
^oritate damnatos ,
in fuis honoribus denub receperunt
, baptifl &
mum quem damnati & exclufi dederant ,
acceptaverunt : ut notum »
fit, quam fluito corde refiflant paci Ecclefii toto orbe diffuli, cura •
ifla fjcianl pro parte Donati, nequ Ic illorum quos ita receperunt»
communione propter intuitum pacSbntaminari dicant : nos con « &
tendant , id efl Ecclefiam Catholicam etiam in extremis terrarum par- »
tibus conftitutam per eorum communionem inquinatam quos tunc » ,
acculantcs convincere nequiverunt luis anibus vigilantillimi antifli-
,
tes Oonatiflas a fchifmate revocare & in Ecclefiam inducere pro virili
faugebant.
Sed jam tempus efl ut dicamus de fanili Auguftini Icriptis & con-
oij ,
 xxxviij Hidoria
fliilationibus adversus Donatiftjs quibus illi fra<3 , debilitati & tandem
i

tiiDonjI funt. Is cum anno ad prefbyterii gradum in Ecclcfia Hippo-

J91.
tiftae ncnfi pomotus fuifTct ,
pfalmum abecedarium compoluit ad rudioris
ibcSs"*
captum accommodatum, ut in humillimi vulgi & omnino imp-
lii^ ritorum notitiam pervenite valeret Donatiftarum caula ac eorum quan-
tum fieri polTct memoria: inha:rcrc. In eo totius fchilrnatis hiftoriam
& brevem ejus refutationem humili Sc aperto Icrraone expofuit. Hoc
autem m
retradlationibus opufculum locat poli alterum dc hde & l) ra-
bolo quod in concilio Hipponenfi anni59j. compofuit.
Libec
concra c. Librum etiam contra cpillolam Donati qui partis Donati fecundus
pi.lobtn pcfl Majorinum Epilcopus fuerat,
eodem prclbytcriilui tempore ferip-
Donui,
fifle teflatur in libro rctradlationum cap. ii. Hac in cpiflola Donatus
hoc agebat , ut nonnifi in ejus communione baptifma Chrilli cfTc cre-
deretur.
Epidoh
Exrat & ejus ctiamnum Prclbytcri cpiflola (num. ij.j ad Maximi-
ad Maxi-
tninum. num Epifeopum Donatiflam Sinitenfis oppidi , qui Catholicum Ecclcfia:
Mutugennenfis rcbaptizaffe dicebatur & Diaconum fuum fecerat, qua
cum hortatur , ut aut fatcatul facium & quantis potuerit documentis in
cpiflola fua defendat aut fi negat 6c rebaptizandum non cflccxiflimct,
i

id paLim profiteatur & ad Eccicfiam redeat. Denique invitat cum vel

ad colloquium vel ad rclcribendum ut concordia Ecclcfix fanciatur. Is
Epilcopus pollca pofl tranfmarinam per^rinaiioncm amplexus cfl Catho-
licam pacem & in eadem fede remanfit , ut dilcimus ex cpiflola Au-
guflini loj. At pollquam Auguflinus fadlus cfl Epilcopus Donatiflas,
feriptis, cpillolis, fermonibus, collationibus exagitare non deflitit.

PfOCU- Initio Epiicopatus Proculcianum partis Donatians apud Hip-

leunui
Invitxcut
ponem Epifeopum ac proinde fuum adverfarium jam fenem ad collatio-
ib Augu- nem per litteras invitavit. Proculcianus primum collationem Icfe haud
(linoxd
coliixio*
refugere fimularat ,
modo adellcnt deni cx utraque parte graves ho- &
Qctn. ncfli viri. At mutata voluntate quarfivit, cur non iffet Auguflinus Con-
flantinam quando ibi plurcs ipfi erant, vel ipfum ire debere Milevim ubi
concilium proxime habituri erant : indicans fefe Augullino imparem.
Per alias litteras adEulcbium Epifeopum quoque Donatiflam darascidem
Proculeiano exprobravit Auguflinus, quod juvenem qui matrem cidere
folitus erat ac minatus fuerat Ic cdm ad partem Donati tranfiiflct eam
perempturum, tcccpiflet, & fanguinem matris Ipirantem rcbaptizalTet.
Rursumque Proculcianum invitat ad colloquium , eique offert ut fi Ic
imparem putet, cujus voluctit collega; fui imploret auxilium ;
^amquim,
inquit, ^mecum
ipequi fi xtmarum Epjfiopum dicit , quid m me tyrunt timeat
tot

quumiiius firrn^^ non fatis inteUigo. Si doSrinam U~

'velit conferre

heralium litterarum quas forte ipfi aut non didicit aut minies didicit , quid
hoc pertinet ad eam quajiionem , qua iel de fanBis firtptuns i'el documentis
Ecclefiapicis aut publicis difeutienda efl in quibus ille per tot annos o erfa.
lur , unde meis debent ejfe peritior. Poflremb efl hic frater (g collega meus
Samfucius Turrenfls Scclejia qui nullas tales didicit quales ifle diciturformi-

dare. Ipfi adfit , agat cum iUo,

Tertiam
 »
«,

bonatiftafum. Xxxix
Tertiam quoque dedit ea de re cpiftolam adeumdem Eulcbium ad
ucm fuperior data ell qua commonet Proculcianum ut jam monitus
,

3 e caesa ab illo juvene matre , hunc a communione repellat. Addit

Subdiaconum quemdam Spanienfis Ecclclia: , vocabulo Primum , cum «
ab acceflu indilciplinato SanClimonialium prohiberetur , a clericatu «
remotum, & irritatum adversus dilciplinam tranlhilillc le ad Donati. >
ftas, ncenon ab iis rebaptizatum elTe. Duas etiam Sandlimoniales conco-

lonas luas de fundo Catholicorum Chrillianorum live ab eo raptas , live «

ipfum fponte Iccuus rebaptizatas efle , &
nunc cumgregibus Circum-
cellionum inter vagabundos greges faminarum vcrlari, quod Procu-
Iciano quoque per Eulcbium innorclccre vult,ut a lua communione eum •
removeat qui non ob ahud nili quia in Catholica cleri- <•
illam delegit
,

catum propter inobcdientiam & perditos mores amilcrat. Id le deni-«

que obicrvare ait , ut quifquis apud Donariftas propter dilciphnam »
degrada tus , ad Catholicam tranfire voluerit , in humiliatione paniten-
tii recipiatur, quo & ipfi cum forlitan cogerent fi apud cos manere «
voluilTet. Epifloli Augullini in quibus hzc liabantur funt nunc 33. 34.

Habiti liint deinde a landlo DoiUore collationes cum Donatillis, una ColU- .

ciones S.
anno 397. aut inlequenti apud Tubutycum cum Fortunio Donatilla hu- Augullini
jus urbis Epilcopo aliilque Donitillis , de qua confulc cpillolas S. Angu- cum Do*
llir.i 43. & 44. Alia per litteras habita cll cum alio ejurdenj Iccii Epif-

copo , Honorato nomine & cum Clarcntio item Epifeopo idemque :

adlum cllct cum Crilpino Calamenfi nate & fama inter luos celebrato
nifi per cum flctidct. Severinum etiam conlanguineum fiium hortatus
cll per cpiftolam qui nunc ell ji. Augullinus , ut Donatiftaruxa lUiilma
delererer.
Circa idem icmpusfcripfit Augullinus duos libros quorum titulus erat. Libcil
contra
Contra pmem Donati , in quorum primo dixerat , non Jtbi plaute ullius Ji. partem
ad communionem violenter arSari Et
cularis poteftatis impetu fasijmaticos bonati;

iere, inquit, tunc mihi non placebat ^quoniain nondum expertus eram wel
quantum mali eorum audtret impunit,a , vel quantum eis in melius mutandis
conferre pojfet diligentia dijciplint. Hoc opus circa annum 398. aut 399.
ab Auguftino elaboratum huc ulquc defijeramus. Ad annum 400. re- Libri
contu
vocari debent ejufdem libri adversus cpiftolam Parmeniani ad Ticho-
piftoiam
nium feripti, in quibus celebrem agitat Iblvitquc quillioncm , arrim /« Pamie>
oiani.
unitate eurumdem communione ficramentorum mali contaminent bonos.
Pollicetur in eodem opere le latius tradlaturum de baptiUno quod pro- Libri do
,
bapti£ino^
milTum llatim exolvit editis leptem de baptilmo libris,
r Circa idem tempus cum aWiftct ad Eccicfiam quidam Laicus ho. Ubei
contra
mine Ccntiftius nonnulla Donatillarum in Catholicos didlata vel Icrip. quod ac«
ta in paucis velut tellimoniis qui fiii caufi fulfragari putabant , his bre- tulit lien-:
ruriui a
vilfirac refpondit Augullinus libello cujus hic erat inictiptio ,
fontra Donati*
quod attulit fenturius i Donatifiis. Hocce opulculum non ex tat. ftir.

Libri
De Petiliano Donatilla Conftantinienfium Epifeopo didluma nobis
coorta Pfrj
ell ahu. Is cum unam cpiftolam contra Catholicos Donatianis Prclby. tilunaio;

P
 xl Hiftoria
teris& Diaconis fcripfiiret , partem ejus prifemc Fortunato cjufJem loci
Catholico Epifeopo &: AlypioTagaftenfi S. Auguftino obtulerunt hu us
urbts Catholici. Scatim ille hujus epiftoli fragmentum refellere aggrclTus,
idque libro pruno confecit. Deinde cum int<q;ram Petiliani intcrcepiflct
cpiilolam librum fecundum in eam confcripfic Icdenic Analbafio Ro-
mano Pontifice, aut faltem obitu ejus, qui incidit diem 17. Aprilis m
anni 401. nondum comperto , in qua verba fingula Petiliani refert &
fuam iis refponfioncm lubjicit. Sca prius id quod fcripfcrat adversus
panem cpiltola: , pervenit ad Pctilianum qui rcfpondcre conatus cft,
cui relponfioni renium librum oppofuit Augufiinus.
Libcf de Antequam edita effet ifta refponfio cpiilolam ad Catholicos qui vul.
unttitcEc*
cldix. go uber dt mtUite EccleJU dicitur, conlcripfiire videtur. Nam hujus ini-
tio meminit duorum priorum librorum in Pctilianum, non tertii.
Libii
Grammaticus etiam quidam Donatilla Crelconius cum inveniflet
contri
Ccerco> primum Auguftini librum in Pctilianum , putavit ci rcfpondcndum , &
nium»
rcibonfionem fuam ad Augullinum mifit. Cui operi libris quatuor ille

icipondit, ita lapc' quod univerfa refponfio flagita-

ut«ribus perageret
bat. Sed cum Maximianenfium causa qua Ilios Ichifi.
videret de (ola
maticos damnaverunt & eorum
aliquos rursum in fuis hononbus rece-
perunt baptilmumquc ab cis extra communionem fuam datum non
,

repetiverunt , rcfponderi polTe ad cundla qui Icripfit quartum

,

hbrum adjecit , in quo id quantum potuit diligenter & evidenter ollcn-

dit. Quando autem hos quatuor libros fcripfit , jam contra Donatillas

leges dederat Honorius Imperator. Ita Auguilinus ipfe dc hoc opete

in lib. 1. Rctradlationum ,
ex quibus intelligimus feriptum poli annum
406. cum leges Honorii de quibus loquitur dari fint anno 40;.
Libri
probati»'
Pollhic ut ad Donatillas pervenirent inquit idem Auguilinus
, ibid.
ifttm $c
teOimo»
> contra eorum errorem & pro Catholica veritate neccITaria documen-
• la curavi fivede Ecclefiafticis,fivc dc publicis gcllis Cve dc Icrip-
niorum ,

coaua •> turis Canonicis , & primo ad illos eadem promina direxi ,
ut ipfi ea fi
Donati- » fieri polTctcxpolcercnr. Qui cum venilfent in eorum quo: um.lam ma-
»nus, nefcioquis nomine tacito contra hic Icribercr,
extitit qui luo
-ita le confitens Donatillam tanquam hoc vocaretur. Cui ego relpon-
» dens alium librum fcripfi. Illa verb documenta qui promiferam jun-
» xi , & ex utroque unum elfe volui, cumque fic edidi, ut in parietibus
» bafilici qui Djiutillarum fuerat prius pripofitus legeretur, cujus ti.
» tulus ell , 'Prhbutiojmm @r te {limosiorum cosira Dosttifias. Alterius lu
» bri quem fupra commemoravi, titulum efle volui Costru sefiio quem
• Dosjtiffum.
Admo- His duobus libtis qui nunc defideraniur, tertius qui amilTus quoque
Itio Dn.
efl ,
accedebat, cui titulus Admositio Domuiflurum de ^ixiUiitni/iie ,a\ii
nait&atu
de MaxI- quidem libellus erat brcvilfimus, ut poflet facilitate dclcribendiin plu-
mianillii. rium manus pervenire , & ipsa fui brevitate facilius memorii commen-
dari.
Liber de Poli aliquod tempus led ante collationem Carthaginenlcm cum
,
unico
haprifiso.
«amicus quidam illius a ncicio quo Donatilla Prcfby tero librum Pen-
 ,

Donatiflarum. xli
lianide unico baptifmo acccpifTct & ad A-jguftinum atruliflct , cni- *
xc rogans illum uc ei rclponderct , precibus ejus laristccit & librum «
quo rclpondct eumdem titulum habere voluit TJe unico bdprjmo. Hic «
Lber extat.
bJon exrat alius grandis liber contra Donatiftas in quo oftendebat ,

eorum adversus EccleCam Catholicam impium ac fuperbiflmium erro-

rcmi fula funditus Maximiamllarum causa fubverti.
CatbO'
Dum ha:c privatim in Donaiillas molitur Augullinus, id agebant
liet Do-
Afncani Epiicopi ut Donatillas quovis modo ad collationem adduce- nati (Us aj
collaiiiv
rent, rad nulla alia vidlchilmaticos aut reconciliari aut liiperari pofic.
nem invi*
Igifur in concilio generali Epifeoporum Africa: anno 403. dic ij Au- une.
gulfi Carth;q;ini habito decretum eft , ut folemni inlburacnto provo-
carentur Oonatillx ad collationem habendam inter delcdos ex utraque
parte Epifeopos. Simul a Septiminio petierunt &
obtinuerunt tiim con-
veniendi Donatiflas, tum inquirendi dcgcllis in causa Maximianillarum.
Donaiffz pro fuo more collationem rccufarunt. Tunc cpiilolam laicis
cjuldcmfc^lzrcripfic Augullinus , ut ex hac Epilcoporum repudiatione
fufpciUam caufz lux juiheiam tandem habere dilecrenfc
At Donatillx quo clementius & inltancius invitabantur ad pacem
lanati-
ftx
cb ferocius ac Ixvius in Catholicos furere cerperunr. Argumento efle fiob hanc
provoca-
potell Crifpinus Calamenlis Epilcopus magna- inter fuos aucloritatis qui
uoQcnu
Pollidium ejufdcm civitatis Catholicum Epifgopum lic iiifcdlatus cll , ut
is vix fligd iUuti lux confulere potuerit. Ob tixc & alia ficinora Crill

pinus in judicium vocatus & tanquwr hxrcticus accufatus ,

cum ex
priferipto legis Thcodofiani anni 391. decem auri librarum mulclam
fibi impolitam viJilRt , coram Proconliilc cauiam liiam per triduum
peroravit atque hzretici crimen a Ic amoliri conatus cll. Sed jullamac
legitimam faillc hoc nomine prolatam fententiam Pollidius in publica
dilputationc probavit j & tamen remiba Pollidii rogara muliUa , Crifpinus
Imperatorem appellavit qui camdem muldlam ipli czteriique Donatillis
inflixit. Cum hic agerentur Circumcelliones in Maximianum Bagaien-

fem qui balilicam legibus repetierat & in Servum T uburllcuburi Epileo-

,

pum.quialiam petebat aliofquc Epilcopos, Clericos, & Laicos tam atroci

Ifpril
ter grafljti ut concilii Carthaginenfis anno 404 habit Patres dic 16. Junii Caibuli*
Thcallum& Evodium legatos ad Imperatorem mittendos eflcctnluc- eis ad Im-
peraroreni
rint, qui ei exponerent quam immaniaa Donatillis in Catholicos patra-
midlL
remur, quique polcerentut Ecclclii tuitioni providerent ac legem Theo-
dolii promulgatam in ordinatores vel ordinatos hircticos leu etiam in
pollelibrcs locorum in quibus eorum congregatio deprehenditur , con-
Hrnurent & 111 Donatillas valere juberent. Similiter ut alia lex qui de
hirctieis vel ex donationibus vel ex tellamcntis aliquid capiendt vel re-
linquendi jus adimit, repeteretur ; ita tamen ut iis qui confiderationc
unitatis & pacis le corrigere voluerint ,
hircditatis aditus pateret ,
II ad.
huc in hirefi conllituiis aliquid ante donationis vel hrreditatis obvenerit:
his t.imen exceptis, qui Ive pulfati putaverint ad Catholicam tranlcun-
dum ,
quia de talibus credibile cll non metu cailcllis judicii potius quam

P‘j
 ,

xlij Hiftoria
terreni commodi aviditate unitatem Catholicam przoptaiTc. Huic pu-
blicx legationi & litteris concilii ad Imperatorem adjcihe funtquerelx
privatorum qui injuria afteiili erant a DonatiHis.
His commotus Honorius in Donatiftas feu Rebaptizantes feveriffi-
de Unita-
teab Ho- mum ediftum pridie Idus Februarii Stilicone II. & AnthemioColC
tulit
norio la- hoc ell 405. Hujus edidii partis (unt leget quatuor hac una &: ea-
anno
rum.
dem dic dat* in Cod. Theodofiano. Didum eft autem Unitatis cdidum
quia per illud fub panis graviflimis injundum erat hxreticis & (cliifma-
ticis ad Catholicam Ecclefiam redire. Miffum ad Hadrianum PP. Italia:

& Ipeciatim die 5. Mattii ad Procotdulcm Africi , ut ibi promulgaretur

& ezecutioni mandaretur. Vi hujus edidi cito Unicas apud Carthaginena
fada tardius in citeris Africi provinciis id potuit obtineri. In con-
Unitas
faAa Cat- cilio Carthagincnfr habito 15. Augufti ejufdcm anni , decretum elt ut
tbagini. quia apud Carthaginem tantum unitas fada erat , darentur etiam lit-
tcri ad judices, ut & in aliis provinciis & civitatibus operam impendi
jubeant unitati, utque gratiarum adiones de Cacihagincnfi Ecclefia pro
universa Africa de cxclufrone Donatiftarum cum Epifroporum litteris
ad comitatum rqittcreniur. Et rursum milii duo Clerici ad comitatum »
ad gratiarum adionem agendam ic petendam Donatifrarum ubique in
A frica exclufioncm.
Anno 406. die ;o. Maximinus Epifeopus Sinicenfrs aliique
Januarii
mu Sini-
lenllt Do- nonnulli Donatifti audientiam in publico apud Ravennam confellu
oatifta coram Prifedo Pritorii petierunt ubi cum Catholicis caulam fuam
ventilarent. Quid flacucum fuerit incertum , nihil certe adum eft. Ma-
collatio-
nem po-
Autar. ximinus redux in Africam ad Ecclefiam Catholicam acceflit.
Starutum Anno 407. in concilio Carthagincnfr mcnlc Junio ftatuitur, ut ple-
dcEpifco'
pii 8c E-
bes qui converii frint a Oonatifris & habuerunt Epilcopos eos incon-
,

irco pari- frilto concilio retineant :

qui autem habuerunt Epilcopum & eo defun-
C us Do- do non habere proprium Epifropum ,
diacefrm
frd ad alicujus Epilcopi
aatiAaiu.
pertinere voluerint ,
non denegetur. De Epifeopis vero ipfrs
id etiam ipfrs
hoc decretum, ut qui antelegem de Unitate latam ab Imperatore ad
Catholicam acccllcrint, plebes fuas & ccclcfras retinerent. Atqui non-
nifi poft illud edidum promulgatum ad Ecclefiam venerant , ecclcfris
friis omnino fpoliantur , eique ac eunda ad eas pertinentia Catholicis

horum locorum Epilcopis adjudicantur.

Honorii
leges in
Eodem anno Honorius legem tulit qua hircticis 6( fchifmatick ad
r^ati- Ecclefiam redeuniibus ab omnibus panis quas ex legibus incurrerant,
ftas*
immunitatem concellit.
Anno 408. Stilicone ad diem 15. Augufti interfedo , novi per Do-
natiftas turbi excitati funf , quafi eo mortuo legibus Ibluti eflent , & ne
audacii color dccftct, indulgentiam ab Honorio fadam commenti fiinr.
Sed commentum ftaiim dilliparunt leges ab Imperatore eodem anno &
fcquenti in eos lati. His levere excquendis cura incumberent prifrdes,
panamfanguinis a fadiofis fchifmaticis amoliri conatus eft Auguftinus.
Verum ut lunt verfatiles Principum leges , circa medium anni 409. Ho-
norius Hircticis exercendi fupcrftitionis fui poteftatcm concclHt. Sed
eam
 ,

Donatiftaruni. xliij

eam Iibcnateni ,
flagitantibus concilii Carthagincnfis Patribus, a quibus
quinque Epiicoporum legatio ad comitatum mifla erat, revocavit eodem
anno, & leveriflimam in cos legem tulit datam viii. Kalend. Sep-
tembris hujus anni 410. ad Hcraclianum Comitem Africi : oruaija

pemtis refoto qua ad riim Juos heretic* Juper^itionis hjmims obrtpfirant

ptedtndus eas fani pro/iriptionis fp)/inguinis Jiatuis, /i ultri comienirr per
publicum execTandii /celeris Juisiemcritate tenuverint.
Tandem cum ab utraque parte petita eflet collatio , camque cnix^ fla. de conv>
gitarent Catholici , atque ea de causa legatos ad Imperatorem Honorium catione E*
piicopoitt
miCflcnt abeo cdicla eft fandione data Ravcnni pridie Idus Odobris
,
ad colla*
fub Coniulatu Varanis ,
anno Icilicet 410. qua Donatiflas Epifeopos & tioDCfii.

Catholicos in urbem Carthagincnlem quatuor menlcs convenire

intra

jubet, ut elcdis ab utraque parte iacerdotibus , caula committatur dif-

pucaiionibus agitanda. Quod fi intra priftitutum tempus Donatiftarum
Ep'lcopi non convenerint, trini edidi vocatione contumaces declaren-
tur, quibus tranladis fi provocati adefle contemplcrint, cedat cum cc-
clefiis populus qui Doitores fiios cum filentio cognoverit fiiperatos;
feiatque Catholici legis veris imperiis Icrvicndum. Cui quidem difpu-
judicem ledere voluit Flavium Marccllinum & No-
taiioni principe loco
tarium , cui omnem in congregandi & evocandi Epifcopos j adionis
inIKtuendi & moderandi, ac dc toto negotio ftatuendi tribuit potcfta-
tcm. Marccllinus hoc cdido munitus, mandatum propofuit quo eun-
dos per Africam tam Catholici quam Donatiani partis Epifcopos com-
monebat , ut intra tempus lege prilcriptum , id cil , intra quatuor mcn.
ics qui ad diem Kalend. Juniarum concludebantur , Carthaginem con-

cilii faciendi gratia convenirent, omnibufqucMagiftratibus per Africam

injungebat, ut Epilcopos convenirent, eifque figmficarent ut intra qua-
tuor menlcs Carthaginem venirent. Pritcrca ut Donatiftas ad collatio-
nem promptiores redderet, juflit ut iis qui Ic ei alFumros efle rclpon-
derent, Ecclcfii , cique loca qui tenuifle illos antea conlliiilTct rcllitue-
rentur. Adjecit quod fi Donatiflis eflet fufpcdus , Ic non reculaturum
ut alius judex quem ipfi elegerint Donatiani partis & fidei vcl lupC-

riorisvel fimilis dignitatis (ccum refideat. Denique declaravit quod five

pro Donatiftis five pro Catholicis lata foret lententia ,
Dona,
in nullo

tiliarum Epilcopos aliquam molclliam efle palTuros ,

fed liberos & ab
omni ad propria redituros.
injuria alienos
Mandata
Juxta illud mandatum Donatiftarum Epilcopi Carthaginem ex omni- Epircopo-.
bus provinciis Africanis convolarunt, &
ibi congregati dic xv. Kal. Junias nim aa

certiorem fecerunt epiftola fua Marccllinum fc in hanc urbem advcnilTc collegas

<]ui coiia*
collationis ineundi gratia. Catholici quoque Epilcopi , cum illuc advenif tionem
Icnt epiftolam etiam dederunt ad Marccllinum , qua gratam fibi colla- habituri
,
ctanc«
tionem efle tcllaniur ,
& quibus agendi caulam luam
confentiunt ut ii

delegarunt officium ,
fublcribant profecutiombus fuis & omnium nomi-
ne difputent. Hanc vero conditionem unanimi Epiicoporum omnium
conieniu ratam Donatiftis offerunt , fc ,
fi advcriarii oftendere potuerint
Ecclefiam perulfe, & in fola parte Donati remanfilTc, nullum apud cot
S
 ,

xliv Hiftoria
tpifcopalis muneris aut Iionoris locum habituros, fin vero c contra Do-
&
ad unitatem redire voluerint, hoc iis Ic concedere
natiftjc viiSli fuerint
ut honorem Epilcopatus non amittant : ita ut ubi lunt duo Epicopi
Catholicus honoris fibi locio copulato , fedeant ambo eminentius ficuti
peregrinus Epilcopus juxta collegam ,
ac primum liibinde locum honore
fele privcmentes mdiverlis balilicis occupent , &
uno eorum dcfuniHo
deinceps jam fingulis fingnli ^riftino more fuccedant: aut fi forte Chri-
ftiaui populi fingulis deleiifantur Epilcopis &
duorum conlortium inufi.
tata rerum facie tolerare non polTunt , tara Catholici quam Donattlfx
de medio lecedant&ecclefiis lingulis damnata fchiimatis causa in unitate
pacifica conffitutis ab his qui unguli in fingulis cccleliis invenientur,
unitate failfa, per loca lingula conllituantur Epilcopi.
GdU Kakndis Junii anni 411. in fecretario fcu prxtorio Thermarum Gar-
colUtio-
nis. gilianarum Carthagini convenerunt Epilcopi utriufque partis. Ledfo Im-
peratoris edidfo , Marcelltlii mandato, & Epifeoporum tum Catholico-
rum tum Donatiftarum cpiftolis , non alium praeter Marccllinum cogni-
torem elegerunt Donatifli , fcd de tempore elaplb nonnihil cavillati
funt. Recenliti deinde Epilcopi omnes qui aderant & mandatis fubfcriple-
rant, inventi c Catholicis 18S. 3eex Donatiftarum partci79.Lea:i ab utra-
que parte Icptcm qui caulam omnium nomine agerent, quie diceban-
tur a Notariis ex utraque parte excepta & recognita & inde aifa ab Of.
ficio confefta quibus peratftis cognitio in diem tertium Junii compe-
;

rendinata eft. Hac die Icptem tantum ex utraque parte deleifti adores
cum totidem conliliariis ac cartharura cuftodibus quatuor ,
& notariis
ad locum collationis venerunt. Cum gefta nondum forent delcripta,
poft brevem altercationem ad Icxtum Iduum Juniarum dilata collatio.
Quo dic ada clf inter partes magna animi & vocis contentione caula.
Qtnc fuerint ab utraque parte dida & allegata, hic referre nihil nectlle
eft, cum ea tx adis iplius collationis & breviculo S. Auguftmi ad cal.
cem hujus operis a nobis editis, abunde repeti poftint. Hoc unum in-
Scnr^ntii
Cognito-
praticntiarum dicam poft acrem &
diuturnam collationem. Cognitorem
ris concta in gratiam Catholicorum adversus Donatjftas lententiam tulilfe ac de
Donaci-
novo conventicula Donatiftarum prohibuifle, & ccclelias quas fiducia-
rio decreto Donitiftis reddi voluerat ,
Catholicis tradi juHille. InduUit
tamen Epilcopis Donaiiftis ut ad propria remearent
,
quatenus in pro-
priis conllituti ,
aut ad unam veramque Ecclefiam reverterentur , aut
latisfacerent legibus Denique loca ea in quibus Circumcellionum tur-
ba:convenirent , a filco occupanda efle decernit. Hujuscollationis bre-
viarium texuit Auguftinus , &
poft collationem librum ad Donaiiftas
in cos Icnplit
,
ne a liiis Epilcopis leducerentur ulterius.
lex Ho-
itorii,poft
Cumquidquid in collatione geftum fuerat, latamque a Cognitore
collatio* fententiam acccpilTet Imperator ,
inlcquente anno 1 1 1. Kalendas Fe-
cem»con-
bruarii legem dedit, qua muldas pecuniarias vanas pro varia cujufquc
cra Doiu-
tiftat. conditione in Do iaiilfas qui ad Catholicam Ecclefiam accedere nol-
lent, imponit jubeique eorum Epilcopos ac Clericos ab Africa expelli
ac in exilium mitti, & quzeumque ecclefiis eorum coilata fuerant,
 ,

Donaticarum. xlv
Catholicis eccIcHis adjudicat. Donati-
Aarum fli-
Hac lege multi c Donatiftis emendari ad Catholicam redierunt i aft n>r acten*
nonnulli ea potius exacerbati plufquam antea inlanicrunt. In diaceii (ut.

Hipponcnfi Rcllitutum Prclbyterum CatlioLcum exceptum infidiis tru-

cidarunt , uti & Innocentium Prefbytcrum e domo raptum oculo cfioflo
digitoque amputato truncaverunt. Marccllinus Tribunus cui caufa: hu-
jus cxccutiocrat injunda, habiti in reos quarllione moderati, non 1'ulcan-
tibus ungulis, non urennbu! flammis , ll-d virgarum verberibus confef
fionem Icelctum eruerat. In reos ex legum feveritate animadvericndum
erat, ut qualia fecerant talia paterentur. Augjillinus autem cui non
placebant atrocia ulla ac pr.Tcipuc capitalia (upplicia per litteras apud
,
Marcellinum, Donatum Proconfulcm & Apringium egit inftantiflimt!
ut poena mortis imb & detruncationis membrorum remitteretur. Sed hoc
a Marccllino petiit, utada quibus Donatiftarnm crimina piobabantur,
publica fierent & populo proponerentur ut pudore ac ignominii ho-
,

mines ab hominibus talia Icelcra patrantibus averterentur. Carteri etiam

pro reis ne capitali fupplicioplederentur, apud judices interce-
antiftites
debant: nec tamen illa Caiholicomm manluctudo potuit Dotuiillarum
furorem mitigare. Narrat Auguftinus Macrobium unum ex eorum tpit
cmiis.lfipatum cuneis per dirorum utriufque Icxushac atque illae circum-
iifle &fibi bafihcas per vim aperuifle.

Ut autem judicium a Marccllino contra fc latum infirmarent, aiebant OIlud*

nix Dona-
cum pretio corruptum Catholicis, quorum communionis erat ,favi(Te & in tilUiU in
eorum gratiam (ententiam tuhflc,(ed perperam & noclu. Aflercbant etiam MatecUt*

cum non permififle, ut omnia pro luis partibus Donatifta: proferrent, 0UIQ4

ac vim fibi conquerebantur illatam quod in Iccretario Thermarurii Gargi-

lianarum collationis tempore fuiflent conclufi. Qui vitilitigatorum
effugia merito ridebant Catholici :nam corruptum auro judicem gra-
tis & fine tefte dicebatur ,
fi quid veto proponendum erat adversus eum
id ante difputationis
exordium facere cos oportuerat. Quod non modo
non fecerant, fed& ofterenti ut alium judicem qui (ccum Icderct eli-
gerent , refpondcrant fc alterum nolle judicem , atque hunc prolixe non
femcl laudaverant quod ad adionem pertinet , unicuiqUc cicpfidra ab-
:

jeda quidquid voluiffet & quantum voluiffet dicendi licentiam dedif-

fc. De vi illata quia in Gargilianis Thermis inclufi fuerant non magis
conqueri polle , Ii locus fuiffet quercli Catholicos quam Donatilias
,

cum ibi utrique effent : at quomodo pro carcere hab.batur locus, ubi
erat & judex & in quo retenti non lunt, led unde dimilli quando volus.
runt. De lententia nodlu lat.i forenfis rabuli Petiliani cavillatio erat;
enim obftat quin fi caufa [roftulct, diutius judex poflit etiam Ic-
nihil
dcrc. Nihilomipus hic Donatiflarum calumniandi audacia atque pro-
tervia ita increvit, ut de
remedio apponendo Patres Africani in com-
mune confulucriiu m fynodo Cirtenh Icu Zeitcnfi anno pofl: collatio-
nem habito, cujus nomine Auguftmus cpillolam Icripfit ad Donatifl.is
olim iji. nunc 141. qua hujufmodi calumniam diluit. Dataeft xvin. Ka-
Icnd. Julias.
 xlvi Hiftoria
Mori Ac Donaci rtz non concenci Marccllini honorem calumniis fuis infa-
MirCclU.
ai.
mare , vicam cciam appccivcrunc ; & quafi Hcraclianx failionis homi-
nem fub invidia cyrannidis opprelTum liccc innocenrem , ur Jie ij.,Sep.
ccmbris anni 415. jullu Marini Comiiis qui Heraclianum in Afnca de.
bclhverac, capice pledcrccur effecerunt. Hinc occafionem coeperunt
jaclicandi irricum effe judicium a Marccllino lacum : quod cum in.
cellexiffct Honorius, feveriflimam in cos Icecm tulit dic ii.'Junii anni
G)nfir>
matto (cn. 414. &alia lege data 50. Augufti anni 4IJ. ftatuic ea quia Marccllino,
crnnar
M« celli.
quem memoria: virum appellat, in Donatiftas gefta erane
fpciffabilis

ni. & in publica monumcni^

cranflaca, Hrmicacem perpetuam habere.
Fnjflri
Non ccilir importuna apud Bonifacium Comitem
melius Donatiffis
B ) tif«c u
Ovnitcm mcndaciffimorum hominum calumniis Augu.
interpellatio, quirejeiffis
intersTl- lliiii confilia priculic fibi prifcripta in eximio illo libro ieu epiffola qua^
Jdn! D>.
cit de corredhone Donatiffarum.

Grfti Anno 418. prima Maii univcrialis concilii CarthagincnCs Patres de-
Aiig ilhni
creta condidere ad extinguendas Donaiianz Iciffz reliquias. Menfevero
cum £me>
rito. Scptimbri proximo, cum Auguftinus apud Juliam Czlarcam veriare-
tur cum quibuidam collegis , occurrit forte in Emeritum hujus urbi»
Epiicopuin ex parte Donati , qui unus fuerat ex actoribus collationis,
quem cum ad Ecclcfiam adduxiffet , cum eo concertare voluit. At Eme.
mus ne mutirequid.m aut hifcercaufus eft, & Augultini fermonem pa-
tienter contra fuos audivit. Librum paulo ante adversus hunc Emeritum
fcriplerat Auguffinus ,
cui titulus erat Ad (mtritHm Donatiflarum EpiJco~
pum pofl aU-itiouem ,
quo res quibus illi vincuntur vel viiffi effe mon-
ftrantur ,
breviter complcilebatur. Qui liber periit ;
Icd extat ejus liber
dcgdhs cum Emerito, & fermo eo przlcntc ad Czluccnfls Ecckhae
plebem didtus.
Conci*
Circa idem tempus habitus eft Donatiffarum conventus ,
cui Peti,
Jium Do*
OviAaru- lianus cum aliis pluiquam triginta Epilcopis interfuit. In eo confi.
lium inierunt ,
quo pacto' ediiftis quibus adeo premebantur ,
obviam
irent ,
cum viderentur ie poiius prillinis ignibus daturi ( imb id
rcipsa facerent ipc nominis martyrum apud fuos potiundi quam ut in
)

inlulas deportarentur. In eodem conventu ab iis id ilaiutum cit: Vt qui

Cath dicis cvmmunicsicritn ,
Epifioporum vel Erefyttrurum tamum fi ficri-
ficium non obtulerint aiu in populo non truBu^trint, ad veniam perveniant
in Juis honoribus recipiantur.
Donati*
Aarum
Interca Dulcitius Tribunus & Notarius imperialium juffionum con-
Icbifma tra Donatiftas in Africa cxccutor, pccnas legibus in cos (incitas (evere
dcbtltu- exigebat, inteftabilcs Donatiftas clTc declarabat ,
mulctas imperata*
tum.
imponebat ,
bafilicas eorum & bona Eccicfii Cathohea: adjudicabat,
Epilcopos & Clericos in infulas & provincias longinquas exulatutnmit.
tebat. Hujus igitur vigilantia multi tum temporis ad Ecclefam redice
runt , Sc Donaciana (efta qua; antea in Africa vigebat , fraifta & debili,
,

tuta prorsus eft. At nonnulli in pervicacia fui obftinaii perdurabant,

quorum alii bafilicas ne Catholicis traderentur, alii pro fuo more varia
mortis genere mortem fibi confcilcebant, ut pro martyribus haberen*
 :
:

•
/ •

DonatiOarum. xlvij
tur. Nonnulli in Catholicos irruebant & cx iis plurimos neci tradebant
dum e contra Catholici antillitcs Ibllicite mortis pccnam a UonatiAarum
capite dcp. Ifarcnt.
Ciim malorum hujulcemodi dux & fax cUct Gaudentius Thamuga- De
flcnik>
denfis unus e feptem adoribus Donatiftarum in collatione , dedit ad Tharru-
illum litteras Oulcitius exhortanscum ad unitatem Catholicam & dilTua- gadenlu
dens incendium quo le ac fuos cum ipsa licclcfia confumerc minabatur
add-ns etiam ut fi (ejullos putarent ,
fugerent potius (cctindum prae-
ceptum Domini Chrifti quam fc nefandis ignibus concremarent. Relpon-
dit Gaudentius duabus litteris ,
breviore una ,
feftinante ut aiibant
perlatore, alia prolixa , quafi plenius diligcntiulquerclpondcns. Dulcitius
ambas ut eas Gaudentii cpiftolas cxiliimavit ad cum elTc mittendas
refelleret, fimillquc eum per litteras confuluit
,
quodnam iftis hwc-
ticis rclponliim dari oporteret. Auguftinus ambas Gaudentii epifto-
las uno libro redarguit, qui cum in cjufdem pervcnilTct manus, relcrip.
fit ille quod ei vifum eft Icd Auguftinus rcfponfioncm ejus contcmpfit
;

nec dignam refutatione judicavit. Ad poftulatum vero Dulcitii rrfpon-

dit illorum infaniam non debere ubftarc quominus ad unitatem facien-
dam allaboraret & principis leges exceutioni demandaret.
E^dem leges a Theodofto Juniore renovati lunt lege data jo. Maii ,
LexTheo*,
dofii ju>
anno Sed paulb pbft Donatiftarum fctfta Vandalorum irruptione 1 nioni
418.
legibus Imperatorum tuta fuit. Nonnullis etiam ex iis qui fc Atiano- Doiuti-

rum advcriarios non clTe fingebant, Vandali tavillc videntur. Nihilomi- aiu
nus camdem plcrique eorum ac Catholici Ibrtcm fubierunt & fub Aria-
noru n jugo mileram vitam traxere. Certe Faftidiofus Epifcopus Arianus
cujus verfci referuntur a Fulgcntio , Donatillas ique ac Catholicos infc*
ftatur.
I

Superfuerunt tamen diutiflime in Africa Ichifmatis hujus quamvis ReiiqnTs

Dotuti-
languentis &attriti reliquiz, ut ex epiftolis Gregorii Magni ad Afros fbttim id

datis liquet , ex
quibus intelligimus non paucos in Africa Donatiftas rntum
ufqiie fx»
fuillc eorilmquc numerum ht* iplb tempore licet a Gennadio Exarcha culum.
compcfccrentur crevide , plurcs ab eis in fuam (eiftam addudos re- &
baptizatos, quoldam etiam Catholicos Epilcopos ab iis ex Eccleflis fuis
pullos. Cui malo ut mederetur Gregorius , juftit lynodum congregari
quam habuit Dominicus Carthaginenfis Epifcopus omni cura incum.
bens, ut Africanam Ecclcfiam ab hac labe purgaret. Adversus cos tum
temporis a Mauricio Imperatore mifta funt relcripta, Icdconqueftifunt
Africani Epilcopi ea exeeutioni non demandari. Qua de re miliis Afri-
canorum ad cum litteris certiorem fecit Gregorius Imperatorem, rogavit-
que ut levere in eos animadverteretur. I ple vero EpilcopisAfricanis Icripfit
Donatiftas Epilcopos qui ad Eccleliam accedebant ea lege recipiendos,
ne pateret eis ad Primatum aditus.
Ita per ter centum annos & amplius in Africa duravit illud fcliilma
,
quod infaufto tempore ac omine ortum
;
fub Conftantino neque judi-
ciis Ecclefia Ilicis neque civihbus extingui potuit j (ub Conllantc Impera-
xlvii j Hiftoria Donatiftarum.
tore comprefllim, ad tempus fub Juliano recruduit, ac per multos an-
nos magnam &
Africi partem implevit ; donec (criptis , dilputationibus
Icpbus Imperatoriis imminutum eft &
ad paucos redadum , quorum
infelices hiredes ad lextum aut (epeimum ufque liculum in aliquibus
Afiici angulis latitarunt.

GEOGRAPHIA
 1

De Schifmate Donatidarum. Lib. I. 9

tus ( 14 ) : ncc aliquem * illorum efle , ad quem hortus ille pertinear in
,
quo Deus arbufculas plantat. De quibus hireticis quamvis ad prarlcn-
,
tem non pertineat cau(am,quoddiu locutus es, & luffecerat& abunda-
bat. Sed miror, quid tibi vifum cll ,
etiam vos iplbs cis adjungere , quos
clTe fchiimaticos conftat, dum Ecclcfii dotes & hircticis iphs & ,
vo-
bis fchifmaticis dcnegadli. DixilU enim inter cartera , Ichifmaticos a vite,’
velut larmcnta efle concifos : dclbnatos pernis tanquam ligna arida
, ,
gehenna: ignibus rclcrvari. Sed video te adhuc ignorare Ichilma , apud
Carthaginem a vellris principibus fachim. Quzrc harum originem re-
rum ,
& invenies te hanc in vos dixifle (ententiam
,
cum fchilmaticis
hircticos Non enim Cicilianus exivit a Majorino (ij) avo
|bciafti.
tuo (16) Majorinus a Carciliano ncc Cicilianus recellit a Caihedra
:.(cd :

Petri vel Cypriani (17) Icd Majorinus cujus tu Cadicdram (edes

,
;
,
quz
ante mliim Majorinum originem non habebat ‘ ig ). Et cum hic ita
( gc-
fta ede manitelblTimc conftet &: vos hzredcs efle traditorum &: reiiil-
maticorum evidenter appareat : fatis te miror frater Parmeniane cum
,
Ichilmaticus fis, fchilmaiicos hircticis jungere ' voluilTe. Aut fi fic tibi
videtur, S; ita placet cumula illa ^ qui a te paulo ante lunt dicia.
;
(19 )

!'ARtANTES L E CT ! O M£ S.

[* ^ec aliquem, ] In M
S. S. G. nec apud aliijuem , hau J re Ah.
[
^ Tleftmatoc,
] In
MS. S. G. definaiii. yNen habebat.^ In MS.S. G. [ *
]
In VSS.
S.T.SeP.S.e»4?««,lcdpcrperim. ['Jumete.] Ita in omnibus MSS. iiun ut m
f
ciliiis, adjui^ere. [ Cumula ill,t. ] Mendoliilimc 111 eJitn habebatur cenfj Ula
hieliiis in MSS. S. T. ie P. S. cm ilL. Hanc
rdlitutionem debemus MS San-
Cermanenn.
ANNOTATIONE S.

(i4)NlC A K H U l U M. (X.UO t I 6 t TOR guftini : JVw Dnutym , rm dimii$

;
atfii»
tist S I 6 N A TU >. Per funcetn Imcl i- fMtm Ceii 4 m , /.udum fi" PuirattaunuMt mlt n#-
ere vidciur (iJem: pet lon iluma rymbo!um,aut mi/i* mUU fsijimrdi.
, Indi enim infcm tantum
g ip^rmi Iit i‘u Tcttull, lib.de Pormteniia, >tc/I Catum Se Luciu.n fuiiTe e prim -r
,
p b k £*
Hincapu-i Veteret biptirm-Jt jwfcopis Donatiftarum ; at rtKajiincnfi U<>na. C
fxpi iciilu n dicusir.Op .ipfc 1. Urum EccLHx pixKi^s
1. li luidc, hinc noo beni
tmcMjiM MHetn fjffe di daiikm i undi HtrttkimM colligitur.
fofpu vtl ipfi hbm , vtl mli»t petdre , ^ ft 'i
fi. (17) ACatnidra
Pitri vii
fU/btfi
f
$J efifymbilm-m CdubtlU im
)
m» e Y f R I A N I. Eadem arcumrn-a legere cft
vtru-n 4pt Pr tiM pefinni. Er in apud Cypiiaimm in Lib. d* VnUdu EttUfie , Sc
fra io hoc libro : Bttk fiibjUxifii us Mamlurn «i Ep« 4j. Cathedra fcu Sede» Epifcopalis , eft au»
, ^
btu Mptrirt n»n Uett 4 dfiiPem'h« cft beni hrraicit claritas irgcndx plebis v> Epilcopaiu«» <)ui unus
abftulilli poielUtem n>»tuf>«b ricrobiptilmuc. rft• <uj<>s in iblidum a iinguiis pars tctuiut.
V^i
(15) Exivit A M
aiorimo. Cxcitianm pii- Epifeopain fosim legitimi conliitutam ordi- &
musciac otiinaius Epiicopis, Mjjorinut conila
cum
natum non au iit . i' d ab eo recidit , vel Te , &
otdinaius ab s Ju« com nunionc d;(civtc> vclaluroprotpirc..|ioh.bet j recedere mcriib
(16) MajorinoAvo tuo. PrAdec. nb dicitur a CatheJia Epifcopi Tui & i Cath.dtI
re Crilicet Donati, <jui poft Mijoiinum Cii- Petti, hoc cft ab Apsiftoiki fede. cumqua Epif-
tha;*incQlcm Caihedram mvaleu'. Auguft. in oopuj illecommuni mc junduv elL
Lib. Retrad. i. e. 17. Z'» inbm Ub/is inspuit
, , (iS) Oricinsu nom haiirat.
C9Mr4 Ep'fial 4m Pwinridjfti^ iJMMbJidrum Cmt.
KtifJimut nulli luccedebM. Czcilunus Mcofuria
tbM^uinifif Epijnpi finX'f-nf^bM 4i$. Idem Dn icslcm fic cathedram h bebat
:
poft p-lug montem
Aaggft. Lib. contra E^. Parin. Ma|onnum,< in ejus locumiepitim^rulFeiftus fti.tat* A: Mijo»
Donatum uim vi Imi ner , line In
ic Parmenia - nnutru!lum hibihac ptxdsX'c(T>rcm.
rermcdioluccciriminumctai. Qjod autcnuj'ii I (a9) Cti u L A ILLA Poft baoc
I
rcftiru*
dam mfemm ex SermoQi: S. -Ibni , de Pete' Am tionem, nlh-linhor loc». qui Expoliiorcimitum
<#'Cix'U 4«,an.ccollaron‘T.nh.bi. *,Ct?jm H in mo lumt.Hlcrat .difficulniu fupcieft. Vide
JLueium Epircop'). fuiiT: Cuihioi m intcrDo.1 qiidi principiistirsadycriiii te lcquatuii|i inte*
natum Se Paxmcnununi« futile clt Eo verba Au 1 bxrcucos fic Ichifmaticos nullum dUctimen cftj
 ::

I o S. Optati Afri Milevitani Epifcopi,

Dixidi enim fieri non po(Te, ut fallo 'biptifraite inquinatus abluat, im-
mundus emundet, perditus liberet , reus veniam
liipulantator erigat
,

tribuat ,
Bene ha;c omnia ‘ potuerunt ‘ ad Iblos h.rre-
damnatus ablolvat.
*
ticos pertinere fallaverunt (ymbolum : dum alter dixerit " duos
qui
,

Deos (io), cum Deus unus fit ; alter Patrem vult in petlbna ^Filii cognofi
ci*i alter carnem (ubducens (ji)Filio Dei, per quam Deo reconciliatus
ed mundus; &: exteri hujufmodi, qui a facramentis Catholicis alieni ede
nofcuntiir. Qture pocniteat te talibus hominibus etiam fcbifitiaticos ad-
junxille: in te enim convertidi Icntentii gladium, dum xdimas, quia
alteros appetebas: & non attendilli inter Ichifmaticos &hxreticos, quam
fit magna didantia. Indecd, quod ignoras, & qui fit ianida Ecclcfia:

& fic omnia milcuidi.

^*’’'“ °*-*^* *‘ fimplex & verus intelleftus in lege \ fingulare
N «Ec*
‘

cleS* Ct- 4c vetilliraum (aeramentum ,

& unitas animorum. Schifina vero ,
Iparlb
pacis, diflipatis lenfibus generatur , livore nutritur ,
imulatione
&°ii*WC.
suiii. &t litibus roboratur ,
ut delcrta matre Catholica, impii filii dum foras
exeunt, & Icicparant (ufcvos fecidis) a radice matris Eccicfix, invidii
falcibus amputati, errando rebelles ablcedunt : nec podunt novum ali-
quid, aut aliud agere, nifi quod jamdudum apud luam didicerunt ma,
trem ( ;i ).

Vim Haeretici vero , veritatis exules , lani & veridimi ‘

fymboli deler-
* hirc- fandi Eccicfix impiis lenfibus depravati , contempto
«icorum quod bene f.erant geniti, ut ignorantes & rudes deciperent, de lenalci
**'”'*
OMtlCO-
voluerunt. Et qui jamdudum vitalibus padi fuerant cibis, corruptela
tum dif- milx digedionis, in perniciem milerorum , difputationibus impiis vene.
criffiine.
na mortifera vomuerunt. Vides ergb , frater Parmcnianc , hireticos a
domo veritatis latis extorres ‘ falla baptiCnata ,
lolos habere varia &
quibus inquinatus non podit abluere , immundus emundare , fupplanta-
tor erigere, perditus liberare, reus veniam tribuere
,
damnatus ablbl.
vere. Bene claufidi hortum
benerevocadi claves ad Petrum hxreticis:
bene abdulidi colendi potellatcm, ne arbulculas colerent ii, quos ab

V A KIANTtS LECTIONES.
f
^ In editis &inMSS S.T. 5cP.S.m^//S. ] Deeftin MS.S.G.
f* /'otverant.'] ItiinomnibusM^S. Malcmcdicis^»/fr»w/. ttiin MS.S.G.
In MSS.S. T.&P.S. &inedtns, non omnino mali. [* Dtx:nt.] In MS.S.G.
dixtt. In MSS. S.TSc P. S. /« InMS.S.G.
to^nofeere. [‘/«/tg ]
XwcdxM^intellizjtrc atque id in MSS. S.T. &P.S.
C*ci magil

Irridet in quod habetur in M^. S. G. ut ('ctlicic nocx Eccicfix Catholica: finr,

finecra fides, qux »n genuina fingularis ac vcrifllmi facram.nti hoc cll, fymboli,
,

intciltgentup fitacft,6:unifasanimonim. In MS.S.G. vtrr.

rij. In MSS. S. G.fi' forti vana.

ANNOTATIONES.
() 0 ) A IT I R o txeaiT DUOS dios. (jl) AiuD suam o t D ici R H 11«
CerdoD , Maroion. M A T R i M. Ecclelum rciltcitqucpti^GscBV
()i}ALTSIl CARNIM SUBDUCIMS. cm mucr.
Valcminus & alii Docrec.
GEOGRAPHIA SACRA
AFRICA SEU
Kotitia omnium episcopatuum
ECCLESIA AFRICANA.
ExColUuoneCArthaginenJi , Notitia Epifcoporum Jfrici fub Hu^
nerico, ex Concilio Carthaginenfijub Cjpriano , ahifque Conciliis
tim Africanis , tum generalibus , ac Monumentisfigrts propba^
ms excerpta.

F R I c « nomen triplicirer olim & nuric acceptum legi-

mus. Primum pro tertia orbis parte, quz ab Alia Iflhmo
,

vel Nili oftiis dillerminatur

,
&
undequaque mari ambi-
tur. Quoterrarum tradu noh modo provincia: qua
in
mari Mediterraneo alluuntur , Mauritania lcilicc't Zeugt-
,
cana provincia cujus caput Carthago, Libya, /Cgyptus : fed & in- &
teriora terrarum Antiquis vix nota jEthiopia: appdlatione defignata
,
continentur. Haud tam late patet altera tAfnc* acceptio, juxta quam
non modo jtthiopia ab Africa lecernitur &
hic peculiarem dicc-
,
fed
cefim, ut aiunt, conftituit, ab itgypto dillindam,&ab Occano, fcili.
cet Atlantico ad intimum majoris Syrtis linum ptotenditur qui pro-
:
vincias Mauritaniam, Numidiam ,
Tripolitanam & Zeugitanara con-
tinet. Hic autem ultima provincia Proconfularis
,
Africa nomine pro-
prie donatur, qua tertia cft , eaque (IridilTima hujus vocis acceptio.
Africa fecundum mediam illam acceptionem ab Occidente & Septen-
trione littorum obliquo (patio mari aRuitur patetque in longitudinem
,
latus ejus Occidentale ab Atlante ad Cotes Promontorium juxta fre-
tum DM. pafTuum. Inde a parte Septentrionali ab Herculei freti oftiis ad
Mercurii Promontorium fecundum Plinium funt m. padiium mcx. fecun-
dum Antonini Itinerarium mccccxxxi Cn autem loli , hoceft
:
,
(Inuum
f
 AfriCcE. li

rio ,
non propterca tamen exidimandum cft duas fuiflc provincias Nu-
midiz, (cu civiles ,
feu Ecclenadicas. Nam c duabus Numidiis una (em-
per coaluit provincia ,
qus unam tantummodo Metropolim urbem &
unum Primatem habebat , ut condat ex concilio MiUvitano anni 40X.
in quo datuitur ut AnU^s Unmidit tpud primam fidem fit (i i» Me-
, CoafiancaBi
tropoli, ideft Ecce unam Metro^lim Sc unum Primatem
totius Nuraidii. Et ne quis dicat de una tantum Nunaidii hic agi; in
concilio Carthaginenfi anni 597. Qrefienaamts dicitur prime fidis 3^
midiamm Epifiopm: in Grzco «fdvit luiSi/yar dV fio S. Augu-
dinus cp. 59. ad Viidorinum agens de concentione quz erat inter <nos
Epilcopos circa Primatum Numidiz , omnes Epifcopos Numidiz uni
paruide Primati fupponit. Sunt qui Sitifcnfcm Mauritaniam, quz dein-
ceps a Numidia avulia provinciam peculiarem condituic , alteram diifle
c duabus Numidiis ccnlcanc. Sed in concilio Cacthaginend anni 419.
dilertedidinguntur Numidiz duz a Mauritaniis Siiifcnd Cxia- &
rienfi.
Circa tempora Theodofii Imperatoris Africa in (cx ed divila provincias,
quz a Sexto Rufo, &
in Notitia imperii enumerantur, funtque Africa
dritfie (umpta, five Procondilaris provincia, Numidia, Byzacium, Tripo-
lis , Mauritania Sitifenfis, &
Mauritania Czfarienfis. Tingitana v rb ab
Africi avulfa Hilpaniz attributa ed. Eamdem dividonem provinciarum
& formam induit Eccleftadica -majitl» , ut cx conciliis cx univerfis Afri-
cz notum ed , in quibus fex illz provinciz enu-
provinciis congregatis
merantur. Sunt qui Sitifenlem provinciam exidiment non ante annum
419. inter Ecclefladicas Africz provincias locum peculiarem obeinuide
& Primatem habuide, idque ex canone 17. concilii Carthaginends hu-
jus armi. Sed hi oppido falluntur. Nam in concilio Carthaginenfi anni
)97. legati Mauritaniz Sitifenfis provinciz fuz nomine leguntur Car-
,
tilaginem venide ad concilium £e omnia podulata detulide quod Iblis :

provinciis
,
quz primas Icdcs habebant , licebat , ut condat cx Canone
18.Cod. Afric. In cpidola Augudini ad Viidorinum , quz nunc ed 59.
anno 40I- (cripta dilerte habetur non canium duas ede Mauritanias,
(ed ucramque luum lubere Primatem Legi, inquit , in eadem traclaria
:

etiam ad Mauritanias ejfe /criptam , quas provinaas /iimus habere 'Vrima-

tes. Anno 401. Nicetius Sitifenfis qui concilio Milevitano interfuit vo-
,

catur Epifeopus primz (edis Mauritaniz Sitifenfis. Armo 403. Lucianua

& Macrianus Sitifenfis provinciz Epifeopi , legatione funguntur in con-
cilioCarthaginenfi. Anno 407. (cparacim enumerantur Sitifei^s Epifl
copi ut provinciz a czteris diverfz. Anno 411. in collatione Carthagi-
nenfi (eorfim enumerantur fex provinciz, &: intereas Sitifenfis : Fiefti
fiiut unvverfi de omnibus fidlicet pnn/inciie oA/ricanis , id efi , de promincii
Procon/ulari ,
de pravincii Bytacenfi , de Numidia , de Mauritaniis Si.
tifenfi (p; Ce/arienfi (g) de Tripolitani prtnincii. Et cap. 71. colL Carth.
diei 1. .3 ; de numero dubitatur, eant provinciales ad Mauros, eant ad Q^umidat,
eant ad Bpgacenos, eant quoque ad Tripolitanos , eant ad provincia 'Procon-
fidaris. Anno 418. Legati eliguntur ex hac provincia qui Cartlugini de*
 ,

lij Geographia facra

morentur. Demum initio concilii anni 419. Legati Sitifenfium nomine
prsientcs adlunt concilio antequam Canon 17. fuiflet exaratus. Nihil
ergo abfurdius quam fingere tum primum in hoc concilio Mauritaniam
Sitifeniem , diverfam a Czlaricnfi provinciam Ecclcfillicam confiituifle.
Quod fpcdtac ad Canonem 17. concilii CarthiM|penfis anni 419. in co-
dice Canonum Ecclcfi* Africanz fic habetur®P/4a(««r AfuwmavM J».
tifinjis , M
pofluU<vit , Primatem provincia H»midia , ex cujus cuctu fipa-
ratur: utfimm habeat Primatem: quem tonfentientibus omnibus Primatibus
provinciarum Africanarum , & onmibut Epifiopis ,
propter longinquitatem
hatere permifa efi. Ita Icdhis ifte Canon , Sitifeniim provinciam Prima-
te fiio fpoliaret ,
camque Primati Numidia: fubjicerct, quod a Sitifenfii
provinciz Legatis poltulatum, aut a fynodo decretum efle nemo dixe-
rit. Aliter porro legitur ifte Canon in duobus manuferiptis in hanc len-

tentiam : De primatu Mauritania Sitifenfis. Primatem n/eri proprium cum

Mauritania Sitifenjis Epijcopi poftularent ,
om«if concilium Epijhoporum
midia, confentienttbus omnibus Primatibus n/el uuin/erfis Epifiopis provin-
aarumjfricanarumypropter longi itineris novitatem, Primatemhabcrepermijpt
efl. fum confilio farthaginenfis Ecclefa falEum efi. Eodem modo Ferrandus
hunc Canonem hujus decretum exponens in breviatione Ca-
legit, ita
nonum c. 81. Vt Primatem proprium Mauritania Sitifenfis habeat. Sed ita
intelligcndus cft ille Canon non
quafi tum primum Primatem habue-
rit provincia Sitifenfis, cum
contrarium ex di<2 is apertd conflet; Icd
hoc fenfu quod tum confirmatum ipfi illud juris concilii decreto,
fuerit
idque conlentientibus Epifeopis Numidix qui huc ufquc reclamaverunt.
Hinc fortd in epillola concilii Cabarlulfitani quod anno 393. a Donaci-
Ilis celebratum cft, unius tantum Mauritanix fit mentio, vikx fanUifiU

mis fratribus atque collegis per univerjam Africam , hoc efi provinciam Pro-
conjularem, !f(umidiam, Mauritaniam , Byzacenam ei Tripolim con/iitutis.
Sed uti jam obicrvatum a nobis cft concilio Catholicorum anni 397. ac
exteris deinceps adfuerunt Sitifenfis Mauritanix Legati tanquiim pro-
vincix Africanx ab aliis diverlx , fuumque Primatem habentis. Quam-
quam autem Tingitana Hifpanix foret attributa ,
atque inter provin-
ciasAfricx non amplius numeretur , in iftis conciliis attamen hujus
.
provincix Epilcopiacccnfebantur Epifeopis Mauritanix Cxlareenfis, ut
conftat ex Notitia Epifeoporum Africx (ub Hunerico digcfta, in qua
Tingitani provincix Epilcopi fub Cxfarienfi Mauritania recenfentur.
Hinc veriCmile eftTingitanasEcclcfias (emper ad Africanam pertinuit
fe unde in epiftola Siricit ad Himmerium Tarraconcnftm , Hifpania-
:

rum provincix quinque tantum enumerantur Tarraconenfis , Cartha- :

ginenfis , Bctica , Lufitania , & Gallecia , nec ulla Tingitanx fit mentio.
Demum Juftinianus Imperator recuperata Africa anho xrx vulgaris 334.
Conftitutionc fiia, qux extat in Codice Inftit. L. i.Tit. 17. hanc regionem
in priftinum ftatum reftituit & in fex diacefes partitus cft , Tingitanam
Carthaginem, Byzacium, Tripolim, Numidiam,Mauriuniam, quibus
Sardiniam adjecit.
Unicuique provincix (uus erat 'in Africa Primas , verum non ut in
aliis

•
1
 ^
r

Africje. liij

aliis orbis partibus Eccicfiallicx Metropoles Metropolibus urbibus alE-

XX eranr.lccl illic tota Metropolitani Epifeopi auctoritas feniori Epifco. Afric*.

po provincix deferebatur, fi Carthaginenfcitiledem excipias, qui non

tantum provincix Proconfularis certa Metropolis crat^ Icd & totius
Afficx Occidentalis caput: Atque hinc non dicebantur vulgo Metropo:.
litani, Icd Primates, utlxpc fiepius vocantur in conciliisA&icanis,Mc-
tropolcon nomine Metropolibus civilibus (ervato. Hinc Primates non
Icmper ejufdem ledis Epilcopos fiiifle comperitaus, (ed diverfaturri. Sic

Numidix Metropolitanus Cypriani tempore erat Novatus Thamuga-

denfis, u( conftat cxconcilioCypriani. Anno joj. Secundus Tigifitanus
ex Optato. Anno 395. Mcgalius Calamcnfis ex Augullino. Anno jyy.Cref.
centianus alterius ledis Epifeopus ex concilio Canliaginenfi. Anno 401.
& 401. Xantippus Tagolenfis ex Augullino. Anno 411. Silvanus Summita-
nusex collatione Carthaginenfi. Anno 418. Valentinus Valanenfis. Anno
484. Felix Bcrceritanus ex Catalogo Epilcoporum Catholicorum Africit
fub Huncrico. Similiter ByzaceUx provincix Primas tempore Cypriani
Polycarpus Adruraetinus. Circa tempora collationis Carthaginenlis Mi-
zonius Zellenfis. Anno 417. Latomius Tenitanus. Anno 418. Donatianus
Teleptenfis. Tempore Hunerici Nobafinnenfis Epilcopus. Mauritanix
Cxfaricnfis Primas in collatione Carthaginenfi ell Martinus Taboren-
fis. In catalogo Epilcoporum Africi fub Huncrico Glotinus Juhccnfis.
Mauritanix Sitifenfis anno 401. Nicetius Mctropolcos civilis Epifeo-
pus7 fed in collatione Novatus ejufdem ledis Epilcopus nullam habet
prxrogativam j & anno 408. legatus ell nomine provincix lux, non igi-
tur priles concilii &
Primas. At tempore Hunerici Primas ell Rufinus
Tamallumenfis. Ex quibus abunde conilae Primatum feu Mctropolid-
cum jus in Africa non fuiHe annexum Mccrtmoli civili , led antiquitati
Epifeopi ,
& fic Metropohm Ecclefiallicain fuillc Icdem lenioris Epif.
copi.
Idipfumnon obfcurc tellacur Augullinus, cum quxrit a Profuturo
epill. 149. nunc 38. quis Megalii Calamenfis in Primatu lucceflbr fit.

Succefiirem 'Prinutus tjui mjji <volum»s , & ep. a6i. nunc 199. (fi tamcil
ejus ell hxc epillola quam multi eruditi in dubium revocant ] Icribit ad
Cilellinum , Prilco provincix Cxlagenfis Epilcopo Epifcopatum elle re-
litEum, ei tamen conditione, ut ipfi non pateret aditus ad Primatum
ficut exteris : C/amer, inquit , ‘Prifius pravincit CtftrieKfis Epicopus
ttMt td Primitmm loau fic»t eneris mihi puere debut ,
usu Epijcopuus
mihi reminere non debuit. Unde Primatum omnibuS
luce clarius infertur
Africanis Epifeopis patuilTe ,nec Metropoli civili annexum fuillc, quan-
doquidem Cxlaricnfis Antilles , qui Mctropolcos civilis Epilcopus erat;
non privatur jurcMetropoliticoEcclcfiallico, led aditus ei ad jus Metro-
politicum intercluditur. Epill. 117. qux nunc ell 59. exculat le Augullinus,
quod ad concilium Numidix vocatusaViiUorino, non venerit, ebquod
lcnexXantippusTagolcnfis,rc^liusTagorenfis,Primatumfibi vindicaret;
proinde & jus convocandi concilii. Quod fi Mctropolitica jura urbi fiiif

frnt annexa, de Primatunulla potuilTct interEpifeopos cllc difficultas, cuni

A
Ut Geographia facra
dunifefhim foret, ejuz urbs ciTct Numidiz Metropolis, Ut autem li-
quido conllet contentionem tantum fuifle de antiquitate Epilcopi , non
autem de urbis dignitate, confulcnda ell concilii Milevitani anni 401. dc-
finiiip, cui iplcXantippus aberat Primatus Numidic ]ure fruens, ut vi-
dere efl Can. 53. concilii vulgo Africani. Hzc autem definitio ejulmodi

eft c. }6. Plttuitut qmcumqiu deinceps ah Epifiopis ordinantur perprenne.

eiaa Africanas, litteras accipiant ah Ordinatoribus fias nuam eorum confirip-
tas continentes conjulem (A diem , ut de pofleriorihus vel an.
nulla altercatio
urioribm oriatur. Ex his intelligere ell totam inter Epifeopos Africanos
dignitatem ab antiquitate Epiicopatus fuilTe repetitam ; nullatenus au.
tem ab urbis magnitudine aut dignitate. Spcciatim vero de Numidia
idem conflat cx canone 33. in quo flaturum efl , «t matricula , Archi.
VMS Numidia apud primam fidem fit, (t) in {Metropoli , id ej?, fionflantind.
£cce apertam diftindlioncm Metropoleos civilis , & Ecclefiallicx prop :

tctCa audior vitr S. Fulgentii c. 19. tellis ell, Fulgentiuih in concilio

Juncenfi, CJuovultdco in contentione de Primatu prilatum, jus fuura
illi poflca celfifTe ,
quo relato fiibdit audior ille : Vbi fimf nunc illi qui-
bus eminendi fitper cateros dominentur affeHus qui fi etiam fuis prioribus
,

anteponunt, indebita jibi privilegia vindicantes l Ecce beatus Fulgentius nec

Trimatum quem meruit , defendere voluit. Primatus ergo apud Afi^icanos
Epilcopos ipfius Fulgentii tempore prioribus debebatur , nec ulli ledi
annexus erat. Demum Vidlor T unonenfis in chronico refen Boetio By-
zaceno defundlo Primafium Adrumetinum damnationi trium capitulo-
rum confenliffe ut primatus jute frueretuf. Hic mos in Africa perman-
fit ulque ad tempora Gregorii magni
,
nam is lib. 1. cp. yj. ad Epilcopos
Numidix llatuit: Vt illorum confiutudo de Primatibus conflituendis ,
cate-
immota maneat, exceptis his qui ex Donatiliis ad Epifiopa-
rifque capitulis
tum perveniunt, quos provehi ad Pnmatds dignitatem etiam cum ordo fle-
ricorum eos ad lacum eumdem deferat , modis omnibus jmohibet. Igitur tem-
pore Gregorii inter Africanos Primatus non erat Icdibus annexus , Icd
eo antiquiores omnes Epilcopi indiferiminatim fruebantur, exceptis
iis qui fuerant hxretici , quos ab hoc jure excidere vult Gregorius
:
quem-
admodum olim Augullino telle ab eo excideral Prilcus.
Quiitctiam in provincia Proconfulari liimmus honos habebatur an-
tiquiori Epilcopo , hcet cum prxcedcret Cariliaginenfis Epilcopus totius
Africa; Primas. Sic in concilio Carthaginenfl 11 . Vidlor Abderitanus-,
& in tertio ejufdem nominis Epilcopus Pupianenfis , exteris , excepto
Carthaginenfl , prxfcrunmr : &de hoc Vidlore hxcait Epigoniusc.34.
cod. Can. EccL Afric. Astate pater , (i ipsi promotione antiquijfimus , vir
laudabilis ,
frater (i collega nofler Vitior vult hanc petitionem generalem
omnibus effici.

Uno verbo in Africarumhonor, tum dignitas, tum etiam jura &

privilegia Epifeoporum tribuebantur antiquitati Epiicopatus, non au-
tem Ecclefixcui prxerant dignitati. Id conllatex didlis, prxeipuevero
ex epillola Augullini 59. in qui queritur Ic tertium nominatum qui
,
haud ita pridem Epilcopus erat, cxtcnTquc qui antiquiores erant, prx-
 ; ,

Africa. Iv
pofitum; inquit, Ms
injuriofi efi fitit
,
mihi ia<vidjofi ; &
idque luculenter confimutur cx Can. j«. concilii Africani fupra
re-
lato.
Czterum ab hac lege fempef excipiendus Cartliaginenfis Antiftes
qui univerf* Africa: Primas erat &
Exarchus ,fcu ut ita loquar Patriar-
,
cha. Diu ante ipfummet Cyprianum Agrippinus hoc jure fruebatur,
is
enim a Cypriano reliquorum Epifeoporum Prifes fuifle infinuatur •

qmdtm, inquit, am uteris Epifeopis qui illo tempore in pnnincii

g^Nnmidii Ecde/Um Dei gubernebant ,Jiotuit.
Maxima quoque hujus fedis privilegia & jura in epiftolis Cypriani
elucent: fic ep. 45. totam Africam provinciam luam
vocat: ^niam,
inquit, /ar/awjiyS eft nofln provincia, habet Numidiam
duas Maurita- &
Hinc cx univcrfis Africi provinciis confulitur
niae Jibi coharentes.
& ref* •
,
pondet vcluti pricipuam audoriiatcm habens ut videre eft
, cp! tq. 6t.
70.71. 7j. & prifertim 6j.
Poft hic tempora illa Carthaginenfis Epilcopi dignitas
non immi-
nuta, ut videre eft cx omnibus concilus Afiicanis, qui
ad hujus Epif-
copi numm fiebant, &
quibus ille licet citeris junior prifidebat, aC
omnium qui gerebantur, autftor &
caput erat: fi qui Icribendi erant
cpiftoli a conciliis, eas diaabat iis omnium nomine
; fubfcribebat : ad
hnjus etiam concihum cx omnibus Africi provinciis &
fynodis provo-
cabatur, ut reguli Ecclefiaftici per totam Africam
obrervarentur ut- ,
que fides illibata fervarctur
, invigilabat : diem Pafchi univcrfis Afri-
canus ipfc nuntiabat, utconftatcx canone Codicis Africani : uno
ji.'

verbo , curam ac follicitudinem omnium Ecclefiarum Africanarum ipfe

gerebat. Unde Aurelius Epifeopus can. jj. Cod. Afric. alit, /e multarum
Ecclefiarum, gf- ordinandorum curam /nfiinere Et poftea , cunilarum fi
Ecclefiarum ,
dignatione Dei fiUicituiinem /nfiinere s quapropter concedi-
,
tur ei ibidem, ut unde bellet, gjl de cujus nomine
fieijfet conventus pro
,
defiderio cujnjque Ecclefia ordinaret Epi/mpum. Hinc tenebatur
provincias
omnes Africi vifitare.ut intelligitur ex canone concilu Carthaginen-
fis anni 597. in cod. Canonum Ecclefii Africani c. ft. abi Honoratus (f
Urbanus Legati provincii Mauritanii Sitifenfis a iunt in concilio Hippo-
nenfi confittutum ejje fingulas provincias tempore concilii vifitandas e/fe: &
rogant Aurelium ut dignetur etiam hoc anno vel alio Mauritaniam provin-
ciam vifitare Quibus Aurelius refpondit Tunc de provincia
Mauritanii,
:

propterva quid in finibus Africa pofita fit nihil/latuimus fiquidem 'vietTui

, ,
Junt harhjrico pr^Het Deus , ut ex td^uadanti non pollicentes venire pojZ
Jinrns ad ^ftram provinciam. Qognm enim debetis
, fratres ,
quia hoc fibi,
tSd Wpohtani ,
tur.
^
Af^e^sgitani fratres potuerunt exigere ratio patete* , fi

^
Hic foMafsc alicui venier in mentem hxc quarllio utrum melius &
,
convenientius Metropolitica dignitas antiquitati, quam urbi fuerit affixa,
de qui quid fentiam , hic mihi videtur aperiendum. Cenleoergb falvo
,
aliorum judicio , longe latius cfTc ut Metropolica dignitas urbi annexa
fit quam antiquitati facerdotii: cum enim alicui ledi affixa eft, is ad<
' 'j
 , ,

Ivi Geographia facra

eam clieitur qui huic digniiati fuftincnda: par eflc At u^iad om-
nes palum antiquitatis jure defertur , tunc ad minus idoneos pervenire
poteft. Pranerquam quod (encclus minus apta cft ferendis laboribus
& illo caret animi ac corporis vigore qui in
Metropolitano maxime de-
(iderarur. Itaque prudenter omnino Gregorius lib. i. epift. yi. Icribit

ad Gennadium Patricium & Exarchum Africi , ut concilium Quholi-

eorum admoneat , ut Primotem non tx ordine loci fc^foptis <vitx meritu
fdciot. ^uoniim apud Deum non gradu eUgantior, fid
'vitn meliorie a^
comprobatur: ipfi 'verb Trimu non pafiim ^Jicu moric efl per 'villat ,/edin
una juxta eorum eleSionem civitate tefideat. Idem tamen Africanis ep. yj.
confietudintm,qu* nihil contra fidem patholicam ufurpare dignofettur, im-
motam permanere concedit, five dt Primatibu conftitutndit g>lc.
Ututfitfruebamr Carthagihenlis Antiftes non tantum honoris Ied&
dignitatis ac audtoritatis prirogativa in univcrlas Africi provincias ,
ac

fpcciatim Primas erat provincii Proconfularis, qui inter alias prima

cenfebatur. Hic inter provincias Africanas media clauditur ab Ortu &
Septentrione Pelago Africo. Ab Occidente dividitur a Numidia linea
dudla ab oftiis Muftim ubi fluvium Bagradam
Rubricati fluminis ad
attingit, & inde retro Occidentem ducla ad Narragaram , atque
versus
hinc ad Ammedcram, ubi rursum Bagradam fluvium attingit & fccac
ufque ad Capfam oppidum Numidii versus Meridiem. Ab Oriente &
Meridie a Byzacena feparatur linea dudla ab Uzita ufque ad fluvium
Bagradam. Tria habet Promontoria; Candidum, Apollinis adverfum Sar-
dinii & Mercurii adverfum Sicilii , qui in altum procurrentia duos
,

efSciunt bnus.
NUMIDIA, Numidarum olim regnum , MafiniiTi clara nomine,
Metagonitis terra a Gricis appellata , Numidi vero fcu Nomades a
permutandis pabulis Mapalia iua , hoc cft , domos plauftris circumfe-
rentes. Ab Oriente adjacet provincii Proconfulari , a qua fuperius det
cripta linea diftinguitur. A Septentrione mari alluitur. Ab Occidente
terminatur linea dudla ab Ampfagi fluvii oftiis versus meridiem ufque
ad Maximianum oppidum. Ab Auftro habet Lybiam interiorem. Hu-
jus provincii Metropolis civilis Cirta colonia,
qui Conftantina ditfta
cft & etiamnum dicitur.

BYZACENA provincia appellatur Regio fertilitatis eximii. Ab

Ortu habet fluvium Tritonem at Occidente Numidiam juxta lineam
:

fuperius expolitam;ab Auftro Libyam interiorem. Hujus urbs prici-

pua Adrumetum.
TRIPOLITANA provincia a flumine Tritone & minore Syrti
ufque ad aram Phileni extenditur: mari alluitur a Septentrione; ab Oc-
cani Tritone flumine finitur ; a Meridie delenis Lybicis.
M AURITAN IA SITIFENSIS habet ab Ortu lineam du-
«ftara ab Amplagi fluminis oftiis versus Meridiem ufque ad Maximia-
num oppidum.
Adjacet ad Occidentem Sitifenfi C/ESARIENSIS, qui a Tin-
^gitana flumine Malva diftinguitur : a Sitifenfi linea dutfta a Promon-
torio
 ,

Africi. Ivij
tofio Occidentali Numidici finus, ubi fita cfl urbs Vabar ufquc ad op-
pidum Tubuius oblique in Oriemem ad flumen Uzar prope Zaratlia.
iitiUnfis caput cIl urbs Sitifis Cifarieufis Julia Cslarca,
,

MAUKlTANlji TlNGlTANzE limites , ab Ortu Malva

fluvius; abOccafu mare Atlanticum: a Septentrione fretum Herculeum
& mare Mediterraneum a Meridie montes Atlantici. Tingis hujus pro-
:

vincia: urbs prateipua.

Totus illctraaus A: antequam Romanis pareret, k poftea innume- Muicini-
doEpifeo.
ros fere' incolas habuit. In eo civiiatcs oppida , municipia, callella vici,
,
,
panium irt
tum indigctum tum colonorum in magno numero fu{rc, & tam Ibii fer-
,
A^ici.
tilitate ac frugum ubertate quam mercatura;
conimercio prxdivcs ex-
titit. Hinc tanta Chrilfianorum in his ad quos regen-
locis multitudo
,
dos Epifeopi plurimi funt conflituti, &tauidcin longe plurcs ac frceiuen-
tiores quam in quibullibet aliis orbis Chriftiani partibus.
Nam in hiSj
Epicopi in magnis tantum urbibus conllitui conlueverant non autem
,
in vicis aut villis& m modicis civitatibus, quod concilii Laodiceni canone
57. & Sardicenfis canone 7. cautum ciL At lex ilh in Africa non obti-
nuit, ubi non tantum in magnis civitatibus ,
fcd in cunefis oppidis ac
nonnunquam in vicis k callcllis ordinati leguntur Iqrilcopi quam Epif-
;
copahum fedium multitudinem jam a primis Ecclefiarum Africanarum
initiis exortam auxit Catholicorum ac Oonatiltarum zmulatitx
Sand
cum in collatione Carihaginenfi dici i. cap. 181. Alypiiis
Ecclcfii Ca-
tholici Epifeopus admonuiffet nonnullos ex Epifeopis Donatiftis
iniillis
(gs- !H fundis tp Epifiopas ordsaMos
,
»0» ;« nliquibiu chitntibus rcgcflic
,
hoc ipfum in Catholicos Petilianus Donatifta inquiens : Sic etUm
m
multos hubes per omnes agros difperfis. Et in hac collatione
frequenter
utrinque obje^um cft Epifeopos de novo in multis locis ab utraque par-
te conftitutos, ut numero vincerent adverfarios. Ipfc Auguflinus
cum
dicEcefim fuam nimis extenfara effe exiftimarct in caftello
, Fuflalcnfi
quod 40. millibus ab Hippone regio dilfabat , Epifeopum ordinandum
curavit , ut docet ep. 161. Sed ne iiidc turbi dilTcnuoncs nafecrentur, k
concilium Carthagincnlc ILlJatuit can.y. ut diace/cs qua nunquamhabue^
runt Epifeopos , non habeant: itU diacefis qua aliquandb habuit, habeat
propnum Et fi Secedente tempore , creftente fide populus Dei multiplica.
tus defideraverit proprium habere reSlorem ejus >videlicet nioluntate
, in cu-
jtss poteflate efi diacefis confiituta habeat Eptfoopum, Non vetat illa lex
,
ne crcicente numero fidelium novus epifeopatus erigatur fcd ne id fiat
,
nifi cx conlenlu k voluntate Epifeopi ad cujus dicxccflm
pettinebat lo-
cus qui ad fcdis Epifcopalis dignitatem evehitur. In concilio
Carthagi.
ncnfi anni 497. canone jj. Cod. Afric. conqucllus elV Epigonius
:

quamzit multis in conciliis flatutum fuerit a catu Jacerdotali, ut

plebes que
in diacefibsts ab gpifiopU retinenttir qua
Epifiopos nunquam habuerunt non-
, ,
nificum voluntate ejus Epi/copi d quo tenentur, proprios accipiant reUores
Epifeopos. Attamen nonnulli dominatu quodam adepto communionem
fratrum
abhorrent, vel certe, cum depravatifuerint ,quafi in quadam arce
tyrannici
fihi dominatum vindicant
, ^ tumidi ac Midi adversus Epifeopum fiuat
u

\
 ,

Iviij Geographia facra

amica erigunt, 'vel conviviis jihi concinnsnta pkbem vel ferjusfu muli-
,

gno favore eofJem yolunt flbi aUocare reSores. ^od quidem in-
illicito

fgne mentis tua tenemus votum, mc^M , frater religiofe Aureli , qui hacfi.
pe opprejppi non curando tales petitores Jed propter eorum malos cogitatus ,
prae e Continuata conplia hoc dico, non debere reclorem accipere eam ple-
bem, qua in diacepfimperjuhjacuit , nec unquam proprium Bpifiopum ha.
buit. ^apropter p univerjo fanhlijpmo coetui placet hoc, quod pno/equutus

fum , conprmetur. Aurelius Epififus dtxit. Fratris, (i eonfiardotis mpri

profecutioni non chppo: fed hoc me (i fecijje , (tf fuFlurum ejfe prpeeor circa
eos fine qui fuerint concordes, non filum arca Ecc’epam (^arthaginenfem
,
fed circa omne facerdotale con/ortium. Sunt enim plerique conjpirantes cum
plebibus propriis, quas decipiunt ,
ut diSumefi ,
earum Jcalpentes aures,
blandi ad feducendum , vitiofi vita homines , vel certe infiati ab hoc con-
firtio fiparati, qut putant propria plebi incubandum, gd «onnunqulm con-
venti ad conci Itum venire detrellant :fia forte ne prodantur fagtia mttuen.
tes. T)ico
,pplacet, circa hos , non tantum diacejes non efe firvandas , ve-
ram g) de proprii Ecclcfii,qua illis mal^ faverit ,
omnimodo adnltendum
ut etiam auFl-oritate publici rejiciantur ,
atque ab ipps principalibus catbe.
dris removeantur. Oportet enim, ut qui untverps fratribus ,
ac toto cmcilio
inhaferit non filum piam jure integro , fed (i dteecefis pojpdeat. At vero
,

tjui fibtmct putant plebes fuas fipicere , fraterni dileclione contempti, non

tantuM dteecefis amittant , fid , ut dixi , etiam propriis publica careant auFlo.
ricate, ut rebelles. Honoratus (i Vibanus Epijcopi dixerunt. Summa provifio
finditatis ttuecuhoept mentibus fingulorUm , puto, omnium rcfp.nfione ea ^
qua profiequi dignatus es ,rJ>oranda.Vniver/!tpifipi dixerunt , placet , pia.
cet. Ec iterum in eodem eoncilio can. j6. Honoiatus g) Vibanus (pifipi

dixerunt. Audivimus conftitutum ,

ut dteecefis non maeantm tpifeopos acci-
pere , nifi con/enfu ejus ,
/ub quo fuerant conftituu : fid in provincii r.ofiri
Cum aliqui forte in dixceji, concedente ea ipifiopo ,
in cujus poteflatefuerant

conflituta, ordtnati fint Epifiopi ,

etiam diacefis fibi vindicant, bocii cor-
rigi charitatis vcflroe judicio, ^ inhiberi' de extero dibec. Epigonius Ipifio-
pus dixit. Singulis Epifiopis jervatum e FI quod decibat : ut ex mafid dtace-
fium nulla carperetur, ut prprium Eptfipum habuijfet, nifi ipfie emfinfium
adhibuijfet concedendi. Sufficiat enim (oncejfrit , ut eadem diacefis permijfi
fi
proprium tantum Epifeopum habeat, tauras fibi non vindicet dixctfis , quia
exempta de fafie multarum fila meruit honorem eptfeopattis fifiipere. Aure.
Itus Epiftopus dixit. Non dubita cbaritati veflra omnium placere ,
eum, qui
in diacefi concedente Fpifiopo , qui matricem tenuit, filam eamdem retinere
plebem, in qui fuerat ordinatus. Quoniam igitur univerfi arbitrorfuifie eno-
data ,fi omnta cum animo veftro emvenerunt ,firmonc veflro eunda rubo.
rate.Vniveifi Epifiipi dixerunt. Omnia nobis hac placuerunt , FS hac nofirl
/ubfcripnme firmavimus , g) /idafirip/erunt. Aurelius Epifiopus gccleJU far-
tbaginenfis huic decreto conjenfi ,
prxledo fib/ct ipfi , fimihter g) ceteri

Epijcopi Juhfirip/erunt.
Ex duo colliguntur. Primum, in Africa Epilcopos conftitutos
didis
fuifle non tantum in magnis civitatibus , Icd in omnibus oppidis, imb Se
in vicis atque calkllis. Alterum , facile novos cpilcopatus credos in di-
 V

AfriciE. lix
vcrfis locis crcfcente numero fidelium, modo confcnrirct Epifcopusad
cujus dioEcefim locus pertinebat. Hinc tanta Epilcoporum in Africa
multitudo. Et quidem iecundi firculi initio Aj;rippinus Carrliaginenfls
Epilcopus concilium habuit Carthagini plurimorum Bpifeoporum tx Afri-
ci ii Humidil : ut Cyprianus in cpiltolis 71. ad Quintum 6e 7;. ad Jubaia-
num tellatur. Numerum non ,
exprimit at lanclus Augullinus
lib. de

unico baptifmo contra Pctilianum, Icptuaginta fuilTc innuit Ius verbis:

Ham illud quod udj ungit de Epifiopo Corthuginenfi Agrippina, de inclyto
mtrtyre Cyprum ,
de Jeptuigtntu Vrntcffonbus Cj/prioni ,
quiu hoc fecerunt
fp) fieri prneeperunt. Sub Donato Cypriani antcccllore in concilio nona-
ginta Epilcoporum damnatus Privatus Lambefitanus, ut Cyprianus te-
llis cft Sub Cypriano tria habita (unt concilia numcrola de bap-
ep. j9.
tilmo hareticorum. In duobus adfuere (IptuagintaEpilcopi, ut tellaiur
ep. ad Juba ranum, &-in tertio interfuilTc leguntur oftoginta (eptem,
priter quos longe plures abfuifle vcrifimile ell. Ac duo liint monumen-
ta, c quibus numerus Epilcoporum Africi certb erui poicll. Primum
cft collatio Carthagincnfis,in qua Catholici fic eorum numerum ineunt:
fubfcriplerunt mandato Epilcopi ducenti Icxaginca lex aderant pri- ,

fentes viginti abefle dicuntur centum & viginti , ac viduati priicrca

j

Ecclefii lexaginta quatuotj ex quibus exurit numerus quadringenta-

rum Icptuaginta lediiim Epilcopalium in Africa, Alterum eft notitia E-
pilcoporum Afrorum fub Hunerico , qui numerat Epilcopos quadrin-
gentos fexagima lex , quibus fi odo demas Sardinii Epifeopos , citeri
omnes ad Africam pertinent.
Poftrecupcratamajuftiniano Imperatore Africam, Reparatus conci-
lium habuit univcrlale Affici, in quo adfuerunt Epifeopi 117 quod argu-
mentoeft ex ingenti illo cpilcopacuum numero, multos adhuc hoc tempo-
re luperfuilTc. Inconcilio Laterancnfi lub MartinoepiftolifynodiciPa-
trum provinci.1 Proconlularis fublcriplcrunt Epilcopi 6p.ex ifta provi ncia:
& Byzicenorum cpiftoli lynodici 4«. Epilcopi. At ejedis ex Africa
Romanis per, Saracenos , triftillima fliic Eccleiii Africana^facies, &
pauci admodum in ea fuerunt Epilcopi ;
ita ut Gregorii VII. tempore
vix tres habuerit Epifeopos, ut ex hujus cpiftolis colligitur, prilertim I.

3. ep. 19. (cripta anno 1076. ubi ait pcrvcniire ad aures luas :
qulid Afriat
qut pars mundi efie dicitur, quaque etiam antiquitus, vigente ibi Chriflia.
nitate , maximo Epifiaporum numero regebatur, ad tantum periculum dene-
nerit , ut in ordinando Epifiopo tres n-,n habeat Epifiopis. Ibidem ait, le
nuper manum alicui impofuilTc, qui IccunJus clEt Epilcopus ;
& cum
tertium cxpoftularcnt ut per cos alii ordinari pollent ,
Icribit in ep. lo.
ad clerum & populum Hipponeniem , & ii. ad Azir regem Mauritanii ,
Servandum Prelbyterum ad Ic ex Atfica milTumad eorum preces, Epif-
copum cITc coniecratum.
Sed ut ad felicia illa Africani Ecclefii tempora redeamus , nos
ex veteribus monumentis nomina fcxccntorum nonaginta Epifeopa-
tuum in Africi eruimus: in provincia Proconfulari fcilicctij^. in Nu-
midia lyy. in Byzacena 13;. in Mauritania Cifaricnfi & Tingitana toti;

u ij
 ,
,

Ix Geographia facra
dem:' in Sitifenfi 46. in Tripolitana j. incerti provincii 78. ex quibus
exurgit numerus 690. Sicut autem omnes epilcopalcs ledes Africi his
comprehendi affirmare non polTum , ita nec aufim afrerere hic omnia
loca uno & eodem tempore fimulfedes cpifcopales fuilTe, Icd nullus elf
ex iis qui non aliquando Epilcopum habuerit , ur ex monumentis Ee.
clefialhcis colligitur. Quanquam autem plerarumque fcdium epifcopa-
lium provincia deted a fiicrit , longe minor clf numerus carum quarum
,

certus fitus in Tabula Gcograpliica potuit affignari. Nam lyy. tantum-

modo locorum cpilcopalium pofitionem certam deprchcndctc potuic
audfor tabuli quantumvis lagax Se in his rebus verfatus : ex iis extant
in Procohlulari ji. in Numidia 71. in Byzacona yi. in Mauritania Ci-
laricnfi 51. in Sitifenfi 46. Tripolitani vero quinque urbes epilcopa-
lcs noti. Atque ut Icdfor Aatim intclligat
,
qui fedes in tabula locati
fint, ei alferifcum habent prifixum , ne fruftraTaboret in perquiren-
dis iis qui lucum fuum in tabuid non habent.
Citerum longe majorem quam ii qui ante nos ea de re Icripicrunt
epilcopatuum fingulis provinciisaffignatorum numerum invenimus Ion. :

gc plurium etiam fitum deprehendit & notavit audor tabuli. Multos

errores fuftulimus cpilcopatus plures in unum compados divifinius,
,

eumdem fipius fubdiverfis nominibus repetitum, unum lub vero nomine

fortiri lubdititia nomina fuftulimus, mcndola aut per-
locum julTimus,
peram emendavimus. Quantum autem in his perfecerimiis, in-
feripta
notitiam noftram cum Caroli a S- Paulo notiii.i
tclliget quifquis voluerit
comparare. Nolim hujus viri eruditioni & labori quidquam detradum:
ac affirmare aufim in ejus notitia & tabula pluiqudm ducentos cfte er-
rores m quos non impegimus. Nec proptcrca opus noftrum numeris
omnibus abiblutum & erroribus vacuum audemus affirmare. Scimus
quam pronum fit & facile in his rebus labi ,
etiam viris dodillimis
Ce in rebus hujulmodi vcriatiffimis. Exemplo erit viri cruditiffimi Hol.
ftenii in hoc negotio lapfus, c|ui inter cpilcopatus Africi numerat Vi-
cum-nigraffim : yicas ,
inquit ,
Ntgrds in territorio Vigenji y^ici-nigrutis
Epift fus Gimndio de itlujhibus /aiptortbus e. 75. At hic legitur legique
debet: AJdepius in yager.ji j' fiu Exienji) territorio <vici non grundis Bpif-
copus. Si qui mlf codices aliter habeant > ut obfervat , mendofos efle

nemo non Quis enim audivit hujulmodi nomen yims nigras:

videt.
Erat equidem in fedes Higieopum majorum ;frd yicat- nigras mon-
Afric.‘i

ftrum cft & figmentum. Itd etiam Duedemfii pofitum ^toaSenemfitis

ut feliciter reliituit Baluzius. Velmanentenps pro Veliciani Vtinenps : yi-

•venfis pro yinenji, & alia multa qui referre longum eflet.

Sed antequam fingulorum epilcopatuum notitiam exhibeamus , de

Carthaginenfis urbis fortuna & litu, nccnon de hujus hccicfia & Epilcopis
pauca primittere operi pretium cITe duximus.

arbisCar*
CARTHAGO, in provincia Proconiulari notitii num. 1. Gricis

thagincn*
urbs notillima, quam alterum poft Romam orbis terrarum
fis. decus appellat Solinus Polyhiftor. A Tyriis conditam elfc conveniunt
omnes, led circa conditorum nomen & tempus quo condita elt variant
feriptores
 • Africi 1x1
Icriptores,
nt advertit Appianus. A Zoro Sc Carchedone conditam (cri-
bunt Philillus apud Eufcbium, Stcpbanus dc urbibus , & Appianus. Ro-
mani & Carthaj^incnfcsa Did^nf muliere Tyro profedla. AliiCarthagi.
nem non uno tempore conditam arbitrantur. Et priorem quidem federa
fuifle qus eorum lingua B«/ra dicebatur, hoc cIl, arx. Id enim
vox illa apud Phuniccs &c Hebratos , qui unius erant labii , He-
lignificat
braice mira, quod nunc iironuntiamus Botjra. Pofteriorem vero urbem
didlamefle Carthaginem a verbo pariter Phernicio ATartia cAad/Aa , quod
Ndtmao fcu V^Qniam urbem fignificat ,
ut dillingucrctur a veteri urbe ,

qua: ipforum lingua K*<A<c<« dicebatur. De tempore quo condita cft,

mira etiam Icriptorura varietas. Tres circa ejus epocham opiniones re-
fert Eulebius in Chronico: primam Phililli , qui eam revocat ad nume-
rum Eulcbianum 808. hoc cft 17. annis ante Trojam conditam fecundum
eumdem Eufcbium. Idem Eufebius ad annum 971. Carthaginem con-
ditam elTe ait anno poli Trojanum bellum 14;. Demum ad annumii67.
obicrvat quofdam hac aitate conditam exillimare Carthaginem, qua in
lententia cll Trogus Pompeius qui Carthaginem conditam ait 7;. annis
ante primam Olympiadem , quod cum hoc anno concurrit. At Didonis
adventus ex annalibus Phoeniciorum colligi potell ; nam ab initio Iro-
mi Tyrioram regis , cujus anno xi. templum Salomonicum crciRum
fuiffe conllat ex facris litteris , ad annum feptimum Pigmalionis quo
Dido in Libyam profugit , fluxerunt anni 138. Concurrit autem annus
(eptimus Pigmalionis anno 3811. periodi Juliana: qui incideret in annum
Eulcbianum 1114. poli conditam Trojam 190. a jaclis templi Salomo-
nici findamentis 1^7. qua; verifimilior cft condita; Carthaginis cpocha:
aqua non longe recedit Jolcphus, qui Carthaginem a T yriis conditam aic
annis 14J. poft templum Salomonicum. Stetit ifthxc urbs Romi amula
per annos 848. donec Cornelio Lentulo &
Lucio Mummio ColT penitus
a Scipione deleta eft atque inccnfa , anno urbis Roma; 608. periodi Ju-
lianx 4568. Jacuitque defolataae diruta per annos ti. Anno autem de-
cum confulcs Roma; eflfent
folationis 13. Cicilius Metellus Baleari-
cus & T. Quintus Flaminius, a Romanis colonia ilhic dcduila fuit au-
iVorc e. Sempronio Graccho tribuno plebis , atque ita oppidum eb loci
inftaur.itum, cui Junonia: nomen datum, Icd aufpiciis non felicibus &
nullo fortuna: fucceflu. At anno poft dclblationem lOi. quo C. Julius

'Ca:lar v. conliil Roma: in curia ca;ius fuithoc Cafare au£lorc ma-

,
iplb

jore copia colonorum eodem mifsa , moenia refeila,

felicioribus aufpiciis
urbs idificiis frequentius exculta & populofior faifla , priftinumque no-
men Carthaginis ei redditum, cum decurreret annus urbis Roma con-
diti 810. jpneurrens cum anno primo Olympiadis 184.. A qua inllaura-
tione adeo rursum fortuna crevit, ut proximis ficulis infccutis, exteras
Africi urbes amplitudine, fplcndore , opibus fupcraverit , nec tantum
provincii Proconiularis Icd etiam totius Africi caput fuerit. Imb & cum
Alcxandril >£j;ypti & Antiochia Syrii dc primo loco inter omnes imperii
Romani urbes contenderit. De hujus urbis tunc temporis dignitate &
potentia egregie pro liio more diflerentem audiamus Salvianum lib. 7.
 ,

Ixij Geographia facra

dc Gubernatione Dei. «Una tantum , inquit, univerlarum illic ( in Afri-
» ea) urbium principe & quafi matre contentus fiim. Illa Icilicet Roma-
« nis arcibus (emper imula , armis quondam & fortitudine , pb(l fplcn.
«dorc & dignitate : Cartliagincnfcm dico & urbi Romimasimcadver-
» fariam ,
& in Africano orbe quafi Romam: qui univerfa penitus qui-
« bus in toto mundo difciplina Reipublici vel procuratur vel reg tur in
o(c habuit. Illic enim omnia officiorum publicorum inftrumcnta, illic
» artium liberalium (chola: , illic hilofophorum officinae, cundta deni-
|

«que vel linguarum gymnafia vel moium : illic quoque etiam copii
«militares Se regentes militiam potcftates, illic honor proconliilaris
«iilic quotidianus judex Se redor ,
quantum ad nomen quidem pro-
« conful, led quantum ad potentiam illic denicjuc omnes retum
conliil:

-difpcnfatorcs. Se differentes inter fc tam gradu quam vocabulo di-

«gnitates, omnium, ucira dicam^ platearum Se compitorum procura-

«tores, eunda ferme Se loca urbis , Se membra populi gubernantes.
Sed umpentibus in Africa Vandalis a Genlcrico anno 459. 19. Oelobris
ir

capta Se occupata eff , ac in potcllatc Vandalorum regum fuit per 4^.

annos , poli quos, a Belilariorccuperatabnno J54. Africa , Carthaginen-
fis civitas impeno reftituta eft. Demum cum |icr annos eircit.r 171. fle-

tiffet, in potcftatcm Sarraccnorum venit, totaque fere diruta penitus

concidit, fortunaque ejus in urbem vicinam Tunetem migravit. Clades

illa accidit imperante Conllantino Pogonatoira: vulgaris anno jgy.

Quod fpedat ad fitum Carthaginis, fic cumdeferibit Polybius lib. 1.

Vtbs namque h/ec Carthago in Jinum quemdam prona , peninJuUque ad figu-
ram accedens , hinc mari, inde lacu maxima fu parte Ungitur, tfihmus , quo
Africa jungitur, patet in latitudinem ftadiaxw. Sitaque ej? intmjus /patii
latere quod mergit ad mare. Vtica modico ab urbe intervallo : in alteroficun-
,

ddtm lacum ef Tunes. Ad qua duo lou cum mercenarii ca^ra admomijpnt ,

Cartbaginen/es a extera regione exclujiffent, ipfi jam Carthagini imminebant ;

ac modi mterdiu , modo noclu ad muros accedentes metu gf- trepidatione maxi.
ma tntus omnia mifiebant. Idem Polybius paulb-pbft fic ait ,
de Amilcarc
duce loquens Cervix illa , qua Africa Carthaginem junxit,
: colles terrenos in
ipsi c-mmi/fone habet difficiles (fj arduos ; inquebis arte munita fune njia, per
quas in regionem patet tranfiius. Tunc autem THatho (
bichoflium dux erat)
omnia beth oportuna loca ia illis colbbusfirmata pt afidiis cujlodiebat. Ad hac,
cum Macarflwvius lucis nonnullis fimiliter tranfitum impediat iis
,
qui ex urbe
in regionem tendunt , ac propter aquarum copiam vado ut plurimum tranfiri
nequeat , M itho pontem ei anni impofitum , qui efl unicus , magna diligentia
suebatur , urbe etiam ad i Ilum extrucla : ex quo fitbat, ut nonfilum exercitus in
regionem ducere non pojfient ,fidut ne finguli quidem buflem effierent , qui
tranfire cmartntur.Hac Amitcar videns ,^c. Idem Polybius libro eodem
bclii hujus ejufdcm caulas Se initia exponens deTunete oppido Ca thagini
vicino lic ait : TMercenarii iriJuccenfi adversus Carthaginen/es , infejliad ur-
bem feruntur g/ quindecim millia pajfiuum ab ei Tunete
;
cajlra ponunt. Erant
hi Jupra vigintt millia. Tum demum Carthagincnfibuserror/uusob oculos obver-
fiari, cum nihil eos/era poenttentia juvabat. Et polf pauca memorat , Gelco-
 , ),

Africa?. Ixii)
nem ducem ad placandos coldcm hos iratos milites cum pecunia ex urbe
Carthagine milTum profeaumque man T unerem at oulirtc : ubi verba
,

Onca cum aliis fic habent : O' r i'«a» /«&' f

/i»TO> i "z^mxSjuof laOi T Tw«5», i» ‘O^ra tik •></».«{ &c.
,

Qiu: verba fignificarc videntur , per mare navigari pottiifle 4: appelli

Tunetem. Judicium loSori relinquo. Et rursum idem libro xiv. Tunes
Carthagine abeft fiadia qutfi c\x. LocHscumoperibns:umfiuptenunrd,/htt
jam ante ofiendtwus, tatas, quique ex omni fere parte Carthaginis
potefi
cmBici. Euiiidcm l>ol) bii locum Livifts in hilloriam fuam translerens
(ic
Icribit; Scipio gravem jam Spoliis multarum urbium exercitum trahens, up.
tivis alidquepreda in vetera caflra ad Vticam miffis , jam in Carthaginem
intentus occupat rchSlumfugd cuflodmn Tuneta. AbeSl ab Carthagine
duo.
decim millia fetmi psfuum , locus tltm operibus, tum fiapte natura tutus-,
qui ab Carthagine con/pici , fi prabere ipfe profptaum tum ad urbem',
,
tum ad circumfufum mare urbi pojfet. Dccad. ni. Iib. x. Strabo Geographo’
rum, quorum (cripta ad nos venare, antiquiHimus, de Carihagims (itu
Jic (cribit : Carthago in pcninfula quadam jacet, qua ambitum habetjla-
dirrum CCCLX. mum dr.tSum ,
cujus /ixaginta Jladiitrum longitudinem, cil.
Ium occupat, quod a mari ad mare pertinet, ubi Carthaginenfium clephmti
flabula habebant , y
locus amplijfimus eji. In media urbe arx
fuit, quam
'Bjrfam -vocarunt , fupercilium fatis ereaum , ciretim circa habit.itum in cu.
,

jus vertice sEfculapii templum erat, quod Afdrubalis uxor capta mbe
ficum
concremavit. Arci portus fiuhj acent (i Cothon parva iujula ac rotunda
, Curipo
circumdata, ad cujus utramque partem fiunt in orbem, navalia. Eam uibem
Dido condidit Tyro , colonis ei adduSlis profeBa. £t odei bene cejfit hac
,
Panis colonia &c. Et mox Quibus opibus ujl , Carthaginen/es /ctlicet ur.
:
,
bemjuam R orna amulamfecire , (fi
tria maxima contra Romanos bella
gefiere.
Qartbaginenfium potentiam maxime ex ultimo lorum bello nfiimare pojps
quo a Scipione A-miliano ipp devifft (d urbs filo cfl ajuatt. Initio enim ejiu
,

belli ccc. uibes in Africa habebant ; in urbe hominum

millia fiptingenta.
Obfijp porri (fi ut ad deditionem JptUarent , coaSli armatuin gravis tradi-
,

derunt ducenta rndli t , eaptapelticorum inflrumentinmm tria millia ne porri

,
iit bellum fieret. Sed ciim rursus bellum gerere dccrevijpnt
,
mox arma fa.
bricari cupire: ac fingulis ditbuse^i .clypei ompa^i in armentarium
refe.
rebantur, gladii ccc. lance^mngentx , (d mille tela- a quaeciupul-
(fi (fi
tis mitterentur: ad quarum funes conficiendos ancilU crines prabebant. Ad.
huc naves xii. habebant ab anno quinquagelimo e foederibus in
ficundo bello
pcrcuffis. Tum veri tametfi in arcem cjufugijpnt duobus menfibus cxx.
,
naves cat.iphra£las conHruxerunt ,(d cum Cothonis cflium prtfidio occupare-
nr, aliud effide re , unde fubiti clafis erupit ; adhuc enim antiqua materies
in promptu erat (effabrarum multitudo publicis alimentis
, fiSlentata operi
faciundo intenta. Carthago tamen tanta cum ejpt, capta eft fd deleta. Dc
,
Utica Carthagincnfi vicina (Ic (cribit idem Strabo paulo ante locum jam
recitatum : Vtica (d magnitudine (d dignitate ficunda eSt a Carthagine: at-
que hac excisa caput regioms fuit ( uua-nXu (d receptaculum (l(ijmrltia
)
Romanis ad res in cAfrica gerendas. In eodem finu fita in quo farthago.
efi
 1 , , ,
. r.w. .

Ixiv Geographia facra

ad alterum tx promomorin qua Jiaum faciunt.
Horum id 9<«k/ "Vti-
,

Hormaum. Vrbes ipfa tta june

cam eft Apollonium vocatur , alterum verti
unam potfn ex alteri PropeVticam Bagrada jluvtus labitur.
cernere.
fita, ut
doeViflimoSigifmundo
Appianus Alexander lib. de bellis Punicis vertente :

Gelenio Sita erat Carthago in intimo finu

:
magno , penin/ulafimilis. Cervix
Ab el cervice lingua qua.
enim eam 'a continente feparabat lata xxv. Sladia.
femijladium lata, excurrebat verius Occidentem^ tuter
Slagnum
dum oblonga
^ mare ,
rvpibus undiqu^ munita , ^ muro murus jimpitee.^ Versus Meridiem ri
triplex erat altus xxx.
continentem ,
ubi etiam Byrfi erat in tervice , ,

cubitos abfque propugnaculis & fanibus ,

qua binorum jugerum fpatiis inter
per circuitum , nixa fundamentis xxx. pedum , fingula
contigna-
fi difl ibant
contignationem perttngebMt. Erant
tionum quatuor. Muri vero ad fecundam
elephanti ftabulaban-
• autem farnicati gj capaces , in quorum infimi parte ccc.
erant quatuor millium equorum
tur, odjunais pabuli promptuariis. Superitis
ftabula cum hordei penuariis. Virorum quoque divetforia xx. millium pedi-
ordinarium locum
tum , quatuor millium equitum. Tantus apparatus bellicus
muro preter diffam lin-
habebat in filis mrenibus. Angulus autem , qui ab hoc
humilis , negUaiis i princi-
guam ad partus fleaebatur, 'filus eratdebilis
^ in alium & ab
pio. Hi portus fic erant di/pofiti , ut navigatio ejfet ex alio ,

claudebatur catenis
altu unum commune os patebat latum pedes lx x. quod
nautarum ufim
Primas portus negotiatorum erat, (i ineo taberna in
ferreis.
medio fuit infria , qua , ficut
multa varii generis. Interioris vero portdsin
navalibus refertas , qua ccxx.
0 portus perpetuas habebat crepidines magnas
,
inftrumenta triremium.
naves caperent. his cella imminebant , ubi condebantur
operis Ionici
Vnum Mitem quodque navale in fronte habebat duas columnas
porticus tam in portu qium tn m.
ut circumfpicientibus reprafentarent fpeciem
frli: tnqul erat ^
prafeSi clafu pratorum , unde tubicen filebateanm
clalficum ,ti praco edicere, & prafeSus profpicere. Erat autem hac tnfrU
ut prafeRus procul vi-
oriportus oppofita,(g) in longum fpattum patebat ,
•
deret omnia , qua tn alto fierent caterum adnaviganttbus non ejjent confpt-
,

cui recejfus portuum: imi nec mtrc.itoribus quidem portum frum intrantibus
cireumdata erant mui-o duplici: (f
fiatim tn confpeOu erant navalia. Nam
tran/mittebat non tranfiuntes per
porta negotiatores e primo portu in urbem ^
verba Appia-
navalia. Hac erat illo tempore facies Carthaginis. HadVcnus
fitum Carthagi-
ni, qui junfta Polybii, Livii ac Str*onis teftimonils
nis cxaiftc reprilcntant. EtG autem ncquidcitl Carthaginis rudera iwnc
tamen peninlula ctiamniim a nautis Promontorium Car-
rubfirtant ,
illa

tlucinis appellatur.
nos memora perve-
Catthi» Primus c Carthajrincnfibus Epifeopis cujus ad
ginenfcf
fcpifcopt. nent eft A G R P P 1 U S. Hujus mentionem fiicit Cyprianus ep. nunc
N
71. ad Quintum , ubi
baptifmum hircticorum irritum efle contendens,
CarthaginenGs Epifeopi ea de re decretura;
£uod
ita laudat Agrippini
eiuidem ft) Agrtppinus bona memoria vir ,
cum cateris coeptfcopts qui illa
Domin, gubernabant jio-
tempore tn ^incil Africi fp) Numidtl Ecclefiam
cotifilii communis examine firmavit.
librato
Et cp. 73. ad Jubaianum
tuit
Apud nos autem non nova aut repentina res eH , ut
in qua hxc a it :

\
 # /

Africse. Ixv
xjrndos anfiimus eos, qui abhemicis ad Eccltjtam ftniutit ,
qmndo Kulii
jam anni /u»t ti longa utas , ex quo /ub Agrippmo boate memoria miro, eoa-
venieutes in unum tpifcopi plurimi hac flaeuerint. Scnbtbat hic Cypria-
• nus anno 1J4. quo tempore longa jam itas intercedebat , & raultianni
clapfi erant a ftatuto Agrippini; ac proinde videtur ille non tertio, ut
vulgo putant , led lub fanem fecundi Ecclehi liculi Carthagini fedilTe.
Certe Tertullianus de baptilmo hireticorum loquens , in libro de bap-
tifino quem circa annum 100. conlcripht, videtur ad hoc Agrippini de-
cretum refpexifle, cum ait; Qrca htereticos fine quid cuflodiendum fit di.
gne quis retrudet! ad nos enim editum e(l. Vathxcwcthaadmjs enim editum
decretum Agrippini dehgnari nullus dubito.
Poli hunc a nonnullis collocatur Cyrus, cujus memoria extat in mar-
tyrologio Romano pridie Idus Julii, & in cujus felbvitate habitura elfc

a S. Auguftino Icrmoncmait Pollidius, verum neutro in loco dicitur fmfle

Carthaginenfis Epifeopus. At DONATUM
Cypriani antcccflorem
fuifle conllat,
ex ipfo Cypriano epillola olim jj. nunc 59. ad Cornelium
Romanum Epilcopum, in qua narrat : Privatum fcterem bereticum in
Lambefitana colonia ante multos fere annos ob multa fi gravia delicia, no-
naginta tpifeoporum fiatentil condemnatum : antecejforum etiam nofi rurum,
inquit , quod ti verram conjeientiam non latet Fabiani (i Donati litteris
fiverifpme notatum. Ubi Donatum anrcccUbrem fuum dicit eodem gra-
• du quo Fabianus erat antecelTor Cornelii, ac proinde ficut nullus fuit
inter Fabianum &
Cornelium in fede Romana, fic nullus inter Dona-
tum & Cyprianum in fede Carthaginenfi.
Huic ergo (ucceflit anno 148. CYPRIANUS, qui palTus eft die
18. Kalend. AuguftiTulco& BalfoColT. anno invulgaris 158. ut habe-
tur in faflis-Idatianis.
Cypriano fucceflit LUCIANUS, cujus mentio fit apud Optatum
1 . 1. §. 19. ubi pridccelfores Cicjjiani in Icde Carthaginenfi , ita enume-
rantur : Frat altare loco fuu in quo pacifici Epifiopi retri temporis obtulerunt
Cjprianus , Lucianus, &c. San-Cermancnfi inter Cypria-
Hic in cod. mf.
num & Lucianum nomen Qirpophori legitur, quod, an vitio Icriptoris
irrcpfent, an ex aliis mlf. exciderit, incertum.
Poft hunc nullus occurrit pritcr M
E N S U R I M, de quo Optatus U
hbro 1. qui tempore pcrlccutionis Diocletiani Carthagini ledit-, ac de-
mum a Ivlaxentio evocatus ob occultatum Felicem Diaconum, qui fa-
mofam adversus Tyrannum epiftolam (cripfifle ferebatur ,
cum cau-
sa didia Cartlugincm reverteretur ,
in itinere mortuus elV anno
311.

In hujus locum CA-CILIANUS Archidiaconus eligitur & ordi-

natur a Felice Aptungitano, adversum quem MAJORINUS dome-
fticus Lucilii qui ledor in Ciciliani diaconio fuerat , a Numidis per-
,

peram ordinatus cll; inde ichifma cujus DONATU S qui Majorino

circa annum 516. fucccllit, antefignanus fiiit.

Ciciliano ant.- annum 347. lucccllit GRATUS. Is concilio Sar-

diccnfi interfuit. Donato luperflite ,
qui fub imperio Conlhtntis in exi-

y
 kvi Geographia facra
lium miffus eft ,
& ineo mortuus (ucceflbrem habuit circa armum, jyj.
PARMENIANUM.
Grato e contra fucceffit RESTITUTUS Epiicopus qui concilio ,

Ariminenfi anno 559. interfuit& Rellituto GENETHLIUS qui ad

,

annum 590. pervenit.

Eo fub finem hujus anni mortuo (ucceiTit AURELIUS, qui circa
idem tempus habuit imulum PRIMIANUM
Parmeniani uicceffo-
rem. In quo videtur fucccilio Oonatillarum Epifeoporum Carthaginis
dcfecifle.
Aurelium excepit circa annum 41 j. CAPREOLUS,
qui Diaco.
num fuum Bcfulam ad concilium Ephefinum milit, inquit Liberatus in
Breviario cap y.

Capreolo /ubftitutus cftQUODVULTDEUS,fub

quo Gcnle-
ricus Theodofio XVll. & Fello CoIT anno 459. Carthaginem invafit, Sc
Quodvuldcum ,
ut narrat Vivior Vitenlis ,
cum Clericis ,
navibus fraftisy
impofuit qui tamen profpera navigatione Neapolim pervenit.
,
Eo in exilio mortuo ad preces Valentiniani Auguih poli longum (I-

Icntium defolationis ,
inquit Vi£lor Vitenlis ,
Epilcopus Cartha-
ginenfis ordinatus cll DEOGRATIA S,Aitio Sc Studio CoIT hoc ell

anno iri vulgaris 4yy. viii. iCaletidas Novembris, quiEcclcIIz Cartha-

ginenfi difficillimis temporibus per triennium prifuit, eoque mortuo,
per 14. annos Ecclefia Carthaginenfis pallore vacua fuit. Gcnfcri-
cus circa finem imperii Eccltfiim ['artbagmu , ait Vidor Vitenlis ,
cAiadr precepit dijppttis mqut diSferfs ptr divtrft exilianm loc*
,
quU
tpijiopus non ernt ,prefiyterU (gF miniftris.
Genlcrico anno 477. die ay. Januarii liiblato , Hunericus ejus filius &
fuccclTor, Zenone imperatore, atque Placidia relida Olibrir, rogantibus
licentiam dedit, ut Carthaginenfis Ecclefia quem vellet Epilcopum or-
dinaret. Igitur ordinatus cll tunc EUCENI U S antillcsCartnagincn-
fis anno 480. labente, aut anni 481. initio. Egregiis Icriptis & priclaraille

confellione nobilis in cxihum cum citeris Epifeopis Atirici adus eft

anno 484. a quo revocatus cftaGuntabundo rege Genfetici fucccllbre
dato Catholicis apud Carthaginem landi martyris Agilei' cameterio.
Idem rex decimo anno regni fui, Ecclefias Catholicorum aperuifle &
omnes Dei (acerdotes, petente CarthaginenfiEpilcopo, ab exilio revo-
cavit ,
telle Vidorc T uroncnfi in chronico. Sub hoc rege ,
quidquid di-
cant nonnulli ,
in pace vixit Eugenius ;
& nonnifi fub Thralamundo cir.
ca annum 49y. iterum in exilium milfus cll in Galliam , ubi circa annum
yoy. viii. Idus Septembris Viancii in territorio Albicnfi fupremumdiem
ciaufilTc fertur.
Poli expulfum a Thrafamundo Eugenium, fedem Carchagineniem pet
17. annos vacuam fuille teftatur Anallafius Bibliothecarius , hoc cll,
per totum tempus imperii Thralamundi , qui 17. annis & aliquot menfi-
bus regnavit. Hildericus Ecclefii Catholici libertatem llatim rcllituit,

& Carthaginenfi Ecclefii proprium donavit antillitcm B O N I F A-

CIUM, quem in Ecclefia luidi Agilei ad pollulationcm totius urbis
 1 ,

Africi. IxVij
GarAiginetifis ordinari iuflit anno 515.
Eo circa annum 534. mortuo, REPAR AT tJS ad Carthagincnfis
Ecclefiz cpilcopatum cvccEus cft fub
fitjchi hujus anni aut (ctjuentis ini-

tium; quo tempore Juihnianus per Bclizarium Patricium Africam re-

cepit.Hic llatim pofl ordinationem fuam , reftituta Epifcopali Canha-
ginis fede in Fauih bafilica concilium generale totius Africi congre-
,

gavit ad quod 117. Epifeopi convenifle dicuntur. Ledi lunt ibi vete-
,

rum co ciliorum canones , multaque decreta fuerunt pro reparandi

Ecclefiaftica dilciplina. Mifli fune ex ea fynodo legationes dui , ad
Pontificem Romanum una, altera ad Juftinianum Auguftum. Hac pe-
titum eit ab Imperatore , ut res EccleCarum quas barbari rapuerant.
Catholici antilfites alifque lacri miniltri reciperent ; altera vero legatio-
ne Epifropi Africani Romanum Pontificem de pace Ecclefiis reftituta
certiorem faciebant; cujns frntentiam de recipiendis ad Ecclefiam prep
byteris Arianis qui ejurata hirefi redibant ,
ac de aliis nonnullis Eccle-
frafrici difciplinx capitibus ,
feifritabantur. Legati erant Caius & Petrus
cum Liberato Carthagincnfis Ecclefii Diacono. Hosjoannell. mortuo
appullbs, Agapetus hujus fucceflbr excepit. Extat hujus concilii fynodica
ad joannem Papam &
Agapeti refponfum ad Primates, Reparatum fri-
licctCarthaginenfem, Florentium Numidia , ac Pontianum By zaccn.r
& leorfim littcri fpcf iales cjufdcm ad Reparatum, b ob defenfionem
trium capitulorum in urbem regiam evocatus anno jji. depofitus eft,
& a Jufriniano relegatus Euchaidam, quo in exilio fidum comitem
habuit Liberatum Canhaginenfem Archidiaconum audorem breviarii,
'cfundoEpilcopo (uoin exilio in patriam redux anno JS4. con.

Reparato anno y ji.

depofito ,
fubftitutus eftPRIMOSUS Repa-
rati coram lufriniano Imperatore apocrifarius. Is concilio quinto
nerali per legatum interfuit, Sc obiit ante Reparatum anno j 6 i.
Huc ufquc (eries Africanorum Epifeoporum ^ quam interruptam conti-
nuare non licet mentio tantum fit fubinde quorumdam ut D O M I-
;

N 1 CI qui temixjre Gregorii Magni Carthaginenlcm Icdcm obtinebat

circa annum J90. F O R T U H 1 tempore Theodori Papi circa an-
num 640. VICTORIS ejus liicceflbris qui fub Martino I. anno <;6.
floruit. CYRIA C I denique tempore Gregorii VII. firculo undecimo.
Atque hic de Canhaginenfi EccIcfia , cjufque Antiflibus. Nunc reliqua
enumeranda fiint.
fedes per provincias diftributx nobis
 , , , :

Ixviij Geographia facra

P ROVlNCl A PROCONSULARIS.
In ci, priter C ART H AG IN EN S£M de qua Citis fupcrquc
modo dichiraeft, hi fune Epifcopi.

A BBlRlTANORUMMAJORUM.feu AbtrkdHus, Notit.

num. i. coli. Carth. d.
AB UlRlTANORUM MINORUM, coli, canh.d.i.c.uj.not.
171. & 454.
i. c. 135. noc. 171.

ABIDDENSIS, coli, carth. d. c. 116. not. 100. Fonc tamen eft By- i.

zacenx ubi Ahidsts apud Ptolcmxum.

ABlTlNENSIS, coli, cartii. d. c. mi. not. 590. i.

ABORENSIS, coli. carth. d. c. not. lyg. i. ijj.

ABSASALLENSIS. Synodici Patrum provincix Proconfularis in

concilio Latcrancnfi fub Martino fubfctibit Domitiiaii Bf ifiuftis

Ealtjie AbfttfiUenJis.
ABZERITENSlS.feu AbznitMus ,
vcl AbJericMui coli, carth. d.

i.c. iiS. not. I};. Apud Ptolcmxum hic collocatur /iWfni.

ADVOCATENSIS, coli, carth. d. i. c. 106. not. 407.
AGENS Synodicx Patrum provincix Proconfularis in concilio La*
I S.
teran. fub Martino ultimus fublcr .bitF<»tit£/>i/t»^«rJ'. Ecclepj: A^en/is
in concilio Cartiraginenfi fub Cypriano num. <j. piatus db A^il.
ALTIBURITANUS.lcu Altubiiriuuie, notit. num.44. coli, carth.
d. I. c. 118. not- Hi.
APTUGNITANUS, Aptungiunus, aut Aurnmmtvim ,
coli, carth.

d. I. c. 1 x8 . not. 116.

ArADITANUS, notit. num. 15. Concilio Carihagincnfi fubBoni-

facioann ^^yii^aii/EmilUnusEpi/mpusplibis Araditdiu:.

ASSURITANUS, notit. num. 19. coli, carth. d. i. c. iio. not. at.

AUSANENSIS, notit. num. 4^.

EN CENNE NS Bnemtnps notit.

B forte Bineventcnfis feu

I
S , ,

num. 9. coli, carth; d. i. c. u8. not. it4. Inter fubfcriptioncs Epif-

coporum Africx concihi Arclat. 1. reperitur de civiute Be-
nevemiad.
BONU.S TENSIS, notit. num. coll. carth. d. c. 133. not. 1^4. 31. i.

B O S E T E N S S vcl Bufinvim coll. carth. d. c. u6. not. 88.

I ,
i.

BULLENSIS, notit. num. 34.

BULLENSIUM REGIORUM.notit. num. jo. coll. carth. d. 1 .

not. x)3. Duarum etiam ButUram meminit Ptolcmxus , quarum

c. I3y.

ahera ab eo dicitur Bnddmen/i , altera , Bulla regia.

BULNENSIS. Synodicx Patrum provincix Proconfularis in concilio
Laterancnli fub Martino fubfcribit yictjr Epijcupas fantU Eccleji* Bul-
tieajts.

BURITANUS
 ,
r

AfricjE.
BURITANUS, Coli . carth. d. i. c. 135. not. 167.
PllOCOM%

C j€ClRITANUS. ^nodici Pacrum provinciz Proconfularis in

Ecdefit
concilio Laterancnn fub MartiiA
(^xciritanie.
fublcribit ^uolmiiu Bpi/cifia

*CAN 10 P TAN 0 RUM, forte 1 coli, carth. d. i. c. 135. not.

105. Ptolemius Cunopijmm locat inter T abracam & Uticam.
•CARPITANUS. notit. num. 19. coli, cartli. d. c. 116. not. 73. i.

CEFALENSIS, coli, carth. d. c. not. i. 133. iSi.

CELLENSIS, notit. num. 45. colj.catth. d. i.c. ii6.'not. 73.

C E S S T A N U S, feu Cicjitiuiiu, vel dlptium. notit. num.i7.coll.carth.
I

d. 1. c. 106. not. 418.

CILlBlENSIS,vcl elibitnjis. coll. carth. d. i. c. 106. not. 4I0.
*CLYPIENSIS, notit. num. 38. coll. carth. d. i.c.i35.not. i66. Hodie
j§MippU feu Cupii ,
quam Arabes vocant Ac/ibiam.
CUBDENSIS, coIL carth. d. i. c. 133. not. 189.

CULUSITANU S, notit. num. 33. coll. carth. d.i.c. 138.001. 1^3. Idem
videtur qui Culdtunmjis. Synodici Patrum provincisc Proconfularis in
concilio Latcranenfi iub Martino fubfcnbit Vetrm tpi/copus fuiH* £c-
clefie Culcitintnfis.
* CU RU B1TANUS ,
notit. num. 36. coll. carth. d. i. c. 198. not. 3««.

» J)rUSILIANENSIS, coll. carth. d. I.c. III. not 49.

GUGENSIS.
E Bu
cilio

Ecclefitt igugtnfis.
Synodici Patrum provincii Proconfularis in con-
Latq||ncnh fub Martino fublcribit Florentius Bpifeopus fin-

*ELEFANTARIENSIS. InT abulis Peutinj;erianis occurrit in pro-

vincia Proconfulari (l^anteriu non procul abUtica, dtverla ab Eltfm-
tarii Mauritanix Czfarlenfls. Duas etiam Bltfunturias recenin Ano-
nymus Ravennas.

JPuRN I TANUS ,
coll. carth. d. 1. c. 198. not. 367.

'ISIPEN SIS MAJOR

*
^
Vjr I3jn°ti!‘-
IS, riotit. num. 14. colL carth. d. i. c.

GIUTRAMBACARIENSIS. Synodicx Patrum provincix Pro-

confularis in conoilio Latcranenfi Iub Martino fublcribit Benenutus
Fpifiopus /inclu Ecclefit CiutrambiUirienJis.
GUNELENSIS, tzwGusulmenfis notit. num. <.

1L T E N S S coll. carth. d. c.
1
,
notit. z3o. i. 133.

HIPPONIENSIS DI ARRHYTORUM, notit. num. j.

. carih. d. i. c. i5i.not. 161.
HORTENSIS. Synodicx Patrum provincix Proconfularis in concilio
Latcranenfi fub Martino fubfcribit Donatus Epifapus finSa Bedepa
Hurttnjis. z
 ,
r/

Ixx Geographia facra

Thovim-

L
CIA
ra.ocox{.
ABD ENS I S ,
not. num. i«. coli, carth. d. i. c. 198. not. 558.

A LACU DULCE, coll.carih. d. I. c. 187. not. 30J.

L A K. E N S I S , coli, carth. d.». c. 131. nor. ij8.

LIBERTINE N SIS, coli, canit, d. 1. c. 116. not. 17.

M
MAXULITA-NUS,
ATTIANENSIS.
laris in

Epijcopus S^uttiunenfis.
notit.
In fynodica

num.30. coli.
Patrum
concilio Latcrancnfi lub Martino fubfcribit Muralius

canh. d.i.
provincia: Proconfu-

c. 18S 00^514.
MEGLAPOLITANUS, notiu num. 39. coli, carth. d. i. c. 133. not.

116.
MELZITANUS.Icu MelMtams coli, carth. d. c. iii. not. i. 55.
'
MEMBLOSITANUS,feu Membrofunus notit. num. coli, cartii. ,
8.

d. I. c. 133. not. loj. & 115.

MLMBRESSITANUS, coli, carth. d. i. c. 133 not. loj.

MIGIR PENSIS, notit. num.13. coli, carth. d. c. 116. not. 108. i.

MlSSUENSIS, notit. num. 17. Mijfuum memorant Antonnus in Iti-

nerario S; Anonymus Ravcimas ,

quam Mifuum appellant Plinius &
Tabula: Peutingeriana:. Ptolcma:us verb Kifrum. Procopius lib. i. dc
bello Vandalico Mijfuum Curtbsrmeafium nwviU appellat. Serwus Dei
Spifiopus Mijfuenps concilio Carthagincnfi fub Bomfacio aiuio yij. iiu
terfuit.

MULLITANUS, notit. num. coli, carth. d. 15. i. c. 1 33. not. 168.

MUSTITANUS, coli, carth. d. m. not. :. c. 33.

MUZUENSIS, notit. num. 49. coll. canh. d. i. c. not.ni.

N ARAGGARITANUS, notit. num. 48. coli, carth. d.

not. 430.
NEAPOLITANUS, notit. num. 35. coll. carth. d. I. c. 116.
i. c.

not. 76.
io8.

Hodie Arabes Nubel vocant.

NUMNULITANUS, coll. carth. d. i. c. 116. not. 98.

o ,F
^
I T A N U S.Synodici P^um provincix Proconfularis in conci-
lioLateraiunfilubMarm.x lublcribit Fortunius tpijcopus funSle
Ecde/it Ofitunte.

A R I E N S 1 S. Synodicx Patrum provincix Prpconfularis in conci-

P lio Latcrancnh fub Manino fubfcribit Felix Epifiipus fmFU gc-

dejue ‘Vurienps.
PERTUSENSIS. In concilio Bagaicnlidamnatus eft MtrtUlis Bpif-
cupus Femfenjis. Penufu in Tabulis Peutingerianis inter oppida pro.
vincii Proconllilaris rccenletur.
P 1E N S1 S num. 4. Legendum fortalse Pieexfis , nam in T abulis
,
notit.
Peutingerianis T'/a«i memoratur. Apud Polyb. fit mentio loci qui Prtun
dicitur. Synodicx Patrum prov.Proc. fubfcribit Felix (pifiapus Pu-
 I ,

Africa;. Ixxi
Tieaps; an ad iftos Piexfis quidqujm pertineat incertum. PROVIV»
P SI TENS 1 S ,
coli, carth. d. .. e. .3,. not. ig,. CIA
PROCONS.
PUPPIANENSI.S, notit. num. it. Concilio Carchagincnfi fub Aure-
lio anno
597. 'mtexfmt yillor Stnex Puppiantnfis concilioCarthagi- &
^
ncnfi lub ISonifacio ann. 3£|. Gttudiujus Bpt/&ptis Puppiattcops.
Svno-
dicar Patrum provincii Proconfularis in concilio Latcrancnfi
liib Mar-
tino fubicripfit Bomftcius Epifiopus JanUt EccU/ie PuppUncnps.
PUPPITANUS, notit. nura. n. coli, carth. d. 1. e. u6. not.
77.

R Patrum
UCUMENSIS.

fubfcribit
In provincia ProconfuLiri. In concilio Canlia-
ginenfi lub Cypriano interfuit Lwiinus d
provinciar Proconfularis in concilio Latcrancnfi
Maximus Epifeopus finclx ecdtfut Kucumenfis.
fub
(ynodicz &
Martino

A lENSlS, firu JtofnyK, coli, carth. d. e. 118. not. in.

S
i.

SCILLITANUS, coli. carth. d. e. 143. not. 471. i.

••SEMINENSl S,aut Simintnfis, vel Simminenjis^ notit.num.4i.Synodic«

Patrum provincia: Proconfularis in conedio Latcrancnfi fub Martino
fubfcripht Cpifcopus Seminenfis & concilio Carthagincnfi liib Bonila-
cio ann Junianus Epifiopus Siminenfis. In Anonymo RavcnncuC
Suminina legitur.
A SE NEM SALIS, coll. carth. d. e. 101. not. 593. 1 .

A S CCEN NI, forte JV«;rf(^>, feuJrorcf/jfx, coli,

I carth. d.i. e. 133.
not. i86.
«SICCENSIS, coli. canh. d. e. 139. not. i6f. 1.

«SICILIBENSIS, coll. carth. d. e. 198. noL 348. i.

SILEMSILENSIS, coll. carth. d e. loi. nor. 396. i.

SlMIDlCCENSIji, coll. carth. d. i.c. 133. not. i;6.

«SIMITTENSIS, notit. num. 37! coll. carth. d. e. n«. not. <3. 1.

SINNUAR.ITENSlS,fcu Sinnuarenps aut Sinnartnps coll. carth. , ,

d I.c. 133. not. 183.

SUCCUBENSIS. Synodica: Patrum provincix Proconfularis in con-

cilio Latcrancnfi fub Martino fubfcribit Lucianus Epifiopus fana* fccle.

fi* Succubeafis. Forte etiam Vindicius Sacubafinfis , qui interfuit concilio

Carthagincnfi ann. 548. fub Grato, hujus fcdis erat Epilcopus.

T barca
«TABUCENSIS.
ABORENSIS, coll. carth. d. e. 116. not. 70.
TABRACENSIS, coll. carth. d. e. u6. not.
Gcnucnfium oppidum.
hpilloli fynodicx Patrum provincix Proconfularis
i.

i. «3. Hodie' Tu-

in concilio Latcr.inenfi fub Martino fubfcribit Paulus Epifiopus

fiauHn
Ecetefix Tabucen/is.
TACAIMTANUS, notit. num. coll. carth. d. i.c. not. 117. 3. 133.
T A e A N y£-M O N T E N S S. Cone, carth. anni 313. liibfcribit Rufi
I I

finus tpijcopus Tacie Mmtanu ,

cone. CabarluUitano Crefiomus Tatst-
«nfis, &cp. lynod. Patrum prov. ViocoaC Probus Tatiamomenfis,
lij
 L , , .

kxij Geographia facra

p«oTiN- tADUENSIS. Synodicjc Patrum provincix Procon(uIaris in conci-

lio Laterancnfi lub Martino (ublcribit £///n>p«y4»0« £cr/r-

P.^OT.
yJx Tadaenfis-
TAGARATENSIS, nottt. num. 43. coli, carch. d. i. c. 118. not. iji.

TAGORENSIS.colL cartb. d. i. c. 155. & 145. not. 101. & ayf

TAURACINENSIS. Synodici Patrum provinciz Proconfularis in
concilio Laterancnfi fub Martino fubfcribit cLiriJpmiu Ef ifiopiu fuiBe
, itclefit Tauruin*.
TELENSIS pto ZeUmfs, notit. num. 14. coli, carth. d. i. c. 13;. not.

i6o
TENNONENSIS, notir. num. u. Optitui Spifiopus Tonmnenjts fub-
icripfit concilio Carthazincnfi fub Bonifacio ann.yxj. Celebris cftK/.
QjT Tmiontnjis auilor Chronici.
» THEODALENSIS.fcu Thtuhlenfls & corrupte' EudJenfis ,
notit.

num. 55. coli, carth. d. i. c. 116. not. 107.

TIBURICENSIS. Synodici Patrum provincii Proconfularis in con-
cilio L iteranenfi fub Martino fubfcribit ya/trius Epi/copia finiit Ealt-
jU Tthurianfis.
T I B U RN CENS I I S. Ep. fynoiici Patrum provincii Proconfularis
fubicribit Crtfcens Epifeuptu Ecdep* Tibumicen/is.
TIGIM ME NSIS,colL carth. d. i.c. 133. not. 184.
TI J UCE N SIS, forte rrv'ff«y&, coli. canh.d. i.c.116. not. loj.
• TIMIDENSIS, notit. num. 40. Timidenjmm Mtnyrum fcftivitas ce-
lebratur in vctullo Kalendario Carthajnncnfi ad xi. Kal. Junii. Hic
urbs rrmrr/a «g/a dicebatur, cujus Epifeopum Paullum Conftflbrcm
laudat Augullinus lib. 7. de baptifmo contra Donaiillas cap. n. qui
quidem adfuit concilio Carthazincnfi lub Cypriano. RtlUmtus Epifi
copu! Timidenfium regiorum fubicripfit concilio •arthagincnfi fub Bo-
nifacio Inter Epilcopos provincii Proconfularis in concilio Latcra-
nenfi lub Martino lublcriplit Eelix Epi/copus EcdefieTimidenJts.
TINNISENSIS, notit. num. 3».

T I S I l'T ANUS coll.carih. d. 1. c. 111. not. ;o. Peutingerus TtchilUm

locat in provincia Proconfulari.
TITULITANUS, notit. num. 51. coli, carth. d. i. c. ii«. not. 9^.
TIZZICENSIS. Synodici Patrum provincii Proconfularis in con-
cilio Laterancnfi fub Martino fiiblcribit K/mAs tpifcopusfinHtEcde^t

Tixoifienlis.

TRISIPENSIS, (euTri/ipelleitfi coli, carth. d. i. c. I18. not. 113.

• TUBURBIT AN ORUM MAJORUM, colL carth. d. i. c. 133;

& 13;. not. 170. & 159. Inter Epifeopos Africi in concilio Arelat. I. fiib-

Icribit Faujfus Epi/cupus de cin/ituteTuboriitiwi.Synodici Patrum pro-

vincii Proconlularis in concilio Laterancnfi fub Martino fiibfcribic
Cermunus Epifiopus finllte Ecclejit Ciumtuiurbo, quem hujus urbis Epif
copum elTe nullus dubito. Scriptum erat CivM. Tuturbo , hoc ell , Cm-
tatis mtjorii Tuturhiunt, unde vitio exferiptoris fadlum ell Ciumtututbo.
• TUBURBITANORUM MINORUM, notit. num. yi. coli.
carcL
 S I ,

Africx; Ixxiij
canh. d. I. c. 15;. not. 170. Paovi%3
CtA
*TUBURSICUBUR.ENSIS, coli. canh. d. i. c. fii. not. 4J. Froconi.
*TUCABORENSlS, coli. canh. d. j. c. lo*. not. 416.
TUGGENSlS.lcu MunidpiiTogue coli, car^ d. i.c. 187. not. 518.

TULAN ENSIS, notit. num. 54.

TUNEIENSlS, coli, carth. d. c. 118. not. no. i.

*TURENSIS, coli, carth. d. c. lu. not. J4. i.

TURUDENSlS, forte Turttfenjh , coli, carth. d. i. c. 116. not. .

*TURUZ1TANUS, coli, carth. d. i. c. 155. not. 187.

* TALLITANUS, coli. carth. d. c. not. 149. i. ijj.

^ U C R E N S S fcu Vmnps notit. num. 16. coli. canh. d.

not. 418. In concilio Arclat.
,
I.
,

fubrcribit yittlu Epifiopus de

i. c.

duitue
loS.

Verinjimn.
UCULENSIS, coll.cartk d.i. c.ii8.not. ijo.
V L L .^M A G N E N S S colL carth. d. c. not. 175.
1 I
,
i. 155.

yiLTENSIS, fcu Bi/rra/ri, coli, carth. d. i. c. 108. not. 431. Inter

Epifeopos Afros in fublcriptionibus concil. Arclat. I. repetitur Surgen-
tiiu Epifiopus de dvitM Poco filiu, forte legendum Ktco-Be/wf.
.* V NEN S
I 1 canh. d. i. c. irS. not. i ji. A';»* civitatis mentio fit
S, coli.

in Itinerario Antonini , Peutingero Kia» vicus, Anonymo Ravenn.

BeaJd,
VISICENSIS, coli, carth. d. c. not. 69. i.

iiVOLITANUS, notit. num. 18. coli, carth. d. c. 118. not. 14«. i.

U R C T A N U S fcu Vd-mdjoris notit. num. 10. coli, cartli. d.

1 , , i. c.'

154. not. 110.

URUGITANUS, forte Vueitanus ,
Icu Vrdtaims , notit. num. lO;
coli, carth. d. i. c. 187. not. jij.

*UTICENSIS, notit. num. ai. coli. canh. d. i. c. 118. not. u8. Inter E-
pilcopos qui concilio Arclat. I. fublcriplerunt ,
invenitur yi^ar Epijco-
pus de chittte Vtici.
*UTINENSIS, coli, carth. d. i. c. ii8. & ijj.not. ijj. & 169. Inter liih-
Icrtptioncs concilii Arelatenlls L occurrit nomen LampaMi Epifiopi dt
dittite Vttnl.
UT INI S ENS IS ,(cur;Bn^;y7r, notit. num. ji.coll. carth. d.i. c.ut;.'

not. 106. 4
UTM EN S I ,
leu Vtimmirtnps , notit. num. 10. coli, carth. d. i. c. u«.
not. 66. & 104.
UVAZENSIS, '/cXVvteeienfis, coli. carth. d. l.c. ii6. not. 94.
•UZALENSIS, notit. num. 7. collat. canh. c. 104. not. 404. Conci
carth. fub Bonif. Aug. I. n. de civit. Dei c. 8.
*UTZIPPARIT ANO R UM, notit. num. 46. coli. carth. d.i.c.131.
not. 157. In Tabulis Peutingcrianiscft'L’:^^;ri«.
J*UZITENSIS,fcu •yd m/»(4Vr , notit. num. ay. coli. canh. d. i. c. 1349
not. aao. Vvtd lex millibus dillat a Lepti ex Hirtio:

aa
 , ,

Ixxiv’ Geographia facra

PKOVIM-

PiuicoKi. r ARN e N S i S, feu Zimtnfis. Synodicj: Patrum provincii Procon-

* W i Latcrancnfi fub Martino fublcribit VitdlnEf ip
fularis in concilio
* cjpusfinc{*Ecc!e/U^mtnfis. InTabulisPeutingerianisinccrurbcspro.
vinciar Proconlularo legitur Ztmn Regii.
ZEMTENSIS, coll.carch. d. i.c. i;j. not. i88.
* Z ICENS 1 S ,
forte Ziggenjis ,
notit. num. 41. coli, canli. d. i. c. 198. not.

?I6.
* ZUREN S I S , coli, canlx d. 1. c. 135. not. 179.

PROVINCIA NUMIDIA.
*
\ MBURENS IS
i.c.iii.not. 30.
,
fcu /l»i/iow»/Et, notit. nuno. II. coli. cartli. d.

* A MMEDER ENS 1 S ,
coli, carth. d. i. c. iiA. nor. 97.
a’ Q.U yCNOVENSIS, notit. num. 73. co!l. carth. d. i. c. 198. not. 361.
* A Q_U t N S S , coli, carth. d. c. 198 not. 3«5.
I i.

A R E NS I S coli, c.trth.d. c. 101. not. 378.

,
1.

ARSIC.ARIT ANUS, notit. num. 37.

A UG U R IT AN U S notit. num. 33. coli, cartli. d. c. u< , i. not. 84.
AU R USU L AN ENSIS coli. carth. d. c.io6.not. 413.
1 , i.

AU''UCURRENSIS, notit. num. 13.

A U Z A G E N S S ku Aiifa*genj!s colL carth. d. c. tj6. not. zS9.

1
, , i

* A Z U R E N S S vcl AJunnlls coli, carth. d. c. 1S8. not. 311.

1
, ,
i.

ARRENSIS, notit. num. 74.

B BAG.AirANUS. Forte idem cura uno
tau'i 4. in hb. 3. Uptati.
c Vigeajibus. Vide neu

* BAMACCOR ENSIS, notit. nunt 14. coli. canh. d. i. c. ii8.nor.

157.
* BAZAR TANUS,Icu y"w!^riumts
1 , notit. num. 31. coli. carth. d. t,

c. 119. nor. 133..

B A Z 1 E N U.S ,
Icu Bi':qteit/is coli, cartli. d. i. c. i8i not. 300.
BELALITENSIS, Icu tSelefifiafis, notit. num. 106. cqIL carth. d. i. e. .

116. not. 68. •

**
BOFETANUS,vel BoJetMHs ,
nortt. num. 63. coli, carth. d. 1. c. uo.
not 18.
BUCCO NIENSIS, Icu BocmttienJU ,
notit. num. 15. coli, carth. d. i. c.
198. nor. 134.
* BURUGlATENSlS,feu Buranfis notit. num. 3. coli, carth. d. i.
c. loi. not. 3S9.

^d-LIANENSIS, notit. num,49.

C jCotSARlENSlS, notit. num. 47. coli. canh.
159 -
d. i. c. 131. not
 ^ ,

AfricjE, Ixxv
CALA MENSIS, notie, num. j. coli, carth. d. i. e. i m . not i 66
NuKtm*'
CA PSENSIS coll.carth. d. i.c. 108. not. 457. ubi
oppidi Nu-
midiarintcr lolicudincs ht mentio divcrfi ab eo
qui in B zaana
CASARUM MEDIANENSIUM, notie, nura 19. coli, cae.h. d.
i.c.ijf. not, i5j.
CASENSIS CALANENSIS, notie. nutn. 43. coll.carili. d. 1. 1 u-
not «4.
CASENSIUM NIGRENSIUM, notie. num. jg. coli. carth. d. 1.
e. 149 not. 278.
CASTELLANUS, notie, num. 4. CafleUi i„ Numidia meminere Sa-
luthus&rHircius.
e ASTE LL O-T T ULI TA N US, I
notie. num. 51.
CATAQUENSIS, notie, num 6« coli, carth d. i. e. iai, nor
*C£NTENAR 1 lNSIS, notit. num. 39. coll. carth. d. e nor
i't.
1.
”
155.

CE^T U R E N S S notit. num. 95. I I

, coli, carih d.i. e. iis. not. g,.
*ce"t URIONENSIS, notit. num. 6. coli, carth. d. i. e. roi. not.
401.
*CERAMUNENSlS,fcu Cerdmnjftnfis coll. carth. d. 1. e. 133. not.
131.
e O N ST ANTINIENSISjfcu Qnenfis , vel Cit(X«fs , notit, num
83. coll . carth. d. i. c.1.8 not. 2134.
^CUICULIT ANUS, notit. n m. 10. coll. carth d. e. i. n. not.
*e U L L r A N U S. ElHn Numidia CuUu mun cipium
I
,
e )us menrio
35.

nt in Itinerario Antonini & in Tabulis Peutin^eii

nis ,
hodie CuUo
cujus loci potius dicendi funt Epiliropi
Ftdtmms de quibus
in collat. Carthagini nficap. 116. ac 4uam Culultt^at utbism Byl
201
’
zacena, atque hme emendanda nota 87.

I A NENS 1 S , coll. carth. d. i. e. 198. not. 332. Di<tan in Itinerario

M J Antonini reperitur.

TENS
F
FOR
.\ I

FESSEIT.ANU S, notit. num. u.

S ,

MENSIS, notit. num. 104. coll. carth. d.

notit. num. 107.

i. e. 209. not. aa.2 •

FOR MENSIS, notit. num.

*FOSSALENSIS,(co potius cadet Fujj[ult^s
,
notit. num. 21. Fajftlu
Ium quadraginta tantum millibus ab RipjHm,' re.no dillitum 5 ab ejus :

dioiceli avulfurn tempore finiSi Augullin

ut ocei cpidola 209. Mi- ,

racula ibidem lancU St.phani mentis edita narrat

idem ib. 22. de civit.
T).i cap.g.

G A R BE N S1 S
GAUDlABENSlS,
carth. d. 1 e. 20; not. 387.
,
notit. num. loi. coll. carth. d.
tcu G^x^.buacnfs
,
t.

notu. num.
e. 209. nor. 441.'

93. coU.

GAURIANENsli, iiotit. num. 99.

aa ij
 I , ,

Ixxvi Geosraphia
C/ l
facra
IA

* GAZAUFAI^^ENSIS, notit. num. z. In concilio Carrhagincnfi fub

Cypriano fubfcripfitAJjWjirJi/w^BKJ a Gdu^^fiiU ; CdUT^phna Pco-
Icmzo Procopio GazpphiU. In Tabulis Peutingcrianis habetur Co-
:

zaupiU.
» GEMELLENSIS, coli, carth. d. i. c. io«. not. 414.
» GI^RMANIENSIS, notit. num. 97. coli, carth. d. i. c. uo. not. i 6 \
G I B BEN S 1 S , fcu Githenfis , notit. num. 40. coli, carth. d. i. c. lor;
not 591.

'G 1 LBENS1S, fcu Cdftr.}-GtiU>e»fi notit. num. 90. coli, carth. d. i.

not. 591.
1) E G R U-T A R A Z
1 I. num. izi.
notit.

GU RENS 1 S ,
fcu Girenju, notit. num. 9. coli, carth. d. i. c. lii. not.

34.

H IPPONENSIU M-R E G O R U M, coli. canh.

not. iSi.
HOsPITENSIS, notit. num. no. coli, carth. d.
I

i. c. 133.
d. i.

not. 193.
c. ij8;

• XDASSENSIS, notit. num. 17. coli, carth. d. i. c. igi. not. 198.

• j[lDICRENSIS, notit. num. ifo coli, carth. d. i. c. Ii8. not. 143.

JUCUNDIANENSIS, coli, carth. d. i. c. 180. not. 19S.

IZIRlANENSIS.fcu Hiyntdenjis , notit. num. 33. coli carth. d. t:
c. 133. not. 113.

X A M As UENSIS, notit. num. na. eolL cartl». d. I. c. u8. not.

J / 143 -

» LAMBESITANUS. Ldmtfi fcu Ltmbefi Ptolemio ,

& Antonino;
Numidirurbs, cujus Epilcopusyasaar;'*/ fubfcribit concilio Carthagi-
ncnfi fub Cypriano. 'Privati nxrctici in Lambe/itani colonia damnati
meminit Cyprianus epift. 33. Duplex LambtfiiMiu Epifeopus occurrit
in concilio Canhagincnfi iub Cypriano, unus num. 6. alter num. 73.
LAMBlENSISjIcu Lambefiams. coll.carth.d. c. aoi. not. 373. i.

* LAMBIRlTENSlSjlcu Lambiritanus notit. num. 19. coll.carth. ,

d.

I. c. ao6. not. 411. LambiriJif apud Peutingerum occurrit.

LAMIGGIGENSIS, notit. num. loi. coli. canh. d. i. c. 133. 187. &
198. not. i<3.
LAMIGGIGENSIS, notit. num? na. coli. canh. d. ibid.
^ i.

* L A M F U E N S S fcu LamptKnpt notit. num. 87. coll.carth. d.i. c. 133;

I , ,

not. aia. Lambafidis apud Peutingerum.'

LAMSORTENSIS, notit. num. 13. colL canh. d. i. c. 149. not.afc;
» LEGENSIS, notit. num.78.coll.carth. d. i.c. i1t.not.39. t
LE GEN SI S ,
notit. num. 83. coli, carth. d. i . c. 1 87. not. 39. In concilio
Arclatcnfl I. fublcribit Vi^r Epifiupm dt civitate LegUzoliimiiti pn~,
<tincUVgHmidia. Forte is cft Legenfis.
* LIBERALIENSIS, coli. carth. d. i.c. i 33. not. 113.
LUGURENSIS, notit. num. 8a.
MADAURENSIs
 , , ,

AfrkcE. Ixxvij
Naidou'

»
^ ^ADAURENSIS, notit. num. 6o.
6i. AUJuna occurrit apud Ptolemsum.
coli. canh. d. i. c. u6. not. ,

MA DENS I
S nont. num. 37. L/mitu mentio fit in notitia im-
perii le<5l. 55.

‘MAGARMELITANUS, notit. num. 103. colL carth. d. 1. c. u6.

not. 60.
MARCELLIANE N SIS, fcudr Cim ManeSi ,
notit. num. ji. coli,

canh. d. i. c. 135. not. 174.

*MAGOMAZIENSlS,lcu MiComtUtnjis, notit. num. 84. coli, carth.

d. I. c. ii£. not. 16 .

» SCULITANUS, notit. hura. 9+. coli. canh. d. i. c. u8. not.

lii.

MATHARENSlS, notit. num. coli. carth. d. iio. not. 17. 38. i. c.

* M AXI MI AN EN SI S, notit. num. 1I9.

MAZACENSIS, notit. num. coli. canh. iij. not. 443. 81. d.i. c.

MET ENS IS ,
notit. num. 46. coli. canh. d.i. c. u6.,not. 79.
'MESARFELTENSIS, coli, carth. d. 1. c. 198. not. 360.
MIDLENSIS,lcu Mxdiltnfis, notit. num. 41. coli. Carth. d. i. c. 193.

not. 319.
''MILEVITANUS, notit. num. 114. Vide notam i. ad lib. I. Optati
pag. I. •

*MONTENUS,feu Montenfis , notit. num. zj. coli, carth. d.i. c. 1 1 1.

not. 31.
•MOXORITANUS, notit. num. 76.
MULlENSIS, notit. num. 109.
MUNICIPENSIS, notit. num. 36. Fone idem qui dicitur Municipii
TuUimfis in concilio Canhagincnfi anni 313. cui lublcribit Marianm
Epi/coput Municipii TuUienJis Numidis Legatus.
•MUSTITANUS, notit. num. 71. coli, carth. d. i.c. 106. not. 53.

•MUTUGENNENSIS, coli, carth. d. i. c. 133. not. 191.

N
N C
A R A TC AT E N S
nccitenjls.
anni

BE NS
313.
I S, notit.

forte Vijbcnjis, notit.

num. 100. Concilio Carthamnenfi
fub Bonifacio fubfcribit Columbuj Epi/coput plebis tiu.

num. 8. coli, carth. d. i. c. zoi.

I I I S
nor. 381.
NOBABARBARENSlS,feu l^vdburburcnps notit. num. z6.
N 0 BAC.(€SAREENSIS, notit. num. Idem forte locus qui 31.

cus Cefiris dicitur in concilio Carthaginenfi fub Cypriano, & yiesa

eAuguRi in concilio Cabarluflitano.
NOBAGERMANIENSIS.fcu %ovdgcrnunienJis ,
nodt. num. z8.
Diverla a Ccrnunii qutc num. 97. Seniores Novu Germaniu lemcl &
iterum memorantur in codice canonum Ecclefii Africanzcan. loo.
"NOBASPARSENSIS, notit. num. 43. Nonne^srfi meminit An»
toninus in Itinerario haud procul a Sitifi.

bb
Ixxviij Geographia facra
NOVAPETRENSIS. Antoninus in Itinerario habet 9(^i-petra.
Coli, carth. d. i. c.187. not.511.

NO VAS NENS 1 I S , feu Nabafiaenfi ,

coli, carth. d. i. c. m. not. ji.

O CTAVENSIS, notit. num.56. Urbs Numidix. Concilio Cartha.

ginenfi fub Cypriano
meminit Optatus lib. j.
interfuit K/tJl/r ab OSarvo. Odaienjts loci

UT IENS IS, notit. num.17.coll. carth. d. not. 181.

P
i.

PUDENTIANENSIS, notit. num. 44 coli, carth. d. i.c. zoi.

not. dccademEcclcfia cp. 55.!. i. Gregorii magni ad finem

Monumentorum noIVrorum.

R EGIANENSIS,
51. Icribit
cujufiiamT^fnyfr Epijcopi,
Ruinart.'
ad
notit. num. 91. Gregorius magnus
Columbum Numidii Epilcopiim occafionc Paufmi
quem efle fulpicatur Theode-
lib. lo. cp.

riciis

RESPECTENSIS, notit. num. 79.

RESSIANENSIS, (eu Ktjfmcnjis ,
notit. num. J4. colL carth. d. i. c.

116. not. 64.

ROTARIENSIS, coli, carth. d. t. c. 187. not. 319. ,
RUSICCA DIENSIS, coll. canh. d. i. c. 198. not. '350. Kufpcade
portus erat olim (^unSlamma ,
nunc Suatucade.
RUSTICIANENSIS, notit. num. 61. coll. carth. d. i. c. 198. not.

374-

ELEUCIANENSIS, notit. num. 116. coll. carth. d. i.c. 111. not.

S
SIGUITENSIS,{cu
41.
SuggiuttHS ,
notit. num. 18. coll. carth. d. i. c.

197 not. 340.

S 1 LEN num. 91.
S 1 S ,
notit.

SILL1 TA N U Snum. 54. coll. carth. d. i. c. 118. not. nj.

,
noiit.

S 1 1 N TENS S
I notit. num. 67. coll. carth. d. i. c. 101. not. 398.
,

SISTRONIANENSIS, notit. num. 64.

SUAVENSIS, vel Ssiahcajis , notit. num. 96. colL carth. d. i. c. 133.

not. 194.
SUSICAZIENSIS, notit. num. jo.

T not. 41.
TAGASTENSI
ABUDENSIS, notit. num. 41. coll. carth. d.
TACARATENSIS,
S, notit.
notit.

num. u8.
num.

coll.
113.

canh.
i.

d.
c. 133. not.

coll. carth. d.

i.
1.

c. 136.
108.
c. ui.

not.
i6i.
TACORENSIS, num. 10. coll. carth. d. t. c. 133. not. zoi.
notit.
TA.V10 GADENSIS,leu Tamugadenfis ,
notit. num. 77. coll. cartli.
d. 1. c. iz3. not. 14Z. Tamugad* memime Procopius quam dicit fitam
 B N , ,, , , , L

Africae. Ixxix
e(Te ad caiccm montis Aurazii, qui hodie quoque vocatur Nuuioic
*TECULATENSlS,lcu Tegldten(!s ,
notit. nuni. 69. coli, carth. d. i.

C.19S. ntJr. 5fj.

*TtVESTINUS, fcu Tebeflisas, vel r; 4 ry?/a»j, notit. num. 'yj. coli,
carth. d. 1. c. iil. & iSo. not. 40. & ijz.'
THARASENSIS ,
no«t. num. 55. Concilio CartliagincnfJ fub
C\ priano inteifiiit Zvymus i Tharusi.
* T I 1 L ITA N US ,
notit. num. 66. coli, carth. d. 1. c. 197. not. ;o. &
344. & not. 43 in 1 . 1. Optati.
T G 1 I L L .A V b N S I S Icu Tigill<tben/is notit. num. 33. coli, carth. d. i.

c. 153. not. 110.

*TIG SITANUS, notit. num. 89. coli, carth. d. c. 133. not. 437.
1 1.

JTIGNICENSIS, coli, carth. d. c. 133, not. 176. i.

TINISTENSIS, ku 7V«;yf)^r coll. carth. d.i.c. 180. not. 193. ,

TIPASENSIS, notit. num. 63. Divcrla ha:c Tipaji a Mauritanix Car-

farienfis urbe, dc qua Optatus hb. 1. j. iS. p. 38. Firrnta Eptfcopus (c-
cltfie Tipjfittfis Numidix provincix Legatus lublcriplit concilio Car-
thaginenfi l'ub anno 313. & adiuit
Bonifacio concilio V. generali.
•TISEDITENSIS, vel Ti/ediuxiu , leu TiSMumu notit. num. 44..
coli, carth. d. i. c. 153. not. 458.
* TUB I 1 ENS1 S ,
leu Tubaaienjis ,
notit. num. 74. coli, carth. d. i. C.
I4I. not. 31. 1 ’tolcmio prope Mulliin.
‘TUBURNICENSIS. Apud Ptolcmium reperitur inter oppida Nt»
midix Tuburniot cujus crediderim Epilcopura aEneam a Tubunice ,
de quo coli, carth. dici i. c. 413. not. 453.
'TUBURSICENSIS, notit. num. 44. coli . cartk d. i. c. 1
43. not. 470.
'TUCCLNSIS, coli, carth d. 1. c.6j. &130. not. 13. & 156.
A TURRE ROTU ND A j
forte aRufeondi, colLcarth. d. i.c. 108.
not. 410.
DETURRES-AMMENIARUM, notit. num. 103.
TURRIS-CONCORDIENSIS, notit. num. 86.

V 103.

'VAGEATENSIS,
AD E N S S notit. num. 117.
V.ADESITANUS, notit. num.
I

yjfidke occurrit inTabults Peutingerianis.

leu Vigtdtnps , vel Vagndeafis , notit.
98. coli, carth. d. i. c.

num.
146. not.

11

coli, cari h. d.i.c. 180. not. 497. Erat urbs fica a J flumen 1 'agradam, qux
dicitur a Polybio SUar, & hodie fluvius Bagradas Mtgertda appellatur.
* V A GENS I
S vel yade«fis ,
notit. num. 7. coli, carth. d. i. c. 413. not.
450.
VAGROTENSIS, notit. num. 88.
V A A N E N S S leu Bauninjis coli, carth. d.
1 1 .
, i. c. 99. not <}T6: 14;

‘VELESlTANUS, notit num. 80. coli, canit d. 1. c.133. not 191. Ic

434. In Tabulis Peutingerianis yeltfi habetur.
^VESELIT ANUS, leu PVjryei'«4n*r, notit. num. 39. colLcatth.d.i.
c. 133. not 194. & 434.
 ,

Ixxx Geographia facra

VESCERITANUS, pro Berariunus notie. num. j
i . coU. cartb. d. i.

c. iro. not. ig.

V CEN S
1 I S , Icu yicoptctnfis ,
notit, num. 1x5. colL carth. d. i. c. «45.

tiot.x77.
VILLAREGENSIS ,notic. num. 6x. coli. canh. d. i. c. 1 ig. not. 139.
ULLITANUS, norit. num. n;. ,

Z A BE NS 1 S , notit.
ZAMENSIS, coli, cartk d.i.c. m. not. 44.
ZARAlTENSISjlcu Ziruttcnfis
num. 70. coli, carth. d.

,
notit. num.
i . c. 1 9g. not. 361.

ixo. coli, carth. d. i, c.

ixg not. 138.

ZATTARENSIS, notit. num. jo. coll.carth. d. i. c. ixg. nor. ixi.

ZERTENSIS, coli, carth. d. c. ig7. not. 314. i.

*
ZUM MENSIS, coli, cartli. d. c. not. i. 113. ij.

PROl^lNCIA BYZACENA.
A BARADIRENSIS,
AB DENS In provincia Byzacena ex Ptolemato.
1 1 S.
notit.

ACOLITANEUS, fcu Acolituntu notit. num. 59. ^mndut hujus Eo

clefix Epilcopus fubicribit cpiAolz
num. 23.

Patrum Byzacenorum in concilio

• Latcranenfi lub Martino.
ADRUMETINUS, colL carth. d. 1. c. ix6. not. 67.
AFUFENIENSIS, notit. num. x.

AGGARITANUS, notit. num. 108. coli. carth. d. i. c. ixt. not. 91.

AGGERITANUS,fcu Aggaritimia notit. num. 29. coli, carth. d. i.

C. noc. 91.
AMUDARSENSISi notit. num. i. coli. carth. d. i. c. ix<. not. 93.

ANCUSENSIS, notit. num. coli, carth. d. c. ix6. not. loi. j. i.

A Q U >€-A L B E N S S notit. num. yx. coli, carth. d. c. 197. not. 53J.

I ,
i.

A QU EN SIUM REGIO RU M, notit. num. g£. coli, carth. d. c. i.

12«. not. 74.

AQUI A BE N SIS ,notit.num. x6.
ARSURITANUS, notit. num. 67. Ejufdcm forte loci Epilcopus
erat qui epiftolz Patrum Byzacenorum in concilio Laterancnfi liib
Martmo fubfcribit Bonifuim Epijafus patSt Ecclefi* Stjuritaiu.
A U TENTE N SIS, notit. num. 104. EpiftolzEpilcoporumprovinciz
Byzacenz in concilio Lateranenii fub Martino fubicribit Oputm Epifi
copus fittdt Balt/t Auttnteaps.
AUZAGERENSlS, notit. num. 96. coli, carth. d.i.c. xo8. not. 4x4;
AHANNENSIS,leu
B coU. carth. d. 1, c. 116.

BENNEFEN SIS, leufiM^i^r,notit. num. 4.C0U. canh. d.

Botninfis
not. 80.
,
vel Btnen/is , notit. num.

i.
73.

c.155.
not. 193.
BIZACIENSIS.
 , , , , ,

Africa. ^ Ixxxi
BIZACIENSIS. oppidi in ci provincia qui Byzacena dicitur Btzaci-
NA.
& Procopius.
meminfre 1 ’tolcmtus
BULELIANENSIS, nocit. num. i6. Forte hujus (edis Epiicopus erat
^mdiultJeus EpifiopHs pUbit BuUameaJis , qui fubfcripCc concilio
Carthaginenh lub Bonifacio anno ^15. BuiuU meminit Plinius lib. j.
cap. j.

C81.
ABARSUSS en sis, coli. cartK d.
CAPSENSIS, notit.
& 457.
num. 60. coil. canli.
i. e. log. not. 458.
d. 1. e. 116. & aoS.noc.
CARCABIANENSIS, nolit, num. 84. coll.canli. d. i. e. toi. not.
)8o.
CARIANENSISjfeu CtJuUram CintatnjiHm ,
notit. num. 48. coUat.
canh. e. 116. not. 90. •

CEBARADEFENSIS. Epiftoli Patrum provincii Byzaceni in con-

cilio Lateranend liib Martino iubicribit Mi^ulm (pifeopus finS* EccU-
fit (ebarajtftu/is.
‘CELLENSIS. Epiftoli Epilcoporum provincii Byzaceni in conci-
lio Latcranenli fub Martino fubfcribit Ftirtimims Epifiopms CtUtnfis.
CENCULIANENSIS, leu Qunculumtnpt ,
notit. num. 114. coD.
carth.d. i. e. nS. not. 118.

*C 1 LLITANUS, leu Qtituntu , nocit. num. 64. coli. carth. d. i. e. ii8.

not. U4.
CINCARITENSlSjleu CinuriunHs forte Cirdaittatu notit. num.
47^oll. carth. d. 1. e. i;j. not. aiy.
e R E P ERULENSIS, leu CrtpedaUaJis notit. num. 40. coli. carth.
d. I. e. i;;. not. aoi.
CUFRUTENSIS, notit. num. <t. coli, carth. d. i. e. 118. not. i;i.
CULULITANUS, notit. num. 56. coli, carth. d. 1. e. 116. not. 87.
CUSTRENSIS, forte Ctjinajis notit. num. ij.

D IC E N S I S.
lio

‘Tama.diceafis.
DECORIANENSIS
Epiftoli Epilcoporum provincii Byzaceni inconci-
Lacerancnl! lub Martino fubicribit Caadidax Bpifiopas Ecclt-

vel Detoritaeafis notit. num. u. Epiftoli

, ,

Epilcoporum provincii Byzaceni in concilio Laterancnfi fub Marti-

no fubfcribit Ptchujlm Epijcopm/kaSU Excitfa Dctmaaeafis. Forte idem
eft ac Tureafis infra.
DIONYSIANENSIS, notit. num. m. colL canh. d. 1. e. 198. not,
J19-
DURENS I
S ,
notit. num 61.

GNATIENSIS,
E ELIENSlS,vcl Helieafis
not. 71.
notit. num.
notit.
jo.
num. loi. coU. canh. A i. e. u&'

cc
 ,

Ixxxij Geographia facra

6tzaci>
NA.
EBlANENSISjfcu T^bUtunfs , nolit, num. 69. Epiftolx EpiC

F coporum provincix Byzacenz

tino fublcribit Stlt^ius €pijmpus fuiStt iccUfit T{ibitiunJU.
in concilio Lateranenfi lub Mar.

FERADITAN./E MAJORIS, vcl fer4dinuUtnJis, notit. num. 59.

colL carth. d. i. c. it£. not. 61.

FERADlTANyC MINORIS, feu notit. num. 31.

coli j carth.d. i. c. 135. not.

F 1 L A CE N S 1 S , notit. nuffl. 79.

FO RATI ANEN SIS, nodt. num. 66.

FORONTONIANENSIS, notit. num. 68.
FR ONTONIANENSIS, notit, num. 71.

G AGUARITANUS,
canLd. i.c. ug. not. 148.
GATIANENSIS, notit. num. it. colL carth. d. c. 198. not. 368.
GERNISITANUS. Epiftolx Patrum Byzacenorum in concilio La-
(eu Gtuvarituiu , notit.

i.
num. 100. colL

tcrancnfi fub Martino (ublcribit Felix Epifiopus Ecdeji* Muaiapii i

Gerai/is. Forte idem eft cum SegermiuMo.
GUMMITANUS, notit. num. nj. not. 449.
89. coli, cartli. d. i. c.

GURGAlTENSlS, notit. num. 78. Concilio Carthagincnfi fub Cy-

priano interfuit Felix 4 Gxrgiiibxs.

* T T e R MIAN ensis, notit. num. 31. coli. carth. d.I. c. i35.noti

I I xoo. Procopius Hermionem in his locis nominat. ^
HIERPlNIANENSIS.fcu Irpieduunfis, notit. num. 33. colf carth.
d. I. c. 133. not. 199.
HlRENENSIS,fcu notit. num. 94. colL" carth. d. i. c. iiy,

not. 448.
* HORRE./E CiELIENSIS, notit. num. 113. colL canh. d. i. c. 101.

not. 3S4.

TU BALTIANE NSl S ,
notit. num. 106. coli. canh. d. 1. c. is8.

I not. 117.
JUNCENSIS, notit. num. 105. coli, carth. d. i. c. 187. nor. 313.

L IMMICENSIS. Epiftolx Epifeoporum prouincii Byzacenx in

concilio Lateranenli fublcribit Donatus epifiopus fiinS» Enlefitt
Ummicenfis.
• LEPTIMINENSIS, notit. num. 36. coli. carth. d. i. c. iti. not. 48.

*
^ JfK C O M A D
iVl not. 333.
I E N S I S, vel Mdcomtn^enfis, coli, carth. d.i. c.197.'

MACRIANENSIS MAJORIS,noat.num.8o.colLcarth.d.i.
c, u6. not. 36.
» MANDAS UM 1 TANUS, Cea Mads^umittuus notit. num. no.
 AfriCcB. '
Ixxxiij
coli, carch. d. i. c. 187. not. 307. BT£4CS>
MARAGUIENSIS, nocic. num. 74. Forie
qui in epiflela (y- is eft
nodica Patrum Byzacenorum relata in concilio Latcranend fub Mar-
tino dicitur Tar*q»tnfis.
‘MARAZANENSIS, notit. num. 49. coll. carth. d. i. c. 133. not. 198.
•MASCLIANENSIS, notit. num. 9. coll. carth. d. c. 108. not.4i9. i.

«MASSIMANENSISj lim Miximijjunfis notit. num. 43. Epifliolz ,

Patrum Byzacenorum in concilio Latctanenfi fub Martino TublcripHt

Bonifuiut Spifiopus fmllt EcdeJU JuHM Mtxtmitnjis. m
MACTARITA N US, notit. num. 13. coll. carth. d.i.c. lot. not.ai9.
MATARITANUS, leu Maturitin$u ,notit.num.yo. colL carth.d.
1.C.133. not. ii9.

MATE RIANEN SIS, notit. num. 90.

*MEDEFESSIT ANUS,lcuAtot^^/a»*r,notit. num. yy.coll.carth.
d. i.c. 133. not. 134.
*A MEDIANIS ZA BUNIO RU Mj feu ,naax, num.
17. coll. carth. d. i. c. 103. not. 403.
MIBIARCENSIS. Epillolz Hpilcoporum provinciz Byzacenz in
concilio Latcrancnfi rublcribit^aniiM epifioptu EaUfi» Mibiirttnfs.
•MIDICENSIS, coll. carth. d.i.c. 187. not. 309.
MIDITENSIS, notit. num. 6 coll. carth. d. c. 141. not. ^6^.
. i.

MIRIClANENSISj forte Mimiuitnfis notit. num. 71. Epiilois Pa- ,

trum Byzacenorum in concilio Lateranenfl fub Martino fub.criplit

Sdtxmiims EpifiopKsftnSt (ccUjae Miridtnn^s.
MOZOTCORITANUS, notit. num. 91.
MUZUCENSIS, notit. num. 41. colL carth. d. i. c. 133 not. 190. .

* t^TA R E N S S notit. num. colL carth. d.

1
, 106. ii. r. c. not. 411.
X^InATIONENSIS, notit. num.y3.c0lL carth. d. i. c. ao8. not.
439 -

‘NEBBITANUS, forte Neptitutus ^

.
,

, notit. num. 14. coll. carth. d. t. c.

197. hot. 541. cui adde Neptem in Anonymo reperiri& in Tabulis Peu-
tingerianis.

O CTABENSIS, notit. num. 38.

OCTABIENSIS, notit. num. 14.
O PP ENN EN SIS, notit. pum. 81.

•
PEDERODIANENSIS, notit.
A PISSANIS, feu Pe^it coll. carth. d. c. 184. not. 301.
,

PRate AU SENSIS, notit. num. 31. Forte Prtciji prope Leptim

num. 4«.
1.

wd-
narem.
* PRjESI DIENSIS ,notit. num. 76. coll. cartkd. i.c.xo8.not. 434
PUTlZIENSIS,feu Pmenfis^ notit. num. 18. coll. carth. d. 1.0.149;^
not. x8i.

cc ij
 , , ,

Ixxxiv Geographia facra

Q UiESTORIANENSIS, notit. num. 87. Epiftolz Patrum pro-

vinciz
iupbMu Spaindeo
Byzaccnz in concilio Laterancnfi fub
Spifiopm fmBt BccUfit ^Mjimanen/ts.
Manino (ublcribjc

*
R
RUSFENSIS,
UFINIANENSI

not. 19.
S, notit.

lcuK»:^i^f,notit. num. loi.

num. 8j. ccKl. carth. d.

coli, carth.
i. c. 118.

d.i.c.iai.
not.

* RUSPlTENSIS.coll. carth. d. j. c. m. not. 19.

CEBATIANENSISjVcI Scbijliuntnfis notit. num. 47.

S S E B E R A N E N S S notit. num. IO.
I I ,
SEGERMITENSlSjicu Segmnhtaia notit. num. 99. coli, carth. d.
,

,
I. c. 116. not. 59.
• SEPTIMUNICIENSI5» notit. num. 3. Memoratur Septinmnkii
ab Antonino in Itinerario.
* SUBLECTlNUSjVcl SudtSmm , notit. num. 93. In Anonymo Ra
vcnncnfi habetur Jat/eifFe, in Tabulis Peutingerianis Jrii/eiF/. Proco-
pius lib. I. debello VandaL.Jr^eff.mmaritimum oppidum vocat, quod
primum appulit Bclizarius, & inde per Leptim & Adrumetum Crajfam
nervenit, poftea Decimum, qui locus 70. propd ftadia Carthagine a-
berat. In concilio,Bagaienfiann.394.,5V/am4»*r Donatifta
Epifeopus ab aliis Donatiftis fuit damnatus.
* SUFETANUS, notit. num. 11. coli, carth. d. i. c. 141. not. 168.
* SUFETULENSIS, notit. num. to. coli, carth. d. i. c. ii<. not. 8^.
Forte ea quz Abulfcdz Joia/re/e.
* SULlANIS, notit. num. m. Forte Silvame feu 4 Cups Silvm*. SiU
‘i'4«rt»; Byzacena collocatur in Tabulis Peuringerianis. Epifcopihu-
in
• jus urbis fit mentio in collat. Carth. diei 1. c. 198. not. ubi cujus 3J7.
provincia eflet nelcire nos diximus : l'ed in Tabulis Peutegerianis id
pollea didicimus.

T AGAMUTENSIS, notit.
not. 9<.
TAGARAIENSIS,leu Tuguriumus
coll. carth. d. i. c. lOi. not. 381.
num. 19. coli,

vel Ttgtienjis
cartb. d.

notit.
i.

num.
c. ui.

37.

* T AGARBALENSIS, notit. num. 85. In Itinerario Antonini inter

Tacapem & Turrem TumaOem in limite Tripohtano occurrit Agarlubtu.
TALAPTULENSIS, notit. num. 103.
TAMAZENUS, coli. carth. d. i. not. z8y.
* TAMBAIENSIS,vel Tambeiunus, notit. num. 13. coll. carth. d. i. c.
ii8. not. iiy.
* TAPRURENSIS, colL carth. d. i. c. 135. not. ijo.
TAPSENSIS, notit. num. 109. Tapjim memorant Ptolemxus Li-
,
vius, Florus, Hinius, Plinius, Tabuli Peutingerianz, & Anonymus
Ravennas.
r
^ , ,,

Africae. Ixxxv
Vigtitui Tipfinps celebris icriptor. Btzaci-
Ravennas. Hujus Epifcopus
TARASENSIS, notie, num. J4.
«TASFALTENS!S,feu TajbiilteHps ,
notit. num. 65. coli, carth. d. i.

e. 118. not. 119.

*TELEPTENSIS, notit. num. 81. coli, carth. d. c.m. i98.&io8. i.

not. 36. & 415

»TEMONhANENSIS,(cu Temoniannps notit. num. 97. coli, carth.
d. I. e. 116. nor. 83.

*TEN1TANUS, notit. num. coli. canh. d. 33. i. e. no. not. 13.

TETCITANUS, notit. num. 77.

THEUZlTANUS.lcu Tbeudiitaiu notit. ,
num. 17. Plinius lib. j.

cap. 4. inter oppida libera Theudeap memorat.

‘THUSDRITANUS, coli. canh. d. 1. e. iii not. 47. Idem forte qui
Tmjtdirunies vocatur in concilio Carthaginenfi anni jif. (ub Bonira-
cio qui Turdittam. Epiftolar Epilcoporum provincii Byzaccnx in
&
concilio Laterancnfi fub Martmo lublcriplit Bentriut Epijc^.fia tccltp*
chntatU Turditan*.
«TI e EN SIS, notit. num. iij. coli. Carth. d. i.c. lu.not. ji.

TIGIENSIS, Icu Tnienps^om. num. 6j. coli, carth. d. Uo.

not. 14. ^ i. e.

TlGUALENSlS, fcu Ticunhenps ,

notit. num. 95. coli, carth. d. 1. e.

11«. not. 58.

TROFIMIANENSIS, (aiTrjpnitiunps notit. nuna. 33. colL carth.
d. I. e. 153. not. 116.
TUBULBACENSIS, notit. num. 7. coli. cartkd. i. e. 11«. not. 78.
TUCCENSIS, co!Uanh.d. i.c.i30.not.ijS.
»TURENSIS,feu Tunenps, notit. num. i8. coli, carth. d. i. e. iii. not.38.

TU RREBLANDEN SIS, notit. num. 98. coli. carth. d. i. e. j^8.

not. 4ij.
•T URRE-T A MALLUM EN SIS, notit. num. jj. coli, carth. d. 1.

e. ti6. not. 101.

*TUZURlTANUS,fcu Tniriuma ,
notit. num. 48. coli. carth. d. 1,

e. 110. not. 13.

V ADENTINlANENSIS,feu Vdtnuma.nnfis
Epirtolar Patrum Byzacenorum in concilio Latoran nli l'ub
tino rubfcribit Rodib-ildiu (pipupuspnEU hcclep* f^desttatuxta^s.
•V.^RARITANUS, notit. num. 70.
, notit. num
Mar-
8.

•VASSlNASSENSIS&A<iuis, notit. num.

*VEGESELIT A N U S coli, cartli. d. e. 133. not.
,
i. 191.

A VlCO-ATERI,fcu yico-vitentnps , notit. num. 91. coli, carth. d.

I.c. 198 not. 353!

VICTORIANENSIS, notit. num. 88. coli, carih.d. i.c. lol.not.
388.

V TENS
1 I
S notit, num. 4+. Hujus loci Epifeopus erat yiELr, qui fiiit
audor hilloria Vandahex.
dd

I
 ,

Ixxxvi Geographia facra

UN URICO POLITA NUS.notit. num. 107.
» USILENSIS.fcu Vfilenjis ,
notit. num. J4. coli. canh. d. i. c. u6.
not.^i.
* UZABIRENSIS, feu Vfm^birenfis y notit. num. 41. coll. carth, d, i.

c. 101.not.59y.

Mau Rl>
TANIA
Cjli AR.
MAURITANIA C^S AR I E NSlS
&
Timci
ET TINCITAN A
A d QJJ ESIRENSIS, notit; num. 66. coll. carth. d.
JM-
ADSINNADENSIS, notit. num. 115.
i . c. i iS. not.

A LAMILI ARENS IS, notit. num. 33.

ALBULENSIS, notit. num. 79. AlhuUrum mentio fit in Itinerario
Antonini & in Anonymo Ravennate.
‘
ALTABENSIS, notit. num. 10. Apud Anonymum Rayennatem ibi
legitur Aubt. Eft alia in Nunaidia ex Itinerario AntoninL
AMAURENSIS, notit. num. &
^ 3;.

A M B E N S S notit. num. 46.

1 I

A Q.U E N S S notit. num. 14. coll. carth. d.i.c.

1
,
not. X44. j}j.

' ARSINNARITANUS, notit. num. 95. Ar/imurite meminenmt

Pliniut, Ptolemius, Antoninus , Anonymus Ravennas, & Pomponius
Mda ,
ut coloni.x Romaiut.

ACAN ARIENSIS num. 40.

B {crfuit
BALI AN ENSIS,
Panmtim
,

notit.

Biliimenfis.
notit.
num. 91. Concilio Cabarfufiitano in.

BAPARENSIS, notit. num. 98. Forte Vidurenpi , nara Vibitr inter

civitates Mauritanii Ciefarienfis memorat Ptolemius.
BARTlMlSlENSlS,feu Vdrdimijfenfis , notit. num. 4J. coll. carth.

d.i.c. 135. not. 141.

BENEPOTENSIS, notit. num. 44.

B D E N S S notit. num. 8j. Bidi urbs
I 1
,
a Ptolemio memoratur inter
habetur
civitates Mauritania: Catlarienfis. In notitia imperii Icft. /4.
Limes Bidenfis fub difpofitionc Ducis Mauritanii Cilarienfis.
B ITEN SIS, notit. num. 83.
BLADIENSIS,fcu Btdienjis, coll. carth. d. i- c. m. not. 37.
BONCARENSIS,fcu VonurinJU ,
notit. num. 6t. coll. carth. d.
I. c. 108. not. 451.
BULTURIENSIS, notit. num. 89-

C cum
itSARIENSIS, notit. num.
Plcriquc putant
Itinerariis non
oppidum ellc
carth. d. i. c. 143. not. 174.
11. coll.

qui nunc AlgeT dicitur, at ilhid

concinit; potius dici debet Tf»ej,qu* portum ha-
bet & infulam ficut olim C*Jirea.
r

Africa. Ixxxvij
C ALT ADRIENSIS, notir. num.67. Mauri-
TAUIA
C A P R E N S S notie, nuiii. 55.
I , CaCSARj
* C A P U T-C ILLENSIS, notie, num. 5S. Mentio fit hujus loci in Iti- &
& in Notitia Imperii".
Antonini Timoit;
ner.irio
*CARTENNIT AiN U S notit. num. , jo. Urbs celebris cujus me-
minere Ptoleraius ,
Pomponius Mela ,
Plinius. Viftor hujus urbis
Epilcopus inter (criptores memoratur a Gennadio. Kuftici Qtntnitaai
Epifiop! mentio fir apud Auguftinum in libro de geftis cum Emerito.
'CASTELLANUS, nout. num. 75. coli. carth. d. i. c. 15;. & 180. not.
ij}. &. Z94. •
CASTELLI^ AB ARlT ANUS ,
feu CafieUuJboritMus ,
naux.,
num.6j.
* CASTE LLl-M ED lANI, notit. num. 80. Apud Ammianum Mar-
cellinum mentio fit Medum Munimenti,
CASTELLI-TATROPORTE.NSIS, notit. rtum. 94.

CASTE LLOMINORITANUS, notit. num. 51.

C A STELLO-RIPEN SIS, notit. num. 119.

*CASTRANOBENSIS, notit. num. 74. Ea cft urbs quam Antoni-
nus in Itinerario CtSlrn novn appellat , & Anonymus Ravennenlis iq
Tingitana locat.
CASTRASEBERIANENSI^, notit. num. 75.
C AT AB IT AN U S notit. num. 97. , ,
’ C AT R ENSI S, notit. num. 106.
CATULENSIS, notit. num. 48;
CISSITANUS, notit. num. 107. coll . canh. d. i. c. io<. not. 418.
COLUMPNATENSlS,notit. num. u.
CORNICULANENSlS, notit. num. 4. CamicUno meminSre
Anonymus Ravenrus & Tabula: Peutingerianz.

* TT*? LEFANTARIENSIS, notit. num. 96. Concilio Cabarfulll-

tano adfuit Miggm nh ilejfimurii ,• fcd duplex erat in Africa locus
Iwjus nominis, ut patet ex Anonymo Ravennate , quorum unus erat
in provincia Ptoconlulari, ut etiam ex Tabulis Peutingerianis conflat.

ALLABENSIS, notit. num. z8.

F
FIDOLOMENSIS, notit. num. 17.
FLENUCLETENSIS, notit. num. 84.
'

'FLORIANENSIS, notit. num. 34. Ptolemarus ititer urbes Maurita-

nia: Catfarienfis memorat Floriant.
FLU.M£NZER TANUS, notit. 1 num. 30.
FRONTENSIS, notit. num. 58.

G IRUMON Tensis, num.

GOR ENSIS. Concilio Carthaginenfi fub
notit.

yiSlor a Cor, forte i Garri urbe Mauritanix Cxfarienfls de

lemxus & Viilor Vitenfis.
9.
Cypriano interfuit
qua Pto;

.dd ij
 ,

Ixxxviij Geographia Tacra

TAKi* grATIANOPOLIT a NUS.notit. num. 8i.coII.canh. d.i. c.ijj.
I
{£ noc. ijS.
Tihoit^ GUNUGITANUS, notit. num. m. Gunugitiwt colonia meminit
Plinius ,
& Gmugus habctur'in Itinerario Antonini & apud Anony-
mum Ravennatem.
*
* G Y PS ARIEN S I S,colL carth. d. i.c. ii8. not. 147.

* XCOSITANUS, notit. num. 59. coli, carth. d. i.c. 197. not. 556.
JlDENSIS, notit. num. 14
ID EN S IS, notit. num.i6. * ^
JOMMITENSIS, (oijMniunJis coli, carth. d. i. c. 108. not. 417.
IT E N S S notit. num.
1 , j.

JUNCENSIS, notit. num. 1.

* X A PIDIENS IS, notit. n»m. «I.

J A REN S I
S ,
coli, carth. d. 1. not. ij8.

M d. I.
AJU GENS IS,
M A L A N E NS
c. 135.
I

not. 14J.
MAMMlLLENSIS, notit. num. 78. coli. canh. d.i.c. nor. 14«.
notit.
I
num.
S , fcu ^iLmiuJIs

^
III.

,
notit. num. 8. coli,

133.
*

carth.

MANAZEN ENSIUM REGIORUM, leu MunucenJiritiHia ,

notit. num. 81. coli. canh. d.i. c.aoi. not. 394.
* MASUCCABENSIS, noiir. num. 41. Ammianus Marcellinus me-
morat fundum Mu^iucutie.

MATURBENSIS, notit. num. 90.

* M A U’ R E N S S notit. num. 114. Anonymus Ravennas Maurae in Tin-
I
,

gitana meminit.
MAURIANENSIS, notit. num. 88.
M AXITEN SIS, notit. num. 114.
MEDIENSIS, notit. num. 47.
* MINNENSIS, notit. num. 49. Concilio Carthaginenli fub Bonifacio
ann. jij. lubfcribic Secundmm Epifiup$u Minenfis provinciz Maurita-
n\x. MiiMtti habet Antoninus in Itinerario. Elt Mian fluvius ab Ano-
• nymo Ravennenll memoratus , nunc ejulHcm nominis.
* MURUSTAGENSIS, notit. num. ij. Hodie in his locis eft urbs
Muftugin.
MUSERTITANUS, Icu Muteciuaiu ,
notit. num. 74. coIL carth.
d. I.c. 133. not. 194.

N
NO BENS
ABALENSIS, notit. num. m.
NASBINCENSIS, notit, num.
NOBICENSIS, notit. num. 7.
l S ,
notit. num. 19. colL carth. d.
39.
1. c. iij. not. 431.

N O V EN S 1 S , icu ,
notit. num. 93. coli, carth. d. i. c. 113. not.

NUMID.
 , ,

AfriCiE. Ixxxix
NUMIDIENSIS, (cu a^j , notit. num. iiS. coli, carth. d. i. c. Mauri-
l88. hot. 315.
Ca j A*R
NURCONENSISjIcu ffAurcontnfis ^
notit. num. lor. coli, carth. d. n
I. c. 13J. not. iji. T IHOIT.

kBBENSIS,(cuOW>/>4a«r, notit. num. coli. canh.cLi.c. 195.

O’ not. 317.
O BORIT ANUS, notit. num. 72, ^
OBORITANUS, notit. num. 116.
"OPPIDONEBENSIS, notit. num. 64. OppidLnovi meminere Pto-
Icmxus Plinius Antoninus & Anonymus Ravennas.
, , ,
* O P NE NS1
S Icu Osfinetifis. In concilio Carthagincnfi anni 419. fub
I ,

Aurelio interfuit Leo Epifiopm Ofpinen^s Legatus Mauritanis Tingi-

tanx.

AMARIENSIS, notit. num. 43.

Q UIDIENSIS, notit. num. coli, cartli. d. i. c. 143. not. ±73.

‘
^ J E G E N s I s notit. num. 51.
1
,

* JL^R EP E R T A N U S notit. num. 70.

1
,

*RUSAD TANUS, notit. num. <9. Ri</Sd;> colonia celebris Antiquis.

1

Hujus meminere Ptolemxus , Plinius, Antoninus , & Pomponius Me-

la , led tanquamTingitanzprovincizubi cft Promontorium.
At locus is de quo hic agitur potius cft colonia Auguftiquam
Plinius , Ptolcmsus , & Antoninus in Mauritania Cifaricnfi recen-
fent.
‘RUSGUNIENSIS, notit. num. 65. ‘S.ujguni* colonU mentio in Iti. fit

nerario Antonini, apud Plinium & Anonymum Ravennatem. Con-

cilio Carthagincnfi lub Aurelio ann. 419. adfuit NumeritnusKttfgnnien-
Jis unus ex Legatis Mauritanix Cxfaricnfis.
*RU S U BICC ARI £NSIS, leu Ti^ubiurenjis vel Rubicarien/is
notit. num. 77. coli, carth. d. t.c. 197. not. 543.
*RUSUBIR TANUS, notit. num ii.
1

*RUSUCCURR TANUS, notit. num. 54. 1 coli. canh. d. i. c. 133.'

noc. 1^1.
RU S UC ENSIS, coli. carth. d. i. c. 133. not. 181.

ATAFENSIS, notit. num. 116.

S SEREDDELITANUS,
‘SERRENSIS,Ieu Sertenps ,
notit.
notit.
num. 91.
num. 117. coli, carth. d. i. c 153.
not. 137.
SESTENSIS, notit. num. 3«. Forte Septenjis , de quo loco Procopius
in libris de Bello Vandalico non fcmel. Arabibus hodie CrxM,
longa obfidionc nunc nobihtata.
SF N
A S F E R I E S 1 S , notit. num.
ce
 , , , , , ,

M»;..,-
Geographia facra
SICCES 1 T ANUS, notie. num.8o. coli. cartLd. i.c.i97.not. jji,
sIGUITANUS, coll.cartli. d.i. e. L09. not. 444.
Timoit. s ITENSIS, noiit. num. m. coli, carth. d. i.c. 198. not. 349.
SUBBA R.1T ANUS, notit. num. 15.

SUCAR DENSIS, notit. num. 13. coli, carth. d i. e. 133. & aoi. not.
140. & 377.
SUFARlTANUS, notit. num. 87. coli. carth. d. not. 156. i.

* SUFASAR TANUS,Icu SufiruMus notit. num. collat. carth.

1 3.

d. I. e. i;f. not. 236.

* SUGABBARITANUS, notit. nuna. 10. coli. canh. d. i. e. 133. not.
i39-

, S U MM U LENS IS, notit. num. 104.

T
4
247.
ABAZAGENSIS,vc
&
bxMrienfis, notit. num.
339.
TABOR ENTE N SIS, notit.
1 Tiibticetifs

103. coli, carth. d.

num. 18.
,
aut Ttbtiarienjis , (eu Tn-
1.

Diverfus a Tuborenfi provin-

e. 133. & 197. not.

cia Pri conlularis de quo in nota 70.

* TABUNIENSIS, notit. num. 109. Hodie Tobna.
TADAMATENSIS, notit. num. 103.
TALENS I
S forte TJiltnJts notit. num. 60. coli, carth. d. 1. e. 198. not.

m-
T A M IC ENS IS ,
forte Tum-muen/is vel Timixtnfis notit. num. 120.
coll.carih. d. i. e. 163. not. 283.

TANUDAIENSIS, forte Tumidettjis notit. num. 100. coli, carth.

d. I. e. 197. not. 531.
‘ TASACCURENSIS, notit. num. 108. Apud Antoninum in Itine-
rario Tufjccarj, inter Mauritania: urbes memoratur.
* TERNAMUSENSl S,velTer>iamu>itit/u,notU. num. 37. colL carth.
d. I. e. 180. not. 291.
TIFILTENSIS, notit. num. 13. coli, carth. d. i. not. 238.
* TIGABITANUS, num.
notit. 68. Apud 'Augullmum mentio fit in
gcllis cum Emerito TjUoMi TigubiiMi Epilcopi ,
& epiftola 228. Ho-
noraii (uccefibris ejus. In codice ean. Eccl. Afr. cap. 97. mentio fit civi-

tatis Ttgiaenfis in Mauritania. Tigane ,

feu Tigi<vurim mcmm£re Pto-
Icmatus, Plinius, Ammianus, & Antoninus.
TIGAMIBENENSIS, notit. num. -34.
• TIGISITANUS, notit. num. 27. coli, carth. d. i. e. 209. not. 443.
» TIMICITANUS, notit. num. 6. coli, carth. d. 1 . e. 133. not. 248. &
283.
TIMIDANENSIS, notit. num. 37.
TlNGARIENSlS, notit. num. 123.
* TIPASITANUS, notit. num. 99. yide not. 31. in lib. I. Optati.
TUBUNENSIS, notit. num. 123.
TUSCA MIENSIS, notit. num. no.
 , , d

Africa. , xci
Miiu» j-

V AGALITANUS, notie, num.

VAGENSIS, coli, carth. d.i. e. nj, not. 4J0.
VANARIONENSIS, forte Pamuoriex/is, notit. num.
d. I. e. 187. not. 506.
i 6 . coli. canh. d.i. e.

11.
ro8. not.> ?6.

coU. cartli.
(
TAMIA
it
te
TiHQir.
' A

VANNIDENSIS, notit. num. ji.

UBABENSIS, notit. num. 71.
VI LLyENOBENSIS, notit. num. 44.
VISS ALSENSIS, notit. num. 113.
VONCARIANENSIS, notit. num. loi.
USINADENSIS, notit. num. 19.

M A\J R l T A N 1 A SJT/FRJVSIS. MAuftt.

TANIA
SiTtniM

A not. jjj.
cu FIDENSIS, notit. num.
A QU jEALBENSIS,
•ASSABENSIS.feu Ajfifenfis
notit.

notie,
jj.
num.

num. 14.
7. colL carth. d.

coli, carth. d. i. e.
i. e. 197.
> 11 .

uf.
not. 144.
ASVOREMIXTENSIS, notit. num. 3«.

C .ASTELLANUS, notit. num.

«CELLENSIS, notit.
CEDAMUSENSIS, notit. num, 19.
nun^ 17. coli carth. d.
11.

i. e. ii<. not. 73.

COVIENSIS, notit. num. 3. Cobt municipium in Antonini
Itinera,
rio memoratum inter Saldim Igilgilim. Conlcntiunt Anonymus &
'
Ravennas &T
abuli Peutingcriani.

*
t? Q.U Z E TE N S S feu Eqm%pte«fis
I I
, notit. num. ii. cftIL carth.
i_i d.
101. not. I. e. 383.
E M N E N T U S feu EminentUnenfis
I I ,
,
notit. num. 14. coli, carth. d.
I. e. 108. not. 440.

"T?! CEN SIS,

*
notit. num. 11. coll. carth. d. i. e. i\t. not. 446.
FLAMENPISTENSIS, ieu Flumtnpifaiifis^ notit. num. it.
Kide not. 16. ad librum II. Optati.

(jE G 1 TANU S ,
notit. num. 13. coll carth. d. i. e. 1 x8. not 149

ORREA ANINICENSI, notit. num. 7. coll. canh.

• e. 198. not. 370.

GILGITANUS, notit. num. 4. coll. carth.d. L ejit. not. at. Ho.

*
I dic Cige^.

eeij
 I ,, ,

xdj ,
Geographia facra
Mauhi- JUFITENSIS , ioncJtnfiuHfis ,
feu Jertfiunus, notit. num. 9. coll.
TANIA
carth. d. i-c. 116. not.71.
StTIVIM»
«It.

•P EMEIEFENSlS.fcu LtmeUenfis notit. num. 16. ('ide notam

I j 17. ad librum 11. Optati.
• LEMFOCTENSIS, notit. num. ii. Ammianus Marcellinus lib. 19.

c. }.Umfo[leafi oppidum inter Tindentium & Maffimiffenfium gen-

tes politum memorat.
• LESVITANUS, notit. num. 10. coli, carth.d. 1. c. 198. not. 369.

• Tk jTACRENSIS, notit. num. 17. coli. carth. d. i. c. 106. not. 409.

MACRIANENSIS, notit. num. 13. coli. caph. d. i. c. 133.

not. 197. Dtutertm Micriinenfis cujus meminit Tychonius Donatifta

apud Augullinum epift. 93. n. 43. Erat hujus fcdis Epilcopus, nam
Mauris cum alcnbit.
MARONANENSIS, notit. num. 16.
• A MEDIANIS ZABUNIORUM, coU.carth. d.i. c.103. not.403.

MOLICUNZE N SIS, notit. num. 17.

• M O P T E N S S leu Minptenjis 1 ,
notit. num. 33. coU.carth. d. i. c. 143.

not. 176.

»
N
/^L
OBALICIANENSIS, notit. num. 19.
1 VENS I S ,
coU. carth. d. i. c. iij. not. 447.
• Y^ORIEN SIS, leu coli. cartlud. i.c.197. not. 338.

ARTENIENSIS, notit. num. 31.

P PERDICENSIS, notit. num. 39. coli, carth. d.
PRlVATENSiS, notit. num. 31.
i. c. iii. not. 4«.

• ^ALDITANUS, notit. num. 41. Sddt nota colonia AugulH ,

de
qua Plinius, Ptolemaius, & Tabula: Peutingcriani.
• SATAFENSlS, notit. num. 6. coli, carth. d. c. 118. not. 1. 141.

SERTEITANUS, notit. num. 18. coll. carth. d.i. c. 180. not. 195.
* SITIFENSIS, notit. num. 1. coll. cartli. d. i. c. 143. not. 169.

SO C E N S S notit. num. ij.

1 1
,

SURISTENSIS, notit. num. 38.

« f“| 'A MAGRlSTENSIS,vel Thtmtgrifletijts , notit. num. 30. colL

X carth. d. 1. c. 118. not. 140.
canh.ii;
» TAMALLENSlS,fcur4J»ai7»»>f»7&, notit. num, 1. coll.

c. ii8. not. lyo.

» TAMAS CANI NENS lS,fcur«wayc4»/«!/&, notit. num.34.colL

carth. d. 1. c. 198. not.347.
T U B E N S S coll. carth. d. c. 33. not. 17».
I , i. 1

» A TUBUSD%TU,fcu Tnl>u/ibditMia , notit. num. 8. coU. carth.

d. I.
r

Africje. sxcii)
d. I. c. 187. not. jo8.
j
• TUCCENSIS, notit. num.37.

»'^^AMALLENSIS,notit. num.41.

* l AB ENSIS, notit. num. 40.

i Z ALLATENSIS. notit. num. zo.

T RO IN C l A TRIPOLITANA.
G I R B T AN US
I

Hodie infula
,
notit.
eadem vocatur
num. j.

Cerbes.
coli, carth. d. i. c. izj. ftot. 89.

L EPTIMAGNENSIS
& 15;. not.48. &Z11. Hodie /.r&riit, cujus
nitudinem quondam ejus oftendunt.
,
notit. num. 1. coli, carth. d.

ruina: extant
I.

quz mag-
c. ui.

Oe ensis, notit. num. 4. coli, carth. d. i. c. iji. not. i<i.

abratensis, notit. num. I. coll. carth. d. c. 135. not. ais.

S
i.

Hodie LdToHrde Sabtrt.

^ ACAPITANUS, notit. num. 3. Hodie Qi^fes, fai

1 N C E R T AB PROVINCI.£. iNcmf]
PaOVtH;
tlM*.
i»#

A BENSENSIS, coli.
ABISSENSIS, coll. carth.
A NGU IENS IS, coll. carth. d.
canh. d.

I. c.
i. c. 133.

d.i. c. 163. not. 186.

u6. not.
not. 177.

jj.
APTDCENSIS, coll.carth. d. i.c. 118. &101. not. ii7. &38i,-
ARENENSIS, coll. carth. d. c. nS. not. 110. i.

AUSUGRABENSIS, coll. carth. d. c. 101. not. 391. 1.

ANZARENSIS, colL carth. d. c. 101. not. 401.

B B A RT ANENS Is, coll. canh. d.i.c. ii6.not. 86.
BAZARIDIDACENSIS, coll. carth. d. iz8. not. i3<.
:.

i. c.

BELINIENSIS. Concilio Cabarfuilitano lubfcribit Domtiu BtUmt*-

fis Ipi/eopM.
BETAGBARIT ANUS, coll. canh. d. i.c. zo6.not. 41;.
BOTRIANENSIS, coll. carth. d.i.c. 149.not.z80.
BUSLACENUS. In concilio Canhagincnfi fub Cypriano num. 6ft
lentcntiam dixit Ftlix i BuJUceni.

ff
 xciv Geographia facra

C AMICET£NS1S.
Ctmtcntnps Epifiopia.
CANIANENSIS, coli. canh. d.
Concilio Cabarfuflltano liiblcribit Dttianm

i. c. io6. not. 408.

CASENSIUM BASTALENSIUM.colLcarth.d. l.c.i88.noc.
311.
A CASIS FAVENSIBUS, coli, carth. d. i. c. 104. not. 403.
CEDIENSIS. In concilio Carthagincnfi lub Cypriano fcntcntiam di-
xit Seamdimu a Cedias , & colL cartli. d. i. c. i<3. occurrit Fortu Bpifio.
pm Ctditnfis ex Donati parte ,
diverlus a ^dienfi, nam cap. 143. ejuC.
dem collationis Epifeopta Cttholtcm ^tditafis dicit Ic adverla-
rium non habere.
CELERINENSIS.colL carth.d. 1. c. iSo. not. 190.
A CEMERINIANO, coli. carth. d. c. lo:. not. 379. i.

CENENSIS, coli. carth. d. c. 119. not. 153.i.

CERBALlTANUS. Concilio Carthagincnfi ann. 51J. lub Bonifacio

fublcripfit (/mflantiiis Epifiopus plebu Cerbtliun*.
A CIBALIANA, colL carth. d. c. lOg. not. 411. i.

CRES MENSI S, coli, carth. d.i. c. 187. not. 310.

1

D R U E N S S coll. carth. d.
I

DUSITANUS, coli, carth. d.

,

D U S E N S S coll. carth. d.,

i.
i. c.

i.
197. not. 334.
c. 19I.

c. 197. not. 334.

not. 334. & 564.

D I STl A N ENSIS ,
coll. carth. d. i. c. 198. not. 331.
;2,ENERENSIS,coll. canh. d. 1. c. ^5. not. 109.
ERUMMINENSIS. Concilio Cabarfulfitano fublcribit Mtximkniu
Erumnunenfis Epijcopns.

jp'lSS AN EN SIS , vcl Fifci%^ps ,co\\. canh.d. i.c. loa. not. 399.

G Ii
IRBIT ANUS. Diverfus ab eo qui in Tripolitana provincia.
Nam duo (pifiopi drbitjuii fubfcripfcrunt concilio Carthaginen-
ann. jij. fub Bonilacio.
GITTENSIS, coll. carth. d. 1. c. 133. not. ii8.
GUZABETENSIS, coll. carth. d. i. c. 198. not. 573.

H ONORIOPOLITANUS. Concilio Carthagincnfi ann. yij.

fub Bonifacio fubfcripfit Stnms Dei epifiopuspMie Hsmoriopolii.

L AMZELLENSIS, coll. carth. d.

LARITENSIS, colL cartlu d.
tpifiopi Ltritenps Donatifli.
i.
i. c. 106. not. 41«.
c. 108. mentio fit Reflituti

LUCIMAGNENSIS, coll. cartli. d. c. 198. not. 371. i.

LUPERCIANENSIS. Concilio Cartliagincnfi lub Cypriano num.

44. interfuit PeUgitnus k iMpenitnL
 AfriciE. xcv
Tnciut.

M
M
ERFEREBITANUS, colL carth.d.
M ILI DI EN SIS, coli, carth. d.i.c. 108. not. 41}.

IZIGIT ANUS. Concilio Carthapnenfi ann. jtj. (iib Bonifacio

lublcripfit Tlicid»! Epifiipiu pltbU Mic^giun*.
i. c. 187. not. 30J.
r^OVlX;
ci^.

MUGIENSIS. Concilio CabarfuIDtano lublcribit Laiinu! Alugien^s

EpifiopHs.
MUNACIANENSIS. Concilio Cabarfuffitano fublcribic Viclurimu
Epifioput Mmucianetifis.
MUR.R.ENSIS, leu M.trren]>s. Concilio Cabarfiillitano fublcribit
Crefientidnas Murrtnfis Epifiopas.

N ASAITENSIS, coli. carili.

NIGIZUBITANUS, coll.carth. d.
NIGRENS UM-M A J O R U M,coll. canli. d.
I
d. 1. c. 187.

i.
nor. jot.
c. aoi. not. 597.
1. c. 153. not. 180.

AUZERENSIS, coli, catth. d. & yj 6

P PITTANENSIS. Concilio
Pitttnenjls Cpifiopus.
1. c. 187.

Cabarfuflitano lublcribit
5: 101. not. 317.
^jx/mas
.

PRISIANENSIS. Concilio Cabarliillitano fubfcribit Sicuadiaims

VrijiMttips Spipopus.

R ABAUTENSIS. Concilio Cabarfuflitano fubfcribit Anaibomtu

Rdbiutcnps Epifcopm.

AL ANI jE GIU TSITENSIS jColl carh. d. c.15;. not. iji. i.

S SAMUD ARTENSIS. Concilio Cabarfuflitano fuolcripflt D«-

mtus Sxmudmtnpi Epipupus. Fonc legendum ^mudjurjhps provincii
Byzacena:, de quo in coli, carth.d. i.c. 116. nor. 93.
SEBARGENSIS. Concilio Carih.iginenfi ann. 51 j. fub Bonifacio
fubfcripfit Kepitus Bpi/caput plibis Stburginps.
SELENDETENSIS,vc 1 Sedtlenps^ colL carth. d. i. c. ao8. not.
4i'-
S l M N G TENS
1 I l S ,
feu SimiagUinus ,
coli, carth. d. i. c. 133. not,
io6.
S INN I P SEN SI S, coli. carih. d. 1.0.133.001. 119.
S ITIP ENSIS, coll.carth d.i. c. nj. not. 43«.
STABATENSIS. ConciUo Cabarlulfitano fubfcribit MaxmiMas
Stdbateaps Spipopus.
SULULITANUS, coli. carth.d. 1. c. 133. not. 143.

T IBARITANUS.coII. canh. d.
TlBUZABETENSIS, coli. carth. d. 0.187.00^504
TlSANlANENSlS, coli, carth. d.
TUGUTIANENSIS.
106. not. 40«. 1.
1.

c.
c. 133. not.

1.

Conciho CabarluUliano fubfcribit Beatnitat

104.

Tugutidneaps tpijcupus,
ffij
 S ,

1
IVoll'-
xcvi Geographia facra
xuNUGABENSlS,colI.carth.d. i. c. 1x9. not. i;y.
TUNUSUDENSIS, colL cirth.d.i. c.iio.not.19.
TURENSIS, coli, carth. d. c. 197. not. 557. i.

A TURRE ALBA, coUat. canh.d. c. 198. not. j4f. i.

V ARTANENSIS, coli. carth.

VATARBENSI
VENSANENSIS, coli, carth. d.
VERRONENSrs, coli. carth. d.
,

i. c.

i.
d. 1.

coli, carth. d.i.c. 198. not. 546.

c. 197. not. jjo.

101. not. 400.

c. 198. not. 361.
V 1 ,N DENSIS ,
coli, carth. d. i. c. io8. not. 455.
V I S EN S I
S ,
coli, carth. d. i.c. 197. not. 341.

UTIMARENSIS, coli. canh. d. i. c. 116. not. 104.

UTIMMENSISjlcu Vtimaeiifis ,
vcl Vtmmenfis coli, carth. d. i.

c. 133. not. 107.

ERTENSIS, coli. canh. d. 1. c. 133. Si 187. not. 137. & 314.

'
(
'i

INDEX

J
 1 V S _ ,

•f

Africa. xcvij

> > » » * ^ •»* »

f > 4 j i
; .. 4.«
- ;••.*•<•-«•*.->-.- i. »-*.

INDEX EPISCOPATUUM
Qfli fub aliis nominibus

INNOTITIA REPERIUNTUR.
QV O N y4 M pium ex I
apud vanos Epifcopatus fuprafcriptis di-
verfa habent nomina vel diverjimode jmpta, vifum ejlin fine hu-
jus Notitia ea ordine alphabetico apponere tjua in ferie hpijcopatuum
defcripta non Junt ,
ubi paulo infipnior dtverfitas occurrit £5*
fi-
mul indicare Jub quo nomine in Notitia nofird £5” qud in provin-
cia repcriri pojfint.

A BARITANUS, vide Abbiritanorum majorum. Pr. Proc.

ABDERITANUS, v. Abzcritcnfis. /wS.
A]U R ENSIS, Azurcnfis. Numid.
AMPHORENSIS,». Amburcnfis. Ibid.
if.

A M U D A R S E N S S, SamudarC(.nfis. lacert. Provine.

I 'Z'.

A Q^U S Vallinafltnfis. Bjo^ac.

I
,
"Z’.

AUSVAGENSIS,'*'. Auzagcnii'. Numid.

A U TU M N 1 TA N U S Ap:ugnicanus. “Pr. Proc. ,
"z/.

A D E N S S <». Bladicnfis. Af. £//

B I I

BAIANENSISjI». aianenlis. y(umid.

BAZlTENSIS.i. Bazicnus. ibid.
,

'
•

BELESAS ENSIS, r. B-lalitr nfis. Ibid.

BEN E VE N THN S S BcnCi nncnfis. I
,
z.'. Pr. Proc.
BERCERITANUS, V. Vciccriranus. ttfumid, •

B I L TE. N S 1 S , -zv Viltcnfis. Pr. Proc.

BO ANEN S lS ,
'Z'. Balianncnfis. Bj/^ac.
BOCCONlENSIS,i>. Bucconicnfis. Numid.
BOSETANUS.-z. Boferanus. Ibid.
B U L L A M EN S S Bulcliancnfis. 1
, BfTjic.
BURCENS1S,'Z'. Burupatenfis. VQimid.
BUSITANUS,'z’. Bolctcnfis. Pr. Proc.

C ANAP1 Caniopiranorum. Pr. Proc.

CASTRENSIS, Cuftrcnfis. Ibid.

,
‘Z'.

A CASIS SILVAN>E,t>. ullanis By%ac.

'Z'.

CASTRO-GALBENSIS, v. Gibcnfis. Numid.

CICSIT ANUS,®. Cclliranus. Pr. Proc.
CIRCENSIS,”». Conllancinienlis. Numid.
V gg
 F

••

xcviij Geographia facra

CIRCINITANUS,'». Cincaricenfis. Bjz.tc.

CIRTENSIS,'!'. Con llantinicnfis. Viumid.

CIUMTUTURBONENSIS,'!'. Tuburbitanorura majorum
Pr. Proc.
CULCITANENSIS,i>. Culufitanus. Pr. Proc.
CUNCULIANENSIS,'!'. Ccnculianenfis. Byxfc.

]'LlBIENSIS,'r. Cilibicnfis. Pr. Proc.

I^EUDALENSIS,-». Thcodalenfis. Ibid.

ERADIMAIENSIS,'». Fcraditanar majoris. Byxfc.

F FUSSALENSIS,'!'. Foflalcnfis. Nitmid.

G
G RE N S
I
AUVARITANUS,'!'. Gaguaritanus. Byzfc.
GAZABIANENSIS,'!'. Gaudiabenfis. Nmnid.
I S ,
Guirenfis. Ibid.
DE GIRU MARCE LLI,'». MarccIliancn(is.yW.
GIUTSENSIS,,'» Salarix Giutlenlis. Jnccrt. Prov.

H E L I EN S I S
HIZI RZADENSIS,'». Izirianenfis.
HORRENSIS,'!'. Orienfis. M. Sitif.
, Elienfis. Bj\*c.
Numid.

ER A FI TENSIS,'». Jufitcnfis. Ai. J/w/;

J I R ENSIS , Hircncnfis. Bjr^ac.

IRPIANENSIS, V. Hicrpiniancnfis. Bjrcju.

EMELLENSIS, Lcmeicfcnfis. M. Sitif.

L LEGISVOLUMINI, ». Lcgcnfis. 9(»mid.
'!'.

M AN accense R T ANUS,'».Manazcncnfium regiorum

rM.C<-
MARRENSIS,'». Murrenfis. Inurt. Prov.
M I L A N E N S S '». Malianrniis. IM. Cttf
I I
,
i

MOZOTENSIS.c. Mopicnfis. M. Sitif

MUNICIPII yOQ\J£.,‘v. Tuggcnfis. Pro'». Pw.
MUTECITANUS,'». Mufertitanus. M. faf
ANATORIENSIS,'». Vanarione nfis. M. Ctf.
P PAPPIANENSIS,'». Puppiancnl^. "Pr. Proc.
PARIENSIS,-». Picnfis. ibid.
PERADAMIENSIS, f Fcraditani minoris. . Byifc.
'

P O C O-F E L T I S, '». Viltcnfis. ‘Piw. Proc.

R EBIANENSIS,v. cbiancnfis. Bjkc^.

A ROBUND A, A Turre rocunda. '».
'
 Africse.
RUBICARIENSI S, i/. Rufubiccaricnfis. M. Qtf

ACUBASENSIS, ». Succubcnfis. Pr. Vnc.

S SASURITAN
StDEL£NSIS,'Z'.
EPS , v. Arfiiritanus. Byrfc.
Sclcndctcnfis. Inctrt. Pnv.
SEGERMITANUS.v. Gernifitanus. Bnuc.
SEPTEN SlS,'i'. Sertcnfis. M.
SERTENSlSji'. Scrrenfis. jUd.
SIMMINENSIS, 't'. Scminenfis. Pr. Proc.
SINITENSIS, y. A Siccenni. Jbid.
SINNARLNSISjV. Sinnuaritcnfis. Ibid.
SUENSIS, V. SaicnCs. Ibid.
SUGGITANUSji’. Siguitcnfis. Numid.

T
TABLENSIS,
ABADCARENSIS.I'. Tabazagenfis. M. Otjl
TABAICENSIS,'». Tabazagcnfis. Ibid.

TAMADENSlS,<t/.
'i'. Talenfis. Jbid.
Tanudaicnfis. Ibid.
*

TAMAZENSIS,^’. Tamiccnfis. Jbid.

T AMAZU CENSIS, v. Tamicmfis. Ibid.
TARAQUENSISiV. Maraguicnfis. Byzfc.
TICUALTENSIS, Tigualcnfis. Jbid. “P.

TIDIDIT ANUSjiz'. Tileditenfis. PQtmid.

TINNISENSIS.f. Utinifcnfis. Pr Proc.
,T 1 Z ENSIS
l
,
<i>. Tigienfis.
TONNONENSIS, <v. Tennonenfis. 'Pr. Proc.
TULLIENSIS MUNICIPII,'!'. Municipcnfis. tJnmiJ.
TUNONENSIS,<i/. Tcnnonrnfis. Pr.Proc.
TURDITANUS,'!'. Thufdricanus. Byzjic.
TURENSIS,-». Dccorian^nfis. Jbid.
TURIISENSIS, V. T urudcnfis. Pr. Proc.
TUZUDRUMES,'!'. Th'ifdritanus. Bn^.
TYSICENSISjI'. T jucenfis. “Pr. Proc. I

V ABARENSIS,'!'. Biparcnlis. M. Caf.

VADENSIS,'!'. VagcnCs. Numid.
VAGRADENSIS,i>. Vagcatcnfis. Jbid.
VALENTINIANENSIS,'». Vadentiniancnlis. Bmid
VARDIM ISSENSIS,-». Barrimificnfis. JM. Cuf.
VAZARITANUS,'». Bazaritanut. Numid.
U C LM A J O R S Urcitanus. Pr. Proc.
I ,
<».

UCI-MINORIS,». Uzitcnfis. Jbid.

V E R E N S S 1 Ucrcnfis. Jb,d.
I ,
-.

VICI- AUGUSTI,-». Noba Cilarcenfis. Numid,

V I C l-CJE SARIS,-». Noba OctkrecnCis. Jbid.
gg ‘I
c Geographia facraAfric£E.
V C O-P A C E N S I S Viccnfis.
I ,

U N U Z B R E N S S Uzabircnfis.
I I I
,
't'.

VO N C A R ENS S I Boncarcnfis. At.

I , 'i'.

URACITANUS,'». Urugitanus. Pr. Pncf

URCITANUS,®. Urugitanus. ]bid.
UTIMM1RENSIS.1'. Utmenfis. tbid.

UTINUNENS IS.vcIUto NNENs is.i-.Utimmenfis./norrr.

Frov.

Z ELLENSIS.v.
Z 1 G GENS1S ,
Tclcnfis. Pr. Pmr.
T>. Ziccnfis. Ibtd.

ADMONITIO
 ADM ONITIO
IN TABULAM GEOGRAPHICAM.
A F R 1 c A M , qndm Ronuni fnptie Jtc appelLtvert , Mdariunidm^ diutius Td‘

rumdem
iuUs Geoffjphuis defatfjit Gerardas M
enator ex Ptolemao: aliam tabulam ea--
regionum Abrahamus OrteUus vanis ex Ausioribus concinnavit : fed neutrunt
cpus leyratbui Hifioriam tum Civilem tum Ecclefiajlicam fatis fubfiii afferre poiefit
^od perfuafum efi iiS qui vel minimum hujus rei experimentum fecire, PPicoUus Saufon
Chrifiiantffimt Regis Geographus mentiffimust R. P. Philippus Bnetius b Soc.Jcfu^ df
qui alti Romanum Imperium defcnpferey hanc etiam Africa partem^ utpote Imperio
ff
inclufam neceffario tetigere. Petrus Du^f^al Tubellulam etiam in lucem edidit , qua #x-
plteando bello Africano Cafaris ufm effet. Verum hacejufmodi funt^ utfi explicanda hifi
tona dvili fatis effe fortaffe cuipiam videri pofftnt^ Hifioria tamen Eccle^Jiica rallo
modo fufficiunt. Primus ^quod quidem fciam^ veterem Ecclefia Africana fiatum in Ta-
bula Geographica exponere aggreffus efi R. P. Carolus d JanSto Paulo defiysatus Epifc»^
pus Abrinceufis. Opus arduum , in quo etiamfimuUa peccaverit y illo tamen opere cieRf
publica Cbrifiiandopiime meritum nemo non fatebitur.
Operis autem illius dtfficulus longe maxim.ty qu.eex multiplici fonte petitur. Et pri-
mi quidemex tngenti Epifcopatuum raimero y qui Unge plures in Afnca fuere quam in alid
ulla Chrifiiani orbis provincia : ncc enim tamum ut in alas oriis partibus in urbibus Epif-
copales [edes erant , fed in fagis , CiificBis , vicis fjp frtndss j ita ut plufqukm /extenta
Epifcopales [edes in Africa numerentur. Quo fit uttum propter numerum ytum propter ob~
fcuntatem lotorum in auibus collocata erant ^ non omnium > Jed infigniorum tantikm ftus in
tabula defcribtpuMt. Quapropter tn urbium , quam vocantpofitioney plurimum errare necefjo
’
e/l eum qui nullam Epifcopa/em fedem in tabula fuk defiderari cupiet.
Secundi in id incumbendum fuity ut fedium Epifcopalium nomina y quorum pleraque
muliipUciter deformata funty relie fcnberentur. Et Jane ea efi in ifiit nominibus leSbonum

varietas y ut cui earum potijjimum inharendum fit , cerri fari vix pofftt. Quam varietatem
parum ex ipsa re , partim ex Amanuenfium aut ignorantia aut temeritate ortam effe ar-
bitrer. Ex ipsa re quidem y cim fopulorum Oppidorum Africre norrsina praterqudm
Afiorum Itngpis ineffabilia effe plintus afferat yquod reSle obftrvavit R. P. Theodencus
Ruinartytruditus aque ac diligens fitiptoryUndeprodivefuit ut ex Romanis alii diverfimodb
• hac nomina proferrent fcnbcrent. Quodveri ad Amanuenfes[pellat yiis intot nominum
propriorum[crtpiura errarefacillimum[uit. Certe undelibet ortafitifia cori[upo magnamillam
effe palam efiy qua veri ratione illi
occurri poffit y nomina corrupta emendari y da.
hia finnari , ex multis ^
divtrfis nominibus quodnam pottfiimum eligendum fity dr>
tujus Ulhra ad/lrui poffit mn video. Scio equidem Nicolaum Sanfin multa utilia pro-
[utura in hanc rem fuggeffiffe , fed qu.e regula fuper his tradi potefi qiue variis erreribas
non fit obnoxia y nifiji quis Ungfoam Punicam AfricanamperfeHe calleat y cujus auxl-
i

ko multa proculdubiorefiituere poffit. Nunc veri in utriufque tingux ignoratione y in ^

magni auclorum penuria quia fieri recle poffit y aut quo pallo definiri qua fcrtptura
vitiofa fity qua refla haudfatis [cio. Caterdmhaevanetas multiplicem erraruii anfam
I firiptoribusprabuitydamalii urbem unam in plures divifirant, alii nimiiim fortaffe intelli-
gtndOy multas in unam confiarmtly quod utrumque quam turpiter Geographiam deformet y
nemo efi qui non videat.
^
I Tertii maxima fars Epifcopatuum non proprie nomine avitatis yquod fubflancirum
I fere efiy fed adjedivo ^
derivato notati funt; qua veroratione nomen illud propnnm
> fve fubfiamivum , fi aliunde nefciatur , ex adjeflivo erui poffit , viderint dofliores : nomina
tnim tfia ut plurimum analogia minime capacia funty cim feri omnia fadam barba-
riem redoleant y qualia in JEthUoyin Tabula Pentiogerianky ^in Anonj^ Ravttf.

\
 cij Admonitio
«u/< nuximi cup^eia yarmmumen videtminiii ex4iflstMn^»
r«^nUs nou effe fhv^ittu. Cttfiin anum 4 ftnih PmbU fUratjm* tjhrmm n»mnu>H
ftf rub/ianrivum ntcrffe habnit. Certi qnibm Eptfcepatmum damxxMt cxt^U^i
Ctiuexere tuuaimc ej/yxdi^nJ mimme (9^1 certum e^ : us veri jut befu Efifixpdtui m
TxiMldsGee^Mphicai referre v lnnty necej^tJttucumhtt tjhtdfxcu^. Dubturt 4u em me.
ntipatefi xnfuttireHe ifiudexecutui ftR.. P.CMeluikfaxile PauUy tjuippe^ut Eptftopatum
yd^eu/em x6 urie y^4 denvjtnm exiptmet , cim tumen xlibt tnvemxtur Kftfcepui Agcn.
iis fnM xb Aggii» qui BpiftepxtumCevienfemab efpideQouxofeduiumputet ^cum t^men

i Cobi muniapieipudRjveunxtem Geugraphummemerate derivatum viridecit exipment.

Eadimeiiumirtteraumpeccajlfemibi videtur Heifhmus.Qutedamdutem etiam upudanti-
ques tu fublUnnvo repenuntur , quaedam veri reddt per fui^autivum videntur vix
pufe.
Quarti ueunulli funt Epifcepatus qui huic vel illi f revincta ab auRerthus Ectle/^afiU
cit ad{c‘tbuutur qurrmm tamen praapua oppida^
f
^
unde tllts nomen in aliam Previn*
damtraniferri ab aliis aulhnbus videntur. Exempla fint Eptfcepatus MtUvitarms ^ Jdi-
trenfit Cu/culttarmt , ques Pfetitia Eule^ajHca Provincia PJumidia attributt 1 cum
tamen Mtleum , Jdicram ^
Cuiculum ainientuus ad Mauritaniam referat. Idem Ante~
ninui Tabracam^ Simittam.^ Sullam retiam^ Siccam yeneriam , Altibumm ^ Amme~
deram ^
alias urbes eidem Numidia aajcribit, quas Notitia in Proconfularem transfert.
Ergo alterutrum falli neceffe efi , aut certi Provincias EtcUfutjhus non nndequa^
que ^
ex omni parte refpondtre avihbus , quod doilioribus difcuitendum relinquo.
Has ^
aUas dtfftailiates (operandas habuit R. P. Carolus i faniio Paule ^ quo mi*
nus mirum ef illum intot /eopulos incautum impegtffe. Queritur Nicolaus Sanfoo jure ^
queritur Eptfeopatus ab illo plurimos omijfos > aliquot verb duplicatos vel triplicatos $ cir^
citer trecenta nomina vitiosi (cripta centum ad fummum fepiuaginta duos Eptfeopatus in
Tabula colbcatos^cimtrecentorum poftio potuerisfiabtliri. Ex htscenium (j/- feptuazmta duo-
bus Eptfcopatibus quinque aut fex , plus minus • fuum in Tabula Geographica locum obti-
nere ^ alios omnes perperam locatos ^ ^
alia id genus fphalmata reprehendit ^ multa deinde
fuggerit quro reftitu.-ndo operi utiltaformt.^pofeffhs in excutiendis lUis operam ipfum
haudvulgartm pofoijfe, Eqrudem doUndumefiy ^
milu inpnmii in^atumvemt tansum
virum ^
de rebus Geographias tam bene menmm , opus tfud , qnodperutt0fiiturum erat , in
publicum non emififfe , (ed eritfortaje cim eruditi patns eruditus flius paternas reliquias
i //;;/;/ vindicabit ^ ^
bono publico vulgabit,
Jnterim multi viri doffi in eifdem rebui explanandis diu multumque fudarunt^ Luus
Hotfenius, R. P.joanues Garnenus eSoaetateJefu .^erninentiMmus (jt^doRt^mus Cardi-
nalis Henncns Nonjtus^ Stephanus Salux^us^^ Jiqui aliiyfed omnium tn hac re dili-
gentiam (uperavn R. P. Theodetteus Rutnart Monachus BenedUHinus , qui perpetuas ^
uberes notas in Notitiam A
fuca edidit qui manufcrtptos codices interfe conferendo , Ecde-
,

fafittos auUores y ^ quotquot altos fupereare fenpferant y diligenter evolvendo ^depravata •

nomina corrigendo , aUa id genus tn publicam utilitatem moliendo , venturis pofi fe au~
ihribus nihiTprorsus hac in re lentandum ^ neaum faciendum rtUquijfe videbatur.
Sedecet tibi in pojlremis venit y non vero m
mintmts yclanfftmus fimul^ eruditi.(fimus
Dominos Dn- Ptn facra Facultatis Partfenfi DoHor Profefjor Regius y auidumnovam
fanlli Opiati Miluvitaru editionem rnoUtur y qotequid ad Donatifurum htjhriam pertU
net y
in unum corpus conferre ftjtuit , nulli omnino labori parcere certus , molam hanc ipfe
verjare decrevit ynec aliorum fe labore deterreri pajjus ef quomam antiqua illa No-
titia quam prafatus R. P. Theoderteus Rutnart elucidandamfufeeperat y manu videba-
tur ^ mutiUy aliam tUe locupletioremedere ^ pef tantam
fum
altorum mtffem fpicdegium
,

facere non dubitavit necfane imtoftuRuy utipfe expertus

,
yquodnee alti in votisj^t».
rum erat. Cum autem ad abfolutioremeximiiopens editionem mbil intentarum relinquere
vellet y vifum efett^ Tabulam Geographicam Notiuie fua adjuugere, tn qua Ecclefiu
Africarve illius temporisfatum ob oculos poneret quantum id abeo preefari pofjet quam mihi
:
peovinaam volenti farse neque abnuenti delegavit : hanc autem tn me iubem fujapi egregtb
foRurum ratus yfvirumdeRepkbhcj litteraria tam bene meritum ^gravionous tunc inten-
tum cum labore hoc uuli quidem fed ingrato relevarem : namque
,
mihi honorificum vi-
debatur y cum tot eruditis viris qui de ea re fcripferant , (ymbolam meam inferrem ,
f
jucundum mprimis Eulefam Africanam oltm florentiftmam b tenebris emere y acvelut rt-^
 ,

in Tabulam Geographicam ciij

iivivmm exhibttr. Accedebat ^uid d»WJIinan ^icpUms Sxnftn.^ qui vadi^
nun um videbaturfnmifffe , morte, »t arbitror^ frtevtntus, ad illud venire non ^tuerit,
I
^ Ji ^uid auxilii jam fperandumejfet, in ana Carolt a fanH* Paula Tabula fitum effe^
^am tamen mulus erroribus afperfamfu^a diximus. E g» novam Afrxe^e Tabulam lU-
‘
turum me jufc fi^ atbiuatus poffe me fcofulos ilUs dtUinart in quos E. P. [ufradiBus
impe%nat de , ijutbus ef]f praemonitus janu^um fueram.
Hm miht ratio fufapitndi operis
, fed dum aliis confultum volo
^ ipfe
mihi pavijfi-
mum onus ^cui feiendo impar futurus eram imprudens impofut. LeHorummihi aliquot Au-
ilorum (onfcitts qui de reyombus ifits hijhrite vel qtopjrapbite fcripferant , exarptis ^
meis ^'offaphicis fretus , efme in ufum condendarum Tabularum ^ quando opus effet^
f
difpofueram, arbitratus fum potiffimam jam operis partem ex illam tffe ^ male cautus
qut tam facilem defperaii pene operis executionem animopracrpiffemi «m multa etiam
mihi legenda fupertjffent, qu.e difficultatem mmuerentne , an non forti etiam auderent «A
dus eram. Sed ^
enydsat me profatus clanffimus Dominus Du.Pin,fuemomnium inf-
tar mihi futurum effi C-mfidtbum.^ ^uiquicquid Gamefiut , Norifus , Palu^^uSj Har-
dutnuSy Ruinariiui fcripfer.int ^ diligenter tjlleyerat^ fjp notat infuper fuas bemyu nubi
imferiituras erat ,
uno verbo animos miht addidit , ^ ad audendum quicqutd hoc tjl labo-

ris excitavit. Hac autem fuit tnfittuti met ratio.

Quicqutd difficultaikfuitin Epifcipatuumnumero defnier.doyinfcriptione nominumfa-
bihtnda ,
in affiyian U cuilibet hpifiopatm Provtwk fuk , illud omr.e in viros doHosfupe-
rikf k me nominatos rranferendum putavi ^ maxime veri tn eum qut fufcipiendi mihi ope»
risauffor fuerat ^ mihi enim homini profano relipo fuit hunc lapidem movere , iis conten-
to qna fuptrek re tanti vtn fcnpferunt^ quorum exhaurire fcnnia non erat animus, nec
aroutos inter firepere anftr olores. Citterum quoniam pauca erant in eorum libris qua ad
Apica defcriptionem, Provtnaarumdifpoftier,em^ urbium altorumque locorumcertampo*
Jitionein , alidque ijujufmodt pertinetent, id extqui meatum effe partium duxi. Jt ique
primum exalfe(b’ fecundum uovMobftrvaiiones Africam delineavi ^ Ptoviruiat ECkUfa-
fiicas exaffe ddjhiotU, (edes Eptfcopales in Tabulk Caroli k farcio Paulo non fttis apti
dtfpoftas fuo loco Ttddtdi , omtffas
fupplevi , qmcquid in me futt fcientia artis im-
pendi, ut qnkm emendatisfma dp accuratis fma podiret hac tabula, quod ut praftareM
qntcquid apuiGeoqraphos Pomponium Melam , Strabonem Plimum,
, Ptolernaum , qmc-
quiUtn Isincrarusdpin Geo^rapho Ravennate ,itemapud Hifiortcos Polybium^ S Auflium^
Hittium^ Livium, Ammianum , Pfocopium , fi quid apud Arabes AbulfedamdpGef^a-
f\:um Ntibienlem , quicqutd quoque in recentionbus 'foanne £eone,Sanuto, Marmolto occur^
rcre ptuir, fiudiose collegi ( quod d" k fuprk memoratis aulhribus ut plurtnsim faUumfutffe
agnovi , nam d"hi jVcem miferansin utramque meffem . ) Ex his aurem Tabulam ifiam
qttalifumque ef conarsnavi. Ne quis vero c<^rtumd' indubium credat, quicqutd in tk
continetur , unnm aut alterum Uliorem monitum volo.
Primo. Earum urbium pfitiones Certas effe qua mari alluuntur ,aut qua lineolie inter

fe eonneftuntur, quipp qua ex lunerariis five tetrefiribus five maritimis notiores fimr. Ese
alus ,quafdam ex Ptolemao, quafdam ex Hifiorias locatas, quarumdam pfitionem fup-
peditajfe mih/ viros docfos ex Hif tricis Eclefi tfiteis defumptam , fi non ex omni porre cer-
tam,tamen in paucis vitioftm. Habet hic certitudo , fific loqui fat efi, fuos fines ultrk quot
vix aliud prattr conjefluras effe tn confeffo efi apud eruditos. Satius au-em effe duxi urbes
aliquas ex injectura tantum Ucare, quamvis nonfuofbrtaffe locuqukmillas pronis omit-
sere,ari/tr.itue fore ut ventas inde fiditis emetetur; vix enimfine autoffik urii aliquid
inbis rebus fiabiltri pstefi, tanta efi ac tam multiplex nominum divermas m faate fit
abirrare eum, qui oculorum tn his fubfidio non utitur, mihi urti perfuofifimum efi Tabu-
las Geoqraphtcas quarfiumvis malas dum aha non fupfetunt, vt^m nihilominus ad ve-
,

ritatem fiemere. Beatus autem fuero, fic hac quahfcumque efi, aliquantulo fubfidio eruditis
effe psfit.
Non tantum urbes certi Epifcopales in hac Tabulk exhibui, fed alias etiam
Secundo.
inferusquarum aliqua forfan etiam Epifcopales (unt. Hac auum fuit infrendi canfEquod
illa dollomm viromm conjelluris infervterunt. In rebus abfimfis minima quaque vefima

five indicia vent nis frttioja funt , plura pofiiurus eramfi brevitas cana ferre potuifiet
tdebque d" populorum nomina hic omiffa, non qnafi prorsis inutilia, fed tanquam mi-
nis pnfii.ua.

. ‘j
 a

eiv Admonitio in Tabui. Geograph.

Tertii. ProprtM jrve fub^antivtt 'Urbium nomna tp^efies <juidem non liaut ex pure An’
tuiuerum fonte haunre , ea ex R. P. CareU i fanito Paulo aut ab tiolfieuio dtfumpt*
juni t & ^tfi potuere analecta cenjicia efieviJentur.
Quarto, f^trt dtlifpuis fuerat leHienti variat referre fi qua occurriffent in impresfit
autnunafcriptitcodicibui^ut Uberum ejjet cuique judicium fuum^f hoc quidem prolixi
executud efi Domirnu Du^Ptn^ quia ve>i varietatem ifiam Inula no/lra Geo^apbica
ferre non poterat^ mfi altero tanto aut etiam duplofieret major ^ una ex diverfis ledionibut
elifpnda fuit , eam vere fleymus quam d^its plut altu placutfe intelleximus.
Qmnti, Cum mutetur fequenterfodes Reponum^foltemquantum ad Imperiorumfi»
iw/f Provinciarum numerum ^'Vrbium^Populorum(^ Fluminum nomina ^ unicuique^
infipa mutationi fua Tabula debeatur qua JlatumiUiut temporis repTicfcntet ^ Tabula sf
finem quarti mitium quinti (dtcult proprie fpellat y cum Donatifarum barefis longe la»
tequein Afickyrajfareiur^ ^
ejfet repe illain fex feptemve Provincias divifa^fed ^
gvo paulb poferiori infervire potef^ cum Vandalorum furor (f- perftcutio tn Catholicos
vigeret.
'Sexte. Quamquam Collationis Cartbaginenfis defcribenda fcena ^ quod hujus Tabula
prfiprium debet , inutilis fit pars ifia Italia qua tn ea reprafentatur cum adjacentibus
efie

Infulis^ tamen Commode fiHurum arbitratus fum fi urbem Romam eb oculos legentiumpo»
uerem.^ t^pradtUas Infulas qua Notitia Ealefia Africana continentur t quemadmodum
ea paulb pojl Jub Vandalorum jugo ingemuit. Caterim Epifceperum fides in Infulis Ba-
learibus ^
Pytinfis non notavimus ^utpote nobis incoptitas^ (fi forte nunc bic^nunc illic
fedem habebant ^unde (fi totius Rigiottis Epi^pi dtceoantur.
Septimb. Metropoles civiles majoribus fiu initialibus litteris defigiandas curavimus^
EccUfiaficas non irem cum nullam earumfixam fuijje prater Carthaginem , altas veri fi»
niorum Epifioporum fides fuijje delhss fuerim,
Odavb. Oppida aua in Txbulk Geographica afierifa notantur ^ eafunt in qnibusule»
brata fuerunt Concilia , (fi eorum qtudem omnium nomina htc teperies , prater Novam
Cafaream^ Maerianam (fi juncum y quarum urbium fitum pro comperto habere nonlicuit.
Caierum urbis Bagaitana pofitionem qua viros doUos non paucos fugerat , ex Geogra-
phik Nubienfi didid , (fi Cabarfujfenfis civitatis veftpa in hodierna Snsk videre mibt vi»
fus fum y ajjentiat qui volet , nihil affirmare aufrn.
XabenterAtam aliquot altasurbes yfiUcuiffet yadjunxtffemy Toaonam^ Vitam fiveur.
bem five rtpunculam , Cafas nigras (fi alias ejus generis , propter Viliorem Tononenferrtt
Viliorem alium Vttenfimy Donatum aCafis nigris (fi alios hujufmodifamofosviros. Cui»
vis certi Geographo dolendum vemt adeb famigerata loca omittere : quod tamen fatius tffi
duximus imkm fuper bis aleam jacere. Vitx quidem urbi Carolus k^nllo Paulo in Ta»
bula fiu locum dedit y fid quo auBore quibufvt conjellurisfateor me nefare.
Noni. Locorum aliquot antiquorum hodierna nomina tn notitia inveniet , magis anxii
in alia merere abfiisAi , nimirum diffialUmum , ne dicam impoffibiU hoc erat , cum ho»
diemm iMrum Regionumfiattu parum notusfit. Caterkm tutum non efi fro antiquis re~
centtora nomina ufurpare. Exemploffi dolius (fi diligensfcriptory qui quoties Cafaritnfem
in Mauritania Epifcopum nominare voluit , toties per j^eritnfim eum defignavUtquod
verifismltnonefi.

TABULA
 MILEVITANI* EPISCOPy»
DE
SCHISMATE DONATI ST AR\J M»
A DV E RSV S P A R M E N lANVM,'
LIBER PRIMUS.
IN hoc Utro primo continentur, qui in perjecutione fuerint trnditorts,
O* cau[x fchifnatis,(^ ubi,(^ d quitus fchijma fttfaQuml^

N CT O S nos Chriftianos ,
charillimi fratres , omni- r.

otenti Deo fides una commendat. Cujus fidei pars eft, Bonum
Pacis.
redere filium Dei , Deum' , judicem ficculi , cfle ven-
Rt ANTES LECTIONES.
*S. Optati AfriMilevitani Episcopi. In MS.
iS.Thcodorici, O pT AT M ilibitani. In MS. Philippi Sii-
i

8vii.QpTATt M ILI VITA NI. £pifc«ft Homcn Hon Icgituf io

MSS. nili m fine Operis. [*]InMSSS Tb.&Ph»I.Silv. li bai numEm VII.
Nihil aliud adjicituf in citulo in MSS. fcd in fine MS. S. Th. habetur, Bxpltdt Libn
Oft.m Eptfc^H^Lihu n. I, ad P.irmcniat.um Sdufmjtinrxm an^lprem,
criprio, c\nxar^umenc Jm hujus Lfbri contiiut , extar in M SS. S. Th. (e Ph. Silv.
ln«MbS S.Gcrm. a Pratis ScPhil.Silv. habc^af Idem reofiis.
ANNOTATIONES.
^I^MlttVITANl £l>t9COM. Utbis Aug. ad Eufebium nunc 14. ATdeimi rcjperirac
Nuinidix. cj- x Antonino A/iUnm\ Auguftino & pro AiUevi. £ Afdt» fcu AfdtM fiiAuro elf MiU^
Vigori Vi(ci<{i jn Tabulis Peutinge* vmn Duo io hac urbe habita
, Se inde AlUevit.
, .

tianis MiUh ; in concilio Oiuhaginenn de re* funt concilia ufium anoo 401. alterum anno
,

bapdiandis Hxrcticis fub Cypriano, Mi/tum di- quxA/j^«i/x»4 diC\imur.Diftibat iCi|c^

drur. Ita etiam ab tp(b Optato infra. Mal^di- Nunidix Metropoli
Kl. trigioia circitet roillibui
CaroIusaSando Paulo " " " * •
fttnguit a MiU. verfus Stiihm. Nunc/ff/MVttlgb dicitur , oppi*
feu al/t/roi.- nam nullum ell aliud oppidum, dum Regni Algeeuni.
iuijus nominis in Numidia, & in MSS. cpiftolx
 , ,

2 S. Optati Afri Milevitani Epifcopi

turum cum qui jampridcm venerit * ,
; fecundum hominem fuum , per
Mariam virginem natus fit^, paflus, & mortuus & fepultus ,
rcdirrcxc-
Et antequam in ccelum alccndcrct ( unde defeenderar) Cliri-
‘
ric:

ftianis omnibus ' vidricem pacem per Apoftolos dereliquit^. Quam ne

M4T<. IJ. videretur folis Apollolis dimififlc , ideo ait ,
^od uni ex *vobis Meo ,
o«r-
17*
7m«. 14. nilfus dico. Deinde ait , Pacem meam do <vMis pacem meam relinquo %obU, ,

»7- Igitur 'pax Chrirtianis omnibus data elh quam rem Dei cfTe conilae,
dum **
dicit meam : cum autem dicit , do *vobu , non lolum fuam voluit
efle ,
Icd &: univcrlorum in Ic crcdcnciura.
II.
Pax i
QuiE pax, fi, ut data erat, fic integra inviolataquc manfifict, nec
fchirma' ab audoribus ( r) fchilmatis * turbaretur inter nos & fratres nollros :
**

licis mr-
hodic fion cfilt uIU diflciifio: (j) nec illi inconfal-ibilcs Deo Uehry-
£A«-4- facerent , quod Elaias propheta ttflatur ( 4 nec falforum varum *
: )

nomen *aglnsnicurrcrem: necruinolum ac dealbatum extruerent pa-

rietem’: )
TTCCtnirras alluras, led tantum "* fimpliccs-cvc«ercnt men-

VjI Ki ant e s lectiones.

P^neffC.] fea in MS. S. G. melius quam m editis aliifque MSS. in quibus legitur,
venerat. ]
Ita in omnibus MSS. In editis miniis bjnc ep. tiefurrexent. ]
ItaifiAt&A.G. Avequwn incal»m .ifanUret.] InMS.S.G uvequ af^enderec m
. crlum. \
« ChfPianiscmn lfKf.
]
In editis habetur , chrijitants nohis emnihuj^ ita in &
MS. S. Th. Sed in MSS. S -G S: Phil. Sil v. decft vox, W//, dIque fuperflua. [ J Se.

cuti fumus hoc in loco aucVorttaccm codicis S. G. In MS S Tii necnon in Silvianolc-

•«itur, fatem dereliquit. Quii Ht jloriumM\\niti dilEciIc ell :
forte pofifu n cft pro eonpUtariam^ aucpro /fusoriam, hoc cft tirinam pjrman u-
'ram b.Kcm. aha communicantur, nobis horum Codicum lec'bo-
nen/ ’
Alii vjrifimiliora
- --- -

cem
,» fgitur. _ . .

omnilsus MSS. In editis ,

miims b;ne. Scuifm4t:>. In MS. S. G, Schtfm.!’
eum fed
'tam: \x\a\\\i.ScvfaiJtts. [ ‘ /wrr. ] In MS. S.G. /«/rr. [
j
3 Vox deeft ^
In editis ,'(ca in omnibus MSS, “ Sed tantum ^uiplsen j Ita in omnibus MSS.
[
2c fem poteft, atque ita exponi , nee minui cautae ^ tantum jm’>lieei eve»terem men-
te: , hoc dl, cos qui miniis prudentes fic miniis cauti funt ob nipiam fimp.icicacem.

Itaque nihil videtur immutandum.

^
ANNOTATIONES. 4
(x) Auctoribus schismatis Ba generis mei.
principibus & aniclignanis, LoquiC"C enim um (4) Falsorum vatum. Pfeudu-
dc iis qui -Tcbifnu conAaverant * <ie coiud pruph.utum i Ooclonim mendacii : ncc dice.
fiicccliMibus.
I
remur^ nec agnolccrcntur faAis fuis pco fallis
()}'NltC IlLt I >1 C O X s 04 A B I L E s idciftoriDUS.

Deo lACHRYMAS rAClASNT, (^^Nec ruinosum ac OEALBA.

Q.UOP Esa AS Paopreta tssta- i'
TUM EXTRUERENT PARIETEM .

TUR. Alludit ad hzc vetba If. 11. v. 4. Rtet~ AlluHt ad verba EzcchicUi Prophetx. c. ij.
dite i me amari : uoSte maimhert us cot^ele ]ui de fallis Prophetis loqueni 5 deefinnt do.
.

numme fuptrvafiaate ^Ba pepulimei. Illud autem pulum meum, dictntei i Pax, &
uonefi pax radM.
Deo laehrjmoe fiur^fut non cft imclligcndumdc Et ipft adifeohat parietem , ilB autem GmeBarit tum
lacbrymis au^rum Ichtfmnis , (cd de ipfsus Dei luto : itaut tempellaic faperveniente cith dirutus

doloce ob vaftaum ab eis Ecclcliam, ut expli- fuenc. liujufinodi prophetis comparat Optatus

cat ipfc Opeatus initio libri 5. Indicat DemU- Donatiftarum principes , quorum Ibcieras non
sbrymae fuat quas vt ftdfiii : quae teflatnr md/a eratfoiidum Sc pcrmanfuium zdificium ui £c-
conftidtiom ficcs^ ,
dim ad vot per Efaiam panes tamftm tuinofus» lic^tcx»
cleftaCbtifti, fed
prophetam Uqmiurdkmt : mpummtfacite ,
amari tcnfts dealbatus.
pioraho s Nem me poterit coufoUn in eoniritiouefi-
 ,

De Schifmate Donatiftarum. Lib. I. 3

ncc male irnponendo omnibus capitibus “manum jCverfionis vela-
tcs:
menta obtenderent ( 6 ) nec maledicerent Deo (
**

7 ) nec rebaptizarent
:
:

fideles; nec nos cycrlas aut occifas innocentium ‘ animas doleremus:

quas prius doluit Deus per Ezechiclem prophetam dicens Vcfacien- : ij.
, ,
tibiu (8 )
lelimenfuper omne aput.^fiper omnem emem ,
nd evertendas
animas. Ani ms: everfifantpopuli mei ; maledicebant tpihi inpopulo meo ut
,
&
occiderentanimas , iptas non oportuit mori ; dum annuntiant populo meomanas
jeduchones Et tamen admifla (iim hic ab iis quinoftri lunt fratres.
,
Sed ne quis dicat, mcinconfidcrate 'eos fratres appellare qui ta* iil.
,
Ics funt ab Efiii propheti vocibus 'exorbitare ‘ non pofliimus
:
Quam-
VIS & illi non negent, & omnibus notum fit qubd nos odio habeant, , ficfil?,'.
& exeeremur , & nolint Ic dici fratres nollros tamen nos recedere a ;

timore Dei non polfumus quos hortatur Spiritus fanclus per Efaiam
,
prophetam, dicens -.Vos qui timetis (9) nomen T)omini audite nomen ' £pi.se.%.
,

PARIANTES lectiones.
ycafitiias.] In MS, S.Th cjruvis,fi.\mi\c. Alii codices habent tafitihi IC
ira legendum conflat. [ ^ K fls/mfne.r.][n MS. Ph.Silv. tr/jw^«/*w,Ccica etiam
emen-
darum antiqua ac forti: eidem manu in MS. S.Th. ‘ Jintccfmiim.] In
MS.P S.
[
(‘/^;*/.]InMS S.G,/»w InMS.S. wr, ( J Ineditis
polr hxc verba 9 Hf.tist / Tiphct.t additur participium/fffrr/»^/», Icd deeft m
MS S.G. iL reccntio.T manu lupra lineam adjcAum cft m MS. S T. idquc fuper- '

riuum videtur. * P,Kt7h,ujf.\ In MS P.S.

[ pojfumu-..^ In MS S.G. Peffum,
^
[ //emen Denum.] In aMS. S. G. Denunum.
‘

ANNOTATIONE S.
(f) EVBA^StOHlS VCLAMINT «}eaf« Xetfft f ly «tiitfmr frviCfxwe cm rSwut
ut<^
OBTiNOCRf MT. Pcrgit «lludcrc ad vccba kU* lU/tf v/ 4«;^/».
fcqucnria Ezcchiclis eodem op. v. 11. ubi habe* » ft AcvjuS, ly mciiTiiirTt. K«f ifim
mr in Hcbr. iSeapud Sept. ^uicanjmmi crr.
vicAli4 fitb omni cubito nunm i C“ fni fMmn vcU-
bis C»A«r ^ «C/V »> juk, i.iur %w, K^tdwv,^
iMur aKnofdmwf im/Iiiroi • iAi
min* fuptf cupHt on nis eantU ptntrtstnt sitsmjt. m n of miAi (S-
Iu Ooiuudc njaiiui Impoiiemci , quod v.li. nm, A 7f
1^
»fai{ tejuf timete:rw fultv»
menti fpecics c(l , fuper lidelei omnis gcnerM
I^xbit t^nt confnuns fnlvillet fkb enati
hoc cft ptrnitemum imponentes cpifu'pi\ pref- CfcbftenunMs
, : etnicMim fnbetnta cupite
bjrteris , exter s clericis, fidelibus
,
ptiem & nnitt/p4 4t4iu 4d cupientius unimui : citm cupt-> &
omnibus quos poterant circumvenire 6c pc:vcr- rtnt UHtmu» pepuU mti
, c<io<^V«^«ir uninieu eomm.
tere , evertebant eorum animas , fpoliamcseos
Es me uti populum metum ,prppter pngiU
tieisibuut
innocentia & dignitatibus fuis tum coram Deo, litm bor^t&fru^men punii^ m interjieerew unimut,
tum coram hominibus. Sic mentem fuani c*. !jHU non merititUMr , vivifcarent urimut ^uu
ponii Optatus liW i. I/et ai‘us Vtfiros doUt Dent ntn vivunt
,

, menrienttt peptdt meo creJenti nemU.

S" E^tchteie Prtphetn citm t6cu Vx
, : facientibus ctu.Quod noftei Interpres vertit Ctrvieuiiu^ Hcb.
velamen, tji imfontntiitu WaWKw fuper cm* ^ntoo D. K. xiieJJeveiunimuijiuiiumkliertifus
nem xtitein ad cvcitawlas animas. Invittiflit put- citmfnumvtUbutn. Vox Gtxca . umU
res i ^ panitautA fsmeu^u ,
nt slifiu orJinxri p#. «/i<» genetatim fignifiataui velamen. !>c6firum
tttiffm : Agmfdtt vet emimM evtr.i^e. inveniflit gnban Tari apud Galcmjit)^ tmod (eculus cft coftee
fidtUt M/ , fkifiu fmtuitmti : A^mfatt vet interpres. Tempore Optati legcharur,eHLifl»m.'
ewjyj^v. Uiteemi , Pnfryttm ,
(j) SriRiTUssANCTds' I-Yr e»
Epifiopei fficifiu Lettcoi : Ainofdto vot eummat saIam rRorttiTAM orciKS,'vos
everti^.
<iuj TiMBTis, Jcc. Ita hic locnsluberac
fyj Nsc UALeoiCBR&NT Dio. apud ItiTam in Grxeo ut citatur ab Optitd. Vul-
Hoc etiam lubctar in illo Ezcchiclis loco : A/
gatus nofter imerpres, qui cum Hebtxo cbtict-
frofhannftu mt in pepnU, &t. Prophanarc fcu nir, diverfb prorfus fenfu legit An4in\*rbthn De-
prophanum reddere cll miledidls inccllae, in. irrmuis u<i nerbnsnefta .• Axamit feutrtt tr-
honorare. y?n edMMtt vt & ubjicieaiet propter nemtn meum.
VdC FACiiNTtius. Sic locos iilc Idem leftimonium Tcrtull, I. 4 cbmra :

.imcgerha^wrapudScpr. EzechicI i j.v it. & Mare. c. i<- ex eadem qua Optatas ^verftone:
1 ^. Ovcfice wn Eadem etiam utitur Aug. inlib- poftCoHat'; c.ult.
Aij

%
 , :

4 S. Optati A fri Milevitani Epifcopi

Domini * : hi ijui <vos odio 0
htbem - execraatur, gf- nolunt ft dicifrntrts <ve-
flros ‘'(io) ,
’t>os tamen dicite eit
,
fratres nofri eflu: funt igitur (ine dubio
fratres
,
quamvis non boni. Quare nemo miretur , eos me ‘ appellare
fratres, qui non pofrunt non elfc fratres ( 11). Eft quidem nobis & illis

CfM. i. fciritahs una nativitas, led diverfi funt adlus. Nam & Cham, qui patris
luirifit impie nuditatem, frater innocentium fuit: & pro merito fuo
jugum ftrvitutis incurritut clTct fratribus frater addidhis. Ergo hoc no-
,

men fraternitatis ,
nec interveniente peccato deponitur. Sed de illorum
//49.10. fratrum dcliOis dicam alio loco: quilcdcntes adversum nos ‘‘(11), detra-
ikUi. 19. hunt', & contra nos frandala ponunt :& cum illo fure concurrunt, qui
Deo furtum fjcit*^Cij): & cum moechis, id ell, cum hircticis , partem
fuam ponunt, & peccata fiia laudant, & convitia contra nos Catholicos
meditantur.
IV. Omnes quidem per lingula loca maledicis vocibus pcrftrepimt
Cur Pir> * ) led unum quidem
**

( quibus ad aliqua de occafionc rcipondeam vix

mmiani
Libriiro invenimus, cum quo per literas ,
vel hoc modo loquamur ;
Parmenia-
num li tamen fe a nobis vel hoc nomine nun-
rcfeticn»
fcilicdt, ,
fratrem nollrum
dum fuf.
ciput. cupari permittit. Et quia collegium cpilcoisalc (14) nolunt nobilcum
haoerc commune, non lint collegi , fi nolunt tamen { ut lupra dixi- :

mus,) fratres funt. Frater meus igitur Parmenianus , ne ventose ac nudd

ut citeri , loqueretur quidquid fentire potuit, non lolum dixit, led etiam
,
in Scriptura digedit. Cujus diilis cum rcfpondere, veritate cogente, ,

compellimur : erit inter nos ablciues quoquomodo collatio. Eodem

modo latisfiet & defideriis aliquorum. Nara a multis fipe J defideratum

rA R ! A NT E s LECTIONES.
* 2f»mtn Demini. In AIS.S Demini. \yveffr9S.'\ Iciin MSS.S.T i.S.
[ ]
G. P.S, Incdtris, led mimis beni, ]
InM^.S.G.
versum noi.^ Ira in MSS. S.Tli. S. G. P. S. [
* In MS.S.G. &
fcdmalc. fuct.] ItainMS.S.G. lnMSS.S.Th, P S. fetaunf. Q^tiusatd.tU- & (
d' eccipene ufpandeum.'\ In MS.S.G. hxc per parcnthcfim adjecla funt t|ua*de-
fant tn aliis MSS. fcd non vidcnrur alicna aut peregrina. [* (^drw,]dccrt in MS,
S.G. yentese uc nude.] Ita inMSS. InCochlaii editione germanica, cem
In priori Balduini» cum venenose ac nuae. Optime in ali» , ne vernes^ ac nud^^
tiese.

hoc dt, nc ut exteri nudis tantCim verliis qux in ventos abeunt, fuas panes tuere-
tur. hanc vocem qux dedi in editis j agnolcunc omnes MSS. codices.

ji NN 0 TA T i O NE S.

( 10 ) Et HOIUNT SI OlCl MlATKtt abC^ciro

tiilis I. 4.
V I S T A o S. Hac verba fum Oputi . qui pro> (l)) duu ILLO rOAX COHCUAAUNT.
Uds cx Script‘ira leftimoniis • fotee aliqua dc liio O^^UiDtO FUATUM FACIT. Oubolo
iuTi (ttpplent iniererc. Fratrum nomen repti* mmpe.
a iabanr Oonaufts , ac prztct Opi. tcftaiur Aug. ( I 4 ) Co L L 1 O lU M trtSCOFALI.
\.y comra Gaudent. & I.]. contra Parrn. c. t. rocietatem . communionem . confohiiim inter
(ii^Non possunt mon asis faa* vpifcopos catholicos & rpilcopoi panis Do-
T A t s. Eumdem agoolexnees Deum patrem » nati. DtHingoit inter fraternitatem & commu-
eamdcra babemes Sdem eodem j bapriruutc re- nionem , aicque Donandis polTe quidem i com-
geocrati. munione excidere , non autem i fratemitatit no*
(iz) Qui sioiNTis aoviasiIm mine, quia ad hoc (uAcit unitas (tdet Sc eadem
HOS. Hxc & fcquemia pertinent ad Pr. 49. V. nauviias i ad illam vet6 ptxtercil necdlacu funt
1^. & Icqueotes, fic expUcantuc Sui de I^na*
I

|
extema cbatitatu &
unitatis indicia.

ell:
 :

PeSchifmateDonatiftarum.Lib.L 5
e(l: ut ad eruendam* veritatem, ab aliquibus defenforibus partium con-
fliiilus haberetur :& fieri potuit. Sed quoniam & acceflum prohibent,
& aditus intercludunt & confefliim vitant, & colloquium denegant:
,

vcl tccum mihi , frater Parmenianc , fit illo modo collatio ut quia tradla- :

tus tuos
,
quos in manibus , & in ore multorum efle voluifti , non afper-
ratus liim ,
neque contempfi , fed omnia a te didta patienter audivi
audias & tu humilitatis noAra: rcfpon^a^
N A M & ego inielligo & tu non n^as & , ,
quivis fyiiens pervidet ,
v.

te nulla alia ratione tam prolixe tradlalfi ,

nifi ut Eccleham catholicam
tuis tradlatibus indigne pullares. Sed ,
ut intelligi datur ,
aliud habet Em ca

animus ,
aliud refonat Icrmo. Denique non omnia ' te video dixiflc con-
tra catholicam imo multa pro catholica, cum catholicus non fis, ut
: mtniani.

& nobis ncctlTc non fuerit reljxmdere ttaiAatibus tuis : nifi, quod dum
male inftrudluses, ut quod non vidilli', led fallo audieris , loquereris,
cum in epiftola Petri ( 15 ) Apoftoli legerimus Nolite per opinionem ^ ju-
: j„u 4.
dicnrefratres mefiros: ut inter aliqua ,
qui ad nos non pertinent ( ficuti n.
probaturi ‘ (umus ) diceres a nobis contra vos militem fuilTc poftulatum.
,

Citerum a te in aliis partibus tradlatus tui , aliqua pro nobis didla funt,
& contra vos ut diluvii & circumcifionis comparatio quidam & pro
, :

nobis, & pro vobis ut ea qui in laude dixifii baptilmatis priter illud
, , , (

quod carnem Chrifti male traiAivcris ideo & pro vobis quia quamvis ) :
,

foris tamen ex nobis exiliis. Nam & illud pro ambobus, quod de-
fitis
,

monllralli hircticos extraneos efle catholicis facramentis ; fi tamen

vos iplos non cis adjungcies , quos elTc fchilmaticos conftat. Quidam
‘
pro nobis folis , ut unius EecL fii commemoratio quidam pomra vos :

jierignorantiam' (quia peregrinus es ) ut traditorum fchifinaticorum &

etiam illud & contra vos , quod dixifti de oleo & facrificio
^ ‘
accufatio :

peccatoris. Ac per h c nihil contia nos a te di£lumell, nifi quod igno.

ranter dixifti, a nobis miliiem poftulatum iquodcalumnioseatcdiclum
clle, probationibus verillimis dcmonllrabimus. Tolle hanc calumniam,

rAK l A NT E S LECTIONES.
[‘ Enienitam.]\a MSS. S.T.SiPS.rnMrndam , (cd errore amanueniit , quem ag.
notcens exlcriptor coJios San-gcrmancnlis , correxit ad exijnlrendam , feliciii . re-
ftinitum cft, «dcmradi/r. [ ‘ ATr «Jwii/i.
]
In MS. S. G. pollhicverba adjeAumcft,
jampefo. Nen emiuj.] Ita in MSS. In editis pellime 8e contra mentem Optati
dccft particula negativa. * CarMicam.l In MS. S. G. additur jfdrii» Icd male,
[ ,

agitur enim dcEccIclia, non de fide. t'tSfit. ] In MS.S.O.viden/, [' Ptrefi-

fuentm,] In MS.S.G. /-rvvpiti.w. [t pnlMori, J In MS S. G. prvtvcanrn , miniis
Iscnfc. ( * Virntas ECiitfx nmmemeratic.] Ira in MSS. S G, 6e P. S. In MS.S.T, «r

*m«r Ettif/x c»tontemtratw.em/dtete(^idcm fi:nfus,fcd propiils accedit ad ftylum Op-

tati. 6e magis cum reliquis concinit IcAio aliorum codicum, [ Per unerantiam, ] *

In MS S.G. additur, /ffuw. [*y*»/ur/».J Ita rclbtuimus ex codice MS. S G. In

aliis vitio exlcnptoris legitur, ut in editis ,
acnfaiienem. [* ^.] Male m editis efi,

ANNOTATIONES.
(15) In ipifToiA PlTM. HihWUtentmmfretTtt. limdetnihttfrarri .aut ^fadl.
fimilc cll in rpillots Petti , fcd in cpiEoIs Jaco-l Imr/ramo» /aim , attrahit hgi , jadkal U^m. &
bc. 4. V. II. ubi habetur: iVr/lfi irtrabereAEj [poiiihunc locum rdpeait Oputus.
 1 ,

6 S. Optati Afri Milevitani Epifcopi ^

& noftcr cs Quid enim magis pro nobis & noflrum eft quam quod ’’
‘
,
*
dixifli ,
in comparatione baptilmatis (cmel fa£lum efle diluvium > Et
fingularcm circumcifionem falubricer ' profeciflc populo Judaorum , ma-
gis pro nobis, quad noder locutus es ; hic enim noftra vox eft, qui in
Trinitate ‘^baptifmatis unionem defendimus(i6): non pro vobis qui bap-
tilma , in cujus imagine ‘ funt illa duo ( 17 ) audaciter, & quod contra le-
ges ‘ eft iteratis quamvis & vos ipfi non negetis , quia non debet iterari
;

quod (imcl julTum eft fieri. Sed dum tu* fubtilitcr laudafti, quod omni
laudis praiconio dignum eft callide veftram (uppofuifti petfonam.ut
:

quafi quia Icmel licet , vobis liceat ,( 18 )

aliis denegetur. Si traditoribus
,

non licet ,
non debuit, quorum principes prebamus fiiifle
vobis licere
traditores. Si fchifmaticis non licet, adique' vobis licere non debuit,
apud quos origo Ichilmatis invenitur. Si peccatoribus non licet , etiam
peccatores vos efleteftimonio divino convincimus. Et tamen quia (emel
licet, non per cleftum hominem , Icd per quod Icmel licet : ideo poft vos
non emendamus, quia & apud nos & apud vos, unumeftfacramentum:
cujus facramenti ratio, tota quinto libro monftrabitur.
VI.
Argif»
A te quidem, frater Parmeniane, multa tratftata funt. Sed video milii
mci;u li- non eo efle rcipondendum ordine , quo a te didia funt fingula. Tu enim
brorum primo loco dixifti comparationes laudedque baptilmatis , & pratter car-
pjtinc-
Djaiu*
nem Chrifti a te male tratftatam , catera bene dixifti hoc enim magis :

pro nobis te dixifte, fuo loco monftrabitur. Secundo autem loco,cxclu-

fis hatreticis, unam dixifti elTc Ecclefiam led eam, ubi fit, agnolcerc t

noluifti. Tertio loco ,

traditores nullis certis pcrlbnis aut nominibus ac-
culafti. Quarto a te unitatis lacerati funt operarii. Quinto , ut minima
pratermittam*, dixifti de oleo& facrificio peccatoris.
VII.
Divido
SE D fchifmaticorum indican-
mihi videtur primo loco traditorum &
opens
das efle civitates, peribnas. Si nomina : ut qua: a te de iis ditfta funt,
buju<, Sc veros auiftores& certos reos fuos agnofeant. Deinde mihi dicendum eft,
dngiilo-
tum li-
quz , vel ubi fit una Ecclcfia , quz eft
:
quia prxter unam altera non elh
brorum
Argua;^ VARIANTES LECTIONES,
ca.

[• ^ntjhrti J Ita inMSS. longd elegantius quam in editis,

eo.] In editis additur hic titti, fed deeft in MSS.Sc liiperfluum videtur. [• td* ntfirmm
In ^itis, & ncflrwn eBt fonfl. [‘Iu amptratune. ) Ita in MSS. non ut in editis , in
(ompar,i tinum. [
•Sa/alri/rr.
]
Deeft in MS.S. G. [*/ff7'r/»/rrf/r.
]
In MSS. S.T.
& P.S.iHTrttiitMtem. [« /puipne,] In MS.S.G. imA^inem. In aliisSc in editis, im.ippne,
J InMS.S.G./^«i*. [*/>.] Ita in MSS.S.G. flcP.S.InMS.S.T. omittitur,
/a,utScincditis. ^\Vt mimms prutermittum.] In MS S.G.arin;iui/am//rasis, idem
Icnliis.

ANNOTATIONE S.

( Qu t IN Tai N IT A TI BaFTII-
If) mei adminiftratur.
MATM UNIOKIM DBPINOlMUf* Qui (18) Ut qjjasi, Q.U f a «iicfi tT->
bapciOiium invocato T tiniratis nomioe colUnun» c>T, voats LICIA T. Donaciftx alfetcbaoc
unum clTe defendimus nec tEctaii dcbacc.
, equidem baptifmum femcl conferendum, fed ne«
C17) Im cuius IMA6IMI SUNT gabam venun cHe apud catholicos baptilma, id«
11 A ouo. Diluvium 8f drcumctHo Bgurx uc ratum ac validum utuilm efTe alcoaoc, quod
baptifmi: & Ccutunura eft diluvium, ncc icen- ftiis idnuniftxabauus
tur citcumcifio) iu uiuim eft bapdiim quod ft*
 DeSchifmateDonatiflarum.Lib.I. 7
Tertio, anobU militem nonefle petitum, & ad nos non pertinere, quod
ab operariis unitatis dicitur clTc commiflum. Quanoloco, qui iit pecca-
tor, cujus facrificium repudiat Deus, vel cujus oleum fugiendum fin
Quinto, de Baptifmate. Sexto, de inconCderatis prsfumptionibus &
erroribus veftris.
Sed
priufquam de rebus flngulis aliquid dicam, quod carnem Cliri- vnr.
Carntm
ftimale tranaveris, breviter oftendam. DixilH enim carnem illam pec-
, ChriAi
catricem , Jordanis demerfam diluvio, ab univerfis fordibus efle munda- ncc pccc2 >
tam. Merito hoc diceres, fi caro Chrifti pro omnibus baptizata fuffice- iricem ,
ncc aquis
nemo pro fe baptizaretur. Si ita eflet , ibi edet totum genus ho-
ret , ut demet-
minum illic omne , quod corporaliter natum eft. Niliil eflet inter fide- fam diei
debuifle 1
les & unumquemque gentilem quia in omnibus caro eft
, & dumnemo : Parme-
non eft qui non lubeat carnem; fi, ut^dixifti, caro Chrifti diluvio Jor- nUoo»
danis demerfa eft, omnis caro hoc beneficium confequeretur. Aliud eft
enim caro Chrifti in Chrifto; aliud uniulcujulque in fe. Quid tibi vifum
eft , carnem Chrifti dicere peccatricem; Utinam diceres caro
hominum ,
in carne Chrifti nec fic probabiliter dixeras', quia uniifquifque cre-
;

dens , in nomine Chrifti baptizatur' non in carne Chrifti qui fpccia-

,
,
liter illius erar. Addo quod
de Spiritu fandfo concepta inter
ejus caro
,
alios non potuit in remiflam peccatorum tingi qui nullum videbatur ,
admififle peccatum ( 19). Addidifti , & Jordanis diluvio [dcmcrlam: latis
inconfidetate hoc ufuses verbo; quod verbum foli Pharaoni , &cjuspo-
iulo debebatur, qui pondere delitftorum tanquam plumbum,
, ita mer-
Jiisfit,ut ibi remanferit. Chrifti autem caro dum in Jordane delcendic
,

& afccndit , merfa a te dici non debuit cujus caro iplb ' Jordane lan-
:

&or ‘ invenitur, ut magis aquam ipfa defcenfu fuo mundaverit quam

,
ipfa mundata fit ‘.

Etiam illud priterire non poflum quod te fubtiliter egifle confidero nc.
t
,
ut ad inducendos vel decipiendos animos auditorum poft circumcifio- Hxrcd*
cocum
tiis & diluvii delcriptionem & poft laudem baptilmatis, hircticoscum
,
,

mentio-
erroribus luis mortuos', & oblivione jam lepultos quodammodo nem iu-
relulci- pervaa-
tare voluiftiquorum per provincias Afncanas, non folum vitta, fcd
; nc^ FdAi
etiam nomina videbantur ignota. Marcion Praxeas, Sabcllius, Valen- i Patmo;
,
QUDO»
tinus, & citeri , ufque ad Cataphrygas' ,
temporibus fuis a Viiftorino
VAKIANTES LECTIONES.
**’”‘™*' [‘i»«]ItainMS.S.G.Iilediti5&ia
MS. ST. &»/, fed miniis ad mentem feriptoris. DixerM. ] Ita in omnibus MSS.
[
In edms Mxerti., [
* Jiaptii^atxr.
]
I n MSS. S. G. & P. S. taptixxri fetefi.
[
* Addo. 1
mMS.S.G.a^. Ditxvif demtrlUm,\lnMS, S.G. diluvio ejjicdomerfam. {‘Ip/o
Jtrdaxe. ]
In MSS S. T. & P. S. oi sfft Jord-mo. [
‘ Sxxfiior.
] In MS. S. G. pxriir.
r MxndMoJit. In MS, S. G. ha;c referuntur ad Chriftum non ad ejus carnem
] iSeica
habenr:><7iMg;s •quamiffomdtfcenfmftummtLivmi,qxomiffimx»dUtmsft.
['C»«
tmributfuis mo^os.] In MS. S G. cum errottbxj jom mortMot., particula /an fiiij qu.e
omittitur in pofteriori membra [ ' v/qxe xd Catxfhrnxs. 1 Verba ba:c b loco £10
mota rellitmmiis.
annotationes.
1 Qu.*»ni.ta« vi»
• ^ X 'SJ*Tia/>BA«UKII
iyATaa||lumadmirei«.
lUIH MmilClSI Vide notam M. Cafinboni it»
)4DMifissi riccATUM. ld>dl qux Dul' jhuxK locum» |

Bij
 ) , ,

8 S. Optati Afri Milevitani Epifcopi

Petavionenfi • , & Zcphirino Urbico Uq), & a T crtuiliano Carchagincn-
**

fi ,
& ab aliis adlcrtohbus Ecclcfis catholicz Tuperan (unc. Ut quid bel-
lum cum mortuis ceris ,
quod ad negotium temporis noftri non peni-
nct'? Sed quia (chirmaticus hodie aliquid peccati, quod probare po{l
hs in catholicos , non habes **, ideo ad prolixitatem feripturx tua: augen-
dam tot harreticos cum erroribus fuis commemorare voluifti.
,

X. N*unc alia quaeilioeil, ut quid a te memorati fum illi , apud quos

Hxr«i-
non lunt facramcnra qui nobis & vobis videntur elTc communia ? Sa-
coram & ,

fcbi^ma- nitas non flagitat medicinam (ti): de (c (ecura virtus, forinlccus non
ciconim
dtlcri-
quirit auxilia ,
veritas non defiderat argumenta igroti cft , remedia
:

nieti. quxrcrc, inertis* 6c imbecillis cft, auxilia comparare: mendacis cft, ar-
gumenta conquirere. Interca dixifti , apud hircricos dotes EcclcHi efte
non pofte: & rede dixifti , fcimus cmm hireticorum Ecclcfias ftngu-
lorum , proftitucas nullis legalibus facramentis , & ftne jure honefti ma-
,

trimonii eftc: quas nonncccnarias(it)recu{atChriftus,quieft fponfus

Cmi. 6 . unius Ecclcfii : fteut in Canticis Canticorum ip(c tcftatur qui
:
cum unam
laudat ,
citeras damnat ,
quia ^ pra:tcr unam qui ,
eft vera Catholica,
exten apud fecundum quod in-
hxreticos putantur efle , ftd non funt :

Catt. 4. dicat ( )
ut fupra diximus ,
unam efle colum- in Ointicis Canticorum
bam liiam , camdem Iponfam elcdam , eamdcm hortum conclulum
& fontem lignatum : ut hxrcrici omnes neque elaves habeant , quas
folus Petrus accepit: ( 13 nec annulum, quo legitur fons cflc figna-

rAKtANTES ttCTlONES.
[
*
PetMvhntnfi. \ In MSS. S.T. 8c P.S. Pe^ijivienjt. In MS. S. G PiBttvUnenft. S.
Hieronymus Piciavivmnftm fcu Piukonenfem vocat pluribus in locis !n inferiprione
commentarii hujus Vidorini, PtlUbionenfii dicitur , nccnon in vereri catalogo li-
brorum apocryphorum Gelaili Papx, in marryrologiis UfiiarJi &
Adonis, aliifl &
que vccltious monumentis fcu Noricorum elk oppidum,
cujus mentio 6t apud Tacitum lil>. 3. hift. in cofmographia ytthici, in Itinerario
Antonini, nccnon apud Ammianum Marccllinum lib. 14. hiU. 6i Pcolemzum lib. t.
em u. Hujus urbis EpilcopusfuitVidorinusillcnon Pidavorumin Gallia, ut fus^
oftcndii eruditus Launoius in Diflcrtationc deVidorino Epi(copo& Martyre, in qua
hunc Opuei locum emendat ex conjeduri, fimulquc obfervae editiones Optati men-
dofas cue , Se emendatiorem fieri in votis haber. Zephiriw, ] Ita in MSS. S. G.
ScP.S. In MS.S.T. 8c in editis, Zepheriiu , fcd vulgo vocatur , Zfphinrms. *
[
sd ne^ctium temporis nefhri non pertinet. ] In MS.S. G. tfol od ne^ptinm temporis nojht non
pertinent Sedquiafdiifmaticae hodie altqmd pecMii <fiud probare po.^s tn catholicos ^
.

tion habes.
]
Ined ris nccnon in MSS.S.T.ScP.S habetur, fedquia fchifm.uis hodie
aliquid iju9d probare poffisin catholuos., non habes. Haud dubib prarferenda cft leclio
codicis San-eermanenfis.
[
< Inertis.
]
In MSS. S.T. & P. S. incrtibue , amanucoliam
incuria.
[ *Qnia. ] In MS. S. T. Qui , miniis beni,

ANNOTATIONES.
(10) U a • 1 e o. Utbis Romz £ptf^*^P^| catholicos.
Nota locutio. fra^NoN NECissAiiiAS. Extraneas,
(u^SaNITAS non FLA6ITAT ME* peregrinas.
P I C 1 KA M , Uc. His cotnparatioiubus boc cf . Qj>* Assotus P1THUSACCI-
ficete contendit Optatus Pannenunum cauTz > t T. Ecclefiz fdlicet nomine , cujus petronana
fuz diffidere qm k pfopofito [iio excurrat dc geiebac.
,
hzrctkos aggrediacut» ipfi ics Gt adtetfum

tus:
 , ,

De Schifmate Donatiftarum. Lib. I. 9

lus(»4); ncc aliquem •illorum cfle, ad quem hortus ille pertineat , in
quo Deus arbuleulas plantat. De quibus hatrcticis , quamvis ad praien*
tem non pertineat cauiam , quod dm locutus cs, & fuffirccrat & abunda-
bar. Sed miror , quid tibi vifum cft , etiam vos ipfos eis adjungere , quos
e(Te rchiimaticos conllat ,
dum Ecclefiz dotes & harreticis ipfis, & vo-
bis fchilmaacisdenegalli.Dixifti enim inter cattera, ichiCnaticos a vite,
velut farraenta ede conciibs; deftinatos' panis, tanquam ligna arida,
,

gehenna: ignibus refervari. Sed video te adhuc ignorare fchiima , apud

Canhaginem a veftris principibus failum. Q.uxre lurum originem re-
rum, &invcmcste hanc in vos dixilTc Icntentiam , cum (chifinaticis
hweticos Ibciafti. Non enim Cicilianus exivit a Majorino (ij ) avo
tuo ( 16 ) : (cd Majorinus a Cxciliano : nec Ctccilianus recellit a Cathedra
1’ctri vel Cypriani 1 17 ) : fed Majorinus, cujus tu Cathedram Icdes , qui
ante ipfuin Majorinum originem non habebat'(i8). Et cum hicitagc-
lla clTe manifcftilTimc conliet'*, &voshiredcs clTc traditorum fthif &
maticorum evidenter appareat ; fatis te miror , frater Parraeniane, cum
Ithifmaticus fis , fchilmaticos hireticis jungere 'voluilfe. Aut lilictibi
videtur ,
& ita placc(: cumula illa ‘^1
1 <) )
qux a te paulo ante funt didla.

rAXl^NTES LECTIONE S.

1
• Nfc alienem, J
Io MS. S. G. nrr afml atitjaem ,
haud rcAh. [ ]
In
MS S 1 In MS. S. G. [a
] In MSS.
S.T. P. S. (ony/e/:/ j
Icd perperam [ */vntrre.] Ira in omnibus MSS. non ut in
cditis ,
adjttn^ere. [*Cumula. tlU. ] Mcndofiffimh in editis hahehatur amta
ncc melihs in MSS. S.T. &P. S. cum Ulj. Hanc rellilutioacm debemus MS. San-
Gcrmanenli.
anno tationes.
ANNOiUMtQVO liQITO R guAini : Nm Denniitm , tun dimitt»
foNs is»i S t cN ATU ». Per fjotcmincclli- f KOI» C4/«m , Ludum &
FurmenUruon miSe m-
ccte videtur lidcm<per annulum, rymboluin,aut mitu, mllt feifuTM. Indi enim in&rri caniOm
bimirmat <1 bt dttTenuU* Iib. ae Paniccntia* poteA CaTuin & Lucium fuiAc i primoribus E-
apud V ocres b tptifroiis
e}) /i/d.-Htnc fz- pifCbpisDonaxiAarum : at CanhagioenA Dona-
pi n^n.iculum«licirir.Opt.:prc I. x.Nitm & tiAarum EcclcAz ptzfcdos huAc, ninc non bend
nm MJiAm tU cMiim tmJi HirtiVi ntn
; 'colligitur.

f«0UM Vti ipf Mttt , %tl ullitf fidrt

^ fNM
/Ui /l~
( 17 ) ACatiibdaa PtTRIVIt'
itlnm ( *dtfi fyirJfctum CdUhfrKum ) cY p R I A N t. Eadem argumenta legere cA
tdiemn^duifrmrm vxrMmMfttwi mm ffmt. bt itv ^d Cyprianum in Lib. de Vmdte Ecaejit 0e
ira 10 boc l^ro : Btni fuiMadjli iu dmitubimt tpu Fp. 4j. Cathedra fcu Sedes Epifcopalis cA au>
hzreticii dlotitaiAtprema legeudz plebis vi facerdocii»
«bdulifti potcdjtem figmndi ficro bapeUmste* quod unum cA , cujus in folidum k Analis pars
(15} Exivit a MAjoMNo.CxdIunus tenetur. Q^i Epifeopum fuum legitime conAitu-
primus erat oidinatut Epifeopust Majorinus con> tum Sc ordinatum non audir.fed ab eo recedir, Sc
tra eum ordinatus ab ejus communione defdvu. vel fe , vel alium pro EpiAropo habet > recedere
( xd) M
A) o RIMo TUO. Succc(l- Avo merito dicitur k Cathctul Epifeopi fui tc i Ca-
fore TcHicet Donati, <^ui poft Ma|orinum Car- thedra Petri , boc cA ab ApoAolica frile , cum
ifiaginenfem Cathedram iuvaferat. AuguA. io qua Epilcopus iHc communione jun^hucA.
Lib. Retrad. »• c. 17. /» tnhiu /ih-u, inquit, (itj Oaioimsu nom mabibat.
c*mrs , Dtttduifidtnm C*r- Mt;onnu$ nulli Aicccdebar. CzcilunusMcnrurii
thspwn/i! Efifnfi jkcctjforifym X>«R4/i. Idem fedem & cathedram habebae: poA ipAus mortciti
AuguA. Lib. ).comra Ep. Parm. Majorinum, in ejus locum lecitimdfuAeiAus Aierae. Ac Majo-
Donatum & ParmcDianum veluri tres , Ane in- rinus nullum h^cbar przdeccAbrem.
termedio fucceiToret enumerat. Quod autem qui- Comula
ilba. PuAhancrcAini*
dam inferunt ex Sermone S. Aoeu(\ini »
de Peet tionem» mhil m hoc loco, qui ExpoAtotes mirum
Cbetrudue ante coIUtionem haoito Caium & , in modum toirerat , difEcuItaiit fupcftA. Vide
Lucium rpifeopos fuilTc Canhaginu imer Do- qui<i i principiis tuis ad ver Ais te frquuur i A intec
aacum fcFaimcaianum, futile c/L EovetbaAu* I hzceclcos ii A:biAnaiicoi nullum dtrcdmea eA«

C
 _ ; ,

'

1 o S. Optati Afri Milevitani Epifcopi ^

Dixifti-Siiim fieri non pofle ,
ut falfo * baptilmate inquinatus abluat , im-
mundus emundet ,
fuppiantator erigat
,
perditus liberet ,
reus veniam
tribuat, damnatus abfolvat. Bene hcc omnia ‘ potuerunt ‘ad folos hxre-
ticos pertinere ,
qui ' fklfaverunt fymbolum dum alter dixerit duos
:
‘

Deos (50), cum Deus unus fit j

alter Patrem vult in perfona Filii cognofl
ci ‘
i
alter carnem fubducens (31) filio Dei , per quam Deo reconciliatus
eft mundus ; & c«tcri hujulmodi qui a facramentis catholicis alieni cfle ,

nofcuntur. Quare pecnireat te talibus hominibus etiam fchifmaticos ad-

junxifle : in te enim convertilli (ementiar gladium ,
dum arftimas
,
quia
alteros appetebas : 8c non attendifti inter fchifmaticos & hzrcticos quam ,
fit magna diftantia. Inde eft, quod ignoras , & qua fit fanda Ecclefia :

& fic omnia mifcuifti.

XI.
Nocx£c>
Catholicam facit fimplex & verus intellcdus in lege flngiilare
cIcHx c«. ac veriftimum (aeramentum , & unitas animorum. Schifma vero fpar/b ,
tholicx coagulo pacis , diflipatis (cnfibus generatur , livore nutritur , amulatione
&fduf-
nuci$.
•
& litibus roboratur , ut deferta matre Catholica , impii filii dum foras

• exeunt , & fc feparant (

ut vos fteiffis ) a radice matris Ecclcfi.i:
,
invidia
falcibus amputati, errando rebelles abfcedunt nce poffunt novum ali- :

quid , aut aliud agere , nifi quod jamdudum apud fuam didicerunt ma-
trem (31).
XII. H Ai R E T I c I vero , veritatis exulcs , fani & veri(fimi fymboli de(cr- '

Iterum
tores
,
de finu fanda Ecclefia impiis fenfibus depravati , contempto
de hxrc.
ticorum quod bene fuerant geniti, ut ignorantes & rudes deciperent, de (cnafei
& rchif.
voluerunt. Et qui j.imdudum vitalibus pafti fuerant cibis corruptela
matico- ,

nim diT- mala digeftionis , in perniciem miferorum ,’ dilputationibus impiis vene-

ctimixK. na mortifera vomuerunt. Vides ergo, frater Parmeniane , hareticos a
domo veritatis fatis extorres , folos habere Varia ^ & falfa baptifinata:
quibus inquinatus non poflit abluere, immundus emundare, fupplanta-.
tor erigere ,
perdirus liberare ,
reus veniam tribuere , damnatus abfol-
vere. Bene' claufifti hortum hareticis; bene rcvocafti claves ad Petrum:
bene abfhdifti colendi poteftatem , ne arbufculas colerent ii quos ab
,

VARIANTES LECTIONES.
f
‘
In editis & in MSS ['Owii/u.] Deeftin MS.S.G.
[‘ Ita in omnibus MSS. Malfc in edicis /twrr»»/, [*^<.] ItainMS.S.G.
In MSS. S. T. P. S. & in editis , non omnino mali. [ Dixerit. ] In MS. S.G.
dixit. iHfer/eax. ]inMSS.S.T. inper/enxm.
[
Cigti./n. ]
In MS. S.G.
tegnlcm. ]
‘ /»
In cdiris , mttlh^rrt atque ita in MSS. S T.
[
lezr. P. S. fcd magis &
arridet ix le^e in MS. S. G, ut icilicct norx Eccldlc cathoIic.T iint,
,
quod habetur
linccra fides qua
genuini lingularis ac vcnllimi lacramenci , hoc eft , rvmboli
,
in
intelligcntia polita cll, «Cunicas animorum. [‘ f'enJimi.\lnM.S.S.G.viri.
rix.] In MS.S. G.t^var/A, furti vjnx.

ANNOTATIONE S.

(]o) AtTtlt DlZSlllT DUOS DIOS. (ji) Apud suass DiotcsauMT

CcMOD , Msrtion. IS ATA u. Eccleliamfcilicet quxpciis cocum
()l)ALTSa CAKHIU SUBDUCIMS. nat mater.
yakDUniis «c alii Doceix,

'T--—
 . 1,

De Scliifmate Donatiflarum. Lib. I. 1

hortulo & a pax&difo D^i conflat alienos : bene' fubduxifli annulom iis
quibus aperire non licet ad fontem (jj). Vobis vero fthilmaricis,
quam-
vis in Catholici non fitis lute negari non polTunt quia
, nobifeum vera ,
& communia facramenta traxiflis. Quare cumhzc omnia hxreiicisbend
negentur , quid tibi vilum cft , hzc & vobis n: gare voluifle, quos febif-
maticos cfle manifflum eft? vos enim foras exiflis. Quitum
in nobis
cft-, vokbamiJs ut foli damnarentur hiretici; quantum in te eft, etiam
vos iplbs ,
cum cis una lententia ferite voluifti.
Sed jam, ut ad propolitum fingularum rerum ordinem redeamus, *nr.
priino loco audi, qui fuerint- traditores Au^v
, & plenius auiftorcs fchifmatis
res Dona*
di{cc. In Africi duo tn^Is &
pcdima adinifla, efle conflat unutn in tra-
y cilUruni
ditione, alterum in fchifmatc: fcd utraque mala, uno ttmpore.&iit & traditore»

dem auaonbus videntur t fle commifla. Debes ergo frater Parmeniane, fuille,
,
diiccre, quod intelligcris ignorare. ferme' ante annos fexaginta| Nam
quod excurrit, per totam Africam perlecutionis eft divagata^tempc-
ftas (54)
;
qui alios feccrir martyres (jf) , alios confeflbres (j<) nonnul-
,
los funeftamproftravit in mortem latentes dimifitillilbs (38). Quid
commemorem laicos qui tunc in Ecelcfia nulla fuerant dignitate
fuffiil.
,
ti quid miniftrqs plurimos > quid diaconos in tertio
J
(39) > quid prcfby.
teros in lecundolacerdotio conftitutos! Ipfi
apices &: principes omnium
aliqui Epilcopi (40) illis temyoribus ut damno iterni viti, ilhus in.
ceni lucis moras breviflimas compararent inftrumcnta divina legis
,

1'ARljtNrES LECTIONES.
[
• in Ita ja MSS. S T. S. G. In editis haberur gn^ntnn i»v$. &
in rfi. Sc junguntur ifta eum ^cedentibus, /eras
exifln i fed emendationem no-
ftram confirmat orationis pars altera m
tu» ^ ycldumt
MS. m
In alus, Idem fenfus
,
WrW
[«fl
rr ,/f.
[ ] Ita
]
In MS.S.G.i»»r«/u,crrore
Icilicet amauucnfis. [
'
r,ne!txmf,t/lravm n mntrn. ] MS.S. G. laaliisJkM.
Ita in
/xrn„rxvii ,n m»u. [ Dceft in MS- S.G.
• ] JlUiumpnritu.]
t i Io MS. •
b.^.iLias

NNO Tji T I O NE S,

()}}BiNI SniOltVtSTI ANNULUM (iT^NOKHUtlO» fUNi$TA>t#Jtd*-

tll«quilUSAPEIi|Ri NON IICIT f
TAATiT MOATiMs
IN Qiti tormcnci»
A*> vomtim. Aiu^itiir ad »fib Cantici fuprtati vel Chiiftum neganirt
, ?el tbos idoli»
Canik. C. 4 . v.ii. H0rtKte$ncUif$m^finrm*ffM- I adoleverunt , vel mftrumema divin* legis
f» t fituftgtMiHt. Non habet th^r.fict annuis m, drrunt : H veri mornii , 8c fimdU mone pro-
<juo figillum vei* fUci aperite pollint , tc apet- riratl dici polTant.
tum iicram (ignare>
f,J) LaT|nt»S DiMtStr ttt 4 tO»*
4 ,^ Anii annoi sfxacintAjH Q^>i liiliccr fuga rei lanbtis periculum dcclnu*
«luoo IXCUARIT, MATOTAMAr»! ronr. ,
CAM Pi A SICUT s rrr I on I ovacata' (j>) In TtATrO lAClAAOTIO
TiatrisTAS. ^Dc Dtocletlanl perferntione co n sTi TUTO s. Sacerdotii nomen ht- ufux*
)o<juhur><^iz tnccrpit menfc Fcbru>ro «nni par generarim Optarus pro jure ac porcftatc cter-
40).
Ac defiit in Occidente anno jof, anci collige» ,
«end» alicujus mo’w» rccleRaftici quo fcniu
Optaturn h*c fcnbete circa annum 570. ,
diaconi tertium in facerdotio otdincm obttnerd
( ) Qjl dlAllOSFICIRIT MAA-' merh6 dici polTunr.
TYA 1 Eos Icilicet tjui mortem oppeiiite.
(40) AMCIS »T FAINCTAIS OU-'
». I

(j<) Atioi coNUssoAii.Quifcl- N 1 u M> A L t qji t E Pi SCO T I. Ex his quanta

jicet conftantet confeni nec criminis idolo»
utri* quidquam in
liint»
fc adraifctunt, fed
I
runc fuerit Epifeoporum dignitas & fupra pref*
non prop.
* byceto» Cuis intclligitur.
vtetocciil. *
I

Cij
 , ,

IX S. Optati Afri M ilevitani Epifcopi

impie tradiderunt. Ex quibus erane Donatus Mafculitanus (41), Videor
Ruficcadeniis (42^, Marinus ab aquis Tibilitanis (45) , Donatus Cala-
menfis (44) ,
& homicida Purpurius Limatenfis(4y) :
qui interrogatus de
Eliis lororis fux, quod cos in carcere Milci necalTe diceretur, confeiTus
cH dicens: Et occidi, & occido
noneosfolos, fcd & quicumque contra
me fecerit. Et Menalius, qui ne thurificafle a luis civibus probaretur,
oculorum dolorem fingens , ad conlelTum fuorum procedere trepi-
davit.
Hi ,
Sc eatteri, quos principes tuos fuilTc paulo poft docebimus, poft per-
fecutionem (46) apud Cirtam ’’
civitatem , (quia Bafilica: necdum fuerant
rcftitutx) in domum' Urbani (47) confederunt die
Carifi '*
iii. Iduum

Maiarum { 48), ficut (cripta Nundinarri tunc diaconi

tcAantur , & vctulias
VARIANTES LECTIONES.
[
* In MS.S.G.Z/n/>rf;yF/. Tna^is Cirtenfis conciliiapud Ad^.Iih.y.
contra Crdc.c, iS. hujusEpifeopt ledcs appellatur, led in codice Corbetenii
&
etiam legitur Lmiata^ in nonnullis codicibus ep. 43. Aug. [
^ Ctnam. In MS.b.Th.
]
draatUirtuin. [s/eilsmaoi.] InMS.S.G.iniliun#. Canp.] In MS. S.T.

A N N OT r I 0 N ^ S.

<41 )
MAiciltlTAuai- MdfcnU Nu- regio »
qux imperante Leone fapiente conicripta
midiz urbs Aiuoirmo Sc Auguflino. In concil. cll,utbs CalamcnltSi ima oppida Numidix, pii*
Carth. Cypriani : Ctr^jftr tUnt k MMfatU. In ma recenfetur.
nocitii Epiteoporum Afncx , At*rculuAtuu, In LiMATiKSts. Limattnfu Epifcopi
collar. Cartb. M
4fcKru 4fims.\t\ concil. Canb. anni quoque meminit Auguftinus: forti u cfl qui La^
5a5-fiircttbit DtHMtHiMdfatUtMut. Archininiuni fai^U.tnfn in notitia.
MktfcaUHum mcmotac Vidor Viicnds t* i. n* t). f 44 } ST rBftticuriONiac. Ita

(41) Ausiccadinsm. uebs etiam Au^iinus 1. )• contra Crefe. cap. x(- de»
Nunaidije maritima i Pimio memorata. Io icinc* ftrbucrat tum teniporisin Africa Diocletiani per*
x'ario Antonini fit mentio RmficdiU haud longi ab lccutio, ac ea pixeipue qux fiebat ob icaditiotHin
Hippone*rcgio. In anonymoRavcnnatecommc* codicum facrorum. De ea enim id f^cialittr ha.
motatur etiam inter mbes Numidi*. Nunc£)?*- J b« Auguftinut , ffrfiemtianem ndicumtradtn^
ra in regno Tuitetano. In noittii Epticopotum ^dartm, Contendmioc Oonatiflx io collat. Car»
Africx exue intcc Numidax Epilcopos RaJfinU- Ubag. tunc tempus fiiilTe pcrficutionis, ac prop»
eenfsi. non poiutfTc concilium » idqueexmac*
tcrea cogi

(4}) Ab AQ.m$TiBitiTA>iM. Lo- ryrum gcAis probare conati fiint , fcd te accura,
cus Mediterraneus ubi T^Mtt urbs Antonino titis prrpcnia innotuit polita Cirtenfe concilium
haudjirocut a Cirta. Ttkiiiumm Epifeopus cft ircdecim mentibus a£lis illis poflaios fuiflc.

inter cpilcopot in oocuia Epilcop. Africx. In (47}UaaAHiCAaisi. In aftis ab

collat. Carth. adfuit etlim Epifeopus Auguflino relatis, Vrham Daaati.
•w 4 diverfat i Tifilitano. AuguUmus mentionem (48)Dit fii. Iduum Maiaaum.
4^»dnpit 7'ibUit 4nanim\. ii. de civitate Dei,
i),cxt Adb Circnlls concilii apud Auguflinum lib. ).
C.8* reterensmimcuUm apmd a^HMTUiiStaMi contra Crefe. e. 17. ita infciibim:ur : lytacUiiam
inme9i*ri4 S,Sttfhaiii ctfuigrrat fub Proculo hu^us «Qits& M4 xi>niamftflit$ Ctp. ix^nenat AfaniL
loci Epifcopo. ilbiU habet anonymus Ravennas. At viciofaro clTe lianc Confulum notam obfervac
Non videntur diverfa oppida T^i/w te Ti- Augullinus in Breviculo coilaciunis. Cum enim
kHkjOUt quamquam in Taoulis Peucingerunis Ic- Oonatiflx prolatis adlis emttyrum ia collatione
oriim ponantur , Tilfilm a^na TAiUtana.& contendifrem lis Cofl*. quibus habitum dicebatur
(44} CAtAMBMst s. Ca/iOMoppidum non- concilium Ctrcenie , petfccmioiictD oondum fi*
nullis Africx proprix , (bd potius Numidix. nitam , rclponfum cfl a catholicu pofl illorum
Q«,ppi inter Epifeopos Numidix in notitia CaU. marcymm quorum adla proterebamur, palEo.
mmjit rcperinir. Hujus urbis fxpe meminit Aug. nem ptopd annum coofccutum fuifTc ad Confu-
& aJii Epifcopi CaUmenfn Numidix Prima- tem de diem concilii Citcenfis. Kcfponfio com»
tis: hujus fuccelTorPofiidim Calamtn/ii Epifeopus Iputantis officii fine, menfemumfim iiucrfiiitTc:
collationi Carthagincnli interfuir>& vitam
Augu- ifed pollei dcprcbcDfum ell erratum fuifle ab of.
Sxculo nono exeunte m notitia
ftint confctipTic. ficioi inquit Augullinus, itfiamastjrum
edita a Goaiio» Carolo i fanfto Paule Sc Beve- \ijaik»x tfitadtbatar ttmfat ftrftcmitmt , CmjtMm
membranarum
 3

De Schifmate Donatiftarum. Lib. I. 1

membranarum teftimonium perhibet, quas dubitantibus proferre pote-

Harum namque plenitudinem rerum‘,in novillima parte ifliorum
rimus.
libellorum ,
ad implendam fidem adjunximus. Hi Epifeopi , interrogante
Secundo TigifitanoC 49), tradidilTcconfellifunt (jo). Et cum ipfc Se-
cundus a Purpurio increparetur, quod & ip(e diu apud ftationarios ^
fuerit, & non fugerit, fcd dimifliis fit; non fine cauia dimiflum fuifle,
nifi quia tradiderat jam omnes eredfi ' { ji ) coeperant murmurare. Quo-
:

rum fpiritum Secundus metuens , confilium accepit a filio fratris fui Se-
cundo minore , ut talem caulam Deo lervaret ( jt ). Confiilti liint qui rc-
man(crant( jt), ideft, VidorGarbenfis^ , Felixa Rotario', & Nabor a
Centurionis Ii dixerunt talem caulam Domino debere relervari* Sc ;

dixit Secundus, fedete omnes (j4); tunc diilum eft ab omnibus, Deo
ontUs , & Icdcrunt. Habesergo , frater Patmcnianc, qui manifeltb fue-
rint traditores.
Deinde XV.
non poft longum tempus (jj), iidem ipfi, tot & tales, Ex ordi-
y-ARlANTES LECTIONES.* natione
M.jorinI
Eenn>. ] Deeft in MSS. S. G.
• ScMiamirios. ] In MS. S. G. fititindriom, rchifina
[
[' dnlU. ]
Hanccm.ndarion m debemus codici S. G. In aliis codi i.msSc in editis ortum.

perperam omninb htenttdy quodcncicos torfit. lnM,)S.S.T.ficP.S.

ti/isi Icd podea 1 i. QjrOenJit. In MS. G. G.thenjii.\n cdixisGaiiicofit. Apud
Aug in collar. Carth. & in notitia Epi.cop. Africa. Gurieojn. ['A Ker.,m. ]
In
MSs.S.T.tcP S. j AunP' Ap. d AOg. . /.I.
j
Ita enam in coJI.
Ca'th. Januarius tpilcopus Cnner:gBenji-. In MSS notitia Africana , Ceiuorttinenfis
male. (• D
0 ‘'iin»aebeftrejerviin.'\ In MS. S. G. Dt» debete /erueri.

ANNOTATtOtfES.
fdQt ftan DitcLtitm Mvirr, & Mducimum tHits que reptrirur in nocittl Epifeoporure Africr.
'

^rUU Ums FtiniMjiM, Cefiti Mtifm tpiJn^slU Ju (jO) TaAOIOISSE CONflSSl SUNT?
enti drttnfit pcfl ttntmJem ctnfuleUHnt ttrtU m- Vidc a^a ipta iofirnftt.
fieu Afetrttdf , btf ff hoc irttUfim mcnftt mtertjft (p) Eaicti, Statim atque acculabamut
mveriumur fUnt ttlifut ^mtam kndttim , fMj fiitgcbant, Sc in alteram pamm
ctanfibanc , uc
^riiu uthtSci mims »ili^enrer ciKfiUtuid» rtjfm- ex^isconftjt.^
dtrAnt , fcd 9ffcu0m nt fetiltmttr C" iHtnJem' m. f ((l)TAl.tMCAUIAUDlOltX-
tfrtfft rtj^*nd«nt ,
tumdtm fiMenit : I V A A I r. Rcliifqueret Dei judicio,

ftft mijtU4iitM eftacm

ne»'ddvenit , uki mwt ISfJ CONIUlTI SUNT <ljll AXMAN»
fetm aTuis *gtl)A:Hr. Hxc cft igirur v ra conAt S I K A N T. In Breviculo collationis c
17. di-
Cirtendt epo.hi poft c>nfuuium Oioclectani cuntur undecim vcl duodecim Epifeopis ad boc
novict &
Miximiani <>^cs , boc cft anno $05. concilium conveniftr. Ex bac narratione Optati
tento no .4s M
jttias. Dc m.nfc confttm fcmpcr conftat undecim tanciim fu'iTe»^ quibus lex accu*
io colbiionc , nam gefta marffum it;nt pridie faci.Secundus Tigifiunus przlVs fententiam di.
idui Fcbiuirii • & mcnrem lantu.n inte- paflio*' ice c non poterat. Secundus minor filius fiacria
nem nurtyum fcconcthidtem incercftedtxir of- e|us jam mentem Tuam aperuerat. Itaque irciiao-*
ficium. Tr.-drcim mcofcf intcrfiiifte ait AuguAi- tum erant Tupcrdiics qui confulcutitur quorum
,
nut. Ergo meofe Manto bihitum conftabai non fententiam Iccutuscft Secundus» & uafexEpif.
M (T.) i aliuc]uin (r:s aut
q tindecim mcnlin inter topi ^ quinque funt abfbluti.
paifionem mtnyium Sc concilii diem inteifiiir* (f4) SiosTt OMNU. l7t judices. Quifque
fcm. Iri cmtndandut OjAaci locus* Sc pro lo< um iuum accipiar.
Itniv idttum AlAiATitm * Ugtndum 1 1 1. mneu (55)Non eosT longuk timfus.
AfATtU, Aliquos tamen annosintctccftille oponuit. Nam

) S I ca H 00 Ti CIS T A NO. I Epileo Maxentius poft cujus indulgentiam fa^ cft oc.
po figiiensin Numidia qui tum mctropolicaoi dinatio CarciUani, uc infra dicitur, Africam oon

inuncte fiingcbarut tnrer Epifeopos Numtdtx * anno |i i. dcviiSo Alexandro» qui

obtinuit nifi
I
quia lenior erat- Dqx erant bu u$ nominis utbet ryrannidem in ei regione exeteebat. Non eft au*
in Africa; altera in Numidia* de qua Procopius ccffl dcTidos Alexander* nifi poft Herculii obi^

1.1. debello Vandalico» cujus Epiicopits erat is jtum qui anno j lo. contigit tcuc Zoxinio.

Sccuodus } alceta io Mauxicaaia C^laxicnri.Utra*

D
 , ,

14 3. vjptati Afri M ilevitani Epifeopi

ad Carthaginem profefti traditores , thurati homicida:. Majorinum
( cujus tu cathedram fedes J poft ordinationem Ca;ciliani ord naverunt

ilhilhaa facientes. Et quoniam traditionis reos, principes veftros fuiflc

monllratum eft ; conlequens erit ,’ eoldem fuiflc auilorcs rchifmatis. *’

Qua: res , ut clara & manifella- cfle omnibus poflit, oftendendum eft,
ex qua radice lc(c ufque in hodiernum , erroris protenderint rami 6c ,

ex quo fonte rivulus i(tc maligni liquoris , occulte Icrpcns , uique in tem-
pora noftra manaverit. Dicendum efl, unde & ubi a quibus ortum &
conflit hoc alterum malum ;quz convenerint caufz; quz fuerint ope- ,
ratz perionzi qui auiflorcs hujus mali ; qui nutritores a quibus fint in- -,

ab Imperatore poflulata judicia; qui ledcrint judices; ubi fle

ter partes
aCfum concilium qus hnt prolatz Icntentiz. De divifionc agitur: 6c
;

in Africa, ficut & m citeris provinciis, una erat Ecclefia, antequam

divideretur ab ordinatoribus Majorini ,
cujus ta hzrcditariam cathe-
dram (edes. Videndum efl, quis in radice cum toto 01 be manlerit ;
quis
foras exieri^ qiiis cathedram Icderit alteram, quz ante- non fuerat ;
quis
contra ait irc altare erexerit quis ordinationem fecerit ,
falvo altero or-
;

dinato ;
quis jaceat liib fenitntia Joannis Apofloli ,
qui dixit multos
I.JUM. t. Antichriftos foras exituros : t/a/a non iTMt ( inquit )
nuJM , nam fi n3~
frt ejfnt , mMfiJfent nobifinm. Ergo qui in uno cum fratribus mrnere
noluit, hzrcticos fecutus , quafi Antichnflus foras exivit.
XVI.
Lucillz
Hoc apud Carthaginem pofl ordinatii nc-mlCiciliani fadhimefle,
nemo efl quj nefeiat per Luciliam fcilieet, nelcio quam fecminam fa-
adversus
Cxatii- tfliofam: qui ante concuflam pcrfecutionis turbinibus pacem, dum ad-
nu liix.
cum correptionem arehidiaconi Cici-
huc in tranquillo cflctEcckfia,

liani ferre non poflet"*

:
qui an'e fpiritalem cibum & potum os ,
nefcio
cujus martyris , fi tamen martyris ,
libare (56) dicebatur ; & cum pripo-
neret calici falutari os nclcio cujus hominis mortui ,
& fi martyris ,
fed
necdum vindicati (jy), correpta, cum coi fufione, difccflit irata. Irafl
XVII.
Menfu> centi & dolenti, ne dMciplini fuccumberet (j8) , occurrit liibito pcrfe-
ad eu*
riiis
cutionis enata tempeftas.
tiam cica*
tus orna* 1 1 s b E M temporibus Felix quibam diaconus , qui propter ^ fa-
mema Ec. mofam nefeioquam, de tyranno (59) Imperatore tunc fadam epiflo-
ciedz Bo<
Ce.
ttD ac
kHioc 5> r K 1 ^ KT £ s LECTIONES.
mcadar.
[* Thurati.^ M
eft , qui thus ad>bv?ranc. lea in omnibus MSS Qianto
errore in edicis , ccnjaruti, [b in MS. S •tuliirti. [* Ntma
nefctMt,] In MSS.S.T. &
P.b.nemo^at nef.tMt. In MS.S. G. qan Ftrrt
mn In ^JS. S.T. LucrlU f<rre m» Fnatj.'\ In MSS. me-
licis eruta, {^propter. ] In MSS S.T.St S.G./<^ri C-d Ijg^Jum propter.

ANNOTATiONES.
(5<) LiiAai. DeofcuUri. Ihunc Felix rcripferac famofum illum libellam
{j7j Nicpqm vindicati. Non- jdum Alexander Mnencio inferlidlmus Africe
dum in namerum nunymm abEcetelU rcUti. Ipotiretur. Eo mortua Maxeotius vindtclam de
()t> Kl DISCirtlNaC «UCCUMBt- iFclice fumere voluit. 2 <zimus tcilii cH Maxen-
K s T- Ne propscrc* punirccur ab Epifcopo. tium in £ujtores Alcxaudii pociiEm6m fxviiflo*^
i^9) Db ttaamno. Mizcmto. Comn
 , 5

De ^chifmate Donatiflanim. Lib. I. 1

lam*, appellatus cft, pcnculum timens apud Mcnlurium Epifeopum

,

Querneum poftulatum Menfurius publice denegarer,

delituiflc dicitur.
relatio milTa dh
rdcripium Vcnic , ut fi Mcnfiirius Felicem diaconum
non reddidifier, ad palatium dirigeretur. Conventus non leves patieba-
tur anguftias: eram enim Ecclcfite ex auro & argento quamplurima -or-
namenta , qux nec defodere icrrx, nec fecum portare poterat.
cjuafi fidelibus , lenioribus commendavit, commemorator 10 fado, quod
cuidam anicula: dediffe dicitur; ita ut fi ipfe non rediret, reddita pace

Chrillianis, anicula illa illi daret%qucmin epifcopali cathedra feden-

tem inveniret. Profedus caufam dnUt: jufTus cft reverti: ad Carthagi-
nem pervenire non pdtiiit.
•

Tempestas |erfecutioni.s pera^Va ,

6c (60) definita efi. Jubente
xviit.
,Oidi na-
Deo, indulgentiam mittente Maxentio (61), Chriftianis libertas dl rdii- tio Czei-
tuta. Botrus &: Ccleftius^, ut dicitur, apUii liani m E-
Caitha^incm ordinari cupien-
pircopum
tes, operam dederunt,
ut abfemibus Numidis(6i), loli vicini Epifeopi Oiclugi-
peterentur qui ordinationem apud Cariliagincm celebrarent. Tunc fuf
,
ncrifitu f
ntcH' o
fragio totius populi Cxcihanus eligitur: & manus impont me Felice Au
caufz at-
tumnicano (aj), Epifeopus ordinatur. Botrus & Celdlius 'de fpc iua que otigO
dejedi iunt. Brevis ‘ auri 6c argenti Icdemi Cxciliano ficuti delega- kkifina-
, tis.
tum a Meniurio fuerat , traditur, adh bftis tclbbus. Convocamur fupra
memorati feniores, qui faucibus avaritia: commendaram ebiberant prz-
dam. Cum reddere cogerentur , fubduxerum commun.oni pedem \
Non minus 6: ambitores, quibus &: ordinari non contigit necnon & :

Lucilia, qux jamdudum ferre non potuit difciplinam : cum omnibus

r^Rl^NTES LECTIONES.
[
• Fpijhtm. ] In MSS. S,T. fic S. G. tPifioUritis , quafi is diaconus propter fj-
molam lam cpiflolain , EpifieUrm Fu.ric appellatus fcd l.ing6 redim appella-
i
j

tus ibi id.MU ac citatus ad cunam , uc fcquentu olkcndunr.

[
* Qiue. Suppleta cft
J
h«c particula oninin6 nccJlana ex MS. S. G. naret. ] In MS S. Q ndiem.
[
* Cekfinu. ]
Ita in MS. S. G Ita etiam cum vocat S. Augufttnus m pfalmo abcccda.
no contra Donatiftas : Erant Jiotrae Ctlejhtu htfh* C.ectli.t*tP v.ttdi ,/ww/
fnperdt.^de efuibne Unp^tmejiteftne. HuiusauAoritate fretus reftjtui Ccltt.nhi pro
Cr-
ir/»,aui habetur in MSS.S, Th.A: Ph.S. ineditis. y^:*tu.>niu,».] lumom- &
nibus MSS &. in adis purgat. Felicis. ['Cr/Aw. Ita in MS S.G. In al.is,Cr/'yiin.
]
j In MS. S. Ci. 7* nch^vti. Pedem ] Malb in recentionbus editioni-
bus nam plebis pars muic6 major cum Czeiliano rcmanfit.

NN0 T AT I O NE S.

(^o) PlKACTAtT OEMNITA. Pltlkj ftnt , audores fuilTe , bt abtmtibus Ntimidti fie-
dcfe:btKrat aoiio joc. fcd fub.odi rccmductat, tct ordioacio. Auguflious rcfpondn noo ille ne-
nec p4i omnino , nili poAq-tam Maxen-
tcddiia ccHatium ut primas ordinarrtut i mctropolttairo,
tium rtrura in Africi lA annj ji 1
p . te in excmplnm attulit Epticopuro Romanum qui
(Si) I N O U N T I A U MlTTtNT»
1. G t ordinabatur ab Ofticnfi.
’

M AX a N Ti o. Qui l^cct crudelis «e rxvus (£)) A UTU M N I T A N o. Ita in omnibus

fuerit, vilm eil tamen fjvrre chridianis. .MSS. & in adis DUrgabunisFehcis. ApudAug-
(<t) AnsiMTinus Nuuidis, Donati ubtqtie ytpimimenfi : jn editis Optati Apttmiita-

quod ciim cHcc pritiui,

(Iz objicicbantCzciIiano, >H$. Ex boi loco colligitur Cuihiginis viatuiti
k primate vibnion non enet ordmaiuc Optatur hiilTc banc utbem te provinciz proconfularir.
obfavat iplurmn Boirum & Ccicftjum ambito- Miror uibiscuoc adeo edaris nullam cl&oicn-
<es epifeopatus qui pollei i Czciliano defeive-J I uouetQ in ootuia Epifcopoium Africz, nec alibi^
,

D ij
 :

1 6 S. Optati Afri Milevitani Epifcopi,

fuis poceas & fadiola fcrmina, communioni mifccri noluit. Sic eribus
convenientibus caufis & perlbnis, cfl, uc malignitas haberet ef^
fcclum.
XIX. ScH I s M.A igitur illo tempore confiili mulieris iracundia peperit,
ora*inaii”
^mbitus ‘ nucrivit ,
avaritia roboravit. Ab his tribus pcrfbnis contra Cx-
Majotint cilianum caufx confidx iunc , ut vitiofa ejus ordinatio diceretur. Ad Se*

CxSi-
eundum TigifitanummiiTumeft*’, ut Carthaginem veniretur: proficif-

num, ab cuntur omnes fupra memorati traditores (64), fufeepri hofpitio ab ava-
ris( 6y), ab ambitoribus, ab iratis: non a catholicis, quorum petitione
'
Cxcilianus fuerat ordinatus. Interea ad Bafilicam, ubi cum Cxciliano
tota civica frequentia fuerat' J
nullus de fripradidfis acccflit. Tunc a
Cxciliano mandatum eft**: «• Si efr quod in me probetur, exeat accula-
»tor probet. Illo tempore a tot inimicis nihil in cum potuit confin-
gi: /ed de ordinatore fuo, quod ab iiS falso traditor diceretur, meruit
infamari ( 66 ). Iterum a Cxciliano mandatum efr,ut flFclix infe, ficuc

illi arbitrabantur
,
nihil concuIiiTcc (67) , ipfi tanquam adhuc diaco-
num (68) ordinarent Cxcilianum. Tunc Purpurius lolita malitia fretus,
quafr & Cxcilianus filius ibroris ejus eilct , freait: n Exeat huc quafr
w imponatur * illi manus in Epifropatu , & quafictur illi caput de perni-
tentia (69). His rebus compertfs , tota EccIcfiaCxcilianumrerinuit*^, ne
(e latronibus tradidiflec. Illo tempore aut reus de iede * debebat** expel-
li , aut communicari debuit innocenti. Conferta erat Eccicfia populis

plena erat cathedra cpilcopalis : erat altare loco fuo , in quo pacifici
Epifcopi retro temporis obtulerant, Cyprianus , Lucunus & exteri. '

Sic c.xitum cll foras, Se altare contra altare crc(ftum cil : & ordinatio

V ARt A NT E s LECTIONES.
[* In MS, S. G.
Miffum arrAith. [
^ In MS. S.G.
[« TVr./ civic^t fr.qucntiA fuerat. ] Ita in MS, S. G. In aliis & in odiris, toti avitas tu
/rtfueiuia fuerat. ]
Dccft in MS. S.G. [ ® J
In MS. S. G.
ut imponatur. [ ^
Rettnuit. ] In MS. S G. tenuit. [
g Ve fedt. ] Hxc verba ad-
dita fiint ex MSS.ST.&P.S. { Debebat,] In MS.S. G. debuit, [* Cyprianus Lu^
aanus. ] In MS. S. G, inter Cypnanum & Lucianum tertius collocatur Carpoyhorus.

ANNOTATIONES.
(^4) SuVRA MIMORATtTRADl- nem Ft licis refeinderene. tanquam ab eo fadam
To A 1 1. Epira)pi qui concilio Cirtcnli meer- qui per traditionii crimen dignitatem amifctai.
fuerant . adjundlo Silvano qui in eo concilio or- { 6 ^) St FbLIX tN SBj SICUT ILtI
difutuj fueratCtrtxEptfcoDus. Non atios videtur ARBITRABANTUR, NtHIL CONTU-
Optatur agnofecre quam illos. At in adis hujus L MBS t T. Pro bono pacis hanc^oiidittooein
Conventiculi (epeuaginta fuilTe (trebantur ,ut Ic.
|
umidis olFertCxdlunus.
gere cll in brevicul. colUi. Canb. e. 1 4. n. st. (tfg)TAN<^UAU ADHUC BIACO-
( 6 ))SuscsrTi RosriTto ab ava* u M. £ diacono fadtis luerat Epifcnpos.
Ais,Scc. A Lucilia irati. Doiro & Celellio f (69) Qu A s s s T U R JLLt CAPUT DC
ambitoribus t & femoribus illis avaris ac futi- '|poti«iti»(TiA. Manus ei imponatur m
bus. {pteniientiam; poblicz ptcniientix litbj'Ciatur t
ORDINATOAI SUOjO^UOD
(gS)Dl .atque tca de Clero dcjtdatur 8c ad liTcam foaem
AB TAAOITOA SICBAt-
SIS FALsb Iredigatur. Nam folemnis hxc erat lex, ut aie
TuK.MCRUtT INfAMARl. NihU lu- A^ull. cp.^o. nunc ilj. num.4f' ^tiuiliu pofi
bueiuntquod in Caxiltanum confingerem , fcd< Aiemjut cnmimt Ptputtrtriam deneMtum aeppiat ,
Felicem x|us oedinamrem in etimen traditioniij ad eierieatum rtaeat ^veiiu tUriemu mantat.
^oddUTe cauiau luoc « ut hac ratione orduueio-)
illicite
 ) ,

De Schifmate Donatiftarum. Lib. 1 .

17
illicite * celebrata cft : &
Majorinis, qiii Icflor in dlaconio Ca.‘ciliani
fuerat 70 domcfticus Lucillar , ipsi fuffragante ( 71
) , Epifeopus ordi-
( ,

natus clt a traditoribus gui in concilio Numidia: ( ut fupcrius diximus

, )
crimina fua fibi confefli funt, &
indulgentiam libi mvicem tribuerunt.
Manifelhim cft ergo, exiifle de Ecclelii & ordinator .-s qui tradiderunt,
& Majorinum , qui ordinatus cft.
Interea de fuorum criminum fonte , qui apud cos multorum fla- XX.
gitiorum venis exuberaverat , unum traditionis convicium in ordinato- Littcrx
Epilcopo*
rem Carciliani derivandum cfTc putaverunt: providentes quod fama duas rum Nu-
res fimiles uno tempore loqui non poflet ut crimina in (ilentium mit- midix ad*
;
verfus Fe-
terent lua, vitam infamare conati funt alienam (71): cum pofTent & licem or-
ipfi ab innocentibus argui innocentes arguere ftudueriim dinatori
, mittentes ,
CxciJia-
ubique litteras livore diClantc cohlcriptas, quas inter caeteros a£lus ha-
ni.
bemus in pofterum. Adhuc Carthagine ponti pratceflerunt Ic cpiftolis
fnh (73) ,
ut rumoribus falfis eundorum auribus inlcrcrcnt mendacium
Iparia fama per populos:
diim de uno celebrata lunt talla , fiipradi-
Ic
dorum vcrillima crimina fub filemio latuerunt. Frequenter Ibict cru-
bclci de criminet led illo tempore non fuit cui crubelccrctur; quia pri-
ter paucos Catholicos peccaverant univerfi
; &
,
quafi imago fuerat in- ’’

nocentia:, inter multos nefas admiflum, Parum erat ‘ traditionis faci-

nus , quod per Donatum Mafculitanum & exteros fupradidos confta-
bat admiflum : etiam ingens flagitium fchilmatis traditioni junxe-
runt.
Vides ergo ,
frater Parmenianc , hxc duo crimina tam mala , tam XXL
gravia, traditionis & fchilmatis, ad tuos principes pertinere. Agnofee Quam
grave
vel lerb , meurrifle te in tuos, diim infedaris alicnos; & cum priores tuos fchifhu-
conftet operatos efle hoS alterum nefas , etiam vos cos fcelcratis vcftt-
iis mald«
cujus rei
giis fequi laboratis : ut quod illi priores in titulo*' fchilmatis fecc-
(74) funt Oo-
natiflx.

rA K I ANT t i tECtiONEi.
1
‘
laUS.S.G. ilhau [
s
]
Ita m MS. S. G In MSS. S T.P.Si
it in editis, Ted fenilis pullulat, iit emeridenir, qiifi. ‘ ymmcrji.]
Ita in
[
omnibus MSS. In editis male parvam, [* Ja tuale.'] In MS. S.T. in titalos.

,
ANNOT i rtONES.
iTojQut LtCTOR IN I> I ACU NIO C.f-| Novellus Tyziccniis Ac FauiUnus Tubiubiiutus^
ciLiAKi fuiAAT* Qui le^r (ixtat du'^ ^
acnsaiimd Feli» Aptungeniisqui acetNis acai-
Czcilianat cur Archidiaconut. Gnis cA 4 itauc forum malorum omnium dicere»
lufrAAcAMTi. £pif(U|)i , rur. Hzc continebant gelh concilii hujus leda ia
pecuniicotruptic quiidrir^mofcnimfellescam ‘

collae. Canb. ur habet AuguA. in Breviculo coi-

dedifle coitftjtic in adiscoum Zyiophib. Ut. e. 14. n. x 6 Hzc comiaebant Numidarum
.

^'71} Vitam tneamahc conati litierx Uvore didite confetipex , quas rccuiccar
3 UNT ALIENAM. CxCllunt rCtUc^, tol- Optatus in Aoe fui operis*
Jegatum ejus &: Felicu Apeunginni. CtciUsmim ( 7 j)
F K I I st RU N T $i tPISTO-
funt ^
inquit Auguft. hb. poftcoibr.c. L M suta. Antequam
venirent ad Ecclefiat i
la. A trMaumius t^tt $rttatdiHt t &^HiA(km cpiAolam tiluc miferane i cooctlio feriptam*
dMTMWi , e0rrt mAnyrihut 'm CAjItdu (74) In TiTuio Schismati s..Xd
ttnfiiiiaa fnhihMijfit. NuminAti ^hUm» c*lUgA Ca- conflandum fchilnu > initio fuz fepratioois j in
oJ/AM/, fMi rrAMierts AjSerthAmur fiikikk gtfht principio fchiihucis.
^tAmni*fiAmale^ewitir. locet bos

£
 , ,

1 8 S.Optati Afri Milevitani Epifcopi

,
&
vos jamdudum fecifle
ranc &
nunc &ccre videamini. Illi ruperunt
temporibus pacem : vos exterminatis unitatem. De parentibus vc-
luis
Miub-t;. ftris &
de vobis merito dici poteft, <*cus duxerit, utrique in
fi-
umm p
'*•
veam cidunt'. Oculos patrum veftrorumfuriofusexczcaverat livor, imu-
latio veftros orbavit. Schifma fummum malum efle & vos negare mini-
me potentis. Et tamen Dathan Sc Abiron & Core ,
perditos magillroi
veftros fine trepidatione eftis imitati : nec ponere ante oculos voluiflis
, ,
hoc malum & verbis Dei efle prohibitum , & admiflum graviter vindi-
catum. Deinde efle diftantiam delicorum , aut remiflio tcftatut aut
oena. Denique inter cztera przcepta etiam hzc tria juflio divina pro-
E ibuit , non occides , non ibis poP Deos tlienos & in eapitibus mandato-
rum , non fidesphi/ms. Videamus de his tribus quid oportuit puniri , & ,

quid meruit relaxari. Parricidium principale delidium tft : & tamen

Cn><y:+. Cain nec reus a Deo percutitur Icd occilus infuper vindicatur. In Ninive
,

Juu j. civitate hominum numero centum viginti millia lacrilega , qui deos
alienos (equi videbantur: poft iracundiam Dei, & nuncium Jonipro-
Num. 1«. phetz ,
& oratio indulgentiam meruit ^ Videa-
jejunium parvi temporis
mus fi Dei primitus aufi fune
aliquid tale coniecuti funt hi qui populos
Icindere.Tot millibus filiorum Ilracl , quorum a cervicibus divina provi-
dentia jugum lervile dejecerat, Aaron fiiniftum unum prifeccrat (acer-
dotem. Sed cum miniftri ejUs facerdotium non fibi debitum concupifi.
centes ,
ledutfta parte populi illicite invaderent, ritum imitati lacro-
rum, ducentos, & quod
excurrit , miniftroslecum ‘perituros, cumthu-
ribulis in fronte fedudti populi pofuerunt Deus cui dilplicet Ichilma ,:

hoc non potuit. Indixerant quodammodo Deo bellum,

libenter videre
quafi eflet alter Deus ,
qui alterum acciperet facrificium. Igitur Deus
pro negleiftis mandatis fuis' iratus eft ira ma^a, &; quod in lacrilegos
& parricidam non fecerat, in fchifmaticos fecit. Subat miniftrorum
acies & multitudo lacrilega ,
cum interdiftis facrificiis fiiis illico peritu-

ra : negatura & fiibdudum eft pocnitentiz tempus ,

quia non talis erat
culpa quz veniam mereretur. Mandata
eft terri fames ftatim fauces :

luas in populi diviibres aperuit ,

&
contemptores mandatorum Dei,
‘

avido ore ablbrbuit. Intra momenti fpatium , ad tranigluticndos pri.

;

ditftos terra patuit ,

rapuit, claufa eft. Et ne beneficium de mortis com-
pendio conlequi viderentur, dum non cflent digni vivere, iis nec mori
conceflum eft tartareo carcere fubito claufi , ante fimt fepulti quam
:

mortui. Et miramini vobis 'altquid tale afperd faiftum, qui ichifma aut

r ARI ANTES lectiones.

*
[
'Vtriqm tn foveam i4dunt. ] In MS. S. G. uterqu* ih foveam cadit, ^Jejtmiam
[
parvi temporii oratio tndm^ewtam memtt In MS. S. G. jejamo parvi temporis celc»
]
irato indid^entiammeraerant. [
*
]
Dceft in MS. S.G. [* Pro ni^Ufiis maiu
datis fuis, ] Ica in MSS. S.T. (c P. S. ex quibus fupplecur vox fais qux decrac in edi-
,
cis. Exfcnptor codids S. G. marce luo videtur cxpIicalTe bzc veroa
> cum loco co--
TOm^fuityprofatfo/chifmate. [* /a popaii diviforei.] G. la neeem popali
divifiris^ miniis ben& Ore. ] In MS. S. G. Lata. yoiit.] In MS. S. G. i»
vos.
 , ^ ,
I

De Schifmatc Donatiftarum. Lib. I. r

9
ftcitis aut colitis * cum videatis tjuid magiftri primi fchilmaiis pati me.
,
‘

ruerunt. An quia cedat talis modo vindicia ideo cibi cum tuis vindicas j
innocentiam > Deus in
exemplorum pofuit formam ut (it
fingulis rebus
j
quod ii^utet imitantibus pnma peccata ad exemplum prsfcns
: pana
compredit , fecunda judicio refervabic Quid ad hic diduri
cftis qui
,
fchifma , ufurpto Ecclcfii nomine & oceulte nutritis & •*
, , impudenter ‘
defenditis >

Sed quia audio aliquos de focietate tua, litigandi ' ftudio chartas
habere nelcio quas ( querendum ell, quibus fit accommodanda
qux cum ratione concordent qux cum veritate confibulcnt Vcftrz
fides, Eptw
,
ni pinis
U fune aliqua: , mendaciis fonc videantur arpcrfac, Nollras chartas
pro-
bant &
conflidfus caularum contentiones partium ,
& ,
& exitus judicio- tinfl Imp.
rum, &epirto x Conllantini. Nam quod de nobis dicitis, quid Chri.
ftianis cum regibus i aut quid epifeopis cum
palatio > Si nota eft node dliKl
reges, vos tota perfundit invidia*. Nam majores ‘*‘-
vcllri, Lucianus, Di-
gnus, Nafutius, Capito, Fidentius, &c cteteri
imperatorem Conftanti-
num , harum rerum adhuc ignarum , his precibus rogaverunt qua-
:
rum exemplum infra feriptum eft: Rogamus te Conftaiitinc»
(7;) ,
optime imperator quoniam de genere juftoes, cujus pater
, inter cx «
teros imperatores perfecutionem^non exercuit
, & ab ^ hoc facinore-
immunis eft Gallia. Nam in Africa inter nos & exteros epifeopos con- «
tentiones funt petirnus ut de Gallia (76) nobis judices dari prxei- «
; ,

pi It pictas tua. KatiaLuciano, Digno, Nalutio, Capitone, Fidendo «

Sc exteris epifeopis partis Djiuti ’
(77).
1'ARIASTES l BCr/ONE s.
[• fMma EttlcS^iu.

[ ] I^us ifte perdifficilis quibufdam vifiis eft &

varii i variis vexatus i hujus ta.
,
men tacilis & plana eft lententia ,
fi modo ita interpungatur , ut d nobis factum eft,
Sc obfervatum in M''. Sl T. ita ut prima prccau non
referantur ad participium imi.
fcd ad fcqucncia; runc enim nihil amplius obfcuricatis
eft in polleriori
membro peccata prarent fgna c^mpr<. 0it
, , fteanda ,uMch refervjht.
Exftat locus in MSS. S.T. & P, S ut hic jacet) ni
H qu6d poft yerbum tmpatee,
addiu eft coQjundio ^
in hunc modum t imputet imitantibus quod videnir fii- ^
nerfluum. Ac exferipeor codicis S. G. locum non incciligcns
lavit boc pacto 1 Diui infn^Ju
,
depravavit inrerpo- &
nias ixtmpUmm fo fuit firmam , «/ fitamod imfuei
tmitmtibm: prima pneapta ai txrmpUm pmtru
prafnu pxna ampnMt, fecmia imii-
‘“'•rrnab., InMS.S.G.|K./rf. [• z-ng/ndi.] tn MS.S.G. liLam.
'“ ^ t Cn/bn/nt.] In MSS. aafabrUnt. In editis, nirfabri/ciinr. Aptiffi-
t!-”’?
mejad
‘1

(enlum,»i!;S}.Aa,,pro airoiiaiu, amnH.intiir. /tif»/urr,hoc fenfii

inufu eft
apud Columellam, [«/vwiia.jnccftin MS.S.G.
[‘ InMSS.S.T.&P.S.«A
iINNOTiITIONES.
A MUS T I , &c. Htc eft ille li-i punt Muitrimi. Auguftinut etiam , duociet de lAo
poriexcnint Anulmo cum libello loquitur . ait cum oWaiura i parte Ma-
rJ-n-
libello criminum Crciluni» petentesces ut ab cu
eo «ti
ad jorini. Sed
Sra quia qui diccMcur ma-
qu* pars primo uiulmsui
quz Ma-
comitatum diligeretur , ut conftat cx cclat. Anu-
lini apud Aug. ep. 81 *
ipfe nomen
—
jorini tempore Opuei vocabatur pars Donari»»
pore Opt....
notius fiibftituic in Uxum amiqui»
( 7 () Da Galma. Qjia tOm Conftanri Porrb libellus ille oblatus eft initio anni j ij.
ims erae in Galliis.
nam relatio An .lini data eft Carthagine 17. Ka«
(77) Paiitis Domati. Legendum' iend. MalaaCooftantino Aiq{. lemum Coi*, qui
Majorini fic enim in relatiooe Anulini pL^tiUt
*,

confutatus incidit in annum xxx vulgaris j 1 )

ve*
Mtdtfi* Cuthtlkd Critnimm CualUni tradkiu
k\ riiiimlc cftbaud paulh ante libellos oolatot.Fonft

E i)
 , ; . , E ,

20 S. Optati Afri M ilevitani Epifcopi

\XII 1 . IBUS leifiis, Conftintmas p!cno livore ‘ rclpondit (78}. In qui
RcItoh-
fio (^n> rerponfionc & eorum preces prodidit ,
dum ait : •• periris a me in fecu-
n.tnunK s»lo^ judicium , cum ego ipIcChriiti judicium expctflcm. Et tamen dati
Diti ab
eo judices funt judices Maternus ex Agrippina civitate , Reticius * ab Auguftoduno
,

^ui Ro< civitarc, Marinus Arelatenfis. Ad urbem Romam Ventum cft ab his tri-
mz con.
>en»nt.
bus Gallis , & ab aliis quindecim Italis. Convenerunt in domum Fauft®
in Laterano^ {79) , Conlhntino quater (80) & Licinio ter conlulibus
fexto nonas O^obris dic, fexraferia. Cum conlediflem Miltiades cpil-
copus urbis Romar, &: Reticius & Maternus & Marinus epifcopi Galli-
cam &: Mcrocles a Mediolano > Florianus a Sirtna (81) , Zocicus a Quin-
;

tiano (8i),StenniusabArimino, Felix a Florentia Tufeorum, Gauden-

tius a Pifis, Conllantius a Faventia , Procerius a Capua » Thcophilus a
Benevento, Sabinus * aTcrracina , Secundus a Prxnelle, Felix a m-
*

bus Tabernis (85), Maximus ab Olha Evandrus abUrfino<84) , Do-

natianus a Foro Claudii (8^).
5CX1V.
Concilii
H s decem &: novem confcdcncibus cpilcopis , cauia Donati ($6) &c
1

Romani Caeciliani in medium mifTa cft (S7). A ftngulis in Donacum fune ha:
imtcncia *• lententia: latae. Quod confefTus fit rcbaptizalTc ^ (88) & epilcopis !ap- ,
ingratiam
Czalia> >*fis manum imporuifle(89) ;
quod ab Ecclefia alienum cft. Tclks in-
tii.

r^ li I ^ NT £ s L E eT f O N£ s.

[Z/v^«.JInMS.S.G./:ic//#. /a/Tffjr/ff.
]
Hujus Vocls loco habetur iil MS.
S.G. fpi/afi. [' Retiau}.] Ita in MS.S.G. In MSS.S T.fic P.S. dicitur Keacus.
/a LMerane.] In MSS.//i Luttram. Salunni. ]
InMS
<<!•>.] In MS S.T. & P. S. j4h Ofi-a.'\ In MS. S. T. 0//wr. In MS.
S G. .i tribui Ofitis, [* InMSS. ST . & PI 1 .S. rehdptix^tre,

ANNOTATIONES.
ctiim feriptum nat » tx pdrtt Dtnxti qaia Do- *, (St) AQuiNTi A N o.Urbe inRhetil.quz
natus a Cadi nigris anichgnanui eorum jam erat, nunc pagus cA agri BriiienGs , hodi. Kutr^m.
ac przcipuus accufator CzelUani, ut {^atet ex fS}} ATRiBuaTAiiRNta. Hodii
adhs m
concilio Romano. '•Cijftntd prope Urbem.
(7S) CoMSTANTINUS PtiNO LI- (S4^Ursi ho. Foni t/^r^iwUtrtbrizurbc.
TOR! R I S p O M D IT. Vciba fum epiflolz (t))A roRoCiAUDit. Cuius pifco-
ConAamim adEpife^s concilii Atclatcnits nec pKus Calenum dicitur iranAatus ab Ughello.
proinde Tuo loco ab Optato intcita. (ii) Causa Donat 1 « Jam ergb Do-

{79) 1 M DOMUM Fausta inIat!» natus iCafis nigris princeps erat acculatotum Cz*
ILANO. Inea fcilicetpartcLateranipalaniquz ad ciliani.
babiationem Fauftz Imperatiiu dcAinaca erat. (S 7
j
iNMiOIUMMtSSA !ST. Et tti*
CtoJ CoNSTAMTlMO QJlATBR. Ni- bui diebus aAa : totidem enim adionei fui Ae con*
hil immutavimus in teitu, quia lic fctiptum in lUt ex Carth. collat. tu. 3 1). ex Btcvlc. coli, &
MSS. fed AiiguAinus lib. poA collat. e. ait d. I3.C.17.
IHeUfnMiei iuSemat Ctxfltuithtt ter Li^k ite- ^ ( 18 ) Qu OOCONFiSSUSStT Rl-
ritm cm/kShui fexi$ NetiM OfMrit certum cl APTizAssK. A Catholicis fcibocc bapd-
legi dtiKte C«z)f4nrtw tii.e^ nam qnarrus hu- zatO(.
annum 315. poA conci-
ius confulatus incidit in ( 89 }
E>ISCOPtS LAPSIS MANUM
lium Romanum , 6cArelaienfe. Licinii autem 1 M PO S u 1 S I I. quos
lis fcilicct epilcopis

confulatus tertius cA , A numetetur confulatus traditores criminabatur manus in ptenuentiam

AtAc^us anni 311. fi autem non numeretur fe- tmpof lidc . quod alienum cA a conuiccudine £c-
cundus i annus cen£ ChtiAi 3 1 3. cIcliaAica , ut habet S. Leo ep. nunc a. RuAteo.
(Ii) A Sinta. Seu Cmna, ita in^SS. Narbon. bisvctbis tcfpondcnst/^/iriHiiur/f i c«t.
Balduinus emendavit Ctfetti , quod cmptdum cA ftuinJim EetUftMjlici ut ^ui 'm frtjhyttruft houun ,
Fiaminiz , ferti Atfimt nunc Jtfi in Piceno MU , ii pn ni>
in tSucmit munert fuerittt ctu^ecrMt
Anix>natto « aut Pitm* io Piceno Subutbica- rnint dU^tu fm per munitt imfu/iMnem rtmtduim zc-
tio. e^pMirr ^ermteaJi ,
/im 4 tx ApufitUd trM Ah
du(5t
 : : , , »,

De Schirmate Donatiftarum. Lib. I. 21

«lu( 2 i a Domto ,
confcfli funt (c non habere quod iif Cicilianum
dicerent. Cicilianus omnium
fupra memoratorum Itntentiis inno-
cens eft pronunciatus etiam Miltiadis (entemia qu.i judicium clau-
:
,
l'um cft * his verbis Cum conllitcrit Caicilianum , ab iis qui cum «
:

Donato venerunt , juxta profeflionem (Iiam ( 90) non acculari ( 91 ) : «

nec a Oonato convidum efle in aliqua parte conllitcrit: iiia; com-«
miinioni (91) ccclcfialliei integro ilatu(93) retinendum merito efle»
ccnlco. « XXV.
Sufficit ergo & Donatum tot Icntentiis efle percuflum Appcllav
lio Oon4*
& Cicilianum tanto judicio efle purgatum. Et tamen Donatus ap- u i judi-
pellandum efle (94) ab cpilcopis ‘ credidit. Ad quam appellatio- CIO Ro>
nuno
nem Conftantinus imperator (ic rcfpondit 6 rabida furoris auda « 9U'<mo<15 :
,

eia (93) ficut in caufis gentihum fieri Iblet, appellationem inrcrpo- iConftdn*
*
lino ex-
fuerunt''. o ceptj.
Eodem tempore idem Donatus petiit, ut ei reverti licuiflet, & nec XXV t.

Q^iiipoft
nodum
yAKIANTES LECTIONES. r>

KoinanS
in AfikJi
gcAunv -

[ ej}.'\ In MS. S. G. coavuLtlum 9?, ftd mali. ali/jni parte.

]
In
MS. S G. \} Abeftrapis. \ Dccft in MS. S. G. In MSS. S.T.
inaliijtij fnfeffletu.
ia P. S. legitur epifeeput. nan, ab epifnpis : nihil mutavimus in vulgati IcAionc
quamc|uini nuilius codicis auciontate (uiFulti. AfftUaUcntm inttrpofuenmi.] De.
funt hxc in MSh. S.T. iaP.S. In MS. S. G. legitur , appeUandum efle eptjnpnt cre^
dtdtt, cS' tictera. In cpiftola Conllancini ad epifeopos Ecclclix Catliulicz hicc
habentur verba , ut hic referuntur in editis , unde nihil immutandum duxi-

ANNOTATIONBS.
Aiitnt JtfcetkHt quod
hoc in loco S.| nScenriam : t*. contra jufiitiam, manos impo^
ai)irmai
Leo de • mtiUo magit
prclbytcrifc Ce diiconis oendo in poenitemiam epifeopis catholicis 8c
rwum eU deepifeopis. Qiiidam boc acapiunt innocentibus , non autem in eo
qui^d cpifcopoi
de mim» impoiitionc cpifcopili » &u de reordi- Xd pofnitentiam dettufos rcordinitcnr.
nationc: ied nullibi Optaiut adcul4C Dunjudjs Juxta rRo»isstONSusuAM<
(90)
qu6d ircraib ordinaverim »irropoi catbpiicos Juxta qiMxl proftlllis fuerat fc probaturum cri-
im& conilae ex eo laplis epilcopit, ab UIh cpn Ra- mina legitimis tcftibus & indiciis.
bant i parte Donaci manus impolitas fiiiRc ic (yi) Noh
a c e u i a r i. Quia deferuerae
pccnitcnrum. A: vtnrimilenoo cll, cos quos ad accufationero, nec tcftei induxerat judiciftmqoe
,
ptenitemiam detruferant, epilcopos pollcacon dccliiuverats
mtuilTc I imb uil modb obfervavtniuSj Purpurius (51) Su^ coMMuniowT. Ecclelli
Ltmaienlis volebat eo hneCareiliano manum im fcilifct univetf* quafi durertt
i , ccnfeo ab c|us
ixjnere , mi ^Hsftretur UU tJfHt dt panUtrirU . communione non ede difccdcndum* -

hoc cft , ut non-lbliani ab omni gradu , (ed ctum

l9iJ I w T IO R o STATU. In eo ftam in
ab omni fpe epifeopatus recipiendi dejiceretur, quo crar proepifcopo euro bibendum elle»
;
Sc«f quid opus cft mentem Optaticxptlcati« cilm
{94) A F PS L lANOU U KSSE. NoR pfO-
inic (e difene explicer lib. i. n. ij. ubi loquens prie appellavit i judicibus Romanis,rcd decorum
ce ea impofitione manuum qui Oonatiftx ure- judicio conquelhis cft uti obretvac fxp^ .Augu-
bantur, ait: AMu
n*fHm tjt (fi’ prt^dtum, pn/e ftinui.
,

ntmmi tfmpm tpijctpti sdijMS , 'mmki ietnfiffi»-

H4mc>puttis Dei deUpjti thmijicdp^ (fi umtriHdJtMi
{9O 9 RASI DA FURORIS A U DACI A f
Hxc Ictipta (unt ab Imperatore Conftaniino poft
torum fv» evdfenmt , dut nmnum Upfn 'mpofmt fjtnodi Arclatenlis judicium i led q'ix ad eam fp-
dnt ut ftrau firiitrem, iwperatii (fi fteuit V9t Aa- nodum penbiebant , Optaium latufre. Undi Sc
dii ptp tmitMtm ,
i uniU ftHum fW tfl ptfi thiu
in collatione Caichaginenft, dt Arelaicnll judicio
fiJieutioKtm. Peccabant igitur Donatiftx , »*con*l nihil di^bim cft, quod non
IbilTn pritctmilluD^
ira legem Se conliictudincmeccldufticam, qux hujus mcmioDctu fccidcc
Optatus.
irctabat epUeopU lapGs manum imponi inpcc',
 , ; , ,

21 S. Optati Afri Wilevitani Epifcopi,

Filumino'’,fuffragatore ejus, im-
ad Carthaeincm accedcrct*. Tunc a
peratori fecftum cll, ut bono pacis
Ocilianus Brixix retineretur: Se
‘ mifll funt Eunomius &
Faftum crt. Tunc duo epifcopi ad Africam ,

fuerunt per dies qua-

Olimpius'* (96). Venerunt , & apud
Carthaginem
feditiofa pars Do-
draginta', ut pronunciarent ubi eflet Catholica. Hoc
nati fieri pafla non cft : de ftudio partium ftrepitus quotidiani iunt ha-
biti- noviffima fententia
eorumdem epifeoporum Eunomii & Olimpu
Catholicam , qui cilet in toto orbe
» taiis legitur ; ut dicerent illam eOe
«terrarum diffulk, & fententiam decem & novem
epifeoporum jam-

» dudum datam , dilfolvi non polfe. Sic communicaverunt clero (Aci-

rcverfi funt. De iis rebus
& habemus volumina aftorum , quod li
liani ,

quis voluerit, in novifiimis partibus

Cum hic fierent* , Dona-
legat.
ad iuam
ad Carthaginem redit ". Hoc audito ', Cicilianus
tus ultrb prior
funt partes. Conitar
plebem properavit. Hoc modo iterum renovellari
umen & Donatum tot fententiis cifc pcrculfum , & Cicilianum inno-
centem totidem ientendis pronunciatum. . 1. » * •
j
quii in ipsi causa jamdudum In Catholici
duorum vide-
XXVII. Sed
Purgatio
FelkuoC' bantur laborare perfon.x , ordinati ordinatoris ; poftquam& &
dinaioris ordinatus in urbe purgatus eft , purgandus
adhuc remanferat or-
^CzcUia»
Tunc Conitantinus ad ^lianum Proconiulcm Icrip-
dinator.
«i.

P- Att AltTtS LECriOJfES.

tVuirrueralumPl,&«lCJdC4rt6J^«mMmdrrfr]U^^nMSSG^n^
C^rth^^min anttn^mt quod cu.li fenfu carcat la
S leeitur mtariverttrni *d
,
P fed vmGmilius cft
ejits cmendatilhi cft, u
ei reverti red C^rth^iiKm
e«uti%tret

Donatum petufle cantum, ut fibi in Africam

igitur nam ^ft
OrthaginL non accederet, quod ex lequencibmc^ :

obfervat, Donatum poft dilccftuni

Eunommfc Olimpii , pTOtem adCa^^^
tus ^'‘•nium
Hinc pMct
hem rediifle, U hoc audito, Cicilianum huc etiam propcrailc.
erae Donato ne Ciithamnem
Cicilianum nili quia injunftum
non fuiffc Brixi.x ,

ubi prol-itum cft iftui tcftimonium •

accederet. In collatione Carthagincnff accedit aJ
w
ei reverti lumJTet, d-
ad Canharmem accederet : qua: leftio prqxrnii:
eft
particuliMc, l^lum eft &; quod Doiiatilhs
oa^
noftram, nifi quod levi errore pro
pro Donato judicaiT.
Conem pnbmc afferendi imperatorem contra Cicilianum
Donatum Cartfiaginem rcmifiiret Sc -um Bnxi remnudto^

FfL/ww.l ItainMSS.Incdlac.Catth. Phite^na.

.addunt
Ohmpias. ] Optati editiones poft hic verba
&
Afnei \* Emiumiwi
rtiS. ditias fZ^dinaren, :
S^erina, nam Donatus is de quo agitur , non
U
itia^ in MSS. S.f.&P. S. & tamen
videntur
erat cpifcopus Cart^ginis nM
fcd
«ifclpiilli miir.funt.uc idftccrent,
ut
J^Urerent Ecelefum catholicam mejusparec
effe

71 “^
e,mr^*aynta. <Sed</»/a.
droiinta.] InMS. S.G. [

ii?/fdi«./i,utin MS.S.T. [tCimh^cfiernt.]

InMS.b.G. W««. J^aanmj
^lInMS.S,G.Kd»r.
in 1V13. 3.VJ. --y a [
if/. I
-i
lnMSS.S.T.ScP.S.
— « 1-. g> ^
CadUanm
i

)
j
ta^ lACVAn/ltim ITT
fcd legendum ut m MS..S.G.tc in editis
J , AS-

Uamm.
amnotationes.
IBriiiimuicbarar, aeptoi»l»»aiim iconcili»
faCi EuKomus »TOii>«noi.Mif |

£>im accefle cft illo tempore quo Caolianosl iRmnaoo.

 1 «

De SchifmateDonatiftarum. Liberi. 2^
fiz {97) ,
ut remotis ncccflicatibus publicis ,
dc vita Felicis Autumnitani
publice quarcrecur. Sedit i$ cui erat indidlum * (98}. Indudli lunt Clau-
dius Saturianus (99) , curator Rcipublic* , qui fuit tempore pcrfccutionis
in civitate Felicis , &
curator prxfcntis tunc temporis quando cauia flagi.
tabarur ,
Callidius Gratianus , & Magiftracus Alfius ^ Ocilianus ,
(cd &
Superius iiationarius*(ioo) perdurius, &lngenrius{criba publicus (101)
pependit fub metu imminentium tormentorum. Ref^nHs omnium ni-
nil taleinventum cftin vita Felicis epilcopi ^ propter quod ordinare non
potuiiTcc Habetur volumen * actorum* in quo continentur przfendum
nomina, qui fuerant in causi Claudii Saturiani curatoris, & Cxciiiini
magiftracus, &: Supcriillationarii,&fcrib* Ingentii, & Solonis officialis
publici (101) ipfius temporis. Poft quorum rciponla ,
a ffipra memorato
proconfulc lue pars icntcnciar didla cll Filicem autem rcligiofum «
:

cpiicqpum , Itbcrum cllc ab exuRione inllrumentorum dei^orum

manifeftum eft , cum nemo in cum aliquid probare potuerit, qubd«
rcligiofiflimas (crmturas tradiderit vel cxuflcric Omnium enim in- *
icrrogatio • i'upra(criptorum manifcfta eft, nullas Icripturas deificas,

^j4 Rl A NT E S LECTIONES.
] Hxc
* Sedit is au erjt indi^fum.
[
neccflaria (upplcDtar ex tribus noftris MSS, Ia
MS. S. G. pro habetur, In MS.S.G.wir^^aU}ied in
acl:is
, Aifits. [• Sedt^Sstperm^ fiutionunus,'] Iti in MSS. S.T. & P*S. In MS. S. G. Std
£xfMpentis. Isincpift.Conft \oc3it\XT Suferins centuno. [^Juvitk Felicis eptfitj>iyfropftr
quod ordinare ntn pctMifJet.^ XmdiKn^^nodvitnmpelicisepifafi firdidure potttiJJeL Nos
rdlituimushunc locum partim ex conjcj^ur^ partim audoritarc MSS. Omnes enim
,
,
manufer. codices quos vidimus, conftant^r habent «nifff./rr non /ird/dare. In MSS. S.T.
P.S. ^nid Felicis epi/copi ordifuere potulffet. Va^S.SXs.nhdvita Felicis epip^
cepi ordinare non potMi(Jet, Ex his facile eft locum reftitucre ut eft d nobis reftitutast
agebatur de ordinatione Cxciliaai > hanc irritam aiebant Donatiftx ob crimen eradi,
tionis admiHum d Febee. Compertum crimen efte falfum, acproindk nihil elle in
ejus virA propterquod ordinare non pocuiilec Cxdlianum. [ * Haiena- volumen. ]
In MSS.S.T.&P. S. habemur volumsnu^CcdCcc^\x\ST in nno^ non., in Quibus ^ unde
colligiturlegendum fingulari numero volumen. [ ' Tradiderit vel exujferit. lu in
]
MS. G. cui concinunt afta purgationis Felicis in MS. Cormariecnfi. In MSS.
S.
S. T. 5c P. S. prodiderit.
[
• Interrogatio.
]
Ita in MS. S. G. & in a<ftis, & reft^. Min^
ben^ in MSS.S.T. &P. S.intemgantmm.
AN N OTATiONES.
(97) Ad Abljakqm paocoMsutBM XV. Kalend. Martias, Ut habet Aug. in lib.poft
SCRIPSIT. S^pfem Imperaior ad itUum In a£bs Cxcilianus dicitur auaicus
collat. e. J54.
Paulinum vicariam agentem przfc<£turam > m XIII* Kalend. Septerobris,fcx meniibus il Kalcn-
habetur in aAii , fcu potius ad Vcr.im qui tunc disManii j fed error fortaGi irrepHt » vel judir
Tricjtiam agebat pcxfcifluram in Afries , ut habe- cium aliquandii^ protraham efle diceodum eft*
tur in cpjftoli Conftantini apiul Auguftinum cp. (99) Claudius Saturianus. Itk
SS. l’ed cim ille adversi valaudinc tenernut, ^nftant. dicitur Sommimu^ qui curator
iEIiano prvronluli negotium commifit , ut habe- fmaccivuatU Aptungenns tempore pcrftcuiio-.
tur in ep. Conlbincini. In a^is mentio Iit cpi|^z nis.
iEtii Pautini vicariam agentis przfcdutam» lU (loc) Station a r t u s. Unus i cohotcd
Cbctafsi irrepUt nam mentio fit in a^s
enor htc : ofBcialium prxiUis.
Pautini vicariam prtEduram agentis, ciimper- (lot) Incintius scriia PUltZ*
&cutio graflabatiir , ut ronibe ex ipits adis, in eus. (^decurto erat Ziqueniium , Se fueuc
quibu< habetur : nam Pondiio ki( odmmjlromt vi- (ctiba publicus fub duovtracu Aihi Cxciliani
m prafiihnm. (loa^ Solonis opriciALisvii^
(98) Sidit is cui irat indic- a L 6 2. Dicituc Iwrus publicus ia epift. Cooft)
tum. Anno ^
i 4« Volullaoo 6c Anuno CofH
FiJ
 14 S. Optati AfriMilevitani Epifcopi , ^

vct inventas , vel corruptas , vel incenfas fuilTc. Hoc

t.
adlis coniinaur,

religioliis, illis teraponbus, neque prifensfucnr,

• quotlFclixcpifcopiis
» neque conlcicntum accommodaverit neque aliquid tale fieri juflerit.
,

Unde pulsa atque extersi infamia , cum inj^enti laude de illo judicio
‘

recellit. Jamdudum opinionis incerta:, &

inter calipnes , quas livor &
invidia exhalaverat, latere veritas videbatur. Sed etiam
omnis feriptura

memorata ,
& adorum voluminibus, dc cpillolis convuemoratis aut le-

dis revelata *’cft.

XXvnt. Vides, frater Parmeniane , in catholicos traditorum nomine rallo

objedo,fruftraclVe inventum, mutans videlicet perfonas , transfe- &

agnolecres ; apcruilli
Tlw“pn- rens merita; claufifti oculos, ne parentes tuos reos
cos, ut innocentes indignos crimini copulares. Omnia pro tempore,
&
nihil pro veritate; ut &d<vc dixerit bcatiHimusApollolus Paulus;
*. dam autem con<verfi fmt in <vaniloquium ,
volentes fi ejje legis doSores , non
qua dtcunt , neque de quibus a^THiatUt Paulo ante docuimus
inteliioentes
vcftriS parentes fuiffc traditores & fchifmaticos tu iplorum hircs‘, ; &
nec fchilmaticis , nec traditoribus parcere voluilh. Jam igitur docn-
^

meniis fupra memoratis omnia tela quat falso in alienos jadare voluifti,
, ,

veritatis clipeo rcpulfa ,

in tuos parentes reciproco idu vertuntur. Omnia
igitur, qui a tc in traditores & fchifmaticos dici potuerunt vellra iuntt ,

nam noftra non funt ,

qui ' & in radice manemus in toto orbe terrarum
,
fic

cum omnibus fumus

yjiRIotXTESI.ECriOIfES.
r Pthj.] In MS.S. G. re/mlil. [I» Revelata.
]
In MS P. S reiuvala, non bend.
Harrs.] In MS.ST. additur j4'//e- Panere.]lci refticuimus ex MS S. G.Sc
/uwtr i Icd
genuina cft leftio , quanqidm m MSS.S.T.&P.S.habeatur ut in editis
contra imiitcm Optati, ut ex antecedentibus &
lequentibus condat. [ ' Qjii tS-.J Iti

inMS.S.G.Inalusf«rd. ['] HlchabcturpromoreinfiacMSS.£jq>toiier/>n»i»a

LIBER.
 ,

De Schifmate Donatiftarum. Lib. II. 2<

S OPTATI AFRI
MILEVITANI EPISCOPI,
D e

SCHISMAT E DOU ATI ST A R\J Mi

ADVEKSV S BARMENIANVM,
LIBER SECUNDUS*
/ N hoc fecundo Ithello declaratur qua ft una €5" 'vera Ecclefit catho-
lica , £5" ubi apud quos maneat £S* quinque dctes Ecclejlt in
Catholica ejje ma^is , quam in ea parte quam jfibi fchifmatici facere
Viluerunt, fS" quod impie novacula poenitentia rafermt capita fa-
cerdoturn quod homicidia fecerint, fS" illa qua ad falutem cre-^
dentium procurata fuerant , aut canibus aederint, aut abjecerint.'

& fchifinatis
Q U
origo
o N
ita
r A

hxrelis ab fchiimate quid diftet

Ni

,
& qui
monftrata ell
fuerint traditores oflenfum eft,

,
ut pene oculis perfpedla videatur
oftendimus: illud demonftrare jam
;
etiam
i.

CathoHc»
®

proximum quod nos promifimus (ccundo loco efle difturos) qua:

Iit una Ecclefia
,
quam columbam & fponfam liiam Chriftus appellat, ubiljlic

Ergo Ecclefia una cll , cujus landPitas de facraroentis colligitur-, nott

de liiperbia perfonarum ponderatur (i) : ergo hanc unam columbam &
ddeftam (ponfam fuam Chriftus appellat. Hic apud omnes hireticos Sc
Ichifmaticos efle non potcft. Rcftatutunolocoftt. Eam tu frater Parme-
niane,apud vos Iblos efle dixifti; nifi forte qdia vobis fpecialcm faniftitatcm
de liiperbia vitidicare contenditis ut ubi vultis, j ibi fit Ecclefia j
& non fir,

PARIANTES LECTIONES.
[* Zrf»r/Jnr»i»(. ] loMS.S.T. mdpimt upiutta litri fetandi. In iAS.S.G.fetanJi U,
hi aryimentam. [*J Poli argumentum inMSS. feriptumeft, incipit hierJicaniOu.
\^jum froxt^m ejt. ] in MS. S. G.jAmia fraxtmo tfi.

A.N N O rA r l 0 NE S.

(i)CujuS SANCTITAS 01 SACRA- Hinc lltbdu Donuillas aflerere Idcircb Efclf*'

klSNTtSCOlLlGlTUR.NON OISU* fiam a^d le fblos clle , <)uia f^tcUUm fibi yia,
rSRStA PSRSONARUM PONDIRA* tliteutm d* fitftrini vinJicAatt. Dicebant cete-
TuR. Sjn^i non cll ob pcTonis qux
Eccleiia ros omnes crimine traditionis infcAos« cornipa
ic innocentes elTc ja^uans ennt Dona-
* impuros >quu
tos 5e cum tXAdicotibut comma*
liftx j
fcd pto^cx fAciamlmorum lancliuceiu. Imoucm iubebaen
 ,
:

26 S. Optati Afri Milevitani Epifcopi ,

libinan vultis. Ergo ut in particuli Africi , in angulo parvijrcgionis ,
apud vos cfle polii: apud nos in alia parte Africa; non erit» In Hifpa-
:

niis, in Gallia, in Italia, ubi vos non cllis, non erit? Si apud vos tan-
tumiiiodd efle vultis, in tribus Pannoniis, in Dacia, Mafia , Thracia ,
Achaia , Macedonia , & in tota Graicia , ubi vos non cftis, non erit»
TJc apud vos clTc pollit , in Pomo, Galatia, Cappadocia , Pamphilia ,
Phrygia, Cilicia , & in tribus Syriis, & in duabus Armeniis , & in tota
yf gypto , A; in Mdbpotamii , ubi vos non cftis , mjn erit ? Et per tot in-
numerabiles inhilas, &:ca:tcras provincias, quz numerari vix poflunt,
ubi vos non ellis , non erit > Ubi ergo erit proprietas catholici nominis
cum inde di.ftalit catholica , quod fit rationabilis' & ubique diftufa (t)>
Nam ii fic pro voluntate vcftra in anguftum coardatis Eccicflam : fi
univcrias fubJucitis gentes ,
ubi erit illud, quod Filius Dei meruit >aibi
9f. j. I. erit quod libenter ci largitus cft Pater, in Iccundo pfalmo dicens ,
dibo
ubi gaues b^rediuuem tuam Ut quid
,
pojji0usem tuMH teiminai terr* ?
omiflum, ut a vobis mittatur quafi in qutmdam earcc-
tale infringitis pi
icm latitudo regnorum ; quid tantx pietati obftarc contenditis > quid
contra Salvatoris meriia militatis > permittite Filium pollidere concefla

jKrniittitc Patri piomifla complere. Cur ponitis meias > cur figitis limi^
tes
^
! Cum a Deo patre Salvatori tota terra promifla fit, non cft quidquam
in aliqua parte terrarum
,
quod a pofleflione ejus videatur exceptum.
Tota donata terra cum gentibus totus orbis ‘ Chrifto una poflilfio
cft ;

Tf.ut. cft. Hoc

probat Deus, qui ait : daba tibtgtKUi bcrtdiuuim* tuim,
poJft[puncm tuam terminos terree. Et in lxxi. pfalmo, de ijifo Salva-
pf. 7 ». •. tore fic feriptum cft dominabitur i mari upjuc ad mare , g} k flumi-
:

nibus ttfque ad terminos orbis terra. Pater dum donat, nihil excipit: vos
ut concedatis unciam , totam hbram auferre comamini. Et adhuc niti*
mini fuadere hominibus, apud vos Iblos efle Ecclcfiam;aufcicntcs me-
ritum Chrifto , negantes priftitutum a Deo '.
^
vcftra ingrata O &
ftulta prifumptio Chriftus vos cum exteris in focictatem regni ctric.
l

ftis invitat ,
& ut cohiredes fitis ,
honatur : & vos cum in * hxrcditatc
fibi a patre concclsa fraudare laboratis dum Africx partem conceditis.
KlANrSS LECTIONES.
[
RatimMUi. ] Quidam ex conjcfturi f »W tm fit tuticoatii Hi uUijue iiffafa.
•
,
[^Ztauiei.] la Mb.b.G. termines, ['/"«rar wAj.] ItainMSS.S-T.BcS.G. Inedi-
tis toitui erbts. [' Hareditatrm.\ !ll MS.S.G. la/tareillMem. AD'C.1 InMSS.
S. T. &: P. S. [' Ce/rn j. j In AIS. S. T. rrmr. [»/«.] In MS. S. G. itr.
fitatiare laberaiis.] In MS. S. G. /aitruiis exdndere.

ANNOTATIONES. *
,

fl) KATlONAttttI IT UIIQ^UI nyfti Alexandrini ab Eufebio relati lib. bift*

B i r t u S A. Ludii bic Oputus in diubus ety- e, lo. io qua Joquens de Macriano quodam ho«
snoli^iisvocis bujusMiib«/i^4t (Quarum una cft i
ab eo quod cft fitmu&mrtjmnm
fte
d»
Cbrilutnonim * fic cum ridet : ^
Tu*
ilten > mn 1^ & tXM , Jeauuikm ntim. A
;

keU 9 fiji ^^Sh.lut itfiieni i quxfic reddidit Va*

prima foni radice , & rutimnUi di* lefius
:
yw initi» fum ^
^i funi pfocuraioTcs fifei. Similis cft om-! I
tmfentfm eii^grttu* , nuwAi
Aioo lufus ciica oomin cachoUa in cpiftoli Pio' jmM tMbtticMmftn/ii mu fnklkum.
 : , ,
:

De Schirmate Donatiftarum. Lib. II. 17

& totum tcrraram orbem, cjui ei a patre Jonatus cft
, denegatis. Quid
mendacem videri • vultis (piritum iandum, qui in xlix. pialmo,
omnipotentis Dei benevolentiam narrat , dum dicit ; Deus Deorum
dumtaus luculus eft ,
q) <vocsin temm tib ortu filis u/que ad occafim.
'
,
Vocata cft ergo terra ut caro fieret ,
& ficut legitur , fada eft ,
S: debet
laudes creatori fuo. Denique commemoratur, Ipiritu fando hortante,
& dicente in cxii. pfalmo, dum dicit : Uudaxdum nomen Domini ab P/sit.p
ortu filis ufque ad occsfifm & iterum in xcv. pfalmo : cantate Domino can- f/fS-i.
ticum nnum. Si liunc verfum folum diceret, pofletis ^ dicere quia vos
,
(jIos liortatus eft Spiritus fandus. Sed ut oftenderet, quia non ad vos
iolos didum cft j
icd ad Ecclefiam qua: ubique cft, fecutus cft, dicens;
cantateDomina ‘ omnis terra protmntiate ingentibus gloriam ipfius in om- '* liid. Ii
: ,
nibus populis mirabilia ejus. Pronuntiate inquit, ingentibus ' non dixit lUd.,,
.•

in particula Africa: , ubi vos cftis > pronuntiate inquit in omnibus popu-
, ,
lis : qui omnes populos
neminem excepit & vos folos ab omni-
dixit, ;

bus populis de quibus hoc mandatum cft, ieparatos cfle gratulamini

,

& vultis vos folos efte totum , qui in omni toto non cftis Laudandum ,
inquit ,
nomen Domini , a tota terrsL ab ortu filis u/que ad occa/um,
y fp)
Numquid Pagani cxtra.lcgales* (3) pfliint aut cantare Deo, aut laudare
nomen Domini & non Ibla Ecclefia qux in lege cft* quam fi apud
,
,
Vos tantummodo efle dicitis , fraudatis aures DeL Si vos fbli laudatis
totus tacebit orbis qui cft ab ortu (olis uique ad occafum. Claufiftis
,
ora omnium Chriftianarum gentium : indixiftis filentium ppulis uni-
verfis, Deum per momenta laudare cupientibu^. Igitur fi & Deus de-
bitas fibi laudes expedat, & ut (onent , fpiritus landus hortatur , & to*
tus orbis quod debet Deo, paratus cft reddere, ne fraudetur Deus letiara
Vos ipfi laudate cura omnibus aut quia noluiftis efle cum omnibus
;

fbli eonticefeite.
'
£Rcb quia probavimus eam efle Ecclefiam catholicam qui cft ‘ If.
,
in toto terrarum orbe diftiifa, ejus Cathe^'
jam commemoranda lunt ornamen- dram,pri»
ta; & videndum ubi fint quinque dotes, quas tu frx cfte dixifti (4) ; in- mam tc«
ter quas catlaedra cft prima, uoinifi Icdcrit epilcopus , conjungi altera clciiz do«
tem I
Ca»
dos non poteft qui eft angelus '
; videndum eft quis & ubi prior ca- tholicocti
,
yAJtljCNTES LECTIONES, elTe non
Donatiihd
[• leideri.] Iti in o;rinil.o$MSS. mali in editis videre. ['‘Pedetis.] In MS.S.G. rum pro*
feimffmt. [' DemsM . ] In MS. S. G. Dee. [
<1
/ageusia:.] In MS. batexCi*
[*/* ]
In MSaSG . cmfii Mca{>nrJrij.]lnMSu thcdiiP*!
S.G. d^nie.ymtninn tofo n»ne//is : inommtoto nonr^-.Qm non cdbparsco. uu
tius ,
non cflis pars nmverfa: Ecdefix. * Pxtrei.UpiUs. MS. S. G. extra
In le^es,
[ ]
[* ty/.] InM .S.G.CCm ed>ds/</. [* ]
Iti in omnibus MSS. [* ]
Itiin MS.S.G. In MSS.S. Th. fiePtuS. .rw»/»;: guamquam in priori lirt^ragilc
nbrafa Lgendum angelos ^ namdeco pufiei ut de /ccundi Ecdefia; doce agitur poft
,

cathedram tyiurde doubas /afrxJjfiii

.•
cuthedret efi ( uc diximus )/r;ofu ...... ancit.
*dfe an^.lum,
ANNOTATIONES.
({) Pagani ixTUA-iiOAtit. Ptnneniino membratz qua) agiwT*
ille dotet i
Qui kgtf divmz participes fadli non funt. ciiO|kaius. (unccitbcdta. angelus, rpiriius;
(4)Qjiin<^ui ootbs (icgl ISIaC) foos , figitlum. Sexta quam repudiat fcHuiobili^
g,UA{ TU six ISSI nixisjrt. QatnqiM nii t id vidcN «A ia kqttcmibus.
G i]
•
 ] ,

28 S. Optati Afri Milevitani Epifcopi

tFcdrjm • fcdcric. Si ignoras tlilcc: fi noiK crutcfcc ignorantia tibi aA :

cnbi non potcft: rdlac crgb ut noveris. Scientem errare peccatum eft ^
nam ignorantibus nonnunquam iblct ignolci. Igitur negare non potes ,
^
feire te in urbe Roma Petro primo Cathedram epilcopalcm efle col-
latom , in qua fcdcric omnium Apoftolorum caput Petrus unde & Ce- •,

phas appellatus cfl (5): in qua *^una cathedra, unitas ab omnibus ferva-
rctur(6); nccatcri Apollolifingulasfibiqinfqucdefendcrem (7): uc jam
fchi(maticus&: peccator dTet, qui contra lingularem cathedram, alte-
ram collocaret.
111 . Ergo cathedram unicam , qu® eft prima de dotibus , fcdit prior Pe-
SuccelGo
cui fucccflJc Linus, Linofucccflit Clemens, Clementi Anacletus,
Homano- trus:
Tutn Epi(^ Anaclcto Evariftus ^ , Evarillo ( Alexander ^ Alexaudro) Sixtus’, Sixto
«^
1 010}.
Tclefphorus^, Tclcf^oro Iginus,lgino Anicctus* , Aniceto Pius, Pio
Socer, Soteri*' ( Eleutherius', Eleutherio )
Violor, Vi<5tori Zephirinus*'^
Zephirino Calixtus , Calixro Urbanus , Urbano Pontianus , Pontiano An-
tcrus,
Antero Fabianus, Fabiano Cornelius, Cornelio Lucius , Lucio
Srephanus ,
Stephano Sixrus, Sixto Dionyfius ,
Dionyfio Ftlix ,
Felici
{fut^chiamts, EutjcbUno Cdius , Cdio^) Marcellinus, Marccllino(Aiarrr/-
//«, Mircr//y'”)£ulcbius,Eulcbio Miltiades, Miltiadi Sylveftcr, Sjlvc-
Ilro Marcus ,
Marco Julius, Julio Liberius, Liberio Damafus ,
Damafb
Siricius , hodie qui nofter clt focius ( 8 ) cum quo nobifeum * totus orbis
:

commercio formaiarlim, in una communionis focietare concord-ir. Ve-

Arxeathedrs vos originem reddite, qui vobis vultis iaa<5tam Ecclcflam
vindicare.
Ak NT £ s LECTtONES.
[
• Cuthedram. ] In MSS. S.T. &
P. S. cjtbedm i fed legendum potius cithedram
phrad uficati primo libro , was tu cathetum [edes : quts uthedrum
Optato , fic in

f(defji aher^tm ]
InMS. S. Cj« InMS. S.T. /H
q*o, vitio icriptoris, [* EvMnJtut. ] In MS. S. T. Eachanfius, [
* tvurijh.
] Altxan^
der omittitur in MbS.hocinloco, Bepoftei inferitiirin locum Eleutherii, fed perpe-
ram ^ quare feriem pontificum refhtuimus , fed alio caradere eos adjicientes qui in
iWSS.omifli fune. Tele/^horu$.] InMb. S.T. Tele/pctus. In MS. S. G, Teles/imt,
jd/tiertus.] In MS.S.T.malfcyi^wVAr»/, In MS. S.T.
theriuf.] In MSS. hic inferitur Alexunder omiffo Eltuthen» , fU perperam.
fhinnu). ]
InMS. S.T. zefhennus. [* j DcTunc m MSS. Euiychutms ei* Cuius. [
“]
Dedi Munetlus in MSS. & ucrCim ilicdiV jrius lic a MuntUitUttion niodicacA quxCho»
{^.^d^i^w.JIra inMS. S.G. in oliis £cin eduis, neiut,

annotationes.
UnOI ItCiFHAS APFBILA. es taccruoiiom , ita lingulc cathedrat
T m(5)
f I T.^'efkju Syriiti eft Ntru. DUtt ergo unitatem {^erdotii & communionem inter fe
Chriftus : /« tr Cefhit, &
fn^erhunc Ctfhu , quod dici poliunt una cathedra j ftcut plurcs Eccieftx
Gexc^ teddldh Mjtch<tus «« *v funt una EccIcGa.
tJfcTf Ti ; fu *f Eurus &
fuper hunc Earum. fS) Qu iMOSTist asT Socius. Cum
Sed videtur Optatus id ftbi velle Petrum efle quo communionem habemus ac peream cu<n
diChim Cffiumu M«Ait , auod CMfu ftgniftut > omnibus aliis epifcoptSj qui per epiftolas, uc ap-
qux allu/io partim folida eft. pellanti foimacascum iplo communLant. Ita eft
(6) In QJIA UNA CATBIBAA, UNI- una ccclcfu , una cathedra , unum facerdotium ,,

TAS AB OMNIBUS StftVAB.ITUR.. Occ. qiiu eccicftx , cathedic* facerdotes fingulo-

Cui adherentes in una communione peilUrcnt. rum locorum unam conftituunt Ecdcilam uni-
(7) C^TBAI APOSTOLI SIN vcrralen . unam cathedram communem , unum
«ULAS SIBI qjllSQjJE O P I N Bl AI NT. facccdodiUD I cujus pars in folidilm a iln^is te-
Divifas dc fitpacaus. Namiicut uoun eft occur.

Sbd
 . De5chifmateDonatiflaruhi,Lib.H. 29
Sed & Ixabcrevos in urbe R.omi partem aliquam dicitis, ramus .• >V.
eft vcftri erroris
,
protentus de mendacio , non de radice ventatis. De-
^
nique fi Macrobio dicatur , ubi illic fideai , numquid poteft dicere in ik Sn'-
,
catliedra Petri? quam ad cujus memoriam
nefeio fi vel ocubs novit, &
non accedit quafi.fchifraaticus , contra Apolbolum faciens qui ait : lUrra in
,
memoriis finHarum ctimmunicmits (9). Hcce prilemts liint ibi duorum
tncmoriz Apoftolorum (10). Dicite fi ad has ingredi potuit aut obtulit
j

illic ‘.ubi fandorum memorias efle confiat. Ergo refiat ut fateatur

,
focius vefter Macrobius, (e ibi federe, ubi aliquando ledit Encolpius':
fi &i iplc Encolpius interrogari pollet *
,
diceret ,
le ibi federe ubi ante
ledit Bonifaciiis Ballitanus' (11): deinde fi & iplc interrogari poliet, di-
ceret , Vidor Garbeniis , a vefiris jamdudum de Africa ad pau.
ubi fedit
cos erraticos miflus. Quid cfi hoc, quod pars vefira in urbe Roma cpill
copum civem habere non jiotuit > quid cfi quod toti Afri & peregrini 'i
, ,
in illa civitate fibi fucccllille nolcuiitur i non apparet doius? nonfidio,
quz mater cfi Ichilinatis ! Interca Vidor Garbenfis , ut hinc prior mit-
teretur , non dico lapis in fontem quia nec valuit puritatem catholicz
;
multitudinis pcriuibare ; led quia quibufdam AIris uibica placuerat
commoratio' , & hinc a vobis profedi videbantur, ipfi perierunt, ut
aliquis hinc, qui illos colligeret { 11 ) , mitteretur. Millus cfi igitur Vi-

dor: eratibi Illius fine paire, tiro fine principe

,
difcipulus fine magi-
firo, Icquens fine antecedente
,
inquilinus fine domo, holpes fine hol-
pitio, pallor fine grege, epilcopus line populo. Non enim grex aut po-
pulus appellandi fuerant pauci qui inter quadraginta, fi; quod cxcur-
,

rARtjiNTES LECTIONES.
InMS.S.G.raW»!, non ineleganter. In editis,
it.i ntoinUni diu. [• Enedpin ] In MS.S.G. fndipms. [*,^»/e.]DLvltin MS.
S.G. ] InMS. S, G.^rl/naiwi. [^Cctumeruuv.'] ItainoinhibUsMSS.
fi: lic legendum. Perperam omninfi in quibuldam ediris ammcmn^tie.
ANNOTATIONES.
(9) Mimoriis sanctorum COU- i Calced. a^. 1 . ^
myut ^ra«w/< pfb kt tetUfiU
MUNI CANTIS. Locus ipo(lnli Pjuli cx rp. furkhnm. Caius
,
feriptor Opuro longe vcnifttor
ad Rom. c« M.' j.ubihibcfurwcci/f/A/iiiwtcu; dc templis illis in qu.bus erant Apuftolarwm Tc-
yrnt , fatEhntm to»utm»kemrts. pulcbn » lic Joqtittur apud FuUbium lib. t. hilb
Sed (juidam codices habuere memeriisi c. 25. E*7* Ji tti 7%' Ai|«i. ite'
& ita non folut Irgic Optaius, Tcd & Hilarius
^ dUanr cim «V , n ^^
1. in Conftamium
, Ruffinus , Pelagius , Ambro*

I Chr^ foL gut homtl. lao. Sc

Haflcr. Sedulius uuRMw. ££• vtfi
tii diptfiulunim mytu ytjfum
Gfcgorioi 1 1 1. in epift. ad Optimates popu. & j

l^umfixiemydikeUMMt/tvtudOjHen.
Ujittuitrt.
luro Giicmanix. Id etiam incerptetamur de me*
ftm viMH yergertfiiet pueeumnt ri^frtyuutummt
moriis fcu reliquiis (ancorum. Aiigtillinusfcrm.
fui KtUJium UUm ftmtUvtmttt,
'
^
dc vcib s Domini nunc 1)7, c. ult* umimmkMis
BaliitAnos» SeuVallitanus,erac
mmyris . crnm m
ikMts momriis fu. j
intcrepifcopiss Numidix. In collat. Carth. eyif
B$rnM M/trtymm. Attamen de necc/Ctaiibut S: 'etfut^ku f^dUitemu. '
In notitia epiTcop. Afric<
indigentiis landonim • hoceft, chntlianorum
.
, nominatur VUttumut , Ac in alto codice yillktt.
incelligendum c(1c Apodulum lon^i vcriflmilius mt.
^
cR* Sed excufandus Captatus qui communem fuo I

(il) Q,U I ILIOS COtLlCIRlT. CtU

f
tempore ledionem Tecutus eft. Sgm pQrxci fbttiytn » vox uiiuta ad folemnet
(jo) pRJBttNTlS SUNT TOt OUO* ChiiAianorum fcu conventus ^gniRcan*
ItUM M IM O R Iit APOST O t ORU U. Me- dos* CdUigtrt is dicirar qui ptxcft fynaxibas feu
motix , fum xdes faerx aut altaria in quibus coRventibut ChriBianorum. Apud Irenxum I.
f*
cxtanc rcliquix martynim. cooc.Catib. v. c. I 4 . conrr.,bxrer. c. yruttr^uMn ^mdtyortet
)•
fUcuit ut uliurii ^tu f*Jfm ftr ugm uut vku tum. Cdl^gtutt , funt illi qui ptxcram hxrcticorum «e
^udm munyrum aujikMtMwrp Incooc. (chUiiuticaiuin conventibus.

H
 , ,

30 S. Optati Afr i M ile v itani Epifeopi

rit ,
bafilicas ( 15 ) ,
locum , ubi colligerent ,
non habebant. Sic fpclutt-
x:am quamdam foris a civitate , cratibus * iepicrunt , ubi ipfb tempore
conventiculum habere potuiiTcm: unde Montenfes appellari funt (14)^
igitur, quia Claudianus Luciano, Lucianus Macrobio, Macrobius En-
colpto, hncolpius Bonifacio, Bomfacius Vitfbori fuccelTifle videntur i
(i Vidlori diceretur, ubi (ederit? rtee antt (e aliquem illic fuifle monftra-

ret , nec cathedram aliquam , nih pclblentiz oftenderet. Pedilencia enim

morbis excindlos liomincs ad inferos mittit t qui inferi porcas (uas habe*^
^
re noicuntur^ contra quas portas , elaves (alutares accepidc legimus
tS. Petrum, principem icilicet nollrum^ cuiaChrillo didum efl: tibi d^ho
cUwts regni calumm , ^
Poru inferorum non ^vincent eat.
V. Unde cft ergo , quod claves regni coelorum ' vobis ufurpare contendi-
Donati'
tis, qui contra cathedram Petri , veihis prarfumpeionibus &: audaciis, iacri-
Ac rdAu>
Tc iudo> legio militatis^ beacicudinem repudiantes y
qua laudari meruit, non
res pacis abiit in confilio impiorum in fvii peccatorum non Jletit , (d in cathedrd pe^
^ (§p'
inimici.
fiilentia^ non fidit. In confilio impietatis itum c(\ a majoribus veAris,uc
divideretur Ecclefla *. Inierunt ^
etiam peccatorum viam , dum Chrifhim
partiri conati funt ,
cujus Judzi nec vcAimcnta (cindere voluerunt

VARIANTES LECTIONE^.
Cratibm. ]
Iti in MS. S G mcliiis quam id quod habetur in MSS. S. T. P. S. &
'gfddihMsi nec enim Bc fepes, (cu crdtibus. s*laturti. ] It MS. S.T, y4/««
tarii. Catorum. ]
Iri in MS.S.G.Dccfl in aliis. [
* Pefitlrntia.'] InMS.S.G.p^/-
Imium. ( * Vt divtdeutur Eeetefiu, ] iri in omnibus MSS. quo> vidimus. Ia editis»
ut dtvidtrcMt Ecd^m, Imemut.] Ineditis, /t/rnra/,ininusbcn^. [* Scindere
dueruni.l Ia MS. S. G. Saderuut.
ANNO TA T I O N £ S.

(ij) tHTlH QJIAORAGIMTA* IT mentam » ad exemplum Optati , RomanorunA

OP IXCURRIT lASlLICAS. ]jm pontificum fucccflloncm , fic etiam argum:nca<^

rim temporis , cilm fcilicit ViiAor illuc milTui
cA drea initium febiADuis DonatiAanim , erant
Rom* quadraeiota baliltcR. Cornelim fummus
pontifex inepi^li ad Fabium qulitquaginta cir>
iempU> Ariptl , icAis cA jam
citer annis ante id
tCim fuHTe quadraginta fex prcA)yteroi in Eccle-
Aa Romana : qui preA>ftcri videntur plutibus
praerjtflc baAlicis. Athandius io apologilcoocra
Ariaoos , dkit concilium Romanum quioqua-
cipcaepircoponim in fui gratiam babieuxn, i Ju-
lio congregatum fuilTc eo tn loco ubi Viro pref-
conventus agebat : itSaBjwr*
bjrfer
Erg^ ab anriquilGniii temporibus finguli
quique prefbytcti Tuas habebant baTiIicas !n urbe
nomit ioquibuspopu!umcolltgd>aot. At neu-
nam quidem ex bis baAlida habere potuerant
pfeudo epifeopi Donaiiani.
tut : /4 bee orJme faeetjpmit mJJMs Oetuuipe efip.
ctfnu hivtMfMr, Sed tx trunfverfe tTAf>icM erOma-
tum miftnmt f «i p 4/iCM frtjUtm Afrie Abe m
R$m4 , Menttnfium vet Cmitu^itdrum veeubuium
fnpuguvit. Pro CutiMpitii feu Cuuifuh pleriquo
.volunt legendum I11; Rufitui DotutilUs enim
'
Rufitunet vocat Aug lA. uc in Itb. de unitate £c«
jclelixc. ) i» fdudt R»uu Rufitumi vtl Mtmttu
fibus, fed in f^rema editione operum AuguAi*
ni rcAiturum ex fide MS. Floriaccnlis Cuteupl-
iduis. In priore loco duo MSS. codices Vaticani
bibent Cutrumfiturum. Cotelcrius cx conjcAuri
tegendum ccniet,Se»im^drum,i nlnt,ttatbrdt te
nmt. tecHs. Forti emendandi funt hi AuguAini
loci cx Hieronymo, ii legendum Cdmpuu^t^aod
mirum in modum concimr Optato , qui dicit nt
d tivitdit ffiluteem fUAmddm crdtibm
furit :

(14) MoHTIMSBS AmiVATtSUMT. hinc enim xqueC4Mpir4ac/l/Mrmy)rdkipotue*

Hieronjrrous in ebronteo ad annum CbriAi tuor. Attamen AuguAinus in tib. de bxrcfibus
Jitmjtm , 4 f we frft DamuuMU diei memerevi- c. df . de Donati Ait qui Romxdegcbani loquens.
mui t CAniM^iw pelluur, QuuLim ftOdtmt tjus eos tanidm Mmtnpt vocat : JJh idrtad , inquit,
m
tti4 MOHTBNSii veeuMt , «< fu»d tesltftum iu urbe Rmud Muutenfn vKdUtmr
,
quibus him tie
R$me frommin mtrne Littre cupenuu. Idem in fi- Affkd feieut tpifapMm multrt , dut Liat illae Afri
ne Iibt i comta Luciferianosimet cot qui ab Ecclo- ttrara tfifiofi Vt*rt , /i ftrti ib* eam enUajom
Aa funt euoircs, numctatA/OTMr/^i laiCumfita, fUcmftt, In lege Hooodi de bxrecioa in cod>
AuguAimu epiA. olisn U). uuac jp poA eau. TbeodofiaBQ L41. Tocaotuc etiam mifes. Mm
 : ,

De Schifmate ^natiflarum. Lib. II. ^ t

cum apoftolus Paulus clamet & dicat ,
mmquid dhifis cft Chriftm /Et i. c* i.

utmam 'fi jam malam viam intraverant ( agnito peccato

,
luper (e rever-
terentur ,
id ell emendarent quod erraverant j revocarent quam fu-
gaverant pacem. Hoc erat de via reverti : in via enim ambulatur, non
Ibtur. Sed quia parentes veftri reverti noluerunt ipfos cohftat in viJ
,

peccatorum ftetifle. Quorum grcfllis impulerat furor , retentos ligavit

pigra difeordia: & nc regredi ad meliora ptuiflent, ipfi fibi fchiUna-
tiscompedes* pofuerunt , ut in errore fuo pertinaciter ftarent , nc ad
pacem, quam deferuerant, reverti potuiflent. Nci5 audierunt Spintum
laniilum , dicentem in plalmo xxxm. di^vme <t mtlo, (ifiebonum : inquin Tf. j J. i},

paam , ^perfiqturt eam; fcd fteterunt in via peccatorum fuorum. Sede-

runt etiam in cathedra peftilentix, qux ( ut fupra diximus fedudos mittit
)

ad ‘mortem. Sed &

dum vos parentum errorem colentes, ftudiose de*
fenditisjhzrcdcs fcelcriseflc voluifhs, cum filii pacis vel (ero cilc pofle-
tis. Cum in Ezechiele propheta feriptum (it, extolle locem
tuam Jufer fi- £t<t. is,

lium peccatoris, ne vefligU patrisfiufiqtutur quoniam anima patris mea

, efl
J • ^
(i anima filiimea efl. Amma qua peccat, fila punietur; fi difpliccrct vobis
quod parentes veftri peccaverunt, de admiftu fuo foli redderent ratio-
nem; hoc modo vel vos beati elTc pofletis, & laudem de ore prophetz
percipere, qui ait in pfalmo i. Ueatus vir, qui non abiit in confilio impio. V i. li
rum, (t) i» t/ii peccatorum non fletit , fi in cathedri peflilentia non fidit
^
fid in lege Domini ‘ voluntas e/us. Quid cft aliud in lege
habere volun-
utem, nifi divina przccpta & religiose difccre ,
&cum timore com-
plere ; in qua lege feriptum cft , ( in Evangelio pax hominibus in terri bo. :
‘’
)
na voluntatis & aho loco ( in Efaia propheta) j pnuamfundamentapacis in
:
'sfio. tji
plalmo lxxxiv.) videamus quid loquatur Domintts quo- ffia-j.
alio loco (in
:
niam loquetur pacem in plebem fium : Sc alio loco ( in pfalmo lXxv. venit rp-TS- 1-
)
filius Dei , (i faOus efl in pace locus ejus : alio loco , ( in pfahno lxxi.&) Tf. „
/ufapiant montes pacem populo , (g) colles juflitiam & in Evangelio, /><«» >«.14.
meam do vobis , pacem meam relinqm vobis & Paulus a it qui pacem ferit :
, t
*
pacem gf metet : &
in omnibus epiftolis {ais, pax in vobis abundet ' : & in
pfalmo xxxm. quare pacem, (gf confiquens eam. Fugata receflerat pix a
patribus vcftris, vos ,
eam Deo mandatum
cft, quatere debe-
ficuti a
retis
'
,
quam nec ultro voluiftis quzrcre, nec oblatam libenter accipere.
C^is enim in tot provinciis, quibus nati cftis, audivit? & fi aliquis au-
divit ,
quis non veftrum miretur errorem? quis non veftrum facinus
damnet? Igitur cum manifeftum fit, & ipsa luce fit clarius , nos cum
tot innumerabilibus populis efle
,
& tot povincias nobifeum jam vide- :

tis vos in parte unius regionis pofitos tc ab Ecclefii vcftris erroribus

,
efle (eparatos, fruftra vobis folis hoc nomen Ecclefiz cum luis dotibus

VAttlAUTta LRCTtONES,
InMS.S [ l>
,4/. ] In MSS. S.T. & P.S. 1». [*B.-
«/».'.] In MSS.S.T.P.S.ficin editis addicur,/fcr. Paxiav»iitaiuadet.]lnMSSi
S.T. Ph.S. &. in editis additur, ia ntmiaa Patris & Filii & SfttiiitfatsFH. [
* Qioertri
dalmtts . )
Ita in MS. S. G. InMSS. S.T.ficP.S.eawjf, uti J Damim mandatam efln
quametis. Male in editis, tua qaaritit.

Hij
 ,

52 S. Optati Afri MilevitaniEpifeopi»

vindicare ,
qua: magis apud nos iunt ,
quam apud vos quas condar iti :

fibi connexas & individuas cfle, ut intclligatur unam ab altera feparari

non polle. Etenim numerantur innomine, led uno intellcidu luo jun-

guntur in corpore ; ut in manu digiti

,
quos intervallis Ungulos videmus
cllc dirtinilos. Unde ,
qui tenet unum ,
totos teneat necefle cll, cum
unulquilque a paribus leparari non pollit. Adde quod non unam lolam ,
VI. fed omnes proprie poflidemns.
Dc An- Ig itur de dotibus fupradiidis cathedra eft (
prima,
ut diximus )
‘gclo fe-1

cundi £c> quam probavimus per Petrum noftram efle ,

quz ducit ad fe ange-
dc/ix do- lum ( 15 ). Nifi forte cum vobis vindicantes ,
habetis in loculis claufum.
te t eum
Mittite illum (i poteftis qui funt apud focios
excludat ftptcm angelos
Don , ,

apid Do> noltrosin Alia , ad quorum eccleuas feribit joannes apoftolus ; cum
matifbs.
i.
quibus ecclefiis nullum communionis probamini habere conlortium.
Unde vobis angelum , qui apud vos pollit fontem movere , aut inter
cateras dotes Ecclella numerari. Extra Icptcm ecciclias , quicquid fo-
ris cll, alienum ell: aut 11 inde habetis aliquem unum ,
per unum com-
municatis & cancris angelis & per angelos fupra memoratis
,
ccclcllis ,

VII. & per ipfas ccclefias nobis. Si ita cll, litigium pcrdidillis.
Spirrtum
E c c E jam apud vos dotes cfle non polTunt non enim Spiritum (16) j
'fandum
e/lr rn Ec> Dei Ibli vobis vindicare poteftis, aut includere, quod intclligitur& non
clciU«non videtur. Sic enim in Evangelio Icriptum eft: «am SpintHs
apud Do-
mtiftas.
uhi niult a/pint , d 'voctm ejus nudis ,
ti nejcis unde •venint d quo em.
Permittite Deum unde velit ire, & quo velit accedere habeat liberta-
tem; ijui audiri potell & videri non poteft. Et tamen ftudio criminandi
libenter blalphcmare voluifti, ut diceres : • Nam in illa Eccltlla quis
» fpiritus cfle poteft, nili qui patiat filios gehennae ? Vomuifti dc pe-
«ftore tuo convicium , & putafti adjungendum cfle dc Evangelio tellimo.
« 5- nium, ubi ledum eft: Vu vobis hypocrine, qui armitis mnrU gj tenrn , ut
faciatis unum profilytum , g) cum inveneritis , fadtU eum filium gehenme
dupliciter, quam vos efiis. Si hoc convicium faciendum erat , quod non
licet quamvis line causa fiat, utinam aliquis ex vcftro numero hoc di-
:

xilTet ; & tamen te hoc dixifle latis admiror , id falso in alterum dicere
ex quo , II ordinationem tuam confideres , poliis & crubciccre 17 ). _<

VAKlAUrZS LECTIONES.
(•;#.] In MSS.S.T.&P.S.M

ANNOTATIONE S,

<15) Qu>i DUCtf AO st ANetlUM 'gebcnnz. Iftad conviciiun potiis quim argome-
Per mitium nihil aliud imciligunt quim epifeo- tum btcviiir repellit Optatus , Sc in iplum re-
pum , Icgirimam habentem
poteftatem regendz torquet locum facrahtm littctatiiin q >em addu-
Ecclefix. Non habebant ha lufmodi un^elum Do- tcrat.
oatidx , quandoquidem eorum epifeopi non ag- (17 } Si OnMVATIONtM TUAIC
nofcebannjr talcSaflC ab aliarum cecttffarum epif* eoMSioiAis>tossis >T txuatis-
cepis pro rpifeopit non habebantur. *
c A t. Qjii Parmenunus pe-ejjrinuti Dma-
< } Non iNtMtPmiTuU. Tertia rifiis circumeuntibus maria & terni in eorum
EcclefuB dos i ParmenUoo cnmmemetau Ipiti* .fc^m iadaulus &
oidinarus epilcopos Afitcx,
tus adoptionis
q to (tunt ChtiAiani Dei filii. Hoc •in quem proinde cadebat id quoi Catholicis ex»
cattcc ucbu Ecclcfiam» quia paiicbat foios fiUos [proDtabac.

CommemoralH
 ,

DeSchirmateDonatiflarum. Liber II.

33
Commcmorafti enimicdutn e(Tein Evangclio, <vt vobis lypocriu, qui
drcuitis marU (i terras , ut faciatis unum profilytum hoc cft , ut mutetis
alicujus fciSam. Tu quidem cujus (ccti fueris nefeio;
tamen importu-
ne a te hoc didlura clb (iS) xilimo quod te jam forte
; hujus didli
ptrniteat. Numquid nos aliquas peragravimus ' terras » numquid
nos
aliqua circumivimus maria } numquid nos ad peregrinos
acreflimus
portus» numquid nos aliquem adduximus Hilpanura & Gallum >
aut nos
ordinavimus ignorantibus peregrinum ?
N A M & fontem ( 19 ) conftat unam cfle de dotibus , unde hxretici
non poiT^tvcI ipfi bibere, vel alios potare quia foli /igillum inte-
( ,
grum ( id cft fymbolum catholicum ) non habentes ad fontem verum ““I»'''"
,
aperire non poflunt. Nam cura in Canticis Canticorum feriptum
fit:
umbilicus tuus, ut crater tornatilis <*
umbilicum altare affirmare
:
conams Cm.y.u
es. Si umbilicus membrum ,
cft in corpore
non poteft inter dotes efle
quod membrum cft. Si ' ornamentum cft, pars corporis non eft.
Rbstat jam ut dotes quinque efle videamur (10): qux dotes, Pl-
eura fint Ecclefi* caiholicx ( qux cft in tot provinciis fupra
memora! EcdcTr’
tis) etiam apud nos hic m Africa deefle non poflunt.
Intellipicc vel fc-
rb^, vos eiie filios impios , vos efle ramos fraiftos ab arbore, vos efle
abfeifos palmites a vite vos rivum concifum a fonte. Non
, enim poteft liqvira
efle origo rivus, qui prvus eft & non de fc nafeitur
, : aut arbot ra-
mus concilus» , cum arbor fundata fuis radicibus gaudeat, ramus fi &
fuerit exledus arefeat. Jarane vides, frater Parmeniane, jamne ientis,
jamne intclligis te argumentis tuis comra te militafle cum
, ? probatum
cft nos efle in Ecclefia fancla catholica apud quos fymbolum , & Tri,’
nitaris cft ': & per cathedram Petri , qux noftra cft , per iplam , & ex-
teras dotes apud nos efle. Etiam lacerdocium, quod in nobis annullare

rAklANTES LECTIONES,
rDiUumeJI.] Itiin MS.S. G. In aliis&in editis ,difhimeffe u/iim.fed itimi-
n^ bene cohxrct oratio. [ b Eme. Dccft in MS. S. G.
] [
MS. S.G. arimmus. [‘ Tmutilit.] In MS. S. G. unutut. [«&.] In MS.
« Peraerammas

Etf [ f yelfeti. ] In MS. S. G. vts ferves ftd contra mentem auctons. [ Ra-
1 In

S G.
V
j
»i»< cnofms .] In MS. S.T. & in editis i rassse emeidi fed miniis ad mentem ferip-
, ,
toris.
p ] Hic locus integer diverfo prorsiis modo habetur in MS. S. G. hoc paAo 1
cim fnimmtPpm effe in Ecclefia fanda catbtlica, apud qtes
(fi fymkelnm TrtsutaUt
nen eft , led nihil unmutandum.

AN N OTATIONES,
(il) Importuni a ti noc »ie. mento • fed levius erat id quod ParmeniAu al^
TUM isT. Quii in dos illud non cidit > ftumU/tm legaeat umbilicum clTealurc. Reveri fatis iide
frragr*vmn$ ttmu, &e, fcd tos
in
hxc omnia fixiftU. Ingeniosi admodum hk
recidit
,
qui Ojitarus innuit ie lulids de catbedra quim%
illis nods dixlirc , cdm ait per cathedram Petrt
Parmenianum detidicul^ habet. cartetas eiiim dotes Ecclefi* apud Cicboikoi
(•j) Nam it ponti m. CxierasEc- hoc efl ex illi flucte.
efle «
ciciiz dotes quas enumeraverat Parmenianus tiro (10) DoTII tl,UXNQ,«| Itfi yfii
leviter bic acdngit Optatus , ut crediderim ali> • 1 A M T u R. Conchifio h*c em difouuttonu,
^id decflV. Umbilicus erat ultima quam repu- qui pfobaveat umbilicum dotem tSt Eecledii
out Opaiui. Haud magni Ctnl ponderis ttgU' oon pofle.

i
 34 S. Optati Afri Milevitani Epifcopi,
vifus es : in excularione erroris & livoris vcftri dum poft nos rcbap*
*
,

tizatis‘, & poft l«:ios veftros in peccato deteftos, hoc non facitis. Di-
Xiftienim, quod fi Ikccrdos in peccaro fit , foli podint dotes operari.
Igitur, quia docuimus & quid fit hxrcfis, & quid fit fchilina, & quid fit
lanifta hccicfia &: hujus lan(ftz Ecclefix eil conftituta perfona , Sc
'.

hanc efle catholicam , quz fit in toto orbe terrarum diiRila cujus mem- :

bra &
nos inter alios fumus cujus dotes apud illam ubique fiint. Dein-
:

de in primo libro probavimus , ad nos non pertinere traditionis invi-

diam, & hoc crimen etiam a nobis clFe damnatum.
X. } A M illud mihi volo refpondeas , cur de folis Ecclefix dotibus loqui
Apud
voluifti , & de (aniftis ejus membris ac vilceribus tacuifti qux funt pro-
CarhoH- ;

coi cfTe cul dubio in lacramentis &

in nominibus Trinitatis (ii). Cui concurrit
vera £c-
fides credentium , & profeflio, qux apud aifta conficitur angelorum (ii),
cicfir ia>
«tamenu. ubi milccntur ccelelba & fpiritalia Icmina, ut lamfto germine nova pof
fit rcnafccntium indoles procreari ut dum Trinitas cum fide concor- :

dat , qui natus fuerat fxculo , renafeatur fpiritaliter Dea Sic fit homi-
num pater Deus , lanifla fic fit mater Ecclefia. Hxc omnia intclligo ate
ideo non efle nominata , ne in iis omnibus ratio bapdfmatis agnolce-
retur ubi nihil fibi operarius qui homo eft vindicet quod vos facitis.
:
, ,

Idcoque ad iolas dotes te conferre voluiib quas vclut manu apprehen-

,
fas, aut arca‘ conclulas. Catholicis denegans vobis (olis eas ffuftra
,
vindicare conatus es. Cum agatur de regeneratione cum agatur de
,

fcomine innovando, nulla a te credentium fides, nulla profeflio' nomi-

nata eft : dum vis de (olis dotibus loqui , hxc omnia , fine quibus (pi-
ritalis illa nativitas reparari non poteft , in filcntio remifilb & cum :

dotes ad fponlam ,
non (ponfa ad dotes penineat , fic ordinafti dotes ,
, non vifcera j qux intclliguntur plus po-
quafi ipfie videantur generare
lita m (aeramentis, quam in ornamentis.
Ecclrfiam
Nec illud prxtereo quod ore tuo Sc (cn(u noftro Ecclcfiam
,
para-
|»radisu
difum e(Te dixilli: qux
dubio vera eft in quo horto Deus plan-
res fine :

meric6 di- tat arbulculas. Et tamen Deo

, cujus hortum ia
divitias fuas dcnegaftis
ei fed to
tt
,

tcttani
anguftias cogitis ,
dum
immerito omnia vindicatis. Utique
vobis (olis

orbi ref- plantationes Dei , funt diverfa (emina per diver(a pricepta. ]u(H, con-
poutlca-
tinentes, mifcticordeSjic virgines, (piritalia funt (emina harum rerum ;
icm.

yjiRl ANTES LECTIONES.

[
*
Excufitione, ] In MS. P. S. extaniene, ^ S. G.
Rtidptifjtis. In MS.
[ ]
tii. Iti optimi in MS. S G. In MSS.S. T. icP.S. rffKi. [*C^mxgdtmr
d< re^eneratiotu.\ OmilTi funt hxc in MS. S. G. [ * PnfeJRo. J In MS. S. G, frmiJJi»,

annotationes.
(it) i H SACiLAMtNTISITt» t. & Auguft. de ffmbolo ad catecli. poft quz*
MOMINIBUS Tkinitatis. In um de proTcffione » hzc habet : vuUtt, inquit «

tnemo baptifmi, quod ad Tnniuus invocatior

I
JtU&iffimif koK pnjijfitntm vefintm emum M
ncmconfcttur. frtftrtu nM^tUrtim: mmhm pn librttx- fumum m
{ ta )
Qu AABUD AOTA CONBiei- '-imumtirw*. Qpim hme confoaa iimt Opead
TUA ANBitoAuM* Aquii luAtalibus an- u4b>{ .

gelum intemnite affirmat Tenuit ^ de c.

 D^SchirmateDonatiflarum. Lib. U.
3 5
wbuTcuIas in paradifoDcus plantat. Concedite Deo,
ut hortus eius fit
longe lateque diffuliis. Quid illi negatis Orientis
& Septentrionis , ctiim
Occidentis provincUrum omnium
,
& innumerabilium infularum po-
pulos Chrillianos contra quos vos loli pauci rebelles
:
, cftis , & cura qui-
bus nullum communionis conibrtium pollidciis.
&
Jam mendacium vclbrum hoc loco jufte damnari poteft, quo quo. Xll.
tidic a vobis facrificia condiuntur. Nam quis dubitet, vos illud legitimum £1 obla*
m facramentorura myfterio praiterire non pofle? offerre vos Deo dici-
(ionis ora*
tioQc uni
tispro Ecclella qui una cft hoc ipliiin mendacii Se
pars eft,
:
unam te vo- i bii^ue

care , de qua feceris duas & offerre Deo vos ‘

diffjfjm
dicitis pro
:
una tccicfia Ecclefiam
qui iit in toto terrarum orbe diffula.
unicuique vellrum dicat Quid fi colligu
Deus: quid offers pro tota qui non es in tota
, ? Si nos vobis difplice-
mus , quid vobis fecit Antiochia civitas quid Arabia provincia
! ! Undd
probamus venientes a vobis effe rebaptizatos.
I N uno tibi lolo, Parmeniane frater
, ingrati effe hon poffumtis;
XtlL
quod Ecclefiam noftram, id eft, cathoheam qui continetur Laudes
,
toto or- Ecclcfic
be terrarum quamvis ab ea fis alienus laudare voluifti , in
, , numerando comroe-
dotes; in quarum numero fatis errafti, & in dicendo, quia ipfa cft hor-
moraui 1
Parme-
tus conclulus, & fons fignatus, & unica fponfa. Hoc nosdenoftro di- oiano Ca>
cimus i
nam tu dc alieno locutus es. Quicquid de laudibus Ecclefii (holtds
dicere potuifti cooTcqi*
, nos priores eadem loquimur. Traditores vobifeum & ce.
ipli damnamus, eos vidclice't, quos firaeminiftiin primo libro demon-
Itrayimus*. Et cum fit nobis cum univerfo terrarum orbe communio
cx univerm provinciis nobiicum fic jamdudum duas ecclcfias com-
:

parare voluilli, quafi fola habeat Africa populos Chriftianos

,
in qui
Vino vcfco dui videntur partes effeifti i & dum immemor fadhis es
Chnfti dicentis, unam effe fponlam fuam
; tu in Africa non dixilH duas
cUc partes, fcd duas ccclcCas. Certe' una cft
qui ex voce Chrifti me-
mt indicari qui ait : una eft columba mea una
,
,

, eft Jponfi mea.

£t cu hujus vocis oblicus ad invidiam Catholicis
^ faciendam his lo- Xnr.
cutus es verbis : . Neque enim Ecclcfia illa dici Caiholi*
poteft qui cruentis
morlibus pafeitur , &
laniftorum fanguine carnibus opimatur. & Certa
cot nihil
cnideUcef
membra lua habet Ecclcfia
, cpilcops, prclbytcros, diaconos, mini, egiilc.

ftros ,
& turbam fidelium dicite cui generi hominum in Ecclefii no-
:

Itra hoc pofft aferibi quod objicere voluifti ? lpeciahte'r

, nomina ali-
tem miniftrum; oftende aliquem diaconum nomine fuo; indica
hoc
ab aliquo faflum effe prclbytero proba hoc epifeopos
admififfc doce ; ;
aliquem noftrum cuiquam infidiatum efle. Quis
noftrura quemquam
pcriccutus eft ; quem a nobis perfccutum
effe aut dicere poteris aut
unitas dilplicct hoc fi crimen putas argue nos :
,
Theffaloniccnfibus , Corinthiis, Galatis feptem
, Eccicfiis qui liint in
Afia , communicaffe. Si nefas tibi videtur aut fi reatum
, putas, memo*

r A», t ANTES Lectiones.

1
• Dn.1 Omittitur in MSS. S.T. Jc P. S. in edit», &
[‘ATw.] InMS.S.G. df.
t*j MS. S.Q, tj! frtrw rmdi dtmo/^avimMt U6n,

lij
 , , :,

56 S. Optati Afri Milevitani Epifcopi

riis Apoftolorum & (anftorum omnium communicafle hoc nos fecifle :

non lolum non negamus , (cd etiam gloriamur.

XV. Sed ucollcndam panem vcftram , ) eruentis morHbus pa-
( ut dixi
& fe- ftam Chriflianorum (anguine & carnibus opimatam , a principio liio
licicas £c> ,

cle(ix an* veftcr jam rabidus commemorandus eft furor jam velfra retexenda im- ;

lutbarc*
{HCtas, jamlfuititiademonllranda. In quo prius e(l oftendere, erubel-
tur i Do- cendam latitiam vcftram, & gaudia criminofa, quod vobis priftini er-
Taiifti;.
roris libertatem fadbam efle contigerit*. Recenletc tempora, dilcutite
rationes rerum ,
diffimilia vota , & perfcaias divcrlas attendite. Redeat
in Conifantinus Imperator (ij) Chriftianus: quem famula-
memoriam
tum exhibuerit Deo , qux habuerit vota , ut remotis Ichilinatibus , inter,
mortua omni dillenfione, fub toto ccclo lilios iuos gaudens ,
in uno vi-
deret (andfa mater Ecclcha. Reddiderat unam communionem, maritis
uxores, parentibus filios ,
fratribus fratres. Quibus rebus Deus (e lartari
^iji. I. reflatur, dum plalmo cxxxii. tca quam bonum
dicit in quam jucmdam
habitare fratres in unum. Etenim cura Africanos populos & Orientales,
^
li 'exteros tranfinarinos pax una conjungeret , & ipfa unitas repre-
fentatis omnibus membris corpus Ecclefiz coagularet ; dolebathoc dia-
bolus , qui (emper de fratrum pace tort^uetur. Illo tempore fub Impera-
tore chrilliano, defertus in idolu tamquam inclulus, jacebat ''in templis.
Hoc eodem tempore duces & principes vcftros merita relegaverant*

, nec Paganis
fua. In Ecclefia nulla fiierani fchifmata licebat exercere
facrilegia;pax Deo placita apud omnes Chrillianos populos habitabat
diabolus mterebat in templis , vos in regionibus alienis.
XVI. Deinde ut nobis notum cfl, fccutus alius Imperator ( 14) vo-:
Juliani
bifeum vota finiflra concipiens, ex famulo Dei fadhis ell miniflcr ini-
in graiti mici , apoflaiam fe edidlb fuis * teflatus efl
:
quem precibus rogaflis,
Donan-
darum.
VAKIANTES LECTIONES.
Qaid vsiis frifiini emris libertatem faflam ejje eeneiffrit, ] Hic locus Mrtim C3C
['
conje^ur^, pardm auiflorince MSS. emendatus cft InMSS ST.&P.S. (ic legitur:
quid velis ad prtjhni nrens Ubertatem factam effe cen/litit. In MS. S. G. q»bd vebis ad
frifini erreris Ubertatemredxtffe centt^erit. Mens au(flons eli;: oHendere primum opor«
let quanc.t qudm malignis gaudiis affedi fueritis , c6 ouui Julianus Impera-
tor vobis libertatem reddiderit ,quam ConUancinus ablKtfcr.u. Jaceat.] In
MS. S.G.& in quibufdam edicis, [*^ltgaveraat.] In MSS. nlitetverdMta
[^.Ss/V.j la MS. S.G. additur «A

ANNOT UT IONES.
( ) CONSTAMTIMUS IMMaA- fibi refticuerentur badlicx quas ablaut quere-
T o a. Quz de pKe Ecclcfix Afrkanc 8c Do- bantur, utque priftinam confccpierentiuliDcrTa*
naiilUrum lUtu sii Opestut, msgisconTenhim tero. Huius libelli Juliano oblatt mernioit iofri
CooAami:quimG)nluntim iroMtio nam : tem- Opeanis L ubi eablem preces memorat : datae
pote Cuoftsnfini non font rcprclfi , nec balilicis ;
i Cajftam Jte^atiam , Pmiie , &
ctueris eftffofie

. fcd fub GsnAanus imperio. Pianeres
Tulunus Asilm hujus imperatoris fucccflorpcr-
nibetur. Nihilominils ipiia in omnibus M$S.
legimus Cerfiemim , nihil unmuundum cfTe ccd*
fuimus.
(t 4 ) Atius I M SI IIATOR. Julianos,
duic impentod libcUun obtolire Ponaufts^uc
artis Demoti, Hujus etiam fxpd memmtr Au-
gulhnus. eofdeTnquc ejus auAores nomicut. Io
eo Juiianniii imperatorem laudaverant, dicav*
tett^uisia^ tam fsia jHfiUia hUemUasm. Vide
Auguft. ep. olim ii(, nunc 105. Hxcconiige-,
tuae anno
9
Ut
 :

DeSchifmate Donatiftarum. Lib. II. 37

Ut reverti pofletis: quas preces, fi vos negatis mififlc, nos legimus. Nec
difficultatem pribuic ,
quem rogaftisj ire * pracepie pro voco fuo ,
mios
inccllaccrac ad difturbandam pacem cum furore cllc venturos. hrubLl-
cite fi ullus cft pudor: eadem voce vobis libertas cA reddita, qua vocC
idolorum patefieri jufia fune templa.
XVII,
Eisdbm pene momentis veUer Airor in Africam rc\crcitur, qui-
Do 'aii-
bus Diabolus de iuis carccribus relaxatur. Et non erubescitis ,
qui uno daruin fit-
to(&; Cru-
tempore cum mimico communia gauuia polFidecis! VcnUHs rabidi, ve-
delius.
niAis irati, membra laniantes Ecckfia: : lubiilcs in fedufAionib us inex-
,

dibus immanes, filios pacis ad bella provocantes. De icdibus iuis mul-

cos fcciAis extorres: cum condura manu venientes, bafilicas invaditis
mulri ex numero veAro per loca plurima (
qux iuh nominibus dicere
longum cA) cruentas operati funt exdes, &: eam atroces , ut de talibus
faiAis, ab illius^ temporis judicibus relatio mitteretur. Sed intervenit &
occurrit judicium Dei, ut ille, qui vos jamdudum redire juilcrac, Im.

pcracor prophanus & facrilcgus moreretur , qui pcrfccutioncm vobis

provocantibus jam milcrat aut mittere difponcbac.
XVIII.
Operata cA apud loca fupradi^la in Catholicos trucidatio; me Doiiad-
moramini per loca dngula , qui ruerme veflri difeurfus. Nonne denu- diiil ca^•

mero vcAro fuerrne Felix ^bends ' (ij), & Januarius Fiumcnpdccn- des &L fa-
cmora. *

ds*(i6), &: exteri, qui tota celeritate concurrerunt ad caAcllum Lcmcl-

lcnfc(i7): ubi cum contra importunitatem luam viderent badluam
claulam , prxlcntcs julTeruuc comites fuos , ut alccndcrcnc culmina , nu*
darent teiia , )a£larcnt tegulas imperia eorum dnc mora e mpleia
:

iiinc ; &: cum altare defenderent diaconi catholici , tegulis pluri.mi

cruentati funt, duo occiddint(t8), Primus filius Januarii, & Donatus

filius N ni, urgentibus &: prxlcntibus coepdcopis vcAris lupra memo-
uc dne dubio de vobis didum dt, veloces pedes eorum dd (ffun-
ij;
ratis :
h
dendum /unguinem. De qua re Pnmoius epifeopus Catholicus loci lupra
memorati , in concilio vcAro apud Theveitinam ' ( 19 ) civitatem qut Itus
V A RljiNTES LECTIONES.
[•/ry.In MS. S.G. ad licur v»>. [*• Ah illius. Iri legendum uc habetur in
J ] ,

M S.G. non uc in MSS. S.T. P. S. & in edicis, nam relatio micncuri ju-
dicibus ad imperatorem, non'ad judices. Z4henfi>.'\\ti io MS. S.G. In MSS. S;
Th. 6c Ph, S. DUbenfi. Prior ledio retinenda vide noftrum ad hunc locum obferva»
;

tionem. Plmm npife.-nfi-. ] Ili legendum uc in MS^.ST.&S.G. non Pif»

aut Jiumen pifitnjL , uc in editis. ThtvcfitaMm ]
In MSS. TheStJ;tn.tm.
ANNOTA T I 0 N E S.

{t f M^A 1 1 1. In nontit Afiicz rft (aS) Duo OCCISI sunt. Piiomt Sc Do-
e^(co^\i%ZA*nf$ in Numid.i,
huiui etiam & nsmsdicumur in marryrologlo Romano ad diem
nominit Numidix memoria rccoiiiur.
(p fcomuiiicollat. Carth. fcd ix.Fcbtuarii, in
q a cotum
alia cft in Sitihnu , cujut hic Felix ctat (a 7) Thsvsst imam. In |

epifeopus, ut docet viciata Lcmclleolit caflclh. Cd leccndum Thrvffi «aw.TTiweJ?# enim dicitur
( a<) pLUMeNaisciNsti. In collatione i Ptofem. I. 4. e. j. Uibterai Numidix fex die-
Carth. inter epdcopot Dooninas reccnfccut Vt* rum itmecc I Citt^gine didant. CondhoCattb.
dor epifeopus Eil ej kflem nomi> fub C^priarro aJiuii Luant Ththtft, * or.cilto
nis epifcop-K in niKitti Maiiritanir Sitifcnfix. rCacth. fubG a‘0 Romuirnt Thth:^tnfit Ctrtb.
(»7) LtM»Lti MSI. Oppidum etiam Mauti- ^coll.c. ixi.VrhkuttfifnfmCdtiUhcin ThtbtfE^
taniz SxifcQiis* cujut roemio eft io ooaua* . mt cum Pcclevctaouo ejus adveifatio qui eoae.
K
 38 S Optati Afri Milevitani Epifcopi,
eft , & querelas ejus dilTimulanter audiftis. Eccc a vobis faihim eft quod
dixilli «Eccicnam non c(Tc, quz crucmis morlibus palcicur & aliud
;
)

funt milites milTi, aliud epifcopi ordinati • Quod contra nos invidiose
loquimini , ab aliis fadum efc , non a nobis quod dicitis non dcbuiflc ;

fieri, vos feciftis. Commemorafti & beaiifiimum apoftolum Paulum di-

xifle , fint gf- Jiat firdt Ecclefiim ejfe dtbtre. Epifcopis vcllris |ubcn-
tibus & przicntibus ,
fupra altare Catholici diaconi occifi liint ;
fimiliter
& apud Carpos (50). Non tibi videntur Mauri- - inexpiabiles ibrdes; in
taniz civitatibus , vobis intrantibus mortui
,
quaflatio populi fada ell:
funt in uteris matrum qui fuerant nafcituri. Non tibi videtur ruga ,
,

quz non poilit ullis latisfaifVionibus tendi aut explanari > Quid tale a
nobis admiffum cft> nos expedamus vindicem Deum. Et invidiam fa-
citis Macario qui fi afperc aliquid fecit pro unitate, leve ede videri
,

poterit: dum vos pro diflenfione tanta mala, acerba, cruenta & hoftt-
lia feceritis. Quid commemorem Tipalam (ji) Czfaricnfis Mauritamz

civitatem! ad quam de Numidia Urbanus Formenfis/’jtj, & Felix Idi-

crcnfis'(5j),duz faculz incenfz livoribus , cucurrerunt quietorum
, :

& in pace pofitorum animos perturbantes: nonnullorum omeialium iz

favore &
& furore juvante, Athenio przfidc przfcnte cum fignis , ca-
tholica frequentia exturbata & cruentata ,
de fedibus fuis expulla cll:
lacerati funt viri ,
traflz funt matronz ,
infantes necati funt ,
abatSi funt
partus. EcceveftraEccIcfia, epifcopis ducibus, cruentis morfibus palla
ell. Poli hoc etiam illud addidilli: > Quantum vult conliimat edacitas
«vulturum, tamen major eft numerus columbarum. Ubi eft quod vul-
go dicitur, memoriam cullodcm habere oportet mendacem'! Oblitus
es, quod' paulo ante dixilli, «Ecclefiam unam columbam ^ Chrilli in
Canticis canticorum diClam. « Si una ell apud vos Ecclcfia ,
una ell co-

FARIANTEs LECTIONES.
[• T^ontjhi vidtntv.l In MSS.S T. 5c P.S. non dividentur
InMS.S.G./flv////xr,crrorcamanu«ifis.
fiilht.'] Jdterenfif.] In MS. S.T. JtUereiu

fs\ fcdpoft;;i in coJem MS. Jdicrenfif. [* Qutetonm.] In MS S.T. in cdiris, &

qut borum [* Afemorum cuffodtm h.ibere o^rtet mend.icem.'\ InMS.
S.G. mernoriAm cufioium dtberetfje m-ndiCts. In MS.S.T. menuriAm atfhdtmlutheretffe
mendacem. ]
In MS.S.T. In MS. S. G. In MS.
S.T. , errore amanucnfi?.

. ANNOTA T l O N E S.

Obarfudicano }im ancti rubrctipferac. Crilpinz ecclelix Carpisana.

martyris ic^otm TMtfimk hab«rausaAa. 1
f j 1) T 1 p A c A aa. Urbem Mauricanix Cx-
(jo^Apuo C a «. po s. C4fpM mbs AIticc| farienlit • ut hic obfervat Optatus. Urbis hujua
Proconfularis i Piolcmzo memoratur 1. 4 . c. j.
|
meminit Pcolemxus. Occurrit in Amonim Ici*

Hanc urbem Plinius appellat C47pi. Secundtnus nefario. Plinius eam Lacio datam Icribit. Ed in
% Carpis imertutr concilio Carthaginenii Hib notitiaepifeopneum hujus provincix Tipajiiasmt
Cypriano. In collatione Carthaginend compa- eptfcopus. Civium hujus urbis egregiam Edem
rent duo epifcopi unuscttbolicua » laudat Vi^c Vitenfis 1 . 5. n.^.
alter ei parce Donati. Concilio Carth. fub Au- (ja)FoRMiNsis. Dux le^itonir fedea
relio anni 419. 8e fccolo fetjuenri , condiio fub epifcopalcs hujus nominis in noiicu Numidix.
Bonifacio adfuere epifcopi Curpitsni. Edinno* AdEiic juftus fiPMenyi/epifcopus in collatiooe
tiiiiepiicoporum provincix PtocoexT. CMrpitatmt Carchagifvenik
epifeopus: dcnicjucin concilio Laterancnlt fub (jl) Idicr SNSis. Epifeopus Nonaidix
Martino aA. &. memoratur Badus epifeopuaj in notitia & in collatione CanhaffloasU-
 ,

De Schirmatc Donatiftarum. Lib. II. 59

luniba
;
quid cld quod dicere voIfiilH ,
numerus major cft columba*
rum?
E T quod vobis Icvc videtur , facinus immane commillum cft , ut om- Xt)t.
Etiehati-
nia lacrofancia lupra memorati vellri epifeopi violarent. Juflerunt Eu-
Iha i Do
chariftiam canibus fundi j
non fine figno divini judicii nam iidem ca- : natitba

nes acccnfi rabie, ipios dominos luos, quafi latrones, landi corporis eanibiia
daia am-
reos, dente vindice, tamquam ignotos & inimicos laniaverunt. Ampul pulla
,

Jam quoque fcndlram, ut frangerent, jaiSavcrunt & cbrirmaiil

chrifmatis per •,

in pieec-
cum non defuit manus angelica qux am- pa proje-
ealum*” adjuvaret abjedio, ,

pullam fpiritali fubvedUone deduceret projedfa cafum fentire non po- eta, aliaq;
:
eonim ia-
tuit; Deo muniente , illifa inter faxa confedit. Et poflent ifta non fieri,
ertlcgia.
fi mandata Chrifti in memoria haberetis, qui ait dtderitit JasUum Asm. . ;
7
ne conculcent eat «.
etnibus ,
neque mi/eritii niargaritai veSirai ante porcos ,

Q^d tale
pedibus fiis
potuit? unde
^ ,
converfi elidant ivos.
nobis Catholicis vanam invidiam
ab operariis unitatis fieri
facere laboratis'. Indd
revertentes Urbanus Formenfis &c Felix Idicrenfis, invenerunt matres,
,
quas de caftimonialibus fecerant mulieres ( 54). Ecce quales', frater
'*

Parmeniane , epifeopos celas ^ & cum pro tuis erubefeere debueras , Ca-
tholicos innocentes acculas. Interca lupra memoratus Felix inter crimina
fua, & facinora nefanda , ab eo comprehcnfa puella cui mitram (55) ipfe
impofuerat, a qua paulo ante pater vocabatur , nefarie inccftare mini-
me dubitavit. Et quafi de peccato faniSfior fieret, Tyfcdim ‘velociter
properavit. Sic Donacum annorum feptuaginca epifeopum , hominem
innocentem fpoliare aufus efl epilcopali nomine officio & honore. &
Venit fchifmaticus ad epifeopum catholicum, ad innocentem reus, ad
Dei facerdocem facrilegus , incefhis ad cafhim , ad epifeopum jam non
epifeopus ;
fed de placito & de conjuratione vcftra fecurus, veftris legi-
bus & decretis armatus : manus , quas paulo ante peccata gravaverant
capiti innocentis injecit & de illa lingul aufus cft ferre Icntcntiam
;

qux jam nec ad agendam vel idonea videbatur. Ecce

pocniccntiam '

quales, fi-ater Parmeniane, defendis: ecce pro quahbusjamdudum do-

tes operari dixifli.

VA RIuiNT ES LECTIONES.
[• f»ndr. ]
In MS. S. G./»«alrrr. [ ‘C*^”**] luMSS.S.T.fic P. S.ca/». [*Za-
toratft.^ln MS. S.G. valaifii, ^Fecerant, ] Icdin MS.S.G. Malfc inMS. S.T. Cc in
j

cdinsfecemt. [«^irai!p/.]InMS.S.G.f*rf/ur^,Iapfuamanuenfis. [^Celaj.'] Forti:

Xf/ar. [ 8 Tyfidim.1 Iti m

MS.S.G. In MSS. S.T. Jc P. S.fitU, comipti in cdim indi.
Tyfedis , locus erat cuius cpilcopus Donatus. In collatione Carthadnenll cft cpiicopus
Ttftduinjii in Numidia, «
Tifdii meminit Saluftius in libro de bello Jiiguttino cap.
di. In notiua epiicoporum Africx, TidiMtamis aut Tiditams^ in Leonis no- &
tirii Titifi, [
8 Grav.tverant.
]
Iti in MS. S. G. Iu MSS. S. T, fic P.S. sraJjdvtTant.
[‘A'f/.]DccftmMS. S.G.
ANNOTATIONES.
(J 4 ) iNVaUBRUlIT MATRaS, QJIAI ainxmulibus nsulietts fecerant.

(jj) MiTRAje.
1> a C A ST ai O N I A L 1 Bua riCIRANT
1 De hoc nomine vide qu»
at uL t a R as. Invencnmt eas peperiiTc quibua diccmul iniii in notia ad librum t.
virginitatis velum detraxerant, Sc quas fsc de en-
K ij
 , , ,

40 S. Optati Afri Milevitani Epifcopi

XX. Etiam vos ipfi,qui (anifti 'diinhocentes videri ab hominibus vul-

Donati'
tis ,
dicite ,
unde eft ilta laniSitas ,
quam vobis licentius ulurpatis } qu im
Aas qui (e Joannes apoftolus profiteri non audet, qui ait : Ji dixerimus , quU peces.
tufa non habemus , flos ipfis decipimus , ft) aieritas hi nobis non ejl. Hoc qui
fandos
ciiciinc >

nullum dixit, iapienterfe ad Dei gratiam relcrvavit. HIV enim Chrilliani horni,
hoiuincm nis quod bonum eft , velle 5
,
&
in eo ‘j quod bene voluerit , currere : (cd
rilc i pec-
tito itfi-
homini non eft datum, perficere; ut poli fpatia, qui debet homo im-
inunem plere, reftet aliquid Deo , ubi dcficieiKi fuccurrat quia iplc (olus eft
:
& perfe-
perfeiftio, & perfcdlus folus Dei Filius Chrillus. Citeri omnes (emi-
dum.
pcrfedli ‘ fumus. Quia noftrum eft velle ,
noftrum eft currere j
Dei
8.
perficere. Unde beatillimus apoftolus Paulus, ait ; neque molentis neque
^nt.
ti.
p.
currentis ,
/ed ad Dei , gratiam pertinentis. Nam & a Chri fto falvatore no-
ftro
,
perfedla (andliias non cll data ,
fed promilTa. Denique fic ait ;

Levit. finSi erit» ,

quia ego fanchis frm. Solus ell ergo pcrfi.^^us U (ancius.
Denique non iivdc ,finBieftis , (eA.,fin£li eritis dixit. Unde ell ergo,
quod vobis pcrfedlam fanclitatem de fuperbia vindicatis ? nifi ut appa-
• reat quia mas ip/os decipitis , fg)
meritas in yobis non ejl. In Joannis (eho-
, ,

Ia'* cllc nolui Ilis. Cum enim (educitis aliquos ,

promittitis vos indul-
gentiam peccatorum e(Te daturos & cum vultis donare peccata , vcftram :

prolitemini innocentiam & rcmilTionem peccatorum (ic datis, qu.fi

:

nullum' habeatis ipfi peccatum. Noneftiftaprifumptio, (cd*dcceptioi

nec veritas, fed mendacium. Etenim inter vicina momenta, dum ma-
nus imponitis & dcliifta donatis , mox ad altare converfi , dominicam
Orationem prartermittere non poteftis. Et utique dicitis , Vater nojier , qui
es in ceclis , dimitte nobis debita (f peccata nojira. Quid vocaris*^, dilm pec-
cata conficeris tua ; fi faniftus es , diim dimittis aliena ! hoc modo &: vo-
...
ip(bs decipitis , & veritas in vobis non eft. Sed ut apparet , hoc vobis di-
dat nutrix veftra fuperbia, quam Chrillus in Evangelio tcdificaturi
quia etfi nomina veftra non dixit , per fimilitudinem tamen vcftros mo-
Xi*. if .y. res oftendit ;
fic enim feriptum eft ; dicebat Jejus hanc fimilitudinem
,
propter eos qui Ji /anlios putant , qJ contemnunt ceteros. Hoc de vobis di-
dlum c(Te, ip(a res evidenter oftendit^ dum vos quafi fanflos extollitis,
lUJ. 10. & nos manirefte aperteque contemilitis ; duo ( inquit ) afeenderunt in tem~
pium adorare , unus Pharijius , V
unus Publicanus. Pharilius tumidus , fu-
perbus , infidtus ,
talis, quales & vos videmus non humiliato corpore,;

non inclinata cervice j

(cd creda facie & tumenti pedore gratias
, ;

( inquit )
tibi Deus ,
quia nihil peccati hoc eft dicere Deo , non habeo
;

quod ignolcas. Hoc infimus furor ,

hoc punienda & damnanda fuper-
bia. Deus paratus eft ignolccre , & reus feftinat indulgentiam reciilare.

FARI ANTES lectiones.

^ufanpli.'] \ss}A%.^,Q. Qmqnaj fenili. [*»/*«.] Itain MS. S.G. InMSS.
S.T.icl*. S. nec-non in editis, laD/.; fed contra mentem ausioris, qui Ibtlm ait,
euprim efi velle, nefrim efi turrere i Dei ferpeere. ] In MS. S. G.
imferfeW. [‘ Jnj.annii feheU. ] Iti in MSS. S. T. &
P. S. In MS. S. G. Jehannis fidi.
['L/»ihm. ] Ocellin MS.S.G. [' p't(eni.]laM.S.S.G.vtatari!.

Publicanus
 : :

De Schifmate Donatiftarufn. Lib. II. 41

Publicanus humilis, hominem feelTe cognofcehs, fic rogavit, dicens t
Propitiia tflo , ‘Domine , mihi peccatori Sic juftificarl meruit humilitas * Aid: 141

fic luperbia in Pharifaio , magiftro vcftro, dc templo damnata defceh-

dit. Meliora inventa funt peccata cum humilitate, quam innocentia cum
fuperhii. Deinde cum vobis traditionis &fchifmatis gravia peccata non
*.
defint, infuper& fuperbos vos efle gratulamini
No
K c quoniam erubefeenda gaudia veftra probavimus ,
& furor icxi.
Repte-
vcfter tot locis oftenfiis cft; reftat de profunda impietate veftra aliquid hendun-
dicere. Nam omnia ,
qujc a vobis fiunt aut faSa funt , quis poterit ex- lut Doru<
tiAx<]u64
plicare? fic cundfa malignitate quadam ordinafle vosconftat *ut in uni cpjfcopo*
Ipecie operis veftri, fpccies alias impleretis: ut dum presbyter aut epiC. dignitate
(wliannc
copus dejicitur, fic populus caperetur. Quomodo ‘ pollet turba homi- ic p<tnU
num qu* reftorem fuum a vobis clifum efle confpiccrct ? Non
ftare
,
(eniig
boiibus
aliter, quam quocumque cafu, pftore occilb, lupi graflantuii ExorcU
rubjece*
zaftis fideles *,& laviftis fine causa parietes ut hoc ncquiiiz genere fub- :

rueretis fimplicinimorum hominum mentes. T alibus confiliis vcftris, non-

nullorum animi jugulati funt) & fiib nube fimpheitatis , obcarcato aftu-
tii lumine, -ut milcros fternerais, faginas de pharetra pedoris veftri j
fcdudionibus pramiCftis I ut de vobis Spiritus fandus per Oavid pro-
phetam in plaIrRo pra:dixerit quoniam ecce peccatores intenderunt arcum ;
:

paraverunt /agittas in pharetri fui , ad figtttandos ohfcuri luni redos corde.

Quid a vobis minus udum eft vettris confiliis? fauciati* funt innocen-
tes ,
exarmati fideles ,
honore nominis fui Ipoliati funt facerdotes. O
impieus inaudita , quem jugulaveris inter pcenitentiz tormenta ferva.
re (5«) in comparatione operis veftri, latronum levior videtur imma-
1

nitas. Vos vivum fadtis homicidium (57): latro jugulatis dat de morte
compendium: paupertate fcnliis fui circu^'cnti funt , quos decipere po-
tuiftis. Perfedi enim fuerant illi , opere fcilicct Dei, qui in ejus nomine

fuerant ordinati. Et voa contra opus Dei hoftiliter militantes ,. divinum

opus malitii • vedibus dcftrucntcs. Apparet ergo dc vobis didum effe
in X. pfalmo quoniam qua tu perfecifli ipfi deflruxemnt. Fecit vos (uper-
:
,
p/t». 4.

bos impietas veftra fcd acculat vos profpicicns de cocio juftitia & ini-
: ;

qua vos gerentes error hominum laudat, ut de vobis in ix. pfalmo di-

yA R t st NT E S LEtt/ONES.
[• Humtliiai. j Additum hoc verbum ex MS. S. G. [ Infapr (j- fiferiti vet ••

effe graitlamim. ] Itd in MS. S. G. In MS. S. T. Jafaftr d- ftftr tm tffe paiuUmiid :

(mptrvai,ftofiiperiti. [* ]
in MSS. S. T. P. S. &
f xtoX*.
Jlis /Jelei. ] In MS. S. G. additur iftud SJtles , quod deeft in MSS. Si T. Ph. S. &
[•Savoan.l Iriin MS.S.G. In MS.S.T.& in editis, /it"'-»"- [;‘Servare.] Itain
MS.S.G. lnMSS.S.T.ScP.S./ewr». [tMaiiua.] ItiinMS.S.G. liiMSS.S.Ti
SeP, S. nudtia.

AEt/fOTA/OitEi.
M
«OKNITINTIdC T o
jucut a rt 'Ijtn k
». M « KT A SBRVA-
T|fifc»pok tfdoi bccididts
civilem,
,
quod {{k^c ad vltaM
iti eA » quos honore 8e dicmcatc fpo»

Ri. Sacerdotem o J«n grado dcJccerU in poeiiiJ iuAu t milcram vitam imer ptenitmtes haber*
•temiz iiboribus tktinexe. cogitii» boc dU pivm^iarr Amieidiim.
ViTUM lACtTll BOMXClOIttMf
 : , ,

42 S. Opeati Afri M ilevitani Epifeopi

9[. ^ M. xenc Spiritus fandhu , quoniam laudatur peccator in defderits anima Jua /
qni iniqua egerit , benedicetur. Quid iniquius
,
quam exorcizare Spi-
ritum (andum j altaria frangere ; Eucharimam anunalibus projicere i Bc
ut in errorem vos vefter populus mittat, laudando felices appellant, Sc
bene nominant (58) , & per vos jurant & perfonas vellras jam pro Oeo
,

habere nofcuntur.
xxn. Solet Deus ad probandam £dem in juratione ab hominibus no-
ImpictK
Donati- minari; fed cum per vosjuratur, jam apud veftros de Deo & Chrifto H-
lUru Icntium eft \ Si ad vos divina migravit de ccilo religio , quia per vos ju-
fKf ruot
juubant ratur, nAio veftrum aut veftrorum langueat: nolite mori: imperate
cpifco- nubibus, pluite fi poteftis; ut per vos plenius juretur
,
de Deo fileatur. &
!»»•
Nam & prioribus fieculis , ut templa fabricarentur , & Idola fierent ,
quid
a veftro populo diabolus potuit amplius facere ! nihil aliud ,
nifi ut de
Deo taetretur, dum per errorem nomines de folo diabolo loqueban-
tur.

Repte-
O sXCRlLEG IWM impietati commiflum^! dum homines pervo»
licnrlun-
jurantes libenter auditis ,
& vocem Dei auribus non admittitis veftris,
tut 0 na- qui in civ. pfalmo fic ait: ne utigeritia unUos meos ,
neque in prophetas
efle & reges 6t lacerdotes & libri
ttftxqnbii
unA-^rum
meos manum mifiritis. Undos autem ,

Dei Ciccr» regnoruni indicant 5 & David in pfalmocrxxii. fic axv.ficut unguentum *

dotum ci‘
in capite quod defiendit in barbam Aaron. £t tamen vos contra
ii (dem vi. -

pica iali>
rnt. ribus conati clUs prxeeptacontemnere , quibus , qui Deum timent ,
mandata conantur implere. Docete ubi 'vobis mandahim eft , radere
«yriji.».
capita (acerdotum (59), cum e contrario fint tot exempla propofita
fieri non debere. Saiil antequam peccaret, ungi meruit: poft undlio.

nem non leviter oftendit. Hoc Deus cum videret ‘, propter oleum non
tangendum, volens exempla^roponerc , poenitentiam profelTus eft ; fic
enim legitur dixilTe Dominum; pecnitet me unxijfe Salli in regem jk ud-.
II.
que potuit Deus oleum quod dederat auferre. Sed cum voluit docere,
non debere contingi oleum etiaiA in peccatore : ipfe qui dederat , pteni>'
tentiam geftit. Igitur Deus, fi, ut ce doceret , quod dedit auferre non
potuit, per quod noluit: tu quis es, ut auferas quod non dedifti? &qui
parare debebas aures ad audiendum parafti novaculam ad delinquen-
,
dum & cum polTctis elTe filii Dei, filii hominum cfTe voluiftis ; k ad
:

infigendum morfiim honoribus alienis, dentes veftros in faginas &*ar'

ma verriftis ; linguas acuiftis in gladios : impleftis quod de vobis in

r AH I A NT B S LSCTtONES.
In MS. S.G.jEt/»r. ['‘Cmmijfam.] \ti 'mlAS.S,T.jan[bmftl.
licet immetati facrileffum quippt Isuxilcgium eft per hominem jurare , impietas de
Deo filere ac ejus vocem non audire. [ • yiieret. ] In MS. S. T. dtetret , upfu ex.;
(cripeoris.

A N NOTpIT ION ES.

^ife) Bimi v^sismamt. Bent|pie-| I (;s) Radies cavita iacieo^
wnir vobis; VQI ut (aa^^cDdimimipn-l |t u u. Rsdebim DomttlU capita fteerdotum,
«icaoc, IquafiidauiiucDiiafiiisduamaljicirdotalaB.
I
 ,)
,

DeSchirmateDonatiftarum.Lib.il. 43
pfalmo LVl. fcriptum eft //;/ huminum , dtuus torum trmt (ifigittu
: /•/)«. 4 .'
, fg)
liugut earum gladius acutus.
Ergo linguas vcftras acuillis in glaciios j quas moviftis in mortes XJtfV.
Inlurii
non corporum , (cJ honorum jugulallis non membra led nomitu. Quid
; ,
Mi i
prodeft, quia vivunt homines ,
& honore a vobis occifi 1'unt l valent qui. Donati’
dem membris , fed erepis ponant funera dignitatis. Extendiftis enim flis ottini

hominutA
manum & fuper omne caput monifera velamina prztcndiffis ut cum
, i generi fic

lint ( ficut fupra dixi quatuor genera capitum in Ecclefia epifcoporum Arati Mr
) ,
presbyterorum , diaconorum ,
& itn politio*
fidelium nec uni parcere voluifhs t nem mi*
:

eveniftis animas hominum. Jdos adtus veftros odit Deus in Ezechielc nuum in
ponitea»
propheta, cum dicit; v* yidra/ifiajiir/aior*, hoc eft, imponentibus ma. tiam*
tmm.,/uptromuematatem ’ ad evtrundas auimat. invenittis pueros de £itd$. i|k
j

pernitentia fauciafiis , ne il.

aliqui ordinari poruiflent. Agnofeite vos ani-
mas eVertific. Invenillis fideles penitentes. Agnofei- antiquos ,
fecillis
te vos animas evenide. Invenillis diaconos, prelbyteros, epifeopos, fcch
Ilis Iaii;os. Agnofeite vos animas evertifle.
SocIus &
comes vefter jamdudum fuerat , cui nunc manus inferre Xx V.
ifcttioi
conatus cs; pariter currebatis : fac illum peccalTe (cum peccatum non
in Doni*
efle conflet ) j
jacebat ut zllimas : fi Apoflolum legifli , tu vide cui fles tiftas qui

toille cui jaceat: fi dominum recognofee, & imcllige, quia

fervus es, iioerdfv
Afi inno*
non tibi jacebat
,
qui tecum paulo ante currebat. Quid in potcllatem cenui di*
alienam quid temerarius Dei tribunal alcrndis}
irruis f cQm ipfc fis & gnitate
iMRore
fit

reus , in alterum audes ferre Icntentiam t & legilh ; <pii flat domino flat ipoliabit
,
/uos qui jacet, damino/mujaett. Potens ell autem dominus ejUs, fiifi & ptvni*
tcntifead*
citare eum : tu quis es
,
qui de fervo alieno judices } Oleum facerdod a dicebant.
Deo collatum , non debuiffe vos tangere , a puero Dei DaVid difccre Xmv.14.4.'
t.Xti.ift
dcbuiflis
,
qui fic per Samuclcm ungitur , ut Saiiii quod jamdudum datum
fuerat , minime tolleretur. Denique vel cum Deo jubente vej eventu pro'
curante, una cos fpelunca concluderet) venerat in poteflaiem pueri
David Saul, qui peccaverat. Videtur non videns, ided qabd a majori
lumine ( ut fieri affolet ) in cahgine claufi aeris , aJtcrum juxta fc videre
&qn potuit. Innumerabiles antiquum regem fcquebanrur exercitus ; fed
ipfe rex in potcflatcm venerat alienam. Occafionem vidlorix David
Kabebat in manibus : incautum fecurum adverfarium , fine labore po- &
terat jugulare; & fincfimguine & conflictu multorum ,
poterat bellum
per compendium mutare in czdem ; & pueri ejus & occafio fuadebant i

ad vidboriam opportunitas hortabatur. Stringere jam cccperat ferrum

ire jam cccperat armata manus bofliles in jugulos : fed obflabat plena
divinorum memoria mandatorum , hortantibus fc pueris & occafioni-
bus contradicit , tamquam tc hoc diceret ; fine causS me vii^oria provo-
cas, fruflra me occafio in triumphos invitas. Volebat hoflcm vincere
fed prius cfl Domini divina przcepa fervare. ^f^umquid mittatu mtutut
7s

VA d t AUT Z'S tECTtOUas.

t Sufer ornum utattm. ] In MS. S. G. Imftr omne cafol
• ptfertmuem AtateUH ^
{ ^ Mutare tu eadem.} In tnbus MSS. mittere eadem , fed recti emendaturo in edicis.
Lij
 ,

44 S. Optati Afri Milevitani Epifcopi,

in melum Domini l Repreffit cum gbdio njanum & dum timuit oleum, j

Icrvavit inimicum. Et ut ‘ compleret obfervantiam ,

vindicavit oeci*
i. ». fum. Vos nec Deum timetis , nec fratres agnofeitis , in cote ^ livoris
^uiftis novaculas linguii& divina pracepta calcantes, mifcrorum pro-
perailis incapiu ,ut in captivitatem cascos* & imperitos populos, jugu-
lans ducibus, traheretis. Efuritis honores innocentiim iacerdotum un- ;

de furori veftro tanta fames innata ell, ut guttura veftra lepulchra pa-
tentia faceretis. Unicuique fepulchro fufficit unum funus, 'clauditur: &
gutturi veftro honorum funera minime fuffecerunt , & adhuc patent

9f. 5. II. dum ahquos quatitis devorare j ut metito de vobis duftum fit: fipul-
chrum patens eft guttur eorum ; nam & de malediiftione prxftimitis , cunx
u. feriptum fit , benedicite (g) nolite maledicere. Quifquis contra veftram vo-
lumatem aliquid ‘ fecerit , intentatis terrores, maledida praaenditis 5
& quia ahqui homines ; plus mali mereri poliunt quam boni ; quidquid
judicium Dei aut peccati meritum fecerit , amaris veftris maledidioni-
?/: la. }. bus vindicatis merito -de vobis didum eft in plalmo xill. or eot/m ma.
:

ledsUione d amaritudine plenum efi. Gloriamini, quod vobis maledicen-

tibus, aliqui homines mori potuerunt. Certe non licet occidere. An ifteo
vos putatis innocentes , quia ferro ufi non eftis i innocentem fc & vc-
. nenarius judicet, fi in foio ferro eft homicidium : non ftbi videatur reus,
qui alterum fubdudo cibo necaverit : innocentem le judicet , qui Ipi-
randi prohibita facultate , fuftbcavcrit vivere cupientem. Necis multa
fiint genera , fed unum nomen eft mortis. Maledidionibus tuis cum fi-

ducia hominem mortuum proteftaris, quid intereft , an gladio ferias,

an lingua percutias 2 indubitanter homicida es , fi per ce mortuus fue-
rit qui vivebat. Quifquis talis ex vobis eft , fruftra fe chriftianum auc
^
facerdocem Dei profitetur , qui lenitatem Dei non curat imitari ; cum
Sa/. 1. feriptum fit ip Salomone Deus mortem non fecit, nec Utatur in perditione
:

yivoruen. Credo vos oblivifei non polle, quid per loca aliqua feceritis,
cum eos, qui legem Dei prcdicabanc, id eft, prophetas velletis occi-
dere contra julltonem Dei dicentis d in prophetat meos manum ne mi-
:

feritis. Deuterium , Partenium , Donatum * , & Getulicum , Dei epileo-

copos, hnguz gladio ju^laftis , fundentes lan^nem noncoq>oris,(ed
honoris. Vixerunt poftea homines , fed a vobis occifi fimt in henoti-
bus , Dei lacerdotes. Multis notum eft & probatum, perlccutionis tem-
pore epifeopos aliquos, inercii ^ confclTione nominis Dei delaplbs
thurificalle, & umen nullus eorum qui evalcrunt, aut manum lapfis
‘
impofuic , aut ut genua figerent ,
imperavit. Et facitis vos hodie ' poft

yjtJtiAtrTES lectiones.
InMS.S.T.BC ineditis ,CJm. [s>« n/r.] InMS.S.G. >1) n/r. In aljjs,'

'
tsrde; luendum cue. [‘Cnos.] InMS.S.G. additur dualis , quod liipcrHuum.
Malfein MS. S. G. [* Aliquid.] DccH in MSS.S. T. P.S.,
Nm curat imtari.] Hxc rupplevimus ex MS. S. G. In aliis hic lacuna, quam
ruppleverac Balduinusper Tocem [• ] Deellin MS. S.G. [‘F<-
tmt. ] Ia MSS. S. 1r. k Ph. S. laplii amanuoilis , fornt. [ Htdii. j Deell in
'

MS.S.G,
umtaccio
 } : ,

De SchirmateDonatiftarum. Liber II. 45

unitatem ,
quod a nullo fa<5 tum ell poA tliurificationcm :
quia fcrip.
tura eft : n* tetigeritis mSos meos , tieque in prophetas meos manum mifi^
Oleum fuum defendit Deus quia ii peccatum cft hominis ; undio
ritis.
;

efttamen divinitatis. Ne tetigeritis ( inquit ) unlljs meos ideo , nc dum

peccatum hominis percutitur, & oleum, quod Dei eft, feriatur. Judi.
cio fuo Deus Icrvavit rem fuam , & tamen vos pallim irruiilis in alie-
nam, corrumpentes omnium felicitatem. Nam qua; ‘ major infelicitas
quam Dei facerdotes vivere, nec efle quod fuerant
M
A TR o N.S , pueri fimul & virgines a vobis coadi nullo inter- xxvt. ,
Matro-
veniente peccato ; lalva innocentia pudicitia , vobis docentibus po:-_ & nr, prett^
nitcniiam gerere didicerunt. Numquid minor eft infelicitas; contrivi- virgines ,
immetitb
Ais Icxus'’ ,
vexaftis itates. Vere de vobis didum eft in plalmo x 1 1 1. i Donati»
contritio o" infelicitas in n/iis eorum, &
lUm pacis non cognoverunt : non ftit ptrni»
temix ad*
eft timor Dei ante oculos eorum. Indixilfis panitentiam plebibus j nec
di^x.
enim ada eft ab aliquo , fcd a vobis exada ;
ncc iqualibus ‘ tem-
porum fpatiis , fcd egiftis omnia pro pcrfbnis ,
alteranno toto, alter
menfe ,
alter vix tota die imperantibus vobis pccnitcntiam gefCt. Si
,

unitati confentire ( ut vultis ) peccatum eft , fi ell fimilis culpa ; quare

non eft zqualis pro eodem reatu poenitentia > Dubium non eft popu- ,

lum credentium Ilfacl effe vocatum (40) plebes fingulas filias Ifracl, •,

id eft
,
Deum viderint , Cc Deo crediderint : tamen has
qui mente &
plebes coegittis fledfrc 4c inclinare cervices , fcrie capitum juiida, &
maflara pocnitentium facere *. Has plebes dolet Deus per Ezecliiclpm
prophetam dicens : va filiabus Ifiail ,
qua farciunt cervicalia ,
id eft,
membra cervicis, ut fupponant fub cubito & fub manu. Utique fub cu.
bitibus ii fub manibus vefiris ,
& cum fuper eorum vel carum capita

VARIANTES LECTIONES.
[
* T^etnt quie. ] Ita in MS.S. G. Malfc in MSS. S.T. tc P. S. 2/e>fUf. [yc^ontrivia
flii/cxMs.] Iciin MS.S. G. In MSS S.T.&P.S. fic in etftcis itxxvtxHjiis
t minCisbcnc, nam duo funrmc*mbradi(}in(iVafcxus&: xras.
Aetates /^iinahym ]
In MS.S. Qa plenis. [•* Dnbinm non efit&c.] Tocushic locus ici corrupcuscracum
in MSS. <]uim in edicis, uc vix ni.*dicabilis videretur. In MS.S. T. nch^^ccurt
^0 non efi popnlnm credentium IfruHy id efiy qsu mente Deum viderit ^ tamen haepie- ^
tes cocpfiii fiedere ^ inclinare cervueSy ^ (eri capitum injuntlam m.t(fam pr nitentium
facere. Jti etiam in MS P. S. qui ubique ferrn^ concinit cum MS.S.T. nili quod pro
maffam^ habetur, in ajjcm. In MS S.U. Duhtum non cj^opulum c/tdeniium Jpael e^t
vocatum j pUhes fs,ytlaf JiUm Jfralely id eji^ qui mente Deum viderint Deo credide.-
rintyf^ tamen has flehes coepfiisfleliere tnciinane cervices yf^Jerie capitum junfh maf.
peenitenunm facere. Ex hoc MS. cartcris ubique ferme emendatiori hunc Optari
fi
locum rcilituimus.

ANNOTATIONE S.

I40) Populum caeoiNTiuu Is> re & inclioatc, veni icilicit in terram facie Sc
’» Alt ISSI VOCATUM, icc, Hafc cll bumi prot^bentet. Multorum caoitibjs grave
hocce in loco, mens Optati : ChiiAta-
ni fallor,
)
igum im^uifits, & ex iu ua (imOl junAis,
ni fune populus Ifrad, Cngulz plebes fuiu fi- mallam pcenitcniium fccifiis. tneUnan fi. &
lix Iftael : ficappcllaotuc , (]ubd Deum videant, Qm emuat opponit vifom Dei fic pa.uwuium *,

flubd in ipfum crcdanc.Vos coi^ifiit fideles, qui '^fkm y crtdtmUtm pUoi,

(uDtes & aci^o capite orabant , cervices ficAc-

M .
46 S. optati AfriMilevitaniEpifcopi,'
vclimmi pocnitcntii tenditis. Qiy: impietas veftta & furor oftenfos
eft, & fuperbiademonftrata; etiam ftultitia fuerat revelanda ledhanc ^

in fexto libro demonftrabo *.

yARlANTZS LECTIONES.
r ‘
]
In MS. S. G. dcmnjlrtiimm. Poli hxc verba ift MSS.S. T. tt

P,S. habetur, Exflidl liitr/aaiidiu.laMS.$. G. Exflitit hitr Oftati/iam^

4k.
 , :

Di Schifmate Donaciftarum. Lib. IH. 47

S OPTATI AFRI
MILEVITANI EPISCOPI.
ro e

SCHISMATE DOMATISTARU M*
^DVERSV s P A RM E N 1 A NVM>
LIBER TERTIUS*
^
HIC liber tertius continet quatuor caufts quibus ejfe£tum efl, ut nori
Jlne afpentate unitus jieret. Prima, quod bajiltcas jchijmatki nort

necejfartasfecerint £5* rebafliz^tionem intulerint'. Secunda, quod

Honatus Carth.sginis prorjocaverit ut unitas jieret. Tertia , quod
Donatus Bagaienjls° circumcelliones collegerit, ut operarios unita-
tis impediret. Qj^rta fine 'voluntate Dei nthil ejfe facium ex bi*
,

^quibus putant aliqui unitati faciendum ejfe convitmm

'

A t1 s , ut arbitror , in fecundo libello de Eccicfia

qui fponfa eft T.

S Chrilli
conll-qucns c(l
, &
,
dc ejus dotibus , Sc de bircditate diximus Salvatoris j
prinib Icliifmaticorum errores oftenderc : deinde, qux* tiibigrf»
fuerit caufa ,
ut unitas fieret ( i ) jertib quis fecerit , ut miles mittere.* P™'
,
tur‘armatus. Ab operariis uniunsU)multa quidemafperd gcftaMunr, btii
ede , nec
U-.aiUaNTES LECTIONES. Caiboli-
CII impa*
[* InMSS/S.T.&P.S. indptwt CApitmU UiriUTtiU \* Et reh^pti-
'tatitTifM intulerint,
]
Hxc
MSS. S. T. fic Pi6. [ ®
dcfiinc in
]
Ita in MS;
S.T. InMS.S.G. Va^nUt^u In MS. P. S. CircumalUenei ] InMS.
S.T. ctmUion 'f. ( £x hif tjuibus puunt aliqni untt.tti faaendmm ejfe cenvu.nm, ] In
‘

MSS. S.T.ficP.S. ab hUve^is incipit liber certius, fed perper^ni} pertinent enin)
ad argumentum libri, non ad materiam. *

[• ]
InMS.S.T.^x. Quisfearit.'] In MS.S T. tjmi ^rr//,Ccin editii,
fuerit. [< Mitteretur. In MS. S. T .murmtur. In MS. S. G, nuvetttttr,
"\
[‘W/S»
ftre^e^ae,] UainMS.S.G.ln MbS.S.T. CcP.S* sfjpera fmHa fwU,

ANNOTATIONES,
(i) Ut rfia it. Ut procu- rriat uniutii vocat Leomium , Macarium >Tat^
raretur uniiat : ut Donatilbe cogeremur ad Ec- rniim, aiiofiiue pcMonfulei aut duces • qui co«
clcCam Catholicam redire. luci eram Donarulas ad u&uaiem Eccldix revo«
(ijOraitARUS DHlTATir. Opera- sare.
 , ,

4S S. Optati Afri Milevitani E pifcopi

fcd ea ad quid imputatis Leontio', Macario, vcl Taurino : imputate
majoribus vcftris , qui ( (icuc in propheta feriptum ell)<M noiit fimpe/ct-
Jtr. )l. 19. rtnt demes , ipfi mas acidas cumederum. Illis primo qui Dei populum di- ’’

viferunt ,
& bafilicas fecerunt non necelTarias ( 5 ). Deinde Donato Car-
thaginis ,
qui provocavit ,
ut unitas proximo tempore fieri tentaretur.
Tertio Donato Bagaienfi (4) qui infanam collegerat multitudinem,
a qua ne ' Macarius violentiam pateretur , ad ie , & ad ea , qui ferebat
tutanda, armati militis poftulavit auxilium. Venerunt tunc cum phare-
tris armigeri ,
repleta cft unaquaque civitas vociferantium (clamori-
bus''): nuntiata unitate •jfiigiftis omnes. Nulli ditSum cft, nega Deum:
nulli diefum eft incende tellamentum : nulU ditftum cft , aut thus pone,
,

aut bafilicas ' dirue ifta enim res folent martyria generare. Renuntia-
:

ta cft unitas i
fola fuerant hortamenta ,
ut Deus &Chriftus ' ejus , a po-
pulo in unum conveniente , pariter rogaretur. Nullus erat primitus ter.
ror: nemo viderat virgam; nemo cultodiam: fbla ( ut fupra diximus)

fuerant hortamenta. Timuiftis omnes , fugiftis , trepidaftis : ut pro certo

r/. ji.t. de vobis diilum fit, quod inpialmo ui. (csiptnradii-. trepidaverum^ ubi
mn erat timor. Fugerunt igitur omnes epifeopi cum clericis fuis, aUqui
funt mortui qui fortiores fuerunt , capti & longe relegati fiint.
;

II. E T tamen horum omnium nihil aiftaim cft cum voto noftro , nihil
In vin* cum confilio, nihil cum confeientia , nihil cum opere-, ftd gefta (une
didam
Dci&Ec- omnia Dei, amare plorantis,
in dolore in ultionem aqui (5), quam &
clclizhxe contra interdiiftum iterum moviftis: traducentes ad vos aquam antiqu*
iiiDona*
ti/Us&da piicina;: icd nefeio an cum illo pilee, qui Chriftus incclhgitur, qui ia

VaS R I A NT E S LECTIONES.
( ' Zeentu.
5 Id
nominis cft in MS. S. G. In MSS. S. T. P. S. Zettie. f ‘ jUitpri. &
nti qni D«.] Iti in»MS S. T. In MS. S. G. tlU qnifUm frJmd qui p»pulum diviferunf%
In MS. S.T. fcd nulb. VoccirtilUmquxdccftin MSS,
liippIcnMmus. < NuuttMtuunitute^ In MSS. S.T. Sc P.S. nuntiatam uaiatem, ^ Sei*
[ [
fiU(eds.1\ti}AS.S.Q.k^!cam. loMSS.S.T.&cP.S.S/znttj.
fitdaverunt. 1 In MS. S. G. ibi timuerunt umore.

at NN O r j1 T I O N E S.

()} BASIttCAl TlCtHUNT HO N in notitii Leonis Imperatoris urbis iir meiW»

'MicissAM.iAs. C^m id b«(iUcv jam cte- CIO. Attamen in notitia ^iftopotum Africx i
€Ui qw Caibolici cenebant accedere noilcnt 5C Sirinoisdo editi, nullus eft qiUcopus Bagaimfm
cumOcholicisonrc, baiilicas alus xdificarunc fcd duplex f^*dUnfi$ \n Numidia. Amborum for»
<}ox necelTarix non cranc » cikro podcni & debe* ti alteruter Bogmtmu erat. Nam in MSS. fxj^
xcot in veteribus occlciiis cum CuboUcis coove- luitur f^Agurnft & Vagtnfii fiai pocuic
nire. radtnfn. Ut fir, m Bag4 ttt fcu f^rf^444urbserac

(4) Donato Bacaiinsi» Sageiiu Numidiz. Namque dc Concilii BugdutemidKtz*

; ibi enim
\irbi cctcbris in biftoria DoiucilUrura to loqncns Auguuirms 1 . de unit. Eccl. C. 1 8. ca*
habitum luit a OonatUtis mfeopis concilium il- clamar, « ngnd* jumNumdiki ! ipnvUtgiAyagdU
lud Bagattemum 510* epilcoporom , cujus tam teuia! Non erat cerii in Ptoconfulan.moddcDitn
fatpe meminit Aigudious. Hujus urbis epifeoput ait Optatus , hanc provinciam ab Ulo forocc im*
Maximianus DonatifliscruJeUiir imerfedut
li munem foiftc>
cft, ut narrat A>igu(linusep.8t. 1S5. 1 & & . {f,) Ultionim a QUiC. Sactl fciltc^
contra Creft. c. 4). In collatione Cattb. adfutc lavacriiCacbolicis collari, quod pro nullo Sc
epifropus B«g*itHftt i Donaiiftarum pane : fcd prophano Donatiftx habuerunt , iccrilm rcbap-
ami conclio Carthaginend fub Cjrpriano tixaxxd cos ^tu i CMboUcU ad fo veniebant.
diibicubu Bc poft knc tcmpoia
{c^ftioae
 \ : : ,;
,

De Schirmate Donariftarum. Lib. III. 49

IciiKone Pjtriarcliz Tobi.t • Icgicur in Tigride flumine prehenfus, cujus ta.l
fcl & jecur tulir Tobias ,
ad tucclam ieminx Sarz , & ad illuminationem
Tobijt non videntis: ejuldem pifeis ‘ viiccribus Almodius' ( 6 ) d*mon
a Sara puella fugatus ell ( qua: imclligitur Ecclcfla ) & creitas ^ Tobia
exclufa cft. Hic cft pileis, qui in baptifmate per invocationem fontali-

bus undis inlcritur , ut qua: aqua fuerat, a pifce etiam pilcina vociteiim
Cujus pifeis nomen Iccundiim appellationem graxam, in uno nomine
per fingulas litteras turbam lanflorum nominum continet, IX 0T2,
quod eft latinum, Jbsus Christus Dei Fitios Salvator.
Hanc vos ,
qua: in omni Catholica per totum orbem terrarum
pifeinam
ad vitam generis humani, fulutaribus undis exuberat; tranfduxillis ad
voluntitcm veftram ,
& folviftis fingulare btmtifhu , cx quo bapiiimate
hominibus muri failU funt ad lutmm : & fecilhs quafl alteros muros
‘‘

nullum bonum 'aedificium facientes non potuiilis conftruere, nifidi- :

rucrciis. Et 'quale poteft efle aedificium , quod de ruina conftruitur?

xHanc rem per Elaiam prophetam Deus dolet flet, cum dicit , filium tf.iu. &
fui generis ejfe contrisam genus Dei efl non habere genus qui ex le elf
,

& manet in atternum *. Similis efl & aqua , quam nonTegimus fadfara (8). ''

In cujus aqus injuria , indicat Deus laclurymas fuas quas vos fecilhs;
quas tcftatur nulla polle coniblatione ficcari , cura ad vos per Elaiam
prophetam loquitur , dicens mijfum me fucise , amare plorabo : nemo po- If.A.
:

terit confiilari me i» contritione fili* generis mei. Hoc loco defenditur in-
nocentia noflra , dum Deus cum dolore iracundiam vobis indicat fuam
dum & caulam prodit , & rationem oflendit Denique non in tota
Sion ^
, fcd in una ejus valle funt cclcbrau non in illo monte Sion^ i

FARIatMTES LECTIONES.
•
[» Pjtri.irchet TchU. ] ex codice S. G. In aliis
Iti rcftituimus in edicis PatrUr* &
tharum. Pifch,'\ Dccft in MSS. S.T.ficP.S. A^fmodtens.^lnlAS.S.Q.Naf.
9nodeMf. hiomtnrimiu} In MSS. G, credentibus. IJullum binum, ] InMSS.S.T.
tc P. S. nullum novum, InMS.S.G. multum bottum. £x ucrooucrdbtuimu$)>w//MMi9-
nuffi. \* Et. In MS S. G. Sed. [
* /n tetemum.
J Io MSS. S.T. P. S. in rtttrnitattm. &
In quihufdam cdiiis nuic in teterniMe. [ ^ Futium. ] Hanc vocem Tupplcvimus cx
WS. S G qua: dcefl: in MSS. S. T. P. S. [ cuu/Um pndit ^
ruuonem ojiendit, ] '

In MS. S. T. iuufjis praMt d" trudxtiones ejkndit. [ ^ ^en in iotk Sion. ] In MS. S. T.
tn cdicis, Mn ait in Sien : miniis bend. •

I7N0 TA T / 0 N ES.
{6) AsMoo.£us. Moc nomen cll dxmo- rium iAud explicat AugufUnus I. i$. de civitate
nis illtus otii tmerfcccrat fcptcmpcioies tnatiio* Oeic. x\. Herum mtem ^rtierwm ^uiaatu verh*~
Satx. In Hcbrxo Srbifl. Munneri c. ^.v. t4> rum if«V e»nif, fued tfi
uuJivi ttUm ^utd Af»*o24Ut ffinttft Jumnum m> suf C Ii AIS TUS Dii Filius Salva-
Wfturir em j audcrepter limt* vuUt mferte & to a : y? frinuu UtterM i id tfi,

tmeesi-Ut jdfmeitHt. » in
fijeii
f m
nemim mjfiki tnUtligUHr Cbrifius, th
(7)Tuii.iam sA^iCToxuil homi- fuediubnjia menuStutu ebyffey velat inuanumm
num coNTiMiT. fcilicii iinguli ci- prefkndiute vrvut ,heeefif fine petente tffi petuu-
riAcrcs vo-ii huju* i X l £, funi initiales Ut- rie iti placuic Afticanu in verbo Ulo ludere.
icr*nominum ChriftI Xorlet TJu (ty S I M1 1 I s I ST IT A Q„U A, qjl A M
X*7»f.EoJem alludit TenulUanua initio libri de KON LICI MUS lACTAM. Noil IcgitUi
hapiifmo SeJmi ftfjeuE/eeuudiimi^sCt mfirum
: in Gcoefi , aqua condita iicut extera , 1^ ab ini-
Jtfum CijriJfum tu u]uu tiMfcimmr me uBttr fuum , do creationis dicitur , C Spiritut Dei fuebutut
iuufud permumudefulvi funm. Sic etiam myftc-
N
 » :,
,

50 S. Optati Afri Milevitani Epifcopi

c|ucm in Syria Palcftina a muris Hicruialcm parvus diftcrminat rivus j
in cu|us c(t non magna planiiies; in quo « fuerant fynagoga:*’,
vcmce
ubi JudEorum populus conveniens , legem per Moyfem datam, dilcerc
potuilTcc fcd ubi nulla lis audita clt ,
ncc ab aliquo celebratum judi-
cium, nec aliqua cft illic ab ullo judice lata lententia | quia lucus irae
doCirinx ,
non controverfie poli doiSrinam. Si quid agendum erat , in-
tra muros Hicrufalcm agebatur. Inde feriptum eft in Elaia propheta Cs :

Sioa prodiet Itx utrhum Domini dt Hitrufitem. Non ergo in illo monte
Sion Eliiias afpicit vallem Icd in monte iandlo, qui ell Eccleha ,
qui
per omnem orbem Romanum , caput tulit fub toto exio. In quo monte
a Deo patre Filius Dei regem Ic conllitutum elTe gratulatur , in plalmo
ff. 1 . «. 1. (9) dicens ;
quonijm regem anfiituit mt fiperSion montem Jondum/num
utique liipcr Ecclefiam , cujus rex S: fponfus & caput eft. Non in illo
monte , Deus ^ Icd in monte Ec-
ubi nullx funt portx quas diltgat
clellx
,
qui Cujus Eccleiix portas introeunt inno-
Ipiritalitcr appellatur.
centes , jufti ,
mifericordes ,
& virgines quas portas com-
,
continentes :

memorat Spiritus fandius per David in plalmo Lxxxvi. dum dicit:

Tf.te. I. futtdnmentit ejus in montibas finclit , diligit Dominus portas Sion. Non il-
lius corporalis montis , ubi jam nullx lunt portx ; & poft vidlori.is VeC
pafiani imperatoris vix antiquarum extant veftigia ruinarum. Erttrg&
ipiritalis Sion Ecclcfia , in qua a Deo patre rex conftitutus eft Chriftus (
qux eft in toto orbe terrarum, in quo eft una Ecclefia catholica Nam
Sion Ecclefiam effe & alio loco fandliflunus David propheta teftatur,
dicens : lauda Deum tuum Sion qm ccmfortai it feras portarum tuarum , be-
,

nedixit filiis tuis in te. Per fingulas provincias totius orbis ,

valles ' lin-
gulas intelligimus montis :& dum non in roto monte videt Elalas, fcd in
una valle, hoc eft ,
fola Africa: in quafbla cum fufficerent templa Dei
qux fuerant, alia facere voluerunt principes vcftri : in qua fbla dcjedli
funt muri, & ut fierent muri , aqua faniftx pifeinx “^tranlvcrfa eft, Sc
novitas contra antiquitatem a vobis inftituta eft, & aqua humana con-
tra divinam ordinata eft ‘. Hoc totum Deus in vallem montis Sion, 6c
tf.ii. I interrogat & increpat ,
dicens : Vt quid hocfaClum eSl nobis ? idei , quo-
niam afeendifiis in templa jupernacanea: unaquaque civitas repleta tjl voci-
ferantium ; vulnerati tui ,
non vulnerati gladio , ^ mortui in te , non mortui

rAKIANTES LECTIONES.
[•/ayw.] In MSS.S.T.&P.S. necnoaincditis,/«9»i. Fuerant Synagspe.^
In lifdem MSS. &
in edicis , fuerant fiftem Synagef^a. Secuti liimus codicem S. G,
[* Dtfcere pututSet. ] InMS.S.T. difeeret yttiit, Gratulatur. ] InMS. S. G. te/fa-
tur. [’ Per^n^lai pnvinaat tetiuuriii vallet.] HaK fupplcvimus ex MS. S. G.qux
omifla funt m
aliis tc in editis. [^Aqua fanFla fifiina.] In MSS.ST. Sc P. S.»9 m
fanlla eb- fijana. [ S Es aqua humana centra divinam ttdinata efi.] Hxc fupplcvunu»
cx MS. S. G. qux defunc in aliis St in edicis.

'ANNOTATIONES.
(s) PsAlsto slctslo. Olim p&Imasj |m« freuudt , fed ut olim . tefiibus HicroD/mo
primus St fecundui unus idemque spud mulltul iHiaiio, Scsliis,ff>f/a/Msprissf,
qui legebam afi. ij. v. jj. noa ut iu ffaEl | b^i
 : n , 1:

Schirmate Donatiflarum. Lib. HI. 5

ia bello : ia errore fimt a minimo u/que ad maximum ; errantes in montibus
omnes principes tui
,
in fiegam com/er/ifimt tpu capti fmt graviter al-
gj/
,
ligati , tf fortiores tui longe fugati funt.
Miffum me facite , amare pbrabot
nemo me poterit confilari in contritione filia generie mei
s a/andentEla- &
mita cum pharetris : ( Elimiti litina lingua dicuntur
chori caftro- ,
rum (10). ) & fecutus cft dicens penetralia veftra deferentur ' ad publi.
:

cum, fgljecrtta domfis Iffail nudabuntur. Hoc in Africa

fidhim cft, &
totum hoc quare^fatftum cftindicavit Deus, dura vobis imputatdiccns
Junonium converti/iit aquam antiqua pifiina ad civitatem veflram dejea
,
cijlis muros Hierufalem
, ut faceretis alteram munitionem gjl conjiituiflis
aquam inter duas munitiones
, adpifeinam antiquam attendere nolmflis,
nec ad eum , qui ab initio creavit illam.
A M vides , frater P arraenianc , ad vos redundare omnia a quorura
J HI.
,
principibus harum rerum omnium feminata eft caufa.
Deinde ad Do-
natum Carthaginenfem , cujus veneficio ' ( ) videtur unitatis negotium
cflc commotum. In quo oftcnJam operarios ejus
non pro voluntate no-
ftra, nec fria malitia aliquid frcille, Icd provocantibus
atque impellen-
^
tibus caufrs& pcrlonis , quas Donatus Carthaginis levitate fua confti-
tmt , dum magnum Ic videri contendit. Quem enim latet
praterte,
quia peregrinus es, &
potuerunt tibi falfa narrari; aut quis negare po^
tcft,rcm,cui tota Carthago principaliter tcftis eft , imperatorem
Con-
flantem , Paulum & Macarium primitus non ad faciendam
unitatem
mifrlTc, led cum elecmofynis: quibus fublcvata * prr
ecclcfras frngulas
poflet refpirare,veftiri, palci gaudere paupertas Qui cum
, ; ad Dona-
tum, patrem tuum, venirent, &
quare venerant indicarent ille folito
,
furore fucccnfus, in hieverba prorupit: «Quid eft Imperatori
cumEc-
cleCa ? » &
de fonte levitatis fua, multa maledifla effudit : non minus
quam tn Gregotium aliquando , ad quem fre feribere minime dubita-
« Gregori macula fenatus & dedecus
vit :
, prafeftorum & catera talia ,
cui Donato
prafatus patientia epifcopali relcripfit. Harum epiftolarum
exemplaria multorum ore ubique cantantur. Jam tunc meditabatur,
contra pracepta apoftoli Pauli, potcftatibus regibus injuriam frice- &
tc, pro quibus fi Apoftolum audiret quotidie rogare
, debuerat. Sic ,

PARIANTES LECTIONE S.
J
freentuT. [
l>
Q^c. ] Hanc vocem fupplevimus
«Mb.S. G. cujus loco in aliis reperitur in Afnci ex itiadvcrtentid anunueniis,
( m MS S. G. teneftao, [‘ Etperfnis. ]
,

Hoc fupplctum ex MS. S. G.

Hoc verbum addidimus ex MS.S.G.
, ,

annotationes.
^
.N/y a. a. m an t I am LINGUA i vocibtu Hebrvis r.*jna btjne» MeMatk.
biCUMTUU CHORI CASTRORUM. Foffi etum dcnTavtr EldmittnM
Vulctur alludere ad Hkc verba Canr. canne. c,y, nomen ab ali2 voceHcbrxa jfuSm
V. I . in Hcb. r. #. v. ult. viMtis SuUmitt m txtmnit fcu (igotficat. Daaiel 1 1 . v lO*
wi^cbfrotid/fnrm». Accamcn non exiftimocum
& alibi.
Ci(aub>n.> Optatum , Suimirtm pro EismuM
.
, (||}V|NIF 1 CJ o. Malit fcilicit axubot^
peccpiin: ) Ted poti iit dexitiSie EUmtiainim nomen ifuperbii & livor*.

N ij
 : :
}

52 S. Optati Afri Mile vitaniEpifcopi, .

t.Tm. 1. enim docet beatus apoAolus Paulus ; rogate pro regibus q) poteliatibus ^
*•
ut quietam gj/ tranquillam litam cum ip/is agamus. Non enim Refpublica
cHinEcclc(ia,led Eccicliain Republica (ii) eA, ideft, in imperio Roma-
no: quod Libanum appellat ChriAus in Canticis Canticorum, cum di<
Coa.^.s. cit; -veai Jpon/a mea inventa, de Libano, id cA, dc imperio Romano,
ubi & facerdotia ianiAa (ij) funt, & pudicitia, & virginitas, qua; in bar-
bitis gentibus non funt ;
&
non poAent. Merito Pau-
fi cflent , tuta e Ac
lus docet , orandum cAc pro regibus etiam fi ulis Im- & poteAatibus :

quod • chriAianus , quanto

perator eAer, qui gentiliter viveret; quanto
quod •Ocum'’ timens, quanto quod rcligiofus, quanto quod miAricors,
ut ipfa res probat. MiAratenim ornamenta domibus Dei, mi Arat pau.
peribus cletmofynam , nihil Donato. Cur ergo inlanivit? cur iratus cA
cur quod miAlim fuerat, repudiavit? Et cum Ali qui miAI fuerant, di-
cerent ,
A ire per provincias fingulas ,
& volentibus accipere A daturos
ille dixit, ubique Ic litteras pratmifiAe, ne id quod allatum fuerat pau-
,
peribus alicubi dilixtolaretur. O confulere miArisl 6 poviderc ‘ paupe-
ribus 6 peccatoribus fubvcnirc! clamat Deus dicens ego /um qui feci
; :

pauperem (p) divitem non quia non potuit ic pauperibus dare ; Ad fi am-
bobus daret peccator qua fibi fuccurrcrct, invenire nonpoAet. Dcni-
,

que fic Ariptum eA quemadmodum aqua txtinguit ignem , jk eleemoyn*

:

extinguit peccatum. Certe jam apud Deum funt ambo, & qui dare voluit,
&qui obAitit, ne daretur. Quid fi jam dicat Deus Donato; Epilcope,
quid vis AiAe ConAantem? fi innocentem, quare ab innocente acci-
pere noluiAi ? fi peccatorem quare non permifiAi dare , propter quen»
,
Feci pauperem ? Sub hac interrogatione quahs Aturus e A ? quid de levi-
tate, & furore laboravit tantis pauperibus impedire? Carthaginis princi-
patum A tcnuiAc crediderat : & cum Aper Imperatorem non fit nifi fo-
lus Deus , qui fecit Imperatorem dum fc Donatus fuper Imperatorem ex-
tollit, jam quafi hominum exccAerat metas, ut propd, le Deum, non

m
homim illimaret , non reverendo cum , qui poA Deum ab hominibus
timebatur. Denique per Ezechielem increpat Spiritus faniAus principem
Tyri, id eA, principem Carthaginis, cum per prophetam his loquitur
Eueh.it. verbis : Fili hominis , dic adversus principem Tyri , kaedidt Dominus Deus ,
' quia exaltatum efi cor tuum , fg) dixifti , FgofimDeus. Tyrum Carthaginem
cAe, primo EAias probat, in quo Ic^ixavifio fiperTyrum-.ic(cc\^twc ^

VARIjtNTES LECTIONES.
QaaTiii quid.] \a MS.S.G qoanti magit qtlil. [^Dcimi.] In MS. S. G. ZV-
mimm. Ofnvidert.'\\alAi%.%,T,tcV.S. i fnvidtri fuerat.

a! NNOTATIONES.
<11.1 NoM IHIU * I I Fn B t I G A IITI fi)} S A if CT A. Idc^A facn& Tenertod«
ISCICCtlSIA, StDBCCLIilAIN ubi &
facerdoda , &
pudicitia , &
virginitas iq
]tt»uBLtCA. Imperium Romanum erat an* boDore funt : quod gcnerailm intetligcMum de
te £ccldiam conAituum , EccUiu in tp(b con> (aceidotiis^icitia &
vttginiute» tam gcmiliuto
Aiiuca eft &
xdi^ata > ooa autem impccimn in quim cbtiuuoonvo»
EccIeCi,

ululat»
 :

De Schifmate Donaticarum. Lib. III. 53

ululae nivee Canhagiuie in). Deinde Tyrum Carthaginem efle' etiam
,
mundanx litterz protcftamur & fi fit alia civitas qufc hoc nomine nun- :
,
cupetur, nihil in illa videtur fadum quod agud Canhaginem conflat
,
admiflum. Loquere (inquit Deus) udvenus Principem Tyri: non adversus
*'
fccularcm aliquem regem dicit efle loquendum , nec ad multos (ed ad
;
unum , hoc eit, ad Donatum epifeopum. Neque enim fas erat prophetam
Ezechielcm ,qucm proxime nominavi , nifi principi epifeopum compara-
re qui diximus ) principamm Carthaginis vindicabat; qui exalta-
f ut
(ibi

vit cor (uum, & hominibus iibi luperior videbatur; & fiib
‘‘
(e omnes
etiam focios liios habere voluiflet , de quorum oblationibus nun-
( ij)
quam efl dignatus accipere. In qua re media cft fides (i6) Deus
Chriftus ejus, &
quercli multorum, quibus in ipsa (ocietate hanc inju-
riam faciebat ; ut (olus fecretb nefeio quid ageret ( poftea exteris &
17 ) ,
perfunclorie mifeeretur. Modo exaltatum efl cor ejus, ut (ibi jam non
homo , fed Deus fuifle videretur. Denique in ore populi raro efl ap- &
pellatus epifeopus, (ed Donatus Carthaginis dicibatur. Et merito prin*
ceps Tyri, id cft, Carthaginis, appellari increpari meruit, quia ' pri- &
mus epilcoporum (ig) quafi plus eflet ipfc quam exteri; & *^dum nihil
,
humanum voluit habere ,
exaltavit cor luum : non ficut hominis * , fed
ficut cor Dei, dum a exteris hominibus aliquid plus efle cupiebat. Ad
quem Deus liquitur dicens; dixip ,
ego fum Deus: ideo quia quamvis
^*“*’'**'
,
non fit ufus hac voce
;
tamen aut fecit , aut palFuseA , quod cffciflura
hujus vocis impleret. Extulit cor fuum, ut nullum hominem fibi com-
parandum arbitraretur; & tumore mentis fuxaltior fibi vifus efl efle;
quia quidquid efl fiipra homines , jam quafi Deus cft. Deinde cum epif-

ANTES LECTIONES,
[' lyiindeTynmCiTihMjoemefe.^ Ita in MS.S G.IoMS.S.T. Ciribjtiiiemi«/jiu
effe. [* //U.] In MSS. S.T. &P. S. jUL cpifceynmo»n:)u*uft ]Hiinc
loOTmt]ui jacebat in mendo correximus, addendo vicem fmiapi, qi;x nccellaria
vila cft, licit in MSS. nuo exter. In MS. S.T. vprptfcpum cempmrtna. (n
MS. S. G.
m/i epifeapa ampardie. In poilrema editione, nijtepijcvpo eum cempardre. Nihii horum
ell ad mcntcmaucForis quam allccucifumus,ut docent fcqutntia.
.j-c.]
in MS. S T. di bemmhm Jiki fuperiorviJciMu’. In .MS. S. G. ub tmmkut himniho
i f
Jkpeitar wdebatur. In MS. P. S. ah bominthus (apenor vdehaOtr f-otentia Ion»h pia.
nior, fi vocem «i deleas. l'fj«ra.] In MS. S. G. ['<r ] In .MS. S. T./rd.
[
' Nnfau urimimi. ] Dcfiint h.ec in MS. S. T. lapfii amanueniu.

ANNO TA T 1 O N E S.

4) Navi I Ca ath a c 1 n i s. Itl Sepe, (id}MeotASSTrtDef. Hoc cft

I

ioHcbrxo intvtiThdr yji tfl f/ii« cuifcumA , tefiii Chn^m^ tt/ltt malit..
/ii, <piod vulgatu» n4vtt ttum hac enim vocc mm fiurtlM.
I
Tb^fn, ut ebrervat Hietorymu» , gencratlm (17) Ur SOLUS KiietoQjii» aoi-
tmte rfritgnaiar aut regton s tranimui"*. Sed AIT. $olu> ipfe in Iccreto celebrsbat divitumy*
ctim Optatus hiberct vciGunem tx tundjtionc non in publicucumstiit rpircopi»i pccf.
ftetu»
Grvea 5i.p utginu aHornacam , I gir , tthtUtt bytmi f & clctu.it. Communionem eurum vin^
navti Cftrtiugmu. Ejcti icm loCum Excchielii dc bat 1< pctiundotidtanttlm sc per tranfennam
1
ptincipp Tyri in Dotu um intorquet S. Augufti- qu^fi aliud agent niir«.cbatur.
nu» I. dv-u:.:r. Eccl.c. t6> n, 41. ^il) raiKus triscoPOAOM- Prlmx
Yi$IOblationiIus. Eulogiis quas fedi» in Ahici epircopus , non camen ptopicrcd
fibi invird.a cpifcopi mittebam io (jgnum pMis p'd» qoamcztena quia unum cft fiC idem ia Mh
& amicitix» nibui lacerdotkuD.
t O
 :,

54 S. Optati Afri Mile vitani Epifcopi,

copi Deo debeant famuliri* (19), tantum fibi de epifcopis fuis exegit,
ut cum non minofi metu omnes venerarentur ' quam Deum hoc eft ,
:

quod fibi Deus vifus eft. Et cum per folum Deum (oleant homines ju-
rare, paflus eft homines per fc fic jurare , tanquam per Deum. In quo
fi unulquifque hominum erraverat iple prohibere debuerat cum non ,
:

prohibuit, Deus fibi vifiis eft. Deinde cum ante ipfius fuperbiam om- ,

nes qui in Chrifto crediderant, Chriftiani vocarentur , aufus eft popu-

lum cum Deo dividere ; ut qui illum (ccuti fiint , jam non Chriftiani vo-
carentur'', fed Donatifta:: & fi quando ad cura aliqui ex aliqua Afri-
’
cana provincia veniebant ,
non quzrebat illud, quod humana Icmpcr
exigit confuctudo , de pluviis, de pace, de proveniu anni aliquid inter-
rogate : (cd ilUus ad fingulos quofque venientes hrc erant verba
• Quid apud vos agitur s de parte mea?» quafi jam vere populum cum
Deo divilcrat, ut intrepide luam diceret partem. Nam & a temporibus
ejus, &ufquc in hodiernum, fi quando de rebus ecclefiallicis in judiciis
publicis aliqua celebrata eft aiftio : interrogati finguli , fic apud aifta lo-
cuti funt ,
ut dicerent fe dc parte cfle Donati ; de Chrifto tacuerunt.
Et quid de clericis dicam , cum legantur preces ( quarum in primo li-
bro fecimus mentionem ) jamdudum ad Conftantinum mifla: Sc fub-
‘
(cripta: , quae cpiicoporum nomina continebant fic «Dati a Capitone :

• Naiucio , Digno , & cztcris epifeopis partis Donati

& poftula- : &
bant utique contra epilcopos, qui dum non erant in parte Donati , in
Chrifti Catholica habitabant , & dum epifeopus inter coepifeopos fiios
non fuit , nec homo inter homines clTe voluit ,
conftat , quod extulit cor
filum, & Deus fibi fuifte videbatur. Nam cum & ordinatores tui ,
quo-
rum nomina, frater Parmeniane, bene nofti, & ubi fuerint non igno.
ras , & qui ' vel a quo petiverint , & qualem rogaverint ut redirent ,
Sc te-
cum redire potuiflent, & nos didicimus'' cum eafdcm preces quas dede-
rant'(io), apud ""Africanos judices allegarent ,
in quibus Icriptum eft "
• Data; ab epifeopis partis Donati » Hic jam quid relponfuri funt
. in illo

yA K ! ji NT E s LECTIONES.
[
FamuUr!. ]
Ia MS. De enf»pii fuii exept. J In MS. S. T,
fkt eftjcopei extyt. [* f^eneruri tunr. ] In Mi S. G. (UfdPtrtni. yjotrtntur. ] In
MS.o. G. vountur. [* ytmebunt. ] Hic in MS. S.T. mota /iinc fcquenda c loco
fuo Sc in alium tranilara ) fcquntur aurem V indicavit Macarius, Scc. .

quxinfrd. erant venuJ^ In MS.S.G. additur , ut diceret, [*yfytur.]ln

MS.S.G, videtur. l**Su6/mptie.] InMSS.S,T. Sc Ph. S. fuiflrtiente.
InMS.S.G ^Mid. [^Dididmue.] IriinMS.SG. In MSS. S.T. Sc P. S.
[
'
Dederant.] InMS.S.T. dederunt. [" A^pud. ] In MSS. S.T.Sc P. S. */ ud. [•* /«
quibui fenptam e{L\ Ici in MS.S.G. In MSS. S. T. ScP. S. t margine in lertcm oro.
donis bxc irrepsere : addendum in eptftoferum achs , de quilms tnfra : quod nunifellc
noum fapic aJ marginem appodeam.

ANNOTATI ONE S.

(i9)D«ikdk cdMiMscori Dio io alios libi vindicare.

BIBIAMT IA MU t ARI &c. Suncomnet , (ao) Pricss qjjAs oibirant.
epifcopi Dei £unuli
,
nullut eorum alteri fervi* Lilxtlumrupplicem quem dederaoc JuUaao Im>
luer oolequi deba , nuUua iaiec «osdotmnatun pcraioci ut ab exitio icvocanntur.
 / '

De SchifmateDonatiftarum. III. 55
imminenti divino judicio, qui in hoc Izculoalio modo confcfll Ium , non
(c ciTe de Eccicfia Clirifti qm Lbentcr profefli llint de parte fuiilc (c
;

Donati, cum in Evangelio Icriptum eft , Chnfto dicente : qui me aut. yMAii.i.
fijfflufuerii coram hominibus , confitebor eum curam porre meo; ilh Donatum
confelli funt, non Clirillum. Et ne parva fit ilU probatio, quam ad ipHus
perfonam pcnincre manifcilum elt , accedit & illud tcibmonium quo ,
lupra memorata increpatio clau(acll(2.i) ,
quod dixit illum Deus non in
terra • moriturum-, & ita
omnibus notum cll. Habitabat in
faftum efle
domo Dei , & erat ubique mare fcculum legimus , cum
in corde maris :

cilct ipfe non tantum in amore aliquorum Chribianorum } fcd propter

(cientiam mundanarum litterarum , erat etiam in corde maris, id cll,
in amore Icculi & de Sed hanc la-
(cientia fua lapiens (ibi villis cll.
pientiam ejus evacuavit Deus, dum dicit:
numquid fipientior tu quamDa-
nieli Quam & bene ‘
,
qua putavit fe Da-
ejus lapientia humiliata ell
)•

niele elTe lapicntiorem, in repudiandis muneribus regis, dum accipere

noluit quod ab imperatore Chrilliano milTum elle videbatur Et viilis !

ell libi aut Daniel novus , aut lapientia Danicli przlatus quia &: iplc
;

Daniel aliquando a Baltaflare rege , ciim cogeretur accipere munera , id

ell ,
annulum , torquem & citera dixilTe legitur dona tua tecum fint
,
:

rex; & fapienter rclpondit, & convitia regi non fecit, & quod offere- *
7*

batur fed dillulit non quo modo Donatus qui & con-
non damnavit, ;
,

vitia quanta potuit , dixit , quod ab eo pauperibus mi ffum

Conllanti ,
&
fuerat, repudiavit. Sed Daniel landtus lapiens inventus cll, ut mune, ‘‘

ra oblata illa dic non acciperet. Illud enim quod ab eo petebatur, ad-
huc in cotlo erat ;
& infipiens effet ,
hujus rei «juali mercedem accipe-
re «
,
quam nondum habuit in
poicllate idcirco munera oblata illa dic ;

ad tempus accipere Denique cum ei Deus offenderet, quod regi

noluit.
lupradiiffo indicaret , Baltaffari retulit; & quod jamdudum rcpudiallc
vifus ell , portea libenter accepit. Merito increpat Deus principem Ty-
ri, Donatum , cum dicit numquid t» fipientior quam Daniel
: Sed 6 quam
longe ell prxfumptio Donati a perfona Danielis Qmd enim Baltallar !

dabat, Danicli dabat , non pauperibus quod Conffans chriffianus im-

;

perator tunc miferat, pauperibus tranlmilerat, non Donato. Denique»

ait fipientes te non docuerunt fipientiam fuam , quia illud a Salomone
:

difccre noluiffi quod ait Abfionde panem in corde pauperie , fp) ipfe pro
:
£ca.
,
te rogabit. Quia etiam illud ab iplb Daniele dilcere noluit quod dedit
Nabuchodonofor confJium, quomodo latisfaceret qui offenderat Deum.

t' A It I A NT E S LECTIONES.
7o ttni.]lnMS.S.G. ia terj-i /ii. [*‘Seculi.]\nMS.S.G./iealatiUm,
fb-ime.] InMS. S.G.eb qaam menti. In editis, beai. [i SaaUai /ifuaj.y
In MS.S. G. /alis ^
vere fapienter. In MS. S. G. [*/ilidii.j
Deeil in MS. S. G. [ * Denique. ] In MS. S. deinde. G .

ANNOTATIONES.
fii) Quo luMiA MEUOR.ATA X H*| lut ibuL apwi E*ecb-c. iS. V. 9. iu Si.

tlAlrAVio CLAUIA lil. PiophctU tx-\\liritaiai/inmme9rdimarii.

Oij
 t'

516 S. Optati Afri Milevitani Epifeopi,

2>4tt, 4. Bt tu ( inquit audi rex confilium mum
)
placeat tibi peccata tua eleh^
, :

M- pauperum. Danicl,rcgi
mosjnis redime .^mjnflitids tuas in mi/erationibus'
peccatori &
(atJrilcgo faciendas elccmofyftas (iiadct;
Donatus, qui in-
crepari meruit , Conftanti imperatori riiriftiano , ne
mifcricors eflet,

Ideo increpatur, quod cum Tapientes non docuerunt fapien-

obftiric.

tiam fuara quidquid a rege mifliun fuerat ,

per fc dari pafTus non eflv!
:

Unde confiat. Donatum malarum fontcmfuifTc caularum \

ix)cuir geri, vides, fra-
IV.
Narra*
Qo I D Qp I D itaque in unitate facienda afperc
tio eorum ter Parmeniane , cui debeat imputari. A nobis catholicis petKum mi-
qux per litem cfTc dicitis: fi ita ctl, quare m
provincia Proconfukri tunc nullas
vim gclla
Tunc a Do*
armatum militem vidit > Veniebam Paulus Macarius > qui pauperes &
nariftis & ubique dil]>ungcrenc,& ad unkatcm fingulos hortarentur:
ad- &eum
conrra
BagaicHrem** civitatem proximarent, tunc aker Donatus (ricurfupra di-
ximus ) ejufdem civitaris epifeopus , impedimentum unitati & obicem
Donat r-
ftaa.

venientibus fupra memoraris opponere cupiens prscones pCT vicina loca ,

& per omnes nundinas mifit. Circumcelliones Ui) Agonifticosftj) nun-

cupans, ad pradidum locum ut concurrerent, invitavit: & eorum illo
tempore concurfus eft flagitatus , quoruifi dementia paulo ante ab ipCs
*. Nam ciim hujufmodi homi-
epifeopis impie videbatur cfTc fucccnla
num genus ante unitatem {14I per loca fingula vagarentur cum Axidq :

&Palir (15) , ab ipfis infaniemibus fan»^lorum duces appellarentur nulli :

licuit (ccurum efle in poflcffionibus fuis; debitorum

chirographa ami-
fcranc vires nullus creditor illo tempore exigendi habuit libertatem
:

Terrebantur omnes litteris eorum, qui fc (antrorum duces ‘fuiffejacba^.

bant & n in obtemperando eorum juffionibus tardaretur , advolabat
:

fubicb multitudo infana, &

pracedemc terrore creditores periculis val-
^ qui pro prasflicis liiis rogari debuerant , metu mortis
labantur : ut huJ ‘

mUes impellerentur in preces. Feftinabat unufquifque debita etiam ma-

xima perdere : &: lucrum computabatur cvafilfc ab eorum injuru»;

VARIANTES LECTIONES,
[*/« miferatienibus,^ In MS.S. G. in mfirationes , addirufquc > erit t)eus fnpU &
tins teecut. [
^ Cauftrum.
]
Poft h*c verbain MS. S.G.fcqacntia repcrmncor.fcd
nuuus appofita fed ddm te an^dere^ verear ne ad te fecnnda leHia pertineat. Qtud»
t

an:d iia^ne ^ ebct Dccft in MS.S.G, {* ]InMSS.S.T*

]
& S. G. Vafnknfem. • Snctnja, In MS. S. G. con^rrffa i fed pernerim.
[ ] [
^ Liber,

tatrm. ]\nMS.S.G potepatem. [» DecftinMS.S. G. [“»/.] Ici in MS»

S. G. [^Vebnerant] In MS.S.T, meruerant.

ANNOTATIONE 5,

(tx) CiaeuMtittioMii. Huius epprebrinm.

Vocis etymologiam tradit Auguftinus fic cos def* (i)) Aoonisticos. Qu 6 d pt^rent
ccibens I. 1 . coona Crefeonium e. st. hfs ver* advetsiis eos qui foa tueantur.
bis : mim nefeit bte erms hmitmm in lumm* ( 14 ) Anti umitatim. Amequlm
£sfnein»nbiu in^nianm^ n» utUiiiu $ptr3msntiofiim, catius ad uuicatem cogesee Donatiftu \ pm i
m mmibns ulimi vUiffimnm kfm, , COn&aodni tempotibus fuerant GrcumoelUor
nuAmlnn^ trrritnns & viOiu fni enmtd Cil* nes.
lAt CIACUUIIMS auiTICA N AS«ua* (a|) Axioo IT Fasix. Duces Ckn
de&Ci RCuuciitiOMUM nomtu ncctptt, cumceUioQum iti oominati,
nmivttp mntid» paii femfijfmnm Aprkard errent •
ftiaxa

t
 y } 1 7

De SchifmateDonatiflarum. Lib. Iit. y

Ectam itinera non poterant efle tutiflima quod domini de vehiculis
,
luis excudi ante mancipia fiu , dominorum locis ledentia
‘

, lervilitcr
cucurrerunt. Illorum judicio imperio inter dominos & (ervos condi- &
tio mutabatur. Unde cum vcftra partis epilcopis tunc invidia fieret;
Taurino tunc comiti fcripfidc dicuntur ,
hujufmodi homines corrigi in
Ecclefia non pode ; mandaverunt , ut a (upradidto comite acciperent
dil.iplinam. Tunc Taurinus ad eorum htteraSj ire militem jullit arma-
tum per nundinas, i;bi Circumcellionum furor vagari conlueverat. In
'
loco Oitavtipfi ‘ (17) occifi limt plurimi ,
detruncati funt multi quorum
;
corpora ufquc in hodiernum per dealbatas aras aut menfas (it) potue-
,

runt ' numerari. Ex quorum numero cum jliqui in bafilicis fepeliri coc-
pidlnt, Clarus prcfbyter in loco Subbulcnfi, ab epifeopo fuo coadtus
eft, ut infcpultam faceret fepulturam (15). Unde proditum eft, manda-
tum fuidc heri
,
quod fatdum eft (jo) :
quando nec Icpultura in domo
Dei exhiberi concedi eft (51). Eorum poftea convaluit multitudo Sic
invenit Donatus Bagaienfis , unde contra Macarium furtolam conduce-
ret turbam. Ex ipfo genere fuerant qui fibi percudbres fub cupiditate
falfi martyrii in luam perniciem conducebant. Inde etiam illi
,
qui ex
altorum montium cacuminibus viles animas projicientes, le pricipltes

'^XIANTZS LECTIONES.
1

[ ‘S»//. ] Dcdl in MS. S. G. [‘iciffirna. Deeft in MS. S. G.

]
In MS. S. G. O /«/wfiji. ['* /'/«nxn.
]
Sequitur,^, in MiS. S.T. Sc P. S.
finut.] Itiin omnibus MSS. male in eJicis,^i>»nA'.

A NN OTATIONES.
(t?) loco 0 «TAviNst. Numidtx mortuorum aras & menfas dici potuifTe. Apua
opp»i-to. Inter cpifcopo» qii /cnicmiam Hicun Ovidium ararum (epul h, altum fit mentio.
Se-
n Cifin ginci fi lub Cypruro. eft neci cp. 8 <. /• Scipi^it Afncmti viUn jnetnt
4tb Odjvt, In notitiicpiftopomm Nuraidta
,
htt tibifcnb» ndtnau mnnibm t mta m &y annm
eft Oiitif ttfii f.u OSAvmfii tpijttpiu.
Ciccio dc Im-
OtALIATAt ARASAiT b js I. i. StpnUbryt AMJtm novit finivu modum y
M * N s A s. P.r (icjlbatos tum
num conftnkloi. Ci^m D<^aciftx Circum. ellio-
iiot inatx far. lumfrfir Hrrt /«W«n m/«u yuW
tnSm W/»rr» , 4«
, a- M
,
ur$ tiioi occilot pto mait](ribus haberent fuper 4 «r U^IUm, Suorum aurem , ut putabrnt
, mar-
,

eurum Tcpulchra aras extiuxcranr i nam lupa ru - trium fcpukhtit irai Sc mentas iit piitraj
deal-
mulos martyrum aras et erte (olebam primi
Chriftiani, ie ibi facta celebrare.
baverant Dunaiilli . ut notiores & infieuiores
Hujulmotii edent . uioue I cztensdilbnguereniur.
aiarctiim menfx dicebamur. Inftgnis eft cade (s, ) InsatuiTAM SAcentTsi-
re {opus apud fanAum Aug iftinum » fcnnonc de puLTuXA Mt Ut corpus bumstum SUI mox
divcifts, olim 1 1 1. nunc j lo. in natali Cypriani bumai dum eshumalet aut ab|;ecrct.
mirtvris ; DmjM
inquit, yScattfMyfwyNUwfw (j») nxoDiTuaa asT Ohdi uak-
CsnhA^intmHpfiu, in n
iem ItcA menfAD<»€*Afi-u FUISSI qjloo FACA OAIUV tllxi
ilntlf , &
Umen mtnf» Jkitmr Cyprutni: mn Tuai aai. Hitc oecafionem iitipueiunt
tia-
ibi utufHAm Ljfnnrmi eynUtas , /e4 ibi {duttndi Caihobeoi Ufflijtim
czdis CiicumeeU
tfi immUtiti y C"
^nin ifsi ifnm*Uii«nt fm iioAum audli rctn
t/it biOK mfrijarn : jm» in yM pn/ent fiv« pdfcAtH' (jl) QjiANDO NIC SIFUITUXA
Jed in qtti fncrtjieiwm X>e« yeni& ipft Mmm tfi y\ IN bOSao Dll XXHIlEXf CONCIS.
^TMur. Hu} ifmodiarai feu mentas fuper tumu- SA ISI. Quid diceicl i imroctitb omnii
b id
los martyrum palBm in agtis & viis cdificari fo- vino verteiuni Ciiholicis DonaliOi,
litas przfcnim in Africa docit concilii Canha- cx coram ptetbyietis Ciicumcebioncs
q .bdumlt
in bafi-
gmcniis canon jam laudatus a nobis t Plntnu iicis lepelni vetuctit . edm (epuliuta in domo
tu aUatia
y «4 pnjfm persgm nta wm Dei non lolcat pallun concedi omnibus,
mulib
nm cmfiiiunntiir ,
tnttmrin ntnrty Alia»eott miuus fceleratis qm mcliib inteiftai
dictant.
dctuoi exempla quibus oftcndaiui fupes tunuiius

P
 G , :

5S S. Optati Afri Milevitani Epifcopi,

dabant. Ecce ex quali numero fibi epifcopus alter Donatus cohortes » e^

fecerat. Hoc metu

deterriti ilb, qui tliefauros ferebam*’, quospauperU
bus erogarentinvenerunt iA tama ncccifitate condlium , uta SylvcOro
^

comite armatum militem poltuJarcnt : non per quem alicui vim face-
rent ,
(cd ut vim a Donato fupra memorato epifeopo difpofitam pro-
,
hiberent. Hac ratione facium ell, ut miles videretur armatus. Jamquid-
quid fubiecutum cH , videte , cui debeat aut pollit afcnbi. Habebant
illic vocatorum infinitam turbam*, annonam competentem confiat &
fuifie prarparatam: de bafilicaquafi publica fecerant norr^; expeclan-
tes ut venirent, in quos furorem fuum exercere potuiflent*, & facerent
quidquid illis dementia fua diifiafiet nifi przlcncia armati militis ob- ,

uitifict. Nam cum, ante venturos milites, metatores (31) (ut fieri Ibict)
mitterentur i contra Apoftoli prxeepra competenter liilccpti non fune,
Xt)m. 13. qui ait : cui Ijonoret» ,
honorem:
,
veSHgtU: au tributum , tribu^
cui fvcSiigal
f- tum : nemini quitiqu^m debueritis. Contufi fune ^ qui mifll fuerant cum
equis fuis, ab iis, quorum nomina fiabello invidiz vcntilafii (33). Ipfi
magirtri fuerunt injurizMux (34)*, &: quid pati poficntSjjpfi prxrogatis**
injuriis docuerunt. Reverterunt vexati milites ad numeros fuos, &quod
duo vel tres pafii fuerant, univerfi dolucrune. Commoti funt omnes
iratos mdites retinerenec eorum prarpofiti valuerunt. Sicadmifiiimefi,
per quod invidiam unitati fallam cllc memorafti': hzc &cztera vefira
& fuas caulas habent, & quas oftendi perfonas obnoxias. Hoc nos nec
vidimus quidem , Icd vobifeum audivimus. Si auditus facit reos , te-
nemus vos Ibcios, quia fimilitcr audiftis ^ Si a faefio auditus immunis
cfii quod ab aliis, vobis provocantibus, fadlum eft , nobis non debee

PARIANTES LECTIONE
C9hortes.\ lx\ MS. S. G. anfortrsi fed mal^. Qni thefanw ferebant, ] InMS.
S.T. qm prope thcfaurosjerrent. [« Hubebunt tllic vocatorum infinitum turbam. ]
Ia
MS. S. G. Furebant tUic vocatorum infinita milita populorum quibus etiam annonam efic. ,
[* Coniufi funt.
] Hic
vocem hanc pofuimus quia iti pofiuUc hmus lod fcntcncia s
,

pacet cniin ex Icquentibus, cos qui vexati fune, fuifie miiices miflos i dudbus noa
,
'circumcellionem. In MSS. S.T.& P. S. rcAc habetur contuf fmt fed hac voces loco
j
fuo mota; fune In MS. S. .
[* I^enti/afii.] In MS. S.G. ventilatis.

l ^JnjuTi.e. ] In MS. S. G. invidia. [• Pojjtnt. ] In MS. S. T. potuiffient,

[
‘ Praio^
gatij,] In MS. S. G. fracogitatis. Sic Zimifiumefi per quod invidiam unitati faflam
j In MS, S. G. Sic admijfum efi quod in invidia mnitatis faflum ejfe, mi»
ejfe memoraft.
morat if. [
‘
Audtfiis. \ Iti in MS. S. G. melius quam in aliis & in edicis , andivimus.

ANNOTATIONES.
(31) Mi t at o K t s. Mttaimi dicit foi > 33 } A» tisQuoauM nomimA
(
qui milTi (iiecanc uc venturis militibus bofpiila ILABILIO INViPiA VFNTII.ASTI*
aut temocioium loca de/ignarent. It dicumur, A Donati (ctlic^ militibus quon*m nemina V( n-
Mtnfortt in jute civili. In commentariis Suidc ditabat Paimenianus, ut invidiam faccict Ca-
taiitay citponitar • oe*urtti» t iJp»t iynyt ibolicis » fic enim eodem finfu iplc Optatus ali-

i qm/uaitiui miiittur ante primiptm dtfigna- bi Macarim Jaos jrffit oeeidi qmrhm
:
,
tnrm bofitiium. Huc alludit illud Sidonii Apo)> mina ut fupra 4&xi floptUo inuUia kemiutis.
, ,
linarul. I. metatoriam pagjmmqusft mma nm (34) Irst MAGISTRI MI lauHT fN«
provia mft : hoc cft inquit S iimondus tpifotam lURiA su^. Ipfi exempli m dedrrunt 9c
, ,
advemii/m uuntiam quafi diverforinm ooHydfbo preivenint pnmi mali mu'Aardo militei meta^
^
, t)H mm trat opMi mtatorum. I
tocet» Ab iis tnidum injutuuuin onum eft«
 : : ,

Dd Schilmate Donatiflarum. Lib. III.

59
impucari. Quefclam per ordinem deponitis fub Leomio, fub Urfacio
,
injuriatos efle cjuaniplurimosiub Paulo & Macario aliquos necato&t a
;

iequentibus eorum ncicio quos ad tempus efle prolcriptos.

Quid hoc ad
nos ; quid ad Ecclcfiam catholicam pertinet ‘ > Quidquid
objecillis , vos
feciftis
:
qui pacem a Deo commendatam noluillis libenter excipere,
chariorem iftimantes hireditatem (chifmatis, quam pricepta
propofi!
Salvatoris. A^uiftis operarios unitatis iplam unitatem
ta''
improbate, fi ;

poteftis.Nam atlfimo vos non negare , unitatem liimmum bonum effe.

Quid noflra quales fuerint operarii
, , dummodo quod operatum efl,
bonum efle conflet ; nam & vinum a peccatoribus operariis Sc calcatur
& premitur & fic 1 inde Deo lacrificium offertur: oleum quoque a
lor-
& nonnullis male viventibus & immunda loquentibus conficitur
didis
& tamen inlapore, in lumine, etiam in lantflo chriinutc'*(j5) fimplici. j

^
ter erogatur.
Operarios malos fiii fle dicitis; forte cum voluntate
unitatis V.
Dei , cui nonnunquam • placet etiam quod ab ip(b potuit ETrurm»
prohiberi. Nam
qusdam mala male fiunt quardam mala bene fiunt. Malum mald latro tur opera*
: ril iiniti-
facit: malum bene judex facit, dum vindicat
quod latro peccavit. Nim tis , <]ii6d

hic Dei vox efl non occides & ipfius vox cft sipcriiis
fi inventus fuerit %umo
:
;
, «crinr.
dormiens cum muliere buhente mtritum occidetis
duS: diverfa; voces. Denique cum Phinees, filius
utrofijue. ‘ Unus , Deus & Ex»d. 20/
facerdotis adulterum »}•
Dtia.
cum adultera inveniret, levavit cum gladio manum, inter duas &
XI,
vo- X-.
ces Dei dubius ftetit : hinc ad illum fonabat non occides Nam. ij.
, inde Ibnabat
occidetis turofque. Si feriret, peccaret: nen
fi feriret, delinqueret. Ele!
git meliuspeccatum, ut percuteret ; & forte non defuerant, qui hujus
rei vindicem quafi homicidam notare voluiflent.
Sed ut oflenderet Deus
aliqua mala bene' fieri locutus cft dicens Phinees
, mitigavit iram
: meant t ijl
& placuit Deo homicidium ,
quia vindicatum efl adulterium. Quid fi t f.

& modo Deo placuit quod ,

paflbs vos efle dicitis qui unitatem cum
,
loto orbe terrarum & cura memoriis Apoftolorum qui Deo placita
^
cft", habere noluiftis.
,
^
Invitus cogor hoc loco etiam illorum quorum nolo hominum VI.
, ,
facerementionem , quos vos inter martyres ponitis per quos tamquam Adver-
:
sus Dona-
per unicam rehgioncm, vcftri communionis
homines jurant. Quosquh nHirum
Pfcudo*
ICARI ANTES LECTIONES. imtcjrrcsa

[ MS S.G. [i>
Pnpofu .\ In MS.S.T. & in editis,
L ^ i"
‘oMS. P. S. mfucrametaedtrifnuUs.
Cbnjmute ] In
I MCC c ‘i [
•
Nmimnqoum} .
lnMSS.S.T.StP.S.t»»f«a«.,ftd perperam. Et iffiut vex e0 Additur in MS.
] .
o.la, tn librx LruUtce.
\*Vtnfque ] Hic male inTcnintur In MS.S.Tiharcverba/»
friou Ubro qu.T non occurruncin MSS. S G. «c P. S. 5c fenfum
turbant.
[
“ PUeiu ejt. ] In MSS. S.
omnind per-
T. «c P. S. fUit^ frtu. .
^
ANNOTATIONE S.

(U) I- SA rORIatNLUMlNI ITtA mI

tX SANCTO CHAISUATt SIMPLI-
ihomincsia coodimemiip in lucernis
Imjrftcriis,
, in ip^ ^
iaocatua.£o mnocu^ uniatur

Pij
 1 ; .

6o S. Optati A fri Milevitani Epifeopi

dem vellem filcntio prxtcrire, fcd ratio veritatis fc fileri non patitur:
ipfis nominibus contra unitatem inconfidcratc rabida
‘ latrat in*
Se fX
vidia, Se afpcrnantcs aliqui accufandam aut fugiendam iftimantuni*
tatem quod Marculus
,
Donatus (j6) dicantur occifi & mortui. Quafi
&
omnino in vindit^am Dei nullus mereatur occidi. Nemo erat Ixdcndus
ab operariis unitatis, fed nec ab epifeopis mandata divina contemni
debuerant: quibus prscepeum cft: qture pacem ^ confequeris eam : Se
iyi.ji- 1. iterum $ quam bonum quam Jucundum habitare»jtatres in unum j 6; ite-
Mdrt.j.f, rum , felices pacifki , quia ipffiUi Dei vocabuntur. Hoc qui nec libenter
volebant audire, nec devote facere voluerunt j quidquid potuerunt pati:
n occidi malum cft ,
mali fui ipfi funt caufa.
VII. Sed arguendus (ut dicitis) vobis videtur efle Macarius, cum voluntate
Micatius
a Donati' Dei illimatis cum hoc facere non potuifte Habetis hujulmodi reos an .

(btum ca> tiquos: acculatc primo Moyfem, ipfum Icgiflatorcm; qui cum de Sina
lumniis
defendi-
monte defccnderct ,
prope necdum nropofitis * tabulis legis , in qui-
tur. bus feriptum erat , non accides i tria millia nominum uno momento juflic
Niim. if. occidi. Macarium differte paulifpcr, Phineem filium laccrdotis ,
quem
paulo ante memoravi, primo in judicium provocate: fi tamen invene-
ri ispnter Deum aliquem** judicem. Nam quod accufatis in perfona
ipfius,a Deo laudatum eft quod in zelo Dcifadhim eft. Supprimite in-

rARlANTES LECTIONES.
{
• Kahidt. ]
Hoc epichecum MS.
adjecimus ex S. G. Dei[
^ Cum voluntate
tnatis cumbocfjcere Ira inMS. P. S. In MS.S. G. ffiue voluntate Dei
icdimatii eum hocfeajje. In MS. S.T.yfw voluntate Det ajitmattsaumhoe facere ^:utfje.
primam leclioncm ut magis planam ficapcrrimpncculiroas. [*
^.Q.de£oftu, {^Aaquem.'^ laMS.S. G.4//rniflf.

ANNOTATIONES.
MAxeutus IT Donatus. verrinum, hoc cft, etdfcopum catb'*licum fe
DonacU’ ille e(I BjgAtcnfis , ut cz Auguftmo dil- non habere , fi*M UBc tfi Domtut Moremita <»jmt
ccfcell homil. it. in Joinnem s Eue Munuintit faagmntm txiftt D*ut iadU juduii. Hinc Donaii
f€tri ffocifHdttu tfi : tcce Doaaiui ifi & Marculi nomina traniliu tuiile vidtn'iir mter
pMfNM mjfm tfi. Aiebant Catholici ipfos fefe martyres catholicos i Donati quidem ad diem 1
prxcipito dcdiiie) quod incettum umen c(Tc fa> Martii ubi pafTus dicitur apuu Uliutdum *. D*-
tetur Augufltnus I. i. contr. litt. Pct.c. to. Idem uatHt Chdrtlmiim fuit V fuHtUtt & MuretlUuu
Hbro |. contra Ctefe. cap. 49. id atdAilm tjft TrAimoiSc Marculi ad diem a£. Novembris;
cenfett quia infolitum erae iitudfupplicii genus. nam de eo hxc habet matty rologtum U^rdi ; In
Marculi pafllo a quodam Dooatiano feripu pio> Nicomtdid ( pro NuMidii ) ktoa MorcuR fsardo*
tom»
diic analcA. Mabillonii 4* praenotatur 1 1 . fh & martjnt tju rem^ordms Coufiumh tyrmm ftr.
vel VI 1 1. Kalend. Decembris. Ibi Marculus pref- ftauiontt mdxttr.Ai Perta/w , *d txtrtnua» tth

byrer tanitlm dicitur non epifeopus : ibi ctiani ntfe freoMUSM eji. Conventunc nomen marty*
legitur judii Macarii quem Conftatu cum Paub impentoris ic genus moi tis > nomen ctlaia
ris •

in Africam miferat , vio^his peimb in potrelTione locinon multtkm diverfum. Conilam ibi ytao- T
Vegcfclx »in qua Macario * cum cpilcopis qui Dus dkicur , quoepichcio non potuit nid i Po-
bulLiit) Oonattanis» occurrit, funium ilibus ex* naiiftis infimari pius princeps, li» Romano nur-
fus cum fociis , inde per aliquas Numidix civi* tyrologio nomen Alueeuli mutatum in nomen
tares fub ar^ilBma militum cuftodia ufquc in ea* JUdrcm , Coufiamit in CtufioMu , & ab Ariania
flellum noTX Petrx pctdu^s, At undem clapib ro Maeananit de rupe ptxcipitatus dicitur» Ra*
quatriduo de petrx culmine i milite prxeipita- anus Mdteulum paritet inter martyces tecenret.
tus. In collatione Cattbagincnfi e. 1 1 ?. Dativus Haud dubt^ non is cft ^ Pooatuoo , dequta
epifeopus DonatiiUrura Novapetreoiis ait , ad* hic Optatus,

ccrua
 1;

De Schifmate Donatiftarum. Lib. III. 6

tcrim voces quas in Macarium di^at invidia. Recurrite * primo ad
Eliam prophetam qui in rivo Qfon , cum pareret voluntati Dei
,
quinquaginta & quadringentos occidit. Sed forte dicatis ,
illos merito
occifos, irtos indigne'. Nunquam fcquitur vindifta, nifi ejus anteccC
ferit cauCi. Vindicavit (ut diximus) Moyles, vindicavit Elias, vindicavit
Phinecs ;
& non vultis ut non vindicaverit Macarius. Nihil offenderant
qui occifi cfle dicuntur. Sit Macarius reus , in eo quod (olus nobis net
cientibus , Ccd vobis provocantibus fecit. Quare nobis fit invidia , cura
aliena funt fada; Sc in vobis eft caufa , quia propter vos , qui foris fui-
ftis, quamquam & nunc foris efle videamini , evenille dicitur non ;

propter nos ,
qui intus habitamus, & nunquam de radice receilimus.
Sed quia (upra memoratorum perionas per ordinem diximus , videamus
quare Moyles tria millia hominum juflit occidi ; quare Phinecs duo
& quare Elias quadringentos & quinquaginta: quare Macarius duos,
quorum nomina quotidie (ut fupra dixi) flabello invidis ventilatis. Con-
flat in eos vindicalfe , a quibus juflio divina contempta cfl. Nam, noa £W.io.
ubificits JatlftUe, Dei vox eft: &c,mn fteies idultcriimt ,c\\x(Acmpei
vox cfl : non fierifoibis idolis , idem Deus locutus cfl : & non facies fchif-
ma; &, 5 «iere fMtm (i confiqutris ttm , ejufdcm prsceptum eft. Tem‘- £/}).is-

poribus Moyli populus Ilfacl caput vituli coluit , quod illis lacrilcga
flamma conflavit , idcb tria millia hominum occidi meruerunt , quia
Dei vox videbatur efle contempta. Phinecs adulteros uno idu pcrcuf-
fit : laudari a Deo meruit quoniam divinorum prsceptorum* contdhjp-
:

tores occidit. Et quadringenti & quinquaginta quos Elias occidifle legi-

tur,idcb occill funt, quia contra juflionem Dei, per quod falfi vates erant.
Dei prscepta contcmpferant. Et illi , quorum nominibus Macariunt
criminatis, nec a falfis vatibus longe funt; quia vos Deus dixit futuros
quod proximo loco probaturi (Iimus;
elfc falfos vates, dum pacem &
noluerunt rcfpicerc , ne in uno cum fratribus habitarent , contra prs-
cepta &
contra voluntatem Dei pertinaciter obftiterunt. Ergo videtis a
Moyfe &
Phinee , &: Elia j
,
&
Macario , fimilia efle facta , quia ab om- %
nibus unius Dei praecepta lunt vindicata Sed video vos hoc loco tem-
pora feparantes, ut alia fuerint tempora ante Evangclium , alia poft
Evangclium: in quo poteftis dicere, quia Icriptum cfl, ut a Petro jam
gladius conderetur quo auriculam ictvi facerdotis abflulerat ,
quem * Mm. xs,
,

(ervum potuerat quafl devotus Petrus occidere fcd Chrift|js pati vene- :

rat, non defendi. Et fi cogitatum (uiim Petrus impleret , in paflione

Chrifti videretur fervus vindicari ,
non populus liberari ".

FjIRIANTES LECTIONES. ^
Quitsin Mstcunum dteiat tnvidij. RfCMr7ite,'\ In MSS.S. T. &P.S.
MdCJnam Miu tnvtdia tecurrit , &
: qux fcntcntia inanca eft.
[ ^ 0
Uum. ] Male m
MS.S.T- jhkm. [*ri« p.ireretvt/kntutt Det. ) In MS. S.G. am heri cum v$hnLae

Det. Jd9itndtyieo\ Dc*runc m MS. S. G. ] InMS.S.

untm, Pr/ecepiafuatvindiutaA\ii\r\}AS.%.G In MSS.S.T. 6c P. S.
pneefre (mnt vm ulU. [8
^em. fh MS. S.T. qurf. In cdins , //m. [ “ £//TcovtJtum
fkum Petrus tmpUfeS., inp,d./Jtune Chn^ videretur fervus vinduuri ^non populus ithrari.]
In MSS S T. S: P.S. £teo%iUfum fium Petrus mfUreirspsSuMQhnjh viJetufy&fer^
tittJ vtudicuri^nott populus liheraru
^
 ,

62 S. Optati Afri Milevitani Epifcopi >

VIII. NAM & Macaruis gladium a Pftro vagina conditum non eduxit.
Macarifi
non pofTi
Hoc probat Deus ,
dum ad vallem Sion loquitur dicens •vulntrati in te , :

dici pcrle* nun nutneuti gUdio: aut probate aliquem illo tempore gladio efle per-
cucorcm
cufliim : deinde ait; monui in te , non monui in bello. Quare debetis at-
Rcc cos
qui ab lU tendere,
ne temerarium fit, cos martyres appellare, qui Chrillianoruin
iu picxi
nullum lenierint b.llum. Non enim tale aliquid fa£lum aut auditum cll,
lunt mar-
lyics ap- quod in bello Clariltianorum dici aut lieri folitum elt: quod bellum per-
pellati , Iccutio dicitur, qui operata eft fub duabus beftiis exiliis quatuor,quas
uipoc^ pa>
<is ioimi-
Danicl de mari alcendcntcs afpexit. Prima fuit ut * leo hic erat perle- ;

coi. cutio fub Decio & Valeriano. Secunda , ut urfus alia perlecutio , quis ;

fuit fub Diocletiano & Maximiano quo tempore fuerunt & impii judi.
21 .
:
1.
ces, bellum chrilliano nomini inferentes : ex quibus in provincid Pro-
conlulari ( ante annos Icxaginta & quod excurrit^) fuerat Anulinus, in
Numidia Florus. Omnibus notum elf, quid eorum operata fit artificio-
la crudelitas : livicbat bellum Chriftianis indiftum j
in templis dimo-
niotum diabolus triumphabat ; immundis fumabant ari nidoribus ; Se
quia ad facrilegia vcnjrc non poterant, ubicumque thus ponere coge-
bantur. Omnis locus templum erat ad Iccius*. I nquinabantur prope
morientes fenes: ignorans polluebatur infantia ; a matribus parvuji “ por-

tabantur ad nefas; parentes incruenta' parricidia facere cogebantur;

alii cogebantur ^ templa Dei vivi lubvcncrc ;
alii Chrilfum negare; alii
leg«s divinas incendere ;
alti thura ponere. Horum aliquid a Macario
faftum elle , nec vos ipfi confingere poteritis. Sub perfccutore Floro
Chrilfiahi idolorum cogebantur ad templa : fub Macario pigri compcl.
lebantur ad 'bafilicam ; fub Floro dicebatur ,
ut negaremr Chrilfus &
idola rogarentur. Contra fub Macario commonebantur omnes , ut Deus
unus pariter in Ecclcfia ab omnibus rogaretur. Ergo cum videatis
Chrillianorum nullum ffiffe bellum. Se line bello aliquos mortuos elle
commemorat Deus, cum dicit ,
monui in te non monui in bello: Se
dubios martyres polTc eos elle , qui non fint vel ad Iaera lacrilega pro-
vocati, vel ad immunda incenia, vel ad negationem nominis Dei: Se
cum ad martyrium non fit tranfitus ,
nifi per confclfionem
,
quomodo
dicitis martyres qui non fuerunt confclibrcs , aut quis eorum negate
coadlus eft ,
& confelTus eft Chriftum > Si igitur nec martyrium , fine
Chrifti nominis confellione clTc poteft, & nemo confelTus eft, & in vin-
didfa prxcj^torum Dei fatftum eft quod fadhim elfe dicitis , & a nobis
,
faftum elTc aliquid non probatis , cum id quod faiftum eft , & Deus di-
xerit fic futurum efle , & ejus funt vindicata pricepta ; videte ne non

variantes lectiones.
['U/.] Dcell in MSS. S. T. & P. S. [^5rjit.^i«/rf^^W(/rxri(m>.]InMS.S.G.'
fnpe /epitugintn. Omms Ikms temfhm erst nd fcelu.'] In MSS. S.Th. 8t Ph.S.
Omnibw Utt! ttmpUm erjt uut fiel*!. [ ^ Parvuli. ] In MSS. S T. P. S. parvi Ultri. .

[
® Incruenta.
] InMS.S.T.rn.M/xi fed omnin6%crperim. Coaetantur. ] In MSS.
S.T.SlS.G.urgeianiur. [
£’X<.efv.] Hic ulquc ad illa verba, W-
tis , qux deerant in omnibus edicis , Se omida fuerant in MSS. S. T. Se P. S. &pplc-

vimus ex MS. S. G. qui genuina ede nemo poteft ambigere.

 , ;, ,

DeSchifmate Donatiflarum. Lib. III. 6 3

vanum, fcd etiam fupcrftitiofum fit fine bello mortuos ibi pone-
folutn
re ubi funt,
qui in Chriftum confclfi pro Dei nomine mori potuerunt
in qua pri-
aut cos martyres effe vultis j probate illos aniadc pacem,
fl

ma funt fundamenta martyrii; aut dilcxirte Deo placitam unitatem ; aut

habuifle cum fratribus charitatem. omnes Chriftianos fratres cflc Nam ^
libello probavimus, &in quarto proculdubib
probaturi fu-
& in primo
fratres agnofeere,
mus. Quos dicitis appellari martyres , noluerunt
*

nulbm habuerunt charitatem. Ncc dicatur ad excufationem , quia tra-

ditoribus communicare noluerunt ; cum manifrftiffime
probatum fit
quia
eofdcm ipfos filios friiffc traditorum. Nulla igitur eft excufatio ,
charitatem illos non habuifle manifcftilllme conflat , fine qua
nullum
ncc nominari poteft vel cfle martyriiwi ; fine e|ua maxima Sc
imperio-

fa virtus caret effeiau; fine qua mhil valet

omnium fcientia linguatum;
fine qua nihil poteft etiam locietas angelorum ,
apoftolo Paulo diccn-
ut transferant fe de Io- i.c.r.ij.i.
tc-.fihdtMn in me poteUtum imperandi montibus ,
cis inlaca, fi lorptar amnium gentium linguis ,
etiam angelorum , corpus

meum flammis tradam gf- charitatem in me non habeam , nihil/um : fed era
aramentum vods opus, ubi nullus occurrit au-
timiens ia deferto, ut pereat
ditus, Si tanta res , fi beatus Paulus, fi vas ele^honis ,
quamvis iri impe-
riosa virtute angelorum focictate, pronuntiat fe nihil cfle, nifi cha-
& *
led aliquid aliud
ritatem habuerit ; videte, an non dicantur martyres,
appellari mereantur qui duritatis defertores pro eadem delertione
,

pati aliquid potuerunt.

^

Gauo et totus orbis dc unitate catholica^, pnter partem Arricz , Procu-

in qua incendium dcfcintilla conflatum cll. Ab operariis un taiis que-

rimini nefeio qux c(lc commifla. ,
non Gal- Hoc non queritur Italia

lia, non Hil pania, non non Graecia, noncum

Pannonia, non Galatia,
tot provinciis luis Afia quia nihil illic fuerat cmendanduna ,
nullus illuc
:

mifliis cil: ( ut ita dixerim) (artor*; S: hic in Africa jamdudum populo in

unitate manente , vcftis fuerat fana j armula manu inimici dilcifla eft.
Pendebant quodammodo panni dc una vellis origine j & de una ra-
pars parti ante-
dice vcniclits, ab invicem divifi funt rami. Ut quid Ic
extollit 2 cum me-
ponit 2 uc quid fc fiiper alterum pannum alter pannus
*

pannus
liorem (e probare non poterit. Quid enim fi dicat contemptus
quid ce cantum extollis 2 in ove* pares crevimus: in manibus conheien-

tium fimul fuimus apud lotorcm , pariter mundati fumus inimicus

;
:

nos voluit ab invicem excidere adverfarius pulchritudinem noftram

vo-
;

luit deformare. In parte vcftis adhuc unum fumus ,

fcd in divcrla pen-

demus. Quod enim fciflum eft cx parte diviium eft, non cx toto : cum
,

VARIANTES lectiones.
'T dtatii dehfTf apPclUri. aAhmd,'[
f* Qaos Mcitif aPpeU.tri.] Iii MS. S.
‘ Ue tnTAt In MS. S. G.
Dedi m MSS. fcd ncccffAnum. [ ]
^ Jtali.t. 1 In MS. S G. pro habetur (?.///<./ •• utrumque repo uimus. [
J-tr-
[
(juid ft fari parti
tor. 1 Male in MS. S. G. f
^ ' mvicem divifi funt rami. *Vi
anupontt.^ Hxc(upplevimuscxM:>*S.G. [tjneve.'\ In MSS. Cc plerifquc cditii
; fed rcdius move. ..
*
 , ; ::

64 S Optati Afri Milevitani Epifcopi,

conrtct *merito, quia nobis & vobis ecclcfiaftica una cfl converfatios
& fi hominum
litigant mentes, non litigant (aeramenta. Denique po(i-
(umus & nos dicere, pares credidimus'', & uno figillo fignati fumus,
nec aliter baptizari quam vos Teftamentum divinum legimus pariter: :

unum Deum rogamus Oratio dominica apud nos & apud vos una eft
:

Icd fcifsi (ut fupra diximus )

parte ‘,paitibus hinc atque indd
penden-
tibus, fartura fuerat neceflaria. Et tamen hujus rei artifex aut operarius,
dum vult veftem in antiquam faciem revocare , vicina fila compungit.
Difplicct tibi fartor, qui icilTuram, dum fanat, vulnerat: ille tibi magisj
ddpliceat, qui fecit, ut ' (artor peccare potuilfet. Qux in vos ab opera-
riis unitatis dicitis e(Te commilfa j aut ad parentes veifros pertinent,
quorum causa fada funt ;
aut ex ^oluntate Dei defeendunt. Nos autem'
mde alieni fumus.
‘ ° «luamvis afpcra , tamen (ut diximus® ) cum voluntate Dei
Q* at
pc ^5 io’ videntur e(Tc commilfa. Legimus enim in Ezechiele propheta parietem
,

ft«°6aa
comminatus cll tempeftatem, pluviam lapides &
fune *fa-
petrobolos , & accufationes Erant (inquit tates qui 4cdifia»t rm-
:

aa ciTc M no/um parietem , dicentes , pax ,pax : (p) pax f Recordamini quomo- M ,

luntaK^
jamdudum matris Ecclcfii membra ab invicem dilfrafla
qui ca pet funt. Non cnim unamquamque domum (cmcl (educere potuiftis. Aut
^ rcficdit maritus : aut parentes fcdudH funt, & filii fequi
proplictii noluerunt: aut (letit frater, forore migrante: perfuafionibus veflris di-
*’ * nomina pietatis : & non potuiftis pratermitterc
4“°'^ legitimum ell.Utique dixiftis , pax vohi/cum cum Deus contra,
.

10 . pax , ubi pax i hoc cll dicae quid (alutas, de quo non habes? quid
nominas, quod exterminafti? (alutas de pace, qui non amas pacem*;.
Hi iJificant ruinofum parietem , domus Dei una elh Qui fo.
(inquit
)

ras exeuntes partem facere voluemnt parietem fecerunt non domum

, ,

quia non eft alter Deus, qui alteram domum inhabitet. Ideo parietem
fecilTc dicuntur falfi vates ,
in quo fi janua fuerit collocata quicumque
,
intraverit, foris eft. Nec lapidem habere angularem unus paries poteft,
qui lapis eft Chri Ilus, duos in fc (ufeipiens populos unum degentibus
, ;

alterum de Judiis qui nodo pacis jungit utrumque parietem. Nam

:

quot commoda habet domus , tot incommoda paries : domus inclula.

cuftodit, tempeftatem r«undit‘, pluviam diffundit, latronem autferam
bclliam^non admittit: fic & Ecclefia catholica omnes filios pacis gre-

rARIANTZS LECTIONES.
Citm nvflet.} Dcfunt lia:c verba in MSS. S. G. Credi dimut.] In MS.S.T.
credimt!. /?;^a(«»yWpra dixirntu) parte.] Ita inMSS.S.T. At in MS.S.G. hzc
habentur fed fn]fiira[ai fitfri diximus)
: faild. Utrique eadem fubell notio. [* Ma.
eri.
] Hxc vox dedi mMSS.S.T.icP.S.' pXlr.] In MS. S. G. «fc [‘Aurem.]
In MS.S.T. /ajwv. [rvtsisxtsfsue. In MS.S.T. ue dixi. ^ui nasiasssarpaam.]
]
Hxc lupplevimus ex MS. S. G. qux delunt in aliis MSS. [ ' Tempeflatem retundit.]
Htenon habentur in MS.S.T. [‘Feram heptam.] In MSS.S.T.&P.S.necnonin
editis habetur, aut furem a»r^r/iam; icd fupeilluum illud, ciira latronis jam memi-
ncrir.
 De SchifmateDonatiftarum. Lib. III. 6 5
mio & finu fuo complcflinir contra paries tjui cft atdificatus ruinofiis,
;
,

ncc lapidem angularem fullinct ,

Se januam fine causa habet, nec in-
clulacuftodit; pluvia udatur, tcmpeftatibus carditur: ncc poteft arcere
latronem , nec venientem prohibet feritatem Paries de domo cft fed
domus non cft; & pars vcftra quafi ecclcfia cft, (cd catholica non cft.
Et detlbint (inquit) eum , hoc cft , quod vos Iblos fancVos iftimatis.
Querimini vos (ine nobis aliqua efle paflbs ; ergo conftat vos (blos ali-
qua paftbs. Quia aliud cft tempus pacis , aliud tempus pcrlccutionis fi ;

perfecuiioncm nutatis , dicite , quid vobifcum pafli fint univerfai pro.

vincii ,
in quibus Ecclcfia catholica eft conftituta J fed quia vindiifta
fuit, non pcrlecutio ,
folus paries paflus cft, cui Deus interminatus cft
tcmpeftatcm, pluviam, &pctrobolos accufationes. Sic enim locutus &
cft;quid aidificaftis ruinam! quid dcalbaftis! quid liniftis ! hoc contra
voluntatem meam eft, dicit Dominus. Difplicent vobis tempora nefeio
cujus Leontii ,
Urlacii , Macarii , S; citerorum i^iendatc voluntatem :

Dei, fi poteftis,qui dixit : ro»tm^4Wrtf»i exmgam cum iri mei-, g^im-

mithim tempeftMm nimium , (i plurvijm , dilmta g} Upides pttroboios

, ^
ti percutium ptrietem rmnojum , g) dijjhhtmur compagines ejus. Sed ne
quis veftrum dicat, fi unitas bonum cft, quare toties fafla durarp non
potuit! Ideo, quia fic res ipfaa Deo cft ordinata qui comminatus cft
,
tcmpeftatcm, pluviam ,
lapides & accufiitiones & : illa: quatuorres non
poterant uno tem[>orc ptimb tempcftas fub Urfacio ' j agita-
fieri. Fuit
tus cft paries , fed non cecidit ,
ut haberet pluvia , ubi operaretur. Secuta
cft pluvia fub Gregorio'; udatus cft paries, fed non maduit, ut habe-
rent lapides, ubi operarentur. Poft pluviam fecuti funt lapides (iib ope-
fed de fundamentis fuis fe iterum
rariis unitatis'; di/pcrliis eft paries
,

reparavit. Jam tria peraffa funt; debentur vobis accufationes , fed quo-
modo &
quando, novit ille, cui placuit de vobis ifta nuntiare.
Et ne aliquis de hoc intcllciftu dubitaret, Deus addidit, dicens!
Donacf-
non funt qua dico de luto , aut de latere , aut de pariete , fid de falfis pro-
ftas fcdu-»
phetit , qui feducunt mpulnm meum. Hoc verbum feducunt videte cui ^ores edi
, ,

parti competat. Nobilcum erant omnes , nobis ablentibus irruiftis fid ;

odeadfc:
tur.
ut haberetis quos habere defideraftis , non potuiftis nifi fiduccre & :
'
qui fint verba fidudhonis vcftra: , omnibus notum cft. Veftrum cft di-
cere, «attendite poft vos» : veftrum eft dicere, «redimite animas vc-
ftras» rvcfttumeft dicere hominibus fidelibus & clericis, «cftoteChri-
ftiani». Sed cum dicitis, « attendite poft vos» ,
contra Evangclium fa-
citis ubi diiftum eft ; nemo tenens manicam aratri, poft fi attendens intra-
,
Lae.f.txl
,
bit regna calonem. Et vultis feire quid meruit qui poft fi attendit
,

& qui ante fi ! recordamini Sodomorum fugitivos Loth uxorem , & Ceth tfi.

r AH t A NT £ S LECTIONES.
Feritatem.’\ In MSS. S. T. & Ph. S.fnrem. Pariti de dorm In MS.S. G.
'pariti res de domt eji. [
«J Hxc rria ffb Vrfaat , fub Grrierte^fub Operariis ani fatis
,

non habentur niH in MS.S. G. [* /mi/tis.] In MS.S. G.trap/jfii. Ftqaajini

verbaffdutUtntiveJira. ] In MS. S. G.dJ*fua funt fedaWonts vejhaa
R
 : : : ,

66 S. Optati Afri Milevitani Epifcopi

ejus*: qui poft fe anendens ,
in ftatuam (alis mutata c(l ;
qui ante Ce •
pro(pcxit,cvafit. Quid elVergo quod dicitis, •attendite poft vos’» nam
& cum dicitis, «redimite animas vcftras» unde illas emiftis , ut ven-
:

daiis» Qms eft ille nefeio quis angelus'’, qui nundinas facit animarum , •

quas ante ejus adventum diabolus polTidebat > has (anguine fuo Chri-
(tus Salvator nofter redemit, Apoftolo dicente: empti enim eHu ptetio
mtpno. Conftat enim (anguine Chrifti omnes redemptos. Chriftus non
vendidit quos redemit. Anima; em^ti
a Chrifto non potuerunt vendi
Aut quomodo poteft una
Ut poflint, (icut vultis, a vobis iterum redimi.
anima duos dominos habere numquid eft alter redemptor J qui
} aut
propheti nuntiaverunt alterum ede venturum ( quis Gabriel iterum ad ''

alteram Mariam locutus eft > qua: virgo iterum peperit i quis virtutes no-
vas aut alteras fecit i Si nullus eft prxter unum qui redemit animas om-
,

nium credentium, quid eft quod dicitis, «redimite animas veftras» }

Jam quale eftjiquod hominibus chriftianis etiam clericis dicitis,

illud
«cftote chriftiani» ’ &
cum miraculo ' quodam unicuique audetis di-
cere ,
Caia Scia ( 57 ) , adhuc paganus es , aut pagana. Eum
Ca'i Sei ,
'

qui ad Deum
converfum clTe profefTuseft, paganum vocas: cum qui
(c
vel a nubis vel a vobis, non in nomine noftro nec veftro , (ed in nomine
Chrifti tiniftus eft,paganum vocas ( (iint enim qui & a vobis baptizari :

funt, & ad noftram communionem poftea tranfterunt * ) Paganum vocas .

eum, qui Deum patrem per Filium ejus ante aram rogaverit*. Quicum-
que enim crediderit , in nomine Patris & Filii & Spiritus (andli credidit:
& tu cum paganum vocas poft profellioncan fidei. Si aliquis Chriibanus

( quod abfit ) deliquerit ‘, peccator dici poteft ; paganus iterum efle non
poteft. Sed ha;c omnia vultis nullius clTe momenti. Ac fi tibi ipfi con-
(enlerit quem (educis , unus con(enfus & manus tuz porrc£Ho , & pauca
,
verba , jam tibi Chriftianum faciunt de Chriftiano & ille vobis vide-, •,

VARIANTES LECTIONES.
Vxerem erus. ] ]n MS, S.G.iiditat Qttiiep tlUnefdo^isxn.

]
InMSS. S. T. Sc P. S. Q»u e/ neJae^Mtjn^eliis. InMS.S.G. QmiiefiilUan*
vUi utrumque nos juneendum cile duximus. [ • Vendi, ] In MS. S. G. dejhraht.
{* Ventnnm.] In MS. S. G. [* Miracml».] InMSS.S.T. ScP.S. ndnura~
aU. [*Cni Sei. CniaSein.] In tribus MSS.GntJei,GJtj/ei.e.
tmmenem fe^ei tronjieruni.] InMS.S.G. ncammnnietu lupriminime rece/iennt ^ ite

iffes fednus puptnos vecas. Qui Bemm fatrem ftr Etliumtpii ante a/um /v^uverit.]
Hax dcfiintinMS. S. G. In MSTS. pro «ra», irrcpfic. [‘5ia/iy«iC<6rr-
fiUnus{<juoddbft) deUquerit.'\ln MS. S. T.^dhqtid Chripamu {queduifit) unuj^f.
que deltqtetit,

ANNOTATIONES.
f)7) CAt SiI,CaIA Sil a. Nomi- ewfuk tmmn tue , eP» ehrifiieum ad qux cnm
ha funt hxc vulotia , quibus genctailm hic St Optato patilercxclamat :im^nlemruhem ,eum
ille delignaiut. Unde St Tettullunus in apoto. thripium edatur ePe ehripiuum ! quid uliud didntr^
Bctico rommtinorat vulgare illud de Chiilluno : uip lupu 11 edripiuuum aut ut habtt tdttio po-
fuuui uir Cuiut Stim. Similem Dotiaiiftarum ad lifcma quid uliud dmiur mft miun fi dnifiieu.
,
Catholicos allocutionem tefeti S. Aug. 1. s. de flMaa.
bapt. c. 7 ktmt
, bfwte ifiei
fi tmijfilt trudilir ,
 ,

De Schifmate DonatiOarum. Lib. III. 67

tur Chrilliaiius, qui quod non quem fides adduxerit*
vultis fecerit,
ET fi ledutaioni veliri paulo tardius fiicric accommodatus aiTcnfiis X 1 1.
etiam illa vobis argumenta non defunt quibus quafi facild etiam no’ >’
:
lentibus, quod vultis, (uaderc ^flitis dum
dicitis, diAum :
erfe ex ori
eorum, qui jamdudum m veftro collegio fuerant: -quod
qui guftaret
aut acciperet de (acrificio adventantis unitatis',
de facro guftare vide-
retur «. Non negamus ab alKjuibus e(Tc hic dida quos conflat
, poflei
tota lecuritate feciue
, unde paulo ante populos deterrebant fed alia •

ratio exegit has voces, alia invitavit in

faiflum. ut hic dicerent Nam
qui feruntur ifla dixifle opinio falfa, eorum
, aures omnium popu- &
lorum compleverat*. Dicebatur enim illo tempore
Macarium, qui intereflent lacrificio, ut cum altaria
venturos Paulum &
Iblemniter apta.
ponerent (3* )
.
quam primo in altare
& Iic ucriheium o^Fc^^etu^. Hoc cum acciperent aures percufli
s

fune
& animi & uniufcujufquc lingua in hic verba commota efl,
,
ut omnis
,

qui hic audierat, diceret': «qui indeguflat,

de lacroguflat» & re- :
cte erat fi talem Emiam firtiilis
, veritas fcquerctur. At ubi ven-
tum cft a lupradiilis , nihil tale vifum eft ex eo quod '

, fuerat paulo an-

te tama mentita nihil viderunt oculi chrifliani quod
:
horrerent : nihil
probavit afpedus ex iis, quibus perturbatus erat auditus. Vifa efl puri-
tas, & ritu (olito folemnis confuetudo perfpedacfl: ‘
: cum viderent di-
vinis (acrificiis nec mutatum quidquam
,
,
nec additum , nec ablatum.
Pax a Deo commendata, volentibus placuit quare nullus
:
eorum debet ar-
gui, qui de collegio veflroad pacem tranfitum
fecit qui fiierant finiflra'
:
opinione turbati, fimplici ac pura veritate firmati
funt. Nec dicatur de’
PARIANTES LECTIONES.
nit! tinxerit. ] H!c
r finitur liber tertius in MS. S. G. & qu* fequuntur ha-
bentur hbro ftptimo. In &
MSS S.T. P. S. fcqucntia ufque ad ^
xnu Mx , habentur hic, &
repetuntur hbro reprimo fed pertinent
ad hunccc librum , funtque eiufdcm amimenti ac pbecedcntia
,

quibus conncefun-
tur quamquim extene etiam libro 7. in MS.Colbertino.
, ,a ,
[ ,
in MS. C. SC in MS. S.T. Iib.7. (St in MS. S. G.
Hic m MS. Sfr. flalt
iaed«K ,^M,i,, fxaU [‘ Mvcnt.mis mniuti,.] In MS. C. xdvrnume imxte.
>n MS. S. G. m MS. S. T. lib.
7. U inMS. P. S. In MS. C. & S T
l f^'S" ]
«‘X/ t C.mflnerxt. ] Ita in MSS.S.G. «tC. In MSsi
'
e n’e'“
ltiinMSS,C.S.T.lib.7.(StS.G. InMS.S,T.
hiJ v ^

J l'imMSS.C.S.T.IJj.7.&S.G.lnMS.S.T.
M
ri xw ; 1 'iVi ^ ^
Delevimus pamwlam d-, qui eft m MSS. S.
In MS. C. Qm Mcmt.
T. 8t P. a non autem in
L « 1

na
fl-fj?. nf-
[\S,mfir..]
(‘
‘fi. ] In MS. S. T. Iib. 7. & P, S. «rtf-
ItimMSS.C.&S.G.InMS.S.T.hIc«/;,?a,:i hb. J*
p4rm,&icdcQaminMS. 1 I*
P.S.

ANNO TA TIONES.
( PROUMltNT Illi IMAOI- t horrorem lacrontm <}n* celebrabantur i Cu
H*M Imper-totis fcilicit. impeiatorcsNam choicis incuterent, fingebant effigiem impm»
pagani imagines icu (latiui fuas in prorincias & toris Conflantis lo cotum altaribus poni coorue*
civitatesminete confuevetant, quas populi reli- vifle diiro lacrifictum ctlcbraretut quo nibl|
giosi excipiebant ic colebam. At chrilliani im- ,
oiiioflasapudChriAianos excogitati potctai-
peratores motem hunc (uftulctunt. Donanilz

Rij
 68 S. Optati Afri Milevitani Epifcopi,
amaro feciffe dulcc, aut de dulci amarum. Amaritudo, qux dc faldtacc

videbatur fuifle nuntiata, in finu opinionis refedit ac remanfit*: veri-

tas pcrfpeda oculis, dulcedinem fuam in fc habens , a falfar
opinionis

fygo ncc dc amaro fadum cft dulce , ncc dc dulci

limitibus feparata eft,
amarum ^ quia aliud extra ell quod cll viium , longe fuerat quod
& & &
^ videbatur auditum ^ Quare vides te fine causa fecifTc convitium , fin-
gens pro arbitrio quod voluifti ,
ut Mac^rium & Taurinum lacerares.

Perdidifti quod fapiens videris ,

dum fenilis tuos invidia depravavit , &c
* claufit
jntcUigcndi tibi aditus

* 4 ^ V A^l ANT BS LZCTION

'
[• Refidit ac remanjit. ] IcA in MSS.C. S.G.S.T. &
P. S. lib. 7 . Acin MSS. S. T,
6C P. S. hiC, fed duh aut feduHa remanfa. [
»*
]
Hic finitur liber tertius in MSS.
, S.T.&P.S. Qua:fequebanturincdiris,5r</*rrf<i//i»/d4n/tf<i>f?4rriru»»«/,e<Vquj;
clauduntur hii verbis mfintm non fotejiit damnart judicium , habentur lib. 7 in om-
,
.

nibus MSS. quia tamen ad argumentum hujus libri tertii pertinent, funtque
ejus ve.*

iut appendix, hic in editis adjeda funt attamen non vidcnmr

:
ad hunc librum per-
tinere :cau(amcnimMacarii alio modo tradat audor acinprxcedentibus ,&novam
retundit Donatiftarum rationem , fiipponens Macarium quem hoc in libro j.
excufa-

ratnon cfle innocentem. Qu.irc MSS. audoritatem Iccuti, ablegavimus hxc ad li-
,

brum feptimum, qui continet hujufmodiaddicamenta. Ac hic addidimus conclufio-

nem hujus Ubri qu* i loco liio avulfa extabae in fine libri quarti in MSS. S. G. fiC
VS. Quare vides ^(^c. [ ' ] In MS. S G.
[* J In MSS. ad finem
Aibri tertii pro more habetur , £xfitatUber tergus ,
&in MS. S. G, additur
Citati,

t I B E R'

f
\

j
 Ds Schifmate Donatiftarum. Lib. IV' 69

00 QQ 05 QS QD S3 QS 9D ® 88 9Q (9 89^ 6& ® ® iS

S OPTATI AFRI
MILEVITANI EPISCOPI.
<Vg

SCHISMATE DONATISTARV M,
^ DV E R S V S PA RM E N.IANVM,
LIBER Q^U ARTUS
IN hoc quarto velumine indicio Dei ofienduntur qui fmt hoc tempore
peccatores,- quia Deus per Jererniam prophetam Judais irafcitur
non Chrijlianis quia Idola funt lacus detriti , non Macariut
aut Taurmus , ficuti Parmeniano vifum ejt.

\ Tc nobis frater Parmeniane de petito milite fruftra calum-

,
‘

/^niamfadlam effe, aperte diluciddque monftratum eft. Etiam il.

, t.

Argu-'
mentum
lud dilce, quod dixilH de oleo & (acrificio peccatoris ad vos potius hujus li>
,
pertinere: non enim ille debet elFe peccator, quem vos volueritis. Nam bn*

& nos vellram prafumptionem poiTumus imitari

,
dicere , vos elTc &
peccatores. Sed facellat ex utraque parte prifumptio': nullus noftrum
humano judicio alterum damnet. Dei eft, nofle reum, illius ‘ ferre fen-
tentiam. Taceamus omnes homines : Iblus Deus indicet peccatorem ,
CUJUS facrificium fit canina vidima ,
& cujus oleum ungi defideranti
ingerat metum
Hojos rei apertiflimam veritatem, Parmeniane frater, agnofee. Si II.
tamen hoc nomen fraternitatis frequenter a me diclum libenter audi- Donati*
, Aas elTe
re dignaris: fac, ut tibi fit faftidiolum -, tamen nobis eft ncceflarium, (racresCa*
ne forte juxta probationem ' hujus nominis ,
tacendo rei efle videamur.
iholico*
ruiQ.
Si enim tu non vis efle frater, ego efle incipio impius fi dc nomine
,

VARIANTES LECTIONE St

[• TTfihi! fratrr.^ In MS.S.T. Crjter tuhk. [t>

F^affat fjt ntraque parte fr^erums*
Ih. ] Hunc locum rcltniimus ex MS. S. G. InMSS.S.T &
P.S. necnon in editis per.
fcrim omnino, /ad te ex mira fiie pane, [t I/tme.] InMS.S.G./milidiejf.
[‘C*-
jas tUummnfi defiderann im^atmeimm. ]
In MS. S. G. emjtu eUmm vidtaimrejfe tiiaem-
etum, [
‘ Pnbattenem. ] In MS. S. G. tet prapattaneu

s
 ,:

70 S. Optati Afri Milevjtani Epifeopi,

AfdUch.
ifto tacuero. Eftis enim fratres noftri & nos veftri proplieta dicente
,
,
1. io> tionnt vus unus Deus creajnt , unus pater genuit > non enim poteiUs non
P/. cifc fratres, cum omnibus diiiVum fit, Oii eflu, (g>- filii tlttjfmi t,mnes>
Et nos & vos qui priceptum unum accepimus , in quo diflum cft : ne
9. •vocetis yohis quemquam patrem in terris , quia unus efi pater 'vefter in caelit.

Salvator nolfet Cliriftus lolus natus ell Filius Dei : (ed & nos & vos
fiiii Del uno modo fadi fumus, ficut in Evanpclio feriptum venit
Filius Dei ,•
quotquot tum receperunt , dedit eis potejiatem , ut filii Dei fierent
qui credunt in nomine tjus. Nos & faffi (iimus & dicimur : vos & fiuSH effis
& non dicimini, quia pacifici cfle non vultis, nec audire ipliim Filium
Jifdtth.
Dei dicentem felices pacifici , quia ipfi filii •Dei vocabuntur. Chriftus ve-
W
»>•
5.

»•
:

niens , Deum & liomincm revocavit in pacem , ti fecit ambos unum , tot-
iens medium/epem parietis. Vos nobifcum , id elf , cum fratribus , pacem
habere non vultis. Ncn enim potelfis non effe fratres, quos liidcm la-
cramentorum vifceribus una mater Ecclcfia genuit, quos eodem modo
adoptivos filios Deus paterexcepit. Unde hujus temporis praifciusCliri-
ilus quia futurum erat ut a nobis hodie difeordaretis , talia dedit orandi
,

mandata , ut vel in oratione mutas remaneret , ut preces jungerent quos

,
diferepatura- fuerant partes". Oramus pro vobis, quia volumus; & vos
pro nobis ,
& cum non vultis: aut dicat unufquiiquc vcflrum ; pater
meus qui in ccclis es, & panem meum quotidianum da mihi hodie, &
dimitte mihi peccata ,
quomodo & ego debitori mcO. Igitur fi qui man-
data liinr, mutari non poliunt ; videtis nos non in totum ab invicem eflc
feparatos ,
dum & nos pro vobis oramus, volentes; fie vos pro nobis
oratis ,
etfi nolentes. Vides ,
fratcT Parmenian. , landi germanitatis J
vincula inter nos 6e vos, in totum rumpi non [xille.

m. *J A M peccator quirendus cft ,

cujus potuit vel oleum timeri ,
vel fa*
Donati- humana fufpicio; utriuique partis ptiliimptio
crificium repudiari. Ccllct
ftas pecca*
rorei efle. fileat quis fit peccator lolus indicet Deus. Legimus in XLix. pfalmo
;

fub fecundo diapfalmate , Spiritum lancEum dixillc : peccatori autem dixit

Deus. Floe loco advertenda dl tota mentis intentio, videndum quis & ,

fit peccator. Si enim poft quod Icftum eft, peccatori autem dixit Deus e
verba hujulmodi lequercntur, & diceret: tulilli arma ,
procelTilfi ca-
ftris ,
ftctifti contra noftes in acie : timendum erat militi quia potuit
^
iplc videri peccator. Aut fi diceret : comparafti merces ,
peregrinatus
es, egifti nundinas, lucri causa quod emeras vendidifti timendum erat :

negociatori
,
quia potuit iplc videri peccator. Aut C diceret fabricafti :

navem, ftruxilh funibus, ornafti velis, opportunos ut navigares captalH

ventos timendum erat nauii, quia potuit ipfe videri peccator. Aut
:

poft quod Ictlum cft , peccatori autem dixit Deus : fi lequercntur hic
verba ; diffenfio & fchilma tibi difplicuit ,
concordafti cum fratre tuo
& cum una Ecclefiaqui eft in toto orbe terrarum,communicaftifcp-

yjtRl ANTES LECTIONES.

Di/crr^attirn fiterani partef. ] !n MS. S.G. difereturi fuerant farietes. Sane/u
germanitaUi.] In MSS. S.T.SCP.S, necnon in editis, yaaffa geniM.- miniis benF.
 : 1

De Schifmate Donatiftarum. Lib. IV. 7

rem Ecclcdis & memoriis Apoftolorufti, amplexus es unitatem: fi hic
Tubicquens Ict5bio contineret, nobis timendum erat ,
nos e fle potuimus
peccatores. Cum autem dicit Deus: adqHul exj>ottu /ufiitias meoi yti af V0-K.
Jumistefiumetitfim%cum perostuum ^ tu autem contempjijh di/cipHnam^ ah' ^
jedfii /ermonts meos retro : fidens adversum fratrem tuum , detrahi has ,
adiferfusfiltum matru tuaponehiU fiandalum. ytdehas fitrem^f^ currebas cum
eoy (^cum adulteris portionem tuam ponehas. Hic ad vos diila lunc om-
nia. Excufate vos ab his omnibus, fi poteflis.
A enim contempta cfl difciplina ut quid recitas tcftamentum,
vob:s :
Donati-
IV.

qui tellamento non lervis,inquode(cripta efldilciplina,quam firvare ilar difci-

non vultis? non enim poccihs dicere, vos eam firvare* ^ contra 'quam plinxco-
(cmpeo-
militatis. Deus dicit: quare pacem ^ cjnfiquerU eam ; tu repuiiiaih pa- ^ rc«.

cem: non cft contemnere dilciplinam?JnEvangclioIcgiiur:y>i<xi'/»;;- n 'S'

Lac.i.i^
mhus in terra bona voluntatis: tu nec voluntatem bonam vi' habeie nec
pacem non efl contemnere dilciplinam ? Item in plalmo cxxx it. Ic-
:

eitur: ecce quum hunum efl

^
jucundum y bahttare*in unum: in unum ha-
bitare cum fratribus non vis: non dt contemnere diicipHnimjChtillus
dicit in Evangelio: qui fimet lotus efl , non habet necejjitatem iterum /4-
rebaptizando iterum lavas: non cll contemnere difcipliiiam?
Deus dicit : ne tcugeritts Chnflos meoSy neque in prophetas meos manum mi. ff. 104 .
» -
feritis: vos tot laccrdoccs Dci honoribus cxpoliaflis: non dl contemnere 5

dilciplinam? Chriftus dicit; inde fiio quia dt/cipud mei eHis , fi vos invi. 15 .

eem diligatis ncc ap: dlolos imi- M*

odio nos habetis , fratres utique veifros ;

tari voluirtis , a quibus etiam negator diledtus ell Petrus : non efl con-
temnere difciplinam? exponis juiliticaiioncs Dei, afllimis teflamen- &
tum ejus per os tuum tellamcntum recitas, & icftamcnto non fervis,
:

in quo dderipta dt dilciplina quomodo dicis : quire pacem , cum non :

V.
Donari-'
habeas paeem. ilz Calum-

Electi dtis, qui fedentes populum docearis (

1
), & detrahitis no- niatores «
detrado-

VARIANTES t EC T l O N p S, res
daiomm
, l'can«

aui^rcs.
[•S/rvrfV.] \nMSS.$.T. Sc,V.S.flrvafle, Nonefl.'\ In MS.S. G. ntique bee
ejt: Sc Ita deinceps.
%
A M 0 r j T I O N E S,

(t)ELtcti ISTIS q^ui sioasTis trmfmarinu , n»n ptium mnifiiiet fidemts ttqmtntar
roPULUM DoccATii. Nam uc aitrm*- . ad ptptJtun , Jtd ipfi ttiam p»pml» fe iUia juljacent.
OptaMS , ffkimt in Eccitpn ntn hnbn /tJtmdt Alius cigbmos erat quatumdam Ctliem ecete/ia-
Ikriitim. Hocfolisant ftbus<^ipo(xjliimtioce- lum tiarfmarinarum. aluit Alticananim : in il-
banc erat conceifiim in cccleliis Airicanit , m non folilm amiftices loquemes fedebint , fcd
lis

rxtctOptmimdocec Auguilinus I. p. homil. & auditores t in his vttb i conui foli amillitcs
om. a£. tra^ 19. S( 1 1 1. in luannctn , in cx fedcbimcum p ipulum alloquebamur » populus
pof. pf. 1 47. alibi palGm. Nihilominiii alii vcib ftans audiebat* Attamen S. Ai-guAinus ho*
confuctudo obtinebat i quibufJam ttanlinati-
> mil. li. fupra laudari, teU^tur : fe
ia pntiata e»,
nis cccl.Itis , ur difeimus cx eodem AuguiUno I. rmm qm aut pedibm d»lebanr , mu aliqua e»rp«'u ia-
de caicch. TU lib is c. tj.ubt confuin iite^ui do- aqnaliiau Uka^kant emfilittm dtd-ffi (T qktdaa^
,

cent alios, ut ea fncotf m»d^ fappTKajfe ^ w qnand» am pajfttntt pr»Uxa

rant , ,
inq>itt > dtikitAiitnt melmt MI certa Aiqna ItOUaei kn^itni lettba/itnr , qm
Juu uhi dtcenitr fieri ^etefi , ns n principi» ftittns flare n»m peteraat, hnmiluer 6* cum filentufedtmet
Mitdiat , Un^equt etPjMltm ia quadam taUfiu attauie lutrikm aadirtnt qua le^ebaniar.

s ij
 , ,

72 S. Optati Afri Milevitani Epifcopi

bis ,
utique fratribus vcllris. Quoftiam ( ficut fupra dixi ) una nos mater

Ecclcfia genuit ,
unus nos Deus pater excepit ^ tamen Icandala con. &
tra nos ponitis ,
mandando Tingulis, ne nos falutent ne a nobis digna- :

tionem accipiant ( t ) .
Confiderate verba luperbite vcftri : confiderate
tradfatus : confiderate mandata : aftus quoque vcftros revolvite*. Nullus
vcftrum eft
,
qui non convitia nolfra iuis traiSatibus milceat :
qui non
aliud initiet ,
aliud explicet. Lcdfiones dominicas incipitis, & tradfatus
veifros ad noftras injurias explicatis: profertis Evangelium, & facitis
abfenti fratri convitium auditorum animis infunditis ° odia , inimicitias
:

docendo fuadetis hic omnia dicendo , contra nos frandala ponitis.

:

unicuique veftrilm di(5him crtt fidens adversus fratrem tuum detra-

hebas , ffr adventis fiUrnn matris tua ponebas fiandalum. Dum peccatorem
arguit, & fedentem increpat peus , fpeciahter ad vos didfum clTe con-
flat , non ad populum qui in Ecclcfli non habet fedendi licentiam. Vi -
,
des ergo proculdubib vobis imputari debere cum dicit Deus ; fidens ad.
versus filium matris tua', ponebasfiandala. U nam matrem nos habere jam
toties comprobavi: ncc vos negare poteftis , qui contra nos Icandala po-
nuis , dum aliqui vcftrum & non intclicdfas proferunt lodfiones ut au- :

ferant etiam illud, quod inter omnes folct clTe commune, falutationis
videheet officium. Nam &
vos ipfi aliqui in perfundforia falutationc
ofrula denegatis folita : &
docentur multi , ne ave dicant cuiquam no-
ftrdm ; & videntur (ibi hoc de ledfione, Icd non intellccfa , mandari,
S' ignorantes de quibus Apoftolus hoc dixerit: eum his nec cibum capete:
ave illi ne dixeritis : firpit entm eorum firmovelut cancer. Dixit hoc de hi-
1 . reticis quorum coeperat illis temporibus vitiola efle doArina qui 1'ubtili
, :

fedudione verborum, morbis obicurelcrpcntibus corrumperent fidei la-

nitatem ut Marcion, qui ex epilcopo apoftata fidus , inducebat duos
;

Deos & duos Chriftos ; ut Praxeas ' , qui argumentabatur Patrem paffiim
efle,non Filium; ut Valentinus, qui conabatur carnem Chriftofubdu-
ccrc. Horum eft fermo, qui liabuit cancer ' ad fidei membra vexanda.

PARIANTES LECTIONES.
[
XfWv/rr.]
* in MSS. Hk &
in editis habentur h.rc verba Jnvemetii elem ve. :

Jham iimmjfi, am tn,abjri fcd non fuo loco: ncc enim cohirent cum pixcedenti-
bus &
requentibus , nfquc omilTis feries orationis optimb fc habet. [* Infinditii.^
InMSS,S.T.ficP.S./if^//«. [* Traxeai.] In MSS. omnibus 8c in editishlc habe-
tur Ebuu pro Sed erroris illius, Patrem pallum elTe , auiflor fuit Praxeas
Pr.ixta.
non Eihfl. Praxeas etiam nominatur ab Optato I. i.Et 1.^. in MSS.S.T.&P. S. pro
Ehtone legitur Praxeas ; apud Praxeam PatnpaJ^anum , ^ui ex este pilium ruaat, ^
Pairem pjffum efiecentnutit. Ex his rellttuimus Praxeam pro ebiene, quamquam hoc
loco M
SS. codicum au^ritate defbruti. Fortb in his omiila eil una aut altera linea
& legendum , ut Ebieu Mi Chn/hrm dicebat tffe merum homiueia: ut Praxeas rfui ar.
yimentabatur Patrem paffum e(fe. [* Qui habuit eaucer. ] In MS. S. G. quem habuit
cancer. In editis, qui habuit casurum.

ANNO TATI O N E S.

(i) DioHATiomu Acciri i-j ISymm. I. >.ep. ff.fedSdl mitfmtrdiu!& A-

> A M T, Dignaxio hic humaaitacu oiBcnni. |

\inanempraverteris, &e.
Talis
 ,
;,

De Schifmateponatiftarum. Lib, IV.* 73

Talis Icrmo cft & Scorpiani * hirctici( 5 ) /qui ncgab.it debere ede mar-

cyria: fcilicec venena (ua fibi lervcm, neceoiuin relatio auditorum in-
tclleaus fimplices vel leviter vexet. Hujus icitur Icrmo eft, qui vitan..
dus eft , ne 1'erpat ficut camTer. Di(ftum eft hoc & de Arrio , ipi cona-
batur docere Filium Dei ex nullij fubftantiis fadlum efle, non ex Deo
rutum ; cujus doclriiu , nifi in Nicino concilio a trecentis decem 6c
o(fto epilcopis dilliparetur pcclora multorum ficuti cancer intraverat.
,

Di<ftum eft hoc de Photino prarfentis temporis hirctico , qui Filium

Dei aulus eft dicere, tantummodo hominem fuiflc,non Deum. Potuit

hoc & de vobis Jici , quia vefter lermo animis & auribus aliquorum
non leve intulit cancer. Vefter enim Icrmo cft , quem ad pacis filios ha-
betis ; dum dicitis « pcriiftis , attendite poft vos peribit anima veftra
:
;

quamdiu vos tenetis • ! Sic feciftis de fidelibus pccnitcntcs ficmortifica- :

ftis in laccrdotibus honores. Ecce & vefter Icrmo cft

,
qui lerpit veluc
cancer hodie ,
ut falutatio & fcrmoquid
convidlus'" prohibeatur. Nofter
tale facere potuitqui fimplici dodrina hlios pacis retinemus non alie- ;
!

nos feducimus, nec queraquam exterminamus. Manifcllum cft igitur,

vos contra nos quotidie fcandala ponere : & longum cft percurrere
omnes modos, quibus nobis detrahitis , & omma quibus Icandala po-
nitis.
^
NA M & cum dicit videbat frrtm ff) concurrebat cumeo: de qua
:

re hoc putatis diiftum efle > numquid de fubduifto vcftimcnto aut de in-
volato ‘ gremio , aut de aliqmbus rebus , qux ablatx vel lucra vel damna & <jul taj
inter homines faciunt } equidem lunt & ifta prohibita ; led in luc ledhone
illa furta increpat Deus , qua: fibi funt faifta. Quiritis qui fiirta fune
Deo fadfa ! apud vos invemuntur. Pofleflio Dei , cft turba fidelium , ex
qua quotidie fiir diabolus cupit aliquid involare Chriftiani aut Chriftia- :

ni ! vult vel mores ex aliqua parte corrumpere, & fi non totum homi-
nem, fcd quodeumque de homine rapere. Talem furem cum videatis
contra nos vim facere , vcftris operibus adjuviftis nam neminem fugit ;

quod omnishomo qui nafeitur , quamvis de parentibus chriftianis nalca-

tur , fine fpiritu immundo ' cfte non poflit , quem ncccfte fit ante falutare
lavacrum , ab homine excludi & Icparari. Hpc exorcifmus operatur

r ARI ANTES LECTIONES.

In MSS. S. T. &P . [^Canvifias ]InMS.S.G.r»nv(T7 -
Im. [t/nvelaie.] In MS
S G. /aWattj fcd perperdm.
*•
n.e.] InMS.S.G. ijiutn^iuvittaCi/rtfiaiuajitCiiTiJitathi. [«/mwiraatf.] InMS.S.r.
mandi miniis bene.

ANNOTATIONE S.

(j)ScoariANl n iC n I T I c I. Dclufus mjtrtynmoarrfctfatms , tmftn ftrftcuimdt

videtur hoc in locoOptaiui iniaipcionc KbtiT cc- rlw/Sedanr, non autem pdvatum uilumhxteticum
tuU. sdvenilf hxrctic.qui ni.rtyniinbtiedabam, ioreChan, amue ut adverriil beftiotas lllaa luil
quem SfwyieeeTenuIlianu. inf^cnpfii- Hinc fone mederetur Toenarxw jlyla ianptrare.

puuvit Optatur, hxtcficum lUnni quem aggre- Nullus ergo fuit Sctfpuam neque CtrpUnm hx-
ditur, vociutum luiflcScopMajrwi Curaumrn jceticus Tertulliano, fcd metitb ditli lunt ab illo

Tertullianus initio libn Scereiei vocet hieieticos. Isarpwntj^ hxicticiilb quiraarigiig tebagahac-
ic ptofitcatuc Ic 0'najjiew , railntkiiantl , [litr.

T .
 . : » ;

74
*
S. Optati Afri MileyitaniEpifcopi,
per tjuem Ipiritus immundus depellitur', & in locadelerta fugatur. Fit
domus vacua in pedore credentis , fit domus munda; intrat Deusae
I . Ctr, j habitat, ApoAolo dicente; vos eflis templum Dei,g^ in vobis Deus bt-
16 . bitdt. Et cum Deo unulquilquc plenus fit, de quo fur diabolus aliquid
involare contendit : vos rcbapiizandaexorcizatis hominem fidelem, Sc
diciiis Deo habitanti malcdide exi foras; ; ut compleatur quod a Deo
£t.tch. II. didum cft per prophetam Ezcchielem ; maledicebant mihi in populo
meo ^ propter plenam manumhoriei
non oportuit mori dum annuntiant populo meo vanas fiduSliona. Audit
^ buccellam, ut occiderent animas quas

ergb Deus injurias non fibi debitas, 6c hujufinodi habitaculum delcrit;

ac homo, qui Deo plenus in Ecclcfiam intraverat, egreditur vas inane.
‘
Diabolus qui volebat quafi fur aliquid involare , adjutus opepibus ve-
ftris videt totum (uum fadum ciTc , unde volebat paululum aliquid tol-
,

// 49 . 1 «. lere ergb de vobis dixit Deus videbas furem , (§f- concurrebas cum eo : de-
: :

II. nique in Evangclio fic Icriptum eft cum autem Deus defiruerit hominem, ;

4>* remanet vas inane j fpiritus autem immundus errans per loca deferta, jejunus
dicit, domus mea vacua eU; hoc eft dicere, qui me exclulcrat ,
exclufus
cft ; revertar illuc U habitabo : g) adducit ficum alios fiptem /evioret , ei
habitabit illic, (ferunt hominis illius pejora novijfima, quam quodfuerunt
prima ho^ft ; videbas furem , (i c nmrrebas cum eo , (i cum mcecbis par-
ticulam tuam ponebas. Hireticos dicit moechos , ac moechas ccclefias il.
lorum quas afpernatur &c repudiat Chriftus in canticis canticorum
;
Cam.t.t.
qujp; dicat ,
quid mihi colligitis non ncccftarias > una efl dileCla mea,
una efl /ponja mea, una eSi columba mea, id cft .Catholica in t’Ua ac vos ;

*
cum efle poftetis, rebaptizando inter mcechos particulam habere vo-
luillis. Et quoniam vos ,
divino teftimonio manifeftifl
cfte peccatores
fime comprobatum etiam illud oftcnfum eft , tua auxilia contra te
eft:
militade in auxilium enim adduxeras ' prophetam , in quo Icdum cft;
;

peccat.ris qui viSlimet canem ( 4 ). Jam peccatores voS die,

fyii. ce. facrifleium , quafi
> fi pudor cft ullus , cura dolore rccognolcc '.

(iuVcii.
Etiam illud dilce , cujus vox fit ; oleum peccatoris non impinguet caput
fiin.aum meum : tu enim non intclicxifti ,
cujus harc vox fit, utique Chrilli.qui
undlus fuerat, cilm rogaret, ut oleum peccatoris non imi in-
w"'*"
guarct * ca put ejus. Hic tu non intelligcns, dixifti «quia David propheta. :

"X" timuit oleum peccatoris . A Samucle jamdudum perundfus fuerat qui ’’

”7" cMtabat non fiiit ratio i

ut iterum ungeretur ergb vox cft Chrifti di- ;

i.Af. ifc
VARIANTES LECTIONES.
[•T>fpellitMr.'\\nlAS.S.G.repellitMr. S.G. undt,
/ure.
]
In M
adiiicur, de homine.
>. b. G. \
* Maihes.
]
In MS. S. G. additur
c»i.
]
In MSS. S. Th. Ph. S. &
St pndar efi uUns » cnm
deU^ere9^n4^er.'\\’CiMS.S,G,fiilUsefipeiV9r,e»mt>ntUneo^»*fce. Impitt^u^Tet.\
IdMSS. $. T. &P.S. tnqmnaut. \^aPerujtihti,
]
tn MSS. G,fnen Mf/av.

jiNNOTATtONES.
(4) Vtctiuit canim. Canii itl I ia tcmpln twipi pofleci
rile Hcbtzis aninui. uc ne pietiom (jaidem ejus
^ |
 J , , ,

De Schifmate DonatiOarum. Lib. IV. 75

ccmis; oleum peccatoris aottwigdt' Cdpm meum. Prcccs funt,non jullionesj
V- tao-s.
dcfidcria funt,
non prxccpta nam fi jullio cflet, diccrcc oleum pecca- : :

non unget'’ caput metem. Vox igitur cll Filii Dei jam tunc metuentis
toris

oleum peccatoris incurrere', id ell ,

cujufque hominis quia nemo eft
j

fine peccato'*, nifi folus Deus. Ideo Filius ejus timuit oleum hominis,
quia foedum fuerat, ut Deus ab homine ungeretur. Ideo deprecatur*
Patrem, ut non ungatur ab homine, fed ab iplb Domino Patre. Petit
ergo Filius : videamus an conienferit Pater. Hoc Spiritus (anddus incAat
& manifeftat in pfalmo xliv. ubi ait ad ipfum Filium unget te Domini^ Vu-t. :

Veus tuus oleo exultationis aliter a confortibus tuis. Confortes fiicrant Ju-
dxorum facerdotes & reges , quos (ingulos undFos ab hominibus con-
flat. Sed quia Filius a Patre, Deus a Deo, erat ungendus, fecundum

quod Filius petiit ,

Spiritus promifla nuntiavit
,
& complevit Pater in Jor-
dane: quo cum veniret Filius Dei, Salvator nofter ,
ad joannem often-
: ecce agnus Dei; hicefi qui tollit peccata mundt. Defccndit
fuseft his verbis fiau. 1.J11,

in aquam , non
quia erat quod in Deo mundaretur , fed lufcrvcnturum
oleum aqua debuit antecedere , ad myfteria ''initianda & ordinanda,
&im plenda baptifmatis ; lotus, cuminjoannis manibus haberetur, lo-
cutus eft ordo myfterii , complevit Pater quod rogaverat Filius & &
quod nuntiaverat Spiritus Ianthis. Apertum eft coclum Deo patre un-
gente , fpiritale oleum flarim in imagine columbx defeendit, & infedit
capiti ejus, & perfudit oleo unde
coepit dici Chriftus
,
quando un-
dhis efl a Dcb Patre i
cui ne manus impolitio ‘‘defuifle videretur, vox
audita eft Dei de nube dicentis ; bic efi Filius meus, de quo bene /enfi, Mai.
tfl igitur quod K dum eft oleum peccatoris non ungat
Hoc ‘7.
tunc audite. ;
ff-no-s.
xaput meum. Rationem veritatis , frater Parmeniane , vel Icrb addifee
quoniam nunc tempus invenifli dilcendi
Et' illud quod in Salomone propheta lc£lum efle dixifti filias adulte- VIII.
:
Hxrerid
rorum inconfummatos
pujfe: hoc bcCmphciter didum efle
( y ) fpuria vitulamina
intclligi pteft.
( 6 ) altas radices dare non
Unde fi figuram fa- K
ronim.
icfi*
dee-

yARlANTES LECTIONES. Stp-uf

i-l^u

[
*
Vagat. Iri in MSS. S. T. & S. G. & fic legendum juM^verfionem Septuaginta
Intcrprcc. ^ Vnget. In \.'S S. T. argat. In MS.S. G. tmptegurt > fcJ
[ ] p rpcr..n?,
f
' O tum peccatoria aucarrete. ] .In MS S. G. ut homo rjus oitum ptccacoria tncwArtt.

[
* Nemo efifim ftccau. ] Ih MS S. T. nemo non eji pece ttor. [• Deprecatur. ] In MS.
S.G. precatur. Ataptria."^ InMS.S.T. nunipetia hc infra mtntfient nto myperti. :
,

[
» PerfuJu tUo ] In MSS. S. T. ScP. S perfuJtetum. In MS. S. G. perfuche oleum le- .-

gendum oleo In M s. S T. poft hxc additur ^

dtgrfia e/^inMS.S.G.cf- dige/lum tfi.
,
Illud ut poti fupcrfluumomilimus. «np»*/..] lnMSS.S.T.ac'P.S.»-r.
uut imoojua. y Temptu invtuifii difceudi.'] In MSS.S.T. S: P.S. ir/»p«a iHvcnirt
^fcendi.
jINNOTjiTlONES.
(5 ) T tf eo N suM M ATo Iri (S) V u i. a min a. 'Iri Urinus inter»
exM^S. M%!e in edtru 4 Ingnrcn ' pres cap.^* v. ).dercprusunbiguitaie vocisgrz*
Sapiemix mittet» iw. Vox grxcj cx«uv^«MS,quxt'wWMri:;niBc4( Se dolone» icu
» deut latiox, iign>fic*tc po propAgiocs » ut vi kie di apud TbeophtatUua
«eii , auc kiif<tft£hs uu aiiofauc rei rudicx fctiptoics.
ftku

T ij
 ,

76 S. Optati Afri Mile vitaniEpifcopi,

veros adulteros otcufiltiCy). Sed fac uc figuraliter diclum fit: hoc
cias ,
,

dic>um cll apud quos iunt facramentorum faHa connu-

de harrcticis ,

bia *
& in quorum choris iniquitas invenitur j ubi in exterminium fidei
corrupta funi femina. Dum VaWtmus Filium Dei in phantalinatis , non
in carne fliiffe contendit ,
fidem fuam fuorumque corrupit. Nativiutis
corumiemen exterminatum crt, qui non crediderunt Filium Dei in carne
natum de virgine Maria , Se pafTum in carne.
TX. AM & illud quod m jeremia propheta te legifle eommemoras
-xhorruifle calum quod duomalurna fecerit populus Dei , ut dtrtlin-

populo
\crent fontem aqnn vtvn
Legifti
, ^quidem foderent jAi- Imus detritos , qui non
led ut Ic res liabcnt , iniellu
pojfent aquam continere. ,

Rctu noluilU ftudio criminandi ad convitium Catholicorum cun<aa

‘'oemc' ,

^Micm componens multum ad arbitrium tuum declinare conatus es. Si enim

,

propltetas fic dieia efle omnia, ut ad tempora nollra perti-

iibTfJi?. P‘^‘'
tc Lcui neant excufafli Judios, de quibus hic didia efle conftat , qui di.
:
‘

. milcrunt l*um vivum , Deum verum , Deum qui ilhs beneficia ptifli-
idlh Ir ftit & fecerunt fibi Idola , hoc eft, lacus detritoi,
:
qui non poflunt aquam
qucmiboi continere. In Deo perennis majcftas exundat , ficut in fonte , qui largi-
iquibip- ter fluentibus venis exuberat'*:
Idola vero fi non fiant , non funt, & la-
tirmitis cus fi non fodiantur , finus capaces liabcre non poITunt lacus fine arte
:

& ferramentis cavari non poteft : nec Idolum fine artifice fieri poteft.

Jn.i ij. In Idolis virtus naturalU nulla eft , fcd hominum errore adjungitur &
applicatur : illimatur in Idolo virtus qui iUic nata non eft : lacus eft
ille ' detritus, cujus fabrica vitiata cft*^, ut aquam nec de fi: habeat ,
&
acceptam continere non pollit fic Idolum nec de le eft aUquid , : & &
dum colitur Hoc eft quod dixit Deus : duo mala fcciUe po-
niliil eft.

pulum fuum ,
quia dcrcbquciunt fontem aqui vivi , cffoITos ac de- &
trito^ fibi fecerunt lacus. Etenim Judiorum populus
deferuerarveram
aquam non noverat majeftatem Dei
:
Idolorum inquinatam Icdta- : &
tus fuerat religionem. ,
quod dolet Dpus hoc eft quod dicit
Hoc eft :

cttium exhorruifte. per Eiaiam prophetam idem Dei dolor

Nam &
eft, dum in hoc duo teftatur elementa, diim ait;
audi ctlum , per.,
£/«. 1 . 1.

cipe auribus terra; f(iqs generavi exaltavi : ip/t autem me dereliquerunt.

• VAKIANTtS LECnONSS.
• Cnnubia.] In MS. S. G. e.nvivia. b TStcUnarc. In MS. S.T. iefiinaec.
] [
« Ex-
[ [

rtr/'«/ft.]InMSS.S.T.&P.S.8cmeditis,««/i/w. [-l t^. ] L^ushic re-

editis: iic enim ha-
fhnicus ex MS.S.G. comipciflimus erat in MSS. S.T.P.S. fic in
bebant lici feremus mali iejUm exaltant ; fient in fonte ae/na largiter iefiatnu^s
;

vrmi exnieranr. Qui legendum foret nifi ope codicis , nullus dmnarc pocuiflet.
fcntentia. [‘ ftitiatu
[‘/fe.] In MSS.arrri fcd /j& legendum efle docet hujus loci
] In MS. S.
tfi.
G. vtxatients. In MS.S.T.nf«»»f/; emendandum vutotaeft.Hoa.
nulla etiam alia hoc m
loco emendavimus ex collatione MSS. Ce conjechms.

ANNOTATIONES.
(7)VtRos ADUtTixos I X c B-l ilcm <piod ux ipios di^hoD cttj

s A s T 1. Trahens fcilicit in fenfum rpihuu>l 1

 )
A

DeSchifmateDortatiftarum. Lib.IV. 77
C^arc non dc luc Icdionc aliquid ' , frater Parmcnianc dixifti,? an quia
,
hic non eft aqua nominata 2 Intclligcris enim iludio criniinandi frc
pulfaflc ‘legem , ut ubicumque aquam (criptam legeris priftigiis quibut
,
dam ad invidiam colligeres , & everriculo ^ quodam malitia: argumen-
torum intexto, ad te omnia qui funt bona traxifti. Nam qualis eft tuu*
intclle<aus inhoc capitulo Jcremii, cura clamet Deusfedefertumdle', Jmm.i.
& frc cffoflbs lacus pro fc irafeitur , non pro re fua. Aqua enim baptill
;

matis res Dei eft, non Deus: & fi putatis defertos efle, quando apud
vos fuerunt qui apud nos baptizaii lunt merito veftri defenores ad
, ,
nos venire viderentur. Probatum eft ergo, te non contra nos fed con-
.
tra vos dixifle quod a te didum eft de oleo & facrificio peccatoris.
,

yAXt ANTES LECTIONES.

Decii in MS.S.G. ['> Ptir.tft.]\nfAS.S.Q.fdlfaffr. tvtrrl.
ait. ] In MSS.S. T. JcP.S. CMmaUiCti mulcurcchiu utin MS. S.G. cvirriah. '

a. '
 ,

78 S. Optati Afri Milevitani Epifcopif

S OPTATI AFRI
MILEVITANI EPISCOPI.
T>e

SCHISAfATE DOl^ATI STARXJ M»

A DV E R S V S P A R M E N I A NVM,
LIBER Q^U INTUS
IN hoc quinto libello oflenditurquU in baptijmate. homines operantur,
£?* quia Detu lavat , CS” Chnjfus ejus dat quod in baptifmate acci-
pitur, quia rehaptiTati regnum Dei pojjidere non pojfunt, £5” quia
perdiderunt vejkm nuptialem,

I.

Et piin-
cipiisPat-
mcDiani
Enui unu
T raditores legis cjni fuerint’ & audores fchifinacis, in primo
documentis oftetidimus, & apud nos efle unam
libro manifciliflimis
veram Jcclcfiam catholicam (ecundo monftravimus tertio vero pro-
bavimus , tjua: alperc fadla efle dicuntur , ad nos minime pcRinere
:

cllcbap-
fdina. & vos magis peccatores efle indicio divino docuimus. Jam de baptif-
mate hoc loco dicendum cft: in qua re, qua: nunc agitur, quxAio to-
ta conlillit , quod baptiima veUra violavit audacia , dum id voluillis
iterare', quod 1'cmcl mandavit Chtiftus efle faciendum^ Quod nec tti
negas, frater Parmenianc ,
qui * in principio tradlatus tui, multa con-
tra vos pro nobis , qui funt noftra , dixilh. Commemorafti enim in
comparatione baptifmatis , (cmel fa<Rum efle diluvium ; & unam cir-
cumciiionem fuine ad populum Judiorum. Et cum hic initio didlionis
tui tratilaveris in procelTu trailatus tui tamen ‘ horum immemor fa-
dlus es , inducendo duas aquas , & dc aqua vera & falsa diiflurus prin- ''

yAJttANTES LECTIONES.
[
• Traiitmi li^ii fiu fiieTiiu.
]
Ita incipit hic liber in MS S. G. In MSS. S. T. 8c
P. h. qui /nerunt traOtteret tj’ anUerei , <^r. In qmbuIHam cJitionibus , /.am
e^ qui /tenitt tradtteres. [ ]
InMSS S.T. ScP.S. [* yrrr-nr. ] In
MS. S. G.//rrar/. [’^^/jr/r»(ht»i. ] Hic fupplevimus ex MS.S.G. [*J^a/.]Iti
inMS. S. G. In aliis, In MSS. S. T. fic- P. S. additur
in pollrcma editione, Uti. Utrumque videtur fuperfluum. [8
T.tmen. ]
De^ in
MS. S. G. Et de nqna. ] Hic in MSS. inleritur vox nr^umentti , qu.i non cohaucc
cum orationis (erie.
 ;

De Schifmate Donatiflarum. Lib. V. 79

cipium fermonis tui infipientcr priftrucns • (i) ordinalli: infirmanilo,
conHrmas ^ ianai baptilmatis unionem. De circumcifionc Judaica quafl
,
fundamentum jaflarc voluilfi , quod ' baptiima Chrilbanorum in He-
briorum circumcifione fuerat adumbratum dcfrndifti Catholicam diim :

impugnas. Etenim * in progreflu traftatus tui alterum te inanire tiro-

'
,
feflus es , ut alterum replere videreris. Extra
hzreticorum baptifma dura
dicis alterum &
alterum; licet diverfa oftendere conatus fis, non poC
fis
,
quia duo 1'unt; ex quibus dum conaris auferre alterum Ia-
negare
,
boraiti ut de fecundo quafi primum facere videreris. Circumcifio au.
lem ‘ante adventum ‘ baptifmatiS in figura prarmilfa eft
& a te tranatura
,
efl,apud Chrilbanos duas e(Te aquas ei^b apud Judsos duas eir- : &
cumcifiones ollcnde ; alteram meliorem,’ pejorem alteram. Hoc fi qui-
ras, non poteris invenire; AbraliE profapia', qua Judxi cenltntur, hoc
figillo Icinfigniri gloriantur: ergo talis debet veritas (equi qualis’ jus t
,
imago primiifaelt. Nam & Deus, qui voluit oftendere rem lingularem 5
poft efle debere inlcquente veritate non de auricula non de digito vo-
; ,
luit aliquid
;
fed ea pars corporis eleiJa clf unde peritomen li mei
tolli '
,

ablatum lalutarc in illis faceret " fignum quod non poteft itcriim fic,
,

ri*. Semel enim fadum fervat falutem: fi iterum fiit, poteft’

afferre
perniciem fic & baptifma Chriltianorum Trinitate confetfum con-
:
, ,

fert gratiam fi repetatur facit vitx jaifturam. Quid tibi iginir

:
, placuit,
frater Parmeniarrt ,
rem fingularem proponere , & contra hanc licet di-
verfa duo baptifmata comparare , unum verum , alterum falfum > fic
enim poftea difputafti , duas aquas effe cum vobis unam vindicans ,'

veram , alteram ' nobis mendacem aferibere voluifti. Poft hoc etiam Ca-
taclyfmi fecifti mentionem erat quidem imago baptifinatis ut inqui-
:
,
natus totus orbis , demerfis peccatoribus lavacro interveniente
, ,
in fa-
ciem priftinam mundaretur. Sed qui poftea ditfturus eras extra hxre-
,
ticorum morbidos fontes , effe etiam aliam aquam id eft mendacem
, , ,

LECTlOttES.
t rrgfinem. ] Iti in S. S G. In MS.
•
M S. T. frxfirimfm. In MS. P. S. fer/hit^nt.
goafirmjs.] InMS.S.G.nwi/r/,u«. In MS. S. G (‘£/«<«.]In
MS.S.T. [• InMS.S G. Ita in MS.
S. T. In MS. S. G.fic in edins, Hxc particula dvell in MS.
S.T. [ Supplevimus illud ex MS.S.G. In MSS. S.T.
J
& amanuailium , pn /jpuiu.i.
P. S. vitio
[ RemfinttUrrrn ] In MS. S T ifo?»/*.
*

rtm. [• VnJtpmim-n.
] Iti' in MS. S. G. In MSS.S. T.& P. S. dr/w,fc«r»,omiflis
duabus primis litteris. Hinc vitiose omnino in editis depenn vel deperm mt. m t'a-
[
ttret.
]
In MSS. S. T. fic P. Q»»d mnpetefi iterim jitrt. ] In MS S. G. Et
(
Jit ut tunpiffinKritm fieri.
J
In MS S.G. ptjfit. \’Aiter.,m.] Supplevi,
mus hanc vocem ex MS.S. G. [^/pfitaemfrrfiitum.] In MS. S. T. m/ior .«/»».
[
' ]
In MS. S. G. ^id male.

^KNOTjiriONES.
(i)lNiirttNTi«. VRdSSTRuiNS.lIfti» dicit unteum efle diluvium $c unicam
IdeflfCiim dius aquaiinproccflu mdatuimiio«l Idtirumgiflonem que fiint iiguiz bapdfiiiatm
j
du^hituseiIct,propo(ico tuoinleUdtct prxilnm’1 I'
*

.V ij
 ,

80 S. Optati Afri MilevitaniEpifcopi

con;ra veram : ut quid Cataclylmum (
quod Icniel tuit ‘
) commemorat»
voluilli! Si ita cft, ollcnJc prius duas arcas ctfi non (imilcs, Se duas
S. columbas difparcs diverfos ramos ore luo portantes, fi aquam veram
& fallam probaturus es. Aqua igitur lola Se vera illa ell
,
qua; non de
loco, non de perlbna, Icd dcTriniute condita eft: Se quia diaifti. Se
aquam clfe mendacem, etiam hoc ‘ difcc, ubi eam poteris invemre:
apud Praxeam"*, Patripalfianum, qui ex toto Filium negat, SePatrem
palTum efle contendit. Et cum fit Filius Dei veritas , ficut ipfe tcftatuf
Jum. 14 .^. dicens: ego fim 'vUytg^ verittux ergo Filius Dei cit ventas;
ubi iplc non cft, mendacium cft; cura apud Patripalfianum non cft ‘

Filius , non cft, veritas Se ubi veritas non cft , ibi eft aqua mendax.
Quare vel Iero define confingere crimina; Se quod inPatnpalfianosdi.
£bum eft in Catholicos noli transferre. Nunc qupniam manifefte mon-
,

ftratum cft, a nobis Se pro vobis dici potuifle, quod dc diluvio Se cir-
cumcifiionc locutus es conlequens cft oftendere , quomodo laudem
:

bapiifmatis ita dixeiis ,

ut in ea multa pro nobis Se pro vobis ,
aliquid
tamen contra vos pro utrilque :
illud cft
,
quod Se nobis Se vobis ‘ cum.
mune eft ; ideo Se vobis ,
quia ex nobis exiliis. Denique Se apud vos S:
apud nos una cft ccclcfiaftica convcrlaiio ,
communes IcAioncs eadem ,

fides ,
facramenta , eadem myftcria. Bene igitur laudafti bap-
ipfa fidei
tifma :
quis enim fidehum nclciat, fingularc baptilnu, viriuium ellc vi.
tam, criminum mortem , nativitatem immortalem , cocleftis regni com-
parationem, innocentia: portum , peccatorum ( ut Se tu dixifti) naufra-
gium. Has res unicuique credenti noncjuldcm rei operarius , ied cre-
dentis fides Se Trinitas praiftat.
IT. Deinde quaeris
,
quid in laude baptifmatis contra vos dixeris i
labawiT- audi; Ied prius eft fatearis, quod -omnes negare minime potcriiis. Di-
matc T ri-
nicaccm, citisenim Trinitatem pro nihilo haberi, ubi non interfuerit vcftra pri- '

non mini- femia.Si nobis derogatis, vel Dominumrcveremini,qui in Trinitate prior

ftri pcrfo*
cft qui cum Filio fuo Se Spiritu fanfto omnia operatur Se complet , etiam
nam ope-, ;

cari. Se illic ubi non fuerit humana perlbna. Tu vero, frater Parmeniane,
in laude aqui dc Genefiorum leftionc dixifti, aquas primum vivas ani-
mas edidille numquid lua Ipontc eas generare potuerunt. ’ niimquid
;

non Se illic fuerat tota Trinitas» utique Sc illic fuerat Deus pater, qui
Cattf. X. jubere dignatus cft, qui dixit: educant aqtu natantia , volatilia, ^c.
10.
IkULi.
Quod fi fine operante fieret quod tadlum eft , diceret Deus educite :

aqua; ibi erat ergo Fifius Dei qui operabatur ibi erat Spiritus fandus, :

y-AHIatNTES LECTIONES.
[/«/.] In MSS.S.T. Se P.S.ySr. [‘£//{:]InMSS.S.T.SeP.S.<f-. [•««.]
In MSS. S.T. 8e P. S. hanc. [•* Afnd Praxeam,] tlomcei -Praxea icpcrirur inMSS.
S.T.Se P. S. fed dceft prxpolido ../wd, Sc ejus loco habetur, aut Flaohneni. InMS.
S. G. deeft nomen Praxcf, Se habetur apud Eiintm. non Ebionis, lid Praxea: M
fuit error illc. Patrtpafftaraim.]^ln MS.^.G. PaifipaJliaruj. [* Non e/1 ver/~
tax. ] In MSS. S. T. Se P. S. ws ^ nee ventae, quod ciim durius fit, Cecuti liimus
codicem S. G. ubi decft particula nec. [ ' £r vohit ) Deihnt in MSS. S. T. Se P. S.
.

iiCrrifW/. J
Addiueftktc voxcxMS.S.G. [ ‘ /«*rr/i»nr. ] InMS.S.O./irnr.
ficuti
 1

De SchifmateDonatiftaaim. Lib. V. 8
ficuti Ici2um Spirhut‘T>eifi^rftnbttHrfHpcraqu<u. Nihil illic video
quanum, nihil minus a tribus^ & tamen natum ' cll qiiod TrinitSs ope-
ratu cll: & non ibi fuillis; aut (i fine vobis niliil debet iicercTrinituti,
B-vocutc pilees in originem : jam volantes aves fluiftibus mergite fi vo-
,

bis ablciuibus nihil debet Trinitas operari ^ ,

Cum ergo ‘
dixeris 4e unum fuifle diluvium , de circamcifioncm re III.
Bjprilma
peti lion p> fle; & nos docuimus calelle munus unicuique credenti a non t(re

Trinitate conferri , non ab homine : quid vobis viliim cll , non poli
.

nos , fed poli Trinitatem , baptilma geminare i cujus de lacraniento non

leve certamen innatum ell , & dubitatur , an poli Trinitatem, in eadem
Trinitate hoc iterum liceat fiiccre. Vos dicitis, licet: nos dicimus, non
licet: inter licet wellrum, &non licct nollrum, nutant remigant ani> &
ma; populorum. Nemo vobis credat, nemo nobis omnes contentiofi :

homines liimus. Qiuercndi funt judices fi Chrilliani ; dc utraque parte :

dari non-polTunt ;
quia Audiis veritas impeditur. De foris quairendus
cll judex : fi paganus ,
non potell chnlliana nolTc 'lecrcta : li Judaius,
inimicus cll chrilliani bapiilhiatis : ergo in terris dc hac re nullum po.

judicium j de cedo quirtndus eft judex. Sed ut quid pul-

terit repcriri
famus ad calum , cum habeamus hic in Evangelio teftamcnttim‘i Qma
hoc loco rciSc pofliint terrena cccicllibus comparari : tale cll quod qui-
vis hominum habens numcrolos filios, quamdiu pater prelens eft, iple
imperat lingulis ; non cll adhuc necelTarium ttftamcntum : fic Chri- &
Ihis, quamdiu prailcnsin terris fuit (quamvis nec modo defit) protem- .
4
pote quidquid necelTarium erat Apollolis imperavit. Sedquomodo ter-
renus p.itcr , dum le in confinio lenierit mortis , timens ne poft mortem
fiiani, rupta pace, litigent fratres, adhibitis tcllibus ,
voluntatem liiam
dc pcclorc morituro transfert in tabulas diu duraturas & fi fuerit inter :

fratres. n.ita -contentio , non itur ad tumulum , Icd quarritur tcftamen-

tum & qui in tumulo quicicit , tacitus de tabulis loquitur. Vivus, cu-
;

jus cll tcllamcmum , in coilo eft ergo voluntas ejus , velut in tcftamen-
:

ro , fic in Evangelio requiratur. Etenim de prxfcientia qu* modo fa-

citis, jam futura confpexerac Chrillus. Denique cum lavaret pedes Difi
cipulis filis, fic ait Petro Filius Dei ;
quod tunefiis^ Jcift autem
p<^fea. Dicendo ,yl/« pnflei , hate temptwa defigpabat ergo inter cartc- :

ros Tcllamcnti titulos, hunc titulum de aqu.i conlliiuit. Cum lavaret

pedes Dilcipulis fiiis ,
tacentibus citeris ,
fi taceret& Petrus, lolam fe-
cerat formam humilitatis , nihil pronuntiaverat dc facramento bapiilma-
tis. Sed cum Petrus rccufat ,
nec pedes fibi lavari pcrmifit, negat illi
Chriftus regnum , nifi accepilTct obfcquium. Sed cum caleftis regni
mentio quo
fieret, pars corporis petebatur ad obloquium , totum corpus

VARIANTES LECTIONES,
Natum ^ D.vft in M.S. S.Q.* Tnnitaa u/vrarr.] In MS.S.G. ittertThui/a-
li. [* ]
In MS. S. G. M/M. ]
In MSS.S.T.fic Te-
pameaium.] Hic infcrirur in MSS. verbum /»./ir.i»i, quod utfupcrHuum rcfecuimus.
[f De frafaiuUi. Ita in omnibus MSS. quod non intclligcntcs editores ad Cbri-
)
Ihim referri, qui per przibeiuum futura noverae, poliicruacpraryriUM.
> . X

V
 ;
:

82 S. Optati A fri Milevitani Epifcopi

obtulit ad lavacrum. Nunc adeftotc omnes turbz, & fint^li CJiriftia-
m populi : tjuid liceat ,
difciie : dum provocat Petrus , Chrillus docet
nU. 16. <jui dubitat, dilcat ; Chrifli enim vox cft ; qui femel lotus tfl ,
non habet
necejfuatem iterum lavandi , quit efl mundue totus: de eo lavacro pro- &
nuntiavit, tjuod de Trinitate celebrandum effe mandaverat : non de
Judzorumaut lia'reiicorum , qui dum lavant ,
lordidanC} Icd de aqui
landia, qui de trium nominum fontibus inundat Sic enim ipfe Domi-
Mtt. t«. nus pneepit dicendo : ite ,
hapti-tfte omnes gentes , in nomine Patris, fg)
»> piUi, ^ Spiritus /ancli. De hoc lavacro dixit :
qui fimel lotut efl, non
necejjitatem iterum lavandi. Qui fcmpl dixit
,
prohibuit iterum heri
& de re locutus cft, non de pcrlbna 5 nam fi e£fct diftantia , diceret:
qui femel bene lotus fuerit t fed dum non addid^ verbum, bene, indicat
quia quidquid in Trinitate fiuftuni fuerit, beneeft, Inde eft, quod ftm-
plicitcr a vobis venientes excipimus. Cum * dicit : non habet neeejptatem
tterim lavandi ,
hic fententia (teneralis cft , non fpecialis ;
nam fi Petro
au. hic dicerentur, diceret Chrillus quit Jimel lotus es ,
non habes necejjha-
:
‘
• tem iterum lavandi ideo quoties a vobis baptizaius aliquis , ad nos
;

tranfitum voluerit facere , venientem hoc magifterio exemplo' iqta &

fimplicitate fufeipimus. AbCt enim , ut unquam exorcizemus lanurafi-
Man. ij. delem'; abCt, ut jam lotum revocemus ad fontem ; abfit, ut in Spiri-
tum Janiftum peccemus cui facinori in przlcnti & futuro licculo indul-
•,

gentia denegatur abfit, ut iteremus , quod (ernei .eft , aut duplicemus

:

4. quod unum eft fic enim (criptum e(l , Apoftolo dicente unus Deus,
: :

! unus Chriflu/ , una Jtdes , una tmHio. Denique vos, qui bapiilma quaft
libenter duplicare contenditis i
fi datis alterum baptihna ,
date alteram
6dcm ; fi datis alteram fidem, date & alterum Cliriftum fi datis alte- ;

1 rum ciiriftum , date alterum Deum. Unum Deumclfe negare noivpo.

teftis, nc in Marcionis foveas incidatis : ergo Deus unus eft ;
de uno
Deo unus eft Chrillus: qui rebaptizatur , jam Clirillianus fuerat^: quo-
modo dici poteft iterum Chrillianus i Una fides hoc loco ab hireti-
conmi erroribus ,
& ab eorum varia fide fides unica fcparamr : etiam
vobis prilcribitur qui poft (cmel iterum facitis ,
cotum ponendo in do-
,

tibus, nihil in (aeramentis; cum hoc nomen fidei pertineat ad creden-

tem , non ad operantem : quocumque enim interrogante qui credidit
Deo ,
credidit : & poft illius unum credo, tu exigis alterum credo. Dein-
de fequitur unum bapcjfma & quia quod unum eft (aniftum eft per
;
* , ,

quod unum eft :non (blum ab hireticorum proplianis & facrilegis bap-

ru HIANTES LECTIONES.
[' C«m.] In MS.S.G. \yNamfPrne.']\nM%.S.G.(i.llfraPem.
femel Utm ei, nm bales neceffitaten iterum lavanda. ] Iti legendum liunc locum ut
. hibcturinMS. S. G. oftendit fcopus Optati maletin MSS.S.T.StP. S. harc in ter-
tia perTona enuntiantur. [* Ma^ifteno exemfle. \ Itl in MS.S.G. laMSS.S.T.fiC
P. S. magiperiu euemfU , omifsi fcilicit conjunftione, qua: tamen necellana , Cc quam
non fupplentes editores muuvenint mafijimt in maffjtri. [' Abiit enim ui ue^mem
exmxamue fanum fidelem. ] Hxc tabentur in MS. S. G. non in aliis. [ 'Jam Chri-
HiedeiuntioMS. S.G. ['^.] in MSS.S. T. SePb.
y^MZavyiirra/. S. «r.
 ; ,
:

De Schilmate Donatiftaaim. Lib. V. 83

tifmatibus (cparatur ,
fcd nc duplicetur quod unuin cft , aut itercTur
quod Icmsl cll.
1 N hoc {aeramento baptifmatis celebrando, tres c{Tc fpecies conflat, IV.
Deutncile
quas & vos ,
nec augere ,
nec minuere , nec pretermittere poteritis. qui Uvar
l’rima f(5ecies cfl in Trinitate ;
fecunda, in credente ,;
in operan-
tertia in baptif.
mace»iioa
te ; {ed non pari libramine ponderande liint Angule duas enim video
:
auicrarot*
neceflarias, & unam quan neceifariam ; principalem iocum^rinitas niAcum.

polTidet , Ane qua res ipfa non potefl geri : hanc {equitur Ades credentis
jam pcrlbna operantis vicina efl , que Amili auCioritate elTe non pc-'
tefl. Due priores permanent {ernper immutabiles & immote Trinitas :

enim {ernper ipfa c{b Ades in Angulis una cfl : vim Aiam femper retinent
:

ambe. flerfona vero operantis , intcliigicur duabus prioribus {'pcciebus

par c{Te non pofle , eb quod (bla ciTe videatur mutabilis. Inter nos &
‘

vos vultis ejuldein perlbne eill- diflantiam; & {andiores vos eflunan*
tes, fuperbiam vcflram non dubitatis anteponere Trinitati : cum per-
{bna operantis mutari -polAt, Trinitas mutari non polAt: & cum ab ac-
cipientibus baptifma deAderari debeat, vos deAderandos effe proponi-
tis cum operantes inter alios Atis , oflendite qualem in eodem myfle.
;

rio locum habeatis , & an ex eodem corpore cfle poflitis. Baptilmatis

unicum nomen cfl cui {iibefl proprium corpus ; cui corpori ‘ certa Aint
;

membra quibus ‘ nec addi , nec auferri aliquid potefl , inter quz mem-
bra A eligendus operarius invenitur , totum corpus ad operantem perti-
net. Haec omnia hujus corporis membra , & femper & fcmcl {ccum
funt, & mutari non polTunt operarii vero quoudic mutantur & locis,
;

& temporibus, & peribnis. Neque enim unus homo efl, qui {ernper aut
ubique baptizat. In hoc o{ierc jamdudum alu fuerunt modo alii po- ;
;

flea alii futuri Aint : {aeramenta mutari non

opierarii anutari polTunt
,
pofllint. Cum ergo videatis
omnes qui baptizant, operarios efle , non
,

dominos , & fe e(Tc landa , non per homines quid cfl

facramenta per
,

quod vobis tantum vindicatis! quid cfl, quod Deum a muneribus {'uis
excludere contenditis ? concedite Deo , pr.rltare qua: fua funt. Non enim
potefl id munus ab homine dari quod divinum cfl. Si. Ac putatis pro-
, ,
phetarum voces, & Dei promifla inanire contenditis, quibus pr^ba.
tur, quia Deus lavat, non homo. Adcfl contra vos David proplie-
ta
,
qui ait in plalino i.. U<vthis me gjj Ju/>er nivem eUnlbabor item
:

in eodem plalmo : Deus Uv* me ab iuju/litii mei , (i i deliSo mea /W4.

munda me ; lana me , dixit ; non dixit , elige per quem lanier: & Elaias
propheta Ac dixit quoniam abluet Dominus ' jordes ^filiorum
:
filiarutft
Sion. Sion EcclcAam elTc in tertio libro probavimus ergo Deus lavat :

Ahos & Alias EcclcAz^. Non dixit: laniabunt 'ti\, qui fifan^s putant,

VAKtAltTtS LBCTION E i.
quid. ]
In MSS. S. T. &
P. S. idei qmod. [* Ow' c^r^ri. J In MS. & G,
CMfus corporis. [ « ]
In MS. S. G. »/. L. } In MSS. S. T.& P. S.
pfulmo TCLWiM, \* jdiiMit Domitats.^XnMS.S.G. IdtvovitDens.
[
*
]
In
MS. S.T.fordem, [
•5/«* F.cdefi.im ufime ad filiats EcrUfiae. Harc adje- J
cimus cx MS. S. G. defuot tn aliis ^ ineditis. [
* /r.
]
!n MSS.S.T. & P.S. m.
Xi,
 ' :

. S.Optatf AfriMilevitaniEpifcopi,
Dignamini ut vcl prophcti vos vincaiu ,
vcl fic agnofcite ,
quia non >
homo (id Deus. Quamdiu dicitis «qui non habet quod drt,
lavat ,
:

quomodo dat'»> videte Dominum c (Te datorem*: videte Deum unum-

quemt^ue mundare (ordes enim & maculas mentis lavare non poteft,
;

nifi Deus qui ejurdem fabricator cft mentis. Aut (i putatis quia lava,
,

erum veftrum cft , dicite , qualis cft ipfa mens , qui per corpus lavatur ^
aut qitadff habet formam-, aut quo loco in homine habitet: hoc homi-
ni fcire negatum cft. Ergo quomodo putas , quia lavas , qui ncicis qua-
le fit quod lavas ?*Dci‘ cft mundare, non hominis: ipfe enim per pro- '

phetam Efalam promifit Ic loturum, diim ait y?

fucrwt pedtatu itfira :

sfio.i.iS. 'velut coccum,

ut itivem imilhjbo..Iaa/bubo dixit , non fucUm inalbari. Si
hoc Deus promifit , quare vos vultis reddere , quod vobis nec promit-
tere licet, nec reddere , nec habere? cccc in Elaia (c promifit'* Deusin.
albare peccatis aftciftos , non ‘per hominem. Revertimini ad Evange-
lium videte , quid in falutem generis humani fit pollicitus Chriftus:
:

cui cum mulier Samaiirana aquam negarer, tunc a Filto Dei dieftum
cft, quod prilcribat pra-fomptionibus veftris aquam ( inquit ) quamego :

do, qui biberit non fitiet if aternum. Aquam quam ego do, inquit: non di-
,

xit, quam dederint, quifijanltjs putant, ficut vobis ' videmini icd Ic :

dixit daturum. Ipfc cft ergo qui dat: ipfiiis cft, quod datur : qwd cft,
quod vobis tota importunitate vindicare contenditis?
V. Cum hanc rem cumulet joannes Baptifta ,
qui pricurfbr venerat
Salvatoris, cum multos tingeret in poenitentia & rcmilTa peccatorum,
joinnk, nuntiavit Filium DciclTc venfurum-, cujus verbahic fune eax n etd: qai :

quando & tamcn non legimus poft Joannera Chriftum aliquem

baptictpt :

poitifsu rebaptizaflc:quod ergo dixit qui n/os baptikft , veniens Chriftus illo :

bjpiium tempore poft joannem tinxit. Promi (Tum erat temporibus noftris , uc
Suifum daret quod hodie datur fecundum quod ait aquam quam ego do ; :
,

I.)).
Q‘“ ^'f>^fit, non fitiet in eternum. Nam & dilcipuli Joannis ,
cum dice-
Jm".4 ij. tent magiftro fuo : eccequem baptict,afti: baptizabat quidem Icd per ma-
Jtm.f.is. nus Apoftolorum ,
quibus leges baptilinatis dederat. Denique Ictftum
4. }. eft alio loco : nam ipfi neminem bapti^avit , fid difiipuli ejue. In hac re
omnes dilcipuli ejus fumus, ut nos operemur, ut ille det qui Ic datu-
rum & tamen cum Joannes infinita millia hominum bapti-
efle promifit :

zaret,jam Chrifto prifente operabatur Icrvus, ic. vacabat Dominus ante-

quam baptizandi daret formam '. Peradlum * non modicum tempus
millia hominum in poenitentia & remillione tindVa funt peccatorum.
Sed nemo tindus fiicrat in Trinitate nemo adhuc noverat Chriftum :

FAXIANTES LECTIONES.
[' Qui nen haift^ned dft ^^upmodo <Ltt.
]
In MSS, S.T.&P.S. quinvn h^het^qtipd
dtbet quitndi datf. f^tdf fi Domnum ejfe datprem.] Hxc AdjcSU fanz cxMS.S.G.
J
InMSS. S.T. & P. S. [* Eat in kf^a fe lnMS.S.G.
ecee ]aiTH per /i pramifit. In MS.S. G.effatou (^ 5inr/ve^//,]InMSS.
S.T. &
P. S. yft»/ vos voiif. I n MS. S G. ficut nunc vuiie. [
« Operuhutur fervits (fi-c.
.
,
ufque ^formam.^ Ha;c fuppi&vimus cxMS.S. G.qux omiiTAruncinaliis. Eer.
miium.] In MSS. S. T. &
P. S. J>er acceptum.
nemo
 , ,
,

De Schifmate Donatiftarum. Lib. V. 85

nemo audierat cfle Spiritum (itnflum. At ubi venit tempus plenitudinis
certo tempore dedit leges bapnlmatis Filius Dei ;
& dWit viam , qui
iretur ad regna calorum : etiam tunc pricepit dicens : ite ,
dMt$ omnes ii.
‘

gentes , baftistfsites eos in nomine Patris g>) Ftiii Spiritus findi. Ex ea

die oportuit fieri eft ante tempus noluit emendare
quod mandatum :

quod operatum ne licentiam rebaptizandi daret; quamvis alterum

eft,
fuerit baptifma Joannis, & alterum fit Chtifti. Baptifnia Joannis ’ ante
legem pro pleno voluit efte , quod non erat plenum : 6; tamen fupra
memorata millia honiinum, qui» in Deum crediderant, quamvis igno-
rarent Filium Dei & Spiritum liniftum , rej^um coelorum cis denegare
non potuit. Indceft vox Filii Dei dicentis: 4 diebus Joannis ufque in bg. Man. li,

diemum, regnum Dei <vim patitur ; qui tim faciunt , diripiunt itlud.~:
ideo A\my'oimfactunt‘-,Qfi\i adhuc baptizabat Joannes. Denique quia
alterum tempus erat ante prarcepta , alterum poft ptecepta: qui poft
prierpta, in nomine Salvatoris baptizati funt, in regnum legibus intra-
verunt :
qui ante prxeepta, fine lege , vim fecerunt , Icd exclufi non liint.

Ergo ante pra;cc| ta ,

baptilhia Joannis, cum elTet irapcrfedFuni ,
pro
pcrfedfo judicatum eft ab eo, cui nemo judicat: & quafi limes quidam
fixus fflet juflionis ,
inter tempora antecedentia & fcqacntia cum apud :

Ephelum baptizarentur aliqui in bapHifnute Joannis poft pra-ccpra ,

hos videns beatillimus Paulus, interrogavit: an acapijfint Spiritum fin. -<i?. ij.

dum ! dixerunt le illi ndlire , an elfet Spiritus landus: & dixit illis, ut
pift baptifma Joannis acciperent Spiritum fandum. Sic enim baptizati erant ,
quemadmodum multi a Joanne fuerant baptizati. Sed qui ante legem
baptizati funt, ad indulgentiam pertinuerunt: quia prilens fuerat , qui
indulgentiam daret ilbn erant cx toto rei, qui legibus non fuerant oc.»
:

oipati. ,
qui apud Ephefum poft legem, Joannis baptilmate
Hi vero
baptizati fuifle leguntur, poft leges infacramento erraverant quia jam :

introduclum fuerat baptilma Domini , & exclullim fuerat fervi. Et ideo

quia poft mandata divina legibus debuerant ire in regnum, non per
violentiam jam enim terminum temporis fixerat Chriftus dicendo
:
i

'a diebus foannis ufque in bodiemum. Poft hodiernum jam non licebat Mae, n
quod fieri licuit: quare nolite vobis blandiri de dicio apoftoU Pauli, '*•
qui non polf perfonam operarii interrogavit, fed poft rem: cuiTcs,non
perfona difplicuit. Denique bapiifma Salvatoris juflit, ut difcfrent, qui*
non noverant , quia non ipfum, fed aliud acceperant. Vos vero quid im-
mutatis '*? fi res psotuillis mutare, rede feceritis': fi tamen de lege ali-
quid fcc^itis. Paulus dixit in quo baptifmate baptiajui eflis i & dixe. AQ. i;.|
:

runt illi,yo4»su; perfuafit eis, ut baptifina Chriftiacciperent. Vos non

('AJC/AKTES LECTIONES.
[
Baptifma Jcaomi. ] In MS. S. T. iapiifma jungitur cum prxccdentibus, !c loco
‘

Jtaams ponitur Jtanaei^ lisi perperam; nec enim de Joannis voluntate hic agitur
,

leddcejus haptiFmate^quod Chnftus propcrfcdovoluithaben ad tempus' [S Di-

[r /dri dlj«r,w/»i /urtvw Hxc addita
rifltuni /lita ] InMS.S.G.pofdeniea/tr. ]

funt cx MS. S. G. Q^td //nmtaaiist] Ita in MSS. S. Th. &

Ph, S. In MS. S. G.
quid imuamitut Bectntii.] InMS.S. G./ifl^/*
 ' '

86 S.Oprati AfriMilevkaniEj3ifcopi,
dicicis, & infectamini perfonaS
quid acccpiftis, fcd a quo acccpillis :

hominum & vultis iterare quod lemel ell qui baptizati erant apud
, ;

Ephefum, crediderant in potnitentiam & remiflionem peccatorum re- :

cte dictum ell, ut baptizarentur in nomine Patris & Filii & Spiri-
tllis

tus fanCli. Vos vero quid mutatis in hominibus, qui jam dixerunt Ce
credidilTe in nomine Patris & Filii & Spiritus lanCti! five iplum interro-
getis ,
five aliud :
•
convincamini necefle eft peccare vos j
five illud in-
terrogetis quod juflum non eft ;
five hoc velitis facere ,'quod jam fa-
ctum cft. •
V' Redeo
nunc ad illud vcftrum quod dicitis • qui non habet quod :

dati» unde hxc vox eft > de qua IcCtione recitari po-
'
liid 1 qui teit i vox cft de vico collcCla non de libro leCla
, « qui non habet quod :

quod Hct'
dat » ? Hic verba in lege feripta non fiint ; nam h ( ut
ouimod» vultis) homo dat, "Deus vacat; & fi Deus vacat , & apud vos eft omne
quo J dandum eft , ad vos ‘fit converfio j quos baptizatis in nomine vc-
ftro tingantur. Erubefeite , beato Paulo clamanti, & fuam gratulatio-
1. Ctr. I. neiji proHienti immquid itt «omine meobapttT^ti e/Urr.^ Ille gaudet, quod
:

duos Iblos Sc unam domum baptizaverit : & vos populos rebaptizare

’’

contenditis; & pcccafte vos & peccare gaudetis, dicentes; »quid dat,
qui non habet quod det » i cui creditur ipfe dat quod creditur , non per
quem creJitur. Denique liib joanne infinita multitudo hominum bapti-
zata cft ,
probate joannem aut accepifte aut habuifTe quod daret. Illo
autem operante dabat Deus, qui dando non deficit; & nunc operan-
tibus cuniftis humana funt opera, fcd Dei lunt munera.
VII. Jam illud quam ridiculum cft , quod quafi ad gloriam vcftram a
B.jnifai
vobis (emper auditur: «hoc munus-baptilmatis rflTe dantis , non acci-
critum . » 1. .1
picmis » Sc utinam aoc de Deo dicecccis , qui hujus rci ducor dh Sm
. . •
, I I t I

Dei dond :

ciTc non
quod ftultum eft , vos dicitis efle datores. Si ita eft , & nos &*vos tc-
quioprn- ncamus fingulos gentiles vos qui vos lanifos dicitis, interrogate cum
:

iHi untu qu;m tenetis , an renuntiet Diabolo & credat Domino; & ille dicat,
Uimf.'"" Contra , nos peccatores (utvuliis) interrogemus alterum genti-
lem an renuntiet Diabolo & credat Deo, 6ec. & dicat, renuntio Sc
,

credo, &c. tum vos tingatis nolentem, nos volentem dicatur, quis ;

eorum pDllit ad Dei gratiam pertinere. Utique fine dubio ille' quicrc-
*dit , nontflle pro cujus voluntate ( ut dicitis ) fanditas veftra fucccdit.
,

Operarios vos efTe,vcl fero cognofeite; aut fi in operario eft res ipfa,
6e non in fc ; hoc (ibi vindicent aliqui homines in artibus fuis , ut quia
(Ic provocatis , ad res divinas , etiam artes comparemus humanas cum :

pretioTus inficitur color, natura fxpe convertitur, dum conTcdtionc

yj! m ANT ES LECTIONES.

[ Vax efl de vice coUeffd ^non de lihre Itiin MS. S. G. In MSS. S.T.P. S.
0c in edict^jvox eji de vico ^ non de Ubto olUUnt icd anachdis Uhee collefU & leiiiO
Aylum Optiti fipit. In ie^e ferifti ] H*c verba fupplevimus cx MS. S. G. qu*
.

non extam In MSS.S.T.ficP.S. [«///#.] I 0 MSS.S.T.&P.S. Hic adjidtur,»»-

feqnttnr.
[
* Cfedit.
]
!n MS. S. G. credidit. [ Confethone. ] Ita ui MbS. S. T.*. &
S.G. Mal^ in edicis , conveUione.
 , : :

De Schirmaie Donaticarum. Lib. V. 87

vellus candidum purpurcfcit: ficalba lana regalem tranfit in purpuram,
quomodo catechumenus in fidelem * utique dum incipit efle quod non :

erat ,
quod fuerat. Lana & cftlorem mutat & nomen &
definit clTc :

homo &
vocabulum mutat & mentem : confideranda funt cfTcdla , re-
tradlanda fiint efiScientia. Dicis a te datum efle quod homo fidelis
,
effedlus eft; fi hoc totum tuum cft , dicat & operarius attifrx purpuror,
quod prctiofiim colorem in luis manibus habeat , & non procuret prc-
tiola pigmenta ex Occano multis ignota, quibus tindla vellera, per co.
lorcm promoveamur in admirabilem dignitatem: non admixto (angui-
ne pileis , purpuram Iblo taftu conficiat. Si ‘ igitur operarius ifte per ta-
ihim (olum dare colorem non poteft , fic nec operarius baptifmatis , ex
^ fine Trinitate dare aliquid potcll. Tale eft & hoc, unde modo cer-
tamen cft. Nam in quo baptizarentur gentes , a Salvatore mandatum
cft: per quem baptizarentur, nulla exceptione, diferetumeft. Non di-
xit Apoftolus: vosfkdtt, tlii non faciunt quifquis in nomine Patris &
Fjlii & Spiritus landbi baptizaverit, Apoftolorum opus implevit. Deni-
que ledlum Evangelio , Joanne dicente : Magifler , %idimut quem-
eft in tm y.

dum in nomine tuo expellentem demonia , (g) prohibuimus eum , quia non
/equitur nobifium : fic Cliriftus ait : nolite prohibere ; qui enim non efl contru
•vos ,
pro 'Vubii efl. Nam &: ipfis fic mandatum cft ,
ut opus edet illorum,
lanclificatio Trinitatis j
nec in nomine fuo tingerent ; Icd in nomine Pa-
tris & Filii & Spiritus ianifti ergo nomen cft quod laniftificat , non
:

opus '. Intcliigite vos , vel fero , operarios efle , non dominos : 8c fi Ecclc-
fia vinea cft , vites lunt homines & ordinati cultores, quid in dominium
patrisfamilias irruitis Muid vobis, quod Dei cft ,
vindicatis? quid vultis
vcftrum efle totum ,
ubi nec partem habere poteftis ? nam propter tu-
morem veftrum quo in nos iniumelcitis , increpat Corinthios bcatifli-
,

mus Paulus: in le & Apollo aiftus temporis noftri conformat'*: ne ulter

in ulterum (inquit) intumejeut. Utoftendcrct,quiahoc totum lacramcn-
tum baptifmatis Dei cft ,
ut illic fibi nihil vindicet operarius ,
fic ait
tgo quidem pluntwvi: hoc cft ,
de pagano catechumenum feci nApollo : t.Cw. j.6
rigwvit; hoc cft, catechumenum baptizavit. Sed ut crefccrct quod
ille

plantatum & irrigatum eft, Deus fecit. Nam & quivis hodie volens vi-
ncam fuam ,
operarium placita mercede conducit qui cur-
paftinare j

vato dorfb ec deludatis ' lateribus , linus terra: faciat , ubi deponat cle-
fta plantaria , Sc aquam calcatis Icrobibus luperducat Icrobem fodere :

& plantaria*poncre poteft aquam inducere poteft imperare , ut teneat

5 •,

non poteft eft enim hoc Iblius D-i , de medullis palmitum producere
;

Radices coalcfccntes in terram, & gemmantes oculos , incrementa fron-

dium provocare. Denique beatus Apoftolus Paulus , ut veftram prz<

VARIANTES LECTIONES,
[
‘
InfiitUm. ] InMS. S.T. nfidtlis. Decfl ifta vox in MS, S. T. fcd hi-
betur in MS S. G. [* Tiirnt.iiii uique ad illa verba inttlligite vts. ] Suppleta
funt hic ex MS S. G. qux dcliinc in MSS. S. T. P. S,
. in picrirque edicis.
[
• C»*» &
firmat. ] In MSS. S. T. S. G. un/rmat. [
&
* Defudatiu In MS. S. G. fxudant.
]
Vij
 :i

88 S. Optati Afri Milevitai^Epircopi,

fumptioncm tumorcmquc compcfccret , nc fc iftimet operarius bap»
tiiniaris ,
aut habere dominium , aut de tanto ilbo munere particulam
t.C*r. 5. fibi aliqdam vindicare; indicans, quia totum Dcieft, ficait: nequ: q»i
7- '
pUntit , neqM qui rigat , tjl aliquid ; fed filus Deus , qui ad incnmtnra
perducit. Operarii inter alios cftis intrante Iblc: hoc cft, finito Icculopo-
teftis in die retributionis, nobifeum de mcrccde contenderf: nolite vo-

bis majcftatis dominium Nam vindicare. fi ita cft, vindicent fibi &mi-
nilfri, qui menfx dominicz famulantur, ut pro humanitate exhibita ab
invitatis gratulatio cis referatur. Chtifti vox eft invitantis ; t/emte bene^
J4*
dilh patris mei ' veniunt gentes ad gratiam ;
exhibet ille qui invitare
dignatus cft ;
minifterium exercet turba famulorum : nen famulantibus-,
Icd pafccnti referendi funt gratix. Vos cum miniftri' fitis
,
inverecun-
de lotum vobis convivii dominium vindicatis ; cum Ic ac exteros beatifltf
mus Paulus famulos cum humilitate fateatur: nc quis putaret, in Iblisi

I. Ctr. j. Apoftolis aut Epifeopis , f|scm luam elTc [loncndam , fic ait quid eflenim ;

Paulus ,
iel quid /tpollo ? utique mini/lri ejus , in quem credidijiit 1 cft er-
go in univcrlis fcrvicntibusnon dominium ,led minifterium. Vides ergo
jam, frater Parmcni.inc , ex tribus Ipecicbus fupra memoratis, illam pii-
mo tripartitam c(Te immotam , invidam & immutabilem i ojscrantis
vero temporariam ' c fle pcrloiiam.
vnt. Restat jam de credentis merito aliquid dicere cujus eft fides, :

D»
Dei & fanditati lux anteppfuit & majeftati non enim po-
fe

fufcipciv*
fi
quam Filius -,

c» baptif- teftis landiorcs cfte ,

quam Chriftus cft : ad quem cum mulier illa \c-
muro.
niret, cujus filia erat mortua, & rogaret, ut iulcitarctur ; nihil promi*
fit de virtute (lia ; fed poft fidem interrogat alienam , ut fi mulier cre-
deret ,
pro matris credulitate ', filia furgeret ; fi non crederet, virtus Fi-
lii Dei feriata ccftarct. Interrogatur mulier ,
rclpondit (c credere fieri
oflc quod rogabat. Jubetur ire, redit ad domum mulier , invenit pueL
f am vivam quam ,
dimifcrat mortuam. Non ruit in olcula , non prope*
rat in amplexus ;
Icd redit ,
ut Salvatori gratias ageret; & ut oftende*
rct Filius Dei, ic vacafle, fidem tantummodo operatamefle: 'zade(in-
Luc. i. quit) mulier, in pace , fides tua te fiha%it. Ubi eft quod dicis, dantis
4»- eft, non accipientis» Quid vobis videtur & Centurionis fides > cujus
puer cum male mortem repelle-
haberet. Salvatorem petiit, ut ab eo
ret. Jam puerum , fic cum Centurio
Chriftus pereuntem veniebat ad
tenuit ,
quod Filius Dei totus non
ut indignitatem tedi fui confeffus ,
deberet intrare , fed fuam virtutem mittere , qua puer fugat# morte , re-
viviiccrc potuiifet. Non fortitudo Centurionis , non lapientia laudata
M*n. 8. cft, icd fides : (gF curatus eSl puer in illa horS. Certe dantis cft ,
non^
ij-
accipientis. Multa lunt hiljufmodi in Evangelio de fide perfeda , icd

r 'jllil jt NT £ S LBCTIONZS,
[
‘ patrii mei ]
Adduntur in MS. S. G. icquentia Chrifti verba ,
penipite reertam
quti veiti paratam eji ab erteiue mandi. ^ Gratiam.] In MS. S. G.ejanam, Icti mi-
[
nut appolitb j agit enim Optatus de hoc Icculo. Cammir.t/ht. ] InMS.S. T,
nebtfcam commiiiifiri icd rupervacaneuniclf iiludwF/aw. Temparurtam.]\n MS,
S.G. temptralem. [tpnmatrii creduittate. ] In MS. S.G.permatrii credalitattm.
vel
 , 9 :

De Schirmace Donatiftarum. Lib. V. 8

Vd tria complenda funt fidei tcftimonia. Qmd vobis videtur & illa mu-
lter, quar de lecreto cauli fainiiurum , cum per annos duodecim labo-
raret, a: omnem fubftanttam fuam in medicos crojrallct : cum videret
a Ftbo Dei tantas celebrari virtutes procellit in turbam videt medt-
, j
cum , videt & populum : cogebat illam dolor ut medicinam peteret
,

pudor impediebat , ne caulam fuam coram tnalculis indtearet. Invenit

confilium tacita fides: miium (inquifl mapi AlMt.9.
tefiimcmi hujtis , fi) fmx fiim. Nemine vtdente inter turbas, manum 21 .
mtftt, tetigit • , &
lanata cll ; nec aufa eft indicare quod aufa non fue-
,
rat-petere. Sed ne frudus fidei apud ignorantes latere Cideretur, fic
Sal-
vator ait quit me tetigit f Mirati funt dilcipuli ejus, dicentes tuibt
: : te
comprimunt itu dicis quit me tetigit! & Civilius me (inquam)
,
: te.
figit ! fenfi 1 me exife virtuteiq. Sic mulier confefla ell fe tetigilfe &
, ,
lanam eflir. Jamdudum pro filia mater petiit , pro puero Centurio po-
ftulavit : hoc loco nec mulier petiit , nec Chrillus promifit fcd fides
;
^quantum prifumpfit^, exegit; certe dantis cll, non accipientis.
'

NA.Mquod ad '
amplificandos ttaclatus tuos, frater Parmeniane, XX,
Niaman Syrum , quali immaturam quamdam durillimorum nafeen- Compa»
raiioNaa-
tium vulnerum mallam, diu deferibere voluilU, quid hoc ad
prafen- man.Syrl
tem pertinet caulam > Bcn» hoc diceres & longa oratione redle uti imcmpe>
,
flivi l
potuilTcs: fi tnvenires_ aliquem catechumenum IcabrofiUimis
moribus-, Pa/mf-
qui gereret durillimam mentem qui lenillinum gratiam aqux faluta’ niano «U
;
lao*
ris accipere detredaret. Bene hominis innovationem verbis
a te didis
qllendctcs bene veternofam nattiralcm duritiam in infanttlem
:
carnem l ,
immutari ac molliri polTc monllrares. In hoc vero negotio quod in-
,
ter partes tempore prifenti tradatur, ut quidaa te talis
commemorata
cll ledio i in qua non legitur aliquis illum leprofitm
Syrum ante' di-
dum vel jullione Hehfad laVilTe , ut merito denub ‘ radius lavaretur.
CJimd & fi fieret.*, nec fic vobis occurreret quod rede imitari
, polTel
tis. Non enim legitur ille prius lavifle in
fluminibus Syria: aut ab , ali-
quo lotus efle , & nihil proFcciflc. Nam & fi hoc legeretur
, non ad He-
Lfei laudem , ( qui non lavit Icd confilium dedit
, ) fed ad Jordanis glo-
riam pertineret , illi homini in eo flumine primiiivam gratiam
*'

prove-
nilfe, in quo pollea fub joanne percjpftllionem in poenitentiam Mpu^
lorum peccata ifucrant moritura

te ARI ANTES LECTIONES.

f *, ^ luppleviraus ex MS. S. G. i-
PrxfmmfSt 1
, [
In MS.S. G. qmjntuin fbi pTKfumpft. Duntts non Poftiurc verbi /e,
<]uuntur aliquot periodi in MS. S. G. quibus novum continetur
argumentum adver
sus Iteratum baptilma quas quidem 6pead efle exiaimo licce
, , non habeantur m
MSS. S.T. &P.S. Icd htc alieno loco videntur polita:, qtiarc cas rejecimus ad
Hncm
librtqucmcgregibconduJunt. ^mplificiniUs,]la}AS S.G.apfUcuttfUs minus
benb. [Wn inf^ntiUm curnem. In MSS. S. T. V. S. infitatsU c.tnr. f
] [ 1
Dceft in MS.S G. [t &c. ufquc ad harc verba, rrii'/ 1 wic
dcfuDCin MS.S.T. AdJordAnti pjl9nam.'\ XnlAS.S.G.dtd
[* Per e$nfe!/ionem in panitentu pPpuUnm peaMd fnnnnt
In ] MS. S. G»
(r^e^ifne pcenueatia pepuli p^eoMta fuerunt moriturum

2
 ,
;

90 S. Optati Afri Milevitani Epifeopi,

X. Postremo, qualis cft illa pars tradatus tui , dc cccicllibus nuptiis,
Panbota
ubi fpera amputans futurorum, totum in pratlenti tempore pofuifti dicen-
nuptiatu
4 Pirme- do , a focictate veftra projeftum efle cum , qui janitores Sc mimftros fe-
niano
fellerit vcftros, uc a dommunionc fidelium foras cum injuria mitteretur.
perpe-
tim alie- Si ita clf ,
nihil cft quod f|)crcc fides ;
nihil quod rclurrciMo rcprsfcntct
gjca.
nihil quod in ccelis anilius expeditur j
nihilquod rex ille cccleftis • &
Mm. taV
paterfamilias Deus in fuo convivio agnofeat , cum prifentia multorum
gaudeat , &
dc aliquorum abfentia contriftetur. Et ' multos dicatvocatos,
paucos vero elciftos nihil erit, quod irafcitur vcftcm nuptialem non ha-
;

benti , cum Filius Dei ipfe Chriltus fit fponftis & vcftis tunica natans : &
in aqua, quie multos veftiat & infinitos expcdfct, nec vcftiendo defi-
ciat. Sed nequis dicat, temere a me Filium Dei veftcm eflc didfum , le-
CaUx.^, gat Apoftolam dicentem quotquot in normae Q>riHi baptt%ui efiit , chri.
:
»7*
fhtm indmflu‘. O tunica lemper una & immutabilis! qui decenter ve-
ftiat & omnes itates & formas nec in infantibus rugatur nec in juve-
, ,

nibus tenditur ,
nec in focminis immutatur. Aderit profeftb ille dies , ut •
coelcftcs nuptii incipiant celebrari ; illic qui bapilma fingulare fervave-
rint, fccuri difeurabent. Namquicumque a vobis fc rebaptizari confen-
ferie,hujufmodi homini non denegatur rclurretfio, quia credidit in re.
furreefionem carnis ; refurgn quidem , fcd nudus. Sed quia nuptiali vc-
fteavobis le expoliari permifit, hanc patrisfamiliasaudituruscft vocem:
-Amice hoc eft dicere agnolco tc aliquando renuntiaveras Diabolo
, , j

• & ad me convetfus fueras ; & dederam tibi veftem nuptialem : ut quid

» fic venifti non habens quod tibi dcdisTioc eft dicere; quare non habes
» quod tibi dedi J Nemo enim poteft irafei non habenti rem , qui data
non fit. Veftem nuptialcnfinter iftos acceperas , & Iblus non habes » quare
nudus & lugubris venifti > quis tibi detraxit fpolia ? quas fiaudulcntas adi-
fti Qi^quot tales venturi fimi * , locum
fauces > quos incurrifti latrones ;
in illo convivionon habebunt. ^
XI. Et compendium fiiciam, credo etiam hoc fiifficere j etll
ut vel fero
Cum
mortuos tot probationes minime diceremus vobis ablcniibus , verbo tenus bapti-
;

infantes zati funt mille : ex his forte flia defundi funt centum. Abftinetc paulil^r
rebaptiza-
re rton
ab hoc fcclcrc manus. Sanditas , ut dicitis , veftra , primo rcfiifcitet fepul-
pofltnt rosi emendet , fi poteft, mortuos |»S fic revertatur ad vivos. Si mortuos
bonati-
fufeitare non poteftis, ut quid viventibus conamini manus inferrer nifi
ftXfCuc vi-
ventes rc- ut compleatur quod per Ezechiclcm prophetam locutus eft Deus , dicens
bap.iianc}
ut occiderent animas , quas non oportuit mori.
£ufh.ij.
*7. rAKtANTZS lectiones.
[ CxUfiis. ] Hoc additum cr MS. S. G. [ C«» prafeneii. ] In MS. S. G. adpra-
Jetitiam, [*£r. InMS, S.G. Xlr. InMS. S.G. ['Kra-
»n funt. ] In MS. S. G. additur , bsctxtmph. [ ' ] Hic finitur quintus fiber in amni-

bus MSS. 8c habetur , Exptidt liber qmirMi. c5ui fcquunnir, quia ad hunc libnun
pemnent, vidcncurquc hujus bbri conclufio, Ejecimus excodico S. G. in quo fiipe-
rihs erant ponta foco non Tuo, ut obfervavilhus.
 ,

. I>SchifmateI>Dnatiftarum.Lib.VI. 91

S OPTATI AFRI
MILEVITANI EPISCOPI.
•ve
SCHISMATE DONATISTARV M,
ADVERSV S P A R M E N IA NVM,
LIBER SEXTUS-
IN hoc fexto libro ojlenditw * Epifcopos partis Donati contra legem
(S inconfiderati conflare, €5 pajjim vendidijfe va-
fregijfe altaria, *

Ja dominica, Ltvijfe cjue lavartda non erant, mttellas puel-

lis mutare, de quibus nulla Jcriptura legitur.

U T mihi videtur' liquido dcmonftratum cll , in divinis facramen.

us quid nefarie feceritis. Jam illa ollcndcnda funt, quar crude-
Etcrac ftultc vos fecifle, negare minime poteritis. Quid enim tam la-
I.

Impt^ac
0i>
ftuire
narftis
ainrufrC'
crilegum , quam altaria Dei ( in quibus & vos aliquando obculillis)
‘‘

BilU vei
frangere , radere , removere > in quibus & vota populi ,
fle membia Chri- ta/iiTc.

fti artata funt: quo Deus omnipotens invocatus Iit: quo poftulatus

delcenderit Spiritus limdlus; unde a multis pignus laluris attemi.ac &

tutela fidei , & Ipes refurreilionis accepta eft. , inquam
Altaria
,
quibus
(faternitacis munera non julfit Salvator imponi', nili quz eflent de
pace condita depone inquit , nmmu tuum snte tltare ,
: redi prius ,
concorda cum fratre tuo ut pofflt pro te facerdos offerre. Quid eft enim al-
^ Mdtt,

,
tarcfnifi Icdcs & corporis & languinis Chrifti» hic omnui furor vefter
aut rafit , aut fregit ,
aut removit. Hoc igitur inexpiabile nefas ,
fi de
aliqua ratione deiccndit, unp modo fieri debuit. Sed ,
ut zlbmo ,
alio
‘‘
loco copia lignorum frangi juIfit , aliis vero ut altaria raderent , ligno-

VAKIANTS.S LECTIONES.
OPtnSinr. ] In MSS.S. T.icV.S.cnuuetmrhHeJI. InMS. ^.Q.ojhndanturfdifr
matsi „ h0te/fy eftfMt.
[‘Vt fmhi vidrtMr.] Icim MS. S. G. longfemelii^quim in MSS S.T.&P.S &in
edicis ,
Indubitanter [
b Xam [dCrtleym. j In MS S. G. addicur bic admiffum
fit. Imfoni.'] In MSS.S. T. &P.S./flw. /n^/. J
H*c icqucnciaul^
que ad , cxcancin MS.S.G. & dcTuju inMS.S.T.
2 ij
 D

9z S. Optati Afri Milevitani Epircopr ,

•

jum inopia imperavit ;

ut autem alii removerent ,
ex parte verecundi*
.perfuafit*:ubique tamen nefas ell ,
dum tamz rei manus (acrilegas'Sc

impias intuliftis. Quid perditorum Condudam referam multitudinem ,

Se vinum in mcrcedcm (celeris datum ; quod ut immundo ore facrilc-

cishaulbbus bibattur , calida de fragmentis alearium fada cft (i),. Si

Uvoris judicio nos vobis fordidi videbamur, quid vobis fecerat Deus,
qui illic invocari condicvcratj quid vos offenderat Chrilfus, cujus illiti
per certa ' momenta corpus Se languis habitabat > quid%(fcndiftis etiam
vos ipfi , ut illa altaria frangeretis, in quibiis ante nos per longi tem-
porum fpatia, (andc{ ut arbitramini ) obtuliftis. Dum impie perlequi-
mini manus nollras illic ubi corpus Chriili habitabat , feriltis Se veltras.

Hoc modo Juda:oscftis imitati: illi injecerunt manus Chrifto in cruces

a vobis percudiis cft in altari. Si Catholicos illic infedlari voluiftis ,
vel
veftris illic antiquis oblationibus parceretis : ibi modo fuperbus inven-
tus es, ubi jamdudum humilis offerebas: ibi libenter peccas, ubi pro
multorum peccaiis orare confueveras. Hoc faciendo in numerum lacri*
legorum facerdotum libenter intraftis , foeiati fcclcribus prophanorum,
de quibus apud Dominum Elias propheta querelam deponit' his enim :

locutus efl vci bis, quibus & vos inter alios ab ipfb acculari meruiflisc

i-H- Domwe ( inquit ) tltarU tua confitgirutu. Dum dicit tua, indicat quia
l(k
res efl Dei , ubi Deo aliquid a quocumque oblatum cft. Sufficeret inla-
nia vcflra: quod membra laniaftis EccleCa: quod Dei populos jam-
, ;

duJum in unitate politos ,

hic om-
vellris fcduClionibus diviliftis. Inter

nia vel altaribus parceretis.
altaribus confregiftis! illinc
bat oratio : cur concidiftis
de more 'Iblito
Cur vota Se dclldcria hominum cum ipfis
enim ad aures Dei alccndere populi folc-
precibus viam ! & ne ad Deum ftipplicatio
afccnliim haberet impia manu quodammodo Icalam
;

fubduccre laboraftis; Se tamen cum omnium vcftrum una fit conjura-

tio, in hoc titulo fimili errore diffimilitcr deliquiftis. Si fuffeccrat re-
movere , non licuit frangere fi oportuit frangere , rafilTe peccatum
:

cft: fi enim non licuit , ficut inter vos placuit , refle videtur fregiffe,
qui fregit Jam reus cft, qui majorem panem radendo (ervavit. Quxcll
Ula nova Se ftulra lapientia, novitatem quircre in vifccribus vetuftatis'(a)»

VA k 1 A NT E s LECTIONES.
[ Ptrfuafit.l ItiinMS. S.G. In MSS.S.T. 8t P. t'*"'»-'- 1 S.
T.& P. S. c.rfrr«. [‘ AfiuI Dtuuium EltM fropbelu i/urreUm deMvi.] InMS.S.G,
.Afud Deum ai E/ei prapheti aeeere/a depmttr. [,^ Se apartuet. ] Hk incipit MS. S.

Paufi Connariccnfis, nunc Bibliotheci Colbertiiuc n* 1951. [' Quefre^ee. ]

Iti in
MSS. Colb SiS.G. Inaliis, ^//ngmr. ItiinomnibusMSS' Mati
in uicimi editione, nw/c/aio.

A N N OTATIONES.
(i) Cal I a t Act A UT. Ot ijmif- novare 6c immutare pofTuis? vifeera . hoc eit (
CeiciuT vino i nam communis ctat aqux calida imciiorcs panes alutis , vetufta funt • vos ua>*a
iifus apud and(]uos. vukis tiovirarcm in ds qit^rne radendo catetio-
^>)NoVITATlUQUJllllKI tM ra
:
quali detraAa corporis cute exicrioti , aliam
VlSCIRiaut YITUITATIS. Hu Op> quxietetis ouem in iitcrtotibus paitibus coipo*
Tali vos ^ac , 6
verbis hxc fubeft rocio : lis.

Doauiftz t aluna udcie > t«kiulo «a in-

£c
 , : :

De Schifmate Donatiftarum. Lib. VI. 93

Et rcfnota quafi quadam corporis cutc, in latcncc corpore cutem quafi
alteiym quircrc. Donum ‘( 3 ) , quod ad (e pertinet &: in (e totum cit ,
quod unumed, inde ^ cum aliquid fuerit ablatum , mmui poted, non
poted immutari*. Raddi equidem quod ubi vifum cd; fcd adhuc ibi
ed quod odidi ? Quid , quod d de conjuradis , ut qux a nobis in no«
mine Dei in ipib miniilcrio tacla liint , immunda viderentur quis fi- :

delium nefeit , in peragendis myderiis ipfa ligna 4inrcaminc cooperiri t

Inter ipfa lacramcnra velamen potuit tangi ,
non lignum j aut fi ta^lu
pofTunc penetrari velamina, ergo penetrantur & lignaj
d penetrari pod-
,iunc ligfta
,
penetratur &: terra \
d ^ vobis lignum raditur , &: terra qux
fubter ed fodiatur, aleam facitc;fcrobcm, dum pro vcllro arbitrio qux-
ritis puritatem. Sed oblervate ,
ne veniatis ad inferos , 6c illic inveniatis
Core, Dathan & Abironlchilmaticos, magidros fcilicct vellros. ^rgb Num. t j.

6c fregide vos & radflc condat altaria: quidcd, quod in lue refubin-
dc^vederquad languere ed
videmus 'enim vospodea mu-
vifus furor?
tafle condlium , & alearia a vobis jam non frangi, nec radi^, fcd tantum-
modo removeri. Si hoc flifficitbat, illa qux prius a vobis fada funt
vos indicatis*, quia fieri minime debuerunt.

Hoc tamen immane facinus a vobis geminatum cd ,

dum fregiflis n.
Donatl-
etiam , Chridi
calices fanguinis portatores'': quorum fpccicsrcvocadis Hai facri-
ih madas ,
merces nefariis nundinis procurantes' , aa quam mercem Iqii cali'

nec emptores eligere voluidis; avari dum venditis ‘‘ifacrilegi^ dum in- CCS fregi l*.
ven-
fc 9c
condJcratcvcndididis. Padi edis etiam comburi manus vcdra^ 4 ) , qui- dtddle.

bus ante nos coidem calices tra«5hbacis. Eam rem cum'” padini vendi
judidift, emerunt fordtan in ufus dios fbrdidx mulieres, emerunt paga-
ni, fa(duri va!a ,
in quibus incenderent Idolis fuis. O fcclus ftefarium!
6 facinus inauditum! auferre Deo quod Idolis prxdcs j dibduccrc Cliri-
fto, quod proficiat lacnicgio.

VARtANTES N E S, L E C T-l O
[* Donttm.'\ Ttd in MSS Colb &S.G. Tn MSS S.T.&P. S. & in quiburJam edicis,
thner. \y lnae.'\ Ici in MS. S. G. In aliis , Non \x\

MSS Coib. & S. G. In aiiis , tnaiart non foteji. [ ^ iahtndr.] Ita m MSS. Colb. 2c
S. G. InMSS.S.T InMS. [^Nteradi.^
iti m MSS. e. & S. G. l*n MSS. S T. & Ph, S.Jcd r4dt » quixl non cohxrcc cum prx-
diclis. \* /ndicatis.'\ Ici in MSS. In edicis ['' /'«rAtcprej.
}
Iri in MSS.
C.&SG.malein MSS. S.T. &P S. poruto-e , Menes ntfurik nunuinis pmnrMn-
r«.] Iti MSS. e. £c S.G. In MSS. S. T. 6c P. S. mrtcedem ntfarui rundints pro-
vocantes» [
* Av.irt dum venditis.
]
Hxc verita fupplcvimus ex MSS. C. S.G.
InMSS.C.&S.G.y>cr//rg/«m</il4i/j^/. In
edicis , tamen.

A N NOTAT i O NE S.

Donum. Alutis confccritio untci & vara qux traftavminr. Eodem (enfu antri dixit;
indivinbilis cit , unde cum ex altati aliquid ab- dkm impie manm mfi^M ilBe uhi torpm
ftulcris .Tninucrcpoccs aliare i at non immuta- Chrifii kaoiiAhu frrifia & veflrji exkmmodo
te» boceft i confcciato impurum, aut ex im- hic (umteur W
eomiurm , m
illic n frrire infii
puro factum reddere. Iquoque : fi mfimati»
dmmm nofirM^ fHdre iiSedanm
^4)CoM»UK.l MANUS VaSTRAt. jn4/ii d' vtfirM,
Ccnfcntuc combuti manus cum comburuiuur
Aa
 ; , , 1

94 S. Optati Afri Milevitani Epifcopi

III. Sed video hoc vos loco invidiam nobis falfo conflantes , aii Ag»
dii!L”c"- R*ii" prophetam velle confijgerc, ubi feriptum clh qtuc tetigerit ^iTh-
co&tio tm ,
poltuu Junt. Livore interveniente facile eft iratis jadlarc convitmm $
Doiunll».
(5;,„pCT
(jQni intenditur crimen, neceflaria eft manifcfta probatio,

polluii Quis enim uoftrum intravit templa» quis vidit facra iacrilega» polluibo.
i^,"' mines poflunt fumis, nidoribus, lacrilegiis, (acrificiis, (anguine led in hac :
^
vi'rr?icrj causa ijuis ingreflus t'ft templum» quis incendit Idolis? quis immundis
i Cjcho- nidoribus maculatus eft» quis fanguinem vel pecudis immundz velho-
i">nb, fiindi afpcxit > quem probatis ad aliquod facinus commodafte
14. confilium» in locictate alicujus (celeris vel unum epifeopum xonvin-
‘

cite , (t [loccftis. Dc nefeio quo primate ‘ fufpicamini, qui eodem tem-

pore ambulaflc dicebatur. Sulpicio non eft idoneum crimen. Quis cum
acctriavit? quis eum convicit? ubivel erubuit, vel confiifuscft? (ervate
vobis (ulpidoncs vcftras. Igitur ,
(icut lupra diximus, in hac causa quid,
quid alpere fieri potuit ,
dum illa res in origine revocatur, ad prin-
cipes veftros pertinere monftravimus ; unde eft quod catholicos quali
pollutos appellas ? an quia voluntatem & juirionem Oci (ccuti fumus
amando pacem communicando toto orbi terrarum , ibeiati Orientali-
,

bus: ubi (ccundiim hominem luum natus eft Chriftus ubi ejus (ancta ;

(Iint imprelTa vcftigia -, ubi ambulavcruht 'adorandi pedes .,

ubi ab iplb
Filio Dei ‘ faCti (unt tot & tantz virtutes ;
ubi cum funt tot apoftoli co-
qua vos concilos cllc , non (olum
mitati , ubi eft Icptiformis Eccicfia , a
non dolnis , fed quodammodo gratulamini. Quia unitatem Deo placi-
tam amavimus'*, pollutos vocatis': quia Corintliiis , Galatis , Thdlalo-
nicenfibqs allcnliim accommodavimus ,
communionemque coBjunxi.
mus, pollutos vocatis: quia furtivas vobilcum non legimus Icitioncs j
• pollutos vocatis : aut negate vos alienas Icilioncs legere ,
fi poteftis.
Ut quid ad Corinthios (criptas Icgerc, qui Corinthiis
audetis cpiftolas
communicare quid ad Galatas , ad Thelfaloniccnles (cripta
noluiftis?,ut
recitatis, in cftis ? Cum hzc omnia ita c(Te
quorum communione non
conftet , intcliigitc vos ab Ecclefia (anila c(le concilos , & nos non efle
pollutos. Ubi eft ergo quod tibi putas Aggium prophetam polfc (Iic-
currere ? Igitur altaria & vaia fupra memorata , & in manibus veftris
^

jamdudum fiicrant ,
&: in noftris: fi ‘ infamatis manus noftras ,
quare
illic damnatis & vcftras ? Sed dicitis ledum ellc ;
quod tetigerit podutut ,
pollutum efi fac aliquem pollutum c(Te ,
ut pollint ab eo ta^ videri
polluta : cfto fi (olus fit tatftus , & non interveniat invocati* nominis
Dei , qui & tetigerit pollutus , polluta erunt , inquinari polTunt fi de Deo
yAKlANTBS LECTIONES,
[‘ Jii fideiuir.] InMSS. C&S. G. De uefdeqm>primute,^e.'\
Hxc omnia ufi^ucad hic verba, Jufri rtijrrm«r,(upplcvimusexMSSC. ficS.G.
quz oniilla iunc in MSS. S. T. St P. S. ncc-non ineditis, [e EilieDei. \ Hic fup.
plevimus ex MSS. C. & S. G. (a Amummus. In MSS. S. T. tc P. S. hahimut.
]
1'yeeurij.] InMSS.S. T.MP.S.wu/. ['£/»ayi.] Habentur hic in MSS.C.M
.^G, In aliis, <M; fedmali. [ tjurmltdim/ueruia ci" iuue/rit:/f.]HxcdcCaatia
MS. S.T.

-
 . , ,

De Schirmate Donatiftarum. Lib. VI. 95

taceatur. Nam (i {it mvocatio nominis Dei , ipfa invocatio lan^ificai &
quo.t pollutum dic vuUbatur'. Denique cum ducenta & quinquaginta
inuribula, quz lacrilcgorum & peccatorum manibus pona Dantur, cum
eoidem remanferunt de manibus eorum
jK-ccatores ablbfbcrtt terra
,

cxculTa uiuiibula. Et dum dubitaret Aaron lanflus facerdos , quidnam

de iis faceret, audivit vocem Dei dieentis : tolU tAaron bxc yctji , fjj) fac Nma. i6.

Me lamnas , fi pone in asignlu aras teflamenti Oomini ,

qssoniam licet illi

peccaverint qui ea ferebant i tasxen v^a illa fiuCla fiat , quia nomen meum

{lite invocatum eji ,

dicit Deus : & utique plus ell portare, quam tan-
gere.Ergo jam liquidb apparet , ex invocatione nominis Dei polTc ali-
quid etiam fi peccator invocet Deum.; non enim tamam
(aiiditicari
,

vim quantam habet divini nominis mvocatio:

potelt liabere tad-us
,

nam & vos, qui vobis de vcllra fanditate przfumitis, dicite, (i tadus
landibcat aut invocatio; utique invocatio, non tadus aut (i de lolo :

tadu prilumitis , tangite tabulam, lapidem , vellem videamus an fan- :

da c{lc pollint, ii de Deo taceatur.

IV.
Jam illud quam Hulium , quam vanum ell
,
quod ad volunta- Vugmci
tem & ,
qua{I ad dignitatem vtllram revocare voluiftis ,
ut virgines Deo Cx-
rrAt2t a
Dei agere poenitentiam difeerent ut jamdudum profeflic, {igna vo-
Donatt-
luntatis capitibus , poHea vobis jubeniibus immutarent ; uc mitel-
las (j) alias ‘ projicerent , & alias acciperent. Primo dicite nobis , ri.6 wirgi-
niiatis of
ubi vobis de mitellis aliquid mandatum cft i virginitas enim volun- namemo
tatis res ed, non necellitatis (6). Denique Aabularius ille Paulus Apo- Ipotiaus.
tlK, lO|
)0 ,
yARtjtNTES LECTIONES.
yidrt4Sur.\ LiMSS. Aitrt fanitemiam difareoL^ln
MbS. S.T.£cP.S. eigercntfaHitcntiam^ififi^tes» In MSS. S. T. P. S. &
MKMf. ,

jt NN OTAT IONES.
( 5 ) MtTtLLAS. Mitra feu Mitella j»c- Unt ,
fidemSfnnt i f/irrt <ju\dxm
herailm vitiz fcu CtfcicgcnuKjuotedmiiiui iii- , f «4 ^rifrii C4fmt tp rmi§d4, Alu madia i fiitiiitf
iquid , apud Huiuetuniuluipatur pro cingulo mi- cttdi m prrmnni , «re 4d mmi dtmi^t
Ittaii , <]uo ilia Sc venter cit gebamur. Apud cenhi le/emi feriitntMr. Lx hoc loco Tciiuliuui
Herodotum » Euripidem . Mukhum i aliofque intetligerceft , mitras Iru mitellas ornameniiim
Crjtcos t^rfi fumitur pro falcia qux caput invol- fui0e (um maritatarum > uc loquitur , lum etiam
vebar- Laiinitidem ciiam c(I mitra. Cicero pto virginum Deo defponratanim- Inde etiam cullt-
Rabirio : CMui &
v*lMft4tu nm imit gicur, quomodb miceila tignum clTet profeiTx
crivj Xtma$i$$s & iftiUti Ad^Ufirnttt & (fmfism virginitatis quia rctlic^c mittz illz non erane
,
trUm fetnatrtt fmmm Itc n*:o$^non in h»nu & fnii- omnium viieinum : nam picrxquc non vcla«
mrhiii fiut , ftm Ntetftli in a/eierrbnc otfid» cuf» bancur in Anici antequam nuberent , ut cx hoc
mittlii /4pt videmns. Mitrarum miicilatumque libro TectuUtam cunftat i & lu« velarentur
quibui redimita erant capita pexfortim ftrtmna* mirras umen inftat mariiaiarum non lubebant
rum meininiie Ponx Latmi, uc Virgiliiis > Pro- tu illzqux virginitatem protclTx luerant. Mitra
pertius, Juvenalis , Claudianus. Uc autem obfer* etgberat lignum viminiiatis : obrrrva etiam jam
vat Servius ad iC-ncidos t. 9 mitrx rueminatum . tum tempore TatuUiini muras lUas fiiifle la-
rimi ut pilei virorum. Tertullianus in lib.de ve- neas.
landis viigiiubus : Chrifim ejt > inquit (ij VmctiMTAsiKiMvotaN-
iuH4t /p*fi/4t & injintnXM vtUrt juhft, mpt. TATIS AIS isT, &c. Hxc ufque ad Illa

tim4^u/n4t i/td v»f 4dm4mmu> 4lurUu^dkiiU verba , arr mltntet mfeifit sm eagit ruantur &
tmiUrtt ^H4 in nnftm incidifiit , nt /tc VfUmiru |tefcrumucAB.Fulgent.hi. ad Monimumr. tj.

$XiUfc4tu . . « fmtru tnim &

Unu ^U4d*m imm vi-
Aa ij
 , .

96 S. Optati Afri M ilevitani Epifcopi ,

, ftolusCy), cui confbfllis pcccarorum vulneribus populus commcndatui

eft *
,
duos denarios , quos erogaflet ,
acceperat ,
duo Icilicet tcftamen-
ca, harc per dodrinam quafi mmpeus impendit j docuit quomodo con-
jugales Chrifhani debeant vivere a quo cum quirerctur quid de vir-
:

f. c«r. 7. ginibus praeciperet? rcfpondit, nihileifc mandatuum. Confeflus eft (e duo

tcftamenta, hoc eft, duos denarios erogaftc : expliciti erant quodam-
modo ftimptus, commendaverat, promiferatfe
fcd quia “^qui laucium
redditurum quidquid in curam amplius crogaflet , poft impenfos duos
denarios non prxeepta , fed confilium erogat Paulus ad virginitatem
j

Ikid, js. nec impedimento clt volentibus ^ , nec nolentes. imp>cllic aut ct^t ; qui
dederit <virginein fu<tm ^ bene facit : fjf qui non dederit ^ melius faett. Haec
funt verba conftlii: nec ulla 1'unt prxcepia conjun^a, vel de qua lana

mitella fieret , aut de qua purpura pingeretur non enim hoc panno po- :

teft virginitas adjuvari: non inde compcfcuncur ceftus animi quos in-
,
terdum xtas accendit: non inde fublcvatur mens , quae nonnunquam
dcftdcriorum ponderibus premitur. Nam fi ita cftet, non una, (cdplu-
rimx virginis capiti imponerentur ,
uc quotiefeumque animum carnis
defideria pungerent ,
contra impugnationem mentis miteUarum numc*
rus dimicaret. Res inventa eft ad fignum capitis ,
non ad remedium
caftiratis. Denique talis pannus &: errare , '
& rodi & perire,
poceft ^
&
tamen virginitas ,
fi illaela fit
,
fine mitella tuta efie poceft. Spiritale nu-
bendi hoc genus eft (8) : in nuptias fponfi jam veneram voluntate de
profirHionc fiid \ & ut fxcularibus nuptiis (e rcnuntialle monftra-
rcnt,& juncbos^fpiritali Iponfo ,
fblvcrant crinem (9), jam calcftcs ce-
lebraverant nuptias. Quid eft quod eas iterum crines folvcrc coegiftis?
quid , inquam quod ab ipfis per vos cxadla eft Iccunda profefiio ? quis
,
eft alter Ipiritidis fponfus, cui iterum nuberent ? quando mortuus eft ^
cui nupfcronc, ut iterum nubam? nudaftis denub capita jam velata, de
quibus profc/lionis detraxifUs indicia, qux contra raptores aut petitores

HIANTES LECTIONES,
[•£/.] Suppletum ex s. Rilgeaio. [
** Q^ia.
]
Iti in MSS. Apud Fulgent. f«/,
[* Adwr^inttatem.'\ In MSS.C. S.G. vttynei. &[dproUntibtu.l iuioMSS.
e. 5c S. 6. In MS. S. T. &
apud Fulgentium de in editis, volanutt. Errare ]
Ita in omnibus MSS. HxcvoxaJjeclacU antiquamanuia MS.S.T.
de cit etiam io MS.P.S. Decft in aliis, fcd non videtur omiacnda.

ANNOTATIONES.
(7}STABUlAlltUS lltB PAUtUt' fi» quod ftabiilari&s fupcrcrogat ultra duos dena*
Apostolui. Alludit ad parabolam homi- rios. Ici per allegoriam mauem fium exponie
nis qui in latrones incident St fulneribus con. Optatus.
fbflus fuetar, Quem Samaritanus iter ficiens fub- {tj SPIB.ITALI NUIBMDI HOO
levavit & detulit
(Ubulum relinquens ftabu-
in Gixus EST. Qijia , uc obiervavirous roodb,
larto duos denarios , uc illius curam haberet. mitrx non erant, nifi nuptarum fceminarum,
Lue. 10. V. )o. fic Paulum comparat Habulario, aut Deo facratarum virginum.
qui duos acceperat dcnarioi ut curaret hominem (7)SoLvsstAST CRiMBu. Sponlx
mali roulcbimm i latronibus, hoc eft, homines foliuiscrinibus ad rponfum accedebant. Aufi>-
agros . mal^ aiTcelos. Duo denarii quos ad id nius dcicribens egreoientis fponfir (ornum , in-
accepir , dicir effe duo tcftamenta , quorum leges ter alia iftud Virgliii ipfi ;^ommodaC
renentur homines obfervare ut ^vi fiant : ea dederat ^Ht ctmam diffkndtrt vtidu
qua confilii fime , ut virginitas
,
illud efle ccs-

videmur
 ) /

De Schifmate Donatiflamm. Lib. VI. 97

videntur inventa. In mitella indicium cft voluntatis ,
non caftitatis au-
xilium rem jam Deo devotam nec qui fponlabat pcr^c^•crct pete-
: ut
,

re*, aut ne raptor audeat** violare: fignumcft ergo, non facramentum*.

virginitatis Igitur hujuimodi virgines, quz ]am fpiritalitcr nupicrant,
quafi fecundas coegillis ad * nuptias,
,
im- & ut crines iterum fblvercnc
peraftis. Hoc nec mulieres patiuntur, que carnalitcr nubunt: ex quibus
fi alicuimaritum mutare contigerit, non repetitur temporalis illa fefti-
vitas (non in altum tollitur ( n ) non populi frequentia procuratur.
io : :

DetraxiiUs igitur non capitis ornamenta , ied ( ut fupra diximus ) bonif

voluntatis indicia. Jam confccratos Deo * fparfiflis immundis cineribus
crines, juillAis etiam frlsa aqua perfundi. Etutinam vel id quod culillis,
velociter reponeretis'’: protraxiilis* moras, ut rctroada* in priftino ha-
bitu, aliquae diutius remanerent, retradis fignis ,
quibus fe jamdudum
contra petitores &: raptores muniverant^. Qui cum viderent ,
prxfcrip-
cionem (ibi jamdudum oppofitam, a vobis circfublatam ,
dcfprnfis rap-
tores cfTcdi (unt : nec vilus eft fibi unufquiique peccafle ,
dum talem
rapuit, qualem viderat, quando ut uxorem acciperet, poflulabac.
1 N hoc genere quanta damna fecifris Deo } quanta lucra Diabolo
'
V.
procuraftis? conflaftis impie calices : confregifris & inconlulce ra(i-
Libros
faeros tC
fiis altaria: pucHas mileras non fine opprobrio , ut (ccundam mitellam inftru-

cum de prima in Icdionc “ ia) recitari non pof menta

acciperent, coegiftis, (
dominica'
fit. Et illud pntermittere nequeo, quod nec Deo eft placitum, nec a i Donaci»
vcilris cultoribus cxcufari, nec ab ^quo homine defendi poceft. Per ftis pet
Ttm Ca-{

Fj4/tJjiNTES LECTIONES. tholictf

ablatv

[* In MSS. C.fic S. repeteret. G

[^^•<i<'rf/.]InMSS. C.ficS.G.
endertt. [ « Kan fucramentum. ] H*c &
fcqucm verbum , tnventfin , omifla funC in
MSS.C.&S G. lrAcxcon]echir^refticuimuspro/jit>M/;ft>,quod
*cxut inMbS S. T. & P. S.
[*^^-] In MSS. C. 6cS.G, 9 [ ^ Ben^e.'\ InMSS. C.
'
.

tc%.Q.mtUtris. Confetrstet Dee y^(.]H\inc\oc\xm corruptum in M\S.T.& in

edids rcfticuinms ex MSS. C, fic S. G. Ubique habetur, anlrcrtUes , qt.od editores in
tmfecruUs mutaverunt. [
^ Repeneretit.
]
Ita in <$. C. & S. G. In MSS. S. T. 6c M
P. S. te in editis, reveejre veltetts. [
Prttruxifin. ) In MSS. S- T. & P. $. & in editis,
‘

mterpefuifiis. [
* Muniverant
]
In MSS. omnibus , excito MS. P. S. muraveram \
^

quod minus elegans. [ Qu mta. ] Iri in MSS. C. & S. G. In aliis te in editis, tan^
'

ta. In MSS. erttd Iver fteyjbs [® Citm de prtma m ltUfne.\ Iti

inMSS. C.&X G. In MSS. S. T. ficP.S. c»m de prima ieiiione,

jiNNOTJiTi ONE S.

(10^ Non ar Ti TU a timpoka- n Apttd ChriftianosbenediAionem nuptialem di-

tis ILLA PssTivtTAS. Luculcmum gami non accipiebant, n^uc coionabaiirur apud
efteide re reftimonium ucani pnifte , ubi de
I Gtxcos.
Mattii Honenfti vidui dum Cuom fecundo nu> (ii) Non inaltumtollitua.
berec 1. A. Solcbim nubemes curru fubljmei i paterni do-
Fefle trrtndte ma pendent Pmint mo in mariti xdet tnmfcrri. Huc ibitdalludic
J^iddvtbtgemimtdiJctaritCAndiJa pefiti^ Optatus , aut ad abquem alium ritum uftiatum
Ltgitimev* faatf Mtlivit ebnmit apuH Pernot,
Stdt therm f &
piih ve/iu difervMHet ntm , (la) 1 H L I CT i o n t. Ciim de mitelli in
Tnrrudve premens fnmtm mairfna tege & in Evangetio nihil diAum Ht > idem fu-
Trdeti viiet cmtitsgere tisnimi planta ,
pra obftrrvaverat dc mitelli nihil cilc manda-
Nm tmldan nupte leviter leUsae puderem tum.
Luite demijftrveldrum Jlemm* vuUus.
Bb
 » . ,

98 S. Optati Afri MilevitaniEpifcopi,

judicia (zcularia & leges publicas divin* legis inftrumenta,exccutione ,

officiorum a plurimis extorquenda cfle duxiilis*: volentes foli habere,

quod pax in commune pofledcrjt. Non vereor ChrilUanus dicere, quod
vobis poftulantibus ,
gentilis cxccutio'(i5) non potuit ignorare; vela-
mina (14) & inftrumcnta dominica cxtorfiftis ,
qui jamdudum fue-
rant incommune poiTefla'*: extorCftis cum codicibus pallas: judicio
liiperbiz veftri, utraque arbitrati cfHs efle polluta. Nih fallor, han:
purificare properafUs ; laviltis proculdubib pallas ; indicate quid de co-
dicibus feceritis. In omnibus judicium providentiz vcArx debet cfle
iqualc; aut utrumque lavate, aut utrumque dimittite*. Q^od (i aliter
facias', corrupilti diligentiam tuam ‘1 pallam lavas , codicem non la-
^
vas : fi in una parte bonum ,
in altera malum cfl. Non potes negare
oflendere te in una , fi in altera promereris : & fi gaudes , quod in uni
videaris '
religiofiis , debes & plangere ,
quia teneris in altera parte fii-

crilegus.
VI. Jam illud quale eft, quod in multis locis etiam parietes lavare vo-'
Siulcuu
Doiuti.
luillis , & incliua ''
fpatia aqua '
falsa fpargi przccpiflis. O aqua qux dul.
/Urum in cis a Deo™ creata es ,
fuper quam ante ijpibs natales mundi lanftus Spi-
Uvandis ritus ferebatur ! 0 aqua , qui ut purum faceres orbem , lavifli terram ° i
jMtinibga
trri4etitf.
6 aqua, qm fub Moyfe, ut naturalem amaritudinem perderes, indui-
ffaW. I j. caca ligno, tot populorum peiAora fuaviflimis haultibus faciafti 1 refia';

FAXl A NT £ s lECTIONES.
[
* Extffrpifnda tjft dMxifik. ] Ici in MSS. C. SC S. G. Ia illis Sc io edicis , eriptendd
lncammune.\ lAiXh xnedxtiiy^ncammMniong. Ici in
MSS. C.&S. G.MiI^inaIii5& in cjuibufdam cA\txi^exaf4tti9. [* QXitjdmdMdim
commum foffcffM. J H*c delunc in MSS. C. 6C S. G, [ • Lsvstey ^c. dimit^
/kerxnt tn
tik,] In MSS. S.T. ficP.S. MSS. C. &C
6c in editis, Uvx Sc dimitti. [*f*icUs. ] In
S, G.fitcis. [ CitTupifii dUi^entUm Ici inMSS. C.&S.G. InMSS. S.T. tc'
P. S. ancnpijH dtU^entiam tmam unde manavit quod in edicis legitur cvncMpifli , auc ut
:

in aliis corrupifit dili^tntik tua,

, [
^ Codtam non Ltvxs.
]
Hxc defunc in S. S. T. M
fcd neccilaria, brtbcnrurque in aliis MSS. J InMSS. ficS.G, v/dmi C
ifTi» Iti m MSS.C ?cS. G. [>y^f*4.]HocccnomcndecftinMS.S.T.
dulcis M Deo.] IciinMSS.ST.ficP.S. In aliis, dW/tis [*7Vr-
rum. ] In MSS. C. Sc S. G. unarum rabidam gentem.

A NN 0 T aIT 1 0 N E S.

(i)} ExtcuTio. OlficulcsCcilic^t gen- Sc cornus Chridt .

quod replicata palla cegeba-^
tiles , quotum minifterio ad ea extorquenda u/j tut inlur findonis. liidorus Pclpf. 1. 1 . ep. laj.
cftit. Fum , inquit
» diu fiudon tpt* fub divimmm demo-

(14) VeLAM IK A. Qmbus alcirta & my* rum nonifierio txpdufd efi i Jeftp}» Arimjehenfis tfi
Aaia tcgebincur ,
qux polUu pollci dicit.' mimfhrdemt sttemmiUe Domiul eorpm findomieu
dem naodo Cbciftianos facris codicibus Sc in« vobittem fepmlturdtmtnduvk . eodem mode met

nniraencis Tpoliavit Gcnfericus, dequo Vi<3or propoftiiame punem m fmdone /dcrijiamus CbriJH
Vitenfit L i n. i x. Mi/tU Proadttm tfmmduiit m
. etrpmfiju dubkdnem ropenums. Inooctnt. I.
prtvbtdum Ziutitotutm . ^mcourQunt ud redden- demyfteritsmilTxc. ^ Duplex tJlpdJdfud A
dum udmfterid divinu libros fonStt . . & . dnve o A r o A Ai I s» i»>« fMm Didceieus/n-
ft mn poji trddert eUmdniibm fiardoubm , ipft per dburt tetum extendit t dlters
,
gtuon fuper uli'
>dci Mum atufld depopulubdutur dtatu de VdUiie em plkdtum impome. Vide etiam de hoc rim or>
2
,

^prehiufM f eami/idi fibl

drit ftmordltd fd- & dinem Romanum 6c alios qui de ordine mifix
debdut, Pallx vecenbus erant linteamina quibus Icripieruor.
10 tum aluce tegebatur , cui ioponcbantui calix
 De SchifrriateDonatiftarum. Lib. VI. 99
bat tibi poft promotionem non leviter degradarL Prifcntia MoyC in
te amaritudo moritur, & a fchifmaticis hodie' cum Catholicorum turba
dulcedo tua vexatur. Pares patimur bellum .pares expediamus vindicem
Deum. Dic frater Parmeniane , quid vobis fecerat locus ? quid ipfi pa-
rietes, ut a vobis illa paterentur» An quia illic rogatus cft Deus?
an
quia illic laudatus cft Chriftus } an quia illic invocatus eft Spiritus lan-
tftus> an quia vobis ablcmibus illic Pro^hcti
& fandla Evangclia reci.
tata funt ! an quia illic fratrum jamdudum litigantium, concordaverant
mentes } an quia unitas Deo placita in qua habitaret , invenerat domum ?
Indicate, quid illic lavare pomiftis } Si Catholicorum vcftigia, & in
vico & in plateis calcavimus, quare noh omnia emendatis’ nam & fo-
vendorum corporum causa , eadem nos & vos lavacra parijer ablue,
runt & ante vos frequenter noftrorum loti funt multi Si poft nos pu-
i

rificanda putaPis omnia ,

lavate & aquam fi poteftis : aut fi veftigia
( ut fupra diximus) noftra vobis efle videntur polluta, fiifficerct terra;
ut quid & humana non poflunt po-
parietes lavare voluiftis, in quibus
ni veftigia non calcare , Icd tantum videre potuimus. Si Sc
> parietes
quod tangit afpedlus , lavandum efle cenletis , cur caitcra dimififtis il-
lota’ Videmus tedfum, videmus & calum, hac a vobis lavari nonpof.
funt. Illa lavando promeriti eftis Deum: illa non lavando , inexpiaoile
videmini incurrille peccatum. Cum igitur alibi quafi diligentes efletis
inventi : fi tamen diligentia dicenda eft ftultitia, & (ut vero nomine
appellem*) vanitas veltra: ftne quia hoc faciendo, in pavorem
nili
mifilHs populos imperitos, ut quia lota eft columna , lavarentur. & cor.
pora. Si in his rebus confilium latet, miferos fubtiliter decepiftis : fi ta-'

lis res fine confilio gefta eft ,

manifefta eft veftra hebetudo hzc vos
:

ftulte fecifle, & a vobis fedudH cognofeunt j

nec vos ipfi negare pote-
ritis.

Qo I D referam etiam illam impietatem de veftra (Conjuratione ve. VII.

Doiud.
nientem , quia ad hoc bafilicas invadere voluiftis , ut vobis fblis cotmete- lUs in
ria vindicetis, non permittentes fepeliri corpora catholica ut terreatis'' monoos
;
etura Tc-*
vivos ,
male traftatis & mortuos ,
negantes funeribus locum. Si inter vtiiTe.non
viventes fuerat certamen ,
odia veftra vel mors aliena compefeat. Jam pennir.
lentcs Ca-
tacet cum quo paulo ante litigabas : quid infultas funeri’ quid impedis ifioliconi
fepulturam ‘
’ quid cum mortuis litigast perdidifU maliti* frudlum Sc fi :
corpota

coipon non vis in unum quiefeere, animas tamen in uno apud Deum i^Ud.
pofiias non poteris feparare.
O .M N I A denique quz a vobis geruntur , ex toto narrari non pof VIII.
,
Elegans
funt (ed tamen conceclantur \ vobis qui erroris hujus magifterium pof.
:
, & egregia
fidetis. Jam Sc de veftris filere quis pollet , de illis, fcilicec, quos aut con^ta-
tio Dona.;

VA X l A N r E S LECTIONES, liibrom
cumaucQ;
[* Ailnerimt.'] In MSS.C.& S. G, ^alraur/. DicenLi fjt,] In MSS. C. fie S.G. pibus.
Jici feirjl.(• W/i/r//f»i.)ItimMSS.C.ScS. G. In iXni , affctUtmr. [*TrrrrMif.]
In MS. S. T. ttrreretis. &
poftei limiliter traUMfiis. [
* fefutturam. ] Ici in
WS Q.iaMS%,S.T.lcS_Q.imptdtsftfaltiirie. Sid tamen in MS,
S.T fed ainctdatnr, .

Bb ij
 ,

I oo S. Optati Afri Milevitani Epifcopi

fjdionc aut fubiilitate ,
ut vcftros faceretis fccluccrc potuiftis, non Co-
lum mafculi, fcd etiam fumins ex ovibus fubitb fa£H funt vulpes, ex
:

fidelibus perfidi ,
ex patientibus rabidi , ex pacificis litigantes , cx fim-
plicibus (cduftorcs ,
ex verecundis impudentes, feroces ex mitibus, ex
innocentibus malitias artifices. Poft quod ad vos dclapfi funt aut de-
lapfx, dolent ^lios ibi elTc ubi nati funt bene dantes in la^fiis fuos in-
;

vitant : fi feirent Ic gloriam conlecutos , felicitate lua tacite fruerentur.

Nunc autem perditos, tranfitus fuos confblari cupientes , citeros ut fi-

militer labantur, invitant; & refidentes in finu. nutris Ecclefiar, qua fi
pigros 6c tardos acculant. His enim verbis loqui non erubelcunt • Cai' :

Sei , vel Caia Seia ", quamdiu te tenes > « hoc ed dicere : imitare lapfiis
meos, imitare tranfitus turpes. Quamdiu fidelis vocaris? jam fidem dc-
dre , jam’pccnitemiam Jifcc vos edis aucupes , & illi aut illi fiint aves.
:

Sed quia non cd unum aucupum genus : alii funt qui arte fimplici al-
tis fundatas radicibus in faciem nemoris diifulas arbores petunt, ubi aves
fimplici volatu naturalibus ramis infidunt: non illic numerantur fiau-
ars una cd & fola capiendi peritia. Illi vos
des , non artificiofa confilia :

aucupi fimiles dico, qui pod difceflum noftis , ante lucis adventum ,
non aliorum more naturales vadit ad arbores. Sed iplc arborem por-
tans , futurum nemus dringit in falcem , aridam arborem nullis radici-
bus fultam, multiplici fi-aude componit. Cui adulterinos inierit ramos,
& quz luas jamdudumfuccifa perdiderat, alienas accipit dondes. Alias
aves claulas portat in cavea-, cvifi-ciatas alias ad iiiiagincm viventium,
olim extindas, fallacibus ramis, quafi viventes imponit. Aliz latent in
caveis abz quafi viventes videmur in ramis. Jungitur una geminati
;

fiaude calliditas ;
&
ut decipi vivarum ‘ volantium fimplicitas podit,
quas mortuas cHe condat , videntur tendere colla cum vocibus qui -,
&
latent in carccrcfuo, quafi de gutture cantant alieno. Inter alterius ima-
ginem &
alterius vocem dolus unus, operatur captivz liberas capiunt, :

& rnortux viventes occidunt. Tales funt , quos aut rebaptizatione, aut
poenitentia lauciadis , ne foli aut folz peride videantur , alios vel alias
fecum perire , magno dudio &
labore contendunt.

VARIANTES LECTIONES.
[‘ vf/CaiaSf». ] \n lAS^. , vtl GnUfeu. In
MSS, C. St S, G. aucupii, { ‘ Vivarum. ] In MS. S. G. avium.

LIBER.
 ,

Ds Schifmate Donatiflarum. Lib. VIL i o i

S OPTATI AFRI
MILEVITANI EPISCOPI.
n> €

SCHISMATE nONATI STARV M,

ADFERSVS P A R M E N 1 A NVM,
LIBER SEPTIMUSo)
IN hoc novijjimo lihro continetur , Traditores qui infrimo libello Juh

nominibus fuis €5* locis £5* confejjionibus funt demonjlrali , non

grave * peccatum habuijfe ,
qui nccejjitate non voluntate peccave-
rint, bono unitatis etiam tales in communione recipi potuijfe.

O &
P
<jua;a
s T Traditores oftcnfos
poli rcpullas tjuas ingerebatis calumnias
Deo increpari meruerunt ordine
fanflam Eccleliam dcmonftratam ,

luo
, & poli occata
;& iteratio' lacramcntorum,
vellra
!.

&: prarfumpiiones vcllri, :

& terrores
jam relponlorum di- oftenfi (Int »d
£lorumoue nollrorum finis cllc debuerat : fcd quoniam poli invidii
CIvara lecuribus veritatis abicilam , video adhuc vellras vcl vellro. fjciliJi
,
rum provocationes pullulare , quas vos audio dicere ‘ i ad unam com-
munioncm non oportuilTcquin', cum filios traditorum vos elTc con. 5“^'"’'»-

ftiterit ad ea pauca refponJeam. Revera fulficiebac fibi Ecclelia catho;

;

lica lubens innumerabiles populos in provinciis univcrCs.; fufficiebat & uonll

STAttANTES LECTIONES. ' *

[
*
j In MS. S. G.
[* y/fMWo. ] In MSS.C &
S. G. ir telithKf. In MS.S.T.m//Vw. I#MS.P.S. orati»^
ne. Nos cxconjcchiri rclbcuimus, iterdtf» nam hic fingulorum librorum argumcQw
ta pcrcumt Optatus » U. ddtgnac his rerbis argumeiuum libn ^infci » in quo agitur
dztterjtitnehdptifmi. Qmas V0s uMdte dicen.^ IcainMSS.C &S.G. IoMS&
S.T. & P.S. tjnilmt dieert. [• fM/i. ] In MS. S. T. vemrt n9H

annotationes.
(i) Litta siPTiMOt. De hoc libro Opu(4
quid fcDueodum vide quz diiimm ubi

Cc
 : :

I o2 S. Optati Afri M ilevitani Epifcopi *

in Africa ,
liccc in paucis fcd Deo vcilra feparatio non placebar ;
qudi
niam divulla fucranc unius corporis mcnibra : & concra voluntatem
Dei , fratres a fratribus errabatis. Quamvis domcfbcum judicium in pa-
rentibus veftris operatum fit, ut ultro recederent qui pro admifla tra-
,

ditione ‘abjici debuerant; nullum judicium celebratum efl, fedfcnten-

tiz ell operatus elfeifhis. Pellendi fuerant poft traditionem ,
de qua fibi
in concilio NumidUe confeffi funt : fcd ne invidia cfTet'’(i)
,
cxcufata
ell judicandi leveritis ;
dum majores veftri ultro invenerunt de reatu
oonfllium , ut cooperto crimine fuo quali fuperbi dilccdcrcnt quibus
, ,
& dolere & erubefccrc debebatur. namque illo tempore bono Illi fi
,

pacis unitas fieret & ad Eeelefiam catholicam fponte veniflent

' ,
fi ' '

non quos non fine voluntate Dei adduiSlos efle conflat , ut

ficut vos, '

rediretis unde (quamvis adhuc erretis), fi ad Catholicam (ut

erraveratis
dixi fponte veniffent
)
,
quia traditores fuerant de talibus recipiendis :

dubitarent forfitan nollri majores fed nobis Iztandum ell quod tales;
,
ufque ad nollra tempora minime duraverunt. Ergo hodie negorium ‘
novum ell, dum vobilcum res, non cum illis agenda ell. Quamvis ab
ipfis ad vos videatur haireditaria macula cllc tranfmilla : tamen in hoc

titulo non potellis rei clfe cum patribus vellris , lecundum judicium
Dei , qui locutus cll per Ezcchiclcm prophetam , dicens an/au patris :

4 -
mea efl i (gf- atiima flti mea efl : anima qua peccat, fiU punietur. Qua: res
jam & antiquis feculis, in ipfis natalibus mundi probata cll, dum non
iertinuit ad Scih filium Adz, patris admilTum. Sed ne quis dicat alio
J£x*d,io. foco Icriptum cllc, dicente Domino: malapatrum ujquein quartampro-
1* geniem redditurum. Illius funt proculdubib ambz voces j led non ad
unum populum Ibnat utraque Prima efl per Moylcm‘ad certum ge-
nus hominum lecunda, per Ezcchiclem ad alterum genus hominum*
:

Dum‘ Icirct Deus Judzos apud Pontium Pilatum profeffuros , ut dice-

rent ; fingtus hujus fuper aos , Juperfilios noflros de przlcicntii Deus '

vidit pro magnitudine culpz parum fiiille quod diduri erant ^ Si uc

ri ARI ANT E S LECTIO ^TES.

[‘TrjMiime, ] In MSS S. T. Si P. S. traittitnil culfi. [* Invidia ififi.] Ita in
MSS. S. T. & P. S. meliiis quam in aliis Invidia ijfint. nili quAd pollci pro cjl quod
,

cll in aliis MSS. legitur Vnisjt fient. ] InMSS C. At S Qt.mutjtem fatere de-
baerant. Poli harc verba in editis habetur lacinia quzdain ,
in qud exculatur crimen
tradicidfts : nelcio unde deprompta j nec enim extat in ullo e a]uatuot codicibus nu-
nulcriptis quos mihi videre contigit, nec in primS editioni Ualduini, nec concinic
cum antecedentibus At conlcquentibus, qux hac iublatd optimb cobzrcnt , nec lly.
Ium Optati lapi^ Ac ab iplius placitis Ac dudrin.l protsus abhorret. His de caulis
hanc laciniam liic omiliitius At in appendicem rejecimus. [‘ Et (i. ] Hz duz parti-
culz defunt in MS. i
G. [' prcmjfent. ] Iti in MSS. S. Tb. Ac Ph. S. In MS. S.G,
venirent pro vemlJeitt. Addaf/ot.] Ita in MSS. S.T.AtP, S. InMS.S. G. adjataii
fcd perperdm. [• JVlj»»»!».] Deell in MSS. S.T. Ac P. S. (* Utraqae.] In MS.
S.T.aiwyfa.vitioamanuenfis. [‘ PerMeyfeni.] In MS.S.T.«d Mey/em,
hiMS.S.G. /edeiin. Pra/cteniia.] InMS.S.G.prafintiaimale.

ANNOTATIONE S.

2«) Ihtiuia imit. Neezii]puIiIs,at43mvidiaSecct,coquhdioceptlcoposrjccii£mt4’

 , : ,
;
:

DeSchifmateDonatiftarum. Lib. VII. 1 03

compccentibus panis lucretur offcnfio , ipfis Judcis comminatus clV
dicens fi mda. nurum u/q$u in quartam progeniem reJJiiuium. Ergo ha:c
:

vox ad folos judeos fficculiicr pertinet. Cstcrum ,illa ad Chrilhanos>

qua dignatus cft promittere non vindicare in filios , fi quid peccetur a
patribus,
nec in patribus fi quid a filiis Ibrfitan delinquatur V Tempo-
ribus unitatis, principes veltri qui probantur illa fcolTe, jam e vivis
exceflerant , veiis quafi ‘ harreditariam maculam relinquentes quam
,
prius Deus a vobis providentia fiia fic diluit, dum inter patres & filios
( ficut lupra diximus )
ftparavit. Igitur quia tradere
peccatum eil , vi-
deant parentes veftri, quid in judicio Dei refpondcant vcllrum tamen» ;

( quia ‘aliis temporibus cllis ) peccatum elTe non potcll.

Inde eft quod vos jamdudum in communionem nollram volui- II.

In EccIcS
mus quia vos illo tempore non pcccalbs, l’ed princijws ve-
recipere
,
(ia DciuC
ftri Ncc
quafi ex toto famftus debet quis de altero judicare quia- que ad did
:

feriptum eft in Evangelio , Clirifto diccnic; nolite judicare ne judicetur judicii bo-
,
nos &
de vobis maxime cum nemo ex toto laniftus poterit inveniri. Nam fi nulos re-
funt qui polfint non habere ^Kata , mentiuntur in oratione dominica, ncriii . dc
nos eOc
fi fine causaSindulgentiam poltulant Deo patri dimitte nobis ,
dicentes :
toleran-
peccata , ficut ti nos dimittimus debitoribus nojiris: cum Joaimes Apoftolus, dos.

& omnium conlcientias prodat & luam refignet ' his verbis fi dixeri- , :
Mstt.-j.u
Mut. St
mus inquit, quoniam peccatum non habemus, nos ipjos decipimus (gp ve-
,
11-
Euo. 4.
ritas in nobis non eft ; cujus diifti rationem in quarto libro manifeftius 11.

s .fisu. 1;
explanavimus. Sed fac & aliquos clfe tota lancHtate pcrfeclos ,
non licet
ut fint fine fratribus, qui ne rc|K:llantur , cvangelica prxeepta recla-
mant , quibus deferibitur ager *^qui eft totus orbis ,
in quo eft Ecclcfia
,
& feminator Clirillus, qui prxeepta dat falutaria. E contrario, homo
eft malus, id eft Diabolus, qui non in luce , Icd per tenebras feminat
importuiu peccata & in uno agro nalcuntur divcrla lemina-, ficut in
:

Ecclcfia non eft fimilis turba animarum. Ager fufeipit femina bona vel
mala eft diverfi^as feminum ; Icd creator unus omnium eft animarum
:

unus dominus agri *, ubi nata funt zizania duo lunt audlorcs leminum :

fed ager unum dominum habet ipfum Deum dominum. Illius eft terra ;

illius funt bona femina: illius eft & pluvia. Ideo vos adduiftos recipere in

unitate confenfimus; quia nobis non licet vel Icparare vel repellere;
,
quamvis peccatores in uno agro nobifeum natos, una pluvia , hoccll»

F jt K ! A NT E S LECTtOWES.
]
H!c inferta eft alia lacinia ineditis, cxcMt.) prim.a Balduini editione, ad ex.
cufandum crimen traditionis, qor rejicienda di propter eafdem rationes propter
quas priorem rejecimus» nam exulat pariter ab ouioibus manulcnptis, orationis ic-
riem interrumpit. Se doArina Optati aliena eft. [* O^ap.] Deeft inMs.S G.
.-i

In MS. S. In MS. S.T. qaia ai. [rj Hkincditisexc.ptaB.il-

]
duini editione ,
qux non extant in MSS. Ha» habes in appen-
infeniiitur tres linex
dice cum aliis addicamentis ad hunccc librum.
['JlrjS^nre. ] In MSS. C. Sc S. G.
Jsfigoet; Icd refigintmagis quadrat. [* Reclam-rut: ^mius deferiittor agtr.
] Hunc
locum rclhtuimu» ex MbS. S T. P. S. In aliis MSS. & in editis corrupte admodum
&
legitur , 'dsdamantts , feriftura muniuntur. Agtr. [ g 'Vnus
dominus agrt. Iti in MSSi
]
S.T. U. P. S. In MSS. C, ScS. G. Vtiasdamiai aoer.
Cc ij
 ; ,

A.. i

1 04 S. Optati Afri Milevitani Epifcopi

uno baptilmatc nucritos: quomodo non licuit Apoftolis de tritico ziza-
nia Icparare :
quia Icparatio fine exterminio fieri nonpoteft: ne dum
evellitur quod opus non cIl , conculcetur quod opus eft. Pariter juHic
Chriftus in agro fuo per totum orbem terrarum , in quo eft una Ec-
clefia, Sc lua femina crelcetc & aliena. Poft crementa communia , ven-
turus eft judicii dies ,
qui mellis eft animarum , ledebit judex Filius
Dei , qui agnofeit quid eft fuum , & quid alienum. Illius erit eligere
quid condat in horreo , & quid tradat incendio quos ad interminata ;

tormenta deftim t : & quibus promilTa przmia reprzlcntet. Agnolca-

mus nos omnes homines clTe nemo fibi ulurpei divini judicii potefta-
;

tem. Nam fi fibi totum vindicet quivis epilcopus, dicatur quid in judi-
cio aifturus eft Chriftus? fatis fit homini , fi dejKccato fuo reus non fit,
quam ut de alieno judex efte defiderer. Profelllo denique noftra clf
bono pacis vos non repellere *. Nefas eft enim , ut Epilcopi faciamus
quod Apoftoli non fecerunt , qui permilll non fime vel lemina Icpara.
re, vel de tritico zizania evellere.

Erem Io
Quod de recipiendis vobis CathcMl dubitaret , nonne vos de-
fi

Apoilofi'' buiftis unitatis aflequi formam ? Icd exern^ in Evangelio Itifta propo-
noluiftis , ut elf ledfio de pcribna bcatiffimi Petri ; ex qua, forma
'""(Te Do
uriHai uc unitatis retinenda vel faciendz deferipta recitatur. Equidem malum eft;
eii detur contra intcrditftum aliquid facere: fed pejus eft unitatem non habere
cum poliis. Quam unitatem , ipfiim Chriftum videmus przpofuiffe vin-
ditfti fuz
,
qui magis omnes difcipulos fuos voluit in uno cITc, quam
quod olFcnfus fuerat vindicare ; dum nollet fc negari
,
promifit le apud
Patrem negaturum clTc , qui (e negaret ‘ cum hzc ita Icripta ‘‘

fint ,
tamen bono unitatis beatus Petrus , cui latis erat fi poft quod ne-
gavit ,
folam veniam conlequeretur ' , & prxferri Apoftolis omnibus me-
ruit , & claves regni coelorum communicandas cztcris , folus accepir.
Bono unitatis, lepelienda elTe peccata hinc intelligi datur, quod bea.
tillimus Paulus Apoftolus dicat, chatitatem polTe obftruere mulcitudi-
pAiMt.t. nem peccatorum : ontrt { inquit) vejirt inviam fiflintte: & alio loco

Cw. I,
• ‘oaritat mngnittimU eft : charitM benignn eft : charitas non flatur; chn-
I.

4 & s- fitn* ton inftitur: non qtuerit qut fttx ftint: & bene dixit. Hzc enim om-
nia viderat in Apoftolis cztcris, qui bono unitatis, per charitatem no-
luerunt a communione Petti recedere, ejus Icilicet qui negaverat Chri-
ftum. Quod fi major eflet amor innocentiz , quam utilitas pacis & uni-
tatis, dicerent fc non debere communicare Petro, qui negaverat ma.

VAtt ANTES LECTIONES.

Hem pnai vts lun refelUre.] laMSS.C.ScS.G.imMmpiUism» npellere.heii.
tis hic habetur: nen ftlim ves non repellere, ftJ etUmpererueive^os.^eoramtemportlmS
esmingetet ^
nnitee Jitret bormm preds non repellere fed hzc dc/iint in omnibus M5S.
& in prima editione Balduini ,
videnturque alciticia. [
^ r2*' /r n-gore/.] In editis
hzc adjidunmr: apnd horruner. Et non tamen non fe prorrujit poniiurnm ftripturam ali.
fnam qui tradidrjfet : gravius ejl enim negarp enm qui loeusus ftt quum tradidrlfe verbru ,

qute lotutut fit. Sunt illa manifcllt fubdititia. [' E'. ]

In MSS. S.T. Se P. S.feJ,
£‘drd.] Oceli loMS.S.G. [* Confequtrtmr,] In MSS. S.T.Sc P.S. mereretur.
gifttujn.
 De Schirmate Dqpadftarum. Lib, VII. i o5
siOrum, & Dti Filium dominum. Poflcntnon communicare (ut funri
didumeft) bcaciflimo Petro: [KiflctK contra illum recitare verba 'cnri*
(li qui promilcrat negaturum Ic efle apud Patrem , cum qui Ic coraFn
,

hominibus negaflet. Ad quam formam debet diligenter attendi : de qua

dum pauca conunemoro, ipfius landh Petri beatitudo veniam tribuat,
fi illud commemorare videor quod fadhim conflat & legitur ; dubito

dicere peccaflc tantam lanClitatemilcdiple hoc facium probat, qui Se

doluit amare, &; flevit ubertira , qui nec dolcrct nec fleret , fi nulla in-
lervcniflet oftcnfio. Potuit • utique caput Apoflolorum ita Ic guberna-
re, ut nihil incurreret quod dolcrct: led ideo in uno titulo ejus multa
videntur errata, ut poflet offendi bono unitatis omnia debere Deo fer-
vari. Et nefeio an in altero hoc genus peccati, tanti ponderis efle poC.
fit, quanto in beato Petro fuifli^ manifeftum cll. Qmiquis enim fortd

inahqua pcrlccutione negavit Filium Dei, in comparatione beati Petri

videbitur levius ‘deliquillc fi negavit quem non vidit 1 fi negavit quem
non agnovit ; fi negavit cui nihil promifit ; fi fcmel ncj^avit. Nam in
beato Petro hoc genus peccati dilatatum cll: primo quod cum inter-
rogaret Chriftus omnes quem Ic homines dicerent, unus dixit Eliam;
alter dixit Prophetam tunc Cluifhis dixifle legitur: loi quem me dicitk
: MetI.tt,
& iS.
^ ‘

ab eo
iie ait illi

meruit^: Ecce
Petrus : tu et Fiiius Dei vivi. Pro qua agnitione laudari
'
ca:teris non dignolccntibus Filium Dei, fblus Pe-
ij.

trus agnovit. Deinde fub dic paflionis, cum diceret Chrillus ecce teneor : MdOt,

fugietis omnes. Tacent* us exteris, folus Ic promifit non rcccflurum:

de prxlcicntia Filius Dei lii iPetre, antequam gtlius cantet, ter me ne. iUd. )4
>

gahis. Additum ell aliud ad pondus peccati , promiflum fcilicct quod

non erat impleturus. Pollca quam in domum Ca jphx dudus ell Chru
ftus , ad menfuram delicii complendam , de tanto numero nullus alius
interrogatur priter beatum Petrum interrogatus primo negat ; inter-
:

rogatus iterum negat ; terdo dixit le Chtillum omnino non nofle Se :

cantavit gallus; non ut tempora cantu luo diflingueret, fcd ut pcccalle

Ic beatus Petrus agnofccrct. Denique doluit amare, & flevit ubertim.
Ecce , ut Ihpra diclura cll , exteris non agnoiccntibus , Iblus' agnovit : ex-
teris non promittentibus lolus promifit ; exteris nec Icrael negantibus ter
,

Iblus negavit ; Se. tamen bono unitatis , de numero Apoflolorum fepa-

rari non meruit. Unde intclligitur omnia ordinata efle providenda Salva-
toris , ut ipfe acciperet claves. Interclula ell malitix via , ne A polloU ani-
mo licentiam judicandi conciperent , & levere contemnerent cum qui
negaverat Chrillum. Stant tot innocentes , & peccator accipit elaves ,
uc
unitatis negotium formaretur. Provilum ell ut peccator aperiret inno-
centibus, ne innocentes clauderent contra peccatores*, &qux nccefla»

yA R l ANT ES LECTIONES.
Petuit.'\ InMSS. S.T. ficP.S. InMSS.S.T.
P. S. videtur leviter. yiit quem me effe dicittt!] In M5S. S. T. 8c P. S. /» , Petre,
quem me ejje dias, Merutt.] Poft ilhid verbum iq editis hxc adjccb funt:
iu/krufu Dei Patris beedtxerie. ['£etf.]ItiinMS.S.T.Inaliis,eJ-. {' Agtefientilts.X
In MSSS.T. & P.S. additur,/4*«. ( ‘ Pcccateni.} In MSS.S.T. k P. S.fetcaierem,
Dd -
 io6 S. Optati Afri MilcviteniEpifcopi,
cfTc non poiTct. Hic fi commemoraretis , communicare
ria eft unitas
,

quando vos catbolica pio finu fufeipere dubitaret Ecclcfiar

cupientes;
cdm condet vos non traditores elll- , l'ed filios traditorum.
IV.
Donate*
NA .\t aliqui ex vobis volentes nos populis fuis contemnendos often-
dere, etiam illud milcent * tradatibus luis quod a Salomone propheti
ftis non
•ueeni C>* didum eft ! muftd morttitr* ixurmiuMt alti finviutem ; & mulcas i
thuiicis
convenire
morituras nos appellant : & oleum nominant ,
illum fcilicet liquorem ;
quod dt* qui ex nomine Cntilli conditur; quod cbrilma poftquam conditum eft
Aum cft
nominatur. Antequam fiat, adbuc oleum eft natura fimplei ; fict‘lua-
dc mufeis
moritur ii. ve, dura de nomine Chrifti conditur, trgo tres res lunt quas Salomon
propheta, nominavit; oleum, fuavitatem, mulcas morituras extermi. &
nantes luavitatem. Ifti tres res loca lua habent in ordine: primo ioco
eft oleum: Iccundo luavitas de confe,tftione : tertio, mulci morientes
exterminantes fuavitatem. Quifquis eft talis traiSator ex vobis , probet
quomodo nos mufeas morituras appellat. Si apud vos putatis ede con-
reftionem qui det oleo fuavitatem : apud vos eft oleum & fuavitas.
Numquid nos exterminamus oleum vcftrum , ut merito nos mulcas
morituras appelletis} quod veflrum eft , apud vos eft. Et fi a vobis ad

nos aliquis tranfitum fecerit ;

fic a n6bis lervatur , quomodo a vobis
dimittitur; quomodo dicitis quia nos fumus mu fci morituri fuavitatem
olei corrumpentes ,
cum poft vos nihil tale facimus) aut fi a nobis dici-
tis fuavitatem olei corrumpi polTe : aut podumus aliquid , 6e damus oleo

luavitatem : aut fi nos, ut vultis , nihil poduiflbs : remanfit oleum tale

ede ,
quale & natum eft
:
quomodo dicitis quia nos fumus raulci mo.
rituri, corrumpentes fuavitatem olei) Igitur oleum antequam a nobis
conficiatur, tale eft quale & natum eft : confectum, luavitatem ex no-
mine Chrifti accipere poteft. Quomodo podiimus uno fadlo'* & confi-
cere ,
& corrumpere } reftat ut fi oleum de Ic luave fit , vacet quod agi-
tur ab hominibus fi ab homine in nomine -ChriHi conficitur. Non po-
teftidem operarius duas res repugnantes & contrarias fimul facere.
Vobis abfentibus fi conficimus , non corrumpimus. Si corrumpimus,
'

quis anic nos confecerat quod corrumperemus? Quare ne vacet didlio

propheti ( fi ita eft ) intelligite quia vos eftis mufci morituri. Vos enim
exterminaftis non quod natum eft , Icd quod confcdlum eft , luavitas
enim legitur non natura pode corrumpL Oleum enim fimplex eft, Sc
nomen luum unum & proprium habet confeftum jam chrifma voca- :

tur, in quo eft fuavitas, qui cutem confeientii mollit , exclusa duritii
peccatorum: qui animum innovat lenem qui ledem Spiritui lanpfto :

parat, ut invitatus illic ,

afpcritate fiigata ,
libenter inhabitare dignetur.
Hic eft fuavitas olei, quam polTunt mufci monturiconumpcre.Sinos

KA it ANTES LECTIONES.
I* Mi/int.] In MSS. S. T. 8e P. S. effmmt. [
* Etmtfidt
] In MSS. C. fe S. G. rf*
/f mnfcMS. [‘fiet. J Iti hunc locum rellituiitius cx MSh. S.T. 4e P. S mali iit
aliis & in editis [* ]
In MSS. C. ScS.G. .«jiwiiifjK». [‘Cvn/C.
dmms. ] In MSS. S.T. (c P. S. , U pollcd ons/iisav.
 ,

DeSchifmateDon^tiftarum. Lib. VIL 107

exterminarcinus a vobis confcflum oleum, meriib nos muicas moritu.
ras apjx-ljjre poffctis : led dum quod a vobis un^lum cll tale (ervamus,
,

quale fulcipimus; mulci morituri elTcnon pofliimiis. Sed dum vos in-
vidia: tcmpeftanbus impulfi ouafi in oleum, caditis vos exterminatis
, •,

in rebaptizatinne fuavitatem olei illius quod in norainc Chrifti conf,-

dlum cll, unde condirentur mores, unde accenderetur lumen mentis,

ad falutarem •& veram intclli^cntiam. Vos exterminatis rem ubi oleum
fuit Sc fuavitas. Nos quomodo potuimus corrumpere fuavitatem qui
,
ante nos a nullo conferta cll } Icduxillis homines rcbaprizallis itcrilm
, ,

unxiilis Proh dolori non (inc morte vellra, exterminaftis ‘ quod fue-
rat de nomine Chrilli confertum , more mufearum qui pereuntes ex.
,
terminant quia mors cll peccatum , quod non hibtt indulgentiam.
:

Scriptum ell quia qm ptcuverit in Spiritum finClum uun rtmittm ei

,
»fc/*yW«n>yia<6. Ergo cum & falso nos mufeas appePetis & **' *
,
omnia quia nobis fiunt, difiolvcre propcritis
,
&• nos contemnendos
aut dcfpicicndos clfe dicatis, vobis Iblis lincliiatem vin licantts : inno,
centiam proponitis veflram , ut promittatis vos aliena polle donare pec-
cata. Videtis' igitur non de nobis, ut difpqtatis fed de vobis dixilTe
,

bcarillimum Paulum apollolum rmn/ ( inquit ) homines jeipjus nmantes^ »

:

>
gloriuntes Jtbi , /upet bi, bh/phemi , pmntibies non obeUienea ingrnti, ’’ *'
,

/celefli,pscemnan cuJhJiemes , fine nffell», detnBures ,

immita ,fine be~
uignitate, g^c.
NAM & illud quale cll , quod pro arbitrio tuo Moyfi vobis impo-
here voluilli peribnam ,
contra quem Janincm & Mambrcm obllitille
commemorat apollolus Paulus. Si ita tjl
,
qurf apud vos veritas inveniri '“' "'Ci.

poteft, cui Catholica videtur obfiftcre, aut quod apudnoscfle mendacium

poteris approbare ; in una communione elTe cum toto orbe terrarum} M.mbri
numquid approbare mendacium fymbolum verum, & unicum
poteris ?

retinere& defendere numquid poteris approbare mendacium ? cathe-

,
dram Petri & claves regni ccclorum a Chrillo concellas, ubi cll nollra
focietasnumquid poteris approbare mendacium» m ipsa Icrtione qui
,

commcmoralli inter ipfas pcrlonas, confidera ordinem rctum,

& qui
Utique Jamnes & Mambres fecundo loco lunt qui
fuerit prior attende.
,
contra Moylem & veritatem * fallis artibus
militare voluerunt; & ante-
ccITerat Moyfes , cujus virtutes impugnare ff ullra conati lunt. Ut Moy-
fes prior ell
,
llc & Catholica prior cll : ut Jamnes & Mambres repu^
enantes obllitcrunt, fic & vos rebelles contra veram ' C.itholicam mi-
liratis. Qiud ell ergo quod nomina & nobis & vobis mutare voluillis,
nili m te ibeiis tuis comparares zqualem } Sunt enim aliqui ex vobis
qui obliti aut ignari priteritorum temporum in ^ nos dicant qui per^

y Jt l Ji NT E S L E C TJ O N E S.
(• y^^/a/ii/arri».] In MSS. S. T. & P. S. ^ySfA/are/Aarre/. Exlermhujfii.^
In MSS.S T. &P S. «aomaamw. ['rOiim. ] In MSS m*'. [
‘I
yeri/jien. I

InMSS.ST ISc P. S. v/ /r»n. [' ]

In dISS. S.T.& P. S. [^/niu>s
itum f «j: feranum mi. ]
Hic ex eoojedur^ Cipplcvimus qui dclunc in MSS. ne
biulca & manca edet orann,
. t)d ij
 , ,
:,

1 o8 S. Optati Afri MilevitaniEpifcopi

tineant ad cos qui jamdudum de Catholica lapfi Majorinum ordina»
verunt ;
illiaudores Ichilmatis & traditionis. Cum adhuc retine-
fcilicet

rent pacem antequam exterminarent Deo placitam unitatem, fuerunt

lumen mundi , & fal terra; merito appellabantur. Dum docerent pacem,
adhuc pacifici vocabantur: antequam inflati efient , beati erant, de
paupertate fpiritus , pars erant condimenti beati erant , dum mites :

pars fuerant condimenti ; beati erant dum jufb , prs erant condimenti
beati dum pacifici , totum fuerant condimennim. l’ofica quam erroris
divitias dederunt fpiritui & pulmonibus iuis , & facientes Icliilma , im-
mites inventi funt & minus raiicricordes dum impie membra Ecciefix
:

diviferunt & injuftitiam fccuti , regnum Dei pro rallidio habuerunt :

: &
dividendo Hcclcfiam noluerunt cllc pacifici ,
ipfi fadi funt fal infatua-
tum , ex quo nihil condiretur , quod Deo de fuavitate placuifict. Et cuta
hoc malum pertineat ad principes veffros, a quibufdam (ociis tuis alitet
dilputatur, ut dicant infipientes fuifle eos qui agnoverunt vel (ero veri-
tatem , & ab fchilmate recedentes , agnita matre Catholica lecuti fune
pacem. Hos putant ahqui vefirum errafic hos exifiimant quafi in^ :

tuatos a (apieniia rcccdifie. Unde apparet vos omnes eodem modo er-
rare in nominibus transferendis; dum & tu Jamnem & Mambrem paci-
ficis Catholicis comparafti, & vos fchifinaticos Moyfi quod a veri-
tate alienum efi : & aliqui (ocii tui infipientes, de (apieniibus judicare
Voluerunt ,
ut dicant fatuos fadfos effe pacificos ; & parentes (iios de
*
dilTenfione infatuatos e(Te, intcliigere noluerunt.
VI. J A u ad locum invidia velfra dilabitur , ut dicatis Macarium
illum
Quara-
«ioiK K
communioni non debuifle milceri : fcd magis a catholicis
CUI Mi- £pi(copis abftinerL Primo , communionis unum elf nomen , (cd di verfl
canui iJ
pyjjj rnodt' aliud eft communicare epifcopum cum epilcopo, & aliud
:
commu-
nionem communicare laicum cum epilcopo. Tunc erat grave (i Macarius quod
admiHus
fecillc dicitur, fua voluntate feciflet; quod qui faciunt, faifhtm judiciis
fuerit'
publicis & Ronunis legibus vindicatur. Ille efi enim homicida, qui
nulld necelfitate cogente ,
nulla juflTione, nulla potefiate , (cd furore
adaifius, de voluntate fua fecerit quod prohibent leges. C«crum,Ma-
caritls quod fcciflTe dicitur ,
vobis provocantibus fecit : nec cpifcqpus
fuit, nec in officio epifcopali verfatus efi, nec manum alicui impoluit,

VAKtANTES LECTIONES.
[‘ ]
Hic clauditor in editis liber ieptimm totumque opus Optati, tC
qua fcquuntur in MSS. tranOau funt ad finem libri tertii. Et quicbm quod fpci^ac
ad illa quae pertinent ad calumniam Donatillamra in Macarium, quod propbanaC

fet Chrillianorum Iaera, qux incipiunt ab liis verbis; Et fi fiducfini, &c. te deC.
nunt in bis, viiithAnir anditHm ^ extant libro tertio, Kcut leprimo in MSS. S. &
T. SeP. S. edque fuperiiis i nobis in hujus tettii libri bne funt polita. At qu.v fe-
quuntur, chm in omnibus MSS. adlibrumfcptimum ^itineant, millibi ad tertium,
hic poncndacllc duximus tamqdam appendicem libn tertii additam ab Oprato ira
libro feptimo poli opus Tuum confeilhim. [ /an id ilhm lonm. ] In MSS ante
hxc verba haiictur fiiut id fiuU hui diih rrJtimis i quod videtur ftiperduum Sc
\

fbrian additum ab amanuenCbus. I ‘ Modi.} Ici in MSS. S. T. P. S. In aliis &

neg
 :

De Schifmate Donatiftarum. Lib.VIL 109

nec facrificium obculic. Unde cum eum
conftct alienum fuifle ab cpif
coporum acribus , ab eo qui cbm epiicopisnon obtulit
nullus epifcopus
videtur efle pollutus. Renat ut dicatis cum cum populo communicafle
& locutum cum efle aliquid in populo conllat, Icd infinuandi alicujus
rei causa, non tamen traiilandi quod eft cpifco(x>rumi ille enim nudd
locutus eft Ci quid loqui potuit. Contra epifcopalis traflatus probatur
,

ab omnibus fandhtate veAitus , falutatione fcilicet geminata, l^on enim

aliquid incipit epilcopus ad populum dicere, nili primo in nomine Dei
populum Omnis traAatus in Ec-
faiutaverit. Similes funt exitus initiis.
clefia anomine Dei incipitur , Sc ejurdem Dei nomine terminatur.
Quis vcllrum audet dicere epifeoporutri more , Macarium populum fa-
lutare ? Igitur cum nec falutavcrit antequam aliquid loqueretur nec
;
flutare aulus fit, poftquam locutus eft,
nec manum impofucrit , nec
lacrificium Deo ritu cpifcopali obmlcrit :
quid eft quod dicitis pollui
potuifte epifcopale collegium ,
cum ab omni epifeoporum officio Ma-
carium videatis alienum i Veftigio' veritatis hoc loco calcata iterum ve-
ftra caput levare videtur invidia. Dicitis enim nec inter laicos eum com-
municare debuifle. Equidem conftat, eum, ut Paulus apoftolus probat,
minirtrum fuifle * voluntatis Dei. Et quid mirum l ft & judices pagani
miniftri voluntatis Dei zftimari metuerunt , Apoftolo dicente nonjlm ;
I )!
coMsi judex gltdium porttt. Eft enim mmifter voluntatis Dei nam & 44
.

Macarius in fuo judex fuifle videbatur. Quod fi non erat judex in eo.
quod fecit ,
fecundum leges Romanas a judicibus in eum debuit vindi-
cari.Aut fi dicitis nec Cc cum communicare debuifle nos tamen non :

videmus ouia debuit abftineri , qui id tale fecit quod faiftum eft a Moyfe,
quem polt viginti tria millia hominum occifa ,
Deus non contemnendo
abftinuit) fed ut lecum loqueretur iterum invitavit. Nos non videmus
abftinendum fuifle eum qui fecit quod Phinces, quem paulo ante me-
moravi , qui ab ipfo Deo pro homicidio laudari meruit. Kon videtur
magis nobis abftinendus fiuflc is a quo id faiftum eft quod ab Elia pro-
pheta qui tot falfos prophetas occiclit : nam & illos ralfos vates fuifle
jam fupra ptobavimus.
SB D ut hate exempla fileantur , dicamus & nos quod dicitis reum VM.
fuifle Macarium: quodfifiiit, accufatore filcnte, anteis non licuit ab- Maratiu
(ttamfi
ftincri. Scriptum clt enim ante cognitam caufam neminem efle damnan retii

dum. Dicite, quis eum accufavit, & auditus non eft» dicite Macarium Cct , k c6*
munio ne
confeflum efle culpam , & noftram ftluifle fententiam ? fiimus enim qua- pellinon
Icfcumquc judices in Eccicfia quod & ipfi non negatis quod nos ju- potuifle-
, j
dices efle veros debere fuifle contenditis. Non enim poflumus facere
quod non&cit Deus, qui in judicio fuo perfbnas (eparare dignatus eft:
nec eumdem voluit efle accufatorem & judicem. Kon enim poteft quis
in una causa, codem-momento duas portare pcrfbnas,utineodemju-

F-AKIANTES LECTIONES,
[’ f^efiipe. ]
Iti in MSS.S.T.& P. S. atque ita icaendum, quamvis in aliis habea-
tur ve/hyj. (‘ Sequentia ufquc ad illa ftftr^n divuunsejl,
dcfunciuMS.S.T.Utrilm defuerint in MS. P. S. inc.-rcum , nam ab hoc loco lace.
ratz funt ejus poflrema; paginz.

£e
 , ;

no S. Optati AfriMilevitani Epifcopi

dicio , & accuiator cfle pofllt & judex. Quod Deus nec per omnipoten-
tiam nobis judicandi formam olienderct, docuit reum fine ac-
fecit; ut
culatorc non debere damnari ^ aut accuiatorem eum e (Te , qui judex in
ea causa futurus ell. Denique inter ip(a principia fxculorum dum ho-

minum } dura a Cain frater Abel eflet occi-

effet renovellata nativitas
fus , Ie£fum cft: (i voanitt Deu Cnia , ^
interrogent eum ubi ejjet frater
ejtfif ille peccatum duplicans ,
quaft ignorantem faceret Deum, nc-lci-
quando poffet nelcire aliquid Dominus, fub cujus ocu-
re fe dixit. Et
lis & omnia qux geruntur } & tamen Deus fine accufatore
vultu funt
non judicat & interrogat utique quod noverat. Et vos vultis ut abtlU
:

neremus quem non vidimus aliquid mali facientem , & qui nullum ha- ‘

buerit accufatorem. Video hoc loco quid invidia fubmurmurc t veflra.

Dicitis enim non nos latuifle quod faChim eft. Fatemur nos audifTe-, fcd
peccatum erat damnare eum quem nemo eft aufus accufare ^ Sed fi
dixeritis quia ‘ non nos latuit fadfum , dicite Deo quare interrogavit,
qui viderat parricidium. Nec illud a nobis fieri oportuit, quod Deus
facere Doluit qui fententiam noluit dicere nifi reo. Redde accufatorem
alioqum non poffet jufta elle lententia , nifi ipfe qui judicaturus erat ac-
cularet. Ideo ait : eaefangmt fratrit tui cUmat ad me de terri. Quare Bc
vos cum minime probare poflitis ab aliquo apud nos accuiatum efle
Macarium, noilrum non potelfis damnare judicium. 1
• VjiUlAUTZS LECTIONES.
f
Mali. 1 In MSS. C
& S. G. mali. [
> Attufatt.
] In MSS. C& SL G. argute.
[' Sedf dixentis ^a.\\aN&.%T.fei ditith. [•] ExfUmUter
Optati tpifapi catbalia Itin mmtn vii, ad Parmemamuu fdnfmattantm auFltrrm. Irt
MS.C. Expkat liter Optati ftptimta. In MS. S G. ExpUat hier ftptimufatili Optati
eptfapt.

Htic ufque liber fiptimue ex codicibus manuferiptis

prima editione Baldutni, qua Jetjuunlur habentur in altera
ejufdem editione , exTilidno, ut ait , codice, quem nobis vi-
dere non contigit. Sed quia defunt in quatuor codicibus qui-
but ufi fumus , videnturque aliena d mente Optati , necfy-
lum ejus fdpere , ea ut immerito Optati orationi inferta, Jie-
fiulimus e textu. Ne
quid tamen nofiro operi deefet quod
,
adoptatum pertinere videretur , hic tlla deferibenda ejfe cen-
fuimus.
Toft hac verba pag. loi. lin. lo. Illi namque fi illo tempore, bono pa-'
cis , /equntia babeutur, unitatem facere debuerant etiam
,
ipfi ab Ec- &
clefia non fuerant repellendi , in quibus necelfitas excufaverat volunta.
tem. Non enim aliqui illorum fponte tradiderant ,
aut hoc peccatum
cum eneris deli£Hs poterit coxquari. Qindquid enim Deus fieri noluic,
ore fuo prohibuit, quo modo cQxit: uoa oc^es , non metehaberie (gf-c.
,

Potuit etiam hoc prohibere quod a parentibus vcftris admiffum eft ; fcd
quoniam aliud eft quod facit animus, aliud eft quod operatur eventus,
quidquid de voluntate poteft ab homine fieri, hoc meruit prohiberi;
quidquid necelfitas peccat , non poteft magnis viribus acculari deni- ;
 i

De Schifmate DonatiOarum. LiS. VII ii

que voluntas habet poenam , neceflitas veniam : homicida , fcelus dum
nemo ce^it poteft & facere, poteft & non facere ;adulremnn moechus,
dum de foris nemo compellit poteft admittere poteft & non admitte-
,
re, & citera hujufmodi in quibus liberum habetur arbitrium. Ideo, prohi-
bita dura geruntur, judicio deftinantur, non interdiifta dumaliqui neceC
fitate fiunt: forte facile
dignetur ignoftere, qui noluit prohibere. Denique
hoc delitftum quod quafi capitale potuit objici parentibus A^eftris, fi illo in
tempore nudarentur , aut in judicium vocarentur poflent fibi exemplo
,
non unofuccurrere, ubi primis temporibusaut tabula; legis frafti.aut libri
traditi efle leguntur vel incifi & inccnfi, &Bcmo Si (ut damnatus cft.
fupra dixi) parentes veftriillo tempore nudarentur, fi accufari
potuif-
fent,fine dubio dicerent, fe nihil amplius fecifle a Moyfe legiflatore,
quamvis non fibi fimilent
,
fed inter ie repugnent neceflitas & volun-
tas ,
cum eodem nomine legis parentum vcftrorum & Moyfi una fuerit
caufa, Poflent dicere parentes veftri illud fe de neceflitate fecifle, quod
Moyfes prior fecerit de voluntate, ^i cum populo indignaretur , non
confideravit quia Deus digito fuo fcripferat & plus eft quod fcripmm :
,

eff in cctIo,
quam quod in terri & non eft unum quod fecit Dei di-
:

gitus, ac quod fcripfit calamus humana manu compofitus. Moyfes fe-

rebat, quod per nubem acceperat, ac parentes veftri tradiderunt quod
diti mcrcede confecerant: redfe fe parentes veftri defenderent, do-
centes capitale crunen non efle fi id reciflet unufquifque eorum magno
,
mem perterritus, quod Moyfes feciflet iratus Sc non legimus Domi- :

num indignatum efle Moyfi , nec vindicafTe confraclas tabulas quas

mariu fua perfcripferat , nec peccator appellatus eft, nec; punitus. Sic
lex a Deo profefia eft, ut aqua de fonte dilabitur, aut poma
qui de
arbore falva radice carpuntur non perit quod erogatum cft, fi in ori-
:

gine fua lalvum eft. Denique Moyfes poft tabulas fparfas legis Sc
comminutas non damnari meruit , & Sina poftea montem revocanis
afeendit ,
& loqui cum Deo iterum
meruit , fecundum legem inno- &
vatam accepit, quam prodiit titulus libri qui Grico vocabulo Dcutc-
ronomosferibitur: ecce non perit in lege, quod falvum fuerat in ori-
gine. Sed ne cui videatur Moyfes habuifTe meritum, ut de colloquio
quamdam apud Deum fiduciam , Sc ideo Deum non iratum-efle, & hoc fi
ita eflet ,fenmcr amicitia meritum fuum •fruiftum exigere debebat: qua-
re in cum poftea vindicatum eft quo^oflendit > nonne ut oftendcrctur le-
,

ve quod iratus admiferat. Lex in Deo fana fuit; Sc poftquam

fuifle illud,

ab homine cum tabulis lapideis frafta cft ; devotio quz ab homine debe-
batur ubi exhibita non cft Moyfis illam pmnam meruit, ut medio
,
Itinere moreretur , ne terram promiflionis intraret unde conflat non :

magnum peccatum pofle computari, quod 'in przfenti exemplo pa-

tuit impund committi. H*c fi i parentibus veftris dicerentur quis cis
,
communionem negare potuiflet; quid fi & illa confequcntia exempla
proponerent , in quibus legitur, innovata lex cum haberetur in arci , Sc
populus llrael in przlio vinceretur. Lex quz in arca confilio populorum
in hoftes allata eft
,
quz ab ipfis prcfhytcris & cztcris filiis llrael de-
fendi non potuit , Sc inimicis cft tradita
,
dum minus eft reportata : tra-

Ee ij
 , }

1 1 2 S. Optati Afri Mile vitani Epifcopi

dica Icgc qui afferendam dixeranc fugerunt timidi & non leguntur
, ,

poflca in vindiiSa aliquid palll Si a parentibus vcflris hzc ratio red-

deretur ,
quis eos a communione fua repellere pocuiflet i-Quid fi nec
illaexempla tacuiflent prineipes veftri} quibus legitur Barueh librum
'

legis quem ex ore Jeremizprophetz exceperat, tradidifle feribz Judin,

& a principibus regis juflwi effe ut & iple Barueh qui exceperat, &
Jeremias per quem Deus locutus erat , higerent & laterent, jeremias
didtabac, Barueh tradidit, fugerant ambo, adjoachim regem liber al-
latus eft qui rex cum ante te ^ro qualitate temporis frigidi arulam
,
habuiffet ardentem , & librum a Judin feriba recitatum non libenter
audiviffet , fubinde concifum minutacim ignibus imponebat. £t non
iratus eft Deus vel Jeremiz qui fugerat , vel Barueh qui cum eo fugiens
tradiderat: quibus ft Deus iratus eflet, ad prophetam aliquem alterum
loqueretur non ad alterum , (ed ad iplum Jereroiam locutus eft fic
: :

Jtrm. }<• enim legitur: q) ftHm .tH firmo Domini td Jntmiam poftquom comhiifiit
» 7-
rex cafttnlum libri , firmoues quos firipfit iarueb ex ore fieremut , dixit
Deut ad Jeremiam : accipe tibi chartam alteram ft) /crthe omnes firmoues
tuos quem tunc erant firipti ia libro quem combujfitJoaAim rex fude. E?cc
nec Deus iratus eft, nec qui arferat perit , nec Barueh punitus eft , nec
Jeremias a Deo contemptus eft ; unde apparet, quod in hac re gravis
numquam fuerit culpa quam numquam potuit fequi vindidhi. Si hzc
parentes veftri allegarent, quis illos a communione revocare pocuiflet
Denique cum videret Deus & a Moylc legis tabulas fradfas & arcam
,
hoftibus dereliftam , & poft traditionem Barueh hbrum legis & incifiim
effe& combuftum , indicavit providentiam fiiam & promifit fe legem
,
• jam non in ubulis feribere, nec in libris, fed in ipfo interiori homine,
hoc eft, in mente & in corde uniufcujufque credentis ^‘quomodo ferip.
ferat in corde Noc,Abrahz, Ifaac,& Jacob,& czterorum Patriarcha-
rum quos conflat legitime fine lege vixifTe. Quam rem probat & beatus
i.c>r.).|. Apoflolus Paulus dicens: firiptanon atramento ,fid Spiritu Dei miwi, nem
tn tabulis lapideis , fid in tabulis cordis camaltbus. Poft legem a Moyfe fra.
diam ic a filiis llfacl hpftibus dereli^am, &
offerente Barueh ad Joa-
ehim regem , & concifam & incenlam ante tempora Chriftijna ,
ubi
poftea mehus feripturus erat, legem indicavit Deus per prophetam di-
cens: quoniam hoc eft tefiamenifm meum, quod dijponam domui Ifiail
J1.51. q)
domui Judu, (i pofi dies illos dicit flominus , dans leges meas in corde to-
rum (i tn mentibus eorum firibam eat. Promihe hoc jamdudum proxi- &
me reddidit temporibus Chriftianis. Ergo jam fecundo loco eft charta,
fecundo loco membranz. Si a Deo lex ibi feripta eft unde tradi noa
polCc , ut parentes veftri qui jam quamvis
in Trinitate crediderant
,
libros tradiderint ,
nec corda nec mentes tradiderint fuas in quibus
Deus legem fuam fcripfic, fJcuti fe Icripcurum effe promiferat. Ubi eft
ergo, frater Parmeniane, quod dixifti penitus exuflam a traditoribus
legem? ecce nec penitus exufta eft , nec ex coco fublata , dum & in
cordibus credentium manet, & librorum millia ubique recitantur: un-
de apparet te parentes tuos quamvis per ignorantiam , fruftra accufa-
,
rc voluifle. Igitur ft parentes veftri ad tempora unitatis occurrerent tot
exemplis
 3; ,

DpSchifmateDonatiftarum.Lib.VII. 1
1

exemplis rationabiliter redditis, & ip(i a communione repelli nen pollent

quanto vos quos conftat traditores non efle , led tilios traditorum , eum
patrum & liliorum & perfoni difeernantur ac nomina , inter quas per- ,

Ibnas (1 non fit communis culpa, non poteft una ellc fententia. Quam-
quam & fi illorum unitas fieret ,
ad Ecclefiam catholicam Iponce ve-
nirent. Ctterd habentur in noHri editione ,
par. loa.
Tn// hac verba pa^. lO). Un. 4. Si quid a filiis forfitan delinquatur ,/?.
^entu babenher: Cqm & temporibus Moyfi fine cujulquam poena lex
iterata fit, & arca 'Fcllamcnti abholtibus ultro reddita, & abjeremii fit

Deo praecipiente charta quare pwatur apud majores

fit altera feripta :

vcftros folos capitale fuifle peccatum , in quo per tot exempla nemo
damnatus eft} Nam fi lex ideo data cft , ut homines docerentur , non
ut pia lex quafi pro Deo coleretur , pofl fadlum patrum veftrorum nui-
Ium damnum palTacft turba credentium ; unufquilque eorum fiib metu
codices 1 'uos perdidit. Nam lex quz necelTaria fuerat ,
valet apud do-
flores. populorum & cultores Dei. Bibliotheci referti fimt libris , nihil
dceft Eeclefiz ;
per loea"fingula divinum Ibnat ubique praiconium ;
non
filent ora ledlorum -, manus omnium codicibus pienz fiunt; nihil decft
populis doceri cupientibus ,
quamvis lex non magis pro dcxllrina quam
pro futuro judicio (cripta clle videatur , ut ficiat peccator , quid pati poC
fit
,
fi minus jufte vixerit. Denique ficriptum eft & legitur quid juftis : i. Tm. ti

lex data non jit , quia unujquijque jt^ur ipfe Jihi lex eji : Sc alio loco idem
beatus Apoltolus Paulus dicit quia lex non facit jufos,jed ipfaatgatju- ,4.
:

jlitiam^ Semper in omnibusrcbus cificientibus efie£faquzruniur; vacat

lex quz efficit, fi per compendium paratum cft, quod efficitur. Deni- Oauit^iT
que Abrahz non didfum cft : crede ,
ficd ultri credidit; in quo fine lege, >‘-

legis cfFcclus impletus cft:

didit: ficd
non legitur: auditiit
Abraham Deo(i reputatum eft illi adjuftitiam.
legitur: credidit
Abraham legem ^ cre-

^«».4.}.
Etprimis temporibus Noepatriarchanihil egit, unde juftus fieret, &ju-
ftus cle£lus cft , qui fabricata arca feliciter in diluvio navigaret. Lon-
gum cft ire per fingulos qui fine lege inventi fiunt jufti. Hzc fi a vcftris
iarcncibus (iio tempore dicerentur , quis cos a communione fiua rcpcL
fcret > quid fi dicerent ,
non,debere filentio prztcriri quod Apoftolus de
extra- legalibus ait gentes qua legem nefeiunt ,
ea qua legit Junt faciunt
: ,

bibent enim legem Jcriptam in cordibus jitis. Nam & multi probantur in
lege pcccaile , & mulji bene fine lege vixi Lex & homo duz res fiunt
fle.

fcd pares clTc non poflunt : non enim homo facius cft propter legem
fed lex data eft propter homines. Nufiquam video damnum illatum
Deo dum & origo legis apud eum manet
,
: & poftquam feriptura vcftris
parem ibus tradita eifie dicitur, nihil dceft, omnia membra legis fima
lunt ,
falva fimt , recitantur : nihil minus cft de lege & docere , & doceri
cupientibus. An illud erat magis ncccftarium ut occideretur homo ,
ne
feriptura aliqua traderetur; quid quod nec homines occifi lunt, & om-
nes ficripturz non defiunt; non eft unum lex Deus. Si pro Deo mo- &
riendum fuerat, qui &refiificitare mortuos, reddere przmium po- &
teft, liber non traditus de duobus his nec alterum poteft. Impedit igi-
tur nccclTitas vires fuas. Non minus videmus negligcniiam frequenter
 ,

1 1 4 S.Opcati Afri MilevitariiEpifcopi, &c.

operari ,
quam nccertitas opcraca eft. Nam C membrani aut libri qui- ,

bus. Icriptura legitima continetur ,

in totum debent illila Icryari
,
qua-
fi non damnantur aliqui oegligentes ;
non eft longe tradere a male po-
nere aut male ferre : alter in domo librum pofuit
,
qui domus incen-
,

dio concremata eft damnetur qui negligenter pofuit, fi damnandus

:

eft qui poftulandum librum territus dedit : damnentur etiam illi qui
,
negledas membranas aut libros ita pofuerunt , ut eos doracftici beftio-
li hoc eft mures ita corroferint , ut legi non.poflint damnetur & ille
, ,
:

qui ita in domo pofuit ut nimietate pluviarum ficiedta aliqua ftillicidia

deliquarent , ut omnia humore obliterau legi non poftint : damnentur
& qui ferentes libros legis temerarii (e rapacibus undis fluminum cre-
illi

diderunt , &
fe liberari cupientes feripturas in undis e fuis maqibus di-
milerunt. Ergo fi feriptura una eft , hanc qui tervare non potuit reus &
eft, -arter undis tradidit ,
alter rolbribus beftiis dereliquit, alius ftilli-

cidio corrumpenda neglexit , alter metu mortis territus homo homini

dedit; fi unum eft, quod ab omnibus admittitur, quare eligityr, qui
damnetur , cura levior culpa fit traditoris qilam negligentis qui an- :

te mures pofuit aut fub ftillicidio reliquit , vpluntatc negligens fuit , Se

qui in fluvio perdidit, de temeritate peccavit , qui metu mortis aliquid
tradidit , homo homini dedit j integrum erat apud dantem , integrum
apud accipientem. Si qui accipit , flammis tradidit , Mccatum magis
accendentis eft non tradentis. Hic fi a majoribus vcftris dicerentiu-
quamjb illos tcpcllcre a noftra communione poflemus > Si etiam Antio-
chi regis tempora commemorare voluiflcnt , quibus omnes Judii coadii
funt ut libros in incendium darent, ita univcrla feriptura data eft, ut &
apex unus in aliquo libro minime remanfiffet. De Judiis illo tempore
nemo damnatus eft, nec a Deo vel ab aliquo angelo in quemquara Ju-
dium eft ulla diifta fententia , quia peccatum fuerat imperantis & mi-
nantis non populi cum tremore Se dolore tradentis. Qui Antiochus
,

ne aliquid primitivo populo nocuiffc videretur ,

ftatim providit Deus,
ut per unum hominem Efdram qui Icdtor eodem tempore dicebatur
tota lex ficut antea fuerat ad apicem diftaretur. Sic tyrannus Antiochus
fruftum malignitatis flii habere non potuit , dum priter feptem fra-
tres Se unum leniorem carnem fuillam manducare dctreiftantes , nul-
lum Judium occidit ,
& lex perire non potuit..Sic Se parentes veftri

tempore fuo nec ipfi oecifi funt ,

& libri legis dominici toti ubique re-

citantur. Si parentes veftri (ut fupta dixi ) iiic dicerent , quis ulos io
fuam communionem non intrepide accepiffet ,ubi , ut diiftum eft pec- ,

caverat nccellitas non voluntas temporibus unitatis principes veftri , &c.

;

lo;. editioHlt mflrte.

'Pefl h*c verb» eidem ptginl ,

lin. ij. Sed principes veftri ,
JequentU
hebeatur: quales fuerunt veftri majores , fi ad Ec-
Nam peccator talis

clcfiam veniat. Se necellitatis liii rationem oftendat, primo recipien-

dus eft deinde fuftinendus pio finu matris Ecclcfii. Nec quafi ex toto
,

faniftus, Scc. ut ia nojirl editione peg. 105.

,

FINIS L I B R 0 R VM S. OPTATI.
 ,

D£

SEQUENTIBUS ANNOTATIONIBUS
MONITUM.
TS / pcjf
£ i nohk^ numufcriptorum codicum , in OpUti libris ,
fvamplurimjt iijfiadutts quibtu emdundss infudarant viri doHipimi ypmttits
Slus< fint i c^tier^ veib MtmUtiombuf nufhu fttis ^
mbundd expedi: dC ejje vtdexnturi
nihtUminuf timen cbm in xliorum annetxtiembm noupjuCM fnt^ ^ux "Dorutifiarum
rUm xnsi(juam FccUfide dtfGpUnxm iliujirvnt^ xemirxm rerum xd facram prophxm
nam erudttiencm fftefhnuum varietatem commeant; ne ^utd ImU eduient detffet quod in
xUts haberetur y ad fiutm hic adjicere vtfum ejl prolixas Balduini Albafpinat ebfer- ^
varioneSy tbm etiam eerumdem ac Merta Cafaubem altorumque breviores armotatienet
y
defiguuis ad marginem paginis ,
in quibus ea reperire ejf ad quafitgula referuntur.

PRiEFATIONES
FR.
AD TRIMAM E«ITIONEM OPTATI-
BALDUINI
. tionem : cujus quidem maximam partem repetii
Fit. BALDVINVS REVERENDO ex manufcripco exemplari quod mihi utendum
,
w» D. Joeimi LenidiUrio, Autifiui Aquifau. al^uandh dedit vit do^iiumus Claudius ET*
Qenfi y
S. penexus Theologus rarilWnUs. EUi autem noa
nelcircm non multb pauciores fupctclFc locos •

CUu hifce diebui in hac urbe IrcnxuS)

qualis ab
cufus dlec» dolui
Erarmo prtmi^m cditus'huc, n-
non pczmonitum fu iIcLi*
qui magna mendi (uf^ctone laborant , fed lana*
n line auxilto veteris libri , vix ac ne vix qui*
dem polUnt : & ptoprerea Optatum optimum
bcartum , ut bona illa Ircnzt Grxci pars
,
quz maximum date, iicuti optabam , non poHcm:
io libris Epiphanii integra ettat , llmui ederetur. tamen interci non rccuuvi mulco meliorem,
Sic enim mulio melior antiquilEmus hic '
quam hac'fen||^Litc , edi
,
potiils quim qualis
,
cleEz Cbrilliarz (cripeor in hominum manus antea plani t^Rrutus fuerat , idem tccudctc*
TcniiTct tamnli reliqua pan cjufdem generis
t tur. Speraveram quidem ceni acccllunim alte*
ettamntlm defideraretur. Jam autem ( ut hoc rum emendationis prziulium cx codtcc Jiannis
tempore ad legionem atque recognitionem reli- Tilii Epilropi Oriocenltsut veterum Iibronm
giolz antiquitatis erclefiafttcz multorum (tu<iia Cic amiquitatuiTi Ecclcfiallicarum nudioliUirnt.
rcvocantux,ac, it (apetent multi, plurea revo> Sed quod jam piopter ablemiam do^iHimi an-
carentur)
cilm ageretur dc rec<idcndo quoque tillicis przilari non potuit
, altera forti editio
Optato Afro, qui olim mendoHlGmus in Ger- poAra przllabic. '

maniaeditus fuit, ctlt me Libratius appellant , Emndcm dilEmuIare nec polTum nec volo
qui fuscabatur me lobenter dare hilce ictipicv '
lingulari quadam obrcrva<iiia me affici erga A«
Xibut uxlelialltds quantulumcumq ie temporia fricanos veteris Ecclcnz doiforcs, quos de cl
pofTum civilibus legum ftudiis detr.^re * ra> tam pfzctari meritos, tc quidem , aliis vcluri
men magis fcAmabat , quam ut conquiri omnia dcEricntibus iciipioribui Latinis, tam dli fide*
auxilia pollent ,quz Optatumintegrum telli-
in liter fbniterque iucccncurutos clTe (cnrio. Me-
Cuercnt. Itaque ref|)ondi. huncfcriptoremqui’ mini cumante aliquot annos Minucium ederem,
dem digni^num eile, qui diligcmiiis icco> quem cura Tiriuliiano, Cypriano, Arnobio
cnofccrctur? fedme hoc icmpote camum com conleicbam , laudalle me propterca , fecundam

Terte pofle fcxcemoium m

co locorum exuenda* illam fcliccmquc Africana , quz ut (emper ( fic

t
 »

ii6 Pr^fationes Balduini

<mm co icmpoTC fcrtj^ ) aliquid novi proferre A rurrat , &
quibus documentit quam multa per-
oltm dicebatur , Ac etiam religionis noftrx vio' fuadeae , venerabilis mem >rix Milcviramts tpif.
dicet &pascaoot Jo^iiCmos acctcimolque pro> copus catboiicx communionis Optatus Ave do
tulit- Nam 9c ex ea prodibant boAes minimi Lucilia pecunioAAinia tunc & fa^-oiAIma foe-
ignavi. Q;.ule Eccicfix bellum indixerit , quan* minl» Quam pro ccclcAx dilciplml S* CxcU
tumque incendium accenderit unus Donatus Ku* •-lianus adhx duconu Ixferat : v-rl dc extern Ai.
>

mida , tcftei funx damtne ^dionis Donatianx. Qtonts ejus confotnbus , Ave furibus eccIcAiAi-
Qjid Riiurum erat «H ad eafextinguendas eadem cl aigemi , Avead rptfcppatum fr non pirve.iiAe

regio non emililTct vel Optatum noAtum in dolentibus , Sc Abi pixhtum Cx*ilunum inft-
•Numidia Mileviunum cpilcopum , vet tpfnm diis, quibus poterant » inledamihu* , Ave de
paulo p6A AuguAinum: ilUdico duo lumina B Numidis epiAopis » quos iAa fadio ec^vi cive-
EocIcTix . Se advctstks hoAes pietatis duo fulmina rat ad perniciem Cxciliani» ut co dtp Am airec
fandliiluni belli } Magnum profcdb religionis ordinarenr. Hxc ille. Qur tantb lubcntids
pixlidium firit Milevitanum concilium» cui Sc nunc recitavi , quia tn its dtcamr noAer Opeatot
AuguAinus intetEiit. Sed paulb amc eccicfia communionis caiboHcx. ErgbltcnaiCvp-iaoi
Milevitana dederat eccleisx caiholicx magnum Se cotum, qui illi fuAiagati al-q unilbfint,!:»-
(ubfidium t cim advertils vim Se infidias Dona- tenitam de bipnfmo hxrcticorum videatur ac-
tiAarvm fuum Optatum dedit. Ac multos qui- ceAltrc quam poAia AuguAinus Se dam avie »
,

dem iis temporibus m Af.ica fuiffe Optatos le- &danm:ndam ciTc oAcndii : tamen pcrmanAc
gimus, valiU alioqui dilTimiles. N im Sc Au- in catholica in qua Se Cyprianos , cccic il.
,

guAinus in libris cuntra Parmenianum , ut me- C Non enim veteres aut leviter aut fauld ( quod
minit noAri Optati, fic & alterius cujuidam, qui nunc nimis temeti & morosi atque odiose » ne
Donatum fcquebaiur : utque in Bag^ienii con- dicam calumniose , plcrumq em)
a'icui auc
ventu Donatiftarum , inter eorum anciAices no- inurebant » aut afpergcbanr hxufeot atram Sc
minatur quidam Optatus : Ac io CictenA iynodo gravem notam » ut aliquem lUtim abdtearette
Catholicorum cum iplo quoque AuguAino cete-' eccliAx Communione.
bratur alius Optatus nanarum part|um patronus. Non dicam Optatum Iqcos faerx Arriprurx
Etvetb Augudinus libtum de unitate Ttinitaris aut val i appoAte femper allcgire , aut num>
comra pelicianum Arianum fctiplic adOptatum» quam inA.-dcte vel drtorquer- . FjiebotpoiAa
quem etiam vocat filium dilc^Qimum. iis peifxpiabuti impcii.i. V.tuseA illud : bc-

Alius ergb fuit noAer > & mulcb fenior. Sed D ni dicit » led oon beni piobu- Sic fcn.cmia ve-
neque' quidquam habuit commune cum ilio ra manebit» tameiA adeam confirmandam falla
Optato Giiooniano» cujus ftequenter meminit InterdAm adhibeatur p’obatio. N>hil aui puti-
AuguAinus. Ac ne quidem eumdem fuiAe illum dius aut inrauus dici potuit, qum quod Par-
puto, quero Athanafius laudat , Sc in Tyrii ly- mcnikis ad reprobandum Catholicorum bap-
nodo dc&nforcm fuum fuilTc fig^ificac { nam tiAnum allegabat illud Davidis : tirmm
a£gyptium cpifcopiim fuilTc ait. Quo tempore mu im*er ctifun tnnm. Nibil erat f.cilius, quam
rsohec Aonictic , uquee , cAm Smeium rpifeo- loco infpeiio Sc prolata interpraattone veia carn
pum Romanum appellat fuum focium. Hiem- infutlara indo£ nugatoris fatuitatem triidendo
nymflstcAts cA hos cum libres (ctipfiA*e im^- refitllrrr. Q^aA tamen ad rem aliquid dixilTer»
ramib is Valente & ValenciniaBO. PtmiiAct di- E fudac Optatus » Se fruAra fe torquet , ut cxcudac
cere» TbcoduAo : mul.Am auic-n intctcA feire» aliquod refponfum : idque dat, quod Se non mi-
quo quis tempore aliquid rctipfctit , prxrrrttm nds abs Davide cA alienum. Fuerit fanj ifla tn-
ubi de concroverfiis eccIcfiaAicis quxciiur. Par- fcelicium temporum mifera caligo : Sc ts^Aix
menianutn , quem oppugnat Optatus » fuiAc Do- xtati »
A plus Illi aAuIArit lucis , eraiulcmur* In-
nati (ucceAbtem , non illius Donati Cafenfis rerei tamen, qui redi judicii lunt, agnoAcre
qui Cxcilianum vexare ccepit » fed aliaius non in hoc fctipcore polfiint, quod& in aliis Aftis
mmus inlani Donari CaithagAj^s , qui fuc- fciiptoribus admttamur, vehemens, acre,dcr>-
ceAerat illi Majorino, quem Donatus, ut fum Sc nervofum , Ave dicendi Ave diAnitandi
Cxcilianum percelleret, ordinaverat epilcopum genus » prxfenim A in pcrlbnaro agendum Ar.
Carihagineniem , ex AuguAino didicimus* Par- F Scriptorem quidem certe hunc oponct propter
meniani autetn cpiAolam , cui leitKmdcc Opta- bonz Sc Ancctx in narrationibus fidei opinio-
tus , feriptam huAead Ticonium hominem eru- nem , magnx audoritatis ILuim fuiAc , cOm
ditum Se eloquentem » qui non latis aliuqui Do- etiam ipA OonatiAx , quos alioqiti acetttm^ in-
natiAacAc videbatur, idem AuguAinus lignifi- Atdttur, viciAlr le putarent, A ejus tcAimonio
cat qui
: &poAci adversAs eam Parmenuni epi- uti aliquandb poAbn. Sic enim quod finccbant
Aolim libros tres fcrtpllt. Optatum vci6 no- atque fabulabantur de iuo Donato ablotuco Sc
Arum fcriprilTc libros fex , aVe llieronymus t feio Czciliano damnato , conati funi ( umetA id fa-
circumferri quemdam repiiroum \ frd ipfe Op- cerent non minids impudenti, quani perfidiosi
tatus non obfcuri profitetur noo nili fex abs le cahimnia ^ Optati noAri verbis captiose confir-
cAc fcripios : ubi & Angulorum' argumentum G mare. Itaque ( inq-iic AuguAinus in breviculo
non ineleganter prxroonArat. Pollicetur refead- collationum cum DonaiiAis } *vclut aliquid vali-
je^rum quaedam a£fa i fcd hanc appcndi<.em diAimum prolaturi , petierunt Optatum legi :
non invenio. Libri primi prxcipua quoque ca- quod Se anted petierant : Se ledus locus Op-
mia AuguAinus petArinxit libro primo cnniia tati , q>:em DonatiAx prxtexebam. uc ejus len-

rarmenianum. Legam qui volunt ( tnqoit ) qux reniti quxAto fiiir. Catholici noo tam admi- .

rantes.
 in S. Optatum. ”7
r^ces. quamicttdentesuiCmiim «jvnrariorum» A
roguuni uc integer Opann legemur , qui unus
JO A N N { Lve^ XI O. U.C
Donat iiUcum mcndacu aperti wmc rcfHlcrc po. * I M e
tene. Sic hujus unias (cripeotis telUmonlo defi-
ni» lis ilU Alie. Oportet ( iterum dico) nu-
sruim Se mazimx au^orhads digniutllque te-
CU
n^liaies
U bos Optati libros tim cmilTums cilet
Librarius > admonuctunt me amici Se fa-
Lib
quidam mei non polle me fine re|re-
Hem fuilTcyquero Doiutiftx ( qui nihilnon alio- henfione prxtecmittcte quod obiter >n TccumI
qui audebant ) non aull futtt recul^, cum ta- mei ad tc rclronfioncanno ruperiott polltcitus
men ab eo jugulati Ic remirent : im6 vetb ca- cfle videor « dictum alias clk mc , non poile
» lumnix Se uui damnari nuluenint* qulm ,
ei fi* ex hilloria judicii quo CxcUianus Se Donatus
,
dem non habere videri. Equidem non inlUcuo B coofli^tr funr , illud elici quod tu ( qui non
,
cluribus vctbii exponere quantum utilitatis ex optima fidettm lancam recitare viderjs) tanti
hirce Optati UhrissdEcclcUam redite poflit. Sed confidentia colligis, Sc ego aliquando errantem
illud modo dico i tamcdl Ibla in iis hiftoria fuc- ducem puettii quadam credulitate fecums in
gentis atque invaldcentisDoBadanx Ccdlz (adio- meos de Conflancioo commenfarios retuli. Cer-
nilque exuret, vaidd cos non mod6oUtn fiufiej te cihn etror
,
qui latet , longiiis ferpat & iocref-
fcd ciiamnum efic uutes Rcipublicx
,
Chriftia* cac : nimiCiro pctfidiola fit dilHimilatio qux
,
nx. Et ver6 fi quaed biAoiia , qoaro hac tempe- cum vel alit vel tegit
,
prxfettim in quxftionitMS
ftace imprimis optare debeamus k mullis Itgi at- Ecclefiafiicis. Sic memini Petum martyrem ,
quepognofd , hxc pro&d6 una e(l , in qua Sc hominem Se dodum Sc diligentem quia admo-
,
hujus cempotit intcmpeiiero propS deptdam , C oirus non fuit , eodem cuo errore impulfiim , cx
Sc eorum ceruminum, quibus orbis DolKc COO- illi, de qui loquoi, hiftotia, dicere prxeered
cutitur , effimem viris coloribus exprcilain efle voluific principes e(Tc religionis legitimos ju-
,
dixeris. Nub nunc comparatbnem pectexete : dices
:
quu (
inquit } Con&nttnus abs fe noo
quod noo mod6 £scete non pofiem hne odiosi provocationem Donatifiarum i Miltiade
rejecit
iovidil , fcd nc quidem fine acerbifiimo dolore. Epifeopo Romano damnatorum : fcd negotium
£t IbrtaAi inteieft nominis Chrifiiant, fceda iU Arciaienfi epifiropo commifit. Eram Areentorati
Ja opptcd)tia, qualia hxc xus videt, Tempiter- domo , cum talia fccibcret
in ejus librum Ju- m
lu oolivione potiOs fcpcliti quam ad poftericatis dicum. Sed non aderat Optatus , qui fuo tem-
memoriam ctanlrnicci. Sed ilia lied nunc fup- reonio Sc audoriute depellctet nebulas fitlfie
^mantur, umenneido quomodb Sc extareSc Dopinbnis, illi hilloiix vcluti incubantes. Ac
legi videntor in adis Dooatiftarum, totaque ptindpio quidem fcio mirari multos qui fiat,
,
mrum
coram terribili
mrtKili tragtedia
rno<v/li9 qux
. alw (cinrilU
aii* abx v^l
IrinrillS vel limVn OrM~.ni
ucctlnn Optatus. Sc A.tmtfVin.» banc S..A— ^
Jt» Auguftinus
hiAoriam
«
fitmo ocTcio cujus ambitiolx dbmeottonis , in recitantes nihilominilt attoUant vetecis
cai flammas exarfic qux non modb Africam ecclcfix Romanx i tamen hoc tempore te Sa*
,
ftioivetlam pervaferuntySe fiuieftilEmo fchilinate tuos ex eadefb hillotil velle ilU aeprimere,
^nniTciietunc > fcd Sc oibcm Chrifltanum inceti- vel etiam evetrerc ; Sc quidem te io illnis reci-
ob bngbs graflante implicuerunt annis pluf- tatione , potuifle laudare cpiflolam Auguftini
qu4m trcceniii :^nam Sc temporibus Gregorii centefimam fex^eruTura idugdam, qux uc verS
Pontifidt Romani pctdutafie cognofidmus ex narrat quod quxtimus , fic addit de ecclefia
.
illius epiiblis. Vix autcro in AftKl utcumque E Romana quod negas. Oponcc autem , magni
,
quieverat Donatiftacum rabies : Sc ecce alim cujuidam ( ut iti loquar ) prxjudicii fiaiHe
Vandalorum Atianorum inundavit , qualem judicium , de cujus adis eorumque veritate tam
deicripTic Vidoc UcicenUt. Non fiiero vates , fi valdi deindd litigatam eli In ea quidem certS
qux oofiris temporibus impendeant , dixeto. aficrenda atque advenas Donatillatum calum-
jam enim Se oculis cernuntur , Se manibus to^ nias defendendi potilfimfim elaborarunt Opta-
neatur. Sed quid ingratus orbis terrarum etiam tus Sc Augufiinus qub magis indtgnS
: ^cn£m
mercatur, non ^no*tls. Itaque Sc te, cujus pios cll« nunc eam nmus depravati : tamcifi in ra
gemitus nuper audivi , in bac editione appellate icettandi falli aliquem , minias mirabor quu
volui , Sc M te rcfdrc hoc tclUmonium mex
,
meminerim ipfius quoque Augufiini , cAm ede-
ern te obfievanux. Memini enim, nec unquim F ret commentarios probationum Sc leflimonio-
oblivifcar ,cum fupciioribus diebus, audote te, cum eoncra Oonaiillaa, fLiiile aliquod
dixiflemde ptte civili ia nova fehoU Belgica, i^^i»^,quod Sc io fuis reiradatiooum fibris
conveifum imet nos efie fermonem ad recoida- Dicam breviter, quod vetius cl&
contelTus efl.
tionero veteris hiftotix Ecclcfiaflicx, deqoe bif- csifliiM ,non ut te doceam ( qui enim polTct
ce litetis ftudiifque idem cibi quod mmi , vU fui Minervam ? j fcd ut ei Optato , ea in re ali-
,
fum fiiific. Fccti hoc prolcdb non tam vel pa- quid didicifiemc fatear, quod in tua fcholine
tria , vel educatio, vcl amicicu communis, quw «vfsspmr non potueiani. Ac irimrimis quidem
finulis quxdam cuu Rcipublicx. Vale. liquere arbitror Cxcilianum in (yoodo quadam
Cattbaginenfi iniqui damnatum , cfim abfens
LmttU, K^ieidit Stftembru. G eflet , non tamen appclUlTe Conlbmmum. Imd
vetb DonaiUUs per Anulinum quemdam, homi-
nem impium , curafle, uc
caufahxcad CbnAan-
tinuro,qui paulbanti in op- Italia .Maxentium
prefioar, tefertetut. Credo difidemes judici
epi!coporumAfroium,qubd in abfeotem p. t;di
 «

ii8 Pr^fationes Balduini

[uim cootumaccm ini<jui pcol-itum erat > vo- A ciotdfuide atque iltedide M'ltiadi t fic rursilf
?uifTc Imperatorii fcntemiS.qium non minu* fa- alcenim figmentum evertit , cum nanat , Cot>-
cili elicere fc polle confidcoaot « illud cooftr- (lantinum appellatum iiniim abs Ce rejecide
mari. Sed ctim odiofum & in caulis eccIclialU^ cognitionem htnus cauTs: Sc quidhn detedan-
cis mlbicns hoc exemplum «
principibus ta- tem hoc genus futiofir provocationis « cxclamaf^
lis |urirjiAio deferebarut » cnc fcntirenc > impt^. Cc\ir4M4tpirms MiJjcidi &c. fic enim ia &
dcnicr cavillati fum fadum c0c ab ipfo Crtci- manufcri{]ta cptdola Condantini • in qua rursds
liano > quod ipli fcccranr. Atque hzc una fadi hzc bidorianarraiuc, feriptum cd t &
ad ma-
quzftio dl inter Optatum noftmm &
Parme- jorem detcdatiooemadjicuux,absc<sledijudi- ‘

nianuro. Sed Dorutillas coromiltHe quod Cz- Cio ad terrenum appellationem hanc interpofi.
ciiiano invidiosi alcribebanc. hoc ed , absCoo- B tam videri. Itaque & ex ea potidtmdm cpiiloll
ftanuno^Uire judices, liquidi probat Optatus, reditui & cadigavi hunc Optati locum. qui cor-
cim proKtt torum libellum oblatum ConlUn- ruptus alioqui 6c mendofus erat i ct^novique
tino. Simul autem addit ( quod fecundo loco tepudiaisdam ede cmendattoocm cnidin fic io-
mccum , velim , obfcivcs ) Condamiiil, quo- geniofi Juiijconfuhi
,
qui ctim pro * rabuU , io
dam Tcluti pudore , ab hujus caufz cognitione quibufdam libris in iliiteriuM , legi ant-
«bbdrtcotis , & catn , quantim poted > r;cu£iii* madvrnidct » acuti conjecit Docas ede artiqii»
cis . atque tejlcicptit rcfpoolum : imfm fonnulz.fluz fignificatent, z rt6«»i jiUxcmA
ficutofuHoum , cifw eg» iffe ChripijuJkmm ex- ttwHtt apftlUfii. Sed fi dicere non po dumus tunc
ptShm. Etgbopcimus imperator protedatur, non Condancinum dc hac appeUattone cognovide
clTc hanc cauf^ auc fui fori , aut fuz juriOi- C atque judicade qnorstim ei alcriberemus fbr>
,
(dtonis: ficuti rursus fecit in fynodo Niccend, mulam iententiz, qui prononium mpiddelTo
ciim epiicopi inter le litteantes ^os illi obtu- appellatum } Cend ciim podea tandem coo^has
lidcnt libcims. Etg6 caul^ Czciliani Do- &
cft jiulicarc , longi aliis cum verbis ufitm ede

nati rejicit id judicium eccldiadicum , cui jute Augudinus tedis cd. Optatus auidem noa me-
Tuo pixedct Miltiades epiltmpus Romanus minit altorum judicum itettim oatonim fed nU ',

quem tamen tu non nill cx mandato ptiocipis, hilomious exaltas quia ( tz ait ) Coo^tinus
,
judicem furde narras. An igitur cura dicemus Arclatenli epifeopo demandavit judicium hujua
vice lacta judicade , uc leges co tempore loque» appeUationiv. letne veib l Atqui bic Arclaieolu
biuturi Addis, Judices abs Conluntioo datos jam antei judex fuerat cum Miltiade} an abeo-
non modb ex Italia fic Gallia fed etiam ex HiP Ddem idem appellatur } an qui judicavit itatkn
pania. Cur addis, cx Hinnii} nam non me. erti judex appribtiooit }
Q;^ nodras Icgea op-
mini , altos fuide qulm Italiz dc Gallis eptfeo- ponam } tplc feiirui communis cale portentum
os. Etd enim Au^iUnus referat quod dice- refellit. Ac Augudinum teftcm cius. Ac^fo a
,
E at Parmenianus. per Odum IlifiAnum , adju> quid tUe } in ilii ipsi , quam laudas . epi^li ,
tortum f ut ait ) pizdinun cHc Csciliano: ta- taocikm ait Coojlancinum curaiTc apud Arelacutn
men illum hujus judicem (uilTc aon dicit. Non eamdem cauCun examinandam atque termiiun-
dubitabatur dc Miltuule epifeopo Romano. Sed dam : 6c dedide ( fic enim loquitur ) aliud judi-
DonatiQz judices luberc volebant cx Galli». cium Arelatenfe » aliorum cpilcoporum : oo«
Optatus narrat davs ede tres cx Gallia . quin- quia Jam necede exae , dd Donatilurum petver-
decim cx Iialiipizter Miltiadem, qui Afer erat, E litatious cedentem ( 6c omnimodb cupicoron
led erat Romanus antides. Jam vetb tertio loco tanum impudentiam cohibete. Ex his coni ver-
diligenter nota qubd Optatus inter illos Gallos bis Augudini imeUigo Condancinum importa-
,
numerat Maimum Aielatenrcm epifcopiun : niutt ^oatidaium extra ordinem conceffide .
cumque fignificac vcniHc Romam, ut Miltiadi quod juris ordinarii fuide videri vis: Sc tamen
adedet. Hoc enim illud potilEmumed. quod cum aliorum raifcopoium judicium cdn audis ,
te fciellit: pacc tua &
bona gratia ii4 loquar, illud non fuide epueopt Aelatcofis coUigere
quia liberi &familiariter leoim loqui (oltus debueras. Quid igitur I convenciac Arelati fy-
Ium. Contendis in*hac causa ArcUtenfem fiude nodus complurium eptfeoporum . de multis m
Romano ruperiorem. Primum boc infolcns ic, caufit eccldudicis jugaret. Inter quos picrique
inaodiium ed. Certi Cyprianus Afer , quamvis F etiam erant , qui aivei cum Mtidade Romz ju-
minimi blandiatur Siepnano cpticopo Romano^ dicarant de Donato. Confiantinus hac occadone
tamen illius efleaie potedatem caftigaodi abdi- ufus , ut nihil non faceret ad contundendam Do-
candique Martiani Arelatends epiicopi. Nunc natidaruro pervicaciam , non teculavii cos ite-
homo Gallus probare vult Arelatenfcm ede ju- rum auditi in tali fynodb. Cur miraris Miltia-
dicem ipdus Romani. Sed probationem audia- dem boc non nolle) imb verb cur affirmas
mus. Ais Donatum i Miltiade damnatum pto- copuro Arclaccnrcm qui jam de cS causa Ro-
,
vocade, Conftantinumque hujus appellationis mz judicatae , ede judicem appetlationj| ) cur
judicium demand.de epilcopo Arclatenli, qui non poiibtagnofcis talem cognitionem relidtm
fedear judex, ut pod Romanum Pontificem, aliis epifeopis fuide, qui Romz cum Mikiade

quod vifum fueiit , pronuncict : itaoc vn6 ) G antea non judiciranc . ficuti confiat plurimos
^id fupeted , quam uc Arelatenfcm colloces alios Atelaiumconvcnidc ^
fupra folium ipfius quoque Condantini, qui in ‘lirtuif ut inquit ipfc Confiantinus in fiuepido-
antiquis infctiptionibus appellatur etiam Ponti- 12 ad Chrcfiutgcpifcopuro Sycaculaoum, qui
fex Maximus. Aequi ut tctcfcilit Optatus. cum cum cx Sicilia evocat ad bunc conventum. Mea
aifirmat Arc*laccniOT e^&opum in priou judi* quidem cenb , ut feis , privaum uhil tnccrcfi.
 ,: 9

in S. Optatum. 1
1
RonuDus ArcluMiI , an Arclattnfi» Romano A nipta Ht : ut &
nuptr Libranu« quitiam luu» e*
major uc « vclolim fucnr. Vctiim ne probas ifto Byzacio cHccic Byzantiun).
quidpn hiftorias afper5s mendaciis Inquinari Noninftjtuctjm plura nec tam mulca qui-
,
homo ingenuus xquo animo ferar. Saltem lc> dem t nunc ad tc feribete , vir «loAidune \ fcd
gilTcs
, quae mwr oaOtu fum a^ illius fjfoodi » tam es micet dc mc meritus bene , ut non pot-
AicljtcnCs. Nam in iis legiiTcs cpircoponim iira non aliquam gratiam referre : neque tamen
^tftolam ad Sylvefttum Miltiadis mterei de- aliam nunc poiTumt quam ii quid tales biAo-
mndi fucCiBbrem : cx qui fecili intellciiflcs, lias relegens
piztctea ton^ oblervarim
» quod
quam illi fefe non cdcrrcnc fupra anriiticcm ur- non nclcue, tuaimcriic* Id-femilutiter ad se
bis: imu vero quam nihil non i<lt deferrent referam.Nec longfe abiero. £t/i Niccni cond-
•i.t —..i 111 l-r<T ;II- ••
funul etiam quam valdd voluiflentH, illc ut iis B lii magis quim ilUus AtelatenAs ada icgifii
te
Arelati prxiidcrc potuiflet , fi Roma difccdere feiam» laincnmiior tanth magis te feribere, id»
» tempore^tuilTci. Denique imcllexifles il- que in tua ctiamnum inftirutionc , Atfaanafium
ios coovcnilTcnon propter unum Donacum. Mi. in co concilio prxrediifc , teque propcerci «iam
nim autem « te non andidiAc • etii CxciUanus nirstbinfuHaieepifcopoRomano. Scit mea non
ab Us rursus abfulutus feccit > non tamen quie- interelTc, verum fir, aut non fit
,
quod nutas.
vide Donatilbs, qui non alrim quam Cunftan* Sed Athanafium tunc vald^ adoirfcentem 6c lan-
tinum accipere judicem volebant ; tta quidem, uc t^m fiiiffc diaconum omnes bifiorix natranr.
Cunftannnus , qui badeniit hoc judicium abs fc Q^mIc verb taudem tu nobis concilium com-
rejecerat ad cpiicopos , tandem id feifecpcrir. punis, in quo ante omnes epifeopos 6c aicbi-
. , I
Sedextraordmahum hoc exemplum fuiffe quod C eptfeopos fedeat , cuique eium prxfideai adolcf*
,
( ut noftri loquumur ) ad coniequemiam trahi cchs diaconus ) & cur euro pexponis fiao epife
non polfii, neguenon pofies: neque ferendus copo Alexandrino l Non minus infolcni^,
'
fit
»
qji propterei diccrcc Conftantinum in cau- quod eodem loco narras, t)its quidem coocihl
fis ccclcmAias luperiorem fenfic & epifcopis decreto, primum tmer pairiatcbas locum epife
Btconcifiij. Imbveibipfe ingcn>i protcftacus copo Romano tributum clTe , fed ejus tamen
eft , fefe in iis multb ellc infeiiotem , f!c hanc i legaros in confeiTli elE: rejedos io quanum Io-
principio dctcftatus cft appellationem , tc inte» cum. Sed dc novum illud eft quod
,
ipla fyno*
r^ C cognitionem rufciMic landem coadus eft, dus ait fiiilTe
b »"»« . abs te dici ,
it*ruic«.pi( , ut poftei i fandii antiftitibus ve- nonnifi ab ea decreram efle. Prxtcreo quod non
niaro petiturus , Iicuci Auguftinus ait. Neque ta- D meliori fide narras decretum iir ca fiiifte cx fea»
men novum fiiiiTet
, fi non rcculaftet cognofeete ccniiaPaphnutiidc conjugio vcl celibatu i- mm
de ca laltcm «pixftionc fadi ,
qux in ca qu>'que ftrotum. Sed diifiraulaic non polTum quod ta-
,
causa fubecat. Nam & quam rEliano Ptoconmli cere non debeo* Q^ud de Aitio jam olim ferip-
mandavit jute fuo poterat fiifciperc. Quzrcba. meo ConlLtntino, non ignoras, & ta-
ferim in
cor an Felix qui ordinaverat Acilianum . vel men alienum libellum exagitans non ctubuifei
,
ipfe quoque Cxcilianus , fiiiftet traditor , ut tuncmihi improbb afciibere atque affingere nelcio
loquebatur : hoc cft , an Diocletiani qui edixe- quod patrociniuro ejus impietatis. Ut autesn fen«
,
rat abolendas cfte lactas litteras Chriftianoruro, tus , tc exea quadam vertigine raptum tunc efe
iirellitibus atque inquifitoiibus ttadiJilTet catum
..>ui,uuu»MuvKuiquiiiiouou>iiaaioiiietcatum ic, relege, quod fimul
fe, tmngis didum clTej
limul affingis cUe,
cooiccs ucroundos. Qjicumque tandem fit ju- E Anianos negafte
apud Toannem fienifi»
dex ejus quxfeionis, nihil decrahu jurifilidioni care hypoftafim vcl peribnam : quis hoc un-
eccldufticx. tnm prxtpr te dixit} Cerib epifeopus Alexan.
Quia hiftoriam non feribo , fed breviter tan> 3 rinus Nicxg , Anianis objecit primum illud
^
tum ulud indico, quod non fatis yideb iris ob- ca^c Joannis. ci^ quereretur non quidem
quki
fervalTe in hac hiftond , nunc non immoror. ntye fignifirarrt , fcd quid fibi vellent hxc verba
Nam Sc de appellationibus ccclcfiafticis , an " fion hujus ru* tam excellentis
quod Sardicenlis fynodus decrevit, decrevnit dodnnz imperiti confundere degma Pauli Sa>
antei quoque Nicxna quod o!im dubitatum in mofaieni 6e Arni* Sed quid, non, cfim vis per*
{
Afeici felit , &
tu negas Athanafius vetb affir-
^
, milces} Non dubitas in tua cciami um inftiiu-
,

quxnam ttanfiucinx provocationes f tionc fcnbcte.poft Artium furrexific SabeUium»

Milcvitano concilio inbibitx -- fim , quxrerous Adcbin hifturii , in qua princeps videri vis,
alias, cftm voles. Sum enim tal« quxftioncs bofpcs Be peregrinus cs. Dices indodum eHe
hiftoricx Bc noo odiofx , dc abs jurc civili non n'*U.um Opeatum i at illc Ciitcin docere te pof-
abhorrent , non fecis atque fi dkcndnm fit fet, Sabcllium multb ante Arriuro feiiffei t£
ohm quidem cx Afeici in caufit civibbiu ap. quod de Sabellio dixifti, dcbuilTe tc pottfts di-
rellatum Przfedum prxioiio Italix hiifTcino. cere dc Phodno , quem fiti temporis bxrciicum
(IrumTcxbJuftinianum Africam ab hac ptxfe- vocat. Age vcib: fimi hxc tambro chronologicai
dura prztoiiani lulix cxeniiilc , cique pro- qux comcmnctc ic diccs occupatum ibco ogi-
priam Dtzfeduiam dedifte , fub cujjs difpofi- as* At noftrum noo cft te aliis de vebui admo-
donc niic etiam Numidia dc Byxicuim Byza- ; G tKie. Non poflum tamen omnia fupprimcre»
cium dico, quod dc Plinius in Afruxrcgioni* Sxpe roirarus (um., cur fembolum illud prop-
,
t>us numerat, dc a Donatiftis inquinatum fenfTe terquod hadcnfts tam valdb laudata cft Nicxna
indicat Auguftinus qui Donatihiium Byzace- fy tu^us , dc quod propter lUam tam vaUl^ quo*,
,
norum meminit in lib. dc linti. Ecclef. dc Epi- que laudatum cft , neges efic Nicxnum. Mimi-
phanias s quamquim apud hunc vox ilia cor- utfti, ctedo, cftiQ fupeiiortbus annis miniftro

Gg 'J
 : ,

IZO Praefationes Balduini

cuidam ruo Se collegc diAaics honoris dc- A tum & Auguftinaro. Opractis, Itror^ ( incute J
feniionem adversus Petrum Carolom , tuum intervcnicmc ficilc cft iratii ji^rtconvltium :
quondam collegam , quii te Arrianirnd tnfimu- fcd femper diim incenditur etimeh « rtccdIatU
labat : memimfti ( inquam } qualem volucris edi cft numf^ probitio. Auguftinui coirtr* Peri-
confeiHonem tuam. Naro non folthn conhteris liiaum: Hne tcAe (inquit) & line ullo docu-
negalTe te illam formulam abs fynodoNicxna mento ccimen objicient, maledicus poti^^con-
ptofe&am cfle , fed &
dixifle , vldcti potiOts victitor , quim vendicus acculitot cxiftit. £c
oattologkam carmen, quod ad cantilandum ia alio cofirca eumdem libro qutd ( inquit ) an.
:

tantum fit aptum. Duo profedb hic fime ma- te clamu quim probat t Tu in magna fermonit
gna peccata inagnx aiwcix . Se periculofi latitudine uno bicvilfimo verbo , quod dicitur
exempli. EficTymbolum hoc Nicxmmi , tam prvk*, in ardilTimas coar&aris angullias. Equi-
certum efi ,
quam eft
conditum Nicxnum. Teftes magni fime Atba-
certum fuifle aliquod dem Kanf ^
brevem pratfctiptJonett latis clle
puto, ut teRllam quidquid calumniosi adversiis
nafius , Hilarius
,
Epiphantus , Nazbnzenus me cifiuiiUt : Se nefeio qui Eae , ut Itgeni qUod
Bafiliut , Theodoricus , Socrates , li recitant relponfum olim Donatiibs Ent, videar haVte
hanc &rmuUm cx illo c^cilio "ibus cur ; quod totidem verbis cibi rclpondeam. Sic com-
non credas , nefeio. Dicere autem
battologtcatn mentarium illum meum , u voluiflem , faciid
elTe Se ludicram cantilenam, quamreligiola illa auxiflem. Sed milTa hxc faciamus , quae fadl
antiquitas judicavitgravem Se divinam cfie ibr> funt , & quidem privari. Nam 3e parum Reipu-
mulam de tanto royllerto , an non ip(c , fi de blics imereft , quid de me vel ue te flatuatur*
alio judicares , dic^ ciTe blarpbemiam } Ben^ C Sed neque* aut me cum Cxciliano , aut te cum
L p /1 K A t ._ • . _ __ I ^ ^ Ita >_ n - - 1
I 1
habet. Edita ifiic non fine tuo ( ut aibitror ^
^ -
Donato comparo- Nimidm efiem
^
tnqjtus, fi
.
vel
privilegio jam fxpius efi nefeio quz farrago de hoc cogitarem , nec e(Tem ferendus. Cztcrfim
iLstu Ecclelix, quam tuus librarius mirrfic^prz. longd alia Sc mul(6 major, ur olim ada cft ,fic
dicat ,
pcopi ut florem Ecclcfiaflicz hifioriz. imnc agitur, caufa: in qui Si jiris maxima quz*
Esfi confuu fit alioqui cx putidis fabulis Sc nu- (lio fit* Sani Augullinus in tesraAationibus fori-
gis : tamen illud bona (altera fide facit , quod bir, in filis contra Parmenianum libris, quzfiio*
formulam , quam dixi , referat inter a<(U Niez- nem magnam verlari Se lolvi , uttdm in unitate
nt coodlit, Veiiim talem altoqoi admHcct fo- Se eorumdem comtnunione Cicramentoruro
cem mendaciorum cx nefeio quibus lacunis mali contaminent bonos. Sed te altera ooit mi-
haufiam , uc mirari (atis non po(pm , libi jam- D nor fuit , an factamenta
penderent ex dignicile
pridem talem rciitinam mali non olere. Si aiiun. miniftri } &
an baptifmus ab indignu admini-
di prodiret , miniis fortalii mirarer , Se noccrec (Incus clla nullus } &
, an ^opter coram in-
(btraTtc minfis. Sed quod illinc prodiit quia dignitatem Ecclefia Cbrifii clTe definerer , quafc
,
non nifi auAore re prodire creditur , Se miror iis uteretur } &
, anDonacifiz aliquo jure
eccle-
& doleocam impuris nzniisefie refertum.Quid? fiam filis dcro^lchirmaticts fynagogis inclii-
perquirens ea quz ad Optati de baptifmo difpU’ lam efle }
quz tamen irviflima BC
coDCendcrenc
tationem pertinent, miratus etiam Ium audaciam prop^ nulli occafione fele abs reliquo corpore
illius foir^inis
,
quz confidenter pronuntUc diflraxeranc, Li$ ergb magna cil » de ce om- &
maniftftum errorem concilii Niczni decer-
efle nium maxima : Sc ndeio an non difficilior fit
emis Paulianiflas efle rebaptizandos. Atqui E rchirmaris,quimhzrcfeoscarario-Scripfitcon-
lon^i aliter Augviilinus, qui alioqui unus acer- tra Petilunum AuguAinus de unitate Ecdefiz:
lime de unico baptifino dimicavit. In lib. de fcriplerat Sc amci Cyprianus. Nam qui ejus
hzxcfibuf Pauliarfos ( inquit) baptizandos efle tra«atus volgd infcribiiur dr /imftkkitt frel*i9~
inrecclcfia Catholici Nicaeno concilio conditu- cSna Tridenti eflem , didici efle inf-
cum elb Unde credendum ed , eos regulam bap- cribenmira dr imira/e EcHtJit idque ex libro
tirmaiis non tenere , quam fecum paiuti hzceci- manuferipto in Apulia reperto , Antonii Augu-
ci , cdm dc catholici dilcedetent , abdulcrant lUni jurifconfiilti epifeopi. Sed ne talium qui- &
Be (foiervam. dem arbitroram judicia confiliave fcditucne no.
Uc Optatus nodet fixit, diligentiils uc cogi- bis, quamopiamus^'r»9iniflfi Deus ipfc a
carem dehidorii Doiuciflanim , fic etiam nef. F mos hominum conciliet: in quibus potius quIm
cio quomodB nunc facit , ut tibi , vir optatiffi- in rebus ipfls , cll diduco. Habuit Africa laUhi
me, ruifquc criminadonibusitetum rerpondcami catholicum , hoc ed , procuratorem Czfacisfive
Se multa , quamvis fortafsd tibi moleda quia
,
fifdf fic enim appcllabarar) atque is quidem
tamen occurruni , non omninh negligam. De etiam aliquandb Donatidas conciliate cum eccle*
calumniatoribus commentarium ex legibus Se fia catbofica conatus cd. Sed nihil egit. Quzri-
nodro jute civili breviter tcpccimm aUquandb nit etiamnum idoneus judex totius comtdverfix.
ad ce repenti dare, imponuni quadam tua Sc Vetfim benibabec. Spero me tibi rem gratidl-
connimeUosI calumnia coaAut fui. Quod in eo mam faUururo efle , curo Ic hifce litibus laudo
commentario non roodb cui , fed Bc DonatUU- legem Se formulam judicii, quod noder Opu-
rum mentioftem fecerim , credo , agnofeis non G tus dat , exemplo tpiodam juris civilis , ad cau-
temerl fa^htm efle. Sed latis&dionis loco , refi las rccicfiadicas elcgancifliinl tranflato* Quod
“ " ‘ * ‘
‘
pondidi illud nodram terponfum , frigidam igitur dc tedamemo dicit libro v.' cibi cormi
onfif-
efle raplbdiam. Fateor afpmus aliquid Bc ve- mo mirifici mihi placere : rametfi locum
herocDOUs diciponufl^ Sed videbam in firoili quem rx Evangelio Joaonisccciut, alicnumelTe
causa tali moderatione comentos fuifl*e Opta. I ptopoflta t^zdiosie de baptifmo , cibiconcc-
 , )

in S. Optatum. I2t
flem. Seil <juo<l ad thd(ini sttfnet , uriccH ea A varium repuJiaf. Nthil dicoaau. nonextct in
fcU in Optui libris legeretur . digni propterci libtis tuis: fic antiquos Ecclcfi* feriptores mod6
hi cClcot qui hoc tempore in omnium inanibus
t laudas, modu proculcas, Itnb vero iu tua contra
TOfjitnnjr. Nc((uc dubilo Aujttmnura hac ju- me dcclamiiionc fcripCni nullam ci iis polTe
ris noftri tranflacionc dclc^mm
, ad illam Op- elici ccninidincin dodrinx chnllianx.
Ociisbo-
nii locum edtn advcrids Donaiillaa
allufilTe . ne, quid audio cum illud audio ! Se quid illi
di-
non agnorccnici caiholicam Ecclcfiam per torum cent , fi hoc nunc dici audiant I Tam quid dicc-
otbem terrarum diffiaram , non dillimilia de te- mur , qu6d cum laudamur prinum illam cccle-
llamcmo fetibetet in pfalmo lat. Sed rogo. an fiara.quiabApoftolittcliaa luprtilcr citi non
mrhi etiam conceder , polTc htc dici quod aiunt morii ab aliis iiridctut ut anui dtliia Si liipcr-
Icgcs de icllamcnio militati, latiicfie II quocum- B Ibiiofa, vel fatua aliqua Fauua, vel
larvata La-
que modo confiet d: volunate : neque nuncupa- mia i fcd etiam accuiatut ptopi ut olli.iiia falfi-
lionem fine feriptuii.fi non dcCiit icfics, reji- latis , impofturx Se fraudis i cd.n samtn ea
,
cete poflumus : Se denique fideicoramiironim ipfa a qua
fit , iitteias factas acceperimus , S: cis-‘
fisum ede jus fcimus. Ci;orsura hx: J qua cum jus eas icfiimonio enofignalas atque communi-
dc bapnlmo dilpiai Augufimua contra Dona- tai dcf.nduno’. Ecquo jam tccidimui , fi liceat
tiftaa contendit ex uln Se conlmfii S< tefiimo-
, eam doli mali infimulatc ! Imb tu quA tuia fi
nio Eeelcfix icaiptobari quidamclTt manda- eam facis tcam I Si qu! ftabis fi talem bibtsad-
. ,
ta.ptxeepta, inftitmaapoftohca, miitamcn verliruml Idcumaudii.iietumfortaltirxcla-
abipfii Apoftolti fiiipta non fint. Vide oblecto, mabii Se repetes, quod in tua contra me dicla-
mi VII, quid tantus annftct , cut Si tu aliquan- C niatione renpfilli. nos fpeatom aniiquitaiis ob.
do tantum iribuit, fcribai lib. l v. de bapiifroo jicrrc.eaquomox piodigiofafaiiuiuicriot im
contra Donatilbs, csp. vt. capite zxiv. 8t & omnium congeries: nam ( utai fi roges, qur- .

libro V. capicc xxiii. 9c hbro ^rimo contra nam (it vetulTai , de a loq jimur, nos jadjtu-
q
Crcfconiuro cap. xxxi ii. Htc veto tu nthiiiu* ros infulfat naenias, qux fub Ignatii Se fiimlium
per ternbiiem dicam fcripilili , literaquc in;cn- nomine circumferuntur. Bona veiba, here. Eifi
didi «Ki itir, quod de iis non & non habeamus falcm qui in te cd : tamen
, Icis
rcnpfcuinB rcnp{crunt lucem veteris ecetedx nos vaid^ abhorrere ab infuifis five nxnin five
Dpriini amiAices » (l; exagiradi, ut tamen iis ineptiis. Scis
nos fxpjdc:cdato$c(Ic-4*;»/i«iTg«eff.
przTcrttis » me unura petere videretis. Liceat h.>c neque ignoras quam fabulas oderim qui noftros
Uni tibi novo ruo jute. Sed altera tursiii injuria D
,
eria'm commentarios de hidotix inlluutionc Ici
eft
,
quod ei quxdionc omnia mifcts
ita in
,
geris. Sed m
breve faciam quod olim Sidolcto
,
ut nobis jam dobitantibut quid velis propi io- refpondidi qui te bodem antiqu* cccUfi* eOc
,

dicas filemtum
;
qoia hoc tibi licere &
uas , p dicebat
,
> totidem in fimili cousi vctbis tibi mo-
m 1^6 auj.inodd neges. Nonedmihiuo- dediffimi refpondcbo Hic non requiram ut:
,
tum otii , ut omnia tua volumina revolvam , vcii ac cindtdi rsobircura agas quod tamen (
quibus multa pliudra onerate polTcs : neque fi philofopho , nedum chniliano fponre prxdan- ,
um
eJTet . eo abuti valdi vellem. Sed ex iis , dum erat } fcd rogabo tantum ne ad illibcra. ,
qux aliqu^db delibavi, fi me non fallit me- lem ufque calumniandi licentiam dcfccndas*
motu . videns mihi peimiim Icripfifle . non re- qux cxidimationcm tuam apud bonos
Se graves
pegrure te hujus genens traditionibus, qux de- E yiros, nobis q<«quc lacennbus
. vehernemer
monfirarentut cxccro &
perpetuo onhodoxotu Ixfura ed. Scis hoc . mi Joinnc» , «e , fi inficiari
confcndi. Id enim Pjrgio concedis , cum adver- pcrgti , faciam , uc te fciviile , Se callidd vafr^
sdf eum agis de libero arbittio. Podea ciim fcrip- UC dilEmulade omnes intilligant : nos bond fi-
fidi in cpidolam ad Corinthios , fcriplidi non 3e ex optimis Se cadifiimis monumentis repe-
negare te quin aliqux fuermt*Apodolonun tra- tere memoriam icligiofx vetudacis quam com-
dmones non feriptx \ fcd non concedere fuide mendamus. Miror autem quid
,

tibi tn mentem
do^inx partes t tantum autem pettinuiiTead venerit, ut contra tuam conicieniiam mihi af-
ordinem Se politum > quibus vetbit , credo, criberesquod ait de Ignatio. Certi quxdatn ejus
ritus Se
ceremonias criam compleberis. Podie- fragmenta in libris Eultbii Se Theodi-riti agnof-
mo ciltti idvciiJ. tnedccliimrn, vifiti aiU- « F eo «e veneror. Ao etijtn ea tepudiabi. r Niio-i
ias omninb agnoiccre velle traditiones.
lasomnmOaenofccrevclleiradiiionei. ,.u:
cilm horao dodlifilmus ttbi ex iis quippiaro
—
ob>
^2 «
tentMm vmUmi mmAritm Pratbu ttai* f
Kciflrt» qpodad Euchatidix caufim pcttinc^
Non tam fuerunt ( utor libenter tuo verbo ^ bac-t quia id te premebar, exclamadi cCTc repo-
vccfipclles Donatidx , ciim de crimine tcaduto- tirum ex rmgatoriii qux circurafetuntur, epi-
,
nis (ut vocabant) agerent, quim lu ci)m de dolis. Atqui falfut es
, d irugidcr. Illud in iii
traditionis longe alio genere litigas. In uaaque non exear. Exut autem Se recitatur in optimis
Jicc cd prima quxdio fdbi. Quod vetb AuguiU. hbtisTheodoriti. Uiinam vero quofrtgnaiium
nus in collatione (ut vocabatur ) toties abs Do-
fcrinfide de Apodoiorum traditionibus , redatur
nat idis poilulavic , at certus aliquis caufie datus.
• . ...» * Eulebius «fciKMip Magnum advccsds
, etiam cxtarci. ivuEnum «ovetsus ruas
«rtumque judicium edet , id imptimis Se quu G inficiationes ptxfidiumoptimx tedatfenis habe
dem jute
luic meo
meo. abs le peto ::auod
teneto , re louumcd.
quod reliquam cd vj-n.» Sed
remus. c>,t utut multa
.....i.. l..:.
hujus gcnriis monumenu
prxdabo. Sed quamdtu mutas , Sc vari^ loque- interciderint reliquias non pcdundabis.quxte
:

lis • neque tibi condas , nihil dico. Sic cum de urgent- Quid? utar tuo confijio , ut conficiam
(aais luceris quxtiiur , modd earum uc voca- quod vola Nunc enim mihi tn mentem venit t
(
tur) canone metis, modb cum ut inccitum Sc quod in eUcjn, ex quii pauld ante aliquot verba
Hh
 , ,

1 22 Prjefationes Balduin i
Tu quidem no- tc melior opinio fofolicttc , dolet fe deceptom
repetii , cpiAoIt Icci. -

meam Aulciiiam iriiderci (cripAlU mc c(Te i quamqulm tu mecum etiam magis agas
per* ut ,

puerum inemonter cpilloUm illam totam reci- mala nde. Nam perfuadere nihilominus vis , ce

tate poruUTe. Non memini tam me aliquandb fe- codem fcilic^ antiquiutis Audio ,
quod priis
vero inane modo Ipe^rum
me
licif mcmoiiz fuide * umque ca pueiiliter abuti ja^abis , reneri :

Sed per xtatem lictt fim failui obli-

voluifli.-. objicere. Mirabiles fum hx prxAigiz , ut difeu-

viofus bcn2 habet * non omnia tamen cxcidiflc-

:
tiamut , inquiAtio legitima inAituacur. Sed m
Ergb ven t in mentem, cum in ei cpiftola jada- caro perturbas tumultuando atque conviciando.
res tc nihil aliud conari, qum ut infUurctuc PrtjKM ttmfHllM /r/f MiprWx/M verkd.

aliquando vetuAa illa ecci^ix Betes, hzc ce adje- Sic folo crepitu abigis adverfatium. Arqui lt«
ci(u : ftan» tibi, quz(b,ob oculos veterem
tilam c^t pueros teitcas , hoc ( ut nio verbo utar J
cccleiix faciem, qualem Cbrj^IbAomi 3r Baillii fpuere cA , non loqui. EiA nihil magis alienum
State apud Grzcos: Cypriani, AmbroAi, Au- a mea profolCone cA , quim Kcigate tecum t
guAini leculo,apud Latinos exucilT:, ipforum tamen age: cAmme Ucefeis, permitte, ut xqua
monumenta Adem faciunt. Sic tu otim* tgo o ji conditione judicium bonx Adei detur. Etfi ad
hzc abs te ferib dici putabam , pcoptccea ad tlla contcAationem minimi comparata At imbecilli-
monumenta refpexi , quibus , ut vides nunc , tas mea , tamen faxo . ut intelliganr qui volent,
,

etiam Optati hbtos adJo. Cum in talibus fpe- tc abs religiosi antiquitate longids ahelTe ; ne-
culis faciem illammihi utcumque videre vifut que Icmperbona Ade , quidquid de illi rechas,
Ium : equiiem cohorrui, cum cam poftei fixda- recitare. Ave neglgcntti , u/e dolo id facias.
tam atque inquinatam confpcti Sc ut Appelles : : Faxo etiam ut intclligis , eum , quem aliud age-
A Vemtem fuam , aut fi Protogenes Jalylum il- re improbd Angis, Sc fciib Audio>d Sc rcli- &
lum Aium, creno oblitutn alpiccrec, magnum gfo'i quxtete verum : neque ullo odio partium
acciperer dolorem : non dubitavi , ecclcAz ve- diArahi : neque ci^m unius vitium accuUt , alce-

quos laudaAi . dodores . A vivetent,

teris illos, rius excufarc t fcd neque (bnoriscuis ctepttacu-

videte Anc magno dolore non polTe talem defor- lis teneri. Decuc audientia , in cujus nunc fpem

mitatem. Neque non in mentem venit in quot aliquam vocor : faxo , uc vel invitus videas ciun,

dici-poAct quod Scipio Africanus laudans vete-

,
ctA hominem nihili c(Tc clamites , tamen ffc ex-

rem illum vciAculiim , trema , qux

viciofo funt , tcfogcre , & medium,
«srifNM rt$ fidt Rtnuaut , virifyitt, quod quidem integrum Sc tedum Ac , requirere •
ic deplorans f ix Ktipublicx ruinam , olim di- > Sc quodNaxiaoxenus in his contentionibw dixit
cebat : iK>Ata ( inquir ) xias ci^m Rempublicam rudes agricolas in aibote , qux diAorra erat , di-
Acut piduram accepiflet egregiam , fcd evanef- rigenda non fotis obfoivavere , cavere velle : &
centem vemllarc: non modo eam colotibus iif- nihilominus, qux hxc xiti tc^idimd corre-
dem , quibus fuerat , renovare neglexit , Icd ne xit, tueri. Nimis ingratus cAcc, A non agool^
id quidem curavit , ut formam faltem ejus Sc ccm. quantam hoc tempore lucem Oeus accen-
excrema tamquam lineamenta fervaret. Cujus dent , quamque de religione multi prxelar^ me-
tatui mali non modb tedeienda ratio nobis , fcd riti Am. Sca rursiks nimis cxcus e(Tct , A non

etiam tamquam reis capitis quodammodb dicen- videret ecqub interci aht ruant. Vetus cA illud,
da caulacft. Noftrii enim vhiis, non cafu aliquo, quod Se olim tuo gentili objedhim lepide fuilTe
Rcmpablicam verbo retinemus , rcipsa vcr6 jam« narrat Cicero ,
cUuidkdt t id in tuis quoqua
pridem amiAmus. Sic ille Romanus. Eodem te progreflibus ,
obfervare me ne molcAi feras. Ur
animo puer putabam ccclcAx fencfccmis defor- CaAandrum , cujus migis erant bx panes, paf-
mitatem , rugas , fquallorcm , Atum deplorare t fus fum priorem de ca re dicere , dc quS tu , ut

Sc Amul penicillum , ut priorem formam reno- mc & illum vexares, impoccntiiTiini deaUnu-
vares, potiufquam fpongiam. qua extrema quo- Ai Ac jamptidcm*cxpr(Ao «ecquid ilUus refoon-
,

que c|u$ lineamenta deleres, jcccpitre. Sc Nam fo tandem tefponlurus As. Sed icet i^m libi Ipon-
in eidem epiAoId , ciim indigni fortes teabad- deo I non defoturim
bonx caufx patrocinium ,
vetfatio accufari utcontemptorem cccleAx ve- A pergas calumniari. Saltem mihi concedes
teris , cxclamaAi jamne hoitem antiquitatis elTe
:
uc dvUiter tecum agam , ubi video elTe qux-
dices qui tnciqux pietatis ac fandinioniz Au-
,
'

Aionrm faAi pociufqUam juris qualem die fen* :

dio, ptxlcnti rerum corruptione non contentus, tio in iis , de quibus mecum litigas* Sic in con-
qux lunt in EcclcAa di lApata ac depravata, cor- je^rali Aam caufx tantdm mihi agendum erte
rigere in melius , ac rcAituere in priAinum nito- de probationibus , de ceAinsonUs, dc Adc tnAra-
rem molietur 1 cCim lAud puer audivi ,
exilicns, mentocum. Non utar mA optimis authenu- &
fotror , exclamavi , euge. cis. Si tu falA exceptionem opponas , vide ne
f^trrt ^avimmum mtUM e/lendt columuu ,
, eo (cipfum crimine tmplitxs, live toner^ ja^
^rUd Am i9ti defccndM drdutd ttU. falfum elTc nomen optimorum ccAiuro , qui ci-
Jam vcthcilm tu renun potitus tuam rood6 , tantur, Ave dicas eos mentiri ^ Sc reos
tuam . mi Calve , formam novam oAcntas , & ut quos non convincis , peragere Ane ul/j
fola fpeiAetut,deIes tnducifque veterem, & nobis I probatione velis. Videettam, an tibi Itccar con-
irafeetis qut bonx antiquitatis plan^ obiivifei tra regulas juris noAri , fcmcl abs te approbatos
,
non polTumus. &ad illam
Ecclcnxfaciem,quz poAca rcprwas , Sc rursiu probas improbatos.
fuerat xtate BaAIii , ChryfoAomi , Oputi , Anv- Liceat boc fonc, ubi dc vanis eorum Se priva-
bcoAi, AuguAini , te revocamus , ucad cam tu tis opinionibus agitur de quibus nunc non agi-
^s aliquaub : an mitiru, A i$ « quem Au d« mus. Sed cilm de scAimonio U&i alicujus pu-
 , ,

in S. Optatum. 123
blici (]U<nmr qucxl tcftimonium qgi dicit . dicas,cdm cos audis probare velle fiiamcflcpor-
:

fi fcicns fillic } vir bonus non fdct , neque cr> fcfEonrm Eccicfix , ex perpreua quadam fuceef-
xorr Te 1 dolo pecetbit \ vide quid futurum ftc fione : & quidem ad cam probandam comcncos
f\ au iciet volet . antiquitati fidem de* cfie Romanotum falcem anctAitura, cum quibus
tranere velis. Imecca patere , ut quod contra co-mminicabant , jam inde ( ut aiunt ) ab Apo-
Minirhr ttaliquandb kripfit Anc^umnos, nunc Aolis dcfccndrntium confenfione . comiuuaque
tibi in mcmoiiani revocem. G}nrcquetur( in- fiiccciltone, cujus Icriem ex caralogo cnume*
quit omnium litterarum fiimma pcrvetfio, &
)
tamiquod & nonditfiinili fiducia fecerant an-
omnium qui mcmocic mindad fum . librorum
,
tea Irineus . Tcmillianus & alii : nam quU oba
abolitio , (t quod tama populorum religione ro* hxicditario quodam jure fimguinis nitebatur ea
boratum cll , tanta hominum & tempotum con* \ fuccclBo , Tcri^m ccclcfiiAicS clcdione atque
fenfionc firmatum » in banc dubiutionem addu* ordinatione, oon dubuam talem fuccclfioiicra
drur ne hiAorix O' lidera vulgaris fidem pof-
, ut tali idoneam ede tcAcm
conditione fubnixam ,

Ht , ccaviiatcmque obtinere. dodiinx fiix apoftolicxcum it>a confundxac*

Re leo ad cjulam Donaiiflirum. En quxrinir* que conrinuatx. Locuiused ,uc fcis . ChriAusde
an biptiztti ab lixreticis, iictiimin Ecciefia bap- its
,
qui (edent in cathedii Mofis : vetaes chri-

tiundi fine } refipondebis , non ellc. Cur iri » Aiani de iis

.
qui in Pecti. Mitto , qux dc utiiul^
locum q.icm lam de unica lotione ex Evangelio que five fedis Aacu , five cathedrx comparatio-
Joannh proferunt Opratus Aitguftinus edices & ne commodi nunc dici podene 9c griviicr , abs
ad rem non prninere. Quem Donatifix objuie* tc pfxfcrtim fi fedati ageres. Sed quid tu de cl
banr toorm ex adis Apull rlorum > nun pateris ) lege Theodofiana
,
quam & primim promulga-
explicari adhibiia dUtindione inter baptifina ri audivit Optatus ,Sc qux prima in libris no-
Cnnlli &
loannis : qualem difiindionem ad- Arts cA, fimilitcr Aatuas , lubemer audiam :cm-
hibent Optatus Augiithnus : &
tu vrr6 eam re* ( inquit )
etnatmU n«fird npt
pudians , mavis finguliriter novi interpre- & Mvpmua w idlt viitmMJ rgU^‘*f>e vtrfdri ijuitm
, ,

tari in illo adorum loco baptifmum non fignifi- Mvimim ttmm trddidi^ Rtmdfiit tWi-
carc baptifmum. Tandem tamen redis ad Augu- gi* Hpfitt dJime d» infimuUd tucUrdt
$ffi ,

fiinum de unico baptifmo : & approbas confuc- Ddftufim cUrtt , &c.

mdinem veterem, quam
interruptam . approbat. Redd. Sed quo argu-
mento { an qua tiveconjcdari hve ratiocinatio,
ne antiquilTimam illam eonfuetudinem refert ad
tempora Apofiolorum) Jam nbi non
grum reclamare, nifi tibi ipfi repugnes 1 pr^cr-
tim cikm improbes, quod illi Cjtprianus obje-
ille, iicd aliquandb Eamdemhic fetedo) fitibcris laudari fuc-
cedionem : quamvis notum 6c 9c quid de Libe-
) rio , cui Dainafus fiiccedit
,
prope aliquandb ad
Arianifinum rompulfo, traditum fit, 6c quid
cft inte- Ammianus fchbat dc Damafo ad hanc feoem
evedio non fine fudorc 8c fanguine , non fine vi
6c armis , non fine tumultu Sc cxdtbus. Non-

cit. Hic amem fi concedis

,
quod Augufiino non ddm enim , puto , bfc exclamabis , quod quidam
necas i i.inictri eo exemplo non urar , nifi in re nus ordinis poAei dixiAcfetrur ,
plurcs (ucce-
miniis dubia : teneo quod volo : dimittamur ju- ocre Romulo in parricidiis quam Prtro in paf-
dices in confilium. Ubi de fiido confbt , cau- cendis ovibus. Nam neque nunc agimus dc ho-
fam peregi , 8c dixi. Ne prxterei mihi fit mo- minum viciis; fed de religionis confedionc, ac*
Icfhis. Nam deindi recipiam qius voles , bonas
,
^ que confervatione dodtiinx. Age verb : quia
Cautiones { ne qui hoc cxfcmpio abatantur i ne Optati noAti Sc AuguAini.qui elteum iccurui,
fraus ti prxjudicium fiat veritati \ ne veritas re- acerrimus advcrsilt OonatiAas aries cA in illS,
rum erroribus gefiorum vitietur^ Sc ut fpedetui quam jaciani , fucccAIonc : & res cA magna :

non fbl^m quid Rnmxfadum fit , fen etiam rogo , liceat tium de ca Icntcntiam audite. Im6
quid fieri debear denique ne fidi 0; juris dif- veto jam refpondilTe tc iracundi diets. Nam Sc
Cftmen temer^ confindatur. Sunt hx cautiones in (ui contra mc dccUnuttooc imperiosi pjfllAi,
in nofiris quoque libris legum ,
quarum me ut id repetatur ex duobus, quos laudaAt, libtis
obitriim c(Tc, numquim .velim, ccraas. ruis. Non enim cfle tux gravitatis fxpidt rem

Q^a licet confulcie ( quod vetus JurifconfiiU eamdem dicere. Faciam, here, quod jubes.
rorum vctbum efi) antiqux familiaricacis ju* & lo tui inAitutkme difpucans advetsiUs Papi-
re quodam poflum tecum agere liberids , nihil Aas ( quos vocas, niit jam malis Papanot , ut i
dtlnmulabo. De Ecciefia criramen efi cum Do- Roma Romanos dicimus) qui obtendunt, quan-
natifiii. Tuepus folcas tradere notas Eccicfix ti hanc fiicccAionem fecerim Irxnctn, Tenul-

dtgnofccndx , meminifii. Qbfccco , mi Cenfor) Itanus , Origenes , AuguAinus, Sc alii ( Opta-

an ex fatis notam fic expuiwunt l^oatiAarum tum quia nonddm legeras, non nominas ) prx-
frnagogas t cur longi ilias allegant Optatus & faris taAurum cfie te ut mtclUgant boni viri Sc
,

AuguAinus 1 5c vetb de tis quid (entisi Tu cdm veri Audiofi . quid iAud fit. Tum verb , ab ad-
de corpore quxfiiocA, ais infpicieudum ede verfariis quxris, cvr non AAicam ciicm SC to-
caput. Redi. Atqui Aoeiifiinus ait, fibi qux- tam Afiam } fed quia feire tc ais refponfuros , il*
/bonem rum Donatifiis e% non (1« capite , fed <
lic hcciefiara defiiAci cur non ip^ pocibs id qux-

dc corpote , lib. dc unir.eeclcf. cap. iv. etgb dc ris vel ab Irenxo , qui in Afii quoque vixit , vel

capite convenit $ & tamen controverfia dc cor- ab Tertulliano, Optato Se Auguliino, qui in
pore cft. Quid , ut hoc fibi alTcfant , prxterta AAki.quo tempore illic cHamnum florebant
dixiffe Opuiiim & AuguAinum potas i Sedeta* rcclefix f cur hi ( inquam }
potivit Romanorum
hbus vio^ciis quid fbuuii } q^d (inquam ^ ju« cpifcopotxm fiacceAloncm citam Se laudant, Sc

H h*ij
124 Prsefationes Balduini
uni hrfcn?> refponfum h?c ego tuum rur- A dici non poflc tyrannidem Calignlr , Neronis*
in ei
Mbexpedabo. Tandem pod longam digrcflio* Heliogabali & llmilium , quia Brutis, Scipio*
nem, levcrrus ad id quod quxritur, fcribis nibos, 8c Camillis ruccelTctint» Neque /i a^as
fan^s ilbs do^rrs , cum extra contcovccfum IcorpioDcs fucceiGtrc Scimonibus , reclamabo»
ciTct , nihil a principio ufque ad illam xtacem Ac u conate etiam fic fulminate velis advcrsds
mutarum fiide in do^tina. vel Romz vel aliis tales , non faccciToees , fed ptxdoncs non mo* :

in urbibus (
nam id addidilli in Gallica itanfla* d6 cibi luccinam, fed & mea querimonia quan* ,

tione tux infticutionis )

fiimpfilTc ,
quod omni- tum omni conccniiooe vocis oc Uterilm potero,
bus novis etroribus refellendis fuiflceret , abad- juUiflimum clamorem augebo» Cxtcrdm nihil
verfariisoppugnari doAiinam ab ipfis ufque agimr» confufus tamiim clamor fit : nulla
fi

Apoftolis conftantcr &

unanimi conienfu ttten- D veri definitio ejus, quod quxritur. Niliil autem
tam. Atqui , mi Do^r , advetfatli hoc ipiura definis , quamdifi non notas tempus , ex quo fta-
negabant , conrtamer (inqiam) eam cile teten- tuis deftciUe fucccflioncm , dc qua agitur. Soles
tam & nihil in ei fiailTe muraium eaque erat
,
: io hac quxftionc nos revocare ad exemplum
cnmroverfia , quam movebant. Nofiii veto ecclefix judaYcx. Sed ne in ea quidem dennis,
probationis loco allegant rucccfljoncm,qux non quid velis. Ais in ei fuillc gradus quofdam de*
modb includebat conditionem cjuldcm doAri* fer^onis. Rc^e. Scdciim hifiotiam delibare it>-

nx retinemix atque continuandx , ied eam & ccpifii, iri effugis , ut

nos furpenfos relinquas.
condittonem impletam cITc probabat. Sed obfc* Ais in Judxa varias fitiffe mutationes , donec
cro, an ferio loqueris, ciim videris concedere, ipsi quoque CiccrdMcs templum Dei proFanii

C
dodnna —
ufque ad entem AugdUini , nihil prxfenim abominandifqac ritibus poltuerunr. Sed quan-
T. i/T. - J-A-. i apoAolic. . db id fa<ftum eft. Ut fciamos cx quo tempore
R >’mx
.

, fiide mutatum in
de illos , qui cnumcramtst ab Optato vel Augii- non Itcueric iis communicari } Tu in eadem mS
iUno, cpilcopos Romanos fuiffe tlliusdoiArinx iulb p6(l inAicuiione fcribis ,
prophetas , qui
& coniUmes Se fideles cuftodcs I Si fcrib hxc fIteroiolymis vel in Judxa fuerunt , cfim rea il-

fcriplidi, neque femenciaro mutas, tranfadum lic edent admodum cornmex, tamen feparatoa

cft. Sc»l quam vereor , iw non Aes p:^iscon- non habuide fuosccxtus ifcdcoDvenidccuro aliis
ventis! fcilicbt tibt concedi vis , quod in duo- 1 templum
,
quia ad nullum fupccAiriofuro cuU
decim feripeis folcmus, ut calculum reducas, fi tum adigebantur , Sc agnovidc faccrdoces Le*
te alicujus dati pccniict *. ficuti cA in Honenfio viefeos, quia utcumque indigni eo honore cdcnr>
Cicetonn. DuraeA hxc conditio, fi teciim agen* D tamen nec dbm apicati erant. Atqui eaJem
dum fit. Sed quidvis tibi liccrc puus. Sic cbm paulo poA pagina , narras , prophetas ctainalTe
nobis commcndalfes Romanorum epiCcoporum profanailla ede conventicula, quibas non ina*

( (altem
ufque ad AuguAini xtatem ) 5c<doArj- gis confentite liceat, quam Deum abnegare:
nam & ftscceirionem : alibl , cum lubet, cof- Sc neceffe hibutiTeabeortun coetuum confen-
dem Sc defir^oms 8c depravatx religionis ac- fioncdcfcifcerc, qux nihd aliud erat quam im-
cuBs- Sic ipfum nominatim Siticium , quem pia advrtttls Deum confpiratio. ignofee mcx
poAremo laudat Optatus , miris contumeliis heberudini , fi rwndum pcrfpiccre podum , quo-
ptofemdis, &
atrociter jugulas , cAm ceUbacum modo , qux dicis , cchxicant atque confentianth
oppugnas ? quamauam ( ut hoc obiter dicam ) Tambm abcA , ut Cuis inrdligam , quomodo ex
quod narras eum de conjugio fcripfine ad Hif- E iis definite velis, quod quxritur de ccclefiichri*
panos, vereor ne non illi aliquid temeibaffin- Aiina. Ac liebt io tuarursAs contra me dccia-
gas. Exeat inter Ambtofii cpiAoUs , Siticii epi- matione , eadem de re dicas : tamen quid dicat
Aola, qax nihil habet tale : neque tu , qui mi- etiamnum dubito. Quod vero adjicis de regno
Bimi alioqui credulus es , tam bcile cx Gratia* Hicioboam , Sc apoAalii Ifraelis : equidem fa-
ni farragine haurire debuiAi quod illi ignomi- ceot efie liquidum i neque fruArii fuaare debe-
.

niosb a^ciberes. Sed age dum , fcrib Sc bona bas , ut id piucibus verbis mihi exponeres. Sed
iule dicito , quoufque tandem putas duralTc il* nihil ad eccicfiam Judaicam. Neque illic , ubi
laro fuccefUonem . de qua quxriinusi quan* &
viciofa erat ipla quoque otigo * ac fucccffioDC
db , vel per quem fic fuific intetiupram, ut pb- quxftio fiait. TcAor ccclum terram . me re- &
nb defierit. Legi vitas pontificum Sc trageedat. ^ cum ageie religiosb, ut fi poUIs , explices & li*

Sed vides, ahi^ clTe quod abs te quxto , cui- bcres quos tuis Arophit involvis. Nam btc lu-

que non refpondes. Nam Sc fi quod Paulus ad dendi aut illudendi locus non eA. Nunc quia al-
Thcflaloniccnfcs fcnbit , prxdicitque de defit- tero rursiis loco de fucccflione , de qua quxti-
blionc, quam veteres intellexeram de Romano rous , dilTctutAi , quod nos audire jubet , rursAm
imperio , cu de apoAafii fidei interpreteris , Sc te audiemus , fi (bnb &
Optato nirsAs aliquid
tam jamptidem evenifie dicas, tamen non dicis lucis tua expofitio adferte poAlc , nos magna &
quando evenerit. Id ubidixetis , videto. Sed ne roolciba ItMtare. Cbm advcrsbs Aiigaftanam
exifiimes fat efie fi quidvis dicas : fcito non cfTe librum Caroli v. iiM. (criberes , (cripiiAi , Ire*
cibi tem cum ruis fiicuis pueris, famulifve. Nc- nxuro qui fuccoftonem allegat, quam dixi.
que verb eA cur te torqueas ,
quod facis , ut G meritb ad rcfdiendos nebulones nova quxiani
probes fucceflionem non efic veram fioedo^- &impia dogrnata fpargentet , iis oppouulTe te-
tia. Nam id ego Sc ultrb & lubentet & ptolixb Aimonium Sc confenfum ecclcfiarum , qux ab
fiitcor: &ubiconAat aliam cfTe dominam, aliud ApoAeiU inAitutz fuerant , &: propiern non
efle jus , tecum icncio. Sed neque dubito verif- teraetb credebamur cuAodes efle doCitinx apo-
fimom efle quod ats , verum Rcipublicx A«uta ftoUcc I cujus ctaamnbm reeexu erat memoria*
Kc^e.
 }

in S. Optatum. 12$
id ccnco, nete anur^Tubducaj. A die cuDodem apoAolicz dodrinz} fed niriils
Imb « ut ttbt confulas , vide , c)uid lis te^nfu> redeo ad (ucceluonem » de qui quZntur* Sentio
rus> u6i tali teftimonto dc confcolu aliquis te enim nihildum aihim cfle , quia alibi iprum
premet. Me quidem certd nimidm ir^cundd ve» principium negas , dc quo nunquam dubitatum
xalli t cdm amicus torti raetii multum tali cefti- fuerat • 8c novi inficiatione veteres falli rcoa
tnonio tribuere vifu» eUcx. Ut uno verbo di- is, ut £U£^ originem ementitos; quod
quem
cam , fets » quid optem t Opto cquidetn » ut dC S
au^rem lucceliionis laudant, neque fuille
i

cu dc omnes lUtuam* univerfam ecclcfiam ve- neque cfle poruiilc quia Romz nullam ledem
,
terem olim abApollolis iflftituiaro> nunc tam- habuerit aut catbedmm , contendas. Quid i/hul
quam capitis ream lifti coram tuo tribunali : dc tandem novz rei cft i Nofler Oprirus^ Patme-
i*ri quid dc ea tou tandem judicandum fit. B nianum : n^re ( inquit)
non potes , (cire tc in
:fi quz tua fie audacia , non ignorem . tamen uibc Romi Petro primo cithedrara eptfimpaleiB «
..u; -I ..1
cxiflimo ubi , ule agmen in tali reatu confpicies collatam. Quid tu t In tui ouiifan inflini. «•
in tuo confiflorio criminali , tc quodam pudore tionc ctfi neges Petrum tllk epilcopum fiiilTc,
fradum iri ,ut itlc olim Romz ingratus ado- aut falcem l^ifle, quamdid alii narrant,
Icfircns qui coram Ttt>crto partem fenem dc tamen fciipferas te propter vererum fcripconim
,
canum , madefiatis acculibat
:
pactis torve cum oonfoifum non pugnare, quin illic mortuus fue-
imuentis confpe-iia facie, dC ejus compedum rit : pollca vetb in commentariis ad cpillolaji Pe-
fonitu audito, tcrtkus , (latim aufugit. Perge. tii, illud quoque pcrnegafH. Imd
( inquis) nifi
AVs, Augufilnuin pugnafie advenbs Donatiftas, maria dc terras momento nanfvolaverie Petrus,
iilque ecclcflz catholici lucccllloncm dc iefii-
c Procul ab Iuli2 monuum elTc confiat. Sed unde
roonium non temcid obdedife , cbm it non ne- hoc conftare piobas advcrsbs teftimomum totius
garent eam , k qua tamen defecerant , rctinuille antiquitatis} dC ubi tandem monuum pori&sef^
apollolicam do^nnim- Sed quid dices /eddem fe putas I io Babylonii
}
quia fiabjlobe ica- «
cum prifidio niti adversus Manichaeos ) cerid tur Icriota prior ejus epifioU. Qjidtbmtnoo
de do^nnl ii pug<)abanc. Miium vcr6 , ubi vi- plac« { inquis qubd Komam eo loco nocari
)
deri , dc ei non pugnatre Auguftinum comta veteres «iftimanim ; neque cut rd exiftimarint,
Conatifias. Si Optatum diceres qui cos magis caufam video nifi quia illo errore jam occupati
, ,
habuifle videtur pto fcbirmaticis q<um pro hi- erant, Petrum Romi fuifle. Scddehocf ut vo-
reticis: migis audin fircalti pv^ffes. Sed non cas
) errote , qui in tali tanquim publico faOo
ignoras Auguftinum cciuies cos vocare hxrcti- Deflenon pofTct, aliis viderimus.
Nomlumautcra
cof quibus certi injuriam fccillcc , fi ii confice- ptobafti quod VIS , in Babylonii illum elTc mor-.
;
baiuut quodtums. im& fi hoc confiteantur, wum. Imd v«6 ( inquis ) quia io fecunda coilh^
quomodo negabant aut Itf icimum elTc bapttf- ii inquit , fc mottl efle vicinum. Atqui (rouo..
tnum , ant veram cfle eccUfiam catboliconim dam cpiftolam ncgasclTe ab iplb Petto ieripeam
i
an ut fe damnarent , confiteri volebant fe efle neqtw ullus unquim dixit feriptam cllc in Baby-
apoftaas . ciLn fuam demflm chxifiianarii efle lonii. Sed neque qui tnoni vicioumeltc lecr».'
cccUllim Sc apofiolkarn , teliquas efle apofta- dit, propccrei monuus coo&fiim dicendas
ell;
eicas clamitabant } Scio Crefeonium gramntui- Paulus Timotheumt ert ( inquit J jMmm^ ^
cum , eorum patronum , aftut£contcndiflC| cos,
MlJ rchiGiuuci efli diceremur, nmen hxreti. E tunc monuum
, _ tmfm mu nfiUnUmt infist Atqui n.«ut &
Aifi non pofle ,'' Sc A ^
roottuum efle
efle., ne tu quidem affirmamt.
X /t _ ^ tr_.. *
affiimirei.
_
m
cos dici Jtx
Auguftinum , qui eos
I'
Certi fi non liquere diceres qtm anno vel Ro-
_ .

,
hirefeos accuiabat odiose propeerea notafle.
, mam venerit , vtl Romi mortuus fit Petrus
, ic
Sodquid huic nugatori reforaderie Auguftlnus, quarodifl
illic vixeiit, fonafsd non reclamarem.
non ignoras. Pritetco^Bd Epiphanius 6c Sed contempto untveifianriquiiaris teflimonio
TbeoMrmis eos etiam impietatis reos atque confenfu, contra quem alioqui dixeras noU
peragunr. Cett^ Hieronymus in catal. ait Do- le te pugnare , nunc affirmare Perrum neque
Ro-
namm de Spiritu fando fciiplifie librum con- mam unquim venifle , neque tllic morroum cfle r
suentem Arriano dogmati. Et Auguftinus in profcdb paradoxum cft axioma
, quod mihi non

—
Jib. de hiTcfib. Icnbtt Donatum Cartb^inen-
L I rt* • •• . — . .

ftm non babuilTc catholicam de Ttiniuce fen- F nicam efle putidam &bulam
pCTfuafcos , nifi fi univerfam hiftoriam ecclcfia-
, & omnes crclefii
lentum; (ed quam nori animadverieric roold- feriptoret antiquiffimos & fideliffimos efle Se
”
ludo DooatiAaruro. Et in epift. CLXiit* alr C: nugatores & ‘ *»
tmpoftores perfitadeas.
-

Qjid } Ju.
audivifle , Arri^ios , cikn k communione catho* lium Cilatem Romz mortuum cfle , aut pluri-
Lci difcrepafloit , temafle flbi Ibcure Oooaii- bus aOc melioribus teftirooniis proditum non cft,
ftasin Afiici. Neque vci&dubito, quin cotum quam Petrum Romz cfle mortuum. Nunc fi quis
pleriquc faciU di^orique elTent, quid-
faifturi clamitet ne in oibc quidem Romano mortuum
quid Catholicisdolcret , ctim etiam non tecula- efle , fingat licet, apud Antipodas efl^ fepulnun.
,
rent confpirarc cum laltano apoftatS. Nude no- Mira profers eft audacia, dicam an impuden-
bis fatis iit , eorum de baptilmo St de eccIelU tia , nominum ab aliis dtlTentire volentium.
dogma impium St pemicioliim fuifle. Quid di- G Q^id emm non dicent pociulqulm aliis non
cam unum eorum antiftitem Gaudentium aufum contradicant? fcdfi negare fiifticMt quod
cer-
efle palim diccre , ccclefiam catholicam cfle tilEmis ac fideliflimii monumentis proditum
humanum figmentum ) Teftis cft Auguftinus eft quid tandem fiet quid
, ( inquam ) fiet uni-
hbro contra cum fecundo. An qui non dubita- verfz ecclefiafticz hiftoriz , fi ejus principia Se
bam taUa Tomcie, fatebamur cata ecdcfialD taD<|uam fiindameou, iis teftimomis conuim-

li
 »

12,6 Praefationes Balduini

niu j quibus cmio» efle vix poiTunt ,
vcl f4bu-' i Se tcligiofx vetuftaris titulo» anquim ^tco,
lofi funt vel (bk) alicujus inAcuttonis Cbilo volunt abuti ad tegenda fcelen degcnciis pofU-
«veni polTunc i Denique quid eandem non au- SedctkmbM prxtcxtu pcartcxel vis uni*
ricatii.

debit , qui Iu>c audet r equidem feiu multas pu- vetiam mcm.itun vetetem del«c t dico cos qui
tidas faouUs unquam maculas ipiis quoque hilce tuis Infidiis non occurrunt , aut turpis ia-
principiis hiUotix ccclcfia&icx alpetlas e(1c, fciiix aut rcelctatx pecfidix , aut uttiulquc reos
quas & repudio &C deleri cupM. Sed an prop- ede. Ereb etiam opto ulcm eorum , qui tibi
leica verum cum Qfo rcmece expungi patiar f tam factle cedunt » cadigan : quibus
Scio inccrca quxdam cfle » dc quibus dubiutt nunc tamen tantum objictam illud vccqi
poilit. Sed aut certum •
quod blc nei*u> aut Tr^dte/tiHdWu, iiMdvi/i^Hdiliiirues. *

nefeio quid certum ede dicas : Sc * ut iltc Ro- Atque ut concludam quod dc fucceffionc dixi,
manus ede dicebat , aut boc leflium , quibus id ijetum dico , Se fcmpcc ptx me feram , optare
rubamr» btisell» aut ncicio quid (tt latis. Seri- rac, uc indigni fucceirom , qui Se defenucet»
is quodam loco veicres quidem uno coniciiru
: & proditores , &
f ut verlm veteri utar , neque
tradere, Simonem Niagum Romx cum Petro dicam aliquid gravius )
traditores fune , dem»
diTputatre. Id rufpc&um tibi ede a¥s non tamen : quas meriti funt, poenas. Sed non ignoras, quif^
aperte audes dicere quodo gitas, Simonem il- tum ille dt » qui tales cllc vult Se optat , ut iis
lum nunquam vcnille Komom. Nempd ipCi dejedis « vacantem locum datim occupet , Se
etiam inferipea Taxa Infulx Tibcrinx talem iod- novum dbi regnum condat mulib majori fupec-
ciationem tuam refellent. Cur alictum illud» cilio V quique propterei nollet alios ede» ccd-

uod ledatum nugis etiam cd > imgis audes in- '

'
pilMte , facete oi^ium fuum , detergere inqui*
? ciaci ijudam nun intctbiidccoBnx dommicx {
naum faciem Ecclciix : uc cuju. foedus Iquallor»
neque cum Apoftolis reliquis illicommunicade» Se horrida deformitas» mutumque cadaver mul-
ctd Auguilinus comra Donandas id habear pro los populos abaltcnivte» quos tu lluviier caMil-
certo, & fumat pro confedb,tuiconddcmUTimd lando ucil^ io tuas panes petttaberes : ejus for-
pcrnrgauc- Q^iaquofdiro habent ex veteribus lua prior nicliocquc , nitor » decor , vox ora* &
suffragantes , audiuntur. Sed quod de Pcuo ne- CIO , eos ad Ic tcvocarec , aeque in unitate tetine*
gat, audacix edinauditx. Q[uf non miietur, ret. Uc ad Optaturo revertar , fuperfunt dux

te , ubi ubi vis , tam

tncctdum adentiri
facili
non modo dubiis, fcd etiam conje^uris:
xlili veib ne cenis quidem liquidifque piobatio*
nibus habere Bdrm ! neque tamen noc dicerem,
nili 11 non modo dc Optato a^um Iit , d tux in-
ficiationi concedam » led Se per Optati latui
ConlbJcrcs admirabilem hac in tc confcnlum
qu^diunes . qux tuam (blutionem requiruoc»
fallis C^xritur quid feniias de fdulrDatc Donatida*
* tum , deque cotitm a^is , qux quidem dixerunt
ede rcligiofx Se ecdcliallicx lefmnationis. Ke
autem piivau cauG tua aique affero impediat
ingenuam confclBooera , rogamus , ut cuni de
lis terponJendum tibi erit » tui paiili4’crobli-

veteris Ecclciix , qux d hic mentita cd i nefeio vilcaris* neque dc te agi cogkcs. Scis»qualif
qua in tc fidem merebitur. Sai-.iquod Optatus (iictit datus Lcclelix » tempore Opun vel Augu-

nddit Pdtrum appellatum clTc Gipham , quia dini. Q^ro» an tuilla juda ratitme Dotutiica*
fiicrit Apoftolorum caput, tibi facili conccoam ab eius Ecclciix communione dclcivide putes>
xliiculum Se puerilem ede errorem hominis vo- Credo, dices» nulla. Atqui quX pocilumum
cem Gtxcam , qux Sjrriaca cd , ede exidiman- I
nunc accufas SC fugis &
aboles , jam tCim inva-
tts. Se pioptcteacx para vel Caxo caput ineptius luerant. Non expe^^ » ut Bngula enumerem.
effingentis, quam ftallegafr.t ,qi|odrcduslCT^ Nitn, fi vis , meinirudi. Non debuere Dociart-
di Romam^im appclutam clu Ccplulon. Tu dx alium Ubi liufuM haptifrouin ptivanm indi-
alias vcrccuntli fecidi , cum negares fani auc tucre. Jam non lm|^ de eorum atubapeirmo.
tobrii ede hominis ,
putare talem imetprctaiio- Quxro • ao
cdin^H^m aliquem fui gregis»
nem ,
quam Gratianus io fui rapfjdii alctibu qui nuiiddin baptilirus fuerat , tingerent iuo
Anaclcto , ede
Anaclcti. Sed ienoramii Ime ix more p.Hiuiquam paterentur io Eccleda catholi-
HxbraTcx petfxpi majores nodros lapfos clTc, ca bapiuari , rede faccicnt } credo » mgabit
verecundi coniiteri , ingenuitatis quoque cd. redi fccidc. Aequi ex ipfo quoque Oputo di&
Scio , poteris etiam in Optato mdtos faerx CCS juu tum in Ecclefu illa ^bolica Se cior-
feripturx locos notare , aut non tcAi citatos aut cifinuro Se chrifma bapiifmo adhibituro ede ,
non coromo«li explicatos. Idque (ani per me , quas res tam imolnabiles ede Judicas, ut prop-
or facias . licet. Nuaqolm enim defendam quod teica iuftituctcs alteram bapti^ fonnaro» 8c
Teio ede vitiolum. Atque ut mibt deinceps- me , qui catum alioqui rerum oudor non &m.
xqnior l1s , equidem clara voce p oBctor , qu<M neque de iis quidquam fetipd » caram odio im-
Se fx^'i aliis feci, me non rooub illt folmcif- maniter cxagitaveiis. An di^s»
Dooatidas re-
mo , qiiem dixi , nun pairocmaii , (cd etiam dc & religiose fe<.idc ».qubd contumeliosi
pro-
gravidtmi cos detedari ,
qui graviores alios ejus culcariiuiilud chiilroa ,
quod tu midto magis
eneris IbltECifmos orbi terrarum obtrudunc, conlpuis Atqui Opucustibi narrabit divinum
)

S igni non tam ferula , quam flagro Se dmtici '

I advcfsiiseos judicium etiam miraculo condgna*,

magidri fatuitatis : fimulquc cxccrari auAotcs tum fuidc. Si dicas cum mentiri i vide qua pro*
multarum nefariarum fabulanim .quxcooB^x barioiic perages falli reum. Sed nihilommiks in
atque fpatfx funt , ut to;am illius anciquiutis ea ce fetoper te premit admitabilu Mnfrafus
eccleliidicx boium memorUm vel inquiiuteot veteris Ecclcfix. An confiteberis non ddautflc
vcl obruerent ) demque cos icfiigcre , qui boox Donatiflas» quod tui faciuoc» evertere aiumE
 },»

in S. Optatum, 127
Atqui Qood Opututobjtcir» corposCbhdi in iis A elefix inAaurator dici atque videri volebar. Noa
hsbiune, t^m indignum &
iniandura eflc docci, temere eA > quod dclsdcto , le intueri in hi nc
uc ilUm ipiam juttam c aulam elle clamices « coc humanx non infirmitatis , fcd infmix»
clfleicm
omocs arx evcnantui. An ubi pUcct , quod Sed em fatis uno eam verbo , tanquam di-
dicuntur Donatiftx ercxiffir attare concra altate gito , uidjcaAc. Audierat ille Aulros principet
Atqui (ummi criminis loco fctnpcr habitum id vohuilc jusjurandum concipi per fitum genium
6iit neque Ibl^m Optatus &
Augulhous prop> aique majeAatcm. Hanc quoque divinitads fpe-
tetca Douatiftas tanquam ca fbcimdi , coocep* dem fibi arrogavit , cbm pet fuuro nomen , qua-
tis vctbis , accuTant , led &
amci Cyprianus le numen quoddam, non noluir fuos juraret

caridem vctbis Novacianos accuiavctat. Scis > quod de eodem tempore GailiS Prifalltamia m
Ocdo « altans vcsbo IsgniiicaiTc» cotum minifle» B impurior bxtefiatena volebat. Qmd non fibf •
tium EcclcHx i quod &
bapufini voce intctdtim arrogant impudentes hypoedtx
, qui
tantum
GMificaiur radco ut etiam m
i£gypu> tpfs £c> libi lumunt t Sed » oblecro
, an minbi bodib
dmx appdUicmur , Ti tne non £ilbc iDroteicum» qui omnes in fisa verba jurare vo-
quod hilce prunum diebus in Epiphaoio obfet* Nihil imnc dicam de OonatiAarum mafv
vavi. An qui pnvjtim atque rcpaiacun hate qux cyriis atque miraculis. Illa probant fiiifle fana-
Bon tam (Mramcota» quam exccramcnia vocat ticos lioroincs , qui exea vertigine taptatt feA
in Donatiilis Augulltnus , bxc f mquam Ggna dabanc prxctpttcs , fibique mortem confeifire-
)
funclblHmx diilenlionis anolUbanij reforma^ banr , quidam ut noAet Ulpianus ate) ja^a-
(
nonis , potiufquam defurmitacis dc confufionis, tionc. Miracula verb qux jaCtibam quid aliud
, ,
Gindamrnta )acicbiiit } Quid vcr6 dices > eos e Agmficabam , quam ptxiligucorcs quoque dc
admitabili quodam ftxnodivinuds dTe trteo- impoilotcs magnos fuiile > quos de mirabiliarios
los, ut cum nihi! alioqm audeCent , odio & quodam loco vocat AuguAinus , ubi eos indicar
Cathoiiconim quidvis ^rent , umca neque etiam jadade , Donato otami Deum dc ctelo
ceremonias tsequC formula» in EcclelU rcccp> refpondinc. Sed » obAxro, nonne te quoque
Us , auderent ( quod Optatus narrat ) mutare t nunc milace fifcinatx mulcinidinu , cui illum*
camctll eas quoque advciCuias habeie Cc laui* ;ur? Quid poAremo loquar de DonauAatum
tene } an nunc ccligiolI<.’r cll audacia qux ma- lauocimis » facrilegiis» parricidiis? Hxc ctr-
,
|ot cil ) an cft alluitot qux deUt omnia i Do*
«
cumcellionum a^
immania pletique etiam
Dacillx t cum exemplo Novattanoruin Catbari DotutiAx damnate (edicebant, quibus tamen
,
videri vellent , aqua ciiaro expiabant > quid- D utebantur. Q;>id nunc fiat . non ignoras : ego
quid illi » i quibus delixetam » comigerant honoris tui causi taceo. Nam neque fonalfis
quia pollutura clle clamabaiK. An hxc vaid^ fas cflei omnia in medium proferre* qux novam
pura rrpurgacio fuit} Scimus tc poftctionbut dc mirabilem unius anni dateiu hiAoriam. Ve-
CixcQs in febirmate non minus protec*
Icculis teranunc tantism liantur. Legeram multa de
vi Sccomuinelioscegiflccum Latinis* SMcim Judxoium xclotis Hietolblymiiaois. Sed cos
ules cXccrationcs ,
qux cx odiomm incendio longi fiipenrunt DonatunSr fadionis fatellites,
cmtnpunc ^dti qu^uc audis , ecquid rclU qui fc fandorum
( oc ait
Opiaius ) duces ctiim
,
giofx libi videntur } Age veib : cim bicvi tem- appellabant , dc intetei non int^b omnium
potc Afticam propi totam , non modo non ad* baibaroiuro» omnium lationum , ficariorum»
mvancibui , (cd putiUs reclamantibus ptincipi- £ piratarum (critaccm » icd dc ipfius ( uc ait Au-
Dus, Donatus pettraxu, uc jara
in (iiai patres guAinut J diaboli . qui ctedulitaruro omnium
plurcs tn ca propi numtearentur rpifcopi Do* nugiAcr cA , truculentiam (upetarum. £n qud
luciilx ( quam Catholici : an tali tuceciiu de vi- Aatim Afticanx illms tcfbrmaitonis tragadia
^na elatus» de glutta faduque tanquam fet* Ultrum noAta xtas llmilcm epicalm non
evafit*
mento inflatus, cnAas j»opicrca attollere de* videat aut cataAtophen fux fabuix. Si tamen
buit, qiuies eum (uAuIiUc natrat Optatus libro fatale malum cA • quod impeod|k ftuAxa re-
tenio ? Minus fortalii id &Aum cifc roirabe* pugnamus. Nam & quid rartcanrar * qui nullam
ris» qui non ignoras quale fu fauinanx iupcibix coirciAtoncm admittunt , Alo , dc juAum agnol^
ingenium » quantuique tumor. Sed nihil magis eo Dei judicium , cos veiuti manu armata pet-
tamen abs icligione alienum & efle de vidcii F Aquentis • ut qui loquemem non audiunt » (en-
memini Ac quoque debes. Qiud dicaro poturam bam ferientem. Sed vancinia tibt relinquo.
illum pfcudocptfeopum Carnugincnlcm, nebu- Verbum autem unum de DonatsAis addam , ci^
lonem i ctxno emetfum, irpcoic faiAuni cllc jus aiam te meminifle intctcA t eam ( inquam
)
non modb Regulum aliquem qui auderet quod illotum (uiAe impudenoan}, ut quod uudelitec
,
nunquam Antnbai vel Aldrubal lUic cA auAts kciebant » indigni pab fc clamiurent. Ctedo ,
fol de tyrannum infolemiAtmusi
, qui etiam ludibni causa , hoc oot.adjccilA
,
qui cumulus
non dubitaret Romanum Iro^xrarocoA conramc* eAaccrbx infiiltaiionis. Gene dc legum, qui-
liosi comemnere } itobverb vifui cAfibi latu bus calhgabamur» lenitatem, dc noAtorum anu-
quam Deus. Naro tale Idoluro derctibicqimqoc Altum I qui deprecatores pociulqulm acculatora
Optatus » quod iik natio , vaAa alioqui de acu* Veorum erant, manfuetndinem irridebant, cfim
ta , bruto quodam Aupore adorabat. Hic multa vel dc illarum, vel de horum farviiii quirita-
Gim , qux te de alios mccum,oblefvarc velim. bantur. Quia autem neque leges noArx, neque
Sed illud imprimis qualis de quanta fit vanitas Optau AuguAinique refponfa tibi fatisbchioc,
:
bominis vcniofl , exea (ut admiratione ebrii qui pro mo imperio contra cditilli , bxreticos
atque temulen t i qut tamen Religionis de Ec* (quos quidem nxrcfcos damnabis)
* capitali fup-
liij
 ,

128 Pfcefationes Balduini

plicfO'anWicnclos ciTc : hic locuc poduUrcc * uc A cum Corfui Vandalut Africx tyrannUS anteii

^ legitima eorum coctcttionc plimbus lecum occupaverat^ ut ViClor lib. 1. lurraf.

sgerem. Sed ^uu jam foruii^ tibi (atisfecciit Cxtcrum fitflum cft ignorantiS geograpUr
altera ad (c mea rcIpMiilo « qux c6 de re tc ad- Afticanx,ut ciim nudet Optatus Utatur ilde^
monuit » noQ ero nunc diuttui tibi moldlu5< Titanus, quidam non modo dubitarioc, cujas
Interca, fi vic bonus est raoleft^ non itxes» ho- e(Tet , led dc finietint clle inIuUrem. Equidem
minem quondiro tibi familiarem liberi 6cfa- ckm Donatum illum, qui a Caiis nigns dicuur ,
miliarkcc tccum agere. Fadt hoc abste provo- fuilfe Numidam admonui , (ic Optatum Do- &
catus : neque tamen , ut feis « caiiam agit fuain. nati adverfarium, Numidix epifeopum intelli*
Qmd enim 0) 0$ privaiim intered | u eveteas gi , cihn Milevitaous dicitur , adjecaam : n<«
&
qnidquid oppugnas { Ergb tantb magis agnofees B que quemq^m hominem literaiuro id ocgalTe
ctun libcralitCT & ingenui agete.Sed neque, ouu putabam* Et ccce audio . qutbufdam etiamm)m
r..
Junlconfultus Iit , & »1;^
dudu , qux fradas , alto- videri { quo nihxl ftultius fingi pbced J potitis
qui ua^Ute non folcac , iniquo animo feres , fiiilTc Melitcnicm. Nam Quiotmus Heduus, qui

eum tamen non efle alienum abs factis Sc fuperlotibus annis docebat jus ( ut vocant ) ca-
clcfialticis litetis i imb vero elfc (ludio fiim nonicum In cS fchoil I in qua nunc docco jut
utriu/que jutis. Vale. civile , do^or profedb canonum minimi illitc*
ratus, cbm Melitam iniiilam defciibeiet , & ( ut
in ei educatus cum Rhodiis ut appellantur, ,

P R A N C 1 S C I equitibus aliquando fiicrat ) laudare vellet, fetip-

BALDUINI IC
C fu , concilium , quod Mileviianum diatur
fiiifle Mriitcnfe :

quam
&
Milcvitum urbem neCio
dici a Melita. Rifi cum id legi vifum-
PRAFATIO AD LECTOREM que mihi e(l taro
,
monfiiuofum, quira fi
,

qLiidi-
PKXFIXA SECUNOiE EDITIONI cerrt concilium Sardicenfc fuifle Sardiuieule t
Optati. propterrique nemini probari id pofiepuubam.
Sed tanib magis meratus fum , cum audivi no*

A d hifioiLx Africanx hidortam vetrrem

pertineat Optati Milcvitani
ccnlis libelli* Neque negavero in eorum Ic^ilione
Vi^tUii-
Arum C^iimioum non modb
ribus pcTruafific ,

cinacori Colonicnh qui fimiliter prxmonet con*

,
fed & illi
multis fuis aucUro-
conciliorum coolat^

tenendam quoque clTc univerfx Africx geogra- Dcilium Milevitatium nabirumene in infula, qux
pbiam. Sed ur ex illa rjus deferiptioae, quam nunc Malta dicitur* Irine veto? ego navigando
ocrabo, Mela, Plinius, Piolomxus olim edi- nunquim ad littus Africx propb accefii um
dere, fateor aliquivi lucis accedere bifee libellis, Quim doAor Quintiruu fuorum equitum cUfTenl
(tc ex his vicimm dico illam iplam cjulque & ficutus. Et tamen feto non pode cum evincere .
fines dc uibcs rursus iliufiuti. Addo etiam non quod adirmat fi evincat dc |itobet , vel
, nifi
modu ipfum Orofiuro lib. 1 . cap. a. fcd Sc no- Numidiam ede Meliti infula, vel Melicaan
in
firum pofircmb Judinunuro in I. 1. dea. Ode infulam ede in Numidia. Vercot eOam , ne quis
«fite. Ptzf. Ptxt. Afr. ubi cum iKivum dc pro- nafuius hic objiciat quod Lndaous
faip- (alsi
,
prium Africx regendx, quam Vandalia cripue- fit , fefe impemii cujufdam partim geographi.

rar, Pixfc^um Prxtorto datet , cujus (edes efi*
fcc in utbc Cjtihagincnfi, enumerat quas c(Te
vult feptem ilhua provincias, dc lingulatum vc-
luti mctiotmlei.
Acquidcin in concilio Milevitano non ntfi
quinque cnumeratx fiierant. Sed Judiniaous
primo loco Amgic quam vocat Zeugi : vulgo
,
imptclTjm ctrWndose Tingi. Nara bxc potius
ed ipfius Miuritanhe qux & Tingiuiu prop-
,
terca^diciiur. Zeugitanx autem provincix in
Africa fxpe etiam meminit Vidoc Uticcnfis, ut
dc Plinius. Secundaro autem Africx provinciam
Judiiiianus vocat (Impliciter Cartbaginenfem
quam dc antea vocaum ede Procon(ularem^
monet. Certe Optatus dc Vidot Proconfularsni
appellare folcnc atque ita quoque (xpe nomina-
: tano. Equidem bxfi aliquandb, sfim quxrerem
tur In codice Conditutionum. Reliquas Africx
provincias , qux nominantur in fynodo Milevi-
tana , de fpirfim in hifce libellis Oputi Ic Vi-
goris , nominat fimiliter Judimanus , Tripoli
tanara.cujasduceminLcpcima^naOrdctevuU?
Byuccnam, cujus dux in Capsa de Lepti alteri
ledeat i Numidiam cujiit dux in urbe Condao-
,
Mauttuniam.cujusdux in Cxfaricofi*,
tinenfi^
podrembque Sardiniam infulam, quam Africa-
BX quoque dimccieos efie jubet. Nam dc hanc
E jurtim biduriographi, repeneb ex Grxeo farium
ede Babylonium patriamque fuam ab Hcllefl
,
ponto avulfam cum ipfis memibut dc tumbua
trandatam ede in mediam Mefopotamiam. Sed
quid diceret Optatus, quid patres Milcvitani, fi
jam audirent Icfc ex Mtlcvi Numidix deportari
(n infulam Melitam , ut olim damnati . in Sar-
diniam. San£, ut Optatus cum concilium Nu-
raidix vocat , intclligit quodpiam Cirtenie : fis
Augudinus Mileviianum folct appellate conci-
F liion Numidix, vcluti inepid. 47. dc 7a.de
74* de 75. atque ut Milevitanipatrcs profitennir
(cie ex concilio Numidix feri^ te ad Innocen-
ciuro Papam, fic Innocentius in fuoadeosrcfi*
pon(b ait fibi feripeum ede ex concilio Milevi-
locum in Numidia , cujus appellario propidi
etiam quam Mclitx, accederet adMilcvitanum-
Tanderocommod^iocidiin Augudint epid. itfS.
qui Milevim oppidum vocat. Sed de cdm ia
G Carthagincnfi iynodo Cypriani, ubi epifeopi
Numidix dicunt (iiam fementuro de anaoaptiT-
mo , legerem inter cos numerari de nominari
quemdam Palltahura a Mileo , ficati impreiTutn
legitur tn libris Cypriani : dc fiilplcarcr de ali-
quo mendo , conjicetcmi^ Icgeodum pocitU
 .

• r

in S. Optatum. fi^
eflc, ?*fl»4wiiaif///fw. confului altctam fcrtp- A Denique FauJKim iliuitt Miflichram , gened
njfitti adorum illius wikUu, qt« limiluer re- Aftjm , cifiutc fijifl*e Mileritanum air » homi>
citantur ab Augulltno de bupciltn. repe»
lib. vi. nero (
inquit) acuti ingenii , &
expoli» Uot
nquc ^ud cum iti icriptum ede , uc fcriben* gux . fed nequiflimum calunoiaiorcm Cbtidi»^
dum cUe divinaram : &
cum iUo Polluno i nz religionis*
Miicvi > in eodem concilio paulb anci nominari Si ferre non p*mi Optatum noftrare ex Mi»
alios duos ejufdan Nunudxx aiuilUies»Fcbcem levicano 6eri Melitenfem, aut ex Numidl
iniia»
i Daga? « &
Crerccneem i Clnl Credo , ne larem, mu!i& mindt ferie debeo coofiuuli
Q^ocinum quidem dubitare de Cirti Nureidix. altis Optatis. Mitto illum Optatum Donatidam*
&i dc Bagal aliquis dulMcac j l^ac DoiutULmim quem in fjiDodo Bigairani , «c Optatum Catho*
concilium Bagaitanuro apud Auguflinum lib. j. B Ceum , quem m Cmenfi celebrail audio ab Ats*
contea Crelcon. cap. 51* 5
. &
Miicvitaniaro& guitino.Celebnor luic tc famofior Optatut
a Milcvi , ut Bagueanum i BagaV dici MnoC* GUdonianus , cujui 6c Tzoiils mcmmic Augudi<
(it.Sed neque Milevim aut B^atm quilquam nus. Sed quis non indigne ferat quofdaro bo-
,
macis miretur i nobis referri inter oppida Nu> dii Gildonutium a Milevitano non d'fccn)ere«
midix. quam Taburbiro aut Cucubim iocetoj^ cdm tntcf eos tiatt^.ii interfuerit, ouanttlro in-
pidiAfricx, i Plinio lib*). cap. 4. Denique ter Donandarum ducem Crelmtiiuroum , SC
Dotum ed quod idem PUiiius ait
,
populorum catholicx fccldiz lanifttnimkiro antidiicm. Si
Africx oppicUirumquc nomina vel maximi in- quisr^et, cuc ille altet dicatur Gtldonianus»
effabilia ede prxtcrquam ipforum linguis. Id terpondebo quod Auguff.’nus lib. t. contra Pc-
wi6 magis dixem, qui Optati ViClotis C- & C td. ap. jt. fcnbit, Opueum ifl im de facelli-
kllos,ouosedimus»lcgeni.Eqtt]dcmnondu- lio Gildonis accufuum pmnas dediOe terribili
,
bito facili probati omnibus quod in PolB.iio mortis genece extiodum : iicuii SC leges nollex
,
de vita Auj^ftini obiervavi EceUfi^um Cirro^M non roodb Gildooem illum tyrannum , qui
pro raimdosi legi^ ui *
in iwdtis ifl Africi adverslis Imp. Honoriwn ama
fump»
pandedis Flor, fit mentio Rcip. Cittenfium " fit, led Ic r/us
eius : facelTices
facellices periequi (e profite^
fc profiten-
cu n in aliis fibris vitiosi feriprum fic, Cyrenen- tur. I. 19. c. Th.depcsn. I.19.C. Th.delton»
fium L IX. dcjiir. dt fadi ignor. QuitproKe- ptoicripe. fic &inl.7. c. Th.de mcut. dicuru
rei ferat Cm m ex Numidia Cy-
tramferti in
cuc confifi:aci ptxdia Gildonis hodts publici,
Be
K.iaicam r profcdb
jutc
, -
, .
^
ipie Qumiinus cxpli.
- Cuellinim ejus : edque lex bonoriana ad Potk
can.Zunacamdc Canon. Apoft* irridet eos, qui Dpeianam Proconfulcm Afiiczdata Mediolani,
ex Catchcdonc , id cd , Canhagine , finxerunt Qualem autem ipfi Claudunus elcgintiffimi*
aliquaodb Calchedonem t neque n^abit eidem vetfibus dcTcribit faifle Gildooem illum in Afri,
reprehenfione dignos ede, qui Bytacium, quod ca tyrannum Bc latronem » ulem Aiigudioua &
cd in Africa , fumnianc effe Bytantiumia Tma* Optatum qiKmdam Doaandam, ejus GtelU-
cia \ Sc uli mendo libros quoque juris contami- rcm,qucm proptetcA plerumque Gildonianum
na tunc. Nunc judicet plaufiiro an tifiim in au- Vocat. Verdmcifi incenltim non addat Gildo*
,
dttoiio jutis mereatur, qui Milevim in Meli- nianum , Bc fimpltdter vocet Opiaium , ta.-nea
tam transforroat. Toi hac de tc vetba non fice* tam ne&rium nebulonem finfie ledatur , ut i»,
rem , nifi fi audiiotibus Quintinunis error um los etiam DonatifUs cius pudrtet. Qulm val^
I! Uculusveibo uno ctipi non polia , minus Ii- E autem talem Optatum
, ut d^,det^aiur, taia
cct coloiis habeat, quim fi quis dicat Milevira- etiam vehementer Oputura nolitum Mdeviu»
rum concilum dici abs McUtcna ilU Armeniz num
laudat quem quidem hb. i . contra Par*
:

quam tancoperi prxdicat nodet Ju-

metropoli , men. ait . Bc venetaoiUs rocmotix cfle 6c catho*
dmiaimsmNov. 31. Nim Bc cujufdam fytsodi licx communionis. Idem in Ub podcollar.vo*.
*
Mclitincofis meminit Sozomeous
X4. Melitcnfis alicoj is aliquem olim
cai Catholicum epifoopum , & in libro
lib.
mcmin
4. cap. unio ^
cap. t 6 videtur cum cum tpro Ambrofio com-
lTe >

nufqulm legi* Et quid undem mentis fiulla parare i ficud Be deindd Fulgentius lib. a. ad
Afiis patribus . fi reliAa tota fiia Afiica , ubi Monimum , Optatum bunc nodrum » quem
longi aliud habebant , quod agerent .periculosa fanAum vocat , judicaDum fidelem Paub in.
»ct medias Sines navigaiioDemjcciflenc io il. F rerpretem fiiiflc,
quam aut Ambrofiuro aut Au*
fam aridam Bc angudam infulam . uc
Jam tam-
, ut ibi tara- cuftinum. Et tamen nolim tali romparaiione
quam in oarccte ioclufi , Bc toro divifi oibe, de- icdorem impediti, quin diicernae quantCim
,
liberarent dc tebus ad cedefiam Africanam per- intetfii}ficuti Be ubi quod aninet ad Hierarum
tinentibus , Bc in medio mari ttanfmarinas ap- eruditionem , Auguftinus lib. 3. dedoA. Chrid.
pellationc<^nam eas reprimit fynolus Milevi- cap. 40. videtur cum confnre cum Cyptiaoo,
rana ) inhibcRnt. £rg6 neque nobiHI&mz lUi Lariantio , Vi^rino.
fynodo , neque Optato nollro hanc injuriam rl- Ponb ut ubi dcfiiit Opramt , ciepl ex Augu*
qicula Bidione ficti patior. Uc amem Oputo fiino repecete quod fequitur in hidoni Afiica*
dem fiicccITortm 1 Augudious
.. ...
in cp. 3 4. ad Pau* nx erclcfixi fic ubi Augudinusdeitnit, vifum
linum laudat bcatiillmum ( uc vocat Severum , G cft fubjur^gere quod
)
Dticet.fis drindi V^r
Cium condifcipuluro, amiditem ecclcfix Mile- narrat. Sed deUtica. utdc Milevi. nihil ed n«*
vitanx , beni ( inquit ) apud earodem civiiatem cefle ut nunc addam quitlquam. Omitto etiam ^
fratribus cocnitum. Idem Augufiinus lib. quod in pandedii nodrii lego , Uticam noti
3,
contra Perii, cao. 3S. meminit damnati cujuf- mmfis quam Carthaginem juns Italici fiiiffr , 1«
^am Honorii MiicYUaxii is A^icuu ccclcfi^ ifit* de cenfib. Sed ut MUeviuDO five Numidft
Sk
 S

130 Annotationes Balduini

gfuior (tt vicinus hic coilla Uticcnfis > dicam A rami dequdtus ut tunc agerem • cogebat me
ipram Ciitcnlemcoionum m Numidiam ex Utt> conditio ejus contentionis i ad quam vel invitus
ccn/i convemu dcduftam videri , c(im quidem pertea^s eram . A: acerrimi adverfaiii com quo
ilUm Siccianorum vocaram fuUTc Plinius ccftc> mihi res erat , refellendi quxdaro ncccffitas :
(ur. P. autem Siuium equitem Romanum dc eam ( inquam ) vchcmcmi-jrcmprzimioncm in
convemu UtteenH fuilTe Hittius fciibat» hac editione nolui inculcari
:
quam (acis fuper-
Reliqua dc Optaro & V sd ure cx nofttis dein- que cft editam fuo tcnipote remcl iuide.
de aoootationibus petantur. Quam au'cm priori
Optati editioni ante Tex annos przflxcram proli- LaittU PMrifiamm, Aisrtii 15 ^^
xam pttr(acionem * non dc Optato modh • fed
&dc multis aliis capitibus rerum Ecclcfuftica-

ANNOTATIONES
IN PRIMUM L I BRUM
OPTATI MILEVITANI
ex FR. B ALDV I N I JC. C0 M M€ UT AR 1 1
rerum Bccle/tafticmtm.

** Donatum Canhaginenlem antiftitem emendabit alren hxc editio, duobus tmnuferip*

DcmatilUrum multa (cripUde ad fiiam h*- tis five chirographis exemplaribus
.. febnixa qu»
xerim peninentia tclUcur Hieronymus in cacal.
^
-f:!: w ii r
D rum altcnim ^o. Tilio epilcopo Meldcnii
;>•
.
:

»
*i
alte-
***
Sc eodem tempote Vitellium Afrum ejus fa^io* fom Maccrco Theologo
‘
1'aiifienii det^mus*
nis acerrimum defentbrem futlfe fctibii Gennx* Multum tamen abeft » ut dicam Optatura nunc
dius ; Itc & Parraenunus , qui illi Donato (uo- tandem in inrcgrum plani clTc rcilitucum. Im6
ccdl 1 fuam Ic^m multis libellis armavit. ln> feci 1 ut laainatum nocx indicarent . aliquot lo-
terci ranv:o ncfeioquomodb Catholici in Africi cos rupcrclle ettamnum mutilos. Illud potrb fe-
ptopd muti erant t ccrii libellos fuoa non oppo- mei prxdicendum cfe >u(um ede Optatum ferip-
nebant. Sed tandem in Numidia Optatus cpf- mne fecrx tiandatione non omninb cadigait t
copus MtUviianus ccepit refpondcrc- Ac qui- feltem longh alia qulm fuerit illa qua vclTer*
, ,

dem exiifamavi aliquando hofcc Optati contn tulliaous, vcl Cyprianus, ve! Arnobius t vel Au..
Paimeniamun Ubtos feriptos fuiflie » conen eam E gudinus tn eidem Africi uH fuu. Sed profiteor
Parmeniani ad Tytonium epidoUm , advetsils me ejus corregionem minirod fufecpide , qui d
quam & Auguftinus deinde libros tres icrtpfit. podim plerofque O^ti locos i librario jam
Sed ubi propius dnguta contuli , facili anin^- lim corruptos cmcodaie , ofiicio roco futu^an
srettt aliud quodJam Parmentantei fcripci genus nunc clfe me putabo. Neque umen nunc ambi-
^
*
dside t quod refellit Optatu» , Sc tiaAacum ap- tiosi annotabo &
indicaro quid in co genere
pellat. Fuit umen fempet eadem difpuutio. prxdircrira. Nam &pD:idacduJiuraaiT7txs>»-
Nam te Dooatidis hoc proptium fuit « ut eam- /miw odenuiio : neque juvat ( ut dicitut in
)
dem fxpius cantdecum canerem , deuti & Au- mudaceo laureolam qusrere. Emc , paulb pbft
gullinus feribit cos cadam per eadem Cxpidtxife pnodpiumlibripcimi^ubiprimi^m legebatur in
Ic, repetiide , inculcade. Vortb cdm veterum, F (^rmanica editione rwu tc deiadi ia
prxTcrtim Af^rom > Itbrt Utioe feripei t multis Paridend . fim vtu/wsi , nunc ex meliori exenw
Itb rariorum mendts contaminati dnc > vix ul- plan emendavi & reditui , m
venttse : tc pod
lum puto unquam fuidc nugis depravatum medium ejus libri ubi antri legebatur »• tdui$u
quam hunc Opead libclluro. Nam tc tpd Dona- nunc cx eodem exemplari emen-
ndx ftatim atque editus fuit, cumcotniperunt, davi , vimGim fufii futrtmi citu i & paulo pud
&,ut erant impudetues, dlfcecpcura inqumaiunt: ubt legebatur , v*t ipfts eum i'u mum' jimifiutm
& barbara librariorum polUrita» mukts nuculis reditui, tc paulb ante
prope oppredir- Itaque & multis (xculis caa- finem bbei peirot ^ ubi anica legebatur
quam in lepulcro delicuit , tc citra in lucem eum ex eodem exemplari reditui rtmvtitd, Scxcetux
protulit Cochlei edifio Germanica plura menda G funt huius generis ,
, &
quidem in linjuenctbus
fueruu quam vafiis. Ego tn priori editione Pa- libris pluccs emendationes > in quibus magis in-
tifi.nd operam dedi adjutus collatione cxcra- tegrum euc manuferipeum exemplat , quo ufiu
piaris nunufciipti, qood mihi communicaverat fum.
Efpenfacus Thrologus , ut fexcentos (altem lo- Quod ad rem ipfero attinet , dc qua mallem p>g.
cos cme&datem. Nunc roi nuilib patidoies altqutd aanotaic ptiodpio Of^arus odendit cur
,
 : , 1

in S. Optatum. t ? t
«Jvct&no» Tuos Doiuti/bsftppellet Frutm tara- . muvnri nta^ erit tnuUtmm /nermenfnm fiwitt
,
eUi hi i Catholicis (ic appellari nollent , atque mdifnm fuerit itruniue colUet iaptifmasit adauni.
cuamnum in Canhaginenfi collatione tccula* yfrjrvr i & fidet m/ha , ntn ex
mfir* vtlantath er-
bant , ut teftaiur AuguAinus bb. ). comta Gau- ^ria , tx divmi mwerit graeid »ftd ex ave-
dentium. Idem lib. )• contra Pairocn. cap. a. ritis feetrdetmm
f tt" cierietrnm ^kdlitMe pendehit-
conhcraat » quod Optatus boc loco dicit. £go Factant mille erneiUa tpifiepi vtfiri: hnie uni fetu
oddo^Daviocm i. oam. )o..etiam Frattes vo- tentu rtfpendeant, &e. Hacc AuguAinus. Illud
caAc 61 ios Bclial , bominerque improbos > qui portb femcl annutandum cA, Optatum paulb
tamen erant Judxi. Quetn autem focum l£Jx poA in difputationc de unico bapcidtio magis
prophetz Optatus hac allegat » Aueuftinus idem tueri fchifmaticorum quam hxreticonmi ba^fl
uens cumdem looitn pluribus vetbit urget« 8c roum, &
tali diAinAione adhibita videri me«
nmul . deuti Iblet , totum hunc locum Optati diam quamdam fentcmuin novam & infblcn-
nmplidcat in plalm. 3a> Cut autem Cheiitiani tem fcqui inter eam, quam Cyprianus olim fe-
iefe invicem traties appellarent »Tenullianus in cunis cA , &: eam quam AuguAinus dciodd aA^
apolog. indicat. Sed ic mCi Eccleda olim di- niit. PoAca tamen Oputus veluci obliius Aiz
cebatur fraternius . ut ex Tertulliano » Cypria- illius novz diAindlionis gencialiccr di/pueat de
,
no, Ambrodo , Hieronymo didicimus. unico baptifmo , ut AuguAinus. Mirum veti^
Pag.4. StamdtUca Oputus dguideat DonatUbs rc- quod Oratus non meminerit Nicxni decreti
fugilTc omnem curo CaiboUcis collationem. Ea- ea in rc , ne^c adhibeat faltcm eam dlAindHo- •
dem fuit illorum liipcibia , multis nem , quam Nicxnus patees adhibuiAe , ex Au-
pb:l annis AuguAinus in »ilt crxvt. ad Oona- 'guAino colligere alibi licet. Sed kaium anno-
n iiiLts vcAri ( inquit )
cpUcopi conventi i nubis tartoiium anguAiz non capiunt longiorem ejus
» nurquam nobifcum pat-idci Conferre voluctunr, rei explicationem. Redeo ad id quod
OptaAu
» quafi fugientes curo peccatotibus colloqui, lu- ait.
que ut tale Tupcrcilium dejiciat, incplA. ixviit. Nam frmd etntt annet tx. & ^ued txatrrit: Pag.
objicit non modb Paulum cum Epicureis contu- PrimCim annotabo hic locutione & tjned txeur-
lillc , fcd & ChriAum cum
tpfo diabolo de lege fit Oputura cer u(um cAc. Sed & AuguAinus,
collocutum ede. Fad^
cA tandem aliquot ao« qui Oj^tum dthgcmcr Icgerac, eadem ufuseA,
nis poA Optati morrAs > ut cdi&o mandatoque cum illud ipAun tempus dc quo hic agitur , in-
Honorii Imp. DonatiAx etiam inviti penraAi dicaret , lioto feptimo de baptifro. cap. 7. No-
dnt ad Cannaginenfem cum Catholicis colla* ) Ari quoque JutifeonAilci ea u.uocur , ut Paulus,
(ioocm » hujus biAuriam alibi expolui. dcccm ( inquit ) Sc quod excurrit , &c. Icgt a 4 .
Ait Optatus contra leges fuide»quod Dona* depoA Vulgb diecte folcnc pini mintu^
$. ultim.
ciAx iterabant bapcifmum. Videtur denideare Idicronymus , e« ampliia , ut contra Lucifenim
legem fui quoqiie Valcotinuni Imp. latam eo loqumde Niczois patribus, rmrmi ( inquit
icropote . quo W
libet feribcbatui. Adderem
&
& ei ^Oea epifcepi. Idem in epitaph. Ncj^a.
)
( mquit ) (T «
dc alteram ipdus Valentis Gratiani, quz fcp> 4tmplmt
, anni fime. •
tem poA dipcrioiem annis edici cA : tc quidem autem attinet ad tempus de quo hic agit Opta^
utraque feripu cA ad Africanos magiAracus, A- tus , mfe Amilitcr AuguAinus lib. 7. dc bapuAn*
cuti utraque extat lib. ttf. C. Theo^ tit. t. In Fefi Cppriam ( inquit ) mortem ^nadratima , d*,
unam autem conflata cAaTriboniano, cdm cA ^md exatrrit , amis peraOie tradit i« cedtcwm faQa
conje^a in Judiotani codiccro. Sed vereor nc il- eft : ttnde ceepemnt appellari traditertt. Sani Hie-
la poAcrior laca dc poA holce librosab Optato ronymus m
cata), fciibic Cyprianum paAuro 6c
feripeos. Ea tamen fignideat ConAantinum ei- mortuum cAe fub Valeriano Sc Galieno impp.
dem dc re olim legenl mIiAc, quam Optatus petrecuttoncodav&. In Eufebu autem chronico
legere multb nugis potuettf. Sani AuguAinus tn annus illius paAionis Ampliciili Sc apenius in-
fuis de bapcifmo libris , non leges Imperatorum dicatur, dicimrquc fuiAeChriAl duccnccAmus
( quia DonatiAz'iis fe, aut ChriAiasaos in cau- & fexagcAmus : unde videretur AuguAinus A-
sa rclietonis non teneri clamiubanc fed cano- gniAcarc tiadirionem codicum fa^Um effe cttca
}
nem Nicxni concilii objicit. Nam eid Nicx- anmtm ChriAi ttcceritcAmum. Sic Sc AuguAi-
num non nominet , caroco de eo loqui fc nus in btevic. id AgniAcat, cAm nanae ,ul,
indicat, ut & alibi dixi in hiAoria Catbagia. dc quo htc quxritut , fidum cAc Dtoclctiano
collat. Sed multa qux in eo comracncario dixi , IX. & Maximiano vi 1 i.Co AI lib. 5 . contn CrrP
cogocturstb delibare. Illud Angulare cA &noo* con. cap. 7. habet , Dioclet. v1 1. Sc blaxi-
dAm annotatum quod AuguA. epiA. 66. cujuf- 1 mtano vii. CoAI Sed oon muUAm intctcA.
dam legis ( CoelUntini elTe csiAimo verba, ) Euldiius lib. 8. hiAor. Ecclcf. ejus pcrfecuuo-
quz alibi non legi , recitat , digna qux Uc reci- nis principium rejicit iu decimum nonum an-
tentur. num impetu Otocictiani odavus Con.‘ ,
qui fuit
jhtttuUtt i' inquit AuguAinus ad DonatiAas Allatus Diocletiani. Sequens autem annus , cuna
)
ysum tmmiftfiiffimi vmtMt pir ttr rtfu , fwd in Dioclctutuis IX. Onniul cAec , fuit poAremut
mtoiH Vfi tji , ifft Dtui dixtrit ipi tfsi Ugt , < '

annus imperii ipAus. Eo enim anoo xi. Cal.

fk4mtC9 mr4 WS pnlMxmJkitii, £Ji Mtem in-
tfllit 4tu .freUt* fr$ v«ku. jlttmmt ^nui hth«mt
Maii ( quo die olim Dioclcrunus primAm ^
das fuerat imperator ) ultro abdicavit , cAm
frindftt : nam /1 in eu ani primi imlUfi fnnt, cAct Nicomedix. Fuit autem annus ChriAi tre-
iddrei rtEgk hpiifmnih fnakdsnr infirmn , tjnid cemeAmus quartus. CAm Optatus numerer an-
ai
, 4 ftolrm mstpitnr , fetfMims pmcranr ; tttUf num fcxagenraum ab co icrapoce ,
jam feos mi
Kk ij
 .
.

^2
tell^
. Annotationes Balduini
, OuO «nno Optarut hxc fcripfe* A juvat annotare « DonatilUs » Qtu ja^bant taiW
Ttt. Sedctbta<i^, ^
fued ex(i$rrit , & DaraaH lopri » fcleodillc craditotet librorum facrol^
fui focii poftci mcmineric , faciU ptior ut tre* dorum tamen cum balilicas Catholicorum
I io*
ccDtcfimo fepuageiimo anno dicancut hi hbri ccndcttnc « flammas aUouaadbcoD*
in eas ipfas

fcripiiab Opuio : (}uo anno ctrpic Damafus Jecifle tpfos quoque dominicos codtccs. Tdiit
trxeiTe EcclcHx Romanx , paulb poftquain Va> efl Auguftinus in epiUola quinquagcHinj.
fmtinianus &
Valens impetare caDcrunt : quU Porto ,
q»od atrinet ad totam hilbriam*i
bus imperaniibus hos ab Opato horos feriptos quam Citatus hic delibat j ut Auguftinus lib. i.
efle tcllis cil etiam Hieronym. incatal. luque contta Parmen. cap. eam commendat , Sc
nccciTe ede ut dicamus fufpicor , libio Tequenti quod quxtitut de origine fchifmaiu Donati , ab
In catalogo Romanontm epifcopoium cxpuo> B Opato repetendum clTe monet >(ic ciim paiCoa

gendum elTe nomen Siricii. Hic enim Damafo > quod

eriara ipfe illuAtet feribit Optatus , ab

^imum fuccclEt aonoChiifli rtecemenmoodh>* AuguAino repetenda cft explicatio. Nam 6c

gcAmo (exio. quod imprimis hoc loco Optati<s narrat de pri-
Nunc pautb diligentiils videamus >
quid (it* mis traditoribus & homicida P tpurio> nartat
quod Optatus hic ait dc tempeftace ptfccucio- etiam AuguAinus lib. }. comr* Cttfcon. cap. 17.
nis fui temporis Eam rursds ^feribU Itbio ter- dc in lib. contra Fulgent. Donat. Qabddicrc
tio: ubi ate fuilTc fub Diocletiano &
Mizintu- Mrnalum thurihcalTe * verbum eft iis tempori*
no » ante annos Li. &
quod excutrit , datos ctie bus ulixatum * quo dicebatur aliquis thui in-
Impios idices , qui bellum chrilbano nomini
j
cendille idolis St (acrificanc. Unde 6i facnfica-
C , ut cft apud CyprUcum*
intcfTcni , coeerenc,
0C Chtiftianos facrihcare tos vocabant
ChrUlumque negire , templa Dei vivi lubvct- Quod fequttor apud Optatum de conctlb P^gm
tfte, leges divinas inccodcK* Nunc illud ur* Cinend . 8c iSiis fcripiifve cujufdam Nundina- 6c i).
get , qubd indrumenta ( ut ait ) divinz legit rii qux Optatus ad nnem bonim librorum le
.
quidam epifeopi imp:i ir%didcriot. Eifcbius li* adjecifte ait: dolcrem tntctcidille , nift H repeti

bro o^vo lanias dcfcribit peifecutionis illius illx poHe fciicm ex Auguftini libro tertio comta
ccmpcilaiem. De Africi lant^ ait > innumera- Ctelimnium» de epift. i(a. dc tff. dc lib.de
bilem tunc in ea fuiHc martyrum multitudi- unh* cap. 10. dc brevic« Allat. ad finem. Obi*
nem. Sed St thermas Maximiani in urbe Car* ter etiam admoneo» quod nic Optatus ait di^m
thagincnli illo tempore exttuAas fuilTc ait , ut elTca Secundo Ticttano ; tm/iff, videri
Dtoclctiani Komz. His autem attollendis (ub> D Suille quamdam veTuti fi:>rmu]am dc tacitam fig-
ferviific mulu millia Chrtftianorum , veluti ad nificationem (ignumque abfoluttonis t ut iicuri
metalla damnatorum » accepimus. Illud novum reorum ellc dicitur» ftare : fic feflioqux judicum
^ mfoleiu filii ittedi^ Diocletiani adversiis efle folCT , inielligatur etiam cfte abfolutorum •
Chrtftianos» qibd Iktolin^is eorum libris bel- qii rei cflc defienint.
lum indicum fit * ut abolaentuc undique con- Q^od narrat OptaraideLacilUfcEminanoil P^.14
qiifiii. Arnobius qui co tempore vivebat in miutis ^^iost qulm pecuniosa , exponitur quo^
AfrKa > hb. 4. contra Gentes N«jlr4 ( inquit) : que ab Auguftino in epift. i6a. dc lib. a. con-
/tripu c»r iffMm munumni tUrif Sed impti Le* tra Crefeon. cap. aS. HiTpanamquc fiiifle adji-
eufeii tunc objiciebant , quod Ulpianus aVt U- dc unit. cap. j. dc lib. a. contra Perif«
cit in lib.
biirosimprobatz legionis abolendos e(Te » lib. 4. B cap. uirim. Denique valde famolam futfteopor*
famil. exerc. libros autem Chriftianoium e(fe tet , cilm dt Hietomrmus ad Ctefiph. natrans
fcilicdt improbttz ledtonis. Sari ipfa Macca- multas nuiUetts fuiite hxrelran veluri ru'riccs
bxotum hiftoriatcftis cft tyrannum illum An- J) 0M4 t$a ( inquit frr 4tfrk4 » LneUlt
)
m
liochum Epiphanem I qui J idzos extermiture MijMH! tjf. Omitto. qii6d aliam pland fimilcm

conatus cft» Molaicis quoque Itbtis bellum tn* EiilTc au^orem cujufdam inter Dooadftaslchif^
dixilTc. Tale excmpluiti Diocletianus in fuoedi- matis tcftatur Auguftmus in wft. 1 <a.
Au fecutus e(Te viaecur : ut dc exemplum Dio- Illud rarius dc obfcuiius cft » quod Oputui Ibii
cleriani feouus videtur tyrannus ille Vandalui hic fignificat Luciliam illam ia Ecclcfid repre-
dc Arrianus » Qui in Africa aliquot annis poft henfam fuifTe, qu6d ante facnm communionem
mortem Aiieuftini» juQit fiammis etiam aboleri F oscujurdamraorcuiofcuUtacftk. Q^tidhoefibi
libros Cathoheorum » ut narrat Vi^t Uticatfis. vellet» vix divmare po(Tum : ftd venit in meo-
Edi^m Diocletiani non tecUai Euiebius » fcd tem quod Bilfamo interpres concilii Cartbagitu
narrat quemdam cx aulicis p occribut» qui Chri- cap. <1. (cribit I
Donamm auAotem ducemque
ftianus erat , cCim Nicomedix ubi DiodeiUnus Donatiftarum docuilTe » aliquem divinorum my-
agebat » videret impium editum palam propo- fteriorum participem cfie non po0c » nifi os in
fitum dc proferiptum « aufum efte paiim id aif- manu tenens » td prius falutct.
cerpere» nec rcculafte quas propter tale fadum Qjod Optatus narrat de Felice diacono qui Pag.i^
pcBnas impendete (ciebat. De |ure civili» cum propter famotam de tyranno imp. fcriptame^- dC ij.
tam multa antei tefetipta Diocleianus cdidiiTct» Bolam accufaius fit
«
poftet revocari ad Ic^ de
aliquid refcripnftc vel refpondilTe quo anno to- G farnofit libellis. Sed quia alto in* loco folleat
tus erat in cdtAis contra Chtiftianos poftrcmb ctpoful nunc non repetam. Tyrannum autem
»
edendis » non l^i : przietq lam quod mihi imp. htciatelligi Maxentium non dubito^quem
nunc venit in mentem , fubtilcm tllara L. ii tamen paulo poft Optatus fignificat aliquando
cenis annis C. de pad. datam efte Diocletiano fuifte pmpi indulgentem. Conftantinum > qui
»111. dc Mazimuoo vu.ColT. Illud pofticu^ eum pcfiiundcdit « (cvcruia vindicem farnoforum

libeUottuD
 ,, ,

iri S. Optatuiri,
lilKllorOm
tira poft
, iplidf Ic^rs tellamur- Ee<}uidnnftx-
Hiblacum Matcnuum , cura ab Aftici
A ^
Cxcilianum
etiam ufu$
,
cft Conflanrinbs in epiftn!a ad
apud Euieb. Itb. 4; de Vua Con*
rrccpillct libellum accu^oiium contra CxcilU* ftant. Sic & in quadam (
qux Optati tempore
nurn ( <]ux famofa p^ibs auzdam calumnii edita eft ) conftitotione imp. Valentis legimus
erat ) libcllot famofbs (]ui lubicripEi iion cllcnt inter chanulas cujurdam conftfcari brevem
eHe edixit, fc in Atticam ca dc te
rcjici.;n(lot quemdam invcocum cUc. L. uic. de juie fiiei, C
legrs mi/it adVerinum fc iClianum : quos pau* u C. de apoch. pubi. Se
adde L. L. 1 j. C. Th.
16 p6ll audiemus laudarim cami DonacUlanim: de indu^. debitor.
Exque etiam legci dicunair nominarim in urbe Redeo ad hiftotiam , neque negligo quod hle IbU:
Ciithagincnitpropolitx. L. i - & a. C<Th, De ate Optatus , uuUthMutm mktmt JiUxtmU
,
fi Chrijiuutu tff 'tjiuiad. Sic Euftbius hb. S.
PoHem &
hoc loco leges de trccptaroribis cap. 14. ftribic Maxentium , initio Tui in Italil
V illcgtre, ubi Oputus
narrat , quid Menfurio & Africa imperii . live tyrannidis , limuUfle
tanquim reccpratoci tyrannus denuntiacit. Sed rcligiofum neftio quem favorem erga Cbtiftia-
illud modd adjiciam , quod Hieronymus irt nos, & eorum peiftcurioncm intubni cdi^
chronico fuo annotat, ptclbftenim Sirmii ini- judilTr.
^
Sed miror Ettfebium ipfum non laris
quii1im£ occifum fiuiTc quod O^vtanum pro* oblervafle , aliquot pbil annis accidifle quod di-
,
,
coorulcm apud fe tacluuEcm prodere noluiiier , citurde imp. Galciio, qui Conlbmino collegi
annoChiiitl crcecptcfimo feifuigeliroo ieXioj lubenter fumet ibente, in Oriente undtm ceu-
bocell, tempore noftri Optati. icrir quippiam ejus generis. Mendota cft inP*
Pag.ij. Prxeareo mul:a, qux in hoc Ojxati libro oc> C criprioubipto CtnjiMmmm fciibitur
currunt veftigia amit^uiuiU eccldisAicx : vcimi &d re^a eft apud Rufimim fubreriptio ejus cdi-
quod in eo ftiiptum deinde eft , Esiclcliarum in
Airiel , tempore biaxentii , fuifte quaropiuiinu
di, inqctdidruc imp. Galerio vi 1 1. Conf.
blicarom illud fuillc. Utut aurem Optatus figiii*
^
( ur vocat ) ornaracma ex auro 3c argcnro : ft- ficet Maxentium paulbantl Chtiftianii ih Afri-
cuti S< iib. |. laudat Imp. Conftamem qui cilm ca aliquid indulfiftc videri , tyrannum tamen SC
,
in Africam nuceter elcemorynas paupeiibus, impium Sc crudelem fuilTe conftat , & quidend
) oma-
fiffiui milait domibus Dei ( ut loquttut Africam ab eo graviter fuifle vexatam. Itaque h!c
incnta. Inielligit autem vala vcftimenta Sc & mihi venic in mentem , quod Naxatti vetus pa-
cjurmodi donaria, qux ad roiniftetium Dciimn* negyricus aTt , Maxemhim exbauflfle Africam
Sectabamur, ut, atinoftcrjuftimanus, faerx, Dquam delere lUtuecar , Sc propierel ejus dcbel-
de rcr. HiviG Sc X. Cincimus. C. de facrof. lati czlique caput abs Conluntino mifllm tri
Eccief. Stc Sc Theodotetus Itb. ). cap. i a. nar* Africam adeam ( us inquit J prrmulcen*
fuifle :

rat Imp. ConftamKim ecclefix Amiochenx do- dam , ui quam maximi vivus aftlixctar , lacer*,
nade pVtima hujus genetis , tam preilofs j ut tus expleret. Er #r6 quam Optatus au ab cd
pa ilo pbtl impius &
lacrilcgus quxftot Juliani miffam efle indulgentiam ad libertatem Chri-
ciim illa raprm qux in Gicum mligcrec , irri> ftianis rcfKraendam , fuifle inanem cu|ufdam cie*
,
d*ns Sc intulcans cxclamarir : tn ^ni£iu v*fu'*m‘ memiz fimulationem fine rc , inde conjicio,
Mdrid. Sed mitum magis eft,qaAl Qubd ipC Donaciftx , ctim neguent Cxciiianum
Optatus lignitica: talia etiam fuifle in Africanis fuifle oidinarum non, caufabamur potuifle
eccicliis. quo remme alioqui Eccldia fub ira- E quia tempore pcTlecuiioRis non fuilfet hberum
I tyrannis aftIiAa jacebat. Sic Auguftii & epifcopit c.ravcnite , ut refert Augufttnus ia
libi Contra Creftoh. cap. 19. ittdicat , tempore Brevic.
Diocletiani, & periccuttonis ab eo cxcitaix, Nihil porrb eft qubd hzrcamus in iis qox Ibid.
Cutaifcra eccleuam Donatiftarora habuiflectu deinde Optatus nanat de Botro ScCcIeiio: fi obi*
Itccs duos aureos, Sc fex argenteos ,
& luccr» teradmonuero eam nanattonem vtldi illuAratl
nam argenteam. Illud nunc addo : ciim Imp. «b Aoguftino Iib. 1. contra epift. Parmen. cap. ).
Leo lege lata ptohibutflct nc quis privatus ex Sed quod tandem Opatus aic , altare contra
auto& argento confleeret regia ornamenta, L.i. altare io Africa tunc eredum fuifle , dignum eft
C. nulli lic. in ften. poftcl alter Imp. Leo Nov. qitod magis exponamus. Auguftinus hb. a. eon-
lic illam legem imetpretatuscft , ucpri-
F tra Crefe. cap. a. au majorem Donatum i^Cafts
vatis imerditftum non efle confeSUme aureorum nigris » altare contra altate in urbe Canhagmen-
vaferum faccoturo, omnes inulligerenr. Ne quii fi pimftm erexifle : deinde alterum Donatum ,
antrm exiftimet , ambiriofx modb ruperftltiontS rtempe Canhagioenfem , hanc hxrcfim ttuxirad
fuifle, qu-id talia fiicrint in Eccteftx thefauris,; toborafle.
ftitt ubi neceinras Sc pia caufa pauperum alen- Idem in epift. 171. indicans qutd^illud iRrctit,
dorum poflulabat ,
facili diftradla f.iiiTe. Id alc , Donattius epifeopum contra epifeopum oc>
Ambrol. prolixloltendit Iib. a. Oflic. cap. iS. dinavifle , & altare contra altare etcxinc. Et in
Sc quod in Ecclcftafttrl hiftorii narratur de epift. i<a. fcnbit cos rchifmatis propuiti reos,
Cyriilo Hietofolymitano fic Aeacio cpilcopo.
. . bottrodo fcclere levati (ut loquitur )al(4 iisma-
Imo Icxipiius Juftmtani.d. L. fancimus. Non G culatos efle. Scdoblecvandumcft. Cyprianum
tam ut gramnuticis, quam ur juris fludioftsgra* multbantc tn Africi fcTipliflc, Novatianoscre*
tiftctr, obuee hic etiam annotabo ,ab Optato xifle altare contra altate , ciim fui fchifmaiis Sc
vocari commcmoracoiiivn. quem paulo pbftbrc' ab Eccicfia dcftdionis veiuti 'fignum ( ut itadf-
vem vocat. Verbom juris eft (IgmEcatque ii-
, caro J (uftulcrunt. Cujus quidem rcfaifraaris Cri-
bellum , lyogtaphara , aut chirogeaphum , eb- men cnam ille exaggau , ut hoc loco Op-

I
 , '

134 Annotationes Balduini

btas tn DonatiQii . & Au^iftiaus eum fcottut quo Sc cur ptoficilcantur f ac (i fponce profi-
in cpift. a. Imb vcr6 ipd juoquc DouauAxj ctCci , cum co non m;^is communi-
inicU^ant
qtiod us 0|)titu$ proptctca uoiccem de cxem* cent qulm cum Eccl^x defertote vel hufte*
p!o Sc hifloria Daian , Corx dc Abyron, vi- Hedeo ad id uode futAigrclIu-.
ddim objkCcnmt io fuo concilio OAgatqid ip- Optatus podrembtedtatbidotiara judicii dati P;^. ao.
(isMAximunidis . <)ui ab ip(is alit^uo roudo oc- iCundancino imp. in causi , qux agicabatuc
fwccunc St TccciTcrant, quamvis ad Ecclcdun inter Cxcitunum Sc Donatum. Hiftoru dl me-
non rediilFcnc , ut nanat Agudinus
citltolicam morabilis , propterclquc taotb magis miiori
lib. contra Crcicon. cap. 5
Gtxcis, qutaUoqut tam multa de temporibus
i(- Non c(l pcxtcfcunduin qix}d rcquituc apud Conibptini feripsete , efle ptxccciCam. Augu-
Optatum : iterum 4 Cecilido» uumUium fi ftinus lib. i.comra Parroen. pibct noscam repe-
/riltr ht ft e^mnlifiet , i^fi 4 ibtte tdttjiutm tere ab tdo primo Optaii Itbro \ a quo Dona- &
dtAnnttm orMiumt CeeilUnum. Hic l.xus itie ndas ipibs eam trpetiillc in collatione Cattiugi«
efle videtur, quem Dooatidx, obtuli profcdb nenfi , mox audiemus, Ipie etiam Augudmits
Sc acidi calumniatores «qui io Optati Itotls (ub> palGm multa inculcat , qux cb pertinent. Sed uc
diiicr Ccilicit vcnabantuc quippiam « ouod C»' ingcnub fatear quOti fentio , ne Optatus quidenk
tholicls objicerent, in collatione Catihaginenli mihi in hoc gencte fatiifacic t 6c video in uriiufi.
ridicula non miniis qudm calumniosi cavill3|rio< que fetiptis multas ede penurbatas Sc prxteriiat
ne ,
Divenau ( inquit Augndious in
objtccre- bujus hidorix pi|^< Optatus ab ordinatione
brcvic. ) firipfiifii Oftstum
, CttUuntu Cxdliani tranfilic ad libcUum Doiutidarum
xent : fi trsmtrtt /an ^ me prJvtdmm , ipfi I oblatum Condamino. Atqui tmetfunt (^tem
VeuLuit &
erJuHm me. Queti quidem fi dilUm « vel 0^0 anni , quibus quid Donatidx interci
. 4jM^m bee
Uie etiei ep«>Y«ir dd domi egerint lumultuinoo Sc Cxcilianum ve-
uumtUjft ferbibetur, ^uanuem Certtu tret , erdurn- xando, feire velim. Nam ntm q^ieviffe (acilb
terti juei nen
fiufit truMterti. atim 4» t fuU Nm rufpicor : tmb inietca mitifici invaluifle audufi
truditem futu i led , y? trudiferti /unt : ut iMMceia* que cfTc iodi conjicio qubd Augudtnm io epift.
/M ewum prehmdu refidret , w^i fnbdri reUi pe- 48. fcnbat quadraginta annis ante Macarutu
teret. tempora convenifie ducentos Sc Teptuaginta Do- ,
if> Non miniis ptuidum &ir ,
quod Optatus nacillas rpifeopos. Si quadiaginia annis ante
deinde narrat , oimium profe^b aulicos Sc Pa> Macariana tempora, de quibus po(|ca dicam,
latinas , Donacidas noltris in Africa tmnim^ '
tam muki jam eram { apparet tam multos fiiifie
omntum aulicis invidiori ob|cci(Ie: ^tudChri. datim atque Confiantinus patri fiiofiicccflit. Sed
fitenii eum regibus t juid Epijetpit eum ^eUtief Ciedo Duiiatidas non appclUlfir Galctmm auc
Sic rursus Itb. ait Oonauun altqumdo cscla* Maxentium , qui Africx imperabant , quia hi
ma Ite : ^»id efi impereim nqp Ecaefii t Sed Sc tyranni Dooatidas non audiilHmt , neque minbs
Aug'ilbnus traidst. 6 . io ]oan. aVe quemdam cos, quam Catholicos r‘jcd(rent. Ercoquxitio
Oonaridam dicirc folttum: ^aid miki Impe. & de Cxciliani ordinatione delata piimum cd ad
reteri f Ipfc Sc ipfc Petiliinus clamitabat t Condantmum cbm jam eenim potitetur , fubU-
mbii eem neibm/MiUi , ^uet uiut<iH4m chrifiietd- to Maxentio, Nam Sc fi tunc fcnbat Optatus
tet nfi unMM feefit f Id tefrrt , rcftlUtque Au- Condaniinum harum rerum Ecclefiadicarumad-
guftinus Iib. !• contra Pecilianum, r^. ja. Ii- i huc ignatum fuilTe , tamen religioni Sc Ecclefise
cuti Sc in lib.ad Oooat. pod collae, narrat, Pti* Eivetc cccpetat ,
Sc alia oecafio , cujus meatio-
miani Donatillat ,
qui Catholicis odiosi infui- nem faccie quoque slcbuificc Optaius , fc/e ob^
ubat , fuidc baoc cxprobtationcro t 'dii pertem mlir.
mMUermm Impenaenm fecree > net fete pertemm Optatus fimpliciter narrat libellum Donati- P^.l^
EvengeUe: (actas ciim dicic > (actas Lueras ia- darum fiiidc oblatum Condamino- Sed ob&r-
tclligic Ctaas autem . ut
: divinas , co fxculo& vandiim ed , fa^in id ede , cbm Condaniinos
vocabant , qux principis erant. Sk fxpi in cod. cum Maxciuii cxfi obtruncato capite in Africam
condicutiumim. ad Annullinum ptoconfulem roilidct fuum edi«
Equidem £ueor , fiiiltc migis ccclcdadicum Aum de tmmuaitatc C.Tciliani Sc cich Cauba-
Sc Chriltianis , nedum rpticopis dignius , uti gincnlls. Quod cdi^um aefeinquo cafu confusb
potid! luetis veti facTis , hoc eft « prophe- con|eAum cd in decimum Eufcbti librum Eccle-
ticis Sc apudolicis, quam principalibus, vel auli- fiadicx hidorix Grxc.t. Annuliini rerponfum
cis » vel palaiims : neque Parmeniani , fed Ec- rcfctipiumque exeat in Augudini epift. 68- Si-
clelix vocem hanc plerumque (uiltc ^eid Epifi :
mul autem arrepta rati occafione AnnulUnus ad
cepit atmpebuief Denique 000 miniis inviti ad Condantinum mifu libellos Oonatidanim Cx-
aulas, reu^is (im veluti uuUs, quam ad callra cilianioedinationem accufiditium.
boni epifeopi trahebantur, £c vetb Sardicrnlis Optatus proficenir fc(e eorum exemplum ede-
fynodus (iilminam advetsils degeneres Sc ambC re. Non umen totum neque integrum cdeie vi-
tiulbv ^ifc^i ,
qui deCciia La ftationc Se detur, Sc fine dic Sc confiilc id edit. AugulH-
obliti lui omcii , c6 euedtabant, |ubet ut alii nus vetb io epid. S, fcribic tranfinidos ad Con-
epifeopi
,
qui fune ( ut loquitut ] in canali , hoc dancinum pcc Annullinum fuide duos hujus ge-
cd.(' nam 5(cove«bo(imilitcrucunruclcges in neris libellus Duruiidarura , unum in aluta (ub-
cod. Tb. ) in via publica , Gve in utbibus in el criptum hoc modo bbtibu EctUfieceibetice^crim
:

ficis, vidcntqac aliquem (liiordinis , eb excur- mm^CeeUieui tredtuu 4 pertt Mejemi. Alte-
Koicm« uaiueumcm guvitet intccrogcac, ec- uuQ fine figtUo cohxremcm eidem aiutx « da-
 ,

in Optaturti.
wm die X V I I Kil. M^Tit , Canluj;. D. N.
.
S.
A d>ccs , &: cauTam Cxctliani konlx aiUm cJTc fex.
ni
Co
Co'iH4nut>o
i(Unitt>o A. 1iii.Cof. Atauc bujji
1 i, Cof. Atque OlK.l^m
huiali qusJen) rn Kall>na
lo Kalend. Odobr* ConlLncino 1 1 1. t :.:_r
Licinio &
p^erton* libelli Eiiilc videntur vctbi qujtre» iii.Cofl'. (de enim Optati locum legendum
,
deat Optatus. PtbtUoon memini:. Mirabar m efle alibi probavi cx Au^ft. ) Se ex altero loco
libello , q icm recitat Optaiut , generalem 9c AuguOioi paulo ante mdkatim libellos Donati,
confjfim & ob euram & inSnitam ede queri- ttarum in Afiticl datos ede ivii.Kil.
MaVas,
moniani Djnatid, Inurn$t inquiunt
( )
(Utm &
ufdcm Confuliboi codcmqoe anno idem ob* :
nt MutmitMu funi. Mitobar hic ixm fervandom cft , magnam pimi tnctcdibiJem &
nominaiibos epilcupot, fed ne (^.iliaimm qui- diligcmiamarquefellioationcmliic notari poilb
dem ,. uc^uc
«••aiu neque exprimi la li oe
de re eonte- remes ci-
ran(e:-t’cmes cf- q^Tcm
quaictU Se
06 Eccledx (alus eo tempote polLu*
q4ir.>naaiini X'
fem dilrvl in
ICflr • quexi nrimi*
in primis meendum 8c esfo endiim B bar.
:
erat. Sed fu/pi:ot
fu/picot in piimi
piiori libello fuilTc illa Optatos nominat tres illas Galli* epifeopos,
Optaioa Ibid.
omnia magij cxprdfa , ac fbruu6 etiam naera- qui cum Miltiade Ro. cpilcopo bulus
tu-n fmllc, qiiomodb )im damnatus fuiOet Cx- dicesfucrunt.ncmpi Maternum Agiipincnfcm
alianui ab epiliopis txx. Ceni mirum eftj Marinum Atrlatettlem ,& RbeticiunUueufto^
Dunauftai adum agere vuluilTc , & judicia (ib( dgnenfcro. Hic ego obiter cogor annotate
vel
novos dari petade potius qulm exccuiioncm fal/um vel valde mendo(ijm elFc Eurcbii
. chxoni-
”ij i***i.r 1 iS
«^oi^poln.intcrprctc Hieronymo, (criptuin cft.
PotTo obktvandum cft Condantinum non Miltiadem moituumfuifle fle Silvcdrum et fuc»
fuilTc in Icilii, cum bos Donatillarum libellos cdBOc antequam Maxentius exfus edet; miror-
rwcpit , r^is Galliirura fimbus ad
fcd in ex C que ipfiim Augtiftmum Steuchum hominem do-
Rhmum. Id ego^cqllegi fc»
iu
.......MJ». ex Tctcli paiicgyiico,
panegyrico, vom «iflimum flcbibliotbecatium Pontificium, ciim
quem ru‘picor ctie Natarii ad C»n(lantinum , adversu Lauremium Vallam comendetee de
ubt fcripcum cd,G)n(l.minum paulbpbdquam ventate hiftqtiz Conftantinlan* , um confideo*
Rim* Maxen tumvicifier,eodem impetu quo rer affirmafic, Miltiadem a Maxentio vel
Ma-
xcdictat infius Galliu ,pcif.iillead mfetioicm ximino occifum cfte. Unus cert^ Optatus qulm
Germanis limitem, fle i Tiberi ad Rbenum id falfum fic , non obfcuti deraooftnt.
PorrA
^oprrade . prolaturum (ntaTt) impettum i oportet etiam confarcinacores cennitiaram
ut (
.Thufeo Albala ad Getmamcum A-bim. vocantur biftoiiz Ecclefiafticc
) parum attenti
Prarterci
* '* hxc ”*'*^*'‘*
(i *'*^ biduiia °***®‘***”
diligenter pertexenda hunc Optati
ft Lr wptaci locum Icgiflc*
eft.oblcreo.Conftaiinnum exempUtu liicta- i>cap. lo, dubitantes aiunt, hunc
icgiQe i cihn
curo in cenrur 4,
111 ccnror.
^
Maternum fle
tum
• libellorum,, quos v«
fle •iw.ouiuui
wv cx Africaacccpit,, ica>
rta- Marinum videri fuilTecpitopoi in Gallia vel in
timm.fiir.
tim mifillc ad trest los Gatlix cpticopos qui lialil Sedmulibmagts Calvinus
r.lui»... fefe
podea nominabuntur, fle judldi; pr>picrei cos
,
luiii.
& alioi
r./i ..
rouhos fcfUlh , ciJm non obfervavie Arclaten-
uc Romam : cademquede te dripfille ad Mil- fem epifeopum cum MiIuadeRom, judicem fe-
tiadem rpifeopum Roin. Non cstac rdcriprvm dillein bac cau<i} |woptcKtque fingit
judicem
adGjllizcpilcopos. Exiat vcibquodaiMiliia- poftea fmfte ipfius appUIatiuots
, quod uracn
deoi feript. m tuit. Nam mreio quo ca('u ril Ici judiciorum roimme pateretur. Denique
cqnjeitum 1 faruginem dectmi libn EaLbun*
Au-
1
gmhiius decies tcftaiur m Atelatcnfi concilip
-...w..-
bittcifix minimi .uu
fuo Une
14 UC loco:
lutw. ufcuu
ficuti «. abi Ni
fle aos INI* ubi caula Czdliaui
UDI caufe cxciliam Se Donaa rutius afllacftt
flt ponati afta cft
ecphoro hb. 7 cap. 4 . non minus conftisc fle E alios , alios inquam quam qui Rom»
( ) fueram
pizpollctfl rccnarur , ut ab homine ignorante epilcopos judices fmlTe. Sed neque rocmoti*
quorsum tdperrinet, fle hiftotiaro involvente po*,
antiquiucii patitur ut ArclaidSiem dicamus am-
i.Oi quam expocante. Dcbuciat pestiuaboe loco biiio.i fupra Rom. epifeopum , i Conftamiro
inferi .vel ab Optato lecirari. SeJ fatis nunc fit fuiflb evedhim. Et cur nou potifis Olvinus id
tnJicaftc Jocum , ubi rcpcrutnr. Ut iu:cm Con. fingit de Syracufio cpilropo , ad quem ( ut mos
«aminui meo Kt;np;o icftitur fele
,
quod dixii dicam; nominaiim fcripfit Conftaminus . utde
fcripiiileadGalluiiIlos.ficeiamnarMtfcfefi. hac causi jam Rom* judicatS, in Arclatenfl
mul julliire. ut reus Czcilianus R. mam veni- concilio cognofeat
Sani ante tempora Donari, i
ree wm decem epifcopis ,
q li ilb adeflent . Se Cyprianus Carthaginenfis agnovem Martianum
totidem advrriarus accufatotil^. Hoc in Afri- F quondam
Ardaicnfcm cpi^pum , qui Nova,
eam M.iMwtM
tmirum ConlUntuu
v.v/ii|t4uiuu nMiKuium
mandatum aiioqui nu|
alioqui nuf- — - - . abs —
tiamiscrat, Stephano v|..avuuM
epiiropo «VUiB.
Rora, i-.n|.
,
cafti-
quam reperto , quod tamen etiam incetcllct hu- gali debete. Ei muliii
po(l Conftanlinum annii.
ju> bjftjii* non lo.^ccidKT;. C ijaciusadL i. C. cum quidam Hilaihia Atclaieidis m Galbi eo».
dcTra^t. leciur ex quadam (ut vocat j Con- ccmnciTt audioriuiem Leonia Papi !mp. Va-
,
ftintini conftitutionc K*c vs ba: «fifwr eru/
lclilimanu5"iii. edill le(^ leftaiui e«,
q£niil
fM nmrti CMcUutmn £fm'um , eW/4 rvtUUat tetendum non ellel. Scribebat tempote
Opiad
AuCmioiOWWa/n..,^»/.,, ciim cim diraino.
diminn.

Qoi hene {
ur
/“X*'-" "^0 ^
.Meto, ) conSiiuiioncm alibi
'"*w.
G
effe Yclu<i
Gallil
Romulara . hoc cft, qound.m
Romara. Sed lamen ftiebai oomi.H co-
m
non IcgN noi, fnffum liquidb dicctc q ixoani Ioniam clTc . qnx fupta Tuam MetiOfoli™
non
fiieru. fcd facili fufpicor ad Acmullutum mif- afflirgirei.
(atn^fic, fle ad id,
qttjd mine quxxunus petii- attinet Rhetiemm Auguftodunen-
ad
,

fc n , cxifttmo fadum c(Tc son modh per nr^

Pag.! Jam vc(6 ci^ Optatus luuec coaToufie ju- iiiius qu* ut caput erat Hcduocum ,
,
( fic Coo-
Ll ij
 . ),
;,
, ,,

136 A nnotationeS Balduini

ibncino tim <*ra« fuic , ut & FUvii i]4k* (it A dum portb ed que^d Aug^Ainus In eptdoU t^i;
d'gnititrm , fini 6c (xtfonx rocciium » itc Rhc> prrterea recitat , Cpicnict 6e benignd ab eodem
(iciut le^s iit, tjui judex edet cum Miltude » Miltiade oblatum tuitle Donitid'i, quicefipif^

Dam fi cura litcMtum fui(Te Sc imer Ecciciufh. ctre vellent & ad Ecclefiam redire. 1.1 vai
cos (cnptofei ej 11 temporis numerari (cimus. quia Utids eipofiti in hidotil collae. Carthag>n.
Scriorrac enim contra Novatianos, Dooatiftis eo leporem nunc remittam* Cxtcium admone*
ptOmilei ; ot nimirim (it , fi hunc fibt nidicem bo obiemnda eife deo capita illius adversfis
daii voluerint D tnatiftx ,
Tc.i Sc fubtimi ore Donatum fi^uentix ,
qux ait e-tm rebapeitade »
fcripfiit: difiirationca irt cantica «Vr Hieronjr.» & epifcopis ^s manum impoLide
la , ac tr rum-

m It in epifio'^ ad Florent. Idem umen in epi- que ab Ecclefiaali.-numcdc pronutuiar. Q^iod

fioU »J MjtceUuni ,Uc4; eum eloiqucnrcm fuilTe B ad prius attinet obfervandum ed ,
, id prunun-

fucatur , ramen ineptum interpretem vocat. dati Romx . ubi etiam verus tliud Cypriani
Crtcifim , quod ad hiltoriam bujut loci aniner concilium de rebaptizandis iis, qui ab nxrcti-
addic, abt Conftantino iroixtatorc fub Silveftro ets baptizati fuerant , frmpet rcjnobaiam ^it»

cpt^copownillum cfle Romam ob caufam Mon- dc fententiam Miltiadis hac de re confirmavk

lenfium. Pro Silvefiro dierredebuit Miltiadem. Kicxnum dc-ndi concilium , adbibita taineil
Momenfrs vocat Donatifias. 5ednond&m ici --i Jam didindione pioptcr Paulianos ut alibi .

vocabamur , cfim Rhaicius Romam venit. Sani 3 iciumed. Obfcurius cll, quod damnatusOo-
Auguibous lib.i. comta Julianum cap. a. tcct* natus,
quia epifeopis lapfis manum iropofuerii s
tans quamdam lius fememiam »ie baptifmo ,
i idque etiam dKitut c(Ic alienum. Triplex olim
iiapxfanir: Rhttkimm tftlitfum Q fuic impoficio manuum. Imponebantur manus
mAfiu duB^ntsiis in EaUfii rtuipm tftf- baptizatis. AuguAtnus autem lib. ). de bapciC
CfMtif fui gifi* ilU Eceltfijfli^ mFii indcMt, contra Dotui, cap. tf. Mnnuum (
inquit J uw-
fusm r« in U'bt R»mi , AtiUuuU kn /rdu n»n finni knpifmm , rtperi uen fttefi. Se-
fefiii»

frtfidtnit ,
eum ntui judev mteffmt Z>»- cundo imponebamur manus lapfis ptsnitemi-
nAtu m:jut ^inyimitvk , tfui nik >' Otnniifijrmm bus , q.ibus pod cxonkilogcfim pax d^barur.
fchi/mMtt fiut, &
Cncdi-mnm tpifctfum teeUfu £ fi au:em in Africa didctidmarint amiditcs
Jam vcio eciain pertinet
Cnrthugtnemfi dbfelvit. ( ficuii Augudinus indicat } talem prxnitcnttina
ad riuitrandam hinc hlftoiiamf quot hic Au> iterandam non rdc tion migisqiiam baptirmura:
Miltiadem dium prxiMifie in hoc
^'jftinut >11 rameu lapTu ptr-ntembus Icm.l (altem dandam
jklicio. Oonatifix tamikm fioi ex Galitd dari P ede pacem manufque imp- nendat ,
qui nrcadet
iidtcrs Dccicrant. Con(tm:i'ius verb jam tum Novatiamis fui(rct : Donatum prope fuilT- No*
leiifit ,
|(;>mani eptlcopi cognitionem cilc debe- vatianum faci'e dixero. S:d damnari quia non
re. A que hic q.udcro videtur allegilTe fiio atbi- fuerit
q lis dixerit ? E-g6 .'tim damnatur a Mtl-
tr<o qjiiidicim tUos Italos cptfcop.rs tanquam tiade
,
quia lapfis epifeopis manum impofiictit
alT.flores ; neque timeo auJcni Oorutifix re- & U faClum a Donaro ,dici’.ui ab Eccicfil alie-
clamare , lur tale
juiicium recufate , tamctfi num, imell^itur alia quxdam mamium impo-
aliud mduident. Inter illos Italos Optatus im- firio. Nempe tertia fuit ca , qux ad ordinatio-

metat > qui/dam qui fijcrunt Galiix Tt'g*ix fic nem epifeoporum perunebac. Harc autem non
Cifalp nx. m oltin 1 Romanis vocabuurt ut magisquam bapii/nvim rcpeti 5c ititari debere
McriKemMcdiulanenibn.Falfa igitur fimt chr^ £ veteres judicarunt, Etg6 (1 cpircopis lapfis ia
nica MolioUnerfia etiam ea ,qnx alioqui fido* bztcfim , podia^ue ptr.iiceni ibus pix itetur
lilfima ede creduntur, ut Dodiana , in quibus impofirione man lum . non erant « (i fn fuo era*
letiprum cd , M;ros.lem monuum clTc anno d'i manerent, iierihn ordinarsdi, proptcrciipie

Chridi atft. Atqui Oprarus teftatur Romx ju- non erat itctdm iis ea manus impooenda { nam
dicem Tcdide anno ) t ) . Confequens etiam cd , prior ordinatio fuf&.-iebat. Sequitur apul Op-
fabulolum cdequidqiid in iistnditum ed de tatum : CeeiiUms nnninn fnfri mmeruitrum fen»
quodam Eudorgio , qui co ipd) anno j 1 j. dici- temfiis imtiHtnt tfi fmmmtintut , &e,

tur creatus cpifcopus Mtd^olanenfis. Optatus Hxc ipfa fuiit veiba , qux deindi in colla-
inter epireopos illos ttalos nuneru Florianum tione Cmhavinrnfi recitata fic perculerunt Do*
^Samu. Etidimo legendum iIT; « Cv/rni oix F natidas. multa impudenter alioqui fii^cntesde
.•

nobilis prope Ravennam civitas ed in c& Icdix dimmrione Cxciliani, ut cum hoc Optati te-
parte , q um olim Galliam Togatam vocabant Atmonium elevare non auderent ( fuit enimjua
Ucutt fc MedioUnUiU- Qjid auum fit , Sinnnf tum maxtmx in Aftica audloricatis Sc ndei
cicio. ,
Op arus ) tandem obmutuerint ationhi. Tedis
P>8- a. Portb , ciim OptAis narrat Donatum efTe ed Augudinus in brevicofo coMat. ad finem ,
6c II, damnatum , meminidt; debemus (uide Donaturo ubi umen non integra rechantur verba Optati.
a Cafis nigris , ut Au^udinus in btevic. fignifi- Defidcraiur enim veuxunboc ,/rxmriiV. Quam-
cat, cumq le e* accufaiorc fafhiro ede reum, vis crgft tam impudeoces fuerint Donatids,ur

quia (bicaisi Cxdlunus iccriminaiione ufiis fit cfi n fingerent Si menrimuur , 1 Cor.daniino

neque ramen fimplex traditionis crimen ( ficur! G damnatum (uliTe Cxcilianom , Oputi, cujus
pire poiuit ) vo uic m a Jverfar um retorquere tedimonio uti volebant , vetba depravare ca-
fcd gr.vioti Sc magis ibe<<lugicl criminatione villando conati fint, ut mox odrndam : tamen
ufijs rfl- Opcanii rccicac formulam feniencix eonim impudentia , qux maxima fiiit , nota
q< a Donit‘U primiim damnatus , ic Cxciiunus non fuic, uretiam auderent fingere Romxdam-
aoiuUttus fit i Miltiade 6t ejos collegis. Addca- nicwn fuUTe. nugis obdupui , cdm hil«
dubut
 : , »

in S. Optatum.
itieVus «idirem in Gillia id confidenter 0c g1o> A vis indigni ferre fe pr* fc nUerir peti fc
riosi fcripTiiTc qucmdim Moreliium , hominem ees in cauta Ca^iliani , tamen judices Eccieila-
novo noTorum mini(lro>
alioqui literacum Sc in fticot dedit qui fle alloqui judices ( ut nofttilo.
»
xum ordine egregium » in ftio ad Viretum lU quumur )
competentes eram : Hc jara quamvis
bro Gillici (cripto«^ fle eleganter inferipto, dt indignabundus exclamet rabidam efTe Donati*
^ciptins EctltfidJheM. In quo cim alia mulu ab ftarum provocantium pervicacum : tamen ap*
omm fide fle ventate biftotiz Ecclcfialticz val* peilationem utcumque admittit , cujus cogniri^
d^ alieniorum illud intimis affirmari nanari- nem reiicit ad TynoduiD Arclatenlm in qut
,
que audio . jhs Mihia^ Rbeticio fle Marino jubet alios de bac causa epifi^pos rurstis cog*
mfeopis judicibus , non mod6 dsmtumm efle nofccte. Id toties nanat fle mcoicat Augdflinus,
ucihaniim , Tcd fle abdicare coa^btm. Nihil nc B ut putidum Iit locos pa 0i^ obvios indicate. Cx>
fingi quidem polTct , quod isagis evidenter &U CCTiirn adjiciam quod minus eft vulgare fle huc
fura ht. Redeo ad Optatum. Inquit : tU «asm tamen imprimis pertinet extaie tib- to. Liftoriz
:
ap^lUtimem C«nfi*wtimi imf. j!e nf^tnait , i Euiebii , integrum refetiptum G)nllantini ad
ritiide. &e. Hunc locum in prioii editione fic Cbrcflum Siricufium epilcopum, quem ex Si-
emendavi, atque etiim hiantem explevi, addi* cilit cum duobus aliis jubet proficifei ad illam
tis ex antiquo exemplati , his
,
quz defidcra* r^rnodum Arclatcnfem ludicaiurus cum aliis fuis
banrur , verbis , tifftitaUnm utttr^fuenmt at* allegit de causa Czeiliani. Ac quidem man-
que iti probavi icjiciendam efle cujurdam alio* dat • ut id fur intra Kalendas Augufli : fcd quo
emditi fle ingeoiofl imerp^s l^um con* »noJ Q«iia referipturo Conflamini , non haoct
^
jcAuram \ divinando fingentis ex falsa nourum C Confules (uhrcriptoi , difficile cfl id divinare.
furpicione quamdam novam Ic^Iioncm , quz Sed non icmctfl iurpicoc ^a^uro id efle Volu-
tamen non confiflar. !d cdm alibi fatis oftende* flanofle Auniano ColC hoc cfl
, anno , pofl ju-
rira, nunc nihil repetam. Adjiciam roodb, quod dicium Romanum proxinso, quo etiam anno.
Auguilinus in epi^ ifli. ait Donatiflarum ra- Illi Kal. Novemo. memini Treveris edidifle
bida (o Czcilianum ora hilfle : ut mtniiis jam legem quamdaih de appellationibus lecipiendis»
miremur Conftantinum > rabidam furoris auda- L. i.C. Th. de appellat. Porcb Cunitaminus
ciam in iis accufare. Venit etiam nunc in men- in illo fuo ad Chreflum rerciipco , non mod 2»
sem mihi quzdam let Valentiniani imp. de quo- apeafl provocationem Donatiflarum non infl-
dam Chronopio epifeopo > qui in feptuaetnea mulat tabidi futotis , Icd ne Donatiflas quid^
mfeoporum |udido damnatus appelUvit Ptz- D nominat. Simpliciter auiem flc placidi narrat
mhtm
4^m..irhi
urbi. r-i>riV,.r
Valentinianus relcrinit .
, illicitam COS qui Romz judicati fint , nolle flare tebus
,
appelUcioocm ptznS pecuniaria coercendam ef^ judicatis quii obtendant , causa nondflro Citit
,
K, quz pauperibus erogetur. L* 19. C. Th. cognita
,
paucos judicet przcipitafle fententtam.
Qwrum appell.Don recipi Mandat e^6, ut cum ex variis fle inflnitis (fleut?
Ait Optatus , £«dm temport , &e. In hac alr^ locis epifeopos convenire in urbm Arela-
«ditione |uffi ante hzc verba appingi lacunam tcolon juflcrit , communi judicio finis impona-
vacuam ut fignificarem mihi videri aliquid
, tur huic controvetflz , causS diligenter cogniti
deefle defidenriante haec verba. Namcflm
fle fle Dolendum cfl , ada
parte utraque auditi.
ptoptilt confldeto totam qua de hic agitur , hi- ejus fjrnodi Arclatcnfis intercidifle. Ego aliquan-
,
flotiam . fentlo non pofle hzc conjungi cum E d6 cotum fragmenta quzdam naihis stare , fcd
auz proximi
iis quz nrniim^ przcMuhc im^ tnterfuifle
nrSFCMuhr :• imb aii-
inrrriiiifrr ali. «al.U. monSi
valdb mend )(a
^r. AT quibtis tamen didid
ex .
:
.llJl—I iTIr
. il|£
quot annos, quibus caufa Czeiliani rursbs ada nodo , przfiiiflc Silveflrum, mortuo Miltta.
ic definita fit in lynodo Arelaccnfi, iterbmquz 2
In conciliorum fiiiragine vulgati recitamur
judicata Mediolani ab ipfo Conflantino. Ad quzdam decreta concilii Atclatenfis . quod di-
cujus demflm Mcdtolanenfis judicii tempus re- citur efle ptiroum. Sed abortiva pleraque viden-
ferre necefle fit hzc quz in Optato fcquuniur, tur. Inter ea proponitur unum quod Atriano-
Mm itmpm , luque fulpicarcr quod de
.
rum meminit , atque it£ etiam allegatur i Gra.
«0 judicio ficuti fle de Arelatenfi Citatus infe- uanOfdeconfecrat. dilUn^. 4. fimiliccr fle abs
zuerat ; deletum abs Donatiflis fiiifle qui Op- Magdebutgenfibus confiucinatoribus centuria-
,
tati libros miTeifl contaminatunu Sed rursm E tum. Atqui noodbm erae natum nomen Arria.
dubito ; num Optatus , ut in Numidiz angulo , nomm , quo. tempore^prhnflm coiit fynodas
induas j quidquid hac de re debuit , fcivetlt Arclatenfis , de qua quztimus. Ergb lubentec
fciipletirque: Nam iii collatione Catthagincnfl aiidio canonem illum in antiquis fle manurcrip-
cOm adverstis Donatiflas recitaretur teflimo- lis exemplaribus ( uc tcflacur poflrema iorum
ntum Optati de abfolutiune Czeiliani , nihil dfl conciliotum editio } miniis corrugum efle , fle
judicio Arelatenfi aut MedioUnenfi recitatur, pro jtrridms legi Legitur .fle In ca farra-
q^d ramen przteritum non fuiflet, fi fuiflctab gine quippiam . quod ad caufam Czeiliani acce-
Optato expolitum. Et ineptum erat in ei colU- ait: nernp^, eos, qui I^ras literat uadidii^
tionc quzrere. quid (rnuxit Optatus hoc loco ^ convidi ctunr, depoitcodos efle. Convind autem
fiamrtc paulb amfl a Conflantino abfolutum ^ debere, non nudis verbis, fcd adorum publico*
fuiiic Czcilianum fcripfilfo. An dicemus jam rum fide. Subjicitur fle quippiam de iis, qui coy
ancc^ Dorunflas TupprcffilTe , ac deteviire quod ordinant , icd mancum efle boc fragmentum vel
«fi de re rcripfeTat Optatus l Vctdm utut fir inde apparet qubd interatur hzc claufula at M-
,
aliandb repetere licet quod hic defiderari dixi. ximm. Atqui ea de re nihil prztetei didum ibd
Et qoema^odum CoolUminus, initio quam- legiiut. Dolendum cfl, fle valdb pcofcdb dtf^
^

Mm
 , : ,

138 Annotationes Balduini

lendum , tam nane ede manlun fic contami* A toiit mbum juris (hkii(>n< notum eft in had
naram veteris Ecdrfix memoriam : lamque hu> lignificauoiK. Ponb oon gravalxit adjicere al-
j»srei nulJam curam eos gerere » qui tantum terum Auguftini locum » c&m Augudinm noo
tamen 8c hauriiau flc abliguriunt ex opibus Ec* «avarus fu fxpitls hanc rem' recitare. In lib. ad
clcriailicit > qux ad
talium roonuroentorom re< DonatiA. poft collat. cap.jr. inquit : MUnu^'
ftirurionem 9e con£ttvat:onem eram aliqui £d- M «»^/4 CarMioMs tftfnfmm Ofttumm mvan-
icm ex nane impendendx. aSuM pmmentHt p*llkfittfs mU fi pn^Atunt Ca.
Conitat tn Atelatend concilio ruisti abiblu* (iiummm imptfAttrt (Lamniuten. jQm UIHa imm
nm lutile Cxciliamnn , damnanim vcr6 Dona-
ntatA m
rtdtAnrur , nem tyiim penut etn-
ram Iterumque : propterei DonatiAas a{^l< timrr.
f*
vtiittnmt ^ fi».
iade Gmftantinum. Major profcdb ,
qoam an- | VmU nam r^Jfim c»^jx«r jmjftfa pAkle fmpttuu
tei cauia reftcicodx cara imponunx appeUario- mvan, nt inde fi peuetnver^ iUa cUnfitrmi,
ois erat. Sed palTus cft Conftantinus fioi petiiu- bee rtcitAtiam tfi , piM meltkAnt : hee tfi , CtcHi^
deri t ut a&um agi pateteiur » & ipfe co^noii»* imna fitife pitrgAntm ,
ttte
, fictu jAiUvtrAnt » tUm^
rrr. Ergb Mediolani ConiUntintam de haccau- nAtnm, Sed MrixU , bem pAcu , nitnikm. Hn
aa judicalle att Auguftinus ,
Quid dm disnfiettt , iliit vtrint OptAtum lUnuutmtem
ver^qudicavic } Repetendum iadl ex alio Atw Caolua» extetiHArt zelttifie, diawm efi m, ttt evidetu
guihm loco , hoc cft • cx lib. j . contra Ctefton. tem Cuciluad dummAtimem aUmuU rrcifArtiU; ut Ab
cap. 7 1 . ubi recitatur cpiftola ipftus Conftantini OptAte tAim extetmMAm tft pejfii tfien £ pn
narrantis fefe ( ut loquitur ) intet partes cogno- tifiim/cripferAt CAcdimtmfmfie pter^afurn. Tcr-
ViiTe, 6c innocentem Cccilianum comperinc Q ti6 idm Augufttnut in epift. i)t. PmMUnmt
poli cptrcopalia judicia : Pervidi ( inquit )
Cac*- ( inquit ) cedkem
OptAti , mdepr^Arent CAtdU-
UAtuun emm inHKrmiA prAdiium , «e depUA nli^. nium sb ImperMtrt demudtKm. cedex ciun ntv
mu fuA 9^6a JervAmemt eufite ita ut eptnitd trA Ulet le^trtiiiri & PtAeit efiindem CeeUiuimm
ferviemtem. Sed quo tempore id jiidicatum cft 2 fkijfi pHreAtum Ab tnuubAt tifi fiua.
,
diil idquxHvi. Non enim &cil^ ftatimque oc- Hanc ego rem & biftomm nunc inculco,
currebat, ut nuTete difpetla Tuot hujus hiftorix q^a alioqui ptxterii in deftnpcione collationis
•lacera membra. Tandem venit in mentem quod Canhagincniis , cujus tunc paiccm alteram prx-
Auguftinui in lib. coocta Donat, poft collar. dpuara I qux matrem quxllioncsi de Fcciclil
cap. } ) . rcribic ConIUntinum de Cxciltani pur* comtncbai , ramum Tum pcilccutus. Ut autem 11
idone feriofiiTe 4. Id. Novembr. Sabino ic 0ei quoque queftione , collatores Catholicos Sc
S.ulinoCon.Ergbquartoannopofteiquimhxc Doiuiiius alias oftcndi non femper fatis acutos
caufa ex Africi ad C^nftantinum relata primilm diaJe^cos fuiHc , fre jam cogor faceti in qux.
frtic , vix tandem deflnua pofttero6 cft. jam ve- ftionc fadi . hoc cft , cdm quxrcbarur , an Cx-
Pag. it. cotnmo fubjictaur quod apud Optatum ulianus damnatus abfoluiuive fuilTct , ctim Op-
w frquitur , todem tempere idem Demstm petiu
,

, &e.
urum recitailcnt, minimi actei friiiTc in cen-
H!c veto ille locus cft ,
quem Donanftx in coi- grelTu. Quxccbaruc , an abs Conftancino danw
latione Cacthagincnftunpudemet cavilUndode- datum elTc CxcUianum fcnpfidn Optatus. Da>
torquete conari fune* Digna eft eorum futilitas t naiiftx , ut id evincerent ,
protulerunt , fcripfr^
qux
exponatur. Auguftinus in brevic. paulo an-
frnem : Ptrierurt ( inquit ) OptAnmlegt^ unde
tc
fr, bemepAcit , ^ rt/twwn
reiponfio , caque multiplcxi I^ciroum cnira
£mi«. Facitis erat
noA
E
fi prebAtunt tbeebAtu , CACtliAnHm Ab ImptrAtere poiuit Optatus id feribm, quinpaulbantiali-
< .

dc fenteniia Me^oUnerh aliquid feti-

•
dAf/ttufMm , reMAtiu tfi OptAtmt ncUAttrH>Ht DtHA» quid,
n^f mbi dtt : tedem nmfort idem Dteuttit petiit f
, bcrcti Sed fingamus fani Optatum fciipfiile
m ei muni itemjftt , & aA CArthAgmemAtetOtrett confequeos . non antecidcns , an non eiubanc
tunc A PhtUmeme fiifini^Atort tjus JmperAtm ySr^. alit Mcdiolaneofisf
feriptotes tcftefque judicii
jrryftaie tfi tu bem pACit CAtUtAtuu orixU raime-
,
Deinde cdm Optatus aTt, benepAcu, CeditAttum Pag. j

rtiur , & fiUhtm tfi. In ^mbm vtrMt OptAti cum Brixu tjfi ramum , oon figr.iftcar ptopterci
•MWMe mUA CucihAm dAmUAtie , ficmti ili demen- fuilTc damnatum. Imb vero iliud betit pucu (ig.
firAmret fi ejfi pnrniferAnt ,
rtptriri potuifftt : /ufi nibeae aliam plani ejus reermionis caufam friillL
fu ctemter letAm pAtitum rttitAri. ntMfkpem. P PoAremb quantumvis dicat (uiflc retentum ,ta-
riiiu & L-
uefirimbut verbie
..t *,..
vebuUAt tjut lv\^A
rocnpaulb :__SJ :
pbft in eidem pagina aperti feribie
, ,

firipfirm, mtfetraur. Et ex effde rtcUAiun tfi Carthaginem ptoperallc ad (uam plcbcnvAarim

CAtdiAitm emtttumfuprk memerAterum ftnttatiit in- atque audivit Oonaium
Catthaginem elTe revet*
necenttfi prenuntlAtut, Qjuut dim ncuAretur, J}e. fum. Id Catholici objicere decebant ad refel-
UAiifi*dixenm ,becfintm pttiijfe rveauri, /Imm. lendam cavillationem DonanlUium- Mirum
tltAMtt Aihtniu tu pM ryum ttnert nm peterunt^ verb quod cbm illa omaia pixtcceunt , cxultani
eitm Amdiijfent tpium Apertum centrA ftipfii pmgt- qubd Optatus fctipfenc a Miltiade abfbtutum
iMn pretulifietit. Demdt cum
PedtuxH/uM
,

extenuAjfe iBcrrent
dlii vt ^ ,
Optutum durnuA-
fue ipfi folfTe Cxcilianum. Atqui Dooatiftx id non ne.
gabant neque de Miltiadis , fcd de Conftaaci.
;
,

tternm Cmfiuntun , & exprimere mebmfie 0 nt judicio quxrebatur. Irrifos vebemeater hlc
rten tfi Ab tu t nt AiitpiJi mAmfiftnm It^ermt , friilTcOonanftas aic Auguftituis. At verendum
fW -4 iile AeebAnt txitnttAtum. Haec Aiigufti- eft ait Catullus , rifu inepto mbil ede inep-
quod
nus , in quo emendavi quoJ mendosi videtur tius. Cerii qui faibic Cxcilianum effe a Mil-
h. Opjtato recitare ,
vduti cim pre /"frAiutere tiade abfulutum , non pr^etea fcribit a Con.
luppoKtum cft ft*^*fi*'*- Sufttagu Ac luSragi- ftanrino die ablulucutn. Tantb ergu magis ini*

in
ror DorurilUs o^mutuifle, eikm hic irtidcrcni
CrcJo «{uidcm um fatuos 6c ineptos
<|uam non craiu arVcs & acun»
it* Redeo atl Optatum wTc : motti irtrui» rt.
ntvtUM€ funtf*rut, nullcm >vnn‘4/«.Srgnift(ar
tutem conremioAem recniJirifle , novu panium
Rudi^rufsds iiifLinimatam'.Cjetcrdmu{ panitn
cuhxrete videtut quod proximi fuh)icitut »r«t>
&(. C\c res potiiU poAulahat ,po*
fhetn^ nunc adjici legem Condamini non mo-
id6 (everidimun illam contra Donandas quam B tnam fic ordinem defcriDU boc etiam loco Op-
alibi commemorat AuguRinus , Ted fc alteram
indulgentidimam. Nam idem A iguAinus in lib.
'contra Donat* podcollat. cap. jj. fcribicCoh-
dantinum . Cnlpo & Condantino iteitkm CoiT
lirrras dedide ad Valeiium Vicariam de Dona-
tidirum esilio Ibtuco , iifquc vindici Deo celin-
qoendis atque temiaendis.
Crifpus f< Condantinus hobiliiT Cxiaret
filii ipltus Condamini ; tierimi Confules fiierum
anno none pod mortem Maxentii. Ergo (altem Cpw^/vau cd
bAo anms Oonatidx Condancinumlmp vexa-
runc* cum vexarent Cxciliatum. Cum auceni
Ijjano pjd attno coiidc Kicxnam fvnoduin
meminetim f cui Ciecilianum ex Afiica unum
Intctfiiide afibi annotavi ) obfccvovix in Afri-
ca tragoediam Donati iniermidam fiiide, c 4
in Egypeo cepu Arnus. Idem Augudinut in ep.
152. ait Cmdintinum liicras dedillb ad Ven-
Dum Vicarium ^ in quibus Donatidas quidem z&i confiiipliile contra Frlidem » & epidoUm
paviter detcdaiur » icd tamen dicit de exilio re- D quamdam Cxciliani fallavi^c > ut tedii cd Au-
laxandos ede, Cc furori fuo dimittendos, quia
im ceperat Deus In illos vindicare. anno
I iterx illx feriptx (urtint ncfdo- Sed lecundo
id Crifpum oC Condantinum Co(T* iteitkm
e o(T. annoj Verinum (uilTe Prxfcdhtra utbi 9c
fiicccffilT; Valerio ( in fiidis Coofulum annota*
H
Ac 19*
it. tum
Tum
cd.
C«»)94nrMia ud ,y£lUnim. 6b(enran-
dum ed faAum id ede pofteaquam Cxcibanus
. ,
in utbc (ut au Optatus purgatus cd,
)
cd ,
paulo pudquim fcnientia Miltiadis epfi»-
pi Rom. cd primum abfbluius. luque iftud
rme refinendum ed tantdm ad id quod pn>-
Xim^ pixcedit de primi Cxciliani purgatio
ne atque abiolutidnc , qux Romx fuir : non
eiiam ad reliqua » qux multb poderiota funt.
Augulbnus in epid. 151. au, non muUA poft
Cxciliamiro ept(copali judicio primo purgatum,
FcIiciS caufam ab ^lianoProconfuIc cxaintna-
tam ede. Fabium auiem id efle pod iL F
, quarto
lam purgationem menfe im(e colligo quod Au
,
guftinus in lib* comta Dooatum poft collat.
cap. )). narrat fa^him id eiTe iv* Kal. Mar> Vo-
lullano ^
AnHiano Cod*. Etlt erc6 ptovocal-
fenc Donatiftxi lententia Miltiadis, de caufa
illapancipalis contra Cxdlianuttt etiam non
penderet tn fynodo Arclatenll , umeri in Afrki
imecci Ipfius Felicis caufa a^a cd. San^ jOre
civili vix ita liceret <»njungcrc 9c pctmifcere
rxjudicu. Mirabilis autem rutsds bic fuit qux-
S am Oonatidanim -five oblivio (ive impuoen-
,
qui in collat. Canhagtnenfi fingebant ja-
^ibamque Condantinum pod illam ab Atiano
caufam jiidiraiam , retta^de Tuam quam pro
Cxcilianoconua Donatidas fcncentiani protu-
»
S. Opratunii 139
A liflet. Atqui nondthn dc c 2 cognovent
, Ce aTh
£ui 0 c« quin primiim poft annis fuam illam (cotetuiam
in Mcdiohncnji uibe tulit , ncc parvo interval-
lo , led longi podeaquam Felix at> iCIiano abfo-
lutus fuiflict , ut au AugulUmis in epiO. 1 a.
5
Parco ut Optatus hic oairat mandaile Conilsn*
tuum i ut dAriia ||licis publki quxrcrctnrf
dc AugudinOs in epift. <t* aVt, publico judicao
caul^ hanc difcuU^ atqtse finitam ede. Pu^
blici hujus jtidicii vel quxdii nis publicx f«r>
,
lanis > neque difficile cdre interpreti in librd
legum retumque Romaharum vrrfato cumulare
mulca qtir de vcicii ordine piblicorum judi-
,
ciorum dicuntur 1 /cd nunc ego tUipropeto*
Illud modbdicd» ex Optati loco pode emen-
dari Condamini eidem de te tgcmii epidobni
mendosi fetiptam . qualem reccai duoous locis
Aiigudiaus, ubi pro SstHrumui rcribimt Ct»n$.
ri* pro CtA itu cd : pro Sti*m •ffitUiit
:
fervut Quod poir6
Cacatus dick dc Ingentio fcnba, Augudinns
itl^m in locis, hoc ed , in rpid. 4 t. & lib. 9.
contra Crefeon. cap. 70. modo mendosd V igert-
Cium , ut lX| k slibi i modb ted^ ingmeiura vo-
cat, cumque Decurionem Ziqueofium civitatis
m
fuidc ait : & verbde eo loquitur Optan^ cdm
ait FiftuiLt fuC metu MRMnetitMm i»rmrfu$rmm.
:
p.g- ijt
'Hic enim reus falli fuit . quod dtccmui falfa
gudinus, qui &
dc eo loqui videtur cdm io ep.
1(1. loquitur dc quodam lulpeofi) io cculeo.uc
etiam ungulis vexaterur : neque patuide Fclicecn
contiadiccte ,rie umi diligcmil vel fevetitace
quxrerctur. Ingentium fufpenfum quidtm , (cd
tnmim2 tameo tonum fuide , quia (e dscercc
^c Decurionem , fignificat Anguftinus in epift.
i^S. fie lib. ). contra Cccfcon. cap. 7«* 0c con-
venit cum Irte
lege Theodofianl L. omnes C. de
hoc E Dccur* Miftum autemefle idcomiiatum Con>
danttni , cilm crimen eftet, confclTus. De eo
etiam aliquid pronuAciade ^lianumcilm Feli-
cetn abfulveret, Augudinut fignificat , qui 9c
totidem Verbis fentemiam v£lani rectuc qui-
,
bus Optatus. Supetdationarium autem c6m nic
nominat Optatus , oblervemus , Stationarios
fuide ex Cohortalibus , hoc ed officialibus Prx-
(idum , taoquam diras apparitores, qui difpofut
per provincias ceiiis locis denunciabant
, Mx-
giftratibusquid a^retuT , quonimque propte-
rea dclurme & vile miniderium appclliuur in
librislegum , ubi & Stationariorum frequens eft
mcmio. L.ir*C.dedignit. L.i. dderoboital. 9c
C. Th. de cur. pubi* & I. fi quis tn hoc C.
1 * 1.
Tb. ilc epifeop. & cler. Poitb xoder Renardus
eruditus juris interpres , cotum hunc Optati
locum recitat lib. 4. varior, cap. ii. ur probet
quxflionero olim dic ccd publici habitam eilci
(m falltremr qui ad Felicem reum referret hxc
G Optati vctba : pfftndk fuh mtu immiattmtMm
/armmrsnfm. Imo Felicem abfentem fuide ab
^lianoablblutum tedatur AuguAinus inbrevic.
collat. ad finem. Quod obiter dico quia video
,
dodiidtmos qiiofque viros £illi in hiftorit hac
tota. Ergo qiumilm potui , nunc conatus fivTl
Mm ij
 » U«

1 40 Annotationes Balduini
cmm in ordinem redigere » qux percuibate erat , A gntBcat Tttr*m cfle Gtccam u««xii » yat C4pfk ,

& quz erat confuse permixu , crotvcre atcMC lienificlu Sed furpicot bxc verba » n»Je & Ce-
ciplicaii exponere» ptjsfcrtim ciim ecum vi^ fkM 4pp*Bnittt tji t ‘cite ineprx alicujus glolTz
rem aiioqiu hinoriz Ecctefiafticz fcripcores ad marginem cemerd aloiptz 9c deinde aos Li* ,

banc icm toum » quz memom tmpriroia digna brariis contextui infncz. C«t^ Optatus libto
e(l » non facis eiporuiiTe- Malt^utu hujus ge- feptimo (Impliciter au Petrum fuilfe caput Apo-
netis in hiftotti vetets Eicldii mdigh^ conta>> Holorum, neque przcerea quit^uare adjici* Ver-
minata. ticem epifcopalts cotonz futile ati Valcniinia-
'
hus Imp.ln Nov. de ordinat, epilmp. Przterc6
'

_ multa hmilia , quz paiTtm occununr. ut redeam

ANNO^ATlON fecundum optati librum , in quibus
illud diilimulate nonpoiTum valdHnfolcns vi*
IN librum secundum. dtti polle» quod Optatus illud Pauli ad Rom>
nos mrMwriu pmlhrum t$ nmnn iutnt€i detorquet
Plg.i*.
O PTA TV $ diijmtans deEecIciii catholici.
Sc in principio hujus libri aliquot
cus orbis ChiiBiani enumerans, meminit trium
provin-
ad BafilicasRonuEccIefiz. In Grzco excisuri
PauUnz cpi^lz
hta. Latini videntur
eft • id eft , 'ntctfjttdtU
l^ille /»c«ar< qui vcricrunc
Pannoniarum (rmmque Syriarum 6c duarum mfmmis. Sed mirum ^» Optatum interpretati
Armeniarum»'iiempi olim fzpi una provincia » de templis martyrum» quz memoriz diceban-
quz alioqui nimis lat^ patebat » in duas aut tres tur» quafi dicas momimchra. Turrianus allegat
dividebatur » Sc fingulis proptius przfcs daba- C antiquum librum Eudratii ConiUntioopolitani
cur. Sic Macer ]urifconf. m 1. de oific. aflclT. iii eum Pauli locum remlcric ad memociam
aicfadum edede Germanii 9c Myda i (ic Pa- 2Ibriftianoriun defundotum »
pro quibus otan-
pinianus in i. f. de poftul. meminit provincia, dum Optatus pauto pbft indicat , cuc Dona- Pag.
(Ii. )0'.

cum cjufdem nominis. Aquitaniz duplicis fic tiftz Romz didi runt hWntcnfes. SicHicrony-
etiam mentio in itinaacio Antonini. Porto cum mus in chronico aTc fedacores Dotuti Carch^
Optamus fubticit catholicam cilc Ecclcilam» quz nenCs li quibufdam vocari Momctifes , quia Ec-
fu tatwrubilis » videtur rarionabilcm appellare clcflim RomZ 'primam in monte habere cepe-
quz non tam oculis cernatur quam ratione » rint. Idem adveisfts Lucifer, nominat Monceo-
hoc eft » & imeilc^ comprehendatur.
mente fes Uve Campates. Ac quidem ETafmoa(rentior,
Pag. 17 . De appellationeCathoUcz placa dixi in biAo* D Camnates (ive CampeniM cum adjecilTe quidam
lia collar. Canh. Optatus deindd fiiam Eccle- allulfonead Mjntcnjcs. Sednunqulm dixero»
(lam probat cfle Cainolicz partem » quia coa- quod Eralmut dicit Montenfe didos cOe k
lOTtiat cum Romani : Romanam autem jarh Montano ficuci neque Epiphanio rubfctibani
:

inde a Petro perpetua fucceirtone epifcoporuiti (ciibcnti in fuo Ancorato . raMwr Romz vo-
con&rvafle confcnftoncm dodrinz » veluti &
cari farmtit. De Novatunis manifefto errore di-

Pag. a>. hindamcntum 6c corpus zdiHcii apoftolki. Sic cit » quod de Donatiftis dicendum erat. Augu-
enumerat Oputus epifeopos Romanos. ut 0c (l- ftinus in lib. deunir. cap. ). Romz hoivocae
milem catalogum eodem nne contexit Auguftinfls Montcn(es (ive Rupicanos, Ciedo alteram fuilla
in q>ift. 165. &
fimili argumento amc Optatum alluTionem ludibrii causS. Idem in epi ft. i < t . de
ufus erat Irenzus &
Origenes. Sed admonendi E quodam epifeopo Donatifti loquchs frtpdtnt :

itetftm (iimus hzc verba. SirioHS

( inquit )
pMtds jlfris , iw urife Hami . Moiutn.
vidcnnonc(rcOptari»rcdalicu)uspaul6pofteum fium ftvt Su(^
fetiptons. Nam conflat Optatum fctipfiire hos picor (tigendum elfe » RHfUtrum. Prztetcoquod
libros circa annum jyo. Siticium vob illum memim m quidam etiam lege Honorii » |. 45:
non fui(Te creatum epilcopum ante aiuuim )8|. C.Th. dc hzrct. (criptum quoque efl, Dona-
ut antea didum cfti Conitac Optatum (cripfiAe tiflas etiam vocati Montenfes. Adj riam potifls
hos libros imperante Valentiniano » ut Hicio- quod Augurtinus in Itb. dc hztcdb. ifH ( inquit )
nymusteftis eft. Atqui deinde imperante Tbeo* Ifd/rftd M AUnttnfti v4c4Mut »
dp/io aJiiitc vixilTc Damafum etiam conflat » dc hinc tx fiitnt niittm ;
cMi hitte

ipia lex Theododana « defumma Ttinitace dc F i/(uc y(/W Mr4Meerferv . 4 ferte eum iii
c l_ r*,.!...!:.! sd
;J *^._J /-\ J.„l. C /* --t -1
hJeCnbolica tcftatur. Quod Optatus dicit
I.
Ibul. enUnetrt ptucm§(n. Ac quidem Optatus' hoc locd
decomaicicio Formaurum» ftgnificat cpiftolas numerat dc nominat quofdcm ibi ordinatos. Id*
tiUs communicatnrus certi &rmula concepus» ter quos cflm meminit Macrobii » venit mihi in
quas tanquam ddei fuz rclTcras dc confenhonis mentem I quod Gcnnadiuifcti^t fcfccxlaip- .

fyinbola » epifeopi orthodoxi mittebant ad Ro- tis Oputi cognovilTe. Maci^ii<m » ( quicbin
manum. Sic Formatas appellari teflatut ipfe Au* adhuc ptefbytcr eflee in Ecclcfia Dei » Icriprerac
guflinus in epifl. i4 ) . Sea dc difputans librum ad Con&flbrrs dc virgines ; pollea Do-
cum For*
lunio Donatifla jadante fuam eccleflam cfle Ca- ruiianorum in urbe Roma five Momendum
tholicam j quzdvit utrdm tales Forroacas epifto- epifeopum occultum fuifli.
las poliet qu6 vellet dare. Sic enim faculime G In hoc Optati libro ante illa verba »«znc^ Pag.)|*'
»
illam terminari polle quzflionem. fntftm, juQI lacunam aflerifeis notari* ut (igoi-
Ibid. Quod pautb amd fetiptum legitur in Optaro» dearem mulca dcclTe > deuti dc pag. (cq. ance
Petrum , quia Apoflolorum caput dieiii , appel- hzcvciba, Ne quit hic mircmr alioqui
latum c^c Cefhxn , dixi alibr lolzcilmum c(Te tum dc jejunam dc abruptam dc impctfcdUna
homuus fomuumii vocem Syriacam, quz d- efle difpjiacioncm de Eccicdi cjufque dotibus dC

infignibus.
 »

in S. Optatum." 141
leonibus. Quod ^olb p6ft aVc Opntm » Do> A inquit m»dt & mUvMS cm* ^lUs rtfett i$rrUm
( )
nauilu non rebaptizare poft fi>dos iltos in pec* mm ^tuerit » C«4un^mi*
fi Denique quod
caro dete^os : tnept^ vir quidiun dodiiCmus liibjicit Optatus Donariftas EucharifbaA prev
annotavit imel^gi^e Maximianiilis. Nam poft culeare voiuiiTe , Vi^r Uttccniit non dtllimile
xutem Opuii accidit illud inter Piimiamim & quippiam
Maximianum t)otuiifU$ dif&lium» quod qui*
dem inter ho^chirnvuicos novi rchilmatisprin*
cidilTe narrat
fuis

los illos Atrianos

t ut W
lempoiibus in Africa
quoque in parte
cum Donatiftis comparari pod
tuivilt
Vanda*
ac>

cipium fuit } cum uiraque pars obtenderet fui fe inteiiigamas. Verum id repetatur ex libris
gener» concilium* iliaCart^ioenie,bccBa> ipdus Vidocis » quos nunc cum Opaio edi
gaVenfe * &
tamen neutra quidquam alterius curavimus.
Mptifino drtx^crct. Nihil cit quod Donatiftis B
fxpiils objiciat Ai^uBinus triuprizamibut poft
Catholicos. Sed
uod nonddmerac
Oputus non potuit objicere
i vidit tamen aliquid noa
ANNOTATIONES
3 ilCmile* quod hic objicit. Hiftoriam illam
hltxkntaniftarum uuegram exponit Augulbnus
IN LIBRUM TfiRTIUM.
lib. degeft. cura Enter. &
lib» 4. comra TN ediciene Germanica totus hic lib. j. fic
CrcTcoo. cap. (O. Se lib. ). cap. 5 j> jtf . fed fle& JLiraorpofitis paginis * confufas fle perturbatus
ii»p6lm. pag. i 6 . Oputus ate Donadftar fuerat » ut nonquim nugis*fucrmt permixta
non przteriic in (aeramentorum myftctio quid. Sibyllae fbUa, cum fterent ( utaTt Poiica /rapi*
dam legitmmm : (igniheat autem (bletnaem fbr> C Jii ludibria ventis. Ego in priori editione Pari*
inulam illius ( ut etiam vocabatur ) caixmicz ftcnii,beocficiocju5cxcfnj^uquoutcbat,ic^*
precationis, qua dicitur of&trt facrifteium pro cut aliquot paginas foo quafquc In hac edi- .
una Ecctcfta in toto otbc diftusa. Sic fle lib. j. tionc rursils* totidanrcfticui fiio ordine.j quae
«ic cos non pomifte pretennittere illud Icgiit* ctiamnCira temeri confufte fle rtanrpofitc jace»
mum p«ar tt libro 4. att cos etiam bant , idque feci auxilio Tiliani codicis. Ccnfl
ufos in
... baptifmo ku.t.k folcmoi
(uifte .V.U..U. formula i.kim
.w.n.ua« illius iu«
quamdiilillx
.fiMuiuiu . quasdixl metatfaclci pagitufum
,
Ecclcftaftici cxordfmt, mdUJUh tx* firds. Sic mifeebant omnia, vix ulla imclligipoteta(renteo>
Cjmrtanus feribir Novatiaoos in baptifmo noa tia huiufce libri : hicque agnofcimus mirabilem
aulo} cfte prxtcrirc Iblemnem illam ftipulatb* olimmifle ftve incuriam, Uve infciciam libra,
nem , cn 4u rmigionemf^tccManim f (amerfi hanc D riocum * qui libros non taro deferibere videban«
ipli r^ffionem non nederem. Sic Augufti* & cur oit^ difccrpcrc , ut catuli qui lacerant pan-
nus Pclagtanos in bapcifmo puero*
fignificit nicufos dojd Plato quodam
, att loco. Nunc
Vum adhibuifte illam quoque mtmuJam 4^ %cTO tamen de librum iftum rlTe in iocegtum
nrnuuus fiumid f tamen alioqui negarent refticutura , ut Icdor noftrx hujus edinonii
uerot auquo origiiuU peccato omlrii^. Imb fni^himlUtiro agniturus de. Quod ad rem at.
firmilunus ad Cypnaoum feribnu oftcndtt dnet t htc agitur caufa Macarii Ptjefcdi prop.
,
Diabolum quoque ipfum cftro per obfeflam ter cuius animadverdones capitales
* Donatiffa
,

quamdam vatem etiam baptizaret , oblcivafte odiose dectamiubam, Eccledam noftxorura ede
Vetba folcmnu atque ufttau. Denique Auguili- fenguinatiam , neque jam Eccledam cacholicam
nus lib. X, de bono perrev. cap» 1 j. difjwam E fcd^acacianam vocabam , ut ftribit Auguftj.
comra Pet^ianos taciti dgntficat cos aliquid ex .;n .r. u-_;
nus in q^ift. ;/i ... j t*®*
i< i. Idem in epift. 1(4. ad Emeri-
.

Bcclcd.ift ea formula Euchariftixrcpetiiftequod tum Donatiftam mi ( inquit ) df^UdtisMms-

:

objicerem \ fed ipfe de eam interpretatur, ut ridun. Denique uc Catholici. Donatiftas voca*
advcisuf illos enniorqueat. ( inquit) bant partem Donati ; fic Donatiftx, Catholicos,
i» ficrsmmii fiJelutm Jtdtttr ,
ut fkrfHm renSU hd- partem Macarii. Tcftis tft Auguftinus Ijb. 1.
IfCmut dd Dtmuiitm ,mumi tff Dmwri.- dr comta Petii, e. jy. Injufta tamen erat tecrimi-
munirt tpji D^mirtt Df9 mfir» trdtidt dim A natio aut retaliatio. Nam ipd Donaiiftx fefe ab
ftetrJttt fft hduc v»ctm . y £se dUiimr, dd~ initio vocatam partem Donari, ut Optatus blc
mtufMur , tfii refpmJtm. probat. Catholici nunquam fe dixerant clTe
Pag. )fl. Porib quod Optaius narnt de JuuaiK> Apo- ^ patrium Macatii.
•fle 17. i qui Donatiftis feverit , I quibus appclla- •Porrb ut Auguftinus caulam ipdus quoqu*
cui atque laudatus eft . latius exponitur Au* w
CxcUiani.quxetd bona eftet , tamen perfona*
euAino in epift. 1 48.' fle x 6 t. Se Iib. 1* comra lis erat conatus eft femper fepirare ao E^clc-
,
Petii, cap. 8j. fle pa. Sanb libro xvt. Cod. dz causa , de fle ipdus Macani , unde fle in
Theod. Tit.v. cap. x x x v 1 1 . in quidam Coiv c|Nft. aoj. ad Maximinum Donaiilbfti: me m
ftuuiionc Honorii 6c mentio cululdam teferip-
( Inquit ) •^iieidt lem^trd MnedridHd , nte tg*
ri,quod Donatiftar ab hoC Juliano impetiaiTc fdmtuem eiroimeeUi«mam. Si hee dd u mn pertinet^
diceoamuf. me tUdd dd mt. Non diiUmilis eft a^o Optati»
Pan a«. Quod paulo pbft Optatus nartat de Diaconis lilwd modb adjicio , extare quamdam Axeadri
^ o’ J' .A
....... l;U . ...
J •
..
A;
in aluri occidi* , dmtie eft quod Auguftinus G fle Honorii legem I. ji.
c.J fle ...... t..... t%
Th. ^epife. fle cie. C
nairai lib. j. contra Ctefeon. cap. 4). Sed ric. qu* huc pertinere vidaur, cihn judicibus
illam Donaiiftarmn ja^iioncm, qua Opraius Africanis przudiura armate apparitionis cnbuic
fignideat cos , fefe appelUlIe columbas , Ca* adversbs cos qui vi irrucbantinEccIcdu.ca-
,
cholicos Ycrb vocafte vuUuees , adjiciam quod rumque clericos ifHigcbant.
Auguftinus lib. x. conua Petii, cap. %y Ijh Qtiod poft principium hujus libri Opcaiui
Pag.4pf
n
 142 Annotationes Balduini
dictt de hoc verbo in editione Geimanici A liam illud v^I adverfarhim & in&Auro eflrt
tam ec4t depravatum > ut monftruro quoddam Ecciciuc » umen ejut imperii amplitudinem pto-
ciTe viaretur. Erat enim in ea fctipcum X»n. dclTc ad ptopagationem religionis» Chriitiam
jam in priori cdiiionc PariltcnC td emenda exiitnnabanc,'at AmbroHus annotat in plalm.
vi Atque rcRinti , llenuique ad marginem afcripC 46. 8c Bufebius ad Bnem Ub. 5. dedemondr.
locum AuguiUni , qui Utitls exponit m^ilcrium, Erang, U
Prudent. Iib. a, cmtta Syniinacboin.
quod Optatus hic rubefTe ItgniBcat. Locus ille Deindi Chriftrani veteres » &
lorum Pauli ad
Augullmieft lib. 18. de nvit. Dei, cap. a)> ThciTaionrcenfcs dc apolbUU Ite interptetaban-
Nuqc» ne qiis exiftimec • ab Optato »quidquid rur, dc dcAntichtiflo Bc loqui foUbanc» ut pro*
idud cll, inventum auccon6dumc(Te»ad|Kto» fitermnir> Antichnihim» qui Eccicliamgraviuf
ipium antea Termltunum in Iib* dc baptirmo > fi percelleret » venturum non cITe ante ruYoam Sc
illius mcminiflc. dtlToludooem Romani imperii : neque orbem
P'g-4>- Optatus dciodi abotirot votbiilfalc Ptopbe- ptii^teirc periturum. Etgb Deum precari iblc>
txcap. la.ut qux (implicitet di^fumvclde oaotpro imperio Rom* in cujus incolumitate
Judza qux vocatur vallis » vel de urbe Hienda* fentiebant proptcrci indufam cllc incolumitarem
Tem , cui denunciator ttidis aliqua clades & va- Eccleltx. Tertullianus quem in Aiticd legebat
llitas,contorqueat adveittii Detonem Dona* Opcanis Alcr » fic loquitur io Apolt^etico ad
ulLirum in Ainca. Nefeio, qui Optatus ufu^iit Romanos : Nemivarwi
cranlladone vel iiftcrpretationcKaix. Sed didi- fmt ^ frt pivieifiinu ,/^ &
mulare non poffiim» valdi ab dus propheix &
teP^uAtti , ut $)mui tr^nfitULt pia, t^^bifiumeinm
fententii dc verbis alienum elk quod affingit. CenaaUiirimferiipmietiieHlfiitiUmcaitris mtmkni
Credo etiam librariorum ede quxdam peccata , //«r , mi^ue tm » Iktt txmtnti 4 niritit ex*pi- &
ut ciim Mc (fatam allegans . tmfU ponit pro tnemiWy ut dli^M Itn cafm imxnimur. E0 &
sei/x» &
vii^x» pro^^XAs. Sed non fulMpiom* x/ix Mx/ar HtfeffiiM nMs •raitdi fn imfcnatn.
nia
«
qux Oputus » cx factis literis vel ptx^ Inu , erixm frw •"mi pM» «Mpr'M rtimfijmi Ktiiui-
flere citat vel inepti repetit
(
quod vitium fitic mt , fHoJ txw MXsiMxw aniverp nrlii immmaaem
illius & xtaris fic regionis )
corrigere* iffamijiu (iAufuram ftaili h»mndj$
Mtrhaatti
P-ig-
4J' Qi^iodOptatui ait dc monte Sion, in cujus ve^ tmmitiMHttm , R»rnmtiimpmi mmmtMHfcimtu rt-
&; 50. ticc erant leptero fynagogx , dc in quo pofl vi* tunUn. ItAqut luliimm txytrvi , dum prtci- &
Notias VerpaBani Imp. vix antiquarum ( ut aii^ Spirn » Ruuau diM$uniiuai fmitmiu. Ec
•

cclUnt (fic-enim emendavi cx Tiltano libio) Drursi^s paulo pofl : O^^raw/^/vix^ni/aW^iUypgv

indicia ruinarum : habet ea tes aliqnid quod hi* mmipris e*r"m , pfttpMikas fndi pra rtnm
» &
floxix fludioCis ob^crvc^ Ipfe Hieronymus tn fxwre, prt nmrdpmi. Idem ad Scapulam non
Jerenucap. 1^. feribit Judxorum civitatem in modb illud inculcat tftcrifif4Pma pr* fdatt imft-
xiernos emeres collapfam eife , cujus ruVnz ad ra/0ris’, fcd dcproBtctur neccflecirc. ut Chriltia*

confummationem nrquefeculipermaofutx fint. nus falvum veiit impecaiorcre , cum roto Ro-
Sani poft icmpora Verpaflint , quibus utbs illa mano imperio : dc addit : f«a«/y«e ftcabtm yfx*
cxciia dc cveifa jacuit annis propi quinquagin* Htt tmmimnm P"hif Idem in lits
ta, Adriamis Irap. fle cam rursiis inftauravir, de refurreA. carnis Bc imcrprctacut locum Pauli
ut non veterem urbem iuftaurare , fed plani ad ThelTalonic. ut quemadmodum non efl (u*
novam exiruere iniclligetetur. Itaque dc no* E rums Bnis feculi anccquim reveletur Anttcbrt*
men ipfum mutavit , ac pro Hicroflityml , ftus , Bc Antichtiflum venturum non efle ame*
iEIiani Capitolinam dki voluit. Atque ita qui* quim dcBciat Romamim impettum. Itaque aVe
dem appelucur , dc ab Ulpiano inpand. tit. de Romanum flatum obflarc , mtominiis ilic ve*
cenBb. dc ab ipBs patribus Nicenis in canoni- niac. Sani Optatus non vidft illam Romani
bus eius lynodi. Alioqui verb Tcnullianus quo- imperii maximam ruTnam , quam baibari intu-
jc duobus locis , Imeft , in lib. «contra Ju* lerunt, qualem vidit Aueuflinus aut etiam H ieio*
Jxos , dc lib. ). conua Mare, exclamat , Sm
nymus > qui dc cdm urbem i Gothis captam vi-
jam wniU «p. dnet, fceipBt ad Gcronc. appropinquare Anti*
Pjg. 5«. Nulla cfl in Optato fcmenria , qux rarior ellc chriftura. Sed vidit Optatus imperii Romani
videatur qoim hxc , qux (Ruitur paulb p6ft : F iedem Bc cranflatamefle in Orientem per Coa.
Xe/p. tp ia Eeettpa , fid Eecltfa tjha ftanrinum , ut BinuI imperium illud tunc fadhita
Rtf. id fP, ia mptm Rtama*. Aln interpren- Bt EccIcBx Chriflianx OTOtHignaculum , dc in
rentut, Reinp. quidem dTepoBe Bne EcclcBa, eo impletum fuerit illud Elaix ad EalcBam :
ut oliro Hiic ^rp. Rom. EccIcBam vetb non (fi’ rt^ttenmt aatridiiiii. Quod quidem Opta-
pofle Bne Rep. Imb huius panem efle , cdm in tus commodd potuiflet objicere Donato reji-
Rujus Bau vcluti coalcfcat. Scio etiam multa cienti clccmolynas Conflantis Imp.
dici fpcciosd pofTe in univerfum de Reip. dc Optatus paulb pbfl • locum Ezechiclis cap, Pag.
Ecclnixcomparatione,BKl nunc aliud agicurdc aS.dcTyro, detorquet ad Donatum Caithagi- dc ri.
^ .9, a ... agl.n.a . an laW ..^a. ^ — «
quxntur.Dicamergo quod hujus raagislociefl. ocnfem ut dc Auguflinus in Ijb. de unit. cap.
I • .

Obm folemnes in Judaica Ecrielia erant preces G tamctB alibi , noc efl, lib. i i.'de CeneC ad
pro regno Davidis , io quo EcclcBa intdligcba* lit. cap. 15. eumdem locum refarat ad Diabo-

rur clie ioclufa. Eoque pertinet pfal. ttXa dC lum. Sed revera vaticinium Ezcchielis de exci-
71. dc Ita. Fucfunt ilcindd in EccWii chrilba- dio Tyri , aliud non efl quim quod xntcl ipB:
na folemnes preces pro imperio Rom. multis de IfaYas ediderat cap. x). Neque camenapud IfaTam
caufis, Piim^ enim etli primis feculis inipe- (criptam cfl quod Oputus ait, wvr/ Canha^U
 c »» : ) «

in S. Optatum. J4J
Mif , ,
ruvfs Thtrjis f quo verbo rranrnurioa A let
) milTos ellc ams venturos milites. Metatores
potiiivCilids fignificanir , cametft Ai^Hinus vocat . Sc it$ sferibit
,
quod in codice conftico-
ipl iinu 47. malit eo verbo imelligt dinh^t- tiomsm dicmir poui^s futlTe officium men forum»
nem S*d neque Canhago Aut Tyrus; imb pa- L I. &
f .*C. de metat. Metau dicuntur in Jure
lliis Tyii quxdatn colonia. civili bo/picia quz provinciales prxbcre Juoen*
»
Pag. 5J. Porc6 ad ea que Opcanii narrat de *fafhi 6c Tut militious : & metatores» ipfi bofpites qui ex-
arrogantiS
^ Donaci* ,
Mffecquod
,
Donati* de metat. SedOptatusiti vocat
cipiuntur. I.J.C.
iix }a^abant » Deum de cslo rcrpoudide oranti cos » qui ptzmutuntur ut bofpitu illa ( ut loqui-
DonatOtUt aYc AuguA^nus tta^ I). injoaimcm» mur^ priiis dcAgnanc. Sic 6c in commentariis
& Angelum appannllc » qui ejus Ic^m com- Suidx «cf
mendarct» ut ufen idem AuguAinus in epiA. B Huc alludit illud Sidonii Apollmaris
1^5. Sed omnibus propi hxreticis volentibus IiV 8. metatoriam paginam quaA cum Musa
communis fuit ambitio 8c ariogamia» qualem prxviimiH. *

Optatos htcacoifat in Donato. Omnes enim Ei libris qooqoe JarifconAsItotum emenda- Pag.^^
tument » ut inquit Teitullianus de prxfcripr. tum cA & tcAitucum quod ante finem libri tA-
Denique ut Optatus narrat DonatiAas jurade tii Optatus recitat diAeiiumDonaiiAaturo. C4«

per nomen D.miti , fic Sc PrifcillianiAasjKr 00- Sm^CMA ic nirsAs ante finem libd ^
^
men fui Priicilliani » narrat Sulpidus Sevenis. (cxn. Amci corrupti in Gcrmanii impreiTuro
Illud quoque mihi legenti boc luco Donatum fi* fiierat CMdfti, Notum Turis fiudiofi Catum aut
bi artog lAc principatum Carthaginis» ad]icicn- Scium aut Titium a|^}cllari Iblere quemvis ho*
dum videtur , quod Hieronymus annotat in fuo C minem. Unde & noAcr Tertullunus m apolog»
chronico» Donatum hunc tandem Canhaginc coauoccnotat vulgare illud dcCbnAuno»A«nM
' ''
pulfum fiiide, anno ChtiAi treccntcnmo fexa. tve C4Mj5W«r. Porrb AuguA. hb. a. debaptifin,
Ccljmo» hoc cA» non multis annis antequam cap. 7. rursus hunc Oputi locum illuArac » cdm
J’*E- 14 - nos fcttbcrcc Optatus. Quod paulb
hos libros fctibcrcc pauIbpbApbA narrat FuiAc hxc Donati Aarum verba ad Catho*
fiibjicitur de perrecutkuK excitata a uioclcnano licos hM4 tb4 m, ft twt tSn trtuUier . cmfmU :

ieaaginta annis antequim haK inibcict Optatus, tpiimt tut ; tjlo ebrifliiUMi, Hic AuguAinus Op*
explicatum cA libro primo» ubi Aede Annui, ratum fccuius excUmai : S imfntmm miiem ! {wm
lino dixi , cujus htc quoque fit mentio. Illud ChriftLmt Jkitttr » tjl» Chrifiumt f Msd alitui dki-
'

snodb addam quod non omnes fbnafsA alioqi twr mfi , m^d u CbrijiLommf Sic enim locum il-
intclligcrcnt piovtncix Proconfulari nomine Dium AuguAmi lego Ac emendo. Sane idem Au»
»
fclc fignificari Afiicim- Qwd Ac in legibus fre* guA. in epiA. lA^.ad EuAbium»figni6cat.cdai
qucnscA. L. 1 1 . C. de erogat, milit.ann. L. ulr. quis Catholicus ad DonatiAas de6cicbar>Ac ab os
O Th. de tyronibus L. tj. C. Th. ind. deb, rebaptixati volebat » dcbuiAc » ut id mereretur •
Porr6 multa dcin.lA narrat Optatus de Circum* dicere» fefe ba^lcnilsfiiiAe psgamim : fMdvtx
f‘SS‘- ectiionum invmanitace. Augultious parttm fimU ( inquit AuguAinus ) m f>naJeM de Lbrifiuu m
lu, parttm etiam atrociora de iss paffim narrat m» e4HMS fd"Vm mdrtynm fmf»t tfi. Denique
At quales fuerim illi DonatiAacum fatcliites , di- idm AuguA.lib. 4. contra Oefcon.cap. $9. aTr,
ligenter exponit. Nam Ae plura eorum fccleca hunc fiipcrbix tumorem elTc omnium » qw fe A
vidit
»
quirn Optatus. Illud modb comparabo ChtiAi uniutcdifcindum . utfoliielecAeCbri*
qiaoil memini » AuguAinum de injuiii qux fie> E Aianosjadcnc » tlamnemquc extcroi.'De hac
,

bat creditoribus &

dominis Amilia narrare in ftatione DonatiAarum : trtm nmmUs dpefidSdXdt,
cpiAolA
q tinquj^efiml» cAm DonariAx Ae fer* msfeti imddfitmUy <^r. diAitm cAalibs.
Vus ad Pileum Tocaie viderentur » Ac debiton- PoAtemus in hoc Optati libro tento locus» Pig.^ 7 -
bus veluti novas tabuLs darem 1 fius' ( mquh qui oblcivatioflc valdi dignusfit» eAde imagine
AuguAinus ) nm tUmimm firvnm fmm timm ncAio qui » quam Macarius dtcebimc contra
t^mfrnlfm efi ^fidJ D0tuaifIdnm ydlncimtm fer. tinm» C^riAianum collucaturus in ahaii » ptiuf-
>t>wr f fw; ftttrdt #a-i|eiv de- qulm facnlicium olFerrrtur. Sufpicor qoodca>
Avaorn» dtfrnfimem^ue ferentem t himniatorcs odiosi hic fingebant , fiilUe de pro-
ftjftmmtm ftnxnem ,
kt tiben dbfeedtrtm , tdlmU fani imagine five Aatul ipTius imperatoris » 1
frdM£ebdmHr, Exirrid dthitttibm tUngrdfbd nd- p quo miffiis erat Macarius : ut mirari Aon debea*
debdeunr. Q^id fit reddere debitoribus ebetro. mus ,fi tale fimulactum » quod in altari collo,

grapha infligunt JurHconfuln ,qai liberatio»

» catetur, ChriAianoi exhoOTille narret Opta,

nem inde nafei fciunc» bb. 4. ic pad. l.i. ( ulc. tus cum quidem Ac id fieret contra imperato,
:

Ac I. ). de Itbcr. Icg. OblWvabtt etiam juris rum mandatum. Nam Ac licet principes ipfi il»
Ac anitquitaris Audiolus quod paul 9 pAA alir temporibus magnifaccrem fuas Aanus »tamen
lis
»
sion fuilTe permiAum in domo Dei , hoc cA» Idola cAe noluerunt. Ipfe Theodofiut junior in
in templo rd Ecclefii» fepulturam : ficuci Ac quidam conAinitione ^ududi ( inquit
: fi
lex quxdam Graciini temporibus Omati edi* fijifmdvtlimd^iiHierigmnur,ddfi$$ iddex/im
ta negar ApoAoIorumvcI Martyrum Icdcm bu* edtimit dmbintfrfiefii^m. Sic enim Iqtimr in C
manis corporibus 0 c concefiara. I. x.*C. de (a. G <-.4:^
Theod. liK is. th. t. in C. camen , juAin. pro
j a_-_
crof. Eccl. AuguAinus tamen io lib.decurlpro
• • I-*;.. _ r.a;jt.
legitur fufitdid
i;u
lib.
.
Cod.
*
.

57 - > , I . tit. 14.

mon. laudat eos
.
qui cupiebant in Ecclefii fe- fi nolit Theodofius faAidiri adorationem
pcliri prope fcplcra mTtrnrau fiix Aaiux, civilem raodA honorem requirir»

Pag- jS. Pixtetca noAti annotabunt »

quod Optatus qualem co tempore fignificabant fijpetbo Ac am*
’

non mult^oA Icribit , ineutotes (

ut ficti fo; Dttiolb veibo adorationis laltem in Cod. Th.

Nn ij
 } »
: ,

.144 Annotationes Balduini

Abjicitur rjui conQitVtionit cUufuU , qux hic A qui Patrem paffum efle dixerit : mallem td di^
•nc^i-gpnda Aon cH. Exadttrsf inquit xiiTet de Praxea, cuius etiam meraioit libro pri-
hfmuOPf fu^rnt motini njtrvtimr. li> mo. Nam Se Tertullianus in lib. de prxfcripe*
hiH modo dico motis olim &ifle « uf unpcrato^ ccAatur multis poli Ebionem annis Ptaxeam
( quem in
ics inincfx nr Tuas ftatuos (ive imagines in provin* Afiicl vixUIc aii AuguAinus ) bcrcfim
das » in quas tph altoqui non pioficirccMmur imrodnxtfc > oux Patrem omnipotentem ( uc
carq>ie im.^ines i po^xilucie morefailTe cxccp* al;
)
dicem efle Jcluro ChnAum , palliim Se cri»-
us Ptopi tvhgiosi. Sic imp. Tbeododus tn i* 1. cibxum. Q;iod aucrm Oiuacus dcmd£ ait, V>* Ibi^
C^Pubi. Utic. vc4 confol nunc. Si frem ( tiK Jencinum voluiftc Cbrifto carnem fubduccre»
.

a 'it
)
Vdltuj tnkiMiaikta fini ,
hft etfi TcnuHunus in fuit libris contra Valenri*
jim i^mmdkt fmi» txiifi pmdfimHh Imagines B nianos utcumque difliraulet » cikffl alia cotum
vocabant lauraia.
illas vttlad Unde in adisTe- poitcnta exagitet » tamen in libra de carne
Cundx Nicenx fjrnoii ubi d< factis imaginibas Cbiifti » non obfcuri accufat Valcmimim , qui
|cbmn, leg'mus: irwnf » gu4 mk- & (ut ait) caifiem ChciAi Ipititalem commentus
famur dd avudtn vti n^imut tkvu *dttmt p*ptd*
, br, quj^ hanc O.riAus ex ccelo attulerit , Se
dHm ct'fU &
iacedjit iwn ear* ftrfifdm tdimUm »
. per virginem pot.ds q uin ex virgine nanis Ac.
fid imftrdttrtm bdmrdMfU *
Optatus paulo mennnie ru)uldam Corpiam
|'b:t

bxretici. lalibtoTtluno Icgttur ScftfUtn. Oe

eo nihil memini mc alibi Icgtirc» Scio quoidana

ANNOTATIONES C olim otbulones in Afica Cyprianum ignomi>

nioii app.-llalTc Copriamim :
quafi ftcrcorarium

IN LIBRUM QJJARTUM.. dicas. S.d Cypnanum nemo dixerit alienum

AnfTc i mattytio > cdn exhonaciooem ad mar*

Tac* S9. TTOc libroOptacus illud poti Ilimuma|^r, at tyriiim Icitpfctit , fit ipCe martyr fuerit. Sand
° X 1 .clpondeac OocatiAis qui cilm uptid • »
quam Op.atos figmEcat fuifTe hxrciim Cofpia-
m >ro il pcccaiortBus ( ut vocabam )
admiuidra- ni negantis debere el^eroattyiia t fcimus rariorem

cum comcndcrcnc cHe inanem > incptillim^ob- biille

,
qulm altera i.l 1 fuerit
.
quz audote Mon-
iicitbam uJ cx pfal. 140. fltitm ftfcams »m
il tano martyria t«m ptxcisi requiccbit 1 ut non
UMgti e^H$ mtmm. SeJ vcl<rm, OputtrcQwn/io alios quam martyres contenderet falvos fore t
interpretattonem commodiorem oppoluiflTct : Eufebius Itb.d. cap. }l. narrat cx Origenequan^
quilem tamen ab A 'guftino » qui vcluti {upp!e> Ddam olim fuiircHclafaitarum hxrefi.m lauz ir-
tc lul.t quod in Opueo dendetarut , reped polTe rideret CbtifUanos qui propter confentoocna
^teor. U( autem Donatiftx illum plalmi vccA* Chrtfti periculum monis adirent t fcdcombx-
culum tam incjxi huc detorquerent > fecuti vi- refim llitim atque nata Euc « exiindam fuifle
dentur ptzpofteium exemplum illius fjoodi narrat. jotii cA momenti quod deinde Op-^ M
Canhagineniis. cui prxfuu Cjrphanus , Se m
latus fcribic olim fuilTc banc in bapiifmo puno-
tia vciliculus iiSedtatus fuerat ad iroprobao- tum formulam ezorcifmi : auUedifJt txi firm Pag. 74«
3 um baptifmum brreticorunt. Ut jam miniis quxcttamn'&m fervatur. Memini Petrum Mar-
mirari debe^tn ts » (i tyrem fimilUritct aliquandb mihi dixiffe» quod
quod tale exempturo feru-
rus Parmrniaous ridicuU objecerat » tuent deio- Se poAea (cci^ii in Wimum hbmm Regum >
dc Se abs Pctiliano Se abs Ctcfcomo > glottods E fcfc cEm quemdam Cypriani locum diligenter
Ponatiflirum patronis putidd inculcatum. Te- expenderet j finguUricerdeprehendifle atque ob-
rlm lKi'i habet Augu(lin.im vei& inceiprttatio* fervaOc orginem ininimd vulgfi nOtam exorcif.
e
graritet diluifTe lam fiuilvi eorum Ineptias mi cum luptifmo conjungendi. Cyprianum
lib. 1. contra PettUeap. 105. Se l.b< cap. jj. enim lib. 4. Icriberead Magnum • Spiritus im-
St lib. a. contra Ctcleon. cap. a4* mundus quandoque fallere lervos Dei , ddm ad-
Poitb nemo mirenr , ii Optarus tam facild jurati fingunt (ele abire nec tamen abemt. Tdm
cxiftim.t ftasim lignificari baptilmum ubi merv- ve. A Cypriano n adjicere : Fenm tumml 4y«4a^
ti. 6: olei vel undionis. Nam Se biptilmi vecbo voMma tfi , i^i DidUUt mimmi vdUt Jitifijien
icriptura facta intetdil.n totum minillcnum Ec« fr$Tfiffdd difitdit. Htrc Petrut Martyr jidat
'
c'e|ix (jgiulicat » ut &
nomine altaiis dcind£ p fcfc coli gere, olim tadum cAe. ut aitepucii»
n>ft(i m.jiies plerumque td lignifitarunt , fic qui non poterant curari exorarmis»bap ixaren-
ch’irmans aut o>ei veibo frequemer ioc<im bap- tiir. PtiAcntaiem veib generaliter fic confusi

tifmum ii) tkari csillimarunt » plerumque tum deinde femper exorcilmos conjunxi Ac cum bap
olim Chriltiani fu^rene facram illam undionem tifmo. Ac qui lem fatetur Opratum , ut fiC Au-
adhibeic tam anc quam pod baptifmum. giiAinut# valdiid prubade. Sed utrumque prop-
Pag. 7X. N>-n pu(Lm prnerire quod Optatus dciodi ictea repiehcndii fic cicoris accufan rtxtcrco
a'f( . Mucionem cxcpifcopo f'dum eiTcapolU- quod inepti allegu nrteio quem Opati Itbnsn
tam. Ai qui Tertull. in lib. prxfcr. ooa cpiico- ^ (^avum qui nullus cA. Illud modb dico « tam
.

Biim , (fd epin.opi filtum fuiife att pa.te «da fuiAe Optatum Cypnani lanponbux vicinum ,
tui<re exeo municarum piopccr (luprum. Alio-
1 G 'itqtind fiarrat pammfao tempore fadum fuiAe»
qui Mateioaem vitilTe folitartum fcribit Epi- inicilist etiam poffic fidum
q ioque fiiiAe tem-
phmms. EA auicm in;o'erabiic mendum q'iud pore Cypriani neque Op'arum accufari poAc
:

m Oouro Icgebmir , Marciunrm induxilU duoa ut audotem hujux muus fic confietudinis.
Scr.p du E'g6 ex Tiltann libro* emendavi d r^
Auui Cbnjits. s^jod vex6 fubjiciius de EbioDC*
ANNOT.
 : » } ,

in S. Optatum.
'

"
A ad alterum bjpti(mum»oiliil magis oppofuerinr.

A KTKTr^TATTOMPQ»
A IN IN VJ 1 A H o TeftiselWidor UticenfisUb. 4.de|»«Icc. Vaa*
^ roftri oUm focruot fortiores mar-

IN L 13 RUM QJJINTUM. tyres quam acuti djfpiuatorcs. Illud fofttcrob P»g-84v

anootabo quod Oputus in hoc libro rcfpondec

Pag. ii. 'VTUtitts eftm hoc hbro illuArior locus »

advcrlarui tofttendcaubus bai«iImucD ab fcbif-
XN quim qui ex Itbris jurifconfufrornm repe- •* maticis adrmmftiatum clTc jullum, propterci &
litus crt dc teftamenco , cujus reftimonio de eo- efle repaendum , ouu fle bamizati i Joanne fittc

iuDtaic tclUcorts judicari iolei. Ut tali exemplo «enim baptizaci ab Apoftofii , ut Lucas refr«,
probet Optatus , ex tabulis ficrawm licetarum Optatus tclpondet exemplum elTe difliniile, quia*
• dirimendam quoque cfle litem qium movent B bjUifmusJoannis alius flc divetfus fuerit i Up-
0 onatillz. AuguuinuS , qui Optatum imitari ti/mo Chrifti x bapcifmus veib fchirmaticoruna
folet , videtur hmili ufui elTc ar^menQo. Nam conferatur in nomiae Patris, & Filii, fle Spiri-
in pfalra. ai. compellahs DonauAas > inquit: t&s fatuSft , tanquim baptifmus CluiAi. Nondif*
fr4trti fitmm : litigMm i nm uat^dtusimr. limilc rerpooiiim fle diAinAio eA HiSlonymi

*
tuMt tji pMtr : ficit u^joamum , Jie mtrtuu &
in dial. coatra Lucifer, fle AnguAini libro fecun-

tfi. T4-fUikt9mtnditmrit hdnJir^tt nrntttarHm ,

do comra Pcnl. cap. jy. fle lib. |. cap. )<. fle lib.
ufiAmntia» prtfir^uwr in pnklknm : Ci’ 5 . dc bapnf. comta Don. cap. 9. t o. flec.
xifin frtUtnmfnoit , uctnt ^ nt tnknlt ape-
ruMtnr & rtottntwr. Jiuitx iniemm tuulit , nav9 -

fntni [Uj^pu tjt t ut U^Mmur vtr^ /Ut

NNOTATIONES
fmt ftnfn /acer in mvnwmear* , &
v*ltnt vxrhn ip~ IN LIBRUM sextum.
fnx. St Ut Chrijim in enU , &
etnfnuUatnr tjns it~
ftnmtMt. IJcm Ai^Amus in lib. de quoque
bxrcAbus: Ia^j( inquit) luhttit,Mi itfiditru
vt/nfUdti in tm/itlnu pnrtMHr. Si ^nii etntrn vtUn
N
taria.
IIU t multos hodii magis oAcndic in hoc Pag.^ta
libro
,
quam quod Optatus tanti ficiat al-
Certi Petrus hlartyr m
1. lib. Regum cap.

tdtem fnctrt vtlntrit » cnrtAt hmditmt. H. vaidi proptcrca tcprcbendic Optatum. Mi-
Ttfidmxmnm frffm ter^a uflMtrii tttitt. Inep- rum virbcuinoQ portus ipfuro , qui antiquior
tus cilrin , A ex noAcis leg^im libris nuoc ambi- eA ,Tertullianum , qui in Itb. de pcenitent. aras
tiosi at.]ue adeb otiosi repaerem mulca ejus ge- £> Dei in EcclefU celebrat.
dc Ade fle audorieace fle icAimouto tefu-
tociis Potib quod Citatus htc nartat de incredibili
tnemorum. Illud magis huius loci cA , ut obfer- DonatiAatuoa fafm , fle adversils Catholicos ira-
vemus, AugjAinum cautius, qoam Optatum, nuni odio , roemim multis pbA feculis io Orien-
ori tiipctiOiiexefnpIo Cbmparatiqnc. Opeatus
fle te Grxculos ede imitatos iA fuo Ichifmate. Nara
enim eo utitur , cum
ex novo TcAamento pro- Innocentius III. in cap. f. dc bapiifin. lib. ).
fett fcripcutam Joannts de lottonc pedum, ut decretal. ex fuo concilio Latcranenfi ( quod an-
inde probet non eAc iterandum bamilmum. Sed no 1 11 1. Rom2 coiit ) lAam repetit narratio-
AuguAtnus , qui vidit coadum id efle, mavult uti nem. Si ( inquit Lniudfnftr
fuperiori comparatione , curo ex pfalmis fle pro- Cr4S*nim ethkrnjpmt db-ma , n*n prms Crnci fd^
phetanim feriptis probare vult Eccictiam Chri- £ mficdhdnt in if/n , ^nim td , fdnjMdm mfuindtd ,
hidTc catholicam. Qua dc te cum DonauAts Idvijlnt , idftiijiioi ttidtn h Ldtmii Grdci rtidp-
•Itera lis fuit. Sic fle m
lib. de unlr. Ecclcf. con- tii^re dnfn ttmrdri* frdfiambdnt. Alter in hoc
pag.
tra Pecil. Snnt ( inquit ) biti diminui , loco prxdpuus locos dc SamAimonialibus ( uc
dnUtrUdii ntri^tu ct^tntinm , ertiimut ^ftrvimiu. voca&innir ) quas fle olim in Africa &: ^Egypto
Ih fM^d'/>Mt EaUJUm > M
(Cjoaidmih Cdnfdm focaus fuiAc Nonnas , ex Arnobio atque Hiero-
mfirnm. Cxtciuin cAm diipuut advendi Dona- nymo didici. Et quidem Ambtofius lib. 1. de
liAas de unico bapiUmo , coque non iterando , Virgin, atr ex ultimis infriOliiaque Mauritanix
non tam feriptutam aUegat quam traditionem partibus dodudas Mediolanum , letari geAiiAe
apoAolicam , quali nuncupativi poti As quam ab Ambcolto. Habebant fle DoiutiAx (lus vic-
Ktipci TcAamenti tcAiroonio tunc mi mallrt. F gtnes Sandimoniales , fle ctlm Catholicos audi-
lib. 1. de baptif. cap. 7. fle lib. 4. cap. <, fle lib. renc in fuis oAcoiare quoddam decus Ecclelix
5. cap. 1). Ac quidem etiam aliquandb allega- valdi hoc agebant , ut eas ad fe pcluccrent , A-
vit locum Joannis de lotione pedum , lib. j.de xuii indicat AuguAinus in cpiA. 169. Hoc ctgb
bapiifm. cap. 14. Sed cdm Pctiltanus cum tn illud cA, quod Oputus, qui fle libro fecundo
noUros retorqueret , AuguAinus Cc rtlbondet aliquid hac de rc dixerat, tam vald£ hic con-
ut non diAlmuIct lefe non valde uigcrf tale at- queritur tcoiaus i DooaciAis fuilTe tales VcAa-
gumcmtim lib. i. contra Rctil. cap. la. Itaque Ics : fle carum non modi!) raptores , icd fle pro-
fle in lib.deunit.cap. 19. ab eo loco Aitim tran- cos tam valdi abieit. Paulo amequim Opta-
dt ad Ecclelix ufum fle au^oritatem. Sand ta- tus hsec fcribccct , uu Aicrat ab Irop. Joviano
men locus ille Joannis , multis etiam poA Au- G |rx teveriAima , qux capitalem ptroam deoun-
guAinum annis tam vifuscA in Aftici pertinete liabat iis qui non modb rasere , 1^ fle jungendi
d unicum bapiifmuin , uc furente Vandalorum maitiroonii cauil, facratiirimas Virginea atten-
tyranno , curo feptem illi fratres , quorum non tare aufuscAct. 1.5. C. de faciof, Ecclcf. TcAif-
miniis nobile martyrium fuit, quam olim fra- que eA Sozoroenus lib. 6. cap. j. Jovuimm id
uum Maccabxoiuio f ab Ariianis urgerentur cdixiAc , uc reprimeret inccllam pecuUmuma
Oo
 :

146 Annotationes Balduini

<{'irtempore Juluni impii impudemcr guf- & A merum> Sed rcfpondt , apud Optatum avn litc
Uta fjrnr. Sm Oonatiftarum pcocacitaicm & de gutture alieno cantare, mia carum
dici quait
impudicitiam nulla lex coctccte potuit. cantus qui verus efl ptt errorem habeatur pro
Pag. 5;. rorr6 cummodi nunc mihi in memetn revo. cantu aliarum avium alioqui Siccum atque mu*
co, Fufgcruium Altum q it anms poil Optati tanmu 'Addidi, apud Valerium Flaccum , illude
m Ttem plafquacn centum in Africana ccclciia ErrAMUfyMt
. . ^ a/ijiu 4fim«

iiillii doruit-^ue » libro fecundo ad fuum Moni-^ mile clTc vcchu Hotaiiaao.
tnum cz boc OptaA libro festo « ubi de Vitgi-
nibuj Jgitur , Uudarc Opcaii inEcrpretationcm » '

• Paiilirx dc iis fcinemix ad Corinthios

»
filii magu quam prxeepti: eamque mterpreutio- B
.ANNOTATIONES
nem conferre curo AuguAini &
Arabruiii oiia IN LIBRUM SEPTIMUM.
expolitione. Et quia inregta Optari arexba tcci>
tat Fulgentius , iMum infncut (c^or , Sc cum n s*v I c A T V s fum aliquando hunc li- Psg. toi«
noUri^cdiiione conferat. Naro Oc id majoris eft S brum , (qui 0c in editione Germanica prx-
nomenet quam quoi prxterca Optatus incul-
,
leritus fuit ) non elTc Optati , Hicronymul cdm
cat de velis, quibus tegebantur 3c veluttobnu- non nifi fex libros ab eu (etipeos cllc feribar» *
Pag. 9^ bebantur capita facracum virginum. Mtcrellas & iplc Optatus lib. i> non niii fex librorum ar>.
-•* -«* - M
vocat quafi parvas mitras dicas. iira verbum gumentum proponat. Sed ciim hic liber 7. repe*
0Cf7 ,
cft S*ytucum«: Grxei dicunt Jia/bm ^ Latini, ruiur in tribus, quibus ufus furo , nunulcripcis
vittam, 8c propr:i dgniiicat vinculum aut redi- C exemplaribus, Sc flylusrerque conveniat, ^nof>
mtc.ilim. Ut au;cro eram viitx viiginales , fic cam clTc Optati : vctilm dicam efTefcriptumpuft
dc alix erant nutroxulcs. Nam nuptx nutronx editos fex iuperiorcs. Bei<£autem habet , quod
aliccrqulm virginei caput velabam Si ornabant. multx pagmx , qux difi letabantur, inventx
Unde Pr^ipriiius fune in TiUano exemplari ; poftrema pats &
Cmvw & Mcctftm dltmt vifu mmjf. qux in codeetat» tn aliis cxemplaiibus extite-

P^g' >7' Q;iod (ub Enem ait Optatus , deea ,

quae fe- rit tamciE non dubitaverim detrahere
: dele- &
cun^ nubit : m« «» annoutum
a/rim ul^tur^ re, quod cx fine libri }. de causi Macarii te-

cft ab aliis , more Afsicanx po-

di^^lum videri ex meti hic repetitum . &
inepti additum atque
titis q'um Laiix Ccmii. FuilTc enim apud Po- alTuium fiicrac ad hujus libri 7. Sed notui
nos , ut dc apud a£^ypcios & Grxeos. in more, D neque debui prxeerire qu^m in exemplaribus
ut nubentes felix curuli inEdercnt , curtuque duobus appendicem poAtemam rrperi , licic
fublimcs . a pmis domo tn domiciluim
ve^x decAtC in Titiano. Illud modb confiteor ix
manti Romano more nuben-
cr4nsfcricn:ur. At emendatione hujus libri poAremi minimi mihi
tes potiis manu *ducebamur. ipfi me latufccide, neque propter variaaicm

'’>s- »• (^im poftremb elegantem Itmilitudincni re- fctipiurx potuide.

& leo. pent ab aucupibus Optatus , videtur Si Ai^u- Cxtcriiro , ut quod ad rem magis pertinet,
ftinuscum imicatu> repenide in lib. ad Honor, Sc plenior Donandarum hiAoria poAulat . ex-
dciicil. cred. cap. 1. kgo nunc edo emendatio- pleam . dc Optato hac ratione cumulati faiis&-
rem . ubi pro vivarum vtUmmm , ex meliori clam, vifumcftnunc adjicere iqtegram expo-
cxemplari rcAttui ai>mm vldmuum. Memini E Etionem dtfputittonis dc Ecclcfiain amplidimo
etiam 16J cAm nuper me iDvifeiei Fotnicrius conveneu CanbaginenE cum DonatiAis babicx
, q

J itiiconf. AutcUaneims dc dc Optato E>ric in- prxfcnte AuguAino , annis aliquot poA monetn
cididet fermo , admonuide , fibi videri in co , Optati. m
Nam dc ei ( ut vocita Eiit } collatio-
q iod paulo p6A Optatus ait , c*msrt ^turt ne , ipEus quoque Optati dc libcorum eius cau-
mOtM , illud dlien* pcoptii EgniEcarc J^, ui fa quodammodo afta cA , ut cx iis , pautb qn
apud H.iraiium , *Mfu ndmem a/vni/, id cA, ante annotavi intclligi poicR.
&
pQu futmUtis gtm t Si GmiUtcr apud Ho-
 ,

in S. Optatum. 147
&iSI£CS£&2SiK2<2£»i2(3&iSeS<2<€<2£(:i‘22t:SCiC^^^^^

GABRIELIS
ALBAS PIN^I EPISCOPI AURELI ANENSIS
OBSERVATI ONES
IN OPTATUM s.

EPISCOPUM MILEVITANUM.
A His initiis 6c audoribus DonatilUrum diden*
OBSERVATIO PRIMA fioncs Btimiim onx funr. Verum cim inietei
iDimadvertetcnt Majorini ordinationem liare
DttmrikMt & crmimhm D»tuaifi<irum. non polTc quod firK causa ,
, &
abfquc ullo co-
lore, ilio fedente Eda effer ; Cxcilianum
no-
X omnibus
E Africx fcripiotibus qui con-
tra hxrecicos pro Eccicfii Icnpicrunci
non cft qui tam diil imeiprccanonis luce
orucrk, quam Citatus Milevjunus, Etiicit
lumen idiquoA i Francilbo BaMuino JurifcoiK
Yia
eumque
Hoc
&
eft
fallis

prxtextus, quem non obtendcnim nili

f
criminibus
traditionis,

aliquo
coadi fum ncrere
& idololartlx
infimuUre.
alterum Donaiiftarum crimen
, altet
,

tempore poli Majorini ordirucionem. Nam cUm

fulto acceperit quia tamen res potius quz ad B ei manus
« lunr i Secundo 6c a exteria
biftoriam peirinerent » in qua apprime vctlatus Lucilix spilcopis , nemo unquam Cxciluotmt
erat > quam ea qux de veteri Eccidix dirciplinl
non mod6 de Idolorum cultu , aut de codicum
in illo audore occurrunt, explicavit, .Hoe in-
traditione, ne minimi quidem criminis ac-
merete cum adbuc fuiHc, metuo polTumus di- ccrfiit. Verdm ne Majorini oedinatio
rclcindcre-
cere, quoj fic antiouiutis inveftigaeores , CUT , & lada effet contra EccJdix difcipli-
controvctfiarum flucBolI diuuiis ferre non de- nam, bas omnes calumnias in Cxcilianum fin-
buerunt V cdm in Optato mulu mnufque eitenl
xeruntt 3c ne tam eitb ab his purgaictur
, fc eat
vcAigia, qux tn aliis audotibus nonnountut.
falpseffeoklcndeiet , Mcnfuiium dcctffbrcm
Sed amequim ad ea illufirinda veniamus «pau- Feliceroque
,
ejus ordinatorem , ejufdcro infuper
ca dc Donadlbrum erroribus fc digictis pxxb-
banda
C criminis reos fixerunt alar facere conati funt.
funr. Primum uc inde CxciUani ordinatio damnare-
Piimum erc& Donatilbrum crimen > i quo tur , quod per eam cum epifeopo idololatra com-
extera wfura nagitia , quibus Afnca umdiii op-
prefla ruit orieinem duxerunt, illud eil, quoJ
municalTn: alterum, ut milbo coomotua &
, ab epifeopo facrit imcrdido defeendeie 8c
ejus
altare contra altare Caiihagine erexerunt ,
, boc 4 patte Idolis manci|Mto originem lubere vide-
cft,qu6d Majorinum in Ecclcftt, inquaCx-
retur ; & licet a.xufationes iftx calumniarum
ciiianus ledebat qui liti inauguratus eflet or-
. , plcnz a Papa Mclchiade , ab Imperatore Con-
dinarunt. Hujulce impietatis multi fabiicatores
llantmo, i concilio Arelatenff , i duobus ept^
extiternnt; fcd Lucilia famina Hifpana hunc
copis hac de causa milEs in Africam, uc Mcl-
motum prima ctcitivic qux ciim inimicum
luum Cxcilian&m
,
in illa fede ferre
D chiadis fementix ac decreto liaretur, communi-
non pollet i que peni cundr Africx voce ac confcnfu judi-
lurimos cpilcopos cum Secuiido Nuraidix caix eflent : iEliani prztcrci Proconfulis Afri-
f rimate pecunift corrupit . eifqoc pccrualit, ut cx in hanc rem inquifftionibus , univerfx de-
^^polsto Cxcitiano Majorinum leAorem dome- miim Eccidix communione ; non ideo tamen
ftinm fuum ccclefi* Carihaginenli prxlicereac
i in calumniis fuis non petffitcrunc Donarillx,
buicraoiambiticfi quidam Botrus &
Sildius, Icd nova inibper crimina . Sc caulu addiderunt
eumdern cpifcopamm ambiebant, opetim
oc ftudium prxlbrerunt ; Imiores denique
&
in fui ftyitentia Ichirmare pertuueiur &
non** manlerunr.
nulli, qui deoofitam Ealcli*
fupcllcailem ne- Itaque ut omnibus pcrrualiun effet crimit»
cabant , bis Te addiderunt, atque plebis panem
E quibus ooerabant Cxciliamtm , neque falla, ne-
• C*^bino fubtradam
&
jam outaotem in ^e imracritb alhim in ejus locum fulTedum effe,
fchtJcia impulerunt.
ah omnibus primum Africx eccicffis, quxib-

Op ij
 ) »»

148 Obfervationes Albarpinjei

cicutem cum Czcitiano coYcranc » dtvonium
feccruor. Podei vero rabis ac furore fchifimris
gHfcentc ab univerfz demCim Bccleliz pace
communione recc(Tcrunt , id cd ab univctfo ho.
minum genere, qui cum Czcilianoconfemie*
bant bic ed bujufce fcbiTmatis ortos 6c prima
: ratpro rcgtda Bdei haberetur* Ob hanc caufatA
quali Icintilla quz peni totam Africam
,
Ec>
Clcllam incendit.
Q^ii m re animadrenendum ed d quz Cz-
A mi rcpcritio non erae proprium ac p^ulure iV
liur icc^zcrimen > nenue a Donandis inveo>
& tum, fcd zcace dtri Cypriani inve^bim . qui
eam de fe pet totam Africam opinionem 6c
eiidinutioncm reliquent, ut quidquid docue-
& Donatidz ad documenta tanti viri terpiciexues»
qui docuerat hrrericos ccbaptiundoscuc. Czci>
luilPfe^aiorcs , omncfque qui in Ecdefii tinidi
:

ciliano mendaoicr affingebant Donatidz , vera
fuidenr , & Meofurius !c CxciUanus falfo deo- B »on fccds aiqne Afriez magna pts quz hzccti**
lum cultu (cie inquinaflenc , Donatidas nihti in
C ^>1 ^
Ecclcfiz difciptinam & canones commidlle cdm
#A ^A
Cxcduno czccrilque ejus eommunicatonbus &
fociis communionem negarent. Non cmm fas
erat, non dico idololattam cpifcopum con(c-
crare, fed ne quidem cum Ulco lapio confuetU'
dinem ullam oabeie : & quamvis ficclcfia id
temporis Novadanos damnailin , qu6d cum Iap>
fis longa ptenitentia purgatis non communica-
rent : tamen minimi uiAutui lis qui a fide vcl C tionem repetebant : & licir uno dumraxat verbo
in ip'is TiocuUs & torroemis dtfccilTettt » nid
pod diuturnam graveraque pmnitentiam : qua-
propter Donatidz , pro nzreiicis non habebin-
cfTcat podCzciliani ordiAar ionem rebapticabant}
,
cotum baptifmum terpuebar. Non enim divus
A -
Augudinus icnbcnsconcra Donatidas locis ,
om-
nibus , 8c argumentis cx divo Cvpriano , & ex
condito |ejtt$ tempore celebrato defumpeis, ref-
poodiflet, nifi Donatidz ex divi Cyptianipotidi
ium ex fui rememtt hunc eiToiem fuifinuir-
2rnt.
Q^nis eorum error & crimen erat !n con-:
firmando : nam ut bapctfmum , llc Sc confirma-
in Optato notemur hoc crimine irrnkffsm.vijiiri
cenum tamen ed , cos rcbaptiiatos tutstls quo-
que confirmafle. Oltm enim confirmatio bap- *

tut, qub.1 cum Czriluno cjufquc pittibus , 5c tifraum fempet fcquebatur , neque quifquatn
confencfcniibus focictatem non haberent : fcd prioribus illis feculis factis undis ablucbacuc>
qiibi in fui peninacii mordicCls permanerent» quin mox ab epilcopo chrlfmate pctficcictut
6c qu6d fpr..(ofummi Pontificis Sc concilii ju- 6c ablblvcretur. Itaque cim orthodoxos tan-'
tlicio, itbus CxciUanus innocens repertus ef- quim non tebapcizatostursdsintingerent»cof-
q
fet, pectinacUctfaibsosIquefchifmafuum fuiti^ dem canquim non confirmatoi iictilm etiam
netvnc* D confirmabant 1 quemadmodilm epifeopos aut
Sc.l ut aA eorum errOres & digitia revvrtir » prcfbytcros » quos de integro baptizabam , ite-
p(^d hoc divortium & ab Ecclelia feccffionem» rSm paiitcr ac de integro otdioabanc &confe-
quz fcquumur crimina quafi nccclTanb perpe- cribant.
trare coacli Tum. Primum facrificia Czcitianl Sextum CTimen erat , qubd omnes, qui in Ec-
corumque omnium qui cum lO communionem clefiS initiati & ordinati clTent pro non ordi-
,
agebant , impuri cite, irtica, 0c Deo invi^ natis Euberene : atque iti in tota Ecdefia • 6c
ptzilicabant
,
quz propterea nec ullam inter or- , prztcrqulm in angulo
in toto otbe terrarum
thodoxorum pacem » Dcc inter Chridum
fideles Ariicz,ubicotumrchirma, faidio vigebat &
6c Ecciefum unionem fic compaginem parere ttllum cpifcopum aut ptefbyrcnim repciiri nc-
pudenr, E gateni , otnncfque epifeopos ptefbyccios , fie
,
Deinde Euebaridiam quz in templis ottho- diaconos, qui in eorum potcliittm veniebant»
»
doxorum conlociabatur , riil confutatam no- nulli habita ratione digniuiis, CMlccracionis»
gabanc » qubd fciliclt neque eorum rpifeopi , ne- & olei fandi, iiucrprophanoi & laTcos tefetia
que eorum facerdotes riti confcctaii etrenti bctmt: quod antiquitus fummum erat fcelus.
auc vim ullam aut pote datem confectandi
ha- Septimum $ quod Orientis Sc Occidentis cc*
berent i ac proindi cflm orthodoxorum templa deflas omnes infidas » mlluias , ac reas efle
invaderent pedibus ptoje^m conculcarem tu-
,
exidimatent quhdcum tzeiliano ejurque fijc*
:
chandiam fine ullo pudore , aur rcligioms metu ccflbribua communionem ac focietaiem lubuif^
non fuifTcnc, niii eorum qui
quori plani Eatduri feot : itaque cilm ex Arabia nonnullos nantif*
coolecrabant» poredarem in contentionem vo- F cebamur, non mindi eOs icbapiizarcne quam
docuifTcntque ab orthodoxis Euchari-
calllinc» Catthaginenfes » quamvis eorum omnium ignari
Aiam lonfecrari non potuilTet edent, quz in Czeilianum fingebamur.
Ob camdtm etiam caufam fandum chrifma» Odavum: Jefu Chridi* Eccuriam vifibilpra
veliti non confecratum , projiciebant. nrqjc elle, neque condare ddaere, nifi exinno-
Q;unus eorum error & crimen erat» quod cencibus» innoxiis, 3c oulll labe auc macull
bapeizatos lutsiYs abluerent} qua in te multa conudis : und» ab omnibus , fic ab universa
funt obfervanda. Prun6m , ex Donatidarum in- Eccicfia fegregaros, catharofquc, puros, ac inte-
Aiiuto , aut cx eorum am-.ni fentemia rebaptiza* gros quemadmodilm Novacuni fc ede jadabanr.
lioncs haud fiebant nam mordicus tenebant
: Nonum crimen , qu6d fnanus epifeopis 9c
cum oithodoxts , unum tantiim e^e baptifma » G prcfbytens lapfis imponerent , ut cmligitur ex
& Chiidianosuno tamOm bapeifmace tingen- kniemil Metehiadis. Veidin in boc labotatuc
Au elfi- veriim cdm orthodoxos hzrcfcos Se
: dcquanammanuslmpofiiione fit accipiendum
idoiolatriz inftrauiaccnt, quod cumCzciliano nam plurinu pais munerum Se minideriorum
conmiunicaicne» baptizandi vim potefLitem & eptfcopalium manuum impofirionc conficieba-
CIS nullam cd'c exifhnubani. Secundo » bapaf- tur » ut bapeUmuf > coonnziatio , ordinatio

panitcncia,
 ,

in S. Optatum. 149
Enitentia, benedidioj curationes, miracula. A concedatur oportet Optatum loqui de primis
Sed quia res cft ac dilHcilts , cademque quibus natum eft fcbilma temporibus, de &
pukhri , mihi videtur digna qitx diligemidt pueris ante fchiima natis quos Donariftx non
ouiclector. De ei iginic tn alii obfetvatione tcbapiizibant: nam Qut poft fchifhu nafccban-
dilletemus> tur ad paniiences ut! dixi non poterant referi-
Decimum ,
quM epifco|>os nulli ju(U de bi
,
quia rebaptizabantur : Czteriim pueros ru-
causa ctauiUorarent , eofaue in latcos referrent des , Sc in xtate conllituios qux peccati non e(I
qua; r.i Ecclcilifticx dt/ciplinx olim maximi idonea pcenitencia donabant . eo fciliclc cond-
advrrfabitur \ &
ltc& plurimis in monuracn* ito , non ut eos 1 peccato Uberarent
, fcd ut coi

legimus epilcopos i facris fuilTc

tis h.fti^riarum tn perpauum 1 communione £cciclia(Ucl, &
teraufoi , &
ad laicam communionem reda*- B i facrisordinibus arcerent : nam olim non lice-
Cun 1 J tamen non nili julhs mignifque de cau-
1
bat ptenitentem in clerum a ci(ccre } deinde ut
fis &jirocibus criminibus fa^m fui(Te , uti ob iil (fetemur orthodoxi peregrinos quxrcrc &
idololacrtam } verum epifeopum nulli de causa petete, Sc alibi hacos quorum vita illis conflare
dignitate lui H
honore confclTus rpoiiate in> non podl-r, &: in Cedes cos epifcapalcs Sc prefby-
em crimen erat : boc enim etat cum exuere tetalcs inducere :
quod antiquitus vetitum legi-
•
igniiaie , qux locum &
panem in corpore mus.
ChHfti eminemiorem exteris tribuebat , idrb- Decimum-teniuro ctimen . qubd altaria oz-
que dc eum, &
Eccleliam pariter inpiiii afli. ibodoxorum exurebant , calices frangebant pa-
,
ciebat , atque Ecclefuro boc membro privabar. tieres Sc pavimenta Ecclellx quad pcdUiia ouno*
Idem de prcfby terit > &
diaconis licet adeTerc, C doxoium (kriBciis lavabant.
quos Dooatilue fine cami aut crimine ab £c- Dreimum-quartum, quod folennia virginum
cldlaAica communione removebant. voca folvcrent Si inter ptenitentes detruderent,
Undecimum fcclus / quod eadem falfa opi> ucquz apud lapfos aut idololatras ptebrirxef-
nto, fundamentum in animis coium gigne- fent , ac proindl iis non tenerentur , neque rata
bat , cll » qu6d omnes onhodoxos quamvis in- cfTenc.
nocentes ad pcenicennam cogerent , quod Ec- Decimum-quintum , qu&i in locis vi occupa-
cldlaiiicts oiim canonibus m
•ximfc repugnabar tis in quibus templa pofudebant , civibus ineo-
impium Namque erat membrum de corpore lifque Catholicis (epulturx
pacem Sc honotem
Chrilli niii putre Si infidum tcicindrre , Sc in negarent, propierei qubd eos lapfos & idolo-
p^itcmix locum ted<gcte : nam quamvis hzc ^laina iufe^os per Cxciliani communionem
pamieniia ptihlici fummz
ac lingulari uniuati exiftimarertt &
ptxdicarcm : Sc qubd defun^
clTet iis
q jt baptilmi primum candorem inno> & pet fepulcuram olim cum., viventibus communi-
^nciam amilctam, (ummumque ic prxfens in care cenfebancur, precuraque Sc facnficii , ac
ea edet pizlldium advcrsils peccati maculas, omnium communionum qux Eum tn Ecclcfu,
invifa umen erat innocentibus, ncqne Fas erat Sc in facrisnon roiaEs fieri pirticipes quam
eam imponere niG iis qui in criminibus detine* viventes ob hanc caulam ne cum ottboaoiif
:

bancitr:nam pcBuitemn olim in numemm in- poft mottem communicare cogerentur , cum
cerdtdotum (rant ccicrendiamcquam ad poeni* quibus viventibus ne cibum quidem fumere
teotiam pervenirent , 6e iia quiTi traditi Sacanx voluerant , in ccclefifs j^etsmeterus qux occu-
babebamur ,• prxierel in primo ^raiiu lacryrais E pabanc locum eis negabant.
& venUA dcprecabam.It & (latus fui milcriam
dedebant , deinde in l^ndo lanquam catechu-

meni &rerum Chndianarum impcti.i Sc rudes

erudiebaruur : ac deniqiK io tenio cxorcifmis 1
OBSERVATIO IL
Dxmonis potcftaie vindicabantur , Sc ejus af- C0nirHtrtnt Mt iftrrm AVt-eriew (f*
flatibus pullabantur quod maximi abhorren-
i DmmiJU.
dum erat iis qui innocentes erant. Cxtcrlm no-
tandum cft
bus non impofuiHc
cbm
Uonatillas ptEnitemiam his omni-

prin.b.n fccedionemfccciunt,
nifi initio
8c
&
N
cere , num qui in te Ootuctflx conveni-
rchifmaiis
dum- F rene cum Kovatianis: nam multi ci recemio-
iis
Ox absreerir enucleare aepenltids infpi-

taxat qui baptixati elTcnt ante fcbirma: nam iis ribus innuere videmur has fedas eodem aur
qui baptixati cITcoc pofl (chifma poenitentiam nixas fundamento , aut faltem in multis confen-
non poterant imponere , quod iciliclt clTcnt fific : fcd falluntur egregii quidquid ex Eufe*
rebaptizandi. Iia^equodaic Optatus, cos in* bio, £piphanio& Tneodoreio pro fuaopinio-
nocentes inter reos Sc psoitemes lelcgaCe , id ne cooradete valeant. Nam primum confixe
non ad Opeati tempora quibus quofeumque al- Novatianos ptenitentiam omnibus peni crimi-
licere & aUueere poterant , rebaptizabant , fed nibus den^afici comti vetb Oonatifias non
•d initia fihiGnaiis referendum eft , quo tem- (blGm eam conccflille tdololatris fle homicidii^
pore multi ad co* tranhbant qui tin£U eireot zt>* veiGm ulirb eam etiam tcIuAantibus aut cend
te CxciUani ordinationem. Sc qut purgari fe- immerentibus impofuifTe , Sc quafi ionocentei
<

eundum cos non poterant ni(i pmnncnua. ptmitemix legibus (ubjccifie: fecundb, iaiet
Duolcctmum ctimen erat :
publica haepts* Novatianos laVcii , vel etiam flentibus Sc cri-
nitentia pueros innocentes &: nondtiin peccati men deprccaniibus poenitaitix remedium non
capaces eo iplb nomine quod cum Czeiliano patebat , ac in hac bzrefi epifeopi ad peeniten-

communicailcnt , mulclabaat » qua in tc boc liam adigebamut , quod erat contra Ecclcfiie

pp
 : )

150 Dbfervationes Albafpin^i

difciplitum : tenio Nojfatianis jus potcAsi & A judicerque cranfmannos periidc : quod Ir
rulilTe

son cfit dcii^ coodoiundi»(]ii6d Ecclc^m bsc Magnus Donarur apuJ Imperatorem de ordi-
audDfitatc catcre exiftiinucot. Donaciftx ver6 nanotieCzctluni conquedus cft, dc eodem haud
> ntm dubii Mekhiadis fcoicncu explicanda erit nara
contiscmro omnin6 docclunt pcenitcaiia :

& pufgitos in fucictatem admittebant omnes fatentur, cumdem iplum q>i iibclli au-
<)kurt6 illi « IccunJis miptiis abhorttbanc , hi ^r fuit pomidcii damnatione Roroz convi-

Yeib hac in re ab otthodoxts non diiTcniicbant. dtiim ede : Opuri vetba dc babeor : Std iliiei Pag.
Kcgati umcD non potell noonulla mxct eoi xd fugutu ^tufiut vtidrutt hxe erunt vniu .*

tuiir.' limilia , qucmaamodi^m Catbaii nomco fuid upud Mt ugitur de punt mti f ^udfi jxm
quo utiique putiutctn ruamodcnubant, fcd di> Veri pepuluix cum Dee diviferut ut Uurepide fixm
vcrlam ob caufam: nam Novatiani puros fele 8 £ctr«t purum : num i temperikut tfut <T iu
ja^abant , quod cum lap(u> seque ptrnitencibus^ Imdiermm , fi ^uemdik de nbui MuUfiufiids m /«•
neque pamcent:! fon<^ comhtumcatent: Do- t6<Ht pu^Ocii uUefM ctUhr.UA tfi Allie , rnieruguti
oaiiftz veib puriores videri 6C appellari vole* fiAgtJi fie upud aQu lecutl fuut ut diemut /e d*
banc : noo qu6d i poeniientibus aohorrerentt fxrtt ^e DtetAii de Chrifi» tAeuerwm. Et ^uidde
,

Ted qubd fuam Ecclcfiam i contagione Sc cri- cieridt dicum, dtm Ugumur, pueet ^menm m pmm

mioe Czeitiani immuocm coniervare vdlem. tihrefidmm meniiMHm,/AmauJumAdC«ufiAmmum

mijfit &
/uhfcripu ^ua ept/ceperum nermuu ccnrine.
hem t fic eCeeA zCa^-VMV, Nefiaie, DiVim, &
OBSERVATIO III. CAUrii epifeepit feertit Detuti : & peftuU^t utL
'Q fue C9utru epifiepei fd diem neu erunt in peerte
NtnmUU h^e hijlmJi fmt tifeurd. Deneui, m Cbfifii CettMkd hadwzAou : & tliem

epifctptu inter enepifiepet fimt nen fiat , mt bme au

N hae>hi(l»na .
quamvis atxutati delctipta i terbemines tjfi emAit , ce^At fiied txtuiit cerfium,

I Balduino & i Baronio. multa repeiiumur & Deut fui finifie videhAtur, Hzc poftrcma ver-
uc non ita &cili decidi explicarique poflium ba ad Magnum Donatum elTc referenda , nemo
*
J rimum enim duos omnes produnt exriiiffe Do- cft qui dubitet s nam tamus erat in illo homine

natos hujufce fcbi/matis aneres & tabricaco- faftus & fupctbia m omnes coepilimpos poft-
,

res : usum i Calis nigris \ Caichagincnrcm alte- haberct & eorum communioni roifcA dedign».
rum » Maeni cognomine illuRtcra % de quibus retur ) cenum cft przceiea , eadem hzc verba
IQ auAoribus pmtima cft mentio • fcd adeb » 0& CAttrit pATtij DattAti , ab Optato de eodem
ni fillor I conraCr ac pertutbata * ut non Citis & diiU Se coocepci ede :
quod d itt cft, ituni-

certum Tit uter amborum i Melchiadc Rom* Icfti relinquitur Magnum Donacum ex bifto-
Rietit damnatus » quem ex illtl duobus bzcce
& tia Sc lentcntii Optati ad Conftantinumj^
vetba ddtgnent} ctuftfm fit fi rtb*ftuAf. num rem dcrulide Se Roinar in judicio adiu-

fi & nUkitm Ufjit efifitfds « fmd

alit, tifle r Se tamen cx aliis au&otibus hoc refelli-

mm efi £tdefii. Q^z verba habentur in fea- tur.

aentia Sc judicio quod m
Dorutum a Melchia- Secundb dubUarur tinde Se d ouo hujud%
dc conftitocum legimus t quz res adeb inccru nomen Sc appctlacto prolcda dt Sc
rchidiiatis :

Cemper . ut m
collitirm Canhaginenh . pu- meritb, nam quarovtia Magno Donato nomen
tarent Catholici judicium illud in Magnum Do* £ duulT: Tulgb tradatur i tamen lUud rchifnU
rutum lacum fuine, &
in cum Romzanitrud- vocabatur pAn DmASi , antequim Doftams Cat-
verfum. Vciiim cdm Donaiiftz contenderenr dc thaginends , qui cft M^nus Donatus, Cattha*
altero Donato rem ede accipiendam » noo autem Bini pczficerctut , vel antequam de illo ullas ha-

de Magno Donato » in earadem nmx lentendam beretur dtrmo : Magnus quippe Carthagine in-
Catholici difccflersnt, ut patet ex D. Anguftino auguratus cft i lexto tantilm poft Nicamum con-
in breviculo tertii dici : nmtnderrm ^n»d cilium anno , libellus oblatus cft ConftattcmO
C^rtkMf^hum/is fid C*fiftf$t i" MtUitisdit (
febidna vocatur pAn Dettuti duo-
in quo illud
,

Mdfiitiftt, ^md Cttth^ ctnude^jtm. Ipfcmet
etiam D. Augudious bac in re fe balluctnatum
ede fatetur » libro rctraAationuro cap. ii. Ium
pwi dixi D0H4tmm eujMS epifipUm m-
gMp ut Im^uttr inttr ipfum & CuediMumtrMifi
mariim /m<^j , muiffum ,fid
dUum Dmu-
tum , tjufitm tumtu fihijmdih , hicfidfie fr«huhi~
liutiHvtmtur\ Uk dutrm mn trxt Cunhugmaifis
tfifapds Dttusi^drum ,fid k C*fi% . tjui /z-
mtn primm «fud Cmhxgimm uefurium fihifmx fu
decim vel ttcdccim annis ante illadi Tynodum.
Tertib noo mihi fatis conftac , nilm Donatus
p Cafends non fuerit epifeopus Otthagincndsj
lum D. Auguftino qui redte eum non fuide
epifeopum Carthaginenfem , fcd i Cads nigris^
minimi aftemior , cilm aliundi multa concur-
rant quz animum inclinant ut potiOs credam
cum ex Cads nigris Carthaginem tranllacum Se
mgm Majocino fuccemiTc. Piimum quondm in illo
libello fchiliiu illud vocaretur pats Donaci, d

emar. tum Majorinus fuiftet epidropus Canhaginen-

Quz quamvis clara admodilm jxrfpicua & dsl nam da fede Cattb^mcDu Se de Menfurii
fint » iti ts nemn lic qui non exidimet Donatum G fuccedbre erat comtoverda , non de rdiapcixa-

Cafenfem Romzdamtuium hiilTc } nihilominus tione c quapitwet k Ma|orino pociCif quim k

ex Optato contrartuQt non mindt pctfpicui coU Donato nuncupatio illa debuit dici, d
ligicut. Nam feribit Magnum Donacum cum- Majorinus ledem illam tunc temporis occupaf-
dem ipTum qui untz auctoritatis fiiit in illo fet : Secuodb de fede . uri dixi , Se Romz Sc

ffhi fmitg , libellum.fupplicem Condantino ob- apud Imperatorem dilputabatur « Se cameu cum

^ f
 &,:« .

in S. optatum. 151
libcllut obUcus eil Iropentori : cum Impc^roc A (ignifct co libro quem nuprr adversiis Cardina.
eum ad Mclchiadem tciccic : ci^m caufa apud Icin Perrontum coofcripfit , Mclchiadi (ocios in
PoniiSccro agiuu cft : ctkm Romz judicata: eadem delegatione datos ab Impctatocc &
denique in formula fcnicmiZ piovocatioais & xqiuli cura eo poieAatc przditos : neque dc c 2
XKc Romz nec Arelati aut ufpiam alibi ulUnili (bcietate , aut qubd judices cum luromu Pontifi*
Donati foliui fafta cft mentio : nonne conlcnia* ce cnnftitueremur , conqudbim efie McUbia-
Ileum erat Majorinum fi Canhagme Tcdtilh » <bm i unde argumenti faiis c 0 e putat ad faten-
fidcepiloipatu cum Czcilianocontcndillet, in dum ptifcailia tempora, Ac Conitanrioi xtatem
fentcntia nominariiSc dc illo mentionem aliquam •qnuics epifeopos dignitate honote pare* tu- &
aut in jjdicio, aut in Imperacotis rcfctipco neri lille quandb inter cos eadem provincia Ac poto*
fed folus tantum Donaius commemoratur, B ftas communicatetUTt
Dcmpd quia Majorinus mottem obictai « atque Habes ad bxc omnia illufir. Card- Batonis
in alter illius (utfcdus ctar. ac Perronti cclponfioncm : Imperatorem tres qui*
Q^nb Opeatus Olympium Euno-
tefiaiuc dem eptfeopos judices in illa causi JcdiiTe , Sc
miumque in Africam tranfitlL' ut Donatum Ac fiimpfille , non autem Mclcb:adcm , cui omnem
Cxciltanum epifeopatu deturbarent , aliumque illam controverfiam non ex delegatione, fed
eorum io loco fubHituercnc , «r rtmth qubd dc rebus Ecdcfiafticts ad eum cognitio
^ «mn trMtuutnt \ in hanc verb interpretes opi> peninetet, remifir ad cujus res psobationem
^
u0ma^,f*x- nionem omnes defeendunt duos bolce , Czci> ipfius Imperatoris confirfllone utuntur qui
palam
^ lunum Sc Donatum a Cafis Nigris fuifie i qui- pto^niu cA, ciam a DonatiAis urgeietur, in
butex rebus probabile fit. Donatum Cafeniem C epifiopotum causa Ce judicem cAe non poAcj
tunc temporis prxfixiAe Carthagini ptiufquc qubd fi jus pouAatcmque non babsietii judi-
Majotinuro incetiUTc : q.iomodo enim tertium candi cpilcopos, mulib mirAv in eorum causi
quempiam in ditorum feJe collocate poiuiAcnci judices dandi. Ac dclegaiulis a^unt Melchu-
nifi detur cumdem cos occupalTc epifcopatum ) dem przicrcos qui ab ImperaiOTcdrfignatin^
denique quomodb Papa^cum Iropctatorcpotuir. fent quindecim ex Icilii delegi Ac epiliopot qui
,
Cct cxtingucre^bifma qtKkl ortum erat Cariha» buic concilio imcrcAcnti quos fibi ad eam Ii-
gint removendo Donatura, ni Donams fiuAct tcffl judicandam afitWccre non potuiAa fi non
,
epifeopus Caiihagincofi]’ jure liio , fed vicana poicAatc de hac xe coeno-
villet.
'Serits €^i/e*f*rum *ni» Series D$«*. D Prxtcrei peremibus DonatiAis ut de Gal-
fui f ai per Iu (qox idoloUtrix aimine immunis effet)
m pr^rnmiu k Aifm- umfut CanM^utifiu- judiccsfibi darentur .ConAantinum cotum peti-
Jkri* mI tioni minime (atisfcciAe , fed rem ad fiimmum
Pontificem detulifie Ac invitos coi^UTe, ut
,
MiNsaatus. Maiorinus Pri> coram co caufaro fuam agerem : quod non fi>

CiCettIANOS. mus DonatlAatunt fir ciAct pexcipui cum tota Italia traditioni* o<h
,
pifccpjj. mine fuTpc^ cA« DonatiAis, nifi firmum AC
R u r u s. Dona tus A l t ir, conAans apud omnes tunc leaporis fuiAer
6 A A T a s. five C A S I N SI s. Pontificis cAe de concroverfiis qux in Ecclefii

GxNeTLtus. Donatus Magnus. £ oriebamur judicate. Plura 2 Cardaoale Perronio

Parminianus. libro ad Britannix regem caoitequadragefimo.
Au R L I u S. PR I M 1 ANu s. Texto congcrutmit qux btc^tacis causa omit*
,

OBSERVATIO IV.

Mtkbi*dtt MMutfmrit jttdexk Cenfimttim

OBSERVATIO V.
in uuuk D*tuu iji4rHm, Dt mxMM imftfumt m fmmik MtU
cbmJu»
Pag. xo. \ D V R s A R
hac DonatiAatum hifio-
1 1 I
^

JTVria atque ConAaoiini ad Melcbiadem Iit-

teris utuntur , At ab cifdem aigumcma dcdu>
eunt , ut fanAIx (cdit digniestem comminuant.
C UM
trovetfias
igitur
fuu
Cxcilianus , Ac
Ac contcniicws in concilk
Romano cxpofiiiAcnt . corumqiK causi a
Donatus , con-

Mcl
Ac violent : inter quos Calvinus contra ejus au* cbiade cxteiifquc epifiibpis examinata cAer . boc
Aioritatem fafhim *Yt qubd ab Itnpcruote j^kio terminata cA
, : Jttftninf- p.g- 1..
Melcbtades huic caufx datus fit judex , Ac qubd
, & tfifeefitUffss mnsnpm itmtfidft,
ex ejus mandato . non ex ordine , atque ex of- »lwum efi ai Eee!«f$nfiki k^afTmm , cujus qui<
ficio. controvctfix, qux erat in Afiicamttr Cx> dem feotemix ptiora vctba nullam prorsds pa<
ciliamim Ac Donatilus , dirimendx pnefedus tiunt dificuliatcmi nam multb ante hxcicB^
luerit ; neccAe enim eAis tem-
fateri Pontifices ei G pota bxrcricos rebaptizando* efie docuit. Ac
iie Ecclefixnofl ptxfuiAci neque penes cos tebaptizavit DivutCypriarms 1 fed p^rion
de rebus EccIcfiaAicii fupremam fudicandi fiiiiTe funt obfcura.multfimquedc bis inter Interpretet
potrAatem . fi Mclcfaia^ vicaria Ac non peo- ambigitur { rumcAm varix olim fixrifK ounii
pxta poteAaie huic interfuerit judicio. impoficiones , atque omnia pani cpifcoponan

Audit Femu Molinxus CalvtniAaxum hodie muuia. Ac o£cia manias tmpofitione cdcbra*
Pp ij
 . .

152- Obfervationes Albafpin^Ei

rcntur, 9c hoc iptb nomine vocarentur, uti bap» i nitemix quam epifeopii imponebant . inju-
tirmur .conBrmatio . e:(orcifmi. abfolutio.or- riis contumeliis exoicilinomm , qui in p<x.
Pinari*, poenitentia, pax .orationes, precatio* ntcemia quema.lmodilm in baptifmo frequenta-
nes . curanonci . benediAiones. extera qux & rentur .articetent.
ab epircopisadmimlVarcnrut; meritb dubitatur Secundum . cx hi s fecundi libti ; Vt pr^ Pag.
& quxritur » dc ^ui manias impoCtionc loquu^ bpitr x«/ rpifnpai dtjkkiir
. fie pUh amtrtiar;
tus fit Mdchtades. * nam cotum fcnlus cft. Oonatiibs onh-adoxotum
Si ad imerprcccs res deferatur , 9c maximi ad epilcopos auc prclbyrero». xd ptrnttentiam rcle*
francifci m Balduinum . &
ejus judicio ftard galT:, ut popums pixfidentei, Sc duces orthodo-
velimus . de teordinationc epilcoporum miide* xorum inicr fuo^csniiemcs verfari Sc lugere
ferta ccclcfia ad Donati partes conf-rgicoant I cilm videret pellimam de orthodoxis concipe-
.
'hanc maniis impoBtioncm inicrptctabimur i in retopinionem qui fenfus convenire ncquircum
:

-fuisenim in hunc libellum notis decet perBi^as rcotainatione qux nullam poterat aniamprxbcre
& defertores in epifcopjtus rcotdinatos liiillc 1 ut de onbodoxii mald feiuircm Donatiftx \ cx-
Donuiftis I quemadmodiim ab iifdem laid re- renlm hoc vetbum dejicuar non cft przicrcun-
bap:izarcntur: quam explicationem poeni om* dum . q<x>d cft proprium peenicentium , ut cx
nes feqiiuti fune qui inhrc verba tncidctmic. Tertulliano . & ex concilio quartb Tolctarso li-

& qui de iis mentionem fecerunt : ego ver6 cx cet colligrre. ma'9'iitts dtjiart.
hoc ip(b aiidlore. ic plurimis. 8c etavifEmisat- Tertium cx his : Hantrt ntmktis fm fptliui n>ii.
^mentrs ex veteri EcclcBx difciplina dc(ump« fmt jMtrdattt . quibus exptubtat Donatiftis
tis
.
probiiurim me fpeto hanc maniis impoii- '
I qubJ epifeopos honocc Gceidotii, & conlcITus
lioncm depceiicentii accipiendam cHciquam privaftem: h.mor enim apud Trriullianum, Cp-

Donatidzcpi copis qui ab EccIciiadtBcicbam, prianum» & Divum Augulbnum, prolaccrdo-

ig a crimine t^ditionis. Sc idololatciz purga* lio fie cpticcmaru accipitur s at fi i Donaiillis tc-
reotur. imponebant- ordtnati fuillentonbadoxorumcpilaspi , hono-
Primum argu nentum quod ab Optato delli* re privari minimi dicerentur » neque ab Opuio
• 5* meraos bis primt libii vcib'S comiisctur : Ntc ob hanccaulam objucgatcniur QpnJtiflx . reot-
mdH «mnAm e^pUibat tverfimit dinatio enim nominis nonute nen fpoliar.
wUmeaia «fiea irttu . mc nuUee&eemtt Dt* . tnv Quintum ex his : 0 'maakitA ifatm /»- Ibid.
qutbus haud dubic alludit
fiditet t gaUvtru inter peenittntUm tonatm* ftrvnn I &
ad hanc Melchiadis maniis impoTitionem *. & > Qjibjs docet Donaiiftas Icrvalle inter pceniten«>

conqiRtitur qu6d Donatiftx omnium Bdclium ciam fie toimetita epilcopos^ quos honore nomi-
Aarum evenerent . epifeoporum impofitione fei- nis digniucis , dc epilcopatusIpolMlTcQt , unde
.

licer nsnirrntix, laifc.^rum aUtem rcbaptizatio cotligiiuc ab iildem epilcopos ad poenitenii-m

ne: ^6dB hac manus impolitione de dtgnittre rcleguos fuilTe. panitenua enim fcrvari nen
& dc Ibtu fuo coxllct epifimpos remotos fiit0e. potuiftcnt mfi eam fidsiiftcnt t Q^iid fit au:cm
ad prenttentiam potids quam ad reordiiuiionem jugulatum Icrvare inier ptxnitraux tormenta *
ca erit referenda . quia tlla non evertit . imb autquomodh id accipiendum m. fa''ile cft di-
poriij' C’ igir \ nam latcos ad ahiores gradus vo- cere i nam epifeopus qui fpoliatus furrat honore
cat, eufque inter clcnim conftiruit qui cotporis
.
laccrdorii fie qui posnitemia Deo fatisfacicbac
Chridi primas partes tenet: hxc vct6 (umma - rcifte dicitur jugulatus fie Iffvaius» dignitatem
injuria in (iiprerr^ communionis fadigio confU- enim luam depolitione araiferat . fic pmem iU
Tutos Sc politos dejicit% Se quamvis eoidem relli-
iam quam in corpore Chrifti habebat. f<rnire&«
tuat Sc rmrdinct, tamen line dedecore cx fede tia autem fervabaturad majora lormcnu feren-
fua detrudi . & inter laTcoi referibi non pote- da. Nam qux major poterat cfte mtfeiia . aut
rant : dcindi hxc verba : me me/rditvrviir .
qux mafor crudelitas quam extum n& dignitate
funt difeurienda Se coniideranda . multumque bominem inter ptenierntet demidere. fie fingu-
Dollrx intcrpretaiiom favere videmur» Nam B iis diebus I per opprobria » mlfcnas. fie tormenta

cum rupcrionbus conncAantur, fenfufque Iit> peenitemix manum illi exorcifmoium impone-
DoQatiRgs in ilti man&s impofuione Deoma* re ) Tctrullianus .
"*aU enim *d nuferum ptrve»
ledixilTc » de rcordinatione tserao eft qui cam 1
nitn'.
manus impo{i:ioaem interpretetur» in qua non Sextum ex his j f^ts vivam fndtis hernici^nm, Ibtd»
magis Deo nulcdiccre poterant Donaiiftxquam enim pizniiemem facit epifeopum , cum
in prima ordmatione . in qua Dea rson maledi- jugulat Se confervat i jugulat enim dignitatis Sc
xerant» in prenitentil ^ro qux immerentibus gradfts privatione, conlctvat autem cdm mife-
imponebatur , Deo maledicebatur 4 Prenitentes ram ei vitam trahete relinquit inter pceniten-
enim in tertio gridu cxorcifmis. Sc manuum im* tes.
politionibus i dxmunis porelUte . & petrualio- Septimum cx his; pMtperta/efensMsfmeirtitnf Ibid»
nibus purgabamur . Sc vindicabantur :
quod fie- verni funt .
tUopert ptai^ie \ prtfe^emmfae»
ri non porerat line injuria Spiiitus fan^. qui rant illi epertjeiliat Dt* fai in ejat neaumfuermee
in iifdem morabatur. Rursus quemadmodum *
< enfinnti. Nam cum luperiorihm vetbit funt coo-
Divus Augullinus pluribus in locis docet . atque ne^enda de iifdem epifeopis quibus manus
, fic

increpat DonattlUs quod rcbaptizatione Deum fuerat impolita accipienda . huneque fenfum ha-
Eigarent > injnriilque » 8c maledi&ombus in bere videntur . epilcopi quos ptemtemes ftd-
exorcifmis eum onerarent . iti eoIdem hic in- ftii, fic quibus vitam ordinis fic honoris eripui*
crepat Optatus quod Deum in exorcifmis po^ ilis . erant oedinati in nomine Domini » fit nxe
.
ordinacio
 : ; « ' »
:

in S. Optatum. *5S
ttJioKio enr opui divinum quod vedibus rm> S.teues\ Sc ex Tequentibus quibus conAai
,
jna- D
lirix disjccilbs : quare de vobit Doruciftit rcAd tillas aliquam manus impoGtionem volutilc in*
cbcuut : De$is perficit defirnxehim : qux ferte orthodoxi! cpifcopis qua cos tanquam reos
cum ici linCiCoatuc Donatiilat abquid bxifle judicabam» SC condemmbaor » quodeommo* »
in epiicopos quod opus T)ei evcncret » hoc au- dids cribuiiur impoGtiooi manuum pttniicmix
tem maximi nebat poenitentia quam impone* quim rcordinationis. •

banc epifcopii qjos dccipetc potcrJoc« Se qui ad Dccimum*qutnum ex bis : Tieuienttm , Pnrte- Pag. 44»
cos cranllbanc t non autem ccordinacione : nam nuem » Detutiem Getnltem Dei epifiefet iingnd , &
antiquitus aliquid injurix Deo Se ejus {aera- iM^uin/iu 1 nam pcenitemia cos jugula-
mento Se charaderi neri putabant li epicopus ram. >

aut prcibyccr inter paeaitentes vifernut » Au- 0 Dedm>tm-qumrmn exhit : a)/4i{rf/ fforam Ibid.
guilmu> libro primo de b^‘i(roo , q ibi ii pts. & prebnrnm perficMumit tendere fp^cepes Wifmi
,

aitemiam impofucrtnt lapii^icpicopi^DonatUlx» merrU Acmfijfierte ntmms DeidtUpfes tbttrifcnSt^

vcrliimile eft Melchiadis ientemiam dc ca manus dr ume» hmUms etrnm fai entefinaa nnt tnnrtmm Up^ •

impoiitionc accipiendum e(Te » non aucem de fit i»f*fiiilt nm tttiemut fiierent impeuviu nam dc
rooidinatione qua opus Oci non poterat fub* una iadcmq’ic manus impoGtione hic Sc in fen*
veri, icntii Melchiadis eft (erreo : qucmadmoddm
Pig 4 ». Odavinn cx his : Jecett hH vMs sMndvMM enim aTc Opracus » Upfis epifeopi manum im>
efi rxdtrt c<»fii4 fiteerdemm , nara eodem rclpi* poruiOc Donatiilas» ita Mcichiades eordem dam*
/
ciunt qub lupcriora , Se dc eadem m|utia, Se nati qubd lapfucpi (copis manum impoluilTent
contamdia qua eptfeopos aiSciebant , 1‘unt in* C at illa manus impoGtio peninet ad peenitentiam
icUigcnda: at non nu|or fuilTci mjuria radere non autem ad reordinittoncm» ut cx hU vetbU» •
^pica in recumla ordinatione quam in prima) 4M Ut fiiertm imptrtnU , licet colligere t
ira comomcliofam protsui erar » Se a Deo pnv ad geniculationes enim jxrniientium etam ar-
bibitum r-idere cpikopum , ti. on^um Dci per- gumenta humiliationis» &
exomotogckos a^s
nitemix uadcrc. qui fine pudore Se dedecore non poterant fieri ab
*Wd. Nonum ex bis Th : es fw Mfirdj ipttei »m epifeopis» ex vetb qux fn ordinibus fuCripien-
dedffit t hanc enim accipiunt interpretationem dis fierem » nulli poterant efle dedecori quid
:
Deus poiuit auferre oleum Tuum Se Tacramen* enim magis confemaneum difciplinxque magis
rum cx Saiile , (cd nutuli » ut te doceret » inju- conveniens quam ordinandum genua fit Aere»
riam non faciendam unAis fuis i ieJ tu au-
efle D Sc Coram ordinatoribus adgeniculari ) quod fi
fers quod non
dcdi!li. Se fich inj irtam un&is ita cfi , non cfi difpuiaodum dc explicatione (en-
l^ci^quia cos radis» Sc ad paniicntiam dam- centix Melchiadis.
nas ) qux incerpretatio non poceft conrcnitc Deeimum-fextum cx bis : Diem peeentHm b*^ Pag. 4^^
cum rcordinitione. »d»u 9mMrrtxr;mar.Gscnim Impomione de qsa
P>g- 4 ». Decimum ex his ^md ^rtdefi :
ftua vrvma bt* Mckhiadcs Sc Optatus Conqu;runcur peccatum
mittes ,
«etiji fient bemret i vebts * qux quidem illarum epifeoporum quos ptxniicntes Donsri-
Bon daiiTet ii Donatidx reocdiiuiTcnc epilcopos ftx fecerant petcullum fuerat quod rtord ru*
, :
quer circumveniebant , quia tcordinaiionc non ‘ Itoni convenire nequit » fed poemtentix qui
»
magis rpolubaotuf aut o^idebantur quam or* peccata percutiuntur Se delemur.
dinattoncb E Decimum- fraiimum cx his : Num ^utmujer
Ibid. Undecimum ex his t «tettneUfiit mnntm fitftr nfiUcMM ymkm Dei fiuerdates tnvrv » nec efie tjuud
C4^t hxc manus exrenito ad reordinatio- fmntm f eumdem enim urget crrocem eamdem-
nem non potcil referti uc liquet ex bis qux fe* que manfii impofitionem pefArti'git qux ad te*
quuncur s W efi
»

mpmensAm manem fieftt «tmHot ordinationem refetti nequii» cAm dicat epifeo-
tiMemrUtverfetnLuiaamiet. pos per eam non cfie.aaapl’-us quod fucranr.
/m/tnifiis
f ieres^eU •
fmiuieniid fimei*flu , M dtifiti trdmm ^tmjftm .*
Dccimum-oAavum cx bis Itori quarti verbis: 7 >«
fed potibt ad porimcnciam qua Haius clerico* nec upefieies imiuri velmjiis 4 ^uUnt ttUm tte^ustr
rum » Se nuxieni epiicopotum cvectcbacux; prx- diUUm efi Pttntt quibus docet Donatiflis Apo- j

letci vcniimile eum loqui de ^dem mandi Holoruroixemplo» qui Petrum lapfum Sc nc-
eft
impoiitionc propter quam a Mekhiade damnati t eatorem dilcxctunt » epifcopos laplbs diligere
fuerant Donuiftx aut G id non conceditur » do-
: drbui(l4» unde magis hc vcrtfimUc Oonaiifias
ceat emxfo» quxtura ciTct illa manus extenho epikopis pceniteniiam impofuifre quam ordines •
q omne caput radebam : qu6d ii
a Donatiftx conculifie '» qui enim ordinantur aur leordinan*
dc eadem kx]uiiur , fuendum eft fenientiam tur» iiiier rcordinationis ritus ofculo dotuniur
Melchiadis de pcxniccmia intclligendam cl^. Sc pro fratribus ab ordinatoribus adfcircumuri
Ibid. Duodecimum cx his mvmjiu dUetnes » fnf-
: qui verb pccoitentiam agunt pro extraneis» Sc i
hyttnt , tfif<»f»t » feciftit Idiht nam cx bu «l- fraierniutc divuliw xep^iamut : hxc denique
bgitur DoiutiilSs tntci laicos rcjccille eos spios libri fexti verba ,
^m*s uMt rtbetptixjttitH utu penti- Pag. to%
epifcopos invenerim » in illis locis qux occupa- lemtid fitudefi»^ convenium cun» fcnieima Mel-
verant : quod G icd cil
,
quomodo inierprcKs G chiadis )
atque eam exponere vu||encur » Sc quod
pulTiint dicerc Dunatiilas ulbs fuifle teoidiru- ilhc per manus hnpoliiionem mimficatur » bic
tione , Se rcordinai& epiicupos quos capie- explicati pci ptxoitcnux impofitionem.
bant.
Ibid. Drcimum-reriium ex bis : fkita emet tv- &
fitrinmdndHiitfMrM Oii mttee mnnm ii^tm wt^m.

03
 ,

1 54 Obfervationes Albafpinaei
1 quafi affcAos , cum paAoris loco aliis haberen*

OBSERVATIO VI. tur,

Ati
rood6 mAar perdux ac cmoimx ovis cen-
c^m dxmonem fibi fubjiccrent , nunc ejuA
:

Jn tx 4Uti^fu Ji/apliitx rMitaihu tddm rx- dem viliflima dici mancipia : ci^m CbriAi ptimx
piiC4ti$ ttafirmMmr. mcmbia & viva numerarentur , modb pudde
carius ac cadaveris infepuici parres runusere*

CUm
nu m
&
Melc&iadlGt
in tu& ilia
P-'miRx maximus in elo*
(cnuonS affirmet . ma-
itiam impofi:in;;em qitz a Doiuiillis a4-
cOm Dei
larcniur »
omnipotentis amores ac dclicix appet-
ntd atque arceri > ut anathematis cen-
Hoc eam detcAabiic piobnmt
futa pcrculbs.
veni^s lapfos epilcopos uiurpabatur (’oinoin6 non ipibnsn difeipUna ferre ac perpeti potrrar*
Ec.ldlaAicx dtictaluixclIeeoDCiaiiam, tpfiqoe B neque tam inauditam ac minimi ferentem com«
IlacucTc ac pcrfoa^rc T«.iimuai iftam manuum mucamnezn audire. Quintb. quemadmodum an-
imp liuioncm non ad t(Otdmati»ncm , Hd ad tiqua tlla difciplina neminem ex ptxnitentibut
pcEDuensiara tr&cn opor.crc : ccrtilCntis & lu- inta clericos admittebat , itl neminem majo-
cidis acgumciitii 8c raci^nibus opus dcown- rum clcticoriim ad ptxnUentiam adfcnbtbat’,
flrcmiis ex anti.^ui$> & vetete dirciplini* non nam non minAs turpe Se indignum erat ptrnf-
impofi:am Tuillc poe.utemum epifeopis
»
qu>>- tentem io clero , quam clericum in ptEnitemid
cum ]ue demi^m Icelcfc lefe obftimxillcm* ne- confpici , Se epifeopum dcmilTb Se drpredb
que X ads illius pietatem tulilTc ,ut tmet lugAi- vuliu turpis vitx pudorem circumferre bc oflcn-
tes adfcdbcrcntur. Primum in ipfo pornitentix rare. Sex^b , concilia antiqua Ancyranum, Ncx>-
vcfii'.'uIo ptsnicentci lacrymii pccuu fua dete- C cxfarienA, Arclacrnie, Llibcrinum Se Nicx-
Aabjntut i at tndignum erat epifeopum qui alie- num • pornitentix genus ptxlcribunt unicuiqu^
na potilis quam fu dch>Aa deficte debebat , in- laicorura vel etum minorum clcticorum
,
qui
icr fi:mci , c|uUntct, &
humi jacrntp<> extra icmMir pcrlecutionis, aut in idololaitiam pro-
Ecclctix limina confptcf, tranfeuntis plebis & Upu cAcne, aut i conAiniil dcjedli t nonnihil
Tcfitgia d.-orculatu Sccuiidb» in eodem illo pm- a fidei profeifione refiliificni t ilia, inquam^
nicemix gradn cum catechumenis ctuiUebamur nullum pUnb de epifeoporam aoi pref^
concilia
pecDiicmcs, pnmtq ic B.lei rudimenta ele- & byterorum pcrmtemil vctbum facium . quin
menta dixcbancur ^ neque enim videbatur quo- apud antiquos patres , ne locus qutdetn ullus et
mO'i6 potk bi^irrouiu peccare pHuilfent » nili de re cepeihur : unde fic , ut fiiciit adducar uc
ob'ivioK merus divini , Se pixeeptorum . Se D credam , epifeopos Se prcfbyte tos nunqulm illt
ducum- nmrum qux in catechumenatu haulc- ptblica pmnitcntil fiiille mul^tos. Septimb
ran>. Itiqtie tmquim catediomcniadChnllunx Optatus allerit, olei Qcrl lanAificarionem be
rcli};!i>m> inAitura ruivi^s crudieban or Si inAi- epilcoporum clura^rem Detiblmt, non au.
tuebanntr :
q 'X ]uidem inAitutio repeti ivm po- lem cpifcoporum <Ae , S< ob hanc caufam eot
terat nili al'quo epifcopaiis dignitatis tneommo- c;A peccatores, hoborandos elTc : utsde colligi.
dii* Se a qua noivToium catcchoinem , (ed eo- uic eadem tempora non peimifille ut imet ptr-
rum magillri , Se dudhircs inAitui debebant. o oiicntcs verfatentur, ne in contemptum vcniA>
Terrib, toto illn tempore quo in tertio giadu 'fitne. Octavo, canones , cbm piceatorum per-
Vemt) ettut >
publicis 6c fofemnibus exoteifmu nas qux trr.-'gati debeant , di finiunt cxcommu- ,

pcc 'itcntcv puigabantur »

perinde atque aliis E meationem latcis Se depofiuonem facerdoiibue
isidtcqu'.' Ucro fonte abluuntur ^
iniauics qui
cpil.opum ad eumdem modum rpeAmre popu-
lo (^tairnidc ac dominatu quodam dxmonu op-
pniTura vindicati a^iberan ferendum non crat«
neque ad ChriA'anx rei gi^is dignitatem pe-ti-
ncbaiicilm cpiicopus fit communionis cumeri-
Ao » & umoots cum Deo princeps & caput . ex-
Uraque membra ejus pietate Sc (anAinsonii
aditum babeant ad eamJem unioncnu'>Quait6,'
cpi('. 0 |)i jxipuli patres dicuntur , (accidoccs Dei, F
amiihies ChtiAi . mediatores inter Cbnj^uin Sc
plwb-m. legati ChiiAunomm , oblatores vdto-
rum , precum &
oblationum tntcrecfibres , de-
psecatores i qu.irura cesam up^ta Se Itudb , dx-
ipuncs i cotpoiibiu abjiciebantur , Sc rursiis
pcccatufcs pro po cAate quam i ChiiAo adepti
itint traduntur (atanx : udq jreibo ciim ii (inc
in quos ChriAus quidquul Ecclcdx fux conccl-
fetii & aaribuvit , itansfondjt 5c deponat i
quis non peibofccfcar cpilcupos ipfos omnibus G
illis, qux ino^i^commcmocaviraus, dotibus ac
munctiVis fpoliatos ac nudatos riden : imb de-
teriori illos ciTe conditione, atque ante baptif-
mutn fuilTeiut aediros arq ic additos imperio ac
poicAaci dxmoQis i excommunicationis ptrnd
eodem crimine condituunt , exempli gratia,
iro
falcum ob adulterium b c<x:u fidekam mnoverti.
Se {acerduttm , fi eodem crimine teneatur , fiid
gradu detutbam : idcoque quam vim excommu-
Dtcaiio au; publica ptrnitcmta in laicos exerce-
bar, eamdem erga ipifcopos exercebat , Sc ha-
bchatdepofitiO : protndb primis illis tempori-
bus non aiU fuit culpx reparatio cum pief^te-
toruroifim epifeoporam > quam mera depomio.
Noob, videmus quid divus Cyprianusoc Tro-
pbtmi peccato & pcxaidillctic , qui etfi b fide
dcfccilla , pubUcam tamen noir egit pmniten-
tiaro , neque de ulla ejus pcrniiemii Sc fatisfa.
«^tooe publica be (oiemnt mentionem facit Cy-
prtanut : fcd ordine fuo dcpulfitm ac privatum
bc inter lalcoi rejeduni ;cum tamen quo tem-
pore vixit , admiiti Se aggRgaci ctepti fine ad
pcrnhcntiam tdololatrx , qui Aiis antb fecuUs
in perpetuum ab Eccicfia fcpaiarenror, autccnb
fuicepei perna noxam eluite in omne tempus
cogerentur : inde colHgcre cA epifeopos non ad
posoitentum publicb fuicipiendam conqxilfos.
Uccima ratio ) quinto fextove frculo concilia
decermmt , uti bccUfiaAici in abditis rcmoitf-
que locis ac psivatis ptrnitemiam ^ant, ut laVei
 ,

in S. Optatum» tS5
vel mimraum ofTenderentur » H i ^bus regi » A
&gubctnaii ipfosoponera,
affines foilTc videremurj i^oHtnmfutfiatm
it gravion crimini
nmfre-
OBSERVATIO VII.
tttiit , m fiitHmm 'm et /emdAltm pdtUtMr, nec /w fM4 ifiueUm fthnMkr.
tnim eU^ ftCfrJes piMUi fetnitert faa Utem.
Hit adjanti poHiinr ncrones & argumenta \
Deaquxartutimusprimisiltisreculisoun-
^iix
a
patribus, cum.de epilcopis loquuntur, y\.qulm majoribus Eccldlafticis publicaitk
affivci iolcnt : cilm aium nemiui Itccrc pio Hs pemitciiriam futlTc denuntiatam » lic^ incxpia«
preces fundere aut Tuppltcarc. ft cornum a nullo bilem propd fraudem infe,& culpam cot^
»0c eos erigi , ac lublevari t populi ipfius cu- pillcnt : neque ut td fictet eorum difciplinam »
ftodes cuilodiri non iblcrc : quibsu verbis non tnilicuca permiline j ad ea, inquam canooes
,
obrcuii indicant poenitemiar debitores eoi non Papr
,

fiuilc pro qua non folilin cpifctfpt, icd lalci & — Felicis opponi objicique poflunt
: u /• , r—
quibui
epiicojH qui in r^aprizationem confenferant,
pteces fundebant, iic eniiu Tertullianus libro pcrnitenciam inire coguntur : quibus hoc ego
db peenitentii ,
^tikm kgeuitnet defetcMticnii ob<rudo« tempora efle conlidcranda , tc di Ici-
plinam remporc Felicis minds acerbitatis fe^ &
Sed Sc ab Orlgenc harc vulg5 referuntur i veritatis prxtuliiTc quam primis feculis : dein-
,
qux huic nofUx Vmtencix ptutimOin favent, de in illis canonibus lalcosqutdcm juiibs, &
fi fixuitemid imfcmrttnr efifffit ,
mH tjfet fceni- coa^s omnes poenitentix gradus obire , in
untU , ft4 mjurU. quibus infimes impofitionA manuum ; 8c cte-
Ad extremum hx rationes non {atts In-
fi C bri exoteirmi fierent, epifeopos autem, &prcf->
lelhecctntur. canon o^vus concilii Canhagi. bjricfos alio vcluti genere pteniteniix damna-
nenus, quod quintum vocatur , non pateretur tos: quo fiiAo Felix magnum inter utroique dif*
eas in duotum revocari , ciim apen^ prohibeat crimen . 0c mtctvallum afime ; od hxc addi i|.
manus peenitemix ergb prelbyierts vel duconis lud poreft Fdiccm de loco Sc de cradibuJ
imponwquannimvts tn fc siavc lacinos, &cti- ptrnitemix eptfcqporum nihil addidifie quud
,
mos eifet » eos in moniAcriis lugere ,
Illo leculo
di mt SM*td ia aH^ad ^ravitri fatu Sc pcmitcntiam agere , noo autem in publico 8c
etavkh fuerint pM e«/ aeape fatrit n miaipem rt~ tn oculis populi.
m«a tu means restfnim faaitmikm uti
'
\
Harc etiam Divi Cjfpriaol verba ad Antonia-
'tn^mim fiJtbins Ueds imfmtsar. Q^bus ver- O num poffiint objici, ^p<vfli/myi«<^rYC4ti«mier-
bis liquet nunquim epifeopis ntrniicntiam inv rtrem frifiiaum ttnfittntt quafi his velit Tro-
,
pofium neque preibjrtetis , illunquc quz eft phimum imifeopum etroitentiam egifie qu<*<|
,
apud Mclchiadcm maniis imeoficioaem planb a Chrifto damnet , k ad Ecclefiam nifi ca per-
eamdem clle de qna canon ille dtfpurat, nam ara rediifie, qoamqulm vctba illa nihil almd
vcrilimilc eft cumdem canonem fa<ftum fiiilTc i teftificenmt quam Tcophimum fux de^dionis
patribus Africanis contra Donatiftas, Sc ab eis pamtmilTei Sc indoluific gnviicr Deum i Ce
Cumdem illum cirotem corrcAum , qui a K^l- atrocitaque offcnfimi J non aliter qulm Ter-
chude in illa &nten;il damnatur : quippe in rullianus aTr In prxfaipttonibas , Al40vitswik
A^a habitum eft ubi error ille vigdsac t dcirr fecauetttum ceafrfam , quo verbo fubiotcllrrf
de 1^ verbis aaftrmatuM tfi , patres lUius conci- E nAn
non wtii. eum
vult f>itm mtiiT^
cgilTc ptrnitcntiam • fmA
fed aAionf.
i
Videntur decreto fuo confimare, quod antei,
Iti bus fuis ipsl cxomologcfi atque daeftatione
& ab aliis cx«giraram Sc inventum erat contra quadam dcdaralTe fui i fc Icclcris commiffi vc-
Ponjttfbs : atque lefpicere ad judicium MeU hementet ptmitae : quid quod apud vacres
Cbudis dc illud ..l.ml. .-
Idebanc enim_ boc- I _ ' ' _A
'
4 A'
, eft metni adionc j>rx
quafi repeteret ptmitenciamcotifireri
. .

Donati crimen Romx damnatum fiijfie quod fefare dolorem maximum de fcelcit admifio.
,
hoc canone rursiis damnant difeipUnx causa f Terrib objici &
illud poteft , epifeopos &
quidquid hujus fit , cenum eft omnes plcfofque pre/byteros excommunicari olim potuifC prop-
:
toiKiliotum Afrkanotum canones tn Doiutiftat terc&quc, ^
ad publicam pcfcnitcntiam accu
j-. , Sc -v.
•Ns cooftaros e(Te. Qj^d cdha iii fit , Sc aiiundd pieodam ci^t , citn non major, neque turpor
c% Mclchiadc dilcamus eos epifeopis manus F tenomtnia tnfan]i^ue inuri epifeopis, aut £c-
lmpoluifi%, tjuis dubitat in Donaiiftas ^oc nefix probrum conctluH pomitentia , qulim
caitonc animadvcrfumefTc} Ad hxc omnia ran- excommunicatione polTo. Ad hxc icibondeo ,
•‘«dat canon decimus-quactus non iti multa excommunicationhepilcoporum
epiftof» Stricti qui tcmpotc Donatiftanmi poiv* exempla In* medium afferti poflc qui fi olira :

oficaiiim geffit :»^^(i»fs»p»»»ldr»v,afykiirpi»- excommunicari fuerunt, hoc haud dubii acci-

mnstuim n^ert snutsum nen cmKtdaser tlttiemm
, dir qubd jpfi fe ab Ecetefia fcjunxeninc in &
iii &
Dtfl pamstmimtm ac rtsmatmienem nkUi ust^
,
apollafiam aclapfi fimt)
dentqui fi rcAd ratio-
yaaa» Utet betet htuerrm eierketas atbfi/ii. anati velunus in omnibus illis locis , qui-
bus dc excommunicatione de anatbemate epif^
G copotum agirur , reperlas illud anathema ex- &
coramunicarionem nihil aliud quam ab Ecclc-
fiafticis feparationem figni Beate ; tantumque
habitam de judicatam \ communione Ecclefiafli-
i# ci diftratftionem , non autem i corpore laTco-
tum , de ut itl dicam, ab integro corpote Ec-
 : ,,

156 Observationes AlbaSpiniei

cleTuc : atque epifcopum aut prefbytcnim ex- A
communi€-‘ium aici , qui nona U?i*» led ab OBSERVATIO VIII.
tcclcfiaAicS lantum communione icpararetur.
Qaan^iiici potcA, tria illa peccata t homt- jiH fu*pUm rmduurim
cidit , aduluni . 3e idolulatnx , primis illis fe-
cul;t t nonnifi
publica S( perpetua pamtcntU»
aux perlongo annorum aliquot intciva lo potu f
fc deleri i coque nomine fldcruAicot aut ab il-
Et fle

Mwlchiadis inje^a
s t
fencio
quanti^m conjcihita alTequi polCira ;
. impolitia dc

eft
q^.a
memio
lententU
.
m
non dc impolU
lis peccatis nunquam abfolutos , aut publicx cionc manuum tcordinationis, fed de tmp.mdo«>
pcrnitcncix pudore fuAulos» Ad huc egocoutta nc poiniieiniz accipi debeat , tamen non nega,
op^oo* decretum ilhid antiq-ix dilciplinx acUB tim ncqtie abnuerim Donatilbs aliquoties eos
laicot dumtaxat pcrtinuidc e cpifcopot vcr6 aut qui eorum fedam fequerentur EccleiiaAicos ice*
prclbytcroi , ft in his tribu^cccatis aut in unoi tum ordinandos fle confecran<k)s jtidicaffe: ope-
ctibui deptehenii fuilUm, ordine abdicatos, rx precium fuerit nibiiomin^s multa ponderare
aut in-erVicos re«laAos, qi'Z redadioaut de- fle examinare , ut quamobemi id ptzlbteribt

politio publicx pceniienux vicem & locum te- cc^nofc.m is : neq le enim quovis tempne illam

nebat. icbrdinationem ulurparunt , ocque piomif.ufl in

Quinti probari epifco^cum pecca-
poteft , quoAibc; illam contidctunt.
nun lonc^ gravius Oco & homi-
6c detcllabiiius Pitmum advertendum, (edam illam centum
mbiis c(Te qaam lAcorum) cim illi lint un- ampliAs annos vigmfle , quia ab dedionc Majo*
quam exemplum virtutis, ad imitandum propo- C rim ad C
rthaginis collationem fex 0C centum
litutTi quare (i laTxorum noxz primis tllis ic- anni vel circiter nurocraniur :
primis autem an*
:

euhs p blicx pccnitcntix poenas requiicbmt nis . boc cA , decimo aut duodecimo anno ab
quanti magis eadem animadvetlione cleiloo- illi ordinatione , epilcopos flr p*esbyietos qui
tum culpc vindicanlx fiie<unr. Ad hoc ref- ad eorum caAta convolabam
, p
opter eas quas
pondic olim D. Ai^uAinus Sc Opuiuscharade- , cicdibilc cft non rcordmari
fubjiciam rationes
cCm cpircopoiuxD Del dici , qui violati omnini Pnmi ratio: quM non alii de causi
pocuiffe.
ab Ecclella dciciveram DonaiiAz , nifi qubd
non pollit liQc peccato*, q li It inlitus fle impiet-
futnon eil« tn ep feop s . cos attocioii quam otnncf Alticx epifeopos tanquam lapfos fle ido*
lalcos fupplicio tenendos fuilTe , vetum cd.n lolatras fugerent fle execrarcntur \ ac fi aliquem
nihil xq ic ac Deum offendere , fle ejus iram D ex bis qumvU transfugam fufccptOent fle reoc*
commovere, vcreicntur, i peenuemta epifco- dinalT nt , eodem (e crimine fle vitio quo cxilti*
pis imponendi dcAiiidc. m^bam laborate Catholicos obligaffcnt.
Sexto concilii Araulicani primus canon op- S. eunda., ciim DonadAx baprifmum qui
p*>ni p-<ieA : ^eeniitntuut difiderjouihm ttum cw. ante Hhfma collatum pto legitimo flevero ha*
rids MM ntgtmd4m quo conibtutum illud patet bercQt fle (nicircnt , p.r cA eos cxiAimalTe eo*
EccleiiaAuis ut pcxnitemia non minias quam dem tempore ordinationes collaias fle inA'tutaS
laVcis inj inguur. At terponjeri p.imim potell non irritas cAe : quamubrem li quis cp-feopus
nomine clectcorim hoc canone minorum ordi- ab^EcclcIli ad eorum gtrgcm fc adjunxilfct mi*
num dcHcos intclligendos rlTe, veibbquc illo tio Rafecnus iUmi fcmlmatis , nou erat roor*
pnmii illis feculis nomiiutim , fle magna ex E dinandjs.
^
parte indicari minores miniftros. Secundo, non Tertia , non poterant quemquam rcordinartf
lito canone Bcri mentionem publicx fle lolem- DonatiAx quin priAs depolitus fl^iaimineua-
nis pcsniccntixqux invitis etiam imponebatur t diuonts purgatus haberetur j nam ex eoium fen-
aut Ulcctn Ane cujus auxilio nullus in EccUliam temia , nulms ex orhodoxis hoc fcelere care*
patebat r^greffus , fcd poeuttentix vocivx qutm bat > fcd non faciU reperies in primis illis feculis
nonnulli pii fle erga religionem probi aff.iii exemplum alicujuscpiiwpt, quicArn tcusclTcc
poAcriotiMs fle confcqiRntibus feculis , hoc cft, alicujiis gravis culpx , fle ob hanc caulam a luo
quinto fle Texto fc fulcip uros voverent , ut qui gradu dcpulfus rcordinatus fucrir , mulib minus
UKpmmnr canones EJem faciunt : decimus qun- inier Donatilbs invcfiias, qui
p •ricci flc lan*
cus concilii Agathenfis:/Mvr«i4iJM itUm pttmten- F &ioret dici fe volebant . fle qui levcrioris fc di^
mwMrrrMVa; vtgrlinius-tenius Eptu- cipl-nx Eccklialhcz vindices fle prugugnaiorcs
flenEs : /! fuii MCtptti peenitmtiM : pallm proAccbanrur.
Item quartus peemuntum
:
nonus Getun- • Q^urta , ncccffe omnino erat , ut illi rpifeopi
denlls : diprtjfm pmnitmi* it»t4^9r.em iftuaH qims voliim inceiptetes a Donati Ais cctitdina-
vluicHm Jepuumm. PoAremb, illo eodem ca- tos , idobiatrtz irimine abfolwrcniur priAs
none uti polTimus ut piobemus , primis iliis uam rsnrdinarcniut i neque etnm ex coiuiti
feculis neque epifeopis , neque' presbyteris pu- 3ilcipl-ni fle mor bus, uil antea docuimus, ulU
blicam paniicniiam iitoeari lolitam , cum con- poterat inter eos fle crimine obAridos comnui*
fcq icmious l^-ilis in qnious non ird levera di- nio fle focictas iniercedetc. Duo auicm apud eos
cebatur dUcipluu, necelTc fuerit eduAo & novo G ad cluendam traditionis maculam rcmcou pto*.
canone jubere , ut votiva cis conccdcictur. ptmebintur ; pernitentia , fle rebapnxuio. ^lod
ad rebaprixationem amnci. p'>mis illis Icbif-
matis annis non erant ubap txandi rpifeopi ^
qubd omnes ellem baptizari -ntc Ich fma , non
qjtm ael eutlcopansn admutebamur Neophyti •
Uaii,o
 »

in S, Optatum. 157
kldrcir in iHit <pu(i incuDabulii icbifnuiK non A fient ^iiptifimu refnt mn ptttfi : qnibus Augu-
poteram rcbaptixare epifeopos Oonatiilx Ibm Tccbis quidam Te ilTcquucos put^n[ ex opi*
COI a crimine cradidoiui abluereot. Bxibbatigi. Dione de juJicio ilihis non pius rcoidmate ,
lur ptxaiccntia qua revera uti poterant erga cpiC quam rebapeture licitura effe. Sedaei illud rcf«
copos illos , quos fuis technis de fraudibus cir- pondeo primo , illam clTe nunw iropofuiO'*
cumveniebant : verdm nullum unquam vettfi nem qua Spiritus (an^i dora olim cransiunde*
illa difciplioa a^i «pilcopanim admidt qui inter bantat » uti donum IiAguarum » prophaic »cu.i
«
ptrniccntcs viGis etlei , multb miniis Donatiftx rationum , &
fimrlia , ut cx illius capitis Ic^o-
qm Caihaii vocabamur* Quamobrem obvium t>cpcrrpicitut , non autem impofiiionem ma*
cuique de apertum nullo pado j a _OonatiHis nuuro qua ordinatio perdebatur: quapropter
reordinari epifeopos auc presb/tecos potuifTe D verba illa ad rem nihil amncrc. Secundo ; lo-

€ '|ilchirinacis temporibus : indeque fequi*

biadu femcQciam , qux initio (chifmadt
» de reordinarione non
Nunc autem de poftremis hu)ua Tcbifivitt
intelirgt.

temporibus agendum » in quibus brgior id non

cum illum manih;fte dc peri^cui pugnare con>
cra illotum fcotenciam. Nam
ius redi attendatur , voluh diecte D. Augu<
&imu manuum itlam impoikionem repeti pof
ii

fe, non autem baptifmuBi : neque ,obftat qubd

verboium

xgre i DonatiAis epiibopos rcotdinatos } quod ex corredione dc emendatione poftcemx editio*

&cilc cft probare ex iis locis quos poAc^ citabi* ois » de ex antiqua imprelTione alitet legendum

mus i videndum verb de perpendendum , ^o* eilc putem quidam » ac contendant ultiroajn it>

modb de quibus condicionibus feu caufis id con-, lam pitticufam s#n delendam c(Te : oam emen*
cedetetur de liceret: ciim igitur quifpum epif* C dationem illam verba hxc rjufdem capitis rci^
co^s aut presbyter ab ortoodoxis ad Domii* puunt :
yaid ejt enim sUtul tofi tr4ti» frftr
das dcBceret poftremis illis temporibus qu; nem f quibus D. Auguftinus aftehe dc ica feotire
rdufmaus ortum confequcbanrur « tlluro ad poe- videtur • irapoftttones ilUs manuum quibus do
aitenciam non adigebant uti fub Majorino: fcd na Sipititus fandi tranfmmebantur , de quibus
ketOm baptizabant, de in ordinem laTconim paulo fupri dilTcruit , nonoifi orationes e|ul-
icftrcbant undd cilm dignus vifus ciTcc , in clc-
,
coporumamllandas. oon autem (aeramenta)
zum repetita ordinatione reponebatur , nemo- idcbquc pofte repeti: baptiTmiira autem elTe (a-
que rrordiozcus hiie unqubn cui id non ipeS ctamemum , ptopccrciquc non iterati « cx cujua
rebaptizationc interpoiitl eonticetit. Prtmilm fententix feniu dc argumento liquidum fii pnr-
illo crimine quo orthodoxos laootare didita- D siculam illam n*n cx^ngendam non cUc , ver^
bant . folutos de liberos elTe opottebat : deiodd
baque illa alitet aaipi quam oommlli cziiU-
nihil opus erat panttentia uc purgarentur, ciim menr.
baptirmus eam vim habeat »ur omnem peccato Objici etiam poteft canon ille ttigefimus od«>
tam nuculam deleat : Tertib , rcbapdzaiio de<> vus concilii Caitbagineniis tempore Dooatifta-
poiicionts notam elidebat. His adde ex Divi rum habiti , quo , ut cx duobus fupenoribus
Auguftini libro tenio coacra lineris Petiliani multa perpetim de inconfiderati iodudal Do-
tnanifdWm fieri Donatilbt oollos fibi rcbapri- suciftis rclcindumur: mnUcent fieri
sutos rcerdtrufie , dc ex multis collationis locix mt , nnt rterJiHMknet , tel trMifintknet efif(t»*m
«os rcbapttzatione u(bs pnufqaam rcordinatio- mm. ^ibua veibis videtur concilium illud
eis manus imponerent , fihnptk.nv*r*ju E Donatimium reocdinaiioncs repudiare ac tejh
ktm herninem mm/ manam epificepum : item • ipfi cere, ut de illoruA rcbaptizationes tefpunnt,
ffi epifit*f$u yat nwap/kiUMr tfi & fdOat efi «au Idque adc& clarum dc pcripicuum eft» uc om-
dUen$ : item , iffi rtbdptkjtkne f$fi penem Dttt*- nes interpretes Gtxci &
Latini hanc explicatio-
Ss’ > re^npiiiAtm eft entei , &
fie efi erJmstHt t nem comptobatuic : ac ego ad bre eanonem di-
irem , ifle
yitnlu iidetnni fme CmMUms
eivU Ja co iadum c(Te in exiru illius Ahifmans > ac pro-
tdtt Sufinfi , reieptixjttm fittbu efi preflyter pn-
,
inde nullam vim ad ea qux dixknus IaM&-
ftUtu efi cdMti &
fnShu efi p*fies epifi danda habeto , qoia non negamus , fed credi-
tepus, mus Donatiftas q^fdam teotdinafte
{
fed fub
Conclufio igitur hujus capitis : Mclchiadis finem febilmatts de cos quos rursiis facro (bnte
fimcenciam non pofle 'traduci ad reordirutio- F abluilTcat > non autem inUio (cbifinatis dc non
nem . quandoquidem ifto capite docuimus • repetito baptifraate.
Donatiftas non potuifte reordiiurc eos qui intra Addo
de illud , canoaicm non videri de re*
primos (cbiihucii annos dc(^i fi^ fierem Do> ordinatione ejufdcro pcribnx loqui 1 Icd vetare
natiftx.' iK tino epifeopo in una civitate ordinato alter .

infiiper pet fidiones leotdinarctur quod alib{

OB 5 EKVATIO
SehnMwr ^tuuLmemtr* preximtmeijervntmem.
ONT E A quim diximus Oonatiftai fub
« Majorino , a primis fcfaifraaiis annis reor-
dinatione uti i»n ^tuifte . opponi poliunt ver-
,
oftendemus) fciCuis fuperque ptina IbluttooQ
IX. Ciiisfadum eft canoni*
Ad extrcmuni dici poteft g» D. Auguftinom
,
nuUam mentbnem ftciile de poeniteotii, quam
G Donatiftx epifoopis imponerem , neque cooin
iHum etrorem fcnpfiflc , quamvis omnes Don*.
tilWum errores perlecums (it > quapropter ve-
rifimltc videri Doiutiftas epifeopos imer p«ni-

ba illa D. Augull. lib* )* oc bapiifmo contra rentes , aut non dejeciiTe , aut hoc non fuUft
Donatiftas cap. 16. Mnnut nutem impefitk nm conuavetesem £cclcfisdiiHpiinam,auc denaqui
•
Kr
 ,

158 Obfervationes Albarpinasi

manuum impoTitionem de cft Termo in Tcn> A padideianc rutsui permittere 6c ^fem pocoe-
temia McIchiadU ad reerdinacionem pcitiDcce. runt : demque concilium ArcUtenfc a majori-
Refpondco D. Augullinum oon loqui de ahi$ bus noftiis , uti a D. Ai^dino vocatur plena-
criminibus, quim de iisqu2 ipfiut tempore i noro coiKilium 6c generale , in quo cum fe-
Donatiftis committcicmur , neque vero uc aliis derit Tantus Pontiicx &
per leguos ptxfuerit»
dcbuiHV mentionem &ccre propierea iu>n po« ntlii mirum videri debet n petmifetit dc judicio
:

niiiTc agere contra poenitentiam quam qui pttmi TuocognoTci, &

Tuam TcnccDCum abept(o>pts
fieranc Doiutilbe epilcopis imponerem , quod fle a (emaipTo examinari.

ejut ccare id caoquam onfoletura non amplii^s Objicianc prxtcrea , cpiTcopos quos judices
admittebatur ; quicumque enim D> Augudini in Illo concilio dederat Impmtot, non (bium
tempore 6 ereot DonattAx , fai omnes five cpiT' B ad id datos,' ut dc judicio Komx fa&o crtgitoT-
1 « . \ - ; r_J ... J_ •nr_.
copi , Uve presbvteri , denub aquis immerge- cerent, (cd etiam ut de ipfo Mclchiade pdica-
bantur • atque iia iin« ptentteniia a peccatis li- rrtit I quomodo autem id ptobene , aut ubi |cdj^

berabantur i Tcd ll O. Augudmui vixtiTct Donati
temporibus , aut Majorini , multa illius citoiis
tcAigia in iQius Tcriptis tepairentur.
OBSERVATIO
ganr , de Melchlade AtelaceoTc concilium jud|^
calle non invenio t quamvis enim xgii fertecc
Donatidx Cxcilianum Romx abfolurum , fle
de illius abfblutionc conquererentur, non legimus
tamen in illo concilio quidquam io Melchiadcm
X. ab illis

Tertio
conbdumaut obje^him.
,
quod obciudum camdem caulain
De crncUi» jirtLutn/u
Q rursbs Arelate judicatam fle cximinauro fiiidc,
ArelatenTcscpitcopos de eadem causa quam
fle

D
mx
e
.atio : nam
oon minor cd diTpu-
concilio Atclaienn
ab advetTatits objicitur Tupre-
illius poredatis, quam bodii uTurpant pon>
tifices, in eo vedigia nulla' extare ^ Imo tufos
elTe Donacidas a Mclchiade ad Imperatorem
»pelbre*, alios judices pod pontificem quxTiT-
(ci fle Condantinum . altos etiam cpiTcopos de-
dilTe qui de eidem causa qux a Mclchiade judi-
cata edet . coOTofcctenc i denique c& icmpcdace Otis t duobus criminibus
pontificum judicia ejus auAoritatis fle firmitatis
non fuifle » qux ab aliis cpiTcopis icTcindi non
pofTenci quandb de ipTo Melimiade flc dcejus
Untentu cpiTcopi Areiatenfes pafii fint judices
fc conditui : addunt Svlvedmm dc h&c injurii
Donatidx Romx perdiderant judicafle , non
Tariscondat : oam ct(i ^ pIcriTque id conceda-
tur, tamen fi rem propius inTpiciamus» 8c fi ex
ipTius coDcilii ams fle canombus conjcdhtram
capete velimus, longe alia caufaad concilium
AtclatenTc delata ed quamqux judicata Romx
fuerat. Duo erant inter Cxdlianum fle Donati-
das in conttoverfii, fle traditionis fle TchiTma-
accuCdmur fle petebatur
Cxcilianus : (piorum ab hoc Romx aolbluctts.
ab ilio veib Arelate diTcclGt 1 neque enim caufa
Tchifinatis Arelate examinata aui judicata ulb
modo fuit , fed traditionis dumtaxat quod mul-
tis ntiombus probari potcdtnuUa enim in illo

aut quod boc £ido Un^

Sedis dignitas Ix- concilio exeat mentio aut canon dc Tchifinate
deretur., quefium oon efie , aut legatos imerpo- flc de Qtdiiurione Majorini , Tcd ex decimo-
fiiificy nc in illo concilio ju^cia Tummi poociacis tertio canone maoifcdum iit , ({uxfitum in iUo'
indubium revocaremur, fle de iis cognoTccte- concilio , an crimen fle vitium ordinantis tran.«
tur. Harc fle fimilia i Calvino flc ii Petro Mo- £ firce in ordiiumm , Ve fi manus impofitio i reo
linxo congeruntur \ quibus fcTpondendum cd. £iCU totamotdtnaiionem iiTitam faceret } quam»,
Primum q !od aium , Donatidas i Mclchiade obrem enim Tinxifieni patres illius concilii » «r-
ad Itnperttotem provocalle fle. appcHafic ; icseft Jmttumm mn «nfiMtit ^ de hit fxi
pattlm fitnu, fle ex qua nullum poteft deduci , nifi dc ho^fado
trdifuti tffint rdti» fMkfifimt
argiKnemum quod fit alicujus monsenti : nam fi quxfiifTcm DonatUix , flc aufa io eo vcrfarctur,

qux fuit appellatio vetx appellaiionis vim non an ordinatio celebrata ab idololatiix reo flC fiifi-
nabuh , neque lubere potuit \ cihn ipTemee Pon- pedIo pro infetdi habenda eirct ) aut quos deni-
,
dfisx maximus pet Iratos, Marinus Arelatcn- que canon Hic dccimos-quanus ccTpiccre potuif^
fis.Mateinui Agrippioeofis, RcthiciiMAugia- In , aut in quos videri ooodituius , fM txi-
flo^nenfis, Mcrocics ^ Vtotc^ f!
timcnimM/mfK fmfitJjidmi/iiremfrs.
riusCapuenfis, a quorum Tencentia flc judicio rm, nifi in Donatidas qui Felicem flc Cxcilia-
,
appellatum volone i Donatidis , imeiTuerim ninn Uololatrix falso inumulibant 2 Ex quibus
concilio Atclatcttfi fle inter alios cpiTcopos Te- dubium non cd Donatidas , omifsfi fcbilmatit
,

dcrioc , flc de Donatidarum comtovetfiu flc ap-
pellatione cognoverint : forma enim tudidofUm
pafTanon fioiIcc,uc iidem judices appella-
tione fl; de judicio quod Romx primum con-
,
diturum, flc de quo appellatum efiet^ judicarent.
Refipondeo prxtecca appclUttooe illa , ctfi veri
fuiflet appellatio , nulli ex parte Ixdi , aut im-
pugnari Unftx Sedis auftoricatem : nam etiam
nunc a pontifice ad pontificem provocamus > fi-
mili modo DonatiUx a Mclcbudc ad S^lve-
ftcum qui per legatos concilio prxfuit Atelarenfi
appellate , e/ufque judtci9 litem quam Romx
causa qux Romx terminau fuerat , ad Tecundun
traditionis crimen confugiifi;, flc nullam aliam
^ adionem tn Cxcilianum Arelate intcndidc, nifi
quod eius ordinatio ex or^inamii aimine ref-
ciodcndaciret} Nulla pcxtCTca poteft aflignari
raoo quamobrem patres ArelaicnTes de IchiA
G mate mentionem nullam fecerint , flc in eos qui
faUb accufarent firatres judicia taro Tevera tuio-
cint , mfi qubd nihil aliud in illo concilio flc in
ilia quxdiuncveriaictur, nifi fi Cxcilunus Fe-
licis crimine elTec teroovendus ab cpiTcopi dig-
nitate. Prxictca hxc cdm bujuTce f^fmuis
 », ».

in S. Optatum. 159
DmutiUmim hiftorii mirifici roncruunr « qui i nem» Se tranfitum in Africam
»
quo caibolicx
in D. Aagallino conqueruntur quM pauci judi- Ecciefixcommunioollcnra fle tiarata eflCar
ces nullo otdine Tervaro intentum Romx prx- thagineoiibustnihil fiipererat judicandumin con-
cipieaflent pri^t enim videbatur )udtcandum cilio Arclatetifi » atque imer Donatum fle Cxci.
:

an ordinantis crimine alicujut ordinatio cor*
rumperetur fle inficeretur» fle an Felix traditor
fiiiilri» qulm de rchirmatcquxrcre) Hocitiiui
caufx ordo pol\ulare videbatur: quid e«im ne*
eefTe erae inipicete qurnam ex Majorini fle Cx>
ciliani ordinniombus magis conienunea rfTct
difciplinx Ecciciiafiicx.ri penes Fcliccin idole>-
latrix reum nullum fuiiTet
jus fle atbittium. Quapropter dicebant Donati-
ftx de crimine Felicis prius inquirendum fuilTc,
quam de rcbirmate ac de otdinaiione epifropi
lianura nihil erat cnmtovctfiun » niii fi Fclids
crimen , qui Cxciliaoum ordinaverat quique
»
de traditione i Donatiilii pofluUbatur » irritam
frcifTet maniis ejus impofitiooem : hoc ciiim
Arelate in dirceptationem fle in quarftionem vo^
cabatur^ an fdltc^ deprehenfo (celere otdinan-
l tif» coea ordinatio rcfcindbnda cfTct : &'qtsamvis
manAt imisonendi nonnullis videatur in illo concilk» non fol^
dc ordinatione Felicis, Tcd etiam de tchifmatis
origine k Donattflis quxftioncm allatam i ragict^
potifilmilm , uil prxtxdcmi fle proxima obftr-

CarchaginenAs judicaretur • oc illo (cilicdt ju- vationc docuimus» quxfirumcll» an ^ordinatio

dicio de Cxciliani ordinatione prx|udicium na-
|>efcnt- Denique inter hujufcc^pncilii fubfcrip*
ciones , Cxciliani n >iiKit iwv^kur fle legitur
quod pro argumento accipiendum eA Felicis
potii^i quam Cxciliani crimen fle caufam adam
tuiAe m
ilio concilio i non enim inter exteros
•pircojMs adfgdtlTe» fle judicallet Cxciltanns»
niii omni criminis fle ^-'birmtfis fuTpiciont ca>
ruifree fle vacuus fuiilct» Cxtcn qux ab adverfa-
rilsadreruntur»aur patiam validarum» aut ex
'cis qux diximus diUolvi polUint.
OBSERVATIO
fic^a abepifimpo traditionis tco ptuoulla ha-
benda cficr.
Quodcilm ita fit»verifirailc fit Fdicem noo-
^
d^m ab iEliano traditionis fle iduldlatrtx ^(b-
* luram cum concilium habiium cfi : ruro qui
fronte in concilio Aiclatenfi
,
quod datum cfi
mcn(e Septembri Oonariftx adionem rclcindca-
dx ordirutionis in Cxctliaratm imendtfidir
cujus fundamentum isonnliud aat quimFelt-
cfs aimen, fi dcctmo-qutnro Kilendai Martii
de eodem fcclcre purgatus fuifTct} Non ncce^
erat tantis fiimptibus concilium convocare,
fle
ex omnibus Atticx, Gallix , Hifpanix, Sici-
XL lix fle Iralix* panibus epifeopos cogere
)unam quxfiionein difcuticndain
. ad

» cuj:>s tota ra-

Dt Mt C»nftdih»t judici* ^reett^urit ^u» Ftiix tio fle pondus in fcelcre Felicis conrtiraebarur
fur^utm fiat. fi >t!iAni judicto liberatus fle innocens
dcclat*^
tus im antea fuifict Fclix J non defuilTcnt
J Afiicx

G
cis
O H$T A
Donaticarum
It. E inter omnes video
fcltirmate fcripfcrunt
Apungitani epif^pi »*qui tnditionisd Do-
» qui de
, Feli-
epilcopi qui intererant coacilio qui fruftrd
ri de jure dixifient
batur non conflaret
»
»
cum
»
qux-
fadbim quo jus nite*
imb ciim contrarium om-
XiariAis accufjbacur . cauiara ab ;£ltano procon- nlr.b cx a^is purgationis cjufdcm Felicis appa-
Alie non niA pofl Mcichiadis Judicium in Do- reret.
natum fubiram fle )uJicaiam niitic. Vct^.n Ion* Quamobrem manarcripti fidem fcquendam
obfcuiiuseil» an eiufdem ^liam procooru- ] ;
cireatbitror, fle exifiimandura hxc duo eodem
it rememia qui Felix idololacrix abfoWus cB rcmporrfiafta | Caniliani ordinationem con-
»
tempote pofierior fuent concilio Arclatcnfi \ firmaram in concilio Atelaienfi , fle Felicem
•nam quamvis iirdem ConAilibus» hoceft» Vo- i crimine eodem menfe aur circiter ab a€Iu«>
htiiano flc Anniano» Felix in AAici fle Cxci^ purgatum. Nec mc movent O. Auguftintveibx,
itanus Arelate innocentes fle indemnati recedi c^us au^iicati etfi in aliis omnibus cedendum
Hnt , tamen de die abfolutionis Felicis non iatis (de velim , in hae tamen bifioru, ut rcdlfl mo-
conilat s multuroque hidotix intere (Te videfDr nuit Francifeus Baldumus , non fatiafadc » mul-
mdavare, Ar ad amuifim quo dic dau 6c lau fiic* taque in ejus feripris prxtcrcuntur
qux ad eam
xit /Eliani teneentia » infpicere. pertinent. Deindi faciU mihi petUiadeo , D.
D. Augudinus tranatu poB collarioncm ca- Auguflinum antiquiorem paulb diem iCIiani
pite trigr(tmo>tertio , docet eam fa^m etfc de- fementix xfiu difMtadonisadfiripfide : nam ur
cimo-quimo Kalcndat Manias » cujus opiirio- dilueret quod I Donatiftis opponentur Coo-
»
nem Tequuei funt Cardinales Batonius fle Perro* fiaminum ‘judicium fiium quo Mediolani pofi
nius : verum io libello manufctipco c|u(dem Arelatenfi concilium Cxcilianum » audito’ln-
lentemix fle tn ipAsadia ^liani ptoconfuUs» geniio ad fe per /Eliamim mifib purgaverat »
quibus in Felicis vium inquiAvit » docimu$-tcr- pqfteriotc (ententil tefeidifre » ut hoc»’inquara»
tiui CaJcml. Septembr. dies infcnhitutt dilueret deraoo Arandum illi erat eadem lenteo-

Tmer has duas opiniones, quarum unaauAo- tii qui Felix abfblutus erat ab rEliano » eaiem
ritate gravidimonim (ctiptorum » altera fide ve» inquam» ad cdmitatum joflura Inecniium uaa-
cufiidimt ccKiicis conflare videtur » temetarium fire : atque Irapcracorcm noo abfolvilTe» neque

efla aliquid dijudicare : vettim hsK poftcrioc puigafTc Cxctiiaoum » ntfi pofiquim de Feltcif
ad hanc hifioriam fle ad concilium Arclatcnfe vita Sc abrolurionepcr'lngentium fle per/Etiani
magis accommodari fle convenire videtur ; nara fenteniiam ccrut» fadus fuent t quamobrem
poli Mekhiadif judicium quo fchirmatis caufa illtusfententix diem paulb antiquiorem pofiiit»
terminata e(l » fle Eunomii fle Olympii legario* Ut ofteoderet Ingentium ab Imperatore Sc vifiiiu
Rr ij
*
 » / —
'

160 Obfervationes AlbafpinsEi

A tiiidmtm UUs *mtm €4lumtiitfM }mS-
& auaicum multo antcouim MedioUnt pto
iiTH»etMtm ,
^rim
C*cili»no pronuncUfct. H«fuw
D. Augu- *
cav» tn

ftini vetba epiftoU ccmcfiros.

quiaqoagcfimx A*r fAiUdKrns, & CAkimunt dfx>Jf$, An»d

lmftrAt»r Mi/« Ad ctmtAnm ,Mdtaum

fccundr, in qmbu» neque dicro neque roenrcTn
ptocoofulitts ludicii nouvit , quo in beo umen
CACdiAmm mn» pr»u
/Mum muiAvit . &
vtfAS pA/kk : n»n frGm ^tm mhU i*
iounduserat fi eum non ienoraflet.
trdiAtm CAHfdum & dknm fti gtflis «xpnfiut b^cn ktm pAtAmut ctmrA fftpf$$ iaau &
,& fi Auis nw>e di&gmtr AdvtriAt , mvtmtt
primt rum , fd ttum ptr A^dimm CmptlMm roiinuMi
CdiiMAm tpifcApAU indici» fnipt pnrgAtum * dtiitdi c»nwttAniitr ft tAmfim Ftlidt pmmfilAfi jHdkiA
mnU» p '»fi FtlkU ^pMiitMiCAt^AAb^A^ urmirnUAmt in fUA jHjStm tfi , nt nd c»imtAt$m
pmvtfidttxAmin^At^.uyitKmctnfiuit mnMm- B Ingmiui muentur , ntc pArv» burrvAib,fid
ji^Ms efi /»|m- UAgi t»flek mtrntrAti imprAfrit indkn iater par^,
fcm, /n fM Cdiui ccmUAiMm miiii
tu habk» CaeUiaaMmfrife pargAfum.
»m$ .& Uifg} p»fitk ifft ImatrAttr cAnfam
uaer
Cx-
parta e»^imfit atfut patvit, /» ^aa agniMnt

A NNOTATIONTES
VARIORUM 1 N
s. OPTATI LIBROS
DE SCHI S MATE D 0 N AT J STA R V M.
an fidem e(Ic quz nbs erm-nemJM CbrifiiatmP
ANNOTATIONES ChriAiaoi nempi quotquot fumus , 6c proChri-
Aianis k Deo agnofeimur » id nos )ucii pet fi«

VARIORUM ;
dem » quz unica e A , omnes adlqui } fidtm nnam
id vidnut Optatus ipfe explicare lib* 5 tma fU .
1

Im t1*&VULS«0»TATf. dit , inquit } b»c /#tv ab btrtiktnm trrtnim

& ab tatam varia fidi , fiJu
aaka fipa-atar.
R A T R I •• De ChtiilUnotum fraterniure Nec aliKt videcui aut ceni non valdi diiSmu-
p^g. I.
F diximus in obrervationibiu nofiris , atque ibi
docuimus anebuos in ei multum m^lVerii k« &
Uter accipiendum
terum bcii \
^ctmauadam, io multis ve-
dt Eccicfia catholica loquun-
qubd fcilictt omne ChrifiU* tur. Gsll. C^h. edir. Commef. pag. d. /dam
ligioftii pofuille ,
aaBtritattm magifirrii emltfiit ftcali jlfitJM Eait-
nimis commercium in ei affinitate tc cognatio*
fiam (ammendaM ia ttt» mnad» fmfltjkamm au
ae veriaretut : novum enim hominem 8c novam
nararam , quam in aquis baptifini unquim in fm enfcattm . &e. lil Sc ejufdem coli. pag. 6%,
AuguA. Btevic. coli, die j. cap. 4 Sic «fitndm»
aceto Ecclcfiz inducunt fit adepti edent < qui
r .

etiam cum Cbcido fic cum omnibus fidelibus

ttt tOvina ttjiitnama caaftnart at & Hia ^
^mbm
etmantndarrtar EctUfia eam maUntm eoamixtiam^
Tcia Sc teali cognatione etTem conjuniJi , non
poterant teftari magis quim in illa appellatione. ifie. Et illa ttfiim»ma galbus commtndarttar nm
qu* communis efict habtrt c»mmixr»t malts &e. Ubi («avnettdatir pto
D^et igitur illa navitate ,

orthodoxis & rchirmaricis , eos natos & fa^| agatjatarf aut defcribiiar. Idem AuguA. Sc eo-

fid malos fratres» <(cm loco faamam Dtnatifia fitiptaraimm ufii-

ede onhodoxonim frattes » :

qubd matri Ecclefi* qux eos genueiac , miniis mmo nnam Ecdefiam eemmtndaverant, id pA. uni*
edent audientes. cam ede probavetant» fcd in his tamen nullus
Czteium , confequens eft e*
dativus pccfoDZ » qui cA in Optato* Q^urc ni-
ca affinitate fufecptum apud fchlfmaticos bap-
tifmum vim habete producendi ChriAianos 1 k hil affirmo.
MbRicusCasaubohus.
qutndt^ iidim ex eo affinitas illa contrabatut» SiteuLI JuDICIM SSSBVtMTU- tbiJ.

quod negabant Donati Az. A l a s r. n u M. Steabaa talibus fcttgcoribus mandam vi«

ibia.
^Fioas UMA COMMIMDAT. An id let Se quidquid in hac vita vivimr. Sic infra
vult Optatus concordi ie unanimi
ejurdem fidei ' l^c libro ConAantini Imperatoris vetba funt t
profedione» gratos Sc acceptos Deo no« «fi*e
pttuit kmt in/tad» jadkiam, cnm tg» Cbrifii
'diaum i

t
 , , : , :

in S. Optati Libros. i 6i
Jicitim exptfkm. BA nT h i u s. A Albafpincushkaffen^ ut locum pet feplaimmi
Pag.j SsfutTus. Duo in hoc verbo fum incellt« & clarum pervenit & oblotrcc. , Ecdefid ( in-
gcnJ« i Chrilli feputnira , Sc cjuj ad in^t de& quit ) ttm^iOMr MUfcttrt 4i»
ccniio • cujus mcniioncm non fccii |
^ubd brc' amtur i fu» ,
ami a 4 tU»nm /ifMitbrA Je~
viter myileria ilU peifttingat : veiibn in auAoti* AiiiAtA, fiu itw^rt MACAfii mi/f fn mArtjrihu
bus illius zvi 6c illius ptovinciz » ut in divo dDtmuiJhtceltkrAiAMitr, Sed jam multa hoc
AuguAino» 6c in Capreolo frequens cft illius genus, quibus ejusnotx condant, ut hoc mi*
dciccnilonis mrntio. Al•a $ f. rari nemo debeat. Cxcetdm de verbis ii quit
Ibul P A e 1 sf. Hoc vctbo fxpids utitur , quare dubitat , alludit Optatus ad Ezecb. i ubi coiv>
non ccir abs re notare communionem Chiidia- xu 4tAli>AjKm psrutm t quemadmudilm oltm
nara vidbilem Sc invidbtlem, Ecclciueque uni- B legebant, multa przdicuntur. Integrum locuns
ratem 9c coagulationem cum Chrido , dc pcc proien, &fusi craidai Optatus iplc lib.). mc'
Cbridumcum Deo per pacem iotelligi. Idbw. M i a. C a*s.
dio fere libro.
Ibia. NoMsoi.tlM SUAM. Pax Dei deberet NtO MIHtls ASTUTAS, SIO T A H- Ibid^
ede inter omnes qui datres fune, quia Chrido ii t6m simplicis IVSATIRINT
dau ed Sc teti^ , ut in omnibus qtu cum eo con* MiMTis. In his verbis, oi idem Barihius pu-
jui^t volunt obfcrvenir, o i m. tat , nec fenliiS cd Dcc viu. Ego ( inquit
) cotre-
I fic colatur. 1

Zbi<L Ntc ASAUCTOAIBUS SCHISMA- Aione pulchra utruraque tedinum, lige,wc

TIS TuxiAATTOA. Non fani tum per- Mw/ dfluSAi tAMkm /mfliat tvtrunm mmtt.
curbabatur ab ipds auctibus khifmatis , qui Q;us anes cum bodiique omnes agnoicere ha-
jampridem ede dederant , nec ea mens Opnti C beant,nccede oetninero puto veritati non adfen-
ed : TiP^Antw igitur htc accipe pto utrhstAfAif- futura. Hxc ille. Sed c«lm «• tAittiim in fecunda
/rf , ut podei quoque fAffrt pio ftAtjftt , bditri- editione Francifei Bilduini non excet , videtur
tis pro MmJJifu , &c. Coacti autem potmfent,
,
legendum ; ntt miniu AfiutA/ & JimpUett rvrrrr-
pro fffiixt . rrmdnJiJJet pro nmMtfft , id ge- & rmtmmti. 1 n ci R i.
nus alta fcxcenia. &
f>c quidem non unus bqui- Nie MALI IMPONINOO OMNI- Pag. ).
tui Optatus: fed Arnobius, ZenoVeron. Lu- BUS OAFTlVlS MANUM 1VIRS10-. /M wfliMk.
>• «msa
cifer Calahtanus , &
alii. Ex meliotis etiam zvi N t Etd Hoc leve ed , monendum tamen
S , Scc.

feripeotibus , imerduni Terentio , & Virgilius mmins CApiiiitu non ob eam ra-
legendum ede
vspfeque adeb Cicero , ut obfervatuot Gramma- , quam Albafpinxus
tionem afferc
,
quod lib.
tici. Vix laracn quifouamciebiius, quam facit Didem dixerit: txtaMfiu emm nAoum^ &/iifter
L* A - r_ II L:.
htc noder, q<K>d deinceps femel i nobis moni-
: A..
smnr CAp$u imrtiferA vtlAmnA frAttndifiu , C>'e.
tus , Icdor ipfe obfcrvaoii- i R. C a s. M Qux raiio d valeret , cilm captivorum Sc capei-
Ibid. Ntc llll IMCONtOLAliLIsDlO vitatis eidem in re podei quoque meminetit,
LACAYMASFACIRINT.QJIAS EsaIaS nihil h!c muundum edet i cum Cfrturo dc, M
TiSTATuA. Ea refptcic E(ai> verba qux ,
curo ad fequcmu prophecx verba alludere , ia
cap, ai.v. 4 . Mijfxm mfAcUt, Amxn fhrAb», quibus fuptrtmne CApnt baud dubium , blc quo-
I4ttm m ptrrm nnfiUri in emtritunt filU rtruns que idem volutdc Optatum. vei 6 vtUmat»
ntei. Iti oiim legentur. Totum locum deferi- iA incelitgac
,
qux hic Sc alibi non uno loco *
bit| ac Eui profequicur 0 |»aius hb. ). haud everfitma vtUmentA vocat , ipfe docet Iib. a.
procul ab initio. Mak igitur bicfccut\,Patiden. £fAci(HiHmtvtlAmnpfmtJi^n^mn4$mA»Mmfn*
j- j . . r/-.v_ t-
pgf emntm AiAtem , ^r. Ne quis ad cilicium fta-
fes priores ediaooes qux ad ja- caput Efasx Ic-
Aorem remittunt. I o t m. hat ,
quo publici pernitentium capiu operirt
Ibid. Falsorum vatum nomin it ptxcipiuntur , incoacil. Agath. did. jo. cao.

ACTUS iNCURRtRiHT. Fnifirum if. de quo Sc in fuperiori canone : fanuattet

trum non vmim , legendum monet eruditus 0C ttmf trt famttntiAm ftttmi , im^ftmutm ms-
felicis ingenii adolelcens Cafpar Batthius, ex HHHm , &
_
olietAm
x •
tAfnt
•
k jACtritit
' ( fioa
* ' '

verbis D. Pauli sd Corintb. it. cap. xi. vcrC nti^m anjHtntxmtfi ) anft^MWnr : &c. Hicro-
xivii. jurAvMt w m1’*vAJ{a- nymus eitun epiii 50 FtAitUm ftec$ imintAm *

f*u , qux allude Opcaius fcilicit. Sed vide de ftttift m «n£nr famttntiAm ,
<^e. ledis , ut alios
&rds vatibus lib. ). Incnmmii autem vetbocum F omiitaro. Quod fcquituc , «r «airdirrrra/ DtA,
accufativi utitur etiam pag. fcq. mtrits fm jn^xm plutibusipie explicat lib. 4. quadmcdio,dfoiti
fax-HtaU incwrk. Sc lib. I x c 1 rt. quis hic bxict. M. Ca s.

Ibid. Nomin, itactus. Yedrt epifeopi OmniIUS CAFITimS' MANUM. IbM.

non elTeot fald , neque frudta eorum nomen in Omtobut CAMiint legendum , ni fallot , uc ex
altati nominamur :
pet mmen , bonocem Sc di- bis fecundi libri condat : txttndijiit mAnnm/xftr
gnitatem epifcopalcm i per aEIm vcib , munia emnt CApnt quibus verbis docet Donatidas im-
Sc funftioacsimclligcndx funt. A t 1 a s F. pofiiidc pranhemiam epifeopis ptcfbytctis. cae-
,

Ibid. Dealiatum. Eccleda compatatur xdf- cetis clericis, fidelibus , & pueris, Sc omnibus
dcio, Sc epifeopi xdidcare dicuiuur, qub allu- quospoteranc circumvenire & pervertete. Ali.
ditur, aut ad illorum lepulchra de^bata , qui G Evirsionis. Q{ii innocenti pimiten- Ibid,

tempore Micarii occifi pro mattytibos i Dona- tiam olim folemnem imponebat, cum evenebat,
ndis celebrabantur. loiu. quia de fideli reum faciebat | prxterea piivabac
Ibid. Nac r-uTnosum ac osaliatum cum communione comtis Chridi,quiquj pri-
txTRuxRiNT FARtiTiu. Poncma vabannic , mortui ceofebamut Sc vesa vitx uuici
funt Sc d qux ponentis magis poiteiuofa qux carere. 1 • 1 m.

sf

L
 , : t

i6i Annotationes Variorum

Ibid. VtLAUiHTA. ImpoTitio nunuum po» A has noftns notuUs indituro longii^i extrude*
Diteotiz cft <juxdi(n vcluti obumbratio j cito tent ac diduadcrcnt. M- C a s«
enim epi&opi manum in ptenitentes porrige- Q^t NON POSSUNT MON XStt Pag.
^
rem , cos vcluti obumbtabaiu s quapropter vo- paataas. Qjia non pofUmt noD clTc bap-
cat thiro manus impoltiioncm . swiaaam. laiM. tixati > in cujus s<|uis ua<)uain io utero (unt coiw
Ibid. NSC KAttOIOlAINT DlO. Quj cepti. I D I u.
fidelem olim rebaptizabat, aut qui fideli Sc in- Oire&si ACTUS. In Cypriano* aftus Ibid.
nocenti nuiom psnitcmix imponebat* Oeo ma- pro epifcopali funAione Sc pro ei difciplini *
ledicebat quia in utroque olim facramento fie-
,
quam obfervare facit in fui dioccEii accipiinr *
bant exoreiimi quibus objurgabatur Tatarus *
,
& uti cum ait unumquemque eptfeopum oc fuo

difcedere * 6c locum vero Deo dare jubebatur : B A

adu efle rerponiutum. l a s p.
Donatiftxcrgb in pmnitencia quam infontibus Cum illopuai con c u a a u m Q>id»
imponebant* Sc in tebaptUatioae » Deomal^ qui D
I o * &c.U( vctba conilcnc,quz nunc
dicebant * quiaexotcizabam fidelem in quo Deus n^e cohzrent * iti didinguenda funt : ftmint *
habitabat* Sc cura maledicis tanquam faeaxum &
tmt ili* /krt cmoormr p«i Dt* fimum
fr-
onerabant quapropter in Augufiino omnibus
:
emat: ( t. Deuro delctunt) &
Ptm a$tgekis , Mrjf
peni libris objicitur Dorucifiit , qu6i Deum * ambtrrticiSf ^urttm fmum ftmatt ^ &e. pfalfn.
aut ChriAum « aut Spiritum denique iaodum i8. M. A s. C
cxHiffiarcnT* hoc dl , cxoicifmis * cxruflfljtioni* SXO UNUM
VIX INTINIMUS CUtf IbkL
busdcieii.-rcnc» & fugarent : flatu enim fpato& qjio PtA LITTI AAS» &c. Lttfauamr,
dxmonesolimaChriflunisczrufllabantuc»Tet' C boc cd < /pfsu pejfimm. Pbrafis fiimiliaris jur*
luUianus ad uvorem fecundo * aMaJifmdimmm. confitlt. 1 . 1 1 . {• 4. 1 . 6. $.11. D. de judic. ubi
dam fidtH txfuii, I o i M. demum reveeaat pro rtveeare fjiuat , filabitur pro
tbtd. V« PACXaNTtaUSVXLAMlN* fim^i^efi: Sc ulia quz io LL. fzpiiUmi oc-
SCc. Itltilm legebant* Ezcch. i). il. Hodier- currunt. lidem J.Oi. fufumfaerreptodebteuGu^
nam vulgatam u confulas « multam differre in- pane, quod huic affine ed« notavit amicus &
teil^cs. Quod non mirum : raro enim confenv olim nodci C« RmcrhuTius ad 4. Pauli feiuen*
tiunt. Majot, non boc quidem loco , ied umen ttar. Plin. Valctian. lib. 4. crp. 6. dc cucurbi-
in picrilquc major cum Gizea feniorum ( ut li : Ejm arida emieei effieaeiter pedunt eembufia
fae in cjufdcm aut majoris antiquitatis fciiptis faaart. Idem cap. }6. p*tefi eam meli* eaaaeraiim
obierves) convenientia. Exempli causa mox DNrrdm, iuttrit i*i*m kaajiam tx via* auti^urr,
^ tAv* - -d _ <1- . »1. , i
profer. Optatus ex Ifaia : ^ai timttu cap. 40. Aliquandb magis abtoluta. Idem cap.
dhmiai , sadu* a*a»m D*a$iai, Hi fui V»s *di* 48. ejus Irbri : fdiaaa reemtes jfemachum avertant,
batem , & txtcruatarf n^aatft dieifratru a*~ ahmm ftlvm» , eaaem fieeata t« eemrarium pefiant.
fh*$ , vM^umtn «b ,fnitm a*/iri efiit, Mali Ba ATR.
ablegant editiones ptiores ad Ifiuz ^9. cd enim Qu o rxA tiTTSAAs. De eidem re Ibid.
liaVz £6» < . Ibi vujgaia pUnb in aliam mentem conqueritur D.Ai^ftinus * Sc curo Auguftino
aadu* vtraum Dumtm rrmkii ad verbum ejas. de noftris poflurous conqueri \ fed hoc peculiare
Dixtraat fratntj vtfiri *dimtsv0t &
tbjidaites ^r*- cft hzrcticis firgete otchodoxonim colloquium.
ptrmmnamm,gl*nJictnirD*mmm &
vid*btam Al xas t>.
ia Utitiu vtjhi * t^e. Grzci autem «»»«11 •* E
* f Et QMutAcotttosuU
iPtsco* Ibid.
uien « rfifMtnt np A«yl «vn * «asTS « Aah* TALI NOLUNT. &c. ColIcgium cpifcopii-
Mfim, nTt luamta vfiir, ij <^C. vi* le non aliud *pquim epifeoporum univerfus or-
des per omnia confcniirc. Nam ida in Optato * do ac Ibcictas quam lati patet- Omnes enim
& a*laat ft diei frumt a*firtt * funt ab Optato toto orbe epifeopi etlltia * iii olim viciflitn &
ipfo, qui prolatis cx^ctipcuta tedimoniis folcc nuncupabant. Hinc afiqtundb **Ue£mm abfo*
aliqua quafi fapplens interfercre * ut dilucidio- lat£ pro epifetpaU eelie^ium i Sc nllega pro *^f^
ra hnt quz profm t fzpb ut apta propofito vi- c«pu. It^ apud Sidonium Apoll. turba ctUe^ii
icantur qux parum altoquin appofita- Inde cft pro yuaatamefi *pije*p*ntm. epift. 1. lib. d. Sc
.
6e illud tuatni v*t tamen &e. Czteta vecbatim qui e*lU^4 pr*vmciaUi , epiit. 5. hb. 7. eosja-
ex Gncci * nifi quod audite a*aiem Demini * pro F eerdetet pnvIaeiaUt appellat . epid. 15- lib. 4.
mtditt veiium Demini quod irrepfilTe puto. Eo- quicumque effent ejuldem ptovinciz eptreopos*
dem hoc tedimonio contra Donatidas i^tfeuc intelligens. M- C a t.
At^dinus pod coli. cap. podremo. Biofert Sc C0LLI6IUM si'iicorALi. Socie* Ibid,
Tmull. contra Marcion. lio. 4. cap.i^. exca- utem * communionem , conlbrtium , fraternita-
dem qua Optatus verfirme. Tidc& ooll. Canh. tem ^lefiafticam &
epUcopalem : dilUnguit
I. pag. <4. unde quid Optatus de fuo adjecerit inter fraternitatem Sc communionem , aVique
liquido conftabir. Hoc exemplo poterit tcAor Doiutiftas poffe quidem jus communionis tol- .

(imilia alia loca . fi opetx erit * expendere ca- tece 0c dirimere * fcd non fiaternitaiis quia
* ,
demque ad Hebraicam quoque ventarem exige- hzc i nativitate confequinir. illa verb in coa-
re * atque inde* qiK>d
(
mmultis fuccedet ) va> G fuctudin^eriacur. A l a a s r.
occatis caiilM rimari. Hzc enim in hac tanu ac CuM
vansNosi - - - . - -
ac nudi, ut c^i- Ibid.
tam beata luce illarum litterarum maluimus le- T I A t , L o Q.U s A a T u A. Iti prtmfim cor-
pori relinquere « nifi ubi aliquid incidet quod rexit Fr. Dalduinus * cfim in Cocnki editione
*
dignum vindice * quiro iis immorari * quz pien- Getroanicfi , omnium primi legeretur eum ne-
,
que fadidiant quia cuivis obvia ) Sc quia mulu* ftitieti. Verum iterata cditioneOptaii idem vir
*
 1 «
,»
, , N

inS. Optati Libros.

diligcntinimaf Ff. Btiduinui ex meliori cxcm* A yiM M TruiitMt Ifsftifmdtis , tju $ , ftvc
pUfi MS. emendavit ac io coatextum recepit tis
,
m%«nm Priorem tamen intetpre-
jFr^ttt mttu i^knr ?*rmtmsims , m vtmm M uoonem magis ptobo quandb & alii iii quo-
.

«r C4itn ,
Uqudr. Iv c i fi T. que loquuntur ,
m TrinitAre bwtizarc tni in no-
P^S' Ut QjioDM0NViottTU Vcl qaU mine Tdniutis. Optatus mle bb. j.
mul(6 ante Parmenuoum hxc cveneranc » vel ChnftismruM TtwMt ctuftdim , &e. eodem lib.
quia peregrious erar , dc iti ca ooq viderat* Nemo ddhm tmBm fmrm in TMtnrt , &e. ac
A L » A « P. deinceps fzpiiis. M. C a s.
tbill. Cl^M IN BPtlTOLA PbtAI tIGt. In cujus tUAOiNX. Diluvium , & Ibid.

RiKUS. Nolits, &c. Imra6 Jacobi » ni circumcido erant imagines Mptifmi. Albasb.
vald^ fiUlor cap. 4* v. 11. Erroris » ut conjicio B Quamvis bt vos ipsi. Donaiidz ibid.
fiiiibzc cauiaiqubdtnjacobo» laudata ab Op- non docebant baptifimim iterandum ede , fcd
tato vccbi . qux proxirne praecedunt \ eadem m tebapcifabanc orthodoxos
,
qu6d eorum aquis
Petri quoque epih. (• c. { • v. <. M* C A s. vim ad fordes abluendasinede negarent. lot m.
iba UTtNTxn ALIQUA» Non iwt flcc. Callide vbstram pbasonam. Ibid.
cohzrent nili loco, m
, \c\U feribas. Ici ta- Senfus eft perca quz de bapnfmi laudibus pro-
:

men Optatum (cripniTc non auiim aHacre, cikm dicatis cum^onhodoxis convenire videmini : vei-
tnajota fint in boc genere
,
qux peccat non uno 'rihn long£ abtet cft : nam cOm umim camdm
loco. 1 oM. ede bapiifma , Sc illud ab illis dumiaxlt confe*
)bia. M
1 L I T I M. Macarttts manu arnuci Sc Im* rendum cdif penes qi»s eft Eccleda. doceatis*,
peraiotis ju(Tu plebem Donaiiftarum ad Eccle- C taciti , Se callidi jus baptizandi vobis folU ad-
liam coegerat > unitatemque fecerat » 8c quos rogatis, Sc nobis qui ex veArS (entemia jus Ec-
,

rcfatfma thviferat focietatem coire compulerat clcfiz , ttaditionis crimine amidmus , tollitis.

undi comta fuam plebem militem » Romanis 1 • B W.

poAuIaium conquerebantur Oonatiftz. Al». S| TAAOiTOAiBui. Czriliamit, Cc* Ibid.
Ibid. Pko vo»is bt pao nobis. Dbna- cilianique fuCLcdbrrs Sc fideles qui cum eis com-
liftarum bapeiimus ab ortbodoxia prebibacur) municarent , hoc ed , omnes A&icz fideles , tr^
quare quzeumque in laudem baptilmi dtccbaa- ditionis crimine i Doiutidis notabamur , atque
tur pro uitiquc pirte dida videbamur. 1 n 1 m* ob hanc cau(am baptizandi poteiUtc carere ab
,
ibid. CarmimCuristi. Quia peccatricem iifdem eziftimabancur. l d i m.
eam ciTe dixerat. I a t m. D P R 1 N c I p b s. Majores OeauAores, i qui* Ibid.
iba Eztranbos. Vel per (aeramenta cc* bus dcfccndidi. 1 o b m.
tera Religionis , excepto baptifmo , inalligic Orico Schismatis. Majorini ot« Ibid.
myfteria , vcl in Cypriani conElii erat fenten- dinatio. I d b u.
tia» quo bzteticii baptizandi poceftas tolluos. Non BMBNRAMils. Non rebaptiza- Ibid.
1 1> e M. mus. A l • A s P.
Ibia. O^utA PIAS cAiMus
ti. Peregrinas Sacrambntum. Unum baptidna. Ibid,'
is vocatae apad antiquos, qui natus erat in abi I o 8 M.
di«cc(t, qui quamvis ro^tos annos in uni mo- Nullis cbrtis pbrsonis. ul- Ibid,
ratus eflei dviutc • vel eaam quamvis ipEus ci- lis tedibus aut a Ais : vel nullum ex onhodoxia

viutis fadaseiTet epifeopus, peregrinus adhuc E peculiari nomine aut aAiooe iodituca , traditio*
cenrcbatut , uil alibi probabimus. Cztetum non nis accidatis i fcd cos omnes hoc crimine dam-
Eeebac pr^fterom aut epilcopum peregrinum natis. I D B M.
ordinate ,
qu6 ccipicieAS Oputus tacitf carpir OpBRARtt unitatis. Paulus Sc Ibid.
Parmenianuro, quOd c6m altbi natos e(Tct , con- Macarius
,
qui ex mandato Condantis Impera-
tra Canonum mentem Carthaginis coDftmuus torisunitatem ia Afnc& (ferant » hoc cd , qus
clTct epifeopus peregtinus. 1 b.i m. Donariilat ad Eccledam Catholicam adducett
Pa|. (. In, COaiPAAATtONIM lAPTlS. voluerant. I o i m.
Hi. Nihil magis oftendic baptifmum non ede Db olbo sACRiPic bt i'o. In his Ibid.
repetendum , quim ejus cum diluvio compara* duobus pend omnis (acetdotit vis Sc operatio
tio. 1 o I M. F confidit i per oleum enim pani omnia facra-
Ibid. Q^U I IM TAINITATI lAPTISMA. menu intclligunmr , in quioua oleum (anAum
T I s. Quin in bapci(mo &Ao in nomine Patris adhibetur. 1 a t bc>
Filii, ic Spiritus fand^i dicimus genciarionis Indicandas ibsb civitatbs. Ibid.
(aeramentum beni &
otilitci collatum quamvis
,
Indicandum in qua civitate tradiderint facroe
apud hzrcricos fadum (it. 1 s t as. codices , ut ex illius drteatis lAls publicis rea-
Iba 1n TAINtTATI nAPTISaSATlI. ni&dum pollet ficti , Sc legi , quinam Diocle-
Ordo vteborom quz alioquin rubobfcura vu tiani, aut Maxemit tempore hoecrlnnne tene-
»
deantur , bic eft : f«f «vianm ^Apri/«Mtii m 7V>- rentur. I D B M*
ikfemimiu
mirstt : id c(l . baptifmatis in nomine Aa opsrariis unitatis. De p*n.
Ttinicatts adminiftrari. Non imicicntb tamen G Paulo Sc Macario femper conquedi (unt Dona-
fufpicctur aliquis. Optatum hic per Trinitatem tidCfUt Iket vidcKipud divum Augudinum l
baptifmatts trinas illas meriiones intelligere, verdm Auguftinus Sc Optatus negabant ad Ec-
quas Apodolorora uti vocant ,can. jo. f«UC<«b clcfiam pettinere , fi quid alienum ll Chriftia-
nuncupat , Se fecundum baptiima , tue ni chamace tn illft expeditione &Aum edet;
intcUigi aut icftiiui debere io hunc modum loiu.
Sf^i
 , ,,
: I ,
;

1 64 Annotationes Variorum
Ibid. Olium roctiNBuM. Fugiendum Sc A eadem merae. Mm. CAtAUBOtiuc.
eontemnendum ed oteum hxreticprum aut nec* ZirMiniNoUBBtco. Rominz Ibid.
cacoram , (juia ad illius uoAioaem giaiiani niam urbis Pontifici, Urbicus enim in antiquis audo«
Deus noQ infundit. I o b m. ribus pro Romanis accipitur , uti in concilio

Ibid. SlZTO Dt INCONSlBtAATtS. Arelatenfi primo. A l i a s r.

De his agitur Itbro fexro. o m. I TiATUtLiAKO. Inter Catbolicx hi> Ibid.

Ibid. CAAMIM ILLASt VICCATBICIM. Aoriz aiTertores vindices Tenullianura adnu*

De pcopru Chrtfti carne > non de corpore ejus raeravic , fic non itnmeritb > nam nemo unqu^
myftico hanc bUrpbcmiam dixerat Parmeou- acfitlt in hzreticos vin.-iiftam exercuit > corque
out. I o I M. paicquutus eft
,
quam auAor ifte. I d B m.
Ibid. Sicut dixisti cabo Chaisti. Ut qjiid bsllum cum mobtuis Ibid,
ti, «/./.- Pro/otf legey?«r , duobus verbis} ici enim ctB s ) t^rdiiid , valet f»ov.‘ HcAatim infti
IvmiM MiS- •t-ij *t. ..•Vi—
fententia requirit » qu*
alioquin nulla poteft ibid. Vt
/:... ;/K»
itt rmimr*ii fmt HHt &
•. i:L
hb. a.
.

ciid ex vulgata lenone. Si , inquit . ut ni qui- V$ ^md uU mfmjttit prtmjfum t Sc lib. ]. V$

dem vis &
interpretatis , cato Chrifti, id fuid ImfiiShiM tft v$iht D.HitxonjronsiixyU
omnis caro peccatrix , &c. Qjod autem bic, ta Hilarionis : mtrdrrm m
ntm§ mn tfi pro ntm tfi etfi durum , tton atiGm
umen emendare quia haud difbmile alibi ob«
tKm ^ hshtlhit
modo Mauialis audior
metm
tcriifCmus
f Sc utitur
, Iib. 7. epigr.
hoc
,
ieivavi. M.Cas. Vcfuidm D«mm Dei^ut fr^rt mm-
Ibid. Non potuit xm bimi fSAM pic* ntrikm Sc altbu m c e b t. t 1

CATORUM TINGI. pncMonm C A P u o Q^u os non suntsacba> Ibid,

dicit prorvmj^afM etiam alibi, quomodb&ufur- miht a. Ego ex hoc & cx multis locis aliis

pat Cjrprianus, de bono paciemiz : Dtmiiim quanttlm cot^icio . Op:atus non exifUmabat
inquitI ^4p/)cA/Mr 4 ftrv» , & ptaM*- hzreticos polfc baptizare*, quidquid fit , magnum
rwH duMfiu , ipft JMN dtditiutnr rtft»u inter hzreticos 6c fchi&uticos ponte ^fcrimen.
Tdlttaii ctrpmi ailturt. Idem Iib. ). epift. 14. A L*B A s p.
auiem ifU^brmAVim in Spirumm /itnShm, Apud t^u os non iuntSacba- Ibid.
$$»nhnint rt/mjium , fid rens tfl titmi ptcenxi. Si- M a N T A &c. Ea erat Catholicorum etiam muU
milia alia apud audlnres occurrunt. Nec ali» torum a Cypriani ufque temporibus in Af.ki
ter ^^>4 vulgo pro dicitur. Incibt. fenteotia ,
de qua non uno loco Balduinus , bap-
Ibid. Q^dS NULtuM vioBBATUB ad-D tizacos ab hzrcticii, eile rebaptizandos Qwe
M 1 s 1 c c A T U M. Miniis caut^ , ne
s s B 1 quod podei boc ipfo libro 4B Setie/in nlieturm .

dicam pii locutus cuipiam videri polTIt Optatus, *Jf* > f

Denntut emftffnt tfi t fi rtSdpiitjiJfi 1
qui vim locutionis, non igncKZ quidem , feil monet BaUuinus > non id in Africa , fed Romz,
anriquis miniis ufttacz, non adverrat. ubi comtacia feracmia femper obtinuit , elTe
Iwm vidthntitr id eft ,
quz nullum admifcrar. pronuntiatum. Qaod quidam verum e(l , cikm
Ita apud Lampridium in Alex. Ser. Fnm jndi^ pars dc femeotiz a Mclcbiadc Romano in Do-
enrtjHffitinownnhnt nVif nnn^HAm videri. Plura nacum latz. Cur tamen idem in Africa quoque
exempla fi requiris, adi CaCmbonum . ad illa i Catholicis Afris pionontiaii non potuerit , ni-
Capitolini , M •Q» judtt digite videntur tpejf-et hil obflai. Neque enim de tebaptizatione bzre-

P^S- )99* QMroodb Sc loquiiur

ApoAolus E ticotum , fed khifinaticorum illis vcibts agirur
hic obiter
kic a moneam i.Cot. i t.<. Si^mtoaem quam non miniis improbam Afii , quam tranf-
tffi. Atque iteiilm proximo
vidttHr emttntiefm marini Catholici. Quod autem in rebaptizandis
capue: f«4 videntur monhrn , &e, necnon &
vel non rebaptizandis bxrcticis diferimma vc-
Cnriftus Luex 8. 1 8. ^ned videtur hnien , &e. teri Ecclefea obrervatum fit , confulendi Gim an-

'Ac denique feriptor ad Hebr. 4. 1. «««m Ac* tiqui canones de Augufeinus dc baptifroo. M.
9 ('Jt tiunt &e. Huius autem locutionis apud Cas.
hanc noftrum exempla , cOin (ingulz propd pa- Sanitas piacitat. InA- non Ibtd-
ginx ruppcditcnt , feroci roonutlie fu£ciat. At feica nullum efe illarum feAaium vcftigium
hb. 1 . mtndnctm vidtn vnUU Speriiiem ftn- quare ergo contra illas dcclamafti } Al b Asr.
{hm &e. Sc fi ferri poiHt ia Optato , puto ta* F D o t B s. Per dotes imcUigit EcclcHz pro- Ibid*
acn eum fcripiilTc videri. M. C a t. irietarcs , veturi potcfeacem , cathedram , anmi-

p>g.l. VictobinoEpiscopO' PiAavienG, flun, fontem, fic femilii, qux illi i Chrifb
qui Tub Diocletiano ouityrio coronatus eft, qui- tanquim dotalia aflignaca fune. 1 d a M.
que roulu fetipru tefte djvo Hieronymo, quo- Lbcalibus sacbambhtis. Cdm Ibid.
rum ne quidem paginam habemus. Albasp. Ecclefiadi Chrifti Tponfa. multa de ca per |uradc
Ibid. VlCTOBINO PlCTAVtBMSI,IT leges marrimoniiabaniiquiscxplicannm quare
ZiPHiBSNoUBBtco. Notum loquendi hoc loco ate Opearus hxreclcos non pofle jure
genus jam multis obrervatum. Iti Vidloc Uti- Sc vi matrireooit uti racracnentis , quemadrao-
cenHs de perfecutione Vandalica lib. 1. Cnjus ddm orthodoxi otebamut , quia cum ChtiAo
exitum itit urinei enptivi plmmnuu t M ttmft pn- Q noa elfent matrimonii djgnicatc conjimdti.
r4ivnr imgu trddimttmnt inrhnremm , fiinndi 1 o 1 m.
ilUpemxa sd cminm. De camivis eum Romanis JUBB NONIITl MATBIMONXI. ibia.
agere diicas ^ przcedenti^. Optatus infri, Jus mytrimonii quo utitur Ecclefu , cft quod
pefifitim erdittstut m
nrht pnrgn/ns , td eft , Ro* omnia confert facramenta dotefque quas i Chti-
mz, idemque alicubi, torkn eemmemrntie fto accepit i auctitate legitiou matrimonii di-
Aribuic,

!
 , : » »

r V

in S. Optati Libros. 165

ftnbuir > Sc imprriitur quibus vale ;
quo jure uti A lignatum » de cujus annulo loquitur » intellexe-
nequeunt bzretici .
q«iii hirce dotiMi carent rit » tplc non explicat. Czterum » cdm duplicis
& quamvis per bapiiliua cum Chndo conjun- annub olim inter veteres baptifmi ritus
fiictic >

umen per bxrciim rubfcqucntcm jus u(us ( ut ^ dodis obrcfvatum eft

) ahetiu»» quo
legitimi mattimonu amilerum. Idkm. fontes feu baptiAeria certis temporibus obEena-
lbui< Qji AS NON MICKSSAltlAS JliCU- re mos erat r alterius autem quo baptixmdi, hdd

I A T C H R iST u S. Id eft , tanquam extraneas fux proledionem qux pofteiin publtcal tabu-
»

& Ignotas. Sic lib. j. flSi vnpimut jai las referretur » obiignabant » vetifimile eft Opta,
, & k^filicM ficmuu mmH4<*Jpm43, tum pet fmifm fiynttwm ad veterem illum li-

Idcft, novas & peregtinas curo gcnninisac le- gnandi baptifterit inorem alludere} Sequam fa-

gitimis nihil habrates commune : qui erexerunt 6 cit annuli mentionem, ad cumdem illum mo-
altare contra altare &c. QuinecclUrii dicantur tem referendam* Haud quidquam tamen affir-
in jure» confule jutilconfultus» veriCis tamen» uc mate audeo. Quod autem lib. de pudic. memi-
alludat ad locum IfaTr piopbetx, mem poftcl nit annuli Tettuilianus »fadum occalionc para-
profert lib. j. nfivUifiu if itmpU bolx prodigi» qux 15. Luex oairatur» quam
fnp*rvM4MM &c. Proprii de templis videntur comiti incerpreutrmur Catholici» ut ex illS
ulurpafle. Iti Vi^r Uticenlis pollquim narra- vere potniientibos venix apud Daim prilhox*
» »

vit gentilium numinum xJes i Vandalis diru- que locum gratix promitterem ; ipfc qui comra-
tas , ad Cbriftunorum
vaftationesiiiiranfit» & rtaro fcnientian^ucbatur > illorum interoreraiio*

M it , htflittm mtjtrtm » »hi nem (bglllat Sc^icir. Eodem loco Sc ftolxme-

twr^tSS. AUrtyrnm^ &e. M- C A s. C miniti Sc vituli (agioati
,
qux ad eimdcm per-
Ibid. Non nicbssarias. Una umtim tinent parabolam > eorumque receptas ab aliis

cft conjunAa cum Cbriilo» & ejus fpon£s» cll incerptcLiiioncs exagitat, aliafque ipfe com m{ -
quare extetx fum adulictx» & non neceflatix. nifeitur S; adducit. Non igitur de eodem annulo
AL a A s p. loquuntur Tertullianus Sc OptatuH ut mttum
Snd. Qu AS SOLUS Pxtrus accipit. oon lir » fi nec eadem dicanr. Utraque tamen
Pluribus in locis docet (oli Petro claves datas qoam illius quoque annulli affert Tertullianus
e(Tc » ut inde cgnfcqucns jit cos omnes fchidna- intaptmtio . an folemnes illos baptifmi ritus
ticos habendosWc ,
qui cum Paro cum ejus & ponere videtur. In priori enim, quam fejicic
cathedra & fucccOore oon communicarent. Tcnullianus imerprttatione t UvAoi
I o B M. D annulus cx|X)nitur } ip pofteriori autem
Ibid. A N Nu i u M. Quid pet annulum intelligani nuHem Jiiu imtmgtii ti/ifnttftnt , a Tenulluiso
•autllores illius amiquicaiis » non (atis conitar. defcribliur. Htc Albafp. I^ai cui tanti erit nof.^
Tertullianus de pudicitia non pro baptilmo » fcd ccre »
quanta ille peritia» quanto judicio» fn
pto abfbluttone ufurpate videtur» tmuthunitnm vaerum Icdione vetfanis foait. Qi^ de rodem
flntctlmm ItvMfi: nam de peccatore is Eccle- Tcmillianus Sc Oputus annulo loquerentur
liain icdeuncc loquitur qui qon eflet rebaptizan- eos inducit. Diveriaf ejufdem parabolz inter-
dus» ni(i velit abiblutione gratiam bipufmi 5c pretaciones ih Termlliano confundit. In priori
unionem cum Chtifto recuperari. Auaor etiam imerptaatione qux fttit fcu ufiu fritrutfkt’-
noftet cilm dicit annulo fontem ignari » videtur nir expolitio » eam annulo tribuit. C^a neutram
aliquid aliud deliqnarc qudm bapnrmum » eadem £ annuli qux in duplici illa parabolx intciroreta-
»
(ignificationc i Clcmcmeubro fecundo confti- rione, tationem»oon moab adecurm eft» f^
mttonum captre qaano ufurparar »
fi tntiy»» ne fulpicari quidem potiiir» ipfe alias comminif-
ftmill» , & etktii rediuh. d m.
tftfuiit » I a cicur » falfas » ridiculas , ineptas } ut omnem fi-

^bid. Nb.c annulum qjiolbcitur dera^percc. Interdem abfomtionem interpte-

FONS ^*c. Hic libi crucem Bgit Albaffnnxus laiu^incerdCbn Spiritum fandum » tandem Sc
quid veteres ^r annulum mtelTc%iint » vehe- confirmationem. Quim iniqui iti comparatum
menter anxius. Et quamvis expedire fe oon pof- eft » ht qui fum indodiflimi » femper ut fint au-

Itt » locos tamen aliquot Tettalliani quibus daciflimi ! Nam quis alioqui credera » virum
»
annuit mentionem facit, quafi Optato non pa- gravem » tanexque in Ecefefia dignitatis , fox
rum hxis allaturos » tilm hlc ptolrtt » liim ad F exiftiraationi tam malS confuliumm foiflc 1 Bal-
iib. B. ubi de annulo itertim quxnt pari anxie- duitto autem» viro dodiffimo» libens affinriof»
tate , pari felicitate. Toto enim ccelo uirobiquc rotam banc de docibus» feu dementis Ecclo-
errat : ymi per «ms/tnu mirUiitm tuihrn Umu fix dodtinatvOpuii Sc frigidam efle Sc obfcu-
ftmiyiMMtii inquit , mujmit crnijltt. TtruM. it ram. Frigida utique qux mndameniis nm in-
»
fudit, mn frt htytifm <7e. Illua primum vel- firmll tota nitatur : ide6 autem obfcura » tum
lem evplicafln » quem annulum vaerum imcl- ju&d btc imperfeda , itlm qubd i nullo quod
ligat > de quo non latis conftet » qui (im ilU ve- Jciam vticruro» ut ab ipfb cradrta fit » i quo lu-

terum de uno codemque annulo loci » qui diffi- cem miniis pafrdss diluddis Optati locis ^
cultatem patiunt. Tcrullianus de annulo loqui- mutuari pofEmui. Eidem Balduino aftenctor»
* tut
« & Optatus de annulo. Sed
Optatus dilm de G eum qualHam quafi notas » Sc infignia quibus
dotibus Eccldtx difputai »& de annulo quicao* • dignofei pofta Ecclefia , tradae voluiftr. Eas
tic. 4. la. et(i non legitur» ab Ogtaio tamen autem notas quinoue numero ftaiuit , ‘quarum
intelligituf, quia fmt figiuum ibt legitur J cum tres » » tsmdMf , tngtlm » «d bapufmum

annutum inter dotes Ecclcftx tefett Optatus &

peninenr. Fontis Sc annuli fundamentum ponit
enumerat. Qu2 id ratione » aut quid per foiuero in canric. 4. ta* Angeli ver6 { de quo plura pn*

T t

#
 »

i66 Annotationes Variorum

difturi lumus ) in Ancrio nifciiix BcthGidx. A Majorinus. Domcnicus Ludllz Ibici
Nam Sc AngeJum aquis Ucri lavacti intervenire panx t qui erat Ic^oc fub CxcUiano , dc qui
credebant » & illam piicinambapcifmi figuram hitt ordinatus contra CxciUanum , Se aturc
fiiilT^utpoftci pluribus docebimus. Idem umen contra alute erexit in ciriute Canbagineofi.
Optatus ub. d«et ab ipfis Eccleds mens'
i. has Idem.
bris 8£ vifcctibas, qux vocat , didinguit » quz in Exivit. Cxcilianus legitima Se ordina- Ibid.
(accamemis & nominibus, five pertoiiis T rmic»* McRfutium » pod cu>
ria via fiit ordtnauis poft

cis , Vita oempi Triaiiatis agnitione » non in or> jus ordmaiionAn fadkme illius mulieris fuic
lumemit » (ciicii ipfe confilTcrc. Dillingun igi- ordinatus Mt^rinus ^
quate Majorinus exivit
,
tur bas dotes 1 facraraencis t quarum tam^ ad Se recedit i Cxciliano v non utero Cxcilianus
baptifinum plctxquc pcninenc. Porrb ii notas B ^ Majorino: is enim exite cenictur qut Ichiima
Se indicia condimere voluit « quibus ornata di- facit , Sc qui alio fedente , locum Se («lem oc-
gnorccte.ur Ecclclta> quid atunuii Angeli mo- npare iiiiicur. Idem.
mmide ,
quam ut p;ragcmis Ctlutatis aqux ^NlC C^CClLtANUS RECESSIT A Ibid.
myderiis prxfcntcm incrteiTe concedamus» qc- C.P. Sfite velim» Lcidor» multa bine St fimili-
te

mo tamen iri ptxfenrem dixerit , ut videri pof* Imis alus ex locis ad c^ufam religionis trahere Al-

fit? Hxc eb nico pluribus» nc quis tn hu uib- bifpinxuin > padimquccx Ban>nio Prrtonioque
ttlibus argutiis» quas tanto noder htc conatu Caidd.iDtccrerctc.quxnosde induiltia milia fisci-
frudra fi: torqueat quafi nuoaa ex lismyderia
,
rousomoia.Fecimusautem»tdmquiaptolisiorts
eruiturus: cxculTa enim levion quam fijoiiliara erant opetx» Se a ptopofiio noAro alienx; ibm
comperientur. Ut veleo nomine graviores alios C quia nihil ab eo novum videbamus alfcrri»
Ce do^iores» ab lii abdinuilTc putem. M. C a s. quod non jam ad naufeam ufque ulu6 citroqui
9- Nec aliquem illorum isst. tonum ac tetorrum fuerit» fiiquc hodie» (crip-
Ncc aliquis illotum fit
»
pOftulatct re^ lati- tis ejus argumenti plui imis uitiitimum ac decaiw

nitas. Optittts fertafsb re(crip(erat tatiffimum. M. C a s.

Ibliti enallage i unde podei mutato caiu «i x£- A Cathedra Petri. Unaed tan- Ibitk
ft$is fiudus cd infinitivus. Aut fi retine- tum Cathedra in Ecclefia quam Petrus accepit
mus» tdm Icripreric Optanue^nmj/*» quorum
i Chtido . quamque finguus epifeopis commu-
Alieriun proptei alfinitatem Icriptutx fit omif- nicavit » Sc ungulis etiam nunc^kbus coremu-
fiim prono Cinc lanfo Sc in tnanufcripcispfi-
i nicai per Pontifices qui cum eo cenremur, Cc
fim obvio I ut poftei quoque obfervabimus. Dfimtuna eademque caro Sc peribiu. Hxcedan-
Quid, quod compendia cjulmodifive fyllaba-
^ .
liquorum do^rina i merito igitur vocac Cathe-
-..i.

*rujn » five etiam vocum int^rarum veteres feri- dram Canhagincnfm » CatlKdram Petri» qui^
kx quxfivcrunt . ut ure eJWt pro titeep efrtf Petrus eam genuit » ut lo^tut Tertullianus.
Quod Sc typographos aliquandb rctinuifie ob- A t B A s E.
ftrvate memini. Ego tamen tn cS potibs fum VilCypriani. Cypriani memiooem Ibid,
IcnreniU» ab ipfo Optato efic, hoc quidquid facit, quia nullus hanc Cathedram majori qpm
ed neque abhorret ab ilio zvo. Illud maximb
: gloria » EUI fanditaiis fama occupaverat \ vel
mc movet » quod fimiles Iblmcirnu ( five «V«i^ enam quia de ejus fede Sc Catbedii non ambi-
aaOo nuvis appellare ) prxccdentc particula «r gebant Donatidx. Idem.
occurrunt » apud hunc nofttum non uno loco. E Cujus tuCathedrau. Canhaginii Ibid.
MCas. fchilmaticus. Idem.
cru epifeopus
Ibid. Hortus. Ecclefia» ni &lIor. Aliasp. Cujus TU C AT M O R AM SI D t s. Ibid.
Ibid. DiIm EccLtsiiC DOTES. Cbm hr- StJm pro mfidm huic auAoii famtlute cd » U£
reticis fcbilmaticos adjungas » dotes ^Klefix fuadete ufurpat Vincendus. VerOm boc nodri
vobis denegadis , quos condat elTe fchirnSticos. verbum ed facerdoulc Cyfruui eayur^M eariw. :

Idem. drjm ftiUt. B A R T H.

Ibid. A VITI. Non yidetut his alTentiri Optatus. O R t o i*N E M. Cathedra Parmeniani ori- IbitL
1 » I M. ginem non habebat quia fiaccedcbat Majorino
»

Ibid. Caicilianus. Succedit Menfiirio » Sc qui Ma|ortnus nemini fiiccederat » nam CzcU
fiib eo» Sc propter eum onum cd fchirma. Id. F lianas Menrurii locum Sc fedem habebat i Sc iti
Ibid. Avo Tub, Hxcpunare videntur conisa Majorini Cathedra nullam originem habchac t

ea quz diximus tn tenia obrervarione de Dotuto Sc erat adultera j falfa . nova fine panre » Sc per
Caienfi »‘
cui nullus locus relinquitur in fede fchilma genita Sc introdu^. Alba s'p.
Otihaginenfi » fi pro avo Majorinum habuit Contra illa. Quxdam defiderari vi- Ibid.
Patmeniamis : nam condat eum exrtn^ iSi^no demur in hac fententia » (ed fenfus cd : fi cibi
Donato » Carthagine ordinatum fiiifle : extetum placet (chifimdcos hxreucis adjungere • miror
epifeoporum Tuccediones 'Cc ordinationes non le aliquid cantra hxreticoidixilfe .quia de febifi

alitet exponuntur ab antiquis quim mortalium maricis idem dicendum ed a Sc dc Donatidis

»
generationes Sc affinitates | neque alicer de iis qui fime rchilmatici. I o i m.

loquuntur » quam fi de aliqui familia Sc domo G Contra illa q.u^a ti PAUtb* Ibid.
loQncremut. Epifeopus enim qui ordinabatur tn ANTI sunt d icta. C«Afr« bic idem ed«
fimem defimAi » filius» Sc ptolcs illius in cu- ac fi dixid<^»editw.^, mnaif» five» titmvfrit

jus locum fufficiebatur » vocabatur : feries ordi- repetendo verbum mhvr, i pnneipto. Cilm ta-
nationum I hilce cognationis verbis numcuba- men poftel fiquamc : ia te e$nvtrtijii fententU
tnr. Idem. gU>6»m , eCtm » f«ia Muret etffettbM :
 . : , ,.

in S. Optati Libros. 167

non nute wfti^as cwtr* itU 4m'c fAuTfM. A Ecclt/iam , & Cathedrjm a nullo procnaiarn
fit fHHt , dixifii, Ertor ab eo h>n« quo muld Sf drlccndcntcm » boc cft dc fc nafci ori-
» j
pafiim : indi ncmpi quod alteram ductui |>foxi- gioem illam quam bibebant reliquemdl, & no*
mi iequatur. Quamquim nec illo dixijit oput vam Ecclcfiam pofucruor. I d a m.
cnt» ny*r» fcl,^KM»r incelligaa. hoc Icvc. Et Q.UI JAMDUDliM IN tILIBuS Ibid.
Monendum tamen (utc ne quis cum Albafpi- , >AST| FUCRANT C|B|S. RcponC
putee aliquid hk dccITe. M C a s>
nxo . jtmdu^um vktUfMs pdfH fiterw citU. Sani cum *" '* ****"

PaS.jo. Ad totos HiCRBTicos. Non vult di- Ranhto non aufim in me recipere legendum itm.
cere hxrcticos non pofTe baptizare, fcd eos dun- Atque q lemadmodim ego
laxar hzreticos . qui non tingebant in nomine rcll|uendum monui, didici poftea, infpcAo
Parris, Filii, & Spiritus (aniti
,
quique de ttU D Fr. Balduino , exTbie in meliori exemplari
Aif A ^
bus petfonismali fenticbam. s F. fermto. Incirt.
Ibid. A SACRAUIHTIS C'A T U O ET
A fjmbolo & rebus fidei. o i u. 1
t X C IS.
&c.
QJl 1
J A M D U D i U y T A t X t U S,
COm cibos qiules fiser nt antea non Aemi-
t Ibid.

Ibict SaNTBNTidC. Probafti te non po(Tc con- ncrit, lufim in me recipere legendum
ferxe baptifmura.qui^ fchiimaticos cum bzrcticis idftltArdtut pro it t*uL
cnifcuiftt, quidcTnnitaiemali femiunt. loaM. ncmlum . vel puet viderir.
, penkiet/i verb lepo*
B a n x b.
^
Ihid. CATMOticAM FACIT siMftBx In fbrmxcib uisiRORuu. Per- ’
Ibid.

•M •jtt tMwi
IT VIRUI I K T iti t c TU I I N T 1 1- petam, & ptrmtim reponendum tcI puer vi-
rta,»mmm •«
1 1I R I. Ut aliquis fit fenrns vel expungen-
c dear. I n c i r t.
, MSS.
dum cfi illud irntlS^m , quod Fani melius abfit, C }n niRNtcis uisirorum dis- ibid.
conjungendum cum przccdemi , fdcit :ftdt
3 ur PUTATtONiaus impiis, &c. Pmt^
iminim. id cft, dtdtrtt , mdkti. Szp4 enim rtm , inquiunt notz L. Scptnuof^ icponcnduro

tcdandit ut MeWiemi^n0rtrt. vel puer videat. Iti fanc poftulatet ufus

j fcd
pro , iintrts poft pauca. lib. i. fcrocl itetum- & alitet amant fai firriptores . & nibil oroninb cot-
que animadvertas lU uTurpari , ut fcnceociz ni- rigendum. Iiil Salvunus alicubi m mifemtr.
nit intetfit, fi tollatur. IntttUUtu autem & dianlhcm. Nofter lib- 5. vidett en tri ia pdtit
uUiiaaiA pro aut M» ut vulgo hammi faurh fit ftUkitHS Chifiiu, Idem mox
loquimur i apud Ecdefiafticoi Ibtiptores tranfi- Chm mjes tv^trtt m pmniieittii ac rtmfia ptc-
latitium. Mox autem quem ofiendet, indica* etfmm&e. Tilia multa reperias. Pariter di- '
,
tivus tifetiau , oro fiibjundivo ( quod erat Ic- D dum eft a Vidore Uticcnfi : Savift tecUfiit m
gitimum ) legat ule dtfirrt, non & ut btc nt dts, & infiSeis &e. Pnjiem ia ptmknt iMmiisiu
Alkcr tamen ego fentio. M.Cas. Ctnjkm ia vincnlit &c. lUUj^art ia Enm farti-
tbid. Sacrambntum. Unum lymb^Ium i ^*s &<, Ia Untinfiis &
ex^radt nfwdknt dttn^
unam A L B a s F.
fidet regulam. Luciferum Calarir. MutrerfivAB.
Ibid. U^giTAS ANXMORUBS. Communto in- "dae igni/. 5ed in illo miniis minun qui totoi
« cenu anmurunx idem eadem volonus.
,
; Icofiii , ubique M. Cas.
I D BU. A DOMOVIRITATIS SATIS IX- IbU,
Ibid. Schisma, sfarso coaoulo T p R R I s. 54«i valet aims. Arnobius lib«
y
F A c ts., c I N B R A TU R. Eleganti fiimesM- Sl»idatfitrmmvidtbatar fatis fatnm tam filia
ptUm prorepala pofiiit Varro in (atytatum&ag- E "^*nx»riacw^u^atita<mifcm.S\c(xoiiiii^.A\x~
1 - winn
tn^nri. ,de
mentis vino
.
. Suftinus, Hieionymus, Rufiiuis, & ilu. Inc SRT.
H»e fKtmts aa^nhtm navivia, Varia it falsa. Q^a
falfa dc Tri- Ibid.
£t Publius S^rus in Mimis; nitate /CTtientes, ut ali fiipti
, lymboli defer-
aimkitia cta^tdwm aniaiin tfl fitUt. Imcirt- totes habebamur. i b a s p. A
Ibid. Sparso coaoulo facis. Elcgan- Clavis ad Pbtrum. Hoc cft unam Ibid'
tiftlmi tta^Hlam proctfaU dixit. Publius Mi- cfTe Cathedram , dc cam agnofei pcc commu-
nus : nionem cum fummoPoncime. Iobm.
^midtla cta^nlam imienM tfi fidt^ Colbndi fotistatim. Fideles Ibid«
Vatodevino: nutriendi in fide per facxificia dC facramema.
Htenatiatt rsa^adna (ttnhia. F 1 D B M.
Vide plun infra horum comramc. Copula per- Bt.NI SUBDUXlSTX ANMUtUK Ibid.
fidi* apud Virgilitam fine lib. j. Bartb. IIS- Pro erit fonaffis cui arridebit,
tba Afud suam oidiciruht ma- fieret. Temeri nolUt bb. l.
T R 1 M. Apud veram Ecclcfiam, a qua cum re- mrn habentes , adftmem veram aft^ tm ffiaat,
ceffetiot, non polTuot aliter de fide fcntiie.rie- dc feiendura miti uti hujufmodi paniculis Op-
que aliter fiicramecita cclditarc quim mater Ec- tatum. Quod tamen genus locutionis qt&mvis
,
cle^. A ff B A s r. . (icrepetitum noftro , ego zmulari nolim : cdai
tbid. 5 Y UBoti OBSiRTORii. Rcgulam nugis Hebrzis quSra Latinis nofiris vetnacu-
fidet evertentes dcdeferentes, .ut aTi Terulita- fit. yfamdam autem vide dc pag. lo. v. Ium
7.
nus de przfcriptionibus. I o 1 m. G intclligic , quo patres dc matres-&mtlut que
iba Quod bini fu b & a n t c i n 1 t i. fanade teda vokbant, coefignabant. Dequo .

Fuerant geniti in Ecclefia. Idim. ritu veterum Plautus, Ciwto, Manialisdc^i.

tbid. I SI nasci volubrunt. No- Vide inter abos Upfium ad Taciti annalem 1 1.
Wm caput , ut au Joannes Jetolblymiunus ad Quibus adde locum quem opportuni fitfger-
.
Epiphanium erexerunt , dC novam conftitucnini fit Banfaius , ex loedu arvi au^re Vectio

Tt ij
 ,,

‘
1 68 Annotationes Variorum
Foitun^o t lib. 1 1. de vita fi. Martini : A nw//ni futrdsttim i ufftu ddefifcftm ,
Tetum MuntrrttlimtnttbeftHrtcorfmtvhcm^ Iktmidm C90jntkam /muiuk. Vide cao. &
Cim gtmrtut ta» fmt , y «4 aaQ* 'm v*f* vtU^. *mtuim ftetnUtum , S^e. Sc , tn$ktJc*M smfii, f^e.
I K c a R T. Qjia Uomnes omoinb clericos ei inictdiini
Pag. II. V o L I A M UT to i I o A u M A R I N* appcUadonc comprchcnrot « rcpctus. Ita Vidlof
TUA H .« A IT I c i. Ex integriori exemplari Sia^utdtftdemk^nrt tjumrsfin^
MS. reftituic in altera editione Fr. DalduiDus* rmm ditttMntm , tm tMtim %trim
000fi0tt0iiiftnnv«lmfii. Optimi. Ioa»(. ttUm UUtntmf iaccrdoccs laYcis opponit , cleii-
ItNd. Unum in TAAoiTioNt.
Pcrltxu' cos intelbgens. Sed longe aliicr hu Optatus qui
tionc Maxentii « cxtcios omnium ordinum quos omnes mini-
multi nn A^ica codices iSros
quot Mcnrutius , Felix , Cx> B ftros appellat » k (acerdodo difenis verbis ex-'
tradidcrant
..jl;,—,. a
cilianus k DotutiAis iaU6
,
C.I.X *.
inter
.—..r.
fle immernb accuia-
—
eludit: nec minds exettd diaconorum ordinem
:

bantur. Albas p. , , tanquam teriium iacetdotii gradum conftirulc.

Ibid, TiMPtsTAs. Pcrfccuuo qux MaetTres Dico igitur ad digniutcm diaconorum peitine-
facit , fle ConfclforM , ut aVt Tertullianus. re , & c6 referri debete quod veteres pferique»
I D a M. C7pnanus« Auguftinus« fls alti , cum oroines
Ibid. PaoSTAAVIT IN M OATI. NOO' EMlciuAicos recenieru , vcl foios epifeopos^
nulli tormentis fuperati ChriAum negarunt. pteibyteros &
diaconos meminiOct exteros om*
I o I M. nin6 ^txterire \ vel ut bic Optatus* exteris,
2bid. IO MlNtSTAOSPLUAlMOSl tanqu^ minorum gentium ordinibus , generali
OJIX D ACONOt iN TiATtoi ficc. C minijirtnfm ,
mimjitrkrtim , vel Cr^rr^ vocc
Novum hoc atque inlblcns eA*ac noAti inprimis compreheniis* (bios illos nomiiute. Idan Sot“
obfervatione dignum , quod Optatus bic edam ufsi exterorum quoque meminerunt interddm <
diaconos iacro lacerdoc» comprehendit. Sanfl non nego ; omittunt tamen (xpius , c^m epileo*
laccrdocis communem prefbjccris fle epifeopis pos . pte(b)rcerot Sc diaconos nominaac. rmmb
apud veteres appellationem , Sc facetdoies pro verb ica bos nominiiu , ac receoient , DiooyC.
eoiicopis I facerdotium autem pro epilcopatu de Hier. tccl. cap. 5. Hicron. in £f. c. 19. ut
an illis haud tar6 dici « non poteA ^norare alios non tam prxeetite » quim non a^noictre
qui veteres (cnptotes , vel a primo * quod alunr* videantur. Quinus ut refpondcat magni vir no«
limine falutavic ; unde Ai^uAino concilium 70 minis,, in conttov* torqueatur ipie magis .« an eos
lacerdotum diAum D torc|ueat incertum. Ac OionyAum qmdem
dcperfecuc.
alicubi :

Vmd. rvNdiiwn/^nrersKn/licrrdMMH,
flC apud Vi^. Utic.
“*'*
ordines o;
EcclcAaAicos , lol bicrarchias; Hiero-
.
,
—
non

in edifllo Hunoerici libi ). In quo lanfl vel uno nymum autem nec ipfum clccicorum , (cd Chri-
ViiAore Angulis propfl paginis turpiter impingat, Aianofum ordines prxdiAo loco rcccnfete fle
qui lacerdotem pro epiiropo , fle (acerMtium ptopoAto fuo, ea enumetatione infetvitc,com-
pro epifcopatu ab UIo dici non animadvertat. minildtur. Sed ut de re ipsa nihil dicam l^eque
Contri autem epifeopus pro preAsytero , ab an- cum ThomS Aquinate fle Petro Lombatdo , qui
douis aliquandb ooAtum ciTe quamquam id ra>
,
coniraiium planfl tuentur * eum committam i fle

ri<4S idoAis obiervarum cA. Hinc addifcdmen Aquinas quidem , hoc ipfo OionjrAo rrcnis,
vetus illa loquendi formula manavit, ut primi Aipptem. quxA. }7.ad a. &c. prxter DiooyAum
ordinis facerdos pto epircopo dicatur aliquan-
,
E fle Hieronymum , Ac loquuntur fle alii
,
quibus
db I feamdi autem ordinis Ave gradus, (acer*
j-a; aptati minimd poteft.
cerponAoilla vici doAi a
dos idem Ac qui vulgb prcAiyter. De qua lo- Inter alios etiam noAer lib. i . circa Ancm ciurn :
,
quendi formula mulca doAiffimus Savaroad Si* fiM , inquit , m EceU/U gtHtra eAOitum j
donium Apoll. non uno loco. Sed minun , cdm ,frt{kp<r$nm , £AC*mnm & JuitliMm
vir illecHMiciflimus, hoc, inter aha
, Optati
&t. Interim tamen quod probat Sellarmtnus ,
tcAimonio fuam lemcnciam » de duplici lacer- commune cum epifcqeis , diaco- fle ptcAiytcris
dotio confirmer, fle ejus veiba laudet, quod de nis quoque ^egiroen l^cIcAx fuiAe, eoAque ut
tertio quoque Aucrdotii gradu, hSc ibidem Op* prxpwtos in honore habitos , cim reliqui cle-
latus , tUum tacere ac quaA cenAiltb prxeetire rici umim mimAratcm *, vel indfl pctfpicus.
nc (cmemix quam volebat incommodaret. Sed ^ quantb inijotis olira dignitatis fle audlcnradf
contra antiquas canones qui exerte dUro nos
,
ordo Aierici quim poAu fiiic , neque abfque
ad minifterium non ad racerdotium ordinarii raciooe fiAumeiTe , ut cim«cxterotum mula
occ plures quam duos illo* pnO^teraras fle epiA. oraniab ratio haberetur ; aut generali roiniAro-
copatui , laccrdodi ordines clTe uiKtunc , ufum- rum appellatione , ut jam divinus . conchide-
qix loquendi i vctetilNai receptum | non eft reniur : (bli diaconi quaA ciufdem dignitatis
quod unus aut alter locus qualis hic Optati e^ parrictpes , cum (aceidotibui Ave cpilcopis fle
,
ubi Cicerdocii latior acceptio , molcAiam nc^ls presbyteris conjurgetennir. Ad ea ^x B^jlu-
faceflant.At in jure canonico non rarum , ut Ia. minus alTcn , addo mfignem £u(ebU , aut pociib
cetdotiiappcllaiio,ad omnes in Deris (utvui- ConAantini locum in c^iA. ad Eufebium
gfl^diAinguot } ordinibus conAirutosextancUtur, C lib. a. ubi ^wtQtinH fle
qua ratione etiam Afbdiacenosincludii. lia diA. diaconos, ut ejuldem fonis ac conditionis ad-
ji.can. 14. jlUttr fAtOtkmAimm tnuiui» bAktttc^ -^n^s & annumeratos videas. Etiam At^uAt*
ettfiAmm ^
mlittr hMjm S, Jl. EccU/ia. ATiOH tAnm Rus ad Valerium cjiiA. 1 48 de tnerito^aget^^ .

fActnUtts , iUM«m &

fi$k SACtm mAt i
r t afm- mm , epilMPii
prxcellencia faccrdoialis raunctis
iAmur, AMtem MccUJU vti 0^'uUmAliwm , etiam
presbyteris diaconos unqulim ejuldem,
auc
 » » »

in S. Optati Libros. 169

son diiHmUis condicioais adjungit & Hie-
ftuc A NuNOiNAKif. De hoc aundintrio mulu
tonymus ubi eoi ptcfbjrceiis facctdocio miooies leperiuntur in grftis purgationis Cxctluni Sc
COQceodic , luciis tamen & dignitate > Romc Feucis. losM.
iahem majores , indignatur ille quidem > Icd lNTtn.xooAMTt SicuNOO. C2ui Pag. IJi
«gnoicet tamen. Hinc etiam illud colligas > quod tunc cempotis erat Numidtz primas , Aueulli-
toties canonibus ac cenfurii contra illos opis nus ibidem» prM»4 edtbeJrs^ & libro
fiicric, qux rupecbienies « ac fupea prcsbjtcros primo contra Parmenianum , capite tertio » ftd
fefc eflTcrenccs > iplis ctum epifeopis inccrddm 9*m«ntes mm friinMU fu» ttme Stcuml» Tlpfiuum,
coimunciioros tC injurios * ( ut de quodam Carteri^m nota primatum in Africa cenis lods
Cyprianus ) in otdinem coecicnt » ac faltum eo> aut pctlbnis non Eiifle addidum , led io uni-
cum reprtmecenc. Sed de his vereor ne nimis g quaque provincia ptzterquim io Carthagioenli
multa. Quz tamen etil primi ^nte cxigiu vi- (eoiores hanc occupalTe dignitatem » ut puet cx
deaotur» obfervata » magni
usus e(Te in antiqoo- capite decimo-certiobteviculi. lovM.
nim le^ionecompcnemur. Pudet dicetc»qulm Avuo Stationaaios. Apud mili* lbid<
fizd^ labantur imetddm viri maximi » harum vcl tes in (latione podcoi. Ioxm.
«timnutum rerum ignoratione hunc iorum : Jam omnis HAKtTict coisi- Ibid.
Optati locum nupet in admicandz do^rinz RUNT MURMURARI. QuOS bZTCtiCOS
(cripo incompaiaotU iti verfum » ut nihil ipfo iotelligii Opatui qui quidem
;
«• ratione Donati-
indignius » Sc ab Opati mente magis alienum ftz, vcl ut Crcitmnio piacebac» Donatiani diciy^
excogitari polllc. M n. C a s. Sc appellati potuerint bzteiici » multis difputat
Ibtd. M I NiST h I. Minores Clerici. Aii. Q Ai^ftinus lio. a. contta CceCmn. Idem in lib.
IbiJ. Diaconos in tsutio. Commu- dc bzreiibus Ichilmi eos in hzicfim vectide do-
oioois Ecclefiafticz primum locum occupant cet , dc rai6 aliter quam hzrericos nuncupat.
epifeopi, fecundum pcsb]ncti»tctt(um denique Olira quoque vulgum hzreiicum pro fchilmati-*
ouconi. I p K M. 00 promi(cu£ ufurpalTe paGiafum habeo» bodii-
Ibid. In sicundo sActhDoTio. Sa- que in cpillotu Conftantini kdrttki yfc\/cbijmd»
duo tantilm fune gradus > cpifcopaius» tiei, quah perindi elTct» dcEtonatidis leges.
cerdotii Jam
tc pmbperium : diaconi enim facerdotu vim ut dc illud concedamus » eos qui ad hoc conci.
Sc confecrattonem non con(equumut » ut aiunc Itum coavenetunc » nam hujus quidem occaiione
patres concilii Canhaginenfis »
neque illis ma- concilii » fcd eofdem tamen omnes aut pletoique
nus ab omnibus clericis imponebatur in confc- p (altem » in podciiori quodam concilio congte-
cratioae : dute»Mt cum »nuuaur , film efi/aput gaios rchifmatis auctes extitide quii tamen
fui eum ittttMcit , muuum fufcr ct^ta e/ui p»mt » credaeOptanim , dttm lurraf illa quz fchifma
faiA H»n ud ftetrdttmm , J»d ud mmfitrium przcedctant » de ip(is tanqulm jam notis ac
crMtr. I D a M. convi^s hzreckis Wutum fiiidc i Optatum
Pag.xi. Ex Q.U1BUS IRANT DoNATUS qui id modb difputabat » dc J Parmeniano £t>
Masculitanus. Hi omnes cum primate oum vehementer imptobabat, qu6d febifroati*
Secundo rchifma fixenwt fic pecunia Lucillz cos bzreticis incoafutc^ mKauiTet ) quos (pfe ni-
corrupi» Majorinumalioepiicoporedcntcotdi- mittim magno difetimine Crparari inviem (ta-
natUat. Lege Augudinum comra Ctefeonium niic» nec (latuic tantiim » fcd diferimen ipfenon
libro tertio . capue vige(imo-(epiroo. 1 o 1 M. £ pei^dorii docet vel i(la expendantur i /id mU
Ibid. Homicida Purpurius Lima- r»r fu$d tibi vifum tfi : etiam v»t ipf»s harmii mU
ti n s i s. Bilduini editio s. Limuitufn. Rcdd juHgert , <fu»s tjfeJehifmatk»i cm/tut &«. mox iie-
nam Limutu urbs Afriez D. Auguilino » qui rikm. Saasttmirtr f frater Parmemuut^Qtm/ckif
quoque cpifcopi Limatends memicib 1n- maticuj ft , fcbifmatktt haretidi ud/im^ert
C 1 RT. • &e. ac tutsds. F»Ubam ut f»li damMurvumr bart-
Ibid* Mi N Atus.OculotumdoloremfinxitMc- tkii ifuantum 'm ttthy’ ~ v»t
r • - ipf»s
i'
fmtntiu /mit vciuijli &c. Ego non dubito
&
cum tis und —
Op
naius citm i militibus I quibus inceratus fuo-
m rediret » ne in Ecclelia Sc inconlcllu fuotum tarum rcriplilTc» /um tmnts hzrcc ci raperiM
pudote fudunderetur »' dc (c thuriheade dc ptin- umemururt, Iri mox cotum vetba intetfene » ne
ctpis cdiAo fatisf^de fateretur. A L A s P. F quis hic fa^ra miretur. Jam ut eis qui iri pie-
Ibid. THURiPieARX.
e A R x I Efichuie Dcaftrosve- muncutrivcvecbis.fivc tcbusipfis , ut nequean
ncrari Ei Cic hb. x. ftrfentktdt nm^rt tofamt evadere » aut ceni non Rcili fe queant expdire )
ulifuti imrtiu i ttuft/fime mmuii DddtUffit, ut cis» inquam » aqua dicatur bztere vcl iii no-

ibmrijicaft. BArTh l u s. tum » qui nondiim zte lavamur. Dativum au-

Ibid. Ad consxnsum suorum proci* tem » d non expimatur fubaudiendum tamen
»

a*Ma«».DiRi T R I p t D A V I T. • Lege ••
ed*e» co(que falli qui exponunt «t Ape kara ,

quonadmodilm difetti Ff. BiUnini editio (e- uno Ciceronis exemplo potcH^bunde condrmi*
eunda. I N e X R T. ri I cujos ad Q^frattcm verba lib. 1. rpift, 7.
Qm
m
Ibid. PiRsicuTiONBM. MixcntiL Ati.
Apud Cirtam- Ut in illa civitate epif- C
copum ordinarent. I o 1 m.
4 Idikut fefiridii t63um fmrat » ut ugm
&
CampmmuStm tri.utu tjl uSum. In hae cautd
mibi Aftts hertt. C&m autem btevltcr (ctipddtt

Ibid. B A 8 1 1 1 c A. In badlicis epifeopi ptdina- Opatus » fic fonaGd tdm folcrent fic loqui» (w-
mri. quod plenius ante dicebant a^uu ei bs»
bamur i (cd quia nonddm erant rcAitutz » in »

i ex duobus illis vocibus

hartt ab irope-
privatam domum convenerant t Augudinus in rtt ei »

Breviculo poli collationem cap i7.1oua. ruo (ctiba» cui iqua hjc bzrebat »
qubd
Yu
 » ) , )

i
1 70 Annotationes Variorum
ucum eorum
ipfis verbis uti non intcHigeret • &A Ham dircucrcbaot » uc Bdelet in oflicio contine*
veteris v«bi non veniebat in mentem »
bdrtiit» rem dc animadvenetent. de cotcigerent eos qui
una voce factum eft. Qwd (an^ bic locum adeb contra Eccledx* difeipUnam aliquid ^crenr.
non babee , uc uoa hic voculi , (uperiot omnis 1 D I M.
difpuucio de bxrcticU & fcbifroaticis evertatur 0^4 Anti spiritaiim cibum IbiiL
quam qui expenderit , de neccflirace hujus cor* IT POTUM. SI TAMBN M ARTYR B» I

rei^toBis mmimd dubiubit. M. Ca s. &IBARS DICEBATUR. HxC tellgtO CtaC

Pag. 1 ). H .c RT c I. Vocat hos epifeopos bxre*
I 1 uim temporis. Paula de EuAochium ad Mateel-
• tteos qui paulo, pbft Tchirma teccrunt} eodem lam. inter epiAoIasHirronymuois: Etm*rty-
,
nomineab Augultinovocantur. de ina^isillius nam m^ut pfuidrr* vattrumur ^ f*uQ*m fu» &
concilii p*r*tia ftUfm* f*ttn .
,
^lu* iimitnrt & B vUi^ PcuUt uffnuuttt ,Ji tkeut . tti*m «rv c«nr«v
t* buhtn &i*r* iu ujiuitmium ,& remuuekiifi^ gimm. Martyrem hoc loco vocat Opeatusqui de-
bu hurtilcui. Contra Crefeonium libro tertio, cUratus fit communi piorum CrmenuI . ineam
fchirniaiici pro hxrcticis habemur . de apud ju- 1'uromam dignitatem. B a r t>
dices laicos hoc nomine compcllumur . Qu.« antb spiritaibm oiBuM Ibid.
fuitt divudii *i tfi* juHd* . t*uqu*m tu h*re. ir potum dcc. Prxeer Bdramonem i Bale
cos vocat hxrettcot . qiita cx
tic$t cardiAfA ; vel duioo ciurum, vide de Damafccnurn. In BaUa-
Parroeniani fententii rcbifmatici eram hxrctici. roone jurc quis miretur, hujus odis ita illum
A a B A s r. memimde. quad hocprxeipuum hujus fe^x ef-
Ibid. Talim causamDco sbrvaicst. fer, de bocpotidimtm fuperAicione conAirer.
Cdm aliquam olim c au liro aut delidum nollent C Niii tamen magis hoc mirum edn . Grxeos ph
tudicarc t ad Deum rem deferebant
temitte* & sofque DooaiiAacuro non omninb meminide.
Dant : Cjrpriatiui pluribus in locis » ubi agit de quidem notos habuident. Dc vin>
Quali ne fando
lapforum pceniteniia : 6c Aaguftinus cwitta dicato manyre quod fequitur, Daronio pland
Crcfconium libro teaio , capite vigcilmo-o^* adentior. in nunytologio .
mu netpt» utc fr*.
vo »U4 #>M»M Mvim Jikiiei» 1 o i m. b*ta, imerptetami , quod alii fumOittuit dtftfftUm

Ibid. Qji 1 RBMANsaxuMT. Aderant in /am, nefeio quim ben^ Neque enim omnet
illo concilio duodecim epifeopi , ut patet in bre- nunyres, five mortem 8e tormenta pro fide
viculo , capite dccimo-fcptiroo ,
quotum fex ac- padi t fututis itfittutti quandb inter illos ali-
cuCirentur. Cxceti confulti funt «
qui refponde. quandb etiam qui ucinorofi , fchifmaiici « dc
miu btne caufam pro bono pacis reletvan* Dhxcetici, (ut pluribus ibi Baronius) quosopt*
dam etle > coique qui accufabantuc Deum judi> noi pro be^h . five f*nQit*tit dtftfft*t» Ecclefia
cem habituros , e^lue rationem reddituros. I o. non habuit. Cxtetum de manyre . quod hxret
Ibid* Sboitb omnis. Ex geftts pureationia hic Opeatus de dubitat, non une causa fa^nik
Czciiiani , & ex brcTtcalo * contra Crefeo- cEm jam olim reperti non pauci . quibus boe
nium libro tertio > conftu hos epircopoi inter- ftudium . dc ars ca vivendi unica . uc manyrum
rogante Secundo aiTurrexide, Sc in aliam par- etiam fatfqram reliquias dreumfertent . de fim-
tem trandide, rooxque abfolocos , ad 'loram licioribus venditarem. TcAcm appello Augu-
fuam pod hxc verba rediille , qux quidem verba S inum de operc'monach. e. i8. membr*
aliquam abfoluiionis vim formam habere vi- & wunjinom,fit*me7im*rtyrMm,veudit*iti . *IU fim*
dentur cum his accepeis , 6c fedetunc de reipon- E brm & fhyUQerut fu* m*^ifie*ut , ^ii f*nmts
derunt, Dsv^Aries. 1 o I M. vaie»iif*M^iiimi/iiast&c.&tmnttf(tuHf,9mii€t
.Ibid. ^Sbditi oumbi. Ad ea qux Balduintu txi^mu,*utfm^tustMcrtftegili*tit,**t/imMl*i4
hic notat, addo locum ex collatione Gatthagin. frttitm fatQuMu. M.Cai.
collat. t . Cdm enim fsrtes ieu *3mt redexevcl- Libari dicebatur. Deo/aiUci Ihid^
letcognitor Marcelhnui , iti inter alia refpon* dicebatur pftlb antequlm Eucharidtam fume*
:
dent ac exculant Donatillx. Ii *Mttm n*k$ tx- rem Chriftiani « mutuis fefe «lim ofralis ad pa-
f«iit , id ntetfft tfi , ut tam c*uf* ftr»r*tur , eiim cem faciendam faluobam , racetdofque nomine
friut m^Uur , ut tii*m ftrfiu* canfigtit , fl*n ftu.
totius Eccleiix martyrum reliquias , H qux lace-

, ^uHm fuikt
guUt itetut diffumitmt rent in akari deofculabatur: quemricum imi-
txumfu. M. C A s. F cata mulier illa » cum privatis quibufdam rcli-
Ibid. 1 1 D B M I V $ t . Cum Sylvaoo qoi foetat quiit quas geftabat , pacem communionem &
ordinatus epilcopux CineoEs in illo concilio. antequam id EuchaiiAiam accederet , faciebat
A L • A s V. fed quia martyr ille non edet vrodicatui dc ap*
fag. Actum concxliuu. Romanum fob promens ab Ecclefia . correpea foii i Cxdliano.
Melchiade. I d b u. A L A s P.
Ibid. Cujua TU BiBRB D IT A T t M.EpsfcOpi PRiBPONi*Rtr. Libaret tc tangeret Jbid.
non-fjltkn fune Rzredcs decedorum luoruro» ante calicem. 1 o t m.
1^ criam filii \ quare ulero babuit catbedraro NlSCIO cujus nOMlKIB MORTUI. Ibid*
qualem decedotetejus habuerunt. I o i M. De cujus martyrio non conftabac. Idbm.
^id. 1m radici. Videodumvd quis inCa- G NaodM VINDICATI. Nonddm ab IbuL
cbedta manfit, cum qua cxccrz Cainedrx con* Eccicda in numerum martyrum relati . non-
(bntum habeant. 0e qux cum Romana qux cA dtim in canon, dc in dypcicha rranfciipti. Id.
radixcommunicat, per quam toto oibe pax . dc Vindicatum marttrim vocat Ibid.
unio ChrilUana nutritur. Aibasv. Optatus, qui declaratus fit communi piorum
Ibid. CoRRiRTioMBM. DiBcoai pec Ecck* femeodi in eam fummam digniiatem . relatui
 , ,

in S. Optati Libros. 171

SuiOU»IKOMT COMMUNIONI
m inter cali indigctcf.
Ni oisdiPLtNiC succuubik.it.
Ne carperetur ib ep>{co|^&caftiearctur«()u6<i
l m ci a. t.
rt
lubtiaxeruiu.
E I I M. A Czeiiuni communione
loiu.
plebem
ibid.

non foium contra Eccicdx diicipUrum , c«m- SUBDUXEKUNT COMMUNIONI Ibid.

muiuonem cum mitcjrre inceno <Sc ab Eccle^i PLEBEM. Melius quod iam olim fiierat edU
nondiitn approbato, faceret, (ed <}ubd cdetccos cun^ fakiUuctrtiM comnuputm ftdtMt. Idan mox
Mn.
etiam fidcics e^m
indcctet communione i aliis verbis repetit. N»" mmk$ & tcc*
lum quemadmodi^m in ficris nullius admitte» ntcmn dr LmilU Cfmmknifm mifim M.
ccQC conibrtium ntii (andi fidelis > iti io iif- & C A s.
dem fiuris nolebant communicari cum reliquiis non potuit. Ne acriiis ab Fikki Ibid.
martyrum ,
quos Ecclefia non agnofc^ai, ne 6 eodem tfim epifeopo corriperetur , timebar
illa commonioae fideles infiemneur. Alb. quod ab eo, ciim clTcc diaconus, correpu fuifiet«
ibid. llSDJM TBMPOKIBUS. Sub MaXClU AL B A s p.
tio. loiM. CuMouNiBUSSuis. AmpU Sc illi Ibid.
Pjg. ij. DattruissE dicituk. Ad colfco» magna domus erat familia qum omnem ,

potum domos taoquam ad aram confiigieWot , tum amicis clkmibus & fervis a communio*
, ,

quas violare ne quidem in petfecutiooibus fas ne Czciltani fubduxic. 1 o b m.

erat. Idem. An SacuNDuM Tigisitanum. Pag. it.
Ibid. Conventus non lbtbs patib* Quia em primas Numidix. qux provuicix Car*
BATUK A Gu s T 1 As.ConvcncrancMcn- chtgincnfi adjaca. I o E m.
furium milites , uc Felicem diaconum ad princi* C S U P K A-M IMOKATI TR AOITORES. Ibid.
pem minerent : conventus hoc loco pro adie<5li. Duodecim illi in concilio Ctrtenfi Sylvanumot'
vo pomeur , ut apud Augulbnum pluribus locis, dinaranc. I o i m.
Ac in canone duodecimo concilii Cattha» pn^ Suscepti hospitio. Epifcopiqoi Ibid.
ginehfis . Sc canone vigeiimoo^vo cettii«con- olim ad epifeopum in locum defundi ordtiun»
cilii . tmvtntui ,
uc in concilio AgeippU dum vocabantur, bofpuio clecicotum 3c fenio»
nenfi *, non autem pro fubllantivo U pro cm. lum laVeorum utebantur i fcd Secundus contra
Africx , uc quidam imcrpiecontur. 4*>* difciplirum Ecclefix cura fuis Numidis exceptus
B A BP. filii nofpicio , iXudlla irati , Botto , & Ccle-
Ibid. Q^U Ati PtI>|LlBUSSlN 10 KlBUS fio ambitiofit & fentotibus avaris
,
qui dmfi<
COMMENOA V olim leniores
I T. Erane Dium Ecclefix dcncpbanu quod notavit Opra-
laici
,
puri eram Sc alii , laici
piici feculatcs ’» cut , ut Maiorint ef^ionem conen Ecclefix or-
quidem Sc tamen quadamtenus
Ipfi , fcd qui dinem ineexpifie olUndetet. Idem.
fcelefiaftici quoque dici pocuerum : haud le- Ao BASILICA u. Elcdiones olim epifi ibi<ij
ctis ac ilii qui hodii apua nos ttmflvrxmt vel coporum Ac otdiiuriones fiebant io ccclefits ,
tctltfittrtuH vulgb vociuncut. Illi loco-
,
ut ex his qux fiipiil dixi de cicdiooe Sylvani
rum feu utnium vulgo di&i i ifii , £c-
leniores Cinenfis epifeopi licet colligere } fcd Majorini
elefix vd Sed ik illis mulca con-
Ecdefiafiici. cledio , qux fiebat comta leges , non fuit fiufta
gclEc vir do^lCmm, Ac de his litteris adeo merU in majori bafilica. Iobu.
tus Chiifioph. JuftcUus , ad can. ecclefix Afirica- OROiNA«roRB luo. Felice Aptun- Ibid.
nx , ut dignus fit qui diltgemtx Ac eruditionis E gitaoo. Idem.
lux fiuflurafcratabomniMs. llluraigituradeac Meruit inbamari. Hocefiefim Ibid.
qui plura de illis cupit. M. C a s. in Cxcilunum nihil polTent fiitgcre . Felicem
Ibid. Senioribus comminoatit. ordinatorem ejus traditionis Ac idololairix infi.
Prxtec Ecclcfiifiicos 0c clericos quidam cx plebe rouUrusc, ut bac ratione Cxciliani ordinatio-
fimioces, Ar probatxvitx les Ecclefix curant, nem rcfcindcicnt tanquim ab idololaira fadami
de quibus hic locus accipiendus cfi. In gellts fed huic argumento a patribus concilii Arela-
cwtUrictt &
ftiturtt fltiU ectUJUpktt tenfis primi fatisfadum eft , canoge dccitno-
fiVei. I(cm,r/maj
&
Jmionlms Cirtemfum tenio, his verbis : N^m fi 'utUm dU^ms «nimufii
W fa^s A L B A s P. fitt/uu drprthmfi t&fimhii f«e/ mUBdvtrnm r«-
Ibid. Commemoratorium. Vocat l>re- F tU fiikfijuit UUs tdtiuui». Idem.
iww , uc poftei loquitur , cui inlcriptx res om- Ni II iL contulisset. Per jocutn iba
Rcs ,
qux 10 bonis erant Ecclefix ,
quo lolic^ Ac derifum hxc didla i tlxciliano doon divus
tefiarctur dcpoliiot, fe in fidem fiifapieotii tcf Augufiinus in breviculo; atque hanebifioriam
depofuific , Mc autem fe accepilTc. Barth. his verbis refert Si trd£tms fim fui ; m
IbU. Ut AniBMTiBUs Numidis. Do- tutverum , trSnAit m. Idem. •

natillx otajidebant Cxciliiao , quod ci^ clTet Solita malitia. Quia fotoris fi- iba
primas , iprinuic viciniori non elTct ordinatus } -
lios necaverat. Irem.
quibus reljwadit AuguAinus in breviculo, Ro- Exeat huc. CxcUiaoo monetn minatur Ibid.
manx Ecclefix epifeopum non ordinari a quo- Putpuritts , violcnufque manus non in epifeopa-
B,
dam mctropolitano, iM ab OlUenli cpilcopo. 0 -

rum , f^A
- -
... -
.ll.M.M.M.
fcd ad rooRcra impoficurum Ac aluruium.
-

Albas p. Idbm.
Ibid. Totius populi. Elcdiones fiebant Q^asx imponatur tlLl manus Ibid.
d papulo Ac a clero, corumque omnium con- IN episcopatu, Acc. QMniam Cxci-
fenfus rcquiiebaiuc quod pofiel fiiblatum fiiir. Itanus iterfim fe ordiiAndmi obtulerat , five id
,
Jbbu. Icrib, five pet uoaiam , uc Augulbnus inteUigiC}
Vuij
 , :,
:

172. Annotationes Variorum

Purpurios foltti milicii fretui, de«ccuhot ani- A Aitakisuo loco< InlocoquiOco Ibid.
mo tetfans dolos : » inquit *
mcoUmi huc C<* 8c majoribus notus cAet , boc eA , in loco majo-
«jtfawfr , «/ in id cA, od cpifcopaiiUD) rum , nam ex eo Ocus multat oblationes furcc-
(
«M»M/ ipfi d mtiis tmftnMdf : reveia aurem . ut pctai, Sc >n eo populus muUas obtulerat, & idcb
cumCzcilunusoccclIiAetiac fein eorum rrw- mutari non debuerat i dixit autem/«a » quia Alta-
ausiraduiilTet ,eum dc pieoitemia quaAatvu, re epifeopi debet clle in ei banUci , in qui eA
td cA , Uplbrum pteniccotiam , Ave fu- centrum commonionit.de in qui plebs cum mf-

bire cogerem i qui femcl pcraiAa

,
qui cletkus copo & ab epifeopo colligitur s oam looa olim
erat , Aatim Tuo gtadu , ifJifdOt^ ut loquuntur, ille erat locus altatis , locus quem Deus rcfpkie-
6c qui nond&m erat , ejus in poAeium obcinen> bat ,
quem populus agnofeebat , & in quo obli-
di ipe omni & faculme per antiquos canones B tiones &
preces qomtnc totius EcplcAx 6ebanr,
cxciilcbar. AuguAinus cpiA. ^o. ad Bonif extera altaria funt quaA permifla in (ubfidium
cwPitMtrrnir in EetU/ti tu tjtufynsm pofidiinjus communionis ^ cxteitlro ctlm aliquis olim ordi-
erimittis ^mtntemUm cltTicdtHmMOfidt *d(lu mtus cAet epilcopus , mox ad facta facienda 6c

ricAtum ndua ^vtlin citrkdm nuuent ,

rwi* ad pacem dandam fe conferebat , io catbedti

rMitnt indidientk
, ftd
ri^m fniban tfi diftifbn*, populum
ipilcopaii (edebat, alloquebatur, dcindi
&c. Sed ne longi<^ camus , noAer hic exenb io eodem altari in quo decclToics ejus obcule-
lib. 1. Imvtmfiit fnerts tft panittmui /niiddfiis ram , oAcccbai , & cum eis & cum populo in
^
M dli^mnnimdri pMuiJietu. Oe poemceotii autem altari fubquo jacebant communionem faciebat

fauciare , aut quod eodem tccimt , caput alicui ad quem ritum tcfpiciens Optatus Sicit Majori*
quatlare , uAuta fibi
caque eleganti dicit C num prxieme p'ebc &
acclamante , in majori
Optatus , ut alibi , ptniiitntm dt fnftrbis vindi. casa ordinatum fuiAc, neque in cathedra epi(^
CAtvbb. 5. &
dt pnkpfttMt ffirilM psrt ernnt un- copaii fcdilTc , nec deniqui: conununionem (c-
dimemi lib. 7. 6e eodem lib» dc diUcnltonc infa- ciUeeumdivo Cyp|iano , Luciano,& exteris
tuatus. Omitto Amilcs altos locos, qui plurimi. cpifctopts ,
qui ecclclix Caitbaginenfi pixfiie-
Ita Sidon. ApoU. lib. >. cpiA. p» fffilidn dt ve. ram, de qui adhuc eram cx communione Car-
ftmm £fcmimt fupt^Um. Amat iiiotimis C^- thaguicnfi ^
qux omnia fi fiiiflcc legitimi ordi-
rianui , ut inbnitis locis demonUrari poluc» nams , ab illo erant ptxAanda. I o a u.
Clateo exemplo contenti ctimui*, de Idol. vanic. Pacifici ipiscopi.Dc quorum pa* Ibid.
circa finem. ciim Cbrijim fetaKHun a pn. ce & communione non dubitan t DorutiAx.
, vtr^
phttit dnte ptt iUln &
v» 0t imptri» , dtmn Dio
aU dt httmmbHt txaatftt f pdTdtjtieu nfirintem ^ <Src txtTUM FO&At. Sic fchifina cA Ibid.
Upnftt pnrgnret , &<. f'tduternn$ (a^um a Majorino. loEM.
btmmtm tmuim dt humiUlMlt csmii cttptru , & Altare comtra altari. Aliud Ibidt
exifiinubdnt mn^nm dt lietarid. Peifimc in editis corpus ChriAi adhim dl , alia communio &
nonnullis quibus ufiis fum ,
diU^mid pro de fi. conAau , quia non communicavit Majorinos
emid pett^etU. M. C a s. cum Cjrpriano , cum quo totius ptebis corpus
,

Ibid. Oj^lASStTUA ILLI CAPUT DI POI' de communio adhxrebac. I o f ar.

NIT a N T 1 A. TiadiiiooisreushabebjtutCxi Qu lector I tK oiAcoMio Cx- Pag. 17;
cilianus , & ob hanc cau(^ debitor pamitentiz; CtLlANI FUERAT. licA, c 6m' CxCt-
quapropier aic Purpueius : caput illi pco peroi- £ Uanus adbuc erat aichidiaconus , durante ejus
tentia qualTandum. A L a A s p. atchidiaconaiu. Namalioquin duconiuro, five
Ibid. Db pobhitentia. Pro peccatis pro Jintmuf de CkctatiAimo Ecclefiz loco dici non
quibus agenda cAcc illi psaitentia. Iobm. ignoramus qui can. cooc. Laodic. •« » /m
,

Ibid. Tota Ecc les 1 a. Touetvius. Io. pvut-^f u Tv Jtemuf de mimAtis inter-
Ibid. Latronibus. Homicidis : tmnt lem. dicitur» uoi Ballamon
Hjrpodiaconos
rwvMs extntjphiem hemiodinm tfi. Tenullianus concilium autem Agaihenlccao. 66- in (aeratos
de pudiciti^. Idem. miniAros interpretamur. M.Cas.
fbid» Aut reus expelli. Antequam alium 1m eiACONio. Omnes minora clerici Ibid.
ordinarent , Cxcilianum expellere debuerant t fiib diaconis , diaconi fub prcAijrteris ,
ptesbyte-
duo enim epifeopi in eodem loco non erant or- F ti fiibepifcopis , tanqu^ per claAb dlfponc-
disandi. I o a x. bantui : atque ut nuUus presbyter Ane durono
Ibid. C 0 XMUKtCA.lt. Nec reum euro , nec ili nullus aiaconut fine minoribus clericis inAi-
frurem agnoverunt. I o i x. tuebxur quia eorum omnium munus , fine al- •

Ibid. COMPBRTABRAT EcCLBSt A.Om- opera de (unAionc riii fieri nequibat:

terius
nis multitudo erat io bafilica cum Cxciiiaoo. exterum Majorinum i leiiione ad epifeopamm
I o 1 X. adlcAum notat Optatus , ut ejus otdioatioocm
ibid. Catubora. Ecclcfia • cathedra , de miniis jure 8e ordine fadam oAendai} ordo enim
, bxc tria Icgitimx ctanc ordinationis ar-
altare poAulabat , uc presbyteri aut diaconi otdinareo*
gumenta \ qui enim ccclcfiam occupabat , in tur ante ledores, fi qu> idonei repetirennif.
qua plebs fojebat colligi, dc in catbedti fedchai, GA l
in qua cjufdem loci epifeopi olim fedctanc , qui Ipsa suffraganti. Qufi fiiAn* Ibid..

•denique in altari oAetebat in quo iDa)ores obiu- gium dante : quia pecunia fuAitagia comipetat.
Ierant , ritd ordinatus cenfebatur \ quare Opta- I o IX.
tus ut Majorinum non rid ordinatum doceat, N u X X » IA. Cirieiifi. lolx. Ibid.
bis eum omnibus caruiAc tefen. A t • a s r. Imdulgbhtiak. Secundus ttadieionis Ibui.

reus
 , , , : : , , ,

in S. Optati Libros. ^
7^
ieul aliol UoUUmi abfoUll , & ab alus abfc- A in hac causa i Auguftious, libro fecundo conica
lucus cft. Ini >s. Crefeonium cap. decimo : w»
Onn I N A T o «•i. Qni falto Icgilimo yW cicA/apacic.Itcm.fOcdca^Acj» tt tumba dt-
fmnmtmr uc pia depunatuc A l i a s
epiicopo aliuns ocdinai t Ecclcbam non minds ,

fcindic, quam qui oidinaiuc. Inaia.

EaiiRMiiiATisuNiiAilM. Ma- Plg. ll.
PROViniMTil qjioo FAMA. Nc caecus unicaicm volueeae f.ccre . de plebem Do.
IbiJ.
nacilUiura aimis Jc pnocipispoaotiiam ad Ec.
i Ciciliano ccadicionil accufaccncur , betetas
cicliam catholicam coropelleic , quam uuioncm
ad omnes epifeopos Se vicinos Iccipkninc , qui.
bus Felicem cinldem criminis ccum iaciebant: impediebam Donatillx. locas,
hoc nempe confilio ne icaduotes babeccnmc, Ocuios p ai ru si v i s l R o ru H Ibid.

unaenim eademque cesdedoobuseodem tem- B PORiosus ixcxcavirat livor,

aeditue piiocia nimocis ama a t * as ol a t s o V i s i Ro s orravit.
pbce non ficili :

lemper pcivalec. I nias. Orbatio de oculis ut de libetis dicirur. tfti enim

Ibid. PRoviDlNTisq.uon PASSA crebesrinid ilhs zquaatur. Auibniua Parenu-

DUAS RISSISSILISUNO. Sccibc, libus

f*m^ div«f/4t rttfimd& mmttmfvrt Amfim fitfii f*/} inmt dKttmU Miim
S%»r^ compen» Smeiks , tau Umaie trtu.
mu ftjftt pto eifcripioc pci
dium irtu fcriplctat » (}uod poiw ob iimil»* Ubi QyiniUuni locum ex lib. 6. procm. Lipiiui
»

tudinem cuna ptxccdcnte , cmiUum , aut

produxit epid. quxft Euripides Andromach&t
ex Artu fecit dMt < quo (entenila carere nAb po>
Acaw »4 ah*k Ateimus
tcft. Haud abfiraile lUud, ad verba quod arti-
C Hecdiems Avitus Ub. }, de filio perdito Lue»
net lib. 7. sWw» •permitu diu m r». 1 5.

pH£it4tati &
cmirtauis ,
quod hic { duas divet- Ltan/ftu Mtmm etlthnu ctmnvU catus

Cu res) fiamtfaerrt. M. C as.

Ibid. L I VoA t. Livoic infii pleno livore. At- Snrgttt , & 4titu« rtdioM mvtt tnmm» pturi.
A Paulinus in obitum Cclfi
S V.
Ibid. luriK CATIAOS ACTUI KAS|. Cdft amtr & dtfidtrbam AiMenfM tmrum. ,

MUS IN rosTiAUM. Fott^ mcliilt « p#- Eadem ratione St Kundusincptllolis. Bartm.

fiemrk Supra hoc libro pag. 16. Hane» nam^m !n capitibus manoatoaum. ibid.

pt niniUmm rmum in n»w ma pdrtt tjhrwm &. 0 Qui febiffru faciunt &
St Ecckfiam feindum . plu-
.
“ ‘ ’

ketUrmm «d 'ampUndam fid«m nJ/iatximum Et in res Deos inducere videmur : Se cum a comtnu-

fri : tk ui fdm kaktmnt xnUmaut dihmm t fn»d nionc Ecclefix recedunt » a Deo eos rcccdcR ne-
fHM mintrit , mvijimst pmiiMU ie^sw. m cclTeeft» cum quo Ecclefia unita cfi dc per
fi
1 N c t A T. • Chriihim compa^. Audor ibidem iadhetraat :

Ibid. PAilCISSlAUNT SS IPlSTOtlS fUtdanamJi Dt» , fOdfi

Mam
tjfa alitr Dau fii

SUIS, hlegaotinimi dixit »quafi advemui fuo dlttram acciptrtt fiterifeiam, A L B A S P.

eat prz.nittcTe» quomodb prxvcnirc lauream » £tIM CAPITIBUS MAMOATO* Ibidi

tumorem bellt , St nimorem prxveoitc Imp^ aum»Nom PACtis icnisMA. Non

ratofem dicit Oaudianu*. Baatii, ^beUnt bxc , nmfaeUt fdafiaa aliis caraderi-

Ibid. Et dum otuHOtDc Cxciliano aut Fe- b ii Icribi» qusfi ipia Scapturx verba clTent ab
lice. A i B A s p. E Optaro cttau. Ne^e enim nunc extam » neque
Fabq^usntia. H*« periodus pertin- unquam in ulla vel Grxcavel Latina verfione
Jbid.
git ufquc ad illa» parvam ernt. St non claudt- extitcpuu. Hoc ipTum (ubindicai O^tus , dfim
dicit at edpitUnu maadditram : ad illa nimitum
im mli p« ft hxc VAtb» . atfnt admifinm. Io.
Ibide Paucos CATMOtiqos. Pr«^ pau- refpiciens Apodoli Rom. 1 j. 7. » jb v
qui huic ordinanoni inietfiieram. StC. VI « «s iTl^wnAa» aiau-
COI latcos ,
fahaiirut vi a*y tit tavnr.
1 o 4 m.
Ibid.. PiccATBAAMT. Tradiiotcs fuerant. Q 10^ hodie infiaMramr, olim legebatur » a qui-

I D t u. buTSam faliem rtcapuaUtnr Sl Ephsf. 1. i»;

Ibid. Aut Q.U01» IMAOO poiaat. Ali- quem locum citans TeituUianm advctsCls Mate.
cum F hb. cap. 7. ncmfkmUtm ccpilfcntsi . qiuro-
q 'id lui dtt 0i sut ccdunisic vidniic : ) . 1

mciodum ncccITc cft huc modo concipi .11«- vis idcin slibi ced^M ,
md
» ' - biiiiam
«d " Jam
fmi mdimlfmm iiair mmllil imimn trm immcmUl que itciilm alio loco ,

oua vult dicere imaginem Iui0e innoctnnx, icbifriMad peccata qux in proximum coimnic-
^6d nullus reium.epiicopoium acculatetuti tunnir proprii atque incec prima referti norum
cft. fattr ptetata fiu/ast ia
pr$xmam ptccatam
aut accuiati poflet p quia omnes peccaverant. ,

fitifmdttU vidtiar tfit auxumm ^uia tfi contra

1 o I M. ,

itaam aad/uudtau Aquinas feqp^l

Ibd. Paatum baat. Ana periodus. 1 ». JpiiritaaU
ad j. Sic. /a capmiat
Ibid. Etiam imoins. Hxc i fuptrioribos Iccundx quxft. jj. art. a>
_ j L?- • •
igtcuc , bic appficam^
..
fcd ad coium (inibm -a»d<«ii»v
non d.ftingocoda
pciiincni.
pertinent.
fniil

1 D a II.
,
‘' ”
5 cccapimlacione mandatoium. Nm difplicec

cum dicUma* tamen AlbafpiBXi imcrpcctatio refixt ad

N cu A A I s Sl. Hoc
,
Ibid. ! cft,
probatur ubi de primum mandatum , ci&m paulb poft O^tus,
jores nnfttos traditores fu’fle ,
Jitut coi difplktt filtfiaa hoc K^ftr wa
vnttrt
luis hoc ertcintclligcndum. IptM.
potmt iadixtraat ^tdaamodio Vtt ttlloMp foafi
Ibid. Iw TtTuto icniSHATis. In crimi- :

tftt abtr Dtat &t» Uicaque imerpteucio vera

ne thifmaus, libro leptimo, ixwr» ixAssriwd», ,

Xt
 ), 1 , . ,
• 't.

1 74 Annotationes Variorum
Allicamus Optatum ad verba Cbrifti A PolTunt niana hzc
fuerit,
lerpcsiirc Manh. ti. j 7 . jl. M. C a s.
cio reiervaverit*
; — M.Cas.
iij-;
quibufvit peccatoribus ioteiligt. w r' de latii^s
.

Ibid. VlOIAMUS 08 IMS TKiaUS.

TAI8US. Docet
DoCCt Chaatas h a^ h i. Mandata princt- Ibkb
Deum gtaviiii puniilic Acfaifma , qoim
bomici- pura a^ cooctliorum, rpiftolas Menrutii 0c
, ,

diura aut idololattiam. AL i a s P. iiinilta de quibus in collatione cft mentio.

Ibtd. In NtMtVt civitati
NtNtvi CIVITATI uomi>
UOUl* Alias p.

N 0 u, £(c. Non ^icerrorO^ari pnmiiuA Polt- Cum VIRtTATI eOHPABUtiN» Ibid.

litlimus EcclcAaihcorutn Sulpicius iacrz biAor. .T u I. CttrfdkuLai pro cmtfimirt , uAirpat.
I d mIw iJH
iib.I. /d «pP»dM»,de Ninive lo<{urtar , «A* BAK T H. 2
jifitrSim ^tiactmdkum , rt^m jijfyrhnm Qu 4t CUM VBIITATI eONFABO- Ibid.
pmt: tum 'muLawm mmltUHdM 4iUm B l i m tu k. NonobiVrvacum mihialibi vetbum
% <7 vigmti , Mfu at m au^m bac nocioae. Ego aduherinum ceofeo , ic loco
pppidv abumdaat vtm. Atoui non ait fcripnin illius reponendum , caafiimUatar, Tertullunus
tot omnino eile m urbe, fed tot efle qui dcitiira Ac niurpac non fcmel , «c quidem procedente
a Aniftra nequiveriot dircernece. Qum land nou ut hic , (aacarHa vel etuftinLaaii verbo , lib. de
poteft , nrfi de vaidd poens tnielligi ; niA ad al> Trinir. ( Ave ille Tertulliani fcenjscft, AvcKo-
legoricas interontationes coofbgiai. Vide Hie« vatiani ) de Chrifto loquens ^«mum fiadb^
rooyra. gtolTas r vide & DtuAum. M i r> matta vmtbai , Dtt
at taediattt
:
&
heminam tgt
Cas. daktrtt
,
^nak Ulam eam eatfit , vetkam &
Ibid. VlOIAMUS A tlQ.UtO TAL8
SI tanem fieri , ur m fiatttipf» matniUm emfiha-
coNsacuTi lUNT. SI titi ata» Val. FU^ C ttmaenm fatiur & eaUfiiam ,
dimami^^
cus lib. S.
Omtm kagi emt» aana fi jam
^dm
f
partit in
fi
emtt&ent pignera &e.
quod ptoumi Tequirur , excremo»
, capite
Mox ite-

,
ftSit , & rhUtu «Urgeam atria aiUtt. concordia dc confibulatio Amul junda. a R. M
I M c I R T. Cas. *

Ibid. Infra mombntt spatium, ad Cum PALATIO. His vocibus n«i ute- Ibid.
T R A N s o. drc. Traaf^tarin dirtt pro drgAtfs. baRturlnifio fcbilmatis ; nam ubi concilio Are-
rv. Qjomodd Cyprianus an Trmillianui ( }
latenA atque fummo PonriAci audientes non
,
in GeneA poemate , v. } i . dc 57. tranfvem pio fuerunt, p^ illacrenia judicia i Palatio opem
adma* utitur. 1 n c 1 r t. quzAerunt. A L i a s p.
Ibid. Intra MOMiNTisPATtuM &c. D SrNOTA isT. Si viciam. d 1 m. I Ibid.
Ele^oier bic ab Optato ad erpTimendara rei Nam MAjORfs tbstri. Inter bos lbid«
cckrtraifm orarie quar vocatur ieaifmm adhi* epifeopos Majorinus noa reeenfetur ,
quare fuf-
,
bvrur, quaA imitatut efiet illud CarraHs , tvm picarer eum tunc temporis fato fundum clTe.
••di, viei.Et faod bnid vulgircm etu» elegan- I D I M.
tiam , nec minas ingenium, przcipuecdmquip. Di oiNiRi jusTO. Ejus parer in Gal- Ibid.
pian aairat au« deiccibii multa icllamur. uti> lia 6c ia Anglii Chriftunos non erae peifequu-
wMnpaa AtilTcr etrudirio. Nam diipucanrc illo n0. o I M.
pkttamqcie Tedde (aa^viro nolo quidquam
1 Aa Moc FACINORI. A crudelitate lUd.
acerbius i przcipud cdtn cemportf quam bomt- q«am cncri imperatoirs in ChcUUanos cxctcue*
Rts infelicitas bzc fueiit. M.Cas. E runt. I D I M.
Ibid. Ah qjiia c 8 ss a t. Temilliamn de Pa> Ut DtGALLiA. Et tamen ex decem Ibid»
bentia : at pu fiki patimia detrahat t plartt eam dc novem
judicibus» tres cannam ex Gallii fu^
J>»mham akirm rma ertJaat ^ qaU faettie iratam ruar; exteri a fummo PomiAce» cui caufRcog.
tamdia aefeuatt. ALi A s p. nitioMm pire nliquerat Imperator , afTumpd
Pag. I,. Ut sit O^UO d IMPttTIT IT IMI- fiierum. 1 D i M.
Lttm i/h TANTIBUS PRIMA PieCATA.w^, Et c^TiRis partis Don aV r. Ibid*.

\
noa eil btc ocuAim « fed magni elegantis &
Erg6 fchirma nomen i Donato CaAmA a^e-
ufus. Ut Ac , inquic quod mciitb iis imputet, perat ; und6 colligitur Donacum Carthaginen»
,
^aoqne dfmmktyina eos reddat , quicumque pcc- fem butc feilhe no nocti non dcdtlTe , cibn ejua'

caioris primos tam exemplarirer a Deo^niios, F ordinario tn annum rteccnceAmum trigcAmuni*

porid fuftinent hnitsrf. Q>iod autem icquime in primum , ab illuftrilfimo Cardinale Batooio re-
cidemkDtauHtaiirteatplamprafimpmnaceae. peiatur. Idbm.
^Jfu , fiemdaja£ei$ mjirvahit, cAm nulla coni- Qjmbus lictis. Eptfcopi i(U lib^- Ibid.
moda fetitemia ex his effici poffir » facili mibi tum non obtulerant , fed Annollino Afiriczpto-
quemvis acedTumra puto, per qnem levi ac nulli confuitmircendum dedenne. I o 1 m.
propi Hccemum mandone corrigendum efle , Plbnoliv^orb. OblhipuerM » qubd Pag. 10 .
adeamphamprafiim praaekmpraeefiit tfieaadam ab mfeopis judices i LafcispetcccQtur. Idbm.
dim ttfirvmee t tei.fieaadajm&eieriftm/ahitar,
jrn Pricii prooidit. OAcndic fuo Ibid.
CAmmqnir,PVNNp»v/WM, ideftin hoc feculo re^nfo eos injulb peciiffi^ Idxm.
exi^ pubTicc 5r tn omnium confpe^ ,adG riTiTiSAMiiNiieuio. Hoc Ibid.
exemplum spoftquim-bacptzna jam ptzceflic» refoonflim efl ootaiu digHum quo Irepmtor ».

non mirum dl» A Dens nmiles pernas ab ora- veni oflendere epilcoponim conntmtflas ab
nibnr fcbiAnaricis non exieae > tmm fecundani ipAs porii^s , qudd Chrilti vicem gerant » dijo-
9e quTcumque poflei drodimtur eo nomine «candis efle » quiro a Lalcis. Ioim.
piecatoribus ptsnr » omnes eas unirerfeii jodi- A mb IN iioL o. A me qui tum fun Ibid.
 G ):

inS.Optaci Libros. >75

ex communione &corpofeepircDponim. Io. A Ted Auguflinus nout ConiUniiao temo , acLi-
Ibid.
J u D I c { u u. Tiidrcrs : uam non petierant cinio itcium confultbjs. 1 o i ir.
ab impetatotc » uc ue luts conttoverilis cognofcc- DiasBxTA FxaiA. Dies ofim aut Ibid.
xct , lei ut judices daret. Iosm. hebJomidx , per dies Jovis , Veneris, Solis non
Ibid. Cu MICO 1 F s I. A vobis potidselTcm dividebantur, Tedpet ferias: quz quidem Texta
judicandus. Ioem. fena erat dtes Veneris , hoc ell , dies Chnftiaais
Ibid. £t tamsn dati SUKT jUDICIS. lu<IIus &
flacioms quo a lummo mane ad ter-
,
Tres fctUc^ ex Galtii » Maternus , Matinus , tiam ufquc lUbant in ccckiia : quare nefeio
& Kbeticiui , nam quindecim alii i Melcbiadc qua rarione punieruu baneacauTam {cxii fetu
dclcAi Ium ic adfumpei t carretikm extaeCon- judicare-
ftanciai ad cumdem Mclchiadem de hac causa B MtAoctBs. Ennodius vocat Metocle* Ibid.
mibla , ia cujus titulo hxc Icgiinruc < tem 1 fuit raiicopus McdioLanenlls facceflcr
* R»mMm & Mjox» frimrm , in cpiibus Anatfaolini. 1 o a m.
expheandu interptetes (acis babem negotii ; non In MiDtuu MitsA. Agitata 9c dif- Ibid.
Cfiins faefle eft otvinace quotsdtfl Marcum i|. cuITa. loxai.
Ium cum fumino pootihee po^ric > aoc quis & A siNCuiis. Illis eptfcopis qai convene- Ibid-
parcus i!le. Nihil hac io re magis
iptaJis fuerit rant tn domum Fauft z ^ aut ab illts qui cum Cc*
probabile occurrit , quam conje^ra illuftiiifimi cUiaao aut Donato venerant. Iosm.
Cardir^lis du Perrou ».qui fuipicanu legendum, In Donatum. Cafenim. I n m. Ibid.
i yl/e^hi«Si Ranum btemrtln : Lat>6 sunt a^siMTeNTia. (n Ibid.
cartaa quz affetuntur , aut vana , aut futilia C conciliis omnium qiifcDporum fenteortr' non
fiiM .
quemadmodumiquod aVunt, Imperatorem klikn numerabantur, Tea in ada finsulx , de
r\; j
MaiEo Diacono cum Mckbiadc fcupfidb, ne nc erantdidz te&tebomur , ut ndere ell in
.

fapttiora fine inferioribus cinineicnt. ft ut gra- nonnullis conditis» atque in concilio Canha^-
duum Ecclefiatficz communionis vxrktas appa- neoE fub divo Cypriano habito. VoIuW ignur
reret: Cjiick cum ad Xilhim Sytacufanum 8c Optanss diecte Engjf is eorum epifeoporam fen-
ad alios^alliarum , HiTpaniz de Afticz epiP leottis damnatum hnCe Dottatu.n , neminemque
copos linctas ^
eadem causa &
negotio dedir, eorum fiiiEe qui boc judidum dc iiTdcm verbis
docoRorum meminit, ne graduum virietas in- in eum non A i b a a f.
confbtuecic.
faluiaca pexcetiretuitsur dicendum Xillumcum Qu OO CONFISSUS SIT. Detefiwjin- Ibid.
Ibo diacono poenas dedilTc , nc fupctioics gra- D ttoneuliim fuifleCxcdianum, Donatumqueeo*
dus , fine inferioribus martyrio cmitsercnc , Cz> raro MelchUde accuiafle quod cebapruam , ve-
farelque ChnfUano nomini infnsfbs hanc gra- tifimilc cA. 1 o i ac.
diairo rationem in Tuppliciis de tocmeetis fer- Ri b afti z a s s x. Eos fdlick qui ban-
Ibid.
valk. Nc<^ m^s
ad rem penincoc D. Cy- rixari cficnt ab onbodoxis poft fchifina
,
aam
peiani verba ad ^nelium Papam de Romano qui loti cflcnc ance fiAatUna , neo rebaprizabao-
Clero, ^ii cpiftola illa ex qua dcTumuocur, tura DonaiiAts. Idim.
ent epiAola faluutofia de cx genere earum qux Efiscopis lamis;
Qui ant codtees Ibid.
pndficx vodbamuT de communicacoriz quem- fac ros exurendos tradiderant , aut thunlicaranc
(
admodum fune divi Pauli epiilelx) quarum fub- lapd enim amiquii ils , non qui homicidium aut
Cdio communio imer abriiues ac loMi dilTiros E aliquod aliud peccatum quantumvis gtave com-
fbvebanic s quapropter nil minm /i omnium miliflcnt, fcd quidumtaxtt tdolisfacndcannr.
graduum i» ilJis nx mentio , de E divus Cypria- aut aliquo modb deferuifiaK , bpE dicebamur-
nus aut divus Paulus diaconorum roeminmior, Ioim.
cum ad ecclcfias oot ad epifeopoa co umear o- mmEtifiscofis lamis makum Ibid.
riis Ictipfernnr. Ioim. iMFosutssidec. MahuseAinob'etva(io-
Ibid. EttAMIN BATISUNTjUDICia. nibui A Ibafpinzus de rmilcos Opati locot, quafi
Importuni hic digrediendi Tuper infetiptione roc arguroeixa coUteit , ut hanc
hmpefi. mmmm
cptuoiz Cooftancmi ad blelcniadem occaEo- litBtm , de qua bocToco Opeatus non <te rrardL
nem captavit AlbaTpinxus. Cum enim novum nmiuic ad DonacUbstkhcicbaar,
ipfir mhd , veterem Barooti conjeAuram F uc Baiduinus dc alii quidam dodi cxpticabsoc
, ^
Mcu* emendantis ,- * **
a
^9
> & 4bdis pridem kd mmm..
A- pernitentium
CuS de . *.
;p£FdMV i. ir
accipiendam efle
>*f
ezp)o&m. Cardinali du Perroo falso tnbutt, probet. San4 nkrifque locis quibus Optarav m$.
quan adeb ejus puduic , ( quod cx noviffimo •m i DocMtiAis mfr>Sr4 meminit, cum de pm-
ad regem Angtiz fetipo liquet i ) uc quid* nitenpbus imelligcre , neminem poto negant-
tis pocibsexcogitandum putaret , quam vei ine- rum.de ipfa vciba fatis evincunt. Cum cameft
minifle Baronianz conjedune denatetur. M. verinmile fit
( utcumque neget Albafpinzus
CA s. aliquos ab iis jam tdm teordinatos , nihtl vetac,
Ibid. Et ab ALtiiq^uijsDBciM. Q^s de ipEs bate vet^ torelltgi. Ut tamen de pani-
convocatae Melchiades. Albasf. tenciam ymtfStif pocibs accipiam , fuadmt ma*
Ibid. [n noMu^PAusTai iM L at i r a-
In zim^ Leonis Papz vnba did. )o. can.^
7 .

MO.I. In epiflon Conftamini ad Ablavinm ha- tmmtfl 4 etnflitHomt tteUfimftki , km frtf^

—
betur eos i-quodam loco feclauEile. InsM. hyttr*fi b*mrr aw im tiitemii
extern,
tbid. Constantino TzRTibM it
Licinio tixtium consulibus. nm nmtdiuM Muifttmt fmnktmtik M- Cas.
iri J^odura cenfcnr Batoohi» de Balduinas , Manum imfosbissb. De peenlren' Ibid.
Xxij

I
 ,: , ,

in S. Optati Libros. 179

Cr itunui : fed ^uamvh abfens c(Tcc > non mi- A tmnium mim imtrrt^jain m/ni^j}* tfi , mtt-

nus ci communicatum quim ii przicnt fuiiTct }

quii qui communicat clero • cenLtut cominu-
^niciie epifeopo qui c(l caput cleri» font ic
centrum communionis EccleluiUcz tn iu2 dice-
Ut fcnptAfAS.Barthius corrigit : «f/tMutm enim i/i-
ftrr*^Mi*num Msntt ttJtntA tp. Efi autem, inquit,
t
fcntcniia Pcoconfutaris. Non
me- Hercules in-
rcltcitcr ille i fcd pollit etiam legendum videri,

ccli. 1 D 1 ac. «mnmmthmitHtrngMitrmH S.S Aut

IbfaL Ultro prior. Non experto illonim Icripfit foni Opurus : tmmum tnm

epiicoporum rcdiq^ I o i m. nmS.S. tefiimnio mAi^efliim tft. Vocem unam

Ibid. Hoc UODO ITXRUM RBHOVIl* aut altcramexodiiTeorciumialibrarioriim, fx.
L A &c. Significat pc in ledione audorum ^onquertmur. Idem.
comemionero tectu-
duiilc , novis patuum inRamma- B
ftudiis rursis xnim intkr R-ti c a- Omnium Ibid.
tam. Retm/tU*n pto du- T 1 o, &c. Interroga iuhoclocoptotoiaadione
, i -viubus

dum fic loquitui auAor lib.7. fub ipfum finem quz rrfponfa fciSicd includit , accipienda elL
hu|us collarionb fuv cum fratre Parmeniano Nou enim proprii Sc firi6li intciti'g<tio judicis,
Donatifia.iirw bomiwmtjftt ftM^eUjtd n4tivi-‘ llvccognitoits, (cd tefponfa teili-m j aut teo->
tdsx mvtiCortt novum agtutn colere» (eu novas nim , rem faciunt manucftam. UuHe fc hic patw
viirspingetc. Suetonius in Domitiano cap. 7. Id ami hxc proconfuiis fentenna intcciogato-
£Jtxit He ftif 01 /r«/i« mvtlUrtt. HinciVetv/ik. rum refponfa fublkuta dicitur. Huc pertinet
$!tmpto vinea ex novellis vicibos confita , Al- quod Tcnulltanus de lefun-cat. cap. 48. quod
feno ii Paulo )otircon(Mltis.Maxmiuspocu(um I. Pei.}. im,unm interpretatus ell , ttfpomio-

cclog. C nem , his vcibts : aamm tnim lun lAVAtiw* , ftd

f'"uet il) 6^UrtMtt novtllAs» rt/ptnjitne /imeitHr luc jam olim a dodo imet-
Quare nou ben& hic rtnwMtA tclUnitum mallet ptete Ca s.
aninudverfum cft. M.
Fr. Dsiduinus. l m c R t. CoNSClXNTtAM ACCOMMODA- Pag.t4.
Ibid. iMumxt. Mentionem non fadt concilii V E R I T. EpiAolam ilUm neque fnibi juilit
Arclatcnfi<. quia ad purgationem Cxciliani la- neque confetirum attulit , ut dc arcis martyrum
tis

AL
erae»
X A
qu6d
sp.
Miltiadis )udicioablolutusc£ct. codices fumercnrar.
SiD ETIAM OMNIS SCRtPTUR A^ Ibid.
A t b a 1 p.
^
Ibid. Orrinator. Felix Aptungitanus »
qui MIM o R AT A , &c. Q^tn non Icmper acquies-
in adis ejus purgationis dicitur epifeopus. cendum lic , aut fetiptorum codicum , quibus

I o c M. D fretus fecundam hanc editionem adornavit Bal-

pxg« AuTu M M ! s. Alibi » in mnaitif it Antim. duinus integrican , aut iplius Balduini judicio ,
nitdiMrHM : uem , AutmmUMwt tfijnfat, Ftlht. vclhincconjrdutam facies. Cum in ^tincipibus
I o X K. Optati editionibus , nvtUu tfi antea legeretur»
Ibid. Et magistratus, Almus,Ca- Bald uinus primum fc fiiifle , qui rmtvMtn ex fuo
c t L A NUS. D Jovitatum geflltai cxgelbs,
t : manufciipto exemplati rcftiiucrrt , ipfe fibi gra-
onetHfttl divi/ O» duavirattim </rrii 'm tulatur } adeo de vcriiate conedioBit dubitaru-
jidemvfrFit tnh kAert. Hic rum nemineni putabat. Atqui per hanc corte-
f Atrii /M, tftrttt
ipfe epiftolam illam qu« Felici ttibuebatur, diooem , quam manca Sc impctfeda pendeae an-
Icripfcnr. I s 1 u. tecedens periodus ; quam egrd cuiquam fani aut
Ibid. Imointius. erat decurfo T tiquen- E dilucidi ex hac ipsa poffit ciui , facile animad-
liurn , & qui luerat faiba publicus fub duovi- vertet ledot inielltgci s. Concti, fi priorem ic-
ratu Atfii Cxciliani. l p m. dionem retineas, 8c pto ttism, leflituat , tnjAm t •

Ibid. PiPiNOiT SUB UXTU. Quxfiionem ftd tn jnm tntnU fpiptnrn mtmernsn , &e. ( cujuf^

illi & tormenta

minatus efi proconful in gefiis. modi ctratis nihil inomiufcriptuiaptoclivius j:
t/£li4im frtcwftU Mxit , nd e^cinm Aftn lilnm t omnia tunc qpttni2 cohxrebum ut nihil pia*
item prtemfui £xit , fn/pendMiir, 1 o t m. nius aut liquidius cfle polTit. M.Ca$*,
Epistolis commbmoraxisaut
.
Ibid. Vitam Fxlicis ipiscopisor- l[>id.

aiwK «iw/r o 1 D A R I. Sordidare fiitdidum facere LBCTlS wd ist- Fi. BalduL rbtslata
ut fxpi Apollinaris Sidonius. Limpidare eft nus ex MS. rvtaantn. Inc i rt.
apud Ctslium Aurelianum 8c Plinium Valeria- F sssb /«• Frustra invintum. Ibid.

num quod ifti contrarium. B^rt». vtntnm pro invtUim hk cfle , vix monendum pu-
,
Ibid. FitICIM AUTIMRtLlOlOSUM. tarem , nifi pariter in hoc e^em verbo ertarent
Hxc fencemia in iirdem geiUs tepericut. A l- omnes quas vidi editiones. Uc fequentia autem
• BASP. lartnxfincfic congiua , nova patemus inchoan-
Ibid. Probare poterit. Fttnerii, l n- da efl ab illo. »«/«*/ i
& qux fequuncur com-
01 RT. modi coQoe^nda , ut blc funt non ut in aliis .

Ibid* Quob r st o t OSI s s m a s scrip- 1 t editionibus. Qpamquam ut mntnnt pro mamn- f

turas prodiderit. Omhium ttn$»btc ponatur , u id affirmarem , non adeb
s M I M &c. Ftancilci
,
Balduini editio fecunda» miraretur , qui ruIeLifmos id genus apud unum
ferifiurru trAiidrrit vtl txaf- G Luciferum Calarif anum*, qui noflro noc anti- A
jirit. Onaimm , &c. I o B M. quiot (
uc alios taceam ) non uno loco obferva-
Ibid. Omnium
knim intbrrogam- verit. Quo concefTo ,
quam melicis i cUnfifii

TIUM SUPRA SCRIPTORUM MANI- fcBtemia fequens inchoetur , nemo non videt.
T A EST, HUllAS SCRIPTURAS, Vidot etiam non multb meliils Itb. a. Strrmam
ytutrTiS > « E

Bcc. Hic quoque vafiac FranciTcus Balduinus nifHcd^Jftmm virum mctrulit nnamnvU , nfiU
Yy
 , , , ,
: , }
,

i8o Annotationes Variorum

OtAtis idli txtmfU lifimrm iHOuient ,
tli. A con&rebaotuc accipere i fuperbitro 8e ar*

/itnon , &
Uk, ). ftivemim ,fenHM,fiur9rHmfV€l rogans videbatur Catholicis : eo alludh Opta-
etitm putlUntm dgmitu /mifl fiomt , & tus , ciim au Ectlefum fan^m ciTc • non cx fu-
mnt ammtdi ptixenatt,
,
pfttrdm , f*Jfm perbia rpifeopotum , fcd per facramema , qux ,

d^t^kmtur , arctanetmtt$ ,
vifu cx fefe jc cx <^e
operato . uti atuot , fanc^s
giJMmrhtt. M.Cai. efficiunt fideles. A L a a i r.

Ibid. Nac T&AoiTofttias PAAiRi EAMTUr&ATXA PARUINIAXI Ibid,

VOLUISTI. Tu es APUD vos sotoi XI 4* &c. Lego cuos

bxies tradiconmi , undi
imetrogacionci£ari^ idefi, luAiouifti dicere} c6
magis miror <ju6d Catholicis, <juos traditores di-
di , nolis parere. A t « A s p. demeotic dcvcnilU ut diceres } oifi fotti illud
Ibid. NicTAAOiTOAiBUt PARiAiBfit} &c. Quz fcouuntur etiam ab illis, trg9 ut
&
VOLUISTI. Cthn pauca reteh verba mu- continuaia pcz diquoc periodos intenogaiionc
tatas pcilonas Se tunllaca i Parmeniano crimina (uaviora multb fum tc Vehemcn«
ueratur Optatus ad explendam fentemiam , pto liorcm enim faciunt orationem , quam veheraen-
3 uplici w#c, duplex mst puto legendum clTe : am lera hSc efTc ratio pofiulat. Leges tgitur : trgi tu

/iHti/mukiSf mi trdJttmiiu, &(. Dixit autem p«- m

punienti j^f/ku , m tatfuUpurvu rtgmm tipni
mt pro , fdrtfs pngm vcl prtHuuUrt ,
qua^s V9t tjft ptfftt
,
^»d mt m siti f*rtt jtfrku mn
apud nrugtmni poetam ,
in illis ttcriini mr ? M ir^tomtf m GdtSi , i» Itulii , «di v*t

.... iwDMtns PdreMthtt hoMi , mn tJHSt MiverM^ Stc. Si quis malit per Sar-
Spdrgmtf &e. caffflum fine interrogoiMne , non repi^no etfi

Spdrgera pto d/ftrfdm cdittret. Et in illis ite- C tllud magis probo. M. C a s.

lum :
• ' Uni iJtchi p o p A IT A $ Catho- n. I Pifi.
•
Titm FhdrtMuuUj m»fc« circitnUdt d?H4r4 lici HOMINIS. Qiiomodo Ecdefia erit

CtrticU , dt^ite ftU fncfrds engk dims , &*. catho'ica fi eam ab omnibus illis provinciis ex-
Ubi cutmpUm Sc rigii pro , rvoMada/u/ <f*- & pellas, Se intra fines tam exiguos concludas {
(Im canit , ut i Servio obrervatum eft. Id Levir. A L B as P.

immttnddku &
mmdtdtit ftetrtUt: $c jerem, Cum INDI oiCTA SIT Catho- Ibid.
^ . 10

ngiA ,
£ce* eoHjfumi te bedii fuptr gemet «T fttper
.

M
evelUt uc deftnuu (7c. )ed Sc Hcbr- 7 .
lica QJin B SiT RATIONABILIS,
Scc. Nihil maeis contra mentem Optati, ut de
). ^
d>uia)e>*nr. Syrus interpres: ** aicam , did poterat, mam qaod
whd
r>ana*^v^ *iatun«'^meii pu*n fmsu wVi aijtu ae. D i Dalduino htc aifertuc , Eccicfiam idc6 dici ab
^nepMtr,HtijHt mtutr frogtmttzu Optato rarierMiiio»» quW n^on tam oculis
,
gttttMcgii: quafi illud myttti^yine ad prcccden- natur, quam titione, MC cfi, memeSc imilie-
tium iDod^ verborum explicationem additum comptehendatur. Ubicumque tandem ha-^
eflet. apud Arifiotelcm ii dtcuoiut >tvrw
Ita , certi locum hic habere noQ porcll hzc
beat
^ , qui
iertbebaot coelum ede genitum : ut illud taceam, quod aliud eft,
interpretatio
five creatum ut ad Petfii , /• ^tubut mu f^eemt , qux hac intripr^
rdtimAbiJit 3c rmhnulit aliud

&i. i b. m. parente obfervatum cIL Addi Sc il- tacione temeti confunduntut. Pixterca quis
iud potefi, quo vehfimilior fiat hzc conjedura. non videt argumentum hic ab Optato , ab ipsi
Panne ianum, ut ex fupcitotibus Gtis liquet vi vocis Sc etymologia Dominis Catholici duci
Optati parentes accafanaot,nonfuosexairandos E At per omnes grammaticos Sc linguarum petitos
foicepiuci ut cui nimirum genuini patt&t, ne cuiiquam unquam fiiic, qui Catholicam
cootrove^a quidem hadlcnis mota fiierat, adeo- dici putaret , rAtmultilit ejfet ultifm Sf~ &
que parentes iiios hac defimfione non ^erepuea* fufrt MMHHAbtlii tllud quod attinet , non ignoro
bat , u: quacumque contra traditores io genere
in veteri gtofttfio «dtuutr vcrcl rmimAlet , Sc
am nemmtnu debaccharetur
mtlUt etrtu ptrftus optimi verti, quod tamen nihil huc omninb &•
ea omnia ad Optati majores, aut amecefibees cere fiitcbuncur ,
qui ,
qui rmiemdtt aut
pertinere prxfumerei , uc teftarur htc nofter. Sed Ud dicantur in |urc , Sc apud veteres aliquot
vir doifhis Sc acutus qui me fbtt^ pro noftra ne« ufumque appellaiionis utnufque apud antiquos
,
cclfitudinc cdm hxc Lundini excudercnnsr non ignoranr. Utrfim ramen Optato hzc erran>
Canmatiim inviferat,propA;V'’e legendum con- ^ di caulafiictit, haud (adlb dixerim, llhimceiti
jkiebat furent IIS -l:S e. iti nl«n^ credicli|[p
iti plani Cuthetieum . Aiei
dici .
quafi rm
nn*fi rn.
,
; ut nulla alii corcedione fit : , ,
opus. Cui ut plani afientiri nondiim polfira , iti
titnukikm , Sc , confidemec allero»
fateor ejus conjeSbiram mihi adeh placuilTe, uc Tama erat Sc tara catholica lingux Gtxcx im-
leileci nollero invidere. M. C A s. peritia , uc palfim etiam
,
qui alioqui doiftiffim^
infirailes erroics incidccent. Poft^us noscer-
lilGmis hoc argumentis demonftrare , fi quem-
• ANN OT ATI ONES quam elTe puuremus, qui quidem
runi legione vcrCmis fit
,
in ontiquo-
qui de eo dubitarer.

^ VARI aR u M Nc longe igitur argumenta qaxtamus,qms boo

G xquimiretur Iftam Catholici nominis daivatio.
IH (IBROM !I. s. OvTATt. nem,M«s>M"«#^rdiirsr, five ummf quod
tamen i Paciano di&rcis vcriiis affirmari, qui
Pag.i5. ^Ujus s A NCTIT A*S »1 s A CR A- mihi non credit , ipfiira audiat ad Sempeonia-
MIXTIS. Docebant Donaiiftx laetamen* num epift. i. Etfi rtditmdu mfivemh Cmhkid
u vim fium i lanAime petlbnanim i qutlxu veuM ruiit tfi, &txfrmtttdudeGrme, iiuir^
r
, } : : . .

in S. Optati Libros. i 8i
frtutioHt Htmani CmMiou ,ubi unum , vel lu A Sh fim imprimit j tum ciim vinumur im #mm
J»Qi»ret piU 4 i$t , obedicntia omnigm , lUtncM^^ Aitatert ,JiU Deet d^mu cUmtmi* mitti.
iif, mMtiiuoriam fcilket Dti, Vfufi jipefl. Si in Dracontius
omnibus obediemcs cftis» &c. mox, fiet fi & Mdgtu Det fkui tfemper ttmpertu inom.
ceuheiitMj ubique unum eil ,
u fit^emm fnt£M , BAR r.
&t. Et tamen Pacianus is cll
,
qut neque anti> Q^id mino ACIM viDcm vul- Pag. X 7 .
uttstc f ( aliquot caam annis prior , )
neque .115 Sm»ituk = LegmJum
Jo^ini cedit Optaro» in coli. Canfaag. qais confcoct vtden j fcd hoc ex ne^didimo »• *« uss^
cdre omnes fctd convcniflmc epifcopt Africani, Cffnatiftarum voto non muundum. Pari phrad
& ex omnibus dcIc^i edent do^ifimi qui cz-
,
Marculis
teiorum omnium nomine cauptm rufeipertne i Pendemem %vU Zeiium vUert. I o i m.
quid illi tandem de nomine <%Mc* dennium Vocata ist xro6 . h«c ac- IbuL
C«/ir#£e«M efle i Catfaolon : Catbolon autem dici Opc,utManh.j.ij.Ar*»wZiwc4>T/»/f#/,
. .

quod/rcM<£(n.'«;«qi/r. Propiikt ad verba £ueor, fid ptccMeret.liim Sc terrd «r», Cim hic &
fipcr/cdngulalpcaenturi verum enim eft, « metaphoricx.
iphoricz. EiiamoTAfMmi
EtiamervAruaMTci
verbum mftx ufuc-
i quo , ede ic «asi \ ad vim patum, ad (pititualem tegenerarionem peitinct.
autem Sc veram dgnificationem quam conjunda Nam ur de prima illi hominis i limo terrx crea*
habenr,haud mulc^ propiiUs, quam qi^ ab tione, htc agat qupd verba ptimi facie viden-
Optato adertuf. Idem tamen , qfiam Augudmus ntr innuere ptzccdentibus vcibia acermrao»
,
inerit, ac tuetur conrra liceras Petiliajji lib. a dari nullo mo^po:cft. Alt igitur vocatos clTe
c. j8. Nequedubium illud rMmtdle cx vcftigiis C gentiles, &c. Sicut Itgirur, icTcd, quemadmo^
quibuldans , dc K»yt , quz in voce , dtbn pri^dura fuetativcl ut cx hidotia propagati
promanafle : an etiam in ultimi f)rlTaba pergentes Evangelii quam (acri N.T. icnpto.
, ^
aliquid a , repetendum fomniaverint . undi
M1 C a
res contexuerunt , Uiius patet. ji.
illud viderint ipli. Mihi fit magis verid-- Paoani ixTRAtacAiis. Nobis Ibid.
milc duas divccfas ecvmologias, aut diverforam ex UgA. 1 n c B R T.
Kids fomnia &
hallucinationes ne dicaro dc* , Extraibcalbs. Extra legem Cbrifti. Ibid.
Clia , hic Optatum conjungere Se con^dere* At B A s r.
Non mirum «utem d Oputo bre fomnia pia* £ c c 1. 1 s 1 A Q.U a in lici b s t. /a- Ibid.
cuciinc,& fc facilfi probavetinr. Ciim emm ge. Id cfi,feedert. Se extra legales, qui fczdcre
Icdcfizcaiholici contraria
ina qtiorufh illamcrror , "hoc autem ieparacio
,
proprie (acit , ut Hieronymus & Auguilinus
fint hzrefis
j
& fchif-
Dexclud funt. Uade & incollat. Carthacin. avt.
P
57 j. ^^aAi vocanrur deatmtuu , five temtnonu»
— — . .

quz tamen e N. T. profirrumur. ApudCypriap

pridem diAinxcrt ( qu6 Se ilia pertinent (upra num quoque £v*ugeHi legem eft alicubi. Hujus
)
CmhdHemmfndt fimpitx , verttf mte/leGur *w#/- &
locutionis ignoratio do^ilimuro Balduinum
^err , (pc. Juntici veri verirmu exnUt, impiU fitu in magnum errarem induxit. Nam quod Opu*
fil^ deprdvdii t &c. duplici hac CW/wArinomi* tus hb. I. Huc emm mfinivex ^umTriiiU efi,
nis proprietate , ab hzrtfi Se a fehifinare pariter tutetjpujmmis ladeitem defendimut : mu pre vetit^
aderitur. Ab hzxclis errore , qubd (ic nukiukiliit fui tdpifiuu i» eu/ut imegtue fient UU due aWa.
,
id eft, rxtim
_(f" veritmi eenfintmt^
1 - -»
r- quo fenfu
•'•••»* citer,
«r... , &
V tfued
7.«*^ centnt Itgtt wmvu. Id
»rrn tfi , Utrutis. td Baldui*
oaidUI*
padira aptsd Ealedadicos reperies. E nus de legibus imperatorum accipiens , multOm
A fthilmi .15 . 8i fup«bl illi fe lorquci . ur iiwcom ,u.i imperatorum Ic
,
Eccledz ad unum alii]ucm angulum quod mo- ges. Optatus inielligercporucric. Atqui vel
(
db Oonatidis t^iiciebac Optatus : } redridUone; quentes lincz, fitxmvh f*r vet
tfihAi^iufit ^dfie. Ai^ehzc nos cb pluri-
bus , ne quis poma novis conieducis (ic focus.
fuin mu de^et inntri .
iffi
fimef jufum efi fieri
«A«>3pJvit5, dc drcancatiHima iWmpufemtl 1$^
^
munegetit,

Video entm vicos dodtos hunc Optati locum tut tfi mn h^tt utctffitutem ittrim livetiS
, qui»
xrii
boi
, ^
cucredUonibui qua incerpretattoai.
foiiicitade. Saiid &
bus (c pociftimCkm illorum lemprrum martyres
,
nobis aliquandb natm-
armare confueverani contra vim dc imponunita*
,

probabatur j fed meritb id rcfpuimus. SI

icm hzreticoruro rtbaptiiarc volentium, quz-
<juid<)uam miar.ndiini , id inultb priiis rfla ut F qoc ab ipfo Opaio
lib. l. multis tradaumt
nrri idf imi
ftormimu^iUt
i irir fratl.iii It.
& 1.
,
j -i-
lAitpii fcriberemusiWMiM^/irer ... — * . . .

vocare ip(i in memoriam debuerunt , fed ut ad

. .

Verbo non Optatus mod& podmao illa Optaturo refpexilTc , ac Ido femel allu(!i!«
libro, fed Sc Cyprum», aucqui feripTu dt intelli^rct. S^md cenent le£es efi ^itur id eft,
fing»- ,
Uritmte CMem^;
intcf Cypianj , Aur op^ ,
quod contra fcripmras Sc evangelica przccpta.
n(Unus , Salvtanus, ViAor Uticenfis, aliique Seml illud ili explicat de kec dc lib. Ixv/tov
wntod. Sed omninb nihtl mutandum. M. Ca s. dixkt qui frmcl lotus eft, non habet irridm
y
Ibid. Rationabiz.1I. Qmz camdem fidei necelEntem lavandi. Imcl dixit , prehlkmt
tegulam ubique teneae Se ptolitcarar hax hu*
ju(cc verbi rtammMu
:

videtur e(Te lignificatio.

Iterum fieri. Sed
&
proprii ac pcculunter,/e^tf
hxptifmutit ab Opeato nuncupatas eodem lib.5 ,

A I. B A s r. G re^tias , quz Sc precepte »b illo repetuntur.

Ibid. Q^ID TANTiB VIITATl OBSTARI Vide, quantim fit in vetbis vcI mini-
coMTBNDiTis. Ne quem in Deo Opt. mif ttiki expenfis dc incelle&ii , tantOm cend
Max. BirTArir offriidac vocaMhim, fteondure, fani cujufqtrc judicio, ut qui hzc eegltgunc dC
pro SH*nmi(« id multis tufiotibus uiiirpaturo. faftidiunt, uc bodie multi, qui (blifibi (aper*
Claudianus : . videarot , vel opttmoi qoofqde veteres Icnpto-

Yy ij
 . , ,

i8i Annotationes Variorum

rctfiftidiiataeccilelic i vcl 11 tegant ^tantOm A omnes adbxrerenc fummo pontifici ; (ervare
ex iilonim Ic&ione proficiant * (Quantum ti nun- enim unitatem in primi illi caibedia cA ab illi
quam vidilTcnt. M. C A s. catbedra originem ducere 8c lacerdotium acci-
Ibid* Q^u I H qju B DOTIS. Csihcdia , mifiio pere. Nota torquendi formulam , fcivare unita-
annutus, ficcidotium « Sc fimilia. A l i a s p. tem in cathedra fummi pontificis, quibus (aiis
iba Cathiora bst prima. roccAas liquet Optatum credidille & docuiife prunam
,
clavium , Sc mi(];o cA ptima. I o i m. ca^edram , poteAaicm miAionem , qux vetba ,

Ibid. CoNjuNCt AtTIRA DOS MON PO* apud cum fune Tyrtonyma, Romanam cAe, eam-
«4 «tM* TIRtT, Q^UI IST AMNULUS. Mcfftb • que fummuro pontificem occupate 1 ab ea cxce-
fulpicari hoc loci polTumus Anmdi vocem ia ns vim fuam 6c porcAaton accipere dibere,
MSt.
mendo decumbere : uk ut reponendum fit *»• B in ea &
cum ci omnibus adhxtendum cAc , 9c
ge/M nam ante cilm de fecunda doce ItAjuitur
.* qui cum ca nolf communicarent fchifmaiicot
Optatus, id feripeum cxfUt, Sc quidem alJut e Ac : nam Optatus ex his Be cx confcquennbus
fione tada ad feptem angelos , dc quibus D. roiAionis 6c potcAatis lii^ rationem reddit,
Joannqp Theologus Apocalyp.cap. i. £x quibus eamque non abo argumento probat , nifi qubd
furpicjri atiquis p^mc M^cbu [egendum ede. cum iiimmo pontifiitt conjunAuseAct. Ibim.
Nos tamen m! temeti mutari volumus. Bart. Singulas. Ergb exterorum ApoAolo- .Ibid.
Ibid. Qui IST anmulus. Per anoulum , ni rum catbedtx nonerant prtmx neque fingulx
£aMor . tntelligic potefiatem ^andi Spiritum fan- /ederam cathedrx k catbcdil illa una quam
dum , vcl ipTiimmct Spiritum Dndum. Ter- Romx ChriAuT conAituerat propjgatx & ‘ge-
tuUianut de pudiciiii : ncufirnhit igiritr & C nitx. I M.
Jf4iM vtjirm ffmrem , i/UumHiim Spiririj frnlB Ut|am SCHISMATICUS. Ut cAa Ibid.
& touiHlum Jtmit figHMHlnm Uv 4 Cri , runiu & fihifmaricus qui luam caibcdtam ab Ula una Sc
Uft nuUdhiiHrChnjlM. Item : Amridim ^PMfMVAC- primi non accepilTet , atque pucaior qui fine
ce^u tim primum , fUi puiiimrm iwrrrv^A. pomifivis mifiione cathedram fibi *arrogatet.
tm «iffiinM , tU^u* Uk txiitdi tpimitut* j0mStid I B a M.
ctrptru vefiuKT^ £uch*rifiii/fUkit. Annutus igi- SlNGULAlIM CATHIDRAM. Ibid.
tur inter ucrumque baptifmi Si EuchaciAix la- Nora, fingolatiuicro catbedrx ;
quam mali an*
cramentum concedebatur : undi patet dc con- tiquisillis conveniret cum bxtctids noAris, qui

firmatione po(Tc explicari, qua ante Euchati- finguUiluecro non agnofcuni. I d a m*

fiiam Neophyti perficiebantur. Porc6 , non D Erg6 catuibra unica. Exeo Ibidi
bend fiifpicantur quidam pro dttnuU legendum qubd cxteii ApoAoli non haberent fingulares
cfie ufi^elumi nam annulut efi dos , oon ange- cathedras concludit unicam cAc cathedram, Sc
lus. A L a A s p. • eam Romx eAc. Iosm.
fjg. iS. Qui IT uat PRIOU CATHIORA. Sioit PRIOR Pi t Jk a I. Primos ex Ibid.
Videndum cft cui peimb porcftas, milfio, & ffc pontificibus lelU. 1 b 1 m.
cerdotiumcoticefium mandanimqjefit. losM. Cui succassiT LiNUS. Probavit pri- m:
Ibid. Im urbi Rom^. Romx igitur ledit mb unitatem ac fingularitatem catbedrx Cnri-
qui primus cathedram obtinuit. m.I o i Ai. Secundb eam Romx inAinitam 6iiAe.Tci-
,

tbid. PtTRo PRIMO. Docet Chiitbim D. ci& D. Petrum primb eim occupaAe. Qjml,
,

Petro minum cathedram Si milfionem

primam E ApoAolatum cathedras ab ca maniTe. Qumb.
conceflKTe : hoc cA , cum Ecclefix &c omnibus tliam cathedram qux Petro tradita eAet 4d St-
{acerdotiis pixfcciflc. I o i m. lictum &
Damalumufque, prr feriempindfi-
Ibid. CatHIDRAM IPtSCOPAtIM. cum maximorum perveniAe. I o 1 m.
Primam miAionem : omnem potcAatem i qua Liibrio Filix, Fclici Dama* Ibid,
exterx deducaencut. 1 b i m. sus. Sdas, leAor ,
abfentem rxx fiiilTc , cum
•Ibid. Omnium apostolorum caput. hxc excuderemur , atque' non foium impni-
EA caput ApoAobmm , ex Oprato , quia pri- deme ic invito me , (tc Sc comta fidem exem-
mam lubuic caibedmn foam ex qui exteri po plaris typographo a me traditi Sc omnium Op
teAatcm &
cathedram acceperunt. loi u. tati editionum, Ecfidr nomen ab aliquo hac io-
Iba Apostolorum caput Pstrus: F tnifum cAc. Nam ut illud altis dtipuiandum
UNBI IT ClPHAS APPILLATUS relinquam , an bic FWiv legitimus uoquim Pa-
IST. Surpicacut Fr. Balduinus hxc vetba , «Bde pa fiietic ) cfim Optatus non tam Romanorum
& CephM *pptlt4tui tfi , efle ioeptx aticujus Paparum nomina quam fiicccAiones hic inAt-
eloAx id marginem temeti adlcriptx , & dem- Quam ridiculum Liberto fucceAbrem dare
tuat.

di abs librariis contextui infertx. CenI Opta- Febccm qui n<» modb Felid funervixit fcd
, \

tus lib. 7. fimpliciiet ait Petrum fiiiAe & pontificia fede, illo mortuo, diu jporiniscA.
ApoAotorum i neque pixtetea quidquam aoji- Quare SC AuguAitus cpiA. i 6 ^. ubt ItmiU occa*
du Imcirt. fione Romanos pontifices commemorat , eifi noa
Ibid. In QjiAUNA cathiora. Habet in omnibus cum Optato conventat hujus la* ,

pontifex ChriAi catbedtam iSca caebedra una, G men Felicis nec ipfe meminit. Ne ule quid m
non multiplex i quapremtet ut quis eam babeat, fcquentibus admitteretur , k vito doAilfimo qui
oportet ut caro i pontile , cui pitma ea eA tu- hanc provinciam prorsAs in me amore rogatus
dita , accipiat ( mc cA Optau dodrina* A l- haud illubeater^lcepir , dtligemer cautum cft.

• ASP. Quod idc6 moneo , ne Sc alu quoque immcj

p>a Unitas a> oKNtiut* HoceA,uc citb fitfpcAa habeas. M. Cas..
D A M A S O.
 .
: , «:

in ^Op tati Libros. i 85

Ibiti. D A MA s o. ( Romano cpifcopo )
Siuctffit A pomifice communicarent , per illam communio-
Siricuu . h*Jie fui H4fier tfi , cmm fM n$t>i$ nem omnes etiam inter fe communicibaor. In.
ttttu thu cemMtrti» ftrmMdnm in una commnmt- COHMBR.CtO FORMATARUM. Ibid*
mt JiKvtMte cvnardnt. Hic locus iatis afTcduscfi Dc formatis pod tot viros dodos , qui hoc ar-
difficulter \
tegrndum fufpicamur, ciM futmifh imciuum fuvi cradatunt , non eft quod nos
tmiiu trhit cmmtTO* fmnm* , nit 'm toti tumm- f Ic quidquam. Res ooca <d : neque nobis alios
m$mif»eur4t$<*ne«rtLu. Videat icdor, an quid tranicnbere hic animus. M. Cas.
exxundi rcmenciz vfrbirque Afn bollri apcii^s VtsTR^ CATiiBDRJi. Suz rationcm
oroninb poiTu. Bauth. & originem edidillc videtur Optatus .quandb
lbid> DamxsoSiriciushooib. Fr. Parmenianuro ad id faciendum invitet com- &
Halduinut fcribic Hbi bzc videri non Opcati B : boc autem &cit Optatus docendo fecum
pellat
clle • paOlbpoH eum fcriprotis. Nam
led alicujus fummo communionem habere & par-
pontiBce
condat Optatum faipuiTc bos libros circa an^ ticiparecum ptima illi caihedii quz una cd.
num 570. Sitictum vetb illum non iuilTe crea- Itaque cx fummi pontificis communione duo
tum cpifcopum ante annum itj.&c. Videcjus pofTunt deduci ; epifet^m (chifmaiicum non
doAioiaut annotationes b. ubi de formatis quz- cflciunique & legitima cum uti potedate Sc
dam edecumata invenies. A t B a s F. miiCone. A l B a s f.
tbid. Qji I NOSTtRISTIOCtttS. Hoc Sidit nABsRi vostmurbi Psg» >9*
nomen non cft nomen dignitatis, frd locietaris Roma. Qubd icitent Oonatidz Bne pontificis
quemadmodum enim reges & ptincipis^qui cum Romani communione Ecclcfiam fe habere. Ic
mercatotibus ineunt focictarem» ac mercaturas ^ in ca cfTe non pofTe. atque ab ejus communiobe
faciunt > ratione illius fuci«atit dicuntur foeti ut haeretici feparari cfTcm i idcb rpilcopuro ex
mercatorum \ iii ratione focietatis & commu- Romam mittebant .
fuis ut poflent dicere (e

amnis Eccidiadicx quam epifcopi habent tum Romz habere cpifcopum . & cum epifeopo
flimmo pontifice , dicuntur ejus ibcii. quimvis Romano fe communionem habere. Hoc patet
dignitate & potcduc longi dnt iof.iiorcs. Io. ex hoc loco &
cx collatione CafUiaginu in qui
Ibid. Totus orbis. Totius Ecclefiz una volebant pfcudo-cpifcopun^uum Romanum m-
debet cHc communio & quemadmodum Ecclc- : tetelTe. quz res vihememer dtberee hzreiic#
fiaqux per totum orbem cd diffufa .unum con* Dodrot commovere . qui pohtifica aodoriratcni
dituit coriKis } ita omnes illius ebrpotis partes mmucre conantur t czccrum nota vctbum illud
inter (e femper communicate debent: boc au- pnrtem hnbtrt , hoc eft , communionem habere
cem olim epircoporamcommunioncmcum
per cdm enim in milTione ordinamus . dicimus pnr.
dnnmo pontiBce debit» nam omnes olim Bde- temeum^ bubiiuret pollicemur eos habituros
tes cum fuis padonbus in mi(Tx fi^Bcio com- communionem cum its omnibus qui beni mini-
municabant pad JTCs autem cum fulPcpircopis
i dravcrunc ab initio. Idim.
aut ratione mUTiOAis aut per Eulogias qux ad , Ramus asTviSTRt xRRORt). Ibid.
eos mtttcbamur .
aut per arcbidiacooos , aut de- Hoc ed , ille piaido-epifcopus quem Romz
nique in fjrnodis communionem celebrabam. £- condituidfs, eft ramus piqdu^us ex inmco er-
pi IcofH de:rqiK per litteras communica tur4s oim roris vedri & fcbtfmatu, qu^ eft in Africa
lummo pontiBcc habebant loremunionem. Et ka non eft radix . fed ramus. Atqui epifcopi Roma»
onfhcs ndeles ea Icra communione ftucbaonit} £ ni non fum milii ab aliquo, non liinc rami . /ed
Ibid. boc docet Optatus hoc loco. 1 o t st. funt radix czteti ab co nonane. ht’originem
:

CoMMARCtO roRMATASlUM. ducunt , ilh i nullo otiuntur. Ioim.

Abfcnccs per Barmatas communicabam : de qui- Macrobius. Ille qui tunc pro Donati- Ibid.
bus litteris fcripBt Eernatdimis Ferrarius. Igitur flisRomz agebat. 1 o a m:
ut daret communio . atque ut omoes cotporis Ubi Illic siDiAT. Q^m amfbitira' Ibid.
Chridi panes inter fe communicarent . omnes tcra h4>eat , & i quo iccrpit. I o i M.
epifcopi Bngulis annis . aut etiam fzpii^t litteras In cathbdra Pitri. Cum Siri» Ibid.
communicatorias ad pontificem mittebant, uc cius in Petri cachcdia (ederet . ncccffc erat ut
plebif fibi creiirz cum Chndo communionem aliam occuparet Macrobius, lotu.
foverent i 0. Augudttrus contra Crefeonium b F St VEL OCULIS NOVIT. Ncque ocu- Ibid.
bro }. capite 1 4. jQW kine nuxime ert£HIt tfi . lis novit aleare , ubt Parus obtulit \ neque Ec-
^kid m4 Csnb4^inii tpifctfttm Rtmxnt ^nurmi^ clcfiam ubi fidelibus ptzfuit , in qui apoilo- &
OrienuEi Cmh^cn firibmt , ukijnbtm latum exercuit. 1 o « m.
vefttr feriki debuit auem liUtU Rfmtm pnudi ve- Ad cujus MiMORiAM. Ad Pem' Ibid^
firii miturt tx yt/ries. Illud littetatufn commer- memoriam : boc loco accipit memoriam pro
cium poterat frequentari inter czteros epifeo- D. Pari ad quas non audebat accedere
reliquiis
pos » nam CinhiginenBsepifc«»us poterat for- Maccubius. fe cum its communicare, quia erae
matam dirigere & Ictibere ad Czfarez eptfeo- Omnes olim epifcopi cum decef^
ichifmacicus.
pUm i fed przrcrmtlTo epifeopo Romano non foribus fuis communionem agebant i quia cum
poterat >hoc cd . ab epifeopo Romano debuerat G eis una cademque perfona corpus cmfeban- &
diiixre antequam faiberet. qulscifet legitimus lur , & qufa etiam corpus Chridi non (bium
CaeTarez cpiicopus » liim dvmilm ad eum Ceti- & con^r ex membris quz videntur » (ed cx iie
bete dcind^ rton erat necclTe. ut epifcopi mu-
: atam quz in pace rcceflerunt : quapropter ut
tuas fibi litteras feriberem ut communio inter petfeAacfTct communio. & ut concinnata i pri*
cos Celebramur . nam ctim omnes cum fummo mo epifeopo qui in ca fede federa . videtaor i

/
 ,

1 84 Annotationes Variorum
cum omnibus e^lcopts mortuis communionem A 1 taoto*tulikit. !c3at ficrifi* Ibid.
focKbinc hoc autem Bebat multis modis» vel
: cium mtilx obtulerit fupee cjufmodi ttli^iasi
mllTai fupereorum relicuus ccbbrando» vel eas quare cdm facriBcium non potuerit ofleire r«i>
deorculindo» vel eorum nomina inter (aeni ^t reliquUi D. Petri » cum eo non communi,

Utcr^b Oj>mus oft^ndac

diptychis eflfcrendo.
Macrobium noo ciTe l»ttimum Komanx EcJc*
nxrpifcopum» atque adeb Petro non communi-
carc.diciteum ad ejus reliquus non accclTidc. Ip4
ibid. CoNTKA AeosTOLUM FACIENS»
ci^Dt Air» MSMORris SANCTORUM
&c. Rom. It. f). quo loco Pto
ab antiquis nonnuUts cft Icdhim. Baiduinusad
hunc locum notavit » & plura Lucas Dtugenlis»
in no:is ad N.T. Alb. ubicumque memm4tn-
perit, nUfnuts interpteundum putat ^ cihn ta-
meo ex aAtiquidirri^s qui lenonis illius memine* habere debent cum reliquiis D. Petri & cum tp>
ruor, quidam pro rec*ntiHi4Ht acceperint, fcd
neque apud alio* menurid idem quod reliaiud»
Erig.bantur c»im fn<m«rU » rtUquU condeban.
tur. Erigebamur aurem vel templa » vel alea-
ria , in quibus » d quas findiorum veras ccli* C
quias hal^enc» condcic folebant & adetvarc.
Momn* iguiir fune templa ut plurimiim , ali- dne Eccledi , qui cum aliis non colligebam ,
quan Ibtaoibm altaria » q iz feo^m dngula-
ria rxtrucbaoiur. Czccriim A!balj>inzus
tanii facit hanc tediooem ita i fc expolitam
enarratam, ut erd 9 Jgatz vetdonis ab omni-
^s receptam Icdionem , ntctJfttMiim ftndtrHM pro omm hic generis Se melioris notx ferip-
»
pland rtp nl arc non audeat » al-
teram tamen veteri dilciplinz d reciperetur
migts confemaneam non vcreaiur pronuntiare, j;)inatKa Oonacidarum cathedra apud urbem hi-
Adcb fotdebat homini ex mera quannis etar ^
antiquitarecompodeo » quidquid ad vc#ies , fcu
veros , feu fi^os ab ipio ritus trahere non po.
ierat. Egti verb veteri difciplinz tam confenta-
neam ede illam verdunem audm ptxdaie» uc
nulla magis elle queat. Undii fadtum ctl » uc
olim , qooiics nihil edet » undi necefii atibus
pauperum fibmiitetur, fan<Ridima quxquc Oeo
coQiecrata vafa , vela» quxvis alia, Condate,
confringere, didrahecc» nulla religio cdct»quo E
fan^idi no h lic przcepro quoquo modo fatis.
eat: Se nirsiis quia non coromunuat cum D.
Petro ,
non (^t In caihedta Petri ; 0C Ci non
fedet in catbedia » nullans vos cum Ronuno
pomiBcc communionem habetis» cathe.
dfX vcdiz oiigincm noo potcftis icddcFc. Cx-
tctum noo ex Optati do^nnS » csctcros ouidcm
B epifeopos fuz urhedrz rationem reddere ex
communione quam habent cum fummo ponti-
Bce » pontiRces autem maximos iiiz rationem
non petere ex communione cum czrcris epif.
copis » fcd ex communione quam habem aut
fumee D- Petro: hoc nota. Idsm.
Victor Garbiinsis. Primus qui Ibid.
Romam midus cft a Donatiflis » ut illic pfeudo-
apoftotstam exerceret. Idem.
Ao paucos irraticos. Ad piu- Ibid.
cos DonatiAas qui Rdbsz eiant Bne piftorc &
nec fynaxim faciebam : qui enim non colligit
cum epifeopo» fpargit jred erraticus. Ioim.
& Q^uto asT 80C q.uoo fars vis* Ibid*
tra
sn urbi R om a» &c. Scimus rxss
&
toribut vel Servio doAore poni. Tamen hoc
venim non cd totos Afros dbi fucceldde in febid
dotiis alibi demondrabirous. Et mindt hxc vox
ad Afros Se peregrinos dmul hoc loci facit.
Q^tc nec^nam adhuc ego arbitrer correAio*
nem. jifri &
Bartn.
£ F 1 s c o Fu M ci V I M. Epifeopi olim Ibid.
debebant ede cives illius loci in quo otdinaban.
rur , ut ejus mores Se vira a civibus quibus prz>
Rdebantur Se a quibus nominabantur cognofcc-
terur. Ac contra tiancce difciplinamomnes epii^
HonatiHx qui erant Romx » Africx pere-
grini nant quo manifcHum Rcbac cos non ele-
:

Rerct. Id fzpi l veteribus Eccledx prxfulibus, clos» fcd fafiionc obrcpRlTc. Albasp.
viritveiz dcantiqjx pietatis »ctd inicrddm non Peregrinus. Is olim cen/ebatur pe-, Ibid.
dne invidia, maiori tamen fempercum laude fa« regrinut qui non erat narus in illo loco in
,
dicatum eireiBitct illorum temporum hi^rix. quo ordinabatur quamvis mullos annos ibidem
Sed ne notx nimtbm ciedunr , deinccpi^ihi » unmnratus edet hoc patet ex cpidola Epipha*
:

nid forrafii in perquam paucis» plani omitten- nil ad Joannero Antiochenum. Cxicium » ez
dus Albjfpinxus. illud citam leuocem roga:um antiqiiadifctplina peregrinus Rue oeccditacc ilon
velim, ut d quid occurret obfcurius i me prx^ dcbco at ordituti. los M.
rermidum» ne pribs mthi vitio vertat» qulm F Qji ID ESTq^uooxoTi Afri et Ibid*
BalUrinum confuluerit » apud quem fpero reper- FERICRINI in atLA CIVITATI
tum iri quidquid in hiinotisdeliderabitur. M.C, Stll SUCC BSSISSE NOSCUNTUR!
Ibid. Mfmoriis sanctorum com* Cottigii Batehius, m iumjifn, &e. ne-
MuNicANTES. Hunc ad Rortunos locum (cdani, uiiait» cotreAioue. Sed nibtlterotri
de reliquiis Se de memoriis fanAorum , non de mutandum videtur. 7 *r» jifri locutio Afris
neeedicatibus explicat cum Hilario. Rufinofic udtata, Q: inter exteros, ApulcTo. VidenoBtum
Ambrr>do» q x leA» magis coofcntanca edet pag. (o. v. 51. Se alibi. 1 n c 1 r t.
veteri difciplinx, Albasf. Interia Victor Gariikm- Ibid^
Ibid. DUORUM
PRjBSINTES sunt ib SIS UTHINC FRIOR MITTBRE-
MEMORIA APOSTOLORUM. Rcli- G T u R. T» nMrerMNr rcpcdtum » tuibat ordincm
qnix D. Pan Se Pauli erant Romz tempore otacionis Se incticaiam reddit , R continui fe*
Op-ari. loXM. tie legas ad fecundum illud mittennir. Poliis

Ibid. IxoRioi Fotui T. Ad locum Se ad iimcn ita accipere : imetei quod piimus Vi-
faccllum ubi illz leliquiz quiefccbant &cole- Aot GarbienRs hinc tniElis Rt non dicam coo- ,

banmr. losM. fulto conRlio faAuro» ui canqulm UfhiA fn^

 - « ) ,

in S. Optati Libros.
quii rcvcta nihil
185
_ 1
raie
.«>b conrKmum vu
bwniKvuiuni cil-.i A «nfus in fpcIuDcini. A<
, ^
n.„n,u.„,,«.^,/i„ jlfrit, &e.
f a nmnrum,
led -r—— ... aw«^..M<rw
aui qUO(] «j,.,»..
^
d-i. fabU-
rnbli. ali^nJd reponendum Mc
il.,uinJ6
w nempe -rf amfuittt puniloque poft » perntr. ptie dirinir.
putavi J ftpin mo.
Mrt gemmato. Utcumque umen !cga* Apponam
locuin Scivtt, qui non
, non ib- “ Servius igitur ad uU Vit-
botr«4b Optati ftylo \ neque oper* erit nos
gtiil Itb. 4, aCnctdos ; Ctittim Mrai p»/nit •
in bij $c iimiltbm detneept
immomi. M. Cas. tnqoit, umfflHm dinnt nm fiiitm chJ «wJ
n>id. Lapii
ih fONTEM.
Ecclcfia eft fon», aiam
.
.* vMif 4Mt b^fiu, «r
ejus purius ab bzrericii ..
turbatur. Aiiasp. AjfiM t4b re^
Ibid. U A » c A» Romana; Urbis Romr. Io.
X
Utttii Itns 4*/ fimili n r,ptiam
Ibid. Qui ittoscottio»RiT. Epileo- dat iMuiUU f"u“*

©”••• ..WL.Vt
,,
colligere enira m
«
“rf/-''^»'AQu«riV<opt«uii^,,4~
antiquis figmficat laetificare, nihil opus ctit
ninfl ODtlS ftiirKi.nS
Pfit BaiihianS J. _' •'

& CoilcAa emendatione .

qui pe*
Ibid.
facrjficiutn. Iobm. t^r, legit ipf0 ttmptrt , valet w vcl id*, hi
,

I^iLtussiNt Sine ordina- patri. Opramv

rione, fine deceflurc. e* fcipfo ibi natus, nemi.
ipfc lib. i . OJ^UUs piMiens ipfius ttm~
ni (occedens , inemine Romx ordinatus.'
id ha & VidorUtte. Iib.i.
Cxte- gefium tj} stHtfunt. Et rall aliquot ite-
rum epifeopi parent is ccafctur qui cpilcopo rum pagmjs,
manus imponit. Ioim. fdnUtimiUficimti mme f$md
Ibid. Tirosimi PRINCIPE. Qui ordi- flfiMkufmn m$. Ifii . voluit diccrc
quos
^meeps Dominar. Dabit veniam xquut Ictlor
(I
*r“— Y‘ »'»wni,» kv utikipuii Lcmcniui
eorum da quibus ordinamur;
rarum , i>on enim
.
cOm autem Viiior
ordinamur-, ciim qi^
ouod unti
canti (ini
fin, ipCi
...r. Li quhd aljonim
(cd
Romx non ordinatus, fcdmi(Iusfiuirctcx Afii.
,
minimis enor, tami Ut clTent ftccrit.
in hi.
ca erat tiro & diicipulus fine magiftro. Ide u. M.Cas.
,
Ubi ipso timpori conv*
Ibid. S I <i.U INSSINI ANTICIOENTE. CUIUM HABIR. POTUISSE nti*. Ibid.
D, Cvpr. 1. 1 . rpillola 6 NnfMutmt bt K T.
. EccUfii V^Kkl eft vcl quale ipfiim hoc tempus
w» , ntc tpiffpHt nmPKtdtti pMefi ^«rj evdii.
t peteon-
, ®«tb!Ut , Irgltq^ ubi pr* Uiytrc.Pttiiifi-
gtUci & AftfioStci irMbtUnt eputtrnfti , nmiai /*»t0*VTip0fenDornum, quod quidem
frf^-itniijiipfttrdiiutMsefi. ufus
I o i la. Imgux lactnx pokcbat , fed Optatus
Ibid. Hospissini hospitio. Alludit
requutui
M lUudt jMt m» Mdiens ,f$dhtfputt: docctqae D rumtntft^i

t>ag. jo.
Viaorcm qiumvis cITcr Chnft. hofpcs. Jp^
lium
liun, timcti
uracii Romi non
Romx
Qua ORAC NTAXTQ.4IOD BzeUR.
hibuiffi.
habuifle. lotM
In.«. ^ matico imer
£<
licit appellate; i
rri Z
1
«M-II«ytJcs pfiunpH. Ainobiul quonu.
R IT. d?lutes erant Romx bafilicx
m quibus W4 |ib^.
^ b^nt j; Monutuu nwr. ttimiSm
denifiu
populus colligebatur. Idem.
fi mluiujnm nfinawh ficUU^m fiM.
Ibid. Uii coitiGBRBNT. Ubi lactifica- b>m,
imffitr.
Jtxtfnfii Mirntu vimli.vttii fiiUim
tem Scr^riuxim facerent. Idbu. ^mrm & vtrtmim •ninlti inii^rm.
Ibid. Sic spbluncam ..uanoam <3
po*
Qjt
i doaiflimo criiico foliciundus non hlTt
RAS A civitati, Sic. Qjod cft vcl
, mo.

c^t
J
nia ,
•-
ut
—
& quod
jj. U^tmur p,© !»•
dfeit pag.
qux om-
i fed Optatus , qui furrafsi penitius norar,
cjufdem modi habcii deta,
fixurus cft mprem modumque loquendi ufita-
nem-
pe i^4ri i^ominc tmptrii. Vide
cum bonis fctjptonbus.quem muuumfm 3e ibpri m>ui
ttmpp. ad hb. 1. 1 N C I A T.
rvmmvtrbuf licet nobis mdiguarc, a Diomede
Grammatices lib. x. inter fpccies (bicrcifmi rcla-
Ui. o. o » T . » . M D. Auj.ifliouj
ttm. Sic idera Optatus
dc uniiarc Ecclcfi», fmcu u K.m,K.fi„mi vtl
Ibid.
pro pMHtrit Ai0»$enfi9iu, A t B A * r.
uiurpu; jCifprcvi ptofttiStnti 'mtntvtrAt
IrAw/feT.^f 14 a f. a . T**
CtAVBS JAIUTARIS. Tertii ex Ee-
Ibid.
J
eicnd.
gienda (copuM,. tii
inft.r fcopo'i
inftar i,l
w|M.ic, «Ut ciic ru-
enim fnomm
toquuniur
,,, ibies* ... . -
o . .7 ' “ “'“l <ii-
I t M.
tci
me judice
gramrnatkaftn
, rccemium oblcrvatorum libros
, illip rvuli, videmur, ille, Coum* <!*TMiDK*M P,T«I. Ibid.
evol- Uinlr. Mihedrim Peiri rajliubuu
vat, habebit qjo mutare velit Donatiflx ,
fentemiam. No- quu d.cebiot Ecclciiam nufquam ciTc
imnatim Laut. Valt.m , lib, j. elegantiat. nUi penes
cap. Donattlus. Iobm.
48. Barriencum fylvi annotationum
Brmatliuro ad Papmhim nlajofc conatu
cap. lo. JB SuPBR RBV tRTKRBNTUR. PsK-jl.
, quam Redirem ad Ecdefiam. Idem.
cfc«au dlufiratum. Val. Acidalium ad
Curtium Ix VIA bnim ambulatur,
hb. J. —
C. Rittcrshufium ad Lig ,,, non Ibid.
, irinum
nutu Guntcrl
Optatus verba regii vatis fic in-
C STATUR
STATUR.

W
bb. 1.C4. AllxricumGcntiUm sd lib.
i. Msc- Gtcrpiranit
r^mmar... Jl^ L. .j. . . .
ie
““
B *‘n’"r flUCtus Sc abduAus
Ibid. C' « . , camdeni cum illit vum in

nonslienom, qudms fomAf. L cUbsddiu &c. Cur siicm W ta“,p, "««

Zz ij
 8 L » :

1 6 Annotationes Variorum
hanc reddit rationem » <]uta * inquit > alioquin j foris funt. Iobm.
improprii locutui elTct propheu , fi illud Aut si indb habitis aliq^uim* l]Md.
de ipfo iUndi five confiltcndi i&\s , non de con> Aut fi ab illis ccclcfiis Spiritum fandum accepU
tinuato curfii acciperemus. In vi* tnim *mhtU- flis i Spiritus ille qm vus regit » facit ut commu-
tur mn fininr: tnoz pro
,
nt *^ p*cm feri^ me nicetis cum
aliis angelis & quibus cum accepiAis»
*df*ttm. M.Cas. quia unus tc idem Spiritus e A : qu6d fi aliis an-
Ibid. NoM O-tLATAM AC- LltlNTIR gelis communicatis curo iifdem ccclcfiis Sc cum
. c 1 r t A a. Aiix editiones mcliu| hic ntc0kU- nobts focieiatem habetis. Iobm.
» 4 aa»<l'
i*m i fortafsi tamen non bic cemrti ««» illud- Si ita bbt. liticium, tec. Ad fu-
•MSS. Ibid.;
Eipendc enim (equentia , agnofees viz co* & petiota refetendum » non quz proximi prarce*
hzrcre » nifi l^as : ftum nec nuri , id eft » mn dunt. Si ita rcsnibtc. tnquit. ut diximus» uc
nitri , ur ntt tfums pro mn «putar, &e. velnifHt quzeumque unum habet angtium Ecclcfia. ex-
tfnnrtrt ,
tmne eklstnm liiemir netipitt ; mol ,
ej/i terisquoque per illum communicet angelis 6c
ftf*r*i»$ , illud tffe melius abellet *• quod tamen eccUfiir \ cim vos conAet aliis minime com-
Optati t an libratiorum vitio h!c fit , haud fa- municare ccclcfiis ( quid fupetcA > qulm ut caai-
cilidiicrim. lotM. fa plane excideritis t Ecett ( nam 9c illud quo-

Pig. ,1. Quam proiavimus pir Pbtrum que confequitur : ) j*m *pn4 v$t &c, M. Cas.
NOSTRAM ss i.Percommunioncmquam Liticium PiRDioiSTZS. Caufam Ibid*,
habemus cum fummo pomifiec.& per cum cum perdidiifent DonatiAx fi cum orthodoxis . vel
D. Petro probavimus Ecclcfiam & cathedram cum Afiaticiscommumonem aliquam habuilTeni:
penes nosefic. Albasp. < ;
nam perperam rebaptizarent orthodoxos fi eo-
Ibid. Qu I VUCtTADSIANCllUM- rum commqnioncm approbaffent. Al b a s p.
Qui habet Spicuum Gndhim ; qui baba pote- Eccb jam apuo vos. Tianfitaddo- Ibid.
ftatem Spiritum ianAum conferendi manui & CCS : & hxc vctba a linei debent infctibi > vult-
imponendi qui trahit ad fe Spititum fandum
*, que .dicere DonatiAas non poAe fpiritum fibi
ex vi catbedrx que ei tradita ch. Pet Angelum vindicare & ita includere, ut non fit apud or-
enim incelligit Spiritum fan^m, ut p.tet ex thodoxos; qubd fi eA apud orthodoxos, apud

his: mn enim Spiritum Dei fr(i vebis xindicun cos non p-^teA e(Te , quia nulla imet cos eA
petefiU *ut mcUdert. loi M. communio. Iobm.
Ibid. Habitis iNLocuiis inclu- Si hoc conVitium pacibndum Ibid.
I u M. Habetis Spiritum fandum qui efi fe- ) B R A T , 0CC. Totus hic locus f«di corruptus:
cunda dos Ecclefiz » in loculis claulitm. 1 o t m . fentin tutamen non obreura : ut de verbis tninilT
MiTTITB ILtUM POTtSTtS-
SI libovendum fit. Fortafse fciiprctai 0|icatui : Si
w>*tu
t tfk
Ibid. Si habetis verum Spiritum fan^m , mittite il- hec ctMviliumfncienJim er*t , ^uumvis fine e*m*
lum feptem eccicfias quz ex ji*i i minum nU^uis
in Afiam , ad illas f /, *'.im yau / ) ex vtfirt n*.
auAoticate apoiloU cenfemur eum habere ut ^
mere bee eCxi^el , tunten
^
&
vel , fe umen ) enm
excludat Spititum qui illas eccicfias gubernat | fuffe fntit udminr^ f«j fnlii m nitemm tSierti ^
& ita concedemus nos habete Spititum Tin. ex <^c. vel , & tumtn te hee eSxiBt petit mU
^m & dandi potclUtem » oux elt iccunda Ec- mirer. Id f*hi i* Alterum dieertt , vel, dkert t$
clcfiz dos i Ced fi rpiritut veuer non potell ex- tx fm , fi erJuutunem num cenfuUrei , peffit d'
cludere fpicituro illatum ecclcfiarum . non cfi enie/eertf jfjvpd nen /iceftanquaro glolTema v>?
veruf rptiitus fed pfeudo fpliims. I d i u ^unmvii fine cemti fini , qualu vulgo fulcnt i
Apuo SOCIOS NOSTROS. Qi^iia cum nurgine in Ipfum contextum iriepcre , ptniciis
Ibid. illis communicavimus. I o t m. expungo. T“*men pro nntem interdum pom jtm-
Cum (QUIBUS i c ci i si i s. Quia non piideni ad Vopilcum hifioricumobfervamm eA.
Ibid. probabant ad eos fe polTe fcribeie. Iobm. Quod fi quifquam fiibrilius iAa diftinguere vo-
Unoi TOBis A nc I u M. VJndecon- nen licet Ac fim c*nt* fity ner mc lucbii illis
luerit,
Ibid. ftac vos non habere Spiritum fan^um|boce(l, tamen integrum fit iltud quod pr obo ma-
ut mihi
vos non poiTe cum confmc. I • i m. Ideb autem boc dicit Oputus , quod
gis Tequi.
Possit fontbu movbri. Parmenianus cfTet peregrinus- lod eiiamfi' non Q
Ibid. Pofiit ecclefiam veftram animare : alludit ad hic exert^, alib) tamen difenisipfi verbis objicit*
oAavum caput Apocalypfis , ni falloti vel fi PolTisctiam', fi letinemus illud ^nnmvU fmtemh
mavis cum Tertulliano , extihnubat Angelos iA fidt ili interpretari. Quandoquidem tamen iti
movere aquas &
vim aliquam illis inf-
baptifrot vobis fedet , conviiium utoimque illicitum face-
pirare » de baptilmo. Il'tnr me£c*ut ifnHirm- re, utinam Acc. M. C a s.

meJi *fnii per rnifeti intefx/enmm , fpirnui in U T I N A M A L t^^U IS IX VBSTRO. Ibidi

t^nii etrperdliier eiiUiitnr. Item » un^elnm *fnit Utinam alius hoc dixilTcT quim tu. Albasp.
iniervemrr icem » tunc iUe fnnlHjftmtu Spiritnt
.- *Sl OROINATIONBM TUAM CON- Ibid.
fuper emundut* &
heneditl* arper* H^tnt * Pntrt s t O B R B S. Rebaptizatus fiicxai Parmcnianul,
defcemiu,fnptr y*ptifmi *jn*s: docet baptizatis Ac fe rebaptizari peimiferai ut ad fedem Car-
Spiritumfandum in ilfclcm aquis infundi } idem I ihaainis eveheretur i DonatiAis, natn aliter illa
htcdont Optatur. Iobm. vetba fudtii enm fiUnm ^ehenn* dnpSeiteT, non
Extra siPTBM iccitsiAs. poruillmt ei convenite , neque ex iit erubefeere
Ibid. Qji non communicant fep:cm illis ccclcfiis qux nifi velu illi enibcrcendum facere ex iliis ver-

probantur habete Spiritum fandum, foris fum, bis I

prCNWH m*r'tA terrAs &
fueuiit menm pre. m
ooc cA , qui non habent Spititum fandum /efytnm ^ tfiii cilm peregriaus efiei ,
DonatiAx
circuicranc
 G : , ,

in S. Optati Libros. 187

circuicnm cerras > tu eum cx Hirpania in Afri- A lanquini in capi:e . atque illic cft ubi Ac cum
cam rranfporrarcnt, nam hxc verba : quibus communicat. Alsas».
mt tdi^utm MLUxitins HifpMHgm & GdUitm , Mtt £tIKk MOMINIBUS
£t M o M n Bus XiUNiTATts,
1 XlUNITATtS* Act.
i t

i fA^raaii^ fim^rinum f banc cx»

iMa triuutvimut
plicationcmcontumare videntur. I o x u.
Tag. 3J. loNORANTiBus.
nanis non erat ordinandus cpilcopus , quia c)us
mores non erant ignorandi a plcK cui ptzBcie»
Pcicgrinus Ac alibi
Nomina Trinitatis hic uc apud Tercullianum de
bapr.lib.7.numerus nomiaum divinorum, id cft»
pcrfooarum. Nofter infra lib. 5. nomina picu*
ds pro petibnz vinculo picmis libi juo^x. Ac
nomina, id cfr,ucs perfonx. De fide
lib« 5. tria

batur. I o f M. acptofcllionc credentium , qux rcquuntur,uc

Ibid. Nam iT PONTI M. Decile hoc beo vi' alits decantata , fciens ptzterco. Cxtcrtim an-

detur aliquid ; nam cum exteris hxc vaba non B gelum aquis intetvenire . multis probatum Ter*
cobrrent. t o a m. tullianode bspt. cap. j. 6 . Sed non aquis tan.
,
Ibid. Nam cum tN canticis. Non co- tdm, fcd Ac orationibus. De orat. cap. la. Ac
hxrentcumprzcedcniibus. Tota hzcde dotibus matrimonii freris, ad uxotcmlib. t. c.uk. Dff
cradiatio, duabus potiiliAi^mcooibbat panibus, bapeifrno autem etiam Auguil. dc fymbolo ad
Prima pane quinque dotes a Parmeniaoo trada»
tas , Optatus aguofeit quidem , fcd iii , ut verx
catMcum. ubi pofrquxdam deprofruiQne
Jttf, i/^uic , iUtihjfimi Mnr
:

pffr/fitnm
^
CatboMCZ a(Tciat , Ac qux fuper iis k Paimcaia-. in otrum prtfrrth nn^tloritm ,
mmitu pr».
no mali, arguat tpfe, ac retexat. Podei confu» ftmixm intibn vitt ^ nm 4 fmfiitt
rabat ejus errorem liipct earum nnrocro, qu6d ^mine , fed » fwfcmrt ctBtus ftttfidt», C'e. qui
frx ille numeraiTct
,
quas quinque dumtaxat ede C locus cximiehuDcC^catiilIuArar.Wd?4 autem h!c .

Optatus contendebat. Adliuc in prioce parte utyeenrf4 ,^iid«4 ^«fwwdif, apud alios Ac idiufrnodl
verfabatur , Ac de frntt przccdcme latentia dif- innumera pro adorum, fecrrtorum Acc.
locis ipds
pitabit , Ac cccc nova jam res hic agitur , no- Id centies in collae. Catthag. npuJ *8m Ac n8u ,
vum afTcrtuc argumentum, line ulla concludone id ed, publicd , coram officio , five Noratio pu.
pcxccdeniium , aut aditu qui viam freiet ad no- bltco Acc. Mox TriiutM , td ed ,
pcrfoaz Tiini»
vam dilpautioncm. Htc igitur adecirci, hiarus tatis Pater, Filius, Ac Spiritus iandus. Deo nem-
indices , etant ponendi,: non mox , (
quod vult pe cum ipsa ddc profrffionc baptizandorum
Balduinus }
ante •nrtfint. Podquamcnimoden- co-ncordanie Ac concurrente, Acc. Msr. Cas.
deae vicit, umhilifitm ie (extk dote non debere Qu A apud acta conficitur Ibld;
accipi ,
quod Parrocnianus affirmaverat , redd dAnczlorum. Tertullianus •yfignntim ,
(i^m concludit ( liquulcm nulla ccai aha dc nu nngtU rtTutmUm , Pnitr rM9 hditt , de mattimo-
meto coatrovcifia ) j4m m d$ies nio libro 1. ad uxorem. Albas».
tjji Cas.
vidtttmnr &c. M. Qu oD vos PAciTi s. Dicebant ex Ibid.
tbid. Umbilicum altari. Parmenu- opcic operantis baptifmum Ac ejus gratiam com
nus umbilicum frxtam Eccldlz dotem faciebat. feni. Albas».
AL 8 a s P. Aut aqjja conclusas. Nefrio Ibid.
Ibid. SvMBOLUM Trinitatis, knfym-
uoiSum htc aqux mentio , nifi fr>it£ ad clucn-
Mtum vocat htc myderium , ut aliquando lym- 3 um quod latet hic mendum ; idque tam frs-
bolica Ac mydica confrinduntur l an potius Cy- dum , ut mirum fu , tandiu frfc!lillc viros do-
necdochici , aut , tii vocat fyinbo- £ dos. Nam pro nyud lelctibcmlum ed cum Op
Ium Apodoloium quia Tiinicitit myderium talo nrcM ^ qu d olim fetibebatur
. . vc^

przapuum ejus argumentum) Malo lamcnlim- *ryni pro arcus , cede Prifeiano. Qux tamen i "
plicitet accjpete . pro dde ac piofrdioQC} uc Nonio Marcello didingui non nclcimus. Sed
lyrebolum Ttioitatis nihil aiiud lii , quim quod pluia limt apud Prifeianum ^liofqiK , vetehs
Vidor Cticcnfis lib. 1. Fiitt untgr4 Tnaitdtii. idius (cripitonit exempla. Ac in quibufdam bo-
Katio cuivis obvia ,
quit nimuum/ymMm», B- di^uc,ut, fMJim, ficum Acc. retinemus» Hoc
dei nodex furoma. Uadi Ac illa conjuneuntur qui non intellexerunt qubd baptidni paulban*
,
imerdiim, ut (ynonyttu. Dt fyminT» prcB tc mentio fida edet , in ayiium mutanint- Atqui
bvterum fe difputadc Icribii Aupidiim*. tetiad. jam fuprl mfi fimi tum vtfis viu rtcunus , i&AM.:

Iib. s. 17. Ac co nomine liber cU ab eo editus : p tit m UeuGt cUufum angelum intclligc. Non
quemadmodum Ac alti loquuiuiir. M. Cas. ovum ovo Bmilius, quim fuot hzdux
•
Ibid. £t pir Catuioram
Pitri. in locutis claufum Ac ateJL cooclufum aiiquui
Per communioneta quam habebat cum D. Petro habere. M. Cas.
Ac cumSiricio probae apud fr exteras clle do- Non
viseiRA. In baptifrcito tanquim Ibid.
tes: hec cil , qui cum fummo PomiBcc non in utero, patres aYum,homiaesnard Actenafeii
communicat, nullam fecundilm Op:atum potcd quapropter tcdA vocat {acramentavifreiaEccle-
habete Eccl^ix dotem. A t 8 a s r. lix. A t B A s P.

Ibid. Sacerdotium q.uodin nobis In paraoisumDbus »lantat.

Annullarb visus bs. Q^i usmulUre In paiadifura ,hic Ac alibi ut apud Ciceronem
verbum ufurparce, antiquiorem Optato non vi- ; apud Plautum, inutautiu, aoud
Qux phtaBs nullius prvtii cA , licAt juiif.
di. alios iu ctnirtvtrfium tJJi peo poccdace, ici
confulti Forenfespro delicato Ac tanqu^m fcdis Quod idcb moneo , non quod valdA novum lic
diebus uti ament. I n c e r t. aut inlblens , fed ne quis tamen qui miodsad-
,

P>g.M' Constituta p 1 r s o n a. Hoc cd vertat , rufpcdum habc«. M. Cas.

ih<L
io pcrlbna S. Pontilicii Ecclelu cd conftituca , Quo q,i)o t 1 011 A VOBIS s/cRt-
A a a
 . : ,

i88 Annotationes Variorum.

ficxA AUDIUNTUR. Memicbanturcdm AMi». Casaudonu*.
togaicnt Deum inca (aera uc Eccleliam fuam Sub toto coblo filios suos
adunatet * eam*ip(am Tuo fchUinatc dwuie* CAUDINS IN UNO VlDlRlT SANCTA
baot : dcind^ memicoamut ciim cam unam in MATIA EccitsiA. Perpetim rocodi
oracionibus facrificU ptxdicabane» quia plores rufpedus hic locus. Cc au^r non femel alibi.
£(cicbanc. A t a s p. Tamen Birthius reponit ,
i» fim$ niitm
Ibid. Antiochia civitas. Traditionis ft/Ui* mdtrr EctU/U t fundamemum ponens do
non accuiabant Arabes aut Syios. tamen non vcfbis lib. 7. v*t CoiWica fimtfrfSl-,
minus cos icbapciaibant quam Afros. 1 d i m. firt E^fi*. Vide 6e lib. 1. Inciat.
Ibid. Unde
probamus. Probamus , tiv VlDBRlT SANCTA MATIA £c<
n .
probare podumus . ur coli. Cacth. ii . ctkm B c 1 1 s i a . Margini appi^am cft » legi
interroganti Notarii, f«W*p«j^iNyriHdA/rf/f<« alibi. in$awm. Ex qui varieute ego fufpicoc
ctHfsri^& ,
iciponJidrac . utrumque furcillandum hinc efle . & lcribca>
febiJju ttmoltmui . ixopiens Tribunus , iri re- dum « in fm» vUUret, Fundamentum ponens de
petit , ut fimul explicet quoniam fuggcffii ofli- verbis lib. 7. XJiando vts C4>htbc4i pi» fm» fuJiU
.
cium. bodic fe fchidas poire complete , ficc. ptre dtbertt Emtji^. Ba ath.
mox mtmimt pro ba^lcnus mihi non Vos in beoionibus aiiinis, Ibid.
obreivaium. & forufs^ (quamqulm nihit tHtn Quia Conftaminus eos ex.lio m.l^vcrat. Ai*
audent hi fciiptores: ) teuiiurndum rnea^jHf basp*
OKWMrn/auiein multis ufurpatum. M. Caa Alius Im pi'A aToa. Ju'iamu qui Ibid.
Ibid. Qu AII SOLA HABEAT AfaicaC baitltcas 0.>natiflis concefrcrac. Idem.
Christianos. iN qjia. Qiotics Ca- Communia Gau dia. U :um racm- Ibid.
tholiciexCaihoIici nominis proprietate Donaci- brumde alio debet Ixuii aut comriilari Itaque :

Ilisinvidiam faciebant , illi fe Cbcidianos ede cum Diabolus gauderet > gaudebam Dunattux.
regeiebanr. nec tam fe de ptiotis tituli quam
.
Idem.
de Iflcuodi podcllione.quem libi piopriumvcn* Cruentas ofiaati sunt ca- P“S-37
dicabant. lolliciios ede palam prohicbaniur i des. 0CC. Quid boc novi cd . an ergb omnia
MI . M.
quamquam
I ^ . III. a _I
nec illum dbi negari paterentur \ fcd
... .. - I
ficinora ufquc adc6 execubilibjs modis acrocia,
eatcoiis tamen adercrem , quatenus ChripUm. qux judicibus referri folicat Nec fuf6.it demon-
Au i^tur Optatus, Parmeiiianum de duabus drare miilam relationem judicibus , ut in robia
Eccleliis ita difleru-lle, ut dCim fux ptrti Chri- D prutigo aliqua mutandi dcmondrareiut , quod
Aiinum nomen vcndicat , etiam Cbt ftianos putavit vir dodifOmtis ,
qui p gellas no.aruni
'

Africa coDcludcrct > ut in qua (oli . divisa nem- Optato non itl otim adjecit { h^nc enim ocque
p2 . per cos Ecclella . vtgetcni . & aliquo loco. nos aoii ienotabamus. Sed dicat mihi vclira,
6c numero edent Djnatillx. I o M. Itquidem ilu rocra prurigo cft, an idc6 acrocia
Ibid. Cruentis morsibus. Oe eipedi- crimina csJibus juniait Optatus» quia judici-
tioite Maearii bxc accipienda lime. At s. bus bx cebtx) Sani cft aliqua prurigo in re-
Ibid. S a o lA UNITAS TiatDisFii- ’ prcbcndcndis beni Sc drcumlpem dodis , qux
c I T. Unitatem fecerat Macatius » & nonmil- hxc iti credit , nec confidcrat aliud quid fi^ul
los precibus &
hocutione \ alios vi ad Eccicluin debere , cilm iimpUees alioquin exdes . aut mi-
compulerat: quare dicebant Donaciftx non ttpc E nora etiam faanora teferaotui judicibus , nec
fangutne uniutcm ftdlamcftc, Ecclcftam nux & opusftt indi imilitatam eorum atrocicatem con-
cum Macario communicaret, cmielcin ede. 10 cludere- Qjare egd etiamnum legendum orbt»
Ibid. Hiatum putas memoriis A- trot ,
ntmitim tali-
rtUt*$ litncrttHr, Judicibus
FOSTOLORUM. Nun ita facile cd diceie, bus. qui dc epifeopis ChriftiaDum fchema prx.
quacnobicm de reliquiis Candorum memionem ferentious , taro horrenda facinora ad palatium,
faciat boc loco . curtvnon agit de reliquiis , fcd ( ut loquimr in eadem te gcftl Optatus nofter )
de communione qux ed inter Ecclcfias : etcnifta nunciare metuebant , ne tota rcilicit religio
dc rcliq lijs mcQ.ionao fscit . quia communio calumniam pai|rctur . plurimis in aula inmra-
non poieft cfte petfcifta, quin 6at iiucr omnia corii ptxpotcntibus paganifmo ^voiilurois.
ejus membra, boc cft imet vivos moicuos. F B a t t h. &
1 o EM. CRuaNTAS OFIRATl SUNT CA- Ibid.
PJg.3«. Quod
vobis a fristini erro- DIS. Quid hoc novi an crg6 eft 1 omnia faci-
ris LIBERTATI. PUnc bxc contramcn- nora ufquc adeb exeetabilibus modis attocia ,
tf itl immt
judicibus referri confueta) Mendum fefellit in
4

•>iu.
'
tem Oputi , contra rem ipfam fadique vctiu-
tcm. ut fcquentia palam laciunt. Prioies editio- ultima voce quod pro|c«ftum malam rem in
.
nes . v*bit »i pnfiid errtru lihertdtrm fa- clarcrc locum faciet imivcrfum. Legendum ,/R-
dam
vcl
clTc ctnjiitk . unde

vbis 4d
levi mutatione
ttrtrti
,
dtsUfMt iy/a/m timrttur.
Q^
num fit , nomo .aibiiror* dubitare leputavetir.
quin Optati genui-

fsBtm tjfc nnfiiitt. Q^od d quis malit Hxc Barthius. Ego vero non fine cama dubito.
v^ii*dprifl'mlerrmiwMnMtmrtibilftc*niigtnttGii<i(:^\KiOT\uo'ttt(nvi\ Aatus huic loco minimd
quod ad Balduinum propius , dOm eadem lic movendam , confirmante utique hunc altero
lenten:ia pili non imereu , utro mo lo legas. ciufdem audorts loco , lib. s. Ufiem Umpmbnt
Si quis prxtctca qui errtrtm pio txib» ab Op-
,
FtUx ^mtUm dincwHt , fui prr fitmpm mtfch
tato pomum Mc putet non vaidd rent^arim , tU tyrAm9 Jmpe'4!»n tum foS^m
cdmde*icvocMis ab exilio Dunatidit nkagat. Appe/Ax*w efl ptrkuiMM umem , Mtnfmium
,
 d » : d : ,

in S. Optati Libros. 189

tpi/evpum titiitmffi JidiKr. ft^uLuum A Marci ix. 40. &». Cor. 4. i|. qui exemplo cie.
Menfunut fttIfUit dtite^drtt » rtUti* my* «fi ; gaDulIImurui^^cciptonim ficti nonnunquim
XtfiUynim temt , m fi Menfiifmi FtUttm irntium docet.AliquflR
^
minuit lorcrptctv
iorcrptctve(ui,uc &
ndJUifiet , «d p 4lMu$m diri^rrttiir. Q^rc CololT.^. t 6 .f^erhimCbrifithdkuttm%^iniim’
flbUinc emendandi pcuciginem , le<ftoc « atque d^nier, m onuii fiifituhi dtcatttt , & ctmrnctwim
iJtinc^ucctn obfinuo tibi loco faneure. In* tts vtfi^'tpf«$. Concilji Cmiug. an. 419. initio*
Ci RT. Jiimiuu «fifc»pHj Mxk Ptfi ditmprdfikMumem-
:

fbid. R.I L AT I O M1TTII1.ITU&. Elogia* aiU, «/ rtetrdMuu .frittr. h««tijf. mnlt* fid^ittud

cpiftolx & relationes ad Imperatorem de ilU fimt exftOdtiut fratrts n«fim ^ tiatddv «fm i»

exde mitterentur :
quidam reponunt riMmrrair^ i^aV<af«fRf<^,utred£Gr.ecuslintetpre$:tnox>
led nullo fenfii. At b a 1 p. B que icettim, i iUc«fi«nbmiwfiru«dm4Umfp»dmm
Ibid. JaNUARIUsFlAMIH P1IT8 KXXS prmdBiti 1^1^ «9*?***Mv*r V«f f it^iUu «*»
fhneepj.
Ctaiif.
-
Ibid.
Redl^
Aenfis.
, quidam Januarius epifioput Flamen
i o I M.

Januarius Flambn PisTBNSts.

FU Ar iiiCafRMT»?. M. C A I.
JuSStRUNT Euc H AR ts T
gabont Donatifix Euchatiftum rite
I A M. Ne*
ab ortbodo*
m
Probobdi conje^u nixus virdo^us in notis xis conimari. A t • a s p.
,
ad Optatum , pro FUntn Pifitnfu auc Flnmtn Et POSSINT ISTA NON PtIRI. Ibkf.
PifitnfiSf qiM^
rcprxihitant , iple Fldmat
alii Obfctvonda lukutf pro hte *Mttm minimi fnOd
fdfitnfii fx colUt. Cattnag. reftituendum cenfer. •fiint. fitri mn pomijfiitt ut tncod. Th;x>d. 8c
non renitor * &
in tanta locorum iftotum apud CalCodorum » /ukoiiHS pro vetdmdt.
( qux IO Caithag. collat. paginam uiraroque im*
C^^.dc ad Lamptid. p. Iticwiftit. Apofi.lib.
picat) caligine» aliquid cett6 definire arduum c. ao. Nt<fntbyttrnm miftu dide«mm Jmbtmiu

puto* Mox» eitrn emtrd imp«rtiminutm fiidm, «rdiitdrt wsi vetamus quemquam velpielbyte-
0CC. M
onco minus caucos , ne ii imptrtuikdttm rum » vel dcc. Gixca non erant od mamm » cum
vulgari notione accipiam» fed quomodo Vir. hxc (cttbercm i fcd imerptetem opinor » hic
giliut» Cicero , Terentius » optimi latiniraiis quoque verbum verbo redoiddTe. Sciendum u*
oBdotes , occipiunt (zpi : nemp^ pro immani. meo cft » verbum p«fie (xpi redundare >*ubi vf
eateipsi» & ultima nagitiorum linei. Neque fuimtm locus non clL Sic boc ipfo libro circa fi*
ramen puto noilrum tam hos imitari quam
» nem , merrri pffikfi* pro mtrtntnr: m»ii pe/«enrar»
»
feriptutx ,
qui «nni nifmG proprte pro pro MMrui fitm : etum pa/i p«/«rr»sr
,
pto pdffi
fcclellis & impiis. Vide Luc. ij. 41. & ir. item» /•rnirgeri » pro Operx &
Th.lT. )• a. ab vu!g. imptrtmh m-Uii » &c. jf» chartx parco » ne plura congeram : fid mulib
& imptrtund ptccdtd lib. 7. ita quoque interpre- plura fimiiis locutionis exempla» poterit iu hoc
ubtmucr Nm
tamen ibi prau/« vocet i«f#rrww» uno feriptote fedulus Icdioroofcrvare. Q^io Ibr-
qux non proprio fcd alieno loco tempore Te* & tafse petrinet & illud S Marci j. ^ « »AJm»
minata fint. Loquitur enim de zizaniis qux |
»
& nvi fwtrdi ibi vinutm nlUm fitetr», <^e. ut
Diabolo fimiva fiipetrcminatione per tenebras Sc illud GcocT 19. IX. mtip'» Haui mS »3 ^3^
bonis frugibus immtf:entur. M. C a s. qiiod vulg. ad vabum» ^nidnonptenfdCtmjuU-
tbid. Januarius Flamin PisTBNits. ^nnm, M. Cas*
uiA/Ti rnemio memo hoc loco oflfendit Invinxrunt matris quas ox ibid.
nhium» fed qui mutati in melius pqtfit , pro* EcASTiuoNtA^tBus. partes polTumus
ficcrur candidi ic nefeite. Bitduini edicto fecun* Abbacidas interptetari. ^emadmodura enim
da ; jAmurm Flamat Hfitmfit ; und^ legerim» Patres vocati qui monachis » uc docet AuguAi*
flHmtfifienfif. Pbmunpifctmfis loci fic diAi in nus de moid)us Ecet. Caih. cap. 51. ici qux
Afnca meminit collatio Cartbaginenfis cum Do* Monialibus ptxcrant , matres olim vocatx. Hic.
salillis I Papirio juris publici primdre fada ronym. ad Sabiniamim diaconum lipfum. A/0,
editionis Commeltmanx p. tfu ubi nomina- ris tfi » t/£ifptus & Syriii dmdfitrm , nt tum
tur * ^r)7sritfJu<pfyri«Mi SicFId- vi^g 0 ^MsmvCiud.iliu 0 miii0fiv0Vtnmt
& fttttU
moremrAfl/ epifcopalem locum Afiica habet Vi* rtmmtidntis 0mn«j dtSdds fteuli C0tt(t$UdVtrim , m*
<Hor UJcenus dc pctlccutione Vandalici. In* nem mtttdfitrurnm ntMribm ifierAPt dejkandnm »
c I RT. F mnim«lhp«fitd,jKMndjtmvoUintMemj/p«fi»iiui.
P»g- 3 «. ALIUO sunt MtLITIS MtSSl. cefiurd cdpite^ftd b^di» pdrittr deveUu0. Ua def*
Multilm dificrunc qux lecillis qux nobts & cripfi cx antiquo codice MS. quem nupci in boc
ob;iciiiaioam etll Mocanus unitatem ^ixetic> urbe nadus Ium. Idem Mieconymus » & ex eo*
6c i nobis pofiularus fit ut eam facem » tamen» dem codice advcrsds Vigilantium circa finem.
n quid ratnds humani in illi expeditione acci* MdtmV0<dmns ,f«r0rtt fiUdi, & mn «n$-
dic» id neque julTiraus » neque fecimus : fed beJUmns pitiu n0firis »
mmind pittdtit 0bttttder«.
cpilcopi vcuti tempore Juliani mulus czdes Qi^fiidt Mwndchut m ctOdUt fitmmdrtim » <^c.
pfopria manu perpetrarunt. A 1 1 a s i. rrxtcrci (bleinne buic nolito» verbum m/tnU
IbU. ST IORUM IN PACI ros iTO*
l rv . luc in te pqft altquor
piginis » mv«mfiitfM«.
RUM ANIMOS PlRTURBANTts. Vel G r»i» &c. mvmifiii fideUt dmifias, &f. /nxffau
eil pmurbdnta pto pfrturbdmnt , ut poA aliqnoc fiis Mde0n«t » prtibyifrpf » ^e. Cur tamen hic po*
paginas ,
tmbtdmts & di/irMtntu pro tfuUufih Sc Iliis» A/A/nuw» qux fingulx prxeram » quW

» vel cft oommativs pro auferendi monialium fub eamm imperio » ac difciplina
cofu \ quales aiam plulculas obler*
, vivemiuro merointlTcc } Prxtccei » tUm
tot ibi
vabis in N* T. Vide eruditum imerptetem ad fuide ccedibile eft » confccraiaruin Deo vitgu
Aaa ij
 : , :. :

1 90 Annotationes Variorum
num » Atc rmntjiMit , (ire dheH^ ( Augafti- A pxrs4 maitfuuitt tnencUnda. Commocte autetn
cus cap. de moribus EcclcOl^ ut binc (e>
}). uinr hzc Optati, &
ex mente Anoftoli xceipicn>
,*
quetetur (i plurcs matrci i (JKe tends ego da, ne cidem Apollolo contcadicete videatur,
puto , ut «MfrvM b!c commumtet accipiamus ad Fhilipp. a. t). Dtus tfi tnim , Sic. Sed hac
nempi pro puerperi j acutkx (ani tum ctic& de re tota adi fi lubee > virum pcxtlamifiimum,
Pmtemia. Fe(trnM autem , pto fterrant m(i ip« & quod non in minima felicitatis pane poni-
fum ftOTAtu t reponendum. Qiiondam p’OW4- mus , nobis amicidlmum , in opere laudatilEmo,
tns tegebam miirM4t fcd non probo. Cxtcriim hb. 4. pane fecunda. M. C a s.
de mittis &
mitrellis . vclifque ritgtoum (an> Manus
luroNiTis. Publici io & Ibid;
Aarum , tiim putgaadi ritu ,
per cineres (al- &
mitia pmnicentes olim abfolvcbancur : Tcrtull.
farn aquam , tc (i qmr aita ad ritus antiquos B cie pudicitia , » mrtimm item , C£terAs
Itoc nollro pertinentia , ut de poenitentii , paf* r/iam m:n evmfUt. A l B A s P.
(im mulca obfetYanda } hxc omnia i vitis do* Mox AB ALTARE CONVERSI. Ibid,
^s pridem occupata , nos confuUb prztettmus. Abfolmis psnitcmibus ad altare revertebantur
Neque enim hoc agimus . ut chacus impleamus, epifeopi. Idem.
aut aliorum plumis fupabi , qui mulionua bo> Dominicam orationem. Eigb Ibid.
dii mos c(l, nos ofteocerauii fcd (1 quz adhuc abfolutio fiebat ante orationem Dominicam , Sc
in Optato obfcura , aliis ha^nils
,
quod & ante communionem. Idem.
quidem (ciamus, iniadU, ca nos illullcanda fuf* DiIm episcopus DSjlClTUR. Lo- Pjg-41.
cepimus. M' C A s. eo removetur. Tcrrull. de exhort. M<mmdig4-
Ibid. M
I T A A M. Indumenti tegminis genus & C twi Uc dtjtihs epifeopos e fuit (blibus detur-
:

quo, qux Deo dicau cl&nt, utebantur. Al- babant , laicos faciebant i poenitentix manus eis
bas p. imponebant , hxc omnia ut fidelium animos ab
Ibid. Patba tocabatub. Quia cam E.cicfia averterent. I d b m.
cilm caftimontalis fieret > quafi Deo pepeterac. Qui M JUGULAVERIS INTIR PoB* Ibidi
In I M. nitentia M.Alix editiones hxc ita legunt,
Ibid. Sii Donatum. Quemdam epifeopum i impkt4s iiutidit4 , ^aa juguUi iiaer fttmttah
cx orthodoxis. I d c m. tmmcnt4ficMri! in C9wp4r4ti«nt , &c. pxz* Qi^
Ibid. Nomine. Nomen , ofiteium , & honor t cedentibus quidem non mali convenit, qux
tria hxc in epilcopo difiinguebancur : nam quw fxquunrur , illud potius exigere videntur quod
dam officio ptivaDantur quibus neque bonor ,
,
D in h>c editione. M. C a s.
Dcque nomen cpifoipalc detrahebamur : rursus Inter poenitbntiam it tor- Ibidi
quidam honore Si officio fpolubantur, qui- MENTA SERVARE. EpifcOpOS qUOS dc-
bus nomen cpilcopi rclinqurbatui : deniqui pofuciam , Sc privatione cpifcopiius 0cc1dera.1t,
cum ad laVeos tcfcrtbcreomr Se deponeremur, eos demum inter poeniiemes rcfciibcban: hoc
:

tbid- horum trium ptivatione puniebantur. loiM. erat )'iguUto$fervaie inter totraenta pamtcntix,
Jm» fUoi >. P L A c t T o. Melius «dr loiM. A L » A s P.

Ibid. Manus, qji as paul6anti VoSVIVUMPAClTtS HOMICI- Ibid.

PECCATA CAASSAVtAANT. Idcm DIUM. Sinitis epifeopos quos occidtftis Sc
Ft. Balduinus,^nfV4STr4W. Barihius» crafiare quos dignitate fpoliallft , inter pcrniicmes mi&.
inculcatum vctbum , ioquv , cfi zvt fcquiotis , E ram vitam trahere hoc cfi , vivum homicidii
:

quo &
Sidonius Apoiliiutis ufus, 5c Agroctms facere. I o x m>
orthographix commentarium fuum fecx orna- Vos autem VIVUM homici- Ibid,
norem. Ubi ait : Cr4p*ri Cf^nis efl ftgmt * & dium FACITIS. Pro co dixit quod cfi ,
4Mtn «fimi 17 crHJitit4th, VideiSc Ze-
Gr4jl4ri vos deturbatos boms & dignitatibus, iummares
nonem Veronenfem AntiAiiem. Incbat. viros vivere in pernam , veluc ipfis fibi fupctlli-

Ibid. Q^iC JAMVEL AD P 01 NITENT IA M. tes facitis. Manii, libro 5.

Hxc, lingua aufa eft damnare Donacum epif- f^irgitiit & viv4 r4funr fwt fimertfntm.
eopum annorum feptuaginia qux poli unta cii-
,
Bona aique dignitates , altera hominibus vita ,
mtna digna non erat qux ad ptenitentiam ad- alter lunt fanguis , ut jurifconiultus baibatx
mitteretur , fed in perpetuum ab EccIcGa debe- F vocis, minime vei6 memis , Accutfius dixit.
bat excludi. At i* a ’$
r. Cujus genetis , alia videte te volumus apud Jo-
Ibid. Pro qjialibus. Ecm quorum opera han. Mcurfium , optimum , ccuditifilmuro , no-
Se ex opere opctaniis iacramenea. Se gutiam £1- bifquc amiciflimum virum, in animadvprfioci-
Cramenmrum vultis conferri. I o 1 m. bus Mifccllis. Ejufilem femencix cfi yiyflia ad
P1S.40. Et in Dio q^aoo bini. £rme#, Penelopen verfus apud Ovidium.
• non aucem Dt* feribendum cfTe vel cxcus vi- K$fw4 mjir4 ,
tH4 diUstr4nn$r »fti.

MiS.
'

deat mox enim , i^ia mjimm tfl vtlU^ infim*

: B A R T II.
tft carrert : Dti 4 Htm ftr^etn. Ad ca nempe A- Etutin irrorem vos vis tir Pag-44s
pofi^oli refpcxic. Ig*twr v0Umii , nt^ut Off- POPULUS MITTAT, LAUDANDO FI-
rtnm , fed mfntmit tf Dd. Quibus in vetbis .Glscbs appellant, bt bini no-
qui verborum Hebra'uotumvST vim Sc npi vim MINANT, ^c. nemiiunt , id efi , loco
non advettuot, (uavifiimz Se elcgantilUmx «»• omnis boni vefira nomina proferunt. Tibullus
,
quam in animo itim h^bai Apofto- 1. 1 1. eleg. 1.«

lus, nuxque his verbis occafionem dedit ja£Iu* Std htne MtJfdUm fud dJ ^ecnU Jkdt :
,

tam f a c un e. Sed fic n

i prima fjrlLba , ut Nviien&difemis/ing^ver^dftment. I».

Et

l
 : : »:: ,
;

in S. Optati Libros. 1 9i
Ibiil. K T BINE nOMiNA
NT. Id cft, ln* A dw wifcopiim int« parnitemei ; idc 6 aft oc-
Mww/imn' vtfir4n»mins frtftnott: virikiAusad cifos ralle cpifcopos quos ptzniteotcs fcccranr.
hanc locum qui eiiam pr^rt locum Tibulli
.
A t B A s r.
StM htm JUtJI^Um fuM fitifytit dd ptotU EXTBKDISTIS BMtU MANUV. Ibii
N*mm <ir dkfimu , fiMdiitd veriii Impofuillis poenitentiam omnibus » omnes &
Illud forufii verum » boc parum appofitd , ordinex, epifcopqs, prefbfteroa» diaconos, 6c
ni Eiltor. Aliud enimeft amicorum» ftvcprz. taVeos veri: firciftis. Iocm.
iemium » abiratium inter bibendum memi>
five MoBTtriRA. Summum erae fcelus tis ibia.
nifle t 0C illis bend precati Plautina illa formula qui nihil commeruerant pmnitentiam tmpenitet
Me/ii me, Seni te, Itent ntt , Seni ves , Seni mfiritin nam erat innocentem reum facere & peccatum
ttidm Stephnuimm: aliui . ntmtm sUtnjnt , mi. B Illi trivere. I o 1 m.

mi Stm C4UU4 rtfirrt t quod qui Cicii * libi pe*

p Qa ATUOR GIMSRA CAPTTUU. Ibid.
titisbeni precatur. Non me latet » Deos quew Si c^amul tis qui facrilicandt poieftaccm lacet-
que Oeatque appellati Ibliios i bibentibus , donbus Sc laios ;uata concedunt, unum cantdm
quos ptopabilius ootti ominis causa nominatos erJr capitum genus. loiu.
putes I Tea illud .tieque ad hunc Optati , neque KaeUHt BARCIRt VOLUISTIS, Ibid.
alium Tibulli locum peninct. P^flis etiam mter> BVIRTlSTtS ANIMAS MOMINUM.
precari , Seni mminAnt » quoties nominant» Sene. Tolle mendum nimis quim manifeiUiium , le>
eBQti appeliaoc: quomodbTettalUanos hnedL gendoARMA/ «mmam. Incbrt.
Qtf ic StnediQdt proprii delignacos mati tes
7 Evbrtistis. Qui fidelem ex Icee
mtrijm cipitibui (xpidi. Soliio! la-
piucii id C Chtilli M,
Sc —
« .r*ni* jj-
cjoi corfore itlicndit ,
•

u n _
fijtuni
® Ibid.

tem DooatUUs dr per/eMtMW CA/iwlirfnsm , paf> fidelium evenit. Alsaip.

•. i-_r_ /-...r
fim quxri» de Icfe luorque oertfAtii mdrtyrtt nun- Evbrtistis animas hominum. Ibid.
cupare, pluribus docet Augullinut. M. Cas. Conigecumviio dodoAarwAs mniMm, quale
Ibid. Pbr vosjurant. Hxc ad Oona* e(l quod 8c leptimo legtbatur : Si urum
tfi
tum Catibagioenlcm refuenda fent
»
qui patie* dSbmimhiii ddmutunr, Ccc. ubi correximus
i
baturucperle homines jurarent. Albasp. *mniSns. M. Cas.
tbid. Pbr tossurant»itpbrsonas iNvtNtiTts fuiRos. Extremum
bitras pro Dbo iiabbrb nos- erae nulitix
Iba
genus pueros ac propterci innocen.
cuntur. Vide 6c Itb. ). Horatius carminum res» icom^ lumine vacuos ad peenitemiam co*
lib. 4.od. 5 . ad Augullum 1 D grre i nam poli publicam illam ptenitentiam io

Hine dd vidd redit Urtu dkerh. & clerum adi^i non poterant ampUus : uti au, «sr
Te tmnjis ddhiStt Deum. 5*1 tedindri pHniJfenr. Albasp.
Item Fioblbs ANTIQ.UOS. Seniores laT- Ibid.
"fnrmtddfyne tnum per mmtn pdmmm drds, cos ptsniccnciam quamvis nlbil peccallcnt i l'ub>
,
1 N c I R T. ire coegeianr. !oem.

>ij. 41. £t tambn vos contra basobm Episcopos picisTis lAIcos. IbU.
VtR K s. Miiot und2 hxc in meliorem hanc Epilcopos orthodoxos deponebant t hos poll>
editionem irreplerinc » cilm melius anicd lege- modikm intec peeoitemes relegabam , de
: &tdmeHvetemrd,ifdemvinhuet»dti,
retur pcenitemia laicos faciebant \ quod merito cx>
&e.hi.CA%. E ptobrat Donaciftii Optatus nam epifeopus n lim
^
Ibid. Rao erb capita sacirootiim. poterit fieri Ulcus , ut legimus de Trophlmo
Pmnitentium capita radebantur Sc cinere afj^r- led boc non fiebat nifi ob aliquod grave crimen
gebamut , itaque cum Ucetdotibus poeniten- deinde panitemia alii nuncpiim Impondiatur.
tiam imponctent DonitilUe.eiscapitaradcbanc. I o k M.
A L*B A s P. ^Socius b T c o M I s. Hoc ell ilU epif- iba
Pag. In ONCOR
mortes non corp u M, copi quos poenitentia fauciallis » erant fodi Sc
sio HONORUM. Qma epifeop^honote fratres vdM qui fi qttfl fecerant
» , etant depo-
Idem.
Sc officio rpoliatcnt. nendi^ non ptentiemia puniendi , non hoc de-
Ibid. Jugulastis nomina. Dignitatem decore afficiendi : oleum enim Dei non ell vio-
daraxillis. l^iM. F Undum. I o 1 m. *

Ibid. Jugulastis non membra»sbd Videtur non videns, dcc. Lege Ibid.
NOMINA. Nemind pto eS^nitdtiSm Sc btnm. diijuodi voce eiddfi mt. Os autem totam deno*
dupofuit. Ibidem fijbjungit ccce»/r^Ap«rrAHr ut faciem Germanicus de Allrzd:
fienerd M^dtis , Sc pag. do. guttetri vefirt Item.
mmfimerd nummefu^cmni. Item p. do. Deitp^.
Serdfue dS EccUfih defeendent memiSta,
y«ldtt Barth.
m
.

apes Ungud glddk jngtldfiii ^ fnndemet 1h CALIGINI C t AU S I 1 R I t. Ma- Ibid.

mn eerptrit , fed hdttmi , &c. Incirt. nifefium itidem mendum legit voce disjungi
Ibid. Sao NOMINA. Numina »
pro dignitati- Fr. Balduinus » WW/(drm 1 fcdBanbius emendat
bus polita not-bamus. JugnUfiu mn met^d fid eUdfi erit. Os totam faciem denotat Germani-
HMSM4. Cilmllatim dicat, rvpra/Mnens digmtA. G cus Cxtar In figno Allrzx
lii. Ovidius Serd^ue dS accHfn defcendm mmiSm , Prv
yive tiSi &
knii ntmidd mdgnd rp.V. yeidtt . Incirt.
Barth. In CALIGINI CLAUSI AERIS. Ibid.
Ibid. Occist SUNT HONORES. Nihil tur- &c. Ideo au, Saialein vifum a Davidc videte
piusohra» neque lodignum magis, qudmvi- umen ipfum non pocuilTe,cdin ixerque io eidem
Bbb
 : , » , » ;
, :

igz Annotationes Variorum

eflcQifpdunca , qu^ Siiiti i nu)ore lumine A bicur. B A RTn. l
ocatiadhuc caligacent. Vutg6 czpaimur^ uiqui Inertia. Inter tormenta Chrifiom ne- Ibid.
Kapemt incUuta, &
(cnebticoaa» Tubha im* gade. A L » A s P.

gtacione dcvcnium > cUramque lucem obfcutio* IhIRTIA a CONPIISlOMl Dll Ibtd,
rc aliquo loco repenti mutant , illi aliquandii^ niEAPSOE» ficc. Verbum hoc 'mertid » non
nthtl omninb vtucanc » ut & illis contti i qui pro auocitate criminis , quo vix ullum raijui»
cadenHi tcncbtis in apertam lucem liibitb pro> d ut vulg6 » acapias. Sed Uurtidm htc vocat
deunres» totum Hmui admittunt tblem . repen-
Optatus » metum mottis » Ac amorem mundi &
tino fulgotc oculos ad aliquod tempus ptxltrlo* temporalis tranquillitatis {
qiix fari verd mertit
gi. Ad vctba quod attinet • aut fuDauatendum ignavi proptia : tmdd &
in N. T. WWa» mett-
cllvrMatr» a majori vfnUnt lumine v aut i «m- B culod » timidi , Ac ««(vi infideles conjung intur»
/*ri Sturnine , id cll * propter majus lumen , ptx Ac ab hxteditate ctelefti aim exteri peccaro-
majori lumine i quod iciUcit anti paulb oculos rum colluvie excluduntur: Apocat. ai. I. Ma-
ejus implebat , Scc. CUnfi «erir» ut nic eft » teni gni emm Ac cenerofi «nimieft , ede ChndianunR
poteit
,
pro quo tamen U quis cUiifi ^ntri vel Quo foitaUe Ac illud pertinet» quod Hebrxi di-
cUmfiir^ f rei tale quid malit « dummodb ebdem cunt , mon 7WR Bf pubi nuea pR iVid-
recidat ego non contenderito. Baithius, inquit tuf HtimU
( fatups dolidus ) timtt pteattum : nec
TtrdoduSi emendat « ci^uifi #nr. Hoc quoque idietd ( Hcbr. populus terrx
)
pims ex
ferri potcd • non illud item quod mox fuDjicit t M • qux rulgb i 4fknU petrum. &cd Ac Hcbr. 6 »
,
9 t *1$^U4hA 10141» f4eitm dtMtsrt, Qjorsdm II. Ac 11. legnes Ac inertes eis opponuntur qui
,
enim illud hic l Sane d «ri$ adomtarous » de 9rt C in fide ad finem of^e petreveranr. neque dubt-
fptlk/Kt : m io rulg.occutcit intctddm » non bo- uvit beatus Chryfonomus infandam Judx pro-
mtnii tntelligcndum c(Te, dubitaturum credo ne- ditionem ipdus iocnue «i^«dv^uniadicctbcrcs
mincffl.Scd nec principis editionis contemnenda nmitit » ut eleganter ibt conclu-

rctipmracd,<ac<i/ijMec4ufy«/,moxpM«r<M ktllMm dit lom. pag. 16 f. Id:m bcams pater . •» i»

f .

per c0»>ptn£um mtetetn inceUem: aliz editiones f «Sv>Mr *

««'« » ^ kmireeojit a mftii , f«tlA tuetur
pleniusipaterae btiUtmmMMrtm C4tUmi\pvA6 pbft, ac dirpuux rom. 4 . l44.Acc.rupr! Iib. 1. ei-
mc0rd$ uwrii sautis mv 4 etUdt pro quo primi dem de ce • «r iL emnt cttrud vke ifiius inttru &(-
facte , i» <«r4r Uvtris , non dubiuoam rcpmtcn- cit, mtrAS hrrtnffimmi nmpdrjrrm
» &e. Q^iod tgii
dum , (cd jsm mihi videtunilud dc clttantiut xur priiit amori , Ibtdtoque prxfentis hujus virx»
& acutius. Mox m eApthitdiem tr»l>Si cum tam {^hicincrtix impuue, ureium Curtius , p«-
elatum dc» qulmd iblis tadio fcciptum cllcc, gns » Ac » duawmnmvkdm mucM-n Ifemtm efiU
quid dicendus illos , nid nodum in Icimo quz- "4 conjunxit. M
tte pigri tjeaim fiii

uviiTc, qut ‘w c4ptivU 4 ttm c«0 S t id eu» pror- /m» 4ijp0fuait, (id mtiam h0rmm dmtHrmim vknm
sdi exczeatos , Sc oculis oibaios captos , cx djfimdates, fepi metri» mrj 0ctM 4t. dc gefl. Alex,
ApulcTo malucfunt interpretari. M. Ca s. lib. 9. mox fwf evM/inm, jdcit qui tcnta^onl ,

Ibid. Ut captivitatem cjkcos.

xn . iW peifccutioni non diccubucrum (Oii /fetemnt,
AUT IMPIRITOS POPULOS. Vocat M 1x 1 enim ibiet fandus Cyprianus »
fidmtet Upds
e4ptrAi4ttm C4C0S
»
ptotsus cxczcatos dc oculu opponeie. M. Ca s.
drbaios du captos, sic ApuleVus >
Jejltiu »d cap~ Evaserunt. Ii qui ChriAum non ne- Ibid.
th u4iem 0Ctdu, I n c R T. E garunt. At > a s r.
Pjg4 4 TuoictuM Dit. Quid dt vindictre Aut manum
lArtii. Pcoitenriam Ibidi
malcdii^onibus quidquid judicium Dei fecerit lajffis non impofuidaac : nufqulm enim reperes

non fatis intelligo. Nid vcljt dicere quidquid n^ue in Ancyrano» neque in Eliberino ptrni-
Deus deri permim contra eorum voluntatem. icnrijm epifeopis unpohtam , imb contianum
A L • A a p. legitur de Trophimo Ac de Marcellino. Ioem.
Ibid. Qu lOQ^UtD JUOlCtUM D J I dcc A U T^T GENUA tlGERENT. AU< UC Ibid.
Quia, inquit» iti folefudi vcnire»nit non om- publicA^Rorem fuum detedaremur : pernitentes
nes dm fcliccsquidquid i nodrts alicut contin-
,
enim coram omnibus genua figebant» Ac in
git adverd» id vos protinus veAiis malcIl^O' ariicusEcclcdxttanfeuntes genibus Hexis ora-
nibui vendiCatis dc aderitis quad eonim vi ac ,
fanc» ut Deum Ac Eccledam pco^c exorarent.
virtute conrigilTct. Fecit Albarpuixna ut inter- Tcnuilianus e»ns Dei »dgtmiu»ri, pnjijterudd-
pretandum putatem » ne valdi reconditum quit V0lw quo tcfpcxu Opeamt. Idem.
putaret Arobreurum» quodipile pcodtetut (e
»
Post unitatem. Poftunitateml Mi- P^g-4J'
non intclligetc. M. Ca$. cario fatdam : podquam crudelem in epifeopos
Ibtd* ImKOCINTIM st ET VI NI NAMUS vindiciam exettebanc Donatiftx ranqulm in ros
Ju o I c I T» dcc. f^entnmm vocat hominem quorum impulfu ea fa^ cAri. Ait iguut Don^
veneficum 5c pharmacopxum r faffjeiw » riftas gravibs puniidc epifeopos qui unitatem
quod Doinen notandum. Uduium non huic foli» ptocurarum» quam elim Eccicda in lapfos ani-
# verdm etiam aliis non de plebe Icri^oribus, madverterat Ac in eos qui fidem pejeraden;.
*
Tcnultiano» Julio Firmico , ipd denique Sue- G 1 o a M.
tonio. l N c 1 R r. Oleum qjiodDex est rcRtAxuR. IbiJ.
IbH. Venenarius. Hominem dicit venefi- Oleum fe^baiur » quia dignius facerdoialis lu-
cum oonduorem. Venenatotes dibrio habebanir. Albasp.
eloqucntidlmus xvi ultimi dttiptor Saso Gram. NAMQJIjl MAJOR INPfLICTTAS. Ibfd.
maiicus dixu, ut i nobis infri his UbcIUt doce- lu legendum » nr^w wedjor Cdm vulg&
 , , , , ,

in S. optati Libros.
193
pcOiiiie C04lficliiit «KtJ tium UK tft.U qnoa A to)0 jeffcie; cfl (JikkI de jniiqoiuie eiin inier-
vidcie,cuiv»ptonmn. Bakth. prmroeiis dubiicmui. Illud umcn poni cor-
Ibid. CoKlAllAt le IU vixAStil dTOleaoriconfidenndumptoBoiio.ouoniodA
• - A II. Au( cum aliis cdttiofubusleseodum: Dtumwden &
ww ,<]u* lanqnim contraria coitimildi btc
^~Aa,iKfupt.<./qft./|;/pto«...rA«JSi;) Optatus, opponantur. Eto plani pe, fuafura ha.
wx^nm,
W
fixm

Icnbendum bic :
/ vtrt . &t. Aut fi illud : i»»i-
aauMC tf iqfificuAr ; .4 fiiperioca petrinet ,
ommM
ftxm vaMfiii «tAtrt/ bura ,
beo feriplille Opeatum riBi ecl iriOi 1 quod po-
Hei , quia minfii edet notum . etfi miis pto-
ab Hebraicis minis temotuin i quia U
«r».<i-c. Sed quid boc . contritas lisu ztates raroen fotraf, i minis notum, in nsorrtrautaTimi
; au lubaudienduna aut tclHtuendum , inra«yji»« , B fit, ut quemadraodim fiipti in
parabola Po-
4c lege , mriui «mypat /fattat vtxmfiii tiin.
%/€t4iiet tdviicot&ncapiUt&vccumanmtds
blicani !c Phatifari
•»
inebuu aniix
-
&
opponuntur , itl Sc btc mOi vUettt a. .

^
conjunges* eleganter ponitur pro rcAibus, feu
pcrlbaa ieoio coafcdu t ut» zdium fentAutem,
Oc zdiuin xcitcm» promifcui ufurpsu repnias.
,
jam virginum & matrorutura, in fuperiori
penodo memmerae , an igitur btc icerdm : firiis
/ an poti iis/itmm: €$mrii4i fmim
- , ,,
m ante ahquot pag. mvem^ fideUt
,
, tc mHL
*«/ eervkrm. Affine cft Sc ab eidem radice,
quod Hteron^mus ipfc commendat «ui vertit
,
llralil iUrtOns Dei
, five c«iS''5nr Su?. A fFcit 8c
Kemigius jn interpretationibus nominum Hc-
braicorum»quarum hodi^que in nostri qualkura-
‘I“'CaDtuaticn(l bibliotheci olim, heu oHml
-

. inftruaiffitm , fed ab impiis Zclotis rapinis

, ic
&C, (^npctebamaliquand6f^^/dMr#t.far4- C Ikrilegiuruispietaiemobtcndcrefolitisgdudiim
fiu ciim pa^a tcud , ittutM figere mter ptrnas, direpti , atque inter ipfoe , ut aiunt
, fpoliatorca
4 paniteiuibus exigi (blitis pofuctic. Pratterei. ,
vcluil prarda divl^i , codex manuferimus
faris
quid huc periment Icaucntia p&Imift* verba , antiquus emt. Mox pro mMf^m PanUentimm fk..
qu»|>rotat Optams, H hxc comtino , de oui
lasc^itur» non comm crudeIitate,qi»os hic
ernr eorrigendom aliqulhdo putavi, fcd W,
^ Jam non probo. Non enim tantim dc pondere
Incelbt nofter , fed ipsi fenum *tate } nUi tamen dixerunt , ut mif* Mtri, trreml , id ecnus t &
eoDtciui vcxaftiii , pro conterendo vcxaftis, fit fed 8c de quovis acervo, feu ferie rerum
que
ab co diAum. Tuum eiit arbitrium , ledor, ejufdem eflcnt generis. Undi frpiffimi
flooJ malueris cligeie. Optatum autem ejufmo-
apud
Gregoriura , aliofque , domus rufticanas plurei
di argLiius iumtsanulIe.gtinam non tara muUD inter fejunclas, quas Gr*ci ewuiJm
vocant
wm inundo exempla que 6dem facerent. At^
, mifu nuncupatas reperias ; id cft . fumUi fi
*

• que egoqux lu Iumc hoc loco, fed idem vit pruOa. Codkc «« L.l Afric.
can. cccl. ar-:- paffJ _
157. muf
.

do^u» & acutus BB , cujus |im fupri memini £actfien vocatur, qu* mox fitfas Oacefium
v. r
ita conivebat :
gerere eiu^etrmtt MM«r m interpres gr.
eji mfirlioeM/ eentrifiis fixus, vexu/hs tiutes. f^eri M. C A t.
dtytkts, &e. ut ad illa alludat qux fupri,
fiesUmilnu xeUmu fitfer emnem etutem
v D 1 u M V I o . A T. Etcai cersicc Dciin Ibid.
&e. , orabmt fideles v pcenitentei veib dcjefta
quod mihi quoque vaUc in tet-
placet. M. C a s. ram facie : und4 alft Donatilbs co&i(Tc
kbid. Nac xNtM ACTA. Nemo «m rogaVir. DeumrcfpfccrcAcbciem, oculos humi fiacten
ut qu

A i a A s I*.
E & terram intuerentur.
Ibid, itq^u ALIIUS srATiis. Erfi o«nium
A t b as l*.

fixundum vos, unum efla delicum » dlfllmilis

filii pmniccntu
, qubd cll acceptare perfimu ,
quo apud antiquos nullum gravius poterat eHe
peccatum neque quii^uam us epifeopo majus
annotatione
reprehendi poierar » Tertullianus de pudiciui,
V A R I O R u bl
& ClcmentuconBttu:ionc$. I p m. Inii, kb m
.Ibid. Sr coMSBNTtiia um itati. III. S. O.iat i.
Si
peccatum proeuuile ut Macarius unitatem face- QA ti s»utaabitxok,im sicut PagMJ*
"‘p ^ editionibus itiincin
Ibid. Essi
.
VOCATUM roruLuM
VOBULUU ra*.
cai* hi<i> lik^
hic liber •
: ex
eir Ut nc....
Us fuihtt putum ^ui . ....
unituti
.• C
® T “• »* . &c. Miror quid eos i quibus ciendum emmium , fient , ut urharer, &e>
silJt effe
iviuMc*
fMM.,
a Optatus hauiat, inducere potuerit ut Ifrat^l in*
, ciim nullo modo coha»eam q
quin fpuria fini
terpretarentur ^ui mente Deamvidtui. Non qur- irreptitia,*& i Balduino rocriid
,
.
roquam id verum fic, quod efle falfiffimum, expunifta, m
Ius dubito, (^arc non erat qubd
bujufmodi
nemo poteft ignorate \ fcd aliquam tamen erro- ciniis hinc indb corrifis Balduiniioam
coni
ris anUm, quam in lUis i^rMMs videns vel hume
minaient editionem nuprri editores : undi
Deum videns ab Auguftino aliiiquc notatis ag- imjiuium illud glolTema in fine prxcedcmii
nofcimus.quxro. An -ner vcl -n» emod 71. rm-sw/w,, id cft ,,r*r*4n«*?rTw>.
ori,, cervkuliu
bri memiru errrioV qttod
,
fenioies interdum voCimv reddi- G vito Dddutno
viro Ditduino in textun» Oiw-*.»
in ri>«.,nA Optati qualt Mftiic
*ic . nomen etiam quod ^ntem figmficatet nio reduxerimr. Sed quo res fit extri
iMi deduiemm » Sed quidquid hujus lu cilm
, cbmrove
, fum &ut contemiofis os obftruamus etiam
« hanc idducat , itridens lile quiriera , fcd ad- pcavationis oriranobss indicanda
,

cft. In edirir
di

ducar tamen interibas Hieronymus,
Hieronymum
qui poft & «e Germanica Cochicana, cuique libro
( priiti
voces Hebraicas Scripiut» coo- excepto prxfixa f«nt argumenta,
) qu* pa.iii
Bbb Ij
 ;
» , : : :»

194 Annotationes Variorum

abeft Opcxtt tpdus elTe ccctUm : uui^ui A oem » eofqae qui in iHo mmaloi tnteiieraAt
certd (unr. Hujus suieni tertii libri argumentum Macarianos vocabaotDonatiftxyqaodut refellar»
sti coocepium ell s H*e lAtr waimt f iM> ait Optatos nolU Maearium dizfle ut thus adcH
tM*r (Mfis ftuhu iftilum tfi M mu ftn* if^. Icret»
quod io petiecotiombus Chtiftianis im-
,
ritMtt uMAs ptrtt. Primdm , ^wtd k^fUieM fodf~ perabatur. 1 n a M.
mAtUi ma ma^Mridsftttrins. Stomd4Pnt Nullus a&AT p&t mitus tik- Ibt^
nttm CttrtIiMguunfit prfv«cstU , m tmitds fimt. it o a. Non venerat Macarius ut tenorem in-
Ttriimm, D*n4t>u BMgAtmfit CircitmctUumt cuieret » fed ut dona ictiei t plebem non armi^»
ttlUgUfM uiitiuu tptnoms $M^edint.f^iuoi4m /im &d hortarocutis 6c precibus ad urmatem co-
v*mmMte Dti tuM ejU fdlhim feaui debebat* gebat. I D s X.
9x iit fHihut pMtAtu Mii^ui imiiMti fiiciettditm Z Riligati. Doaaciftarum epilc^. Io. Ibid.
€9miituim. Sed id requentis initio libri mali ailu- Cuu voto uosTao. Deconcilio no-
tum eft. Qwdfactum ne quis miietut, etiam Aro ea a^ non fuerunt, loix.
uimo libro io eadem edinone Hmile contigit. In ultiohix AQiiJt. Deus volebat Ibiib
JIt eni«s btc pan atgumeou cum fequentis li- alcifci q>cr Maearium qux contta ejus bapti^
bti initio maU coaluit» itl 8c illic e> initio It. roum facitis. I d a x
bfi plures iinex argumento accelsiie , quz fuo Qu ax contra iNTiantcrtiK Ibid.
loco ddtdetantur t ab his enim libet incipit : iTiadx xovtsTSs. Ad plura 5. Scrip-
m fMS rt fHd mate a^ar ^lufii» , &e. Cztna tuix loca Amul alludit his verbis Optatus. Ad
quxcumqne praecedunt » ab argumento libri re- S. £vangcUHx natiationcm haud dubi^ , 6c ptin-
petenda funr. Sed & illud non ptxterroiciam C cipaliter Joan. c. 5 . Sed etiam ad illa ptopWrx
fulgentium Afrum, ic Optati» quod ex ipfo Elaix» qux poA pauca pnafen , ubi de aniiqui
liquet» vald£ Audiolum » iifdem
plani quibas pildna» quod huc trannulit. Quod a7t CMrng
hinc orditur Opticus » Iccundura ad Monirown Mtrrdi^jcM , idem valet atque illud quod antei

librum verbis auipica#: Saiitt ut arititm, M»- diieiai » eemra Ups > lib. 1 . ad illa rerpictens
mmAariJftmt , &e. M. C AL jQm ftmtl Uttu nvt hattt ntetjptdttm iterim
R>id. Unitas. Uc plebs DonatiAarurti ad Ec- Uvandi, ut ibi do^mus. Nili mrtarse de pif.
cldiim adducerettir , concilium Catt^ag. 1 Vt . cina eidem hoc quoque quali nefas ab Angdo
,
intjm grtmiian trigertt tamterfa memkrA m/ptrfs; plufqulm femel eam moveri > aut ab eo femcl
fid imperavit rtUg, Cendant. Imptraten tu vtum motam » li non nefas » Aultum tamen iC inane d
gerertt taiitatit •ptratii tuikaiit Macarius Paulus iterum moveri. Cxcetdm illam pUU-
TaUrinus Lentius in eodem concilio» & rmt- naro Dsthiasdx Bguram fuiirebaptifmatis «etiam
tertt mimjlret ^anlB «prrit famnUt Dti PoMtnm & altorum fiiitoHoto. Vide Teriuil. de baptifmo*
AL As p. c 5 . de hinc awero de pilee colligit Op-
Ibid. A» OPIAAailS unitatis mul- uras, inde profc&um vidnui » quod fifimm
ta qjUlOIM ASPIRA pacta SUNT. ptifcl ligniucatione acceperir» pro pifeium vi-
Nos bodil«per4 n»rNm vocabulo mechanicarum vario , uc loquitur Piiniui » non pro mera u~
artium difcipulos appellamus » qut in quique hvfACntff, quanquam 5e illud quoque pro
eiperirocnn fua facere necclTe ^bent de per an. uliiipcnu fcu aquarum adufum» fen
:

nos certos exercere priufqulm ad titulos aciih- alium quem fra natationu tndu^rum inve.
,

cum venite polTunc. At Opums epernriet vocat E darumque loco » qux poAel frequens dc ulitata
admitiifiret M/utAtit , cujui vocis exempla vide vccbi^otio fuit. M. C ai.
fiipra dc nos ex au^ore ip(b autAorem interpte- P 1 s c t. Cum
Cbcifto : boc ell » nclcio an Ibid»
Aliasp. quosbaptizatis.rcnafcamutCbriduni. Tettuil.

^
lati.

Ibid. Ab opirariis unitatis. Op^ Sed nat pifiienti eetut

/ ix#» . Mflritm Jtfim
rarios vocat admimllros unitatis » cujus vocis exterum legcridum,
Cbrijlnmiit s^ttii-nafeimur
exempla fcquemibus videbis» tc nosex au>
io iirvccAtkmm non intinUietiem. TcuuU. A l-
^ore ipfo audorero interpretati. OperAtii templi, S A s p.
qui xdificando adfunt : apud Angelomum in ). Qui in patriarcha Pag. 4f.lictioni
* -
rcg.c.j. Operator. HiAuruDaRufccni. Olera G i T u R. Alix editiones pro
.
Patrutrebd cx-
*
enim fustunt ctuda, quorum fenex iple opera* F bibent PAtrUrehanam hoc uno diffeninr. Qud
tot dc cultor fuit. OpetaH cft opus facere. Ga- autem per ledliooem PatrUrtiiA auc PAtrinratn^
riopomus lib. ii.c. i). Iis veto contingit qui rum velit Optatus , haud facili divhure. Tals
/ metallica operamur, au^cx pulvere, autexfm* aliquod Icripnim » neque olim exticiOe poto
tido odore , dcc. Operatrix apud Prudcniiiim neque bodii , quod (ciam,uIlibicft.Commen-
Trecenfem. Liceteo vocabulo , nobishodidap. dtium dc pfcudepigraphum quoddam fob iXk
pellare, mechanicarum artium difcipulos» qui patriarcharum nomine Tellammram» in biblio-
in quaque exprrimcDta fua facete coeuncur» thcci patrum vidide aliquando memini. Non
priufquam ad titulos vel nomen aliquod in iil^ enim dignum videbatur quod legeretur i etii ooft
dem veniant » ad alios erudiendos. Bart. ignorem tale quid jam olim cxtitilTe. Sed cOm
Pag.4t. Basilicas picbrunt non
h b- G totum hoc quod hic nanae Optxus» Iit in To-
cissA RiAS. Non nccelTe crx colligere bia , cur teltes aliuridd conquireret ) Non alium
Hilum in aliis bafilicis t nam orthodoxorum igitur quim ipfum Tobum htc laudati , plano
ilicx ad id fufficiebam. Albasp. perruafiim habeo. Quam recens Iit inventum»
Ibid. Nulli dictum is t. Macatii ezpe * lacrx Scripturx in capin dc verlkulos , live le«
drtiooera dc unitatem quam fecerat petrecucto- ^luncuUs tiibutio »
qua nunc omnes utimur»
,

nemo
 ,

in S. Optati Libros. 195

nemo , opinor i tam paium vctrants tn vhcratn A nus enim ( Ci tamen Balduinus : ) malos chirur
Ibiptoram libris, qiu non animadvertent. Cun gos hic imitatus, cura locum pedim^ aficdum
igitur iili « non per numeros , uc nos folemus, Unare non polUr , cutem tameiy ni induxit , uc
aut fc^ioncs ipnus leripcurx prcten)uam in leviter infpedkuitibus, nulla de inceino vulnere
ptalmis, fed abus aliter , multi autem per ipiM furpteio oriretur. Priores autem editiones iii
RUfccus, alu|uot fubind^ ex ipfo contextu {%to itprxfemanc : fimUiit/i &no» kgU
verba proferentes , locum qMcin vellenc, indica» •mu 'm utjnt «fM 'mjuiii , &c. ex quibus facile
renr puro etiam fuide qui quafi capitulaqux» ell reibtuerc
,
quod &
lequirit fenteuta, & ab
dam, ex prxeipuis verbis memoratu dignif> & Optato Iciiptum fijill*e , res ipfa clamat : fimilu
fimis, quz hinc illinc commode excerpebanr A^aA,CHfiu im UffwmtitnM ( i» eujns iiietf

conficerent , atque co pado libros in parces di- 0 ri4 ,&c. Affioicas r genus cum ultinus procew

flinguetent. Quod ^iturbujus Tobiz partis demis vocis fpllabis , caufa , ut folet , ejus omit-
quam nos hodi^ue capite (ccs^nimus , maximi tendi fiiit i 9U0 femcl omifib , ut aliqua tamen
iingulifc videretur illud ,
quod patriaicbarum fenceniu , aui fi non fementu liltcm latinitas

fic ui ea mcotk) , etiam patriarcbT nomen , five exprimeretur, pro e«/m fidum, poflei
pattiaicharum , imegrz fed^ni , five capiti ad- cum.illud MM tentemiz obede vidercmr , Sc
nzfic. Non igitur aliud boc loco, five Optatus, qualifcumque fcotentia , quam nulla placerer •
five Oputi ledor , f qui in ora ferufii libri fui euam 8c illud de fede fua detarbacum Be cxpul-
aouverat , quod pollca in ipfura contextum re- fiim eft. Ad rem ipfaro quod attinet , nefeio an
cepeum cft } vult, opinor , quam illum Tobiz fic alicuius momenti dicere, aquam
thulum , feu Ibdionecn indicare , qua lurratto C t»>i aoud Diogenem Lterr. a Thalete philoropbo
illa pifitis in Tignde dumir.c piehcnfi concine- confutui , aut Plutatchum dc Ifide Ofyride &
rur ,
quod nos bodid dicetemus , Toiu fexto cs~ CotniDemoiare , etiam Homenustti credidilTe,
ptfe. fequitur : fi/tU vtjitrUna , & utrumque affirmare cx i£gyptiorum pbilo-
Acc. illud timfdfM , non efl cum fupicioribus fophia luufide. De Thalete tellatur etum Am-
comiedcndum novum quid dc todem pilee
quafi bfofios , ad ridiculum illud AfMAm i yae nosM
,
boc pofteriotc membro turraraur i cdm enim ut videtur alludens initio bexaiitn. eirm ex
eadern pror>iis quz antea repetat \ manilcdam Homtn dueeperit , nez pnuvit ume» du
cautologiam commifillct ; l'edc/i^dr« valet k/um
ttndUm , ^Mod tx iUjHdi eonfidumt omtM , ut 7%i-
M tfnfitm : tepetit autein paulum immutatis ver- dixu. Illud noiira magis refitic ^ Optati» &
bis , ut in rei admiraniz
raiii meditatione icdurem
• Dfiiille olim, qui tale quid quale vidctuihk^p-
iDoremr aliquandid ac detineat : quare placet utus innuere , et creattoois hiUona colligerent \
ut hinc quoque nova periodus, fetipto poft vi~ aquas nempi,qubJ earum creationis icripnirx
imU pleno pundo incipias. M* C A s. ,
difertis, ut iili colligebant , verbis , non me-
Ibid. HtC MlClf,QJIl IN SAVTlSMATt miniiTciu ,
<«me «hvrm ; in>6 zternis , £>eo codUtr,
Pan iHTOCATioMaM, &c. Fr. Baldui- tMsfnijfi. Dc primo vetus audor, <mi Junilii
tti editio a. per wrtvcariviMm fcd Banhium cuc nomine ciiciunferiLr , in Grncfim Paiifienfii
non audiamus } emen.lantem fv ex edit. I5ib. fbl.41. Nt^Ht emm dujMM xi otmudt
tib. 5 . 1 Nc I AT. ( l(^e ante omnia } fdUixs
credere fxs ifi.
Ibid. Altbaos muros, Chtidi ani fune tem- hfc fcriptHTA pxldtm wn ditit , creatas fcibch
etfi

pla Dei > vos fadfis alia templa. A i s a 1 p. E aquas , elle, cwn dc cztera creata funt a undd
Ibid. Da RUINA e o N ST rui TU R. Tertttlh contra fcmieoiibus os obturari poffit pxUmuu
:

Sinomym & ip/MW opm torum no» dt fn» prapri» »KH figfdfiext , ciim i>du i Deo UlMfintixi xt^m xd
sdiftcio venit , f«d die veriuih difimiiiom lujfrd jnjfnm ejtu orMxxixt ix/mxxt. SicM & pfxbma
frffoditmtM fitot ndifieetit. 0 1 k. 1 dixit diperte t dcc* Idem videtur Optatus diette
Ibid.
Gsnus Dii ist non HAStRt lib. S. 0 xfxx dfHx dulcis X Deo crextx es , fxper
o p N u s. EtegmciflMni acuminis efl , quod acu- ijnxm xtae ip/ms mxtxUm mmdi fxxilHS Spintiu
tiusdidum , quodque cum re ipsl tam fit con- Sed fortafsb non ahud eo ioco fnt^xr^ cre.
veniens toco Optato nullum ceperirt arburor.voluit Optatus , qulm quod 'Tertullianus de
BARrR. bapiifino iib. y ubi imer czteta ,quz in laudes
Ibid. Sistitis ist it aqua q^u a m F aquatum CDmmintfcttur , etiam indi celebrat,
i B o I MUS. Optato propoutum btc ctl , ut quod «v dsdtot illius undd mundi d^gtfixt pofied,
ti Jm !*ۥ! t*
JdS. Efiiz pMphetz verba de Deo fiipct eomtriimH pars illx fuerioi , ncc pars ranibm , fid prae»
flix fm genens conquetente , ( poltra mtegrum fiantinsma pars dc fola conliimcmia dc prrfc^ :

Jocum prolixd citat : } ad aquam peninere per-

,
cettara enim dc czlum, dc tehqua adbuc omnia
fiiadcac. ut aflcquatur cx ipfts prophetz infiarmia dc inculca fiiille , aquis autem nihii
,
verbis. (
rum Optato
loquor, nam Hebrza dcfuille
,
qu6 magis ornarentur aut pcificercn-
quomodb habeant, aut htc aut abbl, non mo- luri ied io-piimo errationis Aani permanfifTe.
nendus eft nobis Icdor, ) hoc ducit arg-imen- Ita imclJigo Optatum , cdm aTc aquas dpitt ipfuu
tum. Propheta inducit Deum fi>pet filix fxig* ssxtxltm iMB*W(cxcicifrc , uc muidms hic pioprid
Meni conquetencenr. Dei autem genus efl , non 0 s»tft*i fit , five muodui digeftus dc ornatus , quod

habere genus. ConlcqAcns erat ut idem hoc dc Tctfuliianui mxrui fitggtflum appellat. Ante
convenite probatet. Quod (ane ab Optato hunc mundi fiiggcflum, neque mundus, neque
non prztcrmifium ell, ncepieoonninu pocuir. B9US proptii: fed merum chaoi, rudis, iodi»
Qua.i tamen argumento ufus fiicm, vix ac ne gcJUquc moles, ut Poeta loquitur. Aquz igttuc
vix quidem cx hac editione fubolficus. Baldui- ante mundani » ncc tamen incteats- Abqiumh
Ccc
 , , , , , : »»
)
»

196 •Annotationes Variorum

pW«dii!tcul:a:ism bocahcro OpU(iloco« quSxl A cerc pi^rtc (
quz Hieronymo alicubi , Ted
ciim compicationcm Oci Sc aquzj ad gemis qui- immeritb RufEnum incedendi materia iuic : J
dem quod anioct » iubtUitee inftituit » dttmitMh id Optatum mote fiio Cicere , & babete Bii mo-
Dti dirni memmic , xicrnam qubq^ five etdttr» ris au^tan » 6c allcrtomn locupleuiliraum
mvs aquam ab eo conftimi , piopomx compara- eloqueotix , $c omnis bumanioiii liictatuix,
tioni latio icquucre vidutur. Nam & tliud imet Latinos facile principem M. T- Ciceio-
ex ip.a Mo(is hillotia quondam fuifle qui colli- ncm. Iti paulbanid : Sfh^is fimgtdtn
gerent , fatis innuit AuguiUnus i cujus verba m» i ex rnm bdptifwuut , &c. lib. a- fnd.
qubi nofttam corccdlioncm maximi conBr- bttt reg4fiit M nrvem' : fiui frtxa , <^e.

roenc, fubjiciam. Confed*. lib. ta. e. ta. L’xdr Sc eodem lib. PefiUanu aiim imriu «xwUies b§-
fi Gmfit tdcnit Deum ficeife ,
B mw>» 4d i/^eres nirnr. ptrtds fittdt irx-
Veumfieijie, itee fitn* fi<Ut neeee-ms Mmiigkm- ivnr nefautur f etntrn tpMifenns^&e, Quomodd
uileQMi 1 iHt *dr« mUm fikrU tUehvu eiiurt «ndr- iti fxpi loquimr , ut potitb affedlafle , quam
ifU , ifiiit dfiut eetitmd! Det^ ^uU in lA. Gene» imitatus ede videri pomt. Atque hoc » ut hic
Jets ct.vmmerdtnt ^uUm meUvimiu , tAt nuirm monerem c6 Iibemiut a me »
qubdetim £i^m
fdQn fimt n*n iavtmmmt : au ntn mftrmtm hoc tpfo loco aliquid fupplere occedarium
iiUm mdtennm, &e. Hocidem Eueberius Lik- fuerit \ minimum tamen ede quod deerat
, ex
duncn/is epifeopus { Bdem Icquor antiqui/fi* ipsi vctborum iaie fle ptopnetaie locutionis
mx , ac omnium ptimx edidonis ) dimcill. quam amat Opatus , le^r intelligetet i atque
ouxd. io GeacBm q* }• Bcd verbis tam ctpref- cx quoque conje^huz oollrx aliquod pon>
illo

Bs fle appodtis» ut clariatem abundi lucem C dus Sed nec illud didimuUbo , ia
accederet.
huic Opuli loco ftenctati minimi oecede dt. primi omnium editione Cochteatu , bunc locum
liiigi: tf ille.andquif&mx illius editionis f. S5. ita faibi ,
firntii tfi & xyiM ,
yaerv m»A Uglnuu,
4$^tus tAikgimm t nkgimu^ uc A: proximum &e. quod erum feruisfl qut maUnt retinere » ut
leOitMt diligenter obrcrvaii vclun. kjitefn^Mst nempe d Ugmntf non ad creationis hidonam
Etfit fdQjt ens m exerJA ertMMrnrMM non evuUn- fed ad prophnx verba modb ciuta penincar.
ter divtn* ItHmm ttxtnt exprtjfu 4 £>r« ixmen Utcumqu: leges idem tamoi erit ^nfus. Sed
fniit firnt ,
&c. Q^d d igi.ur fle Optatus fetip- mihi duxius hoc vidcnir * ur Oputus AwKme fle
feru (
quod tair-cn c6 plaiifl tcdibit ) qmtm xm abfblutfl , Deo snemo flc ingenito » aquas com-
Ugynnt ik Dte fiitinm ? Haud dubium autem po- paraverit.
^ M. Cas.
At<^a Optati verba » quxeumque fiietior , qu6d D OlNiQJII» MO >^A T T IN S t O K. Ibid.
hortidioc eorum knteuiia vidmuc « ab aliquo Prolixum Efaix propbetx locum contra Doiu-
erala fle cxp.mAa tde. Quod fxpfl m veterum prolaturus Optatus , ne aibtl dicete vide-
liftas
***''

(criptis accidit. Sedcumbanc rem non breex rctur *

probato primum ftr fiUsm fin gemem ,
propofLO tiadci Optatus * condonandum ipd aquam a Deo imelltgi, pe^it pmrb fle odeadic
cd • It /(•«Vb»! , minds cautfllocuuu nt \ illum Sioo»<|ui ntlub|e(him proponioit huic
quemadmodum fic multa alia , vd in opiimii prophetix . non de corporali ( loquinu ipCe m
(crtp;oribus , haud ferenda tamen alioquin , in- monte peculiati ilU Sion qux fuerat \ dm de
» ,
tetailm coieramus 6c excuGmus. Nam redfl ip- fpiiiuli
»
qux tunc ent Sion » tota nimuum at-
fum fenfide» cum nemo
eo nomine hcierodo- que umvcnali Ecclc0i accipiendum ede. Verdo
xias illi dicim impegetn» notatis tamen ilUs, £ qui uiiti ed Oocatus, ex Gf^cis exprcda erat
fle in /cnfum hxteticoium ab Augudino de hz- qui quod in H»r. «mu wiUis vifiuut teddtde-
leBbus c. 7 5 • fle aliis lelatis qui Hoc idem aquas runc , m t^un 4 «n>s » y*fix vnHis SA.
nempi 4 D*e im efit erentns , fcd ‘ffi D<* eentw- mt^ Cxtetdm aUArnt* Bibaudi </v4 vel judicia
mu tjfi atTeicbarK» quisomninb potcd dubi- M/ mx ^
tAi rntlU Ut mAtn efittut ni nL^tm ct-
tare I fed aeque omnia tn bis computationibus Uinttnm jix/ieinm , ^e. atque itetiim IU>. 7. nwL
nimis motoK dint exigenda. £tlt caim cdm Um jtuUfmm etltirnum tfi , fU fimentin «ptrnitu
Veut gemu mm hnktre dicitur , xternus iotelli- tfi effefiut. Nid fonafsfl pro fiuu fctipfctac Op'
fitut i tamen ad inftitutam compataiioncm,
(aiii catus y^nNM.* quod cum primum compeoditv
S aquas quocumque modo gtna am lnAtn pro- sa feripturi cootra^m edet . podea muiarum
bet Optatus , quod vcl ita poteft iatelbgt » oc F c(l in /mt. Nam criam iafta boc ipfo libro
qucmadraoddm Hclcbiledecti Cbridi typus Bri(« siliemm eeltinut,iK dc (blo jmLan dKt putes.
le i multis creditur > non qubJ revera «Wn^ flc 1 D I M.
n(A-mf fiicrit t Ut anica dicebamus , fed quod om a num PsiLOMNiM onaiarR P^. yo.
ejus progenies ison enarrata dt * ici fleaquxideb CAS uT TULIT. Per omnem orbem Ruma*
gerniu mu bditrt dicantur » quod catum cteacio- num . quid bk Oputus inteiligit , proxi-
nis exenfl fle nominarim Icriptura noa tnemine- ma fini tm esU fle qux poft pauca (equuntur ,
ric : vcl ita ut ideb gemti mn h^i^em dicanror * yH4 tfi w tut ttrrxnm ttit , facis indicant. Or-
quod primx illius matciiz ex nihilo creaex . ex bem igitur Romanum dicit ,
quem nos unirer*
qua caetera quxeumque formata funt « pars foc- ftnn uc spud Lanifcidjuin , in Alexandro Se-
nm i ut mod6 ex Tcnulluno Se altero Optari G vem cdm confulri vates rcfpondidcnc
loco didccebamus } qyxeumque autem ex nihilo T< mmtt mperititn CmU , ttrrnfm wmrififtUp
creata funt .
gemtu nen knimt
redi dici polluat. Imperium Romanum iod2 ipB ponendi intelle-
Etiam tUod monebo leporem deganciarum Urini xerunc i fle quem ibi Lampridius iplc Romani
fcrmonis non incuciodim 1 quoti Optatus proxi- unpcrii principem mox vocat pnneiptm tmmnm
mis verbis 4yM4 t^uc * cum pronomen £ii£B- gentrit. Neque tamen inde quis colligat ad
 ,, :

in S. Optati Libros. 1 97
omnes omn:n5 nationes iam ti^m Evangclium i nifie poiuicOptatus » toe annis priot . Sc ilU
{xneujire,aiit id Oputum aBirmatcdeiuaxU' utcumque in Aftici fotearsi vidotum licencU»
te. quu4 alH^uandu podeiiur A .-gnftinui pr«* contra Afros impotenut fle Aagitioscabufi lunt.
cis£ de fui , epift. to. qua dc ruptcmo eos ramen alioquin pudicitix non minib . tmb
»
mundi dte >grcei£ dtlputac» non magit quam ver 6 multb mcUAs . quam RomantM legibus
cx illis ApoftoU ^ u ^miv Ty Ktfftf ad filis confiiluiAe
» prolixd docet Sairianus de
ColoiT. 1. 6. Ac tj. Tw u mQ» t«x«> gubem. Dei Ub. 7 . qui toto illo libro infignem
«n , Tf un f alitique lintiiibus locis >
, eorum caAitatem ac pudicitiam mird przdicac»
jam ii^*n Evingcligm five per ipfos ( quod non- tc fndkoi SupeteA igitur» ut
appellac.
nullos crcdidilTe teAis cA AuguAiniu )
apoAo- gtutet luriidrds non nomine dumtaxat tales Ro-
los > live pcT alios , per totum terrarum oibem. ( manis oppofitas. fed revera ac plan£ baibatas
prxdicatum Aiiflc. Nam neque Romanos» fi ac Iwas gentes» ad inAar pecudum ponAs quLm
prscisd loquendum, otbts oe tAm quidem noti, hominum, nullo aut jure aut rcpitblica «iven*
totius dominos fuifle . nemo ncficir. Vide vel Crs, intelligamus I quales vulgb Sdnvdgioi vo-
Tettullianum adverstis Judxos . cap. 7. Alibi camus. Quas ibnals^ fle AuguAimts intclli^'c
autem » 0fiis ^mmmu non cft ut fate , univerfus epiAoli jim fiipri laudati, fnm enim dfnd mj »
orbis » fed qui ptopiii Barbaris opponitur , ut hoc cA » in Aftiia . barbarx innumerabiles ecn*
docet ,• fJ4U(fjum M
Lampridium pag. ) t4 Itii . tes
»
m fuHiu non km ejje freditettnm Evdngtumn^
noArr poftunam aur alteram paginam, mventd txldiilidiitetMitrinietnftni^ Cc 1 oau.
dt LAmm .Utfi, dt imptrid Xdmdm: nki fd- & CXATULArUR IN rSALSIOSI- Ibid.
strdtitd fimt ^ pmMeiiid . & vir/uuids <jt$d 1

I
CUM DO. flcc. In ptiotfbus edi louibus non h* ••Jhtm,
rit non fint : dr )i tjjiitt . tiUd non feenndo (cd frimo^ fle valdi vereor Bc illa pfal-
fofint. Hanum eA impeiiura Romanum Ac bar- rooiura tnbuiio» qua bodifl utimur» do^Aimo
barasgeoces Daibariam faic opponi»
, five his & Baldutno fiaudi fuem . ut mutandum nutaret
duobus membris totum orbem comprebendi. atqui olim pialrous primus dc fccunaus unus
A: illud non aequi planum » quo vel accipi vel ideroque pfumus apud multos. Apud illos nt-
Tx.uiart lenfu polGc» Q^od Optatus his ver- mitAm » quiaA. i). jj.non ut hodie ffdlmo
bis Ecclefiam Catholicam . fui parum memor fiemdo, ur oliro» tctAibui Hieronymo Ac
ft iti Capimus » orbe Romano, barbatis exclu- Hilarto Ac aliis antiquis ettabat ^pdmo pnms»
,
lu, includat. Naro lanibiille, qui pronuifio. vcl fimplidtcr, legebant. Vtd. Eralmum
Bcs illas
p opagandi pet gemes Evan^ii » ad ) 0c a^, fle Gcncbr. in plalm. CrdtnUri autem »
orbem Romanum reAiingctent » vel ex iAss ut alicubi AmbroT. Dsvid Je diei Jiiimm » ifjt
oonfiitanns AaguAiai verbis l^s conAec i intt. Dominia grmaidhdimr, Inde ic gnunLuioptogrd-
n*r^r4M^, de barbaris A Ais loquitur»
mlld Komdod . fnr^iu nte rtltgiom
tid ai. j.nt
r^dtnr. CxierAm
^
htemenitete exhi^Ud grdtaldim eis

» haud dubium qutn alii

Chrijltm^^jhionm dl^mltiu dttimntnr, Nt^no quoque ouracronim errores in indicanus Scrip.
mUo diei ^efi . dd fromi^unem tuix lods trreplcrim. Sed nos (atis habuimus»
d}«i non ptninrt. Non omm /wm«u i, fid omm$ fi Ifldotcm ubi aliquid difficultatis erat
» moise-
geniti wdu f Mf«e /j*.
j4irdhd , rrmui. fle Baldumianam eduioocm bona fide
rdtiont /ri||pr Ek fiM prvw^Mov , <^r. reprxicntaicmus. I d i as.
ft f iit QpAtl quoque Icutcatia
» quoties r#r«M PiR SIMCUtAS PR OVI MCI AS. Ace. Ibtd.
XrmaruM ouminat . Romanum dumtaxat Singulas proviuciat coctus oibis pet valles fin-
»
cum imelligete . non viciAim » dicendum erfar. gulas imelligimus momis» voluit Optatus pio.
Ita tamen eum fenlilTe haud facild adnulmm culdubib. fle Icrtplcrac forraisi» nifi pco.pei’,
quidquid dc uno aut altero epis loco Aaruarur. malit aliquis pertensi reponere. Pergit enim in
Deindd quod addit Opratus . fiieerdoiid d^mi explicatione aut applicatione pouAs vetbonfm
Eitrinuot efittnlld , neque fndieiiunn
, aut virgi- propbetx qux mox deferipturus eA Ac ad Do-
.
midt/a, quododb illud accipiendum eA? Nam natilLis pcriinetc contendit- I o 1 m.
de omnibus univctiim barbaris cAc fsironi » tam OaltCTl UURI UT rilRIMT MIRI. Ibid.
certum » qudm quod ceuilbmura. enim Dcjedi fideles fle tcbaptizaii ut fideles fietent
Uraebmanes» GytioorophiAx , Oiutdcs, alti- '
ut fierent ChiiAiani » fuot nen ChtiAiani.
que amiottis mcxnotari quim barbararum gen- AL 8 A s r.
tium qualelcumqiK laocrdotcs f ut de pudaeiiia EtAMlTal tlMCUA lATlNA, flCC. Pig.,1.
& virginitate nibil dicam
»
quod pari faalicate FniAca firqoirquam torqueat » nt dmot edfho-
revinci pcKcA. PoAeciores Optato fcripcoccs rmm » vel aliquiil affine ex eLemkd extundat fle
^Ai » cAm barbaros nomtnaoc » Vandalos ple* eliciat. Minoti opeia aufim dicere » aquam ex
rique intcUigunt qui pet illa tempora in Afri- pumice. Qyid autem illud fiierit qu&d cos de-
.
»
cam {rt\q>cruac» atque omnia ctuMiUtma va* ceperit qui primi ni fiuu interpretari fi nobis
» ,

Aatione milcuetutn. p^A- ariolari fas ca, ego. fcd tanqoam divinus ici
fim silius biAorix ictiptores » nullam eos five cenfeo. Cancko cancic. c. 7. v. 1. hi legitur»
rerum five pcrronaium rationem babuiAc : vir- i ^md mdebit m Stmemite miS eborot edfironam f in
giwei foerd! , & ^dofifne eomnnmtt nki^ Affi- margine notata cA. diverd iedio .$*4m>i»quK
^01 , ab ih PoAidon. in snta AugoA. cap. at. Grxeoesim fle verior feriptuta cA, ut qux ex
mulieres amem ac viigines amtrd /nrd mdtmre prototypQ fic/xprcAa. COm igitur iAa verba
prod>tur:s ac nudatas VidorUticcnfis deperle- ehorot edfinrmm , peregrinx qux immediati
,
cutionc VandalicJL Sed neque diowtn memi. pczccdebat » vocis iiuerpreutionemcfic putaAec

Ccc ij
 , );

198 Annotationes Variorum

OpraMs , (
nifi quis Opuio *quioc
,
^loHona A Chriftianos cara qui«c4 virere: igltar
malit pofleimeraoria proprer afhnitatem
e(Te
)
ntn «fi m
EaU/ii . tfi Eccleflaip non 6ccre bcl»
vocum bpru* , qu(^ voce S$il4mu« legerat , la , non leges figere , non populos fub legibus
autlcgilTelefalvoputabar.cbpfVica^wKmnem* coi^cere, non res civiles exeteere, & fimifia :

pi figmficare » id. ad EUmiutm nu|ori errore EctitftMm auicm tjit m Chnlbanos

EepuiBci ,
trautulit. Ita ego conpeio pacatus amplexi * *»
fiiblcgibus Imperatorum vivere, prorei ,quic-
fi
q iis quod magis cenum fii , aliquid aficraa um vitam fub cis Se ex cotum proict^one du«
M. C A s. cac, Sc fimilia. A t A s a.
Ibid. Cujus viNtMcto. Cujus audacii Sc Sacirdotia. Ambiguum an de Chri- Ibi<L
impud^cia Macatias impalfus eft ad unitatem Aianorum aut Gentilium (acctdottts loquatur,
faciendam. AttAsr.'^ Bad illorum ego referendum cenfeo , nam in non>
Ibid. Cujus vsnxficio viditur nuUis codiabus ici legitur , f»e«rd$tU fia«El*i
UHiTATis istaoTiuM, Scc. Fott£ vc« fenfus igitur efi , fub imperatohbus Romanis
neficium pio benefiao: obiter vicdo^s in no* rutius quam apud batbatas gemes facetdotia
lis quod quomodo li!c accommodati pofla; uti> Cbriftianorum exerceri , apud quas virginitas 8c
,
lum adjeci(&t. An bcnrficium erit, ^icitia Chiifiianarum vitginum nunquam eft
quod um in malam quam bonampattem acci- latis tuta , fcd apud Romanos ell tuta quamvis

piatur , ut afiinia nttri/nm ic m«rm paflim t an non fim Chrifiiani , quia eorum leges ad Inno-
«ifmttit aut ivtdfm pro maleficio } An idcb centiam perducebant. 1 o 1 m.
quod requinir ,
tium nuffmmft wUri cmtnJk , ETsissftNT,TOTA cssinon Ibid.
quali dicat, dum fibi placa , Sc ambitioni fu* C f o s $1 m t. Regius fonafiis, wstjfinonpif nlitm,
iWvic, & velificatut Donatus } Si nihil horum /ntt. Incirt.
placet , quanteim ego quidem video
fupacA (
O CONSOtiRS MTStRISl&FRO- Ibid.
ut ventfieit retineamus , Sc venenaum btc pofi* V D I R I, &c. St abH-flet illud fiurdt^ nihil
I

tum fit , pro maledicentia ac imporenit procaci- rsutarcro. Sed ut nunc habent verba
,
pnriiix
tate. Nam St nos vulgbvinii linguz dicimus , quim qui Iquam eliminetur , refticuerim : ff»c
Sc in Scriptura facti tVMouni Ukmntm, pailivum cmfnltit mififis ! h«e pn, Btc. //a, pto • f*pl
efi.Donati aurem maledicenti* impatandum fcttptum Icimus, eiiim alicubi hic eacufiim ,
ede hoc uniutis aegotmm , hinc incipit, ac nifi fallor, undi facili poiuit accidere, ut h
mullis deinceps pmfequiiur Opiatus. Q;»mvis pro fcribefcrur , ac tandem omilTa arpiratk^
Sc vtfufifum pro faUn ab Optato dici Dne fi;ret pio k«c. Mox «pud Peipm , non de
otuaii
.
—
quemadm^um
.....
veneficus Sc
«
bcatonim (cdtbus dixit , quafi 8t itlz (chifmait*
Elud rarb pro Icelcllo Sc lacto. MtR 1 c. Ca- cos qttalcs Donatus ille , reciperent , fcd de al-
,
sa u a o n. tero mundo reuTecuto. q.d. uterqK^M decedit,

Ibid. Q.,u lA pXRioRiNut XI. Quia non dc vitlfimdhis efi, paulo* phfi, puj^^bendum.
cs natus Carihagmt , cui przes. A t a a s f.
Imfiratorbm Constantim.
^M4Ut fiaurm ffi t ^
de irvituit
vU tdiHtii , ( id cfl r#r , uc palTim t ic^urr. dan-
Ibid.
Conciiium Canhagincnfe primum hoc non (ub tts '
)
psuper-Sns oHpe.iin. M. C A s.
Conllaoce . fed fuo Conftamir>o fi^in narrat Nisi xMscoro sum^^^ a ra-
Ce/tfidmif* irnpemim ri. Sic. Corrigo, mfi pr<uciP|||^c copam , t'I u»
vmiitt ftmm Mur>«ru . &
mittmt tmufim fiutQi E { vel eum ) comparate , &rc. ,M. C a s.
tptris fiumdtt Dti ftudmm &
Mnennum. A t- £t sub sa OMNIS socios haii- Ibid.
• A s P. R B. Omnes epifebpos fibi fubditos. A l-

Ibid. Pairim tuum. Qui re in ilia aihe> BASF.

dta generavit cui fucccAiiti : omnes epifeopi
, DbqJIORUM OatATTONI.ailS. Ibid.
dicuntur eorum q iibus fucccdunt, aut i
filii Oblitiofics eulogiarum celebrabant in domibus
quibas ordinamu:. 1 o a m. pietatis, uc communionem aliquam facerent:
Ibid. Q^ 10 iST Impiratori cumEc* de hac igttut communione Bt oblatione nolebat
c L a s t A. A DonaciAis pnmdm provocatum cum altis epilcopts participate Oonattu , fed ne-
cA ad ConAaminum , quem cdm Tuis rebus mi- fido quid fecretb faciebat. 1 o a m.
nus favere deprehcndilletu , hu Bc fimilibus ute* F O » <^U ORUM OatATIONTIUI, Ibid.
bantur. I o 1 m. Btc. Totum hunc locum Bc obfcurum nonnihil.
f'g-5» Non BNiM RispuaiicA ririN St palim corruptum , fic lego ac diflinguo , dt
Ec c L I s I A. Hanc fcmemiim mirifici rxrot- tfuertam «SUtismSMS mtttfitim efi .tceipen,

lunt homines illi qui rebus Audent novis ;

pu- «r n mtdU tfi fida & Dtm Chrifim : him
lantque hujus fententi* fenfum cAc Imperato- (
vel inde ) &
ijmrrls muiti , Scc. in fii rt
res non Eccldlz , fed Ecclcfiam cis (uoditam peninet ad fuperiora. quod hiccumlequmtibus
ede, aut fine Eccitfia Rcmpublicamellc ) Eccie* peflimi connexum cA . ita loquitur Sc l b. f.
fiam verb finc Rrpublica elleaonpoflc. Et ta- ^fim dt Snptifmsie k«c ittn ^tfndmm tfi ,
men fi qutsantmum ad hunc lucum advertar Bcc. Ita Bc Itb.i. Sk i^tur pgx ChrifiinmfMtd.
longi iltter cum explicabit. Optatus cnim vo- G StudMnifi ,f»nmrtm Otiefiiemfint f&t. ErUm
luit dicere nonefle
itnptraronbus Romams ma- lib.B. Mmuuvtfiuu , ^wkmt «ntt n«t etfdtmtnlL
ledicendum , (ed pto cis mandum Icoiodum en tniiini*ih. Entm rem ttnt» pejpm tenM jnffim
apoftoium, quia quietam magis vuam Chtilha- fiis^ Scc. OUdtitnts autem iniciiigo eulogias,
cum cis agerem quam cum aliis nammUia ,
xii five panes lermcnratos ( quos Sc obTarionet nun-
apud quas , qu6d cAdic baibarx , non hccbac cuparunt , ) unitatis gratia , ue Pjulinus ad
Alypium,
 : D , ) , ,.
,

in S. Optati Libros. 1 99
Alypium , iillCT epitt Augalt. *el ut idem P.u- A ilU imemicdia fubjicieBda funt iftii pi». hic
Ijnus ad Augudicium ipfum , unanimiutii in- V. at. £t fi 4d tum tx
'**'
dicto , ab amicis invicem mini foiitot, dc^uo ^frkdni frt^mcU vemkxnt , n$n ittud,
uidrm more» oux in fuii amulibus anno ji). ftm^ «xilit em^mmuig pimvikt ,
3 o^itlimus Cardinalis fiisi, ac multis c^bbus d« f*ct ,
di pmvMM 4»»' 4ilifmd imem^xn
,
ioicfuic non tara ingrati aut illiberales iumus » Jid iiims Md fingidit vtmtnttt hiC tnxt
ut compilare fudinearaus. Confulat
cui hoc adhuc
cum ledlor»
novum > ut de illo fermento ac- iW*4y*4* fifMUMr vmd^4 . mfi tjia mtagirk
Virh* : 0^ xjmd vt 4jW«r dt fmt
wmi f &c*

cipiam » non mod 6 res ip(a fuadet » fcd 9c mo- e^xfi. Fmdkxvu ( m Aixirmt
) Aiojftt , vmdU
dus loquendi obfervaros » ac quah (blemnis. Ut uvk Hdut , viuJkAvk Pbkuts , widkxvit M4.
\Ac.difnMm *c6ftn. Iri Paul, ad Sever. epid. ^ txrmt i fikAllifftndtrxm yoditdfi tft dkxmur
x,dinutrt4cdfm^ dcapud AugnA.idcni fit Mifo-m TViS m f««d /Mu » <p‘e. Sic per* a
tk jmtnM , Sc AuguAintts ipfe » Sfftmk 4Cfu curbaciflimus didonidimus locus nccefwib &
C tit

tatus
quibus tanquim propriis ac uricaiis ver-
tnunus fuum profequuntur»
hic iM rt mdts tjft fidam «e Dttm Chn-
interpolandus. Vide infti oous.- 1 h c
Qwd addic Op-
r t.
Partis Donati. Cdm
rogarentur epifcopi coram /udicibut darent
olim inter- Ibid*
. > fle
fium y
ad exaggerandum ooati fuperbum &Ai- D Co Chridi fle Ecifleiix epifoopos ede proheeban*
dium pertinet » qui oblationem in nomine Cbri* rur : in viti D. Cjrpriam: Tu ts ^uem Chrifiumi

fti coofecraum tc m
mmint Dtimetifi folitvn * Pupum fiiMm uaniuunt f SuuOut Dti rtfpin£t
,
quo nomine etiam Paulmus ad Seveiura » com- *g« • At Donatidz Donaci» oon Chridi cpifco*
mendae \ in qui pizterci Trvdtutii fididaut ami- c pos fe efle rcfpoodebant quod tilis ab 0«a»
:
irr^4rw,utloqui(ucidemPaulinur»ddm fuperbi crimini datur. A t s a s i>.
re^Miebat eidem operi» fle ChiiAo fle fidei lenun- NamcAm st ordinatoris tui, Ibid.
tiare videbatur, ^od
autem pro » tjm » tefcii- flec. Tota hzc periodus
» ad » iUr jum ^md nfp.
bOiiuM, vel» umS.* Dondubuoquin jfqlSu. li- d**. raamfcda laborat quz umrn *,

quidem Chnfiumjtfitm non mimuqoim/i/iM

( ab iplb fbrtaAi Optato. Res quid^ ip(a fle fen»
ChrifiuM docuit nos ficra Scnpcun dicere :
» cemlao^mific rabeti ac proindi nec verba
aliquibus magis arrideret » quod id propiiis ad cemeri lollidtanda. /mv/apud hos feriprotes»
v/«t accedat. Sed nos l^ucmium rationem ha- bbtUum Valere, dyttiinUum /*/*p/>crs*,utvalgb
^imut» quz id requirunt. M. Cas, HQJ, moneamof , ulUgum Ju.
Ibid. In q.uA RE MIDIA asT vtois. Dcem/ivmr <q>«d?iN£evs,ciuid (it, lunldmrultl
Deus«1 . IM—
I . lex n. . M « ll.l— . <.1 i.
Chridiana iubent aliter vivere ^ . »_A_ |' 1_ ... ^ i. . ..
fle
, fle quos bic libenter przAb cdnit , conlhlerem»
(i

pluris {acere rpilcoporum oblstioncs- Aiaasv. meliilf docebunt. Imerim fic exifiimo: preret
Ibid. Solus sicrito. Communionem cum illas fuas , non ipfi per (e . vel luos » fle ut vul*

Ibid.
aliis

Rar^
non faciebat.
asT
I
^ m.
A^riLiATus avitco-
loquimttP, mraediaefl defirebant
ciis pcovifidz Commendabam apud adb pri-
» fcd Judi-

PUS» siD onatus, flec. Non id eri. mum fuUeripeas ac figoacas coram Aquario
minatur Optatus, qu^Carthagineniis epifeo- Mt quem in publica a^a referebantur. Hoc ul-

p IS Domtui .
Diftutus Qunbuffnmfis fic didus, l^umnifi meracio {ugit hinc ic gtfiu ulk^u.
I
neque enim aliter Oputus ipfe loquimr quo* tknit fuper hic ipsa ce Auguitmo comra
, , tiira
ttes epifiopov nomiiuf^ fcAl qsod epifeopos £ Petihanum tdm Honorio in rdido quodam
p ,
tr. .1
qoad quidam majus eir.'t.ipie , noii Iibenar coarta Doiuiiftas roemorita. Qrad in aliis edi-
audiret i mox, idei fuuunif zm fit u»fitip flec. (iemibuB reperinus poft aiUgunnt , n^f^rmihae
.
aliz editiones pienids t idti fuiu fuumvii , &e, epifapimm uiHs , di fuiiui itfi-u foipttm efi.
M. C A s. ab eorum errore manade puto qui
P-=S 54- Episcopi Dio oibiaht famu- Optatum in his verbis , iu quibus , aut qucinad-
,

la r Maxima ulimccatepiicopalis dignitas.

t. modilin tp(t \egervnt ,di ^uibmu^ufiriptumtjt.
Al A s P. Icerem fuum ad utlu his libtis quondam an-
IbiJ. Etsi ANohAn iukaliqjii nexa ( quod fepi ficic Optatus re)icere puta-
J
SR Atiq^uA Africana provinciaK banr, fcd hoc ip(i viderint. Mox pro uik tmdu
,
VlNiaiAHT. V INO 1 CAVI RIT Ma-- F feribo , uii<im mud*. Ait eos dum fc libentef
CARIUS SI NIHIL OFFSNDIRANT, profedi fime de pane Dotuci , etfi non exerri »
CUI OCCISI assa DICUNTUR. Om- aliquo faltem modo, de EcclefiaCbridi non ede»
ninh , inquit Banhius. lege : j4ifi ^uuadi ud tum confifibs. Non dif^liccbtt etiam , (1 quis iti ac-
mlujmtx jlfncunufnmmtuvtttubunt. rtu£cuimrk cipiac, ^uid n/piudtbum milUimmiufmi /udicii
Mueuriu$:finihd9ftmdiruMt(mr»aifitftdkHm. dtvim, qm in kic (zcalo , alto modo coaf;fii
turf PUniffiffli fi cui infpe^ auroris femen- fiintt flec. M. Cas.
tia. Hzc ille. Sed mhil dicit. Nam hzc nullo Provincia Proconsulari.
modo cohzrcni , ingcqique in hac editione In provincia Ciiihagincnfi. Albasp.
hiatus ed » puti duodecim hujufixtodi pagina- Viniibant Paulus itMaca- Ibid.
ruro. Videomtiinb editionem a. Fr. Balduini, G R 1 u s» q,u t PAurtRis uaio.ua om*
unde hzc lacuna fupjplcnda cft. Sed fle hzc ipfe p u n o t R e n T. «i dijpuu^ereut tamumdem
infra quoque circa onem hujus libii alieniore edacfwyi/mvxrzr.-quz mira pfarafi*. Incirt.
loco leguntur podliminic fuo ordini redi-
, Qjl I PAUPSRiS UIKgUI OISPUN.
tuenda , a prg.?).v. f. fnorbut illud p flcc. Nm o t R t N T. vifpupgmut tamumdem ed ac
70 . ufque V. 15 Tmdicttvk Phomt. Omnia. myUiirvwAp» inquit hlcvirdo^his, flcadditctTg
Ddd
 : 1 :

200 Annotationes Variorum

miram phraitm i (cd mira eft ejus intcrpccratio. < autem fepultum beatum ilium nurtyrem , 9c

Q^a oinuribi non rat6 pro «rere j aut utrobique cultam ejus mcmoiUm a Viidoie Uti*
angere « kleo tu confoUci. Se4 virum ccnfi de perlixut. lib. 1. diibmus ptbrcm ta-
:
daAum ratio fugit » diim aon intellexit » aut ooq men illum locum ab aia , feu mensa
,
qoae atz
cogitavit ialtem* ^ rationibus ede hoc verbum* indar edet, tbi extruda , ici indigintum ede
tpio fre^juenter cadero aut dmili * <)ui htc Opta- docet Augud.dediv. ferm. ii|. Quod deuHdtdt
tus, ''^mbcationc Tertullianus utitur * ut cum iUas uTdj 0c mtmfdt hic Opums , fi veri ac pro-
bm 0 ft & tJfitU ,
vel tmru tG/fmBam dicit. Quid prii dtdlbdtdi cz tcligione collium uoquim
mirum autem d dicantur difpun^ pauperes • martyres* pcofedum puto. Album enim colo-
quibus antea dixit cleemorynas i Cocftandno rem mortuis, icem putis atque tonoceniibus de-
midas* quibus fublevari podent terpiraie, ve- '
fimdorum animis opeimi convenite etiam Pio-
ftiii* paTci, gaudere l Neque enim necede , ut de tarchus docet in jiumiuTt «p* « att! v
iproriim ne alieno inteiligamus *
quanoium fic 0Cc. tomo 10. pa|. 4!^* 4S}* Quod fi dtdlbdtdS
illud quoque foctafs^ verum: ledelcgamius»ut ip< >fo albis aut candidis acdpiamus, tiim fuerit il-
(a paupertas ,qua gravilfimum , vcl Ibla onus * fis coIm pioprius tjusicrtz* fiveloci, ubi
dupunda dicatur. M< Cas. pulti fuot. Nam etiam trecentos illos martyre^
Ibid. bisroHGisiiNT. Oecotool militis , quoham memoria 14. Augufii colitur , d fornace
ubi de Imperatorum donativo agimt : txfimgt- calcarii, in qua psds &
coolumpci fiuii * mtdpm
kxmxr miutti Uurum : reccofcbaotuc , notaban- ednjfdam ^ di«dosede, feium omnes. &iam il-
tur. Albast. los innumerabiles matcytet
,
qui fub Daciano
Ibid. ClVlTATIM P Jl O X I MA I. I N T. '
: Hifpaniarumprzfidepaffi funi, quocumque mc-
A^a itidem locutio. I h c i x t. moiia }. Novembris io Kalend. Rom. celebra-
Ibid. PlX OMMtSMUNOlMAB MISIT tur , non ab aha causa quam loci rertxve , five
,

CiacuMcatL o u is. Locus ita dtdin-i calcatia , five alia quavia propria albedioe , dC
guendus cd ,
pTdcrms ftr vkixd Uc4 , & otr vm- ipbs mdfidm edudidum ede nuncupatos credide-
trn mtadi/ut mfit , Cirmmd. ipies jig»mp€c$ m»- rim , quanvis aliam ab aliis ejus appellationis
mm4uit sd frUifimm , &*. ut in Cocbicaoa. rationem reddi non igttotem. M. Cas.
KLCas. 1m basilicis. Loquitur de CiicumceU ibid.
Ibid. C1XCUMCBLI.10HBS. De idis fre- lionibus k Tamino occifis * non k Maculo
quens ed mentio in hoc fchifmMe. Aa»at p» uot ut odendat fijtiolosfindc 6c inianos * au
Ibid. Diubntia. Quia iennunia muloi tc in- ?abulenfis loci epilcopum Oooatiftam Cqultu- *

aodiu perpetrarunt idi CircumcclUones « maiti- tam eu ia Ecclefia du^ade. A l b a s r.

quseotumfe (e pradpinveronc ut nsarcjcii glo- IntiruLTAit fACixBT aipur- Jbldi
liam dTcquetentur. M. Cas. T u X A M. Ut ab Ecdefia fepultutas illas eji-
Ibid.
rt« nf.m. n o Q A X t ,
PXO PXiXSTITtt
icc. Vel pro £t fchbendam
SUIS o b M.
ceret. 1
Unni txooiT ^ Uadi proditum fbid»
$»m «« MS$. mt ^4» i vel mox imfiUcmitiir pofitora , pro im- Doaaiiftas vel fuii fcpiilcuiam ia dmno Oes de-
ptUehgBtitr. IniM. n^ado I o b M.
P^g- 57> PaxoiAlBATAS AXAs. Per deal- UmdB PXOOtTUM IIT UANDATUU Ibid*
batos tumulos in ara Ibtroam coaAtwdos \ fuper p u I s a I , dec. Hanc
occafionem Ca-
, uiquic ,
manytuiB taonumeiuis ic memoriis facra ofsra tholicos traducendi arripuerunt Donatifbe qua-
,
fiebant, qua uc commodi podent ficti 1 moms- fi cedis illius ac ftiagts Circumcellionum nuT-

menu in altatis fiirmam erigebamut i Doiuri- fent impulfi>res dc aisAores

fta igiturillis circumcellioni^ qui Sc in ilU
Macarii expeditione interietaoc • aras pofueraiK
8c monumenta ex quibus corpora occilbtum po-
terant numerari. Concil. Canhag. i. Canone
iecundo ; 4tu 'mfiuM frdtifiuutt , mxrtjnim m-
nuM «ppriin. Concilium quintum
mtdUmrU ^ud vuu tmn^Mdm
mmtrid mtdnjrmm ctmfikmMm*. Augudinus libu
5 . io 6ne contra Paimenunum > ttmftrxMd fmf~
pficM fdtifmdtit fui ttmfvm MuUnt fumtuttut mtur*
tyrmm^ tam famurum /iturum rutuatid ctiehetumr
md^mt ctiivrmtm hdrnuutmfiirit/irmm. Axbasp-
Ibid. Pix obalbatasaxas.
lAs , flec. Seneca epid. Stf.
(dtu vilU jdetut , bdc tiin /atku , ddurmit uuudims
tjmt &4trd ^IMM ftyuUrutm tdmi tgi t«H
&t. De matsd ,C\cno^ legibus Tib< a. circa fi-
nem , ftfukrit dustm mevit Jiuhit medtam.
fuftr ttrrd ttammlmm mhdt tfuid /idtuif nifi telm.
mtUdm tribus digitit mm diutrm ,
idbtUum, &e. Huc etiam pertinet quM locus
,
quia cxlbs 10 ba-
filicis , Tepcliri poftea non pcrmilbunt quafi
,
idem edee, f»ulturam in ccclcfiS negare dc vita
ptivsre. Obiervam nos biCjubetBdduinus, ve-
titam tum io templo , vel ccclcfia lepulturara.
Sed fi ea mens Opeau ed , quod his negatum
: UtmfUa$k cd , id publici lege ac more negamm ede \ non •
video qi» hinc argumentum vel levillimum ,
roaodatx i Catholicis ftragis Donatidx ducere
potuerint * quod carneo innuere , canfamque
hanc fufpicioais dc calumnix , ceddere videtur
Optatua Scio aiate aliquot canones qui ve-
tant, forufii dc aliquot imperatorum leses. Id
aut mbn- tamen in Africamsecclefiis , non ultra cmiouif'
/a ifsd Scifttnit Afr^ (e fafpicor
,
quam ut Itne petmidiooe epifbopi
non liceret. C^iod tiim bk Oputus , tdm Au-
gudinus deeurifru mtrtuit, non obfcuti , meo
quidem judicio , fiibindicant. Armogaftes apod
Num \
Vi A. Utic. lib* i. cdm Felicem rocarct tnocitu-
IUS , ut fe fub fdiqux arbore fcpehie dignate-
dut ruenfdm, dut cur, lerpoodii Felix : dhJU d vmii Cm^Per ve»
atntbilit tfid frydidm tt ht tmu ItdjUitttrmm , etm

ubi Cyprianus padlis cd , oidus ed vulgb tmei^d rrwpi^iw &

grutid fudm mtrrrit. In utbe autem
Cyfriim, £tfi enim alio loco padum elle , aho istta mucos * nefas fiiid*e prxter paucos
, ,
quos
 , , ,
:

in S. Optati Libros. 201

uiu communii legis (pccijlc ptivilegium Mc- A i feqtieiKib«i oerdo ^t«l icmpui ptofeop-
*
inerat ^ quero<)ttam lepelire |>a Romanas lcgc«> cos. A i. a s r.
vcl oijx cx:anc bodie abundi fidea taciunt. Quaot&AMraa oroimbmdi- Ibid.
Qood e ii ftaucn po0 ConiUntioi tempora c«- poNtTii ano Liontio» Dcpawru ao
pit exolefeeee , candctn<]uepaitiU legibus Im- di^mitis IcgasBus , baad m^&t tefrn. Sed tamen
perialibus abrogatum eA , diutiib taraco multo verba ut ancetdiAtnguaniur , baodpatum mtc-
atiis sn iocis • ut io Gallix civiutibus » eiiara 6c rcA. Lege igitur , ut jam ab aliis eA moniture.
Ang!iz fervatum t A. Sed hxc obiter. au> i^ertUm ffrmnUnm deftnuu | yW Ltmm fidf
,
tem Baronius an- Cb. joy. 4. ct bb. d<
Rom.
Rom. Vrfittk hfjHmtti
MJ
tft : pk P. &
PjoiiAc.b. elicit» EcclcAx i Maxentio»* A/amtm
r-
AbpM/ mcdtti : i/e^
i fifumktu tfrmi mf.
'

Maximum Filio » jam tum cnnccAum fuiAe . ut D cm fuot » <^c. M. C A s.

corpoia ChriAiaootum manjrtum intra urbem EtTAMIM IM XAPORtplW tU- Ibid.
fepelire ipAi liceret» donec aliund^ confirme- M M • » &c. Priores editiones & tmmtii li^atr
I :

tur » probabile miht non vidcrui i latn recenie m Umint, rtum m frnOt, &e. Cikm fine fensua
adhuc Diocicriani &
Maximuoi lege , qux tam diijsendio» ucrumque poAIt ferri » conjui»i vetb
aliis omnibus <]uam ChtiAunis interdicebat. non uno modo verba poAlm une ope
Se variari ,
M.C A a. manu exemplaris » diAicile puio de vei£
(cripei
Ibid. E o ouM
p o s T I A. Ex his inlanis ^ihus lenone Aaruere» nec minus ineptum valdb la-
fepulcuram dcnegaAis Donatus BagaVeniis tur- borare. Sed cfiffi de vino puui » Optatus (aerum
bam it milites ubi conduxit adversus Maca- duracaxar ejus ufum» quem habet io (pirituali
ttum. Albasp. CEucfaatiAiz iactificiocommemorarit , non puto
Pig. #g. Mitatoois, CaAcorutn. I o a m. cum olei ufum extra facra» ullum ateingete vo-
ibiX Qjii Mtaai puioANT cum bq!iii luiA*e. ^ts aurem olei fit Ciccr»/!^» ignoto.

Kijtaum, < U I < » AUc editiones , f*i m0i fittnm Namot upot fit hic quafi Ut »'QUU
4 cum tjMj fuit emap ff$t ak iis ^n»nm , <^c. it/ m /iat , Vcl tale quid vellet» ne idqutdem facild

Ptxoccupatos aiic » quod feoriim tracti fune conceAerini. In immm autem Se ehnfrutt » qui
comodo pauci illi » qui prxmiifi fiieraoc » priui^ oltm dc quam mulriplcx ufiuoics» (acis notum
quam rel^ui» qui non ita lotgo intervallo Te- cA. Sed tx>n eadem (mper io omnibus ecciefiu
qoebantur , pervenire p lAent » qui eoa periculo confiietudo Aiic. In Africi autem Viclor Uticen-
eriperent. Qtms hic fmiaps » mox %txM$s quod fis lib. 2> Umf*tUs cemt » ut folitum Ecclo- &
tancumdem. Non nicdtociis enim feu contume- D fiacum ornatum inter alia meminit » fi quis fub-
liz » feu injuriz vcibum boc cAe vsxart^ fed tilior cAe velit per fiuwx baptifmum quem t «r
»
gtavi Se attoci rei conveniens » a viris dodiAi- dici docet Undus P. Greg. N.izuux. «V «
mia A. Gellio Se Macrobio pridem obfcrvamm dym poAit intelligere. Ejus vanoi ri-
cA : qux ipibrum obfer vatio in legendis feripto- mi Dionyf. Areop. Cyrillus Hietofolym. prar-
cibus EcclefiaAkis praecipui ufiia eA. jam quod tet alios explicant. Aliter tamen ^ocenfeo. Sed
Tequicur » pnerm ismmim JUhtU* Mvptdiv» <^c, dc neque d cheifina quod hic ptoptie de undfaone»
mibus » aut quo renfu fit accipiendum » docet nux , de nui Cyrillus in rey-

Optatus ipfe alio loco. PuUasmat ^imrt Mtyps lugogicis fingului capite » leu i(pnr^'«w » fed in
tfidmtUMiHmismmiaffit H6ik Qumti M*’ genere de quavis undionc iacra», qux olim d
^ ^
eariHi Ums ^aonm mmim fmidU , uifafra dixi, E vetere Eccl^i ufurpata’ eA . 1 d 1 m.^
fixbtlU unadid vmiiMsU»Non igitur ad nominum Imprimo libro rbcmo R u M Ibid.
tpforum odium aut in jutiam , fed ad faciendam UKus Dius. Scc. Non poAIim fatis admU «•«*•
aliis ex iAis nomtmbns invidiam , eerura nomi- rari dodorum virorum patientiam qui mcpiiAi-
,
na» qui Metatores ptxmiAbs » occupato exte- mam» fi quid ego video» lediooem dc quovis . stss.
rorum adventu » male muldaverunt » Sc ab itatis amandari dignam tamdtd retinere fuAinuenint.
militibus pollca occifi iunt . canquam innocen- Qjem enim ex bis (Mllim eruamus? quem vel
tium ac martyrum ufque » jadabanc . arqac w- lubodorcrour , ut nunc habent ) Qu6d fi inep>
, ut aYt Optatus , jUktll» vtmiUissu. Atqui tiifimum illud glodcnu » re prim» iitn ngnanmt •
uc beni excipit» ac fubjicit mox Optaras Iffi abneiamus , nulla in verbis obfcuricas » nulla
:

tnarifhipitraminvidUfax: &
fmid jSMtif*ptm, F fuipicio remanfetit. Qux tamen fateor abjicere
frangatis mjmm$ d»emrma. /ajarumprt^^s- f^iAs » dc iojuAa deturbare » qudm divi-
rt, inuficarumcA. ApudZenon. Vcion.aliqtio- nare, unde aut qua pcimfini occafione ineple-
ties prxnrart pro srarart Se pr^^ask pro ma», rinr. Mihi falrem boc occurrebat
,
quia Pbinces
Icu krmfck , fed phiM eo ienCu quo noAex CoL mox fit mentio quod etiam nomet» primo Rc- »
lat. Canbag.p. ^94. aUsutm rrpeaditar cum non fcmel occurrit » ofiHuatero ledorem
yuad prtragavumt t proxima autem fetvrmia ad rhinecm Elix cum altero illo Eteaaan filio coo-
nasaensfati dixit» ordines , aut cemmilkones fudtl^ » dc cfim yVamrrvr debuilTet » Pf/aat , five
intelligcns, ut TertuIL Apolog. cap. jy. Jivaiai rtjaffram ( ut olim loquebamur peimum ia
)
& hafia txertst , am lasuim vmdsees actaisat margine Ibim.
pofitifle.
a^trt vtUraats , dttftt naiis vis naamanm d' re- G Et cum mimo r i is Apostolorum. IbkL
putnm. Iti dc alii » Icd hoc ttituro cA. M a r. Nora modum illum loquendi eam rara arin ttmu
Cas. nrei &
asm tamanis ytpafiaiamm. Communio
Vag.5». Q^u 1 R 1 1 A M. Hxc ita funtdiAinguenda, ab antiquis perfeda non habebatur . quamvis
fub Liontio dc Utiaiio injuriatos cAe quamplu- eam cum toto orbe haberes , nifi cum memo-
limos : lub Paulo dc Macatio aliquos necatos riis ApoAolorum , hoc eA cum beato Peno

Dad ij
 1 , . ,

201 Annotationes Variorum

communicares: pctfcAio communioni* Cbri- A vererem \e&ionem dxt ferlnt prz-
Aianz pendet ex communione quam babemus ferrer. M. Cas.
cum D. Petro Sc cum ejus fucccUonbus | alio> Templum erat ao scelus. Ibid.

quin Deo non poidl effe grata. A l b a s p. Aur fcelus : A ba

metitis. L s p.
Ibici PlB. UNICAM RELIGIONI M. QjU- Templum erat ad scitus. Ibut
fi aliis neque cre«
in rebus nulla eflet religio , Optato fanam gtmis idohUtrt fupii
eft ^

dendam ciTet , 6c jusjurandum interponendum, lib. a.N<am fri$rAm ttmfU fdbrieurtmur ^

ut ,

Diii per ejurm^ manyre*. I d z M. id$Ufiemt. Item lib. eod. Se lib. 6. Incirt.
Fag.tfd» No
M 1 N 1 u I. Qjia eonira nomina Nicaritur Christus, it Jbid.
Tanquam ptzcipuorum martyium i Donatsftts 'Ibola rooarintur. eft ud».
inter (aera Se ex diptychis recitabantur. Ioim. B ntrt. In6rii boc libro : Te/idmtniumdivimim legi»
Ibid. A s r I R N A N T I s. Si qui a Macario funt mui furiitr, unum Dtxm r^gumus. Item f*gA‘ ;

occifi , ut Marculus Se Donatus , unitas eft fu« Hum v*cdi eum , Deum per /iHum r/w unte
gienda quz mattyre* 6icit. Idem. urum nguverir. loiM.
Ibtd. Nemo brat. Macarius neminem de> Sui Macario pigri compel- ib:d.
bebat tzdcre , fed neque i vcftris umus erat iov lebantur, Sec. Non htc p(gr«i intcliigit,
pedienda. Idem. [ui negliecntiiit ecclcfias& ccccus ccclrilafticos

qbid. In JUDICIUM provocate: si ?requeniabant , fed fchifmaticos , aitofque qui

TAMEHiNVBNERis, dcc. Concinnids non negligentia peccabant, redrnnfultoconniio
editio a. Fr. Balduini ,
iitvraeruis. Quamquim aut ceito poTtds furore , certus Catholicorum ,
bxc tempora i Theologis cius xvi , maximi C quafi impuros Sc inquinatos , vitabant Se averfa-
Aftii tam accurati non obferventur. Tefie* bantur. in coque religionis noil minimam partem
,
przcipui TeTTulIianus Sc Arnobius. NolUr lib. ponebanr. Ita Donatillz Catholicos p*^r«s Sc
t
.
yMAiNvu frfU /tf t tx txijiii. tpfi vocabinr. Nofter lib. 6. & rtfidtuttt iu fiu»

I Nc I R T. uiutrit EetUJiu •& lunUs uccufuut ^

Pag.tfl. SUP.PRIMITI ENTE VOCE* MM &c. vide & fupti ad ifta lib. t. mertli u esz>

^,^^Q^UII0I IN M A C A R IUM, &c. Editiones fiffimt DtieUluffptehurifei^t &e. M.Cas.

ms.. aliz. fmhit k Mdcsruim diU* mxidU nemrit, Societas anoilorum. Viderue Pag. dj;
*** ^* & PfMM «d idium prvobttdm , &(. fortaGid , fn»> explicare hxcApoftoli verba, erAM«njei«PKm,
i«i bi MxcAntm JiuA ixvi^ rteurrit. Rtomitt de aliqua cum eis fbcictate ft communione:
prm» , &e vrl (i mavis ,
y<Mt ix M*c*rkm dU j^Ufuipuuiumgemiimtimpih, elTe epiftohs eom-
Qm mvidiA, Rtamitt ^ &e. Cx^etilm « pnm« rounicatoriis ab omnibus gentihas accipere, Sc
pro pnuii . nam ter icpctitur. Xtexrrite aniem corneis communicare. Aliasp. •

quia mox ad Macarium redituris , tc<bna;o opus Ut qiiTO PARi partisz iNTt- Ibid;
erat. Piidtenim dixerat s MdCdriim d^rtt fmu p o N i T. Orthodoxi volcbaoc communicare
/^rr, &c. M. C A s. cum DonatiftitiDonaiifhrautem reluAabanmr,
Jbid. SiD CllRtXTUS PATI, VINERAT
eorum communicationem fugiebagr, qua- &
Respondebant Donattftx dtilingiMnda ciTetem* propter fefe amrponcbant. lofM.
por» , Se poft adventum Chtifti neminem J*’- In ov e. Mclids qulmiww. Idsm. IhM.
dendura effc : gladiumqiie Petri exemplo recoti* crevimus. Puri Nonne pars Ibid.
den ium cllc quibus mriils lefpondct Opcanis, E hzc legens animadvertat legendum ^Arei non
*.

giadmm cmidem Petrum recondidiiTe , quia pun. Fc. Balduini editio x. habet : iu uve purts
oportebat Chrifhim pati , i>on defendi, il- crtxdmm. Incbrt.
lud exemplum ultra Cbrilli pailtonein non ede Qjl SCISSUM EST, EX 6o ENIM Ibid.
producendum. Aliasp. divisum EST, S(c, Sul»iliter PARTS
Ibid.
cooiTATuMsnuM Petrus, diilinguit inter ifta , fciudert & u^fau-ket i quod
/N /*•. -
^ fi S. Petrtu im^kntt tamen difcrimen a quoquam obfervjaim vix
th^re^.m- in f*0i»nt ebrifii vi£rttnr firvm vindioiriy mn alibl reperies. Interim res ipfa dignillima quz
,
«"/• inquit , Petrus cxccutus elTct, diln^emct animadvertatur. M. Cas.
,
f0fniifs libfrAri. Si,

iuod fuus ei aelus di^bat, ut fetvum illum Conversatio. Una difciplina. A l> Pag.tfH.
Jcslic^c occidciet potuit videri Chdftus pafliis F B A s p.
,

tanquim reus czais homicidii k difcipulo& Testamentum divinum ttci- Ibid.

commiiTi pmiiu, quam innocens pro Ibmiras. MUS, &c. Notandum eff hoic fcrip’ori , epgum
M.Cas. efle , adorare , w/«*»v ver& ellc
,
renegare quod
,
Pag. €i' Christianorum bsilum. Im- veibum hodii in Hirpanifmo Latinitatis letinen-
peratorum petfecutionem. Aliasp. tifKmo integrum romanllt. B a r t h.
Ibid. £ T Qji 1 A. £c qui, melius. Idem. Oratio Dom inica. Per orationem Ibid.
Ibid. Etq,uiaaosacra sacrilioa, intcliigit miflz facti6cium. Alba'P.
Sec, Scribo i& nd /aou fncnlttd vvnrt mm Q.II1 COMMINATUS IIT TBMPSS- Ibid.
fMtrxt , uhi/jMt thm ptmtrt id cd , adolere tatem, Sec. -doN/irMuii nomen, quod Mcfzpi
^
ihiis offerre, Sc inde limrifitMi in illius temporis C repetit Optatus , tanquam ex propheta, neque
hilVirii decanutiHimi : ) cogebatut. Morbo vel in iis q<:z ex co profert hic . neque in tuto illo,

ztate confers &

intelligiti quos fon- ut nunc legitur Ezech. capite, ullum vcftigiiim.
tiea caufadomi retinebat. Undi clecamet infert Grzci tamen , quod Hcbr. pnama omSm nSij^
( ultem hodii iri legitur ) i mnL
Opeatus *'»m l$ou : rrxt xd fctlmt. Qu». mnftulcrum
(C miror quemquam idcb invcnuftura lui^» qui *nu
^ «u^tbrnp fur , unde ^nafsd
 : :

in S. Optati Libros. ^03

OpCKUS , aut interpres poclib quem fecunis cft. A OjliCUMQJll I KT K AVe X t T * P O- Ibid;
Cxceta etiam ex «<^em capite* ct/i magna Ta- X X S a S X. Acuti ic eleganter dtdum dc faU
rictas* Acnt tamen illuftrioca * i! cum Grxcis At ovilibus. 1 N ci X T.
comeodanmr. Sed bo£ jam aliquoties roomii- Doacus IM CLUSA CUSTODIT* Ibid.
mus * neque femper inculcandum cib Jam etiam PLUVIAM otPPuNoiT. ViinAs necel-
Olud monuimus* Optatum intctd 6 vetba ali* m Airia eA hic corteilio Oarthiana *
fluviam iUr
qua (tia incerferete Icripturx vcibis , ut mox* fmdit ut Ju dt/radrr pro wtm. Sed aote Op-
mnfint ^U4 Jkt * 4t liu» f^rkit, quod ipie tatum Ac Amilicei. locutus Matttalis :
quaA fupplct. Qifod autem icquicuc ^ wm* flarima fita fajfrt frhitat tffandert tumiai,
fcducUQC* vidttt cm farti ctmfiidt ,
iti incclii- Maiuninu vtnit ttgteU wdfra luit, I o.
gmdum eA : vel hoc uno veibo conjicite* cui B AcI-TATUSXST PAAItS*SiO P^S-
reliquus totus locus competat * alioquin* hac NON ceciOIT*UT «AUXIT PLU-
verhum dicendum Etiam paulb amd*'
futilec. tA*uii opaxAXSTux.lta lege cum
.quod hic * [ai fatuUmmij fim ft itaiim mfara. editione a. Fr. Baldmai. I o a m.
vii * mallem cum aliis editionibus /sd de fiau
: Ut HAIIT PLUVIA UT OPtXA- Ibd.
dtommit frit , &C. M. C A s. Tux. Legendum conjeceram* «I tu
IbiJ. LAPIOtStPXTAOVOLOS. ideft, ^i>i aferartterr
f <ibti camdem feripturam cuoAr-
& in hac voce & aliis v. vi-
f«tr%itUs. Sic alibi mavit editio a. F. Balduini. Baxth.
ce h. poA:a cA. Saviam pro Saiumt, TTtevtJiiaa VtOITI cur PARTI COMPITA T. ibd.
civitas pro TTxheJlina^ 6c forti Tupra vtntpdmm SicquiJem legendum * nampcrpeiam videnet.
fto htntjicia. Ihceat. C cuAum cA. 1 N c I R T.
Ibid. EcCLIStJt MIMIXA AB t U T 1 CIM ClIRICIS 1 t T o T i c HR t ST X ANI. Ibid.
aa ^.nt. DESTRUCTA. Lcge difiraiia * quomodb in Oiihodoxorum baptifipum tcfpucbanc. A l b.
editione fecunda Ft. Baldumi. Quis isr hbscxo qjxis ancilus* Pag. 66k
Idam.
Ibid* Ecclesias membra ab invicbm
i&c. Malus utique» id cA * diabolus *qui ani>
DESTRUCTA SUNT. Coocinnlib liatur mas oonddm redemptas i ChriAo . poAcdiAe
ah hn/kern dtfiraOafrm , quxm phtaAm iniu his mox dicitur. An eb rcibexit * quod ChiiAusqux
^ libris illuArabimus. Acutum cA ad quod de nos ledemic * aingeltu Jddtm * Malach. )* fbiAe
falAs ovilibus t poAcd « mtravtrufrrat ectam hxredcos qui jingtUt cixataret ajfr animam
ajt
t Zc adhuc * damat i/Klnfr cafiadit , &e. Do- mm aAcictcnc, docet AuguAinus» ubi de Se-
muscDmmodahxcfuDC: cuAodireinduia*pIu- D^cucianis* liu Hccmianis hxcericit » IcdUlud
viam corporibus arcere * latrones * bcAias, fii- huc petuoete ooo puro. M. C as.
Tes* ne irrumpant munitis parietibus diAineie, NDINAS PACIT Ku Ibid. ANIMARUM;
Qui poAremi apud AtiHopLuicm ac Plautum Eleganter venditionem dixic* ut wmdyjfo T CU
fantitm perfbAores vclut iolemni convicio ap- leeetc memini apud Nazianzenum. Barth.
Mllaniur. Quare veta ptorsbs eA conje^ura no- Nota
adnuraodam uni voCe quod noUs
»
Ibid.
Rra » verbo «jiadltrr non d^mdert hic opus ha- c^mraadum. Incxrt.
bere (encentiam. AdAiic deindd etuduilllmus Et cum aomiraculo qjiodam “"ibii
vir* qui notas noAtas ad editionem fecundam UNICUIQ.UI DtCaRB*CAi*SB
Bdduiiii exaibs in gratiam Typographi edidit FraneifcuBBalduinus edidit plcnibj» C«i,
cuin Optato , nos vcr6 , maiences fcilicbt* E CaeaSita, adhae fataaas u , 4«r fata/ta.
aceto nonnunquim perfudit caAigatorio qui Ibidem : Nan^atrthat tlad ^ad b$tmaaa frm.
j ,
cum apud Martialem lcgiirct/r^«/<rnM« quoddam ftrtxifft eatfrtiada dt flavas . da paca ,
eC* genus, <ju6d elFandcce pluviam diccictur, qni continuis duodecim fcquentibus paginis
ex co poetx loco * caAigandam noAram conje- le^iuur t definemia in hxc vetba vwicavie
:
fturam credidit. San^ extra rem. Nam Opraius £u4s , vindicavit Phiuftt^ alieniore loco legun*
dc Ane tpfo domus teeendz loquitur geiieralr» tur* & referenda funi ad paginam 68 . v. ax.
Manulis de cena qullam fpccie* ut d xi* tegu- quemadmodum ibi momiiraus. Ilis ita in dium
larum* qux in id comparata erat * ut pluviam locum traorpoiitis * continuandus dcindb Armo
conceptam certo loco dfuoderet. Vciba Mar- ad hunc modum : &
am admiracala ^aadam attim
culis nb. 5
.
F caifaa dkara , Cai Sts , asa Casa Saia , adhm
CUmflmiUimAjtjHm^uiJivmferjirrimitr,!, fAgaui ii.mi W.«4? tuimat mi Damji
Pt radit Liornmmi*
£t kUefmt villa
«.t//..
natartt a^aii. m ^ .y*.
verjmm tfia . .
frafejfas tjl , fagamtm vacat f
Tlarima <jHa pajfit frhitas tendere nimhat t I o I M.
Afanarihat venit tegula mjfr tais. Sunt i xnim
k vobis. Voca- tul
Defindere autem ,
aratra cA. Vide Commenta- bant paganos non folum cosquieneacbaptil^
roicm Horatii Iib. i.carm. Nonium cap. 4. ci abotibodoxis* fcd etiam eos qui poA bapeif-

qux nos non uno loco notamus ad Claudia* mum i Donaiilbs acceptum ad commuiuoucin
Duro. Barth. orthodoxorum tranAciam. A L b a s p.
Ibid. Qji 00 LBoiTiMUM bst. Cbm per Qji i Deum
ANTI aram. Catcchu- tbi.).
domos difcurrcrcnc DonaiiAx ut Amplices cor- G meni ame aram non orabant, «eque Deum Pa-
............n. ..r..—...... c_i: r.t I: c..
rumperent, ufurpatamde (blitam falutandi for-
I
trtm vocabant t hoc hdclibus dumiaxai hciium
I

mam . qux apud ChtiAianos frequentabatur* erat. Idem.

nnn prxtetmttrebant , diccbintque faxbaic da.
,
PiccATOR Dict. PoA baptifmura qui- IbiJ.
mai, q.iare ptopbctx locus ad eos percincbat. cumque peccat , potcll dici peccator * non autem
A i a A s p. paganus. Idem.

£cc
 , , »: ,
},
,

204 Annotationes Variorum

1 bi(L Mamus TdjC roRAtcTto. Deib>A ytit Opnn» his vcibic « qaltn qoed pTanitW
foKitionc h«c tcciptenda clTc videntur , cunxjue Sc communias dierre porair» aliud tonv’C vifum
loqui de qui cllcnc bsprizati
lis Domri* dle,eft. qoim quod auditum form. Qi6dA
Ajs : ndt dicis 8c hxc vetM dt fi tHi •. uts tamen ultra magis acatum quidqtum , et
lis j ad cos rcfcicfldi qui ei&nc tin^ ipud Oc- 3 Io€xtrd tjf erainmii cA , quk prii^s ttriSAm*
tb^oxos. I o I ir. JmktiBmm /smm hryrh«dri^airir»mmimdpro«
Ibi^ Pauca viaia. Ontio maods im* hibeo» niod multh ms|oris eft momenti, quod
pofirionem fequebitur. 1 o c m. cdm in bis verbis finis libri tertii ab omnibus
ibid« Di Cnaistiaho. Atuiqut non pluris hsfteniiiconAhufus fit , ego malu pocrb deefie
fscicbim peccirorcm amequim poeniemtti do* comparatis ediiionibuf , quod ncc Albafptnxus
natus eflet , quim Etbntcum , cumque pro non B oraihc , compert. Et deutne quidem omnitih
CbrilHano fiabebvu. Tcrtull, de pjdicitia in fecundi hac & meliori Balduini editione
ftemdA H extfift , trit Utram <dr mm~ quod an confulio eoofilio ab eo faAum fit , an
cbe Cbrifiuomt. Quapropter hxc verba polTunc cafii acciderit, cx ejus verbis haud facis intclligaa»*
Sc ad pernitentes &adtebaptizacosreferti> Io. A it ille qoidero ,
quod es lib. j. temeti de causd
Da sACAiPfcio ADVINTAHTIS Micarii lib. 7. rcpcchum erat dclevifie. Quod
UNITATIS. De iaciificio Euchariftix quod landab itio mctiib fadura elTer, fi modo tamum

celebraretur a prcibytciit Macatii. 1 o 1 si. debuidet

,
quamhm temeti repetitum fuerar.
Ibid. Da s A c A o. De cibis immolatis In (acri> jamqi fuo loco eitabat, tranllulillct autem, quod
ficiis Deorum. I o 1 m. alieno loco radundibat, proprio autem defidera-
Ibid. F I c IS S B. Imeriuifle Mi(Tx, JcdcEocha» C baiur. Cur autem quidquamomntnb deleret, ut
rifiii fumpfide, I d 1 k. ;am nullibi , neque tenio , neque fepiimo libio,
IbiJ. Alia ratio. Quam poftei exponit pan eorum non piznitcnda
,
qu« d 3 in 7. mali
.

nempi de imagine. 1 o 1 m. tradu^U fiietatii, ccnfpicetaur,caufa nulla (uir,

SoiaMNiTan apta R 1 ntua. Vi^ vitque pino ( quocumaue cafu acciderit ) ab illo
Ibid. de quemadmodi^m altaria folemnitcc pr«para> volente ac prudcnie taAum elTe. Nam fi ut
rentur quandb facrtficium celebrandum erat, t d. adulterina rejecifi^ , hoc faltem monitum fuifle
Ibid. PnoiaRRINT ILLlC imagi- Irdorem oportuit, ae tam rigidi judicii caufax
ni M 8ec. Hune locum de labaris imperato» adduas. Sed quas quifquam cauCia afieiret ,
rura interpretatur quoque Daroniua in annal* cur adulterina fufpicarctur. Nullas omninb ,
nihil ille tamen aliud afim, quam quod Bab D <pod fciam. Cur totos libcc (epriraus aliqiun»
duinus in Cxtertim , qui plura de iAis
notis. db fufpeAus efiet , hxc caula fiiic
, qubd
firu ritu , , feu voce capiet
eaque certd , fi Hieronymus in catil. Cn dumraxat Oputi Itoros
jz dienilEma , fingulare hujus «uiis
alia feiru commemorat. Optatus ipfe prxterei lib. i.ubt
Jecus CUud. Saimafium Auguftar hift. (crip» m fingubrum librontm argumenta proponit, non
lorcs adeat. Dc itidem cxiat 6c imeerum caput in amplibs fex meminit- Atqui idem Optatus , cor
lib. Caroli M. contra imagines lib. 3.C. 13. plura quam initio Ibiucrat , fcribcrccoa^s fir,

cujus argumentum e(l : evatra tts fui dSnsr docet ipfe principb lib. 7. ut nullius omninb
, fi
tmm im^rUlts ima^mes & rmfias ia civita- momenti fic atgumcncum. Quod Hieronymus
tes & fnviaMs tbviahant ^tfaU cum— ^ etftit d* tbj- autem fex tamtbn meminit , ego quoque ptures
miamatUmt n»n eeri ffrfitjam tabnlt btatraatti £ non fijillc, perfoafam habeo i de quem fcpii-
^
ftd Imftrastrtfa , &c. M. C A s. raum nunc vocamus, appendicem dumtaxat (exti
Ibid. Q^ AM PRIMOIN ALTARI PONI- de ultimi fuifie libti. Nam paaca fore qux addi-
RiNT. Alii Dei imagine. 1. Albaip. tutus erat
,
pixdicit ipfe llatim tniiio. Cbm ta-
IbiJ. Q^t I INOI GUSTAT. Qui guiUrer de men hxc appendix . feu additamentum , in eam
EuchariAia oblata fuper altare , in quo pofiu molem cxcievifret . qux ex prioribus libris
ellet ilia imago. loisi. nonnullos xquarer. imb fitperatet, hinc puto fa-
ihid. Kitu solito. RiniChriftianorum. Io. qubd dc ipfum libri nomen obtinuerit.
,

Ibid. Paxa Dio

co m m c n n a t a &c. .
Sed ne quidem magni momenti, five librum,
Alludit ad ilb EvangetU qux jam fupri pro- fivc appcTuiiccm libri vocemus , modb conflet

tulit » pax hmmius ia terra btaa vtlaatatit F eile O^ati: de quo neminem qui Optatum fe-
Luc. 1. a 4. Hmiatt hna vtiaaiatit^ Optatus dulb legerit , de urrumque diligenter contulerit
( quod cfi
magis Latinum ) vtleattt lini velea- dubitaturum exiftimo. Ptxcipuc cbm caulas
itims neque enim Hebraifrai illi veniebar in cur quis fingeret , de fallo , non dico nomine
(
rocotem ) expceflW. Mali igitur qui altrer expli- (
quod iaall porair aeddere ) fed fiylo , dc imi-
cant. Cxterum banc veterum 6c volgatx bodti- tanda canta cui& Sc folertiaoraiionememiretur ,
que Icirionem non immeritb dodhis interpres, ( quod
ac falleret non cqj£ fuit facile ) nulla
non modb laudat, fird amplet Ic paratum & fuerit. Nam Donatiflas quos uros fufpicari
Tbid. profitetur in commentariis. Inc m. non iromerttb poflbnus, cum quod hme acci-
VoiiHTixui pi ACUIT. Amantibus: pere, quoque fuam caufam juvare poflOTt.
defidetantibus volrni In antiquis ponitur pro
, G nil omnino fit : cbm tuto libro nihil tale .qiiod
amico, ptodefiderami, pro benevolo; Virgtli^s, ab iis profictfei potuerici quis faous illos fufpt-
popultditrt Jnra vtUati boc eA .obtemperanti cetut 1 Si autem non illos , mulib roinbs alios

SnWixUwis parktr talintti t paritcramicf. I o.

,
quorum multb minbs interfuit. Cum igirui lep.
Pa?. «8, Qjh a it aliud ct axTXA asT. timom librum Optaro etiam Balduinui aderue-
q>iODSsT V t s IBM, dee. Non opinor aiiud lit , hoc ceitii libri imjmCftaSm (epeimo libro
 , S : , :

in S. Optati Libros. 205

temeti aflimim , ood ^utt cur eo nonine ccpo- A td. St <)uidem hic prodigioti cdiium.
^tcet. Omninb igiou oon debuit prcceraMtii. 1 d c ic.
Qiiia tamen Balduini edidoncni ezhibiturot noe CoMMqMiCAfTf ti»Ttac ICCtf- r,g. 71.
ptomtilmuXt maluimus quod in iiU nuld pctt* • iis. Chriilutui Afix. Aliast.
icrmiflura eft , oocis noftcit inlaeee» M* Cas. Et mikoaii* ArotTOLOAUM. IbM.
E< leliquiU B. Petii Sc Pauli t quje communio
necelTifia cft ut quis (ic io unitate ChriiUanA
ANNOTATIONES 1 O I M.
Tu AiruDlASTI rACIM, &c. Au- Ibid.
VARIORUM B
Aiorts htc priores edtiiones integri perio^ t
/h EvtagtB* Ugkur , bmimhns in tari iimt
In tiBAVulV. s. Oatatt. v 9lMnui\s. Tn ntc h0H4 m vis’hniert ^
mc PACtm ; mm tfi nnumnm dijoflmnm f /im m
l>Jg. tf.

IbiJ.
D e M
ate
PA.ASUMFTJONBM.
1 1 1 Ti. In
per
tertio libro egit
Macarum. A
Se
l B
fattdtos
de ani>
as r.
jie-
p/*lm. &c. Haud dubium quin (it Optati neque
dilficile eft
di. M. Cas.
,
conjicete» qu« caufa hvrit omitteo*

bant Donatiftx , atque ex (ua (andicate Cftta- In EvAMftiito LcotTUA. Hxcet Ibid.
mentotum pendere. 1 d m. editione Geimanid addimus Sc beni. ni fallor.
i

IbiJ. 0 X 1 XtT NOSSB AIUK, ILlIUf Ai 8 A s r.

xiAAt SBNTXHTIAM. Mendum Tjr* Honoaibos iXBoitASTts. Sine
, Ibid.
pozrapbicum ejice , Sc lege cum editione Fr. C causa abfquc crimine epitropos dcpoukis
fic

Bafduini , mfit mum. 1 n c i ^x. quod non minus crimen erat » quam innocentem
^
iba Canina victima. ^ ^
Paulb pbft quafi
__

M psnitcmiam cogere > utrique enim loliitur

tiAimef cancro- Axsasf. gradus Sc pats ^em
habebat in corpore ChriAL
ibia. Ihgiaat mxtum. Peccatorum oleum Adde ex D. Cypriano enifeopatum divinum
metum incutit i Dei autem exultaiionem. Io. bonorem ede. tpift. 5. lib. 4. Dfvhi Utmris
Tig. 70. Facti SUMUS xt oicimqa. ebif. fitmntfsmfunSnt. loiir.
outici fafti (unt » fed non dicuntur firanet « quia ELtCTl hSTSSQUISxniNTIS,
i marris uberibus avuHi funr. losii. Bfc. Scribe ItfH $fHt quod vakc , fetiptutn por-
Ibia. Ut VIA IN oAATtOMi.
Unitas re« rd
. eft de vobis , aut aliquid (imile : ItBtm enim
manet in oratione dominici» quia, cilm dicimus DproyZnpiMwcdm de facits fcrtptoiibus locapro-
Pm€t tttfltr , memionero Cicimm de omnibus feruntur . A leOio «t* , pro quavis (fer*
bis qui cumdem habenr pirrera , cum iiscom* & firriprur* nta^, five /«Tf ( CffUntnm vocant
municaoius , ideb unitas Sc ftatetnitas temanfit Temill. Sc alii j tam fiequcns cft in bis & (i-
in illi oratione. Ocindi oramus pro vobis» milibus libris, ut nihil fiequentius elTe po(E&
quia quandb dicimus Mmkit mHi eos omnes Notum ac tnrumeft. quid Nehem.S.S. non pauci
intelbgimus qii abeodem patre ortgincmduxe* -•l-..- . . -i » ...
V4*s?0 "ik!* exponant , vd quid ei voce Hcbrvl
tun: & Chdituni Ldi funt. 1 o s m. dolores valgb didgncot. Eidem ratione Sc AN
tbia. Ut PAt CISJONOSAINT» t^u o s Coranum dici multi autumarunt. Sed TbomasEr-
discaspatuam puiaamt paa- penius» in cu|us cxccllentiflimi viri immaturi
T s s. Dtfcrefjrt in aAivipjftAate uliarpiviti E Rrorte tantam (rceruni jadluram hrer* Orien-
Inciat. lales quantam ull* unquim in unius hominis
,
Ibia. ViL oLiuu
timiai. Quia dicit morte liter*, dodilEmotquorque Arab<s dif.
(cripOJta ,
•laam nat iminguMt c*fm fentire, Sc ab alii quamvis ejuNem radicis (ig«
*
mtom. Albasp. nifi.^atione derivare • notavit in notii ad hiftor.
Ibia. Q^U A o A A 6 1 s I M O-N OR o rSAlMO, Jofcphi P^criarcb. Hanc fentcntiamdoA;flirou|
^fc. Qj)-I in Hcbt- nbo StUh, Graxi picrumq; oalmallus iii admirando Plinianarum exercita*
^4ts{AX4«. 11 au'em alterius quali (ensus exor« tionum opere, non lauda modb, Ad Sc Grz-
dium mulci credidire» tellc Hieronymo. Qjod coruro temmoniis ita confirmar, ur res jam mN
Sc Auguft in pCilro. 4. aliique te(Ur.tur. Inde ntm^ conteoverti debeat. Sed q ita admirandi
aliquandbpro parte j>talmi , quamvis in 1010 F illsusopetis mentionem me contigit hic facere
nullum
nuNiirvi S«tdk .lur nitnTjIma .«m*n
aut dxapCiIma. Hic tamen hodie-
l«iN.li«_ Im*.—
ingratus It— ni(i Lmj-
(im. -.IR hoc intV.
ipfo loco t S... ...A—: »2..
jus au^it viio ,

que io quib-iGlam excmplaiibus diapCalma repe* bumani(Emo Sc detota republici literarii me*
riri leftaniur viri dodi. Alterum aurem ci^ riii(Emo , grati(Cmas agam gratias . cuj rs mune*
jamverfu6. (non enim fequendiqui tollunt, K rami thefauri compos fum faAur. Srd ut ad
cdm (it Se tn Hebr. ) pizceflerii. Ideb (bnafsd Optatum redeamus • ut htc cttiH pro tt£H aiam
didium ab Optato , hic cft yfn^/it. &e. Mia. io hac optimi , iil in prionbus editionibus , eo-
Cas, dem ettote PMTam pto /fihmt legebatur. Ub(
Ibia. Sr INIM POIT XtXCTUM iST.PrO enim ante unam aut alteram paginam : Siatm
mavult Barthiui tUUQnm. Iniereft enim ff/ifHMm ItOnm fjf ^ priom ultima Bilduinianl
militem Atligi atque dicas. Ciim deleUtitti G cxhtbebint./flrflNpp^r/rflinNr^.Erquiadc mili‘
rei (it (amiUace veibum : illud alterum remetS cibus ncleioquid fequuur, ptoelelittriy AtUniim
de militibus non rrperias. Fr. BaUuious edidit, corrigi eo loco voluerunt nonnulli , Sc mira
/ienim pofifuim Ufhim efi. lucaAT. oefeio qu*de deW7« «///row comminifiruntor;
Ibia. TiuBNOUM SAAT NATUAiC. Lrge quomtn ineptiis optimi carere p>.}tuimu$, (i per
exigente fenfu Sc fide jubente eodem libro , hm. N. L. Sc rypograpbos Pandcnlcs licerer. Q^od
£cc ij
 ^ , ,

20 6 Annotationes Variorum
autem aSt Optatu* . WB efiis fui feJftuet i ODIA, Sec. Putavi aliquind^ legenduiti : mu
^Uctdtis, noD ki imeUinndum hoc ipium uiicitius jitudmdo dtettit. Baiihius excidtfle vocem
,

^ iit ac (Otidem vetois e(Tet fcriptum. Mote duettis ceofet

.
qu* ncceHanb iit reponenda hoc
enim fuo quaii fupptec &
imerpoLu verba ferip- modo t
immicuUt frudeudedterth , duetudsfuudt-
curx ut propofito liio accommodet . q. d. Le^ jit , Fr. Balduinus edulit umditnum uuiuut iufU- :

ellii > qui Jidtmtt ( quandb nempd populum do- giuit ȣd ,
iuimkitius ddttntU fuudttU. InCBRt.
*

cctU, concionamini > quod redcntci utique pro Docendo. Prxdicaclones'fiebam ut po.* Ibid.

more tranantium Cidtis ) dettahiiit nobis , icc, prilus doceretur. A t a A i pw

M. CA t. Non aB poculum ojiirN Eceti* Ibid.

Na HOi SAtuTfHT. Chridiam olim ITA. 0rc. Aliquandiii, fateor, rodit me hic locus.
Pae.71.
tc domi , & per vicos , Sc in ecclciia ofculo Nam (t condurum , p 'pjlo
quis hinc uuKut iret

(ele Cslutabant. A l a a s p- olim, five laYds iri Ecdefu non licuiilc ledtre,
Ibid. Ne NOS SAtUTINT NfA NOl I S DIO- mulra in mentem veniebant , qu* pofTent op-
NATtoMiM ACCIPIANT. quid oHin poni. Taodem commodi occurrit AuguAini lo-

fuerit non opus eft dicere » a poftetiorii *vi & cus ,

qui ut mihi , iti fpero Icdort abundi fa-

cum xvo declinantis latinitatis icriptoribus » pto tisfjciet , & omnes ex Optato rcoebras diTpeiler.
hHm4mtMe(enfMiliiAU{o\ti accipu Unde quod AuJfUftinus igitut de cathec. nid. c. i j . ubi oidu*
a veteris fi getman* clo luenti* principe di«um tu 'fejfium tu iit uudiattlt jkccurrtndum lualit , ad-

eft; fti MfitudU fnotapiius txttl.U ,fdfUitdtt pdr dit mo« : fiue dukitutime mtliits fiut ,
i/ijimit ASidomoAp>il- iti espreUum u\i d<cfut€^*fi ptte/i ut u prwfy» fedem uu.
.

eli, Jigititw cLiruf ,

Ctmmumt. Lib. ( Z diut. Ltugifue ctufubiiu m ^uUtufdum Ecciefit

I. Sc j.lib. 7. -«d Fontelum Papam

epid. y truufmurmit ,
utu ftlkm umi/httt fedtntts ItjuMUtur
fiveloiiMpimiCMm filii ,grdd» ud ptpnLm , ftd ipft ttium fpuit ftdi&ujuijuemt
mdxim. fiM tdmtn tjlh tvi MmpUiis MgitiiMt , &e. 1Pam clatx nop ell quod addam. Illud
gudm digtuuiaiH iMuUnJi. Hinc 6t de quovisof- modo ne quis hxrcat ,
truufmmiuus tccUftus ap-

iicio quod tedandx hununitatis invicem prx> pellari ab Auguflino Afto , quzeumque itini
,
Aamus fi cihibcmus. Symm. 1 9. epift. d). Std . erant Ocddencis eccldiz. Optatus lib. i. uni-
iiehim ajJWi trdtrie &
Sgndiitnt frdvtrurij , m vefit orbis populos , in Africanos, Orientales ac
* pifiemm lAmeH, nreiMtfiUw rtfidtm &c. TiaBrmatinos dividit. Plura dehupjsvccisufa
S. Aogjft. confclK lib. d- c. a. dc m»ty. Std ilU conzclEt eruditilEmus 1udeUusadCan.Eccl.A(r-
MtiUiJfet Cdmfimm cum frUumim ef ulit pre- DM.Ca I.

guflundii utfw Urgitndit ,Ptui ttium ^H*m tputm Sedendi LicfNTiAM. Epilcopi & Ibid.

f^tum fru fu» tdUt» f*tU frkri» rrmMnsripa Presby tett jos fedendi io Eccldia habebant, noo
UHdiiiiguMitnemjumtrtt^nttifuu^M. Alii cdide* autem plebs qnz dando , aut gembui Bexts ora-
runi iu iigudiitmtn fument quod verius e(Te puto» bat : undi apad antiquos facerdonum vocatur
fidisjunalm legatur, Noftcrhoc Itmtr ctnftfus. Alba s r.

loco , ni fallor
,
pro «fnd» , ut ipfc videtur poft Unam matrim nos haberi Ibid.

aliquot lineas exponeie, ubihxcucrtim pluti- JAM TOTtaSCOMP RO IaVI, Si(»

b.ts vcibis.C
M. A $. Scribes Vnummumm tm huienjumtmietevn- bi nitm,
DicaiATiONiM ACCIPIANT. prthuii^ nifi ramen melius , Vnum muf’tm net
‘

IbiJ. Di-
gnatio apud antiquos pro gratia accipitur. Cyp. E hui-en jum ttiUtKtmprtkuvi , ute vti negurt po-
fib. i.rpid. &- CCkm igitur aliquem orcular^n- tefiUf.fiiui ctmru mt ft , &e. M. Cas.
tur. vocabant hoc gratiam Si communionem Loca feriprutz Non intellictas. IbiJ.

, quaro
facete cum onbodoxi habere nollent qux perpetim explicant. Albas p.
cum Donaiidis, olculi oficium rtpjdiabaiu. In perfunc*toria. In dvili (alura- IbiX
Alias». lione:non-rolum Chridianam falutem, fed etiam
IbiJ. Tractatus. Epifiroporum in ecclcfia civilem oobts deaegatis. 1 o i M.
fermonei & Evangelii c>p‘tcaiioncs Cypr-rp;ft. Ni avi. OPculum & bona verba dabant. IbiJ.

4$. lib.^. Ntc truciautti ififapes duJUt. Idsm. I D B M.

Ibid. Nullus vistrum esT,<2.uiNON Duos Christos. Hanc locum redU Ibid-

CONVICIA NOSTRA $018 TRACTA- F cuit Balduinus :

quomodb autem duos Chridos
tiaus ulsciAT. CeuvicU tujiru , pro lis & duos Deos ponctene Marcionitz, Icgel. C.
diiit quz m n*s fxCUu debebat proferte. 1 n* Pcrconium ad D. Augudtni locum ad Adiman-
c 1 R T. tum. lOLM.
Ibid- I NON AUT ALIUD INITIBT, Talis SBRMoiST.tTCoRDiA* P'g- 7h
autaliuo fxpticiT. luitiun cft NI H .e R t T 1 c 1 1 Sic. Qiii fuerinc hrretid
mpptn. Sic infri: tmmjhnu imiundu & trdiuun- qui martyria negabant ,
przcer alios docet Ter-
du. l D t M. tullianus , qui
advcfsti' Gnodicos eo nomine in-

Ibid. I N I T t a T. Incipiat. A L b a s P. fames libmm coofcripfitdc bonomirtycii. Sed

Ibid. Lienosis DOMINICAS Per Evan- ilti hzrctiei cur Optato Ctrpium, non zquiin
gelii ItAionera incipitis , fed mox ea omiisiad promptu ed. In codice manuferipto Stmpitm
convicia (randeis. 1 o a m. non CtyUni fe repetide teditur Balduinus.
ibid. pROPIRtIS EvAHCitlUM. Sm- Q^ibd fi hztcticos fimul plures iti vocaret Op-
fus Evangelium picis prohtms
1 , Sc odu ferat- tatus, vcl Sctrpiua cum fcripiilTe p-.inrem,
nacis- 1 o a m. (
Setyiucum emm librum fuum vocat Ternit-
IbiX Auditorum an t m i s i n moit i b lianua, quem contra Gnodicos fcorpils. u; in-

terpretatur
 T }

in S. Optati Libros. 207

ttrprecatut i^feiimiUsCviplic ) vcl Opruni l StemiiUjdmJMJMmfi$triPtl}iufutrM,fiu
jE^M am forraifle , ctim qui Gnoftici C0tt*kM ( -J -a
id eft
\r.— v—v numm ir«-
a. i Iftitfm
• .* 1
, )
ob obiccrniatem tam mo-
eofiiem Botboricas, nm Iftgtntur^eri» ^&c, S^Cas.
rum quam doAiLnx nuncupcos conftct , vcl .UtDius ab noMXNf. Undio td Pag* 75 ^
(Lsiiiquc quod (uic &. illorum oomcn» lacies communionis tue babetuc apudDjpoy-
ut antiqui uadtdirc. Sed cffro Carpiasi bxrctici» uuRi cap. ult. Hiet. Ecclef. qui autem comrao»
uc unius ac ccm cujuCdam • cu^s boc proprium nionetn alicui impertit , it luperioi c(Tc videtur i
nomen (ueiit , Optatus meminerit, baud terne- unde nemo olim epifcopo £ammcmum imper»
quidquam aiTcvetem nili iit lonaTi^ (Ingu* poterat. Au igitur , Optatus indignum
tiri taiC»
laris pro plurali { aut ipfe Optatus in nomine fc utChdihis per homtacm peiBccictur. Ai>
minus noto impcgair. Ait autem Ai^iUous , fi basp.
GnoBicos quoi^m ilNkolanis.quoQam vetb A4,ua»ibuit* Baptirrnus ante oonfir* Ibid.
b Carpoaate hzretico derivate. VetCim hoc ni- mationem conferebatur. I o
hil ad Cfr^LmHM dc quo quxtimus . cuique pro- Oiiusa STATI k. Confirmabantur uU Ibid.
prium boc dogma adfcribit Optares nofter • etanc bapdzaii. I d i m.
qubd martyrU negaret. Mox We ^rif cma- Unoi coepit Chaistub. Oaptif- Ibid.
ismrJtttrt fiimm Dti tx mUlit fiA0*Mt'u$ ftlbtm mus ficiebai filios : ConBtmatio Chiiftuoo#*
tft , id cB , quafi d» if ivt. Uodi & Exou- Ecclefia fideles. I o b m.
cooiii diiBi. M. CA s. Mahus IMPOSITIO. Et ne dcenec Ibid.

Ibid. CiPiANi. TilianoEx codice legendum oratio qui

^
confitosatio illa petfioetetur
^
*,non-
_
Sczpiani :
qui ITettuHiaoo vocaruur GooBici» C (bliim manus extentio vocabatur mantis impo*
quod martyrium fiibcundumeUc negarent* A l- fido I
’ •
Icd ctiara orationes
•

•
'
quz cdm manum ad-
•

BASP. moverent »
pronuniiabanrur. I o i ac.
Ibid. Vos TX N B xs.Qiumdiilspudonhodo* RatXOMBM Vf AlTATIt pratia Ibid.
xos manetis. 1 o 1 m. PaakbnianIj &c. Alix editiones f«B> ,
Ibid. • SsNX sPiAtTU MUNDI. Suic fpicitu num HHHc umpm tjf hn/tnirt tCfimdi. Ego icribo> *** ^

immundo. lotM. ^MxUmrnntp temptu, vel» matexM /ravpaj

Ibid* Ab noMiNB bxcludi. De exocdlmo jmttmlt difeoiiU. Priiisentm quafi di-
loquitur. loBM. ceret ,
prarBat ferb
»
quam nunquam. M. Cas.
Ibid. Hoc BXOACtSMUS OI>lh.ATUA Et ttLu» o^OD iN Salomoni Ibid;
b. AuguB. ad Sixtum Preib. epUlola D p AO p u 1 T A lbctum isbb dixisti»
«d h4c rtffwdtxM . fisd txmkjtmttr & PILIOS ADULTIAOAUM CONSUM-
thr x^xtues l hoc itnm froaU diAi* fklUotcr^t /i MATOS. Infignis locus animadveifione fi &
i&xMms Mj Mon domauuxr. I o t M, ,
quis alios in Optato digniffimus. Vox confamms»
P*g-t4' In loca dbsx^ta. Alludit ad Tobix tosplani Contra mentem auAoris |>ngnat ) fle
faiBociain. I dim. Sapient, cap. j. hxc fiim verba » Tt«f« 3
Ibid. FtT aoMus VACUA. Baptifino domus «n AKuino. tfi iu uoffiitiu idue «panflvn^.
surgabatiit : «infirmatione ornabatur. ChttBos Ex quomm poBreioo perpenfo non dubitant qui*
drmdm in BuchariBia in cam intrabat k habita- dam Corrigere » flioi xdulttronam fm (bmno ru-
bat Or^genes ,/ed mn jfari» domus hte bJ>aa~
: tos. Quas tics voces infciiil tibnjrii curpifiamd
r«rrmhuhtrtCixi/lMm/m^ur,mJ!fitx/ii4tjui& E in u&arn tedMit fdlic^. Sed bzc cocredio aliis
conturfoik Ud fonOu , iti ptme, i d s m. fiartafil fiu iomno nata vldebiiur. Diu aft cdm
Ibid. Vas inani. Habebat ChiiBum quan- legendum (ii^<f\c*\30S,fhmxmidi*rtru$um€ot^fm-
db cum rebaptixaBis : quem quidan per cxorcil* mmot. Namfic vulgata Laiina editio libri Sa-
mos fi^aBis } ideb qui rcbaptixaiur egreditur va- piemix fooat. FJii xd^fronm 'm ctufimmxtiom
cuus cx aquis} non cniro ampliiis babet ChxiAuin, ( aliu
/um mitUti » jenmforftQi j trxm , «1 ^
neque Spiritum fiinilbim. I o x M. iMy«* thtf» ftmmoxtcrmuuiiusr. Inciat.
Ibid. Totum s uu m. In antiquamriumpoBef. ViTuLAMiHA. Vocac Boloncs fle fiibo- Ibid.
fionem reBiruicut. loiu. Ics aibtmim. I p e m.

Iba Hoc isT viobbas flee. puabm»

Falsa conmubx a. Per omnia CMta*
Scxibe,bpce^, oddehisfitrm &
eotoprthus am F menta fic fyiuxis cum CbciBo Dion, de Hier.
eo i fle aliquantulo fpatio loterpofito , cum & Ecclefiaft. quare eleganter vocac
maebitt &e* Ita enira fxp^ (blec Oputus tcBi- hxrericotiua falla connubia
»
quU non imi»nf
moniorum five uc ipfe appellat , ledionum fin- hxreiicos cung CbxiBo. Albasp. . .

gula verba percurrere ac per&qui , ibio Tpario Eztbaminium pidbx. Dixic , ut Ibid.
ad indicium tranfitus » ac novz quafi materiz infid JeforMmem fine exttnmm ftr% no» foji,
incerje^a. Horum intervallotum tuniBio flc ne- Imcirt.
gieda obiervatio in Optari editionibus multum Si INIU pUTAf PBA p AOPRITAt, Ibid.
caliginis multis locis oifjdit. DixUret altoquin flCc. Hoc quidem vecd fle graviter Optatus

Optatu^ JiqidtMr & cum mmchii , &c. M i A. quod utinam fibi dii^um puuBct. b a t c. M
Gca saubon.
Ibid. Quid mihicollioitis. Q^id mi- Et pbcbaunt sibi Idola» boc U>sd;
hi faciiis Eccicfiara. Albaip. b s T» flec. Infignis quidem locus , led obfiucK^

llnd. Q^xa paopuita timimt olbum fimis verbis vttiuLbtarioruro conceptus. AUudk
~ paccATOAfs» flec. OiBingue f^oc tu utn , Oputus ad locum Hieremix piophetz cap. x.
NUtUi^eut dix^H, f«M frofhtt* timuit $lmm pcccn- ubi Deus Sabaoth conquetitot de populo J«*
Fff
 , ) ,
:

208 Annotationes Variorum

dxorum , ut fenecm verum , tcli^iiifle. A de Idolo pariter ,
illuni (e, ccUtur mbU tfi. Atque &
Idola genrtum Ucut detrito» > coluiiTe.Q;^
» ut ita corruptum ac detiirum dc derneo heu locum,

xc fai)i feliciter legeodum conjicit Bantuus:
n Pw ftwmtt m*rt dettfidmtt ,txmittuu fenxms
Ipto £aotibui diiit . "urt pro eotum Ucubus ob>
fccc <s. ItU lenteoiia cum Tequencibus ap.iffimb
co iv> mt. Sed fecunda Fr. Balduini editio t
non plane infeHcicet , fpeco, reparavimus. M.C.
iNTiLtieanif insm srunto Pag. 77.
eniMiNANOt. &c. Locus mihi {ufpedus.'
Niil tamen idc6 diae eum pAipdJe h^em ^ tpjoi
Tuis Patmenianus prxftigiis 6c argumentorum

pf/tmis mxjtfidf txm*d*t, I h c a t. calliditite effecerit, ut lex iniquiot Catholicis*

Ibid. I 016 piaiNNi»* Multi hoc loco ex & cotum caufz ) ipfi autem plus zquo favere
editione GecmaBici coemimus» Aliaip» videretur ; ddm nimirftm , fola promit ex il i *

Ibid. loib PiaiNNIS MAJCITASIX* B qox ^tem in fpcctc ipfi commodabant $ qu«
u N o AT , «cc. Affeiunt & haoc hujus edteio- ip^iim autem plani jugul.bant , adverlartox &
nis fiuiptutam ^
laudant tamen N. L. Barthii apeni juvabant, omnu nulitiosi fit fubJold
«»<!#•
oonjeAunm qui emendat 1 ** Dtt ftrttmti » 4- reticet. loiM.
,
rt dttejitms txnUMM : cum legeretur antei : tdtt £t cannicuLo q^uodamuali. Ibid.
ptrtmnh MwJr dtufiott exulixut. Sed ego longi Tlit ARGUMIH TORUM tNTIXTO, tJmnAum
prxicrendum poto quod bic cft , i meliori- & AD Ti OMNIA <l.U A »UNT iOmAj^' ***" 'd*
bus MSS. depromptum minimi dubito i modb Traxisti, t» cnrrieulc mendi fufpeihim
tamen ut pro idri coctigas i* Dt*, dt ita diftin- mtritb Danhius coiret , & ceu ritieul» : que
euas ; i» I>t$ pemtmt mdf€^ txtmJM ,/iou in ei ipfa eft veritas : fcd fallirur ; Sr legendum om-
44fux UrfUrr dtfiiunti^t vntt txuhtrxt. C ninb & cvtrricuU. A pifeattone crabit fimilicudi-
iterum po(t pauca 8e ledi meo jit* : nem , non hetcli nugis veram :
dicio Sc verbum magnitudinia Sc am- PytbU f«4 triptde cx Pbt^i Uath^a» prefitts^.

piteudinis (quale cft illud mxftfiAt) idolontm Imcsat.

vanitati & inanitati oppofuit» M. Ca». AqjJA INIM BAnTISUATIt RIV Ibid*
Ibid. iNloOtlSVlATU» NULLA, &C. Dii ist, hom Dius. Etiam hac integri
Cotruptiffimos hic locos \ imb ufqoe ad fi-
cft petiodo pleniores veteres editioQes » qulm cut
w»?
nem lioti hujus. Batduini optima editio, non Opwus pto genuina oon agnofeat • aut cur nos
eftoptima , fcd prioribus magis depravata ac agnium &
libetali alTertam manu illi non redi*

maca. Oc(cribcmu$ igitur tottan hunc locum tuamur , caufaro non video. Ita jncuriile : ^g«4
et prioribus editionibus , tihn , qui I nobis vi- D tm-M bAptifiuAiit m Dei tfi ,HtH Dcas. Be fipniA.
deatur exponemus. Ita ignur Ul*. /» vietu ris dtfirtes tfic ^uAmai ( lego Jefirta vet efie:
,
mxtmrxiii tmlU tfi ,fU himamm tn*n AUAA
^ , <7c. ) Apud v*s fittntm , f (d ApAd Att
& xpphctmtMr, ^imxrttxr IdtU vinm. F»x Md AAptkjtti fint . At Amiti vefiri dtfirtcm, a4 ac$
UtU IMA mn efi , Uau tfi atu dttfitut atjMftbn' vtAirt vcAcmtur. Atquoihic debuit defincre li-

*Ji , A^AAm nm
CA vkiAtA bdluMt , & AcceptAm bat quamis. Quz fequuanir periodi , altera ad
emmtrtimpAfit. Sic UcImm , & ntc dt fi ifi finem Itbri tenti, ur rcAb in nupera ParifieniI
Ali^td , & dkm cclitxr, mkUtfi. Htc tfi fued refticutum ad fcqutntit Itbri initium
eft i altera
^Dent.&e. Optati fc^s bic eft , ut verba peninet. ut moxiisobis probabitur. M. Cas.
profhetz de lacumis eftbmi 6e dcthtts, de Ido-
lis interpretanda elTe vincar. Hoc ut alTcquitur E
fingula prophciz verba mote fiio percurrit dc
expendit. Oftcnft ighur Deum cfle A^xAm o*-
ANN OT At ONES I

fM.de qui Hicremiai hoc loco } pergit porr 6

8c difputat qua ratioqp /dtU lAOupnmh ,
VARIORUM
deinde . detrki ac d^JJiUtMi dici poftint. Ad In iiiROM V. S. Optat r.

primum quod attinet .

IdcU . inquit ille , fi Am
JiAHt,
ca bchat nat
tit
nm finit

CAVAnMHpcttfii
{ ^ UaiimfifidiAtMr^fimitCApA^
pi*fi. Lccuifim
ntc idctmn
ent & firTAmcn.
/mt Axtt fieri pc-
Q Ui PUIRINTTRAOITORIS
aUCTORii i Cfl ISM ATI S, &c.
Aliz editiones fic incipiunt : fium ^4* fimiut
^
iT pjg. -g.
*

Ih ideUt vimt MArAiit aaUa tfi . fid ItcAii.

ttfi.
f TrAMtmtf &c. Quod rerum efte Sc fine caosl
Aum tmrt AdjmfitAr AppkeAtur, t^fimAtxr & expun^s illas voculas quovis pigoore contende-
mUUtie$MtAfA4 ,fHAUikAAtAAmtfi. HaAenus rim. Exponendi autem hxc caufa fuit , qubd
comparatio IdoH dc lacus , ablbliM^ Comparat ridiculum viaretur librum ab iU incipere. Sed
jaraidolum c®m /<wr dttmt exd^fit (tump- non videnini viri do^ , veiba illa iib, 4. &
lii ex propheta verbis ) ^AtncA^ffit a^amk^
mttUiitmdi liki A/ritus cUu/a ; vel potiBs illa . ve-
tmat, Lachi , inquit , *fi <ow AcuitMt , ( detritut firidtfiritm Ad Ats vcmmxddertAiur , poftrema
bic idem quod : mox conjungit , ( tgtfi libti verba efie , cumque claudere. Lmium li-

durka fik fiarwm Iacmi

fit AC )
cujus fi fAkricA bri quinti fecerat Optatus in iftis
:
prtkAum tfi
^tiMA tfi AflCm Att hAinCt , & ACCtptAM CAAtU trpi m AtH ctutTA Att ,
&e. Nam alio<^n man-
ntrt ACM Sk & tdcliPAf tm dt fi tfi afi- G ca efTec quz mox (Ruitur fujieriorum^rorum
^Asd, & dAn cckAr Atbil tfi. Pofti» etiam ita le- recenfio &C Aimuc^uiuex, qua cftm prmi . fieuA-

gere qubd cum mulcb tnelifts congruit di, rmufMf libri memineru , nullam facit quai d *
.
Iapu tfi ifit dtfrUut cujus fithritA viriMA tfi . m mtntioorm, nifi his verbis, qux quinto vindi-
AijUAm AM ItAlttAi (
cui Tcfpondet,/dl»iNmMr4f cam<is. Sed Sc confer fingutoium librorummi-

fi tfi 40f«id ) & Acceptum cmitnn tm pefiu ; DAtMUatiiiSAtit ,At tcrkcrtr^mficAmUliMA

 , , ,^

in S. Optati Libros. 209

^ Eedefti ,
&e. hi Se rel^uonim , in quibus , A fcribis pcccacxim cflc
,
quin* ubi c^dcm voces
uc boc {[uiaco i proximi pixcedcRtis argumento proxime rrpctttv Tont , auc gemiiu(f> jam ali-
rumit mitiam. Erroris, ii quxn$,bzc. ni faL quoues rmonuimus. M. Cas.
quoties
lof, cauia fuit. Scripierar Opurus. PnbMimm tji leib Btvosts. i vobis ea ac« Ibid.
«2 « , &c, dt »U« & frenJiM fftcMtrit Ukn «fiucr- cepiUis. At > A s e.
'*• pro , Ukn mal^ dcfciipietat aliquis
» C0NVIR8AT10. Una Eccleliaftica Hif- Ibid.
aut itb. V. pro 1 v. quod poAea pro ciplina. lotM.
fcqucBtis l^ri itiulo, qui * ut.fxpe in M5S. Communis ticTtONis. Eodem Ibid.
ontilTusfonalsc fuerat, acceptum db Ici igitur modo feripruras cxpltcamos, l o i m.
, flebet hoc iniiium tcfticui , LAtr
^nmia. Pnbd- 1>SA PIDII SACRAMeuTA. RcgU» Ibid.
tum t0 er^i ,tt nm emurd mt dtxt0t ^aod *Mt di. B lain iidd. Idim.
£b$m rjf , an pocutf , k tt, ut fiipra tKin (emcl : Eadsmmtst - r R I A. D. Augirilltnu
-
Ibid.
ntfi hoc mmis putidum • dixt^t fwd iu di. diftinguU inter royftciii fic (aocamenia : myfte-
Qtm tj} , dt tU* fS' fterif.ei» fftctdttrii likr$ yuMs, ,rium eit id quod ooaienur aut (igniBcaiur : ia-
Jtm ($• fui fiuritu Trddittrtt & duOftsfchi/m4t. , € ramentum res vidbilii per quam res ipicicuaUs
tit, in Ithn prim», mtmfijiu d»mt«mift &t. datur. loiM.
M.Ca$. Virtutum v i r a m. Quia virtutesiine Ibid.
Pag. 7 j. Principium sirmpnis tui in* gratidnoQ podIuK peWici. loiM.
siPiSNTiR, &c. Abi infi^mtr^dPrixgttu
'

Opirantis. Peefotu operantis nibil Ibid.

«rdiiu/H. Scio defendi poiTe quod hiieft. Puto confat. Ioim.
tam:n Optacum fcriphllc i»7lpNW<r frt/hntnt C Trinitatim pro nirho. Tri- Ibid.
pr^Mjii. Cilm duas, inirait , aquas in pcoccdii nitatem nibil conferre in baptiOno. 1 p f m.
cia^cuttuiindudufuscllcs, ptoponio ruoio* Si horis derogatis. Cucdici* Ibid'.
feliciter prxftfuxifti, dum unicxcircumciiionis tis petfbnas noftras impcditeqvb minili tedl
fundamentum ja*^ , Stc. I o 1 m. quis baptitecur apud nos i ciim Deus in ^pdf.
Ibid.
Dcpikdis TiCATiioticA M pAm mo inVocctuT qui omnia perficere poccd } Io.
,
impugnas.* Diim apud nos bapjfmua In laudi aqjia 01 Ginpsio-»
quamvis falfom , dicis elic : probas cum elfe R u m , Bce. Vklor Utic. lib. 1. Snj>€>firti4n$r
verum &
legitimum , quia apud ludxos una SfirUiu Dd
frptrdfuds , ut p*re €rnu»r t»r«re
UQtum erat drcnmcifio. A1 1 a s p. fututi* pu ttmmtnt crt*ixr*m .utxkit tvoA «m>
Ibid. Etsnim inpr06rissutrac-D*m prtdtUbirui iffi rudikus tUmemit igm pnms
Nm /wu < I
TATils.Tui, &c. Aliquot hic Uncas mendo frmem* frt^}*rrt , &
jmm tunc myfitrit mic*tm
M*w laborare, res ipiaclamat. ^oita raibenda hcc, y*fiift*Mtit virmtm fja8ifc*tUnk UfttPrit dhturs
*»*•/*
ac diilingumda puto ; «r Enmm
trdS*. pem/Nrrr ,
frlmdoM* *d vium tprpprm dnim*/*
titttu, dlttrum M iHdiurp pnfeJfMt tt , mslttr^m pruuutrtt.W.c/t,
rt^lert vidtrait , rxvn* htmktmm ksftifmttn^ A Q.U AS VIVAS. Terrullianus de baptif Ibid.
dnm dteit tlttr^m , &
titermm , Iktt diprrjk efiut- mo : PrimMj U^utrfmdvivem edidit : nec mpum
dtrt cttutMt fit , ntn ftjfit ntgnrt tf»i* dntfimt:
^
Jit in impiifmt ,
fi sftu dtiimm mvenuu . At*
tx fniitu dnm ctntrii nnfirrt nUtmm , Ubtrtfii nt E ASP.
de (eotnit , ^ntfi frimnm fium vidtrerii’ Cirenm. Non video c^uantum. Non video Ibid.
dfit , &c, M.Cas. £ perfonam hunuBam aliquid Ulic conferre : lies
Ibid. RfM singularem. Fibram cfTe iiificiuni. 1 o 1 M.
Qux eft fingularb dc que repen non potcfl. Non potbst n os s a Ck r Istiana Pag. II.
Aleasp. s t c R 1 t A. Myfieiia TertuUianus t fi^mtnr :

I
Ibid» SiMIL ENIM PACTUM SIRVAT itf rxfrAxW.- ntmHdi,exir4neitn«tuUf Ioim.
SALUTI M. Salutare eft feofus requUit, fcd ) Et <yii IN 'tumulo Q^ii 5 CiT,A^c. Ibid.
verba non ferunt. An faluutem vim retinet. Sed Pitores.eduiones , &
ttamtU ^litfiit ttattu
Quid boc } Puto legendum , /trtit *d fitLutm. dt ubtjii la^titHY ^ tmmt otjut &
M. C A s. 0" ftd tnmalo tpd^cu tneitus, dt idktt&t lt<jM»
Ibid. AqUAM VERAM, ET PAL«AM»DuoS /l <N>«S, <Te; Totum buDC ^umquo.
baptirntos , unum falfum , alterum verum. A t* F modb S. AuguiUnus imiiami fic ^videbis in
,
EA s P. fialduini notis, qui locum profert. Quod hjc

P^. 80 . Non de persona. Mon de landl* Micem Optatus , 4*i tnmide ^nitjcit tttitnt Au-
raceperfonx, fedes vifxtamemi. Ioim. gufiimis,ille fine fenfu jacet in monumento,
Ibid. Apud Praxbam.
Palfam apud Pra< Scc. M.Cas.
xeam pofiet invenire aquam , quia filio non ae* Q.UI XN TUMULO qjjtisc i t, ta- Ibid.
dit. Idem. TUS EI TAEULISLO
Q^U I T U R.
Ibid. Pro utris qut illud isT,q.u'oD EtegaocilCml, de fepulto cujus tcAamcnniOi
IT NOEis COMMUNI B S T. Btc. Poflis aut codicilli , obona i te xml coDicouoQE , iiH^
legere , fntd& mkit c$ mmn i efi^ i^&tmkit piexuntur. Incbrt.
^mxtxmiit. Ego tamen Optatum puto fcnp»G bumilitatis. Si Perrus Ibid. Formam
filfe: Pr* mtrififneiUndtfi ,tfntd& mUicommtt. loquutus non fiiifles non recufaflcc Uvaii &
nttfi &
vtkis. Idtt &vtb*t,^iu4 er ntkit txifih. CbriAusdebapttfmo nihil diiilTcc. Aleasp.
Supra iib. t . Vt <jn*d i » mtm«r*iifimt i/i, tfnd Christi inim ist, q^ut Pag.Sa. vox
yMP/ nen fimi Jmcrtmnut , «jm mhit & vMt %i. SIMIL LOTUS, 6rc. Non pacmw Optarus,
denmr ^ ttnmumi* f Nuupilm autem fxpiils i dubium in re aagli an verbis fidfiit, hoc loco
Fff ij
 :

21o Annotationes Variorum

it4 abitTut cft. T*mpriaemTMtiaiUou$acb4pt. / Spititus fandi. Idam; ^
cap. 14. plani (imilicer ufu fbaat» oUt quod Viobatur mutabilis. Perfona IbiJ.
Tettulliamis (quod tamen coaem redit) ica ver- baptizantis non facit ut gratia raccamemi lenu-
tit : fw fr"tl Uvit ,
mn htktt rmr^. neat ,
fed fides baptizaci. Idim.
In alus editionibus integet locus aflbnur: Qm Ejusdam parsonm assa distan- n>id.
fimi ittm t/l , n»n utritm metJfUiUtm U~ ti a m. Vultis ut magiu fit diffetemu imer
v*H fW4 tjl mitadiu t$tmt : ic Vi^or Uticen-
>j
,
DonatiiUm flc orthodoxum baptizatuc^. 1 d_ *

Iit ciut cxticmo libro nt(i quod ille Uvsri * SUPBRB14M VBSTRAM ANT8PO- Ibid.
quod hic UviutM. M, Ca«. NCRA Trinitati. Quia vultis landi-
Ibid Nom oa rinsoMA. Dixit aqiatm lava- tatem dc efTedum bapciimi naici ex fandiutP,
re » noti perfonam confetemea aquam. A t- 1
confetcnris, non ex fide. Idam.
Air. Et c m ab ac c p a nt ibus bap-
i) i 1 Ibid.
Ibid. Nam SIS.SSIT oistamtia. Si tisma, dcc. Biptifma efi qnod ab aedpicnii-
eflVr diiFeiemia imet pciibaas qux baptizant, bus defidetari debm dicit, non Tfinitas auc fi-
loiic. des , ut quidam hic ineptilCm^ *, non atlverten-
ibia. Tota simtitcitati. Pto *mm tesillbdiry^imov prtmcium lacnmnuis nodiis,
dtiit > ut aliat> imfortimUMtH» , abis HUm bapcifmo dc Euebaridic, verbum olim foifie s
fdMQitAltm f ac
tctdm fiemisMem. Qnptnodb & de quo multa • ^<#en>r pater in exercitat, ad
Hieronymus & Vopiktts, nounte lUaco Cafau- Baron. czercit. id. ledion. aj. M.Cas.
bono exccllcntifllmo critico. 1 m c R t. Baptisma DAsioARARt DsseAT» Ibid.
ibia. In Smritum sanctum. ENDccif- * ' Biptizanti fiimma ope debent eniti ut perfcdd
inis cum fugando. A i b a s p. credant i vos autem vuUis ut magis dcfideicnc
ibid. Itirum Christianus. Qjomodb bipcizati i non peccatoiibus , dc plus l^ent i
poTcH cenarci qui oams :
primum baptif-eil pei fandiiatc baptizantis ,
qu^m a fide dc a Trini»
room novam amnicus cft naturam, quomodb tate. Albasp.
poteft eam amittere per ftcundum bapufmtRD Sc Proprium corpus. Baptifmus con- Ibid.
eamdero rursus ade^ ) Idsm. Aat fua forma dc marcria, uta'mm, inter qux
ibta. Una Msas hoc loco a» rari* perfona bapixantis non numetacur : cur ergb
t I c o R u M . dcc. Scribe , hha fidts. Htc Ue* vobis vmdicatis totam ejus rationem dc efiets-
Af hdretianm mvnfas tk emim vurU & (i.m ,&eaminvcftra petlbna ponitis^ Idam.
fiti «nic4 proximi citati loci rii»gula > Cartasuht m i mb r a. Ccitxfaot Ibidi
percurrit.
)
am de «m Dt* , mt* Cbrifi i fcqut- panes. Idam. •

Xut,%MfiJei. De hac quoque podquam egit, Niq,UB INI MUNUS HOMO tST, Ibid.
addit: DmJi ftftum- umm M y«i<« Qjti liMPiR , dcc. Lege, wfMMUM «uwrbMn*
y«#d«n«ni tp , &€, M. Cas? tP , nmJ fimftr dr In hn
ibia. Uma piois HOC LOCO. Scnftised: nhifnmmt, andit nSi , p«Pei
c(lm una d untant fides, hxtetici qui veram
iit ri fint , Optrmi miunri ptSatit , firrdmentd,
& rcClatn dc Trinitate fidem non bibent, non M. Cas.
polfjm bapiizirc, quia fides ab eorum vani fi*lc Q^l 1 non rabat quod OIT, Qtio- P.g.14.
Icparatur. Al b-a s p. M o D b DATI Hoc argumentum in concUio
ibia. £t )AM vobis PRAISCRtBtTUR. : D- Cypriani habetur. Albasp.
£t hoc etiam contra vos pugnat , auta cCira fit JamCrristo pr^csanti, dcc. Ibid.
una fides , non potefiis , neque debetis aliam Pio vtcti>4t putet aliquis fbrtals^ • vMdhnt , efie
dare in tcbaptititione. Iniu. rcpmendum , quod ic htc non mal.; convenire
ibia. Totum ponkhdo in dotibus. videarar , dc pofiei (xpids trgetar , opponit
Omnem vim facramentonim ponendo m lanAi- etiam w «pfrm ,
quod oic \ & n$ »p»dtrtt Fi^
tate confetenni. 1 d i m. lini Dti fi 4H»c*jfi , fidtm tmtHmfntJt nptrMMm
ibid. Nomin rioit. Qpi baptizatur » debet *fi* ,
&c. Poiril tamen retineri quod hic cil, cdm
credere: debet babere fidem \ quod fi habeat 9c illud quoque (bitcntix , locoque bene congiuac ,
habere debeat, non requiietur ndes baptizantis \ idemque alio loco repetere videatur aliis verbis
fedbapiiundi. Idim. ’ Cmcrtdiiuripfidsi tft^dc/tAtur^mnnfir ^nm
ibia> Altarum crido. Interrogabantur in ertStur: eriam operandi verbo ulurpato in f»
bapiirmo, profitebantorque fem Chtiftum 2C q lebtibus : OptrnMtUmt cuaHiilMmmnfimt aptra,
in Deum aedere , quare efim iti efiet , non de- Jtd Dd fut auiNrr«, M. Cas.
bcbdsanc aliud mi» exigete , quia unumeft tan* agnum l a ci bus. Exformabap*
In r
tdmrtvd». non duo. Idcm. Albasp.
tifmi ptxfcripta.
Ibia. Non SOLUM HiCRITlCORUM. Qui non postparsonau opi- Ibid,
Illa fidei unitas nnn foldm h#reticorum baptif* RARii intbaaooabat. Nou phra-
iM , quod in ilU fide Sc in T tinitatc datum non fim« hiien»i4rt ppp nli^nem , Sc fimiliicr ciblem
ed , excludit t fed etiam vetat ne ipfa duplicetur hiC M Sic paniculis abun-
fides , Se aliam a rebaptizatis extorqueatis , aut dantibus nonnuoquim utitur Optatus , ut hoc
infiratts. loau. libro {. dr firit ,
pto fint , Sc ahbl ,
<*d

Pig.*j . Trss tssi SPICIAS. T<ia concuc- etdnm. Et buc pertinent qux fupil annotavimus
runu loiM. nptrinndfimm. Incirt.
Ibia. Prima inTrinitati* Necelleed Crioidarant in RiMisfiONA.Noncre- Pag, td.
IU baptilmus fiat in nomine pAtcii« FUii^dC didetam tnPauc, Fdioi, dc bpumi findo. Al».
Et si
 , , 1^
• /

in S. Optati Libros. 21
tbk}. £r It Deuiyacat^it apjd voi A D&MeONVtCTlONITlLtUS Ibid.
JIT OMNI a.U 00 OANOUU IST, tCC, CANOIOUM PUAPUAASCIT. Pclltmi
Q^xibie» le^kuf > ccaui4 ab Optato cJarius adSii «vnn tv/iiucircurofenur, qubd vel esco
4ici potuit}non res ipucLmat, ut pcoprid de appareat. Qiuie legit oarchius. Cw-
convetTione ad Deum locutus (It } tunt camrn tmgere Lucretiaoum cft : fiirte confiSHme, 1 n-
qui ad oercio quam baptizandotuna rMtwySs- e a AT.
MM quam neque probant ( nam quod fidem
,
Sic AtlA LAMA n^EOALEM TKAH- Ibid.
ptofi-duiiad Onentem congenerentur , non stT INPUAPUAAM. Boetius : Rti» par»
magis ad baptizandos pciunet , qu^ ad alios pardmenjlreu loiM.
quotcumque) & fi probarent, tamen huc per- CATECHUUIKUt. Elo- OMOnb Ibid.
linere minimi concederem. Breviter moneo te. B gans compiraiio.' Albasp.
Jc^r > ttipliccm ejus vocis uliim apad veteres Vocabulum. £x Pagaoo fit Chrifiianus. Ibid.
ictip:orcs frequenter occurrere. Citm deconvec- Idem.
fionc gentilium t fiu hatccticorom 4^ W'»*i Et mentem. Quia Ktufeitur , & ejus Ibid.
CMUim (eu vtn$m ciiin de fceleftss Se
s mens Be natura mucancur in aquis. Idem.
impiis Chfiftianis ad veum |>, cratem convertis Pigmenta. ixOciano. Pifcii (an- Ibid.
loquuntur , ut hodi^ue vulgo : denique de c^ guinem qui in Oceano capitur. 1 o i m.
maritis contincniibus , qui olim non miniis vul- Dt Pagano Catechumenum Ibid.
garis ejus ufus filii. Loca multa cot^cdlt erudi- MCI. Docui tiluin. Albasp.
uifimus Fileikus in Sclofbs : fed addi multa Ai^UAM INOUCEAB rOTIST.IM- Ibidi
potiunt. Intignis hic Salvuni de gubetn. lib. 5 . CpiAARt UT, Brc. Quid ilU vcifao (Ibi ve-
Sku ttktm i& de nnvtrfttm Dt» rv^s. m lint M^pmsre «r leiifAt , aut quo (enfii ad vt-
•

tMjitf frtf.us tttfiintniu , krerum neam, de qua h!c aguur , pertineant » non fatii
tdituMrum ftnmfitm mm , &e. Novum intclligo. Optatus quid velit, fatis liquet. In
prot'US converlionis genus } IkuA n*n fdOHM , cultore vinex non die uc illa matuicicai, fcu
& illicit M ammittMta. Ttmfenuu 4 cchcmh» , & ttnereftei^ ut de arboribus io genere Tcrcull.
mit ttmfCTAm k rApiak , &e. frepofientm «fl f«#d fni^roqucedaciinl totum hoc a Deo pendere.
tt^ittf , flM tfl ^
c«nt/erjit jid tncrjic , <^r.
^ Ego fic feotto, verba illa at reMr4 r, glo (Terna

M. e A s. inepti aheujus e(Te

.
qui elegantiam ac proprieta-
Ibid. Ao vos siTcoMViKsio. Alludit tem vocis imperare oon aUcquebatui
{
Bc qubd
ad illum bapifmi ritum 3e ceremoniam : csfuf- DA^sprosimb meniio faiiU clTct, ita hunc lo-
flaro &
abjuraro Satana vertilt Occidentem , ad cum luppicndum putavit. Narn Se Optatus an-
Orientem mox fefe convenebant baptizandi, & tei haud abfimibbus vetbis ufuscil . dim tam
io Deum (efe erodere folemnicer profitebantur : derriima effe lacum , dizit , y «i a^tutm aec babtat,

undddii.il Optatus, dilm baptizatis ad vos fe d' eectptam emtimere um pt(lit. Cxteriii|a , Ma-
convertere deWnt baptizandi. ad Deum ; mn perate arvh di^m Viig.lio G.orgic. lib, 1. Bc
quia tz perfona baptizantis vultis bap:ilinum Senecx de ttinquill. animi Cap. uli. Sed Senecx
op.rari, non autem ex fiiequam quis peufite- locum in titooum gTaciam proferam ,
qui vim
tut. AL8A^r. verbi non omnibus noti egrtt^b cxpl-.cac , at
Ibk!. rXOSATlJOANMIM IIAlUMSt. fertilibus, inqeit ilie, agrit acn tjTaaperetuUm : cit»

Pr.ibatc Joannem babuiircieminjoocm peccato- £ tmm exhauriet illat aau^uam mttrmfafctCtm itat t

rum. loiM. Ita ammeram impetui ajftdatu laber fraagk. Ad

Ibtd. Illo opirakti daiatDius. vites Se vincaspropiia Plinius lib. 17. e. ai.
Q^u I DANDO DZPiciT. Impia pland hxc 7‘emerarium tf ante craffitudinem pellkartm viti
cft rememia nifi interpretatione ruDvemas.DrjS* imperare. Columella jo^ue de rr ruAicd I:b.4<
q
em ergo tUnic eft , ct^dtrt dsrt. Sic ctJiAiV kdtiit e. 14. Pejl Urget fmfht parcendum e^ vitibus
dicit i non qubd defecium potentix , fed volun- & idee ai^ufie putendum , pefi
exiguei imptren.
tatis in audurcagnotcat. iMcanT. dum. Poflis etiam Icgetc impuart vinta pe* mn
Ibid. Im AATtBus SUIS. Colores non homi- ttfi. M.Cas.
nes mutant lanas ; ita aqua , non pcrfoiu bapti- Operaah intia alios istis Ibid.
zantis murat bapiizauim. Albasp. F intranti sole, Btc. Scribo : Optra,
^7' Cum paitiosus inpicxtuu fii inter aliet < it.
0 iMreirte Jde , hec tfi ,
finite
aj pf/.i». e o L o it «,&c. Pro c*m/tih»m legendum c(Te ficule^ &c. Matth. ao.cap. 8. «41« !}
umfMSS> CTij^^wAfjijnptidcm monuit RadiilphusFomie. Scc. quo hxc pertinem , et Hwbi. idiotirmo fli^
sius , rerum onotidianar. lib. a. e. 6, etfi X>(Te videtur qui fuum r-ru ventre , ingredi,
improprium ne ,mi/o enim Una proprid dicitur, de occidente (ole ufurpant, ut Bc i-ir* exire , de
non cmfia , quod aiiud eft : Optati un>cn ede Oriente. Idem.
ceniffimum cft, cum podea quoque paucis in- Et curatus est puir sn illa P.g M.
tetjcdis repetatur. Totum autem h>inc locum iti hora,cbrti dantisiit, fice.

puto diftingurndum i Ciun fntUfut injiciltir cct»r^ Idem poft pauca repemur , atqui uitobique vt-.
tiAtn'd fepi eonvenitHf , d«M cmftilwu vtlUu ea» ( debit Optati menti repugnate , <|ui ateemut in(^
Mdum pitrpHrdfcit. Sic Aib* Uiu regelem picict: ut potibi diccndirm fuettt ; emi dantis

inpurpurem , ^uemeJe cdtechumenut i» fiJeUm. mn efi ,fid accipimit. 'Refpondcbit aliquis for-
Vtujut dkm incipit , C^r. M. Cas. ia(s^. Optaturo non tam verborum Imbrum
Ibid. Dtiu coNViRsiONi. Nefeip an !•- confrovetfiam raovilTe Donatifiis, quiinimpix
geodum . conmuuone. Acbasp, (eotenux , qui ipfa piofctebam. Nibil tgirur
Gg g

• .
«
 )»

21 2 Annotationes Variorum
veure , Tocum Tctbu uti pocuent*red alu< A lib. j.dcElpidofbto quodam apoftitS : ffu
qoam >pl>mrote,anicicnim ciim bzciUit vccba diidum ( inquit ille ) /turnt nfttd mt ‘m tetUfim
obficit . iUdm TubjiceM tuanm Dtc : & W Fmfii ,
^armvtntraHBt Mncmiiu ms-
Jiarfiis f f«i iw/«; ni 4Uu»r tfi ,
ftd ^md finitum utmi de oAm frmu fnjceferm ^enerMinm. Cujua
tfi, vn dtcitit tjU dMmt. Non igicut hic 0(v c6 libentius memini « an6d vellem eiui verba
taium id agctc , ut ttcsifUntU tjje contra Donaci* cum Oprato conferri » cra imn gemina &16m«
ibf probex , led oc jprobcc eOc iamu < non ejus ac amplior ^aiabolz illius de veOe nuptiaN.qox
qiKTO illi volebant t nimfiri fcilicir , five mot in Optato requitut eiplkatio, apud illum
ruuis f fcd ipTms Dei. autem fid4t mbuic i extet i fed dc Cibanoium» Ave linteaminum»
mbll oblUre , qum &
Deo vcndicet , ciiin quid* quibus rccbis bap;izatos cingere dc tegere mot
qutd impetratur a Deo » per in Deum » id B olim , mentionem faciat , qux tc ad ejuflem

rede did pnlEc i Deo totum proAciicii Sc illi parabole ioterptetationem pertinete videntur*
uni acceptjm tcferii. Hoc ctu vet^ dici pofTe M. Cas.
non negamus > eum tamen Optatus ciend» Imsiumb RASitiM* Eleganter urum Ibid.
DtHt* tucsjfr . ^drM teMHfmmH» tftrMem tfft ni- Chrtih tumeam diat. Imcsat.
hU di virtMt fuifnmifgt^ftd pofi fidem tJtenem K
uc A t u IU Nimii laxa. Albasp. Ibid.
'mtem^Mfie eatn elTc Optati memem non puto.
i In pdx mimis immutatu a. Coiv* Ibid.
An igitur hoc eme, qiufi iionjc^ concedentis venit 6c aptati poteft muliertbui & viris*
dt ) mre dentit tfi , ficc. an certe f q. d. aVt cu 1 o B M.
tUmhtfi ,n*necfifiemUf Idim. Amici* HOC i s t » oi c b r i* coo* Ibid.
Pag.Sj. Di oi c r e V o* Sscreu matrimonii, Ter- C n o s c o t i» dcc> Nihil confufi u aliquot faif.
cuilianus: tet eblcsnas ira explicabant tfi in- ce Imeisuc htceJitz funr » dc vuigb eduntur. *
veniret eli^nem Ceiecbemennm- Hoc exemplum Sed dc mendo non carem. Scribe igitur , roe
poteft convenite in Catechumenum qui ndem lpondeiue*4Mire.‘^ryf dicviv , ( ideb

^rcvftarct : ftd indi non eflkics petfenam bap* dc amicum compello* (citici: ) cnme&^»e»dtrt~
rizantii plascon&rtcquiun lactamentum. Ata. tmntmveret DiehU , & edmt cmtvtrfmt /Wnsi* &
Ibid. ScABROBlSSlMOS MORBI diClU dedtrem tdti vtfiem mt^ietem . m ^tdd fu vtmjH
Incirt. mn bektnt vtfiem bm tfi dt^t , ^nent
Ibid. Imhotationbu. Regencrationsm. Alb. nen hebet ftud lihidedif Nane enim irefeifetefi
Ibid. Im Q.UA NON LBGtTUR Ati <l.U t I nem hebenti rem ^ne dete nm fit. Fefiem naiprits.
,
txpRosuM ILLUM S T Ru M , dcc. Diem, tre. M. Cas*
Aliz editiones : In ^ne «m kfunr eBtptit illmm
'

ieprtfmm 5/'Wia 4Wf dUhm vet je/funt HeSfiit,

&c. Scribo Jn ^ue nm Uvtnr eimfmit Ufrefem
:

Syntm^ntt diQem , vd inffientm Htlfm, &e.

ANNOTATIONES
Videtur idem tnox itetum diceie. PolUmiusta'
mea i tautologiz vitio dtfendere , A * ur Aia*
VARIORUM
dent ejus vetba diiigentiiis expenfa * itl diftin. Im LtBRtTM VI. S. Obtati.*
guamus : Non omnio6 legitur aliquis illum Ia*
vifte* undi colligamus ideo Hcrftin illum lava* \/Ota bobuli. Ab eptfeopo vota ptv P»g* 91-
tum *uc roeliili lavaretur. Sod neque hu;as coi* £
i_A A r
V puli* dc ad altate o/F.tebantur. Albaip.
legionis
er
ea neceffitas cft .
... c.tc
ut fuffi.iat vobis
L.-
* A Mbmbra Christi* Ptaticr CorpJS Ibid.
prius ilJod Irgcretux oiA dc illud quoque ex*
* Qitifti cpiod in altari oftiutur* Adeles etiam qui
preftiim efl*et * idcb itetum lotum eum efle* cum eodem coiporc uniti dc adunati fune , ofie*
qu6d prima lotio nihil profr.iftct. Qii>°dt^uiKn runtur. Iobm.
dc iplum A legeretur* ne Ac quidem caufara ob* PlCNUS s A LuT t I iC t B R N X. Et Ibid.
lineTciis* cdm A contigilTet * ideb contigiftet divo Paulo : Fivifieebir merteiie cerpere vt~
non ui perfonarum , fed ut aquarum difcrimcn fire frepier inhebttentem SpiritHm in t*bit.
Actet . idque ad Adcm futurz aliquando Jorda- Id t u.
nis fluvii, piz exteris cxccUeotiz. M- Cas. S?Bt RBSilRRBCTIONIS. Spifitus Ibid.
Paj. jo. Resurrbctio rbpr^ibntbt. F Dei confervatur in nobis cujus vi corpora noftra
ReAitcedio reprxfcnut regnum Dei dc bcatitu- reforgem. Ad EphcAos : fn ^ne crtdmet figneti
dmcm> A L a At p. efiii Spiritu fremifiietds fitmBe * fW r/9
Ibid. Cliu FtLiusDii iPsaCHRtSTus reditetii ntfire. Nota modum loquendi nnde m
um 4 mIwS*t sponsus, dCc. Cave cibi imponat ilUid* meltut hweft. preces fi^s in altari tanqubn
quaii caafz przlret * non enim cauCun rcch in folemnioti loco * dC ubi Deus vult exotari ,
dit fuperiorum Optatus* fed idem profequinir mulli acceperunt Spiritum landum. Iobm.
addita obiter * veftit illius deicttpcione , dt my* In QjutBut fraternitatis mu* Ibid.
ftica dcAgnaiionc que nimirum Cbrlftus ipfc > NBRR. De oblationibus Adeliumquz in altari
.
dcc. Ita autem puto legendum t Nihil eret fned confecraremur hic locos accipiendus } ex quo Ii*
irefeemrvefkm nupnelem nen hjdKnti. cim FuimG quet omnes olim AdcIcs oblarioncs obmltUc * dC
ipfe fit fpetfut , & vefiit , & tmnue , metet cas in altari confccratas fuifle. Jdim.
(ideft, ^ApriaArB»,utmox imctpteta- Nisi sides c o r po r is. Qmaex il* Ibid.
tur ; quot dC nettt alibi quoque non femcl: ) Iis oblationibus oorpiu Chnfti cooAocbamr*
mmltet vefiiet fp’ irf. ^e. Ita petner altos Io- 1 D b m.
quimt , dc Viaor Uticenf. dc periiw. Vindalic* V s ric u n o a. Nc fcilicdcvideTentttxcam
i Pag. 91 ,
 » } , » : "

in S. Optati Libros.
onhoiotU coremanicare > &
hoc dapbct dc A remtnec 8c ca cadaris} , ii in quo cdm of^ris
causl :
pcima ,
quia orthodoxorum conlecnrio- nobilcuro > communicatis) & Ua pcccacu.
nem approba(&nc ll io altari ab UUs coniccrato A i. as r.
obculilTcm ; fecunda , qui oifrrc jn aleari in quo St bnim non licuit» 8<c. Scribe
rpiicopi ubtuletum»cumeiscommunicare viden- Si mm mn ikM jimmttrvttpUoArtBividt^i

tur quia altare cft Tedet oblationum 8c locus r«r^ <^c. Hic quoque ridetur ab Optato quz<
,
anquo fieri debet, 8c ad quem Deiu magis tef- dam admilfa, quam pirva mmatioae
picit. loiM. tollere perquam facile. Sed qoxdam tolerate»
tbij. TANTii nii. Aluribus. Isim. imerdfim Utifis quam in aliciris fcriptis nimis
»
1bi(L Q« oo UT IMMUNDO o»iAi»&c. acutot cfTc. In proximS prriodo miror quomo«
Scribe imuMiU «v » ex fide iteratae ab Fr. Bal< g db mnjtfiMh pro xtiuftMu quod amea erat ir*
»
duino eduionit. I N c I A T. rcpferit in hanc editionem. Naro Balduiniim
Ibid. Calida di anAOMiNTis al< ciedamns tam obefie ruris tiiiile , ut
TAAiuM JACTA IIT. Dc ufu caJidx Lioo percepcrit ab hac un2 voce haud Tulgans
apud antiquoi ,’um mixtx qulm purz » jam acumtnb (ememuro tonm pendere. Erfi aurem
multi muUis. Quia tamen non defum riri do- quod vulgb dicimus » mA/rirr/ mjhit ab aliqui-
di(£mi. qui t^Uidsm aliter interpretentur» & Ms»ut Varroncin fat^a»quz iofl
aquam aut non omninb » aut nonnifi in egro- cribicur » tmtiqtd mfhi di«f|iim (It
; hatid puto
tum a:ir infirmioram gratiam . calefieri (blitam tamen unquam fuilTc qui mdjtfiMtem pro !tMu
.
ab antiquis alTcranc » dignus hic k^us qui ob- f*dr«r aut
femerur i leilore ) qui vcl unus refcllcndz
M.Cas.
ifti
C ^ renilTc, pet quos faAum ut
dixerit) aut td illis in men-
boc
opinioni (uificUt. Ca
loco pro tYfMjVAr# legeretur. M. s.
Ibid. Pia CIRTA MOMiNTA. Ubi ali- In visctRinus majistatts. Ibid.
quando coipus Chrifii lervabacur. Aliasp. In editione Germanici ) (edaao/t^A.
Ibid. Q,u ID NOS
o p F I N D t s T 1 s. Bifili- vcrbum retineri poteft , fonfarque cft : altare “*
cas» ^as i Juliano acceperant
.
podei reddide- resed divina » cujus cfim primam curem rafidfi,
funt Oooacidz de eirum altaribus loquitur, cu quz renafeirur ed etiam divina
» quia torum
:

1 ® * caput ed divinum j ideb ncpvstatem quzritis in

«
Ibid. Manus nostras. SacrificU nodta viiceribus rei diviaz » fed eam non inveniais
& vedra. n a m. I quia tota cd » dc virccra etiam (unc divina.
>bid. In cruci. Crux ed altare (acrificii 0Ais a s r.
cruenti » akaria aucero nodta funt incruenti a Invisci^riiusvitustatis, Ibid.
quare redi i cruce ad altaria argumentatur. Eadem editio Bald. nujeffmt. 1 n c i r t.
1 D 1 M. Donbc ad SB PBRTINBTjITIN pig- Ji-
Ibid. Antiquus obiattoniius. Obla- Bl TOTuM BST» q^u OD UNUM bst. U: 4
tiones quz
alranbus fa^c edent tempo-
in litis Hxc omnia non eadem editio. Idbm. agnofcit
re D. Cypriani» ad Donatidaa non minus p:r* In ipso MiNisTBRio. Eadem» Ibid.
rinebant quam td orthodoxos : ad eas vidcnit J?me. Incbrt.

.Ibid.
icfpexidc » cbm ait . «Biipri/. I o B m. Linteamini. Linteis, confecraiis & Ibid.
SuPBRBui. A fupcrbia ODtuti cztcri fu* iandificatis atrana olam tegebantur dc oioabaa.
..L: / r_J
p.‘tbi vocari poterant : fed » ni fallor» cos vo-
£ cur. t A
a s p.
cat hoc loco liiperbos
»
qubd (e puros jada^nt /ltampacitb scrosbm. Sic Ibtd.
dc cfim omnes predmeri inter Iaera Icfe pecca- etiam freminino genere ferobem extulit Luca-
tores» de tanti lacrincii indignos (acerdotes fefe nus. Iib. I.
dicerent» iireCatbaros prohterentur. Idbm. £xitM trtf^ ffid: n^iU
Ibid. Cur vota. Nota mfignes altanum lau- Aliis maihilini generis cd. Incbrt.
des de nomina t fedes corporis Chridt | fcala S pB c t B s. Panes. A l b a s p. Ibid.
otisionum } via precum » alccnfus (upplicatio- MircioBM NBPARias NUNDI- Ibid.
aum ( habttaito corporis Cbtifii ) locus invoca- NIS provocantis. Fr. Balduint editio b.
tioait } ara Chrida ) ctux Chridi } munerum Io- ntptdinli Incbrt.
cus I poiiator membrorum Cbtidi j dcfcenfus dep Eligbri. Debueratis coi vendere Cha- Ibid.
onr.« SjNtitui
porta fan^. t ..
1 o B. M.
..
ftianif , nc in fordidos ufus i PaganU emeren-.^
Ibid. Cor VOTA BT Ottt DIRtA «o- tur. A L 8 A s P.
MiNOM»dec. Fr. Balduini. Inobrt. PaSIXXITIS ITtAM COMBURI Ibid.j
Ibid. Desideria. Vide an huc ^iat veras MANUS VfSTRAS, qj| S B U S » dCf.
gloCtium » defidtTMM AOT«y)l« » nairi. I n- ^njiciebam ; Ptifi tjfnu wm*», eodem fcilicit

c e R T. igne qui^ (anAa vall fum conflata » vedras

,
Ibid. Conjuratio. Cfim in hac materii quoque manus expiati, dec. 5cJ ciim jam an-
omnium eadem fit fementia » cur tam diverse DipHtmoi}
tei dixerit: nun»tw^Ai
dc altaribus datutdis f A L b a s p, i/Ce icii nrfui Cbriftt h^kubit
{ feritis ?
Ibid. Sic (fe^rSi) supbbcbrat Ri-Gan feriftis, pet crafin pro feriidis ») &vt^At:
MO VI R 1 NON LICUIT , pRANctRB. Infii quoque I , &vaf*fifrk mtmtr*.
SiOPORTUIT f R A N c I R 1 TRAN- f* , & if> mjptihut vtflrif /Mm^huUtmfMtnm &m
aissi nccATXtu IST, Xd/ijfifeceatim neflm. Si ufMtmtiu m4>ms mfirM , Ufic
ex Fr- Balduini editione x. Incbrt. itMtis &
vifinu f Etiam hic fbiufic idem vo-
iba Kasibsi p 1 c c atu Quia major luit,ili«cw»/!dm(riquodpaulbanci»idcmquod
ogg 'i
 , , , :

214 Annotationes Variorum

fdjjim otiod moi idem Opta- X T ac tus. Adto celebrantia (oik. Ibfd.
tu! , mn tl*Q« empt 0rti nuUo cmpcoium * pio- T A......
-r * ... conlccrabaot «,
B u t A M. Aeas ..
Ac Tcftcs. ......r...,. ....
Ibid.
rum aut impiorum » Paganorum au Chrifluno- Idem.
cum . diferimine babito. M. C a s. Ut viEGiHts. Loquitur de virginibus, Pag.

Ibid.
COMSUAI MANUS V tSTAAS. Li' qux elTcac baptizate ance fchilma, aut de iis que
quibus obeuliftis
Queiieii calices in & confli- poft rcbapcizacionem ad Catholicos itanficranc,
ftu fanguinem Chnili. Aliass. quibus ptrnicenium imponebam OonatiAx •

Pag-
PoLlUI UOMIHIS POSSUNT PU> qu6d cum Catholicis comrounicafTrnt. Idim.
Mis SACAlLICISj &C. PtiOTCS foliM h*^ W Discentis, ciecic Fi. Dalduini editio Ibid.
mutei ftam md»r^ai f»crik^» fmguuH. a. Inciet.
Puto Optatum fcrip&re , htmuut B Ur jAMOuoilM ?E o F I ss ji , stcHA Ibid.

fumi ftcrUtgis , tcI , faeniegts tii '^rihui , ftcriUg» VOLUNTATIS C A P I T I U > . &C. Fallot
fterificu pmgmnt , &(. M. C A s. an Optatus Ictiplic , m jtimdii£$m ififfut

Ibid. In o n t c i n s. De unitate fai^ per vtbmtMh CMpitifiu vlnt ftibauHnt vmmw.

Macarium loqaicur qux ad Donatum taoquam t4rtM. Nam p-vfatn 6c prtfijpt «*ae< vulgare
ad Aronem clt rcfetvnda. Aliasp. eft , fcd c4pUt pnfiuri /tgiuv 0 tmmauf , nnh: non

Ibid. Sociati Oaicntaiibus. Sufpc- obfervaium quemquam ita loqyi. Cspiti autem
Aos habebant Afros « Hifpanos, Gallos, Iraios, imp*»rrt de his ipfis mitellis iicrum Optatus
quia Donaium damnaverant cum CACiliano &
poli unam aut alcerim pigmam. Sequitur in hac i

communicaverant « fcd in Orientales nihil editione Batduiniana , ttt tmnUM tUUt fnjkt-
quidqiua hngere poccrau \ quare Optatus fx- C rtnt , a/mj, &t. quod antea Ugebatur , m m*
' ' •
pi(CfM eis objicit qu6i non communicarent cum «ATM/ 0 ra;w-mrr , «iiAj, (^r. quod & nu-
Oficmal.bos , in quos nibii habebam quod di' peris editoribus magis atrilit. Sand putpurcas
cerem. Idim. tuiHe mitellas illas , Oputus ipfe dom la fe«

Ibid. Qu lAUNtTATBM DiO PLACI- qumribus. Sed AiwAi quoque wiifc vix iph Op*
TAM HABEMUS. Eadem n- 1 rato ctedidcnra. QubJ bic autem mitr.'UAj, in
c E E T. aliis magis latini mutlUt i quamvis murulta i &
Ibid. Assensum accommodavimus. Julio SoUno formatum non ignoramus. e e* M
Quia cornmunicavimui cum cis i nulla cnun C A s.
major communicatio quiua per allnifum uti , Ut UITElLAt AUEEAS PEOfl Ibid.
ait divus AuguAinus contia Donatiftas. Al- Dee nt. Eadem ,
ttt mmitu tUUj prtjictrttu.
- . _ ° \r ;l:_. : .A;. .
B A .
S P. Virgilins in cacale^s
1

Ibid.
Furtivas. Corruptas Icripturx le^o* CtpM Sjriftd tdpHt gfdt<i retfimird miteili.
net: vel vocat furtivas, quia ciim non com- Cicero pro Rabirio Podliumio : tUlkumo» etnai
municatenr Ecclcflit quibus forip x edent divi & vtlnpidiit , tfon tmd» civtt RtHuom & ttakiUt

Pauli epillolx , eas quali forati videremur. ddtttfceMU , & ttidim Sttiditm fttmm»
Idem. Uf» nstts , AM M fom/ & /nkitrHit fm ,
fti Ntd-
IbiJ. Alienas. Si fortivas :
non
pro* legitis p»li in ctU^trrim appiA mm mktUd jtpi vidr-
bate vos non alienas tegete IcAioncs, cilinde nm. Ubi alia ezenipUria habent. wrrr//4.Cot>
cpidolis factis legitis : hoc autem non potellis oelio Cclfo fommx elegantix medico, Itb. S.
probate , quia boo roinmunicatis cum ecclcfus E c. lo. mtilU eft linteum in quo brachium fra-

quibus iilx epillolx fcrtpix funt. Idem- dium Ixfumvc fufpcnditur ad coilum. Optatus
Ibid. Ut
q^u id AUDETIS. D. AugiiHinus Nodnarum fivc f^crarum virginum viitas live
eodem utitur argumento , epill. i6^. Q^t^ ttu. vela ( uodd B.lgis noArit Virie , Viedwc^., &
tm ptr»trfiui & leUarUm tdjdtm
infsnuti Vulr ) MknlUt vocat, quafi parvas mitrasdicas.
epifiaUi ItgemiiNu diert^pdx ttciim sh tdnim Aiurd verbum clTe Synacum (Grxei dicunr/i«-
£(tU/idntm pdu fipdrdH a/tUtm ipft tpijMd ferip. fy 4d X.atini vitum ) monuerunt jamdudum viti
td ywi/ ^ Cujus viiO non ^ile ell tepetire, nam dodi , & proprii llgnificar vinculum aut r^*
poterant epiftoUs legere , ctli non communica- miculum. Poeta:
rem iis quibus fcnptx elTent : nili dicas D. £nimicdmAinc*s,&hdhtntrtdimkttUmitrd.
Paulum cummunicafle cumGdattt, de Dona- F Vide ibi Servium. Ihciet.
tiftascommunicare cum D. Paulo i de tamen Quasi su m ptus. Q^modb virginita- Pag. 9^.
non communicare cum-Galatis : quod abfut- ce, aut matrimonio uu debeaiuus. Aliasp.
dum videbatur. Idem. Duos DENARIOS EROGASSE. Vo* Ibid.
Ibid. Igitue altaeia tua supra luntaccmCbtilli cxplicalTc. Idem.
MEMORATA. Emenda ex integtiure F. SiD QJIIA <2U1 s AN c I u N T. Alt Pau- Ibid.
Bddumi tibio 1. dltdrid ^ vd/d
frp'4 mtmtrdtd. lum mhil aliud de coniugio IbcuilTe , neque E

Qjx conrmub fequuntur n>ucila fi^t.rcAiuie Deo acecp (Te

,
qui poli unpentam Teftamcnto-
ex eodem co licp: Igitur dltdrid <t" vdfd fuprd rum dodlrinam debebat aliq lid fiiggcrcte. quam
tmtmardtd idmtUdkm jut~
id mdtri^Mf vtfirit bcnelacric eum qui viicincm fuam dedcitt, de
rdm ^m defi'it. Si infdmdtii mdiua tnjfrdt , ^ud- G melitls qui non deder
dciit. Idsm.
rt illk tUmtidiii & vtffrdtf IhceET. Non INDE COMPESCUNTUR ASTUS Ibid.
Ibid. Polluta si solus tactus. Idem ANIMI, q.u os intiruEm astas
liber: poJtdtd f tfia idUiu ftt. Ioim. ACCENDI r. Couige , dXdt Mttiuiit, 1 n-
Ibid. Si Peccator. Si is qui factamema CIET.
Celebrat, Et peccator. A i b a i p. Talis pannus oitureari po- Ibid.

TEST.
 : «,
, v ,

in S. Optati Libros. 215

T I t T. Forti TcripHt Optatus ittHTfm, A bus'i mcafiU» ptuUa', de vinioc» fcuqux nupta
IO K U. noD itt , ulitata iit locutio i led quid Afiis iibn«
!biiL iNNurriAS sPonst. Vovebant cum hxc Opratua cum Gotbofum aut LongO'
Chrifto vUginhaicm. A i a s p. baidomm inibeutts quorum neicio fi vel notum
,

4 bid. SPtKlTAtl SPOHSO 80 IVlA AKT titimnomen in Africi vel auditum. Cxtcrum
c a I N I M. CrwNfli cudi oportuit. Sed hoc qux (eorfim Optatus hic fifiiwas fn^nemU &
mendum &
lexcenta talia adeb nunifelU funt conjungens, Arnob. lib.4.disit,j9)fAr//vp»n«>
a: primo ftaiim afpcAu deprehendamur. Sic tiai
: &
(fnld dt iffi$ eaajttnlliambm iaammur in-
caden^p, pefllme ^vw pro imniu editur. I m- q^uic t fHdfidlt ctUirafft &ft.
ciaT. fidi h^tafitfrt^iumwu , <^e. M. C a 1.
Ibia. SotVlRBMT CRINI M. Sed 0C ho- fi Timporalis PiiTtviTAs. Inte- Ibid.
die ia-virgmibuf coarectandia hic ritus obfer* eundis nuptiis nulla oUm fcfttviuuobfervabatun
vatur. AL • A s P. A 1. 0 A s p.
tbid. Qjl ANOO MORTUUS SST. Qj>I K' In altum. Capicis oinamentis non uti* Ibid.
nuDCiabanc omnibus iis qux feceiam aut pro~ tur. Idem.
felTx fuerant « ciim eflVnt apud orthodoxos: In d i c t a. Miirellas. 1 d 1 m* Ibid.
vcl fi mavis ; Chrifius cui nuptcranc , rft-nc Jam consecratas Deo aspir- Ibid.
mortuus , qubd eas ad fecundas nuptias convo- SlITItiETlAM SALSA AQ.UA PER-
late COgKUt I o c M. Pu D i S T I s. Locut mutilus , infiaurandus
ibia. Qjl. A CONTRA RAPT 0*R I S , &C. ex Fr. fialduini editione x. J«m emficratat Dta
Codex can» eccl. Afrtc. de virginibus ettaiu mi* ^ ""ti immaiitui cmeriim : emu uiam jttjftfiU
nonbus velandis : /rrwp/Aom , mf f«icMMf«« /i/u ftrfundi. Imcirt^
•tfdfnfarum , mufiitdtt ^mcHtamu fuStuU Immundis cimiribus. Cineribus Ibtd.
n/^t^CMmvtlMutr^ttfiitfiftlr^drdli^mi^- pcsnitcnnx^ quos immusdos appellat ,
quia
onda/MT. M.Cas. *
.
non d«>ebant
virgines illx piznitentiam facete*

P^jr- Ut crinis itirCIm. Annotandus Al 0 A s p.

siius nuptialis nrxter illum de crinibus lolven* Raptorii aut Pititoris. Ibid.
fi tj_
dis , hoc infigm loco : Mac nudari libi nemp2X Non poterant in mairimoniucn rr^ari , quod
(
capita velara
)
fue maSarti pdiuaitnr paa canali^ Deo coni^rarx elTenc. loEU.
ter nuhaMt : tx fi atiad marUam
matare e$a~ P R o s CR i PT t o N I M. Mittellam, quI Ibid.
ti^erit , m/i repetitur Uia temparaiit fifitvitat ; ma ])Ctime(rcnt ornatx nonpoierant nubere. Ioem.
M altam teliitar i Mfw populi frequentia protaratar. Ut secundam mitillam acci* Ibid.
Hxc Exemplum Lanx gentis , ne quis po*
ilk. p S R I N T , Scc. Legebatui antei , at feeuadam
tids ex more Afiicano doAom faUb iopofte- nateUdm aedperent , toe^ifiit (im de priati lelBone
tibn exiftimee , qpee luculentum in Lucano reekari aon poffit. Et Ulad, &e, Qux valdi ve-
ubi de Xlarcia Horceiifii vidui di^m Catoni fe- reor nc Batduinus expunxerit, qubdqub pertine-
cundo nuberet , lib. a. tent non imeUigeret* Atqui jam illud O^tus
Fefia coraaato mn pendent limme ferta }
antea difputatat > de mkelU mUl tfii raaadmam ,
geminet difeamt eandida pofitl t
Jifida\,t in & vo/antatii rem tjfe non ptceffitatU. Hoc idem
Ltjiitimave faceti gradihnfvt aedinit ekamit Ibrufii repetebat his verbis, eim de prima It»
Stattarui, &
piQo vefiet difcriminai amo £ iti enim corrigendam cft , recitari non
Tarruave fremat froatem matrona eormS ffjfit. LeUi» ptoferiptara, feu certo aliquo fa-
Traiatavuat eomm^en limina pLmta. erx firtipiuix loco , }am amei monuimus. M.
Ilion timidam nupta leviter teOane padorem CA s,

Lutea demigot veUnau finmta vaJtat. PiR 3 U 01 CIA StcilLARtA. HxC Pag. fi.
1 N CE R T. ad. Juliani tempora referenda fuoi : qui 8cba-
iVuL NoM RIPITITUR ILLA TIMPO' filicai & faaos codices DonatiAis julut reddi.
RALtS PESTIVITAS, &C. PtOf^S Albasp.
Afiicanorum ritus in nuptiarum live fitfiivifafL AExICUTIONB OrilCtORUM Ibid.
^»J , ut hic Optatus Sidonius Apoll. Itb. t. "pluribus, &c. Qi^ ad rem quid dixe-
&
cpift. 5. five /r/ii , ix Aurelius Vi^r, idem F rinr» cum ce ipsi qu^mulib gravius exrot* ,
,
Sidon. ApolC Symmachus s aliique ab Optato ferint, ut docet Opcacos > An MSfjriyfwf Nor
hic tangi cum Balduino cenfeo. Quamvis ctijm aptum boc neque v^tbis , neque (»icncix , firci,
edam m
Roraanoram ritibus aliquid fimiie , bo eripieaia di^ifiut id efi , erifaifiit , fxpi enim
illud tamen hoc referri minimi debere teA^, redundat hocvethum, ut fynonyma puto dc &
mei (duemil , judiesTit rir ctudinflirous Petras fmdo in his feriptotibus. Officia autem pco ofi-
Pitheeos advertar. Iib. ti. c*^. Etfiaurem ea. ciaiUat i ut mittifieria pro mimfirit , 6e (excenca
dem aut fimilisiu altiemJeveoi» Gothis quoque huius generis. Quod mox fequitur , tU una fF m
& Longobardis in ufu fuche , ut docet idem iafimmemta ^mmea txtorfifiit , puto cum Co'
vir do^f&muit nec inld tamen, quod ille velle (hlxo pro velaaoima fcnbcndum elle vebmina ,
videtur, redii coocludas Gothicum huhe &
G quanquam«»i«/& tv^, five «elaawMaij decorari
LongobaidKum morem fiiifie , de qiw loquitur Sc ornari fohtas eccicfias non ignorem. pu- Qm
bic Optatos. Nam &
illtsd quod paulo anci taac horam aulxorum ulttm proprium beprilmi
cotgifiit ad nuptiat , ut m.
«bgirn/ qanfi featndat IbUmnibus • &
idc6 a/ix, qu6d is celor D^ti-
nes ietnemfihtrtm iatpemfiit , noo alienum vi- xandoturo puiixati mSxini confenitee qux do-
,
detur >b cotum niotious , cim in eorum legi- dUAsini Vicecoinitii viiletur elTe fcatenda , vtl
Hhh

t * /T •
 , D ,: *

216 Annotationes Variorum •

•
bi» Paulini ViAotifijuc tcftimoniis convinci pof- A molliatur. Interlm fcribcndum cxllHmo; fw
fim. Paulintu enim diferti in natali Martyris : *»uk Mtyfi , &c. t* «ues icrpondec mox ,
Jlart* mme rtiveU trnmmr lirntHM velh. Mi i icbifnuuicU . btdii <Km C<rA#/irtnuw titr~
Vidof aurem , frlittim , iit a>t infe , todtfit *r. b* diUetd» tM v€X4iur. Dc autem frtft
«*r»»dcfcribcns (ubi tamen yW/i»», non quo- Exod. ». 25.

tignum, fed folcmnioribus quibufvi* occafo. •findit &e. Mmtur vrtbpro manud
nmui,i< temporibus dumtaxat ufitatum > inter- ejf , ut fxpe, ne dicam femper. M.Cas.

prcco.' : ) «fi non exerti cujus coloris velamina nos xtvos ia \ ack^ fa- Eadim Ibid.

reetint in^cat » dum tamen txt%d»rm fMyyni r 1 r t r , Sec.* Dc ufu balneorum etiam inter
tam velaminibus quim cereis lampadibus &
Cbtiiliaaos P. parens ad Spattiaqum p-7). M .

tribuit, fatis colotem eorum mihi videtur in- 6 Ioem. ,

nuete. J*MUj quod mot feqi^tur, rufpicot itrep- Post mos puta- ruRirtCAN»A Ibid. f

filTe, pro enim eo fenlu quod ego Tts. Scribe Sic :

mctniocrim . vix reperias apud antiquorum ali*
quem , qui cettz fit &
induVtatz antiquitatis :
namquzi dccr«otum collcAoribus laudanmr
crementis epifiolz, in quibus pMit non femcl
a. editio Fr.Balduini. Si «ri* ? quale fupti
montaide mc memini. Incirt.
ItiA lavanoo promiriti istis Ibid.
D
1 u m. «• /t his neceflatib przmtttendum.

fit mentio , cujus fint illz apud do^s audhiri* 1 d 1 m.

tatis , nemo nefirit. PMUm autem pio quovis ope CiIm igitur qjiaii alui nu Ibid.
timctito facto , non rarum apud vneres. Inter licintis issitis invinti. Locui
alios Vi^Uticenfif lib. a. C mutilus fuppl. ex a. editione Ft. Balduini, ekm

& fMli* exendlib. i. dc pwfecut. Van* ifftmrMUii ^mift dibienttsvidm vidtii , MUn mgll-
*
dal. M. Cas. ^e»r« i»v«r/». loiw.

Ibid. In communioni possessa. Non o l u m n a> Ut qul| lavaris pirteies ite-C Ibid.
nova , led ea quz ante fchifma eut in Ecclefia. lavatis Chciilianos. Albasp.
Albasp. Qju a ao hoc basilicas inya- Ibid.
Ibid. GBNTtLts IX cu SATIO. Cafiig» CA- oiRB VOLUISTIS, dCc Scribo fiu *d :

dem editio ,
e.vnzrM. Incirt. h«c b 4/Uicds imixdert v^fih , tu vtiis ^tCt timi^

Ibid. Qjito OE CODICIBUS. An lavcrint terU vtuMcttU t

mm ftmutma ftftbn
codices qizmadmodiim palUs. Albasp- €Mh»lic4 ,
xtttrrtxtU f vctuiin alus /rmrrrii } »

Ibid. Q^OO t1 ALITIR F A c 1 A S ,C 0 N- vitur ,

fflM/e, <^c. M. CA s.

CUPISTI. L^c, ctrrufifii. Incirt. Ao hoc basilicas. Multis in locis Ibid.

Ibid. Etiam parietis lavari vo* duz eram bafilicz bafilka firilicdc Donatilla-:

LUISTIS, 8cc. Ciim jaro priiii tum , & bafi'ica Onbodoxotum , fed favente
ut cum fiUid dfiui conjunxerit , etiam hic fer* Juliano hinc iovalerant Dona#Az ut Ortlmdo-
tafsi& tmtfikKS reAiruendum aut diAinguen- ,
xos fcpultuii privarem. Albasp.
dum Eiutm yxrieta Uvttu vlmfiis & imix/d
, , Vobissolis. Genus erat communio- tbid.
fP 4uidfdlsi daud& fydryi (piigique yrtceyi^ , ,
nis fepeliri in CbriAianoram cim««iis : qua-
fiit. Nan
dilpliccbit ctum quod vins doctis , /1
nroptci fibi folis ea vindicabant DonsciAz.
in mentem vente pro & j^^rgi feribas
,
dfytrgi. 1 o i m.
Jnekfd autem {pund vel quz imia uyutUdi al> £ Ci u • tx R t A. In bafiltcis aut in cime- Ibid.
raris, velin genere , quodeumque parietibus' in- icriis yuxta bafiticas pofita fcpclicbanrur. Io.
clufum , nemp^ pavimentum ipfum, fivefolum;
*
Mali tractatis. Hbc communio- Ib&'
quod (brtafs^ quod Aratum omnino non edet , ne privatis. loiM.
ut erant iAo tempore ccclefiz picrzque non I n u n o. ComCbriAo unius. loiM. Ibid.
adeb fplcodidz : tdcb &
lavari ficut parietes Q^i erroris hujus maoisti- Ibid.
non poterat. Z.K11» poAei vocat : fiddvMtfi- rium rossiOBTiRlAMETOf vbs-
crrM l*eut , fuidip/i pdrutei , &c. M. Cas. trissileriq.uipossit>Deil-
Ibid. Et SINI CAUSA SPATIA SALSA ListctLicaT» 8cc. Iti cmendandttt &
SPARGI PRiCCiPtsTis. Hzc ilicer * incerpangendus btc locus. Sed de fequentia por-
cofldpic i. Balduini editio» & 'mUfd JpdtidfsL F rb ^ interponAionc laboraot. Incirt.
ti ddui & ffdrfi pnctfi^ : \t^cum & Mi^d , Hii ENIM v i R B i s L o <L.u I NON P. lea;
fpdtidfdlsdd^Hdex/pdrgifrdC^flit. Incert. brubiicunt, CaT S i, CaTa SiYa,
Ibid. Inclusa spatia. De fpatio dtea al- q_uandiA ti tenbsjHoc bst di-
care boc vid«ur imclligcndum. Albasp. cbre. PdA hzc Fr. Balduini editio 1. inter-

Ibid. O AQjtA tNDULCATA LioNo!/fl. jiclt lAa : jdm mtxm dtbtt ft^tu tmrm ,
jdm dt-
didctort ad Cn. Martii edulcdu compofitum : m/ de^mrt vtruditm. Qtuaidm tt wict , ktc dU-
'
[Frudmtr tdxkm ctmttmt vitdid , (tn . umixn ticc, Idpm.
‘Cttfdfyiudcarbdt fexfiktu gdbtnmt. Incirt. Vos estis aucupii. Aves momiz» Ibid.
Post promotionem. PoA tam de iis fum accipienda
«mos rcbapcixaverant .

quz Deus per tc fecit. Tertullianus de baptifmo, G ioclufz verb caveis, illis quos ad ptentun- de
ijMdtitiimiM/hipnatiitmmHiidtfirdt, Albasp. tiam coc^ennr: fenfiisigitut e(l,cbm pec do-
Ibid. P «its I n TI A M o YS IN TE AMA-*
t mos mitcitis ptzmtcmes , gcntu cAaucupii} oam
R.ITUDO MORITUR, Sec. Ao bic pfMfimid funt avet inclufz quibus alias vultis allicere *
Mtyfipx^ umfn M»yfii\ feu«*tp<isr« Mtyfi: ciImveiorcbaptixacosodcnditisuteorumcxcrD*
durius mihi videtur , nifi alio aliunde exempb pio ooAros leducatis » fum aves mortuz quibus
 » »

in S. optati Libros. 217

utimini ad aliat aves capiendas. Al b a s p. Atmus
\ reperiretor in tribui quibus ulbs fum ma-
Ibtd. A MON ISTUNUMAUCUPitM nufciipris exemplaribus, Sc ftylus tvique conve-
OBNUItALtl SIIMT QJIl. ARTB SIM. agnofeam elTe Optati: ver^m dicam elTe
PtICi TOtATU HATURALIBUSRA- feriptum poft editos fex fuperiores. Hxc Ft.
an S N S o u N T. Eo loei ubi a(t;ii(cum
1 I , Balduinus. Inckrt.
pofat , auAtor &
locupletior eadem edutu bis P R ^su MPTiON I $. Qubd Icilic^ftn- ibia.
verbis ftmtUtMS riulicilnit m fadtm rttmtrii
ftiHnt AVf/ pm^tio vtidtK, &c.
«ftitatem perfonarum. baptizare
, & pccrara re-
mittere dicerent non auxem facramenta
, , A t-
Corrige itaque ,
quantum porctl , fiafcbuim cor* R A s P.

Aounam c o m mu h i ow i m. Com- ibki.

ms ladmm. Ih;eat. 0 mUebantur ad imicatcm OonatiHx ac dicc-
IbuL Arborim portant- Quia veram
»
bme cur nos ad veflram cotnrounionrni vi ad«
Ecclesiam non habebant. Albasp. dtidtts, cilm limus traditores.
& traditorum
IbU. Alias avbs clausas portat nlii . tftl dicitis ? Iniu.
IN c A V I A > dcc. Scribe : jIIUs mi cUnfrs U M IUS ct^RpoRis. Eccicfix qux erar p. 101.
fhrt4I M C4t«i, & VifetTMUt 4ii*i od msfplfm f in Africa. I o s m.
&e. qux principis editionis Icripcura elt , vif. Domist icum judicium. Quia ibia.
ttrM4s f .
f^rtts H dj^mt4r.‘cujuscontta- fefe ab Ealeli J reparaverant : vel quia in conci»
rium ltt| rvifw4t4i. Notum cft fulcteitiavcs lio Numidix fjfli iunt IccITe traditores. I os m.
& rariora quxvis animalia emacis vifccribus. Nullum Juot cium. Nullum Conci- ibia.
& omni corpore, foia pelle tcliai,eiquc de- C Ihim celebratum fuit , ut illiqui Maiutfnumor*
mum fomo aurhirnire. brutis
forno auciurfure, tinvillirnt
icrutii ac titiviliittis .k Ecclcfia
dinarunc.ab c....i./;£ uJ '
.
expeUerentui i fcdabel
.

cujufcunque genetisftpIetS ac extrusa, coafcf fponct receflerunt. Iobm.

vati. & tvififTMdj foti. M. Cas.
Potcll )uofCANoi siviRiTAi. Sccun-
Ibid. Portat in cavi a. Ptxnitentes. dus qui prxcrai non aufus eft
iba
judicare, ne fo-
*
quia non communicabant. A L b a s p. lus remaneict , uc habetur ia primo ibro.
IbuL -Alias avis clausas portat 1 D I M.
IN CAVlA.ITVISCIRATAS.Fr. Qu Ast supbrbi. Quali alios damnan- ibia.
Baldiiini editio a. In cxtva w/itrdti. Videtur ex ips 9c quafi innocentes. libro (exto. Hi mtdi
vcfligiis legionis mlgatx faciendum : ytiUs fKftriut ammus^ &e, I o m.
M! timfMt fm4t M tMM ,& C4C4UI. O iil '
I L l 1 N A M Q.U I. SctlfuS cft
} O li COnftf- ibia.
«arihios emendat : m cwem & vifm umm, fi fum in concilio Numidix fecodicescradidifle,
1 n«rt. •
•
non <nnt puniendi, neque excommunicandi Ii
Ibid. Olim xxriNCTAi. Rebaptizatiooe. bono pacis id faftum fuilTcf» fic ne EcclcHa divi-
Albasp. deretur.. I d b m.
Ibid. Ut dicipi rrvARUM volan- Nam non psrtjnuit aoSbtn
TIUM SIMPLICITAS p O S S i T. Er P 1 1 U M A D JB , &C Auguft. de hxtef.
iba
C, I*.
meliori exemplari reftitoit Fr. Balduinus , tu dt. JrfUow namtn Mceftnau i SIH Ai* «mI wca-
cfimimn vtUiumm t«/ efi Stri. Eum qmfift h^rrnt
IbiiL
fimfUcit*! 1 h c i rt.
,
ftdflhidtii
iarWMA tvowAM , ^s. Addit Tcrtullianus
&
e rf I
P®"”®*’"* COS
intcclclii, nec loqui, nec qjidquam agere po- E Chriftum non alium cicdtdiire , quim Seih.
icrwt. Albasp. Omitto qux alii de iildcm. Ad Op-ati vcib*
Ibid. Talis sbnt ojt o i aut ribapti* quod attinet non ego it jam qui gravius quid-
,
z AT IONI. &c. Qui volet hoc . oer
retinete quam dc viro fando pronuntiaverim. Id un ibn
me hcebit illi. Ciira tamen de ^Uni btc Io- dicam , vereri me . dc imprudenti &
incauto illi
q^rur, & in perniciem fuam fedudit cfimque , hxc exciderint
,
qux fxviotis examinis acrimo*
lib, a. dt fttJtkrmii fuKun fuper hac ipsi re tiiam xgre fuftineaot. Quare bancajm proviu-
^
dixerit , fallor aat hic etiam fimeuiflii quam yi- cum relinquo libens. M- Cas.
•
04/7« vetius eft. S ji tamen quifquc (ruatur li- VotuiKuSRiciPiRi. Eidem ob- p. lOJ.
beruce judicii. Favet tamen nobis quod in jeAiooi refpundcc : fi fumus ciaditorum hltt
*
pnnctpc editione yio4/7h nonfitUfih. t r. F cur vultis nobilcuin communicare > Albalp,M
Aoi R. ToacoUarioCarthagincnGsbocar-
ibia.
- gumemo conclufa eft a% igitur tum peccatori- :

bus vivendum efle quu ^lelia eft agef qw

ANNOTATI aN E S
iiicioim
,
& zizania connnet. Iobm.
ErtXMtNASUA CRISCIRIIIT
,

VARIORUM ALtBNA POST CRiMiNTA, &c. Fue-

runt qui cx bis Optati verbis nefcio
p. 104.

quam ele*
Iw iiBKuK VII. S. Optati. ^s . novum cene mihi ^fieremmi vetbum cu-
derint, de dixerint Ua a noftro appellari, «n*
P. lei. UsP t e A T « s fum atiquandb hunc librum C fM/ioroms». Sed de verbi elegamia non quxio.
S qui &in editione Germanica Cochlxi prx- Optaricert^veibumlioncft.quemfciipliibmihi
tctitutfuir, Optati* cCiro HierM^us
non elTc confku ,&
/emiiu fit* en/etn 4ditM4. F«fiert. &
nonmli fex libros abeo faiptos eJe fd|^c , mtnuctmmHmdVtmunu , &c.Crtmenti vox (Iim
dc ipfc Optanis lib. t. nonnilt fex librorum ar- quisdtftsitBc ) ab idoneis patronis, TerTulliaoo
*
gumentum proponat. Sed c6m hic bbec &pri- Cjpcuao > 8c tliis li opus , afleieiui. M. a s . C
Hh h i|
 ,; )

218 Annotationes V ariorum

POIT CKIMIMTA. Dick qux pbft A genda i(U omnia putaverim unquam (vutit ^

-crcvctunt. luci at. fififinmtfi ^uia ptceavtrk in Spiritum /anlbam

4 bid.
N A M s 1 Si *1 T OT UM. Q^lid.^fo, non rtn^utnr ti j*t< itic nec in fiann fnaUt. Ut

Chridu* in dic judicii fcfufibic judiublt « H & tfta (it Optati veiborum leotemia : rebaptiumes
^ifcopus omnes peccatores veUt feparate ab contra divina przcep:a gravilTimi pcccam : pcc>
&c!ctii? Albast. catum autem fwd mn baitt mJat^emiam ( ideft,
tbid. Fokma untTATis AiTiNinoii. quand(& (eu qilodcumque non dt exoium &
De lue eadem unitatis forma ante Optatum prx* rcroiltum ^ bm»t r/.- etgb vos non (tn^norte
clac&Cyprianus lib.de unitate Ecclctix: Vtitm- vcftid» 3ec.*Non mirum autem » /i ledor>qui
SMttm mMHiAftsrH , unam cMhtilnim ctuftitm , d" verba tda fnnJ n$n baiet buUl^tmiam de pecca-
nmmt tfu/Mm migimm ak mm htapimtm fua am^ B (o dn<7>i»rv tfi acceperat » locum
Qtf.tdtt SfgtfuH. Hf< truM utique fotm & (cnpturz qui eb pertinebat, in margine notave*
fiUfait Pttrnt ^ fari emjwm fratri bantrit ric. In margine autem iemcl notatum
,
poAedin*
&p 4 ttfiath } /rd txtnoMm ai unifott fnjidfttlur^ iprum icttum reerptum <(Tc « mulcb minus ell
tu £ctltfia Chrifii una mmfintnr , p" fafhm fnmt q iod miremur. £i de iftis Gerz feriptuex vetbit
nmmti ptx unus eflen£tur ^ ^ui ai iland ita fentio » locum Hc habere non poQe.*

ujMuFwi unamini etnfmfitnt fafiatnr , His j^e. f(lorum autem Optati verborum , alium c(Tc fen-
etiam cgte|ii concinit Pacunus Optato G>xta. (iim,aUamque Optad (uilTe (ententum ,
quim
netu epift' Ptimm Ucuttu efi Dnuinus, quam mallemus « ac leAoei libenter commenda»
adtamm uU« , mt unuattm Jkmiartt tx mn , mtx remua , Optatus ipfe docebit lib. 5. ^ifii ut
UiffuM iacumstusH frad^j.\nct%x. C Spir.f. &e, vide & inceni suaris irtwc.fii.
tbid. DtiM nottiT SB nioaai rxo« conrti Arr. t V. CL. nuper vulgatura > circa fi»
U I s 1 T> &c. PnmiJU otontinatui ryf .'Ut apud nem , P^am ^uknm^ua , <T€. M/Cas.
Lucifenim Calar. pro 5. Athan. lib. i. Skm NuMq.UIB BOT I A IS AB r aobaab Ibid.
• fnmitta ^ftmaiuiias fi Dmmnns , itetOm pau* & MSNBAC tUM IN IBIA ISCTIONI
cis iiuprincis , fi bat Htb fnm fmmifia ft^ttr COMMEMOAASTt, &C. Ut flAC
QJiil
dntiQnxt fibtmm , &e. M* CA s. fcripta , imb quomodocumque fcribai , atic mu-
P. 10$. Inunotitulo. lo uno peccato. A tes ,ne Oediput quidem aut Apollo ipfe quid-
BA s r. quam fani ex iis rlictit , aut incegtitaci reflituar.
P. to6 . Tractatibus. TraflAm eft epifeopo- Qrare lorgi eft arcefienda huic Iko medicina \
rum« valetque fic traBattrtm infrd 0fcdea tamen certa acminima, imb omninbnui»
hac pagina dixit , mfimtanJi aikujut ni eawa , Ii • nifi pun«(lotum difiin^oni iervientium ,
-

IMM tamen traOanS fmsl tfi epifi*p*rum. Stc Otf muiatione.*Sciat igitur Udor , mukas tetrb pe*
enem tra£lat0rtm , ni fallor » ( tum liber feti- riodos etfi non eidem obfcuciiaic , eodem t»*
fcnri non eft ad manum ) vocat omnium epif*! Riem (alfc dillinftionis vitio laborare quo bxC|
,
coporum Gallic poluifiiinui Suipuius Severus. qux refiituete » nifi redi illis , non
cunfiiiutfs
Incsat. pofiuraut. Torus igitur locus iri concipimus
Ibid. 0 1 1 u M. Ili noftxi Hzretki per cooiemp» ell.Si Uk tfi f hinc enim depnvationis per ali-
tum chrifma vocant oleum. A i a a 1 b. quot fententMi continuam origo t } fua apud vet

Ibid-
Sic a nobis ssatatua. Non re- Vtritai inveniri petefi ,
cm CmeSca videtur eifim
baptizatur, lOSM. E fien aut fued apud nei tjfe mtnJadum pettrit ap-
,

&id.
Aut bossumus. Si damus oleo fuavita- prtiare f in uni cmamu nient tjfi cum teu erit ttr^
rem» aliquid pofiomus. fle icspolTuauisbapu* rarum, mnujuid poterit appnian mendadtmt
LUt fi mbil damus > oleum apud nos noa fic
I fiminlmn vtmm & tiefintUn,
<T nnicum miam
fuave.In E M. nuaupttd pterit appnian mtndadum f CatheJram
P. I 07 <
Q^u IA asT BiccATUM, flcc.
MOAS Ptm & clavts rtini cnUnuu a Chrifiiam enmtfi
DAttipio.fua peetnmestxttrmutaitt.Slifiamtn tfi fas, tdn tfi ntfira fidnat , nnmijmd pteritappru.
peccarum, ^und nanbabet tfi, ion memJadnm f in tfta UQkm tjna ( f. ^nam
Sima fui ptteaptrit , &e, » f«M
i fupriiore fer- nmmtmurafii , imtr tpfas ptrfiuat nnfietera «rdS-
tafsb veiUculotcpcticumi ubi«N^ uiym J/Zr*v. nem rerum , ^fieerit pritr, attende, Vtiijm, &c,
flec.Quoptcnib^rDbetOptat.vctbaillademuF F Is t m.
cti rnoneniibusruBvitstcm olei exterminantibus
cti rooneniibus Catni PiTAT. Exeo qobd OAAM iba.
in Donatifias compete^, poAqusm jam proba- cum epifeopo Roituno communicat , infert , fi;
vit, iHos ruavicatem olei corrumpere , dum riii non polTe enare, neque fatfum Tymbolumdoce-
baprizaios rcbaptitabanc • ctumin eo mufeas re. AiSASB.
imuari addit , quod fle ipfi maomrrs id aganr. SuNTSNlUAllQ.UI SX V08IS, IbuL
Q^areBUicm mmentu fle maritnnt quiapccca* flcc. Ad illud, Chmadhne: aliquid hic deefie
tum quod rebapthuntes admittunt » m* baiet primo ftailm intuitu facili quivis agnolcat.
Udoigtatiam , ideft» immilEbile , peocatum Hiud molmm utnen eiTc , quodeumque decll,
autem quod cumque efie ittemiffibile , wtmtm ex atten:l totius loci ad finem ufque confideca-
elle nemo dubiut t tamen hinc non magia G tionti volenti ac dilfgenii liquebk. Scotentiar
liquet I quim fi nihil addulifia ,
quo ptobaref. cenb hiud uUa cttbe nexufve )ad uu . etiamfi
Dnndd qni potuit Optatus dicere, rebapdtan» pluf^sbeflcnt ; ifii nimitbm nmou, fnntamm
ihim OooanftaniiD peccaturo , condonari non aJif^^ fui ei^ aut ifftari praterkmmi rrm.
pofie ^ Qjare oifi commodior aliqus interpreta- purum , ttt fomdudxm atque ind. 'periodus inci-
tio hoiuai verbenim pofiu excoglati , ei^an- peret t fsl dr Cathebei , vcl , ilfi
jamdndum fmi da
Cstbolici ,
 ,

in S. Optati Libros. 219

Ciulmtki, &e. Prxccdentium enim vefborum A di in TruHo (
ubi umcn Grxca dermic
)
pUni
icidum & mattrum partii repetit , nci^ue hic comjarium (ancit. ScJ nonne & A- cyran* fjr-

prxmitti occcflc fuk. Ego fenfum iti expleo « nodican. 1. W quodBaHanion /ij»nta
«/uA^r,
vetba per me liberum fit unicuique prout interpretatur, uifimil«alioiomimm> interpro*
( nam
ipfe maluerit ** viis, fM
)
M- pria prcibyieroriim munera t Quod fi aliquibur

u , dvifHnn prdteritvnim temporum in nos jnm interdum

in locis fa^m ert , ut cpifropi aut

pfrtinedKf *d m jnmdtuUm , A fimuLate imvuLi ^ { ut

Hieron. aliflibl ) aut le-
Oah. Upft Mnjenmm or iuyvenutt. Ukfttikit eu- gtnrai alxqui causa iir.pcllcnce , pro fui epifeo*
SorttfmfmeuU , &
<km utUme rttmennt prli auOoiitace & potcllate , five uni alicui

&e.^iiiC\\e%,xs,f»mtmmdU^uitxxoi>i$^*i9km fivfpluiibus fimul pieftrytcris filemwm impo-

4oa igpttri proteriiorum lemforum , tot B neient , non redl^ tair^n
fnnj ?ril lade concludas , oltm
( )
ftmulkm dr Ctub. Upfi Mnjo’mum orditutvt’ preibyteris non licuillc concionaii. Quid enim

runt tfeiikit, vel tutUorttJtbt/mntif & trudir priibyrero licitum , non permitienieaiit prohi>
mmi. /Ui jciiat MiloTttJch^mtai. &U44ui$mt, Deme cp-feopo) Pati jure concludas, neque ft>-

Citm udhuc , & e. Saiiqui (.'prati priores otm litos baptiwre , aut Euebariftiam adminiftrare.

hac meliori ac lecomia Baldumi ednionc con- Quandb eqim non obtinuit illud lgnacii*ad

tulerit , tepefiet hanc pouilimiim omnium , eo* Smyrneofes

fumque plurimorum huruum ac lacunarum boc ou^uumftm venui tpifeopi nibil ticen. Qui etiam
in libro iegerem fiiiflc ,
quoties exdem lyilabx, hocaddirw
Vel verba , vel denique vetius integrt proximi w» irn i»moo «eroua^w, »11 ew
fcpetici coniequebaniur. Sed fcoicntix , fi nihil C 7t*-io , icc. Vide & Apoft* qui dicuntur canones}
dcefle imperio, in vctbts rertnuendis ingenium can. )p. Nam Ballamonis inicrpretationem
fuum .
qui volet, exerceat. AI. Cas. plani contiaroemem canonis ciTc, vel Ignatio
Ibid. AntIQ^UAM INSLATt SCRtSXlA* trerus aufim afiercre. Tertullianus quoque jus
Tici issiNT. Tcrnillianos de Monogam* baptizandi foli Epifeopo proprii competere , &
atmmJIamr&exioliimirsdvtnMtotetim. Alb. quibus ab cpiicopo permifium fit , kiictt , de
P. tof. Nomiambn tkactanoi quoD bapt.cap. 17. Q,u>d autem etiam dc diaconis
iST BPiscoPORuM. (^id erg6 prdby- tradandi fcu prxdicandi mumis incubuifie , viii
cen , &
UU conebnari (olttii Ita vidra
non qutdam dodi credidire , tmer alio« B.llarmi-
bodii a multis credi , ibios enim epifeopos
^ do> nus de EcctcC lib. i.cap. ij* vereor ne non fatis
cendi )us habuHlc « i<d magno , ni fisllor , erto* D firmo fundamento nitatur illotum opirio. Nam
le. In Africanis ecclefiis dii obtinuifle , ne pref- fiexemplis res agenda ert > non dtlunc in veteri
byteit, prnjtnte^ ut Hieronymus ad Nepma- birtotii8t illorum exempla , qui longi infra
num , epiibapo loquerentur , vel ut Pomdiut diaconos, nullis omnmb iaens ordinibus mitia*
io viti Auguftini eornm epifeopo prudeomm ,
,
ci, populum io morem condonantium allocutt
five rretUmm , non negamus. umen col- fiint. At Grrgorii vetba qux prefet ntfanrcdi
ligunt inde viri dodi , imer alios Baronius, abillis imclicdafinc, non fiiK causa dubitemus.

non licuifie prclbytetis prxdkaie in Africa, Alt Cregorius illo loco qui ci^rptrt. I•b. 4.edir.
non video cur necclTitib fcquacur. Imb vaba Rom. ep. 44. /mfuum ut n» dtuemmii ordine

Pofiidii plani infpeda contrarium videatur in> confiitml , tnodnUiiom v»(it iuJinUnt , ^uoi nd
nuere , ut &
Hicwiyroiscum neuter & E pr^Mionut^eumtUtmofynnrum^nufiudinmv*.
plani dicat , non (blitos , fed prxfente epifeopo con^mebM, ibi per fr* >k*tionij pu-
non folitos. Auguftinus etiam cp 77. ubi Aure- tant a Gr^orso tradendi feu concionandi mimus
lio abrogatx hujus confueiudtms nomine ,gra- indicari. ^»i HieroO. dift. oj-cap. aj. Diaco-
tiasagit, aclxtatur, non ita loquitur, quafi nos prxdicare (blitos, &
ipieconfirmar, dctif-
prclbyieris t 4m primim frrmonnm facultas c(Tcr dem in prilcis canonibus vi trfutmi imerdim
, fcd quM ipf*
concerta p'^tnte jam liceret ets , ttibuitur. Sed Ibi docent interpretes alirm vim

quod jam ipfc Dttmnumpereot lo^ttenttm nonde- ejus vocis cilm duconis , altam cilm iacerdoii-
emitn. Jam quxeumque fuctit bxc bus tribuitur , quibus nos afiemimur &
Africanarum ccclrfiani.m confuetudo , qux vi» Hieronymi, ut Sc Grcgoiii de cidem aut fi* .

Tcote adhuc Auguftino abrogaca ert /univcrfalem F mili, non facerdotali prxJicatione accipiendE
eam Ecclefix Ca;bolicx confuctudinem mini- contendimus, ipfc Gregor, quod
^mifiiirte, vel cx Hieronymo conftat quiaie /cmmb dixerat , idem mox tvnn^elk4 UHhmis of-
,
*
in fnibnfdnm dnmtnxnt eteiefm id 6c Pof- fieri } femm indigitat. Nam alioquin etiam & U^res
fidius qui aliam Orientalium ecclefiarum con* prsdknffe pjH jute concludamus , cim 8t illos
,

fiiaudinem fuiffe, &

illarum imitatione fubla- Ifidocus dift. at. can. 1. poptdu ytdd feyndMtnr ,
tum ab Afticanis ecclefiis illum morem tertis Qui ratione etiam pnfmt
prAifirArr pcihibcar.

ert locupletirtimua» Antiquos canonis , qui tale eos nuncupari rofic cenfet Ambrofias in ep. ad
quid exerti ftaiuant , nuuos teperio. Nam illo» Epb. cap. 4. quM, ur ait ille, UQmibnt papidww
xum interpretes nihil moror, qui fibi (atiscon- nndkmemJn^mtnt.Qpnt enim negn nifiianatict»
hac re non mihi videntur • Balfamon
fiare fiipcr C 5c novitatis artro preitus verbum Det non mi-
nini an cam a. iynodi Conftaminopolitanx, mispraedicari.cdm purum putum i qtioqu^le-
wu iif«r (tideof JiimnoK-t , ad tp. fynodl in & girut iniicclefia,quamxiim cx aftibonc pro captu
Trullo, *r> «* JiJdnoi *f a««v tut*t •t* 7i ^crdoiisenarracuc ' At Cyprianus ( quod longi
dxinoTM apeni definit. Idem autem in cano* majoris apud me ponderis ert } ctfi nonilledta-
nes qui vocanioc aportolorum , ad cas. ^t, fyno^ conos ttlUbi iblitos erte prxdicate, diim unca
lii
 , / , V . , ,

220 Annotationes V ariorum

eot aifc eo (undot e(I« munere . »t rmmi A Turpe mendum cfl» tu feliciter {ana : fM/xir
ammtMtt wtmyrw* tlt/uUn* fm &,
juJiat fmmnt Jtiertfmji <wu<«d</si. iRcsar.
f4trmrttm foifutriuwm frttiftit rtgtrm 4/fwr^«> DlHtOJll IMTBR irsA MttNCIVIA P. I IB.
htnuTtnt , 0C tircd £vm^tlii U^tm flmytm ft sjicuioa.UM, dcc. NoixTi^d. five Bar*

noo indigni
Tales mtbi videtur «IcKribmt
, (]tionim ptudcociz ac (apieniis
^ ihiaox Cxint dicendx , ad ilb primi libn i fim
m^d» itenm rtmmHta* fmtt , nmvHUrt
maximi res momemi crederentur. Vet<ftm dc inquiunt, pto ndirnt^sn a du&um.
vitibus
his plus Catis hoc loco. Quid igtrar bte Optatus Sic loquitur audior lib. 7. Dtp» Immmi t^et nr.
epiuoporum eCTc tr^fUre ^ quM t Cypriano &
mniwtdt. Sed quo quxfo , fenlu pri.
, ,
aius trMQ4mh nuncupantur » oon aKud ma genetis bumaoi creatio , e^ rtMmejrmm
iodi colligi pone puto
«
quim epifospis , ut B potuit ab Optato dici \ fe&Ilit virum dodum
fummis Cicetooitbus ac riipmnis eccCcfiarum pixpoCirio rr quam Mc vacare, ut & in mulcis
,

deratoriKus ( de ecclcfiaCtids h!c l^iquimur ) nec aliis quibus ifta arras majorem in modum delc-
,
miniis doAriiu plerumque ac meritu , quimdig* daca , non animadvertit. Iihl&nprMMrrsrepro^
oitate ac poteAaie extait tnii Aancibus • id lou- Amplici frmittm Ac ttmum rttrvmjftmu vulgb
nu*« ut omoium gtaviirimum » & veri ui poSta appellabam , quam nosp7«Mi//M/iu. lia rtmutm^
aBcid)! de AtbUniis oncte rtddert , Ac innumera alia quotum etiam apud
prxeipui incubuilTe, Sc aliquutdb ocfas tisSe meliores feriptores noo dcCiint exempla. Dc
teCbytcrisi epiicopis vci6 inglorium ac pto* caufxnon fuccii, ctu S. Pater» acvirloogddo-
cofum , ut ijMii pixfeiuibas inferioris gradds dlifl*. Hieronymus , tam aaiter ac (eve^i in Ruf»

faardotei poputucn adorarent . ac docerent i C fino xmulo fuggillarei , quod lile nfi/imdrr oto
non ut prcibyterot» etiam abrcnnbus iis t con* liroplki fi/Hfkiri pofuiilct : firdutiffuM ut Hic-
^
cionari ptxter fis aut mores (iterit « aut id mu* ton. judicat EA igitur rr*
neris extra aut fupra ipCbrura limites olfidi» nvtniUrt non aliud qulm h^velUn, id cft , fv-
crediderint antiqui. Msx. Cas. TMis , ut in antiquo eloin Irgimus , Ac m^it*
tbid. PnoBATUR na omhibus, &c. e* tum, quod hic , ntii valdd bllor»
Clitum cave hic pro vcftimemo accipias. Non convenit muU6 mcliils, quim n rtdinte^rigm
enim de veflttu cpifcopali bic agit, ('edaift»om* fignificatio. M. Cas.
nes Cive quofvis aClanics traclatum cpifcopalem Jl.Lt NAMQJII SI tLLO TBMBOIta Ibid*
CanAUaie veCbtum ex duplici falutalione agnoi* BONO aACis. 0CC. Facere debuerant, id eft,
ccte& intclligere. Idcb autem ufiis eCl bac use> Dbciilenf, (ecere vohiiffent. ItacolL A(T.p.t|. Vt
upbora , quod antea de hTco dixerat imJe i$- priiu dt mMudut rn» mtmtr» cmfirt ,
, d$ porra. m &
oatu Ceterum ab hac foleroDi faluiandi con- hus meit y«mri mmduvtriM , t>r/ ixnri fm uutm
y
fuetudine d ixiCTe vklctut > qubi ut ad Propei^ daturi, ( tVt Petilianuicpiic>pus idftvmpmftm
, )
t«i 4. obldravit illuibiCT. Scaligett locus ipfe dt mifilkmt tui ,m fuptrJUaum um Jit, dt marntm
unde oiini populum alloquebantur eptfcopii un^fm psnii Jim dibm jtuioum (tijitmdaiem
\.n\m% ptltUMmnm ^<Grxcis «momt di^s tmm. Qutbtti cx verbis
,
quam rvlundantibus ^
fit. Ibim. ,
ac fupctlluis (upra modum vocibus xtat illa dfr

Ibid. SIMT IT JUOlCBSBAOAKt! fiCC. ledata (it , f.cilediibinu<. Hocemm volebat:

Scrjbe: Ji Bm i$tiktt mmfiii voLuamu Ptt9 dt mHOtuit tui , Itt dt Humem Htmjfut fur.
Dti , <^c. Sed leAorem monemus « plura paucis £ tit
, juJiett tmuttifitmiA Eadem co:l. p a. udtft
bifce paginis CutlTtf erratt id genus
,
qux io ipCb dtiitrt, pnudrft , Ac can. ecclcf. AfriL. edic.
textu corrigenda curavimus. Mox , nam Clar. juAefti p. 4 ) . udtitn di^nrrxi’, yri dtkttM
c4nHimJm^ mailet aliquis Curtafsd» MMtritu ftrfim fto fui ftrftrum. lOiM.
itt fi$£h
fm, vel , Mmrnm im moiU : Nam po. Nbcbssitas. Quia toimcntotura meta P* iii*
Clea Tcquicur
« /Wkm m EecUjU led ego nulla id feceram. A l a a1 a
muutione opus eCTe ceniieo. I oS at. CuMCiBTsaiis obl ICTIS. Qux Ibid.
Jbid. Sumus imim q^u atiscuMq^ui fponte 6unc. 1 a a m.
JUD f c I s» dcc. Q^ia fiipeiiotibus verbis de iMTBROtCTA. IntctdidU Tocat, qtxcs Ibid.
.
Macarto tanquam fentemix cpircoporum obno- lenon funt peccata. Idbm.
xk> locutus «at , ne nimiibn epicopis in lega* F
Data
xcbrcbdi. Quod Iciibl cutave* Ibtd*
tum imperatoris pris tribuere videretur, quod taiit. I D s M.

abfolute dixetat , reilitngit ^am ad iententUa Sc DsMiqjis tabulas, Ibid. MoraisrosT

ceofunseccleClidicas, quarum vis dr vigor ad Acc. Scribo : J>CMyat Muffu tukuUs Jfmfu
omnes CbiiCHanos extenditur. Dixit aurem UgU ttmadautm ckm mm dumumi , &c. moX &
UfeKmtjHt judKts, quia ftu6ci$, vox ipra, non ini~ quoque > frtdtk , Icg: pmdUit. M. Ca i.
ni^s apud illos pmptia roagidraiibus fxculari* Lsx IM Obo sama rutT, Are. Iti Ibid.
bus . quam (ptritualibus : utcumque vim correximus qux antei leechaniur : Ltu m Dm
vocis uttiulquc uttiiqoe in Cuu genere cempe* fuMtfiut, otmmt cum tsiu&t /api* &
cete nemo negaverit. Cxterdm juriCdidie cnG dtii ftHa e/t dtvmi» fmu ui bummt dtMutur, ^c,
CDporum io laicos Sc caularum ot^nitio ab tc- G IDSM.
clclia , ouim nou Ic uiitaca res in Abrica (iicrk , Aur B 01 M A. Alios codices poceracis Ibi. Ibid.
vide Vei Augutlioum dc Op. Monach. c. af. berc. Albasp.
lotM. Qjl 00 IM PRiCCBPTIS IXIMPtO Ibid»
)bid* OB vos luBicisBssi va stos POTUIT . Acc. Pro Picuptit malit aiiqaia
BiatRi Bufssa cowTBaDtTis. fiarti frtfim tcI frunmm i c«ra^. Sed ego
 «

in S. Optati Libros» lit

potilis illis aflcnctor tabulas x. prx. A UM tfl Imgi , &e. Sed eiurraodi non pauca fe.
ccpa coatincACci » inccdigutu. M. Cas. qucbancur qux ne putidiores elisus . in ipfi>
,

ibid. In PA/fciFTis. In tabubs » qux pr»> textu correximus, l n t m.

cepta continebant- Atmsp. Qu Antiochus NI Atiq.uio
1 1)4»
r.iit. Communioni sua. Quia vohufict ^ At M IT T o, I flcc. AnpnwNnwpw^td^ vocat
cos deponere) loaM- «rw } an quem Cacra hillotia frmpgmtum
ibid. Paozimi AiODiDiT. Hxc ic qux aliquoties ? Sed 3e primirmA pro fnm^gtmii ali»
iMuuocur innuere videatur, fine fcrtpcura, qux bi quoque ufiupat vulgatus interpres- Cxccrum
ncwis tradita fiioc
,
fufficcre polG^ Ioim. quim mulca in paucis deta omnem hiftorix fidem
Ibid. UNDI ArPARIT T1 FAAINTBS miro incogitanrix exemplo ab Oputo uoftro
TUOS, &c. Nifi Optatum imcrdiini patum B hic dicamur , nemo tam oUuaos auc ignarus ut
catui loqui fle alia ccftarcntuc , vel eo potilB- non llatira animadvertat. Ea pluribus exagitare,
milm nomine abjadicandiim ab illo putarim fitp- neque noftei officii, neque boni ibnalsdmons
timum hunc libtumb Paniro enim folida eft tota fuerit* Illud faltem ledorem . ut obfervec rao*
bxc dirputatio, nifi commodi ic benigaaia* nere vifijraeft,quod a* Maccab. S. aj. in Latini
tcrpmaiione leaiatur. M. Cai« Vulgata Efims legatur pro £/r4eAr, quod efl
P.ll). Quam q.u a m. Senius eft : eifi majores in Grxeo <c cum requcntfiius verbis } fwfis
*
veftri propter has laeionet i communione non quim in Grxeii fc ipCa ratio fuadet, conjunga»
fiulTenc revocandi ) tamen quia peccaram , eam tut: Non id bodii ic beri eexpifie, aut recen» •*

qoxrere & Bagicaie debebaat ) vos vetb ultrb tiorum librariorum incuria accidifle, ucopiiuri
ad uniratem efiis invitandi
»
quia nihil peccailis. C fiuit viri doi^
j
jam olim iti le^m efle 0c
fed
Aliasp. amiquiilimx , ut iti dicam , antiquicads eno-
Ibid. Quamquam itsi itionuMUKi- tem eum efiei Non enim dubium quin huic
TAS PIBAIT, &c. Scribo : ttfi noAro tot hallucinationum , in quas paucis li-
ilUnm imitdi fmt , 4d & C*tb^iaait neis impingit , fons illinc & origo fueriu Io*
vtMmnt, &c. M. Cas« PAo Mry?, Icge,*d#/f. Inciat. tbid.
Ibid. ImPIOIT lOITUA NICBSSITAS Paimo AiciPKiNDus. P(im6 non Ibid*
lAis suas* Scribe : i^U$ir, &€. cll cxcommunicandui. AxxasP*
id cil
,
quod & mox Tequirnt • ruaffUst »^tU4 SuiTiN INOUS. Ejus paniientii expe* Ibid;
fM*Ji nn> tUmmattur tdifii ae^ltgetutt.
ejl, fcquicur. «Sanda. Ioim. *

Scribe, ftum m«
finanuuMr ulifui n*£li^ait4Jf D

FINIS ANNOTATIONV M VARIORVM

IN OPTATI L I B K O s. S,
 ,

MONUMENTA
vetera AD

DONATISTARUM HISTORIAM
PERTINENTIA.
I N j n V s e XH I b e i>(^T V
ACTA CONCILIORUM ET COLLATIONUM EPISCOPALIUAI,
EpiftoI* Epifcoporum ,
Edida &
Epiftoli Imperatorum
Gcfta Proconfularia ,
‘Necnon acta martyrum
Qu.£ ad DoSAIISTAS SPECTANT:
Ordine Chrbnologico digefta, & ad manuicriptos Codices ac meliores Ediciooep
exada.

lM!asa0S93ississsassia(Siiai3a«i£iisaas!3ias»03a3a9gisa
'Ahko
»4. Fcb, TENOR ED icti
CHRISTIANOS
IN
A DIOCLETIANO
LATI
ET MAXIMIANO
ET P A O St O LC A T I.

Diocletiano VIII. tc Maxinliano VII. Coit anno seri vulg. joj.

Ex Lailantio l.'de mart. perficat. c. iz.

— (
XII.
N q^uRiTUB p?ragcnd*rci,
pcriecutiqois falicec in Chii-
ilianos movenda: ) dics aptus fic
conftituta ecclefia ex pilatio
diii inter fe
BaluT^

bus prarda. R.ipfcar, rri^idacur. dilcur.

felix, ac potiilimbm Termina.
Jia ^eliguntur i qux fune ad feptimum
Kalendas Martias, ut quali' terminus im-
VifjiL 4- poneretur huic religioni. IIIc dies pri-
niiis Icn primufeuc malorum caula fete
qua; & ipHs &
oroi terrarum acd4cninc,
<^i dies cum illuxiltec , agentibus con*
fularum fenibus ambobus odavum 8c
rcpriinum, repente adhuc dubia luce ad
ecclcfiam profedus cum ducibus fle eri-
bunis rationalibus venit ,
& rcvullis quo cavebatur uc religionis illius horni,
foribus, fimulacnim Dei quccricur.
tura; repcitx ipeenduntur» datur
nrur.IpH verb iji fpcculti (in aleo entm
vdetutur)
concertAbanc urr6m igneni
pocibs jfiipponi oporteret. Vicit fenten.
tii Diocletianus, cavens ne magno in.
cendio pars aliqua Ctvitatis ardcrcc.
Nam multa; ac magna; domus ab omni
parre cingehaht. Veniebant icinir pne-
rohahi ade Rni^a cum fecunous dc alii^
fcrramcnris^icimmiili undiqub,tameniU
]ud cditiitimum pauds horis ib!o adxqui-
nint. XIII.
PosTKiDi B propofinim cRedulum
Scrip. nes ctrercnt omni honore ac dignitate,
onmi.. tormentis fubjedi elTdic cx quocumq^
Kkk
 1 1 )

224 Monumenta vetera

orditte aut gndu vemitot , idvcfsds eos animo diripcdt & coafcidic» cdm irri-

omnes adbo caleret, ipfi oon de injuria, • dem diceretvicborits Gothorum dc Sar«
non de adukerto , non de rebus ii>Utts matarum pnepc^tas. St&dmaue produ.
agere poiTent , libertatem denique ac dus, non modo extortus, Icd etiam le-
Tocem non habeivnr. Quod edichim gitiinc co3bis , cua admirabili pocientit
^dam, ech non redb ,
magno tamen poilccmo cxuiWs eft. ti
^ . w». .

NOT^ AD LACTANTIVM.
,

SALVZil
XIL adducit ex Sulpftio Severe utprobet per(ecntfo->
'An S 1 r T. KA t. M A a T. Redi. Hoc nem ccrpiflc anno cccn. innrma efle conftat^
«nim dic ftgnincut Terminalu in veten Kalcn- cum eo fundamento nitamur qu 6d ea defictie
darU» Romano quod edmun cll tempore Con> anno cccttt.quam cerrum eft nonnifi umo de»
ftaotim, 9c ab Herratto ie Buebetio &dum mum fequemi conqukvifte,
publici jutts. Sindus AoguAinus Ub. v 1 1. de SiMuLACJiuM Dii ji a i t u Iw
civiute 0 v 1 TtrmndtiM menfi Fttrmm
ci cap* . Ntmitum ut inter paganos , qui non putabant
ttUifdri Jiaat cum fi fucnm furgutorium quud
, templa cfitr pofle fine iimulacns. Et tamen Pii.
vtcuat firmum. Dies igitur erimus sibus iictic* nius Ub. 11. 'cap. vn. dixerat Dti fur^
*.

curionis , quod noianoum eU , fuit v 1 1 iCilrn- . mumfue futrem , imkc^IuMu humtut rr«r. Simu-
dis Martiis , ipfo Terminilium dic : quud pru- lacris itaque carebam ecclefur<lhriflianorum»
bitur etiam cx capite xtvi 1 1. ut tUic obretvi- ut plunbils obftrvat Deftderius Heraldus ad li-
bituc. brum fcxuim Arnobii. Vide etiam Cafaubonum
Aointi». coni. smi*. amb. Id in notis ad Alexandrum Severum £lti Lampri-
cft , Diocletiano 6e Max miano
Hecculio , quos dii.

anooCbrilbccci Conrules vi 1 1.
1 1. vti. & ScilVTUAit lAcinOUMTUR. Nfi»
fuifle conftat. Hac pon 6
verba cenb indicam rat ifla Eufebius lib. viti- bili calef eap. ti.
tempus illius « de quo tanta con-
prtfccuuanii ac pluces aUi quos fupervacancum cfTet comme-
lentione inter Ic digladianeut viri dodi. Nam morare : res enim eft notiH^pu. Hinc natum
Onuphiius , Baionius i Petavius • oe (ipguloa connuudiofum uadicom vocabulum advendi
commemorem , contendunt eam ccepiflc anno cos qui metu ptmatum Ubcos divinos tradide-
ChnAi creccntefimo fecundo , Scaliger, Vale» rant judiobus imperialibus. Qui de re confu»
fius • &: abi multi . anno fcqueiui quorum opi» lendi in pimis Africani feriptores , prxeipud
:

nionem efle veram probat bic locus Ladantii. etb Donatifta ille qui defciipfic ada Gndorum
Nam przterea appaict e* capiteXv i u ifta cm». manyfum Saturnini, Dativi, 2c.fbciorum. Ne-
tigillc paulo ame quam Diocletianas Romam que iotetlm^mitteodagefta purgationis Caeci-

K
cunte
rct.

Ti c(Te

i
Atqui cettum ell cum Romam pto»
anno decimo nono imperii fui cx-
ibique inumphalTe de Narfeo Rege Per»
liani Epifeopi Catthaginenfls Sc Felicis Epiftmpj
Anuagitans.
yin.
£irumt ut redi notat Julephus Scaliger adChro- PosTAiDil. ideft, fexto Ralendas
nicon Eulcbii. Praitcrea Ladanrius tnha cap Manias. Hoc igitur die ptopofitum eft Nico-
xiviii. biftotiara iftius peirccutionis colligem, medix cdidum Diocletiani fic 'Maximiani ad-
ciim dixiUct cdidum Conftaotini 8t Licinii pro vcrsdm noftios, coepti jam pctffcuttone. Ve-
Chtillianis
,
quo pax dau c|l Ecclerur . propo- rum Eufebius Ift>. viit. cap. ii. fctibicpropon-
fiium liiillc Nicomediae die Iduum Juniarum tum fuiflc menle Martio , appetente die fcflo
Conllantim>& Licinio ter Confulibus, ait ab dominicz piflionis) 8c audoc Chronici Ale-
CTCtiaeccleria NicomcdienA ufque ad reilituum xandriqi piopohtum aTr dte xxv. Manii» ipfo
fuide annos decem , men fes plus mmtls quatuor. die Pafchz. Illa vetb ftc cotKiliari pulTe mibi
Atqui fi i die (cptimo Kalendas Manias anni videmur ut primb quidem cdidum illud ptopo*
ccc 1 1 . ( quo diruta eil ccctciia Nicomedienlis ficum fucm Nicemedix, vcluc in civitate re-
ufque ad diem Iduum Juniarum anni cccxiiu gtl , VI. Kalendas Manus , deindi miiTum «d

colligas, invenies ab eversi

ufque cccieiia il!a ceteras imprrii civitates, menfe quidem Marik>
ad reiditutam flaxiiTe annos decem, menfestres» propqiiium in eo loco ubi tum Eafebius h^ita-
«Ites novemdecim- Deaique pctfccuiioncm ccr* bat . in Palxftma meole Apctli , Alcxandtic vel
pide anno ccciit. hinc etiam probari poteA alibi ipfb dic Paiebx.
qubvi Eufcbiji lib. viii. cap xvi. ait cam poft Caairiht oUNi ROMOAi. Ifta
^odavum annum aUquanctfper tcmincre cmpiiTe. fic cxprciEt Rufbnus apud Eufebium lib.viiu
Nam fi tempora numeres i fcflis pafebaubus cap. II. 5i fui/ iu/trucfmr tliatjui hmmis pru-^
anni ccciii. ufque ad menfem Apnlem armi rtgutto i mtnirttur fukUti huc muutrtt iufumt.
,

cccxi. quo Galerius Maximianus in extremis Libiatatxm nok nAaeRiNT»

agens petrecutionem qiticinre julTi: , facili re» Hxcapcrtids explicantur ab buUbiolib. viii»
peries annos odo integros effljxifle ab inirte cap. (I. fecundum intcrptecaiionem Rulfioi*
patfecutionis, & initium noni (uifTc. Itaque rc> Reliqui emm interpretes (enhim legit non fatis
annum odavum ut obfec-
mittere cerpit poft , fe!ki'er afCxuii fum. Sic ergo habet Ruf&nus:
qux Petavius
vavir Eufebius. Qj||rc argumenta Si ^mtjerventm ftrtnunf^et Chrifliumt , Bkmu.
iq Ubio zt. dc domina temporum cap. xzxii. tm etu/tfui tm pc^tt, Primtini erum peens
 , :

ad Donatilt. Hiltoriam pertinentia. 215

coailicutc Tuoc advcnus h«ooutos, nim »d- Henfchenios fccibat Pafirha iocidille aoooccciit.
vetst^t plebem jpoftrembidreti^s feTTOs^qui- in diem x vt 1 1. Aprilis , dominicam pa£^ &
buj adepu omnis fpes libcrucis , fi peimanfiC. nero io diem decimam textam , planum elt hanc
/ei)t in ptorcOioncreligionliChrilbaftx.Ut con> hillorkm non pofle intelligi de twdo Georgio
ftee fiillt viram alloqui eruditiflimuni Hentiaira qui fi palTus fine anno quo Pafi^ fnddri tn
Valcfium I qui in notis ad Eulcbium pag. 1^4. XV1 1 1 . Aorilis , ut vult Henfcwnius , cen^paf-
a¥t hanc Rufiai ioccrptecaiionem ferri noiMot- fias non eft imminente foleranitatc Pafchali, fed
fe. Longii^t cuam iberravii NicepborutCallix. poR tranfados dies fcllos. Atqui hoc erae vali.
tus, qui lib.viu cap. 1 1 1. ici mccllexic hunc dius Hcnfvbenii argumentum (umptumcz pix^
locum C(H^,ut putaverit fervit libciutem datam fatione libri Eufebiani dc mmynbus Palxllinx,
efie qui CfaciUianifiBom abjurarent ubi fcrincura eft, edida de deilmcndis ecclefiis
Qu,o O I O 1 C T u M <2.u t O A M. Ex fi- & cornourendis lactis codicibus piouofica fuille
lentio Ladamii > qui tum Nieomedue erar, latis in PalxIlinS menfe'Aprili , cdm falutaris paf-
datur intelligi ignotum (uifle nomen illius ho- fionis dies imminerci. Quod uc verum eHe po«
minis , quia haud dubi^ de plebe erat. Nara I4 icR rarione Palxtlinx, falfumeft tariqncNicn*
iuillet vir illuftrii & fecularittm honorum prz- medix , ubi certum eR cdidum fiiilTe nropolW
rogativaconfptcuus» ut cum deferibit Eufebius, (um vi.Kalendas Mxuas, poRridid Terminas
qui ili vel fando audiverat vel cx traditione tna- Ihim.
• )orara acceperat , C|us nomen neque ignorafin Etsi mok ricti. Ruffinus apud £u-
i.adantiut, ncqiie ucuilTct , Oc ad Eulcbtura febium lib. vi 1 1. cap v. m/mv nimis fidt» ignintt,
quoque paveniuer. Intererat quippe reipublicx tanqulm reprehenderet imfxudcmcnr micnq- &
Chfillianx UT nomen illius viri eundis Ecclefiis peRivam illuis ardorem pro fide ChriRt.
inoocelceret qui magnum illud tacinus hicrac Victorias Gothoh. et Sarmai\
aulus. Quarelulpeda mihi raldifumquxin ve- Quia Imperatores fc in cirulo edidi vocabanc
ruftis qui^lHam martyrolc^iis leguntur ad diem Gothicos 3c Satmatiros, ut tn vereri infcr<p;ione
feptimam menfis Septembris, obi deferiptis Ruf- quam rtfen Cufpianus in libro de Cxlaribut
fioi verbis Eufebium intcrpieramis , hxc fada
<3f> In titulo autem edidi pofita fiicrunt
dicuntur i quodam beato Joanoe. Nara ciimex non foldm nomina Diocletiani Maximiani &
{.adamio Cc Eufebio cenb colligatur virum Imperatorum , led etiam ConRantii 6c Galerii
hunc ftatim prbdudum , flarim morti traditum Maximiani Cxlaruffl t ur facHe colligi poreR et
iuille adebque exphalle exeume Februario hiRoriS pallionis fandorum manyruro Saturni»
quomodb fien potclt uc luulis epis dies incidat ni , Dativi , Felicis, fociorom , &cx marty- &
in roenfero Sepiembrem , cam procul ab initio rio fattdarum Agapes, Chionix, ic Irenei.
perfccurionii? Ac lanMicit itloriira marcjrol^ Lkoitimi coctus. Modus coquendi
giorooi audoritas apud me vaciller, aiTeodrt CbriRunos vivos explicatur iofia cap. x Xi. Le-
men non polTucn cUhfitrao viro Gode^Ido gitimi autem codum dixit , quia codut enc fe-
Henfchcnio ,
qui toreo tertio Februarii pag. 10^. cundum leges quas AuguRi tulerant ficut Iib.v. *,

contendit hanc hillocura intelligi deberede fan- Inftitui. cap. xi. legitima facra vocat ea qux fe-
do Geoegio manyrc > quem pafium aic Nico- cunddra veterem morem fidant, quia mos vim
medix anno Cbrifti ccciii. die xxi 1 1. meofis legis obtinet. Eadem ratione dixiclib. vi.cap.
Aprilis, inflante dominicx & faluciferx pilfio- XX. injurias boRibut legitimi inferri , fcilicdc
nis lolenmirate. Ptxtctt^uim qubd enim cenura poRquam , fervato bclli Jure . bellum p;r Ira-
cd prticcutionem corpille excante Februario , 6c tus denumiacum &
inlidum eR. Fallitur enini
eum qui ediduro ditipuit ac confeidit , eodem b?c vehementer JoRphus Ifxui . qui vocem Ct~
mcnfeextindutn fUilTe, duobus videlicd men- guimi ironici peficam putat hoc loco clle quii
,
iibus ante diem v:gcrtna3ra ceniam menfis Apri- vtdelicic non intellexit veram tjus fignificatio-
lis, adailla landi Georgii , oux Heiifcbcnius nem.
edidit ,
non id dicunt , 5c tot rabulis ac porten* Cuse AOMtRAattl PATTRNTta.
tofis narrationibus plesu fiim»ut plandcondet Verba Ium Rufltni iiiutpretancis & explicantis
nihil boni lanique cx illis polTc colligi. Una Eulcbium t Cmtinn* smni in tnm enuUiUMtit
Alexaodrx Impecatricishilloru , qux c^m Chri- mn dtffvitnuSf ntbsc^niitmfsUmt^ctriqiuvt-
iHanaeirctiCapicedamnaia diciiut i Diocteci*- rwtr «r tMm mtfinm dti^iui videret m fteme , fed
no, ipfb proferente fententiiro , htftoria cH qux Itts M(jtu hiUri vultu , riiM /m vifctrt in
omnia podarura figmenta fuperar , ci^m cermra di$ deftaftm , fpirittn tsmen in vtdtie,

(it > uc dicemus puilb poli , nullam aliam Dio- Ek fMV tmmi fui gneviiu eructubnntur ,

cletianum toto principa;us fui tempore conju- «M fuffUeisrum ^eitern {Htfumekam in nm futnli
gem babuUTc quam Puteam. Pixierca cum iplc m triftem tx bis reddm ftrtmxr^

^KK ij
 ,
,

226 Monumenta vetera

TEIJOR EJUSDEM EDICTI

£x Eujebio lib. 8 . Hip. Ecclef c. 1 .

Caput II. N»E « A A A 10 N b’. ,

Dt EttUftnm evtrfiont. TTiei a< ^ iMkxtmCt

fitc omnia noftris temporibus T»T|TEAlfcq

H= Jl^complecafunr, tunc
Icras iolo
cum
«quari ac fundicCis fubverti
ardes ia-

j
fa-
ottfjn ^ •
ctos divinarum feripturarum libros in
medio foro concremari , oculis noftris ^^ cUJ%9t4 ^
t.dimus: Et eccipfiarum Paftores, alios
quidem turpiter modo bic modd illic fO(
fcie occultantes: alios vero ignominiose
‘nuS/lem^Q^cfi tih xax^at
comprehenfos »
& inimicorum ludibrio
C9(,ip\.HffieIr

expoficos confpcximus. Tunc cilm prout y dp^fAcruf ^»0X0jui-

alius fermo propheticus prarnotaverat, >'0M. % T
t/w. t94T effufus cft contemptus mper pnneipes 07% i iytT’^01'
eorum :6c errare fecit eos in invio , non
cV’
autem in via. VerCim nefas mihi cfte du-
co, ciiftcs calamitates qu* ad extremum cu^(4 09 dCdJ^ i(M

illis acciderunt , oratione explicare : quip-

pe ciim nec dtffenfiones fic injurias qui-
gmi ^
nus ante perl^urioncm mutu6 inter fc
*rV Si<9yfui ^<;u9ii t% «uitJt 6*/s
ccrurunt commemorare nobis dccorun^
fit. Quamobrem ea
dumtaxat de illis ^ aT»7ni*f, VX /Ui»i(u>r A-
eradere nobis propofitum cft, ex quibus ^orai‘Sl3^’K^iofQfdivl<^prff7Xf T^eivtxSt
jcquitacem divmi judicii perfpiccrc pelli- 9»^"
T Xfi’
mus. Proinde neque eorum qui in per--
fecutione concufli funt , nec eorum qiri
mr injcnZ cddi r
ialuris fiia: prorfus naufragium
fecerunt, *t ?fi« 4 Qv/iiiti HPxoayitKJ’
fic fui fponte in profundum aquarum Sftjdirt! 7% ytvjUH n?< tttvmffi-
gurgitem denierfi funt, mentionem facxi. 5» Ct/9srCj fovfjiluf ‘tc/rJtfaaS®/
re conftirui fed ea fola in hanc univer-
:

Xicx-^-aTi»
(alem hiftoriamdeinccp conjiciam qu.r ,

primum quidem mihi ipfi, demde ver6

& poftens ufui effc poffint. Abhinc er- 7t\i fiyxCi «u ftffOf
g6 eorum
cxlliccrunt
qui divin.c religionis tcftcs
,
facra certamma deferibere
^ C471V%¥ I ^ ^ hpOtA elyZiUtf7^
ordiamur. Nonusdecimus agqi^atur an- %i)t >y))t f^TVfiVf d* ‘^%.un
nus imperii Diocletiani,cum menfeDy'- 7%i. t(a( TU/oIwcVwager^siot^» 4 ^jicAn-
ftro quem Romani Martium vocant ^cuu CeifftMin' ^tlw' Aij^i^r
appetente dic fefto Dominic.t palTioois
propofita funt ubique Imperialia cdicfta,
^ /»/<59«?, o» 5 ? QfTfpU
v^//!e^n
quibus ccclcfi* quidem ad Iblum ufquc Trijvf i6/>4

oiruij facri ver6 codices flammis abfumi €*«Au(JI c%KAnJitf$itc

^ebantur: utque honorati quidem in-
famia notarentur; plcb.ui v^r6 liber ate
iSk^es ^^ y^sufat dptufiTTVfi

* (poharentur , fi in Chriftiana fidei pro-

^ "ttti /u Z^dff t7r^~

flito permanfuTent. Et primum quidem Af/u.i^ V; ,

7t« il sV dnutUcm , 6V
'Gnjuiftttif
 ad Donacifl:. Hiftoriam pertinentia. 227
«ff dir T» T
^ /t?C>SW> concra nos cdi^m bujuimndi fiic. Sed
non mulco p6ft aiiz rursiu iircrarfuper-
vencrunt, quibus mandabaruruc omnes
49^71» njty «V^ ituunn Tff tZ,
*•
) ubicum^ufr eccienanim AncUbtes, pri.
^fTVTroAc/ Xi «T^Mv 'Qlpcina^mt^afx. raum quidem conjicerentur in vincula^
fu!mf , /wtJpiT*'»?#'» Twi ^ d»K.A)f«itiJ9 deindd vcr6 Diis Itcrificare
modis cogerentur.
,
omotbus
rtt^^UfVi TttA Toinr
^
6?fl Ww/*#_;^)r 9J^ro5 awrK^

&SI9(:S€S€S9S(39S8i3SflSSS(3 SSS>3 &S9l^^

^EXECUTIO HUJUS EDICTI

IN AFRICA
Cujus meminit Optatus lib. ^ Xin. p. & lib. f.vill p.
i. . ii. )• fii.

ACTIS MA RTTRV M APRICANORVM.

^CTA SANCTI FELICIS EPISCOPI

prout edil4 Junt i clarifimo Viro Balu^o , t. Mifi. i.p. 77.

MONITUM BALUZII
AD ACTA S. FELICIS EPISCOPI TUBYZACENSIS;

'
PX J M htec s^U edidit fiurius pi v*ldi mtndefa
*U S ,
mtaiU. Pejfei integi
dtudeamo fni /fieite^i dedit vir elterij/imus Zmcas Daeherim , tK
in temo
^
phedii^nt ifft fr^ef^mr^ viri item tUriMmi Petri Frundfd Cht^letii. FfesflU dilitpt-
ter centnlimni enm phetner eamquis epmis cfdicihms nuuiMfcrifUt Mlietheae Celner^
^w/ 0^ eam rationem hu addidimm. Pr^terek niw htne^ fient ex hifierik fnjfie-
nis fanfhrtm Sntnrttim ^
Dativi » ^
rjif a^Hs fnrgntienii Pelias Pfijiept Afinrtvtani

^ Cittllinnt CarihtiftMeifii , tntelltyutms erigtnem traditemm , ^ne nonune mml ane

vnk/ttinSy ane eonlnmrLefims fmttn eatefik jdfneaHit peti ex initio ferfecntiomi pum
dejeribit Lallantins^ officii nofln ejfe Mrlntrttti fnmm nm
illocei^nn^ere vetera illius cevi
monumenta fincera qwK referiri fofienty emendata ex fide veterum exemplarium.
"
"
Tunc Magnilianus Curator ipftus civica*
'IPTCIPIT PASSIO SANCTI tisiuflicad Ce perduci prcfl>ytcros,quia
Feliat Epifiept Tubfi^aanfity tfui propter Felix epifeopus Carthaginem erat profe-

f
le^em Domini dealla/uj efi xviih*Ka- &us, Januahum prefbyterum, Fomma-
/endas Februarii, oum & S^nminum ledores julEc ad Ce
perduci. <^ibu$ Magnilianus Curator
M diebus illis
,
Diocletiano odies & dixiciEpircopum habens? Januarius pre(^
I MaximianolcpdcsCSS.Augu(bs^vic hyterrcfpon^c: Habemus. Magnilianos
cdidum eorumdem Cxfamm vel Impe. Curator dixit: Ubi eft? Januarius pref.
ratorum fuper omnem faciem terne , & byter refpondit : Neleio. Magnilianus
propoficum eft per colonias Sc dvitatts dixtt: Libros deificos habetis ? jiuiuirlus
principibus &
magiUratibus 3 liio cuique refpondic: Habemus. Magnilianus dixit :
loco, ot libros deihcos extorquerent de Date illos prdby-
igni aduri. Januarius
manibus cpilcopocum £e prclbycerorum. ter. Fortunatius & Septiminus lediMCs
Tunc programma polttum eUm civitate dixerunt : Epilcopus nollcr apud fe illos

Tubyzac^fc dic N onarumjanuariamm. baber. M^^anus Curator dixic : Eritis

 :. ,

az8 Monumenta vetera

<rgo fub offici donec Anulino Procon- mine rationem. Tunc viros fuos hb aIJo.
runrati«ne(n reddaus. Poftcrlauccmdie eurus ed verbis • Q^niam Felix epileo,
Felix epifeopus i Carthagine venirTa-> pus juxta Imperatorum decreta ea qux
byxa. Cumque eju> advcncunVMagnilU- nobis mandare dignati fune facere nullo
nu 5 coinpenlTcc, fUcim cum hbi per of- modo maturavit , vobb comitantibu»
ficium przfcncad conllituic. cum Qm Carthaginem perducatur. Felix epileo-
ciuus adveniilcc, Magnilianus Cu« pus dixic Deo gradas. Tunc delignatua
:

rator dndt ad eum Tu es Felix epifeo»

: ed illi dudor Vinccnrios nomine Deus,

pus hujusdvicaris* Feiuc epifeopusdixit: no civitatis Tub)xacenlif. Profedw ed

£go. Magniliapus Curator dixit Dali-
bros vel membranas qualdeumque penes
re habes. Felix q>ifcopus dixit
fed non trado legem Domini Oci mei
quem ego colo. Magnilionusdixit: Ere^
: aurem Felix epifeopus Carthaginem. Ubi
chm vcnilTet , oblatus ed Legato Pro-
: H^eo $
cqnfulis Cui idem Legatus dixit: <^are
fcripcuras non tradis lupervacuas ? Felix
cpilcopus dixic Habeo quidem, fcd non
:

major Deus mus i Diis noflris? Felix do. Scripeurx mix a nobis habentur, lu.
^ifcopusdixil: GranJis& metueniused pervacua non lunc, nec tradi d nobis uL
Deus noder, qui fecit cxkim terram, & Jo modo polTunt. Tunc cum Legoa
julfit

marc,& omnia qux in eis llinc. Nam dii •tus in ima carecris mitd. Ubi ciim Felix
vedn lapides lunr , manu hominum fa. epifeopus diiflcc ingreflus ,
Dominum
<fb, de quibus fcnprum ed : (HaUs bu- Deum fuum deprecatus ed dicens: Do-
hent (> videbunt^ atm habent ^ non mine Deus, omnium creator fe condi-
^ndient ,
os habent non /often/nr. S/nu~ tor, DomineJciiiChride, ne me dere-
Its ilUs fietnt facinnt ea ^
omnes ani linquas ,
quia propter te & propter ce<-
(onfiiunt in eis. Magnilianus Curator ai~ damencum tuum hxc patior. Miferere
zir ; Primum ed qu^>d Imperatores juffe- mei, & recipe rpiritam meum & dere- t

runc, quia nthil ed quod ioquefii. Qua- linque in hoc feculo corpus mortale, ut
propter trade libros omnes quos habes, ^tc. Domine, ficucpromicceredignatui
ut pollint , ' ficut conditutucn ed ,
igni es, tecum merear lulciperc immortale.
aduri. Felix epidopus dixit : Mdiused In te enim femper , Domine , vivens,
'
ut corpus meum eradam igni quam Icrip- nunqudm adversus me habebit morspo-
Curx domiaica: per me videantur adun ccdacem. Pod dies autem fedecim , bord
quia bonum ed Deo obedire perpetuo nodis quarti, de carcerc produdus Fe-
llcgi & immortali quam Imperatori hu- Jix cpilcopus Anulini Proconfuiis ilico
jus Icculi iniqua jubenti. Magaiiunus di- ed pexfontacus afpedibus. Cui Anulinus
xit: Jam dixi tibi quia pnmu.m cdquod Proconlul dixit: Quod tibi nomen edf
-Imperatores juderuiir quim <a qtne lo- -Felix epifeopus dixit: Chridtanus fum.
queris. Fdix cpiicopus dntic: Primum ed Anulinus Proconlul dixit: Non te devo,
.prxccpnim Dei cudodirc qndm homini, cabulo quxfivi profelTionis, Icd pcrcun-
bus obedire. Magnilianus Curator dixit: datus fum qtio nomine nuncuperis. Felix
Interim in hoc triduum recogita tecumj epifeopus dixic : Sicut tibi jam dixi ,
hoc
quia (1 in hac propru civitate ea qae nunc Ic iconem dico , quia Chtidianut
prxeepea lunt unplere neglexeris, ad fum Se Epifeopus. Tunc irams Anulinus
ProcooTulcm ibis , &
ea qux nunc lo- i^roconhu quod ci noraeo luum dicere
-quons , apud CjUs ada prolcqueris. Pod noloifict, ait illi : Habes Icripcuras fu-
diem aurem certrum Magndianus Cura- pervacuas i Felix epifeopus dixit : Ha-
tor jullic libi fandumFclkccm epifeopum beo fcripcuras ^
fcd non uint, ut a0^
prx<encari. Ad quem cum Felix ctiIco- fupervacua:: quas cognoTcc ime nequa-
pus luiilcc adJu(^
,
idem Magnilianus quim clTe tradendas. Tunc Anulmut
cixic: DeliberaibrccumquidDammelto- Proconful nranfmifit cum RomaiadPr*-
xis confilit videaru allequi i Felix dixit: fedum prztoriU Cumque Felix epifeo-
Sermo meus unus ed : in quo ecepit ,
in pus ibtacm advenillec. Se eidem Przfie-
hoc etiam Deo prxliile finiet. Qux enim do oblatus fiitllec, julfic cum io carccre

pnm6 loquufus Ium , hxc nunc eadem
•loquor, 6c ance Procontulcm aliud pe-
nitus non fum didurus. Magnilianus Cu.
rator dixict Ibis ergo )am nunc ad Fro.
^ululem, 0cobi redditurus es exa-
& recipi & majoribus vinculis alligan. Pod
dies autem duodecim julfic cum Proefe-
dus prarcorii pod Imperatores navigare
Tunc Felix epifeopus navem confccndit
m care narum ducis nexibus colligatus ^ ^
 1 :

ad Donatifl:. Hiftoriam pertinentia. 229

fuir in fubiiuiio navis quanior diebus & cum hunc cumdem Felicem ^ircopum
qua tuornoftibiis jacens litb pedibus equo, •gladio animadverti conllituo. Felix epifl

rum, panem non comedens, nec aqux copus elevans oculos ad coelum dixit
quippiam bibens. Jejunus aucem venit Deus , gratias tibi ago , qui per quinqua.
Nolam. Tunc cogmeor qufdem civitatis ginu 6c fex annos in ifto feculo virgioica-
reniencem Felicem epiicopuni (ibi pr«- cem meam in me cuflodire dignatus es.
fenrari conftinuc vinculis gravioribus in. Domine Deus exii Hc cerrx, Domini 00-
nodatum* Cui idem Cognitor iic ait : Fc* ftri Jefu Chndi pater propter te 6c
,

lix quomoJ6 huc vernili i Felix epifeo. propter legem tuam ®c pro timore tuo
,
pus oixit Quomodo Deus
t
voluit. Cog- hoc patior , Se cervicem meam fIe<^o ad
nitor dmt: bnnwi propria avicaccvcl vidimam. Accipe Ipiritum meum de hoc
Apud Carthaginem Icnptura» deificas tra- mortali feculo. Solus enim es Deus vi.
didiflls , ad me huc ulquc minime adve. vens atq^iavidusfic permanens glorioTus
nilTes. Felix cpilcopus dixit: Habeo qui- in fempitcrna fecula feculorum. Arnen.
dem icnpcuravdivinas^ fed, Ccuc divorfis Completi hac oratione, duihis i milid.-
inquirentibus nic rerpondillcnon nclcis, hus, ibtdem, id e(l, in Noli, decollatus
Jtoc etiam cibi prxfcosmodo ccrtiHIm^ eft div* odavo decimo Kalendas Februa,

mamfello^ quia eas oulio moio trado. rii, ibiquein Noli corpus ejus poltcum

Cogntw dixjc: Si ‘Icripturas deiHcas eiV, & reliquix ejus ad almam Carcha.
tradere nolueris , capttt plcacris. Felix ginem per religio.^os Dei fervos Se ma.
cpjfcopus dixtt : Plus paratus fum plecii tns Ecclciix filios perlatx funt Se poficx
capite qu4m libros dominicos iachlegia invu qux dicitur SciUitanorum. in eo.
tradere. Tunc memoratus Cognitor juf- dem autem venerabili loco multa mira-
hc ut facra Imperatorum recitarentur. bilia fiunt , Se languores univerfi curan.
Ciimquca Vinceocio Icribaqux coniH- turin nomine Domini nollri JcTu ChrU
•tuta fiierant legerentur. Cognitor dixit; Hi , cui eH cum Dro patre honor laus &
Quoniam ifte homo cantum in eadem & gloria io Spirim fando per omnia le.
^onfeflionc duravit, fcamdum prxeep- cula ieeulorum. Arnen.

JSjiLVZIf NOTo£ JD ACTA 5. F£ L iC I S,

Ikcsvit VASSto. Iti codices 59. Bc xegali venenmt pro reddenda ratione BdeI aflS
9J.O. bibliothccx Colbectinx. At codex 401. Re no ferto Arcis Vandaloivm Honcrici. Sed
htbet : /fifipil /MnQi Ftlkii tfi^i editionibus Sirmotuli AcChiAIctit IrciturTiiiar-
atm/ixtiii. K^pomsTU. BicvivU codez In
ftctHfis. collatione po»b prima &nhagiDcn-
fdnQi fr/joi ficap. cxxt. mentio cA Servi Dei cpifiropiTu.
UtOClITIAHO OCTtll. Ili fcHi burucenfis Burx, cap. cxiii. Maurentii cmC-
«mnii TRcn cxempl^UA Ac ediiio Dscheriana. copi ccclefix Tuburficenfis. Sc cnp. cc cc. Ja>
MiSb apud Surium » ubi fciiptum cli : Diodt- nuarii rpirc^tdeTuburficurcuTuburr>coNu*
mvm & tQ'm Nam roidiarum. tanta cA difficultas inconAi*
certura el\ cdiftum foifle proj»rmim eo inno tuendis veris nominibus dvitarura Afiicx , prep>
quo Oiocletiamtt V 11 !• &
Maximianua V 1 . ter eorum inter Hfimilirudiuem & affinitatem,
Confutet fiicrc* ut affiimarenon aufim utrum hic apud Vido-
Tuhc. IdeA. DiockmnolX. Se Maxt- rem legendum fit Talm/tmifitt quenudmoddm
isiAMVllI. Oonfuldius. Nara hxc Teferenda in codice Gao vidir Ortclius. ^

funt ad arnnim qui fcqukui puA initiura perfe- ut alii. Nam

. eierapls gratia , in notitia
illa

cutionts i cura hzc ada Caahagine Se in Afii. epifeoporura Africx lluAicus epifeopua Tipa.
ea fim mcofe Januario. fenfis nominatur ixuer cpifcopos Kuroidix , Ac
TuarzACiNSP. Iii codters {9. & Reparatus Tipafitanus inter epifeopos Xiaurita-
9)0. Sed codex 401. baSct 7*M^fcwrtiy} , jt4. nix Cxfarienfis. Ruisdm «ucr cpifcopos pro-
Se edicto Dacheriaiu Ti^t.oc€afi. Nihil au- vinctx Bfzacenx ponitur Felix Forontonuneo*
cem moror editionem Surianam • quam roc fis, Sc paul6 p6A Bonifuius Frontonianeiifix.
veterum exernpUthjm confenfus oiicndic ciTe Sufficiunt enim hrc exempla. Inierim omit-
fsendoram in hoc loco. Infra hxc cistas in co< tendum non cA , in eadem collatione Canhagi-
dice 9}o. vocaior Tupuxi pro Tubyza , nullo nenfi cap. ctxxxvii. nominari Maninianum
diferimine. Nora enim cA peiroutaiio liciera-' loci Tiouxabeceofis epifcopum.
rum. Tubyxam e^o puto finlTe civitatem Nu- MAoN I L I A N u $. Ita conAanter feripram

midix, eam Frumen-

fortaiSs cujus epifeopui cAio veteribus libris bibliothccx Colbertiox.
tius Tubuficeniis. ut apud Vidorem Viteofem Ado Se Dachciii editio habent AidffitUuimu ^
Irg t Abrahamut Ortcltus, nominatus leperiiuc Suriana Sc Martytologium Romaautn
ioicc epiicopoi qui Catthagmera ex ptxcepto R*nui,

Lllij

i
 , » »

230 Monumenta vetera

U j t « T. Hanc t«am pwcopcn , in difte potuit etiam in Idus Februarias. Quinae Fe-
cotiicibui ^01. & yjo. non invenuac , «hi*, lix epifcopui apptehenfus eft poftridie Nonas
» deinde triduo tepofitui in carcere ut
bcm codices j>. 6c jitf. fic edirio Dachetiana. Januarii

Eamdcm habet etiam Suxiana. (ccum deliberaret an G:riptuias deificas traditu-

Dati illos ighi ADuat. Haoc rus efler» quarto poftei die milTut eft ad Pro-

juiHonem Maenihani Comotia ic teTpoadonem confulcm , poft dies redecimquam Carthaginem

nunynitn dehiiAc io veteri exemptati Cbifflctii pervcnKTer * Proconfuli oblatus eft » tunc miT- &
hinc coiiigi poteft <pi6d omifla cft io editione fus Romam ad Przfedhiro pcztocio. Fiam dies
,

Dacbetuoi> Eam tamen exhibent omnia noftn unus tc viginti. Adde alioimc dies pro ubere
Tctcca exemplaria ( uno j 1 6. excepto ) Sc editio i Tubyxi ufque ad Cartnaginem. MiiTus eft
Stitii. Et (and conftac fenfum non die inc^nim crg6 Felu Romam fub finem meofis Januarii.
in iUit exemplaribus quz illam magi(tcatus in- D
u o D I c I M. lid quatuor exemplaria bs»
ceflocutioncro dc clericorum tefponftonero non bliotbecz Cotbertinz. Dacbecfauu edtdo haber
habent. •fiumtrtttdm , Suriana aev/m.
Ut iosiikt. Hzc verba defunt in duo- Post I »tp aa to a t s. Id eft«adMa'
bus antiquis exemplaribus. PofTunt autem omit- ximianum Harculium > qui tenebat Italiam
ti abrque ullo incommodo- Supii : iJfta iU$i quem vet^ tum in CamjiMn fuil& propretei
dJiffi. • ceriiffl eft.

Apuo ajas a e t a. Hzccft vera 8f gir- Suis ANXO. Iti tria vetera exemplaria.
mana leQio. Mald in codicibus 59. 401. fie Qtianuro habet /«(>/«snir , editio Dacbertana
o. ttfdd eum dlJ». fumt. Surhis: f»h & imvis yiz-
E X A u IM I. Itl codices 40!« & 930. Alsi imr. Ex qoo picet p«c (uManiuro vel fiibian-
habent exMmiimmnt. mum intelligi debere tinam partem navis.
Tuhc vikos suos. Mirum cft quo- Claoio anim. con s t 1 tu o. Tur-
modo fieri potuerit , ut depravatilllma Icftio bat me locus Nam fupea PrzfeAus Felicem
ille.

hic coeptent in codicibus 59. 4«i. p}o. & mifitadHetculium. nimirftm ut cau(a Pelicis
ubi legiturVx9rit4f$utjtuvinim fitim iu sik^
:
finem accipetet in przrcnria Imperatoris. Et n-
€lOd meu cogntior Nolanz civitatis judidua (ibi

Nullo Mobo. In eUdem tribus codid- prziiimu t &

Felicem capite pledi jubet. Ve*
bos (cripoun A mdti rdiim. riia id ita intelligi debet ut cognitor dicatur
Ut a ti Domini. Hzccft lediioeo- cautam iftara fiiicepifle iudkandam /ecmutimprs»

tumdem trium veterum exemplarium. Sed co- erprMv , ut dicitur infrii id cft» ex dclcgataooe
dex dc editio Dachetiana od>enr t Maximiani tum przrencis.
^
1)011 tfUtumlntfnrmiitru^ffuitmtttiti ftoom
mtrtdr jkfVftrt irnmrid&mtm. Hos cetinuimiM
Invictus it p i
codices Colbenioi. Quartus habet*
tres vetttfti
a m a v i n s. Itd

iedionem quz fincertoc e(Tc videtur * 8c quz vkfi/iemt frmum. Edtiio I>achciii

pluium veterum exemplarium audoiiiatc niu- & ^emuimns.

^r. In Nola. Editio Surti docet hze adi
NaNQ.UAM AbViASfts Mt. Secuti e(Te Venufii
.
quz ApultJ^
civitas cft regionis
hic quoque fumus fidem veterum librorum. Octavo oicimo. Hrc en ledio
Nam editio Dacherii h<bet : »M«sjii» i»»w«r trium vrtcium exempUthtm. Jo quarto in edi- &
dJvmus m hdkthtt ffufidtm. tione Dacherii legitur MNMdrciM*; apud Suriun»
S a o 8c 1 ai. Codex 401. Colbertinus habet tertk KdhidmSenxmhii. Sed in yecuftis martf»
dnUt^m, rologiis pafllo (mdi Felicis telertur ad dicta
Nontioi yocaiu L-b. In qua- 1 X. KaL Novembtit-
titor vetuftu codicibus Colbeninis luitur : /V#» ALMAM. Hzc addita fimf ex codici-
diU vttdtulum prtftjjifmi. bus nunuferiptis. Epiihenm «ft autem urbis
Ao PAAPICTUM PIATO Ito. Edi- Canhaginls» ut patet etiam ex »6bs Collationis
tio Sutiana addit (MlrtuJuUi ineped (and. Nam Catthaginenfis inter Catholicos dc Donaiiftis.
ciim ifta agerentut menfe Januario . ridiculum Alibi vocatur (plendidilfima , ut in adis purga-
martyrem milTum fuifle Idibus Juliis
cft dicere tionis Felids Apiungttani , te ceififtuzu » ut in.
id PtzfeAuro przcotio. Neque veth illud inci- adii Collationis Carthagmcnlu.

1 i?-
'

iADEM.
 ad Donatifl:. Hiftoriam pertinentia. 2 j i

EADEM ACTA
Ex veteri editione Suriana collata ad editiones Mombritil,
Baronii, Cotejerii ,
Baluzii &
Acherii: atque ad MSS. Cod.
Urficampi i. S. Cornelii
Compendienlis i. S. Viftoris Pari-
•fienfist. Coelellinorum Parifienflum I. S. Mariani Antifio-
dorenlls i.

Prout edita efiah eruditipmoTheoderico Ruinart, Presbytero £5’ Mo-

nacho Benedidino Congregationis S. Mauri , inter adafincera
feleda primortms Martyrum , p. J 74 £5"feq. .

ADMONITIO THEODERICI RUINART

IN ACTA SANCTI FELICIS EPISCOPI ET MARTYRIS.
I. CV M dnitMdvertertnt hs^ei yflnrimdtn ad fiitlmm
infup frof9ft9 tonJirmand«i vaUrt divinarum fcrxftwrarum UHiuues i euJid^s /aerii htU

ium indixere % mandantes ut ubi^e terrarum jiammis abfumerentur, H»c edtUam fer «m»
iies imperii Romani provincias promul^tum , multos Ecelefa Martpres pepent pradpub-
,
que in Africi^ ubi complures hacoceafone mortem pertulere : alti veri ^ui panarum metu
perterriti prodiderunt factos codices^ famofo Tradieonin) nomini originem prabuerunt. Cum^i
nomen i/lod Catiliano epifeopo Carthaynenfi cateri/ifue Catholtas Donatiffa attribuijjent\
multis tumultibus ecetefa AfricauaaptMajidKlnteralios autem qui profactorum librorum
de/cn/ione martyrium in Africa pertiAerunty primus receufetur F E L i X epifeopus ^cujusAlht
qua d variis tefiruntuTy ex veteri Suriaud editione mtuuati /imus, proptered
quid ibijfnce*
nora puriora haberi videaUtur : tametf snfiaari nolim altquotloca aliarum editionum
,
ac coda, m/f ope refiiiuit aut falttm illufirari debere > qua frqnlatim expendenda funt.
t. primi inquirendum efi^ cuinam civ tati Pclix epifeopus prafuerii. Ex quatuor codd^
fnjf. bibliotheca Colbertma y ad quos hujus Martyris Alhrum editionem adornavit erudii

tus S.tluxius tom. i. Mifallaneorrnmyduo Peluis fedem appellant Tubitaccnfem s qui^

bms con/enffunt alii tdl.mff. unus fdUcet bibliotheca fanlh ViPloris Panfienjis^ alter
RR.PP. Cale/iinorum ejufdem U’bt$ y ac tertius fanfli Mtlardi Redonenfst ut dtfctmns
ex aliquot fhedis ante ifitus bibliotheca incenium deferiptis , qua penes nos funt. Alii
veri 1 codd. Colbertini
.
^
unus fanPli Cirnelit Compend/enfii y cum Mombntio editione ^
Acheriana Sptdltpi tom. ii. TabiEoccnfem yr^Tubzocenfcm» /i«/Tubzuzcnrcm^r,.r-
At Tibiurcnfcm appellat vehis
ferunt: imtbut confentinnt aliquot vetera martyroloota.
S^an.ty pro quo nomino Thibarcn'em npofmt Cardinalis Baronttu ad annnm
editio
^oi.num. iiS. quod nomenin nova editionis Suriana AUainveHum efi. Qua veri ex
his leHio proferenda J&yincer um: dm
nulla urbs f»b ijHt nominibus in ullis Aficanoti*
tiis habeatur. Civitas quidem Tbibarealts aut Tibarcods rika efiy ad cujus urbis ple-
bem Cypriansis epijMam 'jS. nova editionis y alias ^6./cripJst i finiet Patres Conditi
Carihaptneufs de buptifmo > Vincendus i Thibaii fententiam dixit. At Thibaris nomen
,

ex conjeUnra Baronius repofkit : nullnm enim laudat mf codicem ad id probandum: nee

conjiat an fuerit provinda Proconfularis. Ad Zeugitanam quidem ejle terendam eenfet
Oxontenfs editor in notis ad laudatam eptfiolamy quamvis anted dixerit tn notitadCon»
eil.Cartbap^. de baptifmo y hanc fbi videri efie Tauram tn Mauritania Cafanei^ Vndi
non ma^is certum e Felicem Thibaritanum epifeopum fui/fey quim Tuburjicenfem , utfuf,
f
picatur clan/f. Balux/us y aut Tuburbitanum , ut ad maryinem fua ediiionit noder Ache»
tius annotavi f. Id tamen efi incommodi in priori illa opinione
y
^«^Tuburficum nrbi
Mmm
 2g2 Ivfonumenta vetera
JVKmidi^ furit: eim FeUx fnviuU PnanfmUrii fttft
vtirxiMr, mlpeli qui i Cura,

ton dviuiii xd PnmfuUm mjpufunt-.quin »

ejui ftdci Ms Unii i Cxnhxpnt dt-
adhiicxtur, inquius tmi die feli* Cxrthxif-
euijfc diandx rfl ,fAciii Suriais fidis
nemfrtfeeUs diatur, &
fefierk duad feden frumreverjiu fugi.

). Alterum cifU in
que Stmxnx A'U xt xliit diftrefxu, fAlcis cUrias refiitit.
Jies Sursus Aprum prc(bytenim , Cyrum tc
Viftorcm Lcdorcs xffelLit: quxs xUx
tdttienes cum \unauiam prdbycernm , Fortunatum yf» Fortunatianum
mff.
Sepi &
timiaum Lcdorcj vuxu. Hisanfientiunt veterx MxnyrtUtU.qux Feiici AuJaftum
ac Januarium prefbytctos, Fortunatianum ac
Septimium Leaorcs.ySew xd/umuu.
Sed exdem Mutyninix SurixfxvcV In Ud dij^natiene. Vnxnimi quiffe anfenfiun-
mxrtyrium anfummufie ) qnxmvis editiones Bxlucix-
firunt , felicem yemfix in Afulix
ux Achersxnx eum emulus mg. quos videre hcuit , eundem Nolxfxgum ammenu.
&
minis inierfe digcntiuset Aiix edita in x^xndx tempore , quo idemfxnlhs
Nm
feZx martyrium pertulit, id die\t.Kalendxs februarii consiygt cum mg. codd. referunt
Acherixnx
editiones &
Sxiutiana ; quod xd 3. Kxlen Ixs Septembrit revocat editio Strix.
na, quam poflremxm fententtam xlieri prxferendam cenfeums. Cum erum
edif/tm de com-

buZndis libns armo 505. fTicomedix menfe Martio pnmulyatum fuerit vixqtifquxm
quod tamen dicere de-
fbi peTjuxdext,ipfum netiliifi armo fequenti lU Afrcxm pervemffe :
bent qui primam fententixm ampleaoniu. Certum
quippe efi ex Aliis , felicem xpprehen.
Africi pTomulyatumfuit. Surixna ediiioni favet
fum fuge ,fiatim atqpe edilhm igad In

etiam ipfe Aliorum contextus, Diocletiano oftiei . caivic editum , 8CC, . . unc pro- T
gramma propoficum eft, &c. /» aherx enim opinione hac verba, Tanc. programma,
deantu qui bis verbis Diocletiano odies, tic. defyttttr, intelliy nonpetefi. Hxcverb •
mmx optimi contruunt cum Sutixnx fiu Baroniana lecbone. Nxm Diocletiano oliUt ^
Maximiano fepoes Cog id efi anno 503. menfe Manio, primumedi 9um adversis Cbri-

fiixnos de libris comburendis ,

quod quidem edtlhat xd diverfxi
&C. Ntcomedix latum efi ;
* imperii Romani provinaxs trxnfrmSum , menfe Junio in Africam pervenit ; toque in civi.,
txte, cui felix epifeopu pneerxt, promulgato , cum ipfe fxeros libros tradere eonfianter re-
auent , xd divega tribunalia , etiam trans mare perduUus , tandem die 30. Anp,ufit apud .

Vermfiom Apulia urbem tladio pttculfut martyrium complevit. Ejus tamen fegvitatem
mnfe Ollobri celebrant Martyrobma Vfuardi, Adonis, Romana Rofweydi, GaUfitti
Notkeri Manyroloyis. Sed bis omni-
d- Baronu : at die pracedenti recikur in flori d-
ius prafeni debet Soceri Martyroloyi Beda auUorius, cujus verba, qua Surianam le-
Ihonem eorefil emfirmant , hic defenio. III. Kal. ( Sepc. ) Io Vcnuliani civitate Apu-
lia: natale SS. Felicis epifeopi Tubzoccniis , £c
Audadi , Januam preibyten, Sc &
Fortunatiani &
Septimie.i LccForum , t)ui temporibus Diocletiani (id civitate m
tenti i Magneliano Curatoie, inde multis diii vinculis accarceribu. macerati 8c in
Africa Si in Sicilia tandem in occilionc glaiiii confummati liint. Felix quinqua-
-,

ginta fex annomm virgo obiit. Sunt autem inter Carthaginem 6c Tibaocam { mg.
Tibiucam') millia palTaum triginta quinque. Eadem ufque ad bac verba,
^iorsin. liint autem, habentur in vttulhSirru cod. ruf. Cbrtfitna repjna Suecia apud floren-
ttnium,^ apud Lucam Holfienium tn animadverfii ad Martyroloyum Romanum ad
diem 30. Auytfii ; nifi quod Janutrioi iuer felicis foetos non ncenfetor ; fed exorimiiu
dies quo tenti funt,xo ut. Kalendas Julii. Borri nofiri, feliat memoria apM Grxeot
etiam celebris efi qut ejus fefium die 16. Apnlis commemorant.
,

& propofmim cll per colonias & civita-

ilUiMoj»}. A ^ a tes principibus Si magidratibus ,
fuo cui-
que loco , ut libros iMificos peterent de
. SancU Felicis epifeopi & martyris.
manu cpilcoporum Sc prcloytcrorura.
Ex codd. mg d- edilit. Tunc programma politum cibin civitate
Tibiurenii die Nonarum Juniaium.
,

I.T^Iocletiano odicsScMaxi- Tunc Magnilianus * juffit ad ic perduci *oi-

I J niano fepiies ‘
,
Confilibus,.\u. leniores plebis. Eadem die ^F e L x epif- i

guitis ,
cx'vit cdichim Imperatorum Si copus Carthaginem liierac profectus.
Cafarum, fuper omnem taciem terr* j Aprum vec6 prclbyccum ad Ic julEc
 , , ,

ad Donatifl:. Hiftoriam pertinentia. 2

Cr j^
perduci , &
Gyrum • Viulcm LeOo- & alligatum in ima c-uceris mitti. Poft Icx-
Quibus Magnilianus Curator dixit: dram autem dies Felix cpricopas produ.
Libros dciHcos'^ habetis ? Aper dixit Au» cft de carcere in vinculis, horino-
Habemus. Magnilianus Curator dixit: ^is ouartiiad Anulinum Procooliilem:
Dace illos igm aduri. Tunc Aper: Epif^ coi dixit Anulinus; Quare (cripturas
fu.
copus nofter apudfe illos habet. Magni- pervacuas non reddis i Felix epifcopui
lianus Curator dixit: Ubi cft ? Aper di- I^^A^ndic Non liun eas daturus.
:
Tunc
xit: Nefeio. Magnilianus Curator dixit: juifo*iiJura AnuIinusProconfuladPr»-
Entis erg6 liib olicio , donec Anulmo frdum Pi«foTH> mitti , Idibus Julii,
Proconfuit rationem reddatis. Tunc Prarfeclns julCe cum iuo carcere
II. Pofteri aurem die Felix epilcopus rwipi, & majoribus vinculis ligari. Pofl:
enit Carthagine Tibiuram. Tunc Mag- dies autem novem julfic cum Piarfcclus
nilianusCurator juflit Felicem epifco- ad Imperatores navigare.
pum ad fe perduci per oftidalcm. Cui V. Tunc Felix epdcopus ai«ndit na-
Magnilianus Curator dixit t Felix epif- vim cum vinculismag us, ficfiiirin capsi
cope, da libros , i?el membranas quaf- navis diebus quacuor. Voloranis liib pe-
cumque habes. Felix epifeopus dixit: dibus equorum panem aquam & nongu-
Habeo, fcd non do. Magnilianus Cura, ftavit : jejunus • in porrum pervenit, &
tor dixit I Prius cft quod Imperatores in civitate Agrigento ‘ exceptus
cft i
iuflerunt, quim quod tu loqueris. Da fratribus cum fummo honore. Inde ve-
libros, UT poflinr igni aduri. Felix epif- nerunt in civitatem nomme Catanam :
copu) dixic : Melias eft me igne aduri ibi fimilitcr funt cxc™. Inde Mclla-
quim feripruras deificas; quia tsonum .ft nam venerunt Inde Taurommmm ibi :

obcdire Deo magis quim hominibus. /imi liter fune excepti, Pofted fretum na-
Magnilianus Curator dixic : Prius eft vigarunt in partes Lucanix civitatem^
qucU Imperatores iuHemnc quim id nomine R.u!o 7. In<Ic profeili funt Ve-
m
,

quod loqueris. Felix epifeopus dixit:
Prius eft prxeeptum Dommi, quim ho-
minum. MagaiJianus dixit Rccc^ca te-
cum.
III. Poft tertium autem diem jufiit
Curator Felicem epifeopum ad fe per-
nulium, qj* cft civitas regionis Apulixv
Tunc Ptxf.-^us jullir Felicem de vincu-
: lis eripi , & dixit : Felix^ qu^re Icripni*
ras dominicas non das? aut forntannoa
habes? Cui refpondit : Habeo quiJem^
fcd non do Prxfeclus dixit Felicem :

duci, &
dixic ei: R.ccogitafti tccum? Fe- gladio interfiatc. FeliX epifeopus dixic
lix cpiAopus dixit
:
Qnx pnCis locurus voce clari: Gratias tibi Domine, qui
fum, & mod6 loquor, ante Procon- me dignatus es liberare.
fulem ea fiim diclurus. Magnilianus Cu-
,
rator dixit: Ibis eig6 ad Froconfuiem, (
y £t dudus eft ad palHonis locum
I.

cum etiam ipla luna jn Unguinem con-

& ibi rationem reodes. Tunc aiOgnatos veria cft )
die tertio Kaiendas Septem-
cft illi Vinccnciiis Celfinus Decurio ci- bris. Felix epilcopus elevans oculos in
vitatis Tibiurenfium. exium, clara voce dixit: Deus, gratias
V. Tunc profedus cft Felix i Ti-
I tibi. C^inquaginca fex annos lubeo &
biuri , octavo Kaiendas Julias Li{;apis in hoc fxculo. VirginitJtcm cuftodivi
• Jra. mI. deductus cft*} licacumver6|ufficincar. cvangclia Crrvavi ,
fidem & veritatem
cerem trudi. Alia autem dic produftus prasdicavi. Domine Deus cxli terra?,
eft FcJix epifeopus ante lucem cui ducit jeru Chrifte cervicem meam
r
,
tibi advi-
ProconfuI i Quare fuipturas fuperva-
: ftimam fie<fto,qui permanes in icemuinj
cuas non reddis ? Felix ^iicopus dixit t cui eft claritas & imagnificeotia in £c-
Habeo , fcd non daba Tunc julfic eum cola fieculorum, Arnen.

NOr^ THEODERlCt EVIKAKT AH ACTA S. EEL/CTS,

» Suriana editio mmdoti , Diirl. l X. & legendum , ntm fuffu 'm C4nr»«i tnUii
M*x. yUt. MendoTius line ullo mf. D>ronios, (<. hic , PntmJiJu Ltfmm: ^c.
Cttipsiai» Chltn & MAvimUn0 i y. 4 Atiz & m(T. TrAttfm^t mm R»mA,
eci. At ex
* Hac vctba , tidtm dW , defuoe in aliis ed, his qux fcquumut in uirdquc editione htc Prx-
tc min fcAus videtur tunc in Afnca fuiflc.
* Hrc quxftio in aliis edit. & rofT coram Pro- ^ Hl«cd. 8e mlT prvtttU NtUan ubi ab cjtfs
coAfulu Legato habiu dicttac j hinc fixti fupU dvitaoi Cognitotc uitctrogatus • fc capite datn*

Mmm ij
 f

234 Monumenta vetera

natui eft. Mirum elt autein huoc tnanyrera ^d Maropolim ereika eft ,Catana Atehiepiicopum
Impetatores traArmtirjni , a Cogaiiore aut alio Montis-Regalis agnofeit » Tauromiiui veto Fc*

condcmQitum 6ji(Tc t mfi fani

iaotibcc ii ez des epifcopalis cz^nda di
?mpeutoni rpcciali nundato , qui tunc in ei T Hujus civuatis nomen in Italiz notitiis non
regione ver Cibatur , agerent. Portb aliqui codd. habeiut, Lucania verb olim pais erat maenz
alUrunt , Felicis corpus Canhaginem dcLuum Grxcix , qun baAlicatx bodiernx , regni Nea>
fiiilTc. polium provincix , magnam partem cum ali-
c Agcigennim • Ocina , Meflana » & Tauro* uot vkinis regionibus comprehendebat. Venu*
minium . Siciliz avitates norillimz • olim eptP 2 um va6 civitas eft niicopaiis dib Aeberon*

coaalet Tub Panormitano Mccropolica, cui nunc tino Metropoliuno 1 ad radices Apcimim mon«
femn Agrigemum rubjicitui ; lum Mdiana in cis> Ptindpacus titulo omau.

ACTA MARTYRUM
SATOR.NINI P R.ESBYTERI, FELI CIS. D ATIV 1, AMPELII,
£c aliorum.

; Prout edita funt d claripmo Viro BaluT^o Mifiell. 1. 1 . p. j6.

ex mfi cod. Bihl. Colhert,

MONITUM BALUZII
AD ACTA SANCTORUM SATURNINI, DATIVI, Scfociorum.

• ADVIJDIMVS hm titulum tx 530. hihliethtCM ecdice Celbertiiue. Deerxt

enim in editimhms Smii & Henfchenii. Cd« xutem ft velis ille ^ in eu quidum ^ quet

ud hifiunum fuuBcrum murtyrum pertinent , contineurumr qud in «Bis ipfis non halentur,
momenti eum dare qualem invenimus in veteri codice. Scripta fene funt
vifiaet tfi «licujus

ifia, quod negari non fotefi, ah «liquo Donat ifid , fed

doBu erudito j dtgnaque mihi ^
vifa funt qua cum LaBantio conju9gcrentur,ciimoh fimilitudinem argumenti, tum oh ele^
gantiam fermonis. Quanquim enim ea non yfti/ ipfamet acia martyrum qua in Collatione
Cartbaginenji laudata funt , ut apparet ex fanih AugufHno, opus ejl tamen antiqui ferip^
torisy^qui nonaimodumremotusfuitahotvo Diocletiani. FalUinturergi vehementer qui
auUoutate Auyijhni abutuntur ut probent ea effe ipfa proconfrlariagffia excepti« No»
tariiSycum b contrk ex tefimomo Augujhm colligatur non extare bodii expfia , fed tan-
tum hi^oriam qnam Donatifa ille ex iifdem geftiS concinnavit. NamAugujHnus inBre»
viculo diei tertia cap. x v 1 docet gefia martyrum notata fuip Diocletiano i x.
1 .
Mum ^
l ximiano v 1 1 1. ConfuUbus , pridie J^s Februarii , Cum in hot libro feriptum fimpUexter fit ,
& abfque ulla temporis nota
,
bellum ex quo orti Junt traditores commotum futjffe temporibus
Diociettaui ^
Maximiani. Pr^tterrd qua in capite x v i fequentibus dicumur de Men^ . ^
furto (fp CaaltanOy ea profiBb non pertinent adgefiapfoconfuUriayfffletlainCoUatione
Corthaginenjt non fuifft reUe obfervatum efi d Baroruo.

damnato , ut EcdcHam catholicam te-

• INClPlVirr CONFESSIONES ncatf (andamque communionem i pro.
affm martyrum Saturnini Presbyteri, phana difccrnat, ada martyrum legat,
Feliast Dativi, Ampelii ,aiererumque qoc neceCirio in archivo memorixeon-
infrk fcnptorum,
qui protter coUeBat feripta funt, ne feculis rranrcuntibusob-
feripturas dominicas fub AnuUno tunc fblefccrcc gloria martyrum & damnatio
Proconfule Africa die pridie Idus Fe~ rradiconim. Aggredior itaque cariciles
bruarii Carthagine Dominum confejji di» pugnas novaque certamina gefb per
verfis locis temparibufque diferetts beati forcidtmos milites Chnili , bellatores io*
fimum fanguinem profuderunt. vidos, martyres gloriofos , aggredior,
I. inquam , cx adis publicis fcribcre , non

Q U I

tat
religionis lancliflimx fide exui,

& gloriatur in Chnllo, c^que

dominica veritate gaudet , Aorc dem
tam ingenio prardTicus , quim civili quo
illis fum amore coniundus^confultaqui.

hoc faciCQS, dophafolicec modo,

ut6C
 ad Donatift. Hiftoriam pertinentia. 2 g 5
ut (c imitatoribus eorum ad martyrium
animos prorparemus, tc quos vivere in
|>erpctuum atque cum Domino Chri/lo
regnare condoimus , etiam confcfltoms
ipiortim pugais atque vidorias, c&m in
Jittert^ digerimus, aternx memorix con-
leramus. Sed non invenio , fratres dile.
^ilCmi , quibus utar exordiis , quove
pnneipio Jaudts aggrediar lancli/itmo-
rum martyrum Mi-tHimam
ncm. Magnis enim rebus magnifquevir.
tunbus rapior & quidquid dl quod in
t mianus, Thclua, Rogatianus, Rogatus,
tplis aipiao , noc coram divinum atque
cxicile admiror, in devotione fidem
vili laut^itatcm.inconfcfiionc
Ciam , in paifione vidonam.
quanto Ib^x in fitis virtutibus
cancb funtomnes in fingulis
clariores. Placet igitur tn principio
cau>
lam ipfius beHi tranare toriuTque mundi
diferimea nece(?ari6 breviter omni cclc.
Felicis, cum bellica caneret cuba, domi,
nica figna gloriofi martyres erexcruncj
ibique celcbranrcs ex more dominica!^
cramenta , i colonix magiftracibus atque
ab ipfb flitionario milite apprehendun-
tur, Saturninus prclbytcr cum filiis qua-
tuor ,
id efi ,
Samriuno juniore U Felice
Icdonbus, Maria fandimoniali, Hila-
rione infante, iicmque Dativus ^ qui 2c
confcllio- fenator, Felix , alius Felix
,
Emeritus,
Ampclius, Rrgacianus, Qumtus, Maxi-
Januarius, Cafiianus, Vic^torianus, Vin-
,
in cencius, Cxcilianus, Reftituta, Prima,
conibn> Eva, Rogjcianus, Guinalius , Rogatus,
Qux res Pomponia, Secunda, Januaria ,Sammi-
fmgent, na, Marrinus, Elautus, JFelix, Marga-
martyribus fc*a major , Honorata , Rcgiola , V ido^
rianus, Pclufius, Fauflus , Dacianus, Ma.
trona , Crdlia , Vidoria , Hercclina,
fecunda Matrona Januaria. ,

ricate difcurrcrC} ut aguita veritate , dc m.

pnirmia martyrum 2c poenas
TicCraditorum.
ll.
T EMPOKiBUs namque Diocletiani &
Maximiani bellum diabolus Chrilbanis
indixit iAo malo ut facro(an<^a
ni ceibmenta icripturarque divinas ad
exurendum peteret, bafilicas dominicas
fubverterce, 6c ritus lacros catufqucfan-
qms nove- Qut apprehenfi producebantur ala-
cres ad forum. Adhuc in primum certa-
minis campum prior Dativus ibat , quem
landi parentes candidum fenact»rcin cx-
Jefiicurx genuerunt. Ibat etiam p.ef-
Domi- bytcr Saturninus numerosi vallatus pro-
p£^ine liberorum j cujus partus partem
hbi fbciam martyrio deftinavie, partem
fui nominis pignus Ecclcfix relinquebam

Aillimos celebrari Donino prohiberet. Hos agmen dominicum fcquebatur , Ia

Sed non tulit exerdeus Domini Dei im- q io fulgebat cxlefiium l^dendor armo-
mane pr*ccptum,lacrilegamque jnflio- rum, fcucum fidei, lorica jufbtix,lalva-
nem perhorruit j &mox
arma cor- fidei cioms g.alca , Sc gladius bif. ons Icrmo
ripuit, ddcendic tn prxlmm non tam ,
Dei: quorum prxfidio fulti, fpem vi-
contra homines quam contra diabolum dorix fra nbus promittebant. Sed jam
pugnaturus. Ec quamvis tradendo gen- ad fixpradidx civitatis pervenerunt fo-
tiliDus feripturas domin cas atque cefio- rum. Ibi primCim congreffi, confeflio-
mcnra divina prophanis ignibus combu- nis palmam magiftracos elogio fufiulc-
renda i i fi Jd cardine ccadcrc nonnulli, runc. In ifto namque foro jam proforip-
confervando tamen cas , & pro ipfis Iu turis dominicis dimicaverat cxlum , cum
Mnter luum (^guinem cffundimdo , Fundanus Civicatis quondam epifoopus
fortiter fcc^ quamplunmi quique ple- feripturas dominicas traderet exurendast
,

ni Deo , devido arque proilrato diaoo- qoas cum magdtracus facril.gus igni ap-
lo, victricem palmam in pafiionegcfbn- poneret, fiibito imber fereno cxlo dif-
CCS, lentcntiam m traditores atque in eo- htnditur, ignis feripturis fandis admo-
rum confortes , qu4 iUos ab Eccicfix tus cxcinguitur
,
grandines adhibentur,
communioncrcjcceranr, eundi marty- omnifquc ipla regio pro feripturis domi-
res proprio fanguine confignabanc. Fas nicis, clementis furentibus
,
devafUba-
,cnim non fiterat ut in EccldUDei fi. tur. De hac igitur civitate martyres
mul efieoc martyres Sc traditores. Advo- Chrifii exoptata prima vincula fiifcepe-
labant igitur undique verfum ad certa- runC) diredique ad Carthaginem, ala-
minis campum immenfa agmina confefi hymnos Do-
cres ac Ixti per totum iter
lorum ) Sc ubi quif^e hofiem repererac, mino canticaquepfallcbant. Quichmad
caltra illic dominica collocabar. Namque officium Anulini tunc Proconmiisperve-
in civitate Aliuincnfi in domo Occani oireoc, flareatqucin acic confbancer ac
Nnn

2i 6 Monumenta vetera
fortiter
,
firvientis impetus c^iaboli do-
minica coniiintia rocundcbaoc. Sed cum
non contra omnes (tmul milites Cbrilli
<liabblici rabies pratvalcret, fingulos in
piorum ccitami-
certamina pu/lulavic.
num pugnas non tam meisexequarquam
martyrum ut
didis ^
&
Ixvientis nodis
audacia in tormentis atque in ipsa facri-
legi invedione nofeatuTt Cnndi Do. & illis confenciread bxc peccato. Pcccacii,
mini prxpocentis virtus in tolerantii
martyrum atque in ipsicoofcOloQC lau-
detur. 1 V.
Cum igicor ab officio ProconTuli of.
ferrentur, fuggercturque qu6d i magi,
dratibus Alutincndum cranfmiffi edenc
Chridiani qui contra interdidum Impe-
ratorum Sc Cxfarum collcdam domini,
cam cclcbrailcnc , primum Proconful
Dativum interrogat cujus cflec conditio,
nis Sc utrum coliedam fccillet: qui cum
iTc Cbridianum Sc incollcda fuiUeprofi.
rererur, audor ab ipib collcdionis fan.
diffima: pofUilatur)
Ihtimquc jubetur
officium eumdem
equuleum fublcvarc
in
extenfumque ungulis pncpararc. Sed ciim
carnifices julTa crudelia atroci velocitate
complerent» darentque nevientes in di-
dis., Sc denudatis ad vulnera martyris
lateribus , credis ungulis imminerent.,
/iibito fefe per medium Thelica fortiffi.
mus martyr tormentis fubjecit Sc clama,
vic.Quia Chridiani fumusnos,Nos,in.
quit, collegimus. Scatimque Proconfu.
Jts furor exarfit, ingemifeens , fpiritaii
gladio gravircr vulneratus , martyrem
Chridi graviffimis idibus cutuht, in equu-
leum liilpenfum. extendit , u gulis per.
jdridentibus laniavit. At contra glonolif.
fi nus Thelica martyr medii de ip a car.
ntficum rabie hujuimodi preces Domi-
no cum gratiarum adione effundebat
Deo gratias. In nomme tuo,
Dei Filius, libera fervosruos. Talia pre-
ed , inquit , audor
canri Proconful, Qiii>
tecum congregationis vedr«? Qui crude-
voce rcfpon-
lius fxvicnti carniHci clara
dic: Sacuniious omnes.
prcfbytcr
martyrem primatum omnibus dantem.
Non enim prcfbyterum fratribus prztu-
lit,fed prefbytero fratres confefTionis
confbrtiocopulavit.Quxrcncejgitur Pro-
confule Saturninum,odendit, nonqu6d
iUum prodiderit, quem fecum advershs
diabolum pariter dimicare cernebat , fed
ut panderet ntegre fc celebrallc coi.
illi j martyre^ propnanis vocibus
lec'lam,
quando cum ipfis etiam prcfby.
ter hicrat. Manabat igitur cum vocc lin-
., ,
guisDominium deprccantis, Sc pnecep*
torum evangcUi memor, inimicis fuis vc*.
niam martyr in ipsa corporis fui Unia,
menta pofcebac. Inter ipfbs namque vui
nerum graviffimos cruciatus , tortores
pariter Sc Proconfiilem his vocibus ex.
probrabat. Injude facitis, infelices , con.
cra Deum fadds. Deus altiflimc, .ndi
infirlices, adversus Deum facitis. Cudo-
dimus precepea Dei alriffimi. Injud^ agi-
tis, infelices^ innocentes laniatis Non
fumus homiculx, non fraudem fecimus,
Deus, mUercre. Gratias cibi ago. Pro
nomine tuo, Domine, da fufferenciam.
Libera fervos tuos dc captivitate buiui
feculi. Gratias cibi ago , nec fufficio tibi
gratias agere. Et cum idibus ungula*
rum concufTa foetius Utera fulcarehtur,
profluenfque fanguinis unda violoiris
cradiibus emanaret , Proconfulcm fibi
dicentem audivit Incipies fencire quae
:
vos pati oporteat. Et adjecit : Ad ^u.
riam. Gratias ago Deo regnorum. Ap.
paret regrium xternum , rrcnum incor.
ruptum. Domine Jcfu Chriffe, CfariiHa.
ni fumus , Dbi fervimus j tu es fpes nodra,
cu es fpes Chrifbanorum. Deus fandifi.
fime, Deus airillime , Deus omnipotens,
dbi laudes pro nomine tuo agimus. Cui
talia orand chm i diabolo per judicem
diceretur , cudodire ce oporruic jufficu
nem Imperatorum Sc Czfanim, defati-
gato jam corpore , forti atque condanti
fermone vidor animo proclamavit Non :
curo mfi legem Dei ,quam didici. Ipfam
cudodio, pro ipsi moriar, in ipsi con-
fiimor, pra:ccr quam non cd ahud. Tali-
bus Itaque didis gloriofiffimi martyris in
fuis to mends magis ipfe Anuiinus tor-
.*
quebatur: cujus fandem rabies ferocitate
Cbndc laginata , podei reclufum in carcere
palHoiic condignum martyrem dedisa-
vir. V.
Post hunc Dativus i Domino in cer-
tamine erigitur, quiThclicx ad fortiffi-
O mum prxUum dc proximo conjundus
ed: qui chm pendendo in equuleo ex-
rcnliis, fe vocc famius repetita Cbridia-
num efie Sc collcdam fecifie fortiter
proclamarer, emerfic fanc^bffimx Vic^o-
riz martyris frater, virfane togatus, fed
i religionis Chridianxfandiffimo cultu
ipfis temporibus alienus ^ qui rafpcnfum
in equuleo
hadenhs arguebat: Hic cd , ait , Do-
mine, qui per abrenciam pains oodri
 »,, ,

ad Donatifl:. Hiftoriam pertinentia. 237

probis hic ftudentibus,(brorem aoftram in colledi fiiifl^ ,
profiteretur condan-
Vi£loriam fcduccni» hincdc {plcndidiC ter & diceret ciim collcda fuillct fe fu-
lima Carihaeuvs civitate uni cum Se. pervenific & dominicum cum fratribus
eunda 6c Keuitmaad Alucinenfemcolo. congrua religionis davotione eelebrailc
niam fecum uTque perduxit, quique nun- audoremque cjufdem collcdionis fandif-
quim domum nolcram ingr^us eU niii fimx unum fuifle ,
in fefe rursils Procon-
tunc quandd quibuTdam per(uanonibus fulem acriCts excitavit
^
cujus rccrudef.
puellares animos illidebar. Sed nootuiic cente farvicii, geminata martyris digni,
Vidoria clarilTima martyr Domini col- tas iteratd ungulis lulcantibus exaratur.
legam &commartyrem fuum faUd ap- At martyr ad vulnerem cruciatus IxviC
peti fenaiorcm , (Utimque Chridiana li- fimos pndinam fuam repetens orado-
bertate prorumpens ,
Nutlms, inquit, nem, R.ogo,ai’t, ChriRe, non confun-
perfuanone protccU fum , nec cum ipfo dar Quid feci ; Saturninus efl ptcfb)Cer
ad Alutincniem coloniam veni. Hoc^C nofter.
fum percives probare. Omnia meifpon- VII.
te atque voluntate perfeci. in Nam & Huius ciim btera , duri trudfque
collct^fui ,&dominicum cum fratribus carnificismagiflra crudelitate nlonilran.
celebravi , quia Chndiana fum. Tunc te, aduncis ungulis r.idcrcotiff, Saturni-
impudens advocatus malediidaexaggera- nus prelbyter ad prolium podulatur : qui
bat in martyrem. £t contra martyr glo- cxlelhs regni contemplatione confi le-
riofus de equuleo eunda vera rdpon. rans parva admodum ac Ixvia fuos com-
lIoQC lolvcbar. mi rt)'res fiiflincrc , congmdi etiam iple
vr. taliter ctrpir. Nam diccnte Proconfule,
Inter, bxc Anulinusardefcens pre- ,
Tu contra jullionem Imperatorum dc
mi ungulas in martyrcnn jubet. Statim Cxfarum fcdfti,ut hos omnes collige,
camiSces nuda preparatacjuc icbbus la- res ,
rcfpondic prcfbyrcr Saturninus, Do.
tera cruentis vulneribus invenerunr. Ad- nuni Spiritu luggerente fecurus Domi- :

volabant truces in manus iuin> vclod- nicum celebravimus. Proconliil ait Qua- :

bus, deretaque pedons , diruptis cuti- re; Rcfpondit Quia non pored inter-
:

bus vilceribulquc divuUts, nefandis afpc. mitti dominicum. Qui mox ut hxedixit,
dibus prophanorum adntxi crudelitate contra Dativum (latim jubet aptari. Spe-
pandebant. Inter hcc martyris mens im. dabat interei Dativus laniamenta cor-
mobilis }
& lic^c membra eumpantur, poris fui potius quim dolcbat } cujus &
divellantur vilccra ,
latera dilHpeniur ad Dominum mens animufque pen^
animus tamen martyris intenrinconcuf- bat , nihil dolorem corporis xlbmabat ^
fulcpie perdurat. Denique dignitatis Cux fed tantum Dominum precabatur dicens:
memor Dativus, qui fic fenator, tali Subveni rogo Chride ,
habe pietatem ,
voce preces Domino lub carniHcc ra- lerva animam meam ,
cudodi fpirmim
biente fundebat : O
Chride Domine meum, non confundar. Rogo Chrifle,
non confundar. His didis , beatifllmus da fufferentum. Cui cim a Proconfule
martyr quod a Domino popofccrat.tam diceretur, Ex hac fplcndidilTim.i dvitace
facilb meruit quam breviter poflulavit. magis debueras alios ad bonam mcnteni
Denique mox Procoalul mente conculTi, vocire,A>^ non contra prxeepea Impe-
lingua volente parcere profilivit Cefla- ratorum fic Cxfarum ^cerc , tortio at-
vere carnifices. Fas enim non erat mar- que condannils acctanuliac: Cbridianus
tyrem Chnfti iri commarcyriis fux Vi- tum. Qya vocc diabolus (uperatus, Par-
dorixcausl torqueri. Namque cilimcon. ce, inquit. Simuique illum in carcerem
tra eum etiam Pompcianus fufpiaonis tradens ,
paiTioni condignx martyrem
indignx fxvus acculator accederet , ca- xefervavir.
lumniofaAiquc conjungeret adionem VIII.
defpedus i marivre efl pcrcufTus. & A T ver6 prcfbytcr Saturninus recenti
Quid agis hoc r Quid
in loco, diabole martyrum (anguine delibutus, ciim pen-
contra martyres Chhdi adhuc ufqueco- deret la/cquuleo , admonebatur in eorum
naris; A fenatore Domini ac mar^re£c iiJe pesiifterc in quorum cruorc pcrlbu
potedas Hmul & forcnfis rabies fuperata bat. Hic ciim interrogaretur utrum au-
efi Sed clariflimus , martyr ctiairi pro dor iplc clTct £c omnes ipfe adunader
Chhdo tortus « cum iotcrrogacus utr^ & diceret, Etiam ,
ego prxfens in colle*
Nnn ij
 ;
:,

ilS Monumenta vetera

«i- 6 infdiccs. Et incerloquenri Pro.
fili , Emeritus IcAor ad certamen facilis,

liens,congrcdienrc prcfbytcro, Ego^um confuli, Non oportuerat ce eos fufdpe-

au£lor, inquit ,
in cuius domo coHcda re, relpondit: Non potueram quinliifi

At Procooiul qui jam totiens dperem fratres meos. At Proconiul Ia-

fafla fuit.
crilcgus, S-vi prior, inquit, erat julllo
viAus fiicrat, impetus Emeriti pcrhorrc-
Imperatorum Cclarum. Contii rcli-
batj &
tamen in presbyterum verius. fic

martyr, Deus, inquit, majoc

giolilfimus
Quare contra prxeepeum, inquit, facie,
? Cut SatuminiB,
Inter, cft quim Imperatores. Rogo Chrifte,
bas, Saturnine
dominicum non poteft , ait. Lex fic tibi faudes. Chrifte Domine , da (iifte-
mitti
Tunc Proconful Non tamen dc- rentiam. Cui talia pnecanti hxc Pro-
Jubet. :

ob(cr- conful injcdt t Habes crg6 cripturam

buiih prohibita contemnere, /ed
varc potius, fic non rem facere contra
aliquam in domo tuS ? Et relpordic: Ha-
beo corde meo.
Et Proconful,
prarceptum Imperatorum. Et meditati ,
fed in

jamdiu in martynbus voce , terrorem In domo, inquit, mSi habes, sn non?

fux ira: commovit j cui non pigro pare- Emeritus martyr aYt: In co:dc meo illas
tur ob.cquio. Nam carnifices in Icnilc habeo. Rogo Chrifte , tibi Ludes Li-
corpus prpbyteri ruunt, fic graflante ra- bera me, Chrifte, in nomine tuo. Bre-
bie, rupta nervorum connexione , difecr- viter parior, libenter patior. Chrifte,

punt. Ingcmifcenda fiipplicia fic novi non confjndar. O marrytem Apoftoli

generis in fiicctdotcm Dei cxquifica tor- memore n , qui legem Domini conferip-
menta videres quali in pabulo vulne- tam habuit, non atramento, (di Spiritu
,

rum famis rabie fievire carnifices, Dei VIVI, non in tabulis lapideis, icd in
tifque viiccribus ad horrorem viden- tabulis cordis carnalibus. O martyrem
,

tium inter ruborem (anguinis, olla nu- iv^oneum diligcnten.que eu-

legis faerx

dau pallere , fic nec mter moras tor- ftodem, qui tradirorum fidnus perhor*
quentium, cxclufam animam corpus (iip. refecns, feripeuras dominicas , ne per-
plido pendente delcrcre. At tali voce deret, inter iccrcta fui pedoris colloca-
Dominum presbyter precabatur: Rogo vit. Quo cognito , Proconiul , Parce ,
in-

te Chrifte , exaudi. Gratias tibi agoDeus

Jube rhe decollari.
rcre. FiliDei fubveni. Cui Proconful
Q^rc contra prxeeprum fads i Et pref-
bycer. Lex (ic jubet , lex fic doc«, in.
quit. O
admiranda latis ac predicanda
presbyteri do&oris divina rcfponfio Le-
gem (andiflimam etiam in tormentis
prcfbytcr prxdicat , pro aui libenter
lupphcia fultincbat. Legis denique voce
quit. tjafqucconfi.‘inonemin memoriam
Rogo Chriltc,mifc- und cum ceterorum confeffionibus redi-
gens, Pro vcftris meritis omnes, inquit,
(ecunddim confcllioncm veftram pccnas
meritas pcrlolvetis.
j Sed jam ferina rabies ore emento
tormentis martyrum faginata Lngufibar.
Sed ciim Felix nomine fic palHonc pro.
cefiiilet in przlium , acicique Domini

deterritus AnuUnus ,
Parcam , inquit j
omnis incormpta invidaque perftarct,
euinque in cufloiiam carecris redigens «rannus mente proftratus , voce demif-
exoptato fupplido delimavit. anima fic corpore difiblucus. Spero
IX. vos, inquit, hanc partem poliilseii^re,
At vcr6 Emerito applicito, inm2, qud poliids vivere , ut iliiones confer-
i

inquit Proconiul , domo collccix fadx vetis. Obntra qux confeflbres Dominr,

fune contra prxceptaImperacprum?Cui invidi martyres Chrifti,ranqudm ex uno

Emeritus fando Spiritu inundatus, indo- ore dixerunt: Chtiftiam lumus,nonpofi>
mo mea inquit » egimus dominicum. fumus nili Domini I gcm fandam ufque
,

At ille. Quare permittebas, ait i illos ad efFafionem fangumis cuftoiire. (^1

ingredi Rcfpondit: Quoniam fratres voce percufiiis inimicus Fcli<^ dicebat:
i

mei funt,*8c non poteram illos prohibe- Non quxro utrfim Chnftianus fis, led
re. Sed prohibere , inquit, illos debuifti. an coliedam feceris , vel feripeuras ali-
At ille, Non potui, aVt , quoniam fine quas habeas. O
fluita judicis fic ridenda

dominico non pofihmus. Scarim ^tiam interrogado Chriftianus , inquit utriim

i ,

ipfc in equuleo jubetur extendi*, extetv fis cacc. Et addidit Si in coHedd fuifti ?
:

fit que Qui ciim validos icFusln-

vexari. Rcfpondit: Quafi Chriftianus finedomu
Dov^o carnifice pateretur, Rogo,att, nico polIic, aut dominicum fine Chri-
Chrillcfubvcni. Contra prxeeptum Dd ftiano celebrari. An ncicis, Satanas , in
*
dominico
 ad DonatiH:. Hiftoriam pertinentia. 239
dominico Chriftianum fic in CfariftianO diabolo fuggerente dixiRcc, Et m, Sa-
dominicum confticutum, ut nccalrcrum turnine, incerfliifri? Rcfpondit Saturni-
finc altero valeat erte? Ci'imnomen au- nus , Chnfrianus Ium. Non i te quxro
dieris , frequentiam Domini difirc } & hoc, ait, frd utrtim egeris dominicum.
cum collectam audieris , nomen agnof. Cui Sameninus rcfpondit : Egi domini-
ce. Denique cognofeeris d martyre %c cum ,
quia Salvator cfr Chnfhis. Quo
rideris ,tali rcfponfionc confunderis. Col- nomine Salvatoris audito , Anulmus cx-
lectam, inquit gloriofillimfc celebravi-
,
arfit , Se in filium patrium iniUurac
mus ad Icnpcuras dominicas legendas
,
^uulcum. Extenfoquc Sa:uraino,Quid^
in dominicum convenimus lemner. Qui inquit , Saturnine proficeris } Vides ubi
confeffione confufus graviter Anulinus, pontus fis. Habes aliquas feripeuras ?
fiidibus exfum exanimem ,
cxlcfti con- Refponlir, Chnfbanus fum. ProconIuI
cilio martyrem properantem ad 6dcrca veto ait: Ego quxro an conveneris , Sc
tribunalia, expleta^aflione, confociac. an fcripmras habeas. Rcfpondic, Cnri-
frianus fiim. Aliud non cit nomen quod

Sed Felicem fequitur alius Felix no. pofr Chrifhim oporteat nusfanchim ob-
mine pariter Se conlvlTione atque ipsd Icrvare. Qua confrllione diabolus in-
padionc tonflmilts. Pari cccmm virtute Kanmucus, Quoniam permanes, inquit,
conerdrus , etiam ipfc ftiltium IxfiOnc in obfbnationc tua, etiam te Oportet tor-
'quaRatus, animam m tormenta carceris mentis affici. Dic an aliquas feripruras
ponens , fupjnoris Felicis cft nurtyrio habeas. £t ad officium dixit: Vexa illum.
copulatus, roft hos fiifcepit certamen Ibant in adolclccncis latera paternis vul.
Ampebus aiftov legis^ Icripcurarum di- nenbus lafTati torrores. Se adhuc hume-
vinarum HdcHflimus confervator. Hic clianccm m ungulis patrium fanguincin
quxrcntc Proconfulc an in collecta fuif. cogn.ito emori mifrebant. Videres
filii

fet, hilaris atque Iccurus alacn voce ref- er hiantium vulnerum fulcos de larcru
pondit: Cum frarnbus, inquit, feci col- us antei genitoris fanguinem Hucre,5c
legam dominicum edebravi Se ferip. cruorem hiii paterno permixtum ungu-
^ j

luras dominicas habeo mtxum, fcd m lis rorantibus emanare. At juvenis gemi-

corde meo confcnptas. Chrilte,tibi lau- ni fanguinis admixtione recreatus, me-

xies refero. Exaudi Chrillc. Qui ciim delam pocids quam tormenta fenaebae,
hxcdntilfec ,
cervicibus concults, quafi Se recepti in tormentis fortitudine, for-
jam in tabernaculum dominicum Ixrus ciffimis vocibus exciam ibat: Scripturas

cum fratribus relegatur. Hunc fequmit dominicas habeo , fed io corde meo.
Rogarianus: qui confrllus Domini no- Rogo,Chrifte, dafufferentiam. Spes cft
men , fupradidis fratribus jungebatur il- vitae. Anulinus inquit : Quare contra
Jxfus. Quintus vero Applicicus, egrrcic prxceptnm faciebas } Rerpundic Quia :

nomen Domini magnifildquc conlcflus, Chnftianus fum. Qw

audito. Parce»
exfus fiiltibus in carcerem traditur, con- inquit.Et ftatim celTantc torm.nco, m
digno martyrio rdervatus. Hunc feque- pacnum confbrrium rel:garur.
batur Se Maximianus, in confclfionc par, Xlfi.
in congreflione confimilis j
m vu^onx I N T E R E A mergebar in noftem horis

triumphis xqualis. Polt quem junior Fe- tabentibus dies , & confumpris cum fblc
lix fpem Ctiutcmquc Chrifrianorum do- tormentis, dcfcac .irra tortorum rabies,
cum fui judicis crudelitate Unguebar.
^
mifticuni cflTc proclamans, ciim Hmiheer 6e
etiam ipfc fuftibus exderetur , Fgo, in- Sed legiones domintcx, m quibus Chri.
quit , devoti mente celebravi domint- ftus perpetuum lumen , armorum cxlc-
,

cum ,
colIcc'tam cum fratribus feci, quia ftium corufeo fplendore fulgebat , for-,
Chnfrianus Ium. Qi'i confrlHone fupra- tiusacqucconftantius in certamina pro-
dit^s fratnbus meruit edam ipfc focia- fllibonc. Cum
ver6 adverfarius Domi-
ni eoe martyrum prxliis gtoriofiinmis vi-
ri.
^
Xlt. <fhis, tantifque ac rabbus congreflioni-

Atjunior Saturninus, martyris Sa- bus Operatus, deferrus i dic, compre.

turnini preAyrcri progenies , certa- m benfus d noclc, deficiente jam carnifi.
men •optatum feftinus accciPt , appro- cum rabie, profligaturus cum fingulis
perans patris virtutibusgloriofiflimis ad- congredi ultenus non valeret , totius
aequari. Cui cum Procoolui ^bundus cxcTC^ Domini animos percontatur^
Ooo
 240 Monumenta vetera
dcvocafque fandorum mentes tali inter- ProconfuU quii profiteretur, clara voce
rogatione propullac : V idiibs, inquit » cos rcfpondic : Chnftiana fum. Et cum i
qui pcrfevcravcrunc, Quid (uilmuerunt, Fortunaaino fratre rogato ejufquc dc.
vcl quid in fui confcllione perftantcs fcnfbrc vanis argumentationibus mente
adhuc habeant fuftincre. Etidpo qui vult capu efll* diceretur, Vidoria rcfpondic;
ex vobis ad indulgentiam pervenire, ut Mens mea cd, inquit , nunquam mutata
ialvus clTe poflic , profiteatur. Ad bzc fum. Ad hxc Proconful , Vis, inquit,
confelTofcs Domini , eloriofi martyres ire cum Fortunaiiano fratre tuo ? Red
Chrifti, Ixtiaciiiumpbantes fimul.non pondic: Nolo, quia Chridiana fum^ &
ex Proconfuhs didis, fed ex vickoria pafl ilii fune fratres mei qui Dei prxeepta
fando fervw*ntes , fortius
(Ionis Spiritu cudodiunc. O puellam divtnx legis au-
clari6rquc tanquam ex uno ore dixe- dontace fundatam 0 virginem glorio-
1

runt ; Chrifliant lumus. Qua voce pro- fam arcerno Regi merieb confccratam i
ftratus cll diabolus, & concuflus Anu- O beatiffiimm martyrem evangclici pro-
linus confiilufquc, omnes fandos in car- fcirioneclarjiTimam quxdommica voce
cerem trudens ,
illos martyrio dcAina- rcfpondic: Hi fune frarres mei qui Det
vic. prxeepta cudodmnr. Quibus auoicis ,
XIV. An dinus depofiti judicis audorjcace,ad
E T ne dcvotifllmus feminarum fexus perfuafionem puellx defecndic. Confule
florcntiinmufquc facrarum virginum cho- cibi , inquit. Vides enim fratrem tuum

rus certaminis tanti glorii privaretur,
omnes femirx, Cbnfto Domino auxi-
liantc, in Vidoril congrcfpc funt co-
ronata;. Etenim V idona fandiflinu fe-
minarum, flos virginum, decus fic digni-
tas cdtifeflbrum, bonefla nata) ibus, reli-
gione fandiiEma , moribus temperata,
m qua nacurx bonum candida pudicitii
tcluccbat , refpondcbacquc pulcwtudioi
corporis fides pulchrior mentis 6c inte-
gritas inditam, ad iccundam palmam
refh uum fc in
Domini martyrio Jxtaba-
tur. Huic namque ab infanta jam clara
pudicirix figna fulgebant ,
adhucannis, appareat rigor cafliffimus
menns & quxoam dignitas hiturx pallio,
nis. Denique poflqium plena virginitas
ultimum xtatis tempus explevit, cum
puella nolens Sc rcludans in nuptias i
parentibus cogeretur , mvitamque tra-
dere fponfo prxdo fuegererct , dam fe
per prxeeps puella dimittit, aunlque
famulantibus lupporcata ,incoiumirgre-
terrx fiifcipirur. Neque fucrat^ft-
0 mio
modttm pro Cnriflo Domino pamira,
h pro fbla tunc pudicitia moreretur Li.
berata igitur nuptialibus txdis, illufoque
fimul cum parentibus (ponfo, media pc.
n^dc ipsd nuptiarum fivquentia profi-
JiCs $ ,
ad xdem pudicitix
pudoris Eccieilam mtada virgo confugit,
ibiipie confecrati Deo dicatique capias
in perpetuam virginitatem facranfitmum
•ennem inconcuiio pudore fcrvavir. Hxc
crg6 ad martyrium properans , floren-
tem pudiciDx palmam cnumpbali dex-
ccri prxfcrcbac. Namque
providere cupiencemfaiuti tux. Cui mar-
tyr Cbridi ; Mens mea cd , inquit, n n-
& qu mmutata fum. Nam 6c in colled^
nii, & dominicum cum fratribus cele-
bravi , quia Chnlbana f im. Mox cum
hxc Anultnus audi flet, furiis agitatus ex.
arfic,& puellam facratiflimam marty-
rem Chnfb in carcerem unicum ceteris
relegans, pofllom omnes rdmavic.
XV.
S £0 Hilarianusadhuc fupcrerar,ijnus
ds natis prcfbyteri martyns Saturnini,
qui xcacem fuara parvulam ingenti de-
& rudibus votione vincebat. Hic patris fratrumque
triumphis approperans jungi , diras ty-
ranni minas non tam exhorruit quim
in nihilum duxir. Huic cum diceretur.
Patrem tuum aut fratres cuosfecutuses?
fubico bfvvi de corpore vox juvcnilisau-
dicur. Acangullum pueri pedus ad con-
fdfioncm Dommi totum aperiturm voce
refpondentis ; Chndianus fum, Sc mei
fponte atque voluntate cum patre meo
Ac cum fratribus m-is feci colledam.
Audiebas patris Saturnini nurryri» vo-
cem per dulcis filii meatus exire Ac con-
Ifcencem Chnflum Dominum linguam
dc fratris exemplo fcc.ituram. Sed Pro-
non intelligens contra fe
conful frultus,
portumque non hommes f^ Deum in martyr hus
dimicare, nec quia in pu^libus annis
ingentes animos tenriebat, putal)acpue-
ni.n tormentis infannx pv^fTc terreri.
Denique amputabo, mqutt, Ac comim
cibi Ac nafum Ac auncu a«, &
fic*te di-
mitto. Ad hxc Hilananus puer parris
,
interroganti fracrumque virtutibus glonofus,qui jam
 ,
, 1

. ad Donatifl:. Hiftoriam pertinentia. 24

fuis tormenta con-
didiccrac i majoribus lariani auditur dicentis: Deo mtias, Hic
temnere, clarivoccrefpondittQujdtjuid certam-nis magni pugna p^citur, hiC
faccre volueris , Jac ,
quia Chnlbanus diabolus fupcratur& vincitur, hic mar-
furo. Mox
carcerem recipi etiam ipfc
in tyres Chriiki de pa/fionis futur* gloni
jubccuT} ingeutiqueeumgaudio vox Hi* xtema congratulatione larcaniur.

BAhVZll NOTy& AQ ACTA SS. %ATV RN INI

I. tum ed fuide tn ea dvitats lemflum Munis
Im Aiteatvo mbmoktx. mfigm iUiut ftmulutrnm. FhAum unim tBan
Ctp* I X. Ei»fqn€ anft^itnem in mtmtrum uni dvts udfifium &
ns ^ui bAuAfum eireu Chulctm
tum ctitrtrum nnftjfitmimt rt£^tm. Ubi Biro* Jmm, AtinAumur teri mertem fufflidu ik &
mus adnocat memoriam di^m
locum fuifle ud ftes erunt ventum , ft 'n$n terfiuuUttmur ut
iaquoecibproconfuUcuairervabaiuui, Vetiun uJerurent dumenet. Tubuifu* tlun fteunuti ter-
curo id nullo veterum teftiroonio comprobar, riiilUtrerunt fiffmmeumxnienJi udteuflum. Ada
& res obicura iit , nondt^m mihi perruaruro cft (Mdi Alexandri martyris hac ip'i pctlecutione
veram clTe imerpretatiooem iUam. Noram etl lublati , apud Sutium die x 1 1 1. Maii : Jtufut
fuillc in palatio Imperatorum magidros mcroo> umntt uuditu frucenum vett &
tubu dut^en fu-
,
rix, qui diiSabant ad memoriam , de quibus run erunt eum /mf eruture in Juvit umoU frufiu
mulra pro fuo more dixit Salmifius tu Nocis ad r/e.
Tcriptotes bidorix auguftx pag. 107. 6c 4S0. I V.
Vetdro bxc mcroocia diverfa fuit ab ca cujus Ik ivsA LANIAMENTA. Ita omninA
hic mcaiio. Puto autem hic memoriam (lgnin> codex Colbeninuf. Mcm autem hoc loco valce
care codices publicos, in quibus caulz rctibe* vox M ac inter\ ut inftacap. xi. ummum in tor-
bintur quz in foro agitabantur , ac eaium mc* mtnu euntrit funem.
motia aboleretur. Sed ia initio hujus htlloriz, VII.
ubi legitur a^a manyrura idc6 in archivo mc- Ao BONAM MENTI M. Vtdcquxdt-
motiz confetipta clTe ne feculis traurcuntibus daljptafuatadcapui xxxxv. Ladamh.
obfoleicctct gloru martyrum , exidimoeam vo. XIV.
cem diverfoTcnlii nofitamcdc, h!c non re- & Ao ADiM pqoicsTiM. Idcft, ad
ferri ad codtees publicos, Otiorum cudoiUaaon templum Dei. Figurata & elegans loquendi ra-
erae penes cictum , (ei ad libros cccIcfiaAicos tio, ut qux vitginuatem fuam dedicare ac eoo-
in quibus conlciipta eram gcfti martyrum ad lartarc Ciitido volebat intclligerenir. Oe xde
,
ntemoriam oauiium C;mpitcinam< pudiciciz patriciz ,*qux Romx in foro boario
erat ad xdem totunoam Herculis , mentio ed
TiSTAMtMTA>ln codice Colbertino apud T. Livium lib. x. Sc Fedum. Eam in re-
(criptum c(l ,
fnernmt/uut id cd> myderu: gione odava fiiilTe feribit P. Vidor.
eodem iccidir. 5 aCR. CRINEM SERVAVIT. NoiI
A L u T X M I N s 1. hl Sudus Ac codex Col- totoiulu ergb Vidoiia crinem fuum cdm (e
bcr^iit. Editio Kcnfchcnii habet A^itmtn/t Chiido conlecravit.Quippe olnn fctuinisCbr^
es duobus antiquis codicibus ,'ui ipfe al:. Sani dianis interdiduro erat ne comam dcpODcienc,
in collatione CanhaginrnG legimus Maximum edam quibus pLctbac perpetux pcofelHo conti-
& Vigorem tpifeopos Abitinenfct, 6c incon- nemtx. S;d tamen paulb pod , ut in epidula
cilio Carrbigmcnfi f b Cypriano adfuit Satur- xiviii. ad Sabintanum (cribit Hieronym'ts, in
ninus epi(d>pus ab Abiitfus. Ego tamen , qui aCgypti ac Sytix monidcnit hic mos (uit ut tam
fcio pericuIoLim ctTc quamliba mutationem in vtrgu quam vidua qux fe Deo vovcrnit
,
fe- &
nominibus piopriis, przcipui vcib in nomini- culum conculcarent. Clinem nion.detiorum nu*.
bus civitacum Aftka;, veterem Ici^ionem reti- tttbtts oderreot dcfccandum.
nui. XV.
Occani^ In codice Colbatino Icgiriic Comam. Editiones lubenr cullum, omntnA
tfidvi. 5 rc c.iam in TtcvircoE feriptum htilTe conen mentem Pr-xonfulii. Nam his infamem
admonet Henfebeoius. minis terrere volebat quo modo 6 verbera mt*
,
Bellica tuba. Na quis exifUnure pol* narciui aut ptxdpitium cx edito loco, non u-
iit bxc didia clTe mote thetorum
» non autem mcQ periculofo. At colli amputatio uUra progre-
Kylo (impliciter bidotico, ptofcremlus c(l locus dhut • ncc inter minas pueriles ccafcn potcll.
inlignis ex adis (andx Euphemix manyris» Mvlids igitur codex Colbeninus qui lumum ha-
.
qux hac ipsa pcrfccutione fervente ad Deum bet. Sunt enim pueri amatores comatum fuatum«
(tanilata c(t apud Cbalccdonem. llltc eig6 (crip. Hinc Statii catiucn de coma Earini.

Ooo ij

#
 i.

242 Monumenta vetera

S®lKS2SC2>2S(S©iS6S£S®e^ 8£2« S«2«SS>S^£&iSSa3£®Si©2

APPENDIX AD ILLA ACTA

Qwbus continetur accufitio Donatifiarum in Mtnjitrium £5’ C*ci^
Itanum.

t)c qua Optatus lib.i.^.XlX. 6C XX. p. 16. 8C 17. Vide ibi notam^ji.

XVI. gularum laceratione difrupra ferverent,

V Ekum quoniam nos, uc fuprd di-

gnus, fchifnucis tempus admonux
confcinonibus uncisactalibusmarcyrum
decreta conjungere condiruttoneique
inter catenas 6c ferrum indrumentaque
tormentorum ex auidontacclegisdivinx,
quod iibimctpoderifquc martyribus con-
fervarent, celebrantes concilium, cxle-
ian^tlTtmas amicorum Dei pellis fupe> dia decreta condebant. Vere cnim vivus
rionhus catenare , necefland brft'iter ille Spintus fanclus confeilbrum mentes
cuncb qux martyres in carccre cx au- xtcrnis afpirando &
divinis colbquiis
ftoritate legis Jivinx fanxerunc , fervan-, exercebat. Sed pod crudelem tempeda-
daque poderis reliquerunt , difoirram, tcni ac pedecuiiunis hombiles minas,
ACc laplbrum ruperbiom atque audaciam quibus Chridiatum religionem tyrannica
traditorum m
hac ip4 mea fedinationc rabies mfcdivcrac , quS iteriim purior
prxfcream Cofcgit enim mc tranfc.n- ac ferenior Chnibani nominis pax xtcr-
dere nihil geftorum -fides , amor legis, na luccTccrct , nec defuit traditorom om-
Ecclcfix Ihnis, falus publica, vita com- nium calhdillima fraus con^irarioque
munis. His enim de rebus Ecclefia ca- pediferorum naufragorum diabolici arte
tholica qux fit poter^^rccogo^ci , fi la- compollti , qux flib prxtcxcu religionis
bes peftifera traditorum ne&ndis acbbus religionem impugnaret , fi Jem evertCf cc,
filis lentenciaquc martyrum , -omnibus •legem divmaque jura turbarer ^maximb
leculis declaretur Pollqudm igitur liipra- cdm etiam Menfurius CartbagiDcnds
diAos martyres Cbrilh cxopjanis carcer quondam epifeopus recenti fcriprurarum
recepit, confitflbrcs qui priores illic de- traditione pollutus, fecterisrai amentiam
'crufi fuerant , victi icibus palmis trium- pejore coepiflet ferocia publicare : qdfppe
phales dexteras vcniennbus adjungebant. qui combudorum veniam librorum i
Veniebant prxtcrca ad cuindem locum martyribus polccrc atque implorare de-
& cx diverus provinox partibus alii quo- -buerat,
ut deliAa fua majoribus fiagitiis
que quamplurimi confcdbrcs inter quos y
cumularet , eo animo fxvicbac mar- m
erant cpila>pi, prcfbytcri ,
diaconi, ce- tyres quo Ovinas tradiderat leges. Ete-
terique clerici ,
qui Lgcm Domini aflc- nim hic tyranno fxvior, carnifitccrudc-
rentes, collegam dominicumque con- lior ,
idoneum fccicris fiii mimdrum dia-
ftanter & fiirtitcr celebrabant ,
quique conum flium elegie Cxcilianum ;
idem-
* feripturas dominicas divinaque redamen- que lora & flagra cum armatis ante fo-
ta ae flamm.i atque deincendio confer- res carccris ponit
,
ut ab ingreflu atque
vantes, feipfos dtris ignibus cniciatibuf- aditu eundos qui vidum potumque in
que diverlit ,
Machabarico more ,
pro carcerem martyribus afferebant , gravi
divinis legibus obtulerunt. affedos injurii propulfarct. Etexdeban-
XVII. rur 1 Cxciliino paiTim qui ad alendos
Ea tempedate , dim horridus
igitur martyres veniebant ,
ficicnnbus incus in
carcer cradxque tenebrx intra fc clau- vinculis confclToribus pocula frangeban-
(bs retinerent tedes fideliflimos Dei,£c tur antccorceris limina, cibi pafhm la-
ingentia catenarum pondera devota cerandi cambus fpargebantur , jacebanc
membra vindrent , ctim debilitaret fa- ante carccris fores inartymm patres ma-
mes , fatigaret fitis , frigus quateret tur- ,
tref^uc fandiffiinx Sc ao extremo conf-
,

ba compnmcrcc, latera ipla recenti un- pedu libcroium cxcuID ,

graves node
dicque
 y ,

ad Donatifl:. Hiftbriam pertinentia. 24 3

dicquc vii;ilias od oHiium carceris cxcr. defiam martyrum fic conventicula tradi-
ccbanc. Erae Herus horribilis acerba & torum ^Ncmolciliccc, quoniam hxc in-
omnium qui aderant lamentatio, prohi- ter fe iti repugnant contrariaqu? fibi
bcre pios martyrum complexus , Sc di- fune ut lux tcnebns, vita morti , iandus
velli l pietatis oiHcioChrmianos, Cxci- angelus diabolo , Chnibis AnrichriHo,
liano /xviencc tyranno 6: crudeli cami> Paulo jpofiolo dicente Quaffinis dicoy u: ctr.o.
ficc. dilatamini d* vos , fjp tiolite conjungi cum
xvin. infidelibus, Qsrt efi enim participatio jafii-

Interea, martyres Chrifti noncar- tix ad iniquitatem , aut qua cmmtnicatio

ceris Iqualor, non vifccnim dolor , non luminis ad qua particula efi fi-
tenebras ,
dcruque ulla rerum penuria commove- deli cum infideli , qua efi autem onveutlo

bat} led mentis jam Domino Sc confel- templi Dei cum fimulatbris 1 Vos au em
iione vicini direxerunt in puileros falu- ttmplum Dei vivt efiis. Dicit enim: Quia
tcm,<^ux communem Chnfbani nomu inhabitabo m eis d" inambulabo d" rrv it- y

nis prt^cniem ab omni rCcidivE com- lomm DeuSy jpfi erunt mihi populut. d
munione traditorum l^cmercr, tali lUb Propter quod dtfcedite de medio eorum d
comminatione: Si qms tr4ditcr:bus cm- fepat artum diat Deus omnipotens , ,i^~ d
niMn/caverif , nobifcum partem in re^s nr- mundum ne tetigentiiy rg* recipiam vos, d
iejfibvi non hAtbtt. Et hanc Icntentiam d fto vobis iH patrem ,d vos eritis mihi
Tuam confenp-
fancli Spiritus aucloritarc tn filios d f^i^i f Dominus omnipotens,
cam tali comparatione Hrmabanc. Sertp- Quamobrem fugienda bonis ficvitanJa
tam eji% mqamnr, m Apoulypf: Quioin- clk femper rcligiofis confpiracio tradito-
^e adjecerit aa librum tjinm apieem unum rura ,
hypocritarum domus, Pharilxo-
aut Ittter.im unam^adjiaat lUi Deus tnnn- rumque Icntenpa. Urinam adopiiones
merabiles pl^tyts » ^ qutcunque deleverit filiorum filtaruinque Dci in fana.i £c-
delfJt partem ejus Dominus de libro vitx, clefia fpinealiccr nari digne fiicccdant
Si a tdnus apex unus , aut littera una
erpil fic non Fadnoribus immerfi, pro
alienis
dempta do libro funebo radicitus ampusat , luce tenebras fic pro vita mortem, i-.te-
^ facnlegum facit , fubveriit aulhremi ritum fibi pro (iilutc acq lirane. Talis cH
neceffe ejl omnes eos qui teji.xmenta divina enim Ecclcfia Domini, qux una femper
le^efque venerandas onnipot ensis Dei ^ fingulanfquc contra fele fic in partes
Domim nefifi 'jefu C^rifii prophank ilibus duas dividi non poceft, fed pofircterri-
tradiderunt exurendas , sternis ^eoenax ar- raam pcrfecutionis nodem rurbincfque
dotibus atque inextinguibiU igne torquen. pelhfcros tyrannorum, ad deceptionem
Et ideo y ut fupri diximus yji quis tradito- innocentium -prx lamouc populorum
*
ribus communicaverit y nobijcum partem in diabolus vcrfittiicailidimmxtraudisad-
regnis (xlejhbus non habeoit. Hxc com- invenit }
ut quos aperti pcrfecutionis
municantes (ingtili ad padionis gloriam clade tranivorare non valuit, nec in fa-
fdlinaba it,(upremaqu.telUtione unuf. crilcgo fecuio idolorum (ervitio manci-
<|ui(qtic martyrum cruore proprio con- ' pandos delidorum nex busin perpetua n
^ngoabar. Exinde Ecclcfia lanaa fequj. perniciem potuit retinere , cos pollutis
lur ma ty cs , fic dccelUtur cxccratx traditionibus jungens fibi , fub prxcexcu

pciHdix traditores. landtlfimx religionis cxnnguac. Denique

^
XIX. falii facroni n ntas fidaque myfieria
illi

Igitur chm hxc ita quiHiamHnt *

non tam m falutem quim in per^iiciem
efl divmi juris pentii pollens, fide prx- milerorum celebrantur, cum erigit al- •

dirus, devotione* prxeUrus , religione rare facnlegus , celebrat facraijicnta pro-

landus , qui judicis Dci memor verita- phanus, baptizat reus, curat vulneratus,
tem ab errore diicernat,a Hde perfidiam veneratur martyres perlecutor , legit -

disjungat,fimulationemque fidami ccr. cvangelia tra utor , hereditatem co:U

t.i^ integi 1 Cindicatc recludat , (epa. promittit divinorum cefiamcntoruin ex-
rcr i ftante lapfum , ab integro vulne- uflor quos Dominus increpat fic objur-
;

ratum, .1 juilo r.um, abinno^enrcdam- gar in evangelio dicens: f^a tobis Scriba MdttSt, tf.

natum, a curtode Lgis pro itorem , i d Phanfai^typocnt.ey qut arauns mare

confeflore Chnftt nominis negatorem, d oridam /acere unum prolelytum , d
a martyre Domini pcrfccutorem , & falhs fuent yfacttiseumfiliumgehenn.tdu.
unum atque idem efie cxillimct fic Ec. pUater plus quam ejhs vos. Ec Propheta
Ppp
 244 Monumenta vetera
polluta eorum facrificia rcfpucns au : divina tcllamenca /ervata funt. Ha:c ctc-

oy> ». Hatuficia eorum tan^uim pannus tlUtns. him fola pcrfccutionis infe/tc impetum
Omnif^ tfm tctt^er.t tUum ,
in^ninaiitnr. fregit, h.rc legemDomini u/que ad eflfli-
ScdSc per Aggxum clari/Jimum Prophe- /loncm fanguinis confcrvavit:in hac vir-
tarum , Jnterr>^.t , inquit Dominus, /^/rrr- tutes populi fanAi Spiritus p x/enna fre-

dotes le^em. St acceperit homo comem fun- quentamur, bapei/ma a Salvatore per-
fnmmo ficitur, vita perpetua reparatur. Sen pct
iUm in vtftimcntt fni ,
tetigerit

fmmmitos veftimcnti ejus aliqnom partem enim illis propitius Deus adefl , Do nmus
panis y vinitant oUi^JifamhJtcthitur! (jr ChriHcs collxcator , Sc gaudet Spiritus
dixerunt facerdotes Non. Et dixit
:
? fancbis, m confcflbribusvic'kor, in mar-
tyribus tnumplutor. Poftrcm6 cum ncc
St tetivnt inquinatus in antmd horum ait-
quidtfiin./u:nahituri Ei dixerunt facerdo. Menfurius, ncc mini/lcrcjus C xciitanus
tts: Inquinabitur. Et dtxit Aq;q,aus : Sic& ab hac immani crudelitate cefiare vel-
lent, Anulino Proconfuicahi/que* per/c-
populus hic : ^ ytns bxc coram me , dicit
cutoribus inrcrim circa alia nt^ona oc-
Dominus , omnis quicumque accejfent il-
lic, inquinabitur. cupatis , beati martyres i/b , corporeis ali-
XX. mentis delHturi, paulatim 5c per inter-
Fucjenda ellcrgb & cxecranda yalla dicr. m naturali condicioni , fimis
poliucoruin omnium congregatio vmofa, atrocitate cogente, ccfierunr, fic ad fiJe-

& appetenda omnibus bcaciflimorum rca regna cum p.Ima martyrii migrave-
martyrum fuccclTio gIo iofa,qu«eft£c- runt , prxrtante Domino nollrqjclu , qui
clefia /ancla, una & vera catholica , ex cum Patre regnat in fecula /cculorum.
•quS martyres profedi funt, & ^ quibus Arnen.

Tf 0 T t/£ S ALVZ I T.

XVI. tinui. Editiones habent , pauit lufJut. Qt» etiam

Qur ddneepi fequumut, qoia nunifcftisca- modo habetur apud Ofeam inonmibiiscditioni-

-luinnut confinent ia Men/ucium epUeopum bus. Nefeio autem and^ ona fit hxc ledlto in
C^nhsgiotnrcm & diaconurn ejus Cxcilianum , veten codice. Sed eam confirmant reqi*entta|
qui ic ipfe poftei fuit epifeopus Canhaginenlis, ubi pro co quod in vulgatis O/ex codicibus le-
omilla »int in fecunda editione Suiii dc tn Hcnf* gitur , abiret qui cumedeM eum coiUdmirutHKiur,

xbeniaoi. fcriptum eft in vctcii codice • omnis qui tni^erk

XVII. illum inquinalniurt

Pammus iitoTuf. Iti code* Colbec-

•
^ -1^

m.
 ,

ad Donati fl:. Hinoriam pertinentia. 245

EADEM ACTA
EX EDITIONE THEODERICt RVINART
Ex MSS. Cod. S. Cornelii Compcndienfis i. Mdnaflcrii B. Pe-
tri de Prarclli'; i. S Benedi£ti FloriacenlU i. RR. l'P. Cocle-

ftinorum Parilicnfiuni i. RR. PP. Fulicnfiumi. editioni- &

bus Baluziana &: Bollandiana inter fccollatis..

ADMONITIO THEODERICI RUINART

IN ACTA SS. SATUH.NIN 4 .& Socioram.

I. QlJAAff^lS Saturiuni Mli»Tumque MATtyntm y dt hic

mpudfuitchm Anyijlinunt exprejfa non bubcanimi i nemo tamen anbnaty quin u ifffinty
quotum aiU u Jjonati^sproJtk , U
4 CathoUai nt ^er nan.i a^mra^receru fuerunt
tn coii mone Curiha^tnienfi qu/e ani.o 4.1 u imtr eptfeopos Cxtholuus cy Don.it
y fiai ha.
hta ef{. iiis Afitiufi funt Catholici adversus Donaiijias y ut ojienderent eti tm tem-mrt
ferfecutionn concilium duodeam epi/ctporum con^re^an potuiffe , quando juidem tunc Cori-
fhuni colUSas fictos conventui celebraverant Id refert Auytfio ut sn S^vrculo coiU-
tionn (ite j. cap. 17. Catholici, mquity rcfpon<icbanc multo faahus duodecim homi-
nes in Jomumconvenirc pocuilTc co tempore qjo ccum congregationes plebium
,
fieri Iblcbanr, quamvis per^ccurionv* (arvicnte, licut ipli» gclbs Ma ry um monllra-

batur, qui conmebamur m

pdiliombus litis le colUdam <Jc cominiium cgilll*.
i. Istrum h.ecaclay qux tunc tempons pura (^genuina habebantur paulo nojt 4 J5#-
|
natijHi y utConfulum nomina tollerent alsquatmus depravata fuere qui adjunlhs mitto
y y
pxjatione brevi y ac tu fine longiori appendice y multas calumnias adversui Men furtum
Cartbaynenfem epifcopumy altofque Catholicos hts tnfenerunt. Remansere tamen integra
ac tntacla qux de quxjhon.bus pubUas k Notariis exiepta fuerunt aut (altem quxibi
y
collethf refert y ex Attis pubhas quod tpfmet attefatur ydefumtafuut: quxcumyUtait
y
JiaronmSy irdffrnfo preum pjjim pede , detrallis Donaufiatum .aUitamemis , e^ pi^
fene vtfum eji. St quis vero plura cupit , erudttifHmom B
iluetum adeat , qut temo 1.
Mifceilaneorum mtegramDonatifix aulioris collelhonem exhiirt. ronb hanc nofiram edi,
Itonem ad mff'. codd &
edttos fimul inter fe coUatos adornavimus. *
3. Tempus quo tfii martyres pa.ffifunt , rjr A^^ufino difarnus loco fuonius laudato ubi ,

Cmfulam nomina , qua nobis J)onati/x inviderunt hti verbis refert, G fta Martyrum
y

quibus o(l .mdebatur tempus perfecutionisConfu ibus fada lime Diociotiano nuvici
bc Maximiano odies, pndic Idus Februarias, idejl unn> 304. die 1 x. Februarii
,
quo quidem die eorumdem martyrum memoriam celebr.it Vfuardus quam mar yroioztum
,
Rom.ttmm die pracedenti, nefao qua de camd , conji^avit. Sed ibt quetfi onts quidem
^
non vero cenfummati martyrii tempus defign.uur , ut ex aH:s patet. De eo um enim morte
nihil farnus prater ea qua ab auHore Donatifia his vtrbts rtferunur Anulmo Procon-
fiile,aiiifque pcrfccutonbus interim circa alia negotia occupans
, bcoti martyres
ifticorporeis alimcnris dvfticuti, paulatim U
per intervalla diiauni naturali condi-
n- ni, lamis itroci are cogcntc ccflenint, &
ad lidcrca regna cum painu martyrii
iiiigravcrunr, pralVante Domino nollro Jjfu, qui cum Patre, &c. Hts confrous efi
atUrum titu.ui tn codd. mff. Colbertino 1. Compendier,Ji
^ Pratellcnff quem idcb uHiS
ptxmtfmui. Et quidem tn tpf> aUis martyres in carcerem retrrjiy paltioni condign* re-
Icrvati
,
Jen dcftinati pa^m dicuntur. Favet etiam Donatijix fcriptort ,
quod hi fanili
Ppp 'j
 S J 4

246 Monumenta vetera

martyres ncn nw , fed divergs dieitts immi , & rntnfibus in KaMarie Carthjynerfi st-
lehrentur. N.m //C »4 annotitur s ftitx , Ev 4 ^ Rt^i^U }. Kai. Sep-
t:mhriS’^ /impeltni pridie Kj/.e/nfdem menfis. Januarius, Kal, OUehrn^ tandem ,

Viihria .... K*L Novembris. Dubitari tamtn poeejt^ an ]amanns h:e meimratti fit ex
horum martyrum , de ijuibui nunc aymus^ numero. p^iJetv enim effe Januarius Beoeven-
tanus epifeopus , qui cum ^ofio , (u]us fefium lU eodem Kalendarto die feqruuti celebratur^
Imteolii prope Neapolim pafius efi. Su &
f^ickria plures in Africa paffa funi , ex qui-
bus unam Auyufiinus Undat inter vipuii martyres qui Hippone ceUberiim.im bafihcam
habebant ^eamque cum Valenana^ Fidentio epifopo enumerat ferm. 515. qui de iifdem
10. martyribus^ infcriptus efi.
4 Potrb plures e:tam martyres in Numidia occafone ficrorum librirnm oceubuiffe dif-
cimus ex refcriptis Secundi Tiyifitani epifcopt odMenfurium Carthagtner.f w, ubi^ t jle
fardlo Au^ufiino in Breviculo collationis die 3. cap. 13. Secundos narrat in Nuinidiiper-
fccutorcs qux egerint , fic qui comprchenfi» &
Scripturas fan^s triderc nolentes,
& multa mala pafli, &C gravilllmis luppliciis excruciari Sco.cififunc. Hacfub Floro
contigertt Numidix peHccucorcra appellat piatus Ub. 3. ad Parmenianum.

rum confortes , qui illos ab Ecclcilx

ACTA •
communione rejecerant*, cuncti marcy-
res proprio fangu.ne conBgnabant Fas
• mati,

• Samiorum atuxn 1 N Dati V I, cnim non fuerat ut in Ecclella Dei il-

& aliorum plurimorum Martyrum mul edent martyres fic traditores..
in Africi II. Advotabantigicurundiquc verdim
ad certaminis campum immenfa agmina
£x codd. mjf. (fi-
cditts in erficoUatts.
confedbnim} fic ubt quifqus holtem repe-
JNCIPrVNT CONFESSWNMS ri.bot ', cailra i.lic donv.nica collovab.it.

& albas martyrum Saturnini Presbyteri^ Namque m civitate AbumeDd *- d). m

moOctavi 1 Felicis, cdm bellici caneret
Felias^ Dativi^ Ampelii.,ceterorumque
feriptorum , qui propter CoUeHat (fi
infreS
tuba, dominica Bgna glorioB mittstes
f^ipturai dominicas fub AnuUno tunc crcx.Tunt) ibique cclcoranrcs cx more
Proconfule Africa dse pridio Idus Fe- dominicum %i colonix magilt ar>bus acq^
bruarii Cardsaqyne Dominum confejfi di- ab ipfb flationario nii.itc apprehendun-
verfis locis ten^ubufque diferetis beati
fi
tur, bATURN iNUsprcibycercum filiis
fimum fauyuinem profuderunt, auacuor, id c(l, Saturnino juniore fic
Felice Lcclonbus , Maria Sandimonia-
'‘T^Emporibus Diocletiani & Maxi, l iante, itemque Dati-
’
I. li, Hilarione

miam bcl um diabolus CUrilUanis vus qui fic Senator, FiLix. alius
,

indi>kit iflo mo.lo ut (acrolanda Du(ni. LIX, Emeritus, Ampelius , Rogatia-

•cM.Si, ni tcdanienra *rcripcuraique divinas ad NUs, Quintus, Maximianus, Tiie-
cf*racnM.
exurendum peteret, bafibeas dominicas UCA , Ko G AT I a N u s, ROGATUS , J A-
fubverterct, Sc ncus (aeros coctufquclan- NUARiUs, Cassianus, VicroRiANUS,
• ^illimos cclebran Do iimo prohiberet. VlNCENTlUS,C/CCII.tANUS, RESTITU-
Sed non tulit exoratus Domim Dei tam TA FrIMA , EvA Rocatianus,Gi-
,
'
,

immane prxeeptum , faenlcgamquc juf- vAuus*, Rogatus, Po .m poni a, Se-

.fioncm perhorruit jfic mox fiJei arma ar- cuNDA, anuaria, Saturnina, Mar-
ripuit, defixndic in prxlium, non um TINUS Uantus Feux Marcari-
, ,

*
contra homines quam contra diabolum ta,Major7 Honorata, Regiola*,,
**
pugnaturus. Et quamvis tradendo gcn> VicTORiNUS Pelusius, F au st us, '

tiliuus feripturas dommxas atque tella- Dacianus, Matrona, C^cilia, V tc-

TORt A H U.ECTIN A ' SlCUNOA itom
'•
nienta divma prophanis ignibus combu- , , ,

renda , i B Jei cardine cecidere nonnulli, Matrona, Januaria qui apprehend :

conlcrvando tamen eas , &

pro iplls li- producebantur alacres ad forum.
benter fuum (anguinem cmindcndo , III. Ad hoc ia primum cercammis
• ai. fif- forriterBiii^rc*quampIurimi, quique ple- campum prior Dativus ibat quem fan- ,
* *' ’
ni De»> , devii^o atque proftraro diabo- di parentes candidum ’ fenatorem cx-
lo, vidneem pal^namm pailionc gedin- lefti curix genuerunt. Ibat etiam Sacur-

tcs,(ciicentiam in traditores atque meo- Qious ptdbyter numerosa vaLatus pro-

pagine
 :

ad Donatift. Hiftoriam pertinentia. 247

Mginc liberorum $
cujus partus partem dis denudatis ad vulnera martyris
‘*'£“**’*-
nbifbciim martyrio deftinavit, partem lacenbus , eredis unguhs imminerent
,
I.
nominis pignus Ecclcfia: rcIinqucbaL
fui fubitb fefc per medium Thelica '*fortif-
Hos agmen (fominicum fcquebatur., in iimus martyr tormentis objecit * 6c da. • «t CA-
quo fw^ebat «tlcflium fplcndor armo- mivic , Chriftiani fumus nos. Nos , in-
rum, Icuwm fidei, lorica jufkitia;,falva- quit, collegimus. Scatimque Proconfu-
4 n- tionis galea , & gladius bifrons * fermo lis fiirorcxarfie. Ce ingemilcens
, fpintali

^m
'
.

^ Dei; quorum prz/idio fulti, vu- gladio graviter vulneratus, m.irtyrcm

foriae fratribus promirtebant. Sed jam
ad ^pradidx ctvitads pervenerunt fb-
tum. ibi primiim congreffi , confeffionis
palmam magiftranls' elogio fuftulenint.
In ifto namque ftxro jam pro dominicis
fcnpturisdimicavcrot carlum,cum Funda-
nos ip^” evitatis quondam epifeopus
• feripruras dominicas traderet exurendas
quas ciim magiftratus facnJcgus igni ap-
poneret, fubicb imber fereno c*Io dif-
todicur, ignis fcrijKuns fanAis admo^
tus cxtinguitur , grandines adhibentur,
omnifque ipfa regio pro fcnpturis domi-
nicis ,
elementis furentibus
tur.
IV. De
hac igitur civiuce martyres
Chriili exoptata prima vincula iufcepe-
runtj diredique ad Carthaginem, ala-
cres ac Irti per totum iter hymnos Do-
mino canticaque pi^lebanc. Qui cttmai
*
officium Anulini tunc ProconUilispcrvc.
nirent, ftareneque in acie conftantcrac
fortiter favicncis impetus diaboli do-
,
minica conftanria retundebant. Sed cum
non contra omnes Amul milites Cnnili
diabolica rabies przvalcrec, iingulos in
certamini poftulavit. Quorum certami-
num pugnos non tam mctscxcquarquim
martyrum dii^s ^ ut &
farviemis hoihs
audacia in tormentis atque ip» facn-
lega invecVionc nofeatur, 8C Chnfti Do-
mini praepotentis virtus in tolcrantid
martyrum aeque in ips4 confeflione lau-
Chrifti gravfflimts idibus tutudit, in cquu-
leum rulpenfum excchiie ,
ungulis per-
At contra glonoflf-
ftridcntiDus lanLivic.
fimus Thelica martyr mcdid de ipsS car.
nificum rabie hujuTmodi preces Domi-
no cum gratiarum adione effundebat:
Deo gratias. In nomine tuo
,
Chriftc
Dei ^lii ,
libera fervos tuos.
V Talia prccanri Proconiul, Qui%eft,
inquit ,
audor tecum congregationis ve-
ftr*? C^i crudelius fa.*viencccamificec]a-
rd voce rclpoodit : Saturninus prefbytcr Ce
omnes. Omartyrein primatum omnibus
,
dcvaila- dantem. Non enim prcfbyterum frarnbus
prxtuht, fed preiby tero fratres cdfcHIoQis
confortio copulavit.Q^reoce igitur Pro-
confule Saturninum, oftendit, nonqubd
illum prodiderit, quem fecum adversiis
diabotum pariter dimicare cernebat , Icd
ut 1 II 1 pandero^iotegre le celcbrailc coi-
ledam , quando cum ipfis etiam prcfby-
ter fuerat. Maiubat igitur cum voce fan-
gitis Domioum deprccanris, Ce prxeep-
tontm evangelu memor , inimicis fuis ve-
niam marnr inter ipfa corporis fui lania-
menta pofcebac. Inter ipfos namque vul-
nerum graviffimos crudatus , tortorei
pariter 6c Proconliilcm his vocibus ex.
probrabac. Injuftb lacitis, infelices , con-
m tra Deum facitis. Deus alolfirac, noh
lUis confentire od ha;c peccata. Peccatis^
infelices, adversus Deum facitis. Cufto-
dite prxeepea Dei alnilimi. Injufte agi-

detur. tis, mfcliccs) innocentes laniatis Non

V. Chin ftitur ab offido ProconfuUof. ftimus homiddx, non fraudem fecimus.
feruntur ,
mggcriturque quod i magi, Deus, miicrcre. Gratios tibi ago. Pro
ftratibus Abicinennum tranfmiffi Client nomine tuo , Domine, da fuffereatiam.
Chriftiani qui contra interdictum Impe- Libera fervos tuos de * capuvicate hujus • M.ti.

ratorum & C*ranim collcdam & domi- Icculi. Gratus tibi ago , nec fuffiao ^i

nicum ’* celcbralTcDt, pnmdm Proconiul gratias agere. £c cum idibus ungulOf

Dativum interrogat cujuscllcccundicio- rum concufTa fbrtihs latera lulcarentor,
nis 6c utrum ciiledam fedflcc; qui ciim proHucnfque fonguinis unda violends
fcChriftianumfic mcollcdi fuillepr^. tradibus emanaret , Proconfulem fibi
teretur, audor ab ipfb collcdKwm lan. dicentem audivit : Incipies fcncire qoz
*
dilTimx poitulacur j
iUtimque jubetur vos paci oporteat. £c adjccic: Ad glo.
officium eumdem in equuleum fublcvare riam. Gratios ago Deo regnorum. Ap.
cxtcnibmqueungulis pixadi**. Sedehm paret regnum xtcroum ,
rcenum incor-
carnifices julTa crudelia atroci vclociute ruptum. Domine Jefu Chriftc, ChrinU-
complerent, ftareneque Csvicntcs in di- m fumos , abi fervimus ^ eu es fpes noftra,

Q-qq

24S Monumenta vetera
tu cs Tpcs CbhftianorunL Deus Taru
ai(fimc,Deusalriflimc, Deus omnipo-
tens y tibi laudes pro nomine tuo reddi-
mus, Domine Deus omnipotens. Cui
^ia oranti citm i diabolo per judicem
diceretur cuftodirc te oportuit juffio-
,
nem Imperatorum ficOfarum, defatiga-
to jam corpore, forti atque conilanti ler-
monc vicb>r animo ” proclamavit: Non
curo nili legem Dei , quam didici. Ipfam
cuibodio, pro ipsi moriar, in ipsi con-
lummor, prarter quam non eftaua. Tali-
bus itaque diclis glorioftlCmi martyris in
fuis tormentis magis ipfe Anulmus tor-
quebatur cujus tandem rabies ferocitate
:
Uginata, parce, inquit , rcclufumqtte in
carcerem, pafiiom condigne martyrem
dedinavic.
VII. Poft hunc Dativus i Domino in
certamine erigitur, qui Thelic* fbrtiOi-
mom prxlium de proximo commuxis
ciim penderet equuleo fpc«daverat cx-
tenfus: idemque cum fc voce larpiiisre-
peciti Chriibanum ellc , fit coIleAam
fecjffc fortiter proclamaret , emerfic
Forcunatianus (ius&ifnmx martyris i-
&oriz frater , vir fanc togatus , Icd i
religionis Chriftiane lap^llimo cultu
ipds wmporibus alienus^ oui furpenfum
id equuleo martyrem propnanis vocibus
hadenCis arguebat Hic cll , ait , 6 Do-
:
mine, qui pef ablcnriam parris oodri,
nobis hic ftuJcntibus, fororem nodram
Viftoriam (educens t hmc dc fplendidiC
fimi Carthaginis civitate uni cum Se-
cundi fit Redirutiad Abitincnfcmcolo.
niam fecum uTque pcrchixit, quique nun-
quini domum nodram ingrelFus ed nili
^tunc quando quibufdam perfuafiooibus
puellares animos illiciebat. Sed non tulit
Vicloria claridima martyr Domini col-
legam fit commartyrem fuum falso ap.
peri fenatorem , darimque Chrilluna li-
bertate prorumpent , Nulbus, inquit,
perfuafiune profcida (um , nec cum ip(o
ad Abitinas veni. Hoc polium per cives
probare. Omnia meifpontc atque volun-
tate perftfd. Nam
fit in collecU Hii,fit
dominicum cum fratribus edebra vi, quia
Chridiana (iim Tunc impudens advoca-
tusmaledicU exaggerabat in imrtyrcm.
£t oonrra martyr gloriorus de equu-
leo cun^a veri rerponfione (olvebat.
Inter hxc Anulinus amefccns premi un- ,
gulas in martyrem jubet. Suriip carni-
fices nuda preparataque ichbus latera
«ruentis vumenous invenerunt. Advola-
,
bant truces manus julCs velocibus, le-
viores, fecrecaque pedoris, dilruptts curi,
bus vilcenbulque tuvulfis , nefandis alpe-
dibus prophanorum adnixi crudditace
pandebant. Inter hzc martyris mensim.
mobilis perdat { fit licet membra rumpan.
rur, divcllanturvilccr^ lacera diiTipennir,
animus tamen martyris integer inconcn^
(ulquc perdurat. Denique dignitatis fux
memor Dativus , qui &
(en^or , tali
voce preces Domino fub carnifice ra-
biente fundebat : O
Chride Domine
non confundar. His didis , 'bearifiimiis
martyr quod i Domino popo/ccrat, tam
facili meruit quim breviter polluU-
vtc. •
VIII. Denique mox Proconfulis mente
conoifla, lingua. Parce profilivit*. Cefi • ,
Fasenim non erat mir-
javfire carnihccs.
tyrem Chndi in commartyri» fu* Vi-
dorizeausi torqueri. Namque cumcoit.
tra eum etiam Pompeianus (ufpiaonis
iodign* (xvus acculator accederet , ca-
Jumniol^que conjungeret adionem »
defpedus i martyre ed fitretufiis*. Quid
V agis hoc in loco , diabole ? Quid contra i****»^
martyres ChrUbadbucufque conaris? A
doatore Domim ac martyre fic potedas
fimul fic forenfis rabies fuperata e(t Sed
quoniam debuerat cUrillimus martyr
etiam pro Chrtfto torqueri, cum inrerro*
gatus ucrum in colicdi fiiilTer, profite-
retur condanter fic diceret cum colleda
fuillet fe (upcrvenifiefic dominicum cum
fracnbus congrui religionis devotione
celebraile audorcmqucejuldem coUedio-
nisfancbUim* non * unum fiiiflc , in l^c • & 4.
Proconfulcm rursus acnuscxcitaviticajus
recnidefccncc fxvitii, geininat.1 martyris
dignitas iteratd ungui» fiilcanribus exa-
ratur.Atmartyrintervuiucniincruazrus
ixvilliinospnduum fiam repcccm oratio-
nem, Rogo, ait, Chnde, non confun-
dar. Quid fcci? Saturninus cd prcib)cer
noder.
IX EjuscCim latera , duri trucifque
magidra crudelitate mondran-
camitivis
te»aduncu ungulis caderent, Sacumiuus
prdbyter ad jnurlium podularur quique :
czlelfis regni contemplatione coiifiJc-
ntu parva admodiliro ac Ixna fiios com-
martyres fiidinere , congredi ecum iple
taliter coepit. Nam dicent^Proconfule,
Tu contra jullionem Imperatorum fic
*
Oefanim fecidi, ut bos omnes collae-
res,
rcfponditprdbyter Saturninus, Uo.
mini Spiritu (u^crente fccuri Domi-
:
 », ,

ad Donatift. Hiftoriam pertinentia. 14«

nicum celebravimus, l^roconful aic:Qua.
re? R.eTpondir Quta non potell inccr.
:
micri dominicum. Qui mox ut hxcdixit,
contra Dativum Ibcim jubetur aptari.
Spe^bacinrcrcsl Dativus lanienam cor*
podm quAm dolebac ^ & cujus ad
poris fui
Dominum mens animufque pendebat >
Chnfte, exaudi mc. Gracia^ribi ago Deus:
Jube mc decollari. KogoCbrirte,mifc-
rcre.D« Fili fubveni. Qii Proconful j
Q^rc contra prxeeptum fadebas ? Et
ptdbytcr, Lex fic jubet, lex fic docet,
iqquir. O
admiranda (aris ac pnrdicatidi
presbyteri dodoris divina rclponfio Le.
i

nihil dblorcm corpons xlhmabac ^ fed gem ^ndiflimam etiam in tormeorii

tanaiunad Dominum prccabantrdicens:
Subveni rogo Chnlle , hahe pietatem ,
(erva animam meam , cudodi (piritum
meum uc non confundar. Rogo Caride
,
da fuiferenciam. Cui cilm ^ Proconfule
diceretur. Ex bac fplcndidiflim^ civitate
magis debueras alios ad bonam mentem
vocare , &
non contra prxeeptum Impe-
ratorum &
Cxlimim facere , fortius at-
prefbycer prxdicac, pro qui libenter
fiipphcia (ulhncbae. Legis denique voce
deterritus Anulutus
, Parce , inquit j
eumque in cuftodiam carceris redigens
Acopaco fiippiicio ddlinavir.
XI. Atvcn>Emeriroapplicteo^innifi,
inquit Proconful , domo collcdx Fidx
funt contra prxccpiaItr.pcraeorurri?Cui
Emcntusfai^oSpiriniinundatus,ind(v •

que conllantius acclamabat Chnlbanus

: mo mei , inquit , egimus dominicumi
Aim. Qi;a voce diabolus (uperJtus, Par. At Quare permittebas, aVe illos
ille.
,

ce, inquir, Simuique illum in carcerem ingredi Refpondtt; Quoniam fratres

?

trudens » palSoui condigax martyrem mei lunt, fic non poteram libs prohibe-
rcfcrvavir. re. Sed prohibere , inquit, illos dobuifti.
X. Acvcr6 prcfbyrer Saturninus recenti Atille, Non poteram* quoniam finedo- * f«*
* martyrum ranguiaedeiibutui*,cbm pen. roinieo non pofiumus. Statim etiam ipfe
derce in equuleo, admonebatur in eorum in equuleo jubeturexcendi
, extcnfiifjie

fide pcrfifccre in quorum cruorc perfla, vexari. C^i cilm validos idus innovato
bac. Hic oim interrogarerur utrum au. carnifice pateretur. Rogo, aie, Chrille
dor ipfc clTec tc omnes ipfe adunafTet, fubvpi mihi. Contra prxeeptum Dei fe-
6c diceret, Etiam , ego prxiens in colle- cici^o infelices.Er mrcrloquendoProcon-
da fui , Emeritus Iccmr ad certamen exi- ful ,
Non oportuerat te, inquit , eos fufi^
liens,congrcdientc prcfbytero, Egofiim pcrc. Rclpondit t Non poteram nifilufs
audor, uiquit , in cujus domo coiledSt ciperem fratres meos. Ac Proconful fat
fadxfunr. Ac Proconful qui jam toties cfilegus, Sed prior, inquit, erat jufiio '

vidus impetus Emeriti perhorre-

fiierac, Imperatorum Cxfarum. Contri rcli-
fic

bat j &
camen in presbyterum verius, giofilfimus martyr, Deus, inquit, major
QiMre contra prxeeptum Faciebas , in^ ellnon Imperatores. Rogo dhriftc tibi
,
quit Saturnine ?Cui‘Sacnmmu5, luter, laudes refero. Chriftc Domine, da fuffe-
imtci dominicum non poceft, ait. Lexfic renriam. Cui talia prccanti hxc Pro-
|ubcc. Tunc Proconful Non camen de-
; conlul injecit t Habes cr^ fcripturas
busfli prohibitacontemnere, (ed obfer- aliquas in doino cuS ? Ec itmondic Ha- :

vare potias, Sc non rem facere contra beo , fed in corde meo. Ec Proconful
*
prxeeptum Imperatorum. Ec meditari In domo tui, inquit, habes, an non ?
jamdiu in maioribus voce , tcHtorem Emeritus nur^r au: In corde meo ilUs
(xvire commonuit ‘»j cui non pigro pare- habeo. Rogo Qhrirtc, cibi laude*. Libera
tur obfequio. Nam carnifices in fenile me, Chnfte, parior in nomine tuo. Bre-
corpus presbyteri ruunt, &c gradanre ra> viter patior, libenter parior. Chnfte Do-
bie, rupti nervorum connexione , difeer. mine , non confundar. martyrem Apo- O
punc illud in gcmifccnda (upplicia 6c novi ftoli memore n qui legem Domini cond
,
genens in (acerdoremDei cxquifita cor. criptam habuit, non atramento fed Spi.
,
menta. Videres quifi m pabulum vulne. riro Dci vivi .
non io rabulis hpidcis , fed
nim ftme rabiti Jxvire carnifices, aper- in tibulis cordis ctmalibu s. O
martyrem
tifque vifeeribus,
ad horrorem viden- legis faerxidoneum dihgencifiimumqutf
tium inter ruborem fiuiguinis, ofia nu- cuftodem , qui traditorum factnnx per-
data pallere , &
ne meer moras tor- horrelcem, fcripturas dominicas, ne per-
quentium , exclufii anima corpus (up- deret, intra (ecrera fiii pedoris colloca-

plicio pendente defcrcret tali voce Do. vit. Quo cognito , Proconful Parce , in- :

minum presbyter precabatur : Rogo quit. bjulqiprofefEonem in mcmoriaih^* •

Qqqij
 2.50 Monumenta
un^ cfam ceterorum confc0k)nibas redi,
gens. Pro meriris vcftris omnes, inquic,
ftcundtim confefliooem vcftram
mcricasperfolvetis.
XII. Sed jam ferina rabiesorc cnicnto
tormentis martyrum faginaca languebar.
Sed cilm Felix nomine Sc pafliOTC pro-
cefliiTec in pratlium , acieIque Dommi
omnis incorrupta invidaque perflarer^
tyrannus mente proftranis , voce demif'
fus, anima fic corpore dilTolutus, Spero
os, inquit, hanc partem potiiis eligere,
qoa pomtis vivere , ut iulTiones confel^
vetis.Contra qux conreflbres Domini,
invidi martyres Chnfti,tanquimcxuno
ore dixerunt Chrifbant fumu$,oon pof-
;
fumas nili Domini legem fandam umue
^ c^fionem
occ
(anguinis culbiire.
pcrculTus inimicus Felici dicebat:
Non qua:ro utrilm Chridianus fis,
an colledam feceri s , vcl fcripniras ali-
quas habeas. O
fbilta judicis ridenda & X 1 V. At junior Saturninus, maiT)ri>
iorerrogario! Chriftianus, inquic, ueriim
fi^tacc. £c addidit: Si incolledd fuiftit
Rcfpondc: Qwfi Chnftianus fine domini-
co efTe poflicj aut dominicum fme Chru
ftiano celebrari. An nefeis, Satanas
dominico Chriftianum in Chnfbano & tiimine, lntcrfuilb^ Refpondit Sacumi-
dominicum confbrucum,uc necaltmm
^e altero valeat elTe? Cumoomenau.
acris, fircquentiam Domini difcc | Sc'
cum colledam audieris , nomen agnof.
ce. Denique cognofeeris i manyrc Sc
rideris, tali refponnone confunderis. Col>
ledam, inquit gloriofiifim^ celebravi^
,
mus id fcripniras dominicas legendas
,
in dominicum convenimus femper. Qua
coofeffione confufus ** graviter Anulinus,
fiiUibus exfum exanimem , cxlcfti con-
Cilio marfyrcm properantem ad
rea tribunalia, explcr^panionc, confo-
**
ciat.Sed Felicem altus /equimr Felix no.
mine pariter &
confeflione aeque ipsa
pafllone confimilis. Pari etenim virtute
congrcflus , etiam ipfe fuflium illiiiooe
quallacus , animam in tormenta carccris
'ponens ruperioris Felicis cft nurtyrio
,
copulatus.
XUl. PorthosTufccpicccrtamenAm.
pclitts cuftos legis, fcripnirarumquc di-
vinarum fideliffimus confervator.
quxrenti Proconfulian in coUcd^fiiif-
fe, hilaris atque fccunis alacn voce ref-
pondit: Cum fratribus fcci colledam, do-
&
minicum celebravi ^ feripeuras domini-
cas habeo m m
ecu , fed in corde meo con -
. fcriptas.Chnfte,ribilaudcsrcfero.Evau-
vetera
di Chrifte. Qui cum hxc dixifTct , cer-
vicibus contulus, m
carcerem quafi jam
f oenas ia dominicum tabernaculum ixtus cum
fntnbus relegatur*. Hunc fequimr R.o-
gaciaous : qui confellus Domini no-
men> fupradidis fretribus jungebatoriU
C^iocus vero nomen
Ixfus. apjpitcicus ,
Domini cCTCgie magnibcdque c6nftilus,
exfus fiif^us in carcerem truditur, con-
digno martyrio refervacus. Hudc fcque-
banir fic Maximianus **, in confefEone
par, m
congreflione confimilis , ia vidorix
cnomphis xquahs. Pofl quem junior Fe-
lix fpem falutemque Chnftianoriim do.
minioumefle proclamans, ci)im fjmilitcr
eoam ipfe fiiftibus cxderctur , Ego, in-
quit , devota mente celebravi domini-
Qua cum colledam cum fratribus fca, quia
,
Chnfbamis fum. Qua confcElone (iipia-
dicbs fiatnbus meruit etiam ipfe fuca-
ri-
Saturnini prcfbyten fanda progenies, in
certamen optatum feihnm acccirc,appro-
perans patris virtutibus gloriofifTimis ad-
xquari. Cui cum Prowonful flinbuodut
,
in diabolo fuggerencc dixUTec: £c cu, Sa-
Dus Chnfrianus fum. Non i te quxro
:
hoc, aic, fed utrum egeris dominicum.
Cui refpondit Saturninus : Egi domini-
cam, quia Salvator cfl Chnilus. Quo
Domine Salvatoris audito , Anulinus ex-
arflc, &
in hlium patrium inflaurac
equuleum. Excenfoquc Saturnino, Quid,
inquit , Saturnine profiteris i Vides ubi
poiirus.fis. Habes fcripniras aiiquasF
Rcfpcmdic , Chnftiaous fum. Procooiul
vero ait: Ego quan'o an conveneris , &
fide, an fcripniras haWas? ReQiondiC, Cbri-
Ibamis fum. Aliud non cft nomen quod
poft Cluiftum oporteat nos fandum ob- .
fcrvarc. Qua confefEone diabolus in-
Hamnurus, (^oniam permanes, inquit,
io obibnationcni.a,etiam tonneods opor-
tet te afHci. Dic an aliquas feripturaa
babeas?Ecadoffidum dixit: Vexa illum.
Ibant in adoldcentis latera paternis vul-
neribus laflati tortores, &
a^uc hume-
dmtem in ungulis patrium (anguinem
Hic cognato filii emori mifccbant Videres per
hiandum vulnemm fiilcos dc lateribus
nati , antea genicons fanguinem riuere,fic
cruorem filii paterno permixtum ungu-
lis rorandbos cnunarc. At juvenis genui-
ni * finguiais admixtione recreatus, mc- • xi.
delam pocids quam tormenta Icnrii^bac,
&:
 1:

ad Donatifl:. Hiftoriam pertinentia. 1 5 I

fc recepti in cormcncis fortitudine , for. pudicitix (igna fulgebant
,
& ip nidibuf
tiilimis TocibuscxcJanubac: Scripturas ]am annis apparebat rigor caltillimiis
dominicas habeo » fed in corde meo. nlbncis, &qu«damdignicas(uturz palEo.
R<^() , Chnde , da fufferentiam. Spes e(l nis. Denique poftquam plena virginitas
• fii Ti- in tc *. Anulinus inquit: Q^are contra adultum xutis tempus explevit, dim
prxeepeum faciebas ? Rdpondit :
Quia puella nolens 8e reludans in nuptias i pa-
Chriftianus fum.
inquit.
Q^
audito. Parce»
Et ilatim cellintc tormento, m
rentibus cogeretur, invitxq-, (ibitradercnc
iponfum parentes, uc prxdonem fuge-
patnum confortium relegatur. ret
* clam fefc per pncceps puclladimtc-
,

•f. m- XV. Interca mergebat* in nodem horif
labentibus dies ,
& confiimptis cum Tole
* tormentis, defecit atra *
tortorum rabies,
fiiigju.
^ fm jutiteis crudelitate languebat.
Sed legionc> dominic.T , in quibus Chri-
fhis, perpetuum lumen , annorum caric-
ilium coruico fplendore fiiigcbat
t\us atque confunrius in certamina pro-
niiebanc. Cum verb advcrlarius Domi-
ni COI marwrum prxliis glorioH/Hmis vi-
dus, tantiique ac talibus congrciliom-
bus fiipcratus, defertus i die , compre-
henlus d noebe, dehcicnce jam camili.
cum rabie , proHigacus cum iingulis
congredi ultcrii^s non valeret , corius
cxcrcicusDomini animos percontatur, de-
vocalque Confeflbrum mentes tali inter-
rogatione propuHac: Vidilbs, inquit, eos
qui perfeveraverunt, quid luilinuerunc,
cl quid rn fui conrellionc perftances
adhuc habeant fulHncrc. £t idcA qui vulc
vedrum ad indulgentiam pervenire, ut
rir,aurdq- famulantibus Tuppoitaca, ineo*
lumisgremiocerrx (iifcipitur. Neque fue-
rat pollmodiim etiam pro Chrifto Dfio
padura , fi pro fbla tunc pudicitia morere-
tur.Uberata Igitur nuptialibus Caxii5,il!u*
fbqujfimulcumparcntibusfponfo medii
,
fbr. icncdcipsa nujkiarum frequentia prolt-
fic s
,
ad xdem pudicitix portumque
pudoris Ecclcdim inrada virgo confugit,
ibique confecraci Deo dicatique capitis
m ^rpecua virginitate facratiflimum cri-
nem inconcu Jb pudore fervavit. Hxc
C!^6 ad marcynum properans , florem
pudickix palmam triumphali dexcerl
prxfercbar. Namque interroganti Pro-
confuli quid profiteretur clari voce
,
refpondit : Cbrifliana fum. Et cim i
Fominaciano frarre rogaro ejuTque de-
fenfore* vanis argumentationibus mente
capta efle diceretur , Vidoriarclpondic
Mens raeaclk,nunquimmutatafum.Ad
harc Proconful Vis ire, inquit, cum
,

(alvus ede poHit ,

proHteatur. Ad hxc Fortunaiiano fratre tuo t Ilcfpondir :
oMifellbrcs Domini , eioriod martyres Nolo , quia* Chriffiana fum j illi &
Cfarilli , Ixri ac triump^ntes Hmul, ndn fune fratres mei qui prxeepta Dei cu-
ex Proconfulis didis, Icd ex vidoria paf- Rodiunr. O
puellam divinx legis au-
fionis Spiritif (ando ferventes , fortius ^rjcate fundatam O
virginem glorio-
t

clariuirquc ranqudm uno ex ore dixe- fam xterno Regi merirb conlccratam 1
runt: ChriHiani iumus. Qua voce pro- O beatiifimam martyrem cvangeiici pro-
* «L eoa- Pratus cfl diabolus, &
concudus*Anu- fcilione clanflimam qux dominica voce
,

Imus conhiiiirque ,
omnes in, carcerem refpondit: Hifunt fratres mei qui prx-
trudens ,
(anctos illos martyrio ddluia- eepta Dei cuflodiunr. Qu-bus auJjtis
,
vic. Anoiuius depofita judicis auctoritate, a .

XVI Etncdevorilfimusfcminarumrc- pucllx perToafionem detendit. Coiiile

xus florencidimuique (aerarum virginum tibi , inquit. Vides enim fratrem tuum
chorus certaminis tanti elorupnvaretur, providere cupientem (aluti tux. Cui mar-
omnes femiix, Chriuo Domino auxi, tyr Chrifti : Mens met e(t , inquit, nun-
liante, in Vidorid congrcIHc (une 6c eo- quira mutata fum. Nam m colledi
ronaex. Etemm Vidoru fandiHima fe- mi , & dominicum cum fratribus cele-
minarum, Hos virginum, decus &: digni- bravi quia Chnfhana fum. Mox ci^m
,

tas confclTurum, honelb natalibus, reli- hxc Anulinus audiflec, furiis agitatus ex.
gione lanc'hdima , moribus tcmpcraca, arflc, 6c puellam facracifij.nam marty-
m qua natunc bonum candida pudiciiid rem Chrifti in carcerem und 9x111 ccccrit
relucebat . rel^ndebatquc pulchritudini relegans paflioai omnes dominicx re-
,
corporis Hdes pulchnor mentis 6c ince. fervavit.
gritas (anctitacis, ad Iccundam palmam XVII.Sed Hilarianus adhuc fiip^rcrar^
rdtirutam fe in Domini martyrio Letaba- unusd: natis prefbyteri martyns^ruiru
tur. Huic namque ab iofanoa jam clara ni, qm xcacem fuam parvulam ingenti de*

Rrr
 ;

252, Monumenta vetera

vodone |incebat. Hic patris fratrumque dimicare, nec quia in pnerilibus annis
iriumpbu approperans jungi , diras ty- ingentes animos lentiebat, putabat pue-
ranni minas non um exhorruit quiln rum tormentis infintix pofle terreri.
in nihilum duxit. Huic ciim diceretur, Denique amputabo, inquit, &comam **
Parrem tuum aut fmtres tuos fccutus est 6c nalum
Cibi &
auricuias, Sc Hc ce di-
fubico brevi decorpore vox juvenilisau- mitto. Ad bcc Hilarianus puer , patris
ditur, £Cangullum pueri pci^s ad con- fracrumque virtutibus gloriofus, qui jam
felHoaem Dommi totum aperitur in vo- didicerat a majoribus fuis tormenta con-
ce refpondencis : Chnilianus Tum , tcmnercj clara voce rcfpondebat: Quid-
mei fponte atque voluntate eum quid Bicere volucris, fac, quia Chridianus
meo & cum fratribus feci colicam. mm. Mox in carcerem recipi ctum ipfo
Audiebas patris Saturnini martyris vo- jubetur) ingenriquccumi^auiio vox Hi-
cem per dulcis 6Iii meatus exire, £ccon- hriani auJmir dicenns: Deo gratias. Hic
fitentem Chriftum Dominum linguam certam ois magni piigna pertteimr, hk
de fratris exemplo fccuram Sed Prb- diabolus luperatur vmocur, htc mar.
conful ftultus, non intclligcns contra fc tyres Cbrilhde pailioaibus futurxglonx
non homines fed Deum m martyribus xtema congratulatione ixcantur *\

A'Or«/£ r//£OJ}£X/Cl XVlNAkT AD ACTA SS. SAT^XNim ,& Stiitntm.

'
* Iri cod. Corap. alii ndH cum editis , rr/«* gnat Iaera myftcria.Cyprun. e;:ili. ad Cxcilium:
rrrAt. AhnifiddeiTedamHuape p*/? catum ctUh-Art 4(r-
^ Stc cum 1. mlT. Henfctieniams cod. Gimp. frMw , «I Jtc nrffiiam CAiictm , &e, Pori 6 DoU.
At alii edici 6c mlT. AUnnmfi & dc ubicum- habent , ctUeSUm ftv* demdeum i alix edit. 5c
que in Adis hoc nomen rcpeiicur» Porrh Ala- tnlT. c9lk8Mm dmuuicAm.

dna • d usbs unquam fuit , ignota eft : Abiciot ^ Sic Comp. abi mfH tc edit. PrtfsrArt.
ver6 civitas ell epifccqulis in peoeindi Psocon- Officii nomine defigoantur publici m>r>i^ qui
,
fuUri, cajuf rpifcopi Vidos 0c Miximus me* Procoodilibus , Pixddibtis auiM^idraiibustu
Diorancur io collatione Caittug. Vide Auguftin. publicis tnuoiis inferviebant i hinc OffiJalrs.
lib. 7. contra Donatift. & lib. |. comta %pi/l. ** Comp. & Cxicit TazjBu. Pratell. TVe-
Pamxniani. Quin & coocilio Cartbag. fuo S. tj*Ai fle dc deinceps, licit insencrali enumera-
Cypriano adfuit Sicuminus epilcopus AvitU tione, ut ceteri habeam
w. ^11. vtUrix AjdmA, Bacoo. auictn fle Sutius
f Sic min Colbcrx. t. Trevir. apud Hcnfche- vUhrffCcUuuifdt,
niiun dcCxIcAin. At Conq>- kaoct , 0£Uvu. **
Nomm
non e'xprimitat apud Baron. Sur.
Ceteri m(T. Sc editi , Oee^mi, flcBaluz. nec in miT. Fuliend fle PrateiL Aliqui
4 Sic Comp.cum 6>^U. alii, dsinmira yhera- codd. habent £«rVMi><ritf/.
mnl4, ri Ali* edit. LsJtfiui vlemc^pArcert. Codd.
J Boli. Trrmsv*. At Itfjcndum frim4, £va, Fulicnf. fleComp. Pn<9»JiU ntUuti
uc ex mfT. patet , 6e ex KaJendario Carthagine»* pdrttrt , Balux, volmi.

d . ubi ). Kal. Sept. dc habetur,

ftikis , £t'<c & >*Bol!.addunr,/rr«sr4!anMfMdpr?y?rmr.Comp.
MtgMA, Baron. dc Sutins pto Eva , babciu Am. pro pr»fittm , habet ,
ftwrAt,
Cm. Floriae. Eava. *• Dalux. fle Pacdl. trrrmrm ird ftft emam-
* Bar. Dmw. Balux. EUatns, mlH PUlicndi v\t,
le Pratcll. CUutm. i* Htc memori* nomine videtur intdligi co-
V Vidcntut ede diverfe Margarita & Major. dex quo derexibebantur caul* fotenfes , qu*
in
Kon enim eft altefx Margarita. Toram Proconfulc agebantur. Hinc ntemoiiiles
5 Balux, cura mlT. Fu!, fie Pratclb FtQfrU^ didi qui ejafraodi inArumenca fervabaot. De
wis. mcmorialibuf videds GloAar. OngH.
* EjII. htc HtrtimA. Io titolo, mf. B->ll. fM prtfejpem cmeuffia.
Pntel. //rcrwwe. Boll.prapr<cwe iffii tr^tatdBA,
^
Soit Boli, habent, Und^ Balux. /i- Boii, fle Comp. Msximm,
omde M*trmA , quad altera Maitona. S4 Balux, fle aliquot miU invUdmfMe trddftt
I' Soli Boli, habent, iffiui. pred»
Sic cod. Comp. H rrdi ut patet non ib- ^ Flinc colligit Baluxrus , virginitatem pto-
Idm ex num. 7. & 8. infia \ fed cx tpromet Aa- fcilas tunc comarti non depodiilVe. Idem pro-
uAmo in Breviculo collationis dte cap. 17. batur cx Optato Ub. 6. fle Ambrodo ad viigt»
fiaa if/i$ imtrtvnuH mnfirdkMur ,
yai eon- nem iapr«m cap. I. Alia erat coodictudo in
fu^Mfur ut ftgittukBs fris ft etlUiJAm d* Wvm»- Acypto Se Syrti , ut tefen Hieronymus epi-
Ucrumque diilinguete videtur Ter-
rreuMttijft. dola ad Sabinianum. De hac re vide Menardum
de fjga : SeJ qtttmHU ca/li/ennu t 7M-
tuli. lib. nodrum in notis ad Sacramrniarium Gregoria-
mt£t innimcA j0ltimi4 «tUyrAnmm t Coi leda cui* num pag. iia. flC HiA> mooadic. Orienos lib«
|>bct «onvccKui competit » dominicum vet6 ded* 1 . cap. ta.
 ,

ad Donatift. Hiftoriam pertinentia. 253

Sic BaIuz. rxcod. Colb. confcnnunt eo<Li. »T Mutta (cquunmr , contra Mcnrurium &
Fui. & Pracell. At ctlt. habent «cW/wm, (|ui Csciliamun ejus diaconum polWa in Tcde Cat-
CuIIo amputato polTct (iimicti. Cod. Com. thagtneafi fucceflbccm i uooaiiftts confida,
pufMh fw» tufum. qujt omittimus.

GESTA PURGATIONIS turr^Mtur,

f*Tbmtwl <U
FELICIS EPISCOPI APTONGITANI *
‘‘r^vf-

Qui ordinavit C^cilianuni epifeopum Cartiiagincnfem, habita *

Carthagini apud ^lianum Proconfulcm Africa:,
Volufiano & Anniano Colf

Edita k Papirio Maffono ntenon ad jinem Optati £5" a BaluXw Mif-

ctd. t.z.p. ii. ex veteri mfi olim Bibi. Thuane,mnc Colhertina.

MONITUM BALUZII
AD ACTA PURGAT ION S FELICIS EPISCOPI, &c. I

VNICV M txcmpUfvitui ifltmm 4/7.ww hshmimm tx Ttmani iUmi biilittheck

,
iftkm nimirim tx q*t alUtimm Ctnhxymnfem & hxc fxpmort fiatU Jrfatnit grflj
titiit Pxpirixi Et tUt ^dtm
tx ptfiptfurrxt xHts pttpttinui Cttiilitni
ordintm fidtm^xt tjufltm vittrit txtmpUm
fiam. Sed <> ttmpxi rrptgiut, d-xul/c.
ritatfxnph AxgMfim, qxi cim in tMmdtmtmrtminddi!fel,dtnitpt/lek
hb.i \ .tiItxFUi.
Cdp. XXVI r. xbfoimuantm Ftticis prxctdtrt dtbtrt. Abiblutionem
inifuit , ,
Felicis Ap-
tuagmfis ordinatoris Cardiiani non hoc ordine pofuimus quo poftei
nobis claruit
Confuhbus diligenter infpeais , fed tanquim poli Cxcilianum fuerit
abfolutus,
ciim antb
fixt.
fit fachim. Qua Ita nfptctrt ttm xd oxe

hem
gtfix Fthcit CxaUxni rxUs ai^
^xgt^nts ia JJrrviaiU diti terux exp, xxiv. Inveniet polleriusab
r^ifi
&
ImMratorcConlunrino abfoliitum elTc Cateilianum quim Felicis caulam
ab .dia-
no ProconfuledifcnlTam atque purgaum. Sed id txmtn intelUgndiim
efi de /raadi
XC tenix Cxalixat xbfetxEtne , mn xutem de primx ^x Cxatixmt xbfaluni
, efi in Cen-
alit Rtmxtu, nirelle netxt Htnhat f'xtefi,s In Difenxiitne de
fdufmute DtnxHfia.
rmm exp.xi. Ftxm itx dtut nn ipfe Aninjlinni in epiJttU CLii. nemine
anciliiartenju
foiptx xd Dtnxiijlxe: Nam Se ordinem Confulum 8c dierum qui expreflus eft fi quia
nunc diligenter advertat , inveniet primo Catcilianum cpilconali judicio fuille
pur-
gatum. Deinde non multo prift Felicis Aptungenfis cauli ab /Eliano
Proconliile
examinata cR , ubi eum conftitit innocentem in qui causa ad comiutum
, micci
juDus eft Ingentius. Et longe poftei iple Imperator caulam
inter partes cognovit
atque finivit, yide enmdem in liba de nma bxptifme eenirx Pealixnnm exp.
xv i . tj-
I» Air» xd Denxtiftxx pefi oUxiienem cxp.xxxiu.
Redi prxlerei ebfirvxt idem Vx.
pxrtem bernm tejlenun prttenfxLxnnm temporii injmrix
ptriiffe , priorem
VidtlUet , in qnx xdx mnmapxux ef interrogxtienei xc proftSionei Cmtxitmm xc Stxlie-
nxrii ctntinebxntnr. Hxc xntem xb Imperxtore Cenfixnitno tti fieri jnjjx /nnr^ nt emnit
triminxndi xdimerctnr Bnxtifiii, fnl de jjtnejx Romxni
eetxjie
five de MeUhixdis Pxpx
jndicie frexnentiPrme xpnd Conjtxniinnm an^nefit . xffirmxbxnt
non omnem cxnfxm xb
Epifapii illic xndUxmfm^e. Nem f
Mtlehixdet leniit trxnfmiferxt FeUetm eptfapnm
Apingitxmm ^
itUqnei ordinxiorei Cxatixm . <jnoi DonxUfix dicebxnl rtei
ege trx.
ditionis. Itx^at Imperxtn velent nt dtxi omnem triminxndi xnfxm ipSs
, , xdtmcrt mxn-
dxvit ytn ,nt vocxtnr xfndfxncinm Anytjhimm ,ftn petiit Zncrine
yeiftu xetnti vi-
"Rrri;
 y ,, :,

254 Monumenta vetera

(ariam frafrBnr4m pir Africam ut de mmint traduums , quod FtUd ekjiciehdtur ^ dtU,
ymter inquireret, Cim veri iUe juffenem Prinufti exeqni otpiffet ^ mcemimdi valetu^
dtne tentus , /
ad Prehianum fcribit Cenfantirms , neerfJuTii fejhk abfhnmit k cupsitiene
ejufdem mgetU. Quare jEltams Pruemfut Africae partious ejus fun<^us, id negotium
ad examen fuum atque jufnonem credidit cHe revocandum, ut att Confamtnus. tx
quibus verbis aliigitur j£hanum fartes yicarii nen /u/cepi/fe mandato Principis , */ /«/4>
vieyalejM ^fedproprii fpontCy ob 'tpeminum vtdeheet Pascant morbum. Qu.tn'juam
fententia viri tlanPtmi juvari pofjit ex libro primo Optati
> ubt fa:ptum efi Confiantinum

ad j&ianum froconfuUm ut remotis oecclliutibus publicis devita Felicis Au.

cungttani publici quxrcrctvr ex Auqufimt ept/hla CLXii. in qua ftnptum eji pe^
,

licem Aptunptanumz<ic)u(dcm Pnneipis yxSxonzm proconfrlaribus ^efis fuife pur^a.

tum. yerkm hac verba Ju accipienda funt ,
ut quoniam ConjUntmus ad yetinum yica-
rtkut fcrspferat de tnampione crtminum qua Pelici objiciibansur .^in morbo impe iitus ef
facrajupions pareae ^ /PUanus Pto»nful^ qui partibus ejus funllus , copiutionem (jr jodi^
Cium ifitus caufa fufceptt ad ejufdem Principis juiTioncmy9cr^r dicatur ^ quia rem fecit
quam Princeps juserat, tamenetffpeaalta ad eum refcnpta non emanajfent. 2/am quo-
modo fieri potef ut fat cito pofi morbum yeriniy quem evenifie p»firem'S diebus menfis Ja.
nuant aut fui initium Februarii colligi non abfnrdl potejl ex lege pn na codtes Theodofi
De curatoribus Kalen Jarii , quomodo , inquam y fieri potefi ut fat dto de boc morbo ad-
moneri potuerit Conjiantims ut novam ejus tefetiptum ex Oalha ad yElianum pervenire
potuerit ante diem xv. Kalendae Maittasl Itaque necejfe efi y ut dtxiy verba Optati ^
Aogu/itni benigne in erpretari , itk mimrum ut yEiianus de e tusa Felias ognovont au*
Qjfitate refcnpii dati ad y<tsttum y
icar tum y cujus partibus pro nectfii-ate temporis fnn-
flus ef. Ceterim pojlei Donatifa id reprthenderons tn causa FeltdSy quod hpifc pus ckm
effit y ptociufulari judicio , nsn vero ecdefiaftico ,
purgatus fuit :
quam
criminationem gra-
viter refellit Auguff.nus tn eidem epifiolk. Udem et vitio verterunt ( ut docet Augufhnus in
Breviculo diei tettiacap. xxiv.) quii abfuerit cum aPIianus de causa ejus inquireret y
<>*
dixerunt eum prafentem d'butffe purgari , ut legitur tn collatione tertii Carthagtntnfi cap,
DLXxi. Contri CathoUa cap. dlxxiv. repofuerunt majoris cfle innocenti* documen^
tum qu6d abiens purgatus eil Fclix.

modicum tempus eH cx quo duumvira.

Dciunt plutimi.
tum adminifiravi , anni uinc undecim.
Itaquechm invenerit, parebo tanto prai.
. in municipio Autumniranorum Gal. cepeo. Gallienus Duumvir dixit; Tui in-
lienus Duumvir dixit; Quoniam pr*fens tereft julljoni parere. Vides enim jutHo.
es, Ceciiianc, audi litteras domini mei nem elTe facram. Cxcilianus dixit: De.
>£(ii Paulini viri fpedabilis agentis vica* votus fum tanto prxcep:o. Item cum
nam pr*(i*clurain ,
quid jubere /it dig» pau!6 p6Hfcriba Miccius /upcrvenifTct,
meus i^ndum epiilolain ad nos datam Fufciiis Duumvir dixit : AuJKb Sc lu.
qux declarare cc compellit Sc (cribam Micci , qu6d Ci tu una cuni Cxciliano
quem babuidi tunc tempom adminillra. necellarius es ire ad officium viri /peifia-
tiom^ cu* & rabulanum. Sed quonum bilis Vicani ,
iniliudionem eius tempo-
tabularius ejus te i^pom vit^ funcKis eil ris ut vobilciim perferaus. An hxc quid
Sc omnes a^us admmillrationis rux Ic- dicis f Micdus refpondit : Magidratus
eundum bdem litterarum ejufdem mei fuppleto anno omnes ac^us fuos domum
domini cecum perferre debebis , Sc ad fuam tulit: fi mci in ccri polline inveni-
coloniam Canhaginenfem cumfcribiiuo ri inquiro. £t cum quxrcrct , Quintus
probcsici necdfc eft. Prxitms eft Cura- Sifenna Duumvir dixit
:
Quod cognovit
tor, lub cujus prxfcntiam vos compelli. officium refpondit. Apronianus dixit: Si
mUs. Quid ad noc rcfptxiJes } Cxciiia- omnes aclus fuus tulerat magiflracus
nus dixic : Mox ad me cpiiiolam i€l)i undi ada qux cunc cmifla erant , vel
Paulini viri fpedabilis agentis vicariam confec^Utaoco tempore? Et cbm diceret^
nclie^ram perruliiis, itatim ad fcri« y£lianus Proconful dixit: Et mea inter-
am Miccium miH ut veniret &a^ i p- rogatio &
fingulanim pcrfonarum ref.
fius temporis coofeda mihi obculillct, ponfio aciis continetur. Agcfilaus dixit
& ufque adhuc inquinc ,
quoauun non Sunt prxccred &
alix cpiilolc huic rei
 ad Donatifl:. Hiftoriam pertinentia, i 5
nectfliri*. Intereft ut Icgintur. jtliimis fc. Nam cim pofteriori tempore aJ«-r
Procunful dixit; Lege Cxcilianoaudien- nirct ingentius feriba Augentii cuni
te , ut agnofeat an ipfe diftaverit. Age- mo *dilitatcm adminifttavi ,

, diftavi epi-
(ilaus recitavit, Volnfiano &
Anniano rtolam eidem collegx quam fcci ad eun-
Confulibus, XII il. Kalendat Septem, dem Epifeopum Felicem. Maximus di- •

bri^ in jure apud Aurelium Didymum xit: Prxfens eH. Eadem epilFola ei ofli.
Sperecium facerdotem Jovis optimi ma- ratur , ut eandem rccognofcat. Refpon-
ximiDuumvirumfpIcndidxcoloniiCar. dit: Ipfa eft. Maximus dixit ; Quoniam
'

thagincnlium Maximus dixit Loquor : recognovit epillolam luam hanc lego

,
nomine femorum Chriftiani populi ca- & oro plena adis inferatur. Et recitavit!
tholicz legis. Apud maximos Imperato- OtaUatm ptrenti FcUafalmum. Cim In.
res caula agenda erit contra Cxcilianum gntius aiirgnm mnm ^eniinm nnucnm
Sc Felicem ,
qui principatum ejuldem le- /num onvemei, d- inquif/fet annt duni-
gis omnia conantur invadere. Contra ip- rniii mti an nhjna fmftnta Itqis vrSra
los documenta criminum ejus conquirun. ftaadim furam Agno admftafint. ’ anam
tur. Nam cum pcrfecutio effet indida GaUnns nrmi ex lett vefiri ^lia efifin.
Chriftianis,
id ell , ut facriricatent , aut lai (alutauriai de laflUca pninlerit. Opie
quafaimque feripturas haberent, incen- te iene valere. Hoc lignum, quod depre. c<
dio traderent, Felix, qui tunc Epifeopus catorium ad me mifcrant Chriftiani ,& «
fiiitAutumnos , confenfum adtulerat ut ipfe cujus eft prxtorium, &dixifti:Tolle <
de manu Galatii feripturx traderentur, elavem, 6c quos inveneris in cathedra*
ut igni concremari poflent) 8c erat tunc libros «c fuper l^idc codices , tolle U- -
temporis magiftratus Alfius Cicilianus, los. Sani vide ne tollant oleum •
officiales

,
quem prxientem videre dignaris. Et & triticum. Et ego dixi tibi Tu nefds « ;

quoniam ejus temporis officium incum-
bebat ut ex juffione proconfulari omnes
laetificarent, tc fi quas Icripruras habe-
rent, offerrent fccilndum facram legem,
quia ubi feripturx inveniuntur ip!a do- •
,
mus diruiiurj Et dixifti; Quid ergA fa- c<
ciemus? Et dixi ego vobis: Tollat ali. .
quis de veftris in arci obi orationes fiici- «

fcc»
Q“*ro , fecundus fenexeft * , fenem vi. & tis , «c illic ponantur. E^o
venio cum «
taa Cfl. des, & non poteft ad comitanim facram officialibus, &
tollo. Et noTillA venimus, <
peigere,apudadadeponatutruranei.im &omnia tulimus fecundhm factum pn^ „
de padione fccundClm ab eodem habita ceptum. Maximus dixit Quoniam ejus u :

htieras dederit, &

utrum ea qux in Iit- cpiftolx Icdio apud ada recitata eft
,
teris contulerit ,
vera fintj ut horam quam ipfe agnovit fc miliffe, qux dixit
adus & fides in judicio facro detrei pof- quxfumus adis hxreant.Sperctius Duum.
fit. Adftonti Cxciliano Sperctius Duum- vir dixit Qux dailh
fcnpta funt. Age.
:

vir dixit : Audis qux apud ada fiiit de- filaus dixit: Ad prxfentc epiftolam recog-
pofita i Alfius CxciUanus dixit Zama : novit j refiduam partem, quam nunc le-
leram propter lineas comparandas cum git falfam elTe dicit. Cxdlianus
, dixit:
Saturnino. Et cum venerimus ill6 , mit- Domine, ufquead hocdidavi ufqu;qu6
. tunt ad me in prattono ipfi Chriftiani, iabet-. Optt te,parem carijSme,ben}va-
ut dicerent : Sacrum prxeeptum ad te Apronianus dixit: Semper fic falfum
Iere.
pervenit i Ego dixi : Non , fel vidi jam per terrorem , per Icenam per iiiteligio.
,
exempla. Et Zur.a Sc Furnis dirui bafi- iam mentem adum eft ab his qui catho-
licos &uri Icripturas vidi. Itaque pro- licx Ecclefix confentircnolueruit. Nani
ferte fi quas feripturas habetis, ut juffio- Paulino hic adminiftrante vices Prxfc.
ni (aerx pareatur. Tunc mutunt in do— dorum, lubornatus eft quidam privatus
mum Epifcopi Feheis ,
ut tollerent inde homo ,
qui modum cutforis haberet qui
,
feripturas, ut exuri poflent lecundumia- ad catholicx unitatem .veniret , atque
erum prxeeptum. SicGalatius nobifeum cos induceret & terreret. Detecdi igitur
perrexit adlocum ubi orationes celebrare fadio eft. Nam componebatur Felici re-
confueti fuerant, Indi cathedram tuli- ligioCffimo Epifeopo per mendacium uc
mus&epiftolosfalutatorias, Scoftiaom. videretur feripturas prodidille exuf- &
niacombufta funtfccundum facrumprx. fifle. Ingentius quidem, cim hoc totum,
teptum. Et cum ad domum ejuldem Fc- quidquid agebat , obcllet fandirati Ce
licis Epifcopi mitteremus , renuntiave- religioni Ciciliani, lubornatus eftntve.
nint officiales publici illum abfentem et nitet cum litteris vcluti Felicis Epifcopi

Sff
 : ««

256 Monumenta vetera

ad Cxctlianum Duumvirum , ei coo- U Et fprevi illum a jnc. Et venit il!6 ite-

Di- rati cum coUeg.l meo , cum <mo' fui .^di-

6ngerct i Felice fe eflc mandatum.
cftconfidum. li< Aie mibi collega meus : Felix nofter
cat ipfa verba quibus hoc
Epifeopus mific hunc hominem uc facias
aElunus Proconful dixit: Dic. Apronia-
ilu litteras quia accepit codices predo
• nus dixit Dic, inquit, Cscaliano amico
-

:
•/‘1^
fos, &noluitrcvocarciUos. Scribas ilo*
• meo quod codices accepi prctiofos det-
” 6co$ X 1 (juiacjuc mc nuoc convenit ut
.
qu6d anno duovirarfls niicombufti fime.
Et dixi ego : Hxc cft fides Chrifliaoo-
« illos reibtuam, dic qu6d anno magiftra-
•• tus tui eos cxuflcris » ne reddam illos.
rum? Ingentius dixit: Domine, veniae
6c Augcocius.Et ego honorificus fum,
Qui de rc igitur de Ingentio qu*rcn-
(mt 6c honor meus pereat, hujus latera
cft, quatenus hxc machinata
habemus. i£lianus Proconlul Ingcodo
ac fabricata & auatcniis voluerit dr-
,
dixit Revinceris alio liculb. iEiianus
cumfcnbcrc magiftrum od mendacium,
*
*/ :

\rnua. Proconful dixic ad officium; Ajxz illum.

Pelicem afpcrgcrct infamii , dicat i
quo miflus fit verumcan^ machinatio-. Cumque aptaretur, iElianus Proconful
dixic: Sufpendacur. Cumque fufpcndc-
nem iftam in confcicnriam JFclicls,qu6
initio derogaret. & recur, ./Efianus Proconful Cxwiliano di-
Ceciliani pudori
xit: C^niod6 ad te Ingentius venite
Eft enim quidam qui per Mauritaniam
fit cx diver- Refponaic : Mifir huc me Felix» dixic,
fit Numidiam legatus miflus
nofter , uc fcnbas illo , qua cft unus
sa parte. Et adftancc Ingentia, i€lunus
perditus , nefao qui , habens penes me
Proconful dndt Cujus praecepto ca fuf-
:

cepifii agenda quz bbi objiciuntur?

In. codices prcdofiffimos , nolo illos re- &
ftinicre. Itaque fac l.trcras quia adulU
gennm dixit: Ubi? iEIianus Proconful
fimt,nercvocem idos. Et ego dixi: Chru
dixitjQuoniam fineis tenon intclligcre
Er coepi illum corri-
quod interrogans» dicam apertiiis. (^s
ftiani fides ha:c cft ?
pere. collega mcus Scribe illo Fc-
Et
te ad magifcatum Cxcilianum
mific ? ai't :

Nemo mc mifir. itlia- hei noftro.Et fic ego cpiftolam didavi,

Ingentius dixit .

ous Proconful dixit : Quomod6 crg6

qux paret ufquequd didavi. Altanus
Proconful dixit: Audi fine metu recita-
cnifti ad magAacum Cxcilianum? In-
tionem epiftolx rux. Rccognofcc quo.
gcnrius .hxit:Wra vcntflcmus, fic age-
ufqucdidaveris. Agefilaus redtavit.
retur caufa Mauri ab Utica Epildipi) qui
te , fMfctis unJiimey multes armus kne va-
epifeopatum fibi redemit, ad urbem af-
len. ,/Elianus Proconful Cxciliano dixict
ccndic Autumnitanus Epilcopus Felix uc
tranaret ,& <ixit : Nemo communicer,
Hucufquc didafti ? Rcfpondit Hucuf- :

quia falfum admifit. Et dixi illi ego t

que reliquum falfum cft. Agefilaus reci-
:

tavit. Hoc figno quod de prxeorium ad

contrd : Nec cibi , nec illi qui traditor
es. Dolui enim caufam Mauri hofpitis me mififti niu ego 8t tu & cujus cft pnrto- «
mei , quia communicaveram cum ilio in num & dixic: Tolle elavem &quos in
, ,
«»

venies in cathedrA libros dc fiiper lapide

peregri, quia cvafi pcrfccutionem. Ex- «
codices, tolle illos. Sane vide officiales
md^ ibi io pacrisl ipfius Felicis , duxi me-
cum an verum
tres feniores, ut viderent
ne tollant oleum & triticum. Et ego di- «
xi:Tu nefeis quia ubi fcnpturx inve-
tr^diflet , an non. Apronianus dixit:
Non id venit ad Cxcilianum ouxrere niuntur ,& ipfa domus diruitur ? Et dixi- •
de Cxciliano. yElianus Proconlul Cxo- fti Quid ergd faciemus ? Et dixi ego
:

vobis: ToUac ali<^uis dc vobis in areis,*»

liano dixit Quomodi ad cc venit lo-
:
ubi orationes facitis , tc illic ponamur.
gencius i CxciKanus refpondit-.Domiad
Et ego veniocum officiahbus fic tollo, u
m- venit : prandebam cum operanis ,

ftetit in janua. Cxalianus Et nosilI6 venimus , fic omnia mlimus «

venit illuc 1

ubi cft , dixit ? Rxfpondi Hic. Ego dico :

fccundhm placitum, fic aduffiraus fecun- «*
ei Quid eft ? Omnia redfc ? Omnia , di* dumfacrumpBXceprum. Maximus dixit:
Quoniam ejus roifcolx tenor etiam apud
:

cit. Rcfpondi illi Si non dftidis pran-

1

dere, veni, prande. Dide mihi: Rever- ada recitatus cft ,

quam ipfc agnovifle

tor huc. Venit illuc Iblus. Dicere mihi ac mififte dixic, quxfumus hoc aebs tuis
carpit eoe fic mihi curare inquirere & bxreat. Spcrirtms dixit • Qux dixiftis
^
feriprafunc. CaKilianusrcfpbndic:CUlo* */•«
an adufta fiicrit fcnptura anno duovira-
talfum quoufque eft cpiftola mea,
tus mei. Dico illi ego : Moleftus es mihi, eft ,

IU homo immiflus es laxa hinc cc i me. :

quoufquc dai: vale, farens un.fB^
 }

ad Donatilt. Hiftoriam pertinentia. 257

m. ./Clianus ProconTuI dixit; Quem dicis confiil dixit: Quis eft ille quem venire
addi.iidcad epiiloiam ? Ceoiianus di. defiderasf Carcilianusdixic: Ai^atium,
»t: Ingeorium. i£lianus Proconful di- cum quo i€dilis. Non poliam pro-
fili

xit : Profcflio tua a^is bxrct. i€lianus bare per ipfum Augentium qui
nifi
,
rroconTullngenno Torqueris, ne
dixit : fer^fit epillolam, quo ufque dufbvi ilL'.
mentiaris. Ingencius dixit: Erravi , buic Ipft dicere* pocelt ./tlianus Proconful
cpiilola; ego addidi, dolens cauia Mauri dixit: Conftat ergd fiiUam efle epifto-
ho'pitis. i£lianus Proconful dixit: Gon- lam? Cxcilianus refpondit Conftat* :

fbuitinus Maximus femper Augullus & Domine, non mentior in fimgmncmco.

licinius Cxfares icipi.raccm Chriilia- ./£lianus Proconful dixit Cum duum- :

cis exhibere dignantur ut difciplinam cor. viratum egeris in patna tifi oportet fi-
,
rumpi nolint , fed potius obicnrari reli- dem verbis tuis habere. Apronianus di-
gionem ilUm &
coii f elinr. Noli itaque xit Nec novum eft illis hoc facere. Ce-
:

bbi blandiri qu6d mthi dicas Decurio^ teriim &

adis addiderunt quod volue-
oem non poiCs cor-
te efle, ac propccred runt. Jam artificium eft illis, itlianus
Torquens , ne mentiaris , quod
Queri. Proconful dixit; Exprofeffione Cajcilia-
dtennm Chnftianis eilc videtur. £t idc6 ni , qui ada falfata efle dicit atque epi-
dic nmpliciccr,nc torquearis. Ingentius ftola: plurima addita
, maniR-ftum eft
dixit: Jam confeflusfum dne tormento. qui volunutc hxc geflent Ingentius. Et
Apronianus dixit: Dignare de coqux. idc6 recipiatur in carcerem. Eft enim
rcre qua aucloritatc, quo dolo , qu.i in« ardiori interrogationi neceflarius. Feli-
Gma circulent Mauritanias omnes, Nu. cem aurem religiofunr Epifeop tm libe-
midias etiam ,
qui ratione feditionem lum elle ab exuftione inftrumcnrorurn
commoverit catiiolicic EccicHx. iCItanus deificorum minifcftum eft, chm nemo
Proconful dixtc : Ad Numidias fiiUti in cum aliquid probare potuerit qu6d
Refpondit: Non, Domine, nequi pro. religiofifiimas feripturas tradiderit vel
bet. iClianus ProconiuI dixit : Nec irt exuflcrit. Omniunlenim interrogatio fu-
Mauntand^ Refpondit; Negodari illd fuprafcripta manifeftaca cft*nullasfcrip.
fili, j^ronianus dixit; £t in noc menti- turasdcincas vj inventas, vel corruptas,
tur, Domine , ( nim ad Mauritaniae fi- Vel inccnfas fuifle. Hoc adiscontin.tur,
cum nonaifiperNumidiaspergiturjqua. qu6J Felix Epifeopus rcligioJus illistem
tentis dicit le in Mauncania tuifie, non poribus nequeprxlcnsfiient,nequcconC
furiTw* in Numidia, /^lianus Proconful In- cienriam accommodaverit , neque tale
gcnrio dixit ; Cujus conditionis es i lo- aliquid fieri juflcnt. Ag.fiLos dixit : De
gentius rcfpondic;Decuriofum2iquen- his qui ad pouftarcm vpftram inftriien.*
fium iClUnus Proconful ad ofHcium di- dam venerunt quid juoet poceftas tuai
xit:Submitte illum. Quofubmiilb, i£lia. /Elianus Proconful dixit ; Revertantur
nus Proconfiil Caeciiuno dixit: Faiia di- ad fedes fuas.
cis qux dixifir. Caecilianus rei^ndit ; ExpUdtgefiMpmrgMtionis FeUds Efifa.
Non, Domine. Is qui fcripficcpifiolam, fi AMtumnutod •Tdinxt9rii C^aUdtti Cxr.
jube veniat. Amicus ipfius cil. Iple dicet tbxynis.
quoufqite dictavi cpiRoUm.i£lianus Pro*

NOr^ ijfLVZil AD acta PVkGAttDittS rZLiCiS.tf^e.

AuTUMMiTAMoauu. Id eft ,
Apeun- coBfuecndioeni ur noo Numtdix,(^ propinqaicH
ginoorum , iive AptungAifium, uc apod bndttm res Epilcopi £pilo>pum Eccl^x
Cscthaginis
Auguftinnm frequentet* Sed io veteri codicc 0C ordineor*
blc 8c io6i Aunimnicant vocancar qut alibi Ap- >Eiii Paulimi. Nulli dubiurio eft
tungitant. Iratnb viri ciariflimi qui novillimam quin hic locus fu egregii mendoliu. Nsm eo
epiitoliram iandi Aoguihoi ediriooem cuta-
lunt, adnotant ad cpUlolam ZLtii. ( quz eft
tempore
^
b«c gefU litnc , iCIius Piulious
oon er4t vic«rius Afticz , lu planum eft vel
,

ctzii. in antiquis editiooibui) pro eo quod cx epiftoU ConfUndm ad Probianum. Sani Pw

illic leginit FtSeis Aftmgit<m , cditioDct Amcr- linus cidigniiare ornatus multb ani j fiierai
, ni-
bachii 8c Etalmi 3c decon manulcriptos codices mirum anno Chrifti ccciii, ctlm perfecutio
habere AMnirntumi. Aptungis portb fiitt muni, fervebat io Africa, cilm AlftusCzcilUnuscffec
cipium provinciz procooruTms, at maoifirAum Duumvir Apcuiigitaoorum , ut icribicur infri
eft ex loco Augaftini in Breviculo dici tenix pag.# 5 in lifdcmgeUis. Verioum porro fiilfc
.

cap. XV u ubi au haxK cfie caihoUcx Ecciefix Vicarium Afiicutneimte anno ceexiv. Votu*

Sff ij
258 Monumenta vetera
(iano 6c Anniano Cootlilibus , (|ua tcmpcllaie fimis * dc quidem in hac civitate Parifienfi , ubi
hxc gcfta funt , colligitur cx eatkm epiAoU faciU confuli poterat vetus codex in Joco diffi-
Condiniini. Namcxlibto fandi AuguiUoi coa- cili de obfcura > tejeda ab illis cd ledio qux ii

cta DorutifUs poft collationem cap. xx x 1 1 f. prioribus editionibus extabat* de rttenia teme-
«lifcirout cognitionem de cama Felicis cceptam ritas cditotis opetuni Optati. His ita conditutis,

t(fe XV. Kalendas Manias. Immb vicariam prx« ctlm cettura fit cpidolam Condantini qux rc-
,

fcdutam obcinuifle in ip(is anni tntms pioDitc &ttur in indiculo collationis icrtix , eam ede
videtur lex ptima Codias Theodefiani Dt Cm- quam Augudinus in capite xxxi 1 1. libri ad Do-
nutrUm K^UruUrii , <jux iit. Kal. Februarii oatiftas ait i Condantino fetiptam elTc ad Vica-

ab eo propollia eil fub coniulatu corumdem Vo-
ladani ic Anniani. Omninb enim (emio cum
vitis dodii1imisftaAcifcu|ureto Sejacobo Qo-
tfaofredo Vicarium illum Afncz , de cujos mor-
bo agit G>nftaminus in eptlloil ad Ptobianum
Verinum (itifle» ut propteted emendandum (ic
nomen ejus in cddem epiftola , ubi librariorum
vitio vocatur Verus. Muum enim videri non
debet hic mutatura ciTe in Verum > qui apud
Augudinum in libro ad Donatidas pod colla-
rium Valerium ( five Valerianum * ut habet co-
dex verus btbliothecx Colberttnx ) Ctifpo 6c
Condantino itetilm Confulibus , rertum quo-
que cd mendum hic c(Te awd Augudinum . dr
pro Valerio reponendum efle Verinum- Rtus6m
Ctlm hinc conltet Verinum finde Vicarium Afrt-
Cx fub confulatu corumdem Cxfarum, qui in
annum Cbrifti cccxxt. incidit* de ex variis
eonditurionibus codice Theodofiano coropre-
heinfis colligatur cum annis quoque cccxviit.

tionem cap. xxxtit- degeneravit in Valeciunt
& Valerianum > ot dicemus infrd. Itaque pro
nomine i£liiPauUni,quod in hxc gcfta irrepiitj
(ubdicuendam ed nomen ejufdcm Vciini , qui
de ceextx. camdem vicariam prxfeduram atP>
minidralfe * patet eum non-foidm convaluide ex
morbo quo deiincbatat tempore abiblutioais Fe-
licis fcd etiuli continuatam ei fiiilTe poiedacem.
I

ahquot etiam p6ft anms vicanam pcafeduram Sed tamen negotium blc mihi faccdli idem Au-
Afticx gdClTe repetitur apud Cuidum Angudi- eudinus*qui io codem capite xxxiii. libri ad
num tn Breviculo diei tentx cap. x x 1 1. AtUidi. Oonacidas au Conftantimun ad Eumalium Vi-
nmr ttUm iUi fiu fAfinai ctnv^tndt Put^mm carium (ctiplidc dcpurgstioneCxcilianl Sabino
mCutti frmsmtPiMm , rtcilMtet tpjiiu dcRuffinoi^fli tv. Idus Novembris* ided^
BttiTdt /hHentii md Ftutriim ut liher» anao Chtifti cccxvi. cxcuntc ) cujus epidold
m dimutdi drUtm ,ft juffifii infmtum $$t dt txi. fragmentum idem Auguftinus defcribii in libro
ii» nmedrtnt. Idem in epiduia cLii. oomioe Cir* tenio contra CrefeOnium cap. lxxi. eamdemque
tenfis concilii fcnpia ad Dooatidas t TfrtA in collatione tertia Canhaginend Ic^m fuift
uUnmt GtttrM tjafdm CMjUntim dd Fmmm docet in Breviculo dici tertjx cap. x x. ubi ejus
1

f^lcdrium ddtdt , «df m frdvuer dtttftdtMr , di fenfum refert. £t ancti quidem * idcd* anno
dkk d» txift» nltxdnddt
fft^ltrtd & fimi /M fiiperiorc* Domtuum Celfum Afiicx Vicarium
Admtmdii , tfdid jdm Dms cie^dt m iiUi viti- futlTc doccc inCrriptio legis unicx Cod. Theodofi
Sumplit autem idalandus Augudiouscx
dicdrt, Dt bit fdi filiii untldM dUtrdtt dxu Kilendis
odis .collationis teni^ Canbaginenlis cap. Augudts Condantino Aug. IV. dt Licinio IV.
DXLvni. ubi itdhabcrur in editionibus MaU Confulibus- Quare oporta icmoturo aliquantiT.
foni , Piihcri, &
Binii : VH
rtcUdiur efiJhU per tuide Vetinum * ut fpatium datetur CeUb
Cmfldntmi dd rkdifkm f^tcdridm difindtd , de Eumalio» dc deib Afticx redditum i ficuc
Ditudifu. Vidit Turems
ttktrtditm dtnditrikui: pod iCIianum teperimus tn codice Theodofiano
mendum hfc elTe, dc in Mifccllaneis ad Sym- Carultinum Africx Pfoconfulctn fiude per an-
machum pag. ) X. rede conjecit legi debete dd
I nos Chtidi ceexv. cccxvii. cccxix. de hoo
f^tritutmf^Kdrmm : quam emendationem am- ultimo anno Proculum quoque ca dignitate or-
plexus cd Henricus Valefius in Dtderucione natum * ac podei aElianum eam tcccprfie anna
de fcbifmatc Dooatiftatum cap- x v 1 1 Sani in . cccxx. anooque cccxxiv. HiUiiaoum pro-
amiquidimo exemplati ex quo geda Collationis cundilare hoc imperium habuide , de nirsum

illius edidit Madbims > diliette Icriptum cd dd iCltanum proconlulaiu Afticx fulgentem anno
f^udrittm firmum. Non videtant A’>gudinum, Chtidi cccsxvi.
neque hxc Mirccilanca Juteti » «eque demtim Cu M seorsa Tuo- Io veteri codionle-
vnus excm|dat ii qui editioni operura Optati gitur * otmyinprd
nu. Madbnus emendavit » ooi-
EpidmpiMilevicani prxhtcnmc anno mdcxxxi. ninbce^d. Qi^reqoentu odcpdunt.
pod mortem illuftriflimi Epifeopi Aureliincnds Ut vinirst ir acta. In vetuAo
Gabrielis Atbafpinxi. Nam dvidiflrat» haud exemplari de in edaionc Madbni legitur * wmt
dubii abdtnuidem i pcttculoU illl nimiumque Ht d^. Nos emendavimos. Certa atitem cft
temerarii emenduioiie quam huic loco adhi- emendatio.
buerunt. Cum
enim putarent vocem FtcdriMm I M Q.U I A I T * Q^U o N 1 A M. In VCtCtt U-

bis hic pofitara e(Ie fupetHui vitio librariorum* beo de in editione Madbni * MfNinr* &
fiuvidm^
(innel tantum poluerunt contra ddem adotum Paniculam ,
&
qux fenfiim dividebat ac rarba-
de veteris libri . tum etiam repugnante fando bat , DOS ludulimas.
Auguftino. Qui ettot retentus ed i nupero edi- Anki sunt um dici m. Ergh Cxci-
tore opemm Optati 6e ia norilBma concilio- lunus duomviraium gcllerat tn municipio Ap-
rum editione PariGeniu Magis miror deriqux tungicanorum annoChiifti ccc 1 1 i.co aimiciim
pcodmanno uocxttv.cx typographii regia, quo ediClum de dituqidis bafiltcis de comborca-
qi)am ciim £uiu fit ptoeuratam a viris csuditifi dis Cadi firipcucit piopofitum ed io Africa*

UC
 1 ^

ad Donatift. Hiftoriam pertinentia. 159

QC cioctm e:{am feqtienrfa. codice Thtodofiane .
prxcioud vrrb ex Aut;u«
SurPtiTo ANXO. 14 eil , apleto , ihno , qui m libra ad Donatio poli colUtioxciii
finito. cap. XXXI de hac ipsi re agens ait ty€hd‘
I (. :

Si MKt tx ciaa. Hxc emendatio oo> mt frecenfiil utkfdm Ftlicis dtt£vit Kelnfidne ^
Ara cfi quam pjto placituram vitis dodlis. Nam AnmdneCenf.xv. KdlttuUt Afdttids. Contigit
,
leccba^ io veteri codice : fid
ftntea nufio fcifu crg6 illa Felicis purgatio anno Cbnfli ceexiv.
uri
in ei i» Mafib* s vocem ftd toutave* X 1 1 1 1. K A L. Ili vetus exemplar , cilm
rat in fi. Senfus jstem ifiiui loci ita mtbi vide« Mallbnus edidctic ziit. Sed pxo <0 qttbdifiic
lar pofie conditui. Magidtatus codices publicos l^iiur gcftahxcene xitif. Kal. ScpcembHs,
domum fium (ultr poli expletum annum fiix apud AuguftJnum . ut pau!6 ante viJtmus, hxc
potedatii. atque adeb illi non fiinc^apud me.' tr^uifitio refertur ad xv. Kal. Manias$ atque
Habeo tantiim ceraexf tabulas in quibus pcim6 bine emendanda efie au Baronius aAa purga»
pcrfcripra fiint a.da i 9c inquiro utrum a^s tkmis Felicis qux alloqui demvata atque
,
quot Proconlul petit « in eis inveniantur. Nam mendofa facis effe ptoxumiat. Sed htc Bato-
fUnonjue , ut Prifcianas a¥c in hbro primo nium tcp:ehendi( Valefius in difTertaiione de
graminaiirx ,
i» ctruit uMif Mtiftd fcrihnj»- fchifimtc Donatifbcum cap. zi. eo inter cetera
, & p*fi‘* idert. Hoc erat officium oo- aigunicnco quod intra unius dici fpaiium tot
tari'uum £c (cub;rum , qui ea tabulis ceiatis gcllorum dticumenu perlegi , tot perfonx m-
excipiebant quzili£laba|ur. Hieronymus cpiil. lerrogari non potuerim : ac ptnp-etea necefie
cxi. ad P. incipiam t Upixi finlnt incmj, C4U- elTc ait ut fn pfutisdies^nSrcaCh hc tamx caufx
mm vtltM eherti vel in mtmhdnit , «t/ >• fni- cognitio. Itaque contendit ab ^liano inchoa,
atnj <e we^ii yaa apra efi nd firitendim. MtA tam XV. Kdendas Ma^s, f^^ropter neccfll-
AHitmlingHA in fim(tii$S$etm vtUcu ^ ifnem taiet piibi:;«; ii provincix ^VtuimcrmiiT^,
iHiUfitim ^jlnnmt ineelB^ert , ijmddm fignerum & finitam dctniim xiii. Kaleimas Sep;erobtis,
eem^nJie br<vuuiunev^"igeti*finiln»^Mefirm»netn id cA . iexto rnenie poA iniiiuro grAuiuiQ, E«
exdrAi it 'm urdif utmnlihm. Sexu fyno' quidem ut fadid conccfTettm hanc qtixAJonera
dus ad. Sil. Alifit net fitnllijirmu J*4jrinrch4 plunbus diebus agitatam fuiHe, iti guvaidad»
n»/hr *i fitttciilfimtm FdtrurcbAm CenfiAntinefe. modOm crcdercro tanto tempore fub judice pe*
teej , tlefmmei di reit^endum in netis. Hinc apud penJjfie cognitionem quam AugufUnus in epi»
Podlilmm in viil landi Augudini cap. vt. lb>U ctxti. vocat diligcncidimum examen Sc di-
jiftnu netdmrnm ulmUs ajpntdtU caftd. Por* ligentem ac terribilem inquifitionem i przlercim
*rb Cerabis tabulis utebantur notatu pioptcrlaci- cum Oputui m hbro primo deceat ConAanri»
Jttatem delendi , ut docctl^iirciamii. Hierony num Imp. (cripfilte in Africam nt remetit ntuJ/U
mus epid. x 1. v. ad Chrylogoumn : Jtk nefi^^d ts jiMna^adni fnHkS
tdtiSiu fnUieis de viti FeStis
tteuj^u.finh fxmtits ebUtits n/ idnmepifieldm.fUdn ^ndnretnr. cdm neccllc fit exiftimare men»
Et
in cnrdi CbrijH*nertm firiptdm ^Ipepeltu refot, nen dum AuguAmi ad DonatiAas auc
cfie io iibio

fdrvi lisnri fed imis , nt ntnns ^

teris ernfi^. io‘boc loco gcfbrum Se qux ab AuguAino re»
,
i£LtAXUSTiioc. Gijus crebra mentio fetuntur cztta mendum cne bmc confiet qu^
apud Augudimtm Sc in collatione tettia Canha* cognitionem dc cauu Fcltcis ab iEliano fuf^p*
gincnfi.tum etiam in codice Tbeodollino,uc laiu cfie aVt .quaito fermd mcnfc poft judicium
lupta vt^fimus. luquc cilm cum condet c^ni McUbiadts .
quot! iottio menfis O^ubris pro-
ptoisds letnpcdatc Ptoconfiilis Jtgntt^icm ba> xjtni pixtcfui faifium fuerat , non video quo
OMiife in Afrtcd quo Voluniaous 6c Anuianus mado repudiati pofiit Barontt fententia , quj
geflenmt confulatom . fub quibus habitum cll hunc locum gefimum ptommtiavit emendandum
ccxicilium Arclaieofi: in cau^i Dotutiflic-im» cfieu hbro Augvfiini ad DonatiAas.
'fixileaddacotuiacdamveram efiecoiom fen- DuuMvtauM sataxotoje. In ve-
tcniiaro qui ruTpicamur ad cum icripum ede teri14)10 Sc in editione Mafiimi legitur :4>m»
cpidolam Conflamini dc EpiTcopis Africanis %'iruytdidi 'u. SpUndidn. Nos fuftulimus vocem
Atclacem miucndis intra diem Kaleodarum Au> rmr.tvlt q-ix omnino fupetBua hic erat , Sc
,
gudarum • ac p;o i£lafio • cui infctibitut m ve- Anfum turaabat.
ten codice Thuano & in cdiiionibui vulgatis, Aruo M«z. iMr^tnATonis. G>n»
reponendum elTe a£tianum. Cut autem ad Pro- AanitnumSe Licioium.qujtumienipoiu temp.
confuiem poods quim adVicarmm firaipta fit, adminifitibint/'
non alia clfc ratio peted quam quia co icmpote CCIm rixsscuTto esiiT indic-
Vtcariui incommoda valctuJmc detinebatur > ta. Auno Chiifii ccciii. ut toties diurnus fu»
ut doact Cnndantinus Aug. in cpidula ad Pro« pra. Hinc ottum vocabulum traditorum io
bianum iCiian^ifucceirorcm. Undd patet corct- Africa.
gcndiim ede kmma idiuscpidolx in tomis con- Jussioni Px oc o hsul a r t> IdeA;
ciliorum, ubi dicitur feripta ad Vicanum Afit< Anulmi . auon fiiifictum Proconfiilem A^x
cx. Non cd mirum autem ;£liani nomen muta, produnt aAa marrjrum qui tum apud Africam
tum cfie inaElafium in codice dcpravatifiimo , exagitati funt pro nomine Chrifii.
id ed| Thuano, cx quo umeo prodii otnnes SxcUKOUM SlXt IST. Iti VCTUf
ufque ad hunc diem idius cpiflolx cditiuncs. exemplar. Mallbnus edidit , SeettsuUs fenex
efi
Vot-us 1 AXO. Hic bxus vacuus rcludus nullo feofu. Hic enim non ^rui dc Secundo,
erat in ve:cci exemplati &
in cduionc Mafl'u- icd de Alfio Czciliano Exduumviro Aptungha-
ni. Nos Volufiani nomen addwiunus ex fallis &: noium.
Tct
 :

j6o Monumenta vetera

EMSTOIAS lAtOTATOAJAl. In- rore. Modum curfbtts dixit « id cd » formam»
fdUtdnruu dt iAfiUi fmuUru. Ipccicnu Vox ed Lairaa.
i

PiAcilc eflexpliiure quul hic mtclligitur pcc S c A 1 a A s 1 1 1 o. Id ed » illi. Stc pleri-

cpiAolis ralacAtoms* Kequc enim trahi haAcni^
que vetcics» qiii etiam 4/w frequentet iciibcbane
prc4>au>t quidam ex hoc beo colligunt pro aSL Sk apud Commodianum lib. t. cap.
epiftglji ralusaionas caacHc quibui quttaocui
xix. pmvar* srsdim «w , &
cap. x x x 1 1 1. Vm
Qutem impettU. Manifeftura quippe eft hu agi crtde Dti. ^
de codicc qtio4^ ycoerando |
quem Alfius Cc> Hujus catiaa. R.c4pui icriprutam ve-
cdianus duumvtccxbaCbca Apnmguani fuftu- teris exemplaris. Editio Madbni habet e/«/ /i/tu

haud dubii tu ureret. Naro pjR cathedram ros » quod

fonadis tc^us cll.
lic,
epircopalcm & epiflola iaiutatnruu fublaus, Suir|MOATUA. Coudantlnus in epidtu

etiam cmiufi* fi"t ftcunim frenm la ad Peobianum ; Eumdtm iffrm IngtuilMm fttf.
pnfwm *Qi$, (fMS frbenmt , ftrvUmtu. Optatus

iMsiNTtui ScAitA. Qui polld De- libro peuno : tngmm ferih* pubbetu peptaJuJi£
cutio Etit civttarit Xtquenfiuro » & cuoc convi- mrtitimminauupu i«f70M/»riM>i.
&US eft falfa^e &
interpolalfe cpiftolam quam CoNiTANTiitus. Locus Mc vacuus ctat
Alfius Cttilianus fctiplctat ad Fcbcem Eptfi»- tdiCluain veteri codice Sc in editione M^Honi.
Ap'ungitanum. Auguftinus rpift. ciii. Dubium autem noucd quiu Condamiui uomea
pum
nomine concilii CirtenTis Tcripu ad Donaiifias i fciibi dcboctit.

lugtfuua f 4 t$Mt 'm

Ftlktm CAtUUm
»jSUAm Pfo- DacuAsoHi 9^ veteri codice
eJitioM Malfoni legituT, Dti ci»li0rtm. Et quam-
& in

ctM/alu fAifmm p ftdft ddttruu hxc Icilio tolerati potfi: p;owcr eaquxao-
0niaut0rtwA. Idun 10 ad Donaiidax pofl vis

colUa -ncmcap^xii. Iitieams .^tdeUrm/u- tcccdum I maluimus tamen amplexi conjtftu-

£00 C0tttrM FiB^m ftdfam ft j*<*pf (0tffxpiu tfi. taro Batonii» qma in cpidola Condantini ad
Probianutu videbamus ^udantinum cx a^s
VideepilluUm Cotiftantimad Ptobianuro, cu-
jus mentio in his Augudini locis. idis colltgiflclnucmiumidri

CotatCAM MiuM. Amcd legebatur fi

Ht(Mrt0ocm Zi^ntnfum (hiutit sffivtrAvtrit.
(cd etiam Nam Decurionum hoc erat ptiviUgium quhd
<0Ut^A mcAf , non ibluro in cdiiioaibuS)
Verum edtn totqueii non poterant , ui diximus ad La«dan-
ia antiquo exemplati manuictipio.
hxc verba le&rri debeam ad Augentium » qui tium.
fiic collega AlfiiCxciliani, neceiram viCa ed Ex FAovtssioMS. Hxc fic qux fe-

emendatio quam nos huic loco adhibuiroos. qunntur ufque ad finem lcntentii,exunrc:iaoi
Hoc siCNUM. Hk bem refertae euam apud Auguftinom lib. str. advcisusCrefcoRium
.infra pig. 87. fed muUtlm divctfus.. cap. XXX.
P AutiMO AOM. vtcas FitAf. Amio pexiciM AUTIM. Hanc partem feoten-
espu tix defcripiit Optatus in libro primo Sc ^dit
Chridi cccm. ciim ptrfccutio ed in ,

Africa » ut Cupta diximus. V^di pW/t 4/f«c txttffd ufAWM , c«w

Modum cu&toais. G>dcx venis Lmdt UI0 Judifk mtjfit.

edi tio Madbni habent , manjfefte ec«

 ad Donatift. Hiftoriam pertinentia. 261

GESTA APUD ZENOPH ILUM.^' Snlfiutei

Q.U IBUS SILVANUM tmtnttafmt

fifiafmm

AQOO MAJORINUS EST ORDINATUS & l« 4 *

TRADITOREM FUISSE CONSTAT-

Edita ab iifdem ex eodem mf. De iu vide etiamuiutufl. /. i contra Crefc. .

C. 19 n.i). p. 4 si- t- 9 . -

MONITUM BALUZIJ
AD ACTA PURGATIONIS CAECILIANI.
j4 CTO RXf M i/hnm verus exemplar^ e.t<fno eJitj Jura i Mxjfano^ extJt iaiU
Tbu.tnk , fei dtpretvMiJ/tmum &
antamin.ttt/UmMm , ut xnti me ukferuavit iL
Uftn.f/imus Curhn.\lss MAnnias, Memrat xutem tlUrxm Opi.ttus M'leviu*-us in liiru
fnmo , uhietum admunet fe fu faijunxi/fe aperi fua: H-mim nami]ac plenitudinem re-
nim, tnqnity in noviJliml parteidorum libellorum ad implendam fidem aJjunxU
mus. Cefie tn veteri hbra veiba quec fequuntur (cripta fum p»fi calieUionem ijhrum
aliat^im quarxmdjm aehrum, Expliciunt lan^ Optati Epifcopi libri numero vii, vel
^
geda purgationis Qeciliani Epmx}pi Sc Felicis ordinatoris ejufdei^ Memitut earmm^
dem Atyijiinas eptfi. ctxii. nii adnatas ej nan faijfe in ealUiiane C>anktgtne’r^y
quta ternas aon fktt. ytdc etiam epljhlam CLXjr. Ub. 1 1 1. (antra Cfrfianium (ap»
XXix. uk fragmenta quetdam tJJaruM aihrum defeubuntur.

!us V. C. Confularis dixic ; Memor /iJci

12>rc / P IV P/T CE^TA VBl 6c hon.'datis eux limpliatcr deligna qux
canfiat trjditvrem Si/vanum , fui cum caufa fueric dilTennoms inrer Cfmdianos.
cxteTif ardiHjavit Majartnum^ eui Jje-- Vidor dixir : Ego diircndonis ©ngincin
natus fuiCeMt. • nefeio: unus fum de p^ulo ChndiaooM*
rum. Siquidem ctim elllm apud Cartha-
O NST A N T I NO Maximo Augiido
,
C V Condaacino juniore nobili^nio
Cxiarc CooiI! Idi bas Decembribus ^ Sex>
ginem , Secundus Epifcopus ciim Cir-
chaginem tandem aliquandA vemlTeCy
dicuntur mvcnilTe Cxuiianum Epifco-
to TUamugadicnii uidudo « 6c applicito pjm« ncfcio. quibus nun red^ conditu-
Vidore Orammanco , adddenrc etiam tum: illi contra alium inibcucntnt. Indh
Nundinario Diacono , Z;oophiius vir illic apud Carchaginem cvrpca diflenlTo
ciar^nus Confulans dixic: QUis voca- cd ) & indi: originem (cire dillenilonis
ris \ Kcipon.iiC: Vidor. Z-uiophilus V. C. plene non polTum , quoniam femper ci-
.ConluLiis dixic Cujus conditionis cs t
: vicas nodrAinam EcclJum babec, &
Vudor dixic :Profcdbr(u[nR.onunarum fi habuit dillenfioncm , neictmus omnin6.

licrcranim ^
Gramimcicus Lanous. Ze- Zenophitus V. C Confularis dixic : Sil-
nopKilus V.C. Confularis dixic : Cujus vano communicas. Vidor refponditjpfi.
dignitacis cs) Vidor dixic : Parre Dccu- Zenophilus V. C. Confularis dixit: Uur
> rionc Condanciniendum % avo milicc, in crg6 incermtiJo co cujus innocentia pur-
comicatu militaverat. Nam origo nodra gata qjU £c adjecit: Adfcveratur prz-
da langulae Mauro dcfccndic. ^mophi. tcrci cc aligd certilCm'^ feire qu6d Sil-
,

Ttc ij
 , ««

Monumenta
vanu5 mditorfit: dc co confitere. Vi-
(flor refj^ndit: Hoc nefeio. Zcnophilus
V. C-Confulifis Nundinario Diacono
dixit: Negat (eVi^r-icircqu6d
nus traditor fit. Nundinarius Diaconus
vetera
craferibente Vidore Aufidii , in brevi «
fic: Calices duo aurei, iccm calices lex **
argentei, urceola (ex argcnrca, «.urcu*
Silva- mellum argjmteumjuccmxargentcxfep*
tem, ccrcotaladuo, candclit brctcsxnc.t »*

dixit: Scitipfenum tradidit codices. Vi- cum lucernis (ois fcptcm , item lucernx **
olor reTpondic: Fugeram baoc
ccm^c> xnex undecim cum catenis luis, tunicx«
Aatemj fi mencicv., peream. Cum imiliebres X xx i i.mafortcaxxx viii. c*
I.

incurfiim pateremur repentinx per(ecu> tunicxvirilesxvi.caligxvinlespanaxirr.

tionis, fugivimus in montem Bellonx. caligx muliebres paria xlvu. copix rt^ »
£go fedebam cum Mane Diacono 6c ^
(Ikame x i x. Fdix flamen perpetuus Cu- ««
Vidjr Prefbyter, ciim ab eodem Marte rator reipublicx Marcuclto, Silvano, « &
quxrerentur omnes codices , negavit (c Carofb tofloribus dixit : Proferte hoc «
babcrc. Tunc nomina om-
Viiflor dedit quod; habetis. Silvanus & Caroftis du »
nium ledorum. Ventum ad domum efV xcrunt: Quod hicfliic, eorum hoc ejc-
meam. Cum abiens clTem afccnfumdl ,
cimus. Felix Hamco
perpetuus Curator «
d magifiractbus, &
fiiblari fiint codices rcipublicx Marendio, Silvano fic Caro, u
mei. Cbm egovenillcm, inveni codices fo dixK : Relponfio vcftra aebs hxrir, tt
*
(ublatos. Nundinarius Diaconus dixit: Pofleaquam perventum efi in bibliotbe- ««

Tu ergd rclpondifti apud acU, quoniam cam, inventa funt ibi armaria inania, m
dcdifii codices. Quare negantur hxc que I bi promlic Silvanus capitulatam argem- u
irodi polfunt? Zxmophilus V.C. Confii- tvam fic lucernam argenteam
quuiidi. u
,

faris Vidori dixit Simpliciter confite-

: ceret Ic poft orcam * eas invenifle, Victor u •

re, nc firidius interrogeris. Nundina, Aufidii ^ilvouo dixit : Mortuus fueras,

rius Diaconus dixit: Legantur ada. Ze- fi non illas invenifles. Felix flamen per-

nopbil is V.C.Confularis dixit: Legan. peruus Curator itipubiicx Silvanodixic: u

tur. Et dedit Nundinarius, 5c exceptor Qurre diligentiAs, nc quid Me remanle- »
• recitavit. Diocletiano vm Sc Maximia- nt.SiIvaiiusdixit: NihifhJcrcmanfit,ro. c«
** no vii. Confiilib, xiv. Kalendas Jonias, tum hoc cjcdmus. Et ci!im aperram eflet n
” ex adis Munatii Felicis flaminis perpe- triclinium, inventa fune ibi dolia iv. fic «
** tui Curatoris colonix Cirtenfium Ciun orex (ex. Felix flamen perpetuus Cu <«
** ventum eflecad domum in qua Chndii. rator rcipublic» dixit: Proferte feriptu- u
»» ni conveniebant ,
Felix flamen pe^c- ros
q las habetis , ut prxcebtis Impera, a
*’ tuus Curator Paulo Epifeopo dixit: Pro. torum fic juflioni parere polTitis. Catuli- „
** ferre Icripcuras legis, 6c fi quid aliud hic nus protulit codicem unum pemimi£im ce
»» habetis ,
ut prxeepto 2c ruflioni parere majorem. Felix flamm perpetuus Cura- ce
» poflitis. Paulm Epilcopjs
dixit Scnpcu- : tor reipubhcx Marcuclio fic SiIv.ino dk.
»> habent » fes.! nos qaoJ hx
ras Icdqres xit: Q.i.ircunu:n tantummodo codicem o*
»» habemus damus. Fvlix flamen parpe- dediflis? Profirrte fcripcuras
, q ias hibe- »
» tuus Curator Paulo Epilcopo dixit: Of- ris. Catulinii»fic Marcuclius dixerunt: ce
«• tende Icdorcs, aut mitte ad illos. Paulus Plus non habemOS, quia Subdtacones e»
« Epifcopjs dixit: Omnes cognofeitis. Fe- fumus : (cd Icdorcs habent codices. Fe- «,

»» flamen perpetuus Curator rcipublicx

Iix lixflamen perpetuus Curator respublica: „
Non cos novimas. Pau’us Epifi.
dixit: Marcuclio fic Catulino dixit: Demon-
u copus dixit: Novie cos olfiaum publU (Irate nobis Icdorcs Marcuciius fic Ca.
„
«•cum, id cft, Edefius fc Junius excepto- culmuv dixerunt r Non (cimus ubi ma> „
•

« res. Felix flamen perpetuus Curator rei- neant. Felix flamen perpetuus Curator „
»» publicx dixit Manente ratione de ledo
;
•
rcipublicx Catulino fic Marcuclio ^ixit:
n ribus , c|Uos dcmonlbrabic offiqium, vos Si ubi manem non nodis, nomina eorum
n quod hic habetis date. Edente Paulo dicite. Catulinus fic Marcucliusdi.xerunt:
„
H tpifeopo, Montano, &Vidore,Deula- Nosnonfiimus proditores: Ecce fumus, „
M telio, & Memorro Prcfbyrcris adfhntc ,
julsc nos occidi. Felix flamen perpetuus
,,
» Marte cum Helio bi Marte Diaconis Cutatof rcipubiicxdixit: Kecipiantur. Et „
n Marcticiio Catuliino Silvano, & Ca-
, ,
chm ventum c(Tec ad domum Eugeoit, „
»1 rofa Subdiaconis Januario, Meraclo, Felix flamen perpetuus Curator aipu.
, ,,
n Fruebi *fi>, Migginc, Saturnino ,«Vido- bhex dixit Eugenio: Profrrfcnpturas„
w rc Samfiirico, bc cctcris foibribus ,coh- quas habes, uc‘ prxeepto parere poifis.
„
Er
 : ' «
»
"

ad Domtift.Hiftormm pertinentia. 265

“ ic protulit codices quatuor. Felix A imen «ftCcliifiiu.Nam & Vidor fiiUo vclln ‘

” pcrpcnms Curator rcipubiicai Silvano fic ^rxlcniia & populi^dedit falles viginti ut
” Carofb dixit Djtiionllrate ceteros Ic-
: tadus eflet Prclbyien quod Ac Chnftus
" dores. Silvanus & Caroliis dixerunt Jam & angeU ejus. Et recitatum ell exemplum >•
:
” dixit Epileopus quia EduCus Si Junius cpiltote. «PutpunusEpifeopus SiTvano
” cxceptores.omnes noverunt. Ipli abi de- codpilcopo in Domino faluicm. Venit
” monibent ad domos eorum. Edulius Si ad me Nundinarius Diaconus filius no-
” Junius exceprorea dixeruntc; Nos cos de- rt.T , Si petiit has litteras deprecatorias *•
•’
roonftramus Domme. Et diim ventum
, i me ad te, landillime, dirigerem ut fi “
” fuifiet ad domum Felicis larforis, protu. fieri pofiet, paxinterte & ipfiimficHoc
” lit codices quinquev Et ciim ventum ef- enim volo fieri , ut nemo fcW quid inter «•
” ad domum Vidorini protulit codi-
fet nos agatur. Si volueris jferipto mo aga.
, [
’>CCS odo. Et ciim ventum fiiilTet ad do. turj ut Jt ego folus ibi in rc pr-eiSiti »
” mum Projedi protulit codices V. ma- veniam , Si diAenfionem ipfamde inter ••
,
" jores Bc minores duos. Et ciim ad Gram- vos amputem. Manu fui enim mihi tra-
“ matici domum ventum fiuAct, Fdix Aa. didit libellum rei geft*
,
pro qua causa n
” men peipetuus Curator Vidori Gram. fuerit tuo praxepto lapidatus’? Non cli ” • /V./.
“•matico dixit; Profer feripturas quasha- verum’utpaiercafiigecfiliiimcontrave-<'‘‘'S'*^'"’-
>• bes ,
ut prateepto parere poffis. Vidot riatem , 4c fcio quia vera fiint qux' in Ii.
” Grammaticus obtulit codices cfuos & qui- bello inibi tradito fiint conferipta. Qnxre o
“ niones quatuor. Felix Aamen perpetuus remedium quomodo poterit ibi ma leni- ••
” Curator VicFori dixit: Profer Icripturas, tas ifta extineui
antequim Aammaexiiir a
» plus habes. Vidor Grammancus dixit i gat,qux poit demum extingui non po. u
» Sip'ushabuilrcm,dediAcm.Etcumven- terit fincfanguinerpiritali. Ajiibetccon. n
» tum ftiiAit ad domum Euocii Cxiaria. clericos & Sniores plebis ecclefialhcos <
» nenfis Felix Aamen perpetuus Curator
, viros , Sc inquirant diligenter qux lunc <•
» Euticio dixit Profer Icripturas quas ha-
, ut ea ^ux
;
iftx diflenfiones fiunt fecurt-
» bes ut prxeepto parere poliis. k ut.cius
, diun fidei prxeepta fiant. Non declina- ••
• dixit: Non habeo. Felix Aamen perpe- bis ad dextram vel ad finiftram. Liben
..
n fuus Curator Euticio dixit; Profl-lfiotua ter aurem aurem commodare noli malis ><
1» adis hxret. Et cim ventum fiiill.-t ad inllrucdonbus, qui nolunt pacem. Omnes ..
• domum Coddeonis , protulit uxor ejus nos occiditis. Vale. -Item
» codices fex. Felix Aamen perpetuus Cu- Si exemplum epiAolx. Purputius F.pifco- «
M rator reipublicx dixit Quxre, ne plus pus Clcricb Si Senionbus Cirtenfiiim in
: i«
» habeatis ; profer. Mulier reljiondit: Non Domino xtcrnainlalutem. Clamat Moy. <.
» habeo. Felix Apnep perpetuus Curator fes ad omnem Icnatum filiorum Ifraef
» reipublicx Bovi Icrvo publico dixitt In- dixitque illis, qux Dominus jubeat fien u
«tra, &
quxre, ne plus habeat. Servus fine confilio
leniorum nihil agebatur. c.
» publicus dixit Quxflvi , Si non inveni.
: Itaque &
vos , carilfimt quos Icio om.
, .
«Felix A imen. perpetuus Curator rcipu- nem fapientiam cirleAem &
Ipiriralem «
» blicx Vidorino, Silvano, Sc Carolbdi. habere, omni veAra virtute cngnolcite,,
nxit: Si quid minus fadum filent, vos qux , & perJucite ad *'
fit diAcnIio hxc
,!
n contingit periculum. C^ibus ledis,Ze- pacem. Dicit enim Nundinarius diaco-
nopbiiu!» V. C. ConiuLtns Vigori «lixic nusqubdnihil vos lateat, unde lixedif.
t-onntere limpliciter. Vidor refpondit: fcnfioeft inter cariAtmum noArum Sil.
Non fui prxfcns. Nundinarius diaconus vanum Si iplum. Tradidit enim raihi li-
«
dixit : Legtmus epiftolas Epilcoponimfa- bellum in quo omnia funt conferipta.
dasi Fottc,& „
legit exemplat libelli tra- Dixit enim Si vos non latere. Egofcio’ ‘/fileo.
diti Epifeopis
„
i Nunditiano diacono. quia auris non eft. Bonum qumceremc.
Teflis eft ChrilhisCc angeli djusquoiiia
„
i>
n dium ouomodb extinguatur hax res fine
„
i> tradiderunt quibus communicaftis,ideft, periculo animx veftrx ne fitbito cum „
>> Silvanus a Cirta traditor efi fur rerum & j
perfonam accipitis , in judicio .veniaris
f. ra«*
«.pauperum. Quod omnes vos Epifeopi juftum judidum inter partes judicate fe- “
» Prefbyteri Diacones, Seniores Icitis de
,
”«
, cundhm gravitatem veftram
Jc juftitiam
"
» guadnngcnDs follibus Lucillx clariffimx Cavete vobis ne declinetis in dexteram
«feminx, pro quo vobis conjuraftis ut fie- “
neque in finiftram. Dd res agitur, qui
« ret Majorinus Epifeopus ^ inde fadum : ferutatur cogitationes fingulorum. Eia.
**

Vuu

s
 «»
«

264 Monumenta vetera

borate nemo fdac qux Hc conjuratio bxc.
*> non fit
,
ne citm ad publicum ventum **

Vcftra* fiinrqujc libcUo continencurtoon Aieric ,

vos periclitari , fi hoc
incipiatis Ac •«

U.M c(i bonum. Dicic enfm Dominus: Exm fa^m fuerit. Ac pollea vobis inmucetis. *«

(gndemndhcris, ^txffre tuo jufhfiu- Dabitis quamplunmc, tu pofTefior Do *«

htrit. » Item alia recitata. Stivano fratri nati Prcloyter, finguli Valeri Ac ViAkor ,
• canHimo Fortis in Domino xcemam Hu qui omnia (citis actutum date operam uc <«

' M lutem. Venit aJ mc filius nofier Nundi. pax fit vobifeum. c* Jccm alia cccicata. Fra-
1* narius diaconus ,
6c rctuiic ca qux inter tri Silvano Sabinus in Domino xcenum **

w ce fic illum contigerunt per malivoli 10. biutem. Pervenit ad nos Nundinarius fi- **

M cercelTum qui vult animas jufiorum i

,
lius tuus, non canci^m ad me, fed Ac ad **

0 vil veritatis avertere. Ci!im bxc audirem, fratrem nofirum Fortem, fortem Ac gra- <*

n mente defechis rum,qu6dcaiistliirenfio vemqunviam referens. Miror gravitati <*

n inter vos venir. Dei enim facerdos ut ad eux ,

fic te egific ciun filio tuo ,
quem
>1 hoc veniJicquod non nobis expediat fiat. tu nucriflt Ac ordsnafii. Si enim xdifi-
M Nunc ergo petite cum uc > quod poteft, Cium terne finiam fic, non additur quid
„ cum ipfo pax Domini falvacom Chrifti coeledc, quod per manum facerdocis x. <«
w Iit. Non ad publicum veniamus & i gen- dificatur. Sed non c(l cibi mirandum, <*
itibus damnemur. S.riptum efl enim: feripeura dicente perdam fapientiam fa-** t.
: cm. 1.

C4I f. „ yidett nt dum mordetis , caufumim m plentium, prudentiam prudentium ir/r»-

1 iitvicem , ab invicem confumamini. Ergo babo. Et itcruqn dicit: PotiUs dilexerunt** 7^}*
peto Dominum uc tollatur de medio no* homines tenebras maqjs^km lucem, ficuti «
^ hrum hoc fcandalum ,nc mHic res Dei Ac tu fads. Sufficiat vnbis omnia (cire:»
cum gratiorum a«^onc celebrari , Do- fuper quod Ac frater nofier Fortis cibt
loa, 14. mino ii\acciX.^x Pactmnuamdo vobis, pa^ fcripfitNunc petierim de cantate cua, »
^ cem
meam rtlin^no vobis. Qae pax pote- fraterbenigniiume, ut fiippleas dlAlum «
rit efic ubi 4>l^cnfio , &
amiulanoncs £fatx Prophetx Expellite malignitatem
: 1»

**funt? Nam cCun ego i milite cllcm alH de animis vefiris ^ venite
, difputemus , «
,
” • fepararus &
in illo venif- Dominus. Et iceram : Projiate m.ilum
dicit «
cum injuria calt Deo co.mmendavi
fe.m
, , de medio vefrkm. Sic Ac cu fac. Subjuga u
**
animam meam , & remifi cibi quia Deus ,
Ac averte qux nolucrimc »
fedicioQcm ,
videt mentes hominum & eorum, fivc
**
ede pacem inter ce Ac filium tuum. Sed »
” i ce ad illos perdudusfum,rcd Deus nos filius tuus Nundinarius in pacc cecum u

liberavit, AC tccum fervimus. Ergd, fi- Pafclia celebrer, ne res ad publicum»

'*
cuti dimiOum efl nobis. Ac vos reconci- veniatprxtcrci jamomnibus nobis noto. «
liamini paci, uc in nomine Chrifli poH* Rogaverim tc, frater bcnigniilime,me> u
” fimus cum gaudio pacem celebrare. Ne- mcx compleis petitionem.
diocritacis ««

• iMji ” rno feiat * Fratribus Ac filiis, clero Ac Nemo/ciat. « Item alia recitata. Fratri
f.
Item *>
(eijioribus ,
Fortis in Domino xtemam Forti Sabinus in Domino xtemam falu- n .
” fiducem. Venit ad mc filius meus Nundi* cem. Qux fic cariilhs juxta omnes colle-, n
narius diaconos vefter , Ac retulit de ea gas, certus fum peculiariter, tamen fe- a
• ” qux contra vos funt gcfta, nccnon uti- eundum Dei voluntatem , qui dixit : «
” que i vobis debuit componi, ne ventum Quofdum diit^o fuper animam meam. SiL »
**
eficc ut talem infaniam palTi, i quibus vai^m te coluifTe certus (tim. Quare non u
” bpidarcQtur pro veritate ,
quod Ac vos dubitavi bxc (cripta ad tc dare , quia »
**
Ac nos feimus, ficuti nobis rcculifiis Ac feripra tua ad eum fiida dari feci prop. «,
i.CfT.4. ” Ccripiumcd: JVen e^ /apiens ijuif^uam in~ ccr nomen Nundinarii Ac qui impigre «
)
’*
ter vos qui pejffjt judicare inter fratres ! fed agit , femper
Dei impetu procc^c. „
res
** frater cum fratrejudicatur, (f>boc apud /ff- Ne prxtcndas excufationem. Occupatio „
fideles : ficuti vos nunc in judicio con- namque nos diebus illis (Iringit, in- „ &
** tenditis. Sic ad hoc cxilitum efi uc
gen. cundanter commovet circa hxc ufque „
** tibus demus cale exemplum , ut qui per ante diem rulcmiiifnmumParcbx,utper „
**
nos Deo credebant, ipfi nobis malidi- tc fiat pinguifiima pax ut digni cohere- „
,

**
canr , cCun ai publicum pervenimus t desChrifH inveniamur, qui ciixiC: Pacem.^^j»4M. 14.
**
Ergb, ne ad hoc veniatur, vos, qui fpi- meam do voks , pacem meam reltnqno vobis. „
**
ritalcs efiis facite uc oemo fciac , uc
, £c ircrum.Pecout f^ias. Et aha manu.Op- „
** cum pace Pafeba celebremus, Ac horcc- to ce in Domino benA valere Ac oofiri me-
**
mini cos paci reconciliari , Ac difienfio morem cire.Vale.Scd rogo tc, oemo feiat. ,,

4
 ad Donatifl. Hiftoriam pertinentia. 265
Quibus Zcnopliilus V. C. Con-
Icilis conB'£re utrum Silvanus traditor fic. Vi.
fularts dixic £t adis liceris c|ux
: & dor dixit: Secundo pecaco quomodd
rccicatac rradiforctn confhc eflc
fune hocdimiflt uc dooeremur ad Carcb^.
Si!vanum Vidori dixic: Simplicicer
j
nem, ore ipfius Eptfcopi ^divi. Data
conficere ucr^m fdas eum aliquid tradi, efl mihi lucerna argentea, ec capitulata
difll*. Vidor dixit: Tradidit^ fcd non me aigcncea ,& has tradidi. ZenophiLs V.C.
prcicnrc. Zcnophjius V. C. Confularis vidori Samfunci dix>c : A quo audifli?
dixic: Qmd admini^abac tunc Silvanus Vidor dixit: A Silvano Epifeopo. Zeno-
in dero ? Vidor refpondic : Sub Paub philus V! C. Confularis Vidori dixit: Ab
Kpifcopo orra.cft pcrfecorio, Silvanus & ipfo audifli qo^d tradidifln ? Vidor di-
furaiaconus fuit. Nundinarius diaconus xic : Ah ipfb audivi qudd manibus fuis
refpondic :
Qiandd venwm eft lilic , aic, cradidiffjc illas. Zcnophilus V. C. d xic:
uc Fadus c0tft Epifcopus ,
refpondic po- Ubi audifb ? Vidor dixic In baniicd.Ze.
:

iulus : Alius Bat , exaudi De.ts. Z^nophu nophiius V.C. Confularis dixit; Apud
fus V. C. Confularis Vidori dixic Di-
t Confbnrinam ? Vidor dixic Ibi orpte :

dum cf( d populo, Silvanus craditor?Vi- pqpulum dicens: De quo dicunt

alloqui *

dor dixic Ego : ipfe
pus. Zcnophilus V.C. CoufuIarisVidort
dixic Erg& fetebas traditorem f Dchoc
: ninario dixit : Quid aliud putas cx his
conficere. Vidor refpondic JTraditor
fliic. Nundinarius diaconus dixic i Vos
f niores clamabatis: Exaudi Deus , ct-
vem nodrum volumus, ille traditorefb
Zenop‘ V. C. Confularis Vidori di-
ilus
xic : cum populo qu6d
Ciamafli crg6
traditor clRt Silvanus, non deberet
fieff Epifcopus? Vidor
d'Xic: Clamavi
6c ego 5c populus. Nos enim etvem no-
ftrum petebamus integrum virum. Zeno*
philus V. C. Confulans dixIc QuS causd
putabatis cum non mereri ? Vidor dixit :*
integrum petebamus, 6c civem noftninl.
• /i amt Sciebam cmm * caufam Imperatorum ad
impdue- venturos , diim enim talibus
commirrirur. Iccm induAis & adpliciris
Vid 'reSamrariciStSacurninofodoribus,
Zcnophilus V. C. Confularis dixit: Quis
vocaris? RcTjjondit ; Saturninus. Zeno,
philus V.C. dixic: Cujus condicionis es?
Saturninus refpondic* FofTor. Ztnophi-
Ius V.C. Confularis dixic : Silvanum feis
cfle tradicorem ? Saruminus dixic : Scio
lucernam tradi Jidc ai^enccam. Zenophi-
Ius V. C. Confularis Sacumino dixic t
ludarusTum Hpifco. me traditorem cfTc, dc lucerna Sc cani-
tulatd?Zenopbilus V.C. Confularis ua. N
;
eUe quxrcndum? Nundinarius dixit :Dc
cupis Bfci, quis illas tulit. Zenophilus V.C.
Confularis Nundinario dixic: Quas cu-
pas? Nundinarnis dixit In templo Se-
i *
rapis fuerunt, 5c tulit illas Purpurius £-
pilcopus: acetum 'quod habuerunt. tulit •/.aen»-
& illum SilvJhus Epifcopus, Doncius PrcF
byrer, &
Lucianus. Zcnophilus V. C.
Confularis Nundinario dixitt Sciunt id
fadum qui adftfKiat ? Nun linarius ref-
1 pondir: Sciunt. Diaconus Saturninus d^
%it: Dicebant majores noflri quia fubla-
*
t.t fune. Zcnophilus V. C. Confulansdi.
xict A quofublata: dicuntur? Saturninus
dixit: A Purpuno Epifeopo, & acetum
i Silvano Sc Don io 6c Superio pre^y.
rens &
Luciano diacono. Nundinarius
d xic: Vigmti folles dedit , Sc feAis cft
prefbyter Vidor ? Saturninus dixit. * Et
cum diceret, Zcnophilus V. C. ConfuU-
(isSaturnino dixit: Cuidedie? Saturni-
nus dixit t Silvano Epifeopo Zcnophilus
V.C. Confularis Saturnino dixit: Ergd,
uc fieret prefbyter, Silvano Epifeopo vi-
foHcs prxmium dedit ? Saturninus
inti

Quid ? Saturninus refpondic : Aliud

aliud f ixit:
Dedir. Zcnophilus V. C. Confula-
0 ^ quia de pofl orcam eam eje-
10 , nifi Saturninodixit: Ante Silvanum pofi-
ris

cit. £c remoto Saturnino , Zenop^ilus tum eft? Saturninus dixic : Ante cathe-
V. C. ConTularisdixicadami : Ettu,quis dram Epifeoponim. Zcnophilus V. C.
vocaris? Relbundic : Vidor Samfunci. Confularis Numimario dixit : A quo pe-
. Zcnophilus V. C. Confularis dixit : Cu- cunia fubfatacfl? Nundinarius dixit: fpfx
jus conditionis cs? Vidor dixit: Artifex Epifcopi diviferunt eam inter fc. Zeno,
fum. Zcnophilus V. C. dixjt: Tabulam philus V. C. Confularis Nundinario di-
argenteam oais tradidit? Vidor refpon. xitt Donacum defideras exhiberi ?Mun.
dit : Non vidi quod :
fcio ,
hoc dico. Ze- dinarius dixic : Utique ventat ,
de quo
oophilus V.C, Confularis dixit Vidori t« clamavit populus biduo pofl * pare :
Liccc jam conftiterit ex rcfponflone eo- Exaudi Deus , civem noftrum volumus.
rum qui fupra fune iacerrog.ui, tamen tu Zcnophilus V. C. Confularis Nundinario
V uu ij
 ;

266 Monumenta vetera

Certfccbmavit hoc populus» R.ef- Submoveantur 6c exeant. Zenopbilus
dixit:
Clamavit. Zenopblus V. C. V.C. Confularis dixir: Quos alios putas
poodit r

Oonliilans Saturnino dixit t Traditorem interrogandos? Nundinarius dixit: Ca-

clamavit Sdyanum f. Saturninus dixit : ftum duconum ,
ut dicat ftnon eft tra-
£t mdudoSc
Urique. NSdinarius dixit: Quand6 fti- ditor. Ipfe illum ordinavit.

£tus cft Epifeopus, non illi communica-

applicito Cafto diacone , Zenopbilus
vimus, quia dicebatur traditor efle. Sa- V. C. Confularis dixit : Quis vocaris ?
turninus dixit Quod dicit ,
verum eft. RefpoDdic t Ca(^. Zenopbilus V. C.
:

Nundinarius dixit: Vidi quia Mutus ba^ Confularis Cafto mxic : Cujus condicionis

renamis tulit cum in collo. Zenophiius es? Cadus dixic:Nullamdi^catcm ha-

V. C. ConlUbris Saturnino dixit: Sic fa- beo. Zcnopbilus V. C. Confularis Cafto

Zeno- dixit: Ltc^c nunc * per VidoremGram- •/ um«
Aum cft > Saturninus dixit : Sic.

philtt^ V. C Confularis dixit : Vera funt macicum quiin etiam per ViAorcm Sam-
dicit Nundmanus quia ib fiinci fic Saturninum venerunt inconfef-
omnia qux ,

harenariis fidw eft Epifeopus Silvanus? iionem qux Nundinarius obicit} tamen
Saturninus dixit Vera Nuninarius di-
:
etiam tu conBterc utrum tradicorfic Sil-
xit: proftibulx illic fiiemnt. Zcnopbilus
vanus? Caftus refpondic: Dicd)arqu6d
invenerit lucernam poft orcam. Zeno-
V. C. Confularis Saturnino dixit Harc- :

narii illum geftavcrunt i Saturninus di- philus V. C. Confularis dixit ; Etiam de

xit: Ipfi cum tulerunt, & populus. Nam cupis de fano Serapis iublatis & aceto con-

cives in area maitynim fuerunt includ. ficw. (^ftus refpondit Purpurius Epif.
:

Nundinarius diaconus dixit: Numquid copus tulitcupas. Zenopbilus V.C.Confu-

populus Dei ibi fuit i Saturninus dixit lansdixic: Acetum quis? ftefpondiiCaftus

In casa irajorc fuit inclufus.Zcdophilus qu6d tulerunt inde acerum Silvanus Epif.
V.C. Confularis dixit: Certeomniaqux copus.Dontius 8c Supenus prefbyceri.Ze-
dicit Nundinarius, vera fiint? Saturni-
noplulusV.C.ConfuiarisCaftodixiccCon-
nus dixit; Vera. Zcnophilus V.C. Con fkere quot folles dedit V ickor ut prefbfccr
fularis dixit:Tu quid dicis? Vidor dixit: fieret? Caftosdixit: Obtulit, Domi ic,fa-
Vera funcomnia, Domine. Nundinarius cc)!um,2cquid balsuerir, nefeipu-Zeno.*
diXit Purpunus Epifeopus tuiit centum
:
phtlus V.C. ConlhlarisCafto dixit: Cui

folles. Zcnophilus V. C Cdnfuhns Nun-

•datum cftfacelium ? Caftus dixit 1116 :

• dmario dixit: De quadringentis follibus rulic cum in cas4 majore. Zenopbilus

UOS pueas interroffandos? Nundinarius V. C Confularis Cafto dixic : Populo non

Lucianus diaconus exhibeatur, cft divifa pecunia? Caftus rcfpondtc:
3 ixit :

quia ipfc cotum fcic. Zcnophilus V. C. Non cftdata, nccvidi. Zenopbilus V.C.
Confularis Nundinario dixic: line fciunt? -Confularis Cafto dixit: De follibus quos
Nundinarius dixit : Non fciunt.Zenophi- Lucilia dedit, populus minutus nihil ac-

Ius V. C. Confulans dixic : Exhibeatur cepit ? Caftus dixit: Nun vidi accipere

Lucianus. Nundmanus dixic : Sciunt ifti neminem. Zcnophilus V. C. Confularis

aCceptos cQe quadringentos folles ;fc^ Cafto dixic Quo ere6 pervenerunt i
:

quia Epifeopi cos diviferunt, nef<.iunc. Caftus dixit: Neleio. Nunainarius dixit:
icnophilusV.C. Confularis Nundinano Utique vel audifti vel vidifti fi diftum
& Vickori dixit : Scitis acceptos cfte fol- ell pauperibus Dat : U
vobis de re fua
Saturninus &Vic>or dixe- Lucilia. Cafbudixic: Non vidi aliquem
lesi Lucilii?
runt : Scimus. Zcnophilus V. C Confii- accipere. Zcnophilus V. C. Confuferis

Jaris dixit : Pauperes non acceperunt ? dixit Manifcfta eft Cafti confefliu qu6d
:

Dixerunt: Nemo nihil accepit. Zeno- folles quos Lucilia donavit, populo uivi-

philus V. C. Confularis Saturnino &cVi- Cm ?ftc nefeiree , 6c idc6 amoveatur. Et

clori dixit: Nihil de fano Serapis fubla- applicito Crefeentiano fubdiacono,Ze.
tum eft i Saturninus fic Vidor dixerunt:
nophilus V. C. Confularis dixic : Quis
Purpurius tulit cupas, Silvanus Epif- &vocaris ? Reipoadir: Crcfccn^nus.Ze-
eopus &
Doocius 6c Superius prcfbycen nophilus V. C. Confulans Crefccnciane
dixit: Simpliciter ficuc& ccccriconfic^re
8c Lucianus diaconus tulerunt acetum.
Zcnophilus V. C. Confularis dixic Kef- utriim fcias traditorem Silvanum. Cref*
:

ponfione Vicforis Grammatici &

Vi- • ccncianus dixit: Priores qui fuerunt cic.
dons Samlhrici &
Saturnini claruit vera rici, ipfi rcrulcninc fingula. Zeno :hilus
vir darilli:nuk CooiUlaris Crefcenriano
cfte omma qux fuggedic Nundiiunus
dixic
 , } :

ad Donatift. Hiftoriam pertinentia. 267

dixit: Quid retulerunt > Crcfccncrtnus aliquid acceperunt ? Crefccntianus dixit 1

dixit Reterebant qu6d traditor e(ll*r.

: Nihtl. Zcnophilus V. C. Confularis di-
Zenophilus vir clar. Confiilaris Crcfccn- xit: Cert6 quotiens aliquid tale donatur,
ttanoiiixit: Dixerunt illum traditorem omnes iodA populares publich accipiunt.
Et adjecit: Qui dicebant? Creiccntianm Crefccntianus dixit: Non audivi vel vidi
dixit: Qm
cum illo converiabincur in dediilj illum aliquos. Zcnophilus V. C.
lebs, dtxerunt qu6d aliquand6 rrad*. Confularis Crefcenciano dixit Nihti er.
illetZenophilus V. C. ConfuiarisCrcC g6 datum cfl de quadringentis fx>IIibus
ccixiano dixc De Silvano dicebant ?
: populo ? Crefccntianus dixit: Nihil.
Crdccncianus dixit Utique. Zcnuphilus
: Utique pervenidet aliqua partiunculaad
V.C.Confolaris Crdcentiano dix c Cilm : nos. Zcnopliilus V. C. Confularis dixit
fadus fuidot Epifeopus, pra:d6 fuidi? Qu6 crg6 fublati funt ? Crefccntianus
Crefc.mtianus dixit Prxiens cum po.
: dixit: Nefeio. Nemo nihil accepit. Nun-
pulo fili, inclufusin casa majore. Nun- dinarius dixit: Viclor quot folles dedit
dinarius diaconus dixit : Campenfs & ut fieret prefbyter? Crcfccnrianusd xit;
harenarii fecerunt illum Epifcopum.Zc- Vidi allatos cophinos cum pecua LZe.
nophilus V. C« Confularis Crcfcenriano nophilus V. C. Confularis dixit Crefeen-
dixit : Mucus barenarius cerrb eum fu- Ciano: Cui dati funccophini ? Crclccntia-
/hilic Dixit : Maoifefte. Zcnopbtius
? nus dix c : Epili ope Silvano. Zcnophilus
V. C. Confularis Crelixnriano dixit : Cu- V. C. ConiiilansdixitrSilvanodatifunt?
pas de fano Scrap s fds ede fublatas ? Crefccntianus q vit : Si vano. Zenophi-
CreTccnriamis dixie : Plures dicebant lus V. C. Confularis dixit: Populo n>hil
qu6d Purpunus Epilcopus ipfc fuduleric datum efl? Refpondic: Nihil. Nccelle
cupas ic acetum , quod ad fenem nodmm cll ut &
nos aliquid acciperemus, fi di-
Silvanum pcrvenillec,dc filii y£Iionisdi- ftribuercncur ficut fblet Z^ nophilus V.C.
cebanr. Zcnophilus V. C. Confularis Confularis Nundinario dixit; Quid aliud
Crcfcenciano dixit; Qiid audifti » Cref. de Crefcenriano puras efTe requ rendum?
cencianus dixit: Acerum fiiblacum a fbnc Nundinarius dix C: IpfiidefL Zenophiius
Silvano 8c Dontio Sc Superio prelbytc- V. clar. Confularis dixic : Quon«am Je
ris Ac Luciano diacono. Zcnophilus omnibus Crefcenrianus fiibdiaconus finw
V. C
Confu aris Crefcenriano dixit: Ex plicicer confeflus cfl , fiibmovcacur Item
quadringentas follibus quos Lucilia do- induclo A: applicito Januario fubdiaco-
navit , populus aliquid acccpit ? Crcfccn- no, Zcnophilus V. clar. Confularis dixit:
tianus dixic: Nihtl inde nemo accepit, Quis vocans ? Relpondic
neicio, nec quis illos .erogaverit. Nun- •
••*.* «t'
dinarius dixit : Anicula: numquam inde Cetera defunt.

NOTu€ kAtVZn AD ACtA PVRGATIONIS Cn/ECItlANL

OaoiMAViT M A o a N u M. Cui flttm emendarionem confirmant ada concilii
) t

Doniius t a quo Doiuiinx. fucccfllc in adicdcl Carilugtnenn« fub Cypriano . m

quibus legitur
Canbaginenu. Iiaqui primb purt Majorini di> nomen Novaii a Thitnugade. Et apud lanchim
ctbatuc qux pofteii pats Donati di£b ed , ut 1 ?- Aoguftinumcclcbrteft nomen Gaudcmii Tha-
;ttuc in epiftoll Lxvti 1. Cio^i Augudini. Coi- mugadcnils EpUeopi partis Donanflmiin ; ad-
fatio tmia Carchagtnenfiii cap. cctz. LiktUns Ee. veisOs quem idem fandus duos libros (cripfir ^
dt/14 <dtbolic* aimuittm C4dlUm , trdtEtm 4 psiu
q iorum ic ipfe memihic lib. 1 1. cap. lix. Re-
Qiiz verba defcrif^c ctutn dnCtus tradaiionum. Iicm apud eumdera 10 epiltoli
Augullinus in eadem cpidoli. QjarevertiEnum LXt. Dt^o umtmThummgu^fdsustfuf-
puro fententiam Hennci Valciii , qui io dider- M«di muufisrisim euritatii. Lex ponb fecunda co-
tatione de dbimutc Oonatidarum cap. 1 v. ver- dicis Theodofuni De henoruriu eudkilUj cdt
ba illa ex libro primo Optari : 4 * Lucumo , Dm Conii) mii . accepu dicitur Tbamueadi; ubi
i)f^M , /CdjSuiio Cap/rew , EuUutit , ctitrit & Jacnbus GotlsofrcsUis adnotat eam urbem fiiifle
Efifcffu funis Dotmsi, dc emendanda elle pro- 10 Mauriunii Tingirana, ejufque nomen cot*
nuntiat , ut , fublato nomine Donati , Majoi ini ruptum efic rn Notitia imperii ic in uuoque
nomen hic teponatur. Itinerario. In collatione ptiml Canhaginen#
Constantino» Aitentior eidem Vale- cap cxxviti. nominatur Faufiinianus Epifeo-
fio, qui i cLlem didcttaiionc cap. 111. probat
' pus ptcbisTamogidcnfU , &
in Notitia Epifeo-
adversus Batonium hxc geda non ede anno potum Africa: Secundus Tamogaxienfis imet
Cbridi cccvt. fcd ceexx. Numidafc
THAMuoAotiNSi. In veteri libro ic NuNDiNAiito. Hic totius ifUus inqutfi.
la cduionc Mailboi l^icA Thum*iuiimfi. Nu- tionis audor fuit, ut (e uIcifccretUT advcnfif

Xxx

>4
 , p »

i68 Monumenta vetera

SilvjRum Cittenfrm Epifcopuro , l quo Izfut SicuHOUt Eviseoput. TigiAtanus»
ent. Aueuftinus cpiA. ciiii. Extdia^tjid ttae dgehdJ m NamUi frirmuHM « ut in ept-
Ztmfbilmm wtfrUrtm , mhi <jnuUm ftolactxit. aVt Auguftinus. Idem principatum
DUatmi i 5>/o«m Ortatft concilii CiacnAs tenuit , ut ibidem Ai^Qtnus
iffii ftfiit imelSghur , degr/uLuMf , n { Hclc' am feribit , ubi ptz&mes Se confcAbs traditores re-
(mouin ut redi habet ptima editio Panlien-
,
liquit Deo judicandos , de eos tn epifeopaUbus
JIt , non «/ ) fmsftetrtjtr Mimu» Efifttfmum fedibuJ manere permiAr. Vide cumdem in libto
Gunu fmfirk CMUtiu tj/rt, mnli* futt^cu primo contra epiftolam Patmenuni cap. 111.
^ i* jmEcmm fuhltnm pniulU inter id f«#. ; Breviculo dici textiz cap.xiu. de Ub. c. coiuca
f»e eemmmrtuum U^»r ^ ^tud Lte6lU futmU Gaudentium cap. xixTii.
ev&uftit E^ifco^t, m Ctrtbdginenfi EccUftA ue Cacixianum Episcopum. Car-
jtfrx4 enfut t
*lur$ cfttrM slurt levMtim tfi. thaginenfem catholicum» Menfurii fuccclTorem »
Idem epift. cti». Jteeu4 UU gtJiA nfnd ZnnfhL tot lempeftaies perpeAum i pane Donati ut
Um tn^nlnrem .
mbi Nhm liiurms ^niddm Dtde*- propcerci nomen ejus valdd tnclamcrit. NoiilE-
mu irMMt SUvntie , f «*d nk 0* fuerit exnmmumes- ma cft biftoru calamitatum ejus.
tm , bee tmetU jiidleiis ^tu artit daumeii. Alium imstituiaunt. Majori-
tis& rtfpmfienUmt ttpiam rttUMtiene gepenam & num , cui Donatus fuccelEt » ut amc dixiimic.
&muUerum tpip»l*rum luce eUrms canfutTnm» Unam Ecclesiam HABir.Idcft*
VlR CLAlttSflMUS. HXC duO TO> Nos Ciicenles nefeimus diviAoncm. Neque
cabula Ac plcrumq te fctibumur in veteribus li> enim diioscpifoopos habemus • ut plerzque civi-
bris I V. C. Sed boc loco ponuntur in veteri co* tatesAfriez , quz unum habent panis Donati
dice uil nos edidimus. C^as notas cdm liba* alium pitts Czeiliant. Nos unicum tamftm
rius non inteliigeret j deinceps pofuit vk«ritu habemus . fcd qui Donato communicat » Czet-
pro vir denffimm j inepto errore , quem tamen iiano non communicat. Poftei tamen Cirtenfes
Madbni edicio retinuit in aliquot locis. Alii pu* duos bdsuctunt Epifeopos, Fonuiutianum ni-
tatunt notas illas etplicandas elTe pcrbxcver- miriim de Petilunum , ut patet ex collatione
ba « vir cviryUtim i quos in MifcelLaneii fuisad primi CanhaginenA cap. txv. cxxxviit» dC (c>
Sjrtnmachum pag. 181. reprehendit, demerito» quenti.
vir erudmlliniusFraacifcus Jurcius. CertiA ilU S I t V A M o. Epi(o>po CinenA • qui cum
interpretatio valeret » 2^nophilus hac confe. Secundo Tigilkanoptiraate Numtdiz de cctetia
qucmcibis vocatetut con!ulam« nihil An< Qw ordinavit dklajoiinum adventis Czcilianum.
gimtcA abfutdius. Ea.lem ratione explicandx InTtAMisso Bo. Virdodiflimus Hen-
cAentnoiz illz apud Gruierum pag. exetis. in ricus ValcAu» in diAeitatione fupta laudata cap.
uoi PoAomius Lampidius f^.C.
illa infcripiione III. hzc veiba iocerpeetarur dcCzctluno»
Catf.Ctmf. nominatur : quas tamen per vi> cU. cujus innocentia multis tum indictis probata
eiponendas elTe probat altera infcripiio
rijftmms fuerar. Vetiim harc ioterpreutio non carce di^
apud Gruf.-tum pag. cclxxxi i t. in qua legitur Acultate. Qmppe hzc tKin dicebantur Canha-
i)tdmu Cemnuuuu vir tUrif. CtifnUnt prvvm. gine, fcd inNumidia» cujus Confulaiis erat
tU Betiee. Q^^n & Confules ipA ordiiurii & nophilus. Pizterca Viftoi nondiim dixit fenon
Pixfedi Utbi > quorum dignitas erat fupta di- communicare cum Czciltano* Itaque dubium eft
gnitatem conlltlarium , confulates tamen didi utrum hzc accipi debeam de Czcuiatio » an ver6
repetiremur > A vera elTet imetnretario quam nos dc Felice Aptungiuno.
refellimus. Ettant enim apud Grutetum pag. PuROATA. Itl vetus codex. Maftiini edi-
cxciii. aliquot infetiptiones in quibus 77 . f*. tio habet pr*bJt4 Legitimam portb cAc noftram
.

imt Tuiavu , C. C^, trdin. Br^, uii no- & emendationem probatur etiam ex collatione tex-
minatur. Quare neccAe eft raendolum cAe codi- til CanhaginenA cap. dlxxi. ubi iri legitur:
cem Geroeticenira cpiAoUrum fandi Augufbni. Dttaiijienpm prvfteutie » fM dtoat fnftntem Et-
in quo nocc illz per vir esa^znr explicantur in bnm Muifh 4r*4ri. Et cap. o t« 1 v. Bafeaait
relatione Anulini Proconfuus Afrtcz ad G>n- emljtiktmm , tmtjtrit eSt umtctmi 4 dteumemnm
ftaminum,quz extatin cpiftola Lxxxvm. fandi ^ntddbjini pKrgstus tfl FeUx. Samftus Augufti-
AuguAini in novi editione \ cAm tamen tn col- nusepift. citl i.NecdeFtiieit jlptwtgitem CMtid
latione tertii CanhaginenA , ubi eadem iclatio tagltgtntutm ctnft(ut 4 m , f«d dd tjmfdem Ermeipit
reperitur inferta , exponantur per vireUriffimut, faffitaem prtetnfmUribMt gtflit eiidm ipfii"* fmjli
omninb redi. Nam ciiin hoc non At nomen Ci'* pHrgdtiem. Et iofia de eodem Felice: Ntmdt-
mz de celebritatis , ut aTi idem Jurctus »ffd ho- bnit Epifetput frtemfnUri jttdicit ptergfri. Idem
noris de dignitarit, de conjungebatur cum titu- Iib. 1 1 1. contra Crefeonium Gtammancum cip.
liseorum ad quos feribebatur , de ipil qui cta- txi. Fttblkd Monimaitd prteldHUitt dUlmm
rilAmi erant , fe eo nomine deeorabantt Acuc cdttfdm &
dd dthitHm fmm eft ftrtUSldm
olim Reges noftri primz Airpis le tn titulis fuii dd purgdtitntm Ftiieis jlptMfigetipi.

Scabant viros illuftrcs , ui cuivis notum eft, dc Traditor. Traditoces dicebanmroui

obfervaium etiam a Siimondo in Notis ad £n- tempore perfecutionA fcripiuras divinas de ui-
nodium pag. 19. pcIleAilcra ecclcAafticam tradideram miniftds
CoHSTANTiNtiKS. Avc GtccnAum. rcipubhez. Et magna io hoc querela erat Do-
Cirta enim dicebatur antd quz tum Conftantina naiiftarum qui catholicos, eos nimirum qui
»
vocabatur. Vide ValeAuro io diftenaiionc dc Czciliino communic;^ant ,
paAim vocabam
fchiAoace Oooatiftarum cap. iit. traditores de piogcniem traditorum. Contra ca>
 , , : : ,

ad Donatift. Hiftoriam pertinentia. 269

rholtd proditionem impotibant Donatiftis jujjini, &c. Emendarum cA er
qiios appelUbint beccdcs rradirorum (cbil- & his qux l^uuticur.
maticorum , adc6 ut Optatus Milevitanus ma- PotTSAQ.lM BtBLtOTntCIS. I.i
nifeJlum cfle 4 icat principes eorum fuiflc cradU omnino vetus exemplar. Vcfim AuguAmus
corcr. hunc locum referent l.b. iti. contra Ciefco-
N
u M. In veteri codicc legitur nnt. Ma(fb« ntum np. xx x. tii Inibit t
1 npertim
nuf repofuit iww. Uttaijue le^o falfa Ea tp im iioluibec*m. At in libro quanocap. ivi,
^ttb vera quam nos retinuimus. idem habet ptrvtmitm tfi da Mli»»
tim BBLtON^. Prope Cirtam.
:
tbttdm. Maffbnus ex hac duplici editione Augu-
T&ICTlt^S INTiRJtOGinit. Atniana fuam compofuit , St iti fcriplit
!de^7 ne torquearis. Aifh purgationis Felicis fMTiptTvemHmifimiUlidthtcdm. Ego ledionem
pag. S 9 . £Jf enim ttrSM mtar$^*ti4ni veicns libri puto veram eAc. Bibuothccx vo-
rim. cantur in his adit armatia in quibus libii erant
DioclitiakoVIII. Idcfl* anno incluli. Undi paulb
p 6 (l Silvanus lum SubJia-
Chnfti ccci 1 1. q>K> comt per(«utio. conus aVr : NihU rvMtJit , raram b»c t}*cumns.
XIV. Kal. J u m. liiomninb vetusexem- Valerius in vita (indi 1'onciimartYris cap. 1 1,
plar 6c editio MalToni. Quo etiam modo babc' ,
yM/ kibiniheci
Auguflinum bb. iit. contra Crerco-
tur apud piridrt «mr ^rtrdta , in fm p 4Pt* urfn^cnU trdni^
nium cap. xxix. Sed idem tamen epiA. ctxv. fmnitnt. PolFdms in viia fandi AuguAini capi
mentionem faciens illorum adorum , undecimo xxxi. MtHdfttrid t i/vnm & fimiuripm c$ntir.e?u
Kalcndas Junias gcAa clTc commemorat , certo > tum nui fm$ pr^^fitU flntd Ectkfu dimftt unk ,

Ut mihi videtur , more. Nam Sc in ipfis adis cum kihli$ibtcii ird(lxt»i vr fmot tti dli»-
'
quz nos bic edidimus, 6i in exemplari quod tum hdimuihut.
extare monuimus io libro tertio contra Crcico* Capitulatau arc. Vetus ex.*m-
nium , diferti &
coolUmcr notatus cA dies xiv. : cdpuuUtd d'^tnitd
plar habet Lactmd ar^e». &
Kal. Junias. ExcUit autem hxc emendatio viris fta.Pro quibus Malloeus iAa fubAituii i cdfitm-
dodilBmis aui recenfendis emerulindirque Au* iddr^emtd &
Inctuuu ttr^emedi ptoriiis nulj«
goAtni cpiAolis operam fuam nuper contulerunt Qmppd in variis horum gcAorum locis & apud
utiliter in publicum. Sed falfa proledb eA cla* AuguAinum mendo cA unius tantum luctriix.
riiSmi viri Joannis Broei Biturigis con|edura , Nam AuguAinus hunc ipiiim locim pluries re-
qui indiAcnacione de cpxha concilii Cittends fert • & in duobus locis fcribit , cd^uUidm nr-
laibtt mentem Junium in hoc AuguAini loco gftUfdm & tuctnum dr^tnttdm mi nos repofut-
mutandum cfle m Janiarium, iti ut quz btc nius. Quare emendandus cA idem AuguAinus
referuntur de Munatio Fdice , gcAa fuerint men» Iib. IV. contra Crefeonium cap. LVt. ubi cdffu.
fe Januario qui poA carptam perlecutioncm pro- legitur pro cdfUutdtm, Infra pag. 100«
ximus fiiti* Fruilri , inquam , cAm 5c omnes ve- pro CdfiiMldtdm legitur td^Um. l iq iC aut m:n-
teres iibti St omnes editiones uno contOTfu men< dofus cA bic locus , aut per capitulatam intcllt-
fem Junium prxicrant &
iAa res nihil babeat
^
gitur rabula.
commune cum adis cooctlH Cirtcnils. Mortuus fubras. Hunc locum re-
Muhatii Faiicit. In epiAola clxv. fert AuguAinus cpiA. CLXV it. Sc lib. 11 i.iomia
landi AupaAini tegitur ^nwu/mwi , fcd emenda- Crefeonium cap. xxtx. & Iib. tv. cap. lvi.
ta eA ex libro rcnio contra Ctefvonmm in no- Orcam, blali ajHid AuguAmum legitur
viOIml cdiiionc. Sirmondus tamen in Notis ad uTCdJn. Orca cA vas fidtle ut pluitbut
, tcAimo-
Ennodium pag. jj. ptzmlit ledionem quz niii oAendit vir ctarUIamus Ciaolus Duftcfuius
Numatii nomen habet. Valclius vrt6 in anno> in fuo GloAarto,
rationibus ^
EuAbium paj*. 161. Munatium FbLICIS SARSORIS. Id cA, opificIs
maluit quam Numahum. Redi ut opinor. , marmoratiu Hinc opus (aifotiiim apid Enito-
Quippe frequens cA in antiquis infcripdontbui dium , ciim varix dilcolorum marinoium cu>Az
nomen Munatiorum qui etiam plerumque Fc* committunrur, ut unum corpus St unam qu.A
,
lices vocamur } ut vUerc eA apud Gtutcrum pidnram cAicuni} quemadmodum illicadnoia-
pag. ixvi. Sc Mctxiv. Vit Sirmondus.
Flamikib rtxrsTut. Io veteri co* Bovi sbrto publico. Officbii
dice legitur
, propter notas ilUs fp. apparitori.
quas cum libranus non imclligerct , eas pet vo» Epistolas Episcoporum. Q;>as
cmfTdftfiti e«licavit. Sed apud AugiiAinum pro Nundinatio firriprctani ad Silvanum Eptico*
lib. tii.
contra Ctefeoaium cap. xtix. St lib. iv« pum Cineniem & ad cleiuro plebemquc ejuldetu
cap. iv I.
reperta eA vera ledio. Flaiuinum pot- Meminit hamm cpiAoUrum iandus
civitatis.
r6 qui per provincias conAUuti eram , alii erant AuguAinus epiA. clx ti.ctxv.
t^porani , alii perpetui ; ut obicrvanim cA i A F o R T I. Verum eA Forem quoque
viris crudiciAtinii.
rcripHAepro Nundinario. Aitamenopone: ej'is
Paulo Episcopo. Cirrenfi , qui con- nomen hfc loco non fuo pafitum' cAe, aut puAci
vidus cA initiumema dominica ttadidilTc , defunt aliqoot veiba qux diiceant cpiAolas Epifl
etiam quz diligenter fuerant occultata ; ut ate COporum fadas ii Force St ceteris.
AuguAinus incpiAoli clxv. Exeuplar lib. tra. Episcopis,
Pracipto b t J u ssi o n j. In veteri Hxc verba defunt in veteri cxemplan . per in-
bbro & in editione MaAo.ii legitur t tu fr*. cutiam videlicet &o(citamiam librarii. Supp’cra
Xxx tj
 ,

zyo Monumenta vetera

•utem funt ex libto tento (kn^ AugutUni con- LAFiDATuB-ldeft, degradatur , ut aft
tra Crefeonium c«p> xsix< Aitgufltnus, adtbque contumelia affcdui. Infra
Fur rirum tAUPCRUM» Idc^ Sil- pag- 97 -^ upUdrttuw prc vtrUdtt. Vide
vanus diettut fiir KHim paii^ntin , Quia viginti Gtoflarium Oufrcfnii,
folles • quos Vi^or fuUo dedetat ut neret Picf* Non 1 st v t ru m- Id cft. xqaum. Li*

byicr, apud fc recinuetac , nudaque eorum pars vhis Hb. xxxti. CVreriiwi C^/0<^a«r dudwipcfiih
|>erTenctat ad populum , in quo pauperet, ut le> Idtd verum Apud fandum Arobroflamcpifl.
gicuc infra pag. 1 0 ) . Pixterca idem cum reli- Lxx- legitur: Tr^utdrict perdiiuifi iri ne^ftuam
nit EpiCcopit
.
quot pioptcrci fandus Augu- juf.um &
dduum. Pto quo in vctuflidiroo codice
inut in libro prirtto contra Parmcnianumcap mf Eccleux Bcllovaccnfis vidi fciipj^ vf-
ut. vocat fures cfclcfiaftici argenii , diviferat rum.
quadringentos folles quot Lucilia clarilCma fe- StNI SAMCalNB SriRITAII.
mina d^it ut Majvrrinut Bcrct Epifcopus equo- Locus efl elegantix non vu'garis. Sanguinem
rum nuUam pittem ad pauperes p;tvcni(Iefcti’ fpttitalcm.fundi ast cdm dtfcotdix c^ladws fx-
bicuc pag toL. Se 104, vic in Ecclefiam, ciim Eptfcopi di ludent cum
DaQ^u A D R I N o. F o 1 1. Hic locus re* Clericis, ci^m hx diircnflones crumjHint io vul-
IHrnnis ellex Augullir.o. Mildcnim in vereri gus Sc dant locum fermonibus.
exemplari fcripium c(l : /iuu vtt ty LudiU & Purfurius Efjscofus. Hxe noti
ctnfiafiiix pr9 &(. Smptum erat in extant iu vcieri codice, neque in editione Ma&
antiqliori codtee LmiUC.F.prf futd. Itaqui
: fbni , ubi locus vacuus rctidus cft. Nos tuqoi
ctim librarius non intelligccct nous illas , pn- addidimus quia cx comextu requemit epitloix
,
petam iQterprctarus elV. apparet Se iflius Se firprtioris curodem elTc su-
Follibus. Monetz genus. Vide Glof* dorem.
farium Oi*frefnii Sc Jacobi Gothofrcdi Notas id Vis.TRA SUNT. Lcg. %crd , ut patet ex
Codicem Tbcodoiunum. Vide ciiam Sirmon- epinola Puipu ii ad Silvanum.
duisad frrmonemxxsix. fandi Auguflmi , ubi Silvano- Et hanc quoque vocem no»
conjicit fo'lium Se folidonim nollratium eum- addidimus. Nam hic r^lidus erat locus vacuus
dem valorem elTe vel afHucm. in vaert exemplari dc in editione MafToni. Cer-
L u c t L L vC. Femina fuit dives f< fadiofa : tum quippe cft hanc epiflolam Icnptam ciTc ad
giu 0»!« ctncd^^m itohnHnn f4Ctm^ Silvanum , cum in ea aeuur de diteordia qux
ut at: Optatas , ^Um /tJlm m tjftt Ectit inter illum erat Se Nundinariim Diaconum.
fu , cum cur^tpuemm jlrthUuctm ftrrt Fortis. Epifcnpus , cu|us )am fupri men-

fi»n fcjpt t AA 4Mt fptriuUm cikum fir

f p9tKm »s tio. Cujufnam verb frais Ep>fcopus ^etit , mihi
mfcUcH/ it mA<tyrit t fi tMmtn mMftyris , Uhcrtdt, ixm cft compermm. In collatione piiml Car-
cchctmr ,&ckn prcpmtrti C4iici fitUtdri 01 /nfeig thaginenfi cap. CLXiii. memoratur Porris Epif^
CHfUi imrtiii , ttfi imtrtpis ncedtun copus Ccdicnfls.
, fid
vinjlic4 li f ttnrpia , cttm e0ttfnfi0i» irdii £fct t, 0 Pacim CIttXRARB. Leg. pdfihd i

iufccnti & d»Utid , m

difei^md fiuapnhtnt , «r. quod (eqiienria probant. Pag. 98. ut cum puu
currit fukitiftjficMsitrr i eddtdiempe/fds. Meminit rdftbd ctltbrtmus. £i infra : Nuu£iidriut im puet

autem h >jut loci fandus Auguiunus libro pri- ttctim Pdjihd ctiebret.
mo contra Patmenianum cap 1 1 1. & in cpiAo- Fratribus iTVtLtts-Idcfl, Cle-
llcLxi I. ricis Se Semotibus Eccleflx Circends , ut in fu-
Inoi factusI e s t s c h r sm a. Op- p.riotibus.
tatus piulb p-)ft locum hic deferiptum : Sthifimd JuniCAfUR, SIO APuO. Ita verus
ifunr lUc itmpcrt ccnfufd muTttris irucwndid ptpt' coilci. Madonus cdi^c t iutluit ttmtndit, & hn
rit , dmhuds mtri-M ^
dVdiitid retermfit, dpiuL
t>Hiu ftrfcmt ccittrd Cdciluomm Cduft ccnfiSd Fratri SilvanoSXbinus.
fimt ut vitidfd tjut erdituate tEctretur. A Bo: ro ni- Et hxc quoque nos addidimus; qux neque in
miriim, Cclelio, &
LuctlU. l:aqui iracundia vrtfii libro habentur, neque i ' editione MatTo-
referri fine dubio debet ad Luciliam
,
ambitus ni. Certa autem cft hxc reftitutio.
ad Botrum &
Cclcfium , qui apud Carthaginem Sabinus. Epifeopus Numida.
ordinati cupiverant , avaritia ad Epifcopos qui Diibus istis- Pafcbalibus.
Majorinum ordinarunt, qui folles quadringen- Q^i 10 administrabat. Hic lo-
tas » quos Lucilia dederat , inter fe diviferunt cus mro^lofus eft apud fandum Auguftinum ,
Se amore pecunix Epifeopum levarunt adver- ubi fic legitur lib. iii.comraCrefroniumcap,
siks Cxciliinum. Erat autem ijorinus dome- M XXII. Quit d<fmiuiftrdidi f Tuue SUvduui iu eleri-
flicus Luctll.e, ucidein Optatus docet- tdtu Ttfpmdit fkb PdiJf. Ec lib. fv. cap.tvt.
:
Purfurius e r i SCO fu s. Limatenfis, X^i diuduijlrdbdt * Tum Silvduut ia clmcdut vt-
quem bomiridam vocat Optatus , qu6d interro- Gur refpeadU : fub PduU. Hinc ergb emendandus
gatus de filus fororis fux , qubd eos in carcere utmbiquecft Auguftimu.
Miici nccalTc diceretur, confclTiis fit dicem s Silvanus Suboiac. fuit- Me-
Et 0cddi HfH t0t foltt , fe i &
^mc-<tm:jue centru mt minit hujus loci Auwftinus in cpiftola lxv. Is <

fectrit. Sumpfit tila Optatus cx adis concilii ergo cx Subdiacono Pauli Cinenfis Epifcopi , in
Cirtenfit , q'ur extant apud fandum Augulli- cathedra e|us poftei locacus cft.
num Itb. 111. contra Crcfconium cap- xxvii. CiviM nostrum f a ti b am u$‘, Id
Limata ergb fuit civitas Kumidtx. cftiDonmim, ui conllat ex pag fcquemi extrema.

Tabulam.

N
 , : , ,
,

ad Donatift. Hifloriam pertinentia, zy r

Tabulam. Jim fupra monuimus .aut mcn* arcam martyrum Sc cafam majorem civiut
dofuiB clTc hunc locum , aut per tabulam debete Cutcofis ramdem rem futife.
intelli^i capicuUearo. cujus 0c hic & apud AugU' Nullam dicm. ii abi o. Imcrroei.
flinum mentio eit tto crg6 Zcnophili rwn erat dc dignitate eccTc*
Ae I Tu M. ^e aceubulum. Vide GlolTa> fiadica, fed dc conditione civili.
liom Dufrefnii. ^
S u p I B 1 o. Y^cut exemplar editiooes om-* &
CA
Camptfit
M p B N s a I. In i^CTcti
eadem ratione qua ftequemee feri-
codice luitur

nes habeat Ltteum» ceno cttote. Nos Supetit bitut AiMU/ii pro Aionitttftt. Pet Caropenfes
oomen idc6 (ubAicuimus , quia infri» diim ifta autem intclligunflit qui iu campis agris ha- &
repctuo(ur> fempet Superii nomen ponitur pro bitant i ut vox ipfa loquitur. Alit funt Campen»

Litciaiio. Lucunas enim diaconusumiim^c, firs apud Hieronymum ia epifioU lvii. qui
ut (latim dicitur. ?ccum Attianis coajufiguniur & cum Tailcn*
Anti c a th b dba m Epmcopor. fibus hxtetiets. Rursfiin alii funt Campitx. uc
Ergh lam tuiu certus ac fixus erae epiTcopalts habet editio Mariani VuHotii , five C impices
cathe^B locus in Ecdiefia: uc joanoes Andtex Eptfeopus Aieiicnlis dc Dc-
Irsi Episcopi. Erg6 plutei Epifeopi fidetius Erafmus ediderunt, apud Hieronymum
ordinaverunt preibyterum ViiSurem fullonem. Hi enim
in fine dialogi adveisfis Luciferianos.
Ab habbnabiis. Non a clero , nec Eicie iide^cum Monccnfibus, idell, Duna»
ib honoratis , (ed i plebecula , in qui fuerunt tifiia.Falluntur enim Eraimus Sc Vicarius qui
,
harenarii « cujurmodi tandim genetis fuerunc cxiilimanc Montenfes di<flos 1 Montani hxicfi.
homines illt. Undt paulb-phtl dicitur, Falluntur, tciuam, uc para etiam ex rpi/lola
Uik fmntnt f ut oAendeictur eledlionem ckxxin. e|ufdcm Hieroaymi.
Epifi»pi per vim ac reditionem fai5 bm eife. Qji Cetbba obsunt. Praner ultimam par-
liKUs evincit jufiilllmam cife conlticucioncm (y- tem horum gellorum , qux defideratur , Ic^
nodi Laodicenz, qux fancivic oc turbis liceicc funt apml Zenophilum Confiilarem gcfta concifii
elcCfiones Epifeoporum facere. Cinenfis ,uc docet OpeaiusMilcviunusinlibto
Gistavbbunt. Idcll, levaverunt, primo: Hi&cettn,fM0tpriitcipttfmifidJ!«Pa»~
mlcruQi in thronum Epifeopi. Ih.pcfi dxtbvmt p-ifi ptrftCMiUntm apua Cirtam
,
Abba mabtybum. Ateim plerique dvitatm , fAM bafilka HtcJiim fmtruat rtfiituta
interpretantur ccsmactium , audlohtate fiimpti ia J*mmm ZJfbamCarifi emfitUntai ifir 1 1. iduam 1

cx Itoto Tertulliani ad Scapulam, ubialc lub M-Haram fteut feripta ^JwdiiunV tunc diaconi
,

liilaruno prxfide de areis Tepulturarum noAra. ufijtawr. Lapfus cfl autem , uc boc obicet mo-
nim acclamicum ab advetratiis nofitis fiiilTc neam in hujus loci interpretatione vir illufitif
,

j1r<4 B 9n Jint. Verum m illo loco area mariy« fimus Gabriel Albafpinxus Epifeopus Aurclia-
rum non pocell Incelltgi dc ccrmcrctio . cfim nenfis perfecurionem
,
qux hic commemoratur
conllec xdificium FmlTe , in quo furens plebe* referens ad Maxentium, cfim exeefiis concilii
cula populum Dei five cives honoratos inclufir Cinenfis apparear hk agi de perfccurione Dio*
uc libertatem haberet conllituendi quem vellet cleriani. C^uod etiam mantfcfte colligitur cz Au-
Epifeopum. Unde infri pag. 1 04. cum Crciccn* eufiino in Breviculo diei tcriix cap. xvi 1.
tianus fubJiaconus interrogatus cfTct i Zeno- l^rrb gcfta concilii Ciitcnfis habemur uc nid-
,
philo utrdm prxfens fiiifict cum Silvanus faAm nuimus, apud Auguftinum.
cll Eptfeopus , terpondit : Pr*fens cum

fili, imb^ui ia cata majm. Jam ergo haocniuf

ft-

Yyy
272 Monumenta vetera

TENOR EPISTOLARIUM
Mcnfurii ad SccundUm Tigifitanum, & Secundi adMenfurium,
DE TRADITIONE MENSURI I.

Ex ^ugufiino in Breviculo Collat. diei 5. cap. *iii. n. i;.

T.9.P.S67.

Cap. XIII. pecuniam & in cufiodil deliciis perfrui

,

de oblequio Chriftianorum. Cnmcn ta-

15.''
I'
'Unc Donarift* aliqiianciini prx- men Oonatifiz non ingerebant Menfu.
^
f\|crac
lo.uti funt qu6d Men(urius qui
,

ancc Czcilunum Eccleilz Car-

rio, nifi de codicibus eraditis: menarum
eum quippe dicebant , qa6d illi non
thagincnds epifrapus, cemporc perl^. fuerint codices fandi ,6c peccatum fuum
cionis tradiderit pcrlecutoribus (andas tegere voluifle j quamvis 5c ipfim fidio.
feripturas. £c hoc ut probarent, lege- nem criminarentur. Recitarunt ctum
runt ejus epidolam ad ^eundum Tigili-
^
referipra Secundi Tigifitani ad eumdem
tanum datam, qui tunc habebat prima- Meniurium pacifici data, ubi Scipfe nar-
tum epifeopomm Numidiz. In qua epi- ravit, in Numidii perfecutores quz ege-
ftola videbatur Mcnliiiius vclut de (uo rint : & qui comprehcnfi & feripturas
crimine confiteri : qui tamen non ferip- fandas tradere nolentes , & multa mala
ferat fc fandos codiccstradidtire,lcdpo- pjffi 5c gravifn.uis fuppliais cxcrudati fic
tihs neiperfccutoribusinvenirenturabf- occifl fune : eofquc honorandos pro mar-
tulifle , atque fervafie dimifilTe autem tyrii merito commendavit , laudans
liii
^
in baniici novorum quzeumque repro- cos non tradidilTe feripturas fandas il-
,
ba feripta bxrcticorum , qux inve- cum lius mulieris exemplo, quz duos cxplo-j,^^».
nilTenc perfecutores &
abflulifient , ni- ratores in jeriebo, in quibus figuraren-
hil ab illo amplius polhilade. Verumta- tur duo Tcfbmenu, vetus & novum,
men quofjam Carmaginenfis ordinis vi. tradere perfecutoribus noluit. Quod qui-
ros poftei fuggeflilTe proconfiili qu6d dem exemplum fi fub h^c figurd cft in-
,
illufi fuerant qm mifit erant ad Chrifiia- tclligendum Meniurium
,
pocifis adju-
norum feripturas auferendas & incen- vabat. In filis enim litteris Menfurius re-
dendas, quia non invenerant nili nclcio prehendebat eos, qui feripturas f.nc'Ias,
quz ad cos non pertinentia } ipfas aurem quamvis eas non traderent, fetamen ha-
indomo cpifcopi cufiodiri unde debe, , bere faterentur j quod mulier illa non fe-
reot proferri & mcendi : Proconfulcm cit. Neque enim eos cyiloratorcs qui
ver6 ad hoc cis conlcntirc noluifle. In quzrcbanmr, apud fc cfll* confefTi cft,
cifiiem etiam littcns ledum cfi , cos qui le fcd negavit. Scripfit etiam Secundus, U
offerrent pcrlccutionibus non compre- ad fc ipfum miflos i Curatore fic Ordine
benli,fic ultr6 dicerent fc habere ferip- Centurionem & Beneficiarium qui pe-
,
turas, quas non traderent, i quibus hoc terent divinos codices exurendos, cifquc
nemo quzficrac ,
difplicuiiTe Menfurio, rerponJifle, Eftfcw^s,
& ab eis cum probibuifTe
honorandis n9nTradiicr. Et cum abcovdicnt aliqua
Chrifiianos Quidam cii^ in eadem Ecbola' ,aut quodeumque acdpcrc) ne-
epifiola facinorofi argucRntur Cc fifei que hoc , exemplo Elcazari
cis dcdifTe
debitores oui occaiione pcrfecutionis Macchab»,
, qui ncc fingere voluit fuil- %. a
vel carere vcllenc onerosi multis debitis lam carnem fc m.inducare, ne aliis prz- *•

vird, vel purgare fc putarent quafi ,

bcret przvaiicationis exemplum. lit- Hz
abluere facinora fiia, vcl cert^adqutrere tC£X Mcnfurii Secundi donec legendo
 ad Donatifl:. Hiftoriam pertinentia. 2 7 g
termmarcnrur , fatholici parienrcr au- > quomoJ 6 ipfcde-
cniciati Sc occifi fiint
dierunt ^ quamvis tcfliti ^crinc eas efle temus Sc co.ividus 6c nolens aliquid tra-
familiares ^ nec ad caulTam Ecclefi* per- dere, nihil pati 6c dimirri potuerit} nec
nnere. *M.*nrurio (cripfit, nec Purpuriorclbon-
£t n. 17 . Hoc autem quod ei objecit dit: Non enim Centunom ficBcnencia-
Purpurius, detentum cum fiiiilc d Cura- rio dixit fe feripturas non habere , fcd
tore &Ordine ut fcnpturas daret, idem refpondit fe omnm 6 non tradere. C^iod
Secundus in litteris quas MenTurto ref- illi auditum quomodo illo dimifTb re-

cripferat, pene confrlTus cft, ubi aitmif- nuntiare patuerint finc fuo exitio , non
fum ad fe fiilTc a Curatore fic Ordine apparet } pneferrim quia idem Secundus
Centurionem &
Beneficiarium , d fe & non quolbbet inHmos, fcd edam p-arres-
feripruras petitas, vel quxlibet ecbola familias, ci^m hoc idem perfccutoribus
qux quidem fe non traaidifTc dixit fcd : rerpondiflent, crudcliiliinis mortibus di-
cum ipfe illic commemoraverit tot nur- xit occifbs.

ty resequi cum tradere noluifTenr, ex-

ANNOT ATI O.

EC B otA , hic dicvnruc qeAamcnri , fni conmm rminfit

res quarum nullus cft ufut. Huc petiincc illud omtu,
Silvani iD^idis Tupti teUiis lih. f. contu Ccef-

IDEM EX EODEM,
Ltb. 1 . contra Gaudentium, cap. XXXVII. ». 4y.p.66i.

H
vos
O c autem Secundus etiam in
teris filis
ipfi
ad Menfurium
datis, quas
atque reciraflis, fine
protuliftis
ambiguitate confeduscfl , quod non tra-
Iit. fic incredibile videatis, fervente ilUper-
fecucionc detentum cpifcopum five con.
ventum uc*fcripturas dominicas trade-
ret, nullis traditis fuiffe Jimiffura. Nem-
diderit , fcd qu 6d ad cum pervenerint
i Curatore &
Ordine milii perfccuto-
res } quos ei Purpurius Limatcn(i% obje-
cit, ut feripturas traderet; quasc^mab convenirc. Quomod 6 crg 6 perlccurio
illo peterent, fc refpondiUe, Chrijhdnas illa fervebat, fi potuit cpiCcopus prop-
fum Bpifcptts ,
non Traditor ,
cifque ter ferip^as tradendas teneri ,
mimfque
mbtl omnind tradere voluifle. C^uod ei traditis impune dimitti t

vultis uc credamus , cum & vos ipuquim

D2I®£S^S&S2®K©2S6SGS3 SCSS SGSGCe-

•
ACTA CONCILII CIRTENSIS
Qui commemorantur ab Optato lib. i. §. Xiv. p. ii.
Ex Augupno ltb. }. contra Crefeonium cap. XXVII.». jo. Tom. 9 .

•
P“i- 449-

r^IocLETi ANO '

ocltes, & MaxL poterimus hfc ordinare epifeopum. Se-
I ymiano fepties Confulibus, quarto cundu> Donato Mafoilicano dixit , Di-
Nonas Martii , Cirex ,
cum Secundus cirur ce tradidilTe. Donatus refpondit,
cpifcopus Tigificanus primx Cathedr* Scis quantum me quxfivicFlonis ucthu-
confcdiflct in domo * Urbani Donaci, nficarem, 5c non tradidit me Deus m
idem dixit, Probemus nos prim 6 , £c fic mambusejus, frater: fedquiaUcusm hi

Yyy ij
 1, ^ ,

2 74 Monumenta vetera
dimific , erg6 fic tu fcrva me Deo. Sccan. dic: Putas me terreri a ce, Geut ficalcci
duv dixic , Quid ergo faduh fumus de ri? Tu quid egifb , qtl! tentus es 1 Cu-
martyribus? Q^
non cradideninc, ideo ratore & Ordine ut feripeuras dares?
Sc coronati fune. Donatus dixit , Mitte Quomodo te libera/H ab ipGs, niG quia
me ad Deum , ibi reddam rationem. dedidi aut juGilh dari quodcumquc?N'am
Secundus dixic f Acccdc un.i parte. Se. non te dimittebant pafsim. ego Nam
eundus Manno ab Aquis Tibilitanis di. occidi ocado cos qui contra me &-
xit Dicicur 8c re tradidinb. Marinus ref-
,
ciunt. Ided noli mc provocare ut plus
pondic. Dedi Polio chartulas, nam codi- dicam. Sds mc de nemine craAirc. Se-
ces mei falvi funt. Sccundusdixic^ TranG cundus minor patruo luo Secundo dixit
un^ parte. Secundus Donato CalamenG Audis qux dicat in te? Paratus cft rece-
Donatus rei^
dixit, Dicicur te tradiJiGe. dere, Icbifma facere, non cantum iple,
pondit , Dedi codices medicinales. Se- led
:
& omnes quos arguis
quos Icio quia
cundus dixit, Tranfi uri parte. £t ttlia ,
dimicccre te habent
6c dare in te icn-
loco: Secundus Vidoriiiluficcadcdixit, tenriam , rcmant^is fblus hxrcticus. &
Dicicur ce cradidilTc q^tuor Evangclia, Ide6 quid ad ce pertinet, quis quid egit?
Vidor rcfpondit, Vaientianus Curator* Deo habet reddere rarionem. Secundus
/uic , ipfe rhe coiigit ut mitterem ilia in Fel.ci* a Rotaril Centurioni &Viclori
ignem. Sciebam illaJ deleticia Hoc d Garbe dixit Quid ,
vobis videtur? KcL
dclidum mihi indulgc, * indulger mi-^ ponderunt. Habent Deum, cui reddant
hi &
Deus. Secundus dixit, TranG uni rationem, ^eundus dixic ,
Vos fcicis fic

arce. EtitUoltct : Secundus Pu^urio' Deus. Sedete. Et omnes re (ponderunt ^

Limati dixit, Dicitur ce necaGe Glios Deo gratias.
forons ru.e duos Mileu l^lrpurlusrcIpon.

ANNOTA T i 0 NE S.

bxc CictenGs concilii in excniplari* ^ Optatus lib. V. ttttdim

f Gefta
^uod Cutloginenris collaiionU tempore dtlt- futnatt reJlitMft ,
ia doamm VrhMt Cdnft
sentiusin*peuum tutT, conGga^ ennt anno rwu.
fcfi C0n/Hl4:Mm
Di»cUtUm rnius 9^ AidxinUm *
In mlT. JeBiuia fiiijft.
,
rmi* n*»M$ MttrtUt id eil» anno Chndi 4 Sic m(T. At editi , & mihi Dtut.
)05> ut tcAatac Augiidinus infra in Breviculo ’ Optimx noix CotbcicnGs codex , i Linia.
collationis, die j.cap.iy. Apud Optatum lib. i> fJ. In Atig. cpidoU 41 . nonnulli codices LrNM>
contra Parmenianum idem CinenGs confeflus fta/tm ferunt, pro Limtttenftm.
notatur habitus ftft ftrftouimtm , 1 1. IJimm * IJem Con>cien(it codex 4 X$rmJi Cenm.
,
Ubi ftrftctaiMtm non Maxentii, rinii. Alii eoam m(T. habent genitivo ca(u, Cen.
ui) Albaipinxui votuit, fcdt«<&4wtri<dt»dlnfJM, tnri$mt.Multd aliter legebat Optatus qui dc ,

cx Augtiitino in Hne capitis prxccdcmii intelli-. eodem CirtenG confeiTu acens lib. . a¥c , C«n- i

ges.CefTavit hxcpnitxutioconfuiaiu Diocletia- falli funt fui rtuuofergnt , U e/?, KtShr O/tAiinftti
ni i x. & Maxmuani v 1 1 > Filix 4 t & N^mr i Cfntmnii.

SUMMA
 t

ad Donatifl:. Hiftoriam pertinentia. 275

SUMMA ACTORUM ARKoCkt^

fit.

CONCILII CARTHAGINENSIS
EPISCOPORUM LXX. NUMIDARUM,
QUI C^C IL I A NUM DAMNAVERUNT ET MAJOAIMUM ORD N A RUNT. I

Dc quo Optatus lib. i. g. XIX. p. i6.

Ex Augupno in Breviculo Collat. diei}, cap. xiv.n.i6. T.^.p.j6^,

Et
reciratutn cll a Donatiflis conci-
lium fcrm^ fcpruaginta epifcopo-
nini contra Cxciljanum apuJCarthagi.
nem fadum, ubi eum abicncem damna-
quod ad cos veaire noluerit,
verunt «
tamqu.^ a traditoribus ordinatus » Sc
quia cum eUee diaconus , vidum a£^rri
martyribus in cudodia confbmtis prohi-
buiile dicebatur.Nominati fune etiam
qux
tores aflcrcbantur publicis geftis ,
tamen geda non legebantur. Inter hos
autem maxime Felix AbtugncnCs acer-
bius accufatus ed , ir^ uc /iiu maUmm
tmniwm dteertfur. Deinde rcntcncix a lin-
gulis diiilx liint, primitiis a Secundo TU
gilttano qui eorum princeps luic f dem.
,
d^ i ceteris: quibus expredenint Ic Cx.
ci iano St couegis ejus non commuoU

quidam * coKcgx Cxciliani , qui tradi. care.

ANNOTATIO.
Imet Cxciliani collegas ibi traditionis no-
^ ccnCs fie Fauftimis Tubutbitanus, ex lib. poft
mine cotnmemoiacos , hienint Novellus Tyxi- collationem ad DonaiilUs cap. aa.

SENTENTIA MARCIANI
UNIUS EX EPISCOPIS
Qui huic concilio Carthaginenh aderant.

Ex AuBm Libri contra Fulgentium Donaticam Augupno perperam

aferipti, cap. XXVI. in Appendice F. 9. Aug. p. it.

M
bant.
Arcianus vefitt inter ceteras tilern
fenientiam pratmlit dicens , <jnam uti-
one JeptuApntA
InEvangeho
<fnx Aderunt non improha->
ruo,/ffyx/r, Doninus
ferentem puigac illum. Sicucerg6 palmi,
tes infruchioiiamputari projiciuntur) iti
tburiHcati , traditores, Sc qui in rchifmate
d creditoribus ordinantur, manereinEc-
ai't: Ego Ium vicis vera^ Sc pacer meus cIcHa Dei non poilunc, oiH cognito ulu.
agricola f
omnem palmitem in me non lacufuo per po^centiam reconaliencur.
afferentem fniclum, excidet Sc projiciet, Und^ Cxcilianoin fchilmatcd traditori-
Sc omnem manentem in mc Sc fru£him bus ordinato non communicare oportet.

Zzz
 ,

276 Monumenta vetera

'Ah«a
ciru&ra.
rti<
EPISTOLA CONSTANTINI
IMPERATORIS
AD ANDLINUM AFRICA PROCONSULEM,
Ut rcftituantur Ecclcfi* Catholicx qua: ad cam pertinebant.

Ex Eufehio, lib. X. Hifi. Eccl. c.\. ESt. Valef.p. 390.

Mxtmfhm Cmjiifmioms fti

m , f«li
EccUfu CMh$lk* i fi fMTf ^ f AJliAu
emftjfim tjfi mtUtsmmt,

A Ve
Anuline canflime nobis. Eft
hic mosbonitatu nodrz, uc ea
qua: ad aiieaum jus pcitinenc » non
Tfp
A\v?utt
cVr 4
Avi*
4
tt/Ar*

modo nulla inquiccudine affici ,

f«l
eciam rcHicui velimus, AnuiiaecariT- «I ,
/u« ^o;^A£5i5^
Ame. Quapropter jubemus , uc fimul iCIt^^r lBot/Me3af AVvAuf ‘tijMcJ^-rr
aeque has litteras acceperis , H qwc
ex illis qur ad Catholicam Christia-
tt»* c*. faJTwr Ta cxicAirna
norum Ecclefiam per Angulas civita-
tes , aut in aliis Wis pertinebant, TiKjtJt/k.M 4V ‘TnAi*
nunc i Decurionibus aut qutbuHiba n Vf t81R<< t(jLTt^rn
ea confclhm illorum
^
aliis detinentur (
t&u K ireAi^V, » 'Owa w®r
ecclelusrclbnii lacias. Quandoquidem
volumus, uequx ffipr^icla; Eccleflx T «<Wr c^.
antei pq^ederunt ,
ad eamnxlem jus KX’nntnt mmrrtf’
omnino revertantur. Chm ergd perT.
piciat devotio tua hujus noSne juL
,

fonis monilciMimum VUW MIAIWIU—

UIIWtUUmHIItl elle prxlciip- '^1 ’* '•i/.f (\/
tum, ^ramdabis,ucfivchorti,fivc injT«.7W
^
xdes , quodeumque aliud ad jus ea- 4 iu?iSSfff6ti

mmdcmccclefarumpcrnnuerit.cun-
^ &Ii, Mm - -
6?ti ««V
cla illis

fcilicic
quantocius rclfatuancurt quo
tc huic noftro pricepto accu-
^ • t
*
c«-
ratinime obremperuUe intelligamus.
Valc Anuliaccariffimc 6c dclldcratir- ^ga.}!ufmi eif oWr rJra 7^
fime nobis. X^/utM^rUo n
 / ,

ad Donatifl:. Hiftoriafn pertinentia. 177

EPISTOLA CONSTANTINI Anu*

CkriA.]i».
•d fioen

IMPERATORIS Tcrgrnte
•H( }IJ* U

ADCi^CILIANUM. ino.

Qua pecunias Ecciciiis donac eos reprehendit qui in Africa &

Catholicam Ecclcllam impugnabant.

Ex Eufehio, likx.Hip.Ecclefcap.Vl. Edit.Valef.

cmtfMt /i S( ExiWlflMmtfiji^lmftrdtoruCtnfiMiumif^tU
A>/«iw. ftemoM Ecetifiinimu,

K rii^cs^nMf
•KCt KcCp1«;^tl('
Tt A*<^e^>oi'ff
Ko«)uAia#A
Vfitn

W ^ Nvfu-
Ttt- C Okstantinus Au^ftusCae.
ctiiano Epifeopo Car^agincnll.
Qjamloquidcm placuit nobis, uc per
omnes provincias Afriez , Nunidiz>
^^ 71« T £c utriufque Mauritaniz ,
certii qui-

TTf &»S'rMV W *’(}*'

bo^m legitima; & fandillimz RelU
gionis Catholicae minilhis ad fumpeus
necedarios aliquid prxbcreturj litcras
thtHjL nf^( Ov^nr r dedi ad Urfum virum perfedillimum
^TD» 4 A'<PO^( t W rationalem Afriez , eique ligniBcavi
ut ter mille folles ruz gravitati nume-
rari curaret. Tu itaque ubi prziuflam
<p^ni<n' ffWnltm Uvihjl tU^
quantitatem acceperis ,
operam da-
1Rm>^T^)r/4a7&r<C^.. bis, ut eundis fiiprd memoratis juxta
amntui brevem ab Holto ad te diredam ea
pccUnia dividatur. Qu6d H fo‘td ad
^ W /ir^V At jQ^' 0*«y
meum erga vos omnes in hac parte
A( r, 7s TB xaA^G' *

(hidium explendum deeUe aliquid in-

” AVju»^»/<»5ia/a| /iV Titi» tellexeris , incundanter quidquid nc-
tVti 'bSa /tTC^fluV^Air, <U‘ cellarium tibi videbitur , ab Heracb-
Sit» 71 >(5i.^/ux^fy H‘^«cAg-i/it TV
di Procuratore praeliorum ooUrorum
petere debes. Nam Ac ipfi cordm
itTT/iftav
mandavi, uc H quid pccuniz gravitas
AlJt^C 8«^ «uci^lo»^ «fTwa^ tua ab ip^ pofliuarcc, ablque ulli du-
*^5iAiK*^7^ «ttg^ «I/ry bitatione dinumerandum tibi curaret.
,
<V 04 ^ruaTTtff ^ t^y
<1 i n ^ffoTiif Et quoniam accepi quoldam non (iu
tis compolirz mentis homines id age>
aiTiffn tuiu Ji^yni Hiif
, re, uc iandilHmz Ac Catholicz Ec-
TlAW* w /arciK ivy%fxlu/ %i<t4 /uui iyt9»?»- clefiz populum improbi atque adul-

cn9 Tvy^^/^ t A^eV terini faliicare corrumpant: Sciat me

,
Anulino Proconluli , Ac Patriao Vi-
4 ^ytc^TmVK KJH v%Ami}( c^)cAn««e( ^«<»Ai|
cario Przfedorum corim bzc dcJiUe
^8i^Aso3k^ >
><»«
mandata , ut inter cetera hujus rei
^ A*nrAir& o/^Wto ^
^^U^a a4</ FlaTC^- competentem curam gerant } nec d
T Kn^tOl tuMU^ uid eiufmodi icatur, negligere ac
xla 'Tzf cCti^jLtiof
3 idimulare Ailhoeanc. Itaque Ii quos
c^Xof tt^ituroi' ir' m "GTi Aim«
ejuicemodi homines in hac an^tii
tJi/tv Tiu» 7nin8&n«i Tiu» ierieverare conrpexeris , abfque ul-
40C^8bK5w8^* W mcio^r fi bzlitatione fupradidos judices adi-

Z zz ij

L
 ,

278 Monumenta vetera

bjij idque ipfis referes, ut in cos, yttOfMfiO»' A«'S^ ti'Zr€t(^(C>vTtii

qoemadmodutn ipfis corim manda- 7BK d» mrnii fUuU tutu

fumnii
vi, animadvertant. Divinitas a>o{ ti/t^i(o>uui &"«
Dei mullis amiis te fervet. «
rtieJ<nA % 4 «S' "TV^
,
• o'-™*

K.9»^ <uSif
- >./ .» . Je.. ^
Q, «ho.fJani’ i Wrm 1V 6<J n

cl;r,:EPI
<d &ocm
STOLA CO NST ANTIISII
irri, imperatoris
ADANULINOM PR.OCONSULEM AFRICi€,
cui Cxcilia-
Dc immunitate Clericorum Ecclcfix Catholicx,
nus prxeft.

Ex Eufebio, Iit. X Hifi. Eccl. cap. VII. Edit. V^tlef.f. ) 5> 4 -

Extmflum EMtlt Imftramt Ctu/lmim, "Xiv*

4 mei li
cmilh, EaUfitrum Prt/Htl tt cmmhu
uitH
h4wtf}lm uerm^ti.
fMdifmtamihu immum tft prt^.

A V E
Ciim cx
Anuline carillime nobis.
multis rebus conflet,
religionem illam in qua fumma divi-
X Ay» A*roA»l^/alMm‘Tf
7iA&ioi«»r

?x)ti»5s~viV
^.jacart»»
T .SftQuitu aif
f «JilTOl <»$t-
i K’P'^a-U
dit,

^
n*'Majeftatis reverenda cufloditur,
d><“r»r»s «Vxjjunr «)il« fup^Ttim «<>«
fpreram quidem maxima rcipublicx
,

impoitaile dilcriroina j eamdem ver6 Putf iu>Att.'oi4d>4vi)pa>»)tiii ^nfunut

mr^y-
8c no
rite flifeeptam ac cuftoditam, fxamf tunlw Ti a»iXiiT5«-
mini Romano maximam profpcrita. 4 (uylrtui 7^
u*t> ,

icm, 8c eundis mortalium rebus, di-

Sttftrdt 4 uvitmui tiic T AOrScr*
vini id tribuente beneficentia, pr*ci-
felicitatem contulifle placuit rai 'S^.JfiMir
puam :

ut homines illi qui cum

debiti lancli-
«>«(,1? %iut 6jin*nu> -nht
A-
monia &
ailiduj hujus obfer-
ft» dxiuetcTstt
vantia, minifterium fuum divina: re-
ligionis cultui exhibent, laborumfuo-
•nS 47» IV to.uvfvn d^iSfU 'Sti uTmpinup
rum mcrccdcm reportent ,
Anuline 5i( t» iV, 7» -? 5»1« rSffPUiuf "tec^mU
cariflime nobis. Quocirca eos homi- 7 T i'A«r 7» o-
nes qui intra provinciam tibi ert^tam AWui S.iu J&Tt cxtiitH
/dniiiSat,
in Ecclcfia Catholici cui
Carulimm
religioni nii- 7114 lHl» 7»t Gl rtlX14S»C^»»C cj
praiert, huic fanclifiimx
nillrant, quos Clericos vocare
con- tJ vJoAixS itutMiia. iT K«)WXm»t t ^ in«,
lucvcrunc \ ab omnibus omnino
pu-
r i»T vsm/uniu t» »><a'6« 7» ,S^»»xi<»
blicis fiincUonibus immunes
volumus
cafu
ovinivfp ia»tlo«
coniervari: ne errore aliquo aut ,

eiJJanrjViiarri^dTwrAsra^^vtAatT A 61 -
facrilego i cultu fiimmx divinicad
debito abftrahantur j fcd ut potius
abfque ulli inquietudine proprix le- dUvur oirat /Jti S^fHuci 7rA^'»t i' iSoAi< 5»-
gi uelervixit. Quippb bis flimmam 'f 7»?i|o' 7»3
Numini exhi- nu( t£sC‘'A'',
venerationem divino
 ad Donatifl:. Hiftoriam pertinentia. 279?.
• fuO\of 'cuij bcntibus, maximuin indi emoiumcn.

fuyt^tcu *att n Two»

K.X“SS'SSs“.J
nobis.
-wAiTpr oG»*«H Viw»<
ftu/oiohf ihftn" £'j»|WG AV^aTm
nn^i^Tt ^fMf'

ANNOTATIO r A L E S J I.
A Wtn «.uM$*n. In cod. Med. Mat Fuk, & gentU MdjtfiAtis vtjh* libtTAti tft vuUimikr C4-

S»vil. legicur AVt*J»« «Nwttin w. thtiw. Cetetdtn has Conftancini epiftolas przpo*
Port& rcUcio Anulini Pioconluli* Con- ftcro ordine retufit Euiebius. Nam cpiftola Con»
ftancint literit tcrpondet, «ftat amid Augufti- ftantioi ad Carcilianum epifeopum, item ejuf-
num in cpift. ft his verbis ; AaJmts vir cdrif- dem epidoU ad Anulinum cum telaitonc ejwT-
fimitJ Pr»f«nfHl Afncd. ScriptA uUJHa M*jefiAtit dem Anulini , quam fupcl citavi j przccdere de-
VtftrAf &e. Per CMfiis loreltigie Anult* bent epiftolam GaniUncini ad Milnadem epif.
niu epiilolam ConAandni ad tpfum datam de copum urbis Romz. Omnes enim ez epiAoIz
immuoitateCleticofum» auz ab Eufebioin hoc petrinent ad concilium Romanum quod habi-
,
capite rclata efi. QuodquidimaMitifllme decU* tum cit in causa Czciliani coram Miltiade rr.
ratdr bis vetbis, quz proximi lec^untur in r&> Conllantiao 1 j i. & Licinio 1 1 z. Coii: anno

latione Anulini : Ckm tnim imhi»^ mimtrt in^nl^ ChitfU 31 1.

C<31@(£&30@S!38 3S66<S8eSSSe (

LIBELLUS
DATUS AB EPISCOP IS PARTIS MAJORINP
ExOftatOylib. I. if. XXII. f.
19. .

III. fS Og AMUSteConftantinc.optimj Capitone, Fidentio & carteris epifeopii

»»nfc Apr.
Imperator, quoniam d^gencre ju- partis Donacr.
fto e$ ,
cujos paterinter carteros impera- MhU libelU ahhexus trM aU»s liifllni
tores perlecucionemnoncxcrcuic,&ab in
^
cMjut ktc erM fiperferip^
hocracinoreimmuniscftQailia. Namin /r>.

Africa inter nos &

exteros epifcopiis Llbellusfeccl^xCatholic* crirtimum
contentiones fune j petimus , ut dc Gal- Cxcihani traditus i parce Majorini de :

lid nobis judices dari prxcipiat pictas epu* fit nuntio in[eluenti epifieil.
tua. Oatx i Ludano, Digno, Nafucio,

RELATIO
ANULINI PROCONSULIS
AD IMPERATOREM. ;

Ex Au^ufimo, Ep. 88 olim 68 T.

. . i. p. 113 .

<Ui5-Apr.
'A. GcIG. NNN. Anolinos' VCI que Clerici appellantur , devotio * mea
Proconful Africx. apud a<fta parricaris me* infinuare cu-
raoic, cofdemquc hortata cft ut unirace ,

^Cripta * czicflia majedaris ve- confenlu omnium Fadka, ciim omni om-
^llr* accepta atque adorata , C*ci- niob munere iudulgeotid majdiacis ve-
n^o & his qui fiib codem agunt , qut- ftrx liberati clle videantur, '
Cacholicd
Aaaa
 , ' ,

286 Monumenta vetera

cuftodica, fan^tad legis debica reveren- a^ ,
qu6 eunda inajelUs veftra poflic
di ac divinis rebus infervionc. Verum dignofeere, parvitas mea dingere cunu
poft paucos dies exftitenmc quidam adu. vir. ^Tranl^n libellos duos, unum in
oata fecum populi multitudine, qui Cc- alati fupri (criptum iti: Libellus
ciliano contradicendum putarent qui- EcclesijC Catholica crimi-
,
que fafaculum in aluta lignatum libel- & num CiECILSANl TRADITUS A
lum fine figno obtulerunt dicationi mea;, ?ARTE Maioaini. Item alium linc
atque impffldio polhilarant , ut ad la- ligillo cohxrentem eidem alutx. Datum
crum £c venerabilem comitatum ^ numi- diedecimo.lepcimo Kalcn. Matos , Car-
nis veftri dirigerem, quz manente Ca;- thagine , Domino nollro Conlbntino
ciliano in lUtu fiio, fuojedis eorumdem Augufto teitiilun Cof.

^ ^TNO TjI r I O N E s,

> Hs^ notas prxfenint m(T. cafque GenraCa- btimuri pi m pttSu 4ly^«e uiU aifuieiiuDMe
nus codex ad marginem interpreeaiur frU Uf% defavUnt, Veiba fune Conlbncinij
Cui inierpreiacioni favet V.C. Heo- huic rcUtioni illullrandx neceflarib adduda.
ricus Valelius hac eidem teUtioneeditacumhu- ^ Edici omittunt , mu *Q4 , quz vaba
julmodi inlcriptione , Ctnfttoam M*xim huc revocavimus ex mlT
jufio AnuGmu <^e. Ac in CartbagtnenG colla- ^ Edici habent Hci iodid^fnri4 vejht
tione 3.

fixteao eifcciptoris creote»

,

n. iid. in&xibituc ,

Quippi ^nllamtno
jlagtifiu mlhit', UtfrMti viduatur Ctah
tjft , cafiuditi
/knOtrat*
ktU t dthiu rtvmntii divtm , &c. Prxiulimus
^
tii.coofule, ideft, annoChtim 51). quo re- alteram ledionem in qaindecim mlT cepenam.
i imperabant Augulti duo,
latio illa feripea eft * Editi mMNiu vtiri. Sed melihs mlT. quin-
,
Conlbniinus 5c Licinius i noo tres » ut Gs notis que , necnon Valdius exemplum coUat. &
CibimelligcDdum vidcrctuc. Cai^. mamms vtjhU
» Editi , mm fnemfkt. Sed melius mlT ic T Bad. Am. Er. Sc Lov. Trtmfmiffi liktUi dw,
Valdius habent v C. id cft juxta Gemectcenlls wwi ia alati fi^feripat , &e. quem locum ad
codicis ioterpreutiooem , f^$r Ctt^aUrit t juxta m(T. fidem • prtim etiam ad exemplum colUt*
exemplum inCarrhagin. coUac. Fir eUaijfimut \ Canhag. correximus. Portb alterum libellum,
pofteriot interraetatto exlctipcocu enod qui l^iTlo cannlTe dideut , Valefius aliique pu-
tfiboenda. Enimvero Proconful fcribeni Impe- tant efic libellum Tupplicem ,
quem epifeopi
danfli'^*'
I oiut.
baudquaquim (e vicum clariillmum di* panis Majotini ad Confiancioum miferunt, pe-
xilTer. tentes ut ex ^llil libi jadices daret, qui intet
’ Scripta bsec relen Eulcbius in EccIdlalL Czdl^um ejufqw collegas jumcarent:
iplot ac
Hiftor. ItD. 10. c. 7. quibus videlic^ Imperator cu^ libelli exemplum retere Optatus in lib. t.
vult Cleticos 4^ «mwrai aanwv ejufque mentionem facit AuguAums in epift.
kuf MnwcMi cti^rrvttri , tu errtrt Mlifm , m$i n. 15. 6c 7E* n. a.
,
4 odr« /kmm4 Mvmi/Mii tUiUo

O I
'•1

6 A
^
\J I. >. O 'j -

.|ir ;

...n_ i'
A
.Mi i -.m :
i. t
'
<-1 - . .

.. xr. *•;' Ut--i

. -
.
•

,
-
.
• ; •:
• • t -
A T
-r>. > 1 .

-• . .!U‘' /. ,
;• i y.

- r .

Hi
 , ( ,

ad Donatift. Hiftoriam pertinentia. i8jt

EPISTOLA CONSTANTINI
IMPERATORIS
Qua Concilium Rom* ficti jubet ad judicandam caufam
Caeciliani.

Ex Eufebio, lik X. Hifi. Ecdefcap.^f. Edit.Valef.p.^^i.

Sxiih^Umi tpifi»U Cmjtxmm !t>^*ttru f*i

^P«^uAiv« UxiMmt £f)fap*nom CfntUitm Rm* ptri jt^tfrt
itdtwf n td *t*n»*A. mitMtt €9ne$n(id EttUfidmm,

ONSTANTINUS
K Clt^rSrti
V*u^ut ^
W4 /o^*AW<WS*A
crrf*?i( MiA2«uf»f

[«,jgjiitTV
Gnnrtr^
C
Marco.
tiadi epUeopo Romx ic
Quomam hujufmodi plurcs
AuguflusMiL
uibiii

ff/
libelli i viro clanlHino Anulino A&i.
4 /t»ty < M* c> C£ Proconfule ad mc fune milli ,
in
quibus continetur Cxcilianum Car-
•if Kofiu^jtuif r tk
uiazmenfium epifeopum a qui.
urbis
frtMetf
,
/o^* bulum per Amcam coa.
collegis fuis
T T iyt%<fwra'F ,
ci' Aitucis multis dc cauds inGinulari*

W9 Aa’5vMo3a/’ 3(yinT9fOt Quod quidem permoleilum mihi vi>

detur, in tlljs provinctis quos divina
$Mfv AmTj -i* cV imj T »
providentia mex devotioni l^ncanel
w( TTf *V^ «CJtJoww eu^tfitnf ii 9^0. /WO*^*'*
deditione tradidit, 8c in quibus nu-
orc^j^ot , ji7i iwaJ xinu cA populi multitudo , plebem
ViH ^ quid iu duas partes divifam ad dete.
(JkiTtL^u ‘C^ffxinu
rioradcflc^rc, &
epifeopos inter le
didentire. Placuit mihi ut idem Cxci-
tu/nt i Ko^iuAta»
f**^ lianusunA cum decem epif^pis quiac-
A>^r&ir Ji- cuiare iplum videntur, & cum oecem
K^IMTW? , W Mf' ‘Nfcuf quos mfc ad fuam caufam ne-
aliis

cdl^ios ede judicaverit, Romam na-

rfi'x^ 6^< T Tufj/ttf
,
viget )
coram vobis & coram
ut ibi
•irfiff aTnlfof’ Ir’
^ Rcticio, Materno ac Manno collegis
W P^TlJU^f yj4 M«7i^»¥ o5 M^'»W t veAris, quos ea causi Romam pro.
'inxM9 r P'w« perarc judi , pollit audiri , quenuomo.
dum lanAiflimx legi conventio opei.
fjJUfJ
me boAis. Porrd ut totius negotii ple-
<ii o/ 7tJ nCod^LUtf^TW mlEmam valeatis haurire ^titum,
lo/A^ <tp/bU7}^r’ uct fdifiTtt }(^ 'o^ -j^rCifP exempla libcllonimabAnulmu adme
midbrum, literis meis fubjeda ad coL
legas veAros fupradidos cranfmili.
yfunf , 7K oi^Tt/ira t
Quibus ledis perpendet gravitas ve.
A'r/^i>h 5ir»?aA«rmr» Ara, quonam modo fupra memorata
rvjCT7K?«j, rtjCJ* "« <»oif’’‘fl('«« concrovedia accuraciilimb dijudicanda
ilfSSJ' i?«7nfi4“-‘* &>TO>*J«n' Ht , ex pixfcripto juAitix cerminan-
id(».i>«c
da.Siquidem nec tuam Adulitatem
?»//<'''''<» A«/“W •> '7iw;(^if&»*»
Uret tantam i me reverentiam fan-
,

T «Cj4p^,<4«^ JUVtt- didimx Ecelclix Catholicx exhiberi,

»J«V. W Jijfltr Tif/«i-ri»oy’ •Wti^ ut generaliter nullum fchifma aut dif.
Aaaa i)
 .

i8i Monumenta vetera

fidium uUibi i vobis relinqui Tcliia jtv/Wiso»
Divinicas fummi Dei multis vos annis ^ ilai-
fervet cariffime.
^
^ h^Jiav
aritivHra iSuAitOui lut&Aisnrr-t'

5^o*orc fuyi\)t ©«tf *53^vAji5« wA-

As?s *vf n

annotationes rATESIl.
nus epifi*tu vertit mil^ » ut opinor. Nat*
Uixvilf «hb/tv fmiiAn «1 Qtf'*"
una dumtaxat cpiUoU ab Aoulino ca de ce milia
nam Ct hic Marcui quem curo Miliiaac Roma-
cft ad Condaiminum s quam epiftolam refert
ne uibii Epifeopo fungit Conftantinus , intee
Auguftiout in difio loco. Cbarc* verb plures |b
dodoi ambigimt. Et Batoniui quidem ad an-
mendoto effe cwllt- Anulino mifl* funt , ut bic diferti teftatur Con-
num Chrifti }ij. cap. 1 j .

ftanrinu». EhCdero libellos in&i defigat Con-

mat EufcbUtcimm, &PCO verbis v
Veriitn b« coicndatio. ftantlnus bis verbi», i* anhim ‘fJT v «oV
fcribendum efle
diAum fit » ferri non po- fM On Awxif* &C. ubi Chtiftopbot-
quod pace fiiraroi viri
Iboui vettii pelfimi. In capitulo
teft. Cum enim Miltiades vocatui fu fpifcoMi
fupcrftuum cft addere Ao* )of. collationis tenix cum Donauftis , cnart*
urbis Rom* >
& affecta « cum ta- icantur. Sic enim ibi legitur : lm$HtauU fyrU
de quod ea tqk infoleni eft
voca- fiens neitim txtmtltm rSariMii ad Cevjfasrivwn
men ritului ac digriitat cujufque, uficato
Rejc^ igimt Baronii conje- Jmftrmtnm tk jItuJint fnonfult d^vMta, f«a
bulo eipriroatnr.
ftura , qu« nonnifi i viris <Sr*ci fermonU >Rua-
Afufuimu 0kJHtift C4ciliM0 , &
ch^rut cri^nm
Marcum hic eflo tjiu AmvwyWi ad priari/wa trAdidiffiJi-
rii probari poteft , exiftimo
Neleii* Roroanx uuem una cum gnumr. Chartas etiam vocar Auguftimi» in Brp-
prelbjfterura ,

Miltiade intereffe huic fjrnodo voKiitConwmi- viculo collationis. Idem Auguftious in epiftoii

fius. Hic cft , ut opinor , Marco» ,

qui poft M- 4#. ad Vincentium libellum v«at , &
iri fuper-

icrtptum fuillc aVt ; LifnlUs EccUJi* 4 CmMu

veftrom Papam ,epifcopa«um urbis Roro* gc»ur.
trimimm Cacdiaai , mulum a par»» Ai^frim,
Potrb h*c epiftou Conftanrini ad Miltiadem
Romanum epifcopum eatabat in eolUiione j. Ti/Mtrn. Rciilius apud Kicroborum feribitur
Vairo poftre^ pais Cittn cnimepiAoia feripea fit ad Mil-
Canhaginenii ,cap. ji^«
hiqus terti* Collaiionis qu*, meo judicio erat tiadem epilcopum utbls Rom* , 8c ad Marcum »
»
omnium utilifiiraaj tota periit. femp^rque in plurali numero eos alloquatur , ra-
tio wlhilat , ut in fioe epiftotx
fcribaiur vu-i-
T«jTw;tdp-»w. Duofcilieit libelli, crimina C*-
CatthagincnCs «ifcopi continentes, quos
ciliant
nru. Portb ada hujus fynodi Romao* exranc
Anulino Proconfiili tradidit pars apud Optaiuro in lib. i. Audoc fyoodici , quem
fabreriptoi
Majorini die 17. Calendis Maii Canhamoc, jam r*pi citavimus , ait hanc fynodum R^x
& collcdam fuiflei Miltiade fandUfiino Pipa fic
Cooftimino Ai^ufto m. Licinio 1 11. Coli,
Marco : Miltiadi Marcum
adjungens wrinJe ac
ut tefet Auguftmui in epift- 68- Hos
libellos
inepiftolaCouftanttm utrumque jurioim noml-
vocat Conftantinu», eiaubd plure» cer-
ad nroba. naii 'aoimadvenctat.
tas comineicot, Bc afta quaroplurima
tionem ctirainum Cxdliani. At Chriftopborio-

qMtiUjiclMmi iis it iliis dl T)p-

Dt Aitit h*]ui Cmdlii Rtrnani mhilhaketmi
tdSfiillajiitti ,
hi. i. J. Xxiu.f. io.&xi. frfi-

s«r- .i/
I
>• ' aiii-lis
• - -
::u%: «e/
^
V i '
-
Vtr;-
‘ f
i. . t • 1
,;-_v

r,l>c
~ V
«rff ‘"'T.?’ 1 tfT V. , .

tifflJI
• tus U:
‘
T«-
.-ru.il:. iti7T.voi t;ni :rxi
’
'-
‘ —i, ,
'i i

"
: si.lCUJl ifa, vr •

•'
it/. EPISTOLA
 S ,

ad Donatift.Hifloriam pertinentia. 28^

EPISTOLA CONSTANTINI Anno )I

iimio.
4.

IMPERATO RI
AD ABLAVIUM,
Qua Cxcilianutn 6C alios Epitcopos Afros ad oppidum Arela*
ccnfc micci jubcc.

Incif it exmflmm efiJIoU micTcnda crediderat , evidenter agnovi^

qu6d neque rc/pedum faluris fux, neque,
Constantinus Augustus quod eR majus, Dei omoiporenrisvepe-
* iitm/t rationem antcoculos luos velint ponere:
* Ablavio.
AU 60 .
fiquidem ea agA’C perfiRanc , qux non
Amquidem aotehac cum perliU mod6 ad ipforum dedecus infiimiamque
mm ad meam »ud pertineant, fed eitam his hominibus de.
-/.« *- JAfricamnoftramplurcsnefario*
bnllcc fcienciam
wro-
,
trahendi dent facultatem, qui long^ ab
^ 1

re vanis criminationibus contra fe invi- hujnfccmodi (andillima obfirrvancta (eo-

cem fuper obrervand^ fandiflimx le^s fiis filos pofiuntur avertere Nam id quo.

•/ Cacholicx difcedere* cocpiUe^dirimendx que ce (cire convenit quod ex ii(dem

,
diflenHonis bujuTmodi c^sl , placuerat Venerunt adferences, qu6o min^dignus
mihi uc ad urbem Romam tam Cxcilia. idem Cxcilianus cultu (Inccrtfiimx * reiu
nus Carth;^inen(Is epifeopus , contra eionis habeatur : &
contra id quod bT-
fjioArffi-

<juem vd nuximh univerU utpi mecon- dem refponderam , fruRra eos id jada-
venerant, quim etiam alitam ex his qui re, quipp^ Ciam res fiiiRenrapud urbem
ei quapiam objicienda crediderant , prx- Romam ab idoneis ac probatifiimis viris
/entiam fui exhiberent. Nam etiam ad epilcopis cerminatx, oonix^ ac pertina-
fupradiiUm urbem Romam noftram citer reTpondendum xRimaverunt, qudd
quofdam epiCcopos ex Galliis ire prateC- eorum omnis caufa nonfiiilTet audita, fed
peram, uc tam hi pro incegritate«vicx potibs idem epilcopiquodam loco (e
Tux*, atque laudabili iaR>tuto , fed rep- & claufidenc» 6c prout ipiisa^m fuerat, •

tem ejurdem communionis, q lim etiam judicaficnc. Quare ctim hax tot & nnra
orbis Romx cpifcnpi, atque illi qui cum nimium obn-xe dificnfiones protrahere
iildem cognolcei ent , potfenc rei qux vU perviderem, iti ot nullo modo finis iif-

dcbacureJfc commo'a , finem debitum

*
dem dari po(Te videretur, qifi & Cxci-
aem AAi- adhibcrc. Qui * quidem ca quxcumquC lianus idem, 8c cx his qui contra cum
m prxfcntia eorum fiierancgcfta ,
eunda difildent, ervs aliqui in judicium eorum,
ad fcienriam meam, etiam adis habitis re- qui contra Cxcilianum Icnciunt , confen-
tulerunt, verbo infuper adfirmantcsqubd (umque debent ,ad Arelacen(c tepidum
judicium (uum pro rerum fiiifiec xqui- venire, injungendum fbiettix tux duxi
tace depromptum , eofque potitis caulx uc mox has litteras meas acciperes , tam
obnoxios cUc dicentes, qm contra Cx- Cxdiianum fupradiiRum,cum aliquibiB
cilianum quapiam putaverunt commo. cx his quos ip(c ddegerie, fed fle aeBy.
vere adeo uc ilhim poR judicium habi-
': xaccnass Tripohtanx, Numidiarum , U
tum , Africam iplbs remeafle prohibe- Mauncaniarum , & provinciis fuigulis*^
* rent*. Indi propter hxc omnia probabili quique aliquantos cx fuis perducere de- ji.
rerum xftimarione fperaveram qu6d bebtmc, quos ipfi putaverint eligendos, •
omnibus omnind (editionibus & concen- (ed etiam aliquos ex his qui contra eum-
tionibus qux ab iis hominibus videbantur dem Cxcilianum diiTennunc , darii cve.
• fubit^fcommotx, finis debitus fuiflec im- dione publicd, pef Africam Sc Maurita-
>oficu«i. Sed cilm didacionis tux feripra niam indiadHifpanias brevi cradu fa-
fegiflem , qux ad Nicafium fic exteros cias navigare: &
lod^ nlhilominbs hu.
iiiper uTdem fimulationibus gravitas rua jufmodi bit in fiugulis epi(copis (ingulas
Bbbb

i
 284 Monumenta vetera
craifb^riAs tribuas, ut ipfi adfupradt<fh»n qu6d nequaquimfascireducaln,utejar.
locum intra diem Kalendanim Auguih. modi contentiones tc a'tercationes difii-
rum poflinc pervenire , ceiericer intima- mulentur 4 nobis ,
ex qdfbus forfitin
turus iildem ,
ut antequam proficircan. non
coifimoveri poffic lumina divinitas,
eur, debeant difponere quaternas abfem Ibliimcontrahumanum genus, fcd etiam
tibus ipiis , & difciplina competens ha- in me curx , nuru luo czle-
ipfiim , cujus
beatur, &
nulla fortb Teditio , vel aliquo- fti, terrena omnia moderanda commific,
rum altercatio, qux ad maximum de- tc focus aliquid haAcnus incitata decer-
»/ decus rpcciet , oriatur. De cetero * plen^ net. Tunc enim revcTa plcnilEme po- &
^ cogniiionerurcepufioisadhibeaiur.Quia tero eflclccurus, &fcmj>er dc*promp-
c6in prasrentiam fui exhibuerint univer- cillima bcncvolcntiH pocenrifilmi Dei
il
,
qui nunc in contentione elle nofeun- profperrima Sc opeinu quzque fperare,
cur, quique non immcrit6 finem debent ci^m univerlbs Icnfero debito culru Ca-
aedpere maturum , ut protinus polline tholica; rcligicHiis landillimum Deum
terminari atque componi. cum Nam concordi oblervanrix fiatcmicacc vene-
apud me certum fit, k quoque Dei Ium- rari*. £xplic<t.
mi cllc cultorem, confiteor gra vkaei tua:.

L-EPISTOLA CONSTANTINI
IMPERATORIS
Qui EpifcQposad concilium in Arclacenfeifi civicatem convo
nire jubet.

£x EMfibiOilikyuHiJt.Eccl.cap.V, Edit.Vtikfplj^j:

txtmphim tpifioU CmJiMmt tmperdtmSt ftZ Ba^>.iiiSc A it

tditrgm Bfifctpmm Jjmdim fieri /n^t , W ^'i8w tuatAt vrfjl IV «•
0iams Efijce^rttm Mfenfie to&MWf,

OwstANTi
C s Augulhis
Chrdto Syracufanorum cpilVo-
po. Jam quidem anted ci!tm nonnulli
N*u
K Clt^a$Ti¥Of rfCcCc9(
,

iravo ac perverfo animo i fan^ re-

figione exieftique virtute &: ab £c- uyia4 f ‘mt/pAviV Siwa/Mon ^
clcfia: Catfiolicx fententia dilfidere K5i%Auc^
cccpilTcnt, huiulinodi eorum conten-
eu/TtfrSfi^ior^z/ai yVTSif
tionem prxeidere cupiens iti conlb-
Tucram, ut miliis bX^alliilquibu/dam J^e7f7V7mKilfy 5?» atto FaA-
Epilcopis } accitis etiam ex Africa iis
qui duas in partes divifi, pertinaciter Ttrf «Lin c^etrnAi
inter fe atque obAinate contendunt)
prxlente quoque R.omanx urbis epif-
KSt^jSf^n\oK ce?a.7iKU( ^
copo t id quod commotum fuitfe vi- Ti yt) ? •? P'«fMfC
debatur , fub horum prxfcncia pollet iSiui
diligcntilllmaexaminationc componi.
Sed quoniam nonnulli, ucfi;rb ht, &c
XfincH
proprix falucis & venerationis qux ,

lanilbliimx fidei debetur obliti ,

pri-
vatas adhuc fimultatds prorogare non «cTwi WV <rfCttff(Ao(»tr
cclTant prolacxjamfententixacqtiiel- nre eufiaiy
; U{«t4
cerc nolentes , afierenterque paucos
'T»V^r TnuntTtij , ]U# -n
admodum epiicopos fementtam tu-
\i
 ^ k W ,,

ad Donatifl. Hiftoriam pertinentia. 285

liflc, qui ncc omnibus qux prius m«
07i ^ ^ yfv/Mtf ^ ^ an. quiri oportebat dilieenter cxcuiHs
ad depromendum jumcuim propcraii'
lOtTo/r
,
i' W AMT
ter acccfltOenc.Uode fitut^sc ipftquos
d-jr^-nft 4V concordi ac fracen» mter fc animo
&^CMt«5irror»/90( ^ T y/«> ^«<V W ede decuerat , turpt , (eu potias dccc-
7«^«f '& < otwtv^p^ i 71 CTTtVi^
A^ndd fecciTione dididcanc , iis ho- &
minibus qui i (anclifiimd religione
Cif c^6?r« 9v/xCom6^ to ^ alieno (iinc animo. fubiannandi occa-
oilA^fitZw^o/iaV^fao^f/Aor^ £^r fio przbcatur. Wcirc6 mihi (Mid6
providendum fuit , ut harc qu« poft

«tn^f^rof ‘ 1^ 7fi$ depromptum judicium Voluntaria a(^

Ae#r ‘n^ X»Ao*
reiiiione jamhntta
ede dcbucrant,nnnc
^JO< ^ 4^;^** *ir»'^ dyit^TH tSfioQ- tandem nudtorum interventu hnem
xtiatffioriut^^fant
, v^tont Ji^ai' o%» podint accipere. Quoniam igirur plu-
rt^WWTW» ^ ^1® f
,
0 7TOS 7V& rimos cx diverds ac propb indmris lo-
/M T C^ffi^tff^ rJSf
cis epifeopos in urbem Arclaccnfcmin.
OVJ- las Au^ib juiUmus conve-
tra Calcn
m7mo^04 xav ruv n7i Siwn^ nire : Cibi quoqui^cribcndum ede cen-
‘nAAoT» T^if 'rvp^7r‘ imiik niVutf fuimus, ut acccpro publico vehiculo
^lifVKC^ a viro daridimo Latroniano corredo-
x^9fwJ^S)f liirvf
re Sici'i£, ad, unciis cibi duobus (ecun-
'Chminii 6Vf tZm* Xpi-nO^knttt nAi»
di ordinis quos tu chgendos pacave-
iu/yl(;Zt no/fA^^r c^iA«i'<ncA^* ris, tribus item (mulis qui indcincre
W n) ^«4«/ c*o(/umf^^ Ittt < 0 ^ iT vobis minidrare polline , intra cum-
Aatfftwiewv ? jymaTigf « 2»- dem diem ad prxdidum locum oc-
curraS) qu6 tum per tuam gravita-
JuAiOf JV^K^IOf «owJ tem , tum per ceterorum in unum
1^1« >4 2iraf •fVc*(> •n ittM^ cti at coeuntium unanimem concordemque
av w/di ifnPj^k.^ W "ffic (blerriam concroverda hxc quz per
(ocdildmam altercarioncm ad hocuf-
•Kmt^f mU hiukn/uittii ^fMf ^SS^t
que temporis perduravit, auditis om-
nibus eorum qui nunc inter (e dilH-
N,a4^$i7n7£7r£f^f(ir<i» Wiro «MutiiG'’' dent, quos etiam adede julHmiis, al.
71 TK n< ^i/p«7tw<
, 7W w legationibus , ad congruam religionis
&
iV ouuilt^f o^4<^y
AlfTJTfi w ddei oblervanciam fraremamque
concordiam tandem abquandb po(^
nM>mA»;.^7^o>^a;^^S* St^^ipao^ut de revocari. In<3)’umem te Deus om-
ii 0if(j^(%>af 'Mnttt»^ oipocens diucidimc fervet.
attAviQifCif ^ /XfAA»^r
-fV *uu ei-v aWi\u* hic^C^t ^^nwtp
if*sio0<
,
hujn^^ ^
of 6VAf/tMir2u/^ii«x6^'n w !n^^»^

71 OfMHkifl ictif C^iltitf^i^eLX^jiSCuun*

^
vytalrct^ n 0 0«»( e frifjnxfci^f

i^ lTt07P,

^NNOTjlYJOiiES rA L E S i J,

K«m'<‘nerr Sni)J«. Incodkc Mazartnoy Fux. iatronianyi v. c> e 6 r r, >, i,

& Medicoo fcribituT KMrnwTtefr. Sed Hne dubio devotysh. m. <^v 1 v s. Sed 6c
rctibendum eft K»ifnK-ngf« , id cft : ii VAtr*mAm Gualtheius m annocacionibus ad banc ubulam •
CmtSltrt SieUU- Hu|us Latroniani memio 6t in adducit & emendae hunc nofbi lo-
veteti inferiptione Panonniiant , tclle Gualthe» cum.
IO in tabulit Siculis numero d. m. il. va* im it. n^Mnlffu >»<. Peribytetos sntclligit
4JRI 0 1.1CINX0AVG. ooMiTivi oui fecuodi ocdinis {acceJotet vulgbdiccbantar,
' Bbbb ij
 , , .

286 Monumenta vetera

ut ex Optato MilcWtaoo» fic Facuncio Hectnia- rxm. Cene in ordinatione •ptelbyteri
.
poA con-
jatnpridem noiavit Ja-
nc4i(i aliilqjc fciiptotibut fecrationem hzc oratio olim ab epitropo dicc'
cobus SirtDondus m
ootii ad d^idomum jMg> yt. bamr. Dm uttrm Dtut , iteiieeum miSer , difiriht-
At*!:! DOtU ad librum duodecim jm Facundi. teremumm di^fluzrNW, f>er ^uem profieiiainarL
Hietonymut in epitaphio beacz Paulz: jidt- vtrft ] Mmplijicmu ftmftr m mliui uutitrd muu4^
t*m mqutt , Hkffol^rum *U»rum & Iit pKrtmemit ftr »rdmm eenfpti rutUiu di^efi^
, &
frctnUtmm h^triorit gr^dia Levi, M tum: Vudk &
/uctnUtuitf ^rudmt 4a^ue effiam Lf

urum aimmemitUh mithitMde. Gregorius Naz. in vumnm fecrmmemu mjPttit uiJfiiHtM rort'/n»7r i ut

carmine Iambico de viti fui pag. 6. narrans quo- wm Pwtifiett Jiumms *rtftndit Pepdit fufxoffikt ,

modo invitus i patre fuo prcibycct ordmacus mi tenDm feektmtit & «feris mmfumtmum jifmm it
fit, fic loquitur. IC«V»^»^r»»r «tf erdims viret & fecunim digmtmiii eii^tnt. Sk im

jiffv. Ubi vides {econdum tbtonum tribui pref-

'
ereme ftr ftftumgjottm t^raM» frudemium mnttts ,

bytens , perin^ ac ha cpiilola

Conftantint j nec Meyp /pintum fref*Xfffii, fmdms ille mdjutifikm

imoieritb. Nam
epifeopi in Ecclcfii fedcbaat u/m m fefuU ymumerrnt mubiutdlutt fmciii guttr.

in fiiblimiori tbrono , alEdcntibus bine iod^ itmvU. Sk im EUmxjtm» & Itffmtumr pliet alerem

prcfbyteris in humilioribus fiibfcUiii , fic aftin- fmtemm fUmtudmu uiiusulmsttUm rrmu^udifli , «1 4«f

tibui diaconis in vefte candida, quernadmoddtn ItefiiM pdmtmrts & frt^ututmit effio* fmetrnmentm
icnbit idem Gcegorius in ibmnio de tcclefia mimijltfium fuffiartt fmterdetipu. Etpaulb*pbft:
Anaflafiz pag. 78. Euiebius in defcriptione £c« jieteftum m tt Dtm fHuttdi meriti mutm
clcfizTyri ibtonosqui erant in Ecclcfii juxta
,
Hzc dcfcripfimusei vetaftifiimo hbto Poocifi«
altate » epUeopo fic prcfbjtetis anribuit , fiibfcl- cati Senonenfis Ecclcfiz. Eadem habet etiam

lia autem minmris. Ubi preibytecos etiam vocat Ordo Romanus. Sunt autem ricganufiltnj, ac
ww Ita etiam Augu* ni fallor , i Lcooe Papa rompofita. Pottb ex his

flinus in epifiola 148- lecmdum locum gubet- quz dixi , apparet quancopcr^falfiisficChtifto-
naculorum appellat gradum pteibyterii. pboifonas •, qui/^CNM/eJidu epifeopus htc intcr«
^Mid exijiimtm vef: • , ut fttutMs /p«/ p'etantr, quem &rd Iccutus dl Sirtnortdus ia
Urum mii» trm U ttur 7*1 rt/num ttttert ntu fssvr- Tomo 1. cooctlioAim GalNz.

Anmo )14<
cacnfe Au*
gofto.
EPISTOLA
CONCILII ARELATENSIS
AD S Y L«V E S T R U M.

Ineifit eencilium Ififcofenm jirtldte ttk- merita rcvcrcnrilfalutamus: ubi graves

brutum ^ direihtm Sylvt/he Efi/cefo ac perniciufos Icgi noRrx atque rradi-
Jtemuttdrmm. noni cflFrenatx meniis homines perruli-
mus, quos &
Dei noRri prxfcns auclo-
Dilectissimo Pap/iSylves tro, neas, &
traditio ac regula ventatis iti

• Uj,n. 'Marinas, Acratiu5*,NaeaIis, Theodo. rcipuic, ut nulla in illis aut dicendi ra.
rut,Pfotcrms,Vodus,Verui,Proba- tio lubfidcrec, aut accuTandi modus uL
tianas* Cxciliantts,Fauftinus, Sut^cn las, aut probatio conveniret. Idcd , judt-
• jX.Tre'’ .

Wuu* tuu, Gregorius, Redeius , Ambitau-
(us, Ternurias , Mcroclcs , Rardus,
Adcifius,Hibcmias^FortuQatus, Ari-
Aalius, Lampadias , Vitalis , Mater,
nus. Liberius, Grcgorius, Crcfccns,
Avicianus, Oafnus, Oraatalis,Quin-
cafius, Yiilor ,Epichctus ,
in
ce Deo fic matre Ecclefiaqux fuos novic
ficcomprobat, aut damnati funt.autre-
puin. Et urffiatn. Frater dilecbiume,ad
hoc cantam fteclaculum ifirercITe tanti
fcciffcs: profed6 ,crcJimu$,quia in eo*
reverior niifiTec fentencia prolata , fic ce
Domino pariter nobifciim judicante , ccccus no-

aeterna faluccm. uer majori Ixcitu exulcailct. Sed quo-

niam recedere i partibus illis minime
& uni.
C Ommuni
rate
copuU caritads
ma^is Ecclcllx Catholica; vin.
culo inhaftntcs , aJ Arclatenfium dvi-
iotuiili, in quibus fic ApoRoli quotxith
fedent, deruor
Honc Dei gloriam ceRacur, non tamen
ipforum fine incermifi.

bxc fola ntmis viia iunc traclaoda, Fra.,

taicm piifltmi Imperatoris voluntate ad-
,

ducli , imib te , religiodlTime Papa , cum ter charifilme, ad qux lueramus invitati,
led
 , ,

ad Donatifl:. Hiftoriam pertitientia. 167

jed Sc confutcndum nobifmcc ipHi cen- Circillariis agitatoribus qui hdeles lime,
fuimus : Sc quim divcrfx (unt provin- placuit eos qoandiu agiunc i commu-
cia; ex quibus advehimus, iti varia nione fepirjri. Dc nts * qui in infir- '«^•1
contingunt qur nos cenlemus obfervo- mitate fune conllituti 5c recedere * vo.
TC debere. Placuit crg6 pra:(ence Spiritu iunt ,
placuit cis manum imponi. OlC
ran<fh:> &
Angelis ejus, uc& his qui Hn- pnefidibus autem qui fideles Iunt, Sc od
• * ^ gulos quos monebat, judicare, prflidatum condiunt , iti placuit , ut
fi/dt/k!u’
proferremus de quiere prxfenci. Placuit cum pfOnioci fuerint, litterosquidemac.
wmmiu. cciam , antequam i tc * qui majores dioc- cipianc ecdeliofeicos communicatorios,
* M^. celes • renes , per te poriffimiim omnibus iti tamen ut in quibufeumque lods gefl
inlinuari. Quid aurem fit quod fcnleri- ferint ,
ab epifeopis cjufdcm loci cura
iiochtCctn. mus , fenpro nolha; mediocritatis iub* agatur:
illis H cueperint contra difei-
junximus. At id pnmo*locodevicd no- pHniiii agere ,
tunc dcmiim i commu-
Ih-d atque utilitate tractandum fele , ut nione excludantur. Et dc his quidem qui
qui unus pro nuilcis mortuus clt , Sc rc- in Repubiic\ agere volunt llmiliccr. DC
furrexic ,
ab omnibus tempus‘ipfum ita Afris autem quod propria lege lu^ uran.
religiosa mente obfervetur, nedivilToncs tur, ut rebaptizent, jacuit ut adEccIe*
vel di/Icnfiones in tanto dsfequio devotio, fiam n aliquis batrcricus venerit, incerro.
nis poflinc exlurgcre. C?cnfemu$»crgb gent eum (ymbolum ; & fi perviderint
pifeha Domini per orbem totum uni oie eum in Patre fic Filio fic Spiritu fan^
obfervatum iri. De his quoque qu quibuf- 1 clle baptizatum manus tjniiiipci impdfc
,

cumque locis ordinati Tucrint minillri natur. Qu6d li interrogatus fymbolum,

ut m
ipHs locis perfeverent. De his non fcJpundcnt Trinitatem ,
tunc me-
• Mw/ra- cciam
* qui arma projiciuac in pace, ritb baptizetur, &<artcra.TunCLodians
Siiiumm. placuit abilinen eos i communione. Dc julHt omnes ad fcdcslu os redire. Amzn.

EP.ISTOLA CONSTANTINI
I MP ERA TORIS
AD EPISCOPOS.
Pofi: fynodum Arclaccnfcm feripea.

Constantinus Augustus Equidem hxc, ut dixi , asquam “ fbrru-

*

Epilcopb catholicis carifiimia fro. nam debuerunt lortiri ,

omnibus
fciliccc
tribus iaiucem. malis redundantem fed Deus omnipo-:

tens in ca:’is per fecula refidens, tribuit

Terna & religiofa, incompre. quo .inon merebar. Certb jam neque di-
hcnfibilis pictos Dei nofiri, ne- ci , neque enumerari polTunt ea , qux cx-
quaquim permittit humanam condicio, lefti fui in me famiuum fuum benero-
nem diutius in tenebris oberrare , neque icntiiconcelTir, landillimi antifeites Chri.
patitur exolos quorumdam voluntates u(l (li fdvatoris fratres chariffimi. Gaudeo
que m tantum pervadere , ut non litis gaudeo qudd
igitur equidem rpccialitcr,
praiciarillimis luminibus denud pandens tandem habiti judilfiml dijudicatione
^ *
im»f. iter falurorc, cas det ad regulam julli. cos ad meliorem fpem fbreunamque tero,
^rfdcm. fix converti. Habeo quippe cognitum calhs, quos malignitas diaboli videbaturi
multis exemplis : harc e^em ex meiplb prxcloriinma luce legis Catholicx mife.
metior. Fuenintcnim inmc primicm, rabili fui perfiuilone avertilTc. veri O
quor iufliria carcre videbantur, nec ulla vidrix providenda Chnfti Salvatoris!
putabam videre fupemam potentiam ,
ut etiam his coQlulcrct qui tam defeif- '
,

qu£ iutra fecreta pedoris mei gererem* centes i veritate, quodammod<5 odverst^

Cccc
 z8S lylonumenta vetera
iplam »rm» inducentes gentibus fe copo-
ijycrunt quii fi * rei none vera * fide
:
voluerint obfequia CmclilSmxlegi defer-
re , inteJiieete poterunt quantum fibi
ttitu Dei fit provifum. Et noc quidem ,
Jnaillimi fratres , fperabam etiam in
cis , quibus ingeniu eft maxima durities
animi, pofle reprehendi fcd non pro-
fitit apud eos refia dijudicatio } neque
in eorum fenfusingrefla elldivinitaspro.
pitia, Reveri enim non immeriib abhis
procul abfcellcrit Chrifti clementia , in
•mmf quibusmaniftfta luce clarer*, hujufmodi
Waitnc.
cBe, ut cos etiam i cxlcfti provifionc
exofos cernamus; qui in ipfos tanta ve-
•mmf.
faniapetfeverat, cumincredibili*arro-
lu. gamia perfuadeant* fibi qux nec
^
,
nec audiri fas cft ,
dcfcifcytcs i recto ju.
mHiu
MB. dicio dato, quocilefti provifionc meum
judicium cos comperi poflulare: qux vis
jpalignitatis in corumdem pectoribus
perfCTcrJt Quotiens i me jam ipfo*im-
probifiimis itionibus fuis fiint condi-
' «'ponfione opprefii f qui utique fi
hoc ancc oculos hao^e volui^ou , mi
nin ^ hoc ipfum mcerporuifTeDt. Meum
licium pofhiUnc , qui ipic judicium
Chrifti expedo. Dico enim , ut fc veri-
tas hahet« (acerdoriim judicium ici de>
bet haberi ^ ac fi ipfe Dominus refUens
judicet. Nihil enim licet bis aliud fen-
tire« vel aliud judicare, nifiquod Chrifti
magiftetio funt cdodi. Quid igitur fen-
Ciunt maligni bom nes, officia, ut verh
dixi, diabolis Perquirunt fecularia, re-
linquentes extoftia. O rabula furoris
oodacia i ficut m caulis gcndlium heri
(olet ,
appelluionem interporuerunc.
Equid^ gentes minora intcrJiim judi-
cia refugientes, abi julhtia cito de,•'te-
hendi" poteft, magis ad mapra juditia
aufloritate ioterpofita ad appellationem
fc conferre funtlolitai Quid hi detraflo.
res legis ,
qui renuentes »lcll.- judicium,
meum putaverunt poftuUndum , fie fen-
tire de Qirifto falvatore! Ecce jam pro-
ditores, ecce fine utid acriori dirquilitio.
ne, ipfi per femet prodiderunt facinora
fua. Qia ab ipfis lentiiur humanitas , qui
in ipfolJeo imman-sprofilieruntjEqui-
dem ,
fratres chariflimi, liebt hxcinip-
fis videantur deprchcnCi , nihilominus
vos , qui Domini lalvatoris (equimini
dici, viam, patientiam adhibate, data his ad-
huc optione quid putent deligendum ac :
Geos.iniifdemvidcritisperfevcrare.pro-
tiniiscum his quos Dominus dignos cqj-
tui fuo judicavit, proficifcimim , 6c re-
diteadpropr;aslcdcs,mciqucmemn-
tote, ut mci Salvator nuller lemper mi-
fercatur. Cxteriim direxi meos homines.
qui cofHem infandos deceptores religio-
nis procinhs ad comitatum meum perdo,
eant ,
ut ibi dezant ibi fibi mortem pe-
,
jus pervideant. Ded! quoque litcrascom-
pctmtes ad eum « qui Vicariam prz^-
duram Africim tuetur , ut qurKquoc
bi^osiQianixfimiIesinvcnerit,fucimco$
ad comitatum meum dirigat, netilceritis
fub tand claritate Dei noflri ea ab ipfis
hant, qu« maximam iracundiam cacleitis
providtttia: pollint incitare. Incolunse*
vos Deus omnipocens tribuat votis meis^
& veflrii^ per tccula fratres unfGmi.
 ad Donatift.Hiftoriam pertinentia. 28^

EPISTOLA CONSTANTINI Aaa. Illi

I M P E R*A T O R I S

AD PR.OBIANOM PROCONSaLEM AFRICiC,

'
Ex Autufiim lii. 5. contra Crejconium cap. LXX. par. 476J
Ep^U.num.4.p.zU.

Imperatore» Oelires Flavii , Co n s- divinarum feripturarum prodiro ttque

tantinusMaximus, ScVale-
Rius Licini us ad pROBiANUM
ProconTolem Atricx.
Li ANUS pr* ?ecc(tbr tuus , ment6,
iuin v:r peffcdiffimus VcnisVica-
nuk i^ricte^oium tunc per Afiivam no.
(Iram incommodS valctuiline teneretur,
cjufdcm partib* fimcliis,intor cetera etiam
id negotium vel invidum , qux de C*d-
liaoo Epifcopo EcddiJ! catliolic^ vide*
tur ciTe co.nmota, ad examen (uum at-
exudio videretur objeda , innocemem
dc eo Felicem tuifle conftircrit. Denique
ciim Maximus Ingcniium Decurionem
Ziquenlium civitatis epidolam Ccciliant
Exduumviri* falialTc contenderct,eum-
dem ipfumlngcntium rufpcnrum.^cbsqua:
(uberant, pervidimus, i.lcA minimi &
torrum quAd (c Decurionem Ziquen-
lium civitatis afleveraverit. Un Jfc volumus
ut cumdem ipfum s Ingentium fub ido-
nei profecuDone ad comicarum meum
Conlcantini Aegudi mittas, ut iIlis io
q >i

ue juflioncm credidit c(Ic revocandam, prxfentiarum agunt ,

atque duirurnis;
tenim cum jam Superium Centurio- diebus inrcrpellare non deflnant, audien-
nem, 5c Cccilianum magiftratum Ap- tibus 8c coram adidcncibus apparere 6c
tuagitanorum,fic Saturninum Excurato,
' intimari p idicfmdri eos Cxcifiano Epif-
rem, fic Caiibium juniorem ejufdcm cU copo invidiam comparare atque adver-
^icaiU Curatorem , atque Solonem (er- sus eum violcnt.T inftirgere voluifle. Ici
vum publicum (opr^nptx civitatis pro;- enim fiet ut omifits, ficut oportet, eju(^
fentesede fecidec, audientiam pr.Lbuit mod' contentionibus ,
populus fine
diU
coi^etcntem, ade6 ut cum Cxdliano fenfione aliqui religioni propnx cum
*fuiilet objcifhim qudd i Felice eidem debita vcneracioue «^fcrviac.
cpdcopatus videretur eilc delatus ,
cui

N NO TA TI O N E S,

* Hic illeeft Calidius fira Claudius Saniriinus, ejus anni , fcilicet 1 4. quo agebarur quxfiio do
j
ut leginir apud Optarum io bb. i. qui Curator Felice , accitus cft ,fimi ut aAa municipalia fi|-
dviutis Aptungenfis fuerat tempore perlecucio- pcriotit cempor-s magiftnuuum ptoferrec.
* Hdui fx
nis (tadenaorum codicum , id e(l , Diocletiano , iMTt. mil'. plcrique, tx </«ao»
vm.& Maximianovti> Coii'. anno Chrilb 30;. vini. Sed legendum h^ud dubii uno veibo , w-
ifime idciccb in judicium induftus cA > ut cs eiui aiiiMmvui. ^i;ur nempe de AiBi Ccciiiaoi epi-
&
ex Gdlis municipatibus apud ipfum olim ftjia ab ip(b poli duumviratum (crtpii, ut patet
confe^is invc&igareiui utri^m Felix epifcupas cx Cedis puigaiionis Felicis.
Czciluni otdinaror ptodidilTct (ktos codices. * Cenict Batonius banc epiftolam ad Probis^

Earodcm' ob cauiTam vocati (uoc Supeiius cenru* num lcr'piam ede ame AtcUteule concilium an-
tio, quia nimiiilm militibus &
cemurione ute- ni 314. Sc Ingentium concilio buic exhibitum
baotur magiftratus ciim fetipturas i Chriftiaois dictt.Contra Heiiricus Vaiefius affirmat datam
vi extorqueteiii. 0e ^fiusCxciIian^qubJcjuC' iftolam confulatu Condinttni Licinii iv« &
dem pcrfccutionis tempore magiMium , feu cd,an. 3 1 5> quo t. no Petronium Ptobian oi
duumviraram municipii Apningrnfis geflidet, proconlulcm AfriczluideconiLt» cdm cx co-
qubJqiteexjminanda c(T« ipfius ui Feli.cm epi- dice Thcod. in m
de Appellat, idm 1 x co qu&d
fcta, Caitbius verb junior , qui apud ^>catum0 i£liaous,quiqusprjr c^eftbr hir dicitur, pro*,
Calidius Qrarnou* appcUauu , quia cuxawi eut cooliilacum fulUnuctic confulatu Yulua
Cccc ij
 ,

290 Mcmurttenta vetera

funi «c Aimiml , ia eft m. )I 4 - At
cjiio tneofc Poti6 cilUt Canftantini «nlitmio «a fnhm
«ocotifiilatumidiciitProbiaiiai.StuitimiioQ diu i.Apiil.an. jM.ubiGodefkiduilcgcndum
conjicit, «f Fnhmum.
Sue initiam »n. j i ) mininrt oftcndit Valcfitn.
.

SAwwo )
mcnie Av- SEPI STOLA CONSTANTINI
IMPERATORIS
aD episcopos p a rt is d o n a t i,
Oc fiipcr nomine Cjcciliani > <^ua acccrfcndum eum declarat.

meas mox ad-

fcoNSTANTINUS AOGOSTUS quem credo juxta litteras

Epifeopis. futtirum. Polficeorautem vobis qu6d fi ,

prarfente ipfodc uno tantum crimine vel

vofmecipros aliquid

An T E paucos quiiicm dies

poftularum veftrum , hoc rmhi pla-
cuerat» ut ad Africam reverteremini» ut
,
juxta iacinorc ejus per
probaveritis, id
vcifa qua;
dcaniur.
apud me
ei intenditis,
fit

Deus omnipotens perp.tuam

,
ac fi uni-
probata efic vi-

illic omnis caufa qux vobis adversus Ca:-

cilianum competere videtur» ab amicis mbuac fccuriratcm.

meis quos clegjffem ,

cognofcercrur» at- Htc ptrttntnth^c AmiMpini vtTba^efifi,
que fincmdcbifum reciperet. Verumdiu 43. «. 30. Juflic enim ille ( Conftantinu )

mihi cogKanti» &m animo meo non im- ut partes

ci od agendam caufiam R.o-
merito volventi, id pocifltmum vifum niam occurrerent. Quo chm Cxcilianus
quofilam ex veftris nefrio qui oufsi non occurrifict, inter,
dk, ut quoniam fcio
& ohftinaro ammo re- pcllatus ab eis , prxeepie ut Mediolanum
turbulentos facis

atum judicium fic inifcgrx veritatis ratio- Icquercntur. Tunc fe aliqui eorum fiib-

crahere co^runc, forcaish indignati,

nem minimi rclpicerc, ac per hoc venire
ibidem cognofeatur » non quia non cf( eos imitatus Confiancinos,
forTican, us fi

&
veritatis ratio expoftulat, ut jam fkatim atque velociter Cxcilia.
ut condecet
numdamnaret ablentcm. Quod ubi cog-
res finem accipiat , atque
aliquid tale
novit providus Imperator , reliquos ab
eveniat, nimii vedriobicioatione, quod
divinitati c^lefti difpliccac, 6c exifti-
officialibus cufiodicos fecit Mediolanum ,
tc.
pervenire.
macioni moa:, quam fcmper inlibaram
Jnterim confUum atfif ni jadicMuU in
copio pcrfcvcrarc, plurimum imj^Mt,
placuit mihi, ficuedixi , ut C*dlianus, Africky at tanjidt ex eftfieU ejat feqaeati

juxta prius cradatum, huc potius veniat. ad

EPISTOLA
 ad Donatifl:. Hifioriam pertinentia. 291

EPISTOLA CONSTANTINI';-^.-
IMPERATORIS
AD CELSUM VICARIUM AFRICA,
Tn qua promittit ad Africam fc venturum ut fnter Cascilianum
&
Donatum de fchifmate in Africa fa£lo judicet.

Celso nunc aliqui exindb iniecebris mcnrisigno- */ inks

bicftlinm tn mf rantixqucoccultarefcputant, plcnilfimc ‘**’“*'

fim reperturus , atque in luce fadorum

E^SEVEitAite * Mcnalium
P cum quem jamJudVim fitfccperac in-
i vcncatcDcidigref.
iania, c.xtcrofq} qui
venire j eafdcm perlbnas qux res illiuC.
modi concitant, faciunrquc, ut no.,
ea qua oportet veneratione fummus ?''cus
cum
‘
fi, dedcnmc, proxi-
errori tc praviifimo colatur, perdam atque difaitiam. Cum-
ma cnam tua: gravitatis /cripta tc/Uta <mc clareat neminem pofiebeatituw
fatis
fiinr
,
quibus inb.crcntcm cc jufiioni no- dines martyris eo genere conquirere
ftrxdc merito rcdidonisipforum,coquc quod alienum i veritate religioni' in. &
tumultu quod apparabant, inhibitum cfi congruum cfle videatur, eos tjuos con-
fe memoralli , Iraccr chariilimc. Unde tra fas & religionem ipfam recognove-
quoniam ex co patuit ipfos nefarias res ro ,
reofquc violentix competentis ve-
cogitaflV. Quod enim cum (laruificm in. nerationis deprehendero, fine ulla dubi-
ter ip/bs, 6c Carcilianiim plcniilimi fu- tatione , infanix liix obAmationirque
,

per aUc^adonibus divct/is requirere, cemerarix faciam meriu exiria pcriol-

* prxfcntu mea fulccptam fugam 'fubtra- vere. Scire itaque pro cerro qux habere
ferti/rw* nere laborarunt, hoc ipfb turpifiimo fa- debeant , ad ptcmlfimam Hdem , faluce
te fafccf^ do confdTi ,
ad ea /e redire properare, •etiam tclle invocata
,
quod- tim fuper-
qua: U
antei fecerant , nunc d^cre & plebe, quam fuper clericis his qui prtrm
^rrcveranc. At ciim conftec minmic fune, fim diligcntiflimb quxficurus,id-
unumquemque propria penitus delida que judicaturus quod vcrillimum rcli, &
lucrari ,
cciamfi paulifpcr eorum fuerit ciolillimum cfle manifeftmn llt; demon.
coercitio dilaca, mandandum gravitati Araturus etiam liTdcm, qm 6c qualisdi-
tux duxi, ut interim quidci^coldcm o. vinitati*cultus adhibendus fit. Nam nc-
mittas, dcdifiimulandum fuper ipfos eilc quaquim me aliter maximum reatum ef.
cognofeas: VcrumlccUhaccpifloli, tam fugere po^c credo , quim ut hoc quod
Cxciliano, quam iifdcm pafam facias , improbe fit minime exiflimein diffimu.
,

quod cum /avente pietate divini A/ri. laudum ciim id •bonus agii me pro in-
:
• /.
* eam venero , plcnilSmc univerfis tim fliruto meo, ipfiufquc principis munere
Cxciliano, quam his qut contra cum age- oporteat, quim ut ddcuflis erroribus
re videmur , ledo dilucido judicio de- omnibuique temeritatibus amputaris, ve-
monflracurus (iim, quxfic qualis fumnix ram religionem univerfos , concordem-
divinitati fit adbitenda veneratio, Se que fimpheitatem, aeque mentam omni-
cttlra cuiufinodiculcu$dclcfiare*vidcacu#:ad- potenti Deo culturam prxfencare perfi-
hioito etiam d^enci examine > ea qux ciam.

H Ddd4

L
 :

19 - MonumennayeteKi

KStSG SCK$3S££(3&:5i£(3

EX
*«-...^EPI S TOLA CONSTANTINI
AD EUM ALIOM VIC AR lOM AFRICA,
Data IV. Idus Novembres Sabino 6: RufEno ColT. (}i 6 .)

SENTENTIADE ABSOLUTIONE C^CILIANI

s
Q.UAM MEDIOLANI PRONUNTIAVERAT,

jiugufiino contra Crtfconium lib. 3. cap. LXXl. n.ii.T. 9.

Oper. -iug. ^.476.

Nfero adbne^ verba Con^antini ejus Cdccilianum innocentem, illos calumnio-

I tJ ' Eumahum Vttarinm^ fe

eopmftffe & tnnoeentem Caalianum
mbt inter filfimos cognovifll* tcd^vuseil.
/dem in lib. ffi CollMtovm cap. 53.
fartes ,

eomperijjt tefiatur. Cum entm narraffet in Conftantinus ad Eumalium Vicarium de

his fu^rk locutus e^ i quernAamodum ai Pullatione Catciliani fcriplit Sabino fic
judscium ejus fo^ epifcofalia judiaa fartts Ruihno CoC iv. Idus Novembres, id
ferioH^ fuertns In quo pervidi , inquit, cft, poft biennium &
menies Teri odo,
Czdliinuin virum omm
innocentia prz. 4 porpsuone Feltcn [uh j£liano Procnfmte,
duum, ac debita religionis lu£ omeia. Vohfan» & AtMtano Ceff. X v. Kalendoi
(ervantem , cique u A ut oportuit llrvien- Martias,
tem: ncc ullum in eo crimen reperiripo- In Jndiee tollatienis Carthapnetfis 3, e.

luilTe, cidem apparuit, ncurabienti iue- yC.ltfisur: Recitatio judicii Conl^tini,

rat adverfariorum Tuorum Hmuiationc qut/apud Te quoque Caecilianum Tuifle
compolitum purgatum poR Arclatenic concilium Hg-
J> eojem judiao AnyofUnus, BrevicuU niEcat Im^>crator.
CoBationts tuei }. eaP. 19. Kccitatum c(l Jbid cap. 51 1 . Interlocutio qu6d inter
judicium ConflanrinI , qucmadmodihm partes Tenccnciam tulcnt Imperator.
fc imer partes caulJam C*dlianfcogno- jbid.cafPyy Interlocutio hoc ipfum
vi(Te ad Eumalium Vicanum ATncxicrip- llgn^Hcam cx rcicripto Principis fu^tU
iUTet, quod renioCis omnibus a bitris, recitato. .

• ANNOTATIO,^
‘ Am< & Et. ui oJimu» MlE ai
 ad Donatifl:. Hiftoriam pertinentia. 29^

EXEMPLUM EPISTOLiE Anmo )if)

PROFECTORUM PROTORIO
AD CELSUM VICARIUM..
C|p^ remittuntur in Africam Donatifta: qui in Gallias venc*
ranc propter caufam Csciliani.

. Petronius Annianx« &J uLiAKU5 prios venire prarcepie

, angarialem his
Domitio Celfo Vicario Afric*. cum annonaria competcntii uique ad
Arclatcnfcm portum Iccuuddra impera,
Uo N I A M Ludanum» Capitonem, tum

**
Q Fidcntiuin
i nmarium
Naiiteium cpiicop<u,
fic

prdbytenim qui * fc-

cundiim cxlefte praiccpturn domini Con-
principis
eam
t. ris
cjufdcm
«ernitatis
dedimus, ri-ater, qui
navigent. Qjod
clemcnriifimi
mdc Afri,
folertiam riiam li-
noltns Ici re conveniar. Optamus
/lanrmiMaxmii mvjcii (emper Auguiliad te, frater, fcbciflimum bene valere. Hi-
Gallias cum altis legis c|u« hominibus lariusprinceps obtulit iiii. Kalendos
venerant ,
dignitas ejos ad lares pro- Maias. Tribcrij.

LEX
IMPERATORIS CONSTANTINI
IN DONATIS^AS.
ef. 105. ».9. Tunc Contlan- ram fifco vindicarentur,
tinus prior contra partem Donati /Jt>n Ith. i. cuittrj luterat Pttiliditi cjft
Icvcriflimom legem dedit. 5(1. n. 10;. Conllantinus vobis balilica»
Idtm cf. HS. ». j Pnmus ( Cooftanti- juflit auferri,
nos ) contra veftram partem legem con- titfuml g/i jh mrnti» i x. nJ. Thttd,
fticuit
,
ut loca congregationura vellra- b/. Ne fanebun bapdjGna iteretur.

Odddy
 , ,

294 Monumenta vetera

eG0®$®as8®53©Ke*e(»32c»sss^

7 EPISTOLA CONSTANTINI
.IMPERATORIS
AD EPISCOPOS ET PLEBEM AFRICifi,
Ut Donatiftas tolerent. ^
CONSTANTIKUS AOGU5TUS utpacientiA percolamus, quidquid Ifl-&
WverfisEpifeopis per Africam, & folcntiil illorum pro confuctudinc mtem-

plebi EcclcHx Catholicx. per^^Qcix fux teneant & faciunt, id to«

cum cranquillicacis vtrtucc toleremus. Ni-
hil ex reciproco reponatur injurix: vin-
o D fides debuit , quantum pru-
QS|U * dentia valuit prout puritas potuit,
'
,
tencafle mc per omnia humanita-
diiftam
mus,
enim, quam
infipiencis cft manibus uflirparc;
Deo forvarc debe-

maxiroC cbm debeat fides noftra confi«

tis &
ntoderaiionis olHcia optimfe fcitis,
derc quidquid ab bujufmodi hominum
ut, juxta magifteria legis noftra:, pax illa ,

fanclifiima; h-at:rnitatis , cujus gratiam

fiirore patietur, Manyrii grarid apud
Deus (timmus famulorum fiiorum pcclo- Deum cfle valiturum. Quid eft enim

ribus * immifcuit , Aabii^ per omnem aliud inhoc fxculo io nomme Dei vince-
(pcAAioii' concordiam teneretur. Sed quia vim il- re ,
qu^m inconditos hominum impetus
^ lam fcelcris infiifi paucorum Iicit,(cnfi-
quictx legis populum laccficntcs , con-
ftanii peciore luftinere i Quod fi obfer-
bus pervicaciter inoxrcntcm, intentionis
noftrc ratio rton potuit edomare, fo-
vaverit vcftra finceritas ,
cjtd vklAm»
vente adhuc fibi huic nequiti* patroci- per gratiam^ fummx divinitatis, ut lan-
iclcencibus eorum inibtucis vel mori-
nio , ut extorqueri fibi omnino non li-
nerent, inquofe delinquifil* gauderent. fus ,
qui fe miforrimx cont;;ncionis ve-
dum totum boc xillarios prxbenc, ftiant omnes non de-
Sp^andum nobis cll ,

per paucos fodit, io populum omnipo- lere fe paucorum perfiiafioDc pcreuntei

tentis Dei milcricorJta mitigetur. Indb
fompiccmo letho oare, qu6 pofilnt pcc-
nicentix gratia femper vitx xtcmx
enim remedium Iperare d®>cmus, ciim ,

& facla referuntur. correAis crronbas fins, incwrari. Valete

omnia bona vora ,

Verum dumcxlefiis medicina procedat, voco communi per Cctula juuencc Deo
ba^en h> fune confilia noftra mo Jeran ia fratres chanllimi.

a-3‘LIBELLUS donatistarum
ad CONSTANTINUM missus,
Ut Silvanum 8c Collegas ab exilio revocet.

in BrevicuU C^Hatimi
V IndiceColUtionis C4uhd^. y e. 544- £t afnd Aayifi,
OonacU
1 59. Periverunt
I Profecucioqua Dovriftarum, principi
Conftantmo libellum aflenint proprios
diei 3 . r. 1
.

fti) fuum libellum cfle recitandum, quem

{

dedillc majores, te eo principem mo- dicebant datum Conftanrino i majori-

tum, agendi cis dedille licentiam , 6C bus fuis. In quo libello fotis aperteque
ibi Felicis Aptungitam cpilcopi qui Cx- monftrarunc, qudm folfitm dixerint de
ciiiam fuerat ordmacor, caula narratur. damnaoone Cxcbiam apud Brixiam :

idem
 ;

ad Donatift:. Hiftoriarti pertinentia. 295:

idem qaippi libellos oftendir qiiemad- -paratorciue efle perperi quidcpiid eis fj-
modim conrri cos fcnferir Conftanri- .cere voluiflct. Quem Coiiftaotini anri-
005. Nam ibi dicont , nollo modo fe -ftirem nebulonem urique Cxcilianum
communicaturos antijhti ifJiKS intelligi volebant.

RESCRIPTUM CONSTANTINIT^r
AD VALERIUM feuVEMNUM.
N india 3. up. 349. Reci- fitUuT hns ad Valerium fen Verinum Vi*
caritim de illorum exliiio Ibluco, H. co.
I catur cpiilola Condanctni ad Vicahtim
qua libertatem agcn- rum lurore Deo vindici dimittendo lite-
Verinum dcftinata,
di cnbuic Donicilbs. ras datas Cnfpo & Conftantino iterum
Jiid.c. ^jo. ProfccurioCarholiconim, Confuhbus tcrrio Nonas Maias, id cll,
qua; dicit pro fe nugis cpiilolaiVi facere pofl qua: tum annum & menn.*m ferfc
Conlbncini » quia non de Carctliano ali- {cxtum, tl-tpfntn atempou refe^ipu Eumn^
quid judicatum eft, led lurori fuo ipfi lio diieHi. Confer Bnvteulmm ColUs. 5,
^rmilli fnnt. e. 11. & eptjL 1 Tonu i op.
41. n. 9. .

jiuytJUrms in CtUat. ctf. 53 /r.

DESCRIPTUM CONSTANTINrjH
AD EPISCOPOS NUMtDAS,
tJbihxrctici culeruntbafilicas aCatholicis ut ad aliam balilicath
faciendam fibi locum vcl domum cis dent.

CoTtsTANtiNOs Victor. Maximus Deo contrarius, Eccicfix fiindx inimi-

acTriumphacorremper AuguftusZeu- cus poreft, qui i Dcb fando, vero, ju-
zio, Gallico , Vidonno» Sperantio, fto ,
fummo ,
atque omnium Domino
Januario, Felici, Crclcentio, Pando, rcc^ens qui nos conlliruic 6c io hac luce
Viebori , Babbutio , Donato Epifcd> produxit, qui fpirKum ad vitam ,quam
pis. carpimus , dedit , 8e qui nos Id quod
fuum omnialii^volunuce
elTe voluit, 6c
UMfummiDei,qui mundi perfecit , ad Diaboli partem prono er-

C auctor & pater e(b,

vitam carpimus, ocium fufpicimus, hu-
hujus
cujus beneficio rore decnrritl Sed quia Icm^f pofleflus
animus i malo , necefle c(I doctoris fui
mani etiam locietatc gaudemus , hanc opcnbus infbre> ea perficiat quxxqui-
voluntatem clle conftec, ut omne hu- taci & juflitix contraria videantur, id-
manum genus in cortimune cdnfcntiat, circd hi qui i Diabolo pofTefli funt efus .

Zc quodam fodetoris afFcc^lumu- quafi ^Ifitati &

nequitix obfequuntur. Nod
tu’s amplexibus glutinetur non dubium :
,

autem mirandum * eft , i bonis improbos “ ^

cft bxrefcs & fchifma i Diabolo i
t|ui difcedcre.Nam fic redh proverbio fig-
caput ell nuiitix , proccfiiilc. £t idc6 natumeft, Pares cum paribus congre-
uidquid ab hkreticis geritur , ejus in. gari qui malo impix mentis infedi fun^
:

S milu fieri, qui eorum fcnlils , mentes, necefte cft i noftri fbciccarc difiideant.
cogitationelque polledit nulla dubitatio Homo fiquidem malus, uc feripeura lo-
eft. Namchm cjufmodi homines in fui quitur, de malo thefauro profert mala
potedacc redegerit, ildemufqucquaquc bonus vct6 cx bono profert bonum. Sed
dominarur. Quid autem boni clKcerc in. quii , ut didum cft, nxrctici & fchifma.
fanus perfidus
,
irreligiofus , prolanus
»
tici
,
qui bonum relinquentes U malum
Ecce
 , ,

2^6 Monumenta vetera

fofUntcs, n
perficiant qux Deo difplu Q^m petitionem , more infticuti mei
ceanc , Diabolo , qui eorum pater eil, hbenter amplexus furo , &
ftatim ad Ra-
^probantur adhzrere ^ redilEmb U fa- tionalem competentes licccras dedi ut
,
pientcr gravitas vcftra fedt , & fecuo- domum bonorum noftrorum tran/gredi
dtim fandum pncceptum , ab eo-
fidei faciat , cum omni jure luo , ad dommium
jum pcrverfis coatencionibus temperan- Ecclefix Catholicx, quam prompti li-
do, &iifdem remittendo quod idem fibi beralitate donari^ ac vobis tradi proti-
indebitum atque alienum ufiirpare con- nus julfi. In quo tamen loco fumpm (if-
tendunt: ne ,
ficuti eil eomm perverfi. cali bafilicam erigi prarcepi. Ad Con/b-
casmaligna & perfida, ad feditiones uf- larcm quoque fcnbi mandavi Numidix,
que prorumperent, Cc inter turbas at- ut iple in cjoldem Ecclefix fithricatione
que concentus fui fimiles inciurent, at- in omnibus fandimoniam vcftram juva-
que iti aliquid cxifteret , qaod fodari non ret.Ledores etiam Ecclefix Catholicx v
oporteret. Sceleratum quippe eorum 2c hypodiacooesi reliquos quoque qui*
propoficum femper requirit Diabdi o. inftindu memoratoniin quibulaam pro • ^bi' m
pera perficere, nt idc6 cum i facerdo- moribus ad munera, vel ad Dccoriona-
tibus Dei per patientiam cum ipib fuo rum vocari fune, juxta ftatutum legis mex
patre * fiiperanrur * fibi hi qui ad nullum munus ftatui evocandos. Sed
Qiifores 0ei fummi gloriam , illis verd & cos, quidudifunthxreticoniminftio-
damnationem comparent, £c condigna du, julHmm protinus moleftix perfian-
fupplicia. £x hoc quippe majus Dei mm- dionibus abfom. Dc extero cciam le-
* mi exflat * jufiiufque judicium , quod cos gem mcamfuper EccIcfiafticosCatboli.
xquo animo tolerat , & patientia con- cos data.*n cuttodiri , mandavi qux om-
:

demnat, his omnia qux ab ipfis proccfi> nia ut veftrx patientix paGm fierent,
(erunt , fulHnendo. Deus uquidem (1* harum literarum teftificanone perf-
omnium vindicem promifir. Ecidc6ctim cripta funr. Et utinim quidem hxre-
indida Deo permittitur acrius dc ini- , tia vel fcbilmatici aliquandd fiix laluti
micis lupplicium fumitur. Quod vos nunc providerent , &
deterus eorum tenebris
famulos &
facerdores DeiirbcntcrfeciC ad vifionem verx lucis oculos aperi-
fe cognovi , & fatis gratulatus fum quod & ,
rent , &
i Diabolo feccdcrcnt , ad
de impiis & fcclcratis, Gerilegis & pro- Deum qui unus U venis qui omnium ju- ,

fanis, perfidis & irreligiofis, & Deo in- dex eft, vel ferd confugerent. Sed quia
gratis , & Fcclefix inimicis nullam vindi- conlbt eosin fui malitia monere, 8c in
dam polcitis, Sc ut idem potius ad ve^ mori velle, lufficic iifdem
fuis facinoribus
niam pertineant polhilacis. Hoc cft ve- commonitio noftra,5^rXccdcns afildua
rfcac penin^Ls Deum nolle, hoc eft prae- cohortatio. Siemm jumonibus nollrisob-
ceptis infifterc,hoc eft fdiatcr crecfcrc, temperarc voluilTent, ab omni malo li.
hoc eft verh lencirc, hoc eft ftirc, ouod berarentur. Nos tamen, fratres, fequa-
major vindida in contrarios Ecclefix murqux noftrafunt, mandaris inftemus,
provocetur , ciim iifijem in Gxulo par- cuftodiamus divina prxeepea ex bonis ,

citur. Accepti igitur cpiftoli Gpicncix adibus vitam noftr.im ab erroribus vm-
fc gravitatis vcftr* ,
comperi bxreticos dicances, favente Dci mifimeordii, per
live (chilhucicoseam bafilicam Ecclefix redum limitem dirigamus.
Catholicx,quam in Conftannna civitate Daca Non. Fcbr. Serdica.
julTcram hibricari
,
foliri improbitate in-
vadendam putalTe, Cc frequenter tam i Exp/idant S. Optati Epi/tx^i Ithri ttumn
nobis qudm i judicibus noftns ex noftri feptemyVel Gtjia Pargatmif C.faliam
julEone commonitos, reddere, quod& fpif»pi & Ftiich oTiiinatom ejnfdxm:
luum non erat, noluilTe, vos tamen imi- necnon Ipifiola C^nfiantini Imptrattris,
tatores patientix Dci fummi, eorum nu« aimcit.
licix placidi mente, ea qux vcftra lunt
relinquentes, & pocius locum vobis in- Deo o&ATiAs*.
vicem alium firc^cm rcilicic pofcere.
 : : ,

ad Donatift. Hiftoriam pertinentia. 297

wyuwy>*»y n^yv*.»y *<kn'
.

ffiSD «{•»’$• Sifd6®fiSSeflSe896eB(SaSfl&»ffi8&gB8Bfifi8&ffi6&fflS9ffiSBffi8DffiSSffiS5

DONATIST.^ CUIUSDAM Circa an*

SERMO
DE VEXATIONE DONATISTARUM
Temporibus Lcontii & Urfatii.

Nunc^imum editus ex codice mf. Bibliothecx lllujkijf.f^ Reverend,

Eptfcopi CataUunenJls, quingentorum circiter annorum , Ofus
veiujh admodum audoris.

IN SEQUENTEM SERMONEM ADMONITIO.

1 TS / fiihfc<jMens injlntmtninm , qu$i n»ndkm editum fuerut^
nen feneas in Cdt/jeli»
€»s ulttnuuds eontiiuue^ haud delmit tamen i netis emitti i tim magnam tuum tum Op-
tati daUiSy tim Dnatijiarum hijhriee agerat, Sem.e efi habitus i v. Jdus Marni in
y&-
lemni amiverfaria commemeratiene quorumdam D^natijfarum cjui apud fies pre m.ir-
tyrtbts bab:bantur. Infcnbitnr in munnfcripte Dc Paflione fanorum Donati Ad- &
vocati. Atin ipfe fermene neutrius nemen habetur : fi tantum ibi mentie Heneratt Epifi
tepi Saltbenfi aut petiis Siahbenfi in pnvinda Preeenfulari , qui ex Abveeatenfi eppida
Carthaginem venerar. Unde non Donati , neque Advecati ^Ted Henerati petiis Paffio
dici dciereE Defcribitur autem iUic militans executie adversis aliquot Donattjias Car-,
thaynigefi : in qui erepta efi eis bafitca. De tempore nihil conflat ; nifi quod Saturabis
Cxciliano Eudinepifo tuae inflante res gefii^ aflenticnte Lconcio,Duce Urfatio,
Marcellino tunc Tribuno. Cadlianus Eudinepifus non alius ejl a Carthagineujt
Epifiop*. Nam^pofieiperfeeutioijfa vacatur C-tdlianenfi ^ ercHiqme dicuntur in memo^
nam martyrum r//»//, nc alios quandoque poflmo.:{imepifa>patds nomine geflx rei
expertes deceperit parricida, ^tbus verbis Cauli anumCarthaginenfemdefiyiari perfm
ficuum efi. Cum eryi is Sardicenficoncilii tempore ^ hoc efi anno i vivisfutUtus fie^
tu , df Gratui ejus ftuceffbr huic Concilio interfuerit , necejfe efi
ea qua hic narrantur^ ante
hunc annum cont.yjfe. Leontii dt‘‘Vrfatii velut operariorum unitatis in Donatifias favien-
tiumnon uno tn loco fit mentio. Apud Optatnmnofi/um libro y §. \.p.^“].dr afi,. Ad Ope-
rariis unitatis multa q ndem afperi gefta funt ,
fed ea quid imputatis Leontio
,
Ma-
cano ,
vel Taurino > dt" eodem tn libro $. x. p, 6 y DiTpitcent vobis tempora , nefeio
cu;u5, Leontii ,
Urfatii, Macarit & ceterorum Fuitprim6 tempclUs fub Urfa-
rio . fecutacft pluvia fub Gregorio pofl pluviam fecuti (unt lapides (ub
Operariis unitatis, Crefionius apud Augufiinum dicit Hilvanum Cirtenfem communicaro
miuiffe Vrfatio d'- Zenopbilo perfequenttbus , d* Ideo aihtm effe tn exilium. Petilsanui
quoque Donatifia Commemorans eos comites qui Don.itifiis infenfi fuerant Vrfattum in-
,
ter eos commemorat Periit, Macarius: periit Urfatius , cunAique comites ve-
ftri. Dei pariter vindiiB perierunt» Urfacium namque barbarici pugna prollratum
farvis unguibus alites, canumque avidi dentes morflous difccrpfcrunt. In Aciis CoU
lationis Carthaginenfis diei 3. cap. 158. refertur epifiola Januariani alieni mque Epifeofo-
rum Donatifiarum ,
in aua perfecutores Donatifiarum ita enumer.nt: Nam ut omitou
mus quantus fanguis Cnriilianus effiifus fic per Leondum Urfatium , Macarium
, ,

Paulum, Taurinum , Romanum , ccccrofque cxccucorcs, quos in fan<^nun necem

* Ecee ij
 1 .

298 Monumenta vetera

i principibus fccuU mcruerunc>
quand6 plurimi venerabiles facerdotes occi/i, alii
latfc vexata , facra ftrupara virgmicu , pr^cripti di
in exilium relegati , Chriftanitas
viccsi fpoliati pauperes, ablar*
baClicx, atque adi m
fugam profugi facerdotes,
anibus UfimUs fnnt ea ulmmnia qna mfrafenii rtciuntnt tnjlrumenu. De Marctllinn
habenns : nam is ftofeilb diver(ns efiab
e$ qnt CeSMteni Cartha-
Tribune in j4fnck nthil
Cenfluntis Jmperateris tempore ^efum antequam
ninend praLt. CenfUt enim haccensi^e
Qmppe in omnibus lods modo atJiis Leeu»
Paiui& MacanuiinJftu.m mitterentur.
OptatusVrfatium
tius&Vrfahus M4Cario&Pauloa(TaunHopramittuntur:&aperti
femper Matano praponitv , ejufdem atatis
aliisPnoremfiufe oJlevMt: Leontium vero qui
conflat ex prafenti infirumento , in quo
eodem tempore Leontius comes ,
cum Vrfatio fitifje
(^.Vrfatius dux fuife perbibentur^ Vrfatimm
autem fam i temporibus Silvani Ctrtenfis
Qui ZenopUlus anno 310. de causa Sihani
dr zenopbtlt pro CathoUU pu^naJIe confiat.
relatis. Videntur itaque , qua hic referuntur contipfft
tarnovit ut confiat ex oBis fupri
urca annum 540. autpauU-pofi, certi antequam Mteanus mitteretur in Africam circa

annum 348 Donatus autem ilU^ cujus fit mensio in

MuU^ videtur efe idem cum Donato
Paoafenfiqni cum Marculo pafiusefi i
de quo optatus hb m.
$. vi.p. 60 cujus etum

mentio fit in mariyrolozio Vfuardi ad

diem /. Martii y ubt diatmr pafus fui VrfuiodMee
ille ex Auvifino Ho.
tribuno quod cum oHis nofirit concinit. Sed Donatus
df MaraSino ,

milia x i . i» Joannem ,
in puteummiffus dicitur ^quod nuBi e martyribus cujus fit ht: mentio,

convenire potefi: cum omnes in bafihck d mtUtibus cafifuerint. £fg(> alienus efi titulus ab
sofo fermane, uti jamobferuatumefi.
C*tcrdm opus iftudefiAfn cojufdam fetiptoris non
maledici , attamen haud indoUi 6" impe^
tnfamis. &licet in Ecdefiam Catholicam egregie

riii:tmb hominis efi in faais litteris &

in Oinfiiana doUnnx pracepiis nan mediocriter

verfati, qui multa praelata profert,

tinam in meliori causa. Antiquum efe fifiptoremfiylut
habitum eo tempore quo Donatifiarum fecU vigebat
aperte convincit, fatetqt, fermonem
in Africa. Nomen fcnpteru ignotum.

peritia fallebantur, aut contuniaecs vi-

nU. Idus Martii Sermo de Paffionc SS.
Donaci &
Advocati. tio fuo pcrient finc culpa & periculo
prxJicantium Chnftianoruracrgd caufa
I. manifcfta pcrfecurionum gcfta repetendi qua: gefta fiint, &
utilitatis Sc

julhcix plena fune quia hJclcs comme-

^%non otio'‘fc conlcripca fine, ncc in- ,

conlultc in honorem martyrum , &ccdi- morando corroborantur , rudes quof- U

ficationem credentium anniverilani (b- que ad tolerantiam centationum infb*
lemnitate leguntur: cur non magis fub- ganc, &
inimicos detegendo condem-

dol* fraudes * & blandx dcccpnonis in- nant. Prxdicct crg6 patientifli nam fi-

fidix conferibancur pariter Sc legantur,

liorum fuorum fidem pia mater Eccicfia.
qux fub obtentu rcligion s aninus frau- Rccognoicae &
frudum operis fiii latro-
iilcntacircum'rentioue (iibvcrtunt. Ma- num cnidcliffimorum fpcluiua. Ergd jam
gis enim ncccllaria inflrudio illic cft, veniamus ad caufas.
ubi profeffa hoftilitas non cft quia ,
1 Res apud Carthaginem gefta cft
.

hoftms fbciecas ad decipiendum faa- Cxciliano^ Eudinepifo l tunc inftantc,

M40
.no.
^proxima eft, &
immia , inquit, aiienoente Leontio comite , duce Urfa-
tio , Marcellino tunc Tribuno , Diabolo
homino domefiici tjua. Ideo alienum ab
officio religionis pietaih ent non- tamen omnium iftorum confiliatore ext-
martyrum glorias mvida quodam- ftente. Prim6 etenim ut inveterato dra-
fbliim
modo taciturnitate comprimere, fcd eo coni mos cft inficus, quafi non ipfe jam-
patrocinante filentio dcccroorid fubtili- dudiiin pcrlccutione manifefta Chriftia*
quod falutarc cft. Quid enim ni nominis impugnator exriterit, cos
tate celare
periculosi tacetur i prudentibus, quos aperti pcrreciirionc fuperare non
tam
iotuit, callida fraude circum enire mo-
quim inutiliter i fimplicibus ignoratur.
fItus eft t ut c6 faciliiis deceptio prode-
Quoniam quidem, ut facile eu , incau-
tos appellatione nominis Chrifti i
falla- ret, quo deceptionis audor latuilTet. Sed
cibus decipi , iti
necefte eft fugere hoc quibus prxcw-pta divina femper (uor arma
nomen miniftros Antichrifti. Proditione vidricia ,
tam blanJicntis intclicxcrunc

ergo luporum latentium liib veftifu o- infidtas quim minis ixvientis tunc territi
qui im- non fiinr. Ac ubi crg6 non blandiendo
viiim aut Uberabuntur inrtmdi ,
cautos

I
 ,

ad Donatift. Hiftoriam pertinentia. 299

caucos vtgflanccrque fefellic, fcicnsinTi- verfacfl. Qii ddior videre in domo Dei

du$ artifexilios quos jamdudiiir» publici tantum piaculum, locum ilium cafbspre-
ftragc dejecerat ,
ad cum quem negave- cibus & vocis aduccum inceflis ,
operi,
runt reverti per poenitentiam pode, ip- bus, & fpuriis vociEmis profanari 1 Quis
fumque Dommum ad lulcipienJatn do. oro hominum cujuflibct extrema; cotui-
lcnt!U n exomologcfim promptum utpotb cionis intra fuos panctes id fieri patere-

non volentem mortem moricnris, quan- tur f Nemo

boc vellet, ntfi qui Sc focerc
tiim ut revertatiT 8c vivat, mcntcs quat podlc. Quis talia vcl flliu diaboli aucfr>-
in pratlio tormentorum metu iiibcgit, nbusgcfVa negat, vel frufli auclorcs Chri-
1.
blandimentis adversus tempora pacis flianos appelUc, nid qui aut tpfum dia-
erexit, ablata humilitate, qua foU podet bolum cxcufacum velit , aut de Cbrifto
ira Dei indignantis mitigari , inlinuata- Domino aliter fencit? ^anu ferpenctt
que (up?rb?il qua ccrtifllmirfcivit Deum indufriia j Q^ta bis malis expediendis

gravius offendi, pode tenere lapfos illi- incubuit, ut rain fua familia divino no-
atb rursus Eccle/iallicos honores '
infi- mine titulata fe celaret ex nomine , quim

nuans , quos tunc tenuerant facramen- nomen operibus infamaret.

fuis vene. O
lonim cntlcftiumdefertorcs.Tantumdem randa divmx patientix virtus qux can- !

horumfals.! proditione nunc ixtus ,qudm tiim leextenJente mali nrauitia fudi nens
imbecillitate fidei nuper gaviliis. Imbfe. pat.tur , ut fada fubJoli bofHs fibi ve!
cunor modb cum quad Epifeopi vel liio nomini reputet. Ne quifquam xft'-
V.
Chrilfiani dicuntur, quam tunc cum no. mcc Icvc, quid accidere quudens fcbif-
minis negatione rucruntitantiliminimi- nuta U bxa-fes oriuntur, quarum utique
cos habens ibi nomine ouiKupari fuos minillerio profano & opere adultenno
dummodb tali fraude fritiCis, ut jam di. Deum Chrifhim ituanuc Satbanx
ximus , teneat quos falsi appellatione transfiguratio.
,
ludifieac: non folum obleclans inani glo. V. Sed ne d propofitis longius evage-
ril miferos ,fed 5c regali amicitia munc- mur ,
fa«.rarum virginum ftupra prxte-
ribufquc terrenis circumfcril>cns ava. rcamus, ab illis facerdotum Det didi-
ros. mu!o exies, contumelias, neJas & fpo. f

Tamen prxdo mole- lia taceo ut criam ipfl intclligant pauca

1

fti ferens
1

federie, (ii»ui'ius
infatiabilis
qudj non omnes arte pofl
argumentum ad violan-
W ,

nos dc multo confalto decerpere. & ea

breviter ac vcrccundb proferre, uepote
dum fidei finceritatem invenit lalutis ini- qui non vmdicbm de inimicis flu icamus
micus. Chnlhis ,
inq lit, amator unitatis exigere, fed miterorum ammasde lupt
eft
‘
: ante plebem ni-
unitas igitur
fiat rapacis fuu ibus& deipfojam penedra-
,

mis femper obfccutam , idcoque d

fibt coids ore liberare. Poterat iguur difei.
Deo defertam. Catholicam vocans ? ut pimx falutaris cvcrli>r caflicarcm fidei
de prxjudicio nominis, qui communica, unitatis vocibulo violare, idcfl,umta.
re noluerunt, h.rrctici <liccrentur Mit- cem jpfam fibi non Deo cogere. Qiiod
tit pecuniis quibus vel fidem caperet, neque rciflores hu;us mundi , Sc harum
'

vel profrffionc Icgii occafionem faceret tencbrarumfieriprxcipiebanr, utid quod

avantix.Scd cum 1ik omnibus illecebran- jubebatur quale fuiflec perfona prxei-
tibus tcncamcnris rigidus atque inflexi- iencis indicaret. Q_ x quanta inter &
bilis tenor jufhtix devotius obfiflcret, xc edita EccIcfi.eDci Cc Chrifti glo-
jubentur intervenire judices .coguntur ut riola exempla? quxCbriflianxprofefUo-
cogant> fecult porefrates ,
circumdantur nis figna? cxilu qux ? verx fidei 5c inte-

vexillationibus domils, prolcriptionum grx ^votionis indicia publicataquibus

,
mmx protenduntur divitiDus, profanan- p.dam fadfis nullum potuit veritas fatu f-
tur fjcramcnta, fipcrindu^a g^ciitiiita- fe, nifi
q ii contra fuam conlacnciam <e-
tis caterva, conventicula facra fiunt Iu- cundbm Prophetx lcntcnnam,rpcmfuam
culenra convivia. in mendacio ponere deflinaflet.
1 Jam quxdi^avcl gefrafunt, il- V r. Ad ultima veniamus tlla qux de-
lic inter epulas lafcivientium juvenum & ficientibus fallaciis & fatigaris infidiarum
ubi prcflb fuerint alpemamenta firmina- machinamencLs m
aperc.ts minas, mam-

rum fcelus cfl edicere fidclidimi fratres. fefbfquc funas eruperunt. Erat tunc vi-
Quanta repentb rerum mutatio 1 Baflli- dere milicum manus traditorum fiiriis
ca in popinam , ne curpiCu dicam ,
con-. miniferances ,
qux ad perpetrandum caoci
 , ,

JOO Monumenta vetera

fucinoiis opas mcmoracorum mcrccde nisedam Cxcilianends ufque in
conduob; (uat:circum(laiucc tieniqu^di- memona prorog^or ne alios quaAido-
:

lif^cnnilinu cunofitate , iiilpicUrotcs ne quepodmodum cpilcopatus nomine gc^

quid lUic mitius gerere crudelitati raer-
cenarue iscuilltt, qux diam cam cunod
fpecUcuIi incencioDcmnontamdeitniriu
pravx afTcrtionis , quam exactionem lo-
cati fanguinis jprolitebamr. Ac ver6 po>
pulus Dei ancc« Uc^ opinionem
exJis Ac audicric Ac cx ipsl dii^finone
oc^noverit, non (oJum iugaiiis non cft
imnnncotis exicio£c mortis mccu, crain
potiiis ad oracionis domum voco pauo-
nisanimonusconToiavic»ubi ciim Bdes
faerts legionibus palatur Ac imperau
lex rei expertos dccepcric parricida.
IX. NamAcanniveiialis dios religiosi'*
devotione non iromentd celebratur : cd
enim honorandus dies ido,in quo Ac om-
Dei cooteUa , Ac poftejas
nis Ecclella
Ittfurx CbridiDomuii anemi judicis dextera co-
Viderit enim cur non omnei
ronata cd.
pcrmiieric lumnia pietas trucidari, umen
corda confpicieas omnium martyrum
premio muneravit, quos toid devotione
pati voluille profpexic qui non langui-
nem led Bdem credentium quaerit, iflum

jejunia conrinuis preabus laginantur aurem faoguinis omnium nccedc cd te-

cumque ipsi prece ia mana Docom* neri reum quem totam interBcieadam
mcndancur anirrue iniquorum manibus locade plebem non ed incertum.
propinaex, ex caltrit cccc ad indar do- X. Adhuc autem quod demenrix ma-
minicx pallioniscohors militum progre. joris fuit, etiam pod tam nefarium fa-

dicur adChiidianorum necem i Pbaru cium camdem baliiicam polTidcndam ho-

(xis neotericis procuracj.Manus contra micida putavit, quali amore locifuccum-
innocuas ad Dominum cxccnCas arinan. b.*rec. Ceteri qui evalemnt Chndiani i

cur riid bus dexterx, qua/I minus mar-
cynum d:cercnc>qui non gladiis redim-
p;i cxdc fulbbus trucidabantur.
V I I. Q^mquain Honorarum ’
S^tbenlis '* Epdcopi jugulum
Tribuni gladms crii non penetravit, ta.
men compunxit , aeque ici Ac illic cam
mtoiftros diaboli luror deeexie
pacienriaChridiEccie-
glorioli antidicjs
lism manitedarie quia nec alius oden-
:
quibus videbat vitam iplam leculi prx-
Icnciscontemni , illis opinor fe placitu-
rum putavit pod fanguinis maculam,
lan- quorum languincm appetivit, pod tradi-
tionis ruToam, quosidco pcrlequcbarur,
quia com nunionis ejus conugium decli-
nabant, ipfos communicaturos Bbipod
,
quim perpetratum homicidium promiccebac.
Oimprudencii vanitatulcmcnnxquc per-
mixta qu.i obcxcatus latro deoerrimus,
i

debacurChridi Ooiruni lcrvus,quimUle id cooriiuim Itmiendum putaret quo

qui Isxc eadem paciebacur , qux Ac ip.^e fua ips.1 difpolicione nefeius impedia-
p alius cd Dominus: tur.

VMS m4tj«rd0mino mc pfrfkati ftnu y jam violentiam ipBus potedaets

XI.
^ V0t perfe^uentMT. Quare cxii hi Icrvt ante oculos proponendam quod tunc vU
fumed, nunc animo revolvendum. Cum
Dei lunc qui i loculo diliguntur, oden-
dane ipfum Dominum i loculo fuilTc di> Dei facerdos ante aram facri nominis
lecbum. $i aucom Icculum nonnideos qui maciaretur, cura catechumenus puer
fiii fune diligie ,
necclTo ed eos odio ha- expers dtlciphnx lacrameocom n pene
beat quos de loculo Dominus Jelus cic- exanimis gratiam lavacnfalutarislicien-
jM.15.1s. gir. St<U/fCMl0e^ttSy\aq\iii,/eaIum^Mad rilHmA popularet: Subvenite, ait , cate-
'
‘

fuMmeJiety anuret^ ftd de fesMU m9H chumeno milii: anima jam Dcolcilicbc

eJHs y ftd rg* tity v»s de fecuU , fnfterei proxima, hoc libi nvignum volu 01* con-
odit vof feerniMm* tingere ultima voce Bgnabac , li ad indar
,

VIII. Denique hujus odii femper dotmnicx palTionis aqua fanguuii junge-
exitus cdudone unguinis Hgnacus ed II. retur.

oit Ac nunc pachim conventionemque XII. At vero racmorarus Epifeopus *

fceleris non aliter quim conltgnacione cx Abvocacenfi oppido Carthaginem
Jiuiguinis tranlegerunc, cum omnisxcas hofpes adveniens tanti Cacholicx ilhus
AcUKus clauds ftdmodinn oculis cada 10 hamcoicace bolbicalicatis exceptus cd
medii balilici necaretur. RalUica , in- ttt non ante pod idneris caon laborem

quam, incra cujus parietes Ac occtla Ac vcl aqux modicum fumerec ,

quim fui

lepuira funt corpora mimcrola, Ac illic languifiis poculo traditorum Biuces avi-
ex titulationibus ^ nommum perfecuho. di&xuianadbc. Uaii qoaaendufn pute
 E ., :

ad Donatid. Hidoriam perti nentia. 3o t

coali? cfle poflit apodafia, fi digni cilii ip!a res protcdira efl ,
uc qoi Deo lacri-

appellatur Catholica. hoc ad in Nam & heium femee obtulerant aram Dw*i circum
jonani magnopere procuravit nominis per ambitum coronent , ut hpilcopus
immiais, ut cam vulgi dici fecilTct Ca- cui obfequa exhibebantur i populo fa-

choheam , ubi impune committitur quic- ccrdotmm admini.dranti, etiam martyrio

quid publico juredamnatur promotus comitatu Sc obfcquio fuorum
Xl n. Interci cum
traditorum vocis commartyrum frucrecur.

Tnininus obfcqui paravilTec, cumque ar- XIV. O

verb divinum long^ di.- &
dorem fxvici® languiais copia latialFet vcrlum i lapienti humana, fiiut iple
bafilicam rursus aliqui fratres ingrefii Dominus per Prophetam: I/pnjhni
ait V-

quilii pro tempore poterant oblcquta inquit , (0^u.iMnes mexfemt vefhde , neque
martyriis exhibebant. Qu.t tunc ani- vejirte fcut me^ Jieue enim difiut c.elnm i
:

morum percurboriosqui profluvii lacry- terre , iti dijient vt^e me^ i vm vefint ,

marum qui lamenucionum gemitus 1 ee^ttationeivr/r^ ifenjm nue. Inadc de-

!

qux inter cadavera crucidatomm dilcur- nique notio um adverlarium intcrfecilTe

rens pieca unmfcujufque jacentis iadem vicioria ed : in nodro certamine oc.idi

dignofeere properavit} Ubi cum flbi pa. ab mimico tnumphus cd. Valdb enim
rentum,fll orum parentes proftrata cor- mifere vincit , qui homicida pod vido.
pora rcpcnrcnt , vaderes alios iuorum riim vivic. Gaude &
cxulta pia mater
amplexibus inhaerentes, alios repentino Ecciefia, qux difciplinis erudita cxlcdi-
viiu percuflbs confediiTc fcmianimes , bus , inaccuiabiii atque illibata confli-
nonnullos colligendis corponbus pias datitme ludaris. Si enim relidendum cd,
manus accommodantcs^dumdivcrfilexiis mente non armis refidis , fi non manu
corpora aliter quam decebat jacentia led fide congrederis. Hxc tc pugnarum
contegunt dhm membra Cevis iclibus diverfiras probat in Icculo ,
coronat in
,

comminuta ctiamfi non officiis , lodsta-

,
cado commendat Oommo Cbrido. Sic
men luisreddunt. \'clpertinum jamjam- vincit qui pod vicloham vinci nefeit: fic

que tempus di;i illius lucem ccncabat triumphat cujus non finitur triumphus.Ti-
excludere, atque iti h diverfis locis cor- bi foli licet pic congredi, beneficium alie-
iora numcrola docim rcdinantcrq<ae ge- no maleficio coniequi purd fic virgine .

f U lim: , Iti tamen religiosb laborantes cmfciencid coronan per Chridum cui
ditabar Spiritus ,
uc ubi pador percuf. ed gloria fic impenum in fecula fcculo-

fus jacebit, illd 6c ovium ga*x de paf. rum Arnen.

dooe colligeretur, quoddiviniciisfa^m

NN O T ^ T l O N E S.

*SuiDOL« fRAUDtS KT L A WDA crbannir operarii uniticis Leoatius , UrTitiuSf

otclPTioKts iMstoiA Facccur crg6 Paulus fic Micirtus , quia Dooatiftis invitos ad
hic Iciiptot petdeutionem in DonanlUs non unitatem Eccicliz compellebant.
fjillc finvlmi pctlccutioni Eiboicom n in Cbri-
TCatholicam vocaks. Diffiteri

lUanos. Hujus nunidlU cITc dicit : illius non pouUrciiptoriiie, quin Catholica dicemur
vere obicura &
minis nota. De uttiurque dii- Ecciefia quz Czeiliano communicabar.
crimine lege Optatum bb. t ii. § viii.p. Cu •Mittit a tco k iai. Imperator Con-
‘ Caciiiano. Cxciliaous is cft pro- flans non miferat primitiis Paulum fit Macarium
culdubib Canbiginenfit : nam poAei Cxcilia- ad faciendam uniuccre, fcdcumeIeemorynii,uc
cenlis vecarur illa pcrdcatto « ejus audor & icfiaiur Optatus lib. iii. iii>j>. 51. Idem de

rpifcopui. Contigctunc ergb hxc cempoie Cc- Leontio fic UtCttio docet hujus Ictipri auAor.
cithni epilcopi, qui bifilicam quam Donacillx *Honoaatum. Nomen cil proprium
obenebant, Urratii opcia recuperare conatus cd. epifo^pi facis commune apud Afros. Maleergb
^Euoi Nifiso. ViJeiuf idud fiiilTe Cxci* inictibumuc hzc aAa Donati fic Advocati paf.
liani cognomen. fio, ciim pocids dici deberent Honorati SidU-
aApsata p K «. s tcuT toN c. thni- benfis epiteopi.
corum fciiicit inChriftianos* **ScitiBiNSis. Lecendum SiolAtnjtt.
LAPSOS ILLICITI In concilio Cartbaginenfi fuo S. Cypriano fen-
A U A Stl S ICCL t SI AST acos HOMOAKS. tentiam dixit Setutt i 5iei/<^4. Concilio Carrha-
Donatiilx dircelTerant ab Ecclefia fub hoc ob- gmenfi anni 4»#« adeft PrettxtelHt Sicilihffifit
tenm , qu6d Catholici traditionis 6c idololatiiz uniis ex Eptieopis provinciz Proconfularis. £c

Kos ad cpifcopacum ptovexiiTenc , aut in epilco- collat. Carth. interfuit Eptfcopus Ski&knfit ,

pacu reliq-tilTcnt. Qoadtatunus nomine. Nota uids ex Itinerario

^Unitasigitua m at. Hinc dt> Antonini, ubi dicitur SieUHre apud Ano#ynuim
Ffff ij
 302 Monumenta vetera
Rivcntuiem SicilAd. Hcc lita erai in piovincii rem dicitur adveni iTc Carthagineni ex
Abvoca-
Pioconfulari 6c ucfumque Tubatbutn obliqui lenli oppido. tateUigeniuni non de uibe cu)us

Ecrpicicbat a majori m. palTuum 18. dilUnt. erae epilcopjsi nam nulla eft urbs hujus nomi*
“ TiTULATiOMiius. De buji>rmo4 i nts cpifcopalis in Africa» fed dc aliquo oppido

titulisIcpulcbrorum manyrum confule quz di- vicino unadCacthigiatm ptofcAus fuerat.

ximus io lUKt tS. ad bb> iti. p. 57. '^Ult laCPUNSCOMMtTTlTUR
An S IV C R. $ A t t S DtiS AlLiCIOIA. Q.UICQ.UII) PUBLICO JUB.1 OAM.
Feflum agcbanc diem Dooatiftje io comracmo* N A r u B. Sarcafmus cft 8c tufas tn ViKC Cd-
rationem eorum qui incerfc^ aut nuU muldbti qu7 icm untvnfalcm hgaificat. EcclclU
tktiitit
fuerant io illi ooulionc. dicitur Ca:b>lica quiaunivetiabs : at Catholicae
'^SusvaNiTB aYtj &c. Egregia fco- Ecclrfiz illudens ift; fcripior » alib vocem illam
reotia • l! pro boni causi ptofetrctur. torqim , ut dicatur Caxboiica quia impuni illic
,
'4M1MOAATUS EetscoPus. Ho- Committiiur» quod jure publico &communi
noratus fcilicit epifcopui SiciiibenUs :
quod au- damnatur. Alluito fan^ fiigida 3c tidicula.

ASSIO MARCULI
SACERDOTIS DONATISTAi
Qui fub Macario inccrfcAus a Donacillis pro martyre habe-
batur.

£x ^nalechrum Adahillonii Tom. 4.p. loj-. CcIUta ad codicem mf.

Corheienfem quingentorum circiter annorum.

ANNOTATIO MABILLONII
IN PASSIONEM MARCULI.
V T faos Eulefut CathdUu murtyrtSyjic D»natiJ!je ^ (metfe hd^rfgUri.itdnlur. H*s
inter inj^nwes ftterttnt Donatus Baf^aimfs epifc9p$u , ^ Martulus presbyter ^uem d
Macaruais feu Traditeriius ( fit ilU CatMsfS appellabam ) ex abruptt namts fupe rctlto
affum in prettrps^ necat umepu jailahmtt. Res iu fi habet. Confiant Jmperater fuptrdo-
plorattffimo Afncma etclefir fiatu k Grate Carthjpnenfi eptfcepo pulfaiut , P..ulu-n
Macarium phmicAs non aJ faciendam uniracem miHc^ tefie Optat» Milevitan» lib. 3.
fed cum elecmolyniS) quibus fublcvata per cccIdUs Ungulas pofTct rcfpirare , v.fli-
ri
,
pjfci, gaudere paupertas. Ht d»j dum murare fuo e^efte funterentur , & pauperes
ubique dilpungerenc, dc ad umucem flngulos bortareiicur refluere inprmis Donati :

du»y alter Canbjynenfii y alter yDtmauftarumfalUotUsantiflites.Etillt qui»

dem iffi Imporaten cowumtltas tnpejfit: ^/r AgoniiVicos (
e^ues vocabat ) (em C/rcirmiar//;>.

nes adversus Paulum Macannm armavit. Leyttt ver» k Taurino cernite miltiem ar.
matum * qui eorum furorem eemprimeret , impetrarunt. Occifi plurimi » detruncati multi,
quos pro martytibus Denattfla habuerunt. Ex bis unus ejl Marculus , de quf Datsvus epif-
eepus Novapftreufit Donatjflj in collatione Cartha^inenS y cap. 1S8. AdveH^um noQ
habeo, /n^au/, quia illic efldomuus Marculus, cujus languincm Deus exiget in die
judicii.
Catholiei apud Aupflflinum fub finem traUatus tl. in Johannem ne^.ent Marculum i'
pracipitatum: fed dteunr. Proferunt Donatifianokyxi nefeto
fi fi ipfum pratipttem epffe
quos in perfecutione fuos martyres. Ecce Marculus de petra prxc pitarus cfti cccc
Donatus BagaicnHs in puteum mtHuscA. Quand6 potellates Romana; talia /lippli-
cia decreveraot , ut prjcapicareotur homines i Quid aurem rerpondent noflri ? ^id
gcihftn ik nefeio. Tamen quid eradunt noRri ; Q^ia ipE fepraxipicaveruflt, dc po-
ccdaccs
 .

ad Donatift. Hiftoriam pertinentia. '303

teftitcsinfamaverunt. Sed illi qui fc mortuos coli voluerunt, famoilorcm mor-
tem non invenerunt. m //i. 3, sd videtur hti vertn;. Sic inve-
nit Donatus Bagaienlls undd contra Macarium fiiTiofim condua*ret turbam cx :

tpfo genere fuerunt qui Hbi pcrcudbrcs lub cupiditate fald martyrii in fuam perni.
ciem conducebant. Indb cciam illi
,
qui cx altonun montium cacuminibus vilcs anU
mas projicientes, fe prxcipitcs dabant: veriit At*tf culum indiun videtur op-^

tutus, Anumen %
confequentibut idem suUer nen infictutur , Muiculmm Donutum d ^
militihus Mucunanis eccijis. Invitus cogor hoc loco etiam illorum, quorum nolo,
hominum ftecre mentionem quos vos inter martyres ponitis per quos camquim
, : ,

per unicam religionem , vcflra: communionis homines jurant quos quidem vellem :

hleotio prxterire, fcd ratio veritatis fe Alch non padtur. Et cx iplis nominilsus
contra unitatem incon/iderat^ latrat invidia, & amemantes aliqui accufandamaut
fugiendam arilimant unitatem, qudd Marculus 5c Donatus dicantur occiH Sc mor-
tui. Qjafiomnin6 invindidam Dcimillusmercaturoccidi.&c. De/uijuhtlemrrur.
tyristiuiumpr.edtUis Archae, quid Chhflianorum nullum fcnfcnnt bellum: quidm.n
amaverint pacem , in qua prima fune fundamenta martyrii : quid nullum huiuerint cu^
ritutan^fne qud inane efi murtynum,
2/ihiUmtnii cum hac acia in biiltotbeck fan^i Galli reperifiemus , ea in lucem dare
amicorum confUe jlattumus ad tUufhandum untiqui:uteM. Altum codicem ^ in quo eadem
afia continentur^ noiis pro fua benevolentia utendum commoduvit vir doHrtna erudii
tdemque antiquitatis ecclefafiica , maximi Africana , fiudiofi^mms Antonius
tione clarus ,
Taurus i Dolior ^rbomeus: qui codex ab Adeltlmo epifcopo ecclefa ZauJunenfi conc^ffus
efi anno dcccc XXI. In eodem codsa exfiat Matrobii tUifiola fraynentum de Ifaac(^
Maximiano martyribus Donatifiis , his alHs max fub0ieudum. Ceterum Marculi olla
legerat RabanuSy qui MartyroLoyo fuo eum adfcribtt addiemvii. Kal. Decembris cum
horum aclofam brevi compendio, yartat dies in codicibus mjf.SaniU-Gallenfis habet., 11 1

Kal. Laudunmfis viii. Kal. ejufdem menfis. Annum ccc XLvai. his Maurianis turbis
£aronius afirgnat.
In additionibus Molant ad Ufuardum ex notho Seda Mariyrologio fit mentio de ,

qnodam Marculo ad vi. Kal. Decembris bis verbis. In Nicomedia beati Marculi faccr-
doris &
martyris , qui temporibus Conflantis * tyranni pcrfccutiones maximas per-
culit ad extremum ab alta rupe prxcipicatus cfh Idem auffer in appendice Ufuardi
:

fecundi editi fufpicatur , hunc ejfe Marculum pfeudomartyrem Donattjlam, Baronius id

negat in mtis ad martyrologium Romanum , in quo ad tumdem diem hac leguntur. Nico-
media: fan^ Marcelli prcfbytcri qui Conllantii tempore ab Arianis i rupe pra:-
,

cipiratus m irtyr occubuit. Quidam vtr deihs Motani cenjeilura favens opinatur, pru
Kicomcdix Igcnlum, in Numidi^) deinde Marculi nomen retinendum: pro ab Ar- ^
rianis,/b’/^rn^m, iMacarianis, fWvrrr fimiSiitmmefi Attamenin aiditiombut ad
£eda Martyroloz>um apud Bellandi fodes mentio non femel de Marcello martyre tm
,

Tlicomedik ad v. Kal. Dccembrh. Primum qutdrm ex duolms codicibus in bac verba :

|n Nicomedia Marcolii, Petri, Screnx, Viclorini. Deindi ex duobus .«///r ,Nicome-
dii^ natale fanclorum Pern, Marcelli, AcScreni, quorum aher pro iidcChhflicru.

ciHxus ,
alter fuit capite plexus ubi tn uno e du3b4S mff. deefi Marcelli tsomen. At rx
:

duAms aliis tres omnino leyintur his verbis : Nicomedia

Petn Marccllini & Sereni.
yerifinule efi., Marcellum quemdam Nicomedia paffum e(f. Sed cum Marculum Dona-
tifiam eodem feri die necatum quidam legerent , eumdem cum Marcello ejfe putavetuist:
adeique Marculi genus mortis MarctlU tributruut^

INCIPIT PASSIO rum, dtim ad incentivum virtutis 5clau-

• ,, dis Ecclefix femper auribus recitantur >
BENEDICTI MAR.TYX1 S Maxculi jJcirci mc quoquc £c honor martyris

y 1 1 j * R_al, Decembris. tanti, & communis omnium devotionis

yii,
*
profedus accendit, ut paUionem a M
O UoNtA.vc multorum martyrum
padionesScglorixiarublimcmme-
snoriam cximioolim fermone digeflx ad
magnam utilitatem proficiunt populo-
cu l 1 gloriofi, faccrdotulictiam hono-*'f‘^*'j^^
refulgentem*, traditorum nuper fce--confur«m«-
Iere confummaram *, miignS* licbt,fcd
pleni amoris oratione decurrerem. Ju- «dij.”
Gggg
 ,
» ,

304 Monumenta vetera

ftum enim ac fatis dignum cft , ut anti- nis causlmifidct *,Qui eum falutaribus •
•
quorum tcftium laudibus recentium momus aut 1 tanto fcclcre revocarent
Eam. quoque martyrum virtus adjundagluti- aut ccite ( quod contigit priores ipfi ad
)
* imfim netur. Sicut enim * illos gentilis (xvitia
ۥ *. etua.
1
devotiffimi certaminis campum & ad fi-
pj^ens dcftinavit ad regnum j fic dei aciem profilirene; ficdiviniciu gu-
te hos traditorum rabies anticbrtdo (er. bcroata cd nobilium cura padorum , uc
viens mific ad cattum. Et quia prarter. quxeumque* illa cfao crudelitas qux *meM.
mittendus non c(l lupcrioris vita; memo. ovibus impendebat, ante iplbrum mera-
rabiliscurlus) de virtutibus Marculiglo- bra laniaret. *
nofi * ,
propter multitudinem ne*
ctfi Inter hos igitur & (amdilfimusMarcu.
queunt omnia, propter cdlimonium ea. His venit: qui cum cum quadam pof.
in
men vel pauca dicenda (unt. feffione rcpcnflcnc, cui Vcgcfclxnomcn
Ille namque otim prxeledus tc prae- cd darim hac qus
, qui facritegx unitati
dedinatas i Domino , mox ubi pri- prxerae humanitate (ulcepri (hnt
, ut ad
mum beatx Hdci rudimenta fulccpit columnas fingulas vindi nudatis publici
,
(latim mundanas litteras re'puens , racerdutalibusmcmbri$,acerbisfiidium* ‘«rf-fi*-

fbrenfe cxcrcinum te hiKam (xcularis iidibus exderentur. Hic jam condan-*'"”^

feienti.x dignitatem (ufpens^ ad exium tiam Marculi gloriofi quis enarrare fiif-
mente calcavit, te a calumniods tribuna- quis cloquentix viribus explicare
ficiat t

lium feptis adQndidimam Eccle(txcran. pncvaleat, aut inauditam perfecutoris in.

fiens fcnolam ,
dtim verum magidrum laniam , aut Chridi Domini circa mar-
elegit Chridum , (te inter principales tyrem fuum prxfencem dupendamque
Cbridi difcipulos meruit honorari. Qux tutelam? IndC enim contra cum acrori
vero in illo hicric probitas cq^cientix, fxvitil immitis feritas concitata ed, quod
ux mludrium morum innata vcrecun. & diabolum futuri jam manyris invidia
ia, qux gratia (piricalis in vultu ^ non dimularec, & Spiritum-fan^um prxeur-
arbitror diu muftumque laborandum forisannchridi nequitia non lateret, (^i
ctlm fuperiorem ejus vitam illa res pro. chm animum divini condantll robora-
* k e«4. bvt, qu6d * meruit facerdodum. Sacer. tum fudincre non podee, fragiiiraricor*
gclTerit indb fit* pons certamen doloris indixit. Circum-
'^mctri '

it. clarum, cui pro pramvoDominusdigna-
cus«d prxdare martyrium.
IgiturdCim inhisofiiciiscxledium prx-
* kCfti. cepcorumlaudabiiiter converratur*, diim
«OTraii-
fjn^nius Potttifex conditurus
dant igitur Chridi fortilEmum bdlato-
rem cnientx latronum manus , te bar-
barx militum clalTcs in carnifices repenti
mutatx. Cumque cum ad columnam Ju-
cum ceteris ris nexibus conarentur adringerci promti

fandis bono te fa<.erdocio (Iio fruitut} ille condQu6 occafionem tantam odea-

cccc fubit6 de CoNSTANTts Hegis tandx Dei vircuns adripuit nam in co- :

tyrannici domo te de palatii ejus arce lumnam ip(am ita ultri vinculis brachio,
pollutum Macarianx perfecutionis mur. rum te digitorum noJis indrinxit , ut
inur increpuit te duabus befbis aJ Afri-
: cum inde nulla valeret poena divellere,
* ittji i» eam midis
,
eodem * fcilicec Macakio nui a podee crudelitas feparare. Quo
** Paulo excerandum prorsus ac fa^o
2^ te ,
di- intcliigcre potuit periecuior, Dei
rum Ecvledx ccrtamai indidumed) ut fervum pro qus nomine exoptare potiiu
* m cM. populus Chridianus ad unionem * cum q lim timere tormenta j nec dolorem
naiuuB. traditoribus faciendam nudatis militum corporis poiTe fentire quorum Spiritus
gladiis, te draconum prxfencibus (ignis, complcc'licur Chnlhmi tc fpes jam pof-
,

& tubarum vocibus cogeretur. Sed Ma. fidoc regnum.

carius qui ex his duabus bediis tetrior Sxviebat itaque contra unum muki-
fuit, eam hoc negotium (anguinis in re- plcx carnificum numerus
, te
facratos
liquis provinciisper rubtilitatem diu ac. conficiens” artus duri fiifbum poenl la-
tentaiset * ,
in Numidia tamen , te erga niabac ,
ac reciprocante tormento
,
in “
^ icaut
^(larculum gloriofiim aperta crudelitatis
barbarx & inauditx dritatis indicia pu-
quantum
go,
fupplicii idus infligebat i ter-
in tantum pedus columnx duntia tu*

blicavit Nam cum ad cum antiquiffimo. retundebat. PuKabac corpus cx omni

rum patrum (andifil nus chorus, te adu- parte crudelitas, nec quicquam , nifi Det
fiarum concilium facerdotum decem t laudem, mludns lingua prof rcbat. An-
oumero fuo probatos epifeopos legatio- helabat rabies jara coitotunij
:
 , —
^

ad Donatift.Hiftoriam pertinentia. 305

& pcrieverancia patientis feritas vifea Dominum illo jejunio potuit , tantum
languebat. Tale deniqui illic tunc mira- purificatione ilU Chrim in fc pixfei tiam
culum Cnriftus Mattyrisfui membris in- protocavit ", ut ei revelatione cxlelb * « »**
dutusoftendit.utadeumnonfolumdo- ante pallioncm fuam pramium foentSj;;^fc','Ji
lorem adire non finerct verfim etiam j paffionisollenfum. Nam
ubi majorano- i«6 pi»-
ab ejus corpore univerlas ficviii* not.ui dis fpatia eaada funt , tc vicinum luci '"*
atque omnia carnificina: ligna deterge, tempus advenit, cujus oportunitas inde
ret. Qjo pratho vidus ac fubadus mimi, femper orationibus atque omnibus divi.
J^“*-cus, nulla jam poenarum crudelitate» nis rebus accepta ell, quod* jam fenaf- .
contentus , atrocillim* , quantum libi centi adfenbitur diei tamen adhuc hu- »»
, 1
videbatur, fcntcntix& paflionieum ma- mana opera &
negotia conquiefeont. In
nifcftiinmx dellinavit. Tunc eum fecum hoc igitur tempore ad celebranda facra.
• Jnjh,
peraliquas Numidiiccivitatcsquafiquod- menu facerdos exfurgens, non tam * i ‘
ev* dam crudelitatis fua: fipedaculum du- fomno expergefaedus, quam * ad oran-
cens. nesciens
cens, &
aelciens fentas Sc gcnciiibus^i^.
?raciiibus*(Li. dum Dmim gaudio recentis vifiunis in- .
r)nm Deum
porcm,&Chnfti hodibusconfufionem, cenfus , priAs camen quam ad ipfa mj-
& fidelibus Dct fervis incennvura glo. fteria veniretur ,
ouid ei d.vinitus eflet
riofi certaminis exhibebat. oilcnfum in gaudium prxfentium fra-
,
Ac vcr6 pollquim cxquificum aeque trum fermone patefecit. Videbam,
fideli
truculentum genus mortis invenit , fta- inquit, cna hxc mihi munera de xternis
tim eum fecu n ad cafteilum Novx-pe. chmuris Domini largientis oblata, cx
trx , quod ardui monus prxeipitio 5c nitidifii no argento poculum fadum, 6c
nomine & vicinitate conjunclum e(l coronam auro rutilo rcfiilgcntem : fu- &
fiib aitifiima miiitum prolecucione per- blimifii nim palmam qux plena IxdtiS
,
duxit Quo ii loco tincam martyri fiio antecedentium numemmtrmmphoium* *

Dominjslxticiampr*fticic, cantum gau. expleret. Magnam, fratres, martyri fuo

dium dc vicina palhoneconceilic, ut qua- Dominus imminentis glorix fiduciam
^

triduum lilud quo illic i corona impen-

, prxftitic , magnam veritatem futurx circa
dente dilacuv efl Jam non inter xmmnas iplixm fux dignationis exprellir. Neque
ficcul irium prelTurarum ^fed inter trium- enim aliquid eft quod obfcurum
aut ,
phos regn irum cxlcftium debeat nume- ambiguum in hac revelatione videatur,
rari. Quiniiim enim exfuitare poterat, io qua accepit calicem quem flierac ia
,
qui poft laboriofam peregrinationem palHone bibicurusj in qua fumfit coro-
carnis Sc mundi aJ videndum Deum Sc narn , qux ei peraclo maityrio debeba-
Chnltum completo itinere felhnabat, turjn qui meraic& palmam , per quam
qui pmficifcens ad Angelorum conlbr- victoriam fperans, cuet jam de coneref-
**
tium,fanclorum quoquccomplcxumpx» fione fccurus.
nc jim paradifi Iira.o intrabit! Poft hxc perartis ex more folcmniis.
Erat ilh illi lua ac jugis oratio , erat diam adhuc aliqua noflis momenta * fu- ‘-cw.
continua de devotione meditatio ; ha- perelTent, fubito cim Macarii feralibus
bebat io fermune Evangelium , in Coei- » nequitix nuniius fuper-
juffis pervigil * ir.
talione * martyriumi &
tam voce quam venit, qni crudclilfimx mortis mamfe.
fcnfii divinis virtutibus deditus, hoc pro. ftam fententiam geftans Sc innu ncras
,
ferebat ore quod inclulum gelkabat in martyris glorias , Sc exeerandum perfe-
pefeore. Adhuc etiam fpiritalem jufti- cutorum facinus confummirct. Cui cim
tiam fitiens , Sc promerendo Deo totus claufas adhuc fores cullodum cura refe.
inferviens , ultimum quatridui ilhus diem raflet agnovilTctque quid ejus tam im-
,
jejuniq terminavit ,
IcilicSt ut inlucel- maturus pertulillct adventus . continud
cente DomiDico ,
io quo erae & ipfius in pianeluin eorum corda converia fiint
pallio con(ummaoda,a4 ofrerendum gc- O quanta fiiit illius viri gratia i quini
minum facrificium acceptior Deo fieret generalis circa ipfiim amor omnium i
devoca anima fiicerdorisiutlummus Pon- t|uim commune defiderium ,
ut in paJC.
tifex non-lblum ab inkccbris fxculi ve- iibnc e us ad pias Lacrymas etiam cudo-
,
rCim cnam i cibis ejus alienus , ad impo. dum immanitas Sc militaris duritia fle*
oendas Chrilli altaribus bolbas tlm pu ,
ilerctur. In quo quidem fletu acp.rtur.
IUS accederet, ut fieri pro Chriflo hollia babone eundorum folus iplc perievera.
ipfe mereretur. Denique tantum apud bat intrepidus, q^i confuiiimmonis fu»
Gggg ij

i
 ,

306 Monumenta vetera

horam adpropinqu30c gaudebat Neque decu(lodiaDcite(lis,adprzmptan)nA.
enim vel concurbatusporeraceilcvelcrU curalis ponve celGiuJinein cquea(p.'rii<-
ftis, quem gaudentem ftdes, & pacatum m* rupis prxcipidum duc-rctur.
fecerat divina rcvclaha enim immiti/li.num genus mortis elege*
llltc tunc unus ex ipfbrum militum rat U. cruentus ac barbarus proFanz uuw
flumero teterrimus carnifex , qui ti- & tatis exador, 6c dctcAanda omnibus
meonbuscetcrisadpcrticiendam lilullris culu farv itia traditorum. Egrediebatur ita-
firi mortem folusdleti diabolo pr*pa- qubdedomo Marculus g(oriufus,cuilo-
racus, fadumfuumlcrmonc procurrens dum excubiis ac militum dallc circum-
• mC*4. enarrare martyrium audienciouscunclts* datus, atque ab iprivperrequcntibus lio.
coepit, cujufmodi fomnium* etiam ipfe noratus. Egrediebatur contuncii Chri-
«{sctui- viddTct. Cum no^umS , inquit, quiete lliani vigons eredus ,
horpitia jam hu-
««Ua detineret videbam fubito appanuflb mana (terelinqucns ,
£c ad mandones
,

te mihi dunflimis vcluti nexibus vin- properans A ngelorum. Egre. liebatur val-
•«OfiLdum, ac gravibus omninb * vinculis tu ixtus ,
felHnus inceUu , non tam prx.
«odui». oneratum
,
atque eadem poftmodum ienccin poenam, quim futuram cogitans
vincula roci manu ede refbluta, propter gloriam. Iter quoque ipfum quo aJ fup~
quod rpera veniam 2c indulgentiam fc- plicium ducebatur, tale illi fuerat procu-
cuturam. Non
incongrui igitur vifione ratum, ut exdrudis undique verfu.n ter-
abfurdum {bmnintn quod carnifex vidit, rx molibus, ac paularim lo altum agge-
nec Hne causa utique quod viderat retu. ribus elevatis, ad pafEunis (iiz infigne
Iit, Catphx fcilicct facrilcgi fecutus faftigiumpcrvcniret,ips4monti$fama-
exemplum^utquiipreinterd;«!hirusfue- lante natura: ut prim6 humdia coUis
rat Dominum , ipfe dc ejus padjonc pro- juga, dehinc arduos vertices caleans,
phctarec. Nam alligatum rccli viderat voTut per g.adus quofdam in fublhne
martyrem cum, qui adbucin habitatio- conlcendens , etiam cum ip(b corpore
nc corporea condirutus , & gemino cor- exio ac fi Jcnbus pri^inquarec ut adhuc :

cere mundi £c carnis inclufus , tempora, in mundopofirus eflet cdfior mundo

^
lis vitx anguillis Axmgcbatur. Ille enim fic quicquid prctioliim
,
quicquid cl Jtu.a
corporis vinculum, ille nnindi carcerem videtur m
(xculo, fub plantis fuis jacere
fentit qui ejus tentatiunibus agitatur, gauderet. Mox ubi vcr6 ad ipfum petrx
,
Rcfolutuin quoque a fcefle non Inratio. culmen aTceiiTum efl, in ib univeru mi-

nabiliccr fomniaverae , cujus crudelibus lites partim metu, partim dolore fece,
manibus oportebat cum interventu mor- dentes, tam inau.iico facinon ctfi conf^
tis ^ corpore feparari qui ei pofl gra-
y
cientia intererant , vd opere interclTe no-
vifTimos nexus fxcularium preflurarura luerunt.
ad regnorum cxleftium libertatem itcr Tunc immaniflimus carnifex qui du-
iucrat in paflionc faclunis. Magnis enim plici crudelitate , & prxcipicio armatus
nos vinculis relaxari, cum libcran de hoc tc ferro, geminam mortem, gcflabat in
munJo ad Domin impro,'cramus , Apo- manibus, crudeli dcxcciiin prxcepsim>
ftolui probat dicens : Dijfolvi & cnm pulit martyrem, 6ccuin in tetrumchaos

Chnfio cjfe m»l:9 meliis efi. fimiliQwd demerfide credidit , cui exbrum lublU
ratione ctiara Simeon ilic juftillimus dc- mitas debebatur. Sed enim facrofanchi n
monftravit, qui recuritate vicinx mortis corpus terrx folidicate fubducli i celfi.
acccnfus, cvalunim fc vitx hujus molc- tudine ad ima* defeendens, per vacua '

ftiasIxtabatur: Nmhc drw/m, inquit.

Dffmtju finmm tuum in fitet ^quomumvi^
liquidiafcfris fpatia ferebatur, neque quic.
quam offenfionis in illa inanitate repe-
^
_ num-
dtrmt ocnli mei fulutare twMm. Qui riens , velocitatem fui cursils ipfo impetu
quam utique dimittendum fe cum omni duplicabat. Qua p«Tnicitate itineris fpa-
* conditione nutriw cft commoti acris
• gaudio tcfbrctur , nifi qui tio vertigo inter

corporis, quafi quibufdam vinculis rene- concitos flrepitus tanta divinitus mode.
•
Earur. procurata cft , ut imnuinia* eundis .

Nulla deniqufe mora, nullum fpatiaht afpcmatibus membra fupra ipfam laxo-
temporis interccflic, qum ftatim crude, rum duritiam > vdut fuper moiiillimot
liffimus carnifex ancducano latrocinio thoros * ac finus placidiiCmos poneren-
adgnfdcretur implere quod viderat.Nara tur. Tunc vtdrix anima naturali curfu

continu6 infeftiB urgpljac, ut produdus vclocidscatlum pecir,

q lim ddeenderar
corpus

I

ad Donatift. Hiftoriam pertinentia. 307
corpus ad terram } ut fcilicic pa/IioiK
perrc^i ucraque (ubftancia aociquiflimis
originis fux principiis redderetur onmi>
potentis Dei manibus, circa totum mar«
tyrem Tuum clementer operantibus: qui
& l^incum ejus adjuvandous Angelisad
xrcmas ledes julGc imponi , 6c corpus ia.
tadum auris blandieoribus cindum
mulafitibus ventis leniter fabportanim ,
In media petrarum crepidine colloca-
ri.
Confufa funt igitur virtutibus ChriHi
perfecutonim exquidea ingenia , tra- & illelubic6 locus exulcanti clamore co.n-
ditorum iniqua comilia , qui ad boc tale
neunqudmin
rupplicium cogitaverant,
teibmonium eorum i populis Dei me-
moria martyris polTct honorari. [
•Pu-
taverant enim in illo przcipitio cor-
per frufta difccrpi, & acutis cauti-
ous laniari , uc cui adimerant vitam ,
nec lepultura ruperclTcc.*] Putaverant
nihil pervenire ufque ad terram poHe,
quod colicam pia fraternitas fepeliret.
(Jtim per illa montis ardui confragola
(ingulx rupes Ungula fibi membra te-
ouilTent, vel certk cbm fcmcl integrum
corpus inter Hduras perrarum aut rimo,
fas latebras fcopulorum hiatu aliquo fiiif-
fet ablbrprum: ecce conlecrads artubus
dura faxa &
rupes afperz pepercerunt^
2c quem traJicores occidere non timue-
runt, montes Ixdcre timuerunt. Excep-
tis enim ipds Creatorem fuum omnis
,
creatura veneratur | nec in hac causi ad
promerendumDeum deede poterat mon-
cibusfcnrus, quibus od ejus laudem etiam
vocem fcnpcura conccffic.
Intcrei Marculum gloriofiim beatam
certaminisfui pcrfcciirc vicloriam intra
foiasmilitum conicientias celabatur. Iti
enim no<^umo Hlcntio furtivum cooTum-
nuverant fcclus, ut nec vel * in caUcl-
lo ,
in quo fiierac adlervarus , tam de
• «icwi.
extraneis
q lim dc fratribus Iciri* potuif-
aiviiu TU.
^ fet ,
nifi rem gcftam dtvinx virtutes * &
cxlell a ligna prodidillcnt.Nam ubi pri-
mum albelcemis ingreflus pallorem
dici
globi noiflis inludit , &
dilcolorem exii
faciem tenebrarum ac lucis difeordiava.
riavic , coarinud lub ejurdem montis
gremio fpicndida nubes ap aruit, qux
• ttA m interdhmfu]gore*promicantcconlciam*
fp jp martyris corpore blando lumme
« tedabarar Neque enim illa matutinis
conicAio- roribu> gravida fulco tegmine vividos *
obumbraverat collcs) ftScandi.io vcl-
iBK iere tota pnefiilgem Ec membra feheia
:
contegebat, utcelTantibus pauUifperhiu
manis oiHdis amidum quoaammod6 fe.
pulcurx ipfa incerim exhibere videretur)
UX ad noc* interdCun tremulo* fine
3 ilci(H,perfiexuolbshiatus coni co igne •
vibrabat, uc aut tanex palllonis ignaros
flupendis magnalibus admoneret
, auc
quia adhuc erat ahqua de vicinicace no-
ebs obicufitas, inveniendi corporis viam
devort qaxrcntiburdemonftraret.
Hts' igitur admirabilibus Dei admoni-
tus fratemicatis fervor * exarfie cocufque *
,
pictus cfl, ac rcligiolb difirurfu vota in-
vicem communia nuntiaverunt Tunc
dcrelidis domib is raptim omnis fexus
atque xcas egrefla au montem pancer
ac nubem deu Jerio martyris ca volabat
•
nec ullam illic animam poterat aut fene-
^utis debilitas, auc puencix infirmius,
auc fexus fragilitas retardare. Omnes e-
nim unius fidd ardor accenderat. Ciim
ver6 ad ilia loca qux prxcipicto .uhjace.
banc, fedinans turba venilJct) quos con«
globatos fecerat incentio una currendi^
mox per totum montem quxrendi cor-
poris cura difperfic Erat lUic cernere di*.
vilaperfingulosolKciapietaris. Aluenim
condenfos duris llirpibus fences manu
celeri pertraclabanc,al’i coituofis petrae
rum dehifccntium foveis tcftes ocutos in-
ferebant : alii , ne forti f.fbnario elloe
inlufa, Ibllicitis luminibus etiam qux jam
refpexcrant faxa luftrabant Poftremd,^
quia &hoc fine Domino efie non pote-
rit, defiderarum ab omnibus locum quar
ad boc milia fuerant fuljgura prodide-
runt , &
exoptatum fratribus corpus in-
dex nobis candor oftendit. Qui tunc il-
lic fuit omnium
mixrtis cum gaudiis fic-
tus, qui circa inlufiria membra comple-
xus? vix deniqui i cuneis larietatc er-
cepti , fuprema ingemi oblequia fra-
&
trum Ixcina edehrara fime, rei igiolus*
fcpulcurx honor cum triumphis maximis
relbtutuseft. Totum enim in gloriam
nominis fui reprxlcntavcrat Dominus
,
quidquid fraudare centave ac inimicus.
O memorabile beati Marculi atque infi-
gne martyrium 6 a, -petendum devotis
1
omnibus inconculTc virtutis ex^mplumi
6 necclTjriumunivcrfisccclcfiafticisgra-
dibus documen um, quo ejus laudabilis
vitx meritum pervenit ad palmam, in
primordiis fidei r<rnunrians mundo in
,
tirociniisdignam fc exhibens facerdotio,
in lacerdocio munera honorata martYrii,
Hhhh
 1 : &

3o8 Monumenta vetera

in martyrio diviiuriim virtutum tc/hmo- rium in £ccula fxculurum Amcn. ExpU»
nium. Cui dl honor &
gloria Sc impe- nr.

'AwmO I4t.
Augoft.
PASSIO
MAXIMIANI ET ISAAC
DONATISTAKUM
AUCTORE MACROBI 0 =

Cuju^ pars edita fuerat d Reverendo admodum Patre Joanne Ma»

btllonio AnaUdorum Tom. 4.^. 119. nunc autem integra prodit ^
emendatior ex codtce mf Corheienfi.
INCIPIT PASSIO' ndciam qux dne prima vel fecunda , feti
tertia , 6c dc immenfam femd omnes
SS. Martyrum Isaac &Maxi Mi ani> glorias prxpropera celeritate condide-
rint, ut ante compleverint pxne quim
qua; eft V1 . Kal. Septembris.
eceperint ,
aut, uc vcriiis dixerim , iemcl

O
tionis
P 0 RTON us mc, fratres,
fcribendi ad vos gloriofx exhorta-
ardor accendit,
quoniam tefhum Chridi
& I«tus
& illuftris occado,
tefris indignus
utrumque in iliis innati dnt.
incipiam» und6 lim.m tanex laudis io.
grediar , undb rursum ciufdera liminis
exitum claudam. Aperire conturbor,
Unde igitur

has litteras feci ,

ut qui minCls ido.ieus
iiim Domino perhibere martyrium, vel
martyribus ejus admitterer dicere tefri-
monium. Et hoc quoque prorsijs ad ta>
• les extremum feripto proferre de tali,
bus non auderem , nid per alium vobis
talia nuntiarem , amiuUnonc inculpabili
devoti pC(Toris inviderem. Scio enim
quicquam plenius aliquem referre non
poiTe,nin qui potuit patific ipfc vd fa-
cere. 1$ vero qui neutrum meruit, fbiam
culpam non cong rub referendo commifit
ied aliam &
non fxpit!is revelat caufam,
nid qu6d impune gerunt quicquid ad
laudes Chrifri auda&r gederinrgaudix
Congruit igitur , fratres , credo vobis
procuratum repentiox virtutis exem-
plum, ut geminos martyres Ecdedx
Carthagine Ifaac 6c Maximianum
Maximinianum pariter & Ifaac Domi-
nus rapuidet ad cxlum , quorum trium-
phos exiequi quemquam per ordinem
pode tam credo difficile , quim quicquid
fecerit Chriftus, non modo terrena prx-
conia, veri^m etiam cxlcffia non valent
numerare. Quippe cum dc raptum fu-
bit6 todus agonis percurrenoc gefra
claudere fatigor. Si vitx totius memora,
re mores incipiam , revetteod nurryrio
facere videbor injuriam \ d ad prxJica-
rionem martyrii d.rigam grcdus,ranrx
vitx contemptor tendor addridus. Pre-
mor eunda percurrere, fcio me eunda
nequire. Undiqub mihi onus devod la-
boris accedit, (ed contra unum levamen
fenrcotia Evangelii recordata fuccurrit,
uc martyrii Iccurusjam monumento co-
necur exponere quando Dummum Jc-
dim-Chnihim dnem vitx cernent lau-
dade. Siluerat hic apud Carthaginem
perfecudonis immanitas * , uc longioris
temporis ccdacione nutriret pejores in«
dJias , &
ubiqub bo(le gradance , hic fo-
Ium tacebant formidines atque terrores,
uc nihil jam moturas iplas fxculi diceres
,
fcu potedaces. Nulli jam prima terribiles
aures & pedora quatiebat, Iblade vobis
martyribus indaids Numidix opinionis
confolatio fratrum animos exigebat, fre.
quentabatur apud omnes glonarum ve-
Irrarumveluc propria graodado, deut Sc
vos bodib coUartamini quad de vedro
martyrio, ci!im repenib diabolus icerilm
,
uc fremens fopiusfuirorisdammas in pccnis
r

ad Donatifl. Hiftoriam pertinentia. 309

«cccndic, &
infana fuxgrall^onisarma Jas inclusi magnanimitate frecundi
pe-
commovit. Quibus id ctrc6 reor diutii^ doris , videbatur fperare victoriam. Sed
illum cellae quia cuneos exercitus quid pluribus callidx mentis celeritate
,
Chrdli putaverat Hbi maacipalle. Atubi ncc pedum prodniis fore certamen ultrb
cognovit EccicHam Domini fortioribus provocaturus alcendit, &
funedos apices
cunctis quotiduna exercitatione valere , tamquim diaboli ibi membra di/crrpe-
fenfit protintis fpei litt fe fraudibus irri- manu rapida
rct, diffipavit. Inde confe-
dere , &c arrocioribus itimulis concitatus ftlm raptus m tribunal,
in fandum fine
'

requirebar cujus aptum (ibi diligeret ju>
dicis pedus , icd nec (egnior 6t procon.
fulc dedderiis ejus parem /eipfe (ubjecit,
& feralii^didts propoiito iacrHegzuni.
raris iterum foedus celebrari conltitucis
cruciatibus imperavit , legem fcilic^ ad.
dens infiiper traditorum , ut perenni quos
Chndus pro fe mandar rccipi ab omni-
bus pellerentur, necquafi contra unita-
tis tedera molirentur nec moras proin-
, eedantes iu manibus decertabanc
de triumphorum Tuorum didincns Chri-
ftus , (egnes dividere bofte provocante
proprios non permific exercitus. Sed elc-
cit ftacim robuftom de viris fortibus mi-
litem Maximianum quem de tali certa-
,
mine faceret ^oriofum. Non qu6d ce-
teri impares euent (ed ut de uno totum
^ ,
ulla dilatatione ProconfulisjulTu vallatus
cd &
fcr£ catervi tortorum. Ex hinc
igitur referrequis polfic Chrilli virtutem,
aut laniantium feritatem carnificum pec-
nas, aut Chridi vidorias
^
diurumam
furoris infaniam aut Chndianx rolcran.
,
tix pertinaciam. Surgebant in idui cx-
prcllofplumbatorum vim fuis conatibus
geminantes tortores horrendi
, iram &
]udicis
fieviendo, quis pofiic f.rtior inveniri?
Sed concri aderat Chridus qui militis
,
fui membris indutus recundebae dein-
tus quiJquid impendebat foris cami^
foriofus. Agebant illi aeriori penb tor.
menta indignantes frudri fe tantam ir-
rogade fatviriam necnon reparatam for.

bellum /ingulari dimicatione profleme. tiCls augebat 8c Dominus fui fortitudine

retur , quem jam benfc (ciens de primi
confeUione magnanimum , cumulati vir-
tute produxitarmatum, ut non elTec il-
lud vacuum vel inane, quod illi digna-
tus e(l Dominus ante diem padioms o-
ftenderc. Nam fuerat ci pridie cum qui-
bufdam fratribus in domo lau labilis viri
de (bbriecate Cbriduna convivium qui
,
ciim calicem potaturus acciperet, nec-
non fubindb mifcui(r.t, ecce protiniis
ie corona defeendens intra calicis oras
infudit , &
intus inclula cohaerens utro-
hique lateribus mixta &ip(um conclulir,
(uitinentiam. Mutabant illi rcccntiores
infanix crudeliores fe carnifices, 8c ad
unum de innoccnre homicidium facien-
dum toc demucatx parum fuerunt clad
fesimmites , ncc ex alia parce DominuS
definebat perreverantix fux in melius de-
mutare condantiam. Non deficeret vif
ponderofi rupplicii » nifi virgarum jube-
retur & podmoJum laniatione difrumpt,
utquod vehemens illa contufio miferat
in tumorem, poderiores plagx difcilfis
artubus aperirent qux fic totum corpus
:

fecerant laniatum , ut unum vulnus fo-

iic (plendido (anguineoque colore diffuU cident tota laniamenta membrorum. Ncc
gens, uc indar pailionis in fanguine & his tamen ccfiic , qui veluc alienus (ui cor-
ipicndore pariter futurx in exio proderit poris de omnibus triumphavit. Sic illic
dignitatis. Hoc illi miraculum gaude- ocDum gedum cd inter corpus 6c poenas,
bundus eundis prxfentibus demondra- inter facrilcgos Sc devotum inter animi
,
bat, & omnes uc fecu.n exinde compu- vires fic laniantes, inter militem Chridi
ta(Tcnc dilectionis animo conrogabac,& fic rmlites diaboli patientem fic ju-
,
inter
volebat effe commune quodeumque con- dicem , fic unus iufficit affliidus contra
tigerat. At podquim tc ipfe coepit ebi- ranum dimicare (uppliciorum hodium-
bere nullo modo coronx ambitus mm- que gloriofiiis multitudinem , uc in uno
^batur, Ted commixti modo femeripla certamine non unam vidoriam reportat
fenlim Tubtrahendo debrevians , imni6 fec. PolTcc illic adipifd fupremi cruda-
vel colligens , ci)im poeds quantitate (Ub. rus examen *qm cum triumpho mime * *«cvr*.
dudebibi nitebatur, utinceritlu ad quem ad mortem , fcd oportcbacut interim re.
venerat animum faceret coronatum. De- tardalTet ad eum ouem Chrilhis illi de- autmetv.
niqueille continu6 de ralifecuricare jam Jegarat comitem Nam tunc illic inludris
fretus in poderum diem ebrietatem pri- liaac de ludamine Tui (odi non recinens
diani calicis crudabac, U imra medoL. gaudium, inter fraternos populos publi-
Hhhhij

V
 , ,

310 Monumenta vetera

dt exulcadene &ndi Spirinh ferebatur, bant, &c adhuc efurienda membra man-
qai plenus caslefti confuncia liberi tu pro* dendis ac devorandis peenisomnibus in-
• i«€W*. claroabac: Traditores*, venite ,
falvace hiabant. Tunc illic infultavit crudatu
ad vo-
Teflnc unitatis infaniam *. Cujus bus corpus , mens larta fxvientibus toc
• mc» 4. cem Proconlttl funbundusauc^orcm cla- torquentibus unus &
tortus ac judici ju-
&IUK re. iaftancer ofiidum conturbabat io- dicatus nulla prodni^s mora fcntcniiam
mc crasc'
retardavit, fed ambos judex pari forte
litttii inO- qujrerc- . ...

Sed non deerant Traditores qui mili- conjungens ad exilium rdigav.t : quibus
tes pracccfliilcnt: ex quibus llatim mini- in carccrcm truGs, Ifaac futim martyrii

ftri ipfi facrilcgi dc uno minimi fatiad

confummavit effectum j ,
quod plus &
&
idccrum tradiderunt propriis nnanibus eft , fcmel omnes carceres &: corpus di-

Hmilitcr viebmari j ut patrum illorum miGc & mundum, nc in aJiq^ viGonis

• mCerk mcnfura liipcr* illos manifcftms pollet* ejus revelatio falleretur. Sic eXn cun^
Continui judex vehementer in* per ordinem percurrit* , ut & in ipsare- • mcML
cenfus , remoto lUo , quem pauli anti
’ velatione propemodum quod palTuscjus'
torquebat, in hunc coniorlltachisquod fueratant^jampalTjsfic.Namciimquic- • mcmk
fiiri^at: onaH qui unam necdum digef* tis fopjrc paululum teneretur , viJeba-

ferat ,& alteram conciperet iracundum.
Repetebant iterum lururiam defatigati
tortores ,
quorum laSa jam brachia fa-
ciebat foU crudelitas fortiora. Liciebat
idem^cmclanis illa carnivorum violen-
tiam plumbatorum, &tou$ vires impoiu
derans egeftis nifibus gementi rabie graC
fabatur, quali ipfa quod inrogaverat pa-
teretur. Qualis fuerat fudincntia patien.
tur fibimet cum miniflris impcratonsha-
bere certamen , non aliunJb fui c^t
qudm unde fufbnuit paGIonem. Et hoc
plane non fuerat al ud mG devotionis in-
dicium, ut quod vigilans dcGJcrio rc-
trac^Ubat etiam dormiens pateretur ; ut
uod propheta dc fe profcGiis eft in eo-
3em compleretur. ,
inquit , d»rmi» , &
meum vtyUt.
cor

tis,ubi gemebat gralTatio farvientisi Sed Vigilabat ergb devotio illa jam cona-
nec in fecundo permilTus cft diabolus fu- mina virtutis exercens, &miniftros*ne-

perare, quia viclonam Chrifti qu* fer- qu*tix cum julGonibus Regis conftantiiis
vebat fas non erat in aliquo pofTe fuc- repellebat audaciis repugnantes. Qios «rc«ii$,x

curobere. Deniqui Hc rursis pollqudm ciim diuturno cerumine fuperaret, ipliim •

plumbaris nihil valuere tormenta, fimi- quoque Imperatorem re/pexit lubic6

licer virgas admovit immmitas furiola, venientem qui cim ad complendam
:

ut in mmo difpiri genere tolerantia; dif. juHioncm ab eodem cogeretur , fortior

creparent cxlelles armigeri , 8c in nullo refutabat facnL-gx juGionis imperium
*
videretur holHs leniori fupplicio mid- fic minantis* ixvafupplicia. Ipiequoque

gari. oculum leilli pariter eruturum fresquemi

Laniabatur Ifaac , nomen faliefet vi- comminatione terribilis promittebat.
dima:, virgis rumpentibus, patiendam Cum his dm ccrtacionibus inter femer.
fili nominis imitatus, 6c carfbrious ircriim ipfos ferociis dimicarent, non pairused
atque iterum repetids, inconculla per. cantum fe difFerri vidorem t injed^
manebat devotio confitentis. Patuerant fortiter manu moram fux comminacio-
omnes com^^agines nipds conjunclioni- nisinnipit oculum videnter eliciens,
bus madidatx j 6c quah per tot vulnera viduati facie * fedem luminis evacuavit.
exTum reperiree , vox illavidcbaturcon- Dc cujus vidorii protinus juvenis m'rx
fcilionis prxeonia rcfonarc. Nemo enim claritudinis viGis eft triumphare , co- &
putet pro levi calbgationc plagis tunc ronam fubindb radiaum capiti ejus im-
hulTe virgarum , qux pro certo lanienam ponere quibus radiis multx fratrum at-
:

vicerant ungularum adc6 ab iplb judice

: que lororum fades ejus videbantur inGxx,
unguU fafliditar funr. Jam non erant vul- quamcumilhproprxmiotradcrct*gau.
nera fed fecreta corporis denudata ^nec
.
dens,advcrfanum quoque magnis c^to*
ab ullo did poterat exCus, qui maden- brationibus ludiGcabat inridens. Tunc
tibus fr ’ftis fuerat enervatus. Jam virga- hoftis vehcmCDti dolore compulfusjulGc
rum ceflerantfafccs , obtunderentur px- cum pccnis Ixvientibus laniari, ut quaG
oc G comminuerent bipennes aut
tantos pccnam fuam poflec ulcifd. Sed illejam
^Ices. Jam truces mmiGnxgrisiclibus vidor cernebat fcgeftaocium manibus ad
vidx fcncads hiatus languidos anfacU* fuperiora fubUuei, tL volaoccm celerius
 1,

ad Donarift. Hiftoriam pertinentia. 3 1

verat, quibus cilim fcpultun eorpotii i

ad otiorum fublimia fublcvari : quotum
Ixtus afeenderet , fenis cujufdam voafe- emufiabas negaretur , eaxubias omnes,
rantis audiebat vocemdciuperdicentem: ne inhumatum corpus abjiceretur , cum
Vae tibi fxculum quia petifti. Hoccla. magni cxultationc tenuerant ,
lUic toti

more ter iterato, viConis pervenit ad diccumnofiepopuli triumphantes, pfal-

metam tc iteravit poftmodum facieo- mis , hymnis , canticis in telhmonium
do quod viderat. cuneis gloriosi deemtabant; & omnis
attasactatusmtcrcflctantisCTatulatiooi.
Quid izirar hac vifione manifeftius»
quifagi per diem poOet expteflius , bus ardenn cupiditate gaudebat. Quale
quandb in a&ibus digeftus eft vilus j fiiit illud , fratres, quod Dominus fuis

Nunc oppugnafle fe contra minilltosre. martyribus ad honorem dignatus elt pro-

cis fic in node fibi foli eonfpcxit, ficut curare, ut xviii. Kal. Sept. die fabbato
TCr diem nobis 'poftinodum demonftra- ad inftar Pafch* permitteretur populus
vit: ficlum.mImperatorietuiffe,liccum
vigilias celebrare. Sic erg6 peraduseft
habebat vincendo cicafli . fic pratmia dies , &. nox iti confumpta elV. Mox
cxfpedaba.
*oronx fortitus eft , fic & publice coto- ubi dies alter exortus eft ,
• natus eft i fic coronx radiis plunmos in- tur Proconful qui de corporis humado.

hxrerc viderat vultus , ficut palTioni ejus ne juflilTct

,
quid fbrfitan concederet mi-
univerfiis populusfueratexcuhaturus fic : fer, quod ncgallc nec homeidis necad-
volavit ad cxlum, ficut properi meBic judicum folet , nifi i-contri
ultetis ullus

adipifci martyrium. Hoc folum plani de traditorum (xva pernlaes ad cruddita-

tis capienda confilia vigilaret i ^orum
didis ejus adhuc nfqui reUitiOc cognof-
citur, quod mundo prophetavit interi- fuggelbone Proconful tunc coadus po-
^

tum quod cum omnes liquidemfci- pulos-icarccrcjuiritcxpelli,&vivumpa-_^»;^*-

, ,
ritcr cum defundo, mannis H udi bus
mus non fuilTem.-ntitum, aliquis fbrul-
si de fratribus expavefeat , Maximta- & mergi , ne quafi permitteret eos digmta-
“f
num imparem dicat, quia prior confcf- tem mattyram venerari.

fus,fiiperftescft modids tempore refer- Quim ftulta crudelitas, quxeorpora

vatiis. Abiit fratres ut dividantur, quia manibus abnegare qu .1!
voluit nofttis ,

xquaii pixho pugnaverunt; nam fi per venerationem nobis de mente poCx au-
: aut fi illi non fepelitentur in terri,
divcrfas hmas venientes ad vincam Do- ferre

mmus de pado mercedis xquavit , quo- non poflent aliter regna intrare cxleftia i

modo Jilpares judicat quosunotcnpore Sedaccellit illis ad felicitatis argumen-

laborantes invenit jSedq iodlfaacpriot tum ,
ut 8c defundi poft terrena fuppli-
viJetur excedere ivdi magis cos dico cia pro Chrifto marinisquoque vexafiis-
,

Dominum comparalTe ut ficut ille huic

:
nibus quatercnrar, ne ullus locus rema-
confcllionis incitamentum fuggeflerat, neret in mundo , ubi non innfcrant ini.
fic eum 8c hic provocaret panter ad co. micuin. Hoc illis ad cumulos triumpho-
tonam. Ambos voluit Dominus (ibimet- ram providerat Dominus, ut 8c in ma-
ipfos efle Dodones , ufde viciflitudine jori odio fxculi laboralTcnt , in defun- &
«focumenti fccilTet xqu.alcsj ne unus in dis corporibus poflet ficut in vivis & '

omnibus antecederet, &

unus in omni- exhibere virtutem. Veniuntergbadcat»
biis videretur fe ipfe liquentem. Nunc cerem milites &
triarii fuftibus onerati

verA auibo fc invicem ptacelferunt , «c Sc vii exdis populos repellentes, eundos

ambo fe invicem coalecuri fiint. pxnefecetant vulneratos. Tantum cnun
Sed reclufis interim cullodid carceris, debuit martyrum dignitati concedi , ut
navis Iciliccc ad exilium* prxparatur : pro rcpultura coram mercrentur fle alteri
quod non humano confilio credo fiiifli confiteri Poftcd
.quim vix valuerant uni-
mlpofitum quia claruit fiiperna digna- verlbs excludere dcfiindum pariter flc
,

tione provifum. Ad hoc enim fi v^it fiipcrftitcm, cx utroque latere non pat

cos Dominus Coimet unius diei dilatione militum numeras deducebar. Delufit fe
concludi, ut Iccundum vifum martyris ncfcicnsimmanitasvana,utiplaillisprx-
lui faceret populorum excubationibus huilTet obfcquia, qui bu> negavit aliena,

honorari nam confummaco Kaac perfe-

,
Jam litus accelTcrant maris , jam navis
di muryrii notius eundorum aures im- acceptos m
irtytcs vehebat ut mergetet.

plcvctat. Ad cujus corpus univerfa con- Aft ubi profundi xquons altitudinem
tuiuo ftarernicas Ixiis curfibus propeta- perniciter introivit ,
non fegnihs facellu
iiii
 ,

j 1 z Monumenta vetera
CCS facanx ederabinc jufla complere » debant*: quorum extenfis manibus op- m€t*.
deriodos fcihcic fiioibus, biftu orcas & uta membra cum tropaeis fuis unda fea
arena conlcrcas nngalonmi cervicibus ftinans velnt in gaudium rcfooant tra.
pedib6rqucnedentes, intervallo ooamo. didit ,
&
cbmpoti defideno dovota fra-
dico ab tnvicem feparacos demergente ternitas cum amplexibus Ixtisaccepir.
pondere dimifeninc *. Quos lura * pda. Sic beati martyres fepulturam debi.
projC(|os ac agribvit, concinu6 quali tam receperunt , optatum reddide. &
• mOfk flammis cocum cueftibus urerecur ^ fiu runt fratnbus obfeqnium, fruftrata &
crolandos arcus tenere ooci pocuic: fed Chrilhis exhibuit conlilia traditoram
convolutis deonum defuper fludibus, ne aut infepulta tantorum corpora re-
ad ejicienda corpora decrui^ arlnas manere permitteret , aut devotionem
iiinditus abradebat, &
ab imo fiiodo ad populi ex parte ulid fraudalict aut ne-
,
^iJperio^a cerga Tubverceos undis relilien. fandos vora crudelitatis implere * cdm
libus removebar. Mergebantur fcnitan- blafphemia liij nominis immotus adfpu ocCnd».
cesfludus de fummis cumulis ad inferio* cerer.
ra rapienda vado impetu defeendences Lugeat nunc demenfa • fivitia perii-»iot
ad fundum , 6c cempemvum mare de in. dofum , qu* dominicarum noluit rccor- *
ftriohbus rbpullum egefeo pocioh icenim dari virtutum non timuit eum poire^'
:

citabacurpartuhens membra fandorum^ de mari corpora liberare quem novit

,
donec impulfibus rapidis undarum tur» alAnIeris etiam animas p^e* eruerer • m
, &
bo dcprelTos artos exculCt immen- aut II nihil aliud vel nec ccrus qui evo-
Itirb {^ndus elrcicns ,
corporibus rapeis miflet aedpetet, perdidit mifaa cnidc-
idor tandem fludus evade. Erieeban- litas quo credebat magnum fc comperiC
cur proindb violcnciiis cumuli (olidaris fc confilium .mare voluit ferre
cui ucc
aquarum monnbus elevati, ut congeries confenfum. Mafe commendavit dellde.
conglobata fecuriiu onerofa membra ria liia, qux contra creatorem fuum
pe-
fubveherec , nc vida iterum laborailenc lagus n^re non pocuic. Quid agit hu.
& fub adunatis undique molibus pelagi mana * jam rabifti , ubi mare non perlc-
fadd teibidine puenabac unda cumpon. nuitur martyres quid agit fceleratorara
derc, nc oneri violento valida maris ccr- feritas ,
liva ubi
t

mana revocant ad fc- “

"!* conrigeret aperire*. |xilcucam aut quales i pcrlecutotibus
*r*^* I

m4. c*rk Sedadfaocrefeaoatalcerius laborisopus judicanmr, quos ipla elementa viola-&

fdlic6t &
conamen , uc intervallo inHnico re timuerunt t 6 beata: paflionis memo.
diferecos , in unum celeri congregatione rabilis gloria ,
in qui dignams eft Chti- •
colligeret, nealienumlacrileeium ejus ne*
frus rot exhibere magnalia i d fJix exi-
gbgentiz remaneret. Ducebant bine a^ tus, qui talibus contigit, mem pro illo,
qua;,bmc geminis cornibus volumina d- rura meritis nntis virtutibus decoraviti
• «i Ctfk nuantia, fic pari dbimec coitione* dibveda in devotione conftantia in paflione to.
,
«ebiUoo- corpora comminus inhiabat*.
Jam ve- leraniia, in morcevicloria, miraculum* *
*• « or*, **‘®°^* occurdis ex utraque cornuum in fepultuid. * mitUidk
comenonit breviare eceperat medium , utraque & Ad vos nunc, fratres, ennfra jam te- f-oS.—
fer parrer propinquante , conventu de deunt, qux vos ad regna cxlcftia dedu-
incervalli deerrem venerat
longitudo xerunt. Vos exempla compellunc, ifta
in angulbim ; cdm femcl ucrique plenis qux illos primd per vos ad has glorias
Aaojs exempris cora incercapedo con- compulerunt. Migiftros vos i lis confef.
Kunpta cA , ^
reda^is omnibus iimul 6c Ilooum frequentia crebris opinionibus
undarum corporiinique celebrata con> fecerat, At i|lli nuuc vobis de martyrio
cordia eil. Oblidebantur haec igitur d fuggcninr. Similiter documenta rcflra
fncribuslitora^qualijam certids adven- vos adhoitanmr qux alios adhortata
tantes martvres ulla przcederet fama 8t
, fu|(. Tendunt ad vos b exio jam bra-
diebus nodibdlquc lollicicb per momenta, chia , operientes tempus quo vobis oc-
delixu obtutibus Iperabacur quod crede, currant. Properate gnavicer concurrite
,
banc quandoque de Dei Iblitl vimire percinaciter , exfpedanc vobilcum Iimul
venturum C4m liibitd poft bis ternos capere dignitatem Eia agite, fratres,
^
dies templa Chrilh venire gaudebant,
dtoccairrences eundi quomodb pote-
acceleme quantociis ni
, de vobis &
, non aliter gwdeamus. Inreniatapudvos
rant , oculis exlalunte alacritate pen.
reditus noucr unde glorictur, ficut Aede
 ad Donatift.Hiftoriam pertinentia. 31 j
his feceflio noflra fortica e(l gaudia glo^ nuntiemus.
rarum. Sedeumesad cropxa velfarave. Expkdt tpifiiU iedti.fimi martyrii *
niamut : ut Hcut vobis horum vi<2orias Mxertk adflthcm Kartha^tnts dr paMtn»
nuntiavimus > ite poftmodiiiTi vcftras martyrum Jfuac ^ MxmmiunU Dtt qrd~
huc ad Karchagiisem fccucuris ceteris tistf amam.

ANNO TATIONES,
tlneiSiT rASSio» Ha|ui auAorMa* ftts tflos obicaent CtefiMnius qouniMa
^
crobitts DonicilU 6c Tuotum in urbe Romt oc- eorum psiBonts tau drcutn&rcbantur. Scrpfe.
cultus cpiC»pas, de quo Gencudiui in lib. de rat uuem Macrobius bsac cpiftolam ad
pU^
Scripcoiibus ecd. c. 5. Crerconiut obiteiebee Cart h igin i t» ue ex fioe hujus iaftrutncnti coot
Catnolicis aes dios ptatet Msrculum ii Mkx- ftac.

tianis occ>rot« Illi iimt ptocul dubi6 duo ifti ^StiuaaAr ate 4'uo Caatha-
nurepres Mssimisaus de IGac* cui teniussd- 6INIMViasteUT(OMIS 1MHA«-
tungendus eft Doiuras.VetbiAt^ftini bzc fune MI 7 AS. Optatus etiam 1. 3. f. it. obiervatia
1. j. concr» Ctefe. c. ^ 9
Dt tutit .trUm mum pcortocii PcocooTulad nemin^ atnuium dic
^mrium mtrus panttr riftdfii fmJ ud vifum.
f$Sum A tit fmi mjfi txifim» ,
mn fuf

EX
CONCILIO CARTHAOINENSL Akho)4^

Um
C Gratus Epifeopus Caithagi.
nenfis in concilio uni cum collegis
lui> confeiiiTct , &
qui cf di.erfii pro-
clenan fuam, ut
rct univerli membra
petant religiofiJimo Condanti ’ Impe
in ejus eremium erige.
diiperia
,
qui luv.

rinciis Africanis convenerunt Idem ratori, ut votumgereret unitatis, & mit.

Gratus Epifeopus dixit Gratias Deo ; teret minillros fancli operis tiunulos Dei
^
omnipotenti tc Cbriftojefu, qui dedit Paulum £c Macarium.
malis rchiTmatibus finem, Sc refixit Ec-

Domtijhu pertinent duo hujut Concilii Canones fiquentes.

I. iofis meotibus infiauare Ecclelufticani

Q6, n vobis placet, confideremus ifciplinam uc auditores percipientes re-

E r.
primum titulum rebapnzicionis. Cn-
de landitaccm vcflram p >fhilo, uc men-
gulam redam
,

, &
Deo placentem , prx-
mia mericofum bonorum percipi mt, uc
tisvedrae placiu producatis ad defeea. in*ipfb Deus in omnibus &c pro opiuibus
dentem in aquam , &
interroganon in honoretur. DifcufJos cR dculus nece(la«
Trinitate fecundxim Evangelii lidem & riiis rebapcizanonis, in quo plus fchiC*

Apoflolonlm doc^nnam , de confeflum matis pbies dditercebac, habui mo. U

bonam confeienciam in Deum ,
de Re. deracione , le^is vigor au<^ritas fi^ U
furredtonejdu CbnRi, fi liceatiterum cufbodita efi II ud fapicmifEiiiia
interr igari in eidem fide, fic in aqui ite- veftrisfrafibus infinuare contendo, /icbe
ri^m incingi. Un:verfi Epircopidixcruntt vedra prudentia fit lod uda & i Deo
Abfit, abfir. Illicitas efle faiKimus re. doda, & mereatur io pace & unitate
baprizationes , &
facis efic alienum i confequi defiipcr munera larga )
carneo
iinccra fide &
Cacholicddifciplioa. Gra- U ego unus ex vobis, ic qui pare>n vo*
tum Bpifoopus dixit: Magna beacitudo i bifdi n fblicitudincm gero propter £c»
,
Deo pacre per Dominum CbrifhimcoQ clefialbcuoi ordmem ulud infiauare oi*
cdla efb tempore zx)ftro, uc liccac rcli. rabo.
liii ij
 S ,: :

314 Monumenta vetera

II. martyria celebrentur j marcyrum nomU
MartthOm dignnacem nemo ne appcllcL At (1 quis ad injuriam mar.
• profanus ioftmcc , neque ad • pafliva tyrum , claritati eorum adjungat infa-*
^rjK>ra, qu* fepulwra: tanrum propter miam, placet cos, fi laVei lint , ad pes-
mi^^cordiam EcclcHafhcam , commen. nitentiam redigi : fi autem fune clerici
dan mandatum eifc , redigat » ut aut ia- poft commonitionem , 6c pod cognitio-
i^ia prxcipicatos, auc aliqoo tali paclo, nem ,honOre privari. Univerfi dixerunt
aut afid ratione peccati disjundos ,
non R.edc (btuit lan<^itas vefira. Hoc U fio-
ranonc vcl tempore competenti ,
quo gulis conciUis (Ututum cli

'RESCRIPTUM JULIANI
IMPERATO RI
IN GRATIAM DONATISTAROM.
Ex jiugufiino l. i. contr. litt. Petii, cap. XCVII.

TTTOc quoque fijpplicantibusRoga- quum (lacum cun^ revocentur.

I Itiano , Pontio, Cafliano 6c carteris /n iiitii» frpplici cujms 4tuH$t Pontimt
Lpifci>pi$ itfd & Clericis, accedit ad cu- atchttnt 'Julium . f ««d apud eum (bla ju-

mulum, ut abolitis quaraJversi^cos fine (btia locum baberen

relcripto perperim gefia fune in anti-

V ALENTINIANI SENIORIS
IN REBAPTIZANTES
• CONSTITUTrO.
ExCod.Theod.l$ki(t.Tit.6. Nc fan£lum baptifma iteretur. L.i.

Impp. Valentinianus & Valens AA. naverit, 8c contra inftiruta omnium eam
adjoltaniiim Proc. Africx. g-atiam iterando contaminaverit , faccr-
dotio indignum efie cenfemus. Dar. x,

AfACOSr GOTHOFREDI
Ntistitem,
baptUnu illiciti
qui fan£h*tatem
uTurpadone genu-
Kal.Marr.TrCv.Valcntiniano&Valeutc
iv. AA. ColT

CO MM E N T A K l V S.

o
VAitNTni tANOi feniot Treviris in GtUiis tinemquatuor (Vquenres : ut & dux aliz, puti
condhunn proculdobi6 «iam GaUicanonitn Ux ^.& \t.fmfr. d» hurtricit. veto rpimte
,
Eptlcoporum conltlio, vel ad relanonem ai Texs ad Donatidas qui reeenciOimi Firmo rjrranno
,

, tribtur Augudmus
AFrica fidam lir Ug. facerdoiem ( feu epifeo* faverant in AlVica ep. t<4.

pum ) icbiptizaniem , facerdotio fuo , Tcucpif- Quzque procuidubib toleravit Valentiniinui»

eopatu , prr Africam Proconfularem indignum da.a Itia » stacip ah« cuique licemii, de qua dt-

erie pronuntiat , Anno O. J7|. flc proculdub b *i adi./ip^'* »M/r/Wr antbawifmoianturnia

^
d rc pnvari eum oportere jubet ; pet Afikaro , hii damnato , fub prena facetTOtit privationh »
inquam, Proconlularem . cu|u« Proconfuli bxc neqvie enim ultil proceditur Valentinianus. Do

k« inkribiiut. Undi haud inanis conjedura hac ipsi porrb Vbc Optatum Afrum Milevira-
iptdate ad Donariftas > paiicet ut ad eo(d^ pec- xuitn firm i/iitmm uk, 5 . fiolallc pocu Aalduinui

Hdc
 , 1, ; , : 5

ad Donatifr. Hiftoriam pertinentia. ^ 1

Hte inq-iit n»^r* t>#v #/f , fd 'm TruntMt
, jfiui fle Optatus ). priiiC
ffmMh tmu-item tir/m Jimiu , m* prt , fM dr EuchariAia i vemumt gtmti AdfrAtum : txhi*
, »
tujus MU^wr fnM iU* At» miuLtater, , ketiiUfki ixvbAre dtgXAnu tfi : maafitrmm txerut
er cmtrd 1 a B I tjit ktr,t>u : ftt4mvis & txri>A/AmmUrwm. OmKtoalu. Nimi mmfis Ixpi
t«f if/i M« itrttni f«M nm 4 /«^» utr^ai, debaprifiDot qui cikm plura habear nomina»
mlju^iom tpfen. In a<to latgit^r fjtlinu : naro» qux Clcmeas Alexandrinus iii% 1. Gregarius
quo4 fle ipfeahbi rcaiuamc» OpcMdm a«c NaaianfccnusBrrfr. 40- fle ChryToAomot non Tc-
huic annum ) 73 > (cripuile certum eil; fle £uie met recenlcnt , unum illotum cA vel -j^*
frripiit is « <]uo 1 aperte Oputus ipfe profitetur > of. lo 4.mv Aagogicon Cjrolli xf
fex^efiend fle (juokl cxcutttt anno poft perlecU'* av cfl, ad bjpnrmum acccdere» Grzcus quoque
(iomm Diocicuancam » ki dl» circa annum Do* interpres unooum ccclefiiA^icanx p. i74.«bi
mini )< 7 ut alibi ollcndo. Illud equidem
. Latina habent • xi
( xgrotan(ibus} 5c«ntcw«/p«s
verum , hanc legem cfle de niimeto citum « qux HipdtnHiu CAmffijM tit/0/iiMdi ferfimu netxei*
k Vikminiano in rebap.iaznccs rciiptx fiierunc, iUii* Htm xegeiMT
(
qui locusalioquin cumd, i. 1.
quarum meminit Gratianus quoque e. a. pmx. fle dt Sctuieit compineadua eA) rtandltAtiAmt loco
quidem in I^onatifias f‘*Wj ut AuguUinustcAa- ;^JT vetut» fle eo quippe lo-
turrp. .66 DMutifijt : Hme ( ^o<tUno } in* co rtemoLAiUnii verbo , td quod aliutMttCMM fle
^wt t fiuxrjii f^dUntPTMMi rr^/rr fM COHTRA exttemum fufFragiiim dicitur , id eA. baptifmus

VOi /«y^mrdequo |am etiam aliquid didum ad fle EuchariAia indicantor ; de quo ad d. 4 1 de .

/. fMfr. d€ b4rttki». Eigh Optati locas acci- Sfemeit,

piendus elt ds aJiu Vilcaiinuni legibus ( fi que lliud poftremilm htc femc! monendum > que
ante hanc in Donatiftas btx fitnt } Confiimiai hAekg. omnibulque hujus tituli conAttuti^
aliis

item fle Confbniti ( vcl p >tii^s CoiiiUniis ) qua* oibus m

tebaptixantes conAituunior. acapienda
rum mentio L a. tt^r. non indcfimtc > fed dc bxrecicorum tantfim ana-
Ngiabilia duo in h4ettg. hxe occotrunt. Pri» bapttfino ,
qm inlicui ufiirpatione . furore im-
tni^m eft . quod aift . tMtrj bijikiitA «mnuam » qux mani , fle inAitutione rKfani collarum femc)
latifis /. x.frtx. Alterum
explicata reperies ad <4 «AibaMifiuum in EccIcfiiCaiholici» Cathulicz
cA .
quo.1 baptifmum vocat grAtUm fle tOvinsm E.clcltx odio .iterabant, quod clatd fat colligi-
o<iomod6 flcgrwM rsMAMAMmr vocatur tur tx Tquemibus legibus ; vi-.le inter aliaslrr««i
in/. {. N^. dr jlfifiAtU. Gratianus pariter 3. 6 . Alioquin enim Cacb lid bapttTtiu
fle qifi

17 .
yfnJitmiiMi , fi fm fmeM pmrub ffd- quandoque tefeindebant , (a quofdam hanctioo-
v«nti , ttfi in *XHH ctnfiktui vi^aaua vtfirA atn
, lom tcbapiixabani i qui de re vide cAimiem ^
defit , imphrAiutius divimam oratiau ,mife* concilii Nicxni , (cu]us meroinh fle Rufiruis»
riarJiA Dtmaii m« Jemettt$r, Qji locuv omninb I . (Ap. i. AuguAinus • dr hArefiiut , kArtfi
componendus eA cum L i.fxfr. de Seexku. Gtz- 44. ) Laodiceni , cenemm 7. S. ConAantino» &
Cis quoqu2 ut Euchariftia > iti fle baptifinus ;^r politani fecundi Oecumenici mam. 7. vide flC
di^. Dc EuchariAia apud Cynllum firpii^s hx qux Athanafiits $eAt . }. cantrA y/nemr , fiafiliun^
locutioneS| yemr><iCA<q«j1a'iArf 8C «Ositu ipijhld 4d AmpbikibiAm , up, x.
 ;,
:

3 1 6 Monumenta vetera

IMPERATORIS GRATIANI
*.“^x ONSTITUTIO IN R..E B A P T I Z A N T E S*

Ex Coi. Theoi. Lib. i6. Tu. 6. Ne fandum baptifma iteretur.

L. i.

Impp. Val ins, GitATiANns,& rum & traditio incorrupta fervavict

fides

Valentinianus AAA. ad Fla- ficuc & lege divali parentum nodromm,

vianum Vicarium Africae Condamini, Conflandi , Valentiniani,
decreta funr. Sed plcrique expulfi de ec-
O M defiis, occulto tamen furore grafTancur,
E Au
qm y^ftobrum
condemnamus errorem,

tes, Chnftiani nominis facramenra for-

prxcepca calcan- loca
illiciti
magnarum doraorum fcu fundorum
quos filcalis pu.
frequentantes
comprehendet» fi piaculari 90-
:

cicos aho bapcifmarc non puriti-

rurs{is blicacio
cant,fedinccrtanc, lavacri nomine pol- drinx fecreca prxbucnnt nihil ut ab :

luentes. Eos igitur ^i4^ricas tua erroru co tenore fandio nollra diminuat , qui
bus miicris jubebit abfiftere , eccIcGis dato dudtim ad Nitendum prxeepto
ias contra fidem retinent , rcAinitis fiierat conllicucus. Qn6d fi errorem luum

2 atholtoe. Eorum quippi inibtunones diligunt, malis do.refiic6que fecre-

filis

fequeni* fune, qiit a|^oiicam fidem to, tolt tamen, foveant viros imp'x difi.
fineinccrmucatioQcbaptifinatis probave. ciplina^ Dat. xvi. K J: ovemb. ci». Gra- N
nmr. Nihil enim aliud przcipi volumus, tiano A. 1 V. Sc Merobaude CofL
quam quod Evangelklium Apoftoio- &
JACOBI COTHOF RE DI COMMENTARIVS.
Gratiam t. Hxc lex eft Imperatorii bus. Hinc fdlicit rrbaprizantes aTc A^jhU^ :

Gratiani, ut ex inf ripeione patet i data enim

nm^dcaidcAedrt. Htnc mox pre^oone fub>
efl ad Flavianifn Vicarium Africx i <|uz utique jicii : /tfHtmiM ttrum fw Ap*fi*Gtdm
Africa Gtatiino pucbai. Qu>re vitium erat in Jidtm prvkdvfrmt. Iccm Nibit dSud frdcifi fi
,

ri^rcr<p:ionc Duts cr. id eft . Conftaiuinopoli vtUt , fiim qu»d £vtoi^r/i«nM Af*ji9l»nm &
Nam fic Gratianui hoc anno verracuiVft in GaU fidtt & TnadUk idCtrrmptd fervdvU :
ftcta &
\ii, ie. Tteveris quidem vel Mo{ttniuci< Ue Dhdfi Qi^ Evai^clit flc Apoftolorum
pcoindi minis dubitem hanc levm feripram ptxtogativam attinet , de co iam faus » ad /. ews-

m Gallia cz conltlio &

diftaiu tpifeopotuna x.fi^.defiUCdth$l.iiidUit frpr,
Gallicorum: ficcend, alTurgcce eam palam cft 4r htmkit. Tn$S/i*»em mdmfnm qittqm hic
Gallicano cothurno- advocari notandum cft : quz unc ft tuitus jam
Erg6 Gratianus hac Ic^e rebaptizantium per oUra hac in re ipsa adversus anabaptifmum Sc^
, anabapcifmum omnem
Africam errorem , catufoic damnat : vatiis phanus Papa damnant»
tim rationum momentis , tum & findionibui advends Cyprianum , Firmilianuna , flc Afiics
Raiioflum Tbeotogicarum fle Eale-
inquam concilia: ut teftotut Cyprianus ipfe qui hzc St^
, ,

fiafticarum. Quarum primi cft i bapeirmatis phani verba recitat » 74« Ptmfthm 5a-
quod unum efle debet, neque repeti oportet» hrMmfim. SiqmtfrgtdqimKmqMhmfi vttHrk
natura , cim au : CbripUm momims ftcr0mtmM dd Mt tmlhUimmMtitr , mfiqmd t R A o i t u u
fmk»t mS» nmiii kupti/mMe mm in- , id eft
,
frdStr U qmd trdditim tfi. £t Euf^
ctfidri Uv4cri n#MMr. Quibus (imilia alia cz altis bms lik.
7 Hifi. Eccl.
.
Cdp. l« «mmiv >« m «lyaiv
legibus I in unum curoulan habes im PdtrMuU. wnc : & rqp- St«#cvh ,
fw A«i «
Altera eft, petita ab au^oritate Evangelii, Apo* uw^t •nh**
ftolorum , Traditionis iocorrupez» amedorum im siro : id eft, Sm-
undetn Pnocipum pfzjuiiiciis fle coodiiuuoni* piMJNu mhil mvi dut a/mw m traoitiomb
 / : , : ) 7

ad Donatift. Hiftoriam pertinentia, g 1

AB AMTIQJUO OBTINIHTt» daCanfiter.difi. 4, Et iti quoque bxc jam diam-
Arhitum , Mun* Imme imftm tut Ac hic habentur Apafialerum precepie , hxc
Aoguftinus quogu^* lib. f. dc bapcirmo concrt Apafiatke &
Apafhierum fidet , quam fcilicic
DonjiiAai.up. ij. Traditio incorrupta letvavic 1 Cui Ac Evenge^
fr^aftrmt t ftd cmfutuU* dU » f tfpfmifMiir m tierum fides h!c (bciatur Quomodb Augufimus
:

mum TRAOiTtOiti txMrdmm

Cyfr$Mt$ , Mi quoqud etfi traditioaem Ac confuetudinem ur-
crtdmdtm tfi : ficui fimt imkm fu* mu-
fiumffifi geat , idem tamen , nc videretur humanis tatu
^uHm imtt BecUJU , Ahn ui 1p$0$lis ^ tiim aigumeniii agere, ex EvangeUo documen-
$M mm CTvduMur, fUMMfuiim fiiriftMmmrcfcnmt- ta Ac teAimonia protulit , quibas non Iblum

f«r.Vincentiuf undeaaLiriacnfit io cdhimonito* idem tolligerecur , fed pland oftenderetut : bi.u

rio fuo c. 9* cura mulu hanc in fencemum feti' eautru Danetifiee: & ut. a. cep. 14. lii, 4.
bu , rtndcm aVe ,
4 Sii^Mtu mfiMmMd
epifi«lJk y.lii. f.Uf.
jlfiicMm , mii bis vtriit fmxit , nJtU imvMmdHm, Provocat A#«f Gratianus ad fuperiorura
tufi fluJ T R A D 1 TU M «)?. Q^C tpla fuot Scc« Principumconftituttunes, ConAaaum M. Con-
phaoi verba j qux Cypnanut lupta memorabar. llantu (
ego CmJIemie malim , cui Africa cefic-

£t Crprianut tamen illud in Srepbano repre- rat , non ConAanAi ,

hendat . quhi fetiptocis , quiDJS ruam oiii
docerent Patret Africani , obduceret Ac oppone,
xettcaditioocm, atque adeo cradkionit uomine
pravam venditaret confuetudinem , quxnon elTet
ab ApoAoIia . fed pollea irrepfilTeT. Sed de ifti
io ipsa AfrieS juniores ^ Cjpriaoo abiAre , Ac io
argumento Sccphani vr. acquievere » qui con-
tendebar aiKc Agrippinum nufquSm in Ecclclii
iterati bmtirmum folirum* Et acquievit etiam
Cantb pbit Auguftinus , lib. 1. cap. 7. de baptil^
mo contra Donatidas. emfitetudintm cruU
tx ^pt/MxM TRAOSTioM a vtmttutm ,/U
cur muiiM mu moeaiuiUur 'm Oiru c»nim , ntfut m
cpuolus ffficntmm : & ramri»
EftUfiMm creduntur , mxmfi si iffit trmitM dr
erxmtxMoM creduntur, £i lib.4. cap*i4>^«aiion.
Vfffit teuft EccUfiu^ me tmuilim i4jfir«r«N» , ftd
fimftrreteutumep tmmfi MulitrUAre jffefieUcul»-
fiuMtum ftQiffimc credkur. Vide eumdera Ac lib.
I. contra Crefeonium cap. )j. Scquuii Ac hanc
fetuentiara Ac traditionis prxtogativjra Impc*
qui etiam hxiaici labe
adl^fliis erat )
iiEmquc Valentiniani.
Provocat Ac ad fan^onera (hi prxeeprara
quoddam amenus ad Nitentium datum : quod
quale fit notuli^A comperio : illud crediderim
amet iotem iplmfmet Gratiani conAituripnem hb
indicari : Ac quidem cmifiam ad Iduemium Tri.
iuMum &
Naterimn ( cujus mentio apud Ambto
fium tpifi. 6^- ) extra ordinem in Africam roif-
fiim curo mandans fcu pretrpta ( qu tnodb Ac bic
vocatur ) ad cobibendos hzreticorum cztus : uc
czteroqum Tribuni Ac Notarii ab Imperatori-
bus cum maiulatis Ac przccptis milTi criam in
negotio religiunis,de quo pleni xA t. umic.fupr.
per uxivtrfdm de mendetit Priucipum ubi MarcelUni Ac DaU
roatii exempla inter alia.
Nunc de bu/ue UgU finteutii , quidque advef-
sds rebaptizantes conAituac Graiiaous ; oempA
tria hxc , hunc in finem (latuuntur.
Peimi^m abfiAcre mireruettoiibus fitis. Vi-
carii AfricxVidoriiaie jubentur , id cA , eoruia
ctBCus inhibere bis jubetur. Quod mitum : Fla-

rarores ab epilcopis edodt , Valentinianuf (ct- vianus enim hic Vicarius Africx: ( cujus aUo-
lic^ Ug. \.fufr. ubi eodem r.nfualft ,c*wr4 ihs* quin meroiDtt quoque Ammianus Matcellinus
T 1 T u T u M aavviwM iMftifmum Utruri: Gra- evtrtme bir» z8- Ac AuguAimis 164. vide
tianus INSTtTuT ONII
ubipariter ait , Symmachum Hi. a. cf. xy. t)- panis Do- &
fi^ndju. Ac item* fwadxR AO ITIO inearruftu nattfiarum erat .q iod AaguAioi kxus ep'*fi, d>&
fervMvU. Honorius /. 4. ut traditum eft. 1(4. oAcndit , uoi DonatiAas fic inJucit loquen-
Eadem verb traditione Itcut lingulatius bipttf. tes li^m Ac cis refpondct. Atemm ( fimt verba
,

mi , itl Ac pleriqiK ritus in baptilmate. nc de DonatilUrum ) &

undat Cbrifiieni/ man licet par.
diis nunc dicam » defendebantur » ut prolixi Ac ft^f Efh rerpondet AuguAinus ) nan lieeett
(
egregie multis demonftrat Tertullianus dcCmt» ftinuMjidd kacFatepeiiiut , ed hac ipfum artUnu-
MfniliV. cMf, 14. {. Ac Bali'ius d* Sfvitu fmeOt , tii yfetefi abjiceret en Apafialum dtleiimutf Sed

CMf. xT- velutl conf^ratioaqux, oieique undio- vat , mfuift t

(
altera hzc cA DonatlAirum ob-
msi Ac ipHusqui bapcirmum accipit, renuntia* je^io ) taliiui (
p'SieAattbus ) eammunkere nan
Suanz Ac Annlis ejus ; b^is Ix rodiis prx-
tio debet it t *rg$ t ( tcfpondec AuguAinus ) *m
guAatio , ipfi fi M profcin.*> , Ac alia id genus : Fiexriene ^uaudem f^tceria pertit vtfire baumd^
tandem Hieronymus quooue
Ac trina mcrlio. fMM Ugitm ftrvient mcenttt guat imveneret , aed-
adversius Luciferianos: Anutfcutiucm EecUjiu. debet ^ mn eummumcefiu t
Etfani/. fitpr.de
nm huue ejft marem , ut hi^icmis ffitk meum Heretieit idem Gtaitanus ( anno proximo
imfWMtur , &
'ni Mvaccrip- Sfitritut ptuthu f Exu cxillimo^ certus hxtericos difiamulatione Judi-
gu , uii feriptum fit f in AHiim Apt/hhrum. cum ^tati permiflbs teAatur. £t vetb ea lex
Etiamfi Scripture MutharuM mn er>- f adolmr Ac ux ^.ced, j huic fiemandz lata vi-

iit m huc peru eanjhfiu mfier pruerpti aitmertt detur : Ac uttaque aniettor aliqui lex amiquioc
nem & multe, fue per TRAomoNtM
in £e- adversus certus hxietlcorum confirmatur : aSm,
etefie aifkrventur ,
eutharitetm fiU feripte Ugis inquit , diS. /. 4. juffimm. Hac vrrb lege • Ni-
ufurpeverum ^veStt in levecre ter mergere Quate hil ut etPra tenere fimOia nafire dimiimet , fti det*
Ac ad ipfum Dominum Ac Apoftolos hos ritus dut&m ed Nuantinm pretepia fueret canfiumut.
referre non verentur Chryfoftomus , fi Chryfo- Secundb , £<v^7a4<«quasadbuc nonnullas re-
ftomi<ft Hemliedt fitie inEetrtm, Ei/mm, & tinebant DonatiAaE Ecclcfiz Catholicae tefiituere
Spiritum fenOnm t it Pelagius apud Gratianum « jubemur.
KkKK ij
 ,,

3 i8 Monumenta vetera
Tmt6 . l»CM 'in q']ibut coierint concreari ju> Et hxc quidem omnU TJtonatiftas refpldunft
ben^ur. Ubi notin^Nm ad id dclcf^inccosiM^ Neque eqlm audio Baroaium cxifUmantem po-
nt4*M»s de qu2 confirciriooe Au- fteriorem bujutce legit putem ad ManichxoV
6-ni. Utmu ftiiUmie. 14. fpedare: Nam imbtotaiegis feikiconciarium
Tindcm fihi q«tirqucnockur4 qood fcotU fen- ollcndit. Deniqu 2 duo Donaullarumgeneufaic
tire monetur Ubique fotis fot ere virtu ( nam iti
: conllimumut : Unum cotum , qui Ecclcllas ad-
repono) impiz dtlciplinac. Q^iod omnino con- huc quafdam contra fidem tetinebanc : AIrcrum
gruit, lememix itmu) & verbis, /. fttfr.dt eorum , qui de Ecclellis licit cxputfi , occulto ta-
Htrttick, qux biennio ^rm2 poA tunc legem dt* men fiirote graflabamur , loca magiurum do*
ta eft. morum l<A hmdorum ilUcki fixquentames.

aai3sasaae0<('739ypsss£isi93a9-3cs9ill3f99'bfs90sa9ass9

DECRETUM
HIPPONENSIS CONCILII
DE DONATISTIS CLERICIS
IN NUMER-O LAICORUM RECIPIENDIS,
Recitatum in concilio Carthaginenfi anni 397.

L ACUIT edam, ur quia in proce- nem catholicam cranfire voluerint. Sic

P dentibus conciliis flaturum cll , nc
quis Oonariflarum cum honore fuo reci-
’
enim fcnpnim
venerit Chriflianis
cfl qu6d duobus fi con- ^4«.
,

,
quidquid petierint
piatur dnobisjed in numero lalcorumt impetrabunt. Non oportet dubitari ,
propter ialutem qux nulli deneganda qu6d remoto fcandalo diflcofionis uni-
cfl , ^ cantum autem inopix clericorum verix plebis, invitatx pacis compeafa.
ordinandorum in Africa patiuntur Eccle- tione Sc facriHcio caritatis aboleantur,
/ix , ut quxdam loca omnind deferta qux majorum fuorum audoritatem fe-
fint, ) fervetur quidem in iflis^quoJ jam quences, repetitione baprifmi cummife-
• -l tra- antei creditum * cfl fcd excepds kis : runt. Sed hanc rem placuit non confir.
di tata.
quos aut non rcbaptizaUe confliteric, mari pridsquim exinde tranCnarinacc-
aut qui cum fuis plebibus ad communio- clc/ia confulatar.

JiNNjOTjITlO.
^In vaxe t & t m t b us conc Ili s i i tum ,
quanquam hujus Tynodl patres optalleot»
STATUTUM itT. Vctus Ecclcfix Africinc ut frverior in DonatiAas fememia proreiretur •
di/ciplina hxc fiiic , ut hzrctid 6c rchtfinacict in quemadmoildm cx cotum cpiAoIx ao Miltiadem
clero conAituci ad Ecclcfimi rcdeuncci, five prtus verbis- intclltgere cA. At fub.iqueniibus in conci-
in Citboli.a ordinati t vel apud hxreticoi aut liis Africanis vetitum fui Ac. nequis Donaci Aaruna
rchirmaticos promoti ca conditione rufeiperen- cum honore fuo fulLipereturmferi hic altcri-
.

mr , ut communicarem umAm
ut laici , oc fatis tur Sc io concilio Canhaginerfi anni 40 Ir hoc1 .

hahtrent quod admiucrentur ad picemi nullam HipponenA anni proponicar huias feveriea-
autem ordinationis &
honoris ptxrosaiivam re- tis relaxatio . in gratiam eorum tantum fv*/ «ri
cinerent. Ita Cypr.cp. 71* Eamdem legem pri- OM reh*ptiiA^t cmjlhrru, mh» par cimfmt
mdin io Romana Ecclefia conAat ex In-
viguiile ui e$mm» mfutm gdihilkarn
4 v$lkrmt. Sed
tr/ut/tn

nocent.i. ep. a i. ad EpifcoposMaccdonix. Idem antequam quidqoam Aaruerctur, tranfmitinani

fiatucum legitur in concilio EUbetitano, can p. Ecclcilam confuli placuit. In concilio Car ha^
Anamen miiikis adum cA aliquandb cum fchif- nenfi anni mandatum cA .ut confulctcncut
nuticis,ut inconcilio Nicxqo ctm Novadaoia prxfulcs Romanus A
McdiolanenAs, uctum in-
quot io clero manete fynodui permiCe^ cum fames bapcizaii 2 DonaiiAis ad clcfuro promo-
Melifianis, quos etiam ulterius provihiWn vc> vai poA^t. ItciAm io concilio Carth. anni 4»A
Idem Donati Ais initio fcbiimatis indultum»
tavic. saaiAa legatioad eofdcm anuAxes . ut liceret cle-
Nam , ut obfittvat $. Aug. cp. 4 j.
Miltiades Do- ricos DonatiAarum in oidinibus fuis fufeipere^
nato folo cxpuKb paratus mit communicaioiias Tanr^m in concilio univerfali Aft cx rjulicos
mittere exteris quia Ma|orino ocdinatiifuerant, anni , pro bon^pacis & ob inopiam clciicorunv
eofquc proepifeopU habere: ita ut in iis loc a ubi p>teAa$ fa^ elt omnibus EpiAopis Caibolicfs
duo cAenr epifeopi quos diifenfio geminalTct bunuiAarum clericos fufcIpicndicumordAilbus
eum confirmari vellet qui foret otdinaius ptiot» fuis.

In cpocilio Arclatcofi nihil novicitei hoc Aaiu*

EPISTOLA
 , 1 »

ad Donatifl:. Hifloriam pertinentia. 3

EPISTOLA «Anmo ifp

CABARSUSSITANI CONCILII
A DONATISTIS M A X M I A N EN S I I BCS HABITI
Contra Primianum Donaticam Carthaginenrcm.

£dita ex Augupno in Pfilm. )6.

Sanctissimis Frataibus cxplaruris omnibus aut innocentem

atque Collegis per uaiverfam Afri- ,
quod optubile fuerat purgaremus , aut
cam ,hoc cft , per provinciam Procon- nocentem certb oftenderemus fms meri-
fularein , Numidiam , Mauriraniam, tis clle damnorum. Opratiflimum en m
Byzacenam & Tripolinconfticutis,fed nob:s fuit, ut plebs fanda Carthaginen-
& presbyteris ,
diaconis ^ 5cuniver(ts fis cccicliz, eo (e Iztccur cpifcopo fubii.

plebibus ,
in venucc EvangJii nobif. matam qui iiv omnia fandust Scin nullo
.

cum militantibis, Viftonnus, Foriu- reprebcnfibiiis hab.Tctur. Pro, tcrei uti-

nacus,6c Vidorianus »Mig ;inus, Sa- que talem c0e opottec DominUacerdo-
turninus, Conftantius,Can io;ms, In- Ccm,urquod populus pro fcapud Deum
nocentius , Crefconius , Florentius, non valuem , iplc pro populo mereatur
Satvius ,
alius Salvms ,
Dona us , Qe- quod popofcerit impetrare: qoia ferip-
• Affarfta. nvnius, Prartcxtatuv *, Maximianus, tum clt , yf pr uvent papulat , euhtt pn ea
»ai cpiitol Th.:odoius, An.aftinus, Domtianus, faeerdas: fi uatemJaceres peeuvtrit ^/ptut
^ Donatas, alrcrDonaius, Pomponius, arMt prra eoi

Scandala igitur Primiani ,/cipfitisneA

Poncracms , Januarius , Secundinus,
PafthaTius, CrefeoniU' Rogatianus, ,
quieta lingularis, fic in fe czlclce |udu
alius Max mianus, Benenatus, Gata* cium prov<fcavit, ut horum criminumau-
nus, Vickorinus,Gunrafius, C^mra- dor.m necelTe clTec pcr.itfls amputare i

fius , ‘Felicianus, Salvius , Mig^uHis, ut recens ordinatus ,

prefb) toros fupra»
Pruculus, Licinus, & caitcn qui in 3 idz ad conjurationem impiae
plebis
concilio apud CabariulTi fuimus , in confpirationis impelKns hoc ab eis ve- ,

Dvmino atternam Ulutem. lur precario jure polKilavic , ut ad danu

nandos quatuor diaconos , viros egre*

N
non
eMo
chflimi
propria; voluntatis
gis impuliu ,
cft

eam
qui nefeiar, fratres dile-
dc facerdotibus Domini

m
,
fcd divi"Z
reos (eiiecnciam di-
le-
Igios, ac lingularibus meritis approbarov,
Tiax mianuin Icilic^ , Rogarianum Do.
natum, icemque Salgamium confeuru
rent, & incundancer ei prumitterdac
,
,

cere ,
quam innoc.mcibus inBid , m accommodare conlcnliim.
jure ab cis ac mcrit6 fub novere. Non Cujus illi mald pnefumntione Ihipc-
icvi enim periculo fubjacebit ,
quifquis fadi cClm rem filenno refeiiillcnt, per le
aut reo pepcrct.rit, aut in iocentcmcon- cogitatum fcelus non dubxavit im dere,
• ficcre pertentarit e maxime cum ferip- ulqueadeo ut in Maximianum diaconum,
tum fic : tnJfKtftum ^ jnfium tua tcadts: virum Hcuc ommbus notum efr mnoc.n-
tem, lino caulld , line accufarore , line
ic fnr^atitne fa'Tjint fram.
,

Hoc igitur edido legis admoniti , ne. tcHe, abfencem ac ledo cubantem, ien- '<A<
ccfll*nos fuerat Pnmiani caulTam quem .
tc.-.tiam putaret elTo promendam qui :

plebs fanda Carr hamnenfis ccclcfrz cpiC jampridem Clericos oon diUiinili lurore

copum fuerat in ovile Dei (brtita lenio- ,

damnarat. «

rum littem cjufdem ccclcdx poftulanti- Nam cumincefrof, contra legem dc-
bus, audire atque (ufcutcic iub eo ,
uc cretaqoe citimum lacerdotum, coramu-
Llll
 , 1 1 ,

Monumenta vetera
nioni fan^ adjungeret: camquc obfi- honeflatcfbli noflri flluimus, d facerdo-
ttencc maximajptne plebis ,
etiam talichoro perpetui. eCe damnatum ne :

(Horum nobib/mnonim iictens conveni* eo palpato , Dei Ecclefia , auc contagio,

^rctur, uiper fc toriigeret quoJ admifc-
*rat} fu& temeritate pofleflas» emendare
contemflc. His itaque permoti femores
ecdeHc liipnulida:> ad univerTum cho-
rum heteras legatdfque mircrunc, quibus
non line lacrymis deprecad Hiot , ut ad
fe ferventius veniremus i q->o perpenfb
libramine intentarionibusexploradsycxi-
ftimacio cedeHa: purgaretur.
Ad banc proindb , cum fecundum me-
moratorum litteras veniremus | nota fui
illeratione fervcHiem, adventum no-
ftrum pcmcCLs declinavit. Qui ufqucqua*
que resili animo recalcicrans in
p:rmanfit, ur, conducH multitudine
perditorum « atque impetratis olKcialibus,
paniicarum januas obfedj^ent ^ qui in-
grediendi nobis atque agendi (ollemnia
interdicerent facultatem. Hxcneptfco-
pum convenit facere» H Qbrilbanis licet
adinieccre , fl hoc Evangeiia proic-
ftantur ) probet aut judicat quifquis
»
amator aut alTcrcor eft veritatis» HoC
nc , auc aliquo cdminc maculetur. Q^d
idipfum Paulus Apoflolus exhortatur ic
admonet , Pr^tufimus nutem vohm \ frn^
M
tm, nemine DumitU m0n Jefm Ofrn/r»
ut tltfcedjtis ni emni frntre*inetdinMi nwu.
iulnntt: atque ade6 non infimemores pu-
ritatis EcclefIx,xonducibiie exiflimavi.
mus , omnes fandos confacerdotes £c om-
nes clericos , dc omnes populos qui fe
Chrifbanos meminerunt ,
hac noflrd
cradoria commonere , ut omnes ejus com-
munionem ,
uepore damnati , diligenti
curd horreant. Ipfe enim de fuo inccrim
malo rationem reddet , qui hoc noflrum de-
cretum non audiendo tentaverie viola-
re.
Placuit fanh nobis & Spiritui fando,
qu6d tempus tardis ad convertendum
refervetur lub co, ut qutcumque confa-
cerdutum vel clericorum fux falutis im*
memores, a die damnationis fiipradidi
Primiani, id cfl d dic vi 1 {Calendarum
.
Juliarum , u que ad diem v 1 Kalcnda-
1 .

enim nobis inflixit frater aliquand6 pro*
prius quod numqudm faceret alienus.
, nati
Decrevimus omnes facerdotes Oci
rxfente Spinru londo» hunceumdem
rimianum»prim6 quo^ fuper vivos epif.
Copos» aliqs fubrogarit: qu6d incellos
cum fandorum commUoione
qubd preibyceros ad conjurationem in-
eundam conflr ngere percvnrarit : q-j^d
Fon unarum prcfbyrenim tn cloacam flrce*
hc mitriycum xg rotantibus baptifmojiiC-
curhflectqu^d comm.intonem Oemecno
prefbyterodenegarir»ur ogeretfllium ab-
dicare qudd idem prefbytcrobjurgacus
:
rumjanuarianim, minus i Primiani dam-
communione receflerint ,
tali fen-
centid conflringanrur: Liici quoque oifi
fe i fupn iido die damn^^rionis illius
intra diem Pafc' x fuiurx, ab ejus con-
fbrtiofcparavcrjor,non p fT quemquam
mifeuerit: oifi per pi£'iircnnam , fiquidem memi-
nerme, tcclefix refmnari
Vidorinus Munac ancnfls epifeopus
fub^ripfi. Fortunatus Dionynanenfis e*
ifeopus fubfcripfl. Vidorianus Carca-
ianenfts epifcopusfuhfcripfi. Florentius
ab Adrumeto epLcopus fubfcripfj. Mig-
ginus abElcphantaraepifcopu fubfcrip.

fic» qu6d epileo, os hofpitio lufcepifTct

^ fi. Innocentius Thcbalrcnu^ epifeopus
qu6d fupradiclus Primianus mulrcadi- fubfcripfl. Miggin pro colle d meo S U
nem mifcnt»qux Chnftianorum domos vio Mcmbrclfi'ano eplfcopo fubfcripfi.
everteret quod obfcfE fine epifeopi fl*
t Salvius Aufafenfis epifeopus fubfcripfi.
mul Sc Clerici 6c poilei ab cius lacel- Donatus Sabrarenfi) epifeopus fubfcrip-
»

jitibus lapidati qubd in baulica cx- fi Gemeiiusi Tanab.tis cp>fcopusfuo-

:

£ flat feniores » qu6d indigrse ferrent feripit Prxtextatus Afluricanusrpifcopuf

Claudiam flas ad communionem admit- fubfcripfi. MaximianU'Stabarer>fis epif
ti : qu6d innocentes clencos putaverit copus fubfcripfi. Datianus Camicetenfit
s*(Ie cotidemnandoir qu6d fe nobis au- epifeopus fubfcripfi. Donatus F>fcianen-
^benJum noluerit exhibere, cum bafllu fi) Epifeopus fubfcripfi. Theodorus Ufu-
carum fores ne ingrederemur, mukicu- lenfis epdcopnsfobfcripfi. Vidorianus ju-
dine & oflicio sncerclafent quod le- bente coll«:^ Agnofio epifeopo fubfcrip-
:
gatos i Dobisad fe mtfTos injunosh reje* fi. Donatus Cehrefuranus eoifcopus fii^
. ccric
;
qu6d loca multa vi phro6 , de- feriv-ii. Natalicits.Theicnfis epifeopus
iiinc au^orttaie judiciaria ufurpaverit: fijbfcripfi. Pon^nius Macrianenfisepif.
prxeer a^a iliiciu ejus admiila , <jax pro copm lobfcripC iUocracios Baliaoeufu
 : 1

ad Donatifi:. Hiftoriam pertinentia. 3 2

epifa>pjs fubfcripfi. Janu.uius AqucniiMi-. biranus pro collegi meo Galliono fub-
fis copus fubKripfi. Secundus Jocun-
cpj fcripfi.>ccundu'.us PrifianeniU cpifco-
dianend* epifeoms fubicripd. Paicadus pmfubfcnpii. HelpidtusTu(drir.inuscpi!l.
a VicoAugUklicpi topusrubfcnpfi Cref- copus fubicnpfi. Donatus Samurdaten-
conius Tacienenfis epifeopus lubfcripd fis cpifcopus fubicnpfi. Gctulicus Viiflo-
Kogacianus epifeopus iub.crjpil Maxi- rianenfis epi copus fubfcripfi, Annibo-
mianus Erumminen fis cpifcopus lubfchp- nius Habaurenlis cpifcopus fubfcripfi.
fi. iienenarus Tuguei-nenfis cpiicopus Item Annibonius petitus a collegi meo
liibfcnpfi. Kiranus cpifcopus rubfcripfi. Augendo Arenficpifcopo fubfcripfi. Ter-
Gaianus Tiguaicnfis cpifcopus fubfcripfi. tullus Abicenfis cpifcopus fubfcripfi.
Viwlorinus Lcpnmagncnfiscpifcopus tub- Pnmahanus cpifcopus fubfcripfi. Sccun-
fcnpfi« Guntalius Benefenfis epifeopus dianus Auriiiliancufls cpifcopus fub-
fubfcripfi. Quimafius Capfi.nfiscpifcopus fcripfi Maximus Pitanmfis cpifcopus
fubfcnpfi. Felicianus Mufiicanuscpifco. iubfcripfi. Crcfccntunus Murrenfis epif.
pus fubfcripfi. Viftoriamis ex delegatio- copusmbfcripfi.Donarus Bclinicnfisepif-
ne Miggini epilcopi fubfcripfi. Lainus copus fubfcripfi. Perfcverantius TeveC.
Mu(»ienfis cpifcopus fubfcripfi. Proculus tinus cpifcopus fubfcripfi. Favlbnus Bi-
Girbicanus e ifeopus fubfcripfi. Donatus nenfis cpifcopus fubfcripfi. Victor Alti-,
Sabrarenfis cpifcopus pro fratre colle- & buritanus cpifcopus fubicripfi. Omnes nu-
ga meo Marratio fubfcripfi.Proculus Gir. mero quinquaginta tres.

SENTENTIA
CONCILII BAGAIENSI S
A DONATISTIS EPISCOPIS CCCX.
Pro Primiano habiti in Maximianum ejufquc ordinatores ac
focios pronuntiata.

£x variis jdugtipni locis colieifa.

Um
C omnipotentis Dei, Se CUrifli
•jus Salvatoris noftri voluntate, ex

umverfis provinciis Afric* venientes, in

concepti fccleris uda coagula , in afpidum
membra tardo fc calore vaporaverinCj
tamen conceptum virus ,
evanefeente
Ecclefiafanfta Biigaienti concilium gere- umbraculo, occultari non potuit: nam etfi
remus, Gamalius, Primianus, Pontius, fero publicum tamen facinus fic parricu
,
Secundianus, Januarius, Saturninus, Fe* dium iuum , foeta fcelcrum voca pepere-
liXjPcgafius, Rufinus, Fortunius, Crif- runc. Q^d ante prardidum cft : Parturiit
pinus , Florentius, Optatus, Donatus, injufiitiam yCenccpit delerem , C;- peperii ini-
Donatianus , &
cacri numero trecenti ^uitaum. Sed quoniam ferenumjamfiil-
ficdcccmiPlacuic Spiritui fando, qui in gcc e nubilo nec cft confufa criminum
nobis efl, pacem firmare perpemam, & lilva, cum ad poenam defignaca funt no-
fchifmata rcfccare facrilega. 4. aatr. mina. Indulgcntict enim antehac fuerat:
Crefc99.C4tf. IO. diim clementia: dimittimus lineam , in-
Optata quidem pacis & concordia: cd venit caufia quos puniat. I,tb. de Ge/f. cum
junda germanitas , ficut feriprum efl E mer. ^ lib. . cenir. Crtfi. cjf. 31 . Lib. i»
JuJiitia &
pax ijculaSte fnnt inviam» Ibid. centr. Pacmen. e.
5.
cap. 16 . Sed veridici unda in afperos fcopulos
lac^ enim viperei feminis noxios par- nonnullorum naufraga projeda funt
cus, venenati uteri alveus diilccxcrit: Se &
membra, aEgyptiorum ad modum c-
f Llllij

.X
 ) : ,

3 22 Monumenta vetera
pereundum funeribus plena fune lirtom rium Mcizitanum , Fclicianum Muflica.
quibus in ipsa morre major eil poena) num ,
& Martialem Pertufeniem , qui
qu6d pofl extortam aquis ultricibus ani- flincRo opere perditionis va^ fordidum
,
mam , nec ipfam inveniant fcpukuram. coUeda farculcntta glutinarunt : /, 3. annr,

JLih, 4. CQntr. Crefeon. cap. 1 6. Crefc, c.tp, 53. icd & clericos aliquandd
Loquamur , chanflimi fmtres ,
fcifma- Ecclefue Carthag-nis, qui dum facmort
ds caullu quia jam non poflumus tacere
:
interlunt illicito ,
incelmi prxbucruoc
perfonas. Maxim 1 anum
Hdci a;mu- lenocinium, Dei prxfidcntis arbitrio,
Jum , veritads adulterum , EcclcHx ma« univcrlalis concil.i ore veridico damna* ,

tris inimicum, Dathan, Chore Abi.
ronminiilrum , de pacis gremio fenten-
ria; fulmen excufiit: &
quod adhuc cum
debifeens terra non abrorbuit^ad majus
flipplicium fuperis refervavit. Raptus e-
& ros clTe cognofeite. Eos autem quos (a-
crtiegii furculi noti polluere plantaria,
hoc ell, qui d Maximiani capirc , pro*
prias manus verecundo Hdd pudore re.
traxerunt , ad matrem Ecclcham redire

nim poenam luam compendio lucraverac permifimus. L.deGtfi.cumBmer,

fuoens, uTuras nunc graviores colligit fbe- Placuit ram^n decreto concilii, dila.
nons ,
cum mortuis inrcrefl vivus. Z. d« tionem temporis dari , intra quod H quis
Gt^. cum tmtr. corrigi voluilTet, innocens haberetur. Z.
Nec fblhm hunc fceleris fiii mors Ju- 4. c»ntr. Crefr. cap, 34. Quanttiin enim da
ftacondemnat. Trahit edam ad conlor. reorum morte purgamur^tantiini de in-
tium criminis plurimos catena facnlegii, nocentium reditu gratulamur. Eodem /. e.
dc quibus feriprum cR; f^ettenum^tfptdtim 3F
fub Ubiisttrnm^ qntrmm cs maUduiione Ac ne anguibim redeuntibus rempus
Mturttudine pUnutn vcUcts pedes eermm fpem falutis ardaex dici prcllura fubdu.
dd effundendumfanpumemx conmtiu sn^ ^ cat ^agnofcentibus quibuflibet iongd ma-
felidtjs in viis eernm ^ viam pacis wn nentibus prxcedcntibusllaturis, univer.
enffuvtmnt : mn eff timer Dei ante ucn- fis ulque ad diem odavum KalcnJarum
Us eernm. Nollemus quidem quemquam Januarii proxime hituramm , agnitio,
t proprii corporis jundura prxcidi ^ fcd nis pandimus januam , uc integn nono,
uoniam tab^entts vulneris putredo pc- ris ac
fidei, regrelfi habeant Fundamen-
ifera plus habet in abrdlEone folami- ta: quam n qiiilquam ingredi nequtve.
nis, quim io remi/none medicaminis rit pigrd fegnitie
j
fciat libi ad omnes
inventa cft caufia (alubhor, ne per cun. venia.es aditus, fua volunrace viam elTe
£U membra peAilens irrepat virus , ut lubdudam. Manebitenim circa eos dida
compendiofo dolore narum decidat vul- fentcncia, & pod prxRitutum diem re.
nus. Eud.lib, deuncibus fixa poemtentia. £»^.conr,Creff
Famofi crg6 criminis reos , Visoria- cap. 4.
num Carcabianenldn, Minianum Sui. Data Bagai' in Numidi^ vi 1 1. Kalen-
ledinum, Bcianum Baianen(cm,Salvium das Maias pod Conlulatum Thcodofii
Aufaphenfem , Theodorum U/ulenfem, Augudi III.Confulacu Augudorum Ar.
Donatum Sabratenfem, Miggenem Elc. cadii III. Sc Hoi)pfii iterhm. L. y. contra
phantarienfem, Prxtcxtatum AlTurica- Crefc. cap. 56. L, 4. c. 39.
numj Salvium MembreBicanum) Vale* Interfuerunt Epifcopi CCCX»

SUPPLEX
 ad Donatift. Hiftoriam pertinentia. 32}

SUPPLEX L I B E L L U S
pereguini presbyteri
&
SENIOR.OM ECCLESIiC MUSTITANit R.EGIOMIS PRIMIAN(1STAR.\)M
Adversus Maximianilbis.

Ex Augu^ino Lth. 4. contrx Crtfconium cap. 4.

O «T confulatum clominoram Arca- tum, pari vigoris admonitione Cortiper*

P
nim
dii

,
1 1 1.

fcxco
8C Honoriiitcriim
Nonas Manias, Carthagine
Augufto- cuir.
tur
Sed fuis mditutis iniquitas deleda*
, & femetipfam
non deferit , cim fc-
in fccrcurio PraKorii Titianuidixic:Pc- mel prxdpitata comierit. Idem namque
rcgrinus prjfbyter &
Seniores ecclefix Maximianus coeptam nurne audaaarot
Muftitana: regionis tale ddiJerium pro- ti alios fibimet confociat ad furorem.
fcquunrur. Cum Ecclefia: Catholic* (an- Inter quos etiam Fclicianus quidam,
ftitatem Vir memoti« venerabilis ab er- qui prim6 reda feclatus , depravationis
rore perfidi* Donatus aQlrcrCT j
in ejus hujus actaminarione fufeatus , in Multi-
nomen & cultum ,
mundi pcnfc totius tanl politus civitate, Deo omnipotenti
t^fervantia nutrita coaluit. Sedetim ejus parietes confecratos ,
(c Eccicfiam vene-
religionis laudandum mirandfimquepro- randam quali quadam c^fidione credidit
poUnim Maximiani Cujufdam venena retinendam.
,
polluerent |
multorum coctus antiHitum Hunc ciiam Prxtcxtatus, io Aflurita-
in unum Ddo confpirantc colledhis, ho- qis partibus imitatur. Sw*d cum .vquiracts

minem vel potiis pellem, quar (upern* tu* innoccfcerct poccftati confortium fiu
'diTplicuit ma|cftaci
,
etiam pur* mendj cerdotum j judilti , ut gcfta tcftantur,
‘proprii coSrcitione damnavit. explolb omni contradictionis effedu ,
Eosquoque, quosalicnzprxfamptin. lacrarillim s facerdohbus, 1 profanis men-
pomipri.nd propo-
nis error attraxerat, tibus Eccicfias Tindicacas ,
oportere re-
fico poenitendi, fi reverti cuperent intra Ibrui. Z.y CButr, Cnfc,
tempus ad relig oois tramitem pr*fiicu-

DECRETUM A M
\97-
I.SCfKI^
•
^

CARTHAGINENSIS CONCILII
anno 397. habiti

DE PARVULIS A DONATISTIS BAPTIZATIS.

Can. XLVIII. oe quod luo non fecerunt judicio, citin

mm epu-
D
iin*.ium*
e Donadllis placuit ,

mus fratres ficconlacerdoccs nollros

&
Simplicianum *, de fotis in-
fimtibus qui ^ptixantur. penes cofdcm,
ut confiila- ad Ecclellam Dei falubri propofico fue-
rint converli , parentum illos error im*
p.diac, ncpro.uoveantur facri altaris mi-
nillri.
9

Mmmm
 J 24 Kfonumcncavetem

LEX HONORII
AD.VI RSUS
IB-aUENTES IN ECCLESIA S<

ExColTheod. Lib. i6. Ttt.i. Dc Epifcopis, EccIcIIis ScClciicis.'

L. ji.

Impp. A&cad. 8c Homo&ivs AA. confeUbs, reos fcncenti^ noverit vindi-

Theodoro Pf. P. candum: Neeexpedetut Epifcopusin)».
riat proprie ultionem dcpolcac, cui Cuic-

I quis io hoc genus facrilegn proru- ticas ignofeendi foli floriam dereliquit.

S perit, uc ia Ecciedas Cacholicas ir-

ruens, Cicerdo cibus 6c mioifbis, vclip.
Sicquc eundis non folum liberum , fed 6c
lauoabilc , fadas atroces facerdotibus , aut
fo cuirui locoque aliquid imporcet inju- minidns injurias , veiuti publicum cii.
quod gencur , litteris oramum , ma-
riae, men, perfequi, ac dc talibus reis ultio-
giibucuum Sc Cttracorum,& notoriis ap- nem mereri. Q[j6d fi multitudo violen-
ariconim , quos Scacionahosappellanc, tadvilis appaftcionis cxrecut]one,6cad-
f .R*ratur
in aocidam poceftacum, irauc miniculo^ ordinum pofiellbtfinve non
arocabaU eorum qui agnoTci ponierinc, potuerit pfxfentari, qu6d fc armis, aut
dedarencur : & » (i pef multitudinem locorum diificulcate tueatur, juJicesA-
commilTum dicetur, u non omnes, poT- fricani armate apparitionis preddium,
ruoc tamen aliquanti cognofei, quorum datisad virum rpeaabilem Comitem A-
confedioiie Iodorum nomma publicdi- fhee Uteris , prelaco legi» illius tenore,
cur. Atque ita provindx moderator» Ta- depolcanc, uc rei talium criminum non
cerdocum, &Catholice Ecclelie mini- 'evadant. Dat. vii Kal.Ma>i,Med.Ho^
'
ftrorum, lod quoque ipHus , &
di>'tni cul- norio 1 i I. Eurychiano Col£
eus injuram, capitali in convi^os , live

% i
 ,

ad Donarift. Hiftoriam pertinentia. 325

LEX HONORII 4 mh»

f ebt.

De Rcfcripto
QOOD DONATtSTyC A JULIANO IMPETRARANT.
£x Cod.Tieod.Lii. i6.Tii.f. Dc Hxrecicis> L.)y,

}nipp. Arc AD. & Hono&ius'AA. gefla

,
quibus cft huju/^modi allegario
Hadnaoo PF. P. intcfta» lubnedi: qu6 ommbus innoceicar,
& Cacholkx confidentis ftabilica con-

R EscktptuM)
d Juliano runc Principe impcerafl^
dicuntur» propofito programmate ccl-*-
quod Donttifte flantia 5c
perfidia.
chonfr
Oonat (larum dcfperario fucata
Dat. v. Kal.
& Aureliano CoiT
Marr. Rav. Sedi-
’

bcrnnm m locis volumus aoceferri, Sc

JACOBI GOTHOFRED! C0 MM E N T A R ! V S,

HoMo a I f Imp:rarorit condicurioaes li ad Imperium cvcAo . legationem (ra legatos»

(cmk n./«c fci^umwt» Q^amquim & & in his Pontium, ad euro •leilmarunt , reditui
qildcmfiit. Stouunuir, mqium, nmm. fe fiblquc BalUicas i Conflante crepias reddi»
17. pmi bxc let,& lex )t. ^9. 40. 41. 41. prcdbas pctuucosiqui utique ad iLtiooU p(e-
4 |. 44- 4 «. 4 -». 5
‘* ?*• $J- J 4 nillaini Junanura ado ti» diccoies: Qmde^xd
tx quidem q-oi ob'crvandum poaflinum eumfelMmjHjhtUUeumhxhem, (qux EIc/ms:*-
, »
piCc.il idveilut Denxeifixst cmida : de qui- /4 pr-fiJix dicitur. ) Id quod a Juluno ficild
bus heu quoque Ici eil : <k ut undecim in uni- impetraver.',eo icfcrtpto» cujus Awc/rge men-io
vctfiun dc Oonatillis Hoa.Kti conditutiin s fit. Cujus rum libelli , rumrefermti meminfi*
boc titulo liqii ^ nuTresAte liceit } ex quibus re Optatus Milcviianua lH. 1 . Cfaryfoftonvit
dtr<.iimj| qus Hmoni mens quod odium in I. cemrx CfHUt: Augulbnus etMrx epi/l.
,
Do mift I fueni. N.mpi hac UU Honorii Pxrmenixm i.fxk it. emtrx iiteret Et-
temporx fmt, x.cxf.^ 1 . <^ 97- e^fieitid Fmau
p rqjx ^nitillz pottdim^m ti&euuli^,
dcfxvibrc I &q li )em. CiicnmceUiones in Afri- tium 4I. p4^. 174. &
efifi. dd DMdufieu 6 S, \

ca ,
q IX L)o ‘XiilUriim nutricula erat. Atque ut Nempe eo toalliio» ut ita Chriftianoi mtcr (s
omitiam qux llib rodem Honorio moliri illi committeret» cuipix fie unitas dviiliana ni-
fim: |jm i idi ab imperti ipiius initio » atque roidm dirpliccbat , quem Juliani animum » nc
,

8«{c6 arxe fame legem, He o^us mod6 legis in genere Ammianus MarceUinus l»k. at. deC
iimtentii nunc videamus. ciibit • ita Chryfodorous Hh. 1 . etm^d Gentes
,
Do«at'Ib> igitur per omnium ora traducen» fic Op atus lii. is 6e Ajguilmu% J. i.xao-
dis > dcO>eratxquc ic facatx eorum perfidix IT4 PdnnenUmm tpifi. & u
6 . hac in re nomina-
piblitandx: comri. Cubolicomm confiden- ilm tradit. Por b hujus refcripti quxdam in-
ttx 6c (Ubiiitx conlianiix cffenrn.lx, Hono- tcrcxicra fic ad loctx» refert Auguhmus Ut. a.
rius Imp.hic cpnftitWNsne, qux data e(l anno renmi iittemt PrriiMw r. 97. JtuUtma » tn-
4O0. Rrfcriptttm quod l Juliano ApolLta an-
, (
q'iir, eemjiitmt .
dicent t Hec f*«f <r frfplkdmitm
te 40- (rink annos ) impetraTtranc , prrp>(i- RcgdtUn» • Pemic , Cdffidmc & ute^u efifcpU »
to progrimnutc , cckbetrinit in c^itamm lo- Je4 & dd etamniiim , nt dtetitU 9x4
eUricit » dtttdii
cis id eft propnii ab Hadriano PP. 4^MQfitt MI Jint rtjcrijMt peeferim ^e/id jmu m
fimul &
Cefi* » quiDui faujulmodi allegatio dmifunm fiMum a$mtu revoctninr. £c hxc de
feu referiptum tn('t;um fucat , fubnedi jubet. rcfcriptu Juluni ad preces Ooo.itt(bruro.Qmd
Hxc aperta hujulbe I. ell fementia» qux nui- •
quidem ut td obuet moneam » l Juliano Sumi]
lam juris conlbcuttonctn continet» (ed Dona- oatxim non fuit qtiod probat vii dodus » ut iti
»
tiftarum tintikn odium ptxfcrt. ^x ut me- huc trahat referptum quod Sirmii datum dichur
lids intclitgatur , de mbus videndumcft t quod- fic antiquatur, Neque enim Julianus
fiam illud fit Acytitpfaxi Juliani» fimuldr Ge^ Piincm ieti impetatot Sirmn unquim futr.
Illa, qux tandem occafiohicrit hujufce leQisfan- Gefic biv finr .
quihus huj ilceroodi aU
ciendx. Q^od primumattinM : rrs fic fc habet. Icgauo infena, videamus. Sand bifariam id ac-

DoiuciUx ante Julianum Imp. i Conftante cipi polle qnispicctjP.irodm per Cella hl«
Imp. repretn» pullis eorum Duobus» Princi- a-npienda vide ntur ada a Lcgatis»Ceu alle-
pibus, fic fiaiiucu cis ereptis» Juliano Apofta- gauones Doaauftarum apud Julianum» fic &
Mmmm ij
 : ,

j 26 Monumenta Vetera
fuDpUeatio fcu ^tccet yf*i quibui in (c^u ram vabit afi eum . . , 1 . faetJi , pa«i mow*.
leu&iit refcr^uAi donccps initttum. Q«» ^uam Chnfiiamas mJP uatiaUt ftufit , Stc. Ad*
fenta itoc lodice non una lex cx parce datur fcMt^udini I^s tmtru tpifielamPmmi^
rum apud Ptincipcm* fni in conUftorio ejus tuam m. 1. eap. y.eirtafiu. ubi pariter boc Do*
exhibetur, de <]iao vide Pcv/vr mv. Secundb putet natidarum fadurh ism prdtcr ibebar Inno fup^
Liit hiiaccijnenda tcfta judicuin A&icx: ubi norc 199. ( ut eximmo. ) Has Icillcct invec-
S nd Oonatidx uiu cum refcripco i Juliatx> tivas ad aures Honorii perveniHe
,
per legatos
imoeuato, preces Juliano oblatas, aHegamnr» Africanos anno )p9* fupetiotc, vel ipfum Poli
inlinuanint. Optatus Ui, %. Bttn mfii fifd vtl Bdium Calameniero Epilcopum : Honorium his
d ifm fHhtrmtt &
fSam rviMnat^^ wtrvdi'. commotum, in eorum Dooatifbrutn oppro-
rrm &
teaam vemt pMmJfemt mt JUkimms , & brium , procaciam eorum cdrrri voluilTe, qua
Cficfli t*fdcm frtui , ipus dtimutt , sfttd ipBmet i Juliano Inqi. Apodatarelctipiam leu
ms jtuiicti diltftartm t mff4 foiftkm tfi: auxilium impestalTc tnnotefcrrrt. FMtalTit &
dM4 4^ Do»4ti AuguUinus parU Dunatidas de legibus ab Hono-
illud putet quis
tct CA. 1. etmr* FtsnruitLuutm d, ctW. j. i* Jui. rio Imperatore advctlilm le latis qucrentci Ju-
,
JuUdtn Dfttdtijl* , fieiu jttdkHM itfis tefirntur, Inoi &dh)in Ja&lTe exprobrandi animo , qual!
^miiu ki amd \mfttt4Vmmt , AatteAXUMT , minds xqukatis 6c juris Chsidiani ipfi i Chtif-
tdAut t)vrM< piffli«4venutt. Dixertm tmm^ ^»td tiano Principe ferrent, quam igentililmp. o-
4tf»d eam fiiam jnfiitu t*OPm ktkertf. £t contri lim tulerant , Cbriftiant alioquianominis olo-
litteras Peniuuut lA a. Ptmim fteit ^ Paatim re. Qtutc vifum Honorio , rercriptum Juliani

frf^lU*vUf Ffntiui 4f*d Af^M4m fdam /mJH. cum ptecibus Donacidarum pubnei omnibtu
tidm iiO$m hakert radicavit. Hit vtrk» fhi Pon-
f proponi , ut ira (circtui
,
quim bonis im& fu-
ciam fapf&cape m <$dtm ftfaift* fm HammMtm catis artibus id Donatidx impetradent , im6
fiiu tfjf Jnlitnut txfrtjfu:
Jixtaiit A a» quam derperau eorum
Sc fltcua pctBdia fue-
L f 6 A T I 0*N ts VESTAE: WWf bic At- rit :
q^m imetpcccationem juvate videtur ,
qux
envi ftma fed publiea memmttUM tegantur. £t
,
A'tgudinus rcrinic, tilm padiro, tilm lib. 1,
euriiim 97. Im^ratari fagana
f- afflata dL & adv. Parmntiamm eap 7. apifl. 41. contra quam
xi^is ; Q^d apud tum jufidu lacum haia^ aliis longi arribus > puti Cstboiica conBdratU
&
m. i^^ut prtabus rtfcripta ficut ibi fcnptum .
Catho icorum condancia ftabtliia fiietit, quos
efb (
pCM ALLiCATioaii iGista ttf^ ut a veritate, tta 8c Bncetitate nihil dimovete
aatuur) pars Daaati uaivtrfaiutr ufa tft. Ncmpi unquam valuerit} quod (ani ex Juliani tem-
tafirripta Principucri ^li impettaveram , ea ju- porum hidotia liquet.
xlicibui Sc judicum allegabam ( UtfaU
gcftii Quidquid hujus omittam quod Au-
(Ir, ut
,
faiettt (tirtffftrrr am Gragi dtt jugat ) ut docent gudinus tellanir de adis Collationis Canhagi-
xictei boc codice f. i. fupr.dtmttgrirtgiiM. neniis
,
qux in Eccleliis Africanis publicf Q^a-
r ume. fitpr, da ap&ibut pukHc.k x(. fipr. de dragefimx tempore recitati mos fliit , bb. di
cabarraliimt , 1 a. i). 10. jo- fufr. da pe- gafiit eum Emerita ut omiRam quod idem Ho-
limn. I. uuic. fupr.
fi
vagum mattdp. t, a. fifpf. de norius A } j.
voluit eadem geda in publi-
imerparat. £t tu quidem leictipta eaftU alle- ca monumenta relau, etiam roottuo Cognito-
gabantur I ut iimul etiam preces , ad quas tei* re Marcellino perpetem babrre Brmiratem. Si-
criptum emanaverat , allegaremur, leu inti- mili cettd podei exemplo anno 0.411- S( Mar-
maremur: quod & htc fj^m i Donatifts. cdlinus aAa de rceleribus Donatdhrum pod
Qua causa Honorius gcftorum publicationem Collationem Cmhaginenfcm publici proponi
imperat i nam noonifi ex his fucata Dona- voluit in Tbeq^iopria ,
qu6 frequens ui vi-
crUaram petfidia innotefccte potuit : vice ver- detur multitudo confluebat , velut locum Car^
si Catholicx conlidemix ftaotlica coaBdemia* ihaginc cclebcrrimiim»eademque Augudtmis per
Nempiqubd DonatiAx, at non Sc Catholici Ecclellain recitari delideravk. . , inquit,
adulatione fucata &
petBda Juliano obrepfc^ 'apifi, t )S> ad MantUinmm , afua frumifit pram

tant • atque omne illud quod ab eo impetrave* ftamia tua, vebememtrexpeQa, &
iit EetUfia Hip-

rant, malis artibus impetraverant.
Nunc poAremo loco inquirendum eft , qux-
nam occaBo hoc tempore Honorio imper. prx-
bira faerii « ut Juliani apoAatx referiprum hoc
pro DonaitAii, uni cum eorum precibin poft
tot demum annos ex adis pioconfularibas pu-
blici proponi voluerit , atque omnibus inoo-
tefeere. Putat haud abfurde Baronius Dona«
eidarum { Sc ouidem Petiliani Donacidc no-
tninailm } epiitolam Im invedivam ia Catho*
licosbuic cendirutioni occalto^m dediflc : qui,
ut docet Augiadinusplunbus locis
rcra apifi.at Sc eautra PetiHaui epifialam lik i.rap.
ps. exprobravit Catholicis, qubd i Principibus
ad verius fcIxpecxpetilTent auxilium*, atque inter
extera faxe io eara (ementiam dixvrat : jQW au-
pmenfium /am rteitari empia , ac fi fieri patuerit
amriti Ecxitfiai rrM« 'm mfim diaetfi emfiiiutast
ut audiam hammai pUuifue agnaftaut ctnftfiane
, uan Det limare extaiyueuie pamtem
im^mtatit
tiam ,fid judiciaria ditigrmia crudeUfiimatum pae-
tarum aperiantt duritiam : fivt illarum uni de uami-
eidia & de txcacata ae debilitma prtjbytari ta^pe*
rt earfifi. £i mox t Quad autem feripfit Eximetttt
tua , dubitare te , mrim iu Tbteprapria debeat ta-
demmfia jubtrt prapem: fiat, fi pattft Uluefn^uam
eaufiauri muUkude : aliefuiu a&ut Ueui etUbnea
, Sc inter cx* prapamudui afi , a«N tamen ulla mada praitrmkltm
dum. Notanda interim ctia exempla illa, arquu
adeo roos publicandorum, tecitaadonnn gedo-
rinn quoiubm cum bxteticis, io eorum , ut
loquuntur , digamiam Sc conviidiooem.

CONCILII

ad Donatiil:. Hiftoriam pertinentia. 327
CONCILII e ARTHAGINENSISX
LEGATIO
Ad confulendum Anailafiutn Se Venerium de parvulis apud
Donatillas baptizaris
OT IN CATHOUCA ECCLESIA CLERICI ORDINARI VALEANT.
OsT con^uhtuna Flavii Sdlichoois
P
Julias,
viri clardEmi X I V. ( vel X V I ) Kal.
Carthagine in lecrerario Balilt-
ex Rellicutx , ciim Aurelius
Epifeopus
uni cum Epilcopls Tuis conledilTcc^ad-
Aandbus duconious, Aurelius epifcofws
ditit Ecclefurum Dei per Afhcamcon-
: parvuh baptizari runt,nondQmfcireva>^^
ibtotarum neceilicates mecum opdmb
novit caritas veRra , fandiflimi fratres.
£c quoniam prxfrint Dominus, ut ex
«liqua parccl^Iictcrusvefrri elTetcon*
^n^aca fencenda, videtur mihi, ut has
caldcm nccdTirates , quas pro foliiciru-
dine nollra indagare potuimus , in me«>
dium pro^ramust quas cijm anproha>
verit vefrra iinccritas, Hc confluens,
eligendum ed[e unum t nofrro numero
coniacerdotem, qui auxiliante Domino,
oranonibiis vefrns , &
has ipfas necc^ca-
cesftdcipere poilic ic gna viter peragendas
implero perredurus ad cranfmarinas
,
ItaJix partes , ut tam fandis fratfibus
& coniacerdodbus nodris , venerabili
iando fratri Anadalio ledis Apodolicx
fpifeopo, ouim etiam lando (rarri Ve-
nerio racerdod MediolanenUs Eccledx
neceffitarem iplam ac dolorem atque ino.
piam nofrram valeat intimare j ( ex his
enim luibus hoc fricrat prohibitum ) qu6
novenne communi periculo providen.
dum maxirab quia tanta indigenda Cle-
: columbam, ut didum ed, & unam ma.
ricorum ed, mulraeque Eccledc ita de-
/crex liinc , ut ne unum quidem Diaco.
num vel illieeratum habere repenaotur.
Namdeextens (iipenonbuv gradihus&
offidis tacendum aroitrcM^ quia, uc dixi, li
minifrenum Diaconi ^cilb non inveni.
tar,mult6 magi^ fupenonsm honorum
invenin oon polTe ccmlEmum e(E £c
quoddianos piandos divcrlarum penh
emortuarum plebium jam non lultine-
nu$ I quibus uli frient ^quaodd fribvcn-
,
jDHIt
4«f^
dM
il.«ac 1«.
tum, gravis nobis 8c inexculabilis innu.
apud
n animarum pereuntium caulla
nxrrabiliu
Deum manliira elt
Unde quoniam fuperiori Concilio eimfijifim
dacutum efle mecum recognolcit unanU
mitas Tcdra, ut hi qui apud Donactfras tUf. Afr.
lentes errons corumlntericum > &
podei
quim ad xtacem radoniscapacem pct.»
venerunt, agniii veritate faJfrcarem eo.
rum abhorrentes aJ EcdcHam Dei Ca-
tholicam per untverfrim mundum didu.
fam, ordine andquo per manus impofr*
donem recepti funt, debere talibus fuf-
cipiendum munus cledcatds non impe-
dire nomen erroris , c6m veram Ec-
clenam illorum putaverint ad fr.iem ac-
cedendi), &ibi Chrifro crediderint, Sc
Trinitatis lacramenca perceperint} qtue
omnia vera, fic fanda, atque divi aede
cercilTimum ed 0e in his omnem anime
.
fpem conditutam. Q^anqudm & hxrcti-
eorum prxfumpta audscia ventari) now
mine palltara nxc tradere audeat qux
,
,
quoniam limpltcia funt* ut prxmoncc
beatus Apodolusdiccndo, unus Deus,
una fides, unum baprifm.i,&ircf'4rnoa
liccat, quod fcmel dari oportet, anathe-
marizato nomine errons redpianturper
manus impofttionem in unam £cclellin\
trem omn um Chridianorum , ubi om-
nia illa facramenra falubnrer,& xterna,
& vitaliter accipiuntur: qux perfeve-
rantibus in hxrcfi magnam damnationis '
poenam conquirunt, ut quod cii in ve-
ritate ad xtcmani vitam confcqu.ndam
edet luminoflus, hoc in errore ile tene*
broHus arq^ damnofrus. Quod frigientcs
nonnulli, &
murn Eccledx ubera cog.
Dolcentes, qui lUa omnia fanda mydena
amore ventatis crediderunt,atque pcrce»
Nnnn
I
 ,

gz8 Monumenta tetera

perune quibas Sacramenconim rebus micKndum ccoIm, uc prudenciori fuo
,
cKrii probitas acceflerit ,fiue conffiio ^
aoffr^ fuggd snis Termonem
dubio ad officiam dericatdstaleseiTeap. c6m pcrpcnderiDt, quid de hac re efc
plicandos , &
maximi in canti rerum ne. placeat, nos informare dignentur. Tan-
ceffirace, nullus eft, qui son copccdac. liidi de his qui in&ntes bapeiaari liidc»

Qi^quim nonnulli cjurdem c)e- fatagimus, uc nofliat, fi placet, in iif^

^ cum
ad nos
plebibus acoae honoribus fuis
tranfire ddldercnt, qui amore
dem ordinandis coolendanc voluntati.
Omnia crg6 qu* fuperiiis comprehen-
.

honoris auc perfuadenc ad vitam, aut re. dimus, apud fandos epifcoposagcnda ef-
cinenc ad lalucem. Sed hoc majori fra- fe mccurn honorabilis fratermcasveftni
trum fupradidoruni confidcracioni di> perpcndac.

*:;:;rCAR'IiHAGINENSE CONCILIUM
AFRICA UNIVERSALE
DE RECONCIL I ANETIS D ONATISTIS.
"Incintio & Flivtco viriscla. errore devindi fune t ne ftrtiy flcut dide

v; Septem-
riffimis Conliilibus, Idibus
bns Carthagine in Secretario BafUicx
Apodolus, no^is inmAnfuetndine C9rrifien^ «.rbiLU
tilnsdivrrfu fentientts , dctilUs
RelliturXf^ilm in Concilio congregati tentiMm etd utitofundam veritatem rvw

in Ecclefii Canhaginenli confedilTvmus ffipdtnt de diubeU Luiuii > tetpUvAti di

ex Afncanis ommhus Provinciis ipf$ dd ipfns veldntditm.
copif id edAurelius duldemfe 'is cpil^ Itaque placuit , ut ex Concilio nof cn». jtfk

copus cum Collegis luis, quos eorum tro litcerx darentur a 1 Ju 'ices Afnca
Tublcripcto manifcfuc : rccitacis epiftotis DOS i quibus hoc peti congruum vide. «/,/:
, jifr,

beatiffimi fracris & conTacerdocis nodri hoc adjuvene communem

rctur, uc in
Anadalli Eccldix Romanx Epilcopi, matrem Ecdcflam Catholicam, in quo
quiimus nos pacemx fraccmx carita. & epifcopalis aucoritos communiri* in civi.
cis TolLcinidme ac Imccricate adhortatus tacibuspoted id ed, uc judiciarii p ice-
•

cd, uc de hxrcticoriim £c Tchirmatico. date atque diligencii ex nJe Chndiani,

rum Donacidaruminndits&improbica- quid ge^m (Ic in omnibus lods , in qui-

q jibus Africanam Ecclefiam Ca-

cibus, bus Maximiamdxbafilicas obtinueruoc;
tholicam gravteer vexant ,
modo
nullo qui ab eisrciiifma fecerunt, inquirant : £c
dilllmulemus t gratias agimus Domino gedis publids propter firmam nociciam
nodro > qubd mi optimo ac fando An. omnibus neceuariam fidant inhxrere.,

tiditi fuo, tam piam curam pro mem- Deinde placuit ut liccerx mittantur eiM»^
bris Chridi quamvis indiverlltate ter. ad fratres Sc cogpifcopos nodros , fic ma-
,
rarum , fcd in una contpage corporis ximtad redemApodoljcam,inquaprx
condicucisinrpiraredignacus ed. fidet memoratus veniabilis frater & ^ .

Deinde pertradms confidera. & collega noder Anad^us, qu6 noverit

1*^
^ omnibus, qux * I
utilitati EccleExcon. habere Africam magnam nccdfitaccmj
f'fii f*

dtf. Jtfr.
,
venire videbantur, annuente atquead.
,
propter Ecclefix pacem utilitatem , ut &
9» **• monente Spiritu Dei , eligimus cum me- exipfisDo atidisQuicumque Clerici cor.
moratis hominibus, quamvis dc Domi, reclo confilio ad Cariiol cam unitatem
nid corporis unitate inquietti diflennone tranfire voIuerinr,recuDdfimuniuldijufq)
p^aecifis, leniter tc padficb agere» uc cpilcopi Catholid voluntatem atque con-
quantum in nobis ed, omnibus qui eo. filium ,
qui io eodem loco gubernat
rum communione & fodecate irredei Ecc’cfiam, fi hoc paci Cbridianx pro-

^ ^
fime , per univerfas P ovincias Afnca- dclTe vilum fuerit, in iuis honoribus fuf- ,—
nas penitus ianocefeae» quim miicrabili cipuocur ( fictu * prioribus cjuTdoD divi-

f
 »
,

ad pertinentia. 329
fionisternponbusFa(fhime0enuniieftunfi quos omnibus in notitiam perferatur^
multaram dc peni omnium quim nihil habeam quod adversi^ £c-
^ ,

Afncanarum Ecdenarum, in quibus ea. defiam Catholicam julVb polline dicere t

lis error exortus dl , exempla eeftaocur. maximb uc manifcflum fiat omnibus per
Non ut concilium * quod in tranlmari- gefbi eciim municipalia, propter docu*
nis partibusdebac re fadum ell diflbl- mentorum firmicacem , quid ipfi de Ma.
vatur: led uc illud mineae circa eos qui ximianiflis rchifmacicisfuis ^enne» Ubi
lic cranltre ad Catholicam volunr, ut eisdivinicib demonlbracur, fiadtenidere
nulla per cos unitatis compen(atio*pro. velint, tam iniqub tunc illos ab Eccle.
curetur. Per quos autem vel omnimodo fix unitate prxcilos, qudm iniqub nupe
perfici, vel adjuvari minifcfts fraterna* clamant i ic Maximianiflas fcnirma fe^
Tum animarum lucris Catholica unicas ci^; ex quorum tamen numero quos
in locis in quibus degunt, viia fiicrit) jam plenarii concilii * fui autoricate dam-
Aon eis obfic quod contra honores eo- naverant , in fuis honoribus denu6 rccc- ^
rum , ( quamvis falus nulli inrerclura fit) perunt, baptifmumquem damnati 5cex-
in tranlrmrino concilio flacucum e(l, id clufi deerant, acceptaverunt; ut vi-
efi, uc ordinad in parce Donaci» fi ad deant , quim ftulco corde rcliflanc paci
Catholicam corredi tranfirc voluerint Ecclefix coco orbe diSulx, chm idafa»
non fuTcipiancur in honoribus fuisfecun- dant pro parce Donaci } neque fe ilio,
diim traDfmarinam conaiium» fed ex- rum, quos ici receperunt, communione
ceptis hisperquos Catholica: unitati con* propter intuitum pacis contaminari di-
fulicur. cant, & nAs contendant *, id cft Ec-
Deinde placuit , ut his peraftis cleOam Catholicam etiam in excre. t#icoaua.
•

legati etiam pnedicanda: pacisatque uni* mis terrarum partibus conflicutam per .

ratis, finequ^ falus Chrilliana nonpo- coram communionem inquinaram, quos

c<» *f. <^cineri , b numero noflro ad ipfo- tunc acculiuices convmcere oequive*
rum Oonacifbrum, (ive quos faabence- ninc.
pifeopos, Uve ad plebes mittantur, per

CONCILII MILEVITAN
UNIV.ER.SALIS AFRICAE
AR C AD I O ET H O N O R I O AA- v- COSS.'
VI. Kalend. Septembris habiti,

DECRETUM
DEMAXIMIANOEPISCOPOBAGAIENSr.
cuc4n, I aE Muimiano autem Bagalenfi, Se abcpircopatudiTcedac, St illi fibi alium

^" -4'- I Jid cum ,

St ad ipl^ plebem pia. re<)uicanc.
cuic de concilio bceras dari , uc St ipfe

CHltiSrOrHOKt JVSTELLt OISEXVATIO.

Ux >T irsi A* iMtcorATa & it*s innuentes Milevicani Pacrei fponraneam tllini
c 1 o A T. Maximianui Bagaicnils rpifeopus abdievionem admiferunt aique in ejus locum
fcujftsetkm inemiiiK Auguftiaus lib. coarta alium» Caftoiium fruiem ipTius lubrogaiuni»
Crefeonium cap. 41.) ex Donatilbnim (chi^ ai quem exur epiftoU Augumnt ic Aff^ii xtt.
mare ad Eecleilam Catholicam converfus »ohn qox laudca cononet abdrcamisTc Maximiani oD
paciBcH pop-jio haud reciperetur » bono pacis v«bli; gkmpm tj^efdtiu fitrtiium
confotem »ipfe epifeopatu cedendam nimma- EttUfU vUmnU fmmU
yii»dcqm ea niitmsndfTMdumraiSr quibus fnfmrtimdtt
Nnnn ij
 Monumenta vetera
rstU .f*tenttfr . JigfK dcej^u 3 vuc/ «f *f , (P adttirut fiiCt*
fi
otmif4 itmmfirMi im ncctfttm tmm i^tndu «-
f
£•«•( , nS M m
iym dmotya ult d-mifttae
,
Dtiu ttism ftrfnurm tHMm fi- ‘litv mrifoml ^ ^ m/ri fefftiA»,
li^ mUmm MsximMum •fitndtre inimku EctU- W imXadPaial

fu.ijfii» vifitfibHt Chrijh tfui fui- Juvi/dpet «^iWn»r«e<nuu<n X^Hafui.

rMt ,fiJ>jtt*JtfiiChnfii. Nt^nm tUadmim. iafdam tut^atat tfit&ta firtatadmet atexftdatai
fitrium di/ytnfatmiu mfhritmm D« «fi. i &
ewM fra amite etie . feadai emrs/amfik\
fiuian a^piJiuf0 tdftrmt ^fidfaeifiei ftrm». na^eademmm fine aen effit ajfatsat , ate valeret
MI fiiim defif^ m frtpttr «jmi k«mrtm fitdd
,
ceavitia mfidiaatmm nfelUn , ceffieaii faa ehalk

& fmtaUfa MufrrtsSi etiam Pemieie/d ia tmm-

.
(^la quidem abdicatione admifl a, epif*
krit Chnf» adfcerttur. Et poftpai»ca Te ; copi provinciz alium id eius locum ordinaram.
tir», ftH CMnjftme ,
aulU fdii tuujfiSdXt d fi^- Rclen etiam Theodoiui ledor maityrium An*
eipie^ nifie^u 'tm^dmt , ^ficramat , «f 'ut eff- ttochenura epifeopum ecclefix (uz uUtb reoun*
ei^atu ragimdfit ( legendum )
#frfr- tialTe, uS«? 3, inquit , «>r h'tv*x^t,tatCydxmr
tm
fia freari nw ipeemmieti eademt vel ilerieii ee. A'i99X«*t m rnt%m t?
dem fmeeedat. Etut fpomanc* abdkattonii non «aiiwvf ,'«* iSmAmm* eladr, Jvwmarf tjl

ibAmile eienjp^um tn AAUEpbefin* fynodi iii. Xm««u)i7, eglie,%Ki^$iif»aaai9* inditur-, fv»

CBOimcnic* , de EufUthio Pamphylie proeii*- Kaimf m iitfatuau a^hfta, Aniiethuem
dz metropolitano » qui, cura* moleftiarque, vere rtverfiu , eam jiatiecbeaet taamltamieaUat &
(pia* «pifcopale aditrebat. non fcrtst»
munus fiEiiomkui deUflari emeret, eftfcefaud rtaantitvit,
libello, quo abdicationis caufz continebantur, dictat ia Eeckfra : Clere Meaeeri^ere , & pyale re»

oblato ab epifcopacuultrb (e abdicavit, 8c ut heii , & tecUfta eeatamiaata rttueuie ,

Jervata im
aftcpiftnia ^o^cu condlii Panpbylic >T»d»- Utem mtbi faetrdetU diffetate.

CARTHAGINENSIS CONCILII
EX TOTA AFXICA HABITI
THEODOSIO AUGUSTO ET RUMORIDO V-C- COS&
VIII. Kal. Sepeembr. .

DECRETUM
DE CONVENIENDIS DONATISTIS. |

\
/\
uKELius epifeopus dixictquod
tranatum venit caritatis veftrtc,
in
mittendis pro omnibus fid>fcrihac fasc»
titastua. Aurelius epifeopus dixit: Sivi,
putobocccdcCafticis gclhscflc fimun- detur caritad veflrae, fbrnu convemio.
dum. Profeflio enim veftrdm omnium nis eoram redtemf, ut hunc tenorem
hoc depromfit, debere unumquemque profecutionis omnes, fi plicuerit, cenea.
noftrdm in civitate fui oer fe conveni- mus. Ab univerfis epifeopis didum cftt
re Donatiftanimprxj^utos, aucadjun- Rcdtecur. JUetus notarius recicavir.
gerc fibi vicinum collegam , ut Mritef
cos in (ingulis ciuibufque civitadras vel ^entu Cenvfntianis DenettifieimA,
locis, per magilVratus vcl feniores loco-
rum conveniant. Hoc H omnibus placet, Lle epifeopus Ecclefiar dndr. Quid
edicatur. Ab univerfis epifeopis didum I de autoritate amplillima: ledtf
illius '

cft: Omnibus placet, & omnes ho..^b- impetraverimus, petimus gravitatem ved
Icriptione noilra firmavimus. Petimus tram recitari, 8c gefiis innedi ^ atque
etiam , uc cpiiloUs ad judic^ de coooUo, ia cff*dum dedua jubeatis. Reaiat^ au-
tem
 , , 1
:

ad Donatift. Hifloriam pertinentia. 3 3

tem juHionc, arque aAis innexa dicae tis) uc fic nos podimus hoc facere, ut

il}c ipifcopus Eccldix Catholice Man- : etiam de nodroconciiiodeliganrur, qui

datum ad bonatiiUs per veilram eravi-
racem perferendum audirC) aais in«
foCTC, & ad cos perferre dignemini,
eorumque rtTponnohem rursusapudac.
ta vellra nobis iniimiare. CoHveKiMUs
vos cx conniii nofVri cachdiici aucontare
cum eis quosdeIbgcritis,coniticuco loco
& ti tempore, quidquid quxdioois cfl,quod
vedram a noois feparat communionem,
cnm pace difeutianc ) tandem ali- &
quando adjuvante Domino Deo nodro
finem vcremolus error accipiar ne prop- ,

miili,de vdtra corregione gauderecu- ter animoliracem hominum infirmz ani.

pientes , cond ierantes Domini canra- &
mx igiun populi facrilegi didenfioae
'Sim. j. (cin, qui dixic , BeMi fMCtfia , f#/<• tfffiUi diipereant. Si enim hoc n^rpb acce-
Dr/t/»r./^«>;r*r;&admonaicpcr Prophe- peritis ,
veritas facili dilucefcec : fi au.
tam, criam his qui dicunt fe fratres nof. rem hocBccrenolueriris, diffidentia vcfl
ifm u.fit. pjQj cflcj d;ccrc nos debere: Fr^- tra facili inoocelcer. Cfimque recitata ef.
***
tns nofiri ejbs. Hanc ergo pacificam ex fet ab univcrfiscpifcopisdidum ed, fa-
•

Caritate vementem co.nmonicionemnof. tis placet, hoc fue, fc fubfcripfcrunc;

mm contemnere non debetis, uc fi quid A u a. £ L 1 u s epifcopus ecclefix Car-
vcricads habere vos arbitramini ,
non du> cbaginenfis huic accreto confenfi,& prae-
bitetis eft ut congregato
aderere^ id lectu rubfcripft : fimililcr £c exteri epif*
vedro concilio deligatis ex vobis > qui- copi lubfcriplcruiit.
bus caudam iUl^monis vcltix commicta-

ANNOTATIO,
* Htijut tmfUjftmt ftJh «ppeUarionc Bironius rum facultas. Undi dicitur, 4ntm
d an. 403. imclUgu ftdtm mAit Amm, /i*M illius videlicet
, fiik ,
qui luf^
& ceniet mijfM m BtttrM hic recitandas fione magiftratibus rtxcipichaiur , ut Catholicis
peri ftu oi fMmtt ,
ntu '
epifeopit fieret poccftas conveniendi Donatifiis
,
Agirut piofnfl6 iilhtc de ipsa , qux rjuf- per codioes pubHcos. Hxc & iUnfinJ/im4 ftdtt it
ctem concilii Canhagi^enfis preciDUS petita mox ft4€i utUfhvvn ftttfiAJMm vocatuc in colisiioae
fiik, &
impcfrtra a S puminoproconiulr, five t Cacibagincnli 3 « c- ihy, 6c 170.
vicacix prxdcturx lede , conficiendorum gefio-

LIBELLUS AvMtt 40>

ll.fcpt.

Ab eodem Carthaginenfi totius Africx concilio datus

s'eptimino proconsuli
7|~? Q^uiTATEM tuam petimus, dos exturbando ^que curafie. Vcnimta-
y I jS £ F T M N E Virclarifilmc
I I mennov fa'uri eorum 8c nodrxex (bmo-
Proconiulum fumme fublimis. Mulca noni pactfi i confulcntes, propter cari-
contra divinashumanafquelcgesabhx- tatem qudChndiani fumus, lenirer eos
rcticisdepartcDona i ^clclu Catho- volumus admonere, ut errorem fuum co-
Itca fudincr, qux fi vel anccnoribusvv'1 gitando fic agno(cendo non oegligant
rcccntiotibus imperialibus jufiis prohi- auc fi putant ie habere ali ]uid veritatis;
benda &. tollenda podulandia velL*mus, non eam fun fis Orcumcellio'ium vio-
nequaquam audere deberent de nodris lentiis contra publicam qi|iecem,(ed tran-
adionibus conqueri, (cientes (e, cum quilli rationis redditione defendant. Un-
milia tali lece adjuvarentur, (chilmaci- d 6 petimus fiibli.nitatem tuam,urdltmeos
cos tamen (uos MaximianifUs per judi- de nae rc per migidrarus five in civitati-
cun jufia locis ac ledibus eorum pelliu- bus, five in perciQCOtibus rerritoriia admo.
Oooo

33 ^ Monumenta vetera
ocrc voluerimus, copiam nobis pra:bcri
geftorum Sc eos exatlegorionc nolhuho»
ncA^ conveniri prxdpias: quoJ cooiecuti
agamus cscclieotix tux apud Deum ube-
res gratiae Dat. ab univerfis epifcopis ca>
riboTicis ex concilio Caitluginenli O.N.
ThcodonoPP.Auguilo ScRumoridoV.C.
CoiT Idibus Septembris, Carth^ine.
S e r T 1 M t MUS vir claridimus ^rocoo-
“CONCILII CARTHAGINENSIS
^
Adversus Donatiftas
AD HONORIUM IMPERATOREM
LEGATIO
ET COMMONITORIUM LEGATIS DATUM.
Glokiosissimo Impiuatojie
Honorio Aoguilo vi. Conrule,xvi.
Kal. Julias, Carthagine ia badltcdre-
.
gionis fecundx. In hoc concilio lega.
cionem lulcepcrunt Thcanus& Evo-
dius^oncra UonatilUs io quo eoo-:
cibo iolerouD cft Commonitorium,
quod ita le continet.
C OMMOMiTOktuikfiarribusThea-
(io& Evodio, legaris cxCarchagi-
nenli concilio, ad gloriofiilimos, religio,
lIIEmo quePrincipesmiffis.CiiM domi-
ni auxilio piifiiinoslinpcratoresadicrint,
ut cis mfinuenc, quemadmodum plena
fiducia Fecundum anni conci,
liiperioris
Uum, Donariltarum prxpofiti adis mu-
nicipalibas('untconveoti,utnconfidcrinc
de alTei rienibus Fuis ,
cicdts ex fuo nu-
mero aliquibus idoneis, nobilcumpacifi.
cc conFerrent, 6c manfuetudine chriF.
riana, fi quid veritamtencrent, nonam,
bigcrent demonllrarC) qu6itafinceritas
camulica, qux jam ptraem fuperionbus
temporibus claruit , nunc quo.]uc per
imj>cntiam, vcl pcrtinacbwn refideoti.
bus innotdccrec,ied quia diffidcondprc-
rocbamur,mhilpenhauliruncreipoa icrc.
Uodh quia impletum eft erga eos epifeo.
,
Hildixic. Id quolibet loco anriiliribus le-
ob quieris imperium ged
gis vencrabiUs
lorum conAcicndorum tribuitur Facultas:
hoc etiam tenore hujus praeceptionis li-
mitato , ut intelligant (c devix plebis
magillns* falubriter petentibus proprie
Alt, iW«jf
pcrluaFionis ratiocinia perrolvcre^ ut re- Dcxuiiia-
bus io mcdio«proIatisamica legis mode- tuiii epiTco»
rario rervecur,ruper(Udone fupplosl
I
EIU
petrai.|
CuSft*
paloac paciHcum officiam, &
illi qui veft-
tatirefpondcre nequiverunt, ad immanes
violentias funteonverfirita ut multos epiL
coposmuhofquedericosfutdcIaYcista-
ceamus ) inAdiis oppreAerint , cedeHas
ctiamaliquasinvafcrmt, aliquas invadere
pertcnuvcrinr.ipforamjamclementjxcft
confulcre ,.ut £cc'ena catholica, qux cos
reUgiolb utcroia Chr.ftogcnuit,& fidei
corumetiam 'rofpec-
firmitate nutrivit,
tione muniatur, nctemerariihomimsre-
bgiofis temporibus iofimKis populostcr.
rendo prxvalcanc: quoniam icducendo
depravare non polfunt. Nota efi enim,
Sclxp^ legibus conclamata CircumccU
lionum , qua Furiant, dctcftabilis ma-
nus, qux etiam ipfonim rcligiofilEino-
rum fupra prindpum Frequentibus lanc-
tionibns condemnata cfi , adv.rius quo.
rumfiirorcm pofiemus non ial'olica,nec
ifcriprurisfandisalienaimpetrareprx-
fidia, quandri ApoRolus Paulus, ficuc.4A. »s>
in A;>oiIolorum aifbbus fiddibus notum
efi, iadioforum confpirarionem milito,
rietiam liibmovic auxilio. Sed nos illud
pofcimus, ut catholicis Ecclefiarum or-
dinibus* per ctntatcsfingulas^&vidno- *4lU‘
rumquonimquc pofijfibrum per diverfa*^***^®^
loca fine ulia dl^Am^lviApe cuido prx-
 ad Donatift. Hiftoxiam pertinentia. 332
beatur. Simul etiam petendum ^ ut illam
legem, ciuc i religioia: memoria: eorum
iatre Tncodolto de auri iibm decem
fn ordinatores , vel ordinatos h*rctu
cos, fcu etiam in poffLlTorcSjUbi eorum
congregatio deprehenditur , promul.
gata e(t , ita deinceps conhrmari pra:»
cipianc ut in eos valeat , contra quos
: ciirimura comitatum legatos i nobis ede
propter eorum inlidias cathoHci provo^
cati contcibiionem depofuerint, ut hoc
faltem terrore i ichifmatici vcl hsreti-
ci pravitate defciTcant, qui conddera.
tione xcemi fu.’pl«ch emendari corrigi-
qucdiin nulant. Petendum etiam, ut icx*
qux lixrcticis vel ex dooacionibus , vel
cx teilamcncis aliquid capiendi, vcl re.
linquendi delegat facultatem , ab eo.
nim quoque pietate ha^mt^s repetatur,
ut eis relinquendi vel fuinendi pis adi-
mat , oui pertinacia; furore cxcari, in
DonaiiiVanim errore perfevecare volue.
rint. Cxtcrum iliis qui conddcratione
unitatis & pacis fe corrige^ voluerint,
abfque interdii hujus li^is capiendx
hxrcditacis aditas pateat, u adhuc incr.
rorchxrctico conisuris aliquid antbdo-
narionis, vel hxredicitisobvenit, hisfa-
exccpns, qai lice pullati putaverint
ad catholicam tranfeundum ,quia de ta.
iibus credibile e(l,non m«u cxLfbsju.
dicii ponus, quim terreni commodiavi-
ditare unitatem catholicam prxoptalTc.
Ad hxc autem omnia ,
prxddio opusell
potellacum fuarum quarumcunque pro.
viucunim, fane proutihcatibosecdefix,
quicquid intellexerint prodelTc, acendi
ic imperandi liberam deccrnimusTcga-
cionen. Illud prxrcreacunAsnobispla-
cuic; ut littcrx de coctu noflro ad glo-
riofilfimos Imperarores, Sc cniinemilli-
inas potefUtes dirigantur: quibus inC
tr lantur nollro omnium confcnHi ad bea-
direclos. Sed quia iifdcm lirterisab om.
nibus fubfcribi cardiUimum eft , ne Hngu-
lorum 1'ublcripdonib'js exdem epiAolx
onerentur , petimus frater Aureli : ut iif-
dem tua chantas noftro omnium nomine
rubfcribere dignetur, fic fubfcriprerunt.
Aurelius epifeopus ecclelix Car-
thagincnlis, huic deocca confcnfi
, fic
lublcripH : fimilicer& exteri epixopiiub^
feriprerunt. Littcrx etiam adjudices mic-
rcnlx funt, ut donec Dominus legatos
ad nosivdtrc permittat: tuitiones per or-
dines civitatum, & pofTdnoncs prxdio.
nim ecclelix Cachohex impertiant. Ad-
jungendum etiam de Equitio , ut im.
probitas ejus il libi jus lacerdotum
, q
imprubilUmb vindicat, ab Hip»'ncnli
Diacerorum dioeceli fecundum lUnica
Imperatorum rep&llanir. Littcrx etiam
ad epifeopu n Romanx ecclelix toin-
menoaciono legatorum m ittendx fune,
vd ad alios, uhi fuerit Imperator, 6c
fubfcripferunt. Item Aurelius cpilcopus
ecclelix Caithaginenlis huic decreto c^
fenli: 5c prxleclo lublmpti ; limilucrSC
exteri epilcopi^ublcripreruoc.
Oooo ii
 M , T j
,, ,

334 Monumenta vetera

Amm* 4«f,
tt. Prbf. HONORII LEX
IN REBAPTIZANTES
Ex Cod. Theod. Lib. i6. 75/. $. De Haereticis , L. 38 .

Impp. A Rc AD. Ho MOR. fic heod. interdidis fefe inliciri^que mifccre, &
A A A. prxteritorum innumerabilium conftie t-
rionum,& legis, nuper i manfueiudine

N e

mus) furere nun dedfhmr

o Manicharum
ciiUmf qui proxipue

revocet : una fic catholica veneratio ; una

,

,
nemo Dona.
(
in
utcomperi-
memoriam
noflra prolatx,laqucos non cv.idat:
fi turbx fortb convenerint /editionis
concitatos, amicos acrioris commotionis
non dubitet excrendos. Dat Prid Idus
,

ft!us fit: Trinitatis,par , fibi congruens, Febr. Raven. Stilichone II. &Antbcmio
fiuiclitas expetatur. Qu6d fi quis audeat CoC
JACOBI COTHOFkEDI COMMENTARtVS.
M A NICttiCoRuM & DbHATt STA JOlA legem qium memorat Auguftinus tfifi. 1 7^. de
(piticta , furat & error . cotuiquc fcditio fic ab quo ad d. l. ). Qpin huic edido dc unitate exe-
Honono-lrop. hoc ^ido anno 405.- resondun* quendo cadrm diefimul (peculia ab Honorio
cur : firmatis anterioribus in cos conAinsis, mandau ad Hadrunum Ptzfcdum Praetorio
fuajiie lege nupir lata :
prrnis feretidimis pro- ,
emida Airc. qux continentur k ^
infir.

pomis, atque ad unitatem omnibus invitatis. mfi^tmfuft.Utr. Ac (^ialtiis adhuc

Nempd boc U H t T A 1 1 sediAum cft Hono. mox peculiari ad Proconfulcm Anicz lege edie-
Imp. per Africam midum : cujos rpte men-
t{i cum iftud fuum pec diva (a ptopomjuiUt AS.
tto|pm facit/, x.it^.dt ktUg. proximofeqtfca- U 7. dt Rtlipnn,
temenfe hujus anni: Ed'^Q•my inquit Hono* Caufam huic cdi^ przbuere tftm Patres A>
rius,<- ftr eUmentut n»fird fricant fuperiorc anno 404. congregati , tdm ea
tSrtxk f<r itvtrjk prt^i tftDumi , Mt inmt*/oa
,
quz exindi i pane Dooatiftarum fecuta fiinr.
^ vtram fi^Um CdiMctom,
.Z)ei«7K«i^rrtri $iut*m ratres nemp2 Africani cumDjnaiiftarum & Cir-
fUdM rtild endaiUtu etnfinm", tfit /vriMif<diniv. Dc cumcellionum pertinaces fpiritus & furorem ,
eodem accipienda & illa au/foris Confulartum quos ad amicabtiem anno 404. de Religione
q<iz Idacio fubdita. SiiSch^nt inquit, II. Sc callattonem invitaveram f quod liqua ex Caz.
AfitbtmU ( Cod*. )
/dii Cos s. kiter CittMktt 91. 71. Cn£dt Afrkdm feu ea», «fi. ptmUt. &
i*r Dai*4tip 4t Unitas fUht.
Unicas fa^a CoociliiCanhagincnfis 8. habiti fuperiore anno
ad eft, omtaiis edi&um , lea Hcnotictam fac- 404. )
viderent , legatione ad Honorium Imp.
tum. Mcrpinccunc &
Patres Africani, trienni raiiiX Se i/nita:ts ftudium commendarunt , &c

pbd in concilio Cartbagincnfi decimo»anno 407. poenas adversus Donaiiftas fanetti cxpaiiverunc,
cah 79 C»d. AfricMHt VnitMth inquam , Edk.
. . ; , (
quas utique fancitasdocad./. 4. K j.&ad-
tum : quod odendunt '.^nd fn C*-
tUa verba vafus Duoattftarum furorem przfidiumdcp>r*
tbtGcd vemrMiit mm fdhn fit ; Tifi«itmh fsn fiU
.• ccre, uc pleniiTuri eo ctn. 7). connncnir, ubi
ttn^rmnt fitHditdt txfttmmr. Cuj-.tfmodi cdiAa inca extera aium : pseifici alUtitiii
Grcci »H*»« vocant: quale etiam Zenonem ffrtti id immiVut yi*Unti*s cmvtrfr$fmjft. it* «7
Imp. poftei tultdc memorat Vi AorTununenlts muhf/ epiyr«p«r , midtififm CUncts ( hc dt /«/ni
M Cii^Mfr*. AHMpMfuu Imf. inquit , htntic*nm UfttmHt ) mfiidi ipfrtjferutt , Eteitfiss trism tlim
fiymitm fiuitnt Htmikum Zemmt emjimut ; Sc inviftrixt , im/sdert ^ntnuvenm. Ec
Theodorus AnagnoddI i. mox Niti tfirmm , & ftyi Uffim ancUmms
CmAO «t/>inWf Ii «lAAvif Tv*r«T>Kf Ci-vtimctHitmtm
f«« fmwt , dtufithiBi mtmu ,
2tr«v»r0»«x«s//*. Idquc conim extarapud £va* 9«4 e/>4« iffimm nU^fijfimtnm fitfrk Frmd»
gritim £i>. III. Mp. i^^Neque alius generis cd (ifMmfhfMtmihit fiufhmihit nndtmiuu tfi , mU
Theodofii cdi<d.im quod continetur /. omihs veoki autntmfUrirrm f«(fimtu ntn nte d
f»fr. dt fidi ctuiil. Sani bu|ut'ce IT >noria- fiuBii dlitna tmftmn frafiJut, His ad-
ni Henotici pars cdqMque /• »r fiMSlam dend^& quetclx aiam privatz Epifc^oH
iiptifm* Utntwr^ q.iz proindi huic coadanda rom t 6c in his Maximiani epifeopi Bagaaenfis»
cft. Q^iiaimb & bujus edidi partem facio cam qux ad Honocium Impcratomm eodem tem-
porc
 . : }

ad Donattift.Hiftoriam pertinentia. 335

pore pcrlatx , decjuibuf AuguAious )o. que Baronius memorat 404.Mmi. tat. Sed
dd f f.
xte. aii. 61. M, j. tmtr* enim cauiam ipTenxt mv*» ie^is iodicar : Nem*
Crtfcm^m , Mjp. 4) .
). etmrdJitliMmm , cap. pi hxc duo hxreticorum pfxcipai genera Afii*
t. i» Breviati* e*iUu4nit £a^,at^. n. Hincigi- cam ti^m tuibalTe: qubd przrct hanc legem d»>
lur HoDotiusbit compertis ( c|uod ip(mec noc curt jam ^ j). fo^r. docebit L 40. 41.4].
proiiteoir :
prjtyne , inquit « f ot A*c iu. videnda
&
quae ad W. /, j notavi.
co M p 9 n } u\xs)yii'*reiumtUfi/twit.) £dic> Pottb minitatur «ae/r^a Honorius legis la-
luinboc promu'gammivit,^toii dccrtori Do* queos ieu ptrnas lege nuper a fe promsieati con-
natilUrumcofaibcndu (c<Ucionibusmhiben4is: & (ticutas : Qinbas verbis lotellsgo , multam pe-
Hincjxrnz propontc^/./. 4. Ne fmihtm cuniariam docem librarum a TheodoAn promul-
(iimatis in hac re amcrionbus ooniluu- gaum , quz anici Aacuta fuerat : id enim inter
uonibus frcqucmibus quas tc ipfas Patret A< alia per M^arfafaMiimelligendum eflejam ofl
&icani ibitkm mcmoranc) tege oopet cendi \ imo & reveriorem peenam commina*
pTOtnglgata. nir n tutbc convenerint. Certi Patres Africa-
Donatiftis autem iac Ugt junguntur ni quoque eo quo dixi concilio lubiro anno
<h*i : de quibus tamen nulla mentio fit in lii ruperiore ,
'
id ab Honorio petendum per le-
live Patrum, live privatorum ,qu2 ad Hono> gatos decrevere, ut Icgrm illam TheoduAifw
num petiatx (tinc querelis, quxque huic edic> <2/ tmriiUrie deum ia e^auttrtsvti trdiaattt h*-
10 , ui dixioccaiionem prxbuere. Attamen non
> ntK*t ftu ttum im t*mm CM^rr^a*
^JftJfertt , ahi
inani ronje^ri ducor
, ab Auguftino impetra-
ei* dtfrtkeaJiimr frtmetliea* efi ^ k* dtimtptcm-
cum boc I qui rupcctoribos piriret Ginlulibus frmttri praeiput , ar ui m
^eat , cemra guri
dirpucitionem habuit cum relice Manichxo , prepter tenuH inJiJUs CmImIhi fmteati ctmtjia~
quem ad &Adem catholicam coXvenii :dc quo titmm depefaenni. De quo iplo eft Augullini
videndus i» viti yfu^nfiini tttf. 1 6. Ipfc Augulii- locus qui id egregii explicat, tflji. vtd*JS0mfa-
nus e*ntrs lik. x. w /». illa quz & rifiM p. sij. i)e quo plura ad /. prex.
ex Codice quodam Nicolaus Faber extulit, quz-
•

EJUSDEM IMPERATORIS
ALTERA
LEX REBAPTIZANTES. IN
Ex Cod. Thtod. Lih. i6. Tit. 6. Nc fandum baptifina iteretur.
L. ).

Impp. Ane AD. Honor., tc Theod. Fcbr. Raven. Stilichone II. Sc Ani^e.
A A A. mio CulL

R ebaptizantium non potirur

d^ioserrorcs,6Cc. Dat. PnJ. Idus
^

JACOBI G or H O F Jt E D ! COMMENTARIV S.
HoMou 1 1 cres in Rebaprixances coodi- diUjam dicitur. Nempe lex hzc folemnis illiuf
cutiones fequuntur : & omnes quidem conili- Hiinoriani edidi de uniitte liu Henotici
,
pet
turiones in Oonatiilas, ciifiis in Dotuci(l<splu- Afiicanas regiones anoo 40). ad Parum A-D
res alix extanc Timie de baretidt . ic quidem un- fricatioturo legationem ( de quo ad B> praxiaMi
decim numero i de quo vide qux no« ad /. )t. emifii, parscll pariter ut lae^t.pipr. dttenfkit,
:
ee tit. Neque eA fedu , ad alios qunqui hxrett- quz proinde huic coaiTanda venit , ad quam ple-
cos rebaptizantes bxc ipfa lex gestctaliiec perti- ni dc boc cdido Hep>otico feu unitatis dixi s
sere videatur. cupis etiam incntiofiiab ipfomec Honotio/. a.
Et cCim brevis ejus ie pcripicua (it (enieiuia, ixfr.dt AeUfintietcm. 99. Ctdiai Afrioim ^ 8t
^ (entemiz quam legi ptx»ior , uipoti quz apud iSacium ii/ ipfit Coti, fw hiie Upi pA.
neque definiat quid , ntq>e dneiat^ xtque t^b aetati Eo ediAti omoibut ad unitatem eomroo*
quoque 1 0>d. Jufiin. ibcA unicum nobis in ei . mris. Donatiftx nominailm, ut Sc Manicbzi
jupertfilpe^mlum & notandum qubd ea non damnati , eorumque remis prohibiti (u(re : at»
,

«4 Magimatum abqnem dUc^ fit, vetiam que adcA dc RcDapnxaatmm error, propofi-

Pppp
 , ,

536 Monumenta vetera

tu io eos fcTcti^tiinis panis» (i ad unUatem qnkm vtrittti fn €$r JtetU m»di§
noD redirent :
Qaoi pratet Uftm , Sc ad MMM) Dtt , ifft Dtut dixerit in Ugt ,
d.L oftcndent adhuc ptoxiinirequentet dux ^iMMi ew«M vei prtUtxm dUitit : xutm fi in.
4‘ & 5
.qut 6c ip(z huk conjai^ndx ulUtdtitpr^nfn vtiit. jliiendiie fnid
fudc , velut eodem Hadrianum
die daiz i ech ad V€iTd Priitcipit. Nxm fi m eis ^$n prine i"ir idri

P P. direAx hne : ur czteroquin eidem opeH le- fiost, idtinerHigie Bsftifinsiit jH-Oeenr .nfinmd,
ges ad magiftatusemini folux» eiccptenaisedic' qrUi iiJi fmSnt dcafuxr , ftetsteres pHtmtHr t$»
,
tit qiiz populo proponeremur vulgareoturque. tiei trndknm fiternmeninm
rttm/dri necefie erit
f««.
Tandem hujus i|^utcdididcunita(ereuHciu>> tits mdigmu fuerit mvmttu eeiUti keftifirA edetU
rici » quoque fors foic fetiteotia confomtio»
Data mfiruter &
fidts uefire «m tx mfiru veitmtuih xn»
nisilliut»quam memorat Augufonus t6€. iritm Htfut tx divini muntrit gretii , fed tx m§m
,

quam Baldulnut Conftaaiioo perperam tnbnir ruafeeerdeftdkii' tltntenourfisehteitptndtiit. Fru

Oputtm^ p.t 1. CUJUS etiam verba nonnul- ottm mi/ieeettCUU Epi/cefivtfiri . hutc ttni fmtrtrh
la ^nfignat. jiuaUitt ( OoiucifUs compellat ) Hjpendeeta , is,c*

£QSS>£<6eieseiC!OBKjEfi»9e»SBSe»lHB»*»6£eii«SBCECen

AnMO 49(,
Ii. Fcbr. TERTIA HONO R II LEX
IN R E B A P T I ZA NT E S-

Ex Cod. Theod. Lib. 16. Tit. 6 . Nc fandrum bapcifina iccrccur»

• L. 4 -

Impp. ArcXd. Honor. &T heod. vitate difientiunc» eaqux fuerint pater-
AAA. Hadriano PF. P, na non pereant j
ut fi ipfos ftrfran fx^
vitaspatemx depravitatis implicavit, ac

A
proipcxim
Dve&saaios
;?xHirparc hujus decreti aurfloricatc
IS. IdcAquc incercidendam
eam fodam
Cacholiae fi Jei reverti jam ad Catholicam rJigioncra
mahinc » adipifiendorum his bono um
copia non negetur. Ea prxterei loca fea
ipccialiter nov.I conilicucio- prxdia»qux feralibus facniegiis demceps
ne ccnfuimus » c^ux ne hxrefis vocaretur» confbcenc prxbuiflc fccretum» filet vni>
appellarioicm Ichifmatis prxferebar. In bus applicentur fi tamen dominus aut
:

timum enim fccleris progrefli dicunc-ir domina » aut pnefens fbrtc ru fTe »auc con-
ii» quos Donat (las vo.ant, ut bapcifma fenfum prxftitifleprobetur qu sq iidem
{acrofandum » myllenis recalcatis » teme- inuda etiam per kmcentiam no abit in-
ritate noxu itwTcnt» homines (cmcl & famia. Si vero his nefeiis percon<iudo-
ut traditum cll » munere divinitatisablu- rem procuracorcmvc eorum in dumo
tof » contagione profonx repetitionis in. agitatum hujufmodi facinus comproba-
fw*ccrint. Iri contigit , ut hxrcfis cx fchifi. tur» prxjudicio a prxdiorum publicano-
mare lufcercrur. InJe mal^ crediflas ne iufpenlb» impliciti fccleris «uc'lores
mantes ad fpem (ecundx indulgentia^ coCrciri plumbo » exfilium » m quo omni*
blandas error invitat. Facile e(I emm per. vitx fux tempore affici mtur» accipient.
fuadere peccantibus» veniam priilts prx- Ac nc fbrfitan fit liberum confeientiam
ilitam denu6 pofTe prxRari ) qiuc fi con. piacularisj‘erpcrrati intra domedienspo.
cedi iten'Cm eodem modo pot cfi » non netes filentio celare fccrcto » bis qui for-
inrelligimus cur certiA denegetur. Hi fi:inad rebaptitindum cogentur, refu-
verb & fervos vel homines juri proprio giendi aJ Ecclcfiam Catholicam fic fa-
'fubditos » ircrati baprifinatis polluunt fiu cultas» ut cius prxfidio auversfis hujus
crilegio.Quare hac lege foncimus » ut criminis &
f^iccaris audores» adtribo-
quifquis pofihic fuerit rebapcizalle de. .tx libertatis prxfido defendinntr, liceat,
tedus» Judici, qui provtncix prxfi Icc, que his fu.i hac conditione fidem tueri,
ofFeracut* ur Ucuitatum om uum publi- quam cxtoraucrc ab invitis Domini teo-
cacione multatus inopix po; lam
»
qud , tavcrii t. Nec
aflertores dogmatis ca-
jp
perpetuum afficiatur »
expendaL Ici tholici» ca qud ceteros q <i in pocc^date
ut filus eorum» fi apaceriuc Ibeiccacispra. lunc politi , oponec ad faemus lege eoo-
 ad Donatift. Hiftoriam pertinentia.
537
llringj i
& maximd convenit omnes ho. qui memoratorum intcrdidis cotibus /eu
mines fine ullo diferiminc conditionis mini/lenis pnebuerincconnivcotiamiiti
aut flatus inftifx cxlirtis fanclitatts elTc ut Moderatores provinciarum, Ci in con-
cuflodes. Sciant ii vcr6 qui a ibpradiclis temptum failclionis hujufmodi coofeii-
iterare bapcilma non timuerint, aut qui fum puraverinc commodandum fciant
^ ,
confentiendo hoc facinus propria hujus fe viginn iibramm auri poni c/Te
mul-
ibcjctacisj>ermixtioncdamnavcnnr,noo tandos. Otfiiia etiam /ua /imdi condem-
folum teftandi libi, verhm adipin.endi natione Tubjuganda. Principales vcl dc-
aliquid fub fpccic donationis , vel agitan- fizn/bres civitatum, nili id Quodpnecipi.
dorum contracluum in perpetuum co- mus fuenne cx/ccuti vel ius pndenti-
,
piam denegatam , niii pravx mends er- bus Bcclefiz Carholicx vis fuenciiljra,
rorem revertendo ad veram fidem coru eadem multa novennt adrmendos.
fe
filit emendatione correxerint. Ilios quo. Dat. prid. Idus Febr. Raven. Stilichone
que par nihilominiu pccna conlbingat, II. & Anchemio CofT

QUARTA LEX HONORI

IN REBAPTIZANTES.
Ex Cod. Tieod. LH>, i6, Tit. 6. Nc fan^tuin bapcilina iceretur.
L. f.

Impp.A&cAD Honor. &TheodJIAA. cenfuram experiamur uhricem qui in ca-

Hadriano PF. P. tholicam religionem perver/b dog -ace
comm fifTcnt, Jubemus igitur , Vt fifni

N
lum
e divinam gratiam , fub repetito
bapnfmace poiluram , Donatifla-
Iccrcta violarent fallendi occa-
.

(loncm , fevcricatc hujus prxeeptionis

&
ftphac futnt rthaf>ux^ ne detelhu , Judici
qni ffrvtncUfrafideieffauiM^^ mt funlts.
nm cmnmm pubiicMiene mulnnmy tnepiM
ftenam ex^nd^t^^c Dat. Prid. Idus Fcb.
abolemus , flaruences, ut cetera bujuf- Ravenna* ,
Stilichone , & Anchemio
modi homines p^cna fequacur , Icgi/que Coli.

JACO B l GOTHOFBEDt COMMENTAklVS.

Honor lAf/x ad Adria-
conlHtucinnis i duas leges eam con/licu*ionem Mc dircerptam l
Dum PP.tmifsz.aJvcniiianjbapciltnuin Do* & poftihorc quidem , eamdetn landionem toti-
tiaiilUrum . corumdctnquehac pine vim & fal- dem verbis tepeti ,qux priore jam con inebitur.
lacum, anno D. 4O). btx, hxduxpanct funtt Antequam ad ip(«m conAuunonis dtfpun*io-
Sc quidem eodem die fio^uc cmiiTc , quo Hc- nem accedo, duo pcardanda przmttcer-da ]Ue
,
noticum cdidqm . cupis efi lex pmfitfr. fle fint. Pnm6 teoenclum banccoiiftiniciopein, uc
f. ft.frfr.Jehiretkit^ quibus proinde hx duJ & Henoticum illud edidum , emiffa ab Hono-
quoque coa/Tindx vmiunc. Nempi^uod ad </. rio Im^r. ad legationem conciIli Canhrginen-
quoque
/. j. indicavi, codem^lmper fi.ie fisqtiodhabitum fuit anno fttpcriore 404. Ho-
& Henocteum edi^m ad populum per A/H* norio A. vi.& Atidameto Co s s. <. K I. Ju-
Canas Provincias propofirum , Oonati/ifsad uni- lia», Qiiod ur ip*! temporum raiio fuadet ica fi-
,

taicm adjucendii , invkamlis t ic hxc conftitu- dem omnino faciunt capita legationis ifltus . ei-
tio nollra , ad frangendam eorirm concumaciam, que qux ab Imp. Honorio legatis petendo com-
audaciam, fdletJifiu eaeJUnm { ot L 5. dici- milla ficrunc cdmprchcnfa co Commonitorio
tur ptxcicirndam. Hac (cilicrt duplici viiHo-
) quod extu in Codice Canonum Ecclcltx Afci-
Kirius Donuiftas boc tempore adgredi in/Htuir, canx e. gf. pofiei oftendernus.
& edidi mootcorio, & ptsmrum revcritite,ut • Secundo loco fpedanda nobis ea venfunt, qui-
exprers^ dici'ut /. j . emtfia cot*ftiiuttAne ad A- bus confidere . & confundere niiitur Honorius
drianum PP. qui Inentatemibtyat//^. exeroe- his legibus Donadftas Sc eorum an.*.biptirnnim
)
ti curaret per Modetatoies provinciarum . ofli- contra quibus fidem citho!ican|, legicimu nque
,
Ctaies.provinctalei, dcftntores.de aao/ireU^, Aefingutarembaptirmi ufum commendatum
Minim tamihn ab hujus Codicis coowocibus in aeque adeb rationes quibus eum adftraU.

t • Pppp *j
 , , ,

538 Monumenta vetera

SiagolirMinte omnia» «riifqae *^V"**^^ cohibendum aiubapcifmnm , videndam qoour»
^p:tUtiot>es qux hiculurpancut» colligeteia que Dooaitftatum fcclus feu facinus vel fallacia
»
Unum juvar. Vocat (ctliccc td t. , a< hac in re proceflerint. Nempi domos, loca fe\»
Mwuti divinitatis» }. , 4. lofufam przdia feligebant, qux fcralious ipfbruro ficiile>
ctrlitiU /mQUm/m, divinam />-4ri4M:(' de
j. glisprzbetent (fretum : idque u non dominis
qua g>‘‘OU appellatione dixi )am ad l. 1 )
ac conduid.^ribus
»
procuratoribus eorum con* •
Procedebant dein ea quibusodium fuutn Ho> fentiemibus , quos in partes fuas trahebant: Sc
notius adversus Donaiiftarum (c^a & anaba|> fic confcienciampiacularis perpetrati intra dome*

lirmutn paAm nroBcctur» vctborunaque adc6 dicos patieres fMcmto celabant fecreto : frrvoa
actocitaceeaconndit : vocat eos, Advnfatiosca- item fuos ad id invitos cogebam : tandem 8C
rboliczfidei : eos ettirpate hujus decreti autori- connivrmeslibi fxpi in officio condicuios habe*
tate prorpesilTe fe : imecddendam ( non
Inttrdi- banc. Hxtres fallacix Reb pcizamium erant.
ttnddtm , ut quidam reponunt ) Ipccialiter eam (e- Hisigtnir , hord.nquetemeritaii . imb omnf

iftam: fcclus , temeritatem , noxiam

pravitatem felUmdi teemfiari , ut dicitut /. j. tir. judana
cistnbui^eonragione ptofanx repetitionis ablu- feveritarem 6c propofiiionem opponit his legi-
tos inficete aic: iterati baptirmatii fachlegiopoU bus Honorius , (iept^mqoeadeb media Sc reme»
Itieie : fxvitatem depraviuits imputat^ feralia dia: cuiomoinb limilisedejufdcm Honorii lex
ractilegia, fadnus, piatuiare prrpettamm cti- biennio pod 40. fapr. eU hdrttkit , in Manichxos,
men , pravx mentis ertotetn , gcaiiam fub repe- Frygas, Ptifciliianidas. Primb .publicani hme
tito baptifmate pollutam . pervetrum docma. accufationt!m facit , ddm in uiiaquc i, 4. & 5.
J^m , iumiBOpct^ notandum quod ad hsltoriam ftacuit , eos qui relMpdzade deteai foerim , Ju-
t>onatillaruniiKninec , limul ad hxrefcos Zc dici qui Pcovincizptxed offerendos s 5c mox
Ithirmatis differentiam. Nempe ait Donatiftai addit, maximi convenire omnes homines dne
* ftH* dffttUiuHtm fcbiftmtu , ic re-
fildffrsiutifft ullo difcrimine conditioais aut datus , Infufc
vera tamen hmfm ex fihifmMtt tridm , duro aoa« dcqil publica '
cifcliidsCiDdtutiseireciidodes:
baptifmum invehunt. Q.iod hxtefeos fchif» & hxrefeos, ut dcapodaftx accufatione ,/«» rirt».
matis dideremiam attinet , eff ea |am £uis nota, ^it.EtGc humanum quodammodo genus omne in
ex obviis veterum teflimoniis «Cypriani in his, hos animat. Secundo Rcbjp;izancesbon’s fuit
Auguftini &
Balfamonis. Vetus laliim Autoc mulcari jubet qux fifcoadquiramur.nifi fi iot
,
dial^i (cuconfultationis autaltetcationis autoc jam orthodoxos Mbeant , vel qui ficti ferib ve-
inter Apollonium Pbilorophum & Zachxum lint.

chriftianum fii*. a. dc NovatUiHs agens- Famim Tettib , Um io quibus rebsptizatk» fa^ fue-
iti dH^Hditdh mFtfitem , fid queddm /tutert rit*, domino fciente , confenciciitc confilcari im-
: mn t*mtn hdrttieu : imo Sc dominum infamia notari. Qjand,
etifnepiiftnt tqtuadi, fmd eum perat
MenftJfidiM e<uh$lkd ft4 i chdnsdte difemuint,
,
condu^res, procuratores confeius plumbaris
ittfu imfrUrnpidtJttm rt^Ues Dei m/erieirdU pe^. cxfot,inpcpetiniumextltum dandos. Q^nib,
trdbipu , tfMdt ftiml ffliniet 4sf«eir imtiw rtjHted fervis Sc colonis ,quosdomini adanabapufuium
mm «imtf/NM , M
ipfintm ver id cogere vdmt, Eccfcfixpetfiigiura parer.; debere,
$ttdr,CdtbdrotvdC4 M ddmvemtMiextrd £<rir« & ad libfttaiem ideb pervenire, fru.ut loqui-
/idM cdHtrdbHMt^ Pat rauo Donatiflarum 6c febif* xoztmtlriiatdriitrtmtii^dfididdtftmdi, qui-
maris eorum de quo viden-iusvcl Optatus Mi-
:
dem ad|edum videri polGt propter Crilpinam
,
levitm IS. Sed enim , ut bd( Ug. dicitur hdrtjisix Calamenfem Donatidarum epifcopum , q>ii colo-
/chifmdieMdtdtfi Nem|d nos quofdam mercede attr&ilos rLbapiitaveratz
notum ,t>onacifias nullo prlmiim de religione de quo Augudinus epifitU CdfardlitmdS &
feu capite difndio, ab Ec^leliauniCkm Catholi- Pet'dimi$dp.t%. Sc \uc inierifn catus alus .jdda-
ca, & iic a corpore reccfltde : vctdro poflci (ur, quibus fervi Sc coloni pco prxmio Hhcrta-
(chifmati hrccAm &
obdinationem , anabapiif- tem adipifcuncur. Sextb , ccdindi , adipilccndt
mo inve^ , odio Catholicorum rupettodux^rc, aliquid cx donatione , vcl contrahendi )u> rebap-
& M tentum fctltnm pngnjji pmt quod 5c Au- tizancibus «quique eorum cae1iba^ ieuminid.-rua
guAinusnon uno etum loco tradit: inter alia rxbuerimconnivenriam, in erpre permtnen-
t^dld i 64 ubiaYt : t*t feUfmmth crime» , eri4*i bus adimit. Q;^ ad Partam Afruano>um pe*
f .

bdrtfim mMi ptrftvtrduddfeeijfe. ricionem Sc legationera Canaium fic enim dh la :

Kotandxettam Honorii rxfisnei i medii Theo- COmmoniflNo legatis dato. PeteneUm etidm, $$$
logia IO anabaptiriTuim , ab Epifeopis quos pro- UxfMdhdrttiei\ vet tx dmmm,ikai, vtUx itftom
cul dubio in condlium a^ibuK faggcAx :
ptxcer mmis dlKfaid tdpitndi vel rrfwywxd dtntgufdOid^
generales qitx etiam alcis legibus continentur, idtem , di etram ^nt^at pietmtt bdfftnmt nptidtir
,
ifta plani Theologica ;/ndr, inquit .«w/iersd*- mt dt rtlififatmdi vel famtmii jas mdtmjt , ya« ptni^
Idt tmenta ddf^em jiemtuld induigeniid bUotdiu tr. mdcidfiOdrtCdCdii m Dteutifidmmtmrt pt^fivertu
tptmm ptrfmddert ptOdutiint
rtr mtiUdt : fdCiU nvbttrati. Cditrnaiiii^ tjm ctaftdtrdtiam tad.
VtnUm prmt prdfiitdm dena» pdjft prajlere t y «4 fi tdtii & pmcit ft tdrrigertVdlmermt , mbfjnt interdic^
twcedi denam td mtd» poitfi , iwn mtelDgimmt , car td ba/as legh capitaljax bdrtUtdtii pateat xi-
,fi
unu tUne^tiar, HCk pertinet illud TeiiullUnl bacmemrt baytied tam/lUatis dB^aUameddoand^
ab dt luptifima; Stmlidptifmaminmiu Jimnidd. ub vi leseamdcm quo*
mis viibdreditdtitdbvtntriti

liUd dUmMtmr , yj,i4 Utrari td ma dpmtt, qoeexcepsoaero: mfi, inquit, Hdm*imt -.prava
Anccqiim etiam dc medus agimus, atque muamerrmm rtvmtndd mraau ad filem tamfibi
Idcb de jufta Hoooiu his legibus fcvetiMx ad tmmddtid cmtxtm. £ig6 xcvertennbus ad fiiem

Ocholicatn
•
 C

ad Donatift; Hiftoriani peAJhentia. 3^ 5

^ai^licam SC ipfis*.dc-^cum filiif (upei venia M uiicbjcotwn Pbryguro • AvePrUciliumdmun
4ata:fcfic poft pr^pufiUs pomat feverifiinut ft(u^um.M St /. -^6, (imi*'
vrotx fp;, Donaiillarum pervicacum Frangi pofi liirr ut injunxuuc vitn a Gcn*
fitccediiiicHononus: Sc limicano tamen qux> tilibuf amolirentur <qiiictcdmnubus ,4 14,
aiUica ft P iQiburXlrii^u t ~u^r ^
^4|«M/7na^ a Pitribua Africis poi^
fit y ifid liU'^i$ij'tf/ipttt4wrinl dd Cdtiniiddilrirdft^ tufinitlr: fic cnln» ifl Corrtmbntcbno. 'SUlmti^
fimnidm: M idlthaserttUSiit tjl ^ Oui mMUu Oniunim.( Sc fic Princl*
Itfiit jd iicii
pftiitt , temni cermmS dvidtintf ^lium') ftravudUifiimiUt, &
tiei/mm» fmt-
tnutdttm CittMkui frdpftdjji. Quod tatoen Ho* r,Mn^iltt.^cf*nmPtr J^ftUed/tut uiU
nonodirptictlic anno ao7>in /. fmd4ri»Mt$mid^hhmitr. Etmor. yfdhtc dJittm
tjuxhaQciorcmcft clegancillima ^ bumaniiH* dmuid frdfidi» tji ^tfidtum ftutrum

ma. . mm^Hd Pnvincmmm, Qtiatijur h«c bomi-

Po!ltemD redorlb» PrOtindarumvofi^^>l(*
bur eorum , provincialibus » item Se delenforibtts
banc curam* in j mgic, multdiue adeb minatur
Honorius , btuc rei conni ventibus , vcl vim non
arcentibus. Quod tralaritiam » quidbm eidem
Honorio gemma germana Ug. ab eodem 'Hono-
rio Imp. i. ^o.Jnpr. btrtt. fimiliter io n^tio
^
ttum genera m Profindit Yrartt/ir61 'l}^prcflli
tuitionem ptxbere «Icbcbant qiibique vigilare
,
opiriuiC) ne <]ui<lad/erbf legor admiicctctur t
de defenibribus. vid. c^ux in Paratttion /t/.
dtftnftrii. cnngcAa funt, de principalibus viile
Pauutlondr dmvwxi^.

©sisesHcscassc&sssscee ks® scasse sesesssss^^issss

LEX HONORII ANNCbaOf»

j.Maa,

DE EDICTO UNITATIS
Per Africam proponendo.

Ex Cod. Thtod. Lib, i6, Tit. n. Qc Religione , A i..

Impp.AicAD.HoNoa.8cTHEOD.AAA. omnibus innoccfcic , Dei omnipotentis

Diotimio Proc. Africx. unam 8c vtram fidem Catholicani ,quam
reda credulitas confitetur, cllc rc. meo-
Dictum, qaodifi;«//4/eper Afri-
E canas regiones clementia noftra di-
rexit, per diverfa proponi volumus, uc
dam. Dat. III. Non. Mare, Rav.Sdli-
chonc 11. &
Anchemio ColT
^

jACOai COTHOFREDf COMMESTjtRIVS,

Edictom diumitati.Im iimm* fimul rpccialia ab Honorio mandata ad Hadria-
iniiTum ab Honorio Imp. in Africam adversus num p. P. Italix (iib quo Afilca erat
( ) mifii
MaflichXitt , &
Oonaiiilas fuerat boc iplb anno
( qux Continemur /. 4. & 5. Ne fdnthatt
405. menfe fupetiorc Februatio. Quod Idaai bdfti/md kerenty. hi uno menfe pbft, Martio,
)
quoque Confulatia iciUmHt .Sriijicbwrr s. Sc^tu inquam , wcuiiari hac ad ProconfiiLm Arrioe
the^. Hte Cejf. imtr Cnthetictt DmutifiM & lege, Ediihim iftud per Africam Honorius
pro-
UMtMfiBd, Cujufquidcm edidi Henotici pars poni iubec qi6 omnibus innotefcerct. De
quo
eft Ux deHdmku,& kx^ fifr.Nt :

proponendorum EdiAorum mote & ratione ali»

futUum kdf iifmd ktrttnr. Ejurd^mqae mentio fit bl di^um pleni,
triennio poft in concilio CaVthaginenfi 4 ri m‘>
*
Cxteii^m de Henotteo hoc aliifque Henod-
,
anno 407. Cdntnt 9^. etdUie jlfrkmn.
Hutc Igitur £di<^o exequendo ut eodem die
cii , vide quz dixi plemus ad di

PJdntku,
/, j S.fnpr. X>«
* ^ —

b>
 , ,

540 Monumenta vetera

« P ECRETUM CONCILII H A 1 I T I

STILICHONE ITERUM ET ANTHEMIO V. C. COSS.

X. Kalend. Sepccmbr. Carthagine in Bafilica Regionis le-

cundic.

C** <!•
C4djCs».Et-
Jtfr.
U T
unitas
quia apud Carthaginem taneCim

terx adjudices, uc
ic civicanbus
fada cft
&
, dentur eriam
in aliis provinciis
operam impenai jubeant
lic.
tur.
: ut
rii
Reciratxdint litterae

epifcopi ad tranCmanna pergere

fadlb non debeant ^ qi|pd boc tpfum epiC
coporumfcntentiisconHrmatur. Uc prop.
Papxinnocen.

unitati. Ut gratiarum aftiones de Car. ccr gratiarum aflionem 0c cxdud.^nem

chaginend ccclcHA pro universd Africi, Donaciflarum duo dehet ecclcdx Car»
de cxcludone Donactftarum , cum cpiC thagincods ad comitatum mictanenr.
coporum litteris ad comitatum mittan-

9>Dectnik
LEX HONORII
(ipA MULCTA STATUITUR IN DONATISTAS.
ExCod.Theod, LA. i6.Tit.s- Dc Haereticis, i.}?.

Impp. Aacad.Honoa. & Theod. AA A. tes ,

Icjis tenore ferrato
»el comriclos
,

Diodmio fuo Sal. pxnam debitam ablv^ue dilatiore per-

• iblvere decernimus. Dat. vi Idus De-

D ONAT I ST aC lupedlidonis hxre-

acos, quocumque luci, vel facen-

JACOBI COTHOF BEDl

cembr. Raven. Sdhclione II.
mio CulH

C OM M E NTA X /V S,
Anche- &

MatcTA auraria dicim Auai ti- /eu tiism m renem cwfregMih dN

IRARUM eUrieh hzieticotum MiniUtis i frtbtnditur , tfi , um dtinctft
Thcodolto Magoo irapofiia, anno ai. mtri preripMMT , «r iv rar vdUst cmitra
f «•/
/«pr, hac Hooocii 6lu ipflua conftuuriooc ad rrr t$mm mJSdUu Ce/ie/iri frtvtctui stnttp^sUm
Donatiftas bsmk»s ( ^ui uixaenC hxmtcot ne- mtm d4f»f»€Hnt i ut b4€ pthtm ttrrtrt m
gabam )
ubicumque, fjtemes vel coavi^i, ei vel hemied fmvitete dtjcif€4mt , fiti fhpdtm
exprersi porriginu ponigicur , inquam : naro rmihme eitrm Jifflicu emeiuUri rerr<^/p«e dijffi^
:
boc cft iuudquod illis vetbts indicatur t
f*- mulent. Siquaotut nuic AuguAim loca , hanc la
mrt ftrv4t 9 fmrumdthkjmskpfu MImUms prr- rem ; primum procedat locua e^ifieU j o. ed Jf 0 m
Ut mirer Pronium coofrgna*
folverf Jetfrrtimiu, mfeeimm comitem ret mtlitaris, de moderati coiir*
U IfscU^. nihilominus feribemem , Horvocia- cendit hxreiicis p<«g. f
f. AMe^mimifieUets
nam de multi aurarii decem librarum oetiblven- pailai ed eem/himm fumQmm ee^M mr intrare ,
dl coniritutionem denderaii. Noi tllud videa- m Afrieem MuVrrrrmer, mmnuUit fretribms vide^
mm> quibus gr^liboa ad Iiam lt£. ferendam ^eiwTM &
rge erem , ^nemvit Deiestifi*»
Honorius adduiflut ^rit. Piimo , quidem anno rum rebiet uj^ut^us^ee fevir» t «mr rfft f ttetUmm
iliperiore 404. Patres Africani eoconcilioita de- ek ImferetmbHt , «r be efm jubertm em-
creverant , ut habetur e.or. 91. C#d. Af'ic»ni, mn»nem e^f, fetnem etnftuiuhde eis^fuirntL
pnml tti^frtendimt «r rt- L$efft vtMtftiu ftd hee ftiiu eettfiituerrM et re-
.

UtUf4 mtm^rU ttrnm f*trt dt Mti ntmfmnefei vieUttiuu «m fMtrettter, eui veriitu
uhis dntm m $rdmsttru vW «rdwi«r«i b'4rttit$s. tem uuheLutm vtl fredkerent Ujumde vel irge*
 , , , .

ad Donatiu. Hiftoriam pertinentia. 341

rrrr n imi» fm tutefi. Ex eencUie autem ne/hiEpifiepi legatet
f»Jli
»rhUr*k*mmr t fi Ugtm mtmtrm ad Cemitatum mifirunt pu* impetrarent , nt nete
7‘0t»d4fii f JMn gnermiuir m
»mmtt htrtue*t emtet Epi/cepi &
cienti partit vefira ad eandem
frtm»lg<fvU :ut ^uifftui «momini Efifnfmtvtl eenimnatienem decem lihtamm , tjua in emnet ha-
CUriems »kUik«t effit imvtmtiu , dtetm Ukris muri retieetcenfiitmta «fi, tenerentur, fid hi fili ^ne-
mmlimretmr , txfrtfftms im Dmstifimt , f «i fi jm> mm in lecit alifuas k vefirit Vmltmiat Etelefid
gmkmt hmtie«t , iti emfrwtm^em , «r mm «mmes Sed eipn legati Remam vene-
Catbeliea pateretur.
«i mmUa frritnutir , /«4 im ^utrmm regi»~ runtjam cicatrkei Epi/cepi Catbelici f^aghatd
mUiiu mlifMAt vieltutimt i Hericit w/ m eitntmeel- herrmda ae rtctmiffima Imperaterem cemmeve»
tiemihm» ini fftiit t«rmm EetUfim Cmtkflkm rant ,MfLi«is TAtts mitterentur, ^ualeg
ttrttitr , «r ixiVnh Cmtimn». & miffafnnt. Idem rpill. 1(9. ad Donatitbt. Et
nm ifnifuiffetit ifinoerfeffi ,j 0m«urm Oriimm tamen ehm Crifpmur prepttr bee faQnm h precete-
mi finfiimmimm MmUmm Epifimi fiv* mmifiri fuUri judkie cenvincerttnr hxrcticus, tjufdem
tdttri Iti enim «xif(immi*mnt , nt Eplfiepi Peffidil Interceffk decem librat auri nm
Strritit & nihil t*l« fncert mn iin n hM /
» p«ff«
/i. eff exaOnt. Cnjnt benevelentia manfuetndmi &
heri tUeeri reneri CntMienm veritntem , nt ni ingratne . ad /mperaterei Catbelicet an/nt e
fi ap.
enm tegereinr neme , fii enm fmi fine firmliine pellare. XJndi hanc in vet iram Dei de ^ud mnr»
vellet,fifMemitr , ne fnlfet &
fimuUteret Cnthe- muratis , mnlte impertunint vthtmentiut prom &
lUet hnheremn s. Et ^nmewt nlut frnnihnt nlimi vetavit. Idem lib. coiura Crefeoniutn ,cap.
viientnr, vei Mtnte grnvierihnt vel mnltdrnm 47 Crijpinut tpiftepnt vefier exhiiitnt
«fi , fued
, *

tiviurnm &
leeernm «xemfU «torentHmt , mhi Jt effe pie^fuii ^uartnti negaverat , fitciiUmh
firmnm &
veram cathelUam videhamea , ^nata. CoNvtCTus hartticus , decem tamen lim
mea ihi tatihat heneficOt Dei eenfiitma effit & fir. BRAS AURI» ijuam nudOam in emnet ba-
mata , ikm per priemm /mperatemm leget ad reticet /mperaier majer Treodosius een-
eemmanienem hemimet Cathelieam venire eegertH’ fliiutrat mitrtedente feffidie nen efi eempulfut
tnr ,ehimitimnt tamen , mt illndpeiiiis ^hed dixi exfilvert. Qm miiiffimdfinttmia nencententut ,
«A Imptraterihms peteretur , decretum in Cm- ntfiie fue cenfilie , ^ned difplicuifft catefit emtii-
tili» nf^re , legatt ad Cemitainm mtjfi fime. Sed but dutbaturf^ejufdtmThtedfiifiOtt prete.
Dei majer mi^erieerdia f «i fiiret , earnm legnm eandum putavit. .Acceptum tfi rejeriptum f»ed
tener ^ &
fnadam medieinatii melefiia , unam part Deuati jam fiiret fiadulam P oi w a u
fravit vel frigidit mimt neetffaria, illi du- & aurariam Cum cateris harttk t ptninert t fc quc
ritia fua vertit emendari nem petefi
, fid
tamen mox Tcquumtir t ubi vocat recmiiffimat leget.
mlifuantmld finnrkate eUfiiftina petefl , id egit nt Idem contra imecai P.nluni Ib. 7. cap tylp-
legati nefri ^ueifnfceperant ettintre nen pefftnt. fa Cathelica Eectefia filidata Principibus Cathe»
,

lim enim net provenerant ex aliit lecit quadam ticit Imptrateribui terra morione armatii tuebit
£pifi»p«rnm ^mreta graviffma , pm mala fin. nb Optate atreeiter & hefiUittr eppugnata eff.
rant a» ipfit mnlta Ptrptff ,& a fnit fidiint ex- m eei^it tnne prini» a iverju vet allegari
tnrhati t prgeipni herrenda & imrtdihUii cadet apud f^icartum Seranum legem illam de decem li^
Maximiani tpifiepi CatheHci Etclefia raggien. ^WiabW» fK«< vtfirum nuUuf adhuc penait .cSr
fit effecit tUt rnfira legatie jam fnid ageret nen neicmdilitatisarguitii.Xkem ip fto 2 a>t Crilpi*
hateret. Jam enim lexfuerat premmlgata , nt tan- num ipTum 17). Nampefftmtu agere , mt decem
to immonitotit hartfit Denattfiomm, eni crude- librat auri fitundnm Imptrateria jufia perfilvOm
lint pord videhatnr^ ^mam ipfa fovietnt ^ nen rti. An firti prepttrta mn habet mndi reddat
toMinm vielenta effe , fid «mmm» effe , mn finert- fued dare , dum multam
jnfitfunt -tbaptitjitertt
tnrimpnm. Nen tomen fnppUcie capitali^prepttr tregai ,nt emat ^uet rebeptujtt.Px^^x l ntusquo*
firvandam etiam circa inaignei manfnttndtnem que in V. A ij;ullini » c< p. u. Crijpinui , inquit»
ohriffianam ,fid pecnniariitdamnii prepefitit , rrecenfulari &c. libellari jententik <*jf f r o-
in epifieptt vel minifirei eemm extlie cenjhtnte. NUNCiATUt bxicricit. Pri^ue Ul» apud
Ecraox. Hinc erge faOam eff nt /mp. rrtigiejnt eegnitenm Cathelicm tpifeeput intercefiit ne
& Ptnt perlath ut netitiam fnam talitnt confit auraria muWa exigeretur ,
ei
<f hen» fi-it^ mu
mallet piffimit legitnt illint impietatit errerem em- petrotum. XJndl eum ingratus ad piifiimum imp,
nini cerrigtrt , & eet ^ni tentra Chtifinm Chrif- preveeaffet , ab In^ratem rtlatieni , debitum tfi
tipgna perforent, ad unitatem cathelieam terren- rtfpetffmm felutum » &
cenftcutnm V R^ a ptuM
de & eetreende redigere, fiMm faviendi tantnm- M J t L o prerfus LOCO Denatifiat H 4 R s>
mede anfim licentiam ^
errandi ac pereundi re. T 1 co I effe , &
ad jura L 1 0 u M emnium
linfutre. Jam vere cum ipfa leget in jdfiieam centra hartticet latarum B t <VM * de- U
&c Idcmcpillolltt. Crffpinui jndicatnt hxte- bere,Ex f«a 'Jmdtx prepttr& idem
licns , nec pano decem lihrarum auri , ^ua in ha- Crifpiuut faad minimi fuerat 1 x r U S prd^ ac
micet ah /mpe'at»rihut fuerat cenfiituta per npu fimtdenai librat auri fidjuribut inmrri»
manfueiudinem cathelieam firiri permiffut eff » Q^ipoftremus Podidunii loc •! btijui Tetu
<!r tamen ad Imp. appetlandum putavit. Cnjnt tcDiiain 8c vetbt pro^^i ipia cspiimit. AV> . De-
appellatieni ^ued itarefiemfum ejl , nenne vefire- natifiai harttieet effe. Lex ipfa habet , Denatifid
mm procedent impmhUa* &
eadem ‘pfini nppeL /t^fiitienit ha -aicet , tc tnfr. 1. 44. Denotifio-
latie evterfit , ut fieret , nec tamen etiam pefl ip- rum barttkerum de quo mox plu:a . Au ,
nul-
fum refeiptum , intercedtmihuc apud Imp. nefi le prerjui lece : hem U t 1 o^u » ipCi lex , fi*B»
trie Epifeepiuadcm mm tendemnatierte mnlQa. eim^ue leei, hii, dd jura legnm emnium centrA
 542 i
Monumenta 'vetera
ktraiailtm» dthrt: Iciipri Quanquam ptnpric adhuc bac hem jtvnMi voce
m Ufii Dcniq»«c »it . f'4<e^i*s
ft»$ri fervdtf.
mtntfttipCltrici flcEpircopi D«natift.im-nintclli«
vtdentur-Neque enim omnibus Dunatidis hxc
mMdmimijmi fi^dtu tx»8 i dtmds ti^rM dtvtfif- gi

iirikmi mfirrt io ip (5 Ugc «it Honoriut.f*-

p<rna hac lege impod 4 : neque Dooatiflk om-
u
mrndii>umdkfymdii*tidnt ^trftivtrt tUttrm- nes mutuii ( qnod faduin poft demum l>sx.&

fffM. iciqitcjam dubium nul]um , banc

illam cf- {4, injr, ) idque alta &
alia poma* Oeiiique

hiiloria hujus tet (ac h-bet. Pactes Afr ic;nt lupe-

k H >n^i l^em , dc muUi tkcem Itbranmi tu-
Donttiftif bttcilcis impofi.i : H*rtiieu , riote annodecccvcrane > petendum .^b Htmeno»
ri
Donatift»*. Ql!» «nita vocc Honorius ut mutUdilU 4«r4rMvioUniis rxxMM Dd/uttifiit
inoutm
iodicat rationem lw/«< t<g> &
cur multam 4 ^ CiHumftUitukrnt iu)p»utrtiur, Vcfum &
Ciif-

Thcodofio M. Patre in bxteticos generaliter la- pini provocatio & cicatiices Epifeopi Vagi ani

tam , io DotiJtiftas epioque f rorcgn : quia & id apod Honocium elTcccte > ut -otnmbus Oor

ipli kdntia fim; quoJ etiam

Ipfiim indicat Au- nacifttiura clericis & minifttit fatentibus vcl

Bmifumm , Poflt- & convidis ptvtam aucartam iirq>oncitt. Quau*

Mftrnut tp S. 50.
dius ! viti cdf. 1 1. It^s quot Tupe- quam boc ipfoamvo ance hanc irg<m, fiipiem
Oieniibuspcft legationem Patrum Africanoturo»
riut configiuvi. Q^iare & D»ndi ‘^*ntm
k*r*ti-

cxrum kkm Honoriut dixitl. 44. ttbi vide fcveriotcm long 4 ab Hooork) pccnam Donaii^
b*tcticoium five Do- tis lebaptixmtibui impoiiiam, puti bonorum
adhuc qu* dic-m Sf
A patiftx five Manichxi fiot , & /. 46. ne Do- ptofciiprionis , docci d. /. 4. ^.iufiut.

^ tuiiUx vel cxictoiuro vanitas bctettcotum- tum hsft. utr.

*r,7r D ECRETUM CONCILII •

H A I 1 T 1

HONORIO VII- ET THEODOSIO II- AU G- COS S-

Idibus Junii Carthagine in Bafilica Regionis fecundae.

DE PLEBIBUS VEL DIOECESIBUS EX DONATISTIS CONVERSIS.

T ill* plebes, quo: coriverf* funti tholicam , ipli eas obtinere debeant ve-

U
:
'C«w. Afr.
«41. ii
Doiutifbs,&hilnicnmt epifeopos, rum 4 Icgc unitatis, &
deinceps opor-
C»4jCa».Ba-
ime dubio, inconfalco coodlio habere teat un vcrlas cccledas vindicare libi
Cm. ff. mercantur qua: aucem plebes habue- Epifeopos catholicos eorum locorum ,
:

runt eptfcopum , Cc eo defundo volue- ad quos loca fub hxreticis p.Trinebanc

rint non epifeopum proprium habirc, vcl converfbrum ad Catholicam , vcl non

fed ad aiicujus epifcopi dioccefim perti-

convcrforumhxrcticorum, CcdiocccTcs,
nere, non cis cfll- denegandum Nccnon Ac n qua fbrtb lunt inUrumenta Eccle-
& lilud ruggeftum cft, quod plebes, an- fix , vcl ad ejus jus pertinentia. Qm vcr6

te legem Imperatorum deunttate latam, aliqua ufurpaveninc, poftlegerouTurpa*

<}ui<^quc converterunt epifcopi ad Ca- ta conventi rcfticuant.

LEGES
 , ,

ad Donatifl:. Hiftoriam pertinentia. 345

LEGES-H ONORII Ammo 40%

tj. Nor*

Quibus poeitas adversus Donatiftas aiidrque H*reticos latas

renovat.

£x Cod, Theod. Lik i 6 . Tit. j. De Hatreticis, L. 41.

Impp. Arcad. Honor. 8cTh:od. AAA. &05 e(l, leu podei (

quod' nolumus)
Porfyrio Proc, Africa:. contrahitur, etiamfi maximi reos poena
videatur urgere ,
(ulH.iat aJ abohcio.
nem
L I c E T crimiiu (bleic pern^ pur;.;are,
nos Limen pravas hominum vdun.
admoniriv>ne p<rmtentide volumus
cac«;>
dicio, 6c
,
errorem proprio damnavifie ju-
Det omnipotentis nomen , in-
ceripfaq loque pcric lU requillcum,
comp.exim tm/fHftm d b<t /•
fiiiC

emendare. Quicunque icitur hxrLtico. le :

rum. ( (Ive Donatillx hnc , (Ive Ma. imocMum teltpt»ias derffe (ubf-
nichzi vcl cujufc'mque alterius pra- Jdum, Uc Igitur priores ,
quos lUtUimos
,

vx opinionis ac fcdx, profanis hti. leges, in excidium facnl^arum men-

, )

bus adgregati ,
Catholicam fidem 6c nutn, omni cxccucionis urgeri jubemus
meritum, qux omnes homines cupi, ita hos, qui fimplicis fiJe relu
(
mus obfervarc,) fimplici confefitoneiuC. ^ionis, licct Icra, confcllioncm ma uc.
cepennt, mveteratum malum
licce ad.-6 rint,ccnlcmus daris legibus non reneri.
longi ac diuturni medttarione nutnve- Qux idc6 fanximus , qu6 univerfi cog-
rme, uc cti.im legibus ante latis videan. nolcant, mcfnfjnts fipmnMmJiadtis
Cur obnoxii^ tamen hos, Aacim ut fue* vtndtiLtm ad n redundate cultum ,
rint Deum (imphei ab religione confefii .
U^um quuijue ade^e fufrugtum. Dat. xvii.
omni noxa ablblvenJos clle cenfemus: Kal. Dcc. Rom. Honorio VII. & Theod.
uc ad omnem reatum , Tcuant^ coacra- II. AA. ColT

JaiCOSl GOTHOPRZDl COMMENTARiVS.

PoiMITINTIBUt feuCoNVtaSIS notandum cll. ASoquin quoad lucmmetncfgcpS
h^micis j>er Afiicam , Doimiftis ic Mari, captandum Concilio Carthagtnenfi 8 quoa ba* >

chxii 0C limilibut , (uc Honorii conftutuione bitum anno 4*4. amc triennium Patribus Ahi.
hununa ptors^i & ben-gna venia datur, pari- cantsaliquod temponsdifetimen placuillevsdeot
ter utboc Ipfo jam anno /. 40. pr«x.pifr. verf. ut patet ex cenent Ced. Afrtc. Ceierttm in^ .

ulkfdn^ ettea filios lantOm Manicharorum : oon quiunt Ulit fui ceufidtretimt md uth
,
puM fi &
circa ipfos: pariter ut pccnirrmibus fc conver- cmiftvt vefueriut, uiffue iuttrdide hujui Ugit
fis Donatiflarura filiis fotQum Bup. ^o^.m cupiende bureditetit editut fettex , fi edhue 'm rr-
tifmu. Et kac tjuidem ad.b panitentimis rert beretke eenfiimit eli^md emt deuutieMit tw/

(e\i converfisyenia datur, uc fimpu.i confrifio. hertdketit ebvenit s Ha fimi exceptis fui littpaU

nc quocunoue tandem tempore , etiam exceu- fesi pmtevtrifts ed CesbeUcem rretifiumdum ,

,
tionii m xticienda. lic^t vel lei& conitifione de leliint credibile e/1 , u*n mtu c^/iit fusbtu pe-
convcrfis detur , Ikii tnveceranim ttulum longi tiks
,
^uim terreni ctmmedi utUttete ututetrm Cu~
& diuturna meditationd nutriverint, inter ipia tbelicempretptejfi. Certi ctli Apofiatis ptrniren^

S ue pericula atque tn mirctiis

jionis rubfidio. Ncqueqaicquamintercfle
vult Honorius , de quo tamen vel maximi dubi-
ipfis invocato libhs venia
cbumcnisApolUciseadaia,
propofita , auamen

ex fidelibus rcuco(npetemibus,ide(l. poIlTuf.

at
nonnifi Cate*
nenctUm iis qui

tatum videtur , five amc leges i fe io hxreticos ceptum (an^him baptifina in apolUfiara proUp-
latas, live poli eas laus ad hxrefim prolapfi fi , quorum fiagitium poenitentia non oblutera*

convelli dem S(ra nempi nunquam ctl

fiierint • rui, quZflememu ctU. ^
iufr.de Ap»/lstii,naiai

hzteticotum cunvetlio ad evitAndat pesnas hx* Cujacius Ferusitl. Ced. nunquim tniellcxtt.
letkis propolitas. Iti , inquam Honorius gene, Sufiiagio igitur iullx psniien ix quamlibet
talitcf & quoad evttan^s pernas, 0C ad abolitio, ferz hxTeticos abfolvi voluit Honorius. N.que
nem, ut loquitur. QjjpdomoB vcluc fioguLire dubium mihi id ab Honorio conlUtunira,occ»3
Rrrr

«I'
 .

. J
•
I

344 Monumenta vetera

fione CondU C^rtluginenfis lo. qaod boc tpfo tft , ^dplAtt dnte hftm Jmperd/inm

•noo D. 407. habitom futr amc (ex men« dimmmt Utdm, ^iwramjMr cm v mn h m Efifiifd
fes, partcei uu4 ejurdem poftoUnooem Ugm d£ Cdibrikdm , tpft nu ihtimn vtmm k •

di huic fungcntU
dedit , (ex bgt [
id eft poli legem ] wKtarii . demtpt
eft : ut ad eam probatum m* primum bu- ipmtdt Kmvtrfds Eceitfuuvindkdrt fiin Efijttm
jut let prxjudiduro habeo. AUctum accedic ex pit CdiMiiij ttnm Uttrum , «d f«#r Itmt fmk hd»
canone ejus <juod dixi C3ncilii‘« ubi hzc inter mkii pertmtlnmt , vii anvtrfirwn dd CdtbtGcdm
•lia habentur airnt Cii. jIfrieMu. Siitim vil m» meverfimm htntkvnm , JitKtfts , &
iUi flihts , ftm cwvtrft ftuit i Dtmiti/Ut , htu & fiijdd fini fitm mfimmenid E^ftd, velddejud
Efifiifii « fim daii# , metmfmiti emaSi h^t- /ju pmmtmid. veri dTkftid tifmfdVtrmm pe
0
ktrt mtruoUMrx fUi Mtem fUl>cf habitermt kgemifivpdtd emventi nfiunem. Vtdet de can.
dpmn , & ei i^toiQi xniiurint mn E^ifafnm fn* vtrfn pariter agi . vides tempora ,
quz hic mi(^
fritmhAert ,Jid di iticMjtu £pi/ct^ dieeet/tii ptr- centur, diflinguii p iti converfioncra intclfr>.
eiArrr, tanm tje dtne^dddim. A/rr mtt tUmd gem de unitate latam , &
poft cam Luam.

«i. N©?.
1B 1 Lf 43 .

Idem AA. Curtio PF. P. (

quxneicio cujus dogmatisnovi conven-
tus habent) Ecclefiis vindicentur. Pccna

Q
iiv..

bis
MN I
A qux
Montenfes vocantur) Manichxos,
in

Pnfalltaniflas, vcl in Gentiles -d no-

ecncralium legum audorirate dccre>
Donatilbs (
qui Sc ver6 lege propofiti voluti convidos te-
nere dcDcbic cos, qui Donaaiflas fe con-
fclli fuerint, vel Catholicorum commu-

nionem refugerint (xvx religionis obeeo-

ta mnr, on foliim manere decernimus,
1 cu, qtnmvisChnfbanosclTclcftmulcnr,
ven^m in exeeutionem pienidimam cf- &c. Dac. XVII. Kalcnd Decemb. Romae
fcd6 noue deduci : iri ut xdificia quo- BaiTo & Philippo ColT
que, vel horum , vclcxlicolammeciam,

Amno
M<Nov.
4«t.
IBID. I-.
44,
Idem A A. Habe Donate K.NB. fluat.In eos igitur qui aliquid quod Ile
Catholicx («xba: contrarium advoduiiu

D
texti audacia
lint
,
Onatistaaum
udxorum nova atque inoilc. ca de-
j

quod Cacholicx Hdei ve-

facramenta turbare. Qux peibs at-
hxreticomm, qne tem.araverint , (upplicium juftx ani-
madverlionis expromi prxupimus. Dat.
VI 1. Kalen J. Uccemb. Rav. BalTo , Sc
1

Philippo ColT
que contagio nc lati^ emanet ac pro-

JACOBI GOTHOFE EDI CC M M E NTA II V S.

COHVI R KAHTUR his legibus .ut & /. %\A\x\\x%^f9dtbdrtf.ddQmdvkUdnm. ffiihdn.^

19. iifi. de fdgddu. ( quz his jungenda eft-} ab drhi Eemd Mmenjet vadmnr , «i^r kim
tiei i»
f
Hdoorio anno D. 40S. poft exium Stilicho-' tx AfrieifiUnt Efifapummam. Memink idem
ocm » fupcrroics ilelatxconlhtuitones, in Do* £c tptfi. 165. HiciouymusChronico anno
tuciiU$,Mai\icbxos, Prifcillianiftas, Gentilesi Qdiidm feUdtms Dmdti ttidm Mttttxfii vecdiet,
qjtn fle ad Cxlicotas exdem propagamur ; dc t* fHil Eeeiejidm E»md pnmmm m mnae kdbtv
iitbus dicam fuo titulo CdUaiu. C^n. e^tnmt. £i in Lucifer. Mdrtiemue, f^elmbedeh
Jrnuntut , inquam » pet Prxf Autam Ptxtoria- rm tMnatnfttjh^Cdi^dtu.^un Fpift. adMifr
Dim italtx . ac nomitutlm Romx ( quod Men^ Cfllum ! Ettim .Au^ufiniumnfit fpifiepi
cQcmio olUndit , qui utique oonnifi Ro* ftdfmUdmdCmfldnHn»{ mali legitur Gindaa-
inx fuere. ) OonatiAx quippe A/nveif/ri Komx tirMoilirano) /mperdierefmi Sthe/inEpfiipeib
didi , idcb q idd Romx ptinii^m Ecclefiam edo/im Memna/uiMmifui efi Remdm, AugulttiMt
fiam in moncc babuire. Opuiui Milevtianus epifi de quo/*aiTi epiicopo D n t>fti to-
bt. X. fpddmdm ^rnmidmfint i oviura grd£. q>jem. &dcrtrjn/«#^ , tnquit , exAfi^dtrdU
Am fefltrwet «b tpfi umpirt emvaukttim bdm ndimm miferuM gwi pdnets p^djiiens 'm mrbd
hm pimftta « tmde Mmutdju dpptSdtifim. Au- Eemd Mtdtidfim «m Ctu.t»pitdnm viedkdLem prv»

r*
 , ,

ad Donarift. Hiftoriam pertinentia. 345

psgfvit. Ubi Balduious pro Cuxupinnnn furpt. ipfr Auguftuiui ^ud Olympium boc iniUmec
cabant I»endiuD Nam & idctn Kt^ ^c, Bt ncgoctum boc diligentiflimi acederare-
guftinui atimiiMtt Eteitfmuf» Si raim ioquit» oir inAantal quacunque 'peimittis exorta occa-
p ,
,
fdnD* Senetur* in jf/rxi foti dtfignnvtnm EetU. Aone maturaretur t neque illud ullo mododiff^
fum & in pnueis Xonu Xnfunmsvel Al9ntenf$hu^ rendum, etiam antequam Epifeopos qui ideb
l!r in J*m vel pntrvmnit Hoins & Hiffnnn nmUerit^ profeceram, vectet, qdm primum vigilan-
^uid^nU de chnnit *Kt nlind pnferatnr mn tenent , tia potuerit accelerandum. Quaiekv 4C. dembm
Ecdtjinm nifi Denniijfn Ncrop^ Rnpitmti diifH, fcqueatts anni initio ad Patrum Afiicanorum
fimiU a]l«i5one & ludibno <{uo Montcnica tc poAuUtioaem emiAa fueiir.
Campacei : DonatiQx igitur Montcnfet didi Supplicio igitur bxrcticos DonitiAas aflict»
Romx. Q^arc hatiuciouur Epiphanias qui No* ac nominaiim/. 44. Honorius jabec
,
qui ipA
Tirianoi Romx ait vocaioiMflrMsu. S^mul* Catholicis vim fle mortem per bxc tempora in-
c6 nugis enant nui Momenres i Montano dic- tcntavflre, nonnullis etiam Etnfcoporum pet
tos aacumant. Nunc ad tcm- Quin fub- & Africam necatis cu) is PtoconiuI Donatus cui
:
,

fcriptio kgii^f.fk^r.bnctit, ii i 9. u^,d$Pn- lexilla infcribitur. bt AuguAinus tamen cpiAolA

gnnti t iJ cviiicit, banc Icgim ad uibem Rt^
mam penincrc: Dnu Eemn^
propoliu. Nam tempore Honorius Raven-
na confidebat ( ut p'Xter Chronologiam Cod.
Theod. docet fc Zoiimus.) Rurfiini nomina-
tlmpec Africam : Oonanis enim cui fex 44. tnf>
cribiiur, ProconfuI Afriexboe tempore erat » ut
peculiari ad hunc iprum Donatum Procotv-
id eft> reddita, fulem Africx, pari 117. DonatiAas coUrceri,
non occidi , enixb ab eo poAulavit ( ubi inter alia
hxc obrcrveniur. VnJi ex «cenftnee terribifmmjum
^um , AT L I c u M ne ntemi /ndicii ptnns incL
dent ^ ctr/iffieetcmfimutHenmcAti me dijovli-
nnm eiren eet ntgligi tWmmii
, me ft^fUdU yi^Mi

docet /. >9. ftfr. de pmnit. Et AuguAmus epifi. ^l"i fnne exeretri, Sie erge eerum pecenu eempef-
IJ7. d* t»S. e*.ntfmt ^mt pamtent pettnviffe. Q^umeu igi»
Ei vetb ferendaram hanim legum hxcocca* tur, m cim Ecciefin auefet ntedit . ifunnudett
Ito fxik. Nempi Sulichooe hoc tpfb anno exfo, nii injurUt nppeiiinm vel nffiiJnm effe n^neveru
,
ntetrimcCtc frrrnd. illicb hxictlct Si pagani ptefimem eccuEn£te hdbere , eltUvt/inm { petieie.
aAite cm^*etunt^ teges adveisAs fe latas de ido- nem mff nm nen eblivifcnrit. Et mox. Citetntenm
confringendis Sc hxreticis corrigendis, vi>
J is per eJiSum excellentue lun rnitrint bxrttki Duue-
vo Stilichone roitTis , ac noniinaiiin in Afncami tifln MAitani Lcoes eentru ertvrtm
non ex voluntate Honorii conftiiutas, verAmeo ftmm Utnt ^uni jim miiU vntere nrbiirnntnr
, ^
nelcieme vet nolente , quod AuguAxnus difeciis iaUmee ^ m
vel fte nebit pnntre nH^tuttuns pef.
verbis fcribic t a>. ad Olympium Coraiicm Jinf.Plurimnm entem Lbett ptricule mfita
nugiArum omciotum cm fupettor lex . infctibi* gunfruShfJn fim nijnvdbit ^ /i eerwn vnmffimnm
lur. Undi eas irntai ciTe putabant & intende- & impU pipe-bi* plenifftiteMfeSlnm nen it n curet,
bant , paritirque cum cx.eiis Stilkbonts adltbus lupiAiALitiis Lpciaus temprmi,ut
fercinmmdas tquinimb it bac occ^Aonc in Ca- fibi velfteit vidtnntur ^unlefiunnut ntfte/het pm ve-
tholicos iofuitcxne, vinque eis intentavere. tU4ttt 4et^mjuffuiifujlinert^ftdee' aemhee nbt ti
Ideb & ptivailm it publice eas leges recentari petitur ,
rerum tertenem mnieifrfiifftmit -leeMueemit,
ac conAcmati Caiholici illic periere. Nempi Pa- npud 4Q4 vel prefinnlU ute , vel nme nem fe4itum
tres Africani hoc anno ). iJ. O.Aobt. legatio- eenvinei ntfue mfhui petierit , iec. Qux gcniilei
nem ad Honocium dcAmavete contra p.gioos fmdant , ea fpecuti w cxcquctur d.L 1 9. infr. dt
& hxreticos . Epifeopi privaitmad Comitatum Pegeetit.
profckAi: AuguAinus quoque priviilm eo Ane ad Imer extera autem jubentur xdiAcu, in qut-
Olympium, eam quam dixi cpiAolam dedir bui hxrcticoium , flec. convemus habentur , bc-
qux bic tota reddenda Ibrei , niH modum ho- cleAis vtodicart
:
quod fle ipfum Artuiiut /. ^9.
rum commcncaiioruro cxccdtrcm. Ex eoneropb it^.dt ....
J4. 57. 45. infr. bet tU. Ate-
.

liq'ier , de illis quas dixi gentilium ie hxietico- nim ut xJiAcia templorum ad iifum publicum
tum poA exfum Stilichonem molitionibus , de vindicari^. /. 19. ( huic conjungenda) jullit
privatorum querelis, &
adComitatum profec- Honorius , iti fle mox Ugepret, hxrciicorum.
tione , dc legalis ex Africa minendis ad Hono- Notandum potro has (andkmes, im6 poe-
rium admittendis , de cclaitatecxhibenda. Tam nam capitalem indici nominaiim /. 44. Dona-
gravibus )gitutqucrelis exertua .& ut credere par ttAis hxreticis, dc quibus jim fupii fle cxlico-
cA Olympii Audio, Honorius has leges promul- lis /. 44. Dc quibus oppottuniur erit dicendi
conAimandis anterioribus (uis legibus.
ivit , locusad/r^M 19. cjufdem Honorii mfr. deju-
S'nenU . Hmnriut , ^nn n
, itaquit
nebit gernmlinm deit qux kqjcmr anno 409. dita cA.
tegnm meSt^nte deentn fnnt , nMwUatM mahsM Cxtetbm Ometijleeumbe^etkerHmbeeUg.hin^
eUeenimni , verum in exeeutinHem ftem^tmnm effit- Al.n legendum eA nempi Honorius Theodo^ :

tinejut eleeLeei. Q;unquam mihi ment ea , halce
leges non ad Paetum Africanorum poAulationem
lausf utpoti quorum legatos frnus aJ Hono-
tium pcrveniAc, AuguAaousW. ^lyf, 179. ad O*
pitris fui legem generalem in hxreticos laum
,
extendens, rationem hac vocercdd.re voluit,
cur in DoiutiAas quoque eam extendat quia fle
,
ipli harrciid Antt quare flc Amiles Airmulx ia

lympium ceAitur ) vciAm latas ad privatas Au- aliis Honorii conAirutiombus occurtune /.
19.
CuAiin tpAus Se «Itorum querelas, qux medid & 4«-A^' & 1. 4fl. M^. tpribus omniob teC-
nyemt , lu ipfe AuguAinus rcAxur , ad Hono- pondint. qux AuguA-nus fetibit tpijl. jo. ed
Cium pctvcucium fc legatos pixvcaenuu. Atque Mmfetium, it Poffidomus in vite Angu^M,
Rrrr ij
 ,

346 Monumenta vetera

U9. I quofom veiba muU ad Uitm , ». Rut- putavit
,
quafi hi: indiceretur Cxliculai Ji»d*o*

»7* cujus ve:ba pauib arui rctolU rum b*rci’C*>» huflc de quo- fluta ad d.Lij*
iim J
:

Qu4te ertot ell viti doAi Pemt , qui«ber»rif*n«i 'mfr. tU, deJiUM & CdIMu,
vocem cum voce JtuUtmm hic conjungendam

*AHMe4et.
•7.Nor.
I B ID. L, 4 ;.

Idcm AA.Thcodoro PF. P. IL Ipfa etiam loca juri publico rociari,re.

dusi omni cxcuiat onc , cenfemus : hc

D epensorum Curialium, om-

udmquc Oificjorum jpccuU cufto-
ouc, ne quis intra aliquam civitatem,
vcl ulld terntorii parte fccrcta , qui ab
<Ltmdi,qui
profcripcos cos in exilium
audent difpurare ea , adicrcre , qux
divina condemnat. Dar v. Ka..
inftitutio
Decemb. Kaven. Bailo
Icn J. Piu.ipao
&
&
EccL-lIx Cat lolic* facerdorc dillidet CofT.
i/iiicita; cohibitionis habeat facultatem.

JACOBI GOTHOBBED! CO MM E NT A R IVS.

Cor TUS hxfcttcorum rur'is ab Honorio coEunc : atque adeb hxterici ad Saccribx^m Ec>
prohibemur anno D- 40I. defenforibus Curia- cicfix Cailiolicx commurionem reducuntur s
fibui , offic i boe Judicum , boc munere injunc- ubpcittnent quoque ^
fidtCdtbd.

to, ptohibcnaoium ( inquam) emuumiftoruin UctU.ltxHlt, itifr.dt bU >T/i^«eMS

pariter ut alits fuit lc«ibu$ /. 40. f»pr. & /. 4. ema. Et leCti , cim » Ut btc dicxui , Ecclciix re>
fafr. mpnQnm ubi vide qux diii Oc veii CatboUcx Sacerdotes fint Ae notma btc :

U 4<prox. 1 quibus cor u$ habui iuctim,

>cis in rccundatia rtfpondet normx principali.
conhlcari j -ffis. llxrcticos inlu^ fidei carhoh- Item obkivcmr tria hominum genera de>
cx contum adrerentrs, id eft Du^taica bxretw finlbres , curiJes , Sc t ffi . ia omnia quibus bxc
cotum deporuri, bonis profcnp:is. curaiinpofiuutlixrcticiicontrairent deq <0 fi- :

Ob'etvanda imcil n illa , EccU/id Ca- dem qu'>quc ficit ( ipr. /. 40- faciet &: l.fnx.
thdlxd SdctrdMt iilftda t '\it cft qui fcparatfS ab Tandon neque iiuni corjrdura ducor Iniic ,

Ecclcllx Cfihulicx cpifcoporcEtut acunc , IprCiO Itgictmj^ingcndam vidni/rim 4J. f-p*. tfif~
unitatis Ihid^, qux Ecclciix Catliolicx nota €»piSf Sc U^tm, 8. CdJ. MMditnt. £
de ad quam invitati ante triennium hxrctici /. Quod fi ita ell , tk n ekhis tribus i^gibui inter
Ncqoc dubium a«i eurdem Donatiilas fccoujundts id (fficUnir. Hont.rium in rom*
). f»p'.
Linc legem paiincre quibus bellum agkanu- mune id motUs variis egilTe , ut lua coniUict
,
bus tot icgib-it occurrere Honorius nccriTc ha- Epi&oporum Cacbohconim judicio Kv^remiat
buit.Erg6 hxrctici cenicniucquiab EccicfixCa- 1. fiveipfism Cpe^cs , 1. five t$nvmm
iboUcz Sacerdotibus di^eocmnt , 6c illiciti eoium , five ct^nituiHm ii audicnium.

IM»KitllUUt».IIU»e.KI>IIUMtWilSIMtlUUI«

Ahno 4n#.
l4«jAn.
JBJD. L.^6.

Idem A A.Tbcodoro PF.P.II. Poft alia. donem przfchris legis omiferit, noverit
ainifsi dignicacegraviorem morum Ic 00 .

N e Donacifte, vcl ceterorum vani-

us hzrccicorum, aliorhmquc er.
ror, quibuvCachoIicac communioniscul.
rus non porell peduaJeri,Judxi , atque
litx elementiz itjoiruru
que iuum , quod faluci propnx contemp-
ti luggeihoae deluent
Primatibus ,
condemnanone
a Ofiiciqinquo.

,
punitis cnbus
viginci li-
Gentiles , ( quos vu g6 appel- brarum auri plccbcndum.Ordincs quoque
lant) arbitre; cur, legum ance adversum & Duumviri ,
fi in propriis civitatibus, vel

/e datarum conAituta cepuille, noverint territoriis commillumcalealiquidriluerinc

Judices univcrli przceptis eorum fideli in gratiam noxiorum, dimorucionispoe-

devotione parendum: inter prxopua,& nam & propriarum amiilioncm faculta-
quidquid Aversus eos decrevimus, non tum le noverint lubicuros. Dar. xvii.
ambigant |ex(cqucndum. Qu6d fi nuif. Kdend. Feb. Rjv. Honor. Vll. dcTncd,
quam Judicum loco conhibcucia: cxlccu- 111. AA. Coii:

^ACOBI
 « »

ad Donatift. Hiftoriam pertinentia. 3 47

JACOBI GOTHOTREDt CO M M E NT A R li> S.

COHFtUtCANTUR IcRd pOBH* io Oo- Arricanotum quetelas, hanc demum. Atenim

Batiib% , hxrcuco* al«o$ , J id*!)* ium tc Genti*
Jet htc rirvi^m Honotiiconftinuioneinido anni
409. P<B u JuJkib'i<amiflione digniiadi» quin
tc grariore indi ia pto motu Principi» « officia-
libus cutiabbus ea ipriquamiamanteicoiilli*
luerat.
A:que b*c illa mibi Honorii conftitutio
ipra
videtur potilis quam 4}. ^44* q't* Patium
Afiicanorum p llulauonem tc querelam data
(bir. Cujus conjcAurz ratio oujm etiam ad eam
eodem femper Ane : nenijk quo liqueret, le-
get antei advcrsikt hzrericos & Amilet latas
non Stilichoni acceptas Arrendas , & Ac eo cc-
To antiquatas ( quod bzrcrici Gentiles ja^bam)
verdm in vigore Tuo maneic oportere , atque e^
rpe^nc illar. 4j. Omnia que i nobis geneta»
lium legum automate decreta fune non fultlni
manete decernimus, vetiim inezecutionem ple«
ntffimarecffiribJinque deduci. Pariter eodem per-
illa hujufce legis. He Donatiftz , Sce. ar-
tinent

legem reddidu Nenpi qubJ A'iguftimis tfifi, bitrentur legum ame adversiis fe datarum condi-
iip. ad O-ympiuiB^m. 8c Mjg. officiorum tuta tepuide , noverint judices univeria pizcep^

tcA.mr» privatorum querelas media h^cme > iJ cis eorum fideli devotione parendum : Sc intee 1

cA fiiK anni przcedentis 4ot. ad Cumitacum (ini prxeipua quicquid adversus eos decrevimus •
Honorium p*rlatas { quoutiqoc tempore datx non ambigant esequendum.
4 44. 45* Ap'’* ) etenim fecuusdetoOm Patium

^ JBID.L.ii. ANW0 4I4»

ap A«g.

QuaabrogasEdidlumquo Hsrcticisconccfla fuerat libertas.

Idjm AA. Hiracliaoo Com. Afric. gis^imici pledendos fc poena

,
proC. &
(wguints H ulcrd convenire
criptionis 8c ,

O R.
ad
A c uLo penitus remoto
ritus fuos faarrctic*
nes obrcpfcranc, fcianc
,
quo
fuccrlhuo-
omnes fania* Ic-
per publicum , txceranda fccleris Iui re-
maritate temptaverint. Dat.
Sepe. Varane
vni. Kal,
V.C.Con(!

JACOBI GOTHOFREDl C O M M EN T A R t V S,

1 N V I a M A T hac conditutione Honorius nato (

quorum pars eft kx j, mfrt J* ReT$^km )’
Imp. anno D. 410. fine menfis Augndi , Varane utriufquc l^is meminit Bc hujus, illius fi- &
Cos. per Africam OacmAm, idcd. Edic- mul.ac hancconfitmat.iVef /Jwi/errt.inquir.
tum, legem, refetipeum, quo hxtetictt ritoum emftkmummjirxmfermtcxUlHt OnAcuLtfMM
fuonim exercendorum , conveniendique feu Icrmoncm ] E x a o x 1 /»• P*Jf*
[ Icr
[
yi-
coSundi publiii p.)teftatem feccrac , f cena prof- V* DiHxii^xnmmtetfrttMk Rrt]iutMr,ftUfuimm
crip mnis 2c ranguinispropofiti. vh dgfrxvMti 4Unm»i xd mrtUim.m mifiii mvi.
fxref , A I O 1 1 X 1 (vw rxnni ftitm a N Tt
Nc npe hoc edillui ipfum edidum hac lege
infirmatum , cujus mcminJrc Partes Africam (nempi b*e legt) jxjfimm, m fmpnfiUk.
hoc ipfo anno 410 ante bimedre 6c quod excur- « ixt fr^erttxr «euji0, NxtK txcLdtndtm
rit : cujus hxc verba funt , ut habetur Gsdice £c-
SuxxirTioNiM, fmm AMd?«W/«re

clcfi* Afri.anx. ghmftjfimmtm mti iUidjxt mmrv

prvjtiamr , lUnmtr t* f*U
^
J III AA»^ STATUTA FUSXAMT frkmxvert , MM
XVI 1 1. K-U.JhIm CmhMgm , in Bxfdki ve^»#* divinum ftJtummFif ft ^uifyuum nuiltriiw ufiu
m$ JHxxid. /« h*e C»ndU4 k^tiontm fnfctftrum mi R*f$ ptaxrtiMX habctutmadi^Collai. Car-
CPHtrd DtxxtifixsFUrtmms , , Prgfidixt thiginenfi'^^. 5. &
ifd- *<o. Qnarc in/. &
t!r Bufnxtxs Epi/f9pit0 tfmpnv^M» Ux dxtxtjfy
u^. de keugitfie yoax Sc ipfa p:rt eft nunda-
K/ Utrx vtlwHste tftat CMlmm CbrijUxmtmii txcip*. lorura illorum qux dixi , mvtdufkkytk( tum
rtr. Q_i« verba DaKarno perpetim inttllcxir , eo- ici legeudum ibi oftendam: ) cupis ibi meneb fir.

dimque traxit , quo duodecimum Canonem eft illud ipfum Oraculum, quoJuifice kg. iti

Neocxfarienlm. Atenim Patrum hxc mens eft & prxdiAis infirmatur.

paulbante latam abHonoHo legem t qui hxteti- Cxterbm huc Ux , ut indicio (iim fupetion I

cis ac Donandis rituum fiiorum exercendorum Codice Africano » atque ipfa infupec temporum
copia fidis fuerat. Et hoc illud eft Grcc»4i>», ratio,ad PattumAfricanorumpofliulatioficm Um
quod hac Icg: memoratur fimul &
aBrosaruc. £c videtur. Honorius fctlicbt 6c extremi* fupetiotis

lani ipCemei Hononus duobus fermb poftmen* anni 409. fi^rimtshujsuanoimcnfibusjinhz-

Mxxdgtit Giis Mitcellino Tribuno 0C reticottemimot fiimt , acnominailm Dorutit
fibus, in

Notatio ad Canbagtocoleffl Collationem dedi- us p quotum dcpciTacos animos ad corredIionKV

sfff
548 Kfonunaenca. vetera
Tnitii^inTltinjos aediderat , ut ipfcmct
Tuperio- Uodi Romz fames exorta t moS
ftdavcbi vetuit.

fe loco aic. Q^nhn6 Siin paginoj : n*m 6C Attalo Imperium ab Alarico abrogatum , ut me-
5.p«if. Sai.Legcm qua Catholica morant Zodmutii^. (,p. 8x7. 8a^. 8x9. Ijo» &
6^ intmict ( iacft . ut hxretici iti fle pgani) flC*Soxomcnut/i^- 9.C. 8. vrnim de hoc Atta-
intra palatfamjjmilinre pohibiii iucranr fle lic lo plura ad iegtm fnudtim. Se iA 'm.fkyr, Jt ndWL
, (
i.4U. f^. )
eo quo dixi tempore abrogatam, ftnt. erimin. fle ad t.frfr. dt ttrrii Imdxtu
tdbnir. ndi fle . /. a. f»fr. dt liamm & itmir. cnjltd. St
etiam
Coaficic Baronitii cau£ai ntriurqoe Ie> i.% dt 'miMlgtm. dtiatrum.
gis perA&iaro. Ncmpfl priorem iUam qax hfc Repetita porrb htc itx anno Domini 4 1 ۥ
abfogatur. ab Honorio ipfa raum neccflitate totidem vcibit, oonnuUU umen audior 4
) 8«
cxTonam, ne alioqoin Donatiftx tot legibus ubi dicam.
mrpcnti , i pitibos Attali
Tyramri fbrent, Inurraque lege ndtanda cft peetu/wj^aiini/,
qui Alticam teiuanirm videbatur: ctkra amem quam HonoriLscmnminamrillicitoictctut agi-
'pniculum illud cciCaffcc, Atulo videltcccexauc> nempe id ita In animum loa
tantibus hxrcticis:
, ac Patrum Arcanorum
torato petitionem eam duxit fuum poftfrcqucmcs bzreiiconm) cona-
,
h»ckg* abroganra. Quodralde ptobabile fa- tus, obreptiones, fadionifque. Alioquininhz-
cit prrter ipum cempoturo rationem HcrtK&d^ reticospana fanguinis haudadeb (ancita , nifi
m\ Cwmu nomen cui hxc lex infctr*
,
io deteAabiles fle cxecrabiles nonnullos in fp. L
bitur: Nem^ bic ille Heracliaouscft, adver* f.& 58. fmfr, vetum de hoc plura in
ads quem Honorii panes Cedantem atque Afri- titiis &
ad /. at. bde tit. Errat ccnfl vir dodu»
cam Tub Imperio Honorii retinentem . Attalus qui Jb4s4g. jMsnam ptofciiptionis fle fanguinis
^rannUs Conftantinum cumexeteitu in Africam impodtam luccci&viaVr ,
pudut ptimum hx-
iuperioris jam anni finemiftti Aftiez pociundx tetici prorCTtpiionepledantut', quam poenam li
fpe , unio terrore fle timore Honorio Imperato- contempicrint , dcindi pCEtia fai^uinis pltdao-
XI inje^ ( quem etiam ipfe quodammodo pro* rura namutraque panaumul hic unponuut vct*.
diti. t.fufr, 4ttem$ lima. ) ut d Aficana hxc bts conftitutionis.
expeditio Attalo feliciter cederet. Imperio ce- Intendit porth ifrsc /vjf Honorius poenam io
dete , atque in Orientem fageie in animum in- Donatiftas,qu6d mfionbuscriidii inviiati . vd
duceret. Vctdm ab exercitu Hcracliani mox
hic pernis etiam affedi , furorem fuum quoiid»^ au-
cum fuis ioteiht^u* aui&s Hcracltanus Afri* gtrenr 5c cxcxexcu
4 unde valido metu t^ur
xam lueii empu , Ultorum fle portuum Anies vtfum*
fy&odibua Mmotii , atque annonam Hornam
 GESTA Anh* 4it»
tncaTjuo»

COLLATIONIS
CARTHAGINI HABITA
HONORII CASARIS JUSSU
inter

CATHOLICOS ETDONATISTAS
coram Marcellino V. C. Trib. Se Not.
P. e. V A R A N I s V. C

PRAEFATIO OPERIS
P. MASSONO AUTHORE,
IPT A colUtionu Carthagintnfis , Imocemio primo 'Pontifice Pomitu;
.Honorii dementifiimi Ctfiris jujfn hbita /mu, anno
pufi fionJuU.
I.
V
tum tranit , cum nuUta in Occidente Con/ul ejit propter nimiam
,
rerum perturbationem , Roma ab Alarico Gothorum *l{ege recens capta. Msn~
dato igitur qua hac dtjpmatio fieri jubetur, heus quidem
(i dies appofitui
•flaat C°nfultm, qui nullus erat, curtofi fn^ra reqmrent. fiatholica Eccle.
fi* Epifiopi collationem fieri petierant adversus Donati partem : id enim ag-
no/cunt ifipttm ex eis deleSli, Aurelim Alypiut tAuguJiinus,
, , i^incemiue.
Fortunatus , Fortunatianus P.,fidius : totidem Donati ja Pnmionus Pe.
, , ,
tilianus
,
Emeritus , Montanus , Gaudentius Adeodatus
, ,
'Protafius a ; at~
que hi inter ab/entes epifioopat partit fiua, ut fucum facerent Felicem
, quifi
urbis Ron:* epificopum nominant, licet Qatholici Innocentium tunc
/edere te.
/ientur, ut verum erat, utque probati fma
fidei annales tradunt ad annum ,
d partu Virginis quadringentefimum undecimum. Di/putatio dividitur
ia
primam cogniti mem , fecundam , fg/ tertiam. Tertia /exto Idus fumat habita
eft : quo die profertur Marcellini cognitoris /ementia confutatos a fiathoheif
,

DonatiSlas omnium documentorum mamf^atome ajjerentis ut divi Auiu.

,

Hanc /ententiam ut emptam a Cignitore fiatholico

flini verbis utar. n Ha .

prolatam, calumniose po^ed Emeritus quidam pertinaces Donatifia ar.

guebantx quos Auguflinus acutifime refelit .cuifiane laudt
efie debet, quod
epitomen collationis brevifmim /crip/it, ideo utiliorem futuram
quia terii^
cognitionis magna pars, qua btc defiat necefarto inde petenda eji Vbi
, d*
fiaciliano @f- IMenfiurio
,
deque traditoribus /acrorum cidteum (B/ juptUe-
iliiis ecclefiajUc* agitur, Diocletiano Maximiano Ecdefiam acerrime per.
Slll i)
 550 Cefta Collationis
Jiqiuiitibus ; et/! MU Auguftinum in l]br(^ de htrefibus id quoque ab Optat»

Milevitauo copiosi narratum eft. Acdi/puiavii qmdem Auguftinus adiersus

rponatiftas ante collationem, ^
de baptijmo parmularum edidit :fimul
libros
ex firenji adpocdto epi/copi , £# (refco.
Petiliasii li terat
dijferuit adversus
suum Grammaticum dicendo peni obuivit. Poft collationem merh Honorio
j(ii.-0-Theodofiiym. (pjf ut ip/emet prafatur , quid egerit cum Emerit»
fatis oftendtt Itbrv Jingulari JicinJcripto; DeGeftis cum Emerito. Atque tuae
quidem fuijfe unum eorum feptem, quos pro fia caufa defenfone Donationi
delegerant, ^
qu i» eidem causa maxime laboricvtrat , Ubrt ficundoT^e-
traltasionum Auguflinus tradit ; eoque mortuo PoJJidius in ejus miti etiam-
Denique admersus Gaudentium Tbamugadenfem epifeopum ,quem ek
refert.
numero fuijfe eodem quoque libro demonflrat , libros duos conferip/it. At
illo

fumma utihtas ejus judicii fuit: nam licet Donationi fafarem appellarunt,
ab Honorio confirmatum ejl: nofque ediclum ex codice theodofitno buic dif
putationi annexuimus : essi obediens plebs DonatiBarum , defertis epifiopis

fisisad Ecclefiam Catbolicamflatim rediit, (i ex Optati antiquiffimo manu-

feripto codice interrogationes quafdam collationi intelligenda nectjfariat ad-
jici curamimus. Cognitorem quidem Orofius libro fiptimo prudentem , indu-

Jirium gf (ludiorum bonorum appetentiffincum fuijfe tefiaturt ad eumque no»

mulli poSl Romam captam ,
fci iptifunt ab Augujiino libri viginti de ci vitate

Dei ,
ut prafatio ad eos indicat. De morte tutem Marcellini Hieronymus lo-
quitur lib . ). eam fuijfe necejfe eft. Percuff/rem enim
contra Pelag. miolentam
ejus ft) ficarium idem Orofius nominat. Laudandus quoque eft Marcellus qbi
hoc molumen AHotum collationis , quod copiofiffimum atque diftufiffimunt
erat, modulata ,
ut ipfe ait ,
bremitate di^inxit atque collegit , ut ex epi^oll
ejus ad Semerianum Julianum videri potefl. Necplura hoc loco dicenda
exiftimamus quia Btldmnus praceptor meus in Jure avili , qui acia com.
,

modato tantum in veteribus adhuc membranis ab antiftite Meldorum Tilio

habuerat , elegantem tn ed commentarium edidit.

PRAFATIO
CLARISSIMI VIRIBALUZII
in eamdem Collationem.

G esta collationis Carihaginenfis inter epifeopos Catholicos fgj

que nunc extant, imtgranon fimt , fid ebhreviata ex tltts qu»

'tiftas
conferipta fuerant coram CMarcellino Notario, Nam cum illa valde prolixaef.
Dma-

fent , ut Augsflinus ait in epiftold quinquagefimi , timendumque propterek

tjfetnein Contemptum venirent , Severianus (gj Julianus d MarceBo Memo-
riali , qui coUationi interfuerat (Sf cum Marcellino communicaverat laborem

librande difieptationis ,
exegerunt uti fafiidia leSimais remedio brevitatis
excluderet. Quippe Donatifte , cum obtinere i cognitore non potuijfent ne col-
latio fieret igfi ut prorsis Caufa ipfa no» ageretur, hoc effecerunt, inquit
AugulUnue,
^
 Carthaginenfis; 351'
multum loquendo ut quod aftum eft, difficile legeretur.'
^iprupter Marcellus Meiuoria/is objicuadans poflulatis amicafum fuorum,
Jmperflua irjeui/it, gefia eo modo concimiavit quo nunc i nclis ifguncur.
Ea futi oliWfludiose excepu, conferipta, coBataque fuerant, inquit BaL
duinus,fed temp^ms in/urii pofteritattfque negligentia interciderant, donec
tandem anno m d lxvi. in manus ejujdem Balduini venere beneficio vtri
darijfimijoannis Eilii epifeopi Meldenfis.^d autem non omniniperierunt,
debemus, opiujr, quicqaid alii contra fentiant, ndsilifiima Ecdefia Lugdu.

nenfi, qua iBuflre boc antiquitatis monumentum diu intbibliothecd Jita fir.
vavit. fui rei indicio eft etiam inferiptio vetus pofita in initio veteris exem.
piaris, et fimilisqua extat in capite codicis Tertullianei ,
quem eidem Eccle-
Sicergb legitur infronte iftorum geftorum.
fia obtulit Agobardus Anbiepifcopus

Liber oblatus ad Altare Sancti Stefhani

VOTO Folcherii Canonici.
Tstm veri Balduinus ,
qui exifiimabat , ft) vere , magnum fibi quen-
damthtfaurumefe oblatum, ea gefia accurate legit (g) expendit , (i interek
dum ederentur, hifloriam ijlius collationis vulgavit, poterat ille leviore

compendio gefia edere, fi voluijfet. Sed haud dubie inteUigebat multa menda
extare in veteri codice, qua /averre defiinabat multa etiam qua explicatio-
,

ne indigerent , ut ex eis coBigi pefet aliquis fruBus. Eecifetfane rem gratifr.

fimam 1 heologo Lavattienfi qui curam jufctptt emendandi Breviculi Augufii-

niani. Ille enim tefiatur /e, cum hac oBa magno redempta optavijjet, atque
apud Balduini tum defunBi amicos ^
haredes inquiri jujfijfet , intellexif.

Je dilapfanefiioquo fuijfe. Tranfierant illa in jus potefiatem celeberrimi

viri Angeli yergetit , hominis quidem Craci , fed Latine doBiJftmi ; a quo ea
deinde 'habuit Claudius Mondinus Advocatus Parifienfis , cujus beneficiofer.
vota efie firibtl Papirius Mipnus. Prima hinc eorum eMtio prodiit Parifiis
anno m d lxxxix. operi ejifdem sMaJfoni , fed , quod dolendum efi , ita
mendija, ut prater errata veteris Ebrarii, multa adhuc nava commijfa ab
illo fint. Tandem anno m o x C I V. menfe Februario venerandus hic codex

0- auro contra elimandus ad magnum illum Petrum Pitbaum pervenit, ei

datus a Mundino causi permutationis cum fodiet Henrici Francorum W.
Regis. Et Pitbteus quidem collatione foBl cum veteri exemplari , melio-
,

rem fecit editionem Mo[fmi,fed non ita tamen quin adhuc multi plurafu-
perfuerint emendanda pofi Ubori'fasti doBas fummi viri vigilias. Nos ita-
que, quii/n intelligeremus quanti momenti ejjet hac gefia habere fana, quasi,
tunique hinc utilitatis accederet Ecdefia fi emendatiora prodirent , hunc labo~,
rem lubenter fufeepimus , fatis amplam qualifcunque opera mfiramercedem
recepturi fi nofier hic conatus Lcclefia placuerit gjordini [iteratorum. Primip»
itaque clarijftmorum virorum editiones contulimus cum eo ipfo veteri exem.
piari quo illi ufifunt, quod nunc cenfetur in locupletijfimd bibliothecd fol-

bertina,
tanti plurimi afiimandum quod abud ulltbi extare hoBenus efi in-
compertum. Deinde errataquoque veteris librarit , qua admodum multafimt,
/ufiulimSl pro modulo virium nofirarum ,
ficuti in hoc vel doBijfimorum vi-

rorum judicium, qui varia tflorum gefiorum lou fanare per tranfennamfiu.
Tttt
 ,

Ofia CdlatiOnis
dfttmu, «dftras, qaitm cm* nobis mifitfitm. Nam qtuifa.
cnbsis Ci^idns l^. \\.Obferoat. ctp. xxxi. adnotat nmltos errores in libros

juris dyilis atttlijje 'veteremper nous/cribendi rationem , de ^jUsiflis if-

firmari potefi liifqite uHo periculo reprebenfibnis. Praterei adhibuimus autlo-
fitatemweteram firiptorum ,pracipue teriJanSli Aaguflini epifiopi Hipponen~
Jis ,
cui tai plus quini uteris in hac caasi debet Bcclejta. Mutationum por.
ri onmium i nobis in textum indubiarum rationem reddere gp fajUdiiJim
/uijjet leSoribtts (f non admodiim utile ,
nobis neri nalde onerojum. Itaque
de bis qua manifej^a erant plerumque /iluimus s earum meri rationem reddi,
dimusqn* aliquid diffcultatis habere nidebantur, aut qua illuflratione indi-
gebant. Sani affirmate n ere ptffiunms editionem hanc nujham multi meliorem
ejfe qua u/que ad hanc diem prodierunt, tdque facile intellelhs.
omnibus iis

cum MaJJoniani (i Pitheeana , ex quibus reli-

ros eos qui illam contulerint
qua orta frnt. Nam j! cui tantum otii erit , is pnfeSi facile animadvertet
quam multa exciderint IMaffono (g 'Pithao ,qua nos repoffiimus ex yeteri co-
dice , quam multa errata ab iliis non animadyerji , qua nos fatis feliciter,
ut quidem opinamur, emendavimus. Illud dolendum, quod hiatus omnes
Jupplcre nequivimus , prafirttm ubi agebatur de reftituendis nominibus epif
toporum viginti Ecclefa Catholica qua exciderunt in recitationefuh/criptio-
num. Quoniam veri magna pars tertia cognitionis defderatur, qua neceffia-
rii petenda efi ex 'Breviculo fanCli AuguSlini ,
ut pridem monuit Papirius
Majfonus ygeftis adjunximus fragmentum ex iUo Breviculo, ab eo videlicet
loco ubi gefla deficiunt. Quantum autem interfit reipuhlica Cbrifiiana ea ha-
bere fanari integra vel quid per annos fingulos leOitata in fc.
hinc liquet
tlefiis idem Auguftinus in epiftoli l v i i i. tf
Africanis fuifie teflaiur
in libro de geftis Dedimus fr) illud quorumdam Juafionibus ut
cum Smerito.
buit fragmento /ubjungeremas nomina Epifeforum utrinfque partis qua reci-
tata fmt in cognitione prima diei , tum etiam feorstm nomina eoium qui ab
mtrtque parte eleSt Jioit ad Jufiipiendam collationem. Ob quam ettam caufam
iflbic edidimus eos firmanes quos idem fanClus Epifeopus habuit inflante
toBationeri po^ collationem , quorum mentionem facit Pojfidius indiculoope-
rum ejufdem. Addidimus praterea confitutiones pofl hanc conlationem ab Im-
peratore Honorio editas s quas (i nos putamus rejpicere ad ea qua gefla in
collatione fmt, & ita virisaliquot doSis perjuajum fuifie animadvertimus.
Heliquum efl ut nonnulla dicamus de anno quo ifla olla fmt. $ua difquiji-
tio ejfet proftWi inutilis, cum habitam collationem conjiet anno qui Jecutus

~tfl pofl con/ulatum Varonis vir Jumme doHus nobifque nunquam fine
, nifi
laude nominandus Jaabus Sirmondus eam rejeciffit in annum alterum po^
xm/ulatum Vorani s, id efl in annum quadrtngentcfimum duodecimun,eo in
primii argumento quid inchoatam conflet Kalendis Juniis , ex firmone autem
quemfinlius Auguflinus habuit inflante collatione colligatur pauli ante colla-
tionem peraflum fuifie jejunium 'Ventecofles, quod iSoanno defiitiv. Kalen-
dtsfunias. Deprecamini nobifeum , Auguflinus Dominum Iblcn-
tiibxis jejuniis, qua: jam reddimus Deo, reddamus 4; pro c^sa. Jam

chim jqunamus pofl Pentecoften folenniter ; tc utique jejunaremus,

Wamfi ifta cauCi non WTct. Sanl verum efi dommiam diem Ptntemfies
 :

CarEhaglnenfis^ .3 y3
huHaje MHO e c C Cx I r. ia diem rv'. KaleneLu fitaitt. Sed e» die fini.
tum_ ejp fejuahm 'Venteaijle^ , qmd nullum unqimtufiit ante Ceptca^en^
dia ivere non poteft. Ver»s er^ ac genuinas , mego efuiJetn aiMror^ n-er-
boram Mgaftinifinfits hic efi. jlgcbjatur jejanin qaa qatnor tempm mt Pen.
tecofles ‘vacamus, qua pofl 'Ventecojiea falenniter selArari •vetula lex Ec^
clejia jubet j fg) tum Augujimus eum Jermoncm habuit, injlsteie collutione

quod efi <valde notandum. Nam hinc maaifefte colligitur necefie fitijfi ut eo
anno quo (pifiopi Carthaginem cotnenhe ad faciendam collationem , ieju.
niumquatuor temporum Ventecofies etenertt ante Kalendas Jtmas, cum eo
die capta fit collatio. At 'verh id fieri non potuijfe anno c c c c X 1 1. exeo
deprehenditur qubd tum dominicus dies Pentecofies incident in diem i v.
Kalendas Junias , ut fiipri monuimus. Relitus illa concurrunt in- aunuia
ccccx I. quo Pajdta fuit v 1 1. Kalendas Apriles, "Pentecofies ‘leri pri-
die Idus Matas , (gj jejunium quatuor temporum PeatecoUes incepit xv 1 1,

Kalendas, defiit lerb x i v. Kalendas Junias ,idefi ,

ante dies decem quam
(pijcopi, di/ceptationem aggrederentur. Nam eo die Catholicos Bpijcopos fuijji
apud Carthaginem patet ex collatione prima cap. xxv 1 1. xxi x. (i ex
collatione fecundi cap. l.

Interim autem dum expeffabamr dies Kalendarum Juniorum , (pifiopi ca-

tholici, quod antea fiepe fecerant , inter fi conferebam de modis revocanda
ac retinenda unionis ia Ecclefii Afi iconi. Tum veri res /ane memota'>ilis(g)
boni exempli accidit qua meriti referenda efi in hoc Ucj,ut fit <veluti <via
,
dux adfiquendum dirvinum /piritum qui apparet per omnes paginas i(lius col-
lationis. Refert illam /anSus Auguflinus ,tefiis lidelicet omni exceptione ma-
jor, inlibro degefiiscum Emerito , his rverbis.
Dicam carjcati vellrz & commemorem rem dulcidimam & fiuviC
limam, quam Domino adjuvante fumus experti. Cum ante iplim col-
lationem inter nos aliqui fratres de hac re colloqueremur , quia pro pa-
ce Chrilli Epifeopi deoent effe aut debent non eilc, quod vc^s fa-
tendum eft circumfpicientct omnes fratres & coepilcopos noiiros, non
facjlc npbis occurrebant qui hoc vellent fulcipcre & de hac humilitate
Deo Dicebamus ut fieri folct, ille poteft, ille non poteft,
facrificare,
ille, ille non tolerat, loquentes magis po fulpicionibus
confentit hoc,
noftris, qui corda illorum videre minime poteramus. Quando autem
ventum eftut hoc palam fieret in Concilio univeribrum tam frequenti
pene trecentorum Epilcoporum, fic exaricrunt omnes ut parati efllmc
epilcopatum pro Chrifti unitate deponere, & non perdere, fcd Deo
tutius commendate. Duo ibi vix inventi funt quibus dilplicerct; unus
annofus fem.x , qui hoc etiam dicere liberius aulus eft; alter voluntatem
ilum tacito vultu flgnificavit. Sed poftea qu^m illum lenem liberius hoc
dibcbtEm obruit omnium &atcrna correptio , illo
mutante lentcmiam,
vultum etiam ille mutavit.

/ • i • a
Tttt ij
 Gefta Collationis
354

nomina et sedes
episcoporum XVIII. UTRIUSQUE PARTIS
.
Qui elc&i funt ad 'Collationem habendam.

actores 4. VII.

tXPAUTE CATHOLICORVM. EX PARTE DONATI.

I. AURELIUS Carthaginenfis. j. PRIMIANUS Carthaginenfi*
7.
». A L YP U S Tlugaftenfis.
I
t. PETILIANUS Conllanti-
nienfis.

j.AUGUSTINUS Hippore- 3. EMER I T US CzfareenC».

gienfis.

4. V N CE NT U S
I I Colufitanus PROTASIUS Tubitiicnfi*;

fi» Culuhtanus.
5. fortunatus Conftan- j. MONTANUS Zamenfu.
tinienfis.

6 FORTUNATIANUS Sic- 6. G audentius Thamu.:

cends. gadenlls.

POSSIDIUS Calamcnfis. 7. A DEO DATUS Milevitanus.;

4.
CONS 1 LIARI I 4.
totidem'.

t. NOVATUS Sitifenfis. |i. PEREGRINUS Sufimni»;

X. FLORENTIUS Htpponen- x. APTUS Turufitanus.

fis Piarrithorum. „ _ r
CLARENTIUS Tabracenfis.
. .

» MAURENTlUSTuburzicenCs. '5.

4.PRISCUS Quidienfis. 4.HABETDEUM Aurufulii,

nenfis.

j. SERENIANUS Meditenfis.
«. BONIFACIUS Cataquenfis. 6.

y.SCILLACiUS Scillitanus. I7.

CVSTODES CHARTARVM IV
I. DEUTERIUS Cxfareenfis. I. V CT O R
I HipponcnCs Diara
richorum.

X. LEO Moptenfis. i.MARlNIANUS OEenfis.

3. ASTERIUS Vicenfis. 3.
VERATIANUSCarpitanu^
RESTITUTUS TagorenCs, VICTOR ..........
notari I \V.
i.IANUARIUS. VICTOR.
x.VlTALIS. 1.CRESCONIUS.
NOTITI^
 ”
Carthaginenfis.’ 355

NOTITIA I

EPISCOPORUM SUPRAMEMORATORUM
Qui Collationem Cartliaginenfcm furceperunt.

N Oa omnes ifkfiopi qui Cnrthtginem venertM , sum Cutbolici , tum T>o<

nttiSin coUttionem Cnrthnghtenftm Jisfieptrunt
tuxat ex tuy aqut
rum Cuflodes quatuor.
; fed oSodeeim dun~

p*ru ^ fipttm Jalicet tABons , totidtm Canfilinrii > O geflo-.

De Cetholids hettd tutAigitur: fugulonm enim na.
minide/ctripu fint in menduto Conditi Cnrtbaginenfis ,
quod rtfersttr ingef.
tis cognitionis primtt ctp. jj. g/ figiUottm entantrantur in gefiis agnitionis
tertio z. inpoSieriortloa referuntur quoque nomin* fiptem Epijco^
porum , quilms ptrtes Donntitturi inmmhebat; iis odj unguntur qusettor tan.
tum ConfilUrii : oliorum verti net btc nec elibi Jit mentio. Duo tutem (ft^-
todes cbtrttrum ex ptsrte' DonttiJlarum nomintt Primiarms Carth/tginenjis in
m.ViBorem Hipponenfim nUtthirromm fgl Mu-
geSIis cognitionis prtmocap.
rtniinumOEenfimx (£ dstostlios Verttituumnempe ei ViBarem Aid. ctp. zz;.
Verttituum Carpiton* ecdeji* epifiopumfitife uOtSlttex cop. iz6. C’^us nutem
fidis VtBor Epjcopus fuerit , cum pittres fint hujus nominis ipifiopi Donati ft*
in collatione CarAaginenfi, dtcert Affidle e It. Nunc breviter quid de fingnUs
memoria proditam /it, exponendum. Ordiemur i Catbolids.
Primus inter tdBoret Catbolias , eSl Aure itus Carthaginen/is Anti fles j
vir noti/pmus, quem Auguflinus lib. t. RetrtBattonum cap. ii. venerabilem
finem appellat, ^uamplurimis ille Condliis Carthaginenfibus (f Africanis pro-
fuit: meritdque didturk Projpero in carmine de ingratis , Qondlii Africani
Dux, cujus Auguflinus ingenium. Nec minus celebris efl memoria Alypit Tha-
gafienfis ,
Auguftini i primis annis amicijpmi.- Is Tbagafla oriundus erat primo-
Romam venerat paulh ante Auguflinum
ribus munidpalibns. ftmul cum eo
MediolanumprtfeBus efl -.hujus etiampropo/itum tmitatus ficefjit una cum eo
Caffmacum CateAumenus cum CateAumen-j. Mediolani bapthatus , in Africam
revertitur , (i pojlea ad Thagaflenftm Spifiopatton promotus , fdentii fg)
pietate fuit illujlris ;
ac Hierot^mo,
Sixa , caterifque Italis anjunBiJJhntts.
sp laribus /bnciliis Africanis intetfuit (i magna fuit apud Afros Eptfeoposau.
,

Boritatis. De Auguflino , tento ABure nil necejfe efl dicere, yincentius Qolu.
fitanus , fiu potius fulufltanus in Provindd Proconfulari epifiopus , interfuit
Conciliis Carthaginenflbus annorum ^t 6 . (g) 419. Idem putatur ejfe qru last^

datur a 'Paulino ia viti Ambrofii cap. ultimo. Fortunati Qonflantinienfls no~ ,

men occurrit etiam ia /iper/criptiene Concilii Milevitani anni 416. ubiquaque
Fortunatiani nomen comparet qui in eo Concilio elfBas efl unus i Judicibus
,

Provinda Proconfitlaris , gf- cujus honorifica fit mentio apud AugtflL

num lib. 1 contra litteras Petiliani cap. i.
^ lib. j. cap. j8. necnon in libra
de unico baptifmo contra eundem cap. 16. ubi didtur Profuturi ante paudfp-
mos annos defunBi ,
in fide ConSlantinienfi/ucceJfor. Poffldius Calamenfis epifi.

. yuuu
 Gefia Collationis
copus Augupim piit difiipulus tb eo Dei verbo nutritus , 'Donttiflerum haf.
,

tis tcemmus , a quibus pene insesfeBus eji , at narrat sAugufiinus efi[i i66.
Scripft Auguflini vitam, in qui teflis 'efl /ei quadraginta annis Dei dono
ab/que amari udi dijfenjione familiariter ac dulciter tsini/je. Haede AB tri-
bus Catholicis. Cateri vix aliter noti quam ex prafintihus gejlis , ele quibus
/edes eorum epifc-jpales cuUegimns ,
quod unum de ip/is fupere/l.

E Donatijiarum ABoribus quatuor aut quinque celebres /unt: TrimianUs

Farmeniani Donatifla /ucce/Jor in /ede Caithaginenfi circa annum Cbriffi jgo.
qui Jlatim i Fel dano aln/que /ua partis epi/copis damnatus eft , gd depdp.
tusin Concilio Cahar/ujjttano anni /uhrogato in ejus Ixum Maximiano: at
paulh pisi in Cmcilio Bagaien/i ahfilutm gf- reSlitutus dejeBs Maximiano,
j^a ^
re centies apud Auguflinum /h mentio. Petilianus ante epi/copatum
/oren/is advocatus e fatechumeno in Catholica ,per vim a Donatiflis ordina-
tus epifeoput Constantina, cujus extant littera , adversum quas Auguflinut
/cripjit. (meritum poji collationem communem convenit AuguBinue H^rbe /ui
Ca/areen/i, gj- cum eo egit pra/entibus epi/copis ejufdem 'Provincia, ac plebe

Cafareenfis (ccle/ia ,g) geSla collationis hujus in qui/uperior fuit , ipfedef

xt ip/it. Fuerat ts Emeritus auBot/ententia Condlii Bagattani in Maximianunt
lata. Fama percrebuerat ip/um circa finem vita faBum ejft Catholicum : at
tumor,
fat/ies /uit ifie &
quamvis ab Augufiino fuijftt conviBus , nunqudnt
tamen ad communionem Catholicam accedit, g/ tn /diifinate pertinax obiit.
Gaudentius quoque Thamug idenfisAugullini/criptis, quibus duas eptfiolas ejus
refedit, nobilitatus eft. ‘Ve caseris Donatiftarum epi/copis nihil prater /edh
nomen, quod ex collationis geftis liquet ,
habemus.
 Carthaginenris. 357

P R ^ F A T I O
MARCELLI MEMORIALIS
AD sever.ian'um et jdlianom.

D ilectissimis
veriano
AmpleiSor
Fratribus & in Cbridi nomine venerandis
& Juliano Mirii llus Memorialis.
alacriter julTioncm
fiducialiter imperaftis, ut totius
qua
membra
milii amanter atque in Domino
negotii, & aniculos ailionis,
,
Se.

quod per Illud volumen aiSorura , profccutiones partium per longos ex-
plicuere conflidus ,
modulata per me brevitas dillinguat k colli-*
gat ; atque huic operi Ibla charitate me Icntio fateorque fufficcre.
Ad omnem quippe delegati muneris oblequelam , cfficaciores vi-
amore jubentium, qu.im qui fiducia fui paret.
res habet qui prateeptis
Ac jam q.iidcm in hanc operationem qua m
Ecclcfii negotio pro fin.
gulorum viribus laboratum ell quantum mea mediocritas potuit of- ,
,

ficit mei fymbo'am dedi quod a viro fpedlabili, k in quo plurimum

:

infigne probitatis cft. Tribuno k Notario Marcellino curarum alcitus

in partem,non tam merito meo, quam dignatione ccnllniis, commu-
nicavi cum judice hbrandz difeeptationis I borem. Sed hoc quoque
quod me facere voluiftis , peculiariter adhibere non piguir. Quando-
quidem mihi non minor in eadem re voluptas i: gloria ell, folvilTe nunc
fratribus votum, quam cognitori tunc przbuiflc confilium. Quicquid
igitur laxius a partibus peroratum ell , k quicquid incerfatibus judi-
cantis utrobique fignatum cft, Icdula breviatione liiccinxi ,
confequen-
tcr affigens etiam per ordinem , notas calculantibus familiares , ut in-
quirentis intentio indicem lecuta brevitatem, ad id quod deprehendere
velit in paginis adlionis, non abfque commoditate compendii, nume-
ris ducibus diredla perveniat. Abufi videamur fortallis otio
,
dum ad
laborem fuperflua revocamus. Quod nos vere lupcrfluc fccilTe fatere-
mur, fi in tota voluminum lerie perlegenda , habiles clTe vellent homi-
nes ad laborem. Sed periniquum ell cos dc illius diligcntiz velut qua-
dam in.initatc caulari , a quibus fi in perlegendis jugiter paginis diC
putationis hujulce non inanis diligentia flagitetur , eam non cUc dili-
gentiam , led Biolelliani confitentur. Unde, quantum ego arbitror, non
opus irritum lufimus qui failidia Icdlionis remedio brevitatis exclufi-
mus. Certe , fi ex ipfius operationis atque utilitatis cflc£lu, ablolutum
clTe non pottrit, quod vanus labor ille non fuerit: Idcirco tamen non
ineptum cft quicquid hic egi , quia in hoc vobis jubentibus parui. Nunc
oraverim ut in vicillitudinem meriti pro me orare dignemini. Ita enim
,

fiet, ut quod fponte facitis mihi tamen cedat inrcmuncrationem. Om-

,

nipotentia Trinitatis, id ell, omnipotentia Dei noftri, charitatem vc-

llram jugiter noftri memorem perpetui pietate cuftodiat , Domini me-
rito dilciftilllmi , k in Chrifti nomine venerabiles Fratres.
Explicit tptft(jU (^apitulurum.
Vuuu ij
 558 Gefta Collationis

seicz'

INCIPIUNT CAPITULA
Geftorum.

f. *t^E a(hnt« officio. Donatinamm profccucio de tempore xxti.

1 1.
(II.
I J Oc
/nccrio. urio
ingrcffis Epifcopis.
de quifitace negotii ubi ju-
exempto
Sannum.
, ut jam nihil ageretur ia-
,

bet (Ibi cogmcof imperiale prxccp- Intcrlocurioqui excluduntur de cempo- xxni.

cumrecican. rc conftituto &
certo numero conlh-
Reciticio imperialis prxcepd de babea- tuendo Donatiibe.
di Collatione. Ubi Oonariftz de tempore vel dc die xxir.
Recitatio cd per quod congregari collationis inquirant.
Epilcopos iubec. Intcrlocurio exdudens (iipradidam pro- xxv.
rr. Interlocutio ae alio judice eligendo. fccqrioncm.
VII. Rer^KinHo Oonanflaruni, de judice non Profecutio iteriii n DonatiSarum de die xxvr.
poflulato. collationisexempto.
VIII. Interlocutio qu6d collatio fuerit poda- Interlocutio ut ad quzfita reffiondeac xxvir.
lata, non judex. officium , &c relpoodo quanu6 quar-
IX. Rer^onfio Donatiftanim , ut hi propo- tos mcnlis impletus fit.

nerent qm coilacioncm pctiiiTenr. Inrerlocutio dc adventu partis utriuTque xxvitt.

z. Recitatio cdi^i , ubi d;cit qui modus Sc Carthaginem.
locus collationi (it aptus, Sc quoteni Profecutio DonaciSarum de adventu fuo xxtx.
deberent efie ab utrifquc partibus, Carthaginem, & qu6d lam die tran.
qui caufam peragerent. (ado fieri non debeat ipfa collatio , (ed
XI. TJbi jubet cognitor recitari qux antecoU in contumaces pronuntiari debere.
lationem pars utraque peregerit. Intcrlocurio refellens fuperiorem profe- xxx.
Xlt. ProTecutio Donatiflanim fiinilis przce- cunonem.
d^nri. Piofecutio DonaciSanim uc divinis can* zxxi.
XIII. Intcrlocurioxjubd ordine omnia per>
(iio thm ccSimooiis caufa tradetur.
agi debent, & jubet recitari quz di- Interlocutio uc numerus conSituatur, 5c xxxi 1.

xerat. (ic caufa dicatur.

XIV. RccicationotarixDonaridarum, in qua RcfponiioDonarifimim.atomnesEpir. xxxm,
(ibi eJidum air.runc difplicere. copi tpfbnim addne in judic:o.
XV. Interlocutio ut Catholicorum cptdola lc> Interlocutio luulticudiaem non habere xxziv.
geretur. pcrfbnam.
XVI. Redeuio epidohe Catholicorum , in qud Refponflo DonatiSarum uc non juris zxxv.
edido confentiunt &
conditiones Do- lege agatur.
nandi pFOp^nt.
^
Interlocutio, non jus, ftd concencionero xxxvl
ZVII. Recitatio cdkh in quo [Ceditor] fe cciTarc debere.
omnia publicaturum populo pollicetur. Ubi Oonatifbc laudant judicis iocegrita- xxxvn.
xvm. tJbi recitatur reTcriptum Catuolicorum tcm.
re'po:idencium nocarue O^natidarum. Ubi offerunt Catholicorum mandatum, xrtvm;
XIX. XoceriocuriodeCatholicoram contendo. Uc, ubi profequancur, pcninc. xxxix.
Dc,ubi &
tUi intcriogantur, ucriim
*
Incerbcuao, ut profiteantur Cacholid xl,
conlenciaoc } utrum divinis cantt^m
[ cefHmoniis]
XX. Profecurio Donatillanim de tempore & aecre velint.
de perfbnis. Rcfponfio Catholicorum , ex mandato xlrj
XXI. Interlocutio uc certus numems const- cognofei voluntatem fuam.
ruatur adoricnlixandtunlctSum edi- locerlocurio cognitoris quid haberet xlii-
tum. mandatum.
Rcfponfio
 Carthaginenfis. 359
xlm. R.Tponfio Catholicorum, cx ejus rcci- condituantur adorurh.
tanonc polTc cogiwfci. lnccrlocuriofCngnicoris]qubd[dc]incom. in*,
*IlT. Ubi J.cunc Donaci/te Dei rejn$.
; perenter ordinatis mandatum Hbi non Hr.
d/ar ifm dulur^e juti deheut pnfiteri, Ubi itertim Do acidx profcquunrur ju- la.
xlv. Intcrlocurio ad /upradicla. dicari debere de numero plutis umuf.
xlvi. RcfponlioCatholicoruna ad fupradicLi. que.
sivii. Ubi dicunt Donacilbe non debere eile , Interlocutio
,
qu6d multitudo opus non Ixxt.
m ndarum fed jus publicum aut Ic.
j
fit.

gem Dei eligere debere. Rerpoolio Catholicorum ubi excul^ Ixxil

xlvill. ProTccucio Catnolicorum per diAa divi, ablcntiam fuorum.
na Ecclcfiam fc dcmonftrarc, per /crip- Interlocutio ut venirent omnes, Jxxiri.
rapubli.ahominurn cnminapurgiri. Ubi rursus Carholici turbas non opus Ixxiv.
xlix. Interlocjrio approbans dida Catholico, elTe rcfpondent.
rum. Interlocutio cognitoris ,
utrhm loco uno Ixxv.
u ProfecuridCa»h licomm »
per manda, cdciit Epifeopi catholici qui diceban.
cum omnia m:iman, fur at'feaccs.
II. Interlocunoapprobans fupradiifla. Rcfponilo Catholicorum , nefeire ubi Ixxvi,
III. Ubi Catholicis volcmib slcgcre manda, lint,nec debere vemread collationis
cu n, dicit cognitor, ut ofHcmm recitet. locum, nilt cos de quilHi-> dubitatur.
Illi. Prolecutio Donandarum permittens re- Ubi dicnmc Donitidoc , qu6J impugnet Ixxtir.
cirari madidarum, accuTans genus ac. le aidio Catholiojrum & tndmc uc :
'

cuCicionis. omnes Cacholid veniant qm fublchp.

Iir. Interlocutio ,
fe a’iter audire non pnlTe ferunt.
quod imperialibus legibus conditutum Ubi Catholici tumultum vel drepitum Ixxviir.
cd. cavent.
I». Ubi recitaturmandarum Catholicorum, Interlocutio confirmans fiiperius di<da. Ixx ix.
in quo omnem caufanl complexi liinr. Ubi dicunt Donatidx, frudri conqueri Ixxx.
Ivi. Inc.Tiocutio approbans mandatum Ca. Catholicos de rumuliu.
tliolicorum divinis condare ccdimo. Relponfio Catholicorum , quod caufa Ixxxi.
niis. ac6 ptrageoir fi Donatidx voluerint
^VII. Recitatio rubrcripti<mum Primatuum ca. rclpondcre.
thulicorum. Ubi dicunt Donatidat confiteri illos cum Ixxxrr.
Iviii. Interlocutio requirens numerum fubfcri. tumu ru venturos.
bemium, & renuntiat ofHcium. Ubi rerpondetur i Catholicis, quare tu- Ixxxiit.
lix. Ubi requirunt Donacidz Catholicos qui multum fbrmi ienr.
fublcripfcrunr. Ubi dicunt Donatidx infanm t*n»L IxxKi v»
ix. Ubi rcfpondenc Catholici, ut nutterent ra; fieri nta f^iefit n$ quem.td~
qui illos agnofecrent. medim fieri fotefii & refpoodent Ca>
Izi, Ubi de numero Epiicoporum catholico, cholici ,
Judica.
rum movent quxlbonem Oonacidx , Interlocutio, qu6d multitudo (acerdo. Ix\xv.

% qu6J (iipponi potuerint qui Epiicopi

non An lient.
tum pofiit praedare fiicntium.
Ubi iterum Donacidc dicunc, omnes Ixxxvi.
IXIL Interlocutio contra idam profecutio. debere venire.
nem. Interlocutio , uc de quo dubitatur ,
ve- Ixxxvit.
Ixili. Ubi petunt Donaridx, ut (Igillatim om- niac.
nes catholicos Epilc pos permittantur Ubi dicitur i Oonaridis caufa rumulrds, Ixxxvm.»
agnofcerc. ubi , vcl quomodd Epilcopi recitad
Ulv. Ubi requ rit judex H bini ubique polTunt exeant.
efle Epifeopi. Ubi confentiunc Catholici quod peceba. hntix.
Izv. Ubi Donaridae laudant judi<^m de ipsd tur. uc omnes veniant.
inquintione,6c [dejCachoncoruni nu. Ubi fibi volunt Oonacidx mandatam xc»'

merolicarc incongrui conqueruntur. odendi Catholicorum.

htn. Ubi Catholici multiloquium repreben. Interlocurio, uc quod petierunt.
fiat
.
xci;
dunr. Ubi dicunc Doaandz,Omnesadfint, aut xcix.
Jxnt. Ubi dicunt Oonatida:: Plnsferi^fii^UAm cauia difF.ratur.
dixi. Ubi rerpondetur i Catholicis, quia non saiK.'
Uriit. Prorecutio Catholicorum ut perfoos differtur I ic petunt ,
uc a^ ofierih
Xxxx
 :: ,

560 Cefta Collationis

cur mandacuni. Ac recitatur.
xctr, Ubi ad hoc rcTpondenc Oonacilbe. Rerpondo Catholicorum de Habetdeo
XCf. Interlocutio ad cam rem. diacono Primiani.
XCTI. Ubi dicunt Donaciibe prefentiam eo^ Interlocutio deipfo. CXXVl It.
rum non mandatum ic velle; Refponfio Donatiilammdc Epifeopo Cti. CXXIX.
XC7If. Ubi dicunt [ Cacholia ] ut ii qui invend frutenfi ctm deciTet
func^mcormictanturj Sejubetur fieri. D e ali o E pi(copo D
ooacidarum , dc aduL cxxx.
xc7in. InccrIocDtio, (atisfadum efiepetirionibus eerio damnato.
Donaciftanim. Interlocutio, fi fiiic ibi catholica: Ac reU CXXXI.
xcix. Ubi recitari indpiunc fingali Epifeopi pondent Donatidic
Catholicorum ^ &
jubetur ut exeat De mutatis exceptoribus Ac cudodibus cxxxtt.
qui non (ufeepie negotium. datis.
c. Ubi dicitur i Catholicis ut& illorum £- Interlocutio judicis, ur tabu’x d cudodi- cxxxiir.
I piicopi procedant. bus fignarencurrAc recitano Epifeopo.
CJ. Ubi interrogat cognitor, utrum £c Do- rum.
natidx confriruiant. Dc Epifeopo Ac Ecclefia CcramulTcnlc. cxxxtv.
CII. Ubi fiiggericar i catholicis, ut Ac Dona- Recitatio fcquencium nomidum. cxxxv.
t<(bc mandent Refponfio Catholicorum dc unitate Ta- CXXXVl.
cm. Ubi inquirit cognitor, utrum ciimman- gadenfis Ecclefix.
daTcrioc, exeant 6c dent loaim adu- Et refponfio Donatidanim ad ea. CXXXVif.
ris. ReciutiA fu/criptionum aidonuh. CXXXVJil
eiT. Ubi ad hoc confentiuntDonatifbe. Objecdiones Donatidanim Ac refponfio. cxxx.x.
cy. loceriocutio de fubfcriptionibus etiam nes Catholicorum , cum adores Ca-
Donanfiianim judiciis intimandis. tholici recitarentur.
cri. Ubi rcfpondenc Douatilbc , apud acU fe Objccbio Donatidirum quAd iidem
,
fint exL
velle mandare. adores qui mandatores
cvii. Ubi cognitor quxrit, apud qux ada. Interlocutio ad eam rem , Ac rec^atio cdf.
C7m, Ubi reipondent Donant , apud cum ic fubicriptionum contra objcdionem
velle mandare, fcdei permittere quid Donandarum.
*
jubeat Interlocutio ad eam rem. cxli r;
CIX. Ubi quxrirur i Donatiihs quid eligant Int;rlocubo contra obje«da Vidoris Epif^ CXiIll.
de mandaro Catholicorum. copi Hipponenfium Dia rrhyttorum.
cx. Ubi refpondentDonaciilx, ut mandato, Ubi confefium ^ilcopis o/Fret judex. cxlrv.
res p^ius cognoloincur. Ubi recjfantes Donatidx fdfionem, )«. cxlv.
CXI. Ubi jubetur ut fiat dicem laudant.
CZlt. Recitatio Ac interlocutio de ipfis. I DCerlocutio ut foii remanerent adores. exivr.
CXIII. Profecutio de ipfis. Ubi mandatum offerunt Donatidx. cxlvf I.
CXIV. Interlocutio Ac rcfponfio <fc Epifeopo Interlocutio, ut recitetur. Et recitat of- cxlviu.
Zummenfi. ficium.
ca. Ubi dicitur i Catholicis, ut videantur Interlocutio, ut fubfcrjptiooes rccitetof. clx^
pradearesAcabfentes: AcjuiCo cogni. ficium.
toris ur fiat Ubi Catholici petunt prxlenriam Do. cl
cxyz. Interlocutio dc praefentibus, Ac recitatio naridamm.
d; invicem agnofcentibus. Interlocutio dc mandato Ac fiibfcripdo-
<lr.
cxvit. Relponfio Donandarum de dicccefibus. nibus Donatidarum.
CXVitt. Et Carholicoru n ad eamdem rem. Petitio Catholicorum, ut finguli accede-
cx.x.
dii.
Iterhm Donatiftanim indfc. rent etiam Donatidx.
cxx, Interlocutio. qu6d non pertineat ad ac- Interlocutio ad petitionem CachoUco. clur.
tionem prxtcnrem. rum.
CXXI. Dc Ep (copo ad Catholicam converfo Prolecutiiv Catholicorum ut profelEo cliV.
,
Ac (equencium nominum recitatio. pareret Donandarum.
CXXII. Ubi Cacholid inquirunt de Febeiano Inrerlocufio dc ea re.
cir.
I MufHtano. Et Catholici ad eam rem. clvi,
cxxm. ReTponfio Donatidamm ind^ Recitatio nominum Donatidarum
CXXlV. Iterum Catholici indh.
cWtt
Refponfio Catholicorum de Fclicc Epifi clvi 11.
cxxv. lrc'hm Donatiftx inJi. copo urbico Donandarum. .1

CXXVl. Interlocudo ut cccptus ordo teneatur £t Donatidx de eodem nomine. dix.

 Carthaginenfis.
clx. Iccnim Catholici indi, tiflanim.
clxi. loceriocutio de cranfnunniioon Hbi e(^ Interlocudo, hoc fibi non efle manda-
/epriccptum. cte,
tum.
clxii. Ifcm Cacholjd inde. Refponno Catholicorum contra nega-
clxiil. Rcfponfio Oonaridanim de cranfmari. CXCI^
donem Donadilarum.
nis, &requcnnum nominum rcc cacio. Ubi dicunt Donatiihe injuriam fibi fieri.
Inccrlocurio, ur decem fuliicercncad fub- CXCll,
clxiT. interlocutio contra fiipradicla.,
fcribendum fidem. Cxcin»
Inquifido Catholicorum de abfirnte pro
clxr. JPwfccurioDonanftanim utfinguli tran- CXCIV.
ouo alius lubfcripfir.
Urent edam ipfbrum propter fiiam Rei^nfio Oonadfnnim dc
, co.
muldmdinem commendandam, cxcv.
Interlocutio iodb.
clxvi. Interlocutio qu6d non fit de numero CXCVI.
Reiponfio Catholicorum undb fuprd:
mandatum. «CVII.
&c feouitur recitatio nominum.
clxvi I. R.efponfio Donatifiaramundb fuprd. Refponlio Donotifiarum de Epii^po
clxVni.Ubi Cicboltci agunt de numeroficate exeviu.
rcbapdzato. Sequitur nominum reci-
co^pifeoporum filorum vanum dicen. , tatio,
tes prxjudicmm Donatiftarum.
Rcfponfio Donatiftarum de Epifeopo re-
clxw* Ubi dicum Donatiftas ; Jnj»rum fack excix,
baptizato & rebaptizante.
vane, Ubi quxnt cognitor de abrente Felice
clxx. Ubi Catholici profecudonem quam Do- cc,
Sammcnfcpropterfalfiratem fuferip-
nadft* interniperant i^wtAEuiit,
peragunt, auL'—
afle- donis.
......
rentcsqudJ nunquim cau& agend* Refponfio Donitiftarum dc rebaptizato
dehiennc. *c in adulceno dcprehcn(b,& recita. fcl.
clxxi. Interlocutio, ut caufa fra^letuf. tio nominum,
dkxi I. Profecutio Catholicorum
,
ut multitudo Dc prelbytcro Catholico interventore
CCII,
exiret Epifcoponim ubi epiicopum haberent Oooanftx,’
t
clxxn I . Interlocutio , utfinguli tranfirent rcci- St
^ nominum recitatio.
rari De Diacono Catholico rebaptizato fic cciir;
clxxiv. Ubi Catholici quatmntproftfiioncm Do. ficlo Epi copo i Donatiftis.^
nadftarum. Ubi Catholici dicunt non cfTc Donadfta-
CCIV^
dxxv. Refponfio Oonatiftarum de rubrerfl^end- nim Epilcopum in co loco undb ellb
bus. dicebatur: qui rcciutusrefpondiC) fic
dxxvi. Intcj ocud3, ut
clxxvj. Inter fingoli edam Donadftz ad hoc refponfio Donatiftarum 6c
j
in-
j^cicentur. terlocutio cognitoris.
C^XTluI^IEpifeopo Vagenfedc quo dubitabo. Ubi Donadftx mandatum filum volunc cev;
/
^ -
^
tur. conflare
/elxxviir. Interrogatio cognitoris dc
clxx i Rerponfin —
Donatiftarum de iplb.
ipfb. Inreriocdcio ad fiipradida, & recicado CCVI*
X. j.
nominum.
itv/iiimuiii.
clxxx. Interloc tdoapprobansquxfitajficfequu Profccudones utranimque pardum &in-
nominum
recirjrin nominum.
turrccirado
tur j cevu,
cerlocutio ...
les de mo^o . i
quem dixe-
cUxxi Suggeftio Catholicorum qu6 i il qui re- runt Oonacifta: in irincre dcfccifTc.
,
citati fuerant, fundorum erant Epifl loterlocudo de co quem dixerunt Ca.
copi non civitatum.
CCVllU
rhoHci in vil ordinatum.
dxTtii.Ee refiponfio Donatiftarum ind^. De fufcripdombas abfeiidum , ubi hoO
cciig,
dxxxiiL Ubi agiturde epifeopo pro quofiibfcdp- ciscoMicorconocdit, quamvis in man-
lit prcfbyecr chm ipfe Carthaginem dato luo prxfcnces pracfcndbus man.
, non vcnmct , quia carem erat. oavcrmc.
daverinc.
dxxxiv. Catholicorum refponfio indi fit Dona- Teftario Catholicomm qu6d non xqiu- ccx;
tur [ Catholicis] numerus Donacifbu
dxxxv. RefponUo Donatiftarum ad ea, nim, quamvis multas proferrent fiib-
dxxxvi. Interlocudo indi. cripdones abfentium.
dzxxvu. Et Catholicorum indi refponfio: fic fc- Inquifido cognitoris de numuro utrio- ccxi^
quitur nonunum recitatio. que Epifeoporum.
ctxxxviii. De Epifi-opo Catholico fic rebaptizato, De fiipcrvcnicmibus Epiftopis CaiholU ccxii,-
fic nominum recitatione. cis.
dxxxix Ubi multa mola in Catholicoscomme. Inquifido de numero Donatiftanim, U ccxiii:
moraacur , fic ad haec ref^ofio Dona- refponfio offidi.

Xxxx ij
 , 1

36 : Cefla Collationis
CCXIV. In^uidciod? numcfo Epifcopo.um Ca- fent fi Ic geftorum.
choiiconim. Ubi petunt Donacifix fibieli gcila» iC 'XX.

Mandatio (upcrvenicntium Catholico- propter hoc caufam differri.

CCt7.
Refponno Cacholicorum ad hoc. xxt.
ram tj«ii oon lufcriplcmnt.
Interlocutio ad hoc. XXtI.
ccxvk. Interlocutio uc actores flarent ,& acte-
Iterata p.Titio Donarftirum de hoc. XXill.
ri extrent,
I^e his ejui non venerant, vel de plebi- Interlocutio uc officium recitet eorum xxiv.
ccxvii.
bus viduatis , quod ab utrifquc fug- confcnfuip
geilum cfi {tem, ubi gefia ife legenda poflulaot
CCXVlXf. Interrogatio cognitoris ,
utriim hi re- Donaciflx
manlcnmt qui cauiam R ‘fponfio Catholicorum ad eam rem. xxvr,
liiterrogario cognitoris de hora diei fiC laterlocutio ut confenTus parttum legi> XXViX.
CCXIX. >

rcrpimfio omeii. tur.

Ubi Donariflx dilarioncm petunt. xxviir.
CCXX. laterlocutio cognitoris de die pehb jara
confumpto ^ utrii n ex communi Kcfponfio Catholicorum in qui malcilo. XX IX.
,

confenm negotium difil*rarur.Ab utnf^ quium accufant.

Ubi Donarifix mulciloqutum excufant. XXX.
qu;, placere, refponiumell.
ccxxi. Ubi ab utrifque icfponfumcft intcrje6b Ai hocrefponfia Catholicorum. xxxt.
Recitatio gcfl.srum deconfenfu p urium. XXX».
dic caufam deber h iri.
CCXXII. Intcrlbaitio uccudoJcs dentur excepto- Iterum ubi petunt Donatiftx dilationem, xxxi , 1

ribus atque codicibus Interlocutio refilVens petitioni diiw onis. xxx i v.

CCXXlfl .
UbiofFenincCadio!icicuftodcs,fimiIiter Iterum Oanatiflz inde, quod fibi gefla xx.cV.

&c Donarifbe. edita non fint.

locutio contra harc. xxxvi.
^fXXlV, Interlocutio judicis de concluflonegefto-
,
I.itc

rum, Uoi excufant per cxccptoresDnna^iflr. xxxvii.

MxfUavnt CafifU^tjhnm /. IncerIoc..cio quj interrogantur excepto- xXaVui*
• res de conferipeione geflorum, eo-

IwciPiUNT Capitula secunda rfim^ue refponfio.

Cognitionis. Caufjtio DoiunfUrum,qu6J pars gefl xxxix.
torum in cod e bu5 habeamur.
E adrtante officio ProfecuDo Ca:holicoramnccaufa diffir- xl.

Itl.
IV.
O Dc ingrefTu partium
>nfefTu obbato.
Ooi recufatur i parte Donari co“fcfnis.
ratur.
Interlocutio, ut iterum coofenfus par-
dum legatur. Recufatio Donacifi:Ar^|^
Interlocutio iterum indb.
xli.

Xtll.
1 ntcrlocurio , quo d fta
s cognofccrct.
•

V.
Refponfio Donariftarum indh. Refponfio mic Donatiftariira. xlni.
Vf.
InterltKurio indh. Recitatio iterfimde coafenfu partium. x!iv.
VII.
Suggcflio officii de notaria Donarifta- Interlocutio non licere contra pro- xir.
VI n.
rum , ubi petunt fibi edi Catholico- pni4 venire ctxifenfiis^ £c uc notarii
rum mandatu n. tcvlefic recitent fi de fide dubicanc
IX. Julio uc recitetur. exceptorum.
X. Prorccu io Donatiftarum contra id quod Profccudo DonarifUrum ,ubi fibi gcfta xln.
primitfis volunr.
ab officio didi fune partis cfTe Donati. etli

XI. Rerponflo Catholicorun\ ad ca. Interlocutio , uc ab Ecdcfiafbcis notariis xlviL

Interlocutio utnocaria recitetur: 6c rcci- ficuc ab exceptoribus , conienliis par-

XI f.
cac officium.
tium recitetur.
Interlocutio de fufcriptionibusgeftoram. Profccutio Dunacifiarumde dUadoacat^ xlvtiu'
XIII.
XIV. Rciponfio CatiiOlicorum deconfenfu ip- cipjenda.
Interlocutio , qu6d priore judicio id quod xliz.

XV. Interiocurio cognico*is deipfbpladto. nunc flagitant petere dcbiicrunt.

Refponfio DonatifUrumrcoifanaumfu- profccudo Catholicommquddcmonflra.

XVI.
pra (cripta. cur, quo die adcolladonemparsqux-
X7II. Ubi dicunt Catholici illos non confentire que convenerit.
edido. Interlocutio confirmans fuperius judica-

XVI 1 1. Et rcfponJent Donatiftar dc bafilicisnon tum.

redditis. Profccudo Donadflarum, ubi nupcrac- hi.

XXX. Interrogatio cogoicoris, fi contenti cf- cum dc die refiagamur» •

*
. profeffio
 1

Carthaginenfis. 365
llll. PfofciTio p«rtium pro fufccpcis tabulis, Incipiunt CaPitula terti/B
propria ligna coznofcunc. Cognitionis.
llT. Ubi dicunt Donadlbc, fic Ibicrc tcfta.
menta apenri. r 'X E adllantc oSicio.
Iv. Literlocucio cohibens proprias proFefllo- 1 3 De ingrellis Epifeopis. It.
nes reprehendi. limTrlocutio de die examims conllituto, 1 1 .
Ivr. Profecutio Cacholicoram . ubi permit- qui diesciiain officii rerponlione ligna-
tunt /udici , petentibus Donacilbs^ in- tur.
ducias prorogare. Recitatio cautionis , ubi Catholici gcfta
Wix. Interlocutio quxrensab exceptoribus ad receperunt.
quem articulum Ut dilata cognitio, li- Recitatio llmilis cautionis partis alterius. Y.
cet ad dilationem utriuTque parcis Interlocutio, qui ftaniituruc principalis ?r.
confenfus acceUent. caula dicatur.
Iri II. Re! pondo Donatilbmm,ubi dicunt cog. Proiccutio Catboliconim , ubi principa- Yir.
Dicionem non luo vino prorogari. le negotium wlim /e agere velle ccftan-

liZ. Interlocutio cognitoris, ubi przcipir re- lur.

citari quod nuper cxacUim dl : & reci- Ubi Donatiria; i Catholicis exigunt ut VI ir.
tatur. proponant.
Ix. Poli recicacioneni interlocutio, qui da- Ubi rerpondctur propolitionem ex IX.
,
rcfcicin pratrcnremdicmconlenrupar. mandato fuo polTe cognolci.
lium dilatum fuilJe juduium. Prolecucio Catholicorum, qui pratdicunc X.
Ixr. Profecutio Donat Harum, ubi agereTcl-. nc morarum impedimenta netlaoiur.
le dicunt, d exceptores habent gdla Prolcaitio, ut qu<u intenditur propo- XI.
>
parata prx nunibos. narur.
Ixi I. Ubi DonatilUe promittunt le gellis luf. Rdponlio Catholtcoruni,qul dicunt pro- XIL
cripeuros. polinonem O >natiflani.n cx ipfonim
Ivm. Dc dilatione exceptoribus dati. colligi polTe mandato.
Ixiv. Rerpondo exceptorum de gcllis edendis. Interlocutio, qui pofeitur ut principalis xni.
l\v. diem lignando.
Interlocutio de die in caula dicatur.
ix/l. Refpondo dchac re. Profecutio Catholicorum, qui provo- XIV.
Ixv . 1 ,
Proiccutio OonatiHanim,qui ^polhila- cant ut Ecclclix principale negotium
tur certos ad judicium fcclT; venturos. peragatur.
IxVill. Indicatio cognitoris q i| futuri examinis Profecutio OonaciHarum, dilcutiendas XV.
dus p.rccpta gcHorum editione ded- clTc perfonas.
nimr. Rerponfio Catholicorum, jam confir- XVI.
Jxix. Prodxutio Catholicorum qua conditio matas elle perlbnas.
illa propon cur, ut edicis gdlts de eo-
Interlocutio, qu6d profccurionem Dona- XVI r.
rum fulcepcionefic de tempore cavea- tiliarum Cathcfiicinon diligenter ad-
tur apartii>u$. verterint.
I.XX. Prolccnno Dnnaciftirumjubi id febe. Rerponfio Catholicorum , qu.i dioine XVflL
turos cHe promittunt. utrumque recitandum clTcmandaru n.
Ixxi. interlocutio judicis, ubi etiam prxlcptia Interlocutio qui OonatiHaru n profecu- XIX.
edla una cum lupcrioribus edere ju- tk> Catholicis allcricur.
betur olHcium. Prol.cutio Catholicorum , quidab Impe- XX,
Ixxti. Proiccutio Catholicorum ubi ediclum i ratore petenot, ife diremi leeacio.
ja iice dagiranr proponendum , ut Do-
.

nc, ex qui llagiunt ut jam caula di-

natiHx dOadone n perilTe nofeaotur. catur.
Decido co;n.toris, ubipra;di-lam gello- Interlocutio ut recitetur Imperiale pne- zxr.
rum propolicioD^i|Me f.^kirura cHc cepeum.
promittit. Proiccutio Donatiflarum de catholici xxir.
nominis quxHi >ne 6c inde concentio.
* L Polliceatur certh.
Interlocutio de eadem re. XXI ir.
Redracio Imperialis arbitrii. XXIT.
ixfUdunt Cvprriritf \efl9rnm ftamdi Interruptio Donatillmim, quiintcrpre-
tur Imperiale przceptum
Catholicorum ad illa rerponfio. XXV i;
Ubi Donarilbc i Catholias le dicuntef- XXVll.

Yyyx
 3^4 Cefta Collationis
fe laudatos, dc tcHimontis fcripnirarum quibus
ncviii. Catholicorum ad iAarerponno. contirmacur Eccicfla.
xxiz. Recitatio principalis juluonis fupchCis ProfecuDo DonaciAarumund^ AipcriuSj Ivr.
inchoarx. id cA> dc legatorum Aifcipicndi per-
XXX. Proiccuno Donatilimim de proprii ac foni.
paterm nomims ratione. Rcfponfio Catholicorum , quod idc6 Ivii.
XXXI. Cach.dicorum ad ifta rcTpoafio. aliudquxricurutcaurafugiatuTjficiQ-
XXXI 1.' protcdlo OonatiAamm, hbi principem db contentio.
luidc Donatum. Interlocutio difcuriendas legatorum per-
Iviit,
xxxin. Ubi i Catholicis ad condemnandum Do* fbnas non necedari6 poAulari.
nati vocabulum provocantur. Profccubo Catholicorum quid ab Im-
, lix,
'xxx i V. Ubi id ipiiim dc Menfurii nomine i Do; peratore petitum fit quidvc conce/'*
,
natiftis in Catholicos retorquetur. (um.
XXXV. Catholicorum ad ifta rcrponlio. Profccudo Donatiftamm dc perfonaite- hc.
XXXVI. Interlocutio de lege recitati, & dilco* rArn legatorum.
tiendi totius erroris origine. Catholicorum ad lAa re/ponfio. IXT.
Xtxvii. Ubi preces Catholicorain legi fibi poC IccriimDonatiAarum contentio dele* IXJU
tulanc DoiuciAx. gatorum difcucicnda perfona.
XXXVIII. Interlocutio dc reicripto pragmatico. ConeellatioOonatiAarum, qu6d moras Ixitf.
XXXIX. Profecucio Donariftanim dc legatorum Catholici innccUnt qui perfonas no-
difeutiendi pcrlona. lunt prodere legatorum .
xl. Ubi Catholici contclhntur multa agen- Interlocutio, quod dc his pcrlbnis nihil Ixtv.
do nihil velle agere Donanllas. quxri voluit imperator,
xlrj Item Catholicorum profccutiodc his qu% Iterum DonatifUrum contentio dc le* IXT.
fuper legatorum pcriona DunatiAc g^tts.
fuerant profccuti. Interlocutio ut dicant Donatiffcc , fi cx Ixvr,
,

xliu Interlocutio de fuperfiuis amovendis przfcntibus Catholicis pol^nteosag*

negotio j^oponendo. nofeere quos dicunt efle legatos : aut
xliii. Profccutio Donatiftarum dc imperiali fi abfunc, prxfentari oportere.

rercripeu Catholicorfimquc mandato Profecucio Donandarum ubi dicunt

, htvti;
inrcr fc pariter conferendo. prxfentandos efle legatos.
Xliv. Ubi oflerunc Catholici, profecucionifiijc RcfponfioCacholicorum,ubidicunt jam Ixv 1
1 X,
Donandas minimi rapondifle. iemd perfonamfuam ab illis efle fir*
Xlv. Interlocutio de lege qua datus cd cogni * matam.
tor.iq qui parte fit lupcrdibo condi- Iterum Donaridx de legatorum difcuf- hcin.
tuta. fionc contendunt.
xWi. Ubi aderunt Donatidx ,
moras potius Interlocutio, ut de perfoni icgacorum Ixx,
per Catholicos fieri. contentione iiipplosi ad interna ne-
,
xlvir. Catholicorum ad ida contentio. gotii veniatur,
llviii. lacerlocuiio, quidnam pctacura parti* IcerumDonatiibc de legatorum pcHbni ixxi;
bus. contendunt,
xlix. PrqfccutioDonatidaramdcbereCatho- Ubi exigunt, Catholici Donatidas cau- Ixxti.
licos aut mandati liii aut imperialis fam oportere propnx feparationis of-
prxeepti fubirc jaduram. tendere.
t» Rcfponfio Catholicorum, qu6dmanda- IterAmDonacidarum contentio delega- Ixxitq
tum fuum univerfa contineat. ds.
li. qua exponitur i Donatiftis
Interlocutio Ubi Catholici refpondcnt, nihil ab im- IxXlT«
forma pragmatici , & Catholicorum peratore prxc^umdclegatorumdiC
profcflio probabilis judicamr. ciiticnda perflK fed dc erroris ini-
lii, UbidituntUonatid* Catholicos Impe- tio dilquircndJT
ratori ede mentitos. Profccutio Donandarum apud fc ede hexr,’
hii. Obi ad h*c Catholici cx ipfa lege ref- poriAs catholicam r& iterum dclega-
pondent. torum diicufltonc contendo.
I4V. ybi Donatida: dicant arlionem non f? ProIecutioCatholiconim qu^ fibi tedi-
, Ixxvt
diderre. moniis flagitant comprobari qu6d ,
1|-. Profecupo Catholicorum de ipfo impe- apud fc Donacidx dixerunt ede Ca-
rialinfcripto, &;decoUacioiie Uia, & tholicam.
 1

Carthaginenfis.
IzXTii. lorcrlocucio legatorum nomioa tuperHuo dx adverfariit nomen non con.cnire
fUgitari quibus omiflis , jam ad pro>
,
Caiholicum.
poficioncm ncgocii veniendum. Profccucio Donandarum ut Catholici, xevit.
UxT 1 X. Iceriim DooaciUarum contentio dc/ega. quia nolunt fatisfacerc judicatis , hoc
cis. falcem refpondcanr, ucni.n nomen pe-
lx<ix. Inccrlocucio Hmilis prxcedenti. titoris adfumanc.

Ixxx. Prorccudo C^holicorum , qui ad colla. Catholicorum adidarcfpon(io,^dcEc. xcvin.

tioiiem fe,Ticuc voluit Imperator, vc- ckfla ubique diflusi.
nilTe cedantur. Profccurio Donandarum , nihil fe habe- XCIX.
Izxxx. Interlocutio legatorum difeuneodas
,
re cum Ecdcflis peregrinis : fed Ca-
fjiiT; perfbnas , ubi olHdum fuum cx. tholicum nom.n vidori ede fervan-
fccuca Iwgacio ed. dum : &: proflccri Catholicos oporte.
IxxxiT. Ubi podulanc Carbolici ut a Oonacidis rc , ucriim perfonain petitoris adlu-
caufaC-parationis proprix publicetur. mant.
Jxxxni. Iceriim Donaciflx flagitant edi Hbi de- Profccurio Catholicorum, quomod6 Afri c.
bere legatos. Chridiani communionem habeant
Ixxxiv. Inccriocuno ubi ci>gnicor dicit , i formi cum ^rbe terrarum.
legis fc deviare non pofle omnes i & Item profccutio Catholicorum , ibi CI.
legatorum inquifinone ceflare debe- Ecdeflam inquirendam ubi (ponfus
re, fed caufam clle diccndani. Ecclofu: , ided, Chridus agnolcituf)
Ixxxv. Prolecutio Oonanlbirum dc edendo co, & Catholid nomiuiscvtd.ns expref-
quod Catholici ab imperatore pctie. fio.
nnt, &
per quos peci.runc. Prolpcutio Donatidarum, ubi Catholi- CII.
Ixxxv I. InccHocutio, qu6d prxeeptum non Hc cum nomen mterprer-n aliter liun- m
inquirere, qui Jnam Catholici abim. tur, c>man(ur itcr^im ad tranfacla
peracorc petierint , fcd confirmatis recurrere de nominibus legatorum.
ucrifque perfonis , negotium debere Interlocutio judicis, ur omif|is qux rran- citl.
proponi. fada lime, Catholici nominis promif-
I XXXVII. Icerfiin Donatidarum ind^ contentio. fa ratiodemondictur.
Ixxxviii. Cacho’icorum ad ida rcfponfio, quaenam Donandarum contentio ,
ut proponere cir;
concedantur prolixa velle geda facere Catholici compellantur.
Donatida«. Item petino Donatidarum , quAd debeat cv,
Ixxxix. profccucto Oonatidarum,ubi moras di- juovX pronurtiarc dc flngu u.
cunt per Catholicos fleri, 2c ubi ediflbi Item ubipodulanc Don.inl^x,ut Catho- CVI.
podulantquid ab Imperatore peiie- lici edicant, utrfim perito; um, an rvT-

rinc: &ubiqiixrunc.utrumjurepu- pondentium fibi velint vindicare per-

blico an divinis legibus velint aditare Ibrum.
Catholici. Interlocutio ida conflrmins. cvrr.
Xd Interlocutio coll.itionem canrummod6 Ubi Catholici proflccnrur, ad hoc fc in. CVf II.
ab imperatore pjciifle Catholicos grcdbs ede {udicium ut objedis coi
,

xct. Interpellatio Donatifbrum ,

qui fc po- rum crimioarionibufque refpon icant.
cihs Catholicos dici oportere cedan- Profccurio D
nandarum , qua requirunt, CIX.-
tur. i quibus tiicrint ad judicium provo-
xpii. Interlocutio cos Catholicos ede voci- cati.
tandos quos fic vocari voluit impera- Profccutio Catholicorum qui idc6 fe eXrf
,
tor. ad collationem convemde aderunt
Profccurio Donandarum
,
Catholicum Donandarum, ut eorum objeda re-
nom.’n ede lervandum quem vi-
eis fellerent, &
qud eofdcm Oonatidas
dona declaraverit Chridianum. auditionem la comicam pcriide ce-
XCI7. Interlocutio ad Ida conlcntieos, &: for- dinnir.
mam prxcedcntis proKcpci obfer- Inter locutiout Donandxquz folcnt cri- CXI.
vans, mina Catholicis objicere , jam propo-
XCT. Ubi Donatide dne prxii^do fuo ,
hoc nant. ,
ipfum interfatum ciTc judicem vo- Profccutio Donatidarum, ur pronuntiet exrr,
lunt. judex utrum reda flnt qux li . em po-
*
xgvi. Interlocutio , ut jam cauTx proponatur dulanc Donandx.
initium ,
(i volunt odeodere Donati- lutcrlocuuo qua &. ilios redb petidZe, CXui,-
Yyyy ij
 .
;

366 Gefta Collationis

& i Catholicis re«5i refponfum efle polle clarcfcere fi gclb fuerint reci-
pronuntiat. tata.
exir. Profecutio Donatiflarum in qua conan- Contentio Donatilbimm , ut pronuntiet cxxxr.
tur Catholicos facere petitores. cognitor de petitis.
CXf. Interlocutio iuJicis, H Cacholid aliquid Petitio Catholicorum, ut gella reetten- cxxxTf.
objiciunt DonatilHs. tur.
CXVf. Profecutio Catholicorum, qua dicunt ni. Interlocutio,oon debere ad pronuntia- cxxxvit.
hil fe objicereobjecU lelle dilue-
,
fed tionem adigi cognitorem , cum ex al-
rc: autem farpiCis objecifle Sc pro-
tllos tera parte probationis volumen offer-
pni tenore mandati 6c verbis Epileo- retur.
pi Primiani polle monftrari. Profecutio Donatiflarum , ubi ne gclla cixxvm
CXVl 1. Interlocutio uc DonacifbetraditionisCri- recitentur , aliud profequuntur : 2c
men, quod in mandatum liiurn con- pronuntiari dc parte i cognitore dcll-
tulerantadverstis Catholicos, proba- derant.
tionibus fulciant. Interlocutio , ut gella eadem rccitcn- cixxit.
CXVItI. Poftulatio Donaciilamm, ut antd judex tur.
pronuntiet de perfbna ,
& ficcatur in Ubi multis prolecurionibus recitari gelU ciL
cauf^. non finuDt Dooatiflx , 2c contra mul.
'OCII. Catholicorum ad illa contentio. tas pronundationes judicis conffigen.
CIX. Interlonitio^cumelTe petitorem qui Cri- <^,perlbnam fugiunt petitoris.
men intendit. Ubi eadem gclla incipiunt recitari ,
fc
cni. Donatiflarum petitio, ut Catholici do. volcnresintcmimpcrcDonatiftx,pro-
ccant collationem ab ucrifque parti, confularia vel vicariana offerunt gella,
bus pofhilatam. per qux libi monllrant plurima obje-
CIXII. Catholicorum ad illa rcfponlio. cille Catholicos.

CXXlll. Interruptio Donatiflarum per quam li- ,

ContclbrioCathoIicorumdctumulnun- cxlii.
bi catholicum nomen afliimunt: dede tibus Donatillis.
ncmiinibus parentum utrinque conteo- Petitio Donatiffanim, utfecundhmor- cxlau^
tio. dinem temporis , lingularum partium
csociy. Ubi offerunt gclla Catholici in judi- volumina recitentur.
cio habita Pnfcdlurz, quibus com- Catholicorum ad ifta relponfio. cxl t r;
probant quod promiflum ell. Interlocutio, utrum priora fintgelVa qux cxlr*
Ccxv. Ubi ad tranfacla fe referunt Donatillx. legi defiderant Donatillx.
ne gefla recitentur, fic dc perfoni Donatiflarum ad interrogata relponfio. cxlvi
-pronuntiari defiderant. Interlocutio , ea qux
antiquiora funt ge- cxlvi i
CXIVI. Interlocutio, collationert) Iblam petUlIe Ib primitiis recitanda.
Catholicos de hac taorummod6 judi- Obi Catholici offerunt ea gefla qux prio- cxl vi 1 r,
can Ium, ra fune omnibus.
cxivn. Ubi Donatill* contendunt, ut judex dc Profecutio Donatiflarum , qua ne ali- diix.
fua pnmum petitione pronuntiet. qua gclla recitarentur , Catholicos
CXXVtll. Profecutio Catnoliconim , ut proferant dicunt ad foreniia rcmea/Ie, cfim di.
Donatilbt 11 habent unde lua fallitas vinis legibus elegerint univerla dif-
convincatur : & ubi gclla ingerunt cingi.
Prxfc*flane. Interlocutio ut ea gclla recitentur qux ct
OCXIX. Ubi ad cranfaAa fe conferunt Donatif- antiquiora fimt.
tx , ne gclla apud Prxleduram ha- Ubi Donatillx fe in caufiun mirantur in- cl r.
bita recitentur. duci.
cxn. Interlocutio
,
qui lupplolls omnibus , reci- Ubi Catholidrefpondent gefla fe per or. cltr.
tari oportere eaocm gclla pronuntiat. dinem recitanda, ficucipH pollulave-
cixxt. Profecutio Donatillarumdc perlboipe- tant obtulille.
,
ticorum ,& judicis pronuntuoonepro. ProfecutioDonatillarum,ubialiudquim clirt.
menda. quod i Catholicis offertur, le pcciiUe
exuit. omnibus qux offerunt,
Interlocutio , ubi rclpondent: &
eos provocant, ut aut
ordinem pollicetur.
recitandi divinis tantum tellimonhs, aut publico
cixxm. Interruptio Donatill;^m , nc gclla fc- jure dil^ptent.
citentur. Interlocutio, ut gellomm dies interfe ab cUr.‘
fixxiv. Interlocutio perfonam petitoris hinc officio co^crancur.
,

Profecutio
 *
Carthaginenfis. 3^7
clv. Pfofccatio Carboliconim , quaado de- quali antiquiora recitaris ab offiao &
beat divinis legibus , quando publicis rccitaturda tusa Catholicis hbcllusPro.
cau(a tractari. confuli Seprimino.
civi. Interlocutio Catholicorum proleca- Ubi Donatillx petitores volunt cAeCa-
dxxv.
rio probabilis juJicatur. tholicos.
civ 1 1. Profccutio Donatiflinim in qui redeunt Profccutio Catholicorum, ubi pecuntan-
clxxvi.
ad priora , ut mandatum hbi lega, & dquiora potius recitari qux ^od A.
,
rio publicetur. nulinum Proconfulcm gcAa lunt, a*
civi 11. Interlocutio adversus Oonacillamm pro- gentibus OonatiAis.
/ecudonem. Inceriocucioqux jubet probare Carholi. clxxvi i,
citx. Profccutio Donatidarum de mandato cos Ichifmads crimen quod obiiciunc
prxfentibus defeiforibus adtributo, DonatiAis.
tc de alio mandato prioribus legatis Catholicorum ad iAa relponfio. clxxvin.
impolita Interlocutio qux jubet uni verfa per orJi- clxxix.
clx Catholicorum ad ida rerponlio» qua di- ncin recitari.
citur illo mandaro quod legaris impo. Contendentibus de nomine peritoris In- clxxx.
,
litum eft, aliena quoque negotia
q x tcrloquifur judex peticorcmmtliOispoll
ab ilbs inquiri non debeant, conti- fe darefeere chm omnia fiicrint re-
neri. citata.

clxx. Profccutio DonatiQarum, qua hoc iplum Profccutio DonatiAarum , ut eligant Ca. clxxxi.
criminantur quod Catholici dixerunt, tholici, utrum publicis agcjx velint
illud legatorum mandatum non cf. legibus ,
an divinis.
fe prodendum. Ad hxc interlocutio cogoicoris ,nt ?cAa clxxxii,
clxi I . Catholicorum adilla refponfio, qu* Icn- perordinem recitentur quo polfit pe-
^
fum prxccdentis prolccuttonis expo. titor agnofei.
nit. Ubi Donatillx ne gcAa apud Anulinum dxxkiit,
clxiii. Profccutio OonatiAarum Umili^prxcc. Proconliilem habira recitentur, p’xf.
denti. cripeionem de lapfu temporis moliun-
clxiv. Interlocutio, mandatum Catholicorum tur inducere.
non debere difquiri: fed DonanlUs Ubi lAa contendentibus DonatiAis, in-
clxxxiv *
pocihs oportere profiteri, utrtim cri- terloquitur judex prxlcriptionem de
mina vaint traditionis oAcnii , an fi. lapfu temporis fubmovendam chm ad ,

dei caufam Ecchfixque tracUri. hunc diem partes examen communi

cHv. DonatiAarum profccuno, qubdeisper- voluntate diAulerine.
fbna petitoris inludencer imponitur. Ubi Donatillx dicunt, tdeb le prxlcrip- clxxxv.
clxvi. Interlocutio qubd petitor gelcorum po- tionem temporis inculilD, quonidm
cent recitatione monArari fic Oona- : Catholici Ibrcnfi more canhis oblatis
tiAx rcfpondcnt. ordinem in eorum agere voluerunt.
recitatione fervandum. Interlocutio, ut relpondeaot Catholici clxxxvi.
Interlocutio ubi tempora gcAorumPro- objeds.
confularium five PrxfcAur* inter fc CaiholicorumadiAarcfponfio,qul pro- clxxxvi^
conterre jubetur ofiivium. fitentur IccundCim fcripruraslcaduros
clxviii. Ubi ecAa illis antiquiora d Catholicis eAc divinas, li i criiiumbus perlona-
ofi^iunrur. rum tc i legendiscarruhs recedarur.
cbcix. Ubi cognitorjubetvolentibusIegcreDo. ProAcutio DonatiAarum qua dicunt ni- clzxzni^
oatiAis ab officio podib qux legenda hil certum de duobus elcgidc Catho-
funt recitari. licos: nccfe efle petitores, qui ad ju-
clxx.
Ubi Catholici ca qux ipli offerunt geffa dicium venerint provocati , fed ipfos
antiquiora effe relpondenr. porihs debere proponere.
Ubi cognitor percontatur officium qux Ubi dicunt Catholici eum nonadHAere^^^^^^
priora lint gcAa. loco peritoris cui crimen objicitur.
Ubi rcfponJct officium antiquiora effe Inceriocucio approbansfupradida. «xe.
gefla qux obtulerunt de codice Do- Ubi dicunt DonariAx ,
de obi ci condi, exer,
natiAx. cione IbrenAs divinique tradariUmhU *

Uxn 1 1 . Ubi rcfpondcnt Catholici fe antiquiora i Catholicis effe refponlum.

proferre. Catholicorum ad iAa r^onffa exerri
clxxiv, Ubi cognitor jubet Donatiffarum gcAa Ubi dicunt OonadAx, qu 6 d Aoffm io- cxciii.
r Zzzz
 •
368 Cefta Collationis
ducantur in caufam: ^ hocfibi i pa- laterlocutio , ut geda recitentur, eafer- ccxi r*-

tribus cflif mandatum ut nomine m- vans incohimia Donatidis, qux pof.

pondcntis adllflant. fune ratione competere.
fxciv. Interlocutio ubi diciturad unam propo- UbidicunC Oonatiltx confeofusproprios ccziir.
rtionem DonaciOarumipfum judicem, fervare debere Catholicos, qui le di.
ad aliam ver6 rdp<maillc Catboli. vinis legibus a^ros edcpromiicnnt.
cos. Catholicorum ad idarefponuo, non Cx. ccxi v.
Rtcv. tJbi dicunt Donatiflx judicem abfen- ciliani, fcd Ecclellx caufam promiGde
cium , noD przfcDtiam parces debere fe divinis legibus peradiuros.
defcnd..‘re. Interlocutio ,
uc geda redeentur quibus ccxn
cxcvi. Interlocutio qui Cc hoc quod volue- petitor podiC odendi.
rant Donaciilx prooanciaOe rcTpoa. Uni,Iedo titulo relationis, quxruncDo- cacvi.
dent. naridx , cur ciculus leidus cd : & cog-
€xcviT. Profecucio Catholicorum quA fc etiam nitor jubet, uc adis ncuccr titulus in-
elcgilTc rcrpondei>t quo jure difccp- feratur.
tent ,
& nihil pro fc egillc judicem, (M Ubicxccpcore recitante, Donatidxqux- ccxvir.
pro partibus (uis. runc undb prolata Gnt.
Cxcvin. Profixutio Oonatidarum, non fuHTe in Cbi Catholici dicunt, rccitadsgcdis de- ccxviir*
fui potcllatc qu6d ad judicium coa- bere i fe exigi Icdionis ipGus Grmita-
Tcnerunc. tcm.
Cxcix ybi Catholici interrogant DonatiHas, Interlocutio ance ledionem prxnpiens ccxix
utrum i periboarum criminatione dtf- refponderi undi gcdi prolata Gnt.
cedant. Ubi Catholici refpondcnt , cx Archivo ccxx.
Prof.cutio DonatiHaitim , qu3 dicunt, Proconlitlis hxcede prolata: & reci-
huic interrogationi Cicfaol:corum fc tantur ex ordine.
refpondere non polle : fcd eos loco de- Ubi interrupta recitatione gedorum , in- ccxxt •
bere adiiilere petitoris. terrogant Donatidx , ucrona CxcilLmi
CCI. Profecucio Catholicorum per quam fe Gt Glius is qui nunc agar.
propolicis Donatiilirom condicionibus Catholicorum ad ida rcfponfio, (crm- cdacit^
rclrondidc reilantur. cum ede, ne Chrdianus partem fibi
ecii. Interlocutio approbans refpondilTb Ca- dicat iacerr^;ncc in Cxciliono fpem
tholicos, dicens antiquiora gclla reci- fe ponere G innocens fuit, nec G no-
tari , uc petitor polfit ollendu cens ille fuit, EccleGam deferendam.
eciii. profccutio, qui DonatiAa; negantes u- Ubi intcrloqucorc cognitore omnia de- ccxxiir.
num certum clcgiiTe Catholicos, ad bere recitari , Donatidx podulanc uc
prxrcripcionem de lapfu temporis re- profequi jubeantur.
vertuntur. Ubi Catholici dicunt, ex recirarjonegcf. ccxxiv.
CCiv. Catholicorum refponlio, nonoccurridc torum petitoris inveniri polD pcrlb-
ad ultimum DonaciiUs qui podei man- nam.
daverunt. Profecucio Donatidarum,ubi dicunt non ccxxv.
ccv. Don.U'darun indb concentio. cdedticuciendam Cxciliani perlbnam,
CCTI, Profccurio Catholicorum de profelCone GSc reus manifedidlmusdcprchcQfus,
E^feopi Primiani , & ubi legendum non poted obede Catholicis.
o^.Tunt per quod comprobant Dona. Cacholiixirum ref onGo, idc6 fe Cxci- ccxxvi;
Cillas cranlacU repetere. liani in modium roiGde perfonam
,
CCV II. Rerponfio Donarilurum cur redeant ad quoniam ipfa cachoiicx EccleGxfcm-
pera (ia. per objeda ed , de qu^ G nunc taccaiv
ccv 1 11 . Profecucio Catholicorum moratorib age- Donatidx, nihil cfle jam caufx cur
re Oanacidis*,
&
geda ede recitanda
qu* detegant petitorem.
feparatio teneatur.
Ubi interrogant Donatirtx umim qoi ccxxm:
CCix Ub. nc legantur geda, voluntpnclaibc- agunt Cxciliani Gnt Glii.
re Donacidz. Catholicorum ad ida refponGo. ccxxviii
ccx, Inccrlocutio , Donatidas contra fuos vel- Iterum inceirogano Donacidarum fiiper ccxxix.
le venire confenfiis, &
gedaefle reci- eadem re. .

tanda. Cathuiicoram refponGo , non patrem aut ccxxkJ

ccxi. Defendo Donaridirum cur nolint Ca- matrem Cxcilianum Gbi Hiide, fcd
thoticu propriumrervaxeeonfenfum. dacrcmpbi ctiamproGtencurGJeifu^
 ;

Carthaginenfis. 369 *
Chrifhim e^e prindpium. rio pcrlbnarum.
cCcnci. Iceriim Donatifu;, ucrum pacer fuerit Profccudo Donaiidarum qui dicunt vi' ccxl i x*
Cxcilianus, inccrrogaoc tiis laccrdotum Ecdclum maculari
t

ccxxxii. Catholicorum ad iiU reiponGo ,

& iodi fic volumen ofR-nint cum divinis tedi-
concenrio. moniis recitandum: [contraeaquxin]
ccxxxiit Interlocutio quz dcGgnae ad ioccrroga. recitato i. Catholicis in prima cogni-
ca rdpondiGe Catholicos. tione mandaro polita compercrunr.
ccxxxiv. Ubi jurantcii objiciunt judici Donaciflx Inrcrlocurio ubi dicittunc demum quod ccl.
qu6d latis defendat ip(e Catholicos. a DonatilhsolFercurpoirc recitari , ft
ccxxxv. Profccutio Catholicorum continens de velinti publicarum^cullioaccanha-
patris ac fratris nomine repetita: ubi ruindilccdcrc cognitorem.
etiam dicitur CxoIunicaulamadEc. Ubi petunt Oonatilb: quod offerunt in- ccir.
cIcGam minime pertinere , fed can.
cenm recitari fic ab otHcio recitatur.
qiiim hrater innocens defendendus Interlocutio qu* dicit (o-ipniram illam cdi i,
uc. non debuiUc ab his pcmchs concipi,
CCXXX7I. profccutio Donatillanim , Cxcilianum ^ quibus msndaro Icmel eff^o nego-
Catholicis radicem fuilTc vel caput, tium omne tnuiGerat.
&
necede ede ut G Cxcilianus no-
,* Ubi allcrunc Donati dz I^alibus tedi- ccliii;
cens fiieric , etiam propaginem ejuf- moniis velle Ic i Catholicis prolata in
dem qui in capite niit reatus inGciac. manJato fuo legalia tedimonia refu-
cczxzvii* Ubi Catholia reipondent caput Gbt eile tare , fic rogant ut (ua audiatur Epido-
Chrillum. ia.
ccxzxmtUbi Petilianus interrumpit, Sc quxrir, Interlocutio quz concedit uc recitetur ccliv.
quis ordinavent Augultinum. (^uod Iccunduin jus publicum non rec-
ccxxxix. Item quxibo i DonatiGis immiGa , de te conceptum cd : fic hoc ipGim quod
Apodolo in quo diftum eil, vos indulgct, enumerat
,
ne jus i judice
fjnuravi^r Ev^ngeltum, videatur omiGuin.
ccxL Catholicorum coocclbtio de tumultu Exceptore recitante, dicunt Donacidz cclv;
partis advcrlar. IcnGis cpidolz non bcnfi didingui.
eexir. Interlocutio qux jubet relpoodcre Ca- Ubi Catholici concedunt ipibs legere Do- cclv x ^
tholicos ad propoGcam dc ApoGoIo nacidas , citm ipG Catholicis , uc lege-
quardionem. rent, m liiperioribusdcnegarcnt..
ccxtii. Ca^olicorum adquxGrarclponGo,cum Interlocutio quz dide nihil interelTe quis cclv 1 1
tedimoniis Icripturarum» unum pa- legat.
trem eGc ad falutem Deum, dici autem Ubia Donatidarum Epidopo rcciracar cclviit.
alios honoris gratiij non fatutis. Epidola quam miferuncad judicem Do*
Ccxliii. Ubi interrogant Donatidx , quis voca- natidz, quz tedtmoniis referta legali-
tur qui ordinaverit Augudinum. bus illa omnia tedimonia quali conenu
ccxl I V. Prolecutio Catholicorum , ad caufam mU riis nitatur excludere, qu.c in manda,

nimh pertinere, ucordinator ipGusin> co fuo Catholici pofuerunr

quiraiur. Interlocutio quz omni Epidola recitati, ccltx;
ctxlv. Ubt exprimentibus Donatidis de Au- przbitami Catholicis pronuntiat cHe
gudini ordinatore , (e quxrcre i Ca. patientiam fic adve shs textum cjus
:

uolicisrcfpon«Jctur,noD Icdefcndcn- jubet refpondcfe Cacliolicos.

dam AuguftmicauGim,qualircumque Profccutio Dofundanim quiperunc,at reWj
fic fufccpiGe. tedimonia Gia tedimomis revincan-
crxlvi. Interlocutioqu^ jubetur ut Augudinus tur.
de ordinatore luo ad quxGta rcTpon- Ubi a Catholicis adversib Donatidarum ccizi;
• dear. cpifhilam rcfpondetur.
coclvii. trbi Augudinus cauU EccIeGa; in tuto Ubi volunt incerrump<^c Donaridz ne- cdxii^
primitiis condituta, de Gio evidcoccr gantes arcam in Icripturis clTe nomi-
fic ad objicien-
ordinatore refpondec , natam.
da quxeunque putarit.c, provocat Do. Item ubi aderunt Donaridz, de occulris cclxiii;
nandas. non evidentibus reis Evangehum pix.
ccxlvni. Interlocutio quxDonacidas prxcipitref* cepidcj ut eorum pennixdo tolere-
ponderequid competat quol interro- tur.
gant 3 Ucet non difierac caufam quxT- Ubi Catholici podulant uc Gbi paciea- cclxzv;
Z zzz ij
 ,

. 570 Gefta Collationis

tia non negctor, quam ipfi recitata: ProlKutio Catholicorum qua ideo fcribi cclxxii.
Donarifbrum epiftola: prxbucrunt. univerfa tedantur, ut fi ouid io obli-
cclxv. Proiccocio Catholicorum , ubi inter ex- vionem venerit, de tabulis repetatur:
tera (ic lupcrioribus repetita, illud & 6eubi dicunt, Cc In malo &. in bono,
infertur, mundi nomme Eccleiiam mundum feripturarumcedimoniuno-
contineri. minatum.
cclxv 1 . Donatillarum contra ifta contentio , Interlocutio qux rcripcumelTeprxcipit, ccIxxuL
mundi nomine Ecdefiam ndn teneri. perdrepere Donandas.
cclxYii. Ubi Catholici polbiiancuc admoneantur Ubi aderutu Donatidx, interpretati Ec- cclxxiv.
Donatiftxprxftare patientiam, quo- dedam non pofle per mundum , ctim
rum epiftolxillic6 rcfpondctur, nullo mundam agrum c^iTc , non Ecciedam
di-ationis (patio poQuIato quomod6 ipfe Chridusexpredetic.
ip(i petierunt cCim Catholicorum vel- Interlocutio interrogans Donatidas, quis cdxxv»
lent rerpondere mandato. ille dc mundus, qui falvandus ed dic-

cdicviii.Ubi Donatidx rcfpondcnc , ipfum fibi tus.

oblireperequi longa prolequmir. Donacidarum ad ida rerpondo, mun- cdxxv&’
ccixix. Ubi Catholici poftulanc, ucH voluntde dum illum hominem did.
Hngulishabere conHidivn, removea- qux requirit, urrCim ex iif. cctzxvn
Interlocutio,
*
tur epiflola,auc patientiam prxbeant, dem homimouscondccEccleda.
aut rcTpondeatur epidolx. Donandarum ad ida contentio. ccizxvixi.
cclzx. Ubi dicunt Donatiftx idc6 fc non pof-
, Ubi exceptores & notariifuggcrunc.im- cdxxix.
fe prxdarc panentia.n , qu6d aliter pictis codicibus fe debere difccderc
volunt legem interpretari Catholici, & altos (ubrogaii.
cdxtt. Intci locutio qux patientiam dicit c(Ic Interlocutio id heri oportere przci piens. ccixxx.
prxbcndam, quoniam totius cpidolx Profecutio Catholicorum qua prolatx d cdxxxt.
tenor i Cai^olicis patienter auditus Donandis epidoix pleni adfercionu
ed. rcfpondcnc.

HUC* USQJJE GESTA.

RELIQUA desunt.
ccbtxxii Profecutio Donatidanim adversiispro* terri.
fccutionem Catholicorum quam con- qux dicit de perad^ qoxf- ccUxxt^
Interlocutio
tra Epidolam retulerunt. none mlffitentiafedidurumcflequod
eclnxiit. profecutio Catholicorum, quiodendunc fentiat, 6c jubet, ut cauTa panoacur
malosin Ecdedi feminato quod Do- erroris.

natidx fieri pofle negaverunt , qui de- Profecutio Donatidanim qux petit ut de ccxc,
fendunt quod (c d^xifle dc duabus Ec. fingulisarticulis cognitio decurfa pro-
clefiis dixerunt Donatidx. nuntiet: 6cubi dicunt tedimoniis lega-
ccinxiY. Interlocutio qux prxeipie ut codice libus (uisnon efle refpon/um.
recitetur, utrum duas Ecclcfias dixir- Catholicorum ad hxc rccundhmfuperio- eexer:
fent Catholici prodquentes. ra refponfio.
ccixxxv. Ubi interpretari volunt Donatidx ,
dc Interlocutio judicis quS dicitur, legibus ccxCit.
duabus Ecclefiis fen(i(Ic Catholicos, prohiberi , ne fentencia pro parce ne-
quoniam duas eos Ecclcfias dixiflenon gotii proferatur.
conditic. Donatidarum ad ida contentio ,
qux ccxcni.
ccluxvi. Profecutio CatholicorumquSdefendunt,
etiamCatholicisfadc injuriam, dum
quid dixerint de Ecclefia prxfencis tem- illos ftlfbs jaCtitac (acerdoces.

poris BiturL Concedatio Catholicorum, ubi fe ab in- cc&zv,

cdxxxTii ProfccutioDonaciftmim ubi dicant etiam
juril dilEmulare refpondent.
mortalem Ecclefiam dixifle Catholi- Profecutio Donatidarum , qux dicit ju- CCZCV^
cos» cum Ecclefix immortalitas fit dici,fiChridu$ non es, cur de facerdo-
promifla. ttbus judicas » fle qux aflerie hoc judi-

•dxxxTtt t Profecutio Catholicorum ubi aflenint fu- cium Chrido cfle liandum : fle d Ca-
pradidis alTcrtionibus fiiis , eam Eccle- tholicis quxrlc,utrtiii] eis prxcepeiic

fum immortalem cfle promi(Tam,qux Chridus hominem jiidiccm podula-.

nunc ex judis mortalibus condat in rc.

Catholicorum
 1
Carthaginenfis.
ccxcvi. Catholicorum ad ifta refponno, quod
primi Donattdx in Epiicopali causi
humana judicia flagitarunt» 8c
pcriccunoncm nonpacianrur ipH , Icd
Faciant.
ccxcTii. dicunt Donariflx qu6d circumcel-
liones fadunt,ad facerdotes mimmb
perdnere.
ccxcvtii Profccucio Catholicorum, quod Dona-
tidc oculos eruendo » diabolum (u>
pcravcrunc.
CGCCix. Ubi dicunt Doiutiflx, diabolum i Ca.
cholicis clTe detVnfiim.
ccc. Prolixutio Catholicorum , MaximianiC
tas Oonatiflis dTe meliores, i quibus
pcrfcaicioncm padi Aint, fl
perlecutio efficit meliores,
ccci. Profeattio OonatiQarum ,
ubi
diabolus renIKecille pejorem, quod
Job oculos fpcdacores vulnerum non
ademit.
ccc 1 . Profecurio Catholicorum ,
ubi confola-
rium fecifle Don.atiflas, 6c dominicos
codices combudiflc dicuntur,
cccm. 'Profecurio Donatiflamm , Ecclcfiasfuas
cruentis adhuc plcnascflc corporibus.
CCCI V. Interlocutio quatrens, an ipfa fuerit cau-
fadiffidii.
cccv. Donatiftarura ad iftarcfponfio.
cccvi. Ubii Catholicis dicitur hoc poflcMaxi-
mianiflas objicere Donatiitis.
cccvi Interlocutio flmilis prxeedcnti.
I .
cccviii. Ubi Catholici provocant Dunatidas ut
caufam veteris didUii feteanmr.
<ccix. Ubi dicunt Donacidx traditores , id
malam arborem ex fadis fuis, id
ex Frudibus pofll* cognofei,
ceex. Catholicorum ad ifta refpondo.
cccxi. Interlocutio quxrcns, quando mala ar-
bor «titenr.
CCCXI I, Profecurio Donatiftarum, non dbi ad
omnia ede refeonfum ad fingula. &
cccxiii. Judicem debereferrefcntcntiamficdpri-
mi homtnts culp.l harreditarium in om-
nes trandille (Iclidum.
cccxiv. Interlocutio, deoinnibusfimulFerendani
efle feotenriam , ne motus judicis ante
finem nC2orii publicetur.
ceexv. ProfecutioCatholicoru poftu!ans,utcar.
thx qux rcQtari coeperat, perlegantur.
» ceexvi. I nterlocucio
eas prxeipiens reciran,&fre.
cicatioJrclarionisadConftantinum Im-
Mratorem ab Anulino Proconfelc de-
uiDatx,qui majorinus obditifle Cxci*
.1 lianocaitnas criminumejusproconfiilis
ad principem dirigendastradidilTe,
goatur.
371
Ubi pofi recitationem fervari fibi quod cccxvin
contra competit, poftulant Donarifex.
qudd Item recitatio relationis alterius ab eo. cccxvtu
dem Proconfulc ad eundem princi-
pem dellinatx qu2 fignificat idcniPro-
,
confulCxcilianum cum decem clericis
Tuis 5c totidem adverfarios ejus aJ ur.
bem pergere fc fecifle, ficut prxeepe-
rat Imperator.
Item recitatio cpiflolx Confiantini ad cccxix.
Miltiadem Komanum Epifeopum
midx, qui ei 6c exteris facerdoribus
inter Cxcilianum Se adverfiirios ejus
[cognitio ]
delegatur.
Profecurio Catholicorum intimans qux ceexx.
tolerata leda funt cognitori, &
pofhilans ut
Miiitiadisindxcihoni causi judicium
dicitur recitetur.
Recitatio judicii Miltiadis. cccxxr;
Ubi Donatifex volunt aliud contra Mil- cccxxix,
dadis judicium recitari.
Ubi omne Mil- cccxxiii
1 Catholidsdicitur ,non
judicium clfe perledum , quo-
ciadis
niam tridu6 tunc ac'lum efe. Se trina
funt geftj.
Interlocutio ubi contra recitata volenti- cccxxiv.
bus profequi Donatifiis dicitur , ut
patiantur primiefis omnia per ordinem
recitari.
Ubi contendunt contra recitata profequi cccxxv.
Donanftx.
Ubi i Catholicis dicitur adhuc feipercfie cccxxvi.
qaod debeat recitari , fiquidem non
ficicdafentencia Miltiadis
cft> Profecurio Donatifearum quafe dicunt i- ccocxni;
eft 1 dc6 de exiliis adjudiauremcafie, quia
cis cognitor juraverat per cdidum.
Rcfponuo Catholicorum non faiile in cccnviti
exilium Donaciflas.
Profecurio Donarifiarum deperirorisper. cccxxix,
fonl , qux perada funt repetens. Se
dicens Cxciliani purgationem non de-
buific recitari, qui adhuc ab ipfisnon
fuerat accufatus.
Interlocutio, debere carthas quas Dona, rrrvryj
tiflx offerunt recitari, ut omnibus re.
citatis petitoris perlona valeat de-
prqficndi.
Ubi contendunt Catholici recitationem cccxxxi,
canharum fuarum interrumpi penitus
non debere, fed omnia per ordinem
efie redtanda.
Ubi Donarifexrefpondent, recitationem
de Cxdliaoo catholico non pocuiile
competere.
fi- Interlocutio ubi ccmtcndenribusdecon. i-wrcrfm
rinuandi rccitarionc Catholicis, jubet
Aaaaa
 ,

Gefta Collationis
Cognitor flla poli&i recitari qux ofie- crimina in alio inveniuntur ignovirtc
concilio.
runc Oonacii».
Interlocutio hoc ipfum exigens recitari, cccl i u
cccxxsrr. Profccutio Donatiftarum initium rcfcrcns
cauHe ^quid Mcnlurius Cartbagincn- Ubi principioconciliirecuaco,intcrni'n- cccliii.
fis EcclcUr Epifeopus unitatis
tempo- pUDc Oonatirtx, negantes confulem Sc
undi extitit diem Ecdefiarticis adjici folcre de-
re pcrfccutio effecerit ,
cretis.
caufa diflidii.
Catholicorum ad ifta refponflo, ccdiv.
Cccxxxv Interlocutio probationemexigensfiMen-
forio crimen traditionis impingitur. Interlocutio fimilisprxcraenti. ccclv.
«ccxxm. profccutio Catholicorum, qua falva Ec- Ubiexigunt Cathouci oportere difquiri, ccdvi,
clefu; caufi , traditionem m Menfurio utrum Donatus, cujus modd vocabuo
probari defideraoc. lum recitatum crt , inter Cxdliani fue-
ptaafti. Ubi i Donariftis familiaris cpiflola reci- rit damnatores.
tatur d Menfurio ad Secundum Epifeo- Interlocutio quxrens irta difquiri ,
& ita ecdvir.
pumdefhnata, qua quid circa fcadurti nomina fingulorum.
fit tempore perfecutionis infinuar.
Ubi Donaiil» certantor fcprxboiircpa- ccclvni.
kecmriii Profccutio Catholicorum , qua volunt dentiam, vicem petentc&,chmc(rpe-
cfle tertarum familiares epirtolas r&* rintrefpondcre.
, ^
citari quarum Edes habeatur incerta. Interlocutio fecundum voluntatem Do- cccltx.
ccexxXT*. Item alia familiaris epirtola recitatur Se- nacirtanim exigens de Cacholids pa-
ticncix. profemoocm.
cundi ad Menfariam referibentis.
ceexL Ubi Catholici poftulant exprimi , qui fue- Ubi de prxbendd patienti! Catholici

rit hic Secundus. profitentur.

cccxli. Ubi qui Secundus fuerit exprimunt Do- Ubi le^d codids parte cocum legt rta-
cccIxl
naci rtx. gicanc Donatirtx.
ccczlii. Recitatio fupradicK referipri, qua vicif- Catholicorum ad irta refponfio. ccdxri.
lim quid circa fe in Numidid gcfKtm Profecutio Catholicorum idc6 aflercns
^cclxiu!
fit eo tempore Menfurio Secundus fe legirte qux le^ fune , ut Cxdliani

infinuac. poflic valere purgabo.

CCCXliii. Inturlocucio prarcipiens ut recitaris epi-
ftolis fuis patienter audiant Donatirtz
,
quar legi i Catholicis cceperanc.
cccxliv. Profccutio Donatiftarum qua: ruperefle
fibi dicit quod de Cxciliano legendum
cft.
ccczlv. Interlocutio etiam de Cxciliano
fimcreft prxeipiens recitari,
cccxlvr. Profccutio Catholicorum que
fe habere alTcrit ut legatur,
ceexivn Ubi offerunt Donatirtx conditum d pa-
tribus fuis de Cxciliani damnatione
decretum * &
hoc jubente judice re-
Interlocutio adversw illa qux d Catho- cccIziT
licis recitata fune, Donacirtas admo-
nens rcfpondere,uc extera qux inter,
rupea fiint recitentur.
Profccutio Donatirtaram arterens qu6d ccclxr^
decretum fine Confulis adferiprione
quod protuierint ex confuetudinc fe fecirte
,
majorum.
patienter Interlocutio qux dicit , ex hoc
ne Catho- ccclx? i,
licos fedrte aliquam quxrtionem.
Profecudo Catholicorum ided barc age- ccdxrxf
re Donatirtos ut tempora contrahan-
tur.

citatur. Ubi Donatirtx dicunt ,

Je /entfntiis ccclznii^
cccxUixi Rcdtactonc conclusa interloquitur judex, Mi/ii nem» jnu iam-
ut fi quid crt adhuc quod de Cxcilia. lutuseji»

no debeat intimetur,
recitari Profccutio Catholicorum afl^ns pofle ccclzizi
cccxlix. Profccutio Donacirtanim, de exteris quo- monrtrari quid de Cxciliano fit geC
que perfonis fe habere dodimenta tum ,
fi qux inccrnipca fuerint , reci-
promittens. tentur.
cccl. Interlocutio ut qux d Catholicis oblata Ubi exigunt! Catholicis Donatirtx, o- ccclvc;
fuerant perlegantur. trum illud verum crte concilium •
cccli. Profccutio Catholicorum tertacum fa- quo Cxcilianus damnatus crt, fatean-
^ ciens 8Cadversum Menfurium nihil tun #
mblicis a^m effe
judiciis, dcCxci- Catholicorum refponfio, fi verum fit &
ccdzxij
fianum abfcnccm ab his effe damna- iUud concilium , Cxdliano abfend
tum in conftlio fine confule Se die prxjudicarenon pofTciquomod^Ma.
qui fibi invicem conferta traditionis ximiamftarum concilium damnantium
 ,

Carthaginenfis. 575
rrimianum praejudicium non ateulic dlianidamnatores inficem fua crimi-
Primiano. na donaverunt, idc6 arguunt falfita.
cccixxa. Donaciilarum profccutio ncc cau(^
,
tis
,
quia huic contra EccIcflLdicuni
cauiic^nccpeHbnamprxjudicare pcr« & Aj^dolicum morem ,
Coofui ad-
ibnx. jcclus cd.
cccbouu Interlocutio dc Cxciliano oui i (cptua- Profccutio Catholicorum poflulans utaclmit
sinta damnatus eft , reipondere Ca- fuperduis ampuracis,eagcda reciten-
tnolicos <^rccrc. tur quibus abfblutus Cxcilianus pof^
CCcbtJQV Prorecutio Catholicorum , indfc Ce men- (it oftendi.
ciooem de Primiani damnatione fe» Ubi contendunt Donatidx Ecclcfufticis cccxc»
eide, quia evangclica regula ed, ad- condliisadfcribiconfttlem nonfblere,
verduios de luis operibus arguendos, & hoc flagitant cx feriptis dominicis
ccclzxy. Profccutio Donaciilamm i primordio approbare.
repetens S^id Cxdlianus admiferit, Ubi adulant CatboHd purgationis Cx- cccxci;
& promittens ex Optati epifeopi Ca> ciiiani geda debere recitari.
cholici fcripds pode monllnui OecU ProfccutioDonandarum Catholicos co- cccxcit*
Ijanupi diifTc confefTum quia i tradito* gens decreti ilhus iubirc jatduram
ribus fuerit ordinatus. quod adversus damnatores Cxciliani
cccixxvi Profccutio Catholicorum ut qu* inter- recitaverunt.
rupta flierant reciten rur , Sc ubi dicunt, Interlocutio ubi dicit, ex duobus dccre- ccczcitt
ipfos illius temporis Oonatiflas dc dio tis illud ponuspoflenucare, cui nomen
judicade omcilio, qui Cxcilianum Confulisdeed: &
prxopicns, ut qux
quem damnaverant accufarc apud interrupta Kicranr.perleMntur.
confbandnum principem voluerunt, Profccutio Catholicorum aflerens necil- cccxciv.
ccdzzvit. Interlocutioqu^ rcqui.itur, utrum pod liusfc dccrccicaufaitonem aliquam fa-
hoc concilium accufationis Cxciiiani cere, nec tamen alterius decreti fc pa-
ad principem Donanllx tranfiniferinr. ci debere ja^uram.

«cclxrrui Ubi quxrunc Oonatidx utrdm Cxcilia- Donandarum ad ida rcfponflo. ccczcr.'
nus ab illo Epifeoporum judicio ap. Intcrlucucio, cx majore diligentia Con- cccxcvi*
pellaverit. fulis adjecii, fidem non perire decreto.

.
Catholicorum profccutio qui dedminir Donatidarum ad ida contentio. cccxcvil
Donatidamm modo conci>
urro!}ue Profccutio Catholicorum, Cxciliani pur- cccxcvm,
lium, dve ancc iadum cfl quam ad gationem deberein judicio recican.
Imperatorem Cxcilianl crimina roit> Ubi Donatidx dicunt, non valcrcCacho- ceexax.
terentur, fivepofted congregatum cft. licos folverc quodobjeclum ed.
f(»r)TTT. Interlocutio qux i Donatidis exigit red- Catholicorum ad ida rcfponflo, cur in cccc;
ponderi, utrum anc^ accufacionem Apodolicis conciliis non ficdiesadjec-
Cxciliani , an poded illud fuerit cele- tus &
Conful : Sc quod in propheticis
bratum. libns inveniantur u^ula tempora fuis
cccbcxxi Donatidanim ad ida refpondo. fignificationibus fuifle cedara.
ecclxxxii. Catholicorum profccutio, qudpodulant Interlocutio prxcipien> geda qux inter- cccci;
ea qux ada fune podei redeari , ut rupu fucrancredeari.
Cxcilionus abfblutus, &
accufatores Interlocutio qua petentibus Donatifhs ut ccceii,
ejus doceantur fuifle damnati, judiccc ,
dc negotii parce
dicit judicari
ccdoxni Profccutio Donandarum, qui volunt lec- non pofle.
tione mondrare confuetudinisedema. Rcdtatio judicii Miltiadis &
altorum G- ccccixi'
^
iorum qu6d cccicdadicojudicio Con- militer facerdotum , qua Cxcilianus
^Don deadferiptus. odenditur abfolurus.
£ccInxtvUl)i CathoUcidicuncadcaufamnonper- Profccutio Donatidanim ubi fecundi^m
rinere quod volunt legere Dooandx. fupenora contendunt , uc Catholicos
(«clzzxv. Interlocutio qux Cachdicos perconta- cogat decred , quod adversas Cxci- ccccir
tur, utrum illud decretum, quoddoe liaoi damnatores protulerunt, fubire
confule ed, dildiro cfTe non exidiment. ja^kuram.

eecUxxvi Catholicorum ad
ida rcfponda Interlocutioqux i Donacidisexigic, a- ccccv^
ccdzxxvu Interlocutio jubens ut qux incernipta trilm habeime aliquid profercndim
primitiis fuerant, recitentur, contra redtacum judicium MiUiadis.
icdixxnii UbiDonatidx illud concilium quo Cx. Item mcerlocucio qux Donattdas aliud ccccyr,
Aaaaa ij
 .

374 Gcfta Collationis

agentes admonet ,
ut ad qo^Hea reC- habeant Martyrum gcfta perfecutio-
pondeanr. nistempore in collcif& fefuilTc facen-
ccccvii. Catholicorum rdponfio contra illud tiurn.
qu6d a Donatifhs decreti i fe prola- Inccriocutio ad interrogata refpondcre ccccxxi it
ti jaduram facere compellantur. commonens Donaci das.
CCCcTiii Uhi Oonanftccontcndutic, illud dccre- Donaiidarum ad quxfita refponfio, qu3 «ccxxiv,
*cum adventis damnatores Czciliani i dicunt, nullamdomum Epilcopontm
Catholicis recitatum idc6 nulli veri- capere pocuiUe concilium.
tate fukiri, quia perfecutionis tempo- Ubi refponJcnc Catholici , duodecim E. ccccxxt,
re non pofllt concilium c< ngregari. pifeopis qui in condlio timc fuerunt,

ccccix. Catholicorum limilis ad iHa relponlto, domum fudicere potuifie.

periccutio: is tempore fieri potuilTe Interlocuno qux requirit quantasinilIo®“®“’'**
concilium : &: hoc legali bus teliimonus conciho numerus Epifeoporum fuerit.
edocetur. Cacholicoram profccutio fimilis prxee- «ccxxm
ccccx. Prolccutio Donatiflamm fimilis prxee- dend.
denci. Interlocutio Catholicorum dhda confir- accxxviU
ccccxt. Catholicorum adiftarcfponfio,potuiflc mam. •

concilium pcrTccurionis tempore cele- Ubi Catholici interrogant Donaridas,cocexxiz.

brari , tempore ^quamvis fiirtim,
fi illo utrum tempore perfccurionis negent
tamen etiam populus potuit cong e- fieri folere collcaas.
gari. Donatidarum profccutio qux dicit hoc ccccxxx»

ccccxii. T^tofccutio Donatiftarum,nunciudmpcr- decretum quod i duodecim Epifeopis

Iccutionem pallbscflcCacholicos, qui adum Catholici protulerunt, vel hmc
quanta vis lic pcrlecutionis ignorant. faifum cITe, qu6a illis non ed tempo-
ccccxiii Catholicorum ad ifta refponfio , qux in- ribus fadum , vel qu6d Imperatore
terrogat Donandas utrCim negent coi in propinquis regionibus pofiro ne-

IcdasChnftianoram pcrlecuuoDis fieri mo illic auderet congregare cond-

folere temporibus. hum.
teeexiv. Interlocutio quxdcfinitd Catholicis hoc Ubi Catholici dicunt, parvum Epifeopo- ccccxxxi;
probandum » urriim noverint perfe- rum numerum facife tunc colligi po-
curionis
*tura.
tempore concilium cefebra- tuific. •
Donatidarum ad ifta refponfio.
^
ccccxv. Catholicorum refponfio, Apoftolos in- Dbi Catholid concertantur non permic- *'““**4
ter perlccurioncs judxorum primum Ci luos exire quos ad gcfta miferanc
fecifle «oncilium. perferenda dc Martyribus in colleda
ccccxvi. Donatiftanim ad ilU contentio. Ic fiiifie fatentibus.
Ubi ultr6 geda Martyrum Donatidxof- ccccxxxlt
ccccxvii Interlocutio a Catholicis exigens hoc
doceri. ferant recitanda.
Apoftolorum 1nc:rlocucio prxeipiens eadem redeari. «cccxxxr;
ccccxvixi Ubi Catholici de aedibus
rccirant Icfkioncm qua probare velint Ubi rccitaciode gedis Conlulc&dicfla cacxxxvi
quod ab ipfis concilium rcquifiium gicanc Donatidx , uc etiam decred
Conful 5c dies cum corumdem gedo-
'

cd.
ccccxix. Inccriocutio qux defignat recitatam iCa- rum Confule vel die conferantur.
tholicis Iccdioncm quod quxfitum cd Intcriocutioquxintcrdccrcti gedorum- cccczmn
non pri^ade. que tempora quantum interfit, inqui-

ccccxx. Prolccutio Catholicorum aflereos perfe- rit.

tempore ab ^ilcopis colligi

cutionis
concilium , uquidem tunc
potuifie
etiam plebes congrcgacxrepcrimitur,
unde martyres fadi funt.
ccccxxi. Interlocutio id exigens comprobari^ tc
ubi exceptores alii fubrogantur.
ccccxxa Profccutio Catholicorum qux interroga-
ri defiderat Donatidas, utrum nulla
Ubi aliter dcintcrvallotcmporis pronun- «*«***ri4
dantibus Catholicis , quanebm inter-
fuerit feriba refpondec. *
Ubi id de quo temporis intervallo aliter ®^^****^
d Catholicis renuntiatum fuerat, colli
de tabulisprohibent Donatidx.
Ubi hoc ipfum Catholid excufanc, SCCCCCXL
remanere paduntur in tabulis.

• iHAff. pronuntuntTum Catholicis qaamdm intcrfueric faiptttcfpondat ;

nSi
tmmdMKm k £4hKj$txJlKi.m£rrvk.C»ll,£(i 3. L 17,
Concilium
 Carthaginenris. 37 ?
ccccxl t . Ubi dc hoc fald notinc Catholicos 0o> Interlocutio id ipfitm prxcipien^ccirari. ccccivifj
nariflr. Ubiexiguntijudice Donac)fl.e,utdcdc- cccclvirt^
ccccxlii Catholicorum rerponfio, qua alTcruoc creti illius ^Ititare pronuntiet.
fahum illud dia non poflc decrcrum, Interlocutio ,
claruiHe dc gcCis fieri tunc cccclix.
ciH probaverint Oonanlbe pcrfecucio. potuifie concilium.
nis tempore colledas heri nonfoicre Prolecutio Catholicorum, qii3 tacenti-
ccccxim Prolecutio Donatiftarum , non potuillc bus DonanCisjudicatum ConfVantmi
conalium eo tempore congregari , fuper ablbluttone Cxcitiani offerunt
quo Mart)’res in cculco depende, recitandum,
oanr, Profccutio DonatiCarum, nu3 conten-
ccccxliv Interlocutio Catholicorum repetens ad dunt fientunenon potuifTcconcilium,
illa rerponfum. &
debere Catholicos ejuldem decreti
ccccxiv. Ubi Cadiohei rdpondent etiam tempo. dilpcndmm fuflinere.
re pcriccutionis tantam fuidc Chrif. Intcrfocutiotuncde ifto decreto cnixiCls^^^^^**^’
tianorum diligentiam, utin carcenbus inquirendumfiiifie, fi in hoc Czcilia-
baptizati Martyres fecerint collegas ni abfolucio teneretur, nunc Donarif-
plebis, fitlas exgellorumpofle recita- • tas contra judicium Miltiadis, aliud
tione ciarclccre. oporterevd dicere, vel proferre, quo
ccccxlvi Interlocutio, gefta praecipiens recitari, • Cxciliani abfblutio definiatur.
ccaxlvti. Ubi Donatillc dicunt, hzc ipla Ic gella Profccutio Donatiflanim qua promit- ccccixiil
,
nuper obtulide recitanda qux nunc i eunt refponfurosfe eflecontra judicium
Catholicis proferuntur. Miltiadis : fidem tamen illius inquiren-
ccccxiviii Item recitatio gclVorum quibus paiTioncs dum clle decreti.
^lartvnim continentur, Interlocutio cxigcnsintimari aliquideon- cccclxiv
ccccxlix. iWm ollerunc alia Martyrum gefta Ca. cra judicium Miltiadis , judicans &
tbolici, unde cotleda; plebis tunc ftc. in perfecutionc fieri potuiffe conci-
tx doceantur , £c recitantur, lium.
cccd. Interlocutio qua; dcHnit ex recitatione Catholicorum profccutio necclTariam ccccixv,
gcftorufncolledas plebis pcrlecutionis fuilPccaufam cur tunc congregaren^
tempore celebratas. Epifeopi. W
ccccli. Prolecutio Donaticarum qua conten- IntcrWutiu exigens contra Cxciliani ab- cccclxvt
,

dunt Catholicos decreti ilbus facere folutionema Donatiilisaliquid refpoo-

debere jaduram , quia non potuit tunc deri,
cpifcopaieconcilmm cpngrcgari. Prolecutio DonariCarum, quamvis coi- cccclxvii,
cccclii. Intcrlocuiio quzdctinit,duodccim£pir- le^xtuncfa^ fint plebis, tamen £-
copos in u am domupi tunc colligi pifcoporuin contrahi tunc non pocuifle
ptKuille , quand6 coll^x plebis pu- concilium.
blice Heri potuerunt. Interlocutio exigens Donatiilas legere cceclxvrli
ccccliii. Profccutio OonatiAarum qua adhuc de
,
aliquid contra judiaum Milciadis.
decreti ialHtate contendunt, & ipHus Profccutio Dopaciflarum, non potuifJc cccclxix.
decreti Icntentias Sc verba difcutiunr, Epifeopos liios m
eo criminq alterum
& Cxcilianum contra damnatores Htos condeimure,fIcoipfi tenerentur ob-
decreto dicunt defendere po.
illo le noxii.
tuille, H conCarct tunc facium noc Carhoiiconim de feripeuris dominicis ad cccclxx.
fui fle decretum. • ifla refponfio.
ccccliv. Interlocutio contra DonatiCanim profe. Interlocutio exigens ut contra abfblutio- cccctzxi.
cucionem> qux dicit duodecim £pif nem Cxciliani quid proferatur.
copos 6c congregari tunc 6c latere Hi- Profccutio DonatiCarum , C.ccilianum cccclrxii.
cile pomilTe, Czcilianum autem non damnatos fuerat ,dcbuif.
in Africa ubi
illo duodecim Epifeoporum decreto, fe purgari: Milbadis autem pro co
.
AxiMihiadispocimaDlblutum cfleju- fentendam non valere , quia fimili
dicio. cnam cnmine tenebatur. J '

cccclv. Ubi iterum Donaciftx Catholicos cogunt profccutio Catholicorum exigens hoccccdxail
ja^uram ipHusfabiredccred. probariquodde crimine Miftiadisdi- »
ccCcItj. Ubi alia documenta imperatorii judicati xcrant Donarifbc.
fuper abrolurone Cccilfani volunt of. loterlocuho approbari prxeipiens quod cccclxxiv*
ferre Catholici, intCDditor Awriadi.

Bbbbb
 376 Gefta Collationis
tccclxxT. Profccutio DonarUlarum, qua de Mil. cione Caeciliani etiam ConBantini
cudisnomincquiJ nca<3um, probam, principis legere judicatum.
ros Ic gdlorum rcciunonc promiccunc. ProfccutioDonatiBarum , qu^ tcBanrur ccccxcv;
cccclxxvi Ubi Catholici pecunc de nommc Miltia- traditionem le geBis pnoribus rcc, ralle,
dis res judicatas dcbcrc proferri, & adhuc fe habere quod legant.
ceccinrn. Ubi Donauftc dicunt fc (cripcU Citari Interlocutio, aliacirca Miltiadis perlb-^^*^*»
Caihoiici HpifcopinKinflraturosCxci- nam recitan gcBa permittens, & Ca-
lianum Bnxix liiide damnatum. tholicis rervans,ut recitent poBei B
tccciTxriit InterlocutioOptati testimonio nunc a-
,
quid velint.

^ moeo^ illud p<^iti$ quod fuper nomine Hic Catholici volunt elle teBarum.qubd cccatcvit
Miltiadis Douacilla: promifcrantpro. noncxprclTlTintDonaciBx,ubi lupe- ^

fcTcndum. riora gcBa conle^U fint.

cccclxxix. Ubi DonatiSla: Optari volunt tcftiino- Interlocutio confirmans quod i Catholi- ccccveviif
nium recitari. CISdictum cB.
•cccchrx. Interlocutio qux promittit Optari tef- Item iDonaciBis geBa alia recitantur, «ccxcts^
Qmonium recitandum , i\ primum quibus puli redditam agendi licentiam
quod contra Milnadem promiiTum luc- ChriBianis, res Eccicfix qu« tradita:
rat rccitcrur. lucrant, recuperantur i ScratoneSc cx.
ccccixxxi. Profecutio Catholicorum, contra emW teris quos ad id negotium Miltiades
nentes Epiicoporum fe- tentias unius EpilcOf us dcBinarat.
Optati cdlimoniumSufcipinondcbere. Interlocutio, qu6i etiam fecunda geBa D.
cccclxxxri Donaciltarumprolecuno , nimium verum nihil dc reatu contineant Miltiacus.
cSTc quod contra Catholicos Optatus Ubi a(T.;runt DonatiBx cum Stratonem Di.
Catholicus dixit. quali diaconum i Miltiade dircdi^
(ccclnxiti Catholicorum prolccutio. Optati ferip- ad res Eccleftx repetendas , qui ui^.
ra pro fcripturis canonicis non haberi, nirur ante tradidifle.
(«cclzzxiv. Prolccutio qui ex gunt Donatilhc ut
,
Interlocutio poBulans ki doceri. di r;
aut damnent Catholici Optatum , aut Ubi recitatur ex primis gcBis Stratonis diu.
patianturejus tclhmonium recitari quo nomen. • ,
^Cxcilianum Bnxix dici fliillc dam- Interlocutio poBulans evidenter offendi,
natum: 5c qui admonent judicem, nc urriim Straton in primis geBis diaconus
promidam teneat arquicatem, fuerit nominatus.
tccclm». Interlocutio fimilis prxcedenri. Ubi DonatiBx ex hoc illud interpreta. pv,
cccdxxxTi. Cath'. licorumpro(ccutio, contra Miltia- ri volunt ibv diaconum figniheatum

dem debere DonauHas proferre ali. qu6d iildem geBis hortator fuperBi.
quod judicatum. rionis luerit nominatus.
ccccinxm Intcrlocudo Hmilss prxcedcnti. Ubi Catholici ex DonatiBarum profeco-
«Mciiuvm. Ubi dicunt Donarillxnon c0l’ prolixum tionc colligunt, Beri potuiBe ut alter
quod de Optato de fiderant recitari, foerit Straton fupcrBitionis hortator.
coclxxxix. Interlocutio ordinem Icrvandum ciTe dc.
,
DonatiBarum contra iBa contentio dv i i.
finiens.ut primbeontra Miltiadem a- Intcriocutio qu.adicirurutraque gcBaiif- dviii.
liquid, pollei dc Optato quantum vo- dem remponbits facla , &
debuiffe
luerint, recitetur. Stratonem eodem hartatoris nomiue
cccac. UbigeBa io urbe habita offerunt Dona- utrobique lignari.
tiux. Item interlocutio qux requirit apcrtnm dix.
ccccxci. Ubi geffa eadem recitantur quibusin ur- crimen & manilvBam liamnarionom
be Roma i nonnullis aliis & i quo. Miltiadis elTe promendam.
dam Stratone rerum EcclenaBicanim ProfccutioDonatiBanim, eundem Stra- px.
traditio perpetrata cff. tonem clTe qui primb tradidit, j>o-
cccac M- Interlocutio in tam prolixis geffis nihil Bei res lufccpjc Ecclefixjnec obelTe ve-
di^um de nomine Miltiadis, ritati,qudd Ibi hortator luperBirionis
ccccxciit. Ubi dicunt «Donatifla: adhuc le non fi- eB diBus,quia gentiles diabolum dicere
nille totum quod promKerant recitare, noluerunt:tuncde Miltiade oportere
fcccxciv. Catholicorum proiecutioqua prolixisge- judicari Stratonis confnrrio
maculato.
Bis fc patientiam prxhuiffc teBantur, Interlocutio, probari oportere qubd
idem DXi?
* & nibUexurdcmadversumMiltiadeoi Str^on etiam runc a Miltiade dircAus
effe prolatum uodi fc debere de ablblu* quando dicitur cradidiff^
Iit,
 «

Carthaginenlis. 377
Dxi 1. Donindartiq^ profccutio ,
tcico lUi non Inrerlocutio, debere rcfpondere pnmtrus
pxxxi t ^
tctun vocit>uIuin MilciaUis quod ad^ Doaacidis , utrhm falla dt Imperatoris
hucEpifcopasnon ^illcc: hiacauctfm cpidola,£c it.i demum redtande Op.
Mildadcm fliiirrpollucum^qtiod cca. taro quod velint.
dicorcm Scratoucm m numero babuic Ubi alferunt Ooaatidx Cxdliano nihil oxxxirr,
diaconorum. prodefle rcfcnpcum quia invenitur
,

DXiir. Intcriocucio prouu&ctans ,

partes agere podei condemnatus : Sc hpc volunt
dob.;re qua; competunt. recitata Optati Iccbone condare.
px 1 7 .
Profecucio Catlmliconun . duo Stratoncs Ubi Catholici concedantur, qubd iibi non pxxxi v«
tunc clK: potuillc ncc abhorrere a con.
,
obde error Optati legi tamen patiuiv-
:

Tuetudinc f uc duouao nomine ccniean- tur Optatum.

cur Miltiadem verd reum efle non
, Ufai poltea Conful invenitur imperiali dxxxv.
po(Te, niii cradiciouem Scracoms fuilc cpidolar.
doceacar. Ubi dc Optato lecf io rcacatur. dxxxvi.
oxv. Intcrlocucio ^
inter Epifcopos nihil fuTpi. Non inventa m Optaro damnatione Cc- dxxxvii»
cionibus aebeaodum , & debere Con> ciliani, fed retentione apud Bnxiam
(laocini judicium recitari, temperantius ab Optato ellc dudum
pxvi. Recitatio judicii Conitancini, quo apud aderunt Donacifbe.
fequoque Ca;cilunum hulfe purgatum Interlocutio, debere Donaridas qui hocQ^QQvin
poh Arclatcnfc concilium ,
iigniHcac Optatum temperanti hs pofuidc dixe-
imperator. runt ,
cvidcnrths approoarc Caxilia*
Dxvit. Interlocutio qux admonet Donaciflas^u. num ab Imperatore fuidedamnatum.
trtmi contra haec habeant aliquid re- Profecurio Donatidarum qua dicunt a- oxxx 1 x.
,
citandum. liumCalx non fuilTc donacum.
Dxvtix. Ubi dicunt iterhmDonatiAx Miltiadem Catholicorum ad ida rerpondo , qu6d in dxL
Stratonis (bcietatc pollutum, adis Mitnadis Donatus Caiimtis evi>
pxix. Interlocutio nmilispixcedcnti. denter expreUiis fir.

pxx. Ubi dicunt Donaciltari EiUuin elle judi- Ubi Peciiiaiius Epifeopus partis Donati oxii.
cium Conitamini auribus intimarum, impedimento raucedinis agere fe non
pxxi. Interlocutio, quod inter parces Icntcn- polTc telfatur.
ciam tulerit Imperator, Ubi Catholici tcftanrur, idc6 fe Petilia- dxIi i,
pxx* I . Ubt hoc legt deliacrant Don.irinar. num excufarioni lubtrohere voluide,
Dxxm. Interlocutio, hSb ipfum ligmlicaas, & ex quod ei Donatus Cafends cx gedis
rclcnptoprincipisfuperid^ recitato. evidenter odenfus eft.
^
Dxxiv. UbiDonatiliarvoluncciretcIbrum in rcf> Interlocutio,cum fepcenj addent, dccxlmv
copcopriDapisDccdicmclTenec Con. unius dcfedu querelam ede pode.
ful.-m, Profecutio Donatidarum , qua principi oxltv.
pxxv. Ub» rerpondent Catholici , Sc leAum elTc Condancino libellum alFerunt propeios
cxrcfcripcodicm, iterum oderunt dedidemajores, &
eo principem moid
ut legatur. agendi cis dcdille licentiam, & ihi Fe-
pxxv I . Prolecutio Donatidarum ,
IcClo die non lias Apeugnitani Epifcopi qui Cotcu
dTeConfulem Icchim. iiam fuerat ordinate^, cai^ narratur.
pxxni. Catholicorum ad ida refponlio, & ut
d lorerlocucio exigens uc quod competit pxlv.
de referipro dubitatur ,
archivorum Donacidis,documcoconim prtdanone
infuiciatur auihoncas. mondretur.
oxxviti. Interlocutio ,
imperiale referiprum cui Libciii recitatio quem Condancino impe- Dxlvi
dede Conful ^dies, in dubuim revo. racori dederunt lUo tempore Donaci.
c^i non poil^. Ibc.

Dxxix. Ubt Donaciit£ queruntur EpiTcopale de- Profecutio Catholicorum ,

quU aderunt Dxlm.
cretum fuperius iCatlxoliciscum Con. profe fecere libellum quem recitave-
fule ede prolatum, & nunc Imperato- runt Donacifhe.
ris epidolam linc CondUc recitari, InterlocutioCatholicorum di<da conhr-Dxlviii,
bxxx. UtkCacbolici provocant Donaodas^ut di- mons, & rcfcnpcum Coadanctniprxci-
cant falfam cdc Imperatoris cpidolam. pieos recitan.
pxxzi. Ubi podulant Donacid.x‘, ut quod dbi Ubi recitatur epidoiaCondantini ad Vi. sxlix*
fervacum fuerat, dc Optato proferant carium Vchnum dedinata , qua Itbcr-
leclionenu cacem agendi tribuit Donaduis.
Bbbbb ij
 378 Gefta Collationis
Profccutio Catholicorum qujc dicit profe ftorum pofte rcTcindi. .

magis cpiftolam ficcrc Conftanrini, Profteutio Catholicorum, tbfficcrecauix olxix,

quia non dc Caraliano aliqmd judica- quod ab iphs cft recitatum , 5c (1 C«t.
ciliaoi purgacioncin Ingentii perlbna
nim cft, fcd furori fuo ipfi pcrmilli liinr.
Interlocutio Catholicorum dida conHr- rclcindic, Donauftashocpotiu;dcbc-
ftll.
mans. re monftrarc.
Intcriocuricfqux iftud exigit recitari.
sit 1. Ubi Donati flx petunt ut judex dc pcrmif- dIxx,^
sX fibi a Conlhncino arbitrii boerucc Donatiftarum profccutio qud dicunt, prx- dIxx£'
pronuntiet. fentem Felicem debuiftepurgari, 8: qui
Interlocutio pronuntians quod petitum requirunt, utrum aliquid apudl mpenu
Dhii.
cft, & adferens pnocipem Honorium toremlngentiuspro Felice rerponJcric.
«de abfolutionc Carciliani hodie prxee* Prolccutio Catholicorum qua dicunt , obueu.
pifle difquiri. quoniam omnia per ordinem recicara
Profccutio Oonatiftarum qua interpre- uinc,d.*bcre cognitorem, fummotis ter-
f?hr.
'tantur idc6 non videri Cxcilianum givcrfadoDibus, terre lentcntiam.
ftiilTl* purgatum , quia rctraftata cauia Interlocutio exigens ut conchi gella, qui. Dlxzm.
Felicis ordinatoris cjufdem , Ingcntms bus abibiutus eft Felix, aliqui J^recitetur.
quidam ad comitatum pncccptus cft Profecudo Catholicorum, majoris eflcin- dIxxiv,
'dcftmari, & nihil adum ab Ingentio noccncix documentum quod abiens
repentur quo Felix abfolutus efte nof. purgatus cft Felix.
catur. Profccutio Donatiftarum , qua omnes ro qIxxt.
Prc^ccutio Catholicorum qui promittunt ttus negotii recapitulantur articulis fii.
sU.
fe ^lianiProconfulis recitati relatione perioruin proiecucionum divcrfl tra.
roonftrare, quid fuper Felicis abiblu- dati.
cionc fuerit adicatum. Interlocutio abfolutaSeconfumpca repeti blxxvi,
Ubi Donatifta; contendunt Conftantim non debere, quii rurshs exigitur ut con-
potius litteras recitandas , quibus ju iTus tra Felicis abfoluiionem aliquid reci-
cft Ingenriusad palatium deftinari. tetur.

Interlocutio qux noc potiCis przcipic Profccutio Catholicorum poftulans , nc olxxvii,

sItii.
recitari. quoniam dilcullis omnibus, luperHua
Ubi hai ipGc litrerx recitantur. repetuntur, jam fententia proferatur.
Slvni.
Profecutio Catholicorum , ubi dicunt re- Interlocutio contra Felicis abfolutioncm olxxrm
&lix.
lationem >£liani Proconfulis recitan- aliquid recitandum.
dum , qui Felix oftendirur al^folutus. Prolecutio Donarillarum debere judicem dIxxi^
d1& Recitatio relationis cjufticm. de bis qux prolata fune judicare.
dIxi. Interlocutio qux depofdt, utad plenio- Profccutio Catholicorum [qui poftulanr] dIxxx;
rem Hdem etiam gcfta ipfa quibus Fe- uc etiam extera rccicencur.
lix purgatus cft , recidentur. omnia debere
Interlocutio, recitari, ueolxxxi.
plxir. Ubi Donuiiftx contendunt illud potihs de omnibus judicetur.
recitandam, nautdireduseft,aut |li- Profccutio Donatiftarum fimilis prxee- olxxxir.
quid apudlmperatoremcgiclngentius. dend.
Prolecuno Catholicorum , ada pocihs re- Intcrlocutb prxcedend.
fiipilis Dlxxxra
sUiii.
citari oporceve ,
ut quemadmodilm Prolecutio Donatiftarum , pro arbitrio dIxxxit.
Cxcilianum conftitic abfulutum,;ti£c partis advcrlx fallarum eue& deftni.
Felix purgatus fuide monftretur. dum quidquid i fui parce prolatum
©IxiT. I nterlocutio gefta prxcipicns recitari. eft.

dIxv. Geftorum recitatio pro Felice qui Cxci- Incerlocodo, H nihil fupereftquod lega- dIzxxv.
liani fuerat ordinator. cur, debere partes exire, ueferibipof.
Interlocutio exigens ut quod partibus ile plena lentenda.
dIxvx.
compede, intimetur. Inccrlocurio convocans partes uc fenten.i>Ixxxvi,'

Dlxvir. ProiccudoDonatiftarum contra gefta pro da recitetur.

Fdice prolata. qux totum complexa dUxstu
Sententia recitata
plxviii . Interlocutio gefta, qux roboravit anti- negotium, quid obfervari opoiteac,
,
quitas, oonnin aliorum proladoncge- pro CathoUci unitate decernit.

ixfkciuM» tertue

INCIPIUNT
 1 ,,

Carthagitienfis.' »
579

INCIPIUNT GEST A* ••

•Primae Cognitionis.

PO s T ConfkUtim f^/trams V. C. Kal. coiladoni cun^i adelTe deberent: qu*®**Ta

fan, CarthaytuinSfcrrtaria^ThermM. tempora hodierna die videntur impleri:
rum Garyliandram * , futfeniibnsSfbtifiiMm fic quia ^rzdolunt univcrlt, dc omni,

m, Maximiano^ Petra viuidev4tiijimi$ bus Icilicec provincus Africanis, id cll,

prateUaniut dame^iids y Md^anttinu Vrji^ dc Provincia Proconfulari , dc Provio-
Petranta ^
Lxhafa D*cenetriiSy pemfacia ciiByzacena , dc Numidii , de Mauri-
'

Lv^t/i» ap^aritarikms
tUafirtam atifae taniis, Sirifcnli Sc Cxfaricnli, /ed edam
eminenttafn patefiatamy Fileta appantore &dc TripolitardPfovincid, fi prarcipic
iUu/iris camitivit fedit ’ ^ Exitiafa aJjatare nobilitas tua, adfint idem venerabiles vi.
sarntCaljTiyPalJidiay Qaadvaitdea (j^-Cala- ri> ut omnia fuo ordine peragantur.
nica adjatarthas cammentariaram Officii Fluvias Muralltnas V. C. Tnbanas * * •

D.M. v,c. ^fptiiuiiUs Pracanfaiti yfavitia FJotanas dixit Adfint venerabiles viri*
:

adjatare nameramm Qfficit d. N. v. c. &fpr~ quos prarfenics c0e fuggeritis. Et iu^ref-

HabiUi ytcarit » Uampia [mhk Officii v. c. jtsamverfs Epifcapii partis Danati , in^ref.
Zcp^ati aimaCarthapnif y Rnfintana fcriba fs etiam Parelia y MypiCy Aayifhnay Vin^
t.c. CMratariicelfeCarthjpmiyexcipientibas eentia , Fortunata , Farianatiana ^ PaUidia
etiam Hilara Pratextata exceftarthas Epifapii ^aUfa Catholica , cam Navata
D.N.v.c. &
fpeHakltsPraconfaUsyFahiaex-- Florentia^ Maurentia, Binifaciat Prifay
aptare D.N.v.c. & fpecluitUs viearti (jf-Ra- Strentqne ^ Syllacia Caifpifcaphfais , Z)r«-
rmU exaptare y.c^Lef/iti almaCanha^- teriat Leanty Afieuay Refiiata y aqad
^niSy exapieraibas qaa^ae Januaria Vitale Epifeapis tafiediba^pjtfiarum.
Jpetaiiii Ealefia Catbaltca j
V/fhre ^ MarctUirms vir clariffimas Tribanas mj»
Crefeania PPatariis EccUjia Danatijlaram y Natarius Optarem quidem tanc*
dixit.
Ur/as Daanarias tUaJhiam atque eaunen- hujus multitudinis fandeitatem quxfub
iiam patejfaiamy dixit: Duoi^M veftra unius Cbrilb Dei religione cenfetur , nui.
rublimicaj * fecundum Imperiale prxeep. iad le dilTcnIione Icjungi: icd quia id
cum 6c nos Sc carceros qui cim de /aera- quod dudum error andqui hoftisimmi«
ciiEmo comitaru quim ecidm dc Africa^ nt,Deumccrtum cft vellenunccorrigi
nis olHciis fublimiratis cu^ fune adibus ne dmrius^rmana religio concertatio-
deputati ad lingulas provincias delbna>
,
ne fui peduculum gentibus faciat, licbc
f

vic, &edi(^ etiam per univerfam Afri, fiipra meritum meum , hoc cognofeam
cam direxit, ut tim Catholici quam Do- clTc judicium, uc intercos videar judica,
natiAa; fpifeopi mera quartum meofem rc d quibus mepotidu decuerat judicari:

* In SscaiTARl o, idcft,tn audiro. ^TnimMAXUM Garciliana-

rio, in pixcocio ubi jtu publici dicebatur. Cj. R u u. Haram exeat dg&riptio in I. a. ver.
piianut Epiteopus Canhaginenfit ptoduAus cft Epigr. Pitberi. Ex prioribuTverb fle ultimis lino*
Cartba^im m dtentaria cotam' Paterno Procon* Ht Epigrammatis in quo Thermx illx defcribuiW
fule , ut tegitur in ejus adis. Seccetatium Ptx* rur.red^ collegit Sitmondus cas a Thrafamundo.
lorii Icguur apud Auguftinuml. ). contra Crefe. Vandalorum Rege (ui(Te renovatas. I d i at.
) S t D 1
c. 5^. Et Secretarium Proconfulii ajxid Evo- 1 Ptoconfularis.
dium Uzalcnfem I. i. de miraculis S. Srepha- 4 ViSTRA SuaLIMtTAS. MlTCel^
ni c. I.ocus aurem tlle erat ficus in media linum Tribunum alloquitur.
utbcCanhaginenfi ut docet Auguft. in J. ad
,
i Btzaciha. In veteri cxrmplan legi'
DonaiiftisfcriptopoftcolUtioDcm c. ij. fuifle Tur Ufld£ MafTonus fle Pirheeus fecerunt
fpattofum , lucidum &
tdcigeiamcm fciibicui Hurcta/i, fed pci pciim : legendum Bjxjxeaa , ui
ioid. c. B A t u z I u s* • a Baiuzio animaavciliim cU.

Cccc?
 ,

28o Geua Collationis

CE ST A tamen quia certum cft , banc caufain ratio manifeda confiKct. Quim rem xn-
Coiui. iiti quatuir menlcs prxeipimus explica
fp^(fi 2nte Deo Sc Angelis tcftibus agi- tra
tandam qux ,
fub Hiet Cflclbs examine ri, ut
coiiveHbs animos populorumeciam
vel probata prxmiiim afFerac, vel lx(a nodra clementia, ficuc defiderae, cele-
judicium, uc rande n pncfenrium difcpp- rius pofitf cognol^re. Qu6d G intra prx^
cacionibus Epiicoporum nwnifcftiiu ve- citutum tempus dudiosh IXoaacif^rqm E-
ritas clucefcac, Imperialis primitus filnc- pifcopi dee hnavcrint convenire crini edic-
tio recitetur, ut in quem nK>dum aeque ti vocatione contumacium tempora con-
formam (Ic Aifcipienda cognitio, abom* cludantur ; quibus emenfis aeque rranlac-
nibuspodit adverti, lic^e eam cunelis in- tis , fi provocati adefie contempreriot

notuiHe fat clarum fit. Muriialis Excep- cedat cum Ecclefiis populus qui dolo-
••
tor res fuos filenrio cognoverit fuperatov,
\v. Imperatores Cxfarcs Flavius Hono- Se vicium fe aliquandograculcmr, fciac-
rius & Theodofius pii , fw lices, vic'lorcs, que fi non prxeepeis nodris, vel Catbo-
ac triumphatores femper Augulh , Flavio ferviendum Cui
iicx legis veris impenis
Marcellino fuo falutem. Inter imperii uidem difpurarioni principe loco ceju-
noflri maximas curas, Catholicx iegis icem volumus refidere ( quicquiderum
reverentia ai t prima fimper , aut io ante in mandatis acceperis , plenilEmh
,
la cfi : neque enim aliud aut belli la- meminidi ) omnemque vel in congre-
boribus agimus ,
aut pacis confilib or- gandis cpitcopis, vel evocandis, fiadefte
dinamus , nifi ut verum Dei culeum cunccmpfcrint, curam re volumus fudi-
orbis nofiri plebs devoca cullodiac ,
ut ncre, ut Se ea qux aorc mandata fune
etiam Donatiflas vel terrore vel monitu Se qux nunc daruta cognofeis, probata
olim implere convenerat, qui Africam, poliis implere Iblercia } id ante omnia
hoc efl, regni noftri maximam partem, icrvaturus, ut ea qux circa Cacbulicam
& fecularibus officiis fideliter fcrvicnrem, legem vel olim ordinavit antiquitas , vel
vano errore & diflcnfionc fuperflu^ de- parentum nodrorum audoricas religiofa
colorant. Nos tamen eadem frequentius condicuit, vel nodra ferenitas roboravit,
non piget replicare, qux omnium recr6 novella lubrepiione * fubmota integra Se
^
Principum devoca in Deum definivit au- inviolata cudodias *. Uefan^ adminicula rupetOiti»^

^onras, ne temporibus noilris fiqufd for. competentia aclibuscuis deefienonpof-

tb in injuriam legis Catholica: fuerit gc. fifft, virosrpeclabilesProconfulemacquc
neratum , jufio judicio hoc nobis pnffic Vicarium lerenicas nodra commonuit, ut p»»i

imputare poftentas. Nec fanfc litet con- fi propriarumdigniratum datum cupiunt

feientiam noftram Icrmo cxleftisoracu- retinere, fi apparitionem fiiam extrema

li, quem errori fiio pofie proficere fic-
va Donatiliirum interpretatio profite-
turj qui quamvis dcpravatvis animos ad
corrcclionem mitius invirarec
cumcamenetiamant^juffimus, nequafii.
perditionibus prxdarerur occafio. une
quoque excludendam fubrepeionem fi.
mili auidoritatc cenlcmus, ilfudquc me-
ric6 profitemur, libenter nos ea qux da-
tuta fuerant fubmoverc, ne in divinum
cultum nobis fe quifquam audonbusxdi-
mec pode peccare. Et quamvis una lic
omnium U manififda fententia Catbo-
licx legis plenam veritatem reclo homU
oum cuini& exledi fcntenriii comproba-
tam, dudio pacis & gratix, venerabi-
lium virorum cpiicoporum legationem li-
declinare fiipplicia, eam ex propriis offi-
ciis, qudmex omnium judicum appari-
tione, abunde nccdianos faciant depu-
,
aboliTi tari. Erit jam Iblliacudinis eux, fi quid
ulla cognoverjs arte differri, mifiis rela-
N tionibus indicare, uc negiigentes puniac
digna correpo. Omnia l^equx vel in
unum Epilcopis congregatis difputatio
completa firmaverit , vel dcfideniibus
forti datucric circa contumaces latafen-
tentia, te refare conveniet, ut quid ad
confirmandam Catholicam fidem prx-
ceptio nodra profecerit, celerius polE.
mus agnofccre. Et cUvink mjirm. Vale
Marceiline chariflime nobis. Daca pridie ,
idus Oclobris Ravennx Varane V. C. umtfM
Confole *. litti, u-

, bcncer admi fimus oux congregari Do-

;
natidas Epifeopos ad coetum celcbcrri-
mxdcfidcrac civitatis, uc elegis etiam
faccrdoiibusquos pars utraqucdclegcrit,
habitis difputacionibus
MarteUinMi vir dttriffixam Trihunus
Notarius dixit. Recitata venerabilis lex
gedis prxfeneibtfs inferatur, cujusde- w.ojiAii
hnirio evidenter apparuit, undi nunc
fiipcrdicionem cdiidoruiA meorum per ordinem forma
 ,

I
Carthaginenris. ^8i
redrctuf. darum curatores raagidratus & ordinis e 8 s TA
MMTtUlis Exuptor recitavit. Quid viros, necnon
,

& adores ,
procuratores, ^
dementiamus Prioceps Dominus no- vel leniores fingulonimlocorum , pari ad-
il;r Hooorius pro Catholicx con- fidei momrione convenio , fub proprix exidi-
firmatione decreverit , antelatorum a- macioms dignitatis reatu falutilqae peri-
>icum tenore monfbacur legationem : culo, quatenCis in civitatibus lodfque in
{tqukleoi venerabilium Epifeoporum li- quibus confidunt urr.ulque pards Epifi.
benter accipiens Afiicam fiio devotam copos convenire, vel liib gedorum confe-
femper impeno vario religionum ge- dione, vel fub cujuflibccfcriprurxdocu-
nere diutius inquietari dccolorarique mcnro exdante, ^dinent: ira ut fi ipfoin
non paflus c(l ihidio namque pa-
: tempore in civitatibus non potuerint in-
cis & Hdei tantorum dididia populorum venm, per rura etiam pcrquifitistdmlm.
ex antiqua per^uanonc venientia venta- pcrialis prxeepti fo; nia, quam tenor hu-
ris voluic manifeflacionc Tedari « ut quos jus innocclcat edidi, quarenfis intra
hos
rcdarcpnncipaiibusdicfwdiombus pro- quatuor menies ordinum rdati«.Hie cog-
rogans ac trahi ad unam fidei fcncennam nolcam, fingularum partium volunta-
non polle pcrvdic, habita urrarumque tem. Illud etiam icirc Donacianx partis
partium cbrccprntionc revocarer. Cunc- Epifeopos volo, fi quis eorum aduturum
tos etenim tam Catholica; qudm Domi- fe efle refpondenc, Eccicfiam fibi pri-
tiana; partis Epilcopos in unum voluic mitiricum omnijurcluoqux forcbiCa-
congrc^ri , uc ledis ab utraque parte pc- thoiicis juxta prxeepeum imperiale reti-
ritioribm viri^, ccitx fiJci ventate dif- netur, fine aliqui dilatione pervirosor-
cufsi » Tuperlhcioncm ratio manifcfla dinis mox tradendam Si vcr6 omnes vel
convincat: quatenus quicquid illud cH finguii in locis fuis poficireadfacurosef-
quod pro fuis pardbus xltimaC unuf- (e rcfpondcnnc. Se Ecclefias Se ba loca
quifquc pofTc competere^ proferatur in qux eorum fiiifie vel eos renuifie condt-
mediam, 8c fic germanx, vel fer6 ,
fi- p:r fiipradidonim ordinum indan-
cerit,
dei lux clarefcat. Confona fiquidem u- ciam eorum juri dominioque reddenda,
•k mufque parris petitio ad hanc principem uc reformato iifdcm primitus datu ,
diC
fcntentiam provocavit. Nam ficucsl Ca- putationis iochoc^cur quo-
initium. Ec
tholicis nuper collatio poflulata cfl^ fic niam tanti mihi negotii fumtnam copi-
ance brcvillimum tempus DonacifUrum micccrc voluic Augudillimus Pnneeps,
iTtr Epilcopos in judicio illuflrium poteda- illud me quoque fateor libenter accipe-
cum collationem podulalTc nomdubmm re, ut fi demea peribn^ aliquid cunda-
cd. Ec quoniam libenter aHenfum tri- tionis affertur, alium mecum judicem
buit clementia principalis, &Concilium quem ipfi delegerint Donacianx partis
fieri intra Africam univerfale decrevit u- & fidei ,
vel liiperions vel fimilis digni-
• Mitn. triufquc partis * juxei porcentibus, huic catis refidere non abnuam. Sive autem
dilpuracioni principe loco judicem cum alio hoc negotio ju-
five fblus in
Und6 eundos per Afri-
voluic refidere. dicaturus interero, nihil aliud me, ni*
cam tam Carbolicx quim Donahanx fiquod allegationes partium exami-
partis Epilcopos hujus edjdi tenore com- natx potuerint demondrare 6c quod
moneo, uc intra tempus lege prxfcnp- veri invenerit fides, per admirabilemyfl
cum, id cd intra quatuor m^cs, qui terium Trinitatis, per Incarnationis ao-
dies intra diem Kalcndarumjuniarum li- minicx Sacramentum , &pcrfiduccinru*
ne dubio concludetur , ad civitatem pramemoratorum Principum judicata*
(plendidam CarthagnicnlemConcilu fa- rum meefie promitto. Nec illam fanb
ciendi gratii convenire non d)ffis'aoc partem pocAi reticere, quatentis nove-
ne eam partem de merito propnx fidei rint five pro Donandis,. five pro Cacho.
*r. dttbi- appareat judicafTc* , quim dcfuifle condi- hcishicric latarcnreucia,in nullo fe Do-
terit. Univerfbs etiam eundarum Provin- rucidarum Epifeopos afiquam molediam
(•

^EccLtiiau siii vxiMiTis, mfieUe mpifdfrt. Teftimooio Ai». aftipulanif

&c. Idconccirum DonatinuiMACCclUno fine etiam ipre«Man:clIinus in cdido^toanvcrsib
Impctauru fetibit Aueuft. tn Btev. ColL
jufiu Donatiiut poll colbdonem- Eeeltfids^udsmhit‘
dici I. e. 1. h t$ e£il» Bd/iiicAj fint Im- numtdtt mu imPeridli prterPtP M
ftnttTii ndJiSt DmdSifiit tfiii fi fl^rttunr tSe dim finttmid cuftM b$didtdt , CmUum trrnUrtfim
vemum ^ m tt nwi* ttt »d enfirtmhim ttiam pt~ iHMUadUmkmfifiimjir. B Atax int.

l
Ccccc ij

l
 1
382 Gefta Collationis
fi* ST A clTc pifliiros, fcd liberos Cc
^ injun* genere ,
alicnosad propria rediw-
ros: quod me & per tremendum judidi
rlicm, per Sacramenta luperius m&>
& rit,
morata y ita fadurumeircpolliceor.
nes autem qui ad HnguUs provincias fue-
rant defbnad, novenne in nulio fequem-
quam deinceps DonatilUrum aliquate-
nus convenire debere: vcl aliquam iif-
dem liiperioriscxccuiioois molefliam ge-
nerare , oi malunt pro contemptu recen-
tions prarcepti fubjaccre vindid*. Erit
autem omnibus Donatianx partis homi-
nibus, de eorum qui miin funcconcuiHo-
mbus U
deprxdarionibus , H quas fortb
admiUaseire noverunt, liberum conque.
ri,ut in cos probari criminum quaJiurc,
ultio digna procedat. EtaUi marm* Pro.
ponatur.
I. MMrttlUnnsvitcl^riJJimMiTribnims
2f9Urius dixit. Lcchim edictum
prxTentibus adhxrebit, quo condat me
evidentius obcuiiflc,ut fi placeret elec-
tus ivcflra parte mccum altus cognitor
refidertt: qui fi prardo cd, introire di-
gnctur.
Tti. PtuUantiiUpifcfpni drx/r.Non decet nos
cognitorem eligcrcaiccrum,qui non peti-
vimus pri inum. Et alti manu. Recognovi.
|fi 1 . Murcelltnut vtt cUnffimus Tribunus
2/otarius dixit. Evidentifllmb prarcep-
tionisaugudx ccnoredecUratumcd coi-
lationem non cognitorem fuille podula.
tum , 6c arbitrio fuo mex mediocritatis
judicium dclcgiire: cui ncccfTe cd me
omnibus modis inlervire,cum &f^<di.
ratem vedram idc6 convenide manifef-
tum fitfUtfacisfierct impcnalibuscondu
tutis.
IX. Pttilianus Epifeupus dixit. Salvis
nibus qux competunt nobis de per-,
fbna £c in causa, proponant li qui ida
clicero meruerunt. Et aUk manu. Pctilia-
nus Epifeopus recognovi.
MarieUinus vtr cUrtffimus Tribunus
2/utarius dixit. Salvis atque incolumibus
univerfisqux legibus deferuntur, cdi^-
rum per ordinem , ficuc &• pniis datui
fornve recitentur.
X. Murtiulii exteptur recituvit. Magnitudo
hujufce negotii, jquod dc veritatis ac re-
ligionis agnitione llifcipicur, etiarofi pa-
rum momenti fui libraretur
convenerat tamen ipsa difceptar.tium
gravitate atqne audoricace pcnlan. Nalli
enim habetur ambiguum , quanti ficp m-
derju cauf^ qux mccfEpircoponun k k dif.
ab omni cudenda perfonas. Sedei^ mihlcognU
tionem dilccptadonis hujufce credidcric
auguda dignatio, eifquc judicem dede-,
quibus inferiorem me clle ro can-
Om- ti nominis veneratione cognof^, fidei
follicicudinismex hac confideranone
profpexi,uc de meo vellem judicio judi-
cari. Hujus ^itbr auctoritate propofia
omnes utriufque parris Epifeopos ceniut
commonendos, ucanctcognofcanc, noa
ampliusquimfepccnosamoarum Epifeo-
pos partium mucux inccr fe difccpcaclo-
nis habituros ede colloquium
,
quos in
olficium difpucandi fiiarum partium fub-
rogaric cle^o : liquidem certum deligi
ex pardbus numerum prxeeperit impe-
rialis audoritas. Aderunt alii quoque lep-
teni , deledi judicio fux cujulque partis
Epifeopi: qui fcrvaci primitus per omne
^ colloquium moderadonc ad hoc
filcncii,
geilis fe cantum intclligaotintcrcnc, ut fi qui
ex difputantibus ucrinque Icpccnis con-
ferre confiliumcum iiiorum quoquevo-
luerit, cum eodem illic fcccdatin partem,
atque ibi communicati patienter ratio,
ne traedandi, proprium revertatur ad lo-
cum, fidem fervaturus officii, ut alter,
cuiid ncccfleed, tacendo audienda com-
mendet} alter cui id munus eit, loquendo
fufc^ca confirmet. Erit autem collationi
apeimmus locus Thermarum Gargiliana-
rum,in quem dic Kalcndarumjuniarum
eofdemEpifcopos fblos quidefignaci fune
oporceaM^onvenirt. Ex quo illud profec-
to pcrfpicuumefl,c6 nullum pcniciis po-
puli fieri debere conventum, quO necip-
fos univerfosconHucre finacur Epifeopos.
Nam cum patientia difpucandi qux fo-
li amica filcnrio efl, omnem cacervatim
om- agminis (bepicutnperhorrelcac, nihil in-
& tercfl, utrOra camcongeflio popjlorum,
an Epifeoporum turba prxpediat. Igituc
memorin fbli m prxdidum lo-
Epifeopi
cum cempufquc conveniant ita tamen :
^ ut reliqui omnes utriufque partis Epifeo-
pi ance diem qui prxicdinarus examini
ed , rarum fe habituros quicquid i fcp-
cenis ucriqucCo^pifcopisfuis fuerit adt-
cacum , epidoiis ad m 2am dicationem
currentibus utrinque dcfignenc. Qiiibus
tamen etiam ccdimonium omnec
epidoiis
apud me proprix fubfcri pcio^iis adjungSr.
examine ,
iiquifiimum namque cfl , ut eorum uni-
veria collatio rata futura promittatur ab
omnibus , qui eliguntur ab omnibus. Nul-
lus ergO vel lauus , vcl Epifcopus ultra
numerum prxdicumminiilum tran ^uiU
liiUmum
 Carthaginenfis
lilTimum Concilii locumconrra prohibi-
rutn moliatur acccJerc , quin potivuctiam
plebes fnas pia qui.ris acmoaclbxcom-
monitioiTC convjntant,hocpcr Ecclcilas
.proprias ant6 tranantes , qu.atcniis a dic
di putationis ac loco omnis fc multitudo
contineat, ut rclieiofb patientia: magiC
teriodciinicum Ciirilbana; paci popul Jin
parent. Non loICim enim tpilcopi, ve-
T\Un etiam rationabilis m
hanc Icncjn-
tiam populus confentic , dHpatanri-
bus lupradiclis : 6c ubi mjjor occupatio
mentiumdefixa confitbt*,devcntatequx-
rencibus, nihil turbidum ,nihiItumulcuo.
denique ineempeftivum debe,
fum, nihil
re prorsus obftrcpere. Nam quod
ut
proncut, Hac poUca pu-
omnium Taluri
blicum ,
debet dilcutientibus vcnwem
prxlkarcantclccrecjni: iincverd ita per
omnia promulganda fencentia dl , ut in
publicam dmiiila notitiam toto Iplcndu
dx Carthaginis populo judice pondere-
tur. Ita quippe oculis non folura urbishu»
jufcc, veriim etiam univerf* Provincix
totus cmcnfx diiputationis ordo pande-
tur, ut tam prolccuciones difputantium
Epifeoporumquim proiccucionum mea-
rum lenes fubfccuta , digeftis in publico
voluminibus cxplicctui'. n*c enim in ju-
dice fccuritas hdci cft, uc de ic non ti-
mear judicari. Ut igitur in cliciendx ve-
examen non infcrpat aliquatenus
ritatis
calummola fufptcio , lucemque pcrfpi-
cuamquam mentibus publicis probatio-
num evidentium fiJesablolutapurgabir,
nullis penitus nebulis caulatio cujullb^t
pa cis obducat j id etiam contra fulpicio-
num fucos & commenta fallendi ncccf-
/ari6 provilum, Novenne omnes nonlb-
liim oportere verum etiam expedire ler-
,
vari, Icilicecuc inccrfanbus meis me ph-
niicus per o nnia fubreribente , etiam om-
nes difputantcs Epilcopi fuis in Icheda
prolccurionibus univerfi abfque tdld
prorsiis cxcufationc lubicribanr. Exigit
enim mcntumfideijutadvcrsiiseuniqui
adertionibus liiis perfidum forti fubdu-
ccrecentaricaflenlum &
infician qux.di-
xcrir, etiam ceftimonii lui confiftatauAo-
ritas ubi ibli proficit victoria veriatu li
j
autem qui excipiendi funguntur officio
prxtcr cos qui dicationi mcx de publi-
cis prxflolaniur officiis, edam quaterni
de fingulis partibus Ecclcfufficf alternis
debebunt adftarc rorarii: quonam fides
ne qu3 vaallcc ambage qu itemi Bpilco-
,
pipatQuin lingularum dcle<^i fuorum ju-
383
prxponantur, ut edfdcm excepto- *
dicio
res ac Notarios pervigili ac Iblhcita ob-
*i,
lervacione cultodiant, quatenus cumeil-
dem exceptoribus ac Nocariisegreffi per
vices, liibindi faciant perfpicuA digeri
defcnptiunequx dicU fune, utmhilomi-
niis a-.thuc EpilcopisfupradiAts in difccp-
tatione verlantibus, craoltot in apices
evidentes proriigace pars aliqua quxfiio-
ms,ut confefUm eacumi jeptenisEpifeo-
pis fubnexa fubfcriptionc.cclerem expec-
racioni publicx criou.int noconem. Poft
pnmum autem collacionisdicm ,
deferip-
tioni fubicnptionique gcllorum locum
,
dici lublci|Ucn[iscfficictprocrafiinaia4^
;nicio,ira ut quid forte prxcedcnriaJ-
li
fationi liipercnc , in diem tertium recur-
rat examen. Omne igitur Ipauumconfe-
renJi viciffim diei unius intercapedo diC
cing 4CC uo pofilnc in medio gelU fubin-
, q
dfelubrcriDcndadcfcribi , memoratorum
prxitolance cuitodU, qui hoc Hncfuum
metiantur officium , non uc aliquid dicant,
fcd uc dicta cultodiant. Donec autem
cmenfocxitu quxltionum, omnes expe-
dita ventas enodet ambues , fchedas
fubinde feriptas p.tricer atque fubfcripras,
tam mei figilli quam iliorum octo culto- .
dum fignmit imprellio. Maximianiltis
etiam cdicti hujus innoccfcct auctoritas,
quia (Ibi ab illo Concilio inrciiigantccm-
perandum quod inter Catholicos Dona-
, « ^
cifUfque diitingui * omnem dijudicari- «agni.**
que confluilam clementium principum
prxcepno religiofi conitituic, nec cis***^*'
opitulari aliquatenus pofie, qu6d fibi
Dunatillamm nomme blandiuntur, ciim
d Donaciltis dicantur elTc damnati. Si
quis ex iftis qiix advcrswomncs mulriffi-
rLi; fulpicionis Infidus provtfa (blJicitfe,
coniVituta fideliter, ordinata diligenter,
tenor hujus propofitionis amplectitur,
[^moJo] quoliocc obicrvare noluerit, non
lolum qufidccausdfud icniiatconfitetur,
verum criam quid moliatur oltendit. Suf-
fiat interim cognitori ulis prxrogariva
jultitixhUjUscom nonirionis circa univer-
fusEpifcopos fecifie populum fibi plebis
Cartbagincn fis tefiem, quem moxcitba-
btcunis judicem, Supciwut ante Conci-
lii diem univerfum bujulce ordinationis
renerem , utriulquc partis Epilcopi am-
putata penitus moramiins ad dicationem
meam luceris fuis impleturos Ic cllc pro-
mittant ^ hoc prxeipue maturatu ,uccx-
dem quibus ad omnia hujufce edidi fe
conicnfifle profitebuntur cpillolx , pri-
Ddddd

384 Cefta Coiiationis
^^ matiurataowmtnodoEprfcoporum
icxiptione fanentur. SaiHcic enim iliis
^iftoJis univerialem( uc xca dixenm
)
fublcnptioiiem £pi(coporum omnium
colutrcrc , quibus totum dirputationis
•ordinem conterentium ieptenorum , ro-
cum Ic habituros efle promifcrinc.
X I . M^trulUnui vir cldnjUimns Tnbmms
J^»urtasdtMf. Hoc quoque cdt^cnibr-
cipict corpus actumna. Ne
iidci plcfiunim videatur d©eir- g-*llorum,
iinivcrla qu* i partilius medio tempore
vcirc-iipcafuntyTel mtinutajudichs per>
cur. ac ulHcmm.
"Yi I. P€ait4tm^ B^fcapms dixit. Egifti partes
tuas vir noSiiis, uc & painbusce jullum
iucurum ciTe promifms, 6c auribus pu-
i>]icts popularem. Sed
q lia hxc omnia
ance cau:an lirat, non de cau%a, id pri-
mum CQjm petimus potciUccm , ut is qui
mc accin cdidis, qui me dc m.Sslcdibus
evocari, qui me laborem itiocnspariin-
quiaavit, pcnca ut voluit proponat, cur
meam defideraricadclTe prxfcntiam, uc
novenm utriim vel quid oebeam rdpon-
dere. Etalut^nm. Peciiianus Epilcopus
recognovi.
^lll. MxralliMMSvir dxriffimMi Tribmrmii^
NtUfiui dixit. Hxc fuo loco
ordine
redius peraOTocur. interim quod ftatui
percurrat omeium.
xiv. exc^ttr notavit. Exemplum
nocanx Donaciftarum. PoftConliilamm
Varinis vin clarilfimi odavo Kalendas
Junias FJavK> MarccUino viro clariffimo
&fpcciabiiiTnbuno& Noeario, Janua-
rius , Pnm<anus Ce exteri (Inccrx
flicacis Epiicapi Ce cachoiicx veneatis.
tura facimus noccncaci tux, nos
tuo conventos, ex d-verfis panibus Afri-
cx convolante* ingre^os hiiUo Cartha-
, quoque Domino adjuvante populum
ginem XV. dic Kai. Jun. cujus nolbi ad-
vernus Ce omnes ms Carthago continet
q i(H-
tefie* fuDC,& cua nooeriras non ignorat.
Taocaenun visjunsjurandi tui cdidocuo
cxpreUa dl , ut exceptis his mios adverfx
valecudioescorporuin in Icdious retinent,
aut xgnrudo in v»i comprehendit, nec
gnviflimos inics aaooittas, nec prolixi
inoeris labor potuerit prohibere C^od
cum folum cdufUun ante cauTam
ree, akerum quoque dignatus es edere,
in quo cura mulca nos moveant cum prx-
cipubmagoamlbllicicudiacmfacic, quia
nos tplbs cdidotQocpi&)iisno(lnsaalb-
pulari oportere ccnfuiQi, cum hoc nec
mos publicus habeat > nec judicum con-
#
(iib- fuenidq. -Qui de re finccrirarem tuam
lunmum exhortamur, ut prorisedidi
de fervat^ , eundos nos ad re venire
prxdpias, ut quamprimum de numero
noflro conllcc quos advcrlarii paucos ef-
,
fc Ixpe mentiti lunt,ucritb omnibusor-
dinatisqor nolVris partibus competunt,
^ dt!'cTOca(io lubfcquanir} ne aut cdidafc
tux uncericaiis impugnent, aut nobisquic-
quid aocem quam prxjudiwct, ut ciim omnes venire
prxeeperis, paucos nunc addTe velle vi-
dearis. Hoc enim decet & expedit uc
eundis prxfcncibus commune negotium
pauci loquantur. Hujus Norarix parem
apud nos retinuimus. Bt alti Janua-
nanus Epifcopusfublcripfi. Et alta manu,
Pnmianus E^feopus fiiolcripli.
MantlUnm vtrcUnj^ftms Tnlmnns xt.
Tfturtai dixit. Alterius quoque pards
recitetur cpillola.
R-nnaimstxcetiipr miUvit. Honorabili *vi.
acdilcdilHmohlio viroclanllimofic fpee- Exta*.
tabili Tribuno & Notario MarccUino,
Aurdim, Sylv»nus.& univerfi Epifcopl
Catholici. Edido fpcifhahtlicaiistux tjuo —
,
noftra; collationis tranquillitati quictique
fervandar, & «ritati manifcftanda: mu-
nicndatquc confultum eft, inomnibusnoj
& confcntirc, ficut admonere dignatus es,
perhaslltttrasiniimamus.-hoceft, dclo-
eo Se tempore ipiijs collationis. Se de
numero corumquospradentes efle opor-
tebit. Conientimus etiam ut ii quibus
,
eonErrendi delegamus olficium, fuijlcti-
baiw profeomonibus fuis. I nque iUo fcrip.
toquo eis hoc munus imponimus ratura-
,
chriftia. que nos habituros quod egerint, pollice-
No- mur , fubfcripnones omnium noftriim
edido non folum habeas faAas vetiim etiam
,
cura fiunt ipfe perfpicias: admonituri
Chnlbanum, uti collationis loco,* quie-
,
tis Se tranquillitatis gr.itia,fuum
neatommnd con ventum, & ea quaragun.
tur non cin agantur audire feftinet,
fcd confcripta ut eognolcat expetet,
ficuc ea te prolaturum omnibus promi-
fifti. Illo cnam, veritateconfifi,
nos vin-
culo conditionis obftringimus, ut iinobis
licum quibus agimus, dcmonftrare po-
tuerint , chm fccundilm Dei promilla po-
puli Cbriftiani ufqocquaqj crefccndo
jam
magnam panem orbis implerent. Se in
,
extera dilatarentur implendam fubitA
,
Ecclcfiam Chrilli nelcio quorum quos ilK
accufant peccatorum pcrillc contagio.
Sem Ibld rcnunfiire pane Doiuti filoc ;
 j

Carthaginenfjs. 385
ut oi^um eft dcmonftrarc potuerint nul- roedk> fecedamus ,
& Ecclcfiis fingulis CIST 4
damna coiU(.aM(
los apodeos honores cpilcopaJis mune~ alchifinacis causa munitate pa-
L
ns requiremus ,lc<l eorum icquemur pro cifica conlhturis, ab his qui fioguli in
Ibla a^rcrni fjdute coofilium quibus ud- Ecdefiis fingulis invenientur, umtatcFa-
tigratiam benclicii procognuii ventare da* per loca neccllaria finguli conlH-
dc&;bimo$. Si autem nos por.us value- cuantur Epilcopi. Qmd enim dubitemus
rimus oftendere Ecclefiam Chnfti om- redemptori nodro (acrificium idiuslui-
nium non Ibkmi Africanarum , Tcriim railitatis off-Trcf Anveri illedecxlism

etiam ccanfmarinarumProvmciaruni mui. membra humana dc/ccndic, nt membra

rariimc|uegenctamlpaciaicraciintna po> ejus edemus > & nos , nc ipfa ejus mem-
pulorum copia jam tenentem , iicuc & \xA cradeli divifion; lanientur, de ca-
llripcum clt , toco mundo riucriHcan- thedris delcendere formidamus ? Prtmtef

tem atque crefccnccm , nullorum ho- nos nihil fufHcicnrius ,

quam Chnltiant
minum libi commatorum peccatu pe- fideles & obedicnt.*s fimus : hoc crg6
rire potuille^ li denique iplbnim quos Ibmpcr fimus. Epifeopi autem propter
tunc accufjrc votocionc potiils quilm ChriUianos populos ordinarmir^quoder-
convincere valuerunt ,
qurlboncm dc- gb Cbridianis populis ad Chnibanam
mooUraverimus ciTc hnitam ,
quamvis pacem proddf, hoc de nodro £pi(o>-
11 iQ in cis Eccicitx caula conliHac , & Ce* pocu ficiamus. Si fervi utiles (iimus, cur
cilianum innocentem, illos autem violen- Oommi xcern» lucris pro nofiris tem-
tos (e caittmnioios cUc judicatos ab eo poralibus (iiblimitacibus invidemus f E-
imperatore ad cujus examen criminatio- pifeopoJis dignitas fi-u^uofior nobisent,
nes liiis ulrrb accufando mifcrunc, poH. fi gregem Chndi magis depofita colle-

tremo I4 t^oicquid depeccatis quorumii* gene qudn retenta difpcr(erir. Nam

,

b.c hominum dixerint, vel humanis do-
cumentis , vd diviitis probaverimus aut
eorum iunocenciam talits criminatiom-
bus adpetiram, ant Chiilh Ecclclum,
cujus comiton onicohxremus, nullis eo-
rum delictis clTe dethuctim, iiccjusno-
btlbam t neant unitatem, ut non Iblum
viam (alutis inveniant, ^
nec honorem
Epifcopatus amiitanr. Neque (mim in
CIS divinxljcramenca veritatis, (bdeom-
qua frotxe m (uturo fcculo promilTtim i
Chndo (perabimus honorem , fi Chri-
dianam in boc (xculo noder hrnior im.
pcditiinitacem; Hax propcereiprxdaB*
tix tuxfcnbenda curavimus, 6c ut per te
innotclcanc omnibus podukunus { uc in
adjutorio Domini Dei nodri,quo admo-
nente ida promurimus , Sc quo adju.
vantenos implere polle confivhmus, etiam
ance collationem , fi fieri poced corda ,

menra humani decelbmur erroris qui- :

bus fubiatts fraternum pedus amplecb-
nuxr Cbriftiaoi nobis (mantate cunjun-
dum , quod nunc dolemus didcnlionc
hominum vef infirma vel dura pia cha-
aut (anet, aut edomee t ac fic jam
ricas,
mentibus non relidamus mani.
pacificis
firlbiTiinx vcnuct , 8C dirputarionem no-

im S**-
diabolica reparatum. Poterit quippe Itram vel prxcedamus concordii , vel (e-
unyTquiiqiic n^^rum honoris fibi loco -quamur. Neque enim defpcmrc debe-
iiti I. «. f.
capnuco, vidliim ledere cmmcntiiis, (1- mjs, fi recolunt beatos ede pacificos,
imU^ d*
pf.amE- cuc peregrino tpifcopo juxta confidente quoniam ipfi filii Dei vocabuntur,mulc6
m«rM iyut collegi H;>cctkmaltcmtsbafihcisucrin- (tigni iis A: fadiitiscos velle uc pars Do-
firm. Mt
£*iU. que conceditur, ucerqueab aiccrucro ho- nati univerlb orbi Chndiano reconci-
nore mutuo pi z vcnitur ^ quia ubi prx- lic ur, quim univerfus orbis Chriltianus
ceptio chantacis dilataverit corda , pod li parte Donaci rebaptizetur: cfim prx-

(cilio pacis non fit angufta j uc uno eorum feiTim dc Maximiani facnlego dan^ &
defiin^, deinceps ^am fio^^uUs finguH nato (Ihilnucc venientes , quos etiam
prilbno more fiiccedant. Nec novum cerrenamm potcdacum jufiionibus in(c-
aliquid fiet: nam hoc ab ipiius fepara- dandi3> emendare curarunt , unra diU-
cioms exordio, in cis qui damnato nefo- gentll^^piarficriiK, ut nec bapcifmum
k&Moe.
ite dilcrfiionis errore unitatis dulcedi- ab cii datum refemdere audci^c , dc
nem vel Terb fapaenmt, CacfaoHca diie- quoldam eorum damnatos fine ulldho-
do culbodivit. Aut fi fbat^ Chnlboni nons eorum duifhtucione (ulcipercnc,
popuh fipgulis deledantur Epilcopis, & quofdnmverb in illius difcifiiofits focie-
duorum conlbitium inufitaca rerum fa- tace impollutos fiiifie cenfereac :
quorum
cic (olciase aon podunc > utrique de inter & coocordix non invidemus ^
(c4
D ddd d i
 , ,

386 Cefta Collationis

«rilT A cos certfc oportet advertere ,
quim pib , mirantibus 2c
Chrilli vinculo obllri^i
«oiut. iiei
tanfo (hiJjo ramum a fe fraclum radix gaudentibus omnibus bonis, dolente au.
^ Catholica inquitit, fi ramus iplc fimiii- (cm foio diabolo &
fimilibus ejus, pari-
tcr parvum fragmen incifum fic col- ter in Eccleliam ad gratiarum aclmncm
ligere laboravit, ht aiu ttunn. Opeamus Luiddque Deo reddendas ardcnnlfima
'
te fili in Domino bcot valere. Aurelius & lucidillimacharitate pergamus. Q^id
Epifeopus Ecdelix Carholtcx Carthagi. enim magnum cll II oculus pacatus ac.
nenfis, huic epifiolar fublcripfi. ItemdUk tendat ,
cogitatio Chrilliana non de-
nunu. Silvanus (cnex Ecdcita: Summen- Ierat conliderarc &
videre , remotis bu.
fis fubfi.ripfi. Item rrcii.tvif. manis criminationibus Idi veris feu fd-
acvir, Marcellintis vir clarifiimus Jc fpc- fis, in eis littcns Eccleliam cfle quarren-

ftabilis Tribunus & Notarius. Quoniam dam ubi Chnflus redemptor ^us inno-
jufVitiA diclante vel fiJc lemcl me ipo- tuitt Nam ficiic non audimus contra
pon iifie comme mni ,
quidquid cum u. Chrillum eos qui dicunt corpus ejus dc
rriufque parris Epifcopis gellero in pu. fepulchro fiiraium i dilcipulis, Itcnon
blicim tranfmiiTurum me elle notiriam debemus audire contra ejus Ecdefiam
cauia mihi repetendorum nafcituredi- cos qui dicunt,non cam ede nifi in folis
<^rum Nam ctim Kiperions forma pro. Afris & Afrorum paucilllmislbciis. Apo.
grammatis ea digefta contineat , quibus llolus quippe dicit, ^ueniamver^icei Chn^
ordinata cognitio inoff.nfum fequatur fiunt m:mbra fmnt Chrtfit. Sicut crg<!> non
cramirem judicandi j necclTiriam ede credimus fiirto cujufquam periilfe car-
cenfucram quid fiiper eodem pars utr.t.
,
nem Chrilli mortu.im de lepulchro, fic
que fcntircr> cdiclo ab univeifis Epilco- c-redereno a debemus peccato i u jufquam
pis flagitare: qui dicationi partim mex viv.wjus membra periitle de mundo. Non
per nororiam partim per epillolam ref- cll itaque ditficiie , quoniam caput ell
,
cribentes, quid fiipcr conduionibus nu- Chriltas, ic corpus Etxlella, fimul m E-
per propofitis fentiant iotimarunt. Cu)us vangelio commendatum videre , capue &
vcl epiflolae, vel notahx quemadmodiim contra calumnus Judaeorum , corpus &
feforma contineat ^oflerendum publicis contra criminationes hxreccorum. Nam
obtutibus judicavi, ut quid velpnTCcdcn- quod legitur, OperttbAt Chrifiam fati
tis edic'b textus exegerit, rei (ingularum ^ refnr^ere i contra
mcr.Mts tertio dte ,

dicunt mortuum defiqMilchro

a partium rcrponiione relatum
cius populi confideraric agnitio, qualiter
fic, ubi co. eos cll qfti

cfle liiblatum} quod autem fequitur, ^ 47.

fc habeat examinantis incentio perfpicuc fnediCATi U nomiru ejus ptenttentUm

pofiic advertere. Qw idem recita^ nmilfiunem fecutorum fer emaes grw-
vit. te$ incipientibus ab Jerafulem , contra cos
xvur. Honorabili ac dildfHfiimo filio viro dicunt non cfle Ecclcfiam in or-
ell qui-
danflimo &
fpcclabili Tribuno 8c Nota- be terrarum: iK uno brevi capitulo pau-
rio Marcellioo, Aurelius, Silvanus & uni- cifque verbis , inimicus capitia ,
& ini-
verfi Epifeopi Catholici. Multam nos micus corpons repellatur, &, fi fideli,
/ollicicos reddidit notoria vel iirrerjc ter attenderie ,
corrigatur. Nam tenere
fratrum noilrorum ,
quos cupimus ad illas inimicitias fratres nollrostantb ma.
Cachoiteam pacem k perniciosd diflcn- gis dolemus, quant6 magis eos conilae
* fionc converti ^ quod cJiAo nobilitatis eoldem Icripturas nobifcum renere, qui-
ru.T,quoipfius ditpuracionis noflrat tran- bus hzc apcrtifiima tcflimoma continen-
quillitati quierique providifli,confentire tur. Judaii quippe qui negant reliirrcxil^
holucriint : ne forceetiam li non omnes, fc Chrillum, (altem non accipiunt Evan-
aliqui tamen eorum per multitudinis tu- gclium: illi autem fratres no(lri,utriuf.
multum feu flrepicum, collationem ,qu£ que rcllamcnti audoritate devindiluncr
pacifica 6c pacata circdcbcc, impediant. & tamen criminari nos volunt dc Evan-
Atque urinam iplbs non pertentet illa gelio tradito, & nolunt ei credere reci-
cogitatio , nos pocii!ls fallat illa fufpu tato. Sed nunc fortafsb hujus collationis
cio: U ideo li velint omnes efleprarl^ cur^ fufccpti diligentius perferutari fune
CCS , ut ci!im cis vifiim fbene , congregatis Icripturas lan<flas,& quia in cis innume-
illuc etiam nobis ,
fimul in.lb egredia- rabilia tdlimonia repcrenint , quibus pro-
mur concordes atque pacati ,£c Ichifina- roifla cllEcclefia futura >n omnibus gen-
divifioae correda ,
fraterno unitatis tibus & toto orbe terrarum ,
ficut eam
reddi
 ,

Carthaginenfis. 3^7
reddi & prxfentari coepifle in Erange- Ecclcdam CLridi permixtis zizaniis & er sta
iio& epiflolis Apoilolicis & in actibus palea Sc pifcibus malis fimiram effe pro.
Apoftolonim videmus^ ubi & ipfa luca» millam ulque ad tempus medis ventila- ,
& civitates & provinci* leguntur per tionis, Se
, utique ct^itare potue-
litoris ,
quas crevit, incipiens ab JerulaJcm, ut runt criamd malam caufam Cxcilianus
,
indb le etiam in AlricamnoD migrando, Se Cocpifcopi ejus habuillcnt, nihilcos
redcrefccndo diffunderer. Non autem prxjudicare potuide orbi Chndiano
invcocrunt aliquod ceffimonium divino, quem Deus paucis credentibus tar.cd an-
rum dooutorum , ubi diclum eft eam pe> te promifit,& nunt multis videntibus
rituram de exteris partibus mundi , fic in rcddi.Ut. Nifi forte plus contra Ecclc-
/bla Africa[in]Donari parwm anfuram: & llam valuit homo peccans quam pro
,
viderunt quam Iit ablurdum pro ilU qux EccUda Deus jurans, Se iniquitas quod
,
fuerat pentura, tot teftimonia divina re. admilit quim ventas quod proniidc.
,
citan: pro ea verb qux
Heut putant,
, Hxc fcntire quam Iit dultumSc impium
fuerat Domino placitura , nullum^cjus jam fortade viderunt ;cogitai erunt quo-
tcllimonium repcnri. Hxc forte cogi- que damnatos d fe Maximianilhs Pri-
tantes, ad bniendas vanas Se pemiaolas niiani damnatores per potodares terre-
& laluti xternx contrarias inimicitias, ad nas etiam de bafilicis curalio pellendos
locum collationis noftrx omnes conveni, Se ibi ccrtiCls exemplo fuo rocennoro di-
re voluerunt , non ut tumultus novus dicerunt non ede peccatum d tale ali-
,
oriatur , Icd ut vetus difeordia liniatur. quid Ecclcfia contra rebelles fuos ab hu-
Nam & illud quo in nos (olent graviter jufmodi poredatibus poliulat. Se qu6d
irritari, quod reges terne, quos tanto an. aliquos ex damnatis podei receperunt,
te prxdi^m cftChrifto Domino (ervi- quos cum damnarent , aliis etiam pluri-
turos , leges contra harrcticos Se fchif. mis m eadem locictare fchilnutis conlfi.
maticospro Catholica pace conllicuunr, tutis dilanoncm dederunt, quos in Ma.
credimus quod aliquando cogitaverint, ximiani lacrilr^i (urculi communione im.
non ede culpandum , quia Se antiqui re- pollutos manfide dixerunt Se bapeif.
,
ges non folum gentis Hcbraicx , (cd mum vel i damnaris, vel a Ibciiscorum,
etiam atiemgenx , ne quifquam contra uamvis fons in fchilmate datum relcin-
Deum Ifrael , hoc cft , verum Deum non 3 erc arque iterare non audiunt, latis uti-
uncum faceret, fcd vel diceret aliquid, que judicarunt ea qux contra nos dice-
omnes regni fui populos prxeepeismina. bant, oxenmlo luo edo damnata ,Sc cre-
ciflimis terruerunt, Se majores idonim dendum ed quod jam inielltganc quiim
iplam Cxciliani cauliun , unde nata cd de indignum , quam intolerabile , ut cum
illa didendo, ad Conltanrinum Impera- Icdeant in cathedris epifcopalibus cum
torem per Anulinum Proconfulcmacoi- idis Secum ipfo dmul Pnmiano damna-
(ando miierunt quod utique non oh aliud
: tores ejus Sc damnati m causa ejus, ut de
videntur fcciffc , nifi ut Imperator Con- pax in prte Donaci, de Cxciliano infa-
dantinus contra cos qui fuperati edent, metur orbis Chndianus ne in pace vi-
eis qui fuperadent aliquid regali audo- vae unicas Chridi. H.ec omnia fortafsfc
htaie decerneret , cotamque iplam cau- cogitantes Sc Dei timore permod omnes
(am potuerunt Se forte recerunt ipdus collacion s loco adede voluerunt non .

collationis ncceditate , archivis publicis tumultus difpodtione ,

fcd pacis, Qu6d
perferutatis invenire o!im ede finitam, enim prarcerci fc univerfos adellc uixe-
pod Ecclefiadica judicia, quibus abfolu. runt ,
ut coriun numerus appareat quo.
,
tus cd Caxilianus , illo etiam Impera- niam cos paucos ede adverlarii fui Ixpb
tore judicante, ad cujus examen rem to- mentiti lunt , hoc d aliquando i nodris
tam Se phm6 miierunt Se podei perdu- diidum cd , de his locis aid vchdlmc po-
xerunt. Ibi potuerunt etiam caulam Fo> ruit , ubi nodrorum co^pilcoporum Sc
iicisAptungcnfis ordinatoris Cxciliani, clericorum aeque laicorum longE major
quem malorum omnium (bntem in con- ed numerus , SC maxime in Proconfulari
cilio fuo dixerant , cqgnofccnte iCliano
p ovmcii quamquami ,
excepta Numi-
Proconlulecx prxeepto cjulilcm Impe- dia Confulah , etiam in caxeris provin-
ratoris invenire purgatam. Quamquam ciis AfHcanis nodrorum numero favilli.
Se hoc fi attenderunt , Se
,
quod Uciic me (upcrcntur,auc certi , in conmara-
fuerat ,
adverterunt, in feripturis laudis lionc omnium gentium per quas Cacho-
£cece
 ,;, ,

jSS Gefta Collationis

o E i T A lica communio diUtacur
CsUjj. iici
rcAiflimc dicimus. Sed nunc fi
numerum ilium innocciccrc voluiflent
nonne ordinatius atque tranquillius in.
notefccrct per eorum fubfcnptioncs^quas
tic mandato fuo tc ccmcutc
(ubjunganr,
,
cos cfle pau- facratilTimam legem voluifTe ejus recita-
tio patefecit. £c qu:a Catholicos Epilco-
pos ad edtili tenorem confcnfific aran.
liratum efi, utrum etiam ^licopi par-
tis alteriusde hac re latisfeccnnc , vel
utrum nunc fatisfacere velint , intimare

cdiclo admonuifti ? Quid fibi ergo vult dignentu r.

uod colUcioms loco omnes adede de- Emeritas E/ifa>pms dixit. A<5U cfl, uc XX.
derant; Si enim pacem non cogitant, arbitror, caufa Sc adhuc confiidantium
quid non perturbabunt locuturi ;autquid non ell fbcuca perfona. Tibi enim, judi-

illic facient tacituri ; Nam cciamfi cla- cum vcrillime, nihil aliud incumbit quim
mor non fic,folus fufurrusipfc.multorum, tenere vcricaccm. Si enim omnium nego-
magnum llrcpitum faciet, quoim.
fatis dorum avertamus infianciam, prim6 de
pcdiarur" illa collatio. Quid cft autem cemDore, de mandato, de perlon&,de
m anendum putarunt, cauS , tunc demum ad merita negotii
q lod notaria lua
ideo ic juftc fligitaic ut omnes adcircnc, veniendum eli Qu6 J fi prxtermilTii ifi:is,

quia omnes conventi iunt ut venirent fecuadiim fbrenfes falces jaclanciamque

qm adelle de-
quafi pollent eligi pauci illius conrroverfix quam tribunalia fibi
berent nifi ab omnious qui venifient , ut vindicant , femper legalis nobis ritus ac
,

eorum cledioni tc prxlentc fiibicribc- icemo fervandus cfi, judica, virfublimis,

rent ,
ac fic in paucis omnes clfcnt cCini in negotio Cbrifiiano; quia huic caulx
ab omnibus pauci cledi eflent, aut ergo judicac Deus
,
qui & noUra merita Sc
tumultus ab cis cogitatur, auc pax quo- t veri judicis lentendam xqua ponderans
rum optamus , illud cavemus , Se
illud librd, ne invergat, attendit. Edicdsenim
idedne forte , quod abde, hoc prxparc- propoficis prxlencix eux quanctUm ad
tur potius quod cavemus quam quod op- judicis voluntatem perdnet, nihil teme-

tamus , fic confenti mus adelle omnes illos re nihil incongru^ , nihil adversus ali-
,

ut tamen i nobis tantus adfic numerus, quem videmus clle prolatum quantum
quantus tux fpedabilicati fuiHecre vifus ad refpnnfiones nolfras, quoniam ante
cd: ut tumultuofiim perturbas fi quid caufam fuperHue Sc ance merita princi-
emerferit, nonnifi cis rec'lc imputetur, palis negotii fijpervacua. elTc oolcuntur,
in quorum parte prx!'ens fuerit ad rem neque mihi nolWa propofitio neque il- :

ux a paucis agenda cd omninb fiiper- ,

lorum rdponfio omeere pocell , ci^m
ua multitudo. Si autem quod votis om- falvis omnibus ance caufam nunc limen

nibus cupimus quod ardenter appeti-

,
ingreifi judicii, que fine menta negotii
mus quod fuppltcitcr i Domino depre-
,
definire valeamus. Et xlik mxnx. Emeri-
camur, caufa unitatis faciende illa erit tus Epifcopusrecognovi.
necefiaria multitudo ,
cum voluerint M<*rceUmas vir dxriffixas Triharms ^
omnes aderimus. ad cantum bonum,
Se Nttxrias dtxtt. Confiat de causl nihil
illo adjuvante qui hoc donat , alacriter penitus mutilarum > cum ea canc6m qux
convolabimus, dicentes , Fratres nortrt ante feripu vel gefia fime prxeeperim ,

efiis, non jamqui nos dctcftancur,

eis recitari. Unde quoniam certus i partibus

ied qui odio finito amplcduntur, ut no- numeras confiitui debere prxeepeus efi,
men Domini honorificetur , Se appareat utriim cdidlo paritum fic , ficuc fiiperius
illis in jocunditacc jam nobilcum expe- interfatus fum , venerabilicas vefira inti-
rienobus quam bonum fic Se jucundum mare dignetur.
fratres habiunces iaomm.EtMliinuurn, Emeritas Efifcepas dixit. Admoniti qui- *****

Optamus ce, fili, in Deo benb valere, dem tux cJiifiis, omnia inte-
intCCTicatis
/eem «Uk m.trw. Aurelius Epifcopus Ec- gra Se caufx lervabimus. Hanc
illibata

clefix CatholicxCarthaginenfismbfcrip- caulam, fi tempus, fi dies patitur, inti-

(I //em. Silvanus primx fcdis provincix mamus. Scimus enim &
edte^o fpeclabi-
Numidix fubfchpfi. licatis tux , & facri tenore rcicripti intra
,

XIX. MawUjms vir (UriflimMi TtihunMs quatuor menfes caufam debere finiri. Si
}/9Uriui dixit. Evidenter apparuit cdi- ifie cfi dies , veniamus ad caulam. Noa

do dicationis mex numero prxlkito quem polTumus etenim quicquam de meritis

ex omnium voluntate fufcipcrcnc, curam difiepcare, nifi prim6 de die fuerit ju-
Dcgocii peragendam, quoniam id edam dicatum. tt alik /ruma. Emeritus Epif-
 1 ,

Carthaginenfis. 389'
copas recognovi. toritareoogoofciseflc permitium jUtfrr. gesta
XX 1 1 .
“W' d.triffimiLi Tribumt re polhs in contumaces tcotentiam : nunc
diiut. Ex cdiclo fecuado diem te judiciali illo motu illa quxpuracdfura
cc^oorcerc pocuiib^ qui dies Kal. Jumo. animadvertere oportebit, contra hanc
rum videtur cile cunilicutus ,
quoniam partem te ferre judidum , qux ddlicir,
bunc e(Tc hodiernum aiam iiiggedio pa. qux non adfuit, qux dclcdatadHaboru
ccfecic ohkii , ic recitatio itionfbavic bus meis, qux in hoc quoque mibi intul-
Superdl , utrum de ordinando
cdtcli. tavit,ucdiu chorusifle fanditHmusSena-
negoDo a vcilris paitibus ctigendifque tus c^dbs fpedaret judidi tui audorita>
perronis fattsTachim hc , intimetur. 5ii. tem, excubaret pene quotidie, ipfique
quidem m confuiU multitudme , certa Dei, qux facra funt, fine tbllicirudine
nonpolGt dlcpcribna, cum hoc eoo. non geflitlcr. Feras igitur quxfo judi-
ftet euam legibus dehnitura. cium, promafquc fententiam , non dico
XXIV. Emeritus B^fc«fas dtxtt, Oiem negotii aeriorem quam adversum me firre po.
utriim terminus edieUhs indulerit , an tueras,fed quam tibi leges impcnale &
forma imperialis prxeepti , nobilitatis prxeeprum intimant, quamquo prxei»
tux debet judicio definiri. Et altknu^ piunt. Non enim fas eft, ut qui contra
m. Emeritus Epifeopus recognovi nos poties ferre judicium , nunc contra ad-
XXV. MATCtlUnus vir cUrtEnnni Tnktams vcrtarios meos fententiamvalcasdencga-
J^etarius dixit. Ex edido dies dl confh> re. Et aiik nunn. Pccilianus Epifeopus
tutus, fixundum formam judicii princi- recognovi.
palis quoniam non dl in his dmtihs M^trceffinas vir clxriffinms Tribunus xxx,
immorandum ,
liipcrdl ut in c/cdione Pfouuus d/x/r.Sandiratcm atque peri-
facisfacucis cxlel^ous conllitom. tiam tuam latere non credo id imperiali
XXVI. Emtrms dtxtt. Forma prx- prxeeptione fuifll* confoturum ,
ut ea
cepti talis dl, ut intra quatuor mentes pars ^ux rrini edidi conventione adett
cauta dicatur. Si lix:undum hanc formam noluiflct, fententiam contumacisincurrc-
^
tue cdicium dlconllitutum,
fubliimiatis ret. Perpensi enim clementitlimus Im-
foperdlucfuggercnceotHaOfin mediu.ti perator moderatione conflituit ut fi lon-
caufa mittatur. Et alik manu. Emeritus ginquitate itineris quarto menfe partes ad
Epifeopus recognovi coniiitutum locum venire minimi poniifl
XXVit. Maralltius vir cijri^mtis Trihumts ^ fent, duorum menfium inducix prx(U>
2Jotarims dixit. OlHcium ad quxfiu ref- rentur. Quam quidem rem ne alicujus
pondeat. 2^ampius Scrtbx dixit. Sccun- paitis querela vidercturcxifiere, videor
d^m diem edidi nobilitatis tux quar- cuHoditTc. Unde de tempore, quoniam
tus mentis conduTusdV, dic xii|i. Kal. magis forenfis cfiquim cpifcopalis ob-
*
Juniarum. jcdio,qux quidem necinpublico judU
MxTtelUrmi vir cUriMmus Trilmnns CIO fecundum formam imperialis prxee-
jxy j I ,

Nttxrms dtxtt. Cum partCs Carthagi-

^ pti prarvalerepocuitTetjCfim partes utra,
nemutrxquevcnitlent, inhunc eas diem queobfervaire fatdarear, ficut fuperiiis
contentillc non dubium etb Siquidem intC’ fotus fiim, utrum elecli fint qui pera,
nulla tiipcr hac parte videatur aut dilatio gere potient ex omnium voluntate ne-
pohulaca,aut judidum Hjgitanim. gotium, intimaredignamini.
• XXIX. Petiluttms Epifctfxs dtxtt. Nos ad hanc Emeritus Efifcufus dixit. Caufx prxfo ZXXiI
urbem XV. KaJ. dic Juniarum venitFe, 5c termo , tervari forenfom'
criptioefi judicis
notoria nodra figoavimus ^ Ce omnem utum contWudincmque jurgandi inter E-
non dico Carthaginem , fed Africam fe- pifeopos non oportere nutare illam verfii-
cimus tdlem: qui fi non addTemus, jam tum legum jurifi^e controverfiam , ubi
pars adverfa fine dubio flagitaret in con- de fidei 'fiatu U de totius fanditatis dif-
tumaces dicendam cfiTc rentcntiam,tcm- ceptacione tradatur. Quod quidem cafos •
putque jam fuifle definitum, quo nec Se bene credulis auribus accipimus, vir
p6tl venientibusagere quicquamautref- rpedabilis; fed ne forti in pemicicmnoC
pondere licuitfet. Si igitur vir nobilis me- tramifia replicentur, jufque rranfeacad
diam femper libram judidi tuifufpcnfam adverfarios iterum confligendi, adtera-
ita tenes ac regis » ut nullam in partem tfirque nobis hoc juris prxeepeofervator
vergat aliquid gfadam illam qu£ nbi con. in hanc formam l^s confencire debet
dkioncm atque praeceptum imperiali auc- hoc ipfum judiciarii audoritate defige,
Ecece ij
 ,
, ,

390 Gefta Collationis

« E5TA Epjfcopalis nos moris r^uU fandiud citari. Et xUu manu. Recognovi. XXXlX.
Coii«. diet
jjJ ut non praruigiis juris , ne- Emeritus Efifcefus dixit. Si jubes, com-
que ligaminibus cujulque facundiXyfed petit caufx per integritatem tuam. Et
tcftanicnro novo ac veteri, quod inftu alta manu. Emeritus Epifcopus recognovi.
ruic Deus, quod (acravic Dominus Chri- MarceSinus vir cUrtffimus Tribunus ^ xL
ftus,cau(apoilitaudiri. Etalti munu. Eme- 2^9tarius dixit. Aliud conflat eflequxfi-
ncus Epilcopus a‘Cognovi. cum ut utrum i jure publico recedi vtli-
MATulUnuiviT claTi^nms Trihims ^ cis & cotum divinis legibus agitari ,
vef-
J^ouumi dixit. Ne quid inordinatb fieri cris profellionibusdcmonflretis.
videatur, quoniam hoc £c ipfiim verita- Aurelius Efifcufus Exlefix Cathelicre
tisregula continetur, &
legum diclacauc» Cardsapnenfii dtxU. Invcmcc hoc ipfuin
tonras , prius c(l ut perfonarum nume- fublimicas tua cum hoc mandatum ^ric
rus defignetur: tunc demum eaqux par- recitatum. StaUamanu. Recognovi.
tibus competunt, pcrcosqui firmatifue- MarceSinus vir clanfftmus Tribunus xlll.
rinc rcdtiis peragentur. Nc hxcinter in- Netariuf dixit. Et hoc mandato eviden-
certas peribnas videantur infirma, tiflime concinetur, ut omi(H jurts publi-
'rxxiii. Eftfcofui dixtt. CCim omnes
£menmi ci controverfid , omnia divinis legibus
qui mandaturi fune addarc videantur peragantur.
magiique peribna prxfimtiumquim (er- Aurelius Efijce^f Ealefie Catholica xliu.
mo teneatur abfentium, quid eft quod Carthaginenfis dixit. Recitatio mandati
oceft movere judicia,cum fhitueisomni- fenfus tuos poterit informare. EtaUima.
us quz prim6 ex legedeTcendunc qux- .
iMT. Recognovi.
que initium caufx facere confueverunt Petiltanus EvCcupus dixit. Legem Dii xliv,
tunc demum ad cicelionem defenibrum repudiat, qui dubitat quid debeat pro.
fecundum cdu^m fublimitatis tuz arbi- ficcn. Et alta manu. Pcolianus Epifcopus
tum veniamus^ Etalik nutnn. Emeritus recognovi.
^ilcopus recognovi. Marcellinus virclarij^mus Tribunus df
MurctUinxi vir dxri£imui Tribunus Efetarius dixit. Ego hxc partium volui
Jt^utarius dtxit.Nunquam habere potuit refponfione firmari ; extemm certum efl
certam multitudo pcrfbnam, cum hoc me, quoniam imperiali prxeepeo omnia
etiam in publicis adionibus atque cor- nunc aguntur, per quod jura conlhcuca
poribus fbleac cufiodiri,ut per ordina- func,omninb non poflc.
tas atque firmatas [perfonas] omnia pera- Aurelius kfifcerms Eule^^Catholic^eCar- xlvi.
xxTV, gantur. thapnenjis dixit. Legem Dei non repudia-
Emer.tus Efxfcopus dixit. Tenco fidem mus c6m hoc mandatum ingerimus le-
tuam, vir fublimis, nihil mibidcjurislc- gendum, in quo poceil omnis nodra af^
geprx!cribi,ubi agitur de fide. Et altu Icrtio perlioceri. Nec enim egredi pof-

jtxxvi. Emeritus Ep.lcopus recognovi. fumus limitem iflius nrvandari , quod no-
M^trctiltnus vtr cUrtJ^imus Tnbunut bis patres vel fratres noilri univerfalis
}<jour:us dixit. Interlocutio mea non Concilii Ecclefix Cacholicx , b!c apud
jus ccflarcdebere fcd forenfemconten-
, Carthaginem conflituci mandahioc. £t
tioncm apertiflimc definivit. Neque emm alta manu.K.ccognoni.
pofTunt aliqua <iux competunt partibus kmentU'E9i(c$fus dixit. Fidei caufa efl, xlrii.
denegari fed n hoc utrarumque par-
: qux & fine mandato ipfb jure agi poted.
tium confenfus habet , ur nihil de jure pu- Neque enim alibi oculos habet Deus
blico, fed omnia Ecclefiafhcis regulis, id auc dcferuic cxlum nc intendat caafam
cfl novi &
veteris ceflamcnti ceftimoniis fuam. Quid cd quod demandato, vcl dc
xxxvii. peragantur, pars utraque defigncc. obligatione mandari, dc lubferipeione,
PeuUurms Efifafuidixit. Optimus mo- de modo, dc formulis, quxricur? Q^iid
« derator. £r«i^i«4Mr.Pctiiianus{Epirco. ed qu6d in hac causa quafi auc refragan-
XXXVI It. pusj recognovi. cis, auc non mandati judicialis fponfioar-
jiurt hus Efifcufns EccUfdtCd^oUc/tdi^ bimum Hagicac: cum finguli quique pro-
xH. Quoniam ^eundum n. t. edic- priam caufam, &
falucis fux ncgociuni
tum non omnes nodri collegx adfunc , illi gerant , fuper/Iuumque fic ca^tcrorum
obtemperantes cdido, &
voluntas cunc. mandatum, cum inuno condet Eccicfix
torum mandato concinetur , jube hoc tota perfima? Advertat , vir nobilis, inte-
idem mandatum ab officio fufcipi & re- gptas tua ,
quim m Ula (ede jam quodam
lumine

Carthaginenfis.
Jumine corurcare co^nofcimus, verica-
tem ita prxlidcrc debere» uc (1 forcn(is
altercatio juriiqucconHidminmcdiomc-
tmir» proponatur: fiQ autem nmplexiila
ventas quidarurvita,qui renafcicirfe-
culum» qui liberatus cd mundus » in hoc
judicio fpiritali altercatione conquiritur,
quxfb, vir (ublimis, uirumque propo-
nant Sc de utroque unum eligant. Aut
enim merita juris omitterenon poflunt,
prxfciiprioneiTiquc caufarum^auc iidc
illis iacratidimis k*gibus»quibus commu-
•/pcD^nis reverentia e(l adbibenda»* patiendi
ipias magisamplcdar&:tcneam»&qua.
U czlellis arar pontificatum adorem icm-
perae venerer » uc & cibi integro cogni-
ron fecundi inUiturum mentis tax mo.
rilque ordinem certa fit caufa judicandi»
nec fiuduee judicium tuum» de quo eil
Deus & populus judicaturus. EtaUamu^
a».Ementus Epiicopus recognovi.
slvi 1 !• FortanutUnus Epifeopus EuUjueCathcli^
ct dixit. Catholica Ecclefia qux toto (L
cut promiiTa ed cerranim orbe, diffun.
ditur, ciimadveria: parcifcmpcr de fide
«^culiiTcc &
de adione quam nobis crU
sntnoii objiciunt, collationem» £c fenp.
tis publicis» &
ccdimoniis multorum, £c
conventione magidracuum facilius edo.
cebirur. Sed ucomni ex parce tuta ficip-
iius collationiscaufa , confula non facit
multitudo. Deligant igicurpncrentesfra*
tres nodri quia volunt ex auverib fidentes
aliquos fui ordinis primarios viros»quu
bustocam adionisfiimmamcommiccanr»
atque ad dipulacioncm faciant pratren.
tium gedorum ) uc fi forcb io alimione
ejufdemcaufie dc-ccerint» in eorum per.
r nlquihujufmodi negotium fiifceperinr»
abfquc cundacione vidos eos efic & re-
cicaciodemondretadorum.Ecide6 quia
non opus ed multifarii dilatione cauiam
p.Tagcre, deligant perfonas fecundCim
propofici edidi Ccoorcm quar collationis
cauiam rufi.ipunc,uc omnibus Innper
probata veritas luccclariiis dcmonlM.
tur. Nam mandatum nihil juris Ac cavil.
lationis forenfis habere, ejus ledione,fi
parsadverfa patiatur» &<^ius edoecbi-
rur. A/ 4//4 W4W. Recognovi.
slix M»tr(tBnu4 vir cltujfimutTriburms ^ partisb diverfo venientis apeitifiim^fiiA*
drxf/. Profecucionem tuam cum
Imperialicertumedconcordareprxvep-
co» quo condicucum cd uc cemi% i fin-
gulis partibus numerus deligatur. Nam
five juris» five fidei caufii tradatur, cer.
(xdcbcn(adarcpcrfoiue,ucquicqaidac.
^ :
Coiuciiti
lum fijcric, inrcgrum robur obtinear.
FtrttnMtaim E!>ifcofns EctUft C^th».
Dignetur igitur foedabilitas tua
mandatum rufeepeum olHcto tradere &
recirari fjubcre]ut exeo tenorepars ad-
verraquiadignaiurabhocmdrud^valeat
obje^somnibusrefpondere,und^poflite*
tiamclarefcerenibiiaosjurcpublicovcUe
tcrgivcrlari. £t alUmdnu. Recognovi,
vir cUt{^masTrilnimi ll.
ATtfUntrt^xrr.Profdlionemquamcxpe-
^abac iandicas veiha evidenter accepit
patiatur e^o nunc recitari mandatum,
lalvo eo uc utraque pars me aenorcacim>
pedalis pnccepci formam culcodiredcbe.
re. Etrtunjtijnus fptfetpms Bcclefi^tCttth^li--
c^c^xrr.Si jubet f^>e^bilicastuareacetur.
MarceOtnui vir danOi^nm Tribunus ^
Notarius dixit, CJnivcrTa qux 1 partibus In,
offeruntur» ut omnisamputeturambago,
ab officio recitentur,
Peulixnus Epifcupus dixit, Sinc pr.Tja«
dicio nofiro legat» falvo eo» quia bzc [ni,
cd» non legalix Nam
cauiacio foreniis
utimandato» his fomiulis pnefumere »
non cd Ecdefiadica; confueeudinis, fed
forenfis ludi atque certaminis, & ilbus
exercitii quod magisargumencisquamfi.
de aliqui fiep^ fiiofidic. Proind^ nobili-
tariscuxrpecubiiiuiilqueccnfura»eciam
atque etiam m
boc loco morari dignen.
cur, ut edicant utrum lege divina cao.
fam agi velint» fic iplam diiceptacionem
inter partes ventilari) an omnin6 legu
bus publietsuet velint: quoniam inurro-
que mihi plurima competunt j uc fi 1 le.
ge dircefierir, Epifeopumfe non efie de.
mondret) fi ver6 legem tenuerit» tunc
ei uc iliiqui Chridianusefiedefidcracde.
bcam refundere. Et alta mam, Peniia-
ous Epiicopus recognovi,
MurteUiuus vir ciariffimus Tribunus
nullo pocedacis fecula,
d/jr/r. Si
ris judice rcfidencc inter Epifeopos can.
tiim bxc conrcnn>'>trac'bu‘enir»runc de.
mumeorum erat arbitrii » &c forficanjudi»
uc nihil publico velint jure tradari : me
autem »ci!mi legumlatores ii fint qui me
judicem delegcrunt»41egibus cert imed
deviare non pofie quamvis prpf -fiionem
:
ceperit fanditas vedra, in qui idcxpreC
cognofeicur, qudd vedra prolecurio
fific
podutavir. Undb mandatum per ofii.
cium recicerur.
PtuUurms Epifeopmdixit. Legat. EtulU
ams». Pculianus Epifeopus recogQOvL
 » \ :

392. Gelra CoUacionis

c E s TA S-gamlas txaptor reatavit. Poft Con^ula-
tum Varanis viriclaniEmi iti. Kalcnd.
Jun. Mandatum fadum in Ecdefid. ht
dim reCitjret , Aif^ddius Zfifn^s dixit. Si-
ne prx;udicio noUro recitet. MarceUinut
vtt d>tuj}imtu Tnbutms (j/- 2<f»tMriiitdixit.
m
Sxpi iis i n terfacus fu , omnia integ ris ref-
ponConibus recitari. RvmutUi exctpttr
reatavit Mandatum fadum in Ecclefui
Canhagtneniiab univerib Concilio Epif-
coporumCatholicorum:pne(idcnccAurc-
Iio Epiicopo Ecddix Carthagin. &
Silva-
DO primate Numidix. Quamvis caulaEc-
clcuxCacholicxadvenusomnes fallas cri-
inicacloncs, quibus eam ufqucquaquedif-
&
fufam fcbifmatici bxrccici per fuas quaf-
que regiones vel provincias vd di viE atque
leparact vaniloquis &: lacriicgis infe^n-
tur erroribus, fatis tdb>
fiiperquc divinis
moniisdefendatur in Africa vcr6adver*
siis DonatiOasctiam EccleliaiUco atque
impeiiali judicio, Ecut oportebat vel nc-
cdTc/u rat terminata Et} tamen quia id-
ip^um hominibus qui ida ndciunc, quo
eos ad aternam lalutcm Chriftianac^.
ritate acquiramus, indantiCismanifdlao-
dum atque declarandum c/L Placuit no»
his ex Oci Domini voluntate in hanc
Carthaginen/is civitatis convenire Ecdc-
&
Eam , eligere idoneos fratres collegal^
ue noftros ad adferaidam hujus caufx
ef nlionem , qui cnmina EdlilCma £c»
clcEc Catbuiicx qux toio, Ecut dc illi
divina tdbmur eloquia» terrarum orbe
d.ffundituryi parte Donati ob)cda redar-
euart: Eccidta quippe Chrilti, fandis
terra ^prohoc quia obauiivit Abrahampa-
ter tuus meam vocem , ^ fervavit prate^ta
mea tjr jufiitias meas^ legitima mea. Ad
Jacob edam loquens hoc idem adtefia-
done pracclarilumipoilicetur. Et erit fe- auxt,
men tuum ficut arena terra., (jt multiplica-
bitur fupra mare ^ in Afnc*m dr in Aqui-
lonem di' adorientem , d" benedicentur inte
omnes tribus terrad *n femine tuo. Undb
Propheta Efaiosbis vocibus confonans,
ifiam Eccicfiam in Spiritu (ando fii-
turamprxvidcnSjficaUoquitur. Laure
ftenlit qua non paris ^ erumpe d" exdama
qua non parturis S quoniam multi fiUt
defcTta^ magis quam ejus qua habet Virum
dixitenim Dominus : DtUta locum tabema-
culi tui tuarum ^e palos ^ noli
parceret longos fic funiculostuost& palos
tuoscenfirma: adhuc in dexteram d'fitifirjm
extendens t d" femen tuum gentes poj/ide.
bit., d" civitates deftrtas iidsabitabit. 2Te
timeas ,
quoniam pravalebis neque verta-
ris quod di tefabilisfueris confufionem enim
in aternum oblivifetrit , tgramiaia viduita-
tis tua non eris memor quoniam ego Domi,
^
rms qui facio te , Dominus nomen illi , d
^ui
Uberavit te Deus Jfrael, univerfa terra vo.
cabitur. Item alio loco Et patefaciet Do- siu. a.
.*
j
minus brathium fuum fincium in confpefht
umverfarum gentium, d" videbunt omnes
gemes ufque ad intima ttrra falutem qua
d Deoejt. Item dicit.* Pofia te intefamen- mo. 4 %
tum generis , in lucemgentibus , ut Jst falus
ufque in fines terra. Malachtas etiam Pro-
pheta prxvidensfacrificium primi populi
ceilaturum, id cli i folisortu uique ad '

Patribus noEnsAorabx, llaac&Jacob occafum arcemum lacrificium glorificato

& populis omnibus per imiudonem fi. in gentibus nomine Domini cclcbron.
dei poderis & eorum ita divina &
filus , dum,italoquiruradJudxos: moUA. »
veridica voce promifiaefi;» ucnuIUhu*
voluntas tn vobis, dicit Dominus omnipo-
mana& maledici pofiicvoceconvinci. Ad tens } d' facrifiaum non acapiam de manibus
Abrabam namque ita locutus efi Deus. vefins j quoniam ab ortu folis ufque ad occa-
#» 1 tu Per me juravi , citit Denunui , propter frnmelanficjtam efinomenmeum ingentibus,
quodfectfo verium bec^ nen peperafit fi^ d'in omni Icto incenfum offertur nonum meo
,
lio tuo amanttjjimo propter mr, nifi hivedi- d' facrifetum mundum ^ quoniam ma^um
(tmbenedicamte i implende tmplebo ftmen ef nomen meum ingentibus , dicit Dominus
tu*m tsuquomfteUos oeli , ^
unquam are- omnipotens, Hieremias quoque gentes ab
nam qua fecus oram mons e^ j ^
haredU extremo terrz venturas ad Deum , Pin-
tatem pe£idehit femen tuum, civitates ad^ natis fimulacbrorum fuperfdck)oibus,fic
verfariorum^ ^ benedicentur in femtne tuo pncdicir. Dominevirtus mead'adjutorism
otrmes gentes terra ^ quia obaudifii vocem menm d" refugium meum , in diem malorum.
meam. Ad Ifaac quoque illa dc hac re Ad te gentes venient ab extremo terra , d' di-
jU. xe. verba fuot Oomini.5Mr»^m jusjurandum cent: Qukmfalfa poffederunt patres nofiri
meum quod juravi Abrabam patri tuo , tdoia,d' non efi meis militas Quia verA
ampliabo femen tuum tar.quam fieSas caU » non in unum aliquem terrz Jocumezaliis
^ &
dabo tibi femm tuo omnem terram hanc^ locis ad Deum gentes venturas efie prx.
benedicemur in nemine tuo omnes gentes didum eft, (cd in locis filis eum adorato.
 , ,

Carthaginenfis. 393
ras , in cuctn damnaris Hmulacbm fuc- riam , d* xfqae iu tetam terram. Hanc auc- CISTA
ranr crcdtcurx, lic Sophonios Propheta toricacem nugilbrii cxldtis fccuti Apof-
tA\Atur:Prxvji<ittD9MinMSd{iverjnseof, toli, Eccldiam commendant in toto mun-
omnci it9$ yniiumien^e ^
liifptrdtt & do ^IriifiliEcantcm atque crefccncem) fic
adar. ibunt tu n Mttnfyuifiue de Uco fu> »>n- ne fc io partes membra Chrilh per ho-
ah infaU^entium. His acquc aliis muU6 minum nomina dividant, ita carnales,
plu ibus tcftjmonits Sc Propheta- qui jam hoc facere eceperant, Apodolus
rum ad erem ibus Ecclcfum cotoorbedif. alloquitur. Obfecre ves fratres , per nemen
^‘ '*
fundi Pfalmi etiam divini ita concinunt.
,
Demini nefirijefu Oirifii ^ at idipfum dica»

ff ^ Denurmi dixit ud mr, Iiltas meas es /at, tis emnes, d* fi>ti it* vobisjchifmata j

e^e hcjte ^er.ui te, reJiuU i mty d^ba & filis aatem perftHitn eodem fenfa in ea--

tibi taam ,
gentes bicredtutem poffeffiO‘ ^ dem [ementia. Nuntiatam enim efi mihi ,
aem tajm termines terM. Iccm in alio fratres , ab bis qni funi CbUes , quia
Pfilmo de Domino Chrifto in bgurd Sa- eententienes funt tn vehis , d* unafqmfqae
lomonis. Demtrubtear imari afqtU4idmx~ vefiritmdiat ^tge quidem fum Paali egeaa.
r/-7u y

n & e fianuxe afqae ad terminesfinis ter»

^
tem Apelle y ege vere Cepbx y ege aatrm
ra ; ceram tUodeadent jtdhiefes ,^ inimi- Cbnfis, Divifusefr Cbrtfiati Numqmd Paa»
etejas terram itngent.^RegesTbarfis ^infu» lusprevebis craafixusefiyaut innomine Patu

i/tnrnnera Arabam ^ Saba

efferent^ ret^es It ffiisbaptixjtti Unde fiC iflos, quorum
dena addecent ^ ader.tbant eum emttei re»
,
contra errorem fic p; o quorum ialurc no-
ges terne ^ emnesymtes feivientilli. Item in mine Chrilh degimus, qui eorum crimi-
pfaln.o: Deus Deeram Donunas leea» nationibus tallis vani que rdpondeant
i*/ 4 ^
nodros ag-
tasefiy & vecavit tefram a felis ortu afqae in facram.ntis Chrifti fratres
nofomus , nec eorum dctcftamurperver-
adeccajam •^exSien fpeaes deceris ejiu. Prop-
ccrea iple quoque Dominus Jefus qui locu. /itatem , led ipfa Chrilh facramenta, in
tus tuerat amc per ora Prophetarum cisapprobamuSjficrefciDdcrc non aude-
podeaquam rciurrcxica mortuis jam per ,
mus; meminimus cnim per Prophetam
ospropnum fic promilit Eccldiam.Opffr- elTcprarccptum. Andue qui pavettt ver-jfi^
**^-*<- teb,it , mquit, implen emtua qua fcrifta
bam Demini ydicite y fratres aefiriefiiSy hts

& Prefbetts d* ffalnds de me.

fant in lege qai ves ederant, d* detefiuntury ut

Tanc aferait i&s fenfamy ut digerent intt nemen Demini benorificetrtr y^ appareat il»
fcTiptaras & dixit Qata [cnftam ets ^ fie efiy
Iti in jucunditate. Jam quod (equitur , ipii
j

& fic
epertebat Cbrifiampatty d* re/argere libi

potius
falubriter dicant, vcl
qudm dnobishoc
i Propherd
audiant: nos le-
d mer.ais tertia die ^ d* fradicari in nemine
vioradicimus,ut pacem potii^s cum cor-
ejaspeemtentiam d* termfjienem pectateram
pr omnes gentu , incipientibus ab Jera/d^ rectis ,
quim liccm cum
pcrverCs habea-
/fw; tamquam illud tcllimonium pf-lmi mus , Irat res noltros clTe dicimus , ut no-
quod recentiilimum poluimus , verbis men Domini honorificetur) quia ipfi nos
a iis exponeret. Nam quod ibi politum oderunt fic deccltautur, clfe fc fratres
eft veeuvtt terram d felis ertu afqueadec- nollros negant )
quianomen hominum ab
,

cafam fixoc Dominus ait,prr®»nfl</^rtr/«:

cis maeis qudm Domim honorificatur.

quod ibi politum cft, cx Sion fpecies Ac per hoc fratres coiipifeopi nollri
& fic

quosad eorum criminationes redarguen-

decoris ejus; hoa Dominus ait, imipten^

ttbasab jerufalem. Q^is cnim nefeiatSion ^s elegimus, in hac collatione qux cum
&Jeruralcm unicam efleavitacem, unde cis habenda clt, Eccldiam lanciam ad-
coepit pallio fic rdurredio Dominijcfu
versus eorum obje^ defendant. Dicunfi

Clmftipcrorbcra terrarum pomslisraun. enim quodharc £cdefia( quam m Lege

dandis atque f-lvaniis illuftrillimo jpne- Proph:ris Cc Plalrais accepimus pr«-
fic

conio prxdicari j Proindi afccnlurus & nunciacam, opera Salvatoris exprefiani

incxlum, providens undefinflenteama- ficlanguine redemptam , Apofiolorum
Icshomincsproluisdivifionibusficrcpara- laboribus dillemiaacam atque plantatam
conibus litigaturi, cum quxliflmt diidptt. incipientibusabjem(alem,|abi in cen«
li audite ab co
aliquid de hnc ficculi. Nert tum viginti animas limul congregatas
tempera qnapa» lan^sbpiritusveoit, cofque inquos ve-
'4JL% efi inquit, vefirumfart
urpejtuttnfaa petefiate^fed aedpietis vir» nit, linguis omnibus gentium loqui fa-
ciens, eviucntilfimo figoo docuit Eccle-
tutem Spiritis ftnHiy^ eritis mihi tefies
injerufalem &tn tetamJuddOM Or Sdma» Isam per omnes eentes futuram « fic Uo«
Fffffij

594 Gefta Collationis
CtiJK guisomnium gentium locuturam^ , hanc
CoUtt. dio
ergo Eoclcfiam qux ifko modo ut pr*-
d>^m & impletum cft , ab Jcruulem
fumpdc exordium , aeque inde fe in Ju-
dxam , & Samariam , aliafque orbis cer-
TX parces Apoflolorum przdicacionedif-
fiidiC f
in quorum atque a^bus
litteris
civirates 6c provincias invenimus longh
laecque diftentas, in quas eam fuis fpe.
ciofis pedibus invexctunc , unde tc in
Africam crefeeret: hanc ut diximus Ec-
clcfism dicunt ifti contra quorum erro-
rem collegis noftris collationem defen-
fioncmque mandamus , Cxciliani EpUl
copi quondam Carthaginenfis Eccleux,
Sc Hiciorum ejus nefeio quibus peccatis
periiffe p dlucam ,
atq^ue in parte Donati
ejus reliquias remanulle. Hanc vanam
& faentegam criminationem ii quibus
mandamus ita redarguant , 6c refel-
lant, utprimiiusEcclcdecauiam acau.
sa quorumdam hominum diflinguant
atque diicemant : quoniam EcdeHa
prxmixtos maios habitura prxdida e(l,
quo uTque mcflis tempore i tritico zi.
zania fegregentur , vcl d
frumentis pa-
lea ventilata diicedat, vel oves ad aex-
reram , hxdi ad Hniibam nui nunc eif>
dem pafcuis permixti funr,lcgrcgentur:
vel mali pifccs i bonis q.ii nunc intra
,
eadem retia Hmul trahuntur ad lictus in
eodem litcore,hoceft in Hne fxculi, di-
rimantur. Homines autem quilibet in
Ecclelii, triricum vcl fru-
C boni funr
,
menta ejos fune, oves ejus Cunc , pifccs
boni ejus fune: iin aurem malifunt,z -
zania , palea bxdi , pifccs mali dus kmr.
,
Non ergo propter eos tota meffis, tota
area, grex totus, piTcatio tota damnata
eft,ne«ciim anteccmpusaudemusquafi
de malis remerft judicare ,
Sc aliis alio,
nim objedarc peccata , ^nos propter
malos facrilega feparatione deferamus {
cum potilis malos proprer bonos pil uni.
tace tolerare debeamus. Urgendi ergo
luncifhharum Evangclicarumfimilitudi-
num,Sc tam perfpicux veritatis inimici,
ut doceant quod incendunt, ac prius
oflendanc» H valuerint, quon)^6!^cIe.
/ia quam incipientem ab Jerufalem in
, ,
fcripcuris fandis perpropinqua & Ion-
ginqua frudilicantem atque aefeencem
accepimus 6c tenemus , quorumlibet
quos accufant , contagione perierit ,
in Donati parte remanfenc. Si enimhoc
/icri potuil^ mondraverint, cunc utique
»d cauto Eccieiix perdoebie , aliam
,
fbrtafshfufcipcreacquedi/ciicere qocftio.
nem, utrum Czcilianus ejafoue coUegx
vel cales fuerint quales ab imsmiiTe dicuo-
tur, velfic innoceTcere potuerint Chri.
ftianx, qux jam tunc erat, unoati ufqu^.
quaque diflufx ,
ut eam u/que ad uldmas
terras ipdus notionis contagione macu-
larent (c perderent. Fatentur quipph
etiam ip(ineminem precatis alienis ma-
culari pode qux ignorac.Undh ft demon*
lirare volucnnt um latam per tancaster-
ras communionem gentium Chrilliana-
rum peccatis Ceciliani & fodorum qus
contaminari ac perire pc^ifTe , non uf-
Hqc uc oflendanc tales eos fuide, quales
accufando criminantur , nid etiam oflen.
dant vera crimina eorum omnibus inno-
cuille quos ipsa contagione periifTr con-
,
tendunt. Si autem non poruerinc demon-
lirare Catholicam Ecclenom per omnes
gentes in quibus eam divina commen-
^nt eloquia ullis alienis peccaris dcflrui
potuilTe, lequedraca paulultim caula Cae-
ciiiani flc eorum quos cum ido accuHui.
dos ede putaveniac , quz ad Ecclsl^
cauto omnind non pertinet
,
quon am
& It mala fuidet ,eam contaminare non
polTec ,
nos quod dicimus ad earum cri-
mina repellenda, ab eis quibus officium
delenGonis hujus imponinms , evident.f.
lime Sc exemaiis cumulatius oHendarur:
id ed , Ecclellam Chridi nullorum malo-
rum, ufquc in finem fibimet perm xto-
rum , non Ibli^m ignotorum , vcriim
eriam cognitorum ,
quali corrupri.>ne
pedifera pode inquinari atque deleri,
primilm exemplis propheticis, qui po-
pulum peccatorem, &
Deum multis exe-
crabilibus ^>ommationibus odendenrenv
tam feveris vodbus arguebant & flagel-
lis correptionis duros atque indomito»
animos ufquc ad inimidtias adversilin le
horribiles excitabant nec tamen fe ab
t
eo populo , in quo utique ccianvboni in-
ter malos erant , corporali difcriminc di-
videbant, melius indicantes per pariea-
tiam ferre malos, quim per calumniam
relinquere bonos. Ipfe Dominus jefui
Chridiu exemplum nngulare panencix,
traditorem /uum utique peffimum non-
folhm cognitum in difeipuiorum numero
pertulit, vcriim etiam prxcognicum io
difeipuiorum numerum adumpfit: dixit
U etiam Difcipulis fuis: Et vas rmmdi
frd mnamnti: ut eo modo Ictrcntmon.
diriam fuam alieni immunditU non pode
fordelcere. ApoAolontm temporibus te-
His
 , ,
Carthaginenfis.
flis c(l Apofloliu Paulus inter falfbs fra-
tre £.‘mens, 6c quofdam per inridiam,
quvtj uci.^ue Jabolicam vicium Cbri-
itum idiiuncianccs in cpiiloll Tua notans,
quenudinodiCm boni malos > propter unu
tatem Cliriili pietate /bliiciu conservan-
dam , Hae ulU fua perdidone in facra-
mentorum commuruooc tolerabant, i
quo um malitJ^ longi abhorrebant. Po(l
A. oSloIos etiam EpHcopi booi.quemad-
. modiui propter unit ‘.ccm Chrirfi, non-
roiuin quoUibet laTcos verum etiam
Codpifcopos toleraverunt malos , teiles
fune littcr* martyris Cypriani , ubi ge-
mit avaritiam quorumdam collegarum
,
uSque ad crudelitatem fccnoris, rapioaf.
que fundorum ^ ncc tamen malorum con-
tagione facbisell talis, fed bonorum di.
leaione pertulit tales , non taotiim id
exemplo admonens, veru n etiam pr*-
cepto inAruens. Nam in quadam cpiAo-
9jfr. /»• U lud dicit. t$Jt viJcmtr tn BaUfJt
ejffe
wn tumea tmpetUri dihet 4iut fidis^
^iitruss nfffiru ^ ut <^U9niamefie
tn Extlefik etnumus » ipf de Ecdcfik recedj-
TttMi. IpSbnim etiam qui huic vcriraci ad.
vcrfancur, judicio probandum cA quim
«dic hoc verum , qui cum Maximianum
damnalTent meritb Sacril^i {chifmatis,
fociis ejusqui cum illo ab libs foras exie.
rantjiequc ab eorum communione fe.
paraverant , dilationem ad redeundum
d.-Jerunt, dicentes eos illius facrilcgii
iiirc >li ' planuriis non ciTc pollutos
quod quidem cum omnes unius fchirma-
tis foactasconnexos cenerctquemadmo>
dtimrwCie dia potuerit, noninveni uusj
(ed tamen vel fero hinc mcclligere co-
gantur, molt6 potius in unitate Catho-
lici malos bonis tamquim paleam fru-
mentis obelTe non po(Te,fiiaconcilionc
fcbirmacici ubi palea fola eA, putatus eA
Maximianus ejuTdem conciAonis Itu: fo-
cios, untum,quia ordinationi ejus pne-
fcncesnon fuerunt, non potuilTe macu.
lare;& videant quim ioconfideratb di.
cancCxcikanum, qualifcumque illcfue-
rit, & ejus quofeumque coUegas, in toc
longinquis gentibus unitatem CbriAia-
sim perdera poruiire,chm Maximianum
arbitrentur ncc Afros participesCui fchif
matis perdidilTe. Sic apparebit , ad £c-
cIcAx cau!am , cujus injungimus defrn-
* Illius sAcxtLtui
Rerpicium h-x loco Cotholiciad dcccecum con- jf» v
1
BigaYenAi, in quo poft damnatum MaxUl \dmntrdKtrMt,sdm4mmEccUJUmruOrtpf0mi-t
cilii
auaflunufbderociitcjusqiudicuatuc^mMrrnl
395
fionem, non pertinere Carciliani caulam , c s$ ta
quaiemiibee habeat quxldioncm. Qj6d
autem accufanc baptiimum noAaim , vel
potiAs bapbfmum ChriAi quem habe-
mas £c miniAramus, cumque in eis quos
deceperint ingemifeendo errore relcin-
dunc, Ac ferendum eA, quemadmodi^
ipfaEcclcAacujusdonum eA. Non enim
audebunt amplius baptiimum acatfare
quem damus, A ab eorum criminibus Ec.
cIcAa purgabitur quam tenemus. Sed A
illud , ut aAblent, objiciendum putave-
rint, qu6d bapcirmumChrilH etiam fo-
ris i noArd communione traditum agnof.
cimus potius quim improban^hs , ncc
reiemdere audemus ^ refpondeatur cis
quannfcumque rationibus & ceAiinooiis
laponderi potuerit, divina EcclcAxdo.
na &: apud fures vcl ufurpawrcs vel etiam
raptores inventa, agnofccnJa elTe potius
quim neganda. Nam, (icut ApoAoIusde
qutbufdam dicit , quia vcriraccm in ini.
qaitate detinent,
iti omnes qui extra
Eccleliam ChriAi habent vel miniAranc
baptiltnum ChriAi , veritatem facramenti
divini in iniquitate detinent erroris hu-
mani undh humana iniquicjce corredB,
}
non cA ventas divina violanda. Qui au-
tem putant negandum eAe baptiimum
ChnAi quia eum Sc hzretici tradunt,
pofUinc putare negandum cAe etiam ip.
Ium CbiiAum quia eum 6c dxmones
,
conAtencur. Ec ideo ad EccleAam venire
debent , qui extra ejus communionem
bapnAnum ejus habent ,
non ut quod
deerat adiit, fed ut quod inerat proAt.
Neque putandum cA illos hinc clam diu.
turnum habituros cAe conAkIum , quan-
doquidem etiam de hac re Aio judicio Sc
cxemplqpotcrunc admoneri baptifmum :
quippe CThnAi extra Aiam communio,
nem m Maximiani fchilmate datum , in
eis quos inde cum illis quos damnave-
rant Aifceperunc , agnofccrc quim rcA>
cinderc maluerunt. ProindE& illud quod
non rcAe incclligentcs folenc dicere S-
commuwcti ptccdtti alieuti^ (neque enim
hoc corporum fcgregatioDe, fed morum
dilGmiliCudine facieiidum cA , } in cis co-
guntur attendere, quemadmodum incel-
figendum Ac, quos cum Maximiano dant,
nato facramenca communicantes impol-
luccK fuiAe dixerunt , £c quod de bapoA.
upkt wuum vertamd» fiJdpu.
Baiutltts.
gggg
 ,,

396 Gefta Collationis

GESTA moroicnc accipere qtnxi didiini Qiii Ecclcfue caiiTam qium ounc defenden-
Loiiiu iid
i mertMo ^
Sc caxcra hujuf- dam injungimus, pcrrincrc: ncc ipfas t*.
modi , in cis ipfis nofTe coguntur quomo> men ci Uifc^ucicndas auferri » fe^ro cem-
jo.
'

do accipienda fint, quan Jo ab illis quos poris,

quod nun« inftac , necdhcaccdif.
ciim damnarent mortuos elTe dixemne, territ uc cum.Eccleflx caulam quam
,

bapti/inum in rchifmacc datum impro> nung clcmentiflimus Imperator cognof.

bare acque iterare non auli (unr. £t quod cendam 5c demonft^dam recenti pra^.
nobis objicere conlucverunt , qu6d ad cepeione curavit, fuerit terminata, qux.
eos corrigendos pro unitate ChriOi apud cunque quibulcunque noUris objicienda
terrenas poteilatcs aliquid agere cogi, arbitrantur, apud quos voluerint judices
mur, in ipHs identidem Maximianiltis 5c nollros 6c fuos ,
cum iam Catholica;
compellendi funt approbare quos cum unitati fuerint fociati, vel purgata mon-
apud ju Jiees terrenos tamquam fchifma> ftrentur , vel coovida puniantur. H*c eo
ticosluosTclhzrcticosaccufarent.utde modo quo conlcripta funt, &
H quid
baniicis^pcllercnt, etiam Bagaicnlccon. uberius & firmius eis l^ominus dederit,
ciliumquo eos damnaverunt, aliquoties exequenda mandamus fnrribus fic coi*,
allegarunt. Quz omnia idc6 dicenda pifcppis noflris Aurelio, Alypio, Augu.
.fiinc , ut 5c fuo judicio commoneantur ftino, Vinccntioi Fortunato, Fortuna-
dilTcnnonciil tandem deponere, Sc con. tiano Sc PoHidio. Quod mandatum fe
fu rpta vel abjeda falfarum & vanarum fufcepifle ccflantur l^fcripcionibus fiiis

animolicate criminationum, diligere Ca. ncutnosmandalletefUmurfublcripttoni.

cholicam pacem, amplecti individuam
cbaricatem j fine qud nullus hominum
bonus clTc poterit, quicquid boni aliud
habere potuerit. C^ibus peraclis nec ip-
fam Cxciliani caulam volumus defh^anr,
fed eam n^n tamquim Eccleflx matris ,
camqudm Epifeopi fratris fufeipiant
bus noflris, ratum habituri quicquid,
adjuvante Domino , in hac defenlioae
peregerint. His autem adjungimus cutn
quibus ubi opus fuerit confliium ha beanf
Novatum , Florentium, Mauremium,
Prifeum , Screnianum , Bonifacium , &
; Scillacium ad cuflodiendam vcr6 conC^
:

ne icerhm difeutiatur finienda , fed

flcut criptionem gcflorum , Deuterium, Leo*
uc dcmonflretur jam olimelle finita £c. nem, A(lenum,8c RciUrutum.
clefiaflicis Sc publicis documentis quo. atuto^
;
rum nonnulla fulHcienc fl eis cum i no. MdreeUinus virclari^mMS TriiMjms ^
bis proferuntur, fidem habere voluerint. Notarius Mxit, Quoniam ex recitatione
[
£c n noluerint, ] poterunt archivis etiam mandati quod gmis praHcntibus adhz.
coiiccflancibus declarari quibus appa. rebic , claruit divina m^is tcflimonia
:

reae, Sc caufam Czciliani eos per Anu.
linum Proconfulem ad Imperatorem
Conflancinumaccufando mini7e,&eum«
dem Imperatorem pofl Ecdcnaflica ju.
dicia quiDusCxcilianus hierae abfolucus,
caufam rotam partibus prarfencibus cog.
novilTe, atque innocentem Czcilianum,
illos autem calumniofidimos judicade.
Felicis quoque Aptugnenfis ordinatoris
Czeiliani innocentiam, AElianoProcon.
quim fbrenfia vincula eile prolata, £c
cdicli pariter mei tenorem niiUe ferva.
cum, m
numero fcilic^c deligendo, Sc
imperialis conflicudonis formam nihilo,
minCis cuflodicam : idcoque , quoniam
jufHciz ordo hoc poilulat, etiam fubf.
criptiones omnium recitentur,
J^omuJm exceptorredtavif. AureMusEpid
copus Ecclcfiz Cacholicz Qarthaginen-.
fis Carthagini confticutus przfeitcV.C,

fule ex przccpco ejufdcm Imperatoris buno &Notario Marccllino hoc manda,

cognofcencc claruifie , quem malorum rum fufeepi fic fubfcripfl
fontem in concilio fuo ipfi dixerunt. Qux- Silvanus primz f^iis provinciz umidiz N
cumqucauccmcriininaquibunibctcolle. przfcnte V. C. Marcellino Tribuno &
gis nollris , non jam more conflentium N ocario Carthagini conllitucus mandato
vd difputamium, fed maledicentium Sc i nobis factio confenfi Sc rubfcripfi. /tem
litigantium objicienda putaverint, refi- ValentinusEptfcopusEcclefla;
pondendum cA cis nec eorum caufiis ad
,
V.iiancnfis ' Carthagini confhtucus prz.
,

* Vaiaxinsis, feu^AfAnrnyii.milcripcum certam. Nam FtUx Epyceput BtuMtnJis inter*

cft tn vcieti libro. Infrtcap. 99. 1 1 5. fuic concilio Canhagioenfi (ubGrato, Sc Btuum
bitur femper yaitn/i$ , fed nos ubique tepofui. fuit anno 394. in coociiio
mus yaiMtnpt } quu condat cmcodaiionem elTe BagalcnH. Animus erat hanc fedcii] refeae ad
 5

Carthaginenfis. 397
fcnteV.C Marcellino Tribuno & No- potuiile credendum ed. Illud autem ed ^ ^ ^ a
tario mandavi & lubfcripll BtrtUqu^ quod per vedram vcnerabilitacem fdre
fabfaifinnti qsentm nomna nutmUio con~ oendero , utriim omoes Epifeopos contra
ttnentttr. quos vedra pergit intentio , quorum •

Ivi 1 1,
M^rcellinnt vir clarJj^mas Ttiknnui (}• etiam rubferiptio recitata ed , pollitis ag-
7/»tnr:us dixit.Has ouoque fubfcriptio. nofeere.
nes cum mandato gciururdpienr.£r4<^ Petilixms Epifaput dixit. Singuli hiii.
jedt. Numerus cciam nibfcrioentium de. quique fedium nodrarum adverfarios
Hgnccur. MxnUlis exceptor dixit. ucen. D nciii poITumus agnofeere. Sanb non
•tfcxaginca Icx fune. ialfiim objecimus , fed diiigendz nu-

lix. Pettlidnus Eptfcopnt dixit. Ubifunequt ximz cd quod volumus &

probare. Et
mandavcrinc ? Et xUk mxnx. Petilianus alik manu. Petilianus Epilcopus rcco*-
*
£pi(copus recognovi. gnovi.
jx. j4»reLus Bptfcopui EecltjU CxthoUce JAMCtlUimvir dari.Oimms Trihnnas ^ IxiT.
dixit. Opus cd hoc, eligant de liiis fcp> Notariui dixit. Hoc magis de vcftra ju-
cem , & eant ubi confhcuci (tint in Ec-. dico fanidicate , diligentia; potius ciTc
cidii ,
&: videant illos. £t alik tnanf. qudm ullius objedi criminis , quod in
Recognovi. proiccutione dicendum eltecrcdidic fan-
Ixi. Pttilianut Epifeopns dixit. Subtilis ar- cbtas tua. Sed illud quzro, utrum in
- gumcnci res cft, ut judicem facerent te- omnibus locis Sc civitatibus utriufque
ilem. Potuerunt etenim etiam quo/cunqj partis bini clle polline Epifeopi ^
lic enim
clericos minoris ioci apponere nominibus podunt fe alterutrum plene cognofec-
fuis ,
6c hngere illum nonorem elle quem re.
apud fe fummum
exiUimant, ciim hinc PttJiitnut Epifioptu dixit. Sapientidimi Ixv.
potilTimhm dubitetur. Proinde veniant acprarfete omnia prarvididi, vir nobilis^
in judicium Notarii a nobis linguli cog. uam in plebe mea, id cd, civitate Con.
nolcantur. Veremur etenim argumenta dantinend,aJvcrrarium habeo Fortuna,
Ixpe diutiiis requifita,.quxin perniciem tum. Inmcdioautcmdiocedsmcx, nunc
machinan-
ilmplidcatis nodra: quotidie indttutum habeo, im6 ipfi habent, no.
tur.Hxc igitur prima res cft , de qud mine Delphinum , pervidet jam hinc
per notariam nodram rublimirati tua: prxdancia tua , duos in unius piebe fuide
intimare curavimus neque cedavimus, imaginarii ” condicutos, ut& numerum
ut dc nunicro prini6 noflro condarec, augeant , 6c tamen plebium numerus non
quem cfle parvulum femper impcnali- idem dt,qui dt illarum fciiiccc peribna-
bus auribus mentiuntur: quicquidenim rum. Et hoc argumenti ed m ximi ,uc
contra nos femper elicitur, quafi contra videantur nos hoc genere lupcrare, d duo
paudUimos impetratur. Et xltk muno. contruji^u^ dnrcondicutivcltrcs.Nam
Pailtanus Epifeopus recognovi. ctiar^BipIebe prxfcntts fandtdimi col-
Ixii, PA^arcelUmti vtr ctanJJimxtTrihunxi ^ legx ac fratris mei Adeodari , id ed, in
Nouriui dixit. Falfi crimen ncc objicere civitate Milevitana , ici commida res cd>
condecet faccrdoccm ,
ncc committere uc unum ibidem h^eac adverrarium

Mauttranum,Cx(it»mrcm »
quia inter Epife»* ^''DiiVHtKuu. MilTiis is fuerat (d Nu-
pnt illius provincix eje^sab Huncrico Rege raidum i cocipifeopis Tuis propter ncccfllcaies Ec>
Vandalorum reperio Cxciltum Bcliaoeofcm. clellx , uc habet Aug. cp. ad Marcclt. oiim 1 1 »
Vetiam huic codeationi obftant rubferiptiones Dunc 1 Hujus etum fit roemio infiri c. xi«*
nomen Pan.
concilii Cabarrufliianii ubi legtnic Etat Epifeopus conAitutus de novo ob Ecclefiae
cracii Batianeniis. Cdm enim fynodus illa ha* oeceflitates in aliqui ur(>c ConAaoetnx vicina.
bita fu uno anno ante BagaVeofem in qua dam- uiuAoiNARia. Sub titulo fido fle
natus ed BeVanus Baiancnlls DonatiHa , iAud Aipponto : ficColluthusapud Athan. dicitur noa
evincere videtur EcclcnamDalianentonfuilTedi* verus fed imaginarius Eptfrapus.
verlam a Baianenli i duos quippe Ep&opos Do> Aovikiaxium. Severam oeinpfl
*
naciAas in una EccIcAa fuiiTe conftinitos non ed qui paulo anci infirmitate correprus difixAecat »

vcriiireile.B a luzxus. In eodem cen* ut habetur c. iil. Enat cjusepiAoUad Augu-

cilio Cabarfuniuno przter Pancratium Balia- Ainum inter AuguAinianas xos, fle dux Augu-

nenrem eft Donatus Epifeopus Belianeons, und^ Alni ad ipfum 110. fle ft. poAremx editionis^
Dalianenfcm & Belunenfon duas li»lcs elTe cer> Ibid. ep. Ai^AxnicotKlircrpuIusdicitur<i.
tum cft.

Ggggg 'j
 , )

•
^

398 Gefta Collationis

c ES T A alterum in Tuccenfi “ civitate ,
qn* ad prehendit, me certum eR qui ad aliam
Coii^ din partem pnncipali audoritate judex vi-
hujus fcilictc plebem antiquitas pertinet,
&
ante biennium cfTc videtur conlbtu. deor confiicutus, non pofie cc^aofccrc.
tus j tertius vcr 6 Ht in loco qui dicitur Supered ut , fi numerum Epifeoporum
CeramulTa. Ergo ciim unus fit civitatis qui ab officio intra hanc fplendidam
Milevitana; Eptlcopus d partibus nodris, Carthaginem coaffinitus cf> verum eil^
tres videntur ab his conilituti fuific, ut credit venerabilitas tua, jam nunc ind-
illorum numerus augeretur , aut fbrtafiis mare dignetur.
excederet numerum veritatis. Requiren- PetiliAtmi Epifcopttf dixit. Non inte!-
dum eil igitur quando au£lus fit illorum lexic b diverfo confiflens ,
quid fiieridt
numerus, quam originem habuent, , nam
profccutus cum de numero man-
trum hoc novitas fecerit, an dederit an- dapdum nunc agatur diligentix mex
,

tiquitas, utriim, ut itd dixerim , contra maxime fuit requirere , ubi fiint illi qui
vecuftjtem canam , vitium hoc fuerit no- prxfcncibus mandaverunt deinde con- :

vitatis. £/ 4 /ri muM. Petilianus Epifeo»
pus recognovi.
Ixvi. FgrtHnMijtms Epifeopus Ecclf^t CmHo.
Ucjf dixir. Multiloquio Ecdcux cau/am
agi non debere perfpicit niccum tux
dignationis fenfus , optime cognitorum.
Sf cim dicerti, £t xUi nuxnu. Recognovi.
Ixvif. PttilUnns Epifapvt dtxit. Plus f.ripfi-
fH quim dixi. Et xlik manu. Pcctlianus
Epilcopus recognovi.
IxvilL FortxiMtiatms Epifnpns EccleJU Cxtb^-
Uc.t dixit, Ven^m vir ^ravilTimus Peti-
lianus cum ant 6 paululum Ecclefix cau-
/am divinis feripeuris firmandam efie pro.
fclHis fuerit5
atque eam divinis reflimo-
Ciis quxri debere confiituerit, nunc eum
per diverfa vagari in perfonis ordinato-
rum, prolccudone ejus ofldiditiir. Atque
ideo, ne illi fimiles videamur , decreti
tenorem accepit fublimitas nu ; 8c quid
Ibre non ab re c(l, quod fum in tuoju-
dido, vir nobilis , profccutus. Quoniam
igitur &
jaduram feccnint.xarum rerum
quos (brenfibus cancellis ac legibus uri
j^tueranc , tc recitaverunt mandatum
quod non nugis forenfe fit , fed legale,
hinc agnofeo debere me illis lege divini
competenter rcfpondere. Sed, utpriils
de mandatorum numero confit , Si de
partibus meis quanti mandaverint vel
quanti fine mandaturi, id primum peto
oe nobilitate cui , ur fuperfiuum non fit,
de numero ucriufquc partis ferre debere
judicium celfitudincm tuam. £/ 4/r4 nuAv.
Petilianus Epifeopus recognovi.
MdrcelUim vtr cUri.ffimiu Trihttms ^ Ixxr,
Notjrixf dixit. Evicandx quidem mulci-
cudinis caufa ad hunc locum de quorum
numero dubitatur , minimb convenille
dicuntur prxfertim ciim fUffecerit cos
,

Patrum ilatuca voluerint, ejus legione prxfcnribus omne delegafic ncgocium

monflratum cft. Convenit prxfentes fed fi quid fiipcr hac parte dubicadonis
moracoriis omnibusa<fVionibusrea[||fisac. affertur , judiciis intimetur.
que prolhratis , eligere nunc ex ludfVc jdxTttiui Epifeopus Ecclejue Catholice' Ixxti.
idoneos qui poflint inllitutx caufx prx- Cartha^tnen/is dixit. Nos evitamus tu-
(larc rationem, omniumnue conlnilum mui cumj iddrc 6 non venerunt fed man- :

his adis depromere, ut,dilacelcenteve. datum firmiffimura eff, quod K’<Rum c(l
ntate, nulli polfit elTe ambiguum. Siqui. nobjhrati eux Si de numero dubitatur,
dem confirmaris perfonis nulla pars au- canrprovindales adMauros,eanc provin*
debit dicere , fentcntiani non polTc [ncc] dalcs ad Numidas , eant provindales
debere confiftcrc, quandoquidem eorum Byzacenos, eant quoque ad Tripolita.
'
confenfiis adis fuerit depromptus ^
Sc nos , eant ad Provincix Proconfula*
ideo aut fubfcriptionibus qux gerimus fc ris,qui prxfentes fune ex numero ip-
doceant confirmare, aut conrenfum fimin forum, Sc cognofeant Qoffros qui huic
finguli patefaciant, utadio Ecclefix pof mandato fub£ripfentnc. £t alik tnarm.
ordine inchoari. Efaltatrun». Re-
ile lito Recognovi,
cognovi. MarceUinns vir eUriMmus TriBmtMS Ixxnit
1x 1 x. MarceUinmt vir eUrifiimus Triinms ^ 2Totarius dixit. Non patiar rem fuper-
*
jf9tdTims ducit. De incompetenter ordi- Huam longi partium obIu£Urione
«ads quosPeciliaous viri^difii mus com- ri, undi veniant univerfi.

.'^Altihuu im Tucei Nst civi-i icivltaris hujus tn Numidia* Haud itd pridem
TATI. Sabinum dc quo c. i)0. fipifcopuml lepifcopalis faOa fuetac.

dlftrtlim
 . ,
,

Carthaginenns. 399
IxxtV; j4*rtliMS Efifc9PMsE£cUfiaCuth9iic4t tis omnibus nominibus, de qno duoicanr, c#ir«.
xit. Quid opus cil turbis? £c nos in clvi- veniat. Et diik mx/ix. Recognovi. (•

t.»todiu verfari iumds, fc noftri colleg*. Marce lUnus vir cUrtfiimas TrtiimHs Ixxtx,
li quoque in civitate , ut dicunt , non T^et^nixt dixit. Acccpifbs profefiiuncm
houie , fcd aliquantis diebus demorati parcis ad veific. Qux compeninc, pera-
fune. Legantur lubfcriptiones, &dc cu- gantur.
^
jus nomme dubitant , ipfc veniar. EtdUi Emtitus Epipapns dixit. Patientia Ixxx.
nunu. Recognovi. nobilitatis tux intimumque fccrctum^
Ixxv. M<ifttlUnui vircUnj^mut Triiunni quod omnibus monftras , cunclorum ocu-
Nttarins dixit. In uno loco funt omnes, lis paruit, reneo judicii tui fidem, teneo

aut id non potcR liquid6 deGgnari ? terfimonium. Pcnfejam peraiJofoliscur-

j4are/iMi EptfiePai ExcUfix C-ttholtcx di- riculo totus cftrranradusdieSj&nSlus
xit. NercimuspoHc.ir|uam mandaverunt adhuc exortus tumultus , cum canta fa-
quid opuserat ut concluderentur. Et xUk cerdorum Dei multitudo confifiar. Quis
mauM Rcco^n >vi. jdayijimMS Epifespus enim prxter eos quos judicii vefitas a-
EccUjue CxtbcUcx ebxit. De quorum no- defie prxeepie, vel mutiendo inter fe vel
minedubimur, ipll veniaut. Etaliinun». balbo fcrmoiK rcfpondit? Tacito lingux
Recognovi filencio cxpeifnnc veridici cognitoris in-
tovir. Emtfiius Epifc«ptn dixit. Impugnat fe tegram feveramque /cntentiam & ac-
,
aifbo,
&
cx uni parce Jivcrla concentio clinibus, ut ibxic
,
p:*oi cervicibus , in
unus prolequitur venire debere alter , ceipfiim roto ore pendentes quid de Dei
,
nefeire fe ucriim polfinc adefle. Concor- causa judices Iwlficitb rimantur. Nullus
dent inter fe lentcnnis fuis, &: arbitratu llrepicus, fermo nullus, imo ad D.um
proprio atque Iccreto quid magis eli- conrinu .1 orario , 6c ad cxlum privata
gant, dicant. Operimur enim pro meri- vox. Unde h:c tumultus publicus de pri-
tis niis quicquid i(b dixerint, quod ma- vatis fiurrilibufque fcrmonibus quiMS
,
gis putaverint eligendum. Non enim nos aut facile flrepcrc , aut ex ipfbum rixa
faluratis crimen Ejecimus > fcd hoc ip- quotidiana metus judiciorum non timenv,
fum Actum volumus judiciis approbari. poflit exurgere f Ad hoc Dei faccrdoces
Melior efl enim adlbpulatio ,
qux prx- tot aniifiitcs , animx fiix taufam fle ^ci
fencibus aciis inditur , & viaricatis fides fiix rationem audire cupientes, tumultu
inRrumentorum veritate firmatur. Agi- fuperHuofle quadam rixa turbanres,ad
tur enim res de qua quis negare pote- judicii veritatem nolentes dcfcenderc,
rit Nfn mtndaviy mn interfiti \ nefeie.
; quxrunc immiflam adiionero lurpifiimb
Non enim ex mc ifta procedunt , fed cx perturbare. Et alii mana. Emeritus Epif-
ipfi> Habeant
potius ciuiifU confingunt. copus rcct^novi.
con/uium fuum, arbicrioquofiio
inter fe Aayifiinui Epifapas Ecclefa Cathelica Ixxxi.
«defiuiantuniverfit} uc fi volunt in pr*- dixU. Ad multa fi^itris mei videat nobi-
maAdare, ficati nos perfonas man-
fenci litas tua cuini pauca rcfpondeam. Qu6i
dantium aciis fublimitatis tux nunc in fi npb s voluerint rcfpondere, caufa t«a
pnefenci infinuamus ,
habeant in com- cicd forfican peragetur metuendum cft
j
endio , tulerint de medio fa^^cm ne idc6 non fiat tumultus ab htc turba
Sonamus illis univerfa qux poaffint de qux prxfcns eft , quia non hic cft alia
prxeeptione depromi , ut fublimitatis multitudo , in quam poffic referri caufii-
eux judicio polIic cx illorum ex nofbis & tio. Et alia marix. Recognovi.
partibuvap^rcre, quod pollit cfle man- PtuUanui * Eptfcopai dixit. Confiteris Irxxir.
datum. Emeritus Epifeopus illos cum lumulta clTe venturos. Nam
hic • / lae-
recognovi. tumultus nec fuit nec erit i partibus no- tim.
IzXViii. ^ jla^ufHrms Efifiopts Ecclefix CttMic^ flris. Et aha manu. Emeritus Epifeopus
dixit. Tumbitus ne fieret cavendum fuit recognovi
& hoc falubriter prudcncerque providi- Aa%ufHr.ai Epifapas Ecdejta Cathelica
Xxmn,
fti.Er quoniam metuendum cft,ne,cfim dixit,^ Non confiteor cum tumultu cfTe
fuerit exorra aliqua perturSario nobis venturos } fed timeo ne ideA adhuc quicC.
,
potiib tribuatur , incertumque fit homi- cat multitudo prxfcns quia non cft io
,
nibus , i quorum parte potius extiterit, quem referat n qiud fortfe turbulenter
mhil melius &
tranquillius putamus de- exriterit, dum utraque prxfcns fueiic
cernere nobUincemnum, nifi ut recita- multitudo. Petimus ut quod diiftum eft,

Hhhhb
 , 1
.,

AOO Cefta Collationis

quocumque dubicatur, prifcn- prxfencis a^ioifis , tamen qui modb prx-
ceui^alti
^ ***
I.'
tctur. Et sUk manu. Recognovi. lentes fratres noRri reperiri pocuenmc,
Ixxxiv. j4dt9iittts Eftjc9pui dixit. Si in pau- jube ut ingrediantur^ (Lqui fortb abfen-
cos tumulcus Bcn nOn poceft, inplunmos tes fuerint , craRino eorum prxfcnrixcuis
fieri quemadmodum poceft ? Et dUkmu. etiam obtutibus monRrabuntur, dum ta-
nn.Recognovi. Amuums Epifa^us Ealeflte men nc ulla dilatio caafxnafcatur, Ecuc
*
CdtMic^ dixit.]\x^iC 2 Et aitk nutat. Re-
. noscertinumcroadfumnsclechabunivcr-
cognovi. fali Catholici Concilio, cnam ipE ad al^

Itxxv. MdntUinns vircUriJUmas Trihunsti dr fcTcndum conflrmaci jam fufcipianc om-

Nturins dixit, PotcR quidem faccrdoca- nem faranam caufx» uc nulla dilatio
lis mulricudo divinam confiJerans ucro- quxRiompofritopponi.£/4/M nunu. Re-
biqdb fententiam , etiam in quavis popu- cognovi.
loHcace prarflarc (ilencium, fed illud cer- Przdpe no-
AdivddtMj Epifi^pus dixit. xc.
eum cR f
^ ambiei nullatenus poreR, bis mandatum corumdem oRcnai ubi
paucitatem magis (ilcntio pofTe pratbere Eibfcripfeninc ,
quod nunc Ic^cum cR
confenfum. Undb ne liiperHuis immorc- ab officio. Et alik nunu. Adeodatus
mur , fi
de Tubreriptioaibus aliqua cR Epifeopus recognovi
^
dubitatio cos quos nec findentes cRc,
,
MdictUinus vir cldnBmus TribnttMS xc i
nec ibblcribcrc potu'in.* credit fan6litas PTctarius dixit. Mandatum quod nunc ab
veRra, faciam ad judiciuyi mox venire ofHcto recitatum cR,inquoommum Eib.
uc tandem aliquan io confirmatis (ecun- Erriptiones conciaentur
,
poRolancibus
. dum prxceptuin cx utraque
imp.'rijlc oRcnJatur.
parte perfonis, ai negotii menta venia- pttiUdrus Epifedpm dixit. Magnam no- xc 1 .

tur. bis follicicudioem facit iRa vanccas: auc

Ixxxvi. Emeritus Epifeopus dixit. Ex un.l parte bodie rcprxfentenc numerum co^m
diverfr fententix concoVdare debent. quos Ebi dicunt nundaffcquod agant, aut
Aut enim hic clle fuos dicunt ^
& adede ipE caufam in craRinum ^Rulcruor. Et
debebunt^ aut fi abfentes eiTc profiten. dUk nunu. Petiliaous Epifeopus recogno-
tur ,
videat nobilitas tua quid de abfen- vi. •
tibus debeat judicare. Et dltk manu. E- Alypins Epifnput Ecele^^ Cdtholicie di- *

merirus Epifc.ipus recognovi. xit. Non^ dilua cau» ) hodic agen-

MdTcelUnus vir cUr^mus Tnhnnxs ^ da cR. Et dlik manu. Recognovi. Anytf.
2>lQtJrtus dixit. Quod pndenrcs pnden- tinus Epifcupm dixit.
[
Mandatum ] adis
Tibus mandaverunt, profccuiionefpecla- offeratur, ab officio offeratur.
bi litatis vcRrx tenetur exprcflum , c6 AJeoidtus Epifcppusdixit. Hoc expeda- xctT-
qu6d omnes qui fubrcripferunc , i vobis vimus, hoc defidcravii^ , uc eadem gef-
& i vcRris omnibus facilb polGnc ag- ta .quibus rubfcriprcrunc inprxienciarum
Unde c£mi fubfcnptioncs per or-
nofei. Enc donec mandatores veniant. Et ahi^
dinem fuerint recicaix, de quo dubita- nunu. Adeodatus Epifeopus rdCognovi.
tur , poterit mox venire. Mdrcellinitt vir cluriJ^imusT/ibunus ^
Ixxxviti
Adecddtms Epifetpus dixit. Affero com- P/ptdrius dixit. Hoc neceflc cR uc Eat ita,
*
pendium diverfx parti , nc tumulcus polTe uc E^^iicicudinis aliquid geritis, i vo-
neri ucrifquc partibus pr^fentibus pu- bis dH^naca ferventur.
tent.In uno loco codpifeopi noRri con- PetiUanus Epifcoput dixit. Illorum prx- xcv i
ERant, ad alterum irem Jocum fuos fa- fentia nobis ncccEariaeR, non manda-
ciancvcnirc. Ecchm recitata fuerint qux- tum. Et dUk nunu. Pecilianus Epifeopus
cumque loca, miiuncur, qu6 poflic
bini recognovi.
omnis caufacio , omnis tumultus ampu. pprtundtidnus Epifapns Ecclefjt Cttthu» *cvir-
rari. Et dUk nuim. Adeodatus Epifeopus /rex dixit. Jam poRulavimus fratres dx.
recognovi. confacerdocesnoRros imroniicd debere,
yvypius Epifapns EaUXd Cdtholicadi» quiprxfentcs inveniri potuerunt. Prxei-
Ixxxix
xit. Nova res nunc i diversi parte fla- piat nobilitas tua, fuperfluum nodum
gitatur. Nam
nos obedtcnces editRolibus amputari q&xRioms, ucincromiffi falcem
prxeepeis , toc venimus quot fuerant edi> vel obtutibus eorum Edcm debitam
^o deHmci. Sed quia Sc noc non cR ne- ranc. Etaltk nunu. RecognovL
gandum foUicicudini prxfentium, quam- Mdrallinasvir ddnffinuu Tnbtams^ XCriit.
quam de numero quxrerc non Et noRrx ifoturius dixit. Hi venerabiles facerdotes
 o

Carthaginenfis. 401
qui pncfentes cffe dicariltir, venire dig. NeuriMsMxit. Ergo vcftrx
nentur. Stia^reMi Efifafi! CMitliai,
t?»jo<
3
u? fub- gesta
feripeiones judiciis indmcnrur, ut illo-
Mjr:eUm vir el^nffiwu Triimm d- rum quoijuc prrfcfiionesprx(<mrium re-
2frt.mu dixit. In omni peotioni rcftra: quiruntur.
litisfidumefli: cognofeo. etxdJccit.Pix.- Peultanf Efifafus Jixir. Apud ac>a cvi,
fentes iiinc Epifeopi <^aos ingredi votuiH. volunt mandare. Et sUk nunn. Pvtiiia.
tisj €)ui fecundum inipe|^is ptxcepci nu$ recognovi.
r.
. .
#,
-
f r r-
formam irciff certm^u-
ediifki tcnorciff ccrcur^u- Manetliimi vir AaTiJHnmsTuhmn»i& cvn.
mi^m ad pcra^ndain caufam cl^lle 7^ot*nui dixit. Apud qux atfla laocHcas
Dofcunmr. Unde nc qua ulccnus poflic
, vcftra feallcrit mandaturam? •
clR dubitatio, vel forte confufio,finguli5 Emerim Epfujms dixit. In judicio cvni.'
.
«tag- pncftanti* tut voluntas cftnoftra, fiju-
nids iildem1 exire dignentur. bess ut gelbis boc judicio
municioalihiis hoc
irclbis municipalibus iuHirta
MartialisexcFptorexmdxndato mituvit, nobjhraristuxhniacur. Et esUk nun.i, E-
Aurelius Epifeopus Ecclelix Cacholicx meriim Epdcopusrecogoovi.
Catthaginends Carthag^ conftitutus,
prarfente viro claridirao Tribuno 5c No-
Mxrcelitn»} vir (lan/ffmHS Tribanm
J^otarius dixit. Illud nunc cft, quod i
^
tario Marccllino, hoc mandatum /iilce* vcftra fan^hure ad amputandas omnes
pi & lublcripli. Hee medo omnes reliejni ambages nccelTario poiluhtur, ut aper-
f^feripferunt. Jtemreatitvtt. Silvanus Epil- tidime defignetis urriim vobis cpiRoIa
copus Summenfis Ecdcfix Catholicx. mandari cuin rubfcripcionibus recitata
Jdem dixit. Prxfto liim. Mxrcelhmtvtr lufHciac.anctiamiplbsquxritis apudac.
clxrij/inmTribunus^ Nofdsrzus dixit. Sii- ta mandare
vanus quinon fulccpic collationem exeat. Pettli.tnnt EpifiopttsMixit.Hon uepro-
^tfigr/y/?,/do«n“rt/at//r.ValcntinusEpi<- fit^tur voliunus, Icd ut recognolcan-
.copus Ecclelix Vaiaacafis‘*. Idem dixit, rur a nobis, qui mandalle dicuntur. Et
Pixllo fum. xlik manu. Ut fupr^.
jilypius Epifeopus Eeetefx Cdsltolicx ii- MuneiUnus vir dari/^nms Tribsuius
~
Reddiderunt nos follicitos, diligen. Notarius Ergo
dixit. lubicribcntium no.
riamnobisprimitiisipnincullcrunt: quo> mina per ordinem recitentur.
modo nominantur noftri ,fic etiam deip- Honoratus exceptcrreotxvit. Numidius exrr.
Ibrum numero dubitamus. manx. Epifeopus EcclcljxCatholicx Maxulita-
Recognovi. nx,/demdixir.?rx{io(\sm. Felix Eptfeo-
MxrcelUnus vir cljriPtmtu Tribunus ^ pus [ Ueijuprafcripti dixit. Agnofeo illum.
]
Hourtusdsxii.XxtL^itZn conlcntit umcn Marcellinus V.C. Tribunus />^xrius di~
pars diverla,ut limul agniti exeant. x/r,Conftatumimquceirc prjftnccm.
yiureltus Epifeoptu f(cUJt/e CdtihohCiC di~ ailpptus Epifeopus EceU/iie Cathoiiea
cxiru
xri. 5cd primi mandare habent tpli, & dixit.Illorum etiam duorum qui jam exie-
ut apparear quia h!c fune. Et ahk mx- runt compares prodeant. Ipfi hoc exege-
nx. Recognovi. • runt. Videantur ergo qui prxfcntesfuot,
MunelUnus vircUnJfimste Tribunus & quiabfentes.Hoc volumus conlbecEf
Notarius dixit. Ergo placet fanc'ti^' vcH alu manu. Recognovi. Et aeced.nteEpifcopo.
trx,utpoftimplctummandatum, exeant, MareelUmis vir clariMimus Tribmus
etiam partisvcftrx venerabiles viri Epif- tfrNetarms dixit. Cujus civitatis eft vir
copi , &
inccr paucos caula peragatur , venerabilisEpifeopus } jldeodam Epijio-
&. ad quod quadrum clbrclpoodcredig. pus dixit, Fclix Epifeopus Zummenfis
nemini. noftrx communioni», qui contra Silva-
PrimUnms Epifeopus Ecdtfi.e Canhafi^ num agir, male habet. «
itfs^idix/r.Chm&oosapudafUmaaaa.. Mareellims vtr clarifPmMs Tribmms «r.
Tcrimus prxlentes, eximus, damus Io- Notarius dixit. Probabilis excuTado eft.
cumacboribusihk tamen in proidmo eri* Et adjtai. Alius recitetur. Et recitavit.
mus. Etaiik manu. Primianus Epitcopui Marinus Epifeopus Ecclcfix
recognovi. /d!w»i dixit. Prxfto fum. f^ifior Epifeoptu
Mamllirms vir cUriffimas Tribmms ovitatis fupraferipu dixit. Agnofeo illum.
H VaiiMTiNut VaIamimsis, iSZuuMtHstt. In Nnmidia. Hujut£pif*
Primts luit Nutntdic anao 419. quo Condlio' copus Silnsui Primas luit Numidia.
Cuthagiccnli imciliut.
I
*
Hhhhh i)
«ISTA 4*^^ Gefta Collationis
I. MdrcelUnut vir iUriJstmas Tribunum allypias Epifepu Eedtfie Cathali(£ dixiP, cxvi 1
cxri. Ucrorumqac prxlrailim QuxratUr quot annorum Epifeopus fit.
cfta reunchuaz. /rem rentavrt. Aurelius fttiUanas Epifeopas dixit. Qt^oreC. cztz,
fpifeopus Eccleiis Cacbolicx civitatis tis contra unum.
Afagomazienfis /Jem dixtt. Prsfto Marcelitnas vir dariff/mas Trihams d* cxx.
fum. M^treeOntas vir cUnj^mui TnbunMs Notarius dixit. Hxc ad prxTcntcm omni-
^ 2/etjfiui dixit, Alius cjuldcm civi- n6 non perdant atfUooem. cccp-
tatis Epifeopus veniat i parte diversa. S**- tafukperle^cur.//r;«rm/4t»/. Opta-
injhas Eftfct/ns partis Vrnaticivttausfit- tus Epifeopus plebis Vcfcchtanx Idem
• frafcript.t dixit. Agnofeo illum. Mantili’- dixit. Pr.Tllo Ium. Fortunatas Epifeopas
nas vir cUrif/imas Trihanai Nefarias vitatis faprafpipta dixit, Agnofeo illum.
dix:t. Etiam bos conflat elle prxfcntes. Jtem recitavit. Januarius Epifeopus ple-
Jtem reptavit. Vi^or ^ifeopus EccleEx bis Tunuludenlls Jdem dixit, Prxllo
Catholicae Libercinenfis *'. Jdem
fum. Vtllorianas Epifeo/as civitaPs fapTa--
dixit.
Prxllo fiitn. Januarias Eptfcapuslacifafra- feripudixit, Agnofeo illum. Item recita^
feriptt dixit. Agnofeo illum , Oiocefis vif. Evangelus** Epifcomis Ecclefix Af^
mea eft. ViFhr Efifcapus EctUfa Cathe- furiunx Idem dixit. Prxfto fum. Pe-
iipe dixit. Neminem lilic habet. ttlianas Epifcopatdixtt. Noilcribi defunc-
nat Epifeopas panis Donati dixit. Dioce- tus eft'* ipfe dicat. Jtemreatavit, Lxio^
ils mea eft. yiHer Epifp>pas Ecclejia Ca-
'

nius Epifeopus Ecclcfix plebis Tcnica.

tholide dixit. Cdm neminem illic habear, nx Jdemdtxit.VsxiXoGam. Secaras Eptf-
neque Eccicfiam, neque aliquem com- copas avi tatisfapra/cripta dixit, Agnofeo
municantem, fmilri mentitur qu6d fit illum. Item reptavit. Aptus Epifeopus
ejus diocefi*. JJHa.trias Epifeapns dsxtt. pIcbisTigienfIs **. Idemdtxt/. Prxftofum.
•f. miti. Communicarunt tibi *ante vimruan^ Nec habui, nec babemusEpifeopumDo-
cxvii. Pettiianas Epifeopas dixit. In imi ple- natiftam. Primiams Epifeopas Carthapt”-
be Januarii collegx noflri prxlentis, in nenfs dixit. Non illic habemus. Item re-
uiu dioccd quatuor fu ne confHtuti con- citavi/. AlTcllicus Epifeopus EccIefixTu-
tra ipfum j ut numerus fciiicet augeretur. furiUDX Idem dixit. Prxfto fum. alp^

<<Macom az tiMStsl» Maeomailtnftt diee Canonum EcclcfixAfricanx Can. j). Act7*

EpircopasNumidic, ucpitct ez cap. iSx.ubi Ecciistwc Assuaitanx. In
Auiclius ait Te prcfbyterure babrte in uibc Idaf^ proviocil Proconfntari. InCoodlioCarthagi-
(cnC\ , <]uz oppidum eft Numidix. Idcmconftat nenfifubCyptiano adfuit Extat
ex Antonino & noiiiii Epiftoporum Africz, ubi etiam epiftola ejufdcm Cyptiani Epidu» Jratri
AUeemd^ oppidum repetitur in Numidia di- & pUnapad aiforat eoajifiemi.
verfumaAibc ejuldem nominis tn Bj^zaeena. ^NoSTIR tBIDirUMCTUS IST.
LiBiATiNiMsis.In provinoa pro- Praelatus qui CubfaipHt Concilio CabarfuiEra-
confulati. Tanuanut Epifeopus Ldxrtuuafn fub nolKn, jpi.&in Bagaienftannofequcqjiife.
feribie cpiftolz Epifcoponim illius provincix ad de fui deje^us eft. Hunc mortuum cftcpaulb an-
Paulum ratriaiirhamConftantinopoliuaumjqux (iouim Aiigi^inus fcnbetet libros fhos contra
refertur in Concilio Lateranenfi lub Martino. »iftolam Patmeniani, patet ex libro | . extremo.
'* VisCEAtTANX. Videtur iftudoppt- ducceiToremhabuit Rogatum cujus meminit Au-
dum e(Te Numidix quod in notitia Epifcopoium guftinus lib. j. contra Crefcoiuum cap. 54. cui
Africx didtuc Btrce^aant. Conjicit B*tuzius poftei ad unitatem Catholicam Converio Cir-
hunc Optatum eum eiTc ad quem Ituipta eft Au* cumcelliones manus &
Linmm pf xciderunc > uc
guftint epiftola 190. idem narrat in libto de gc& cum Emetito num.
** TuMuiuoiMiii In veteri codice le- 9’
gitur TmauUnftt^zi in cap to 1 . Vi^orianus hu- Ti M 1 T A N X. In Provincia Byzaceni, ue
Donauftarum«Do*
jus urbis Epifeopus ci parte docet n«itia Epifeoporum Afcicx. In Concilio
minatur Epfcoput TuMyUrn/ir Apud Plinium Carthaginenli lubCypnano inter alios fubfcripfic
lib> 5. cap. 4. inter Afticana Romanorum oppi- Eoehratiui a Theait. TTaenat/e» Thaoas vocant
da receBleracTItwvwdrymy}, Ptolomxo Tkmaf Pliniui, Antoninus &
Anonymus iUvenaaSc
da. Apud ViAorem Viieofem Ub. x. mim. 1 j. Pcolom^js Thtanas.
mentio St Tinafiuia , feu ut tn quibufdam Codi- ‘Tigiemsis (ive Ttfunftt in Dyzaco-
cibus habetur Tamfada. Eft etiam in Tabulis na , ut docec notieia Epifcoponim Africx.
Peutiomianis utbi Tham. Quidam eam i 77- Tu s u A X T AN4. ez Arzugitanapcovin^
audeiippreviaeia preemfmUnt eppid» noo diftin* *
cil, uc colligiturcz capite lot. qux Tripolita-
gunr , led perperam. nzptoviocixpatserac,aucraltcm ip(i cooter-
Evamoicus. InterSui Conciliis habi- mina , uc patet ex cap. 47. Codicis Caaoaom
tis apud Caithagioem ann. 197. & 40 1 . In Co- EccIcEx Africanx.
tHi
 G ,

CarthaginenfiS. 403
iMS )Efifc9pusdvitMisfMfrjfcriptx dixit. Ag- reduvit. Crefeonius Epifeopua Ecclefix c e s T A
nofco illum. Jtem reauvit. Innocencius Cuiculitanx H. Idemdixit. Przllu fum. Celiat. d»«
*'

EpifcopusEcdcfix Germaniends Jdfm Habui contra mc Epifeopum j «civit de

dixtt. Pntdo rum,fcd adverlanum noa corTOrCi Ittm reatavit. laicianus Epifeo*
habeo. Itemreat-tvit. Honoratus Epifco- pusEccIclsx Guircnfis Prx.
pus Miihirenils»? Eccleiuc. Jdem dixit. ho fum, fcd alium contra me non habeo.
Prxflo fum, fed non contra me habeo E. Jtem natavit. Tutus Epifcopus plebis
Mclziranx f Idem dixtt. PrxRo furo It^i
pifcopum. Item ncitjvtt. Hilarus EpiTcp- ‘
. ,

pus EccleHx Bofetan* *•. hdern dixit. altum contra me non habeo. Item reata^
Prxflofum , fed non habeo mecumEpiI^ vit Donattanus Epifcopus EcclcHx Tc*
copam. leptcnlis idemdixtt.Vxx^o (\ixn.SeU
CXXI. PettlixnxsEfifceptis dixit. Nofter filit. lians Eptftopxs dvitatis [uprafcriptit dixit^

j4ly^i Eftfcofui Ealtf^ Catholica dixit. Agnofeo illum. Item ndtavit. Potentius

Eti%boc cupimus, utilium imitemini. Epilcopus plebis Bladicnds Idemdixit.

Jtem reeitxvit. Sccrindus Epifcopus Ec- Prxfto Ium. jideodatms Epifctpus dixit.
’

dcHa; Rufpitcnfis 7^« dixi/ Prxflo Quem ibi nos lubemus , oculos dolet , ve*
fiim fjd non habeo contra me Epifeo. Dire non poteft. Ealejit
,

pum. Jtem recitdvit. Donatus Epilcopus Cathelitit di.xit. Ucnim hic fit Carthaginii

Ecclefix Amburcnfij ^^.Idemdixit. Vrzf~ Jtemndtavit. Maximianus Epifcopus ple.

to fum. Setvatxs Ep^a^s oviutis fupra~ bisTurenfis J*. Idem dixit. Prxfio Ium,
fcuptx dixit. Agnofeo illum. Jt mreeitdm fed non contra me habeo Epifeopum.
vit. Creiconius Epilcopus Eccldix Tu- decdamsEpifeopus dixit. Nolier fuit. Jtem
binienEs Idemdixit. Erxllofum. Pte- natavit. Uatianus Epifcopus plebis Le.
ttfxiEpifc^pns pviMis Ju^r.tfcnptx dixit. jenfis Idem dixit. Praftlo fum, ftd a-
Agnolco illum. Item redtxvit. Refticuius fkuin contra me nun habeo. Itemncitavit.

Epilcopus plebis Novafinenfis Idem Urbicus Epifcopus plebis TebeRinx

dixit.Prxrfo fum Eelix EPtCcopus civita- Idem dixit. Prxfto Ium. Ptr/everantiMS E-^
ttifupTdfcnptet dixit. Agnofeo illum. Item pifeepus [ avitaiis fxprafcriptie ] dixit. Ag-

Gikmanisnsis. In Numidia , at bulis Peutingerunis. Foni legendum Girenftt,

do;« notiiU Ahicz ,<hveiti a Ctrmdtfitidxi <]uc cujus EpifcopusMartialislcgUurinoomiaNu.

in fi)'zaccna. midix.
>7 M
A T H A R 1 M s I s. In Numidia , U( (( M E z z t T A H A. Meldit* oppidi in A-
Uripiumcft in eadem notitia. frica memioire Phnius & Ptolemrus , & lo.

Bopstam*. Melius B^etdH4p\n Nu> caiur inter civitates Medicertaneas provincia

midil, oi|ut memto fit in adis undt Maroma- ptoconfularts.

tii £c fodotuminter urbes NumidizptopcTi

}<(TFtePTiMSt$. TtUptt n'^ti(nma ci>
gilim. vita«inByzacena.nec ignobilis Uotutianus hujus
**
Rus p TiMsiI B. Eft Epilcopus Epifcopus. qui Primas fuit provinci*,p!uiibu£^
pnpt fcu RHfftnpt in notitia Bjrzacmx fed que Conciliis Afcicantsimcifuic.
Ptolenizus, 8c u- 17 B.l A • 1 B N s 1 S. Saluzius legendum eue
Ru^pimam a ^«^'^edifting>iit
tramiiuc hibcotTabui* Pauingetian* aiquc ctn(tK Bsdttaftt ^ &
advetfatium illius Poren-
lii fiiiffe Pancratium BedUttfim , qui nomina-
anonymu' Ravennas: utraque in Byzacena.
tur infra cap. 180. Dativus * Bedit interfitic
)*'A M luR B N SII. In notitia Numidi*,
jimporf /i ,ScCiC Iet;enduns . naro infri Sctra- Concilio Canb^inenfi fub Cypriano. Sedam
in Mauritania Gaditana locat Anonymus Ra-
tui qui hic qufdcm (edis Epifcopus dicitur , vt>*

Catiir j1mpk$rtnjii , tn xcteii czempUet.

vennas ^ quaproprer BAditnJti fedes potedede
|

)'Tuiini iHiisfeu TubunUn/u in Nu- diverfa a f^ddenp Numidi* , cujus memio fit in

midia , ut docet notitia , divetfus i Tukienji in notitil.

Mmritami. Inter Epifeopos CoociUi Carihagi- ^•TuRiNsrs fcu Tiirrwyii in Byzacena,

Cypriano cft Ncmcf»jnuS4WT»*«fli>.

ncnfis fub ut videtecd in notitia Afcic*.
i* L I c B N s I s. Duplex ed in notitia Nu-
Apud Tubunsi colloquium habuerat Augudinos
cum Comite, qui (bne cupiat di-
Bonificio midi* uibs hujus nominis , fcilicet n. 78. X*-
mi iUs tebus omnibus viuro monafticam amplec- penfis, 6e 8t. Leiniftt. ParitcthlcditoEpifco-

ti. De quo Auguftinus epift.

zto. pi harum urbium , fcilicet io capite Dnda»
Js N OVAS I H IM SIS, fcu Nebefmmfti mu Efifceftu Ltgtnpi qui nullum babei advet-

in Numidia , ut docet Doticia. farium i & cap. 187. Cnfctmus Epi/cepht Lt.
nCuicuLiTANX' Ibid. rt eadem noti- gtnjii Dtnmp*.
til. In Concilio Canhaginenfi fub
Cyptiano , 4*Tb BiSTtNX T^Ptnaxx urbs in No-
adeft Pudetuianus l Cxiadi. mtdia , de
qua vide qux diximus in not. 19. «4
(4 GttiRiHSis. mta urbs Afcic* in Ta* 1. «. Opt. p. 57-
I Ilii
 H ,

404 Gefta Collationis

cisT illum. Item recU4ifit. Afpidius E- recitavit Navigiur Epifeopus Dydrita-
ColUt.iidpircopuspIchisTacaracenns /Jem di» nus 47. Idem dixit. Prarfto fum. Hoitc»
**
xit, Prxfto fiira. P^eriffimm F.pijcefas d- ratus Epifeopus avitatts fuprafenpu dixtt.
[
viutis fMfrafmft4t\ ^rx/AAenofco illum. Agnofeo illum. Item reatavit Romanus
Quatuor (iint in plebe mea, Datianus, Epifeopus olebis Leptiminenfis *\Jdem
Afpidius ,
Fortunatus & 0<aayianus. Ittm di.«;/.Pr*ftofum. E^tlhrinus Fpifctpui
r-
rtatavit. Terentius Epifeopus Selcuda* vitatts fuprafeript^ dixit. Agnofeo illum.
ocnlis ‘.//ewdix/r, Pr*ftofum. Mefciti^ lUm reatavit, Rufinus Epifeopus
plebis
MMS civiumf»pr.ifenptie'\dtxit. Dnifiliancnfis 4». JdemdtxU. Prxftofum.
Agnolco illum, /tem natavit. Servus Dei RefittususEpifeopus civitatis fupraferiptK
Epifcopusplcbis TuburCcuburcnfis /- dixtt. Agnofeo illum. Item reutavtt.
dem dixit. Pnefto (wm.Dpnatui Epifecpus ti-
Do-
nams Epifeopus Tifiliranus idem di^
vitatis fu^afcrtpta dtxtt. ^nolco illum. xit. Prxllo fum
,
fcd non habeo qpntra
Jtem recitavit. Dialogus ^ifcopus Za- mc alium Epifeopum. Pettlianus Eptfca-
menlis **. idem dixit, Prxlto fum. Mon- pus Donatijta dixit, Exivir de corpore.
tams Epifeopus civitatis fuprafinpta dixit. Item reatavit, Gallus Epifeopus Ticcn-
Agnofeo illum. Item recitavit. UrbicolUs fis >*. Idem dixit. Prxdo fum. Pettlia»
EpiTcopusplebis Eguilguilitara:. 4» Jdem uus Epifeopus dixit. Non venit, litreras mi-
Prxlto fum , fcd Catholica cft om-
dixst. fit. hem reettavit, Donacianus Epifeo-
nis « vctulUcc. hem natavit. Silvanus pusMoncenus **.ldem dixit. Priflofum.
EpilcopusplcbisPcrdicenlts 4'. jdemdi^ PetUtanus Epifeopus dixit. jEgroiat, hem
xit. Prscfto Ium. Rogatus Epifeopus civtta^ tedtavit, Viiflorianus Epifeopus plebis
tisfupraferipta dtxu. Agnofcoilium. Item Muftican* f». idem dixit. Prxfto fum.

TAc
A a A T I N s I f . In Numidii , ut mxus, &
in Itinerario Antonini inter
•oceingiitu. E qoatuoi Epifcopis qun* Vecif
opuda
Provincix B;xaccn* collocatur.
fimui in hac dicrccfi conflitutoi a Catholicis
.
LifTtMiH*N5ii, Oppidi fuovin-
EiUleconquetitur^Oiflavianuf poflei dicicutRcf- cix Byxacenx
,
quod||ta quoque nominatur in
fiancnlis dc Fortunatus Cafcniis.
Ptolcmxo Bc Antonino Ltptisammr. A-
notitia.
4‘ SiLiuciAXBNSis, Itcrain Numi- nonjrmo RavcnnenCpofl Tabulas Peuttrgeru-
dia. Ibid.
nas Ltpit mumi. Io Concilio Caithaginenii
fub
41 TuBURSICUBURENStS. Aug. I. Cjptiano fementiam iulic Dmetmi i Lep»
j.contr. Crefe. Epifirpm CoiMtiu aTuiurfi. imumj. Duplicem quoque
eukonSt^m in Africi me-
nemine. Hanc »etb Ecclcfiam Pto- motant Veteres, minorem
conlularis provincix fuiiTc probatur cx I
«< maenam. Hxc
Concilio dicitur io notitii cftque provin-
,
Catthagincnfi fub Bonifacio , cui inter exteros I

cix Tripoiiunx.
hujus pfovincixEpifcopoi idfonXeperaiHt Epi/l
eopMi TkkHrficuimtnfit.
/''f^^UlILtANBNSIS. Dmfiliono RO-
[minatur Totiofo provincix proconfuUris ur-
ZAM • R s 1, Z4»iM urbsregla in Nu. bem
midia ut cx Ptolomxo
1
in Tabulis Peutingeeianis U la anonvmo
, 5c Tabulis Pcutingnu' Ravennate.
nis conflat.
4^ E cu 1 1 CUI 1
*
TitittTAMui. ic diveifus i TTii-
1 T A N^. Lfgeoduir Ai/i/Av#. Nam Donatus hujus Epifeopus hic alfe
•
1 ^1 140 * : nam /gi/jiii; oppidi in M lurmnii Si
*
fc non habere aJveifarium. Et
umen cap. 1 57.
uftnh mentio ^tapud Ptoumxum,in Antoni- nominatur 5twp/ie«j77i»4>4»«/ Epifeo^m Dona,
ni Itineratio. in Tibulis Pcutingcrianis ^ nec- •ifio. In Concilio Canhagincnfi fub Boni&cio
non apud anonjrmum Ravennatem. Ammianum ann-_
5 »5 * FUrtmim Epi/lopnt
adhiifle legitur
Marcellinuslib. 19. cap. c. meminit littoris ,7yiiienfi. Hunc Epilcopatum ad provuKuna
Mauntanix Sitifeniis , quod appellaiic Incolx /- ptoConfularem petiincre crediderim.
oii^iunuM. Eft Sc Eptfcopjs in notitia *
TiciNsts. Tieti in Gctulia memorat a-
Mauritanix Sitifeniis. nonjrmui Ravennas. Tiemam utbem appellat
4* Piroicbksii. Antoninus in Itine-
Piotcm|ms. In notitii Africx ^zacenx men-
rario Peraicem memorar inter Zerat Siti/im & tio fit utbisTtrs^Ai. In fjrnodici Patrum Byzaco-
XXV. militaribus palTuum ab ifla diditam. In norum in Conciiio Laccranend fub Martino ad.
Concilio Cattbaginenfl anni
40J. adeil Silvanus a. fubfcriptiones leguntur Aamu/ii Epifopicivita-
Legatus provincix Mauritanix Sitifrofis^qui
son videtur ab ido
tatU TtdiMi & Can^ potna Dictnfit Epifeopus.
diveifus. Si pro Dietnfit legendum fit Tietnfit ut conjick
OvoRiTANUs. LegmJum re^ld con- Biiuzius,?lMcritdivcrfA i Ti^mt quod ta-
licitBaluxiusTlw/d^/AflNii nam nullibi Djdrka. men mihi non fic verifimile.
HA civitatis in Aftici fit mentio Sc poflca cap. 1* M oN T 1
,
H u s , feu Mamnfis in Numi-
ac(. HonocatusEpilcopiis, qnt b!c dicitur adver- dia Epifeopus ut docet notitia.
farius Navigii Epifc^ Dydritaiu, vocatur TTnf.
druomu. Oppidi Tuufdntuiu meminit Ptolc-
Mu s T t T A R jX. Mufiiiamit Epifeo-
pus legitur in notitii Kumidtx , led erit alu
 1 ,

Carthaginenfis. 405
Habeo Felidanum Muflicanum & Do. vatus. GeUnusEpifeopusUct faprAfenpti d . crsTA
nacum Turcnlem’* contra me. xit. illum. Alypms Epifoeous
Agnofeo ^
czxti. j4lyfms Epifeopas di~ cteftA CAthohae dixit, Animadverrie fw-
x^.Dc nomine Fcliciam,utriimincom. biliras cua cciam^P nofirorum dioccfi cos

inunione fitPnmiani. Btalii mann. Re- ordinafieEpifeopos. Et a lia mAnu. Recog-

cognovi. novi. MdrieQinus vir clarifftmusTnbnuns^
cxxt 1 . Pttili4ttmsE^ifap"s dixit. Quis tibi hoc ^otAnui dixit. Talia ab ucrifque parci- q
mandavit , auc cx cujus perfonS hoc exi- bos confiat e^jec^Ia ,[ uc ] fi bxc vultis di.
gis? An vis tibi imponere perionam eo- ligcntcr inquiri , ad hanc caufam lupcr-
rum <jui foris funt? Et xhxmurm. Peti- flu6 venilTenorcemur. ItemredtAvit. Fe-
liaousEpifcopus recognovi, lix Epifeopus plebis Segermitenfis f*.

cxxiv. Alypiis EalejU CxtMicte di^ Idem dixit. Prxfto fum. Refiitutm Epifeo-
xit. Dic'him fit ,
ad poftulata rcipon- pus loci fuprAferim Agnofeo illum. •

dcac. EtdlikmMWi. Recognovi, Itemrecitavit. Secundus Epifeopus ple-

Petitutms Efifc»i>ns dtxtt. Hoejamin- bis Magarmelitanx *^*.IdemdixH, Prxfto
cxxv,
temx aif^ionis eft. Et nUi m.tn9. Ut fii- fum. Ftlix Epifopus loci fuprafcnp i dixit.

pri. Agnofeo illum. Item recitievtt. Vinccn-

cxxvf. MjrcfUimt vir ctari/Jimui Trihnnus ^ tianus Epifeopus plebts Feraditanx Ma-
2^9tArtni dixit. Nunc cieptusordo renea- joris*'. Idemdixit. Prxfto fu n , unita-
tur. Dehis, fi vifum fuer t rationabile, tem habeo. Item recitavit, Placenti-
poficd requirctur.//f»iffri/«/i:;/>.ViAoria- nus Epiflopus plebis Madaurenfis t*.
nus Epifeopus plebis [^fuftitanx ] pro Idem dixit, rrxfio fum. Donatui F.ptjco,.
• PafcauoEpiicopo plebis Anguiei>fium n, pus loci fuprAfcTtpti dixit, Agnofeo illum.

Jdem PafcAfns <^mr.Prxfto lum^umutem Item recitavit. Rufiicianus Epifeopus

habeo //mrrflr<v;>,FeroxEpifcopusple. plebis Tabraecnfis **. luem dixit. Prxfio
bis Macrianenfis^Majoris ydf* Ium. Clarentius Epifeopus loci fuprafaipti
Pnrfto fum, unitatem habeo. Fompemui ” dixit. Agnofeo illum. Item rtatavlt, O-
Epifeopus loci fmprafcTipti dixit.A^noico il- (fiavianus Epifeopus plebis RdEaocn-

lum. Itemrtduvtt. Afmunius Epifeopus fis < 4 Idem dixit, Vtx^o fiim, unitatem
.

Tigualcnfis Idem dixit. Pr.xllo fum. habeo. Item rectavit. Benenatus Epifeo-
In diocefij mea duo lunr, Gaianus Pri- & pus plebis Simmitccnlis Idem dixit.

MitjHt, fira io provincia Proconfulari , ut tx An> **MACAXMXLtTANA. In notltiS

tonimUincutio colligcte cft.Huju$ cftEpifcowi Numidix vocatur f^aeorrntlUaimt. Secundus
hicJiDuaiiutjC^ui duos advctfartosDonatiftas ha- fott^ U e(l qui Lvporii libcilo fublctipfi t his ver-

bebat Feiictaaum ic Donatum Tu- bis : Stetindut Epifeopus EeeUfia A^tnfti ftvl
reofem. Altciiui veto in Numidia Dotui ianus £• Mtgarmuana.
piicopus erae , non Feltcianus, led Crefeonius ^ ut Firaditana majoris. Ferx-
‘

legitur cap. aod. MofiUentnm fiveniX Se KRwv £uoIttnfii vocatur in Bodua Epilcuponun pio-

Canorum mentio frequenter occurtit apud Augu- vincix Dyzacenx.

ftinum in libtis conen Donatiibs. AiTuritani
c* MAoAuR M s 1 1. Madaura urbs Nu-
autem ad provinciam Ptoconfulatem pertine- mtdix natali Apulei & (ludiis AuuuiHni illu-

bant-
Uris. Manyres Madaurtufes vindicat lanAus Ao-
t* T
u X t H s t M. Videtur is locus diverfus ^Ainus nili. 17. Antigonus Epiicopus Madon-
i Txrttifi civitate Byiacco* provincix. Nim rtnfu adfuit conciliD wrthagincnii fub Gra>

vkinu) erat Muditarx civitati > qux etac provin- 10 , & inter Epifcoposexulcs provincix Kumi-
cix Proconfulaiis. Hujus fcdis Epilcopus vide- dix Pudcoiii Madoatenfn nomen exiat in noct-

tur ciTe Sumfutm dc quo Augudmus agit epift. ul.

*’TAtRAciNSis. Tabraca urbs nota
's ANcaiiNSiuM. Cujus provincix ipud amiquos audores inter ProconfuUeero &
fit« incertum. Numiduro . cujus Epifeopus ViAoricus a Ta-
«•MACaiANXHSlS MAJOXtS. braca femenciam dixu 10 concilio Carihaeinenli

In ByaaCcni , ut coniUc cx notitia. lub Cypriano. Ad provinciam Procoolulatein

t? PoMVONiuf MoerUnemfts ,
qui con- pertinebar.

cilio Cabarfuflluno inccifiiit. ^sRbssianxmsis.Ii) Numidii. Ofta-

'TicuALXNSis.fcu Ttotdlttnfiu In vianiM is unus cft i quatu>‘>r Eotfeopis
,
quos an-
provincia Byxacena, ut docet notitia, n. >j. .
tei conquedus eft Veiilfimus Tacaraecnus io fuA
idiccccfi i Catholicis conditutoi.
S1 c tm
M I T a N s I s , fcu StitrmitA - ;

»wr provincia Byxiccoi cx notitia. In conci-

in
4^ S I M TT
I a M S I S. In provincia Procoo*

lio Cartbagioenfi fub Cypriano (ementiam dixit

j

1
fulaii, ut patet ex Pcolcmxo & IttrKrano An-
tonini. in notitia provincix Proconfularitdu^
Nicomedes i I

liiii ij
 )

4o 6 Gefta Collationis
• E s TA Prarfto fum, nec habeo alium , nec ha:- tem habemus. Item recitavit. Fufcinullus
Colt^ di« pfttli^nns Bfifofs Exivit Epifeopus plebis Eltenlls **. Idem dtxu.
dccorporc. Ittnt rtotdvit. Timianus E- Prxfto fum , non contra me habeo EpiC.
pifc.ij»u< plebis Ucmet^s **. Utm dixit. copum. Itemredtavit. Hononus Eptico-
Pnefio ium. PttiUanus Bpfct^us dtxtt. pus plebis CcUenfis Idem dtxtt. Prxfto
Habec Fcheem, fed abfens eft Item lum. Cafixs Epifixpus dtxtt, Agnofeo illum.
Epifeopus plebis Adm*
(ituvit. Filolocius Item recitavit. Maximianus Epifeopus
mecinx Idem dtxtt. Prarfto Ium. AquenHum Regiorum ’4. idem dxxtt,
{hritnts f.fiCcofus civitatis fuprjfcrtftM di- Prxfto fum , in patrii mei non habeo
xit. Agnoico illum. Ittmncitavit. Adeo, alium Epifeopum. Item recitavit. Anto-
datus Epifeopus plebis Belaliccnils nius Epilcopusptebis Carpitanx*^ Idem
Idem dtxtt. Prxfto fum, n<m habeo nec dtxtt. Prxfto mm. yerattarms Efifcoptu
Epi(copum,nec hxrccicos ^ unitatem ha. dixit. Agnofeo illum. Item reatavit. For-
hco. Itemredtavit. F^lix Epifeopus ple- tunacianus Epifeopus plebis Neapolita-
bis VificenGs Idtm dtxtt. Prxfto utm, nx Idem dtxtt. Prxlto fum. Ampehtis
Epifeopum amtra me non habeo. f^tfUr Efijnpus civitatie fuprafc%pta dixit. AgnoE
Bptfcofms avttatis Taberen^t dixit. Pro- co Item recitavit. PanooniusEpif.
illum.
ximi fcccllic. Ego ibi intervenio. Item copus plebis Puppitanx ”. Idtm dtxit..
natavit. Vicftor Epifeopus plebis Jufi- Prxfto lum. yilhrtarms Epilcefns civttatis
cenfts 7*. Idem dtxtt. Prxfto lum« unita- fafradttU dixit. Agnofco illum. Item nr-

fimr fedes, quarum nomina huic vicina fune . Ei< Eccleliz in Alricfl|bna in provincia PcoconGi-
lic^. num. )7. Sieamaenfit , 8c num. 4t. Semi- larii altera in Sitihmit. De utri imeUigi de.
mnfit. BenenatUf ^iicopus, de quo htc fic men- bcai htc locus incertum.
tio , unus videtur fuilTc e quantor , qui con- m y 4 Aq.UXMStUM RiCIORUM.
.>^fV4
cilio Canhagincnlt ann. 4 1 o. legationem fufee- HtlU oppidum pcovincts Byiacens ex Tabulis
perunt. Peutingetianis Antonina tc notttil. Maximia-
,

f* Utminsis. Vtmtmrmfit oppidi in nus is legiim provincix Byxacens nomine in-

provincia Proconfulaci nomen exeat in notitia (crfuic concilioCanbaginenli v 1 1. ann. 41^. fub
quod forti diverfum non eft ab Vtmtnfi. Aurelio , ut videre cd in codice Caoonum £c-
^7 Filolocius Ertsc. plisis clcft Afric. can. 117. ubi dicitur A^uenfis Epif-
A oRUMCTtNX.ln concilio Carthaginend trpHi . 8c in quibufdam coiBcibus rtptn^t,
ann. 40 1. dicitut fUeiogita unus ex Epifcopis aut A^ntnjit rtfiermn.
provincix Byiaccnx. V Carpitarx. Sc^i in provincia
4 *Bilalitinsis. In notitia Eptfeo- ProconfuUri , de qua vide quz diximus ad li-
poruinNumidi* cft Bdtfaftnfit ,
quam brum I. Optati noc.5o*

camdcmelTecum ilia rulpicatur Daluzius. 74 Niapolitamx. Item in provin-

V 1 s t c I N s I s. in epiftola Epifeopo.
4* cia Proco-)lulati, ut docet notitia. In concilio
rum provincix Proconfularts ad Paulum Pa> Catthaginenli fub Cypriano adfuit E9rtmutti<umt
ttiatcnam fublctibit P^alentiniefiHi EptfttpmEf- Nt*p»lunmu Epifapus. Hujiit urbis meminito
eiejie Fifietnpt. Hirciui in libro de Bello Africano , Pomponiiu
»• Victor Epii c. civitatis Mela, aliique sudores, quam Icincrahutn An-
Taborcnsis. Vicinz civitatis Epiicopui tonini dc Peutingerians Tabuls mediam locanc
DonatifUc6m ftaiim dicat fepjd dilcelTum £. inter Ptttptu Sc Cljpttm. Ccteriim Pcolematus

pifeopi Vifitenlit> fe hujus picois curam gerere. Utapelim coloniam appellat , liberum oppidum
Hoc enim fignificacu fequen:ia : Prvximi rteijfit, Piintut.
ided >
fhiit.E^» ibi itirervtni» ,ii eti.pUbttacMrt, 77 PufPiTAMX- Urbs ptDvinciz Pro-
m infri cap. 17^. Prtjhyttmm hetttmms inter, confularis, quz Ptaptu Amonini,
in Itinerario

vemt. Cum ergb Viuceofe oppidum lir provin- Pudpta io TaouliS Peutingetianis , PhI^h in A-
cis Proconfulatis . ejurdem debet efTe Icdet Ptu nonymo Ravennate, Sc Palpad apudCyprianum
hertnfn ac proindi a Tttktwtttnf qux io ootU & a Tuo Livio appclUrur. Hu;us Pannonii no-
tia Mauritanis Csliuecnfis repeiituc divetfa. t men cd in tpiilola concilii Carthaginen-
legere

71
J u r IT IM $ I s. Ed io notitia Mautiia-^ di ad Innocentium Papam, inter epidolas uliimz
Ris Sitifenfis forti hic legen- editionis 1 7 5. ubi ex rad. nomen Pannonii ce-
dum Jtrajiunjii. (Unicum cd , ci^m antei perperim legeretur
ya Elidis IS. In Bytaceni, ut docer no- Panronii. In concilio Canhaginenii ann. 5x5 . dU>

titia. In Itinenrio Amonini apud Anonj.& Booifacio interfuix Forninatus Epifeopus plebis
mum Ravennatem ed civicas Eut. Synodies PHppitenet Sc pnmus omnium eptdolz fyno-
EpifcoporumByzacenorum ad Condanimum in diez Epifeopotum provinciz Proconfularis in
concilio Lateianenli fub Manino fubfcribit Cen- concilio Laterancnn recitatz fubllrib^ Caitfre
ftamum Epifetpttt fenQe EeeUJta HtBenfu. Epijceput PuppitariMt. .

}} Callimsis. Dus luire hujus neminis

ffUyif.
 , '•

nf/jv//. Ja.nuar!anu;
Carthaginenfis. ^07
Epi/copus plebis Tu« eodem loco ubi ago non eontra me ha- CoiUr. aw
bulbdC^:nns
unitas cft Catholica,
Idfn
dixit. Prxfto fum,
non contra mcha>
beo Epifeopum. [
tamis Epifeopus Ecclefia: Catholica: Au-
/ttm nauvit. ]
Mon- ''
^
beo Epifeopum in civiuccmea, Iiemre- guritan* *4 Prxfto Ium, uni-
.

otdvtt. Gratianus Epifeopus plebis Mc- tatem habeo. /trm nrorat///.JocundusE-

tenHs Idem dtxtt. Prarfto mni. Fortu-
n.ttturmt Elifnptts partit
D«naii dviutit
Acnolco illum. Item rr-
ftiprafcriptadixit.
tf.rav/^,VIC^orEpikopus plebis Bahan-
nenH) Jdem dixit. Prxrto fum, unita,
tem habeo^//rm rectxvit. Quodvulc-
Deus Epslcopus plebis CcncunenUs
Idem dixit, Prxfto ium. Crtfaniut Eptf-
opMS partit Danuti avttatis fxprafcnp^
'
dixit. AgnoTco illum. Item rrdeavtt.
Fortunatus Epifeopus plebis Capfcn.
Cs •*. Idem dixit.
EpifrpMtpariis Donati aviutisfmprafcrip..
ta dixit. Agnofto illum.
Crefeonius Epifeopus plebis Temonia.
n:nlis Idem d-xit. Prxfto Ium ibi in
pilcopus plebisSufetulenrts yAmdix/r.
Pr.cfto fum. TiUnims Epifivpti partit D*-
naf. Ctvitatit fuprafmpt.cdixtt. Agnofeo
illum, /trm rmruvit. ViiJor Epifeopus
plebis Batranenlis Utm dixit. Prxfto
limr. H.iwrmi Epificp»! partu Domiti e -
vitatu faprafcnptx dtxit. In mala qux fc.
cic modo illum didrci. /ttm nata-
mihi
vit. Viftor Epifeopus Cullitanus /drm
dixit. Prxfto Ium. Fi.itnttxt Epi/iopMi d-
vttjtisfiprjfcipfdedi.xit.kp\oC<o i\\Mm.
Pra:fto fum. CeUr //<’>«n'«/Jwr. PaiaiinusEpif:opusBofe-
ccnEs**. Idemdixit. Prxfto fum. PelixE^
/Trm recitavit, pifcopui civitatis fnpfafcnpta dtxit.
Kyxo^-
co illum. Item reatavit. Quodviilcdeus
: Epiicopus Girbicanus **.Idemdtxit. Prx-

%>TuBULBACINStS. I.l ByZlCCtll , pifeopos reperiror Fi^oriim Themtmumnfu

ut docet ootiul. Crciconius de quo bfc ht meatio . elicitur
V* M I TKN s 1 1. In provi icii Numidiz, ui Legatus prorincix Bvzaccnx Can. 117, Cod.
ridere eil in eadem notiiia. Afrtc.
** Q A R A N N I N s I s. Eli
in notitii pro- A u C u A 1 T A N it. In Numidia , ut pa.
vinciz Bvzaccnx Bodtntnfit fedet . cpiflolz U tet cx noiitiL Antei nuic legebatur CMhMtx-
Epifeoporum h ijus ptorincix ad Co.»tbrti rittnftt.
nura in concilio Laterancrn ftib Klattino fub •‘JocundusEmscobusuibis
ctibif JdumarUn Epifi$pHt Bdoenfu. ,SuPiTULiNsi«. In provincia Byzaceni,
•* CaxTuai BN»is. In Namidia , ut do» qui concilio Cirthaginenu ann. 419. interfuit.
cet notitia ic Procopiut ]ib. i. dc Bello Vanda
j

, Privatianusn fcdit in concilio Caaha-

lico mentionem &clt Caftclli cujufdam cui C«r-
g nenli fub Cypriano. Prxildiut SofttuUnfit no-
tioit nomen erae in Numidia. Oc boc ipib Q^d minatur m
notitia Epifeoporum ptuvmciz By«
vultdto Epiftop» CtHiMritnJt a^im eft in concilio zacenz , &
celebratur a ViAorcVitcnfi Hiftotia
Milcvicano anni 401. Cod. Afric-Can.
87. quo Vandalicx lib- a.
ftatuituruc nullus cura co
communicat, doncej ** B A KTANiNsii. Cujus provlociz fit,
caufa.cius fuetii terroinau, quia no'uctac cum* incrrftim.
adveilaiio luo contendere in Epiteoporum jadi-
'
C u L L T A R as.
I Pon^ Ca/n/iranai , qui
cio. inter Eplfcopjs pcovincix Byzacenz tefertur in
CAPttHsts. Capfe urbs provincir
•i
tuicitia num. 5
6 , Ctdutim tecenfet Procopius lib.
Brxacenz. Hu)u< picrique reteres meminere. 6.de Xsiificiis Jufttnuni imet utbes Mcditetta-
Dmaixluidi Capfi fubfcribii concilio Canhagi* neas Byzicenx quas hic Imperator adrersCis
,
ncnfi l‘ub Cypriano qui mentionem etiam facit Mauros munierat.
Cepfenfis ctviiam cpifL j6. In notitia prorinci* **BostTtHsis. Erat hujus nominis Epif*
I

Bycaccnz num. <0. occurrit/edr/ Copjinfiu Pto- copatus i^mrovincia Proconfulari non fcc^ ac
I

Tcmz.is Copjdm inter utbes fib Admmeto con- !in NumiOT. Nam
in epiftola Epiicoporuro pro*
fUtutas tecenier. In ca Jngucbz Regti Tbefaun vincix Proconfulaiis in cpnalio Lateunendfub
aircrrabantiif, ccilc Strabone Iib. i7.Dcbac ut» Martino legitur fubfctiptio Creicituri Epifeopi
be Saludius de bello Jugurthino : F.rdu imer
lib. Eccleiiz 5 »///aare,rcuuthabcecod, mf. Bellova-
iiriittfes folitudiiti oppidHm titfUi v/dem :en(\\ BofitMdt. Felix hujus adveri^ius appella-
Hiodne C4pf4. Ipltut excidium pollci delcnbic tur infri cap. aoa. f^ofetxmtt.
Itcut &
Florus liD. }. cap. t. PImius vct 6 lib. 5. G I A B I T A R u s. Ita emendavit Balu-
<ap. 4. Ctip^iami memorar intet. eos qui mn
, nam io mf. codice Icginir Civit. In conci-
zios
eiviuieUdtiuum .ftdpUrejtu ttUm maienei /xre\ lioCarrhagiRcnfifub Cypriano feotemiam dixit
Capftm coloniam habent Tabul.T
dici ptfidu. Monnulus i Grhi. In concilio Cabatfuintano
Pcun^crianx. I
Proculus GiV^wAinu Epifeopus. Evadus qui blc
TtaioNiAMtHSis. Sedes ptovrclx. dicitur adverfatiusQuodvi^ltdci cap.
tpf. ap-
B/zacenz. uc docet nocitu^ in qua tamen legi- i pellatur Eoifeopm C^uduuu. In concilio Canba»
tur TUtnaniAHnftt. In Synodica •Epticoporum ginenil fub Bonifacio ann. 515. adfuit Vincen-
pcoviiicix Byzacenz ad Conftamiiium inter £-| dus Epifeopus plebis • ervUaiu (cu Girkiiiam

KkkkK
 , ^

4o 8^ Gefta Collationis
T \ fto fojn. V.v.tjius F.fifcf^s aviutis fnfrj- tenfis **. Idtmdtxit. Pracfto fiim j
omnes
fcnft^e dixtt. Agnofco illum.Item reatu^ Catholici funt. J/em natxvit. Speratus
vit. Silvanus Epifcopus Carunenfis v, Epifctmus plebis Ammederenfis»».y<^
/dem dixtt. Prxllofum , unicas cft lUic dtxit. Prxrfo iiim. QrefunuAmti E/ijcfftu

Item rtdUvtt. jEmilianus Epifcopus Ag. ciwuttis /uprxfcript4t dtxit. k^o(QO ii\\im.
gcritaim» '*. Idem djxi(. Prxitofum. C-*»- Item reatdvit. Aurelius Epilcopus plebis
denxi B/ifieEtif civitatis /uprafcrift^dtxit. Numnulitanx**. Idemdixit.VTxdoiMm^
Agnofco illum. Item rtdtavit. Privatus non habeo contra me Epilcopura. Ha-
Epilcopus plebis Unicnds s*. Idem dixit, pnmsam Cartha-
betdens diaconus Bpifeo/i

Prxfto Ium , non contra mehabeoEpil^ ^meafis dixit. Exivit de corpore. /f/wnr-
copum. PesilianMi Epi/copxs dixit. ]
PrcU citavit. Vcnuftus Epifcopus^lcbis Tuni-
[
bytcrumillic habet. //r;»rflMv//.Mai‘us Idem dixit. Prxfto Ium Ade«^
Epifcopus plebis Amuiaricniis Idem datus Eptfcopns dixit.Non ibi habemus.
dtx.t.Prxfto fum, in patna mc.i Cacho- Item Honoratus Epifcopus A-
recitavit.
***. Idem dixit,
lica cft.y/r« Viftir Epilcopus biddeniis rrxfto fum,
plebis UvazenIIs **. Idem dixit. Prxfto Epifcopum contra me non habeo ibi.
Ium. Secundinus Ep f.opnsplebisfupTafcnpteg Item reatavit. Gududus Epifcopus Ancu>
Agnoli» illum. y/rwn’f//av//.Cref. Icnfis Idem dixit. Prxfto lura. Dona^
conius Epifcopus pIcbisTituIi tus Epifcopus ejufdem iod dixit. Agnofco
xit. Prxfto fum. yuior Epifcopus Uafupra- illum, /temreatavit. Sabratius Epifcopus
/cnpu y/xir. Agnofco illum. Itrm recita- plebis Turrccamallumeulu*°*. ydfnn^-
v:t. Miiicus Epifcopus plebis Tag.-imu- xit. i^rxdofixm. Jurata Epifcopus civicis

proviociz Tripolitana Icgarut. In notitii hujus Byzacena , ac conflat cz notida num. 19,

provinciz Epif opuscll CiriiiMiHii necnon tn Ammkdirbns 1$. Ammodaram vo-

nociria impsrii fe^ memocatuc Procurator cat Ptolemxus, camque locat poft Siccam Ve-
Baphii Girbitdxi ptovinciz Tripoliunz. neriam » Afluram , Naraggaram, & Madauram •
** Cakianiniis S;u Cofidaum Ca- hoc efl in limite provinctx Proconfularis i< Nu*
tumtnfmm. Oppidi pioviiiciz Dyzacenr. midiz. Iiincrarium Antonini Ammtderom locac
** AcctniTANus. In notitia provin- inter urbes Numidix.
cix BfZicenzdiipUx feklrs ylnoriiMa ,Cd\ichi ’*Numnulitanx. In Proconfulari ,
nunt. if. ie num. lol. altctuuius etar i£mi> uc patet cx Epiflola £pi£:oporum illius provio-
lianus Epifcopus. cix in concilio Laterancnfl tn qua (ub cnoic Do-
** U s IIn notitia provtnciz Bjr*
L I N 1 1 s. UMioma Epifeopm Ecdefu HumuuUtMe.
**
zicenz Vjidenjis. In cooctlio Catthagincnll fub TunubiNiis. Foiic Tumfenfis in
Grato a icll CalBanus £c Theodorus Proconfulari provincia.
Vptleufis notus Donatiila concilio CabarfulTiu- A11qD Ms I s. In Proconfulari ubi
no lubfcrtp ir
:
quamquam in codice mf. Biblio- erat oppidum Abitu , tcftibus Ptolemzo . &
ihcc.T Oo.bsrttnz legitur , quz urbs i
Antonini Itinerario. In concilio CabatfulEtaoo
cB proviiK X Proconfularis ab Vftdenfi diveria ,
fubictibic TmulUt Epifcopus Abiitenfn. Erat &
& cujui Epiicopus erat Ccricius t de quo tnliri inMauritania Cxfarccnlt Bidtnfis, CeoBidden-
cap. ttS. In EpmoU fynodicl Epifeoporum Dy*l Epifcopus i atque etiam hertfit. Fott^ ad al-
fit
zacenorum liiofccibit Loxrtnim Epifeoptu civ*> (crutrum revocari pollet.
tathVJiUbis ‘ Et tn EpiBola Epifeoporum pro> Ancusensis* In provinciS Byzace-
vincix ProconfuLris Crtfcomui Epifcopus EccU. na. In veteri codice perpetim hic Anmfunfii le-
fu Vctdtnfn.idis^i Pcolemxo memoratur. An- gitur i nam Donatus <jududi advcilarius cap.
toninus inter Tufilrum ie Thajias Widam ciri- aoy. Antufinfit Epifcopusduicuri ut refte ob-
Carem locat. dicitur ab Anonymo Raven* Icrvavit fiiluzius.
ncnfi» &
Tabulis PeutingctianutZ/^A^A.
in
^
'^^TuXRBTAMAtlUMIM Slf.
A MuoAitsBNSts. Arnudarfo fcu Oux erant in Africa urbes ditflx TumuUumOi uc
Amurdaft urbs prortncix Byzacenx apud PtO' ex notitii Conflat*, una in ptovinci^ Byzaceni
lenizum Bc in Itinerario Antonini. In nothia altera in Mauritania Sitifeon. IllaTVre/Anu/lw-
ejufdem provincixeztar Libecatus^M«y<ry^ny7r. tuenfii dicitur.Tumullumnfis Eeelefu pitbti iu-
]J VA z I N s 1 s. 1 q ptovmcii Pcocon- vaftrMt yinecntiut Girbiionui ex concilio Junccn-
liilari. Nam Ptolcmzus lib.4. cap, j. interci* fl. Ex quo cultigirur hanc urbem in excremit

vitarem Thabraca & Bagradam fluvium memo- Dyzacenx panibus luifle litaro vcrs6s Tripoli-
rat yaejum civitatem ,
qux videtur propicrei tanam*. ad quam mninebat. In Itinerario
flu (uilfe in limite Proconfularis veratis Numi- Ampnini collocatur TurrifiumuSeni in limite
diam. Iia BA L uzs u s. Tripolitanx- Inconcilio Lateranenfl fub Mat-
T Tu L
I . In provincia Ptocoafulaci eft
t tino a^. 1. epiflolx Byzacenorum fuferibir/ax-

Epifcopus Tituluaimt. ufiu! Epifioput fonQu Eeelefu TumumtumulMi ,

*^rAeAMUTiMsis. In provincii Icu Turrium-Tamai cx codice BcUoraccDfi.
 , , ,

Carthaginenfis. 409
frfrufeript* dixit. Agnofco illum. Itcmrt. prxlcnfcm diaconum *'
• Epilcopi perfb- c E$t A
cUsvit. Forcututus Epi/copus Eccldle
'“
nam velle fufcipere, & collationem quam ^
UrKlcHcao^ Jdim
Pra:llo liim.
1. Deo favente coepimus inchoare , ftudio **

Cr<fc r.niui Epifcofx. [ Uct fufrafcrtptt ] di- concentionis perturbare, Undb cohibeat
xit^ Agnolco illum, item recitavit. Seve- le i uli adlione quia non decet rebus
:
rus Epifcopus plebis Udn^ri «®4. Jdtm lariis non necclfaria commi/ccrc. Et alii
dixit. Prxfto fum ,
unitas cft illic. I em manv. Recognovi.
rec/tavif. Pafcalius Epifeopus plebis Tiju- MMctdinui vir cUriJRmtu Trihmuu cxxviir.
ccnlis '•!. JJem dixit. Prxilo (um, fecf u- Hetanus dixit. Superflua profequicur
nicas cft illic. Item reciiavie. Valerius E- lanatas tua, chm conllet prclentemad
pifeopus plebis Ucimrcnlis Idemdd- id tuilledclwlum, uccognofLcrct fingo*
xit.Prxlto liim ,
Eptreopum non habeo. los , non ut Uudiuiii diiputacionis arri-
Hahttdetu dixctnus dxxtt. Fuit illic, exi. peret. Item recitavit. Lucunus Epilcopus
vic dc corpore. Item recitavit. Urbanus plebis Tuncienfis »»".
[ Idem dixit.
]
Prx-
Epilcopus plebis Thco.lalenlis **7. Idem Uo fiim, unitas cft illic. Item reaiavitt
dixit. Prarllo Ium , Cacbo ica unias e(l. Donatus tp fcopusplebisSaVcnfis /-
Itfm reat.ivrt. Viclor Epilcopus plebis dem dixit. Frxfto fum , unicas eft illic.
Migirpenfi. **•. Idtm dixit. Prxftoluin. Item rrr;rrf•t//r.RufiruanusEpi^a)pu^ plebis
GUntfm Epifieptii loci fufradiHi dixit. Ag- Muzucnfis I.lem di.xii. Prxllo fum» .

nofco illum. omnis Catholica eft. Item reatavit. Vi-

CXZVit. ^ortmnxtixnM' Epife^pxs EccIe/iicCJtbo^ ^or Epifcnpus plebis Trifipenfis'*}. Idem
liat dixit. Ciam Epifeoporum fit pchea dixit. Prxfto fum. Felictanui Eptfctpui
collado, miramur neldocjuaimpudcncid [ lea ftiprafcripti
]
dixtt. Agnofco iliui^

'®*
UKD t r T A N X. Luendum Vaitfi. cojui exranr plurimx imetlocutiones in his gc-
tone , ut monet Biluzius. Nim p >llci Crclco- ftts.

mus F>rtuimi «dvcrfirii s vocstuc Biiefitanxi ’ T u N X 1 1 N s I s. Turni celebris cft apud

cap. toi. Af l.ne in ooritia Epi^pocuro Afn> Polybium j huji» fitum Ac dcfcribic : Tiaiet Car*
cx nullus fcd/^<«4fy7MH»uin(ci|Nu* ibidim sbeftpaMa finu i ao- ex «mm frrme farte
midjs occunii. Canha^mii etn/fici. Nunc 7Wi. In conci-
U T t MA «. I. Eft io provindx Procon
lio V. gmccali Sextiiianus Tmuienfu,
fcu Ttmim.
Athlis ooiu A Epifeopus XJlimmrtnJtt fit Epiicopuj vices agit PrimoA Epilcopi Cactha*
fcd hujus
fcdis EpTcopom
Aiifllrftacuimus TimuuumVt-' giois.
mexfim quo fupi^.
<Jc •“ S A i X N s I s.
Holftenius pro Saimfi le-
j

'**Tijucimsi$. Hujus Ardis nomen gendum pueae SaUttanHm qui ad Mjutitaniam

in no:i;ta non con<pircc. N*Jn qaod Bduziut Sitifenlm pertineiet : Batuxius^wn/ens^cujux
Tifttnftm B ztccnx puut ciTc , non advertit fu'
, ledis Epiicopum fublccipAlle legimus in epi*
pii Ic Apci'm Epifeopum plebis Tigitnjii huic ftola Epifcup.>runiprovtiKix Proconfulaifc ad
1^1 adrcrip.ifTe. Ego cxiftmurcm op-, Pji^l^P^itiiarcbara in concilio LaicrancnA fub
pidum , quod Auguftinus in Pioconijlati Atum
cfte docet, &
cui N.>vellum Epifeop nn prxfitdc Rufinianus See. Muzuinsis.
tempore Cxcili <ni aYc^diverluro fuiftci U inic-luie concilio CanluginenA fub Aurelio
idcinquccuin Tijitcttifi de quo agimus. »nn. 419. ubivaiii feJis ejus nomen refenur.
U
T t N i s X N s 1 s. Eoni Tinmfaifit in Nara in Labbxana edtiinne Tom. 1. Concit,
provincia ProconiiiLui. '
coi. i60j. Si i<0). dicitur Rufirtuamt
Mtojaemfit ,
'®^TntouALiNtis. In provincia Pto-' Du Mdjhnfit, loL 1670. Rxfimm Eftjteftu
ac
confulan urbem fiilleconftai ex Ptt>- Maianftt. In Cod. Can. Erclcf. Afiic. Can. 117.
Icmxo hb. 4. cap. j. 6c Plinio lib. cap. 4 diciiut MHtjtanfif ^ fic imet Legatos provioci*
ViAor VitenAs Iib. 1. num. 7. laudat Habci- Ptoconfularis punitur. At Mxi.mcA ad Byzace-
deum Epiicopum Thtndaltnfem i Genferteo rde- nam pcitiocbat. Q;ate in Grxeo tum hic»
ganim. TbimUltiifim pto EiuUltnfi innotitti pro* .ftm in liibfcriptipnibus Mv^vir^orir appd*
vincix Pioconfulacis Irgmdum ccolcnc fialu- laiui i quod conemie cum collatione & n^*
aius Se Harduinus. iL
M t G I R » E N s 1 s. In provincia Pro “* T R I s » « M 1 s- Hujus fcdis non ali-
I 1

CanhaginenA fubCjrptU
confulaii. In concilio bi At memio quim in epiftola Epifeoporum pro*
&o Aibfcnbit Fdix primm k Mifirfi \ Se in noti vincix ProconAilaris xd Paulum Pactiarchain
lia Epifoiporum ptovincix Pioconfularis Mi Conftancinopoliianum in concilio LatetanenA,
ffeptnfis occurrit. In concilio CarthaginenA aoni .bi le^nir rubfcripAfTc Fe/lr
Efifiefta /unQa
397' incerAiit Ttaiu Epifeepiu M>^irpe»/tt. EteUfu Trififtllu , aut ut io mf. codice Bcllov*:
PR.’Aist Diaconum, NTXu cenA Tnfift&t.
Habetdeum Peimiani CactbagincoAs diaconum.
KkkKK tj

Di^i
 1 , ,

410 Gefta Collationis

r:dtavit. Adeodatus Epifcopus ple- to fum, unitas eft apud me. Item recita-
• cs TA
Ceilat. did bjs Bcncenncnfis »*. /Jem dixit. Pwfto vit. LiccnciusEpifcopuspIebisZactaren-

fum, Catholica cft ab origine. Jttmre- fis Idem dixtf. Prxfto Ium, Catholi-*
atav^t. Faudinus Epifcopus plebis Silii- ca eft ibi. Item recitavit. Maleus Epileo*
tanx '*t. Idtm dixit, Prxfto uim. pus plebis Mafcuiicanx Idem dixtt*
d»nin>Eptfiofnsl9ci fufrxfmfti dtxit. Ag- Prxito fum. yttalts Efifcafm Ird jufra^
nofeo illum. Item recitavit. Felix Epifco> finpti dixit. Affnofco illum. Item recita,,
'*
pus plebis Apeugnitanx JtUm dixit. vit. Marianus Epifcopus plebis Rufinia-

Prxlkj /um. Catholica dl omnis. Item nenfis^^i./r/rm dixit. Prxfto fum ^ unita*
recitavit. Gcta Epifcopus plebis Jubal- tem Cacholicx habet. Itemredtavu.Tcc^
tiancnns“7./dt« <6xrV.Prx(to fum. Non tioIusEpilcopuspIcbis Cillitanx'^^./dlrM
habeo contra [ mc ] alium. J/em reatavit. dixit. Prxfto fum. Donattn Efifcrpni loci
Januanus Epiicopus plebis Cenculianen. fufrafcnpti dtxxV. Agnofco illum. Itemre-
Idem dixtt. Prxfto fumj non eft dtavU. Sopater Epifcopus plebis Tam-
.

illic Epiicopus alius. Catholica eft. Item baicnfis '‘^.ydfwdiA/r.Prxftofum paxfii-

rro/^v//. Julianus Epifcopus plcbisTasfal. nm EpifetpMS loci fufraferipti di xtt. ^nol^
tenfis*'®. /i/rw i&.vi/. Prxfto fum j unitas co ilium. Itemrecitavit. Paulus Epifrapus
eft, Catholica eft omnis illic. j4deedatus plebis Uzicrarenfis /drdsdi.vtr. Prxfto
. Epifcofuidixit. Annus eft ex quo mortuus fum , non habeo cx illa parte. Habetdeus
eft. Itemrecitavit. Crefecntianus Epiico- Diaernus dixit. Exivit dc corpore. Item
pus plebis Arencnlis*»**. Idemdi.xit. Prxl- recitavit. Januarius Epifcopus plebis Ap.

#*' 6sncinm(n$is. Forii Icgeodum ncnfi fub Bonifado ann. 5X). Sc alteri fub Re-
leneventtnfii ffu Btramen/it ^i;z fedci cil' in parato ann. 5 )4. Habemus etiam Crtfcmiam E.
ptovincii Proconfulati. In G>nctlii AreUtenils Zaitateafem provincic Numidix, qui
anni ^14. ruhfcripiiombus legitur inier Epifeo* adhiic Concilio V. generali. Innotttil Epileo-
po$ AItos ,
Anajiajtui £pj^pjo dt eivitatt Btnt- \
porum qui Catthaginem venetuntianno fexto Re-
vemina. gis Hunettei intci Nuraidas reccnfenir Jimiarait
S 1 1 1 T A N X. In pruvincil Numidix, JdQertnJii; fo^utium is i
ZattairH/i Januari» de
Qcdoert notitia num. 54. quo fipra, dlverfus fuerit , inecnunt.
A I* T u c N I T A H X- Ita legirur ubique '*\Maiculitanx Numidiz urbis ,
apud AuguAinum. Apud Optatum & in adii de qua vide notam 41. ad h 1. Optati.
purgationis AHmmr.ittna, v\x\^o Afinx^Uana. Ru piMiANXNSis. Io provincia
''^JuBAtTiAMiN$Is.lD provinciaBy. Byzacena , ut docet notitia.
zaceni ^ ut docet notitia. nominatur hic ejus Cillit AMA. In eadem provindi
Epifcop.it adfuit Concilio Citthaginenfi' cx eadem noiitix
anno 40{> urrclimur in Codice Can. Eccicfix* T
A M R a4 I N s t s civitatis provindx
AfricanxCan. 90. EjufJcm fedis fuiHe videtur-
I
Byxacenx , dc qua mentionem facit Vi^r VU
Epifropus Reftitutui , qui in epiAola Epifcopo-| lib. y de perfecutione Vandalie. Io Con- icnHi
lUin ptovincix Bpzacen.z dicitur ,Cmhaginenfi fub Cypriano adfuit Stem, cilio
I
diattat a Tambain 6c inter Epifeopos Donauf-
feuuc habet exemplar Beliovaccnlc Jidastm/is.
Efifcfu. tas cap. 44. fubfcribit GtmHiiu Efifctpm d Tam-
I

*'*ClNCULlAHIHStS rcUpOtiAsC«ffC«.| hth. intet Epifeopos Provindx Cyzacenxin no-

liantnjst in notitia ptovmcix Byeaccnx. ^Ttia memoratur Tombeitama. Antea legebatur
'^TAsrALTiHfis. In notitia cjufHem Tamb»Unfii, fcd emendatura eft a Baluzto Tam-
Provinciz « Tajhahtnjii. In Concilio Cartha-j ‘baimjft.i quia cilm infri nominatur Fauftinus
dnntlifubCyptiano Icntcntiam dixit Adeljuu a Sopatris hujus advetfarius , TambaiatftiA\c\t\u.
ibajtahe, fcu ut in nonnullis hibctur C^ici* '** UxiTTARiNsxs.Eftin notitii pro-
bas. aTiuJvalit. Amoniatuin Itinerario Ta, vindx pioconfularis Epifeonus Vftmjis’, quam
taham memotai inter urbes Byzacwnx. Concilio fedem camdem putat efte Baluzius curo lAi-lIfi-
CabatfuHirano ann. j9|. inter Epifeopot Do- u in Afti(a roeminit Hirtius in libro debello
natiftas fubfcribit Imuctmmt Ththalioi/it. Hic Africano, fcd bxc fica erat in provincia Byza-
fbri^ eft de quo dicitur hoc loco : Amas tfi tx cena , ut poft Noriftum , obrervat Tbeodericut
9W0 marvuu efi. Ruinart : nam dicitur illa ab Hirtio b pomi
A A E N H s X s. Cujus ptovincix fle Lepris patvx millia fcxpalTuumabfuifre. Leptis
tneertum. autem erat in Byzacena fiipra Adrumetum ver-
**'
Z A TT A R I N
urbs Nn>
s 1 1. .^otcfAra sus Tripoliro millia pafluum decem 6co£to,\ss
midix nonfllma. Ex Epifeopis quatuor qui fidei teftatur Antoninus in itinerario, proindfque lon-
ptoftfttonis ljbcl!uni Hunetico Regi obtulere, gius i provinciS ptoconfulari difttta, quam oc
unus fuit JawMrwi Zattana/n , \jt teftatur VtC' ei attribui poftet. Huic etiam fementix £ivcc
tor Vitenils lib. j. Ftiix Zatiam/is ^feopus Ptolcmzus , qui libro 4. cap. |. inter uibesqux
Eegatut Nutuidix imeifuit Concilio Cartbagi- fub Adrumeto erant Vfiiamcommewctu,
tucenlis
4-

CartKaginenfis. 411
tucenfls T)aminicus E^ifupns LttUfjt redtavit» Publianus Epifcopus plebis Ba- • * * Ti
Cdth$lic^ dixif. Hlc cil) commocus ell urididacenfis 'K. /Jrm Jiat. Pr*fto fum,
corporis infirmitate. Jtem recitavit Vic- unitas cll. 7/ens CafitanusEpif.
recitavit,
torEpifcopus EcclefixUticcnfis*»* Jdem copus plebis Bamaccorenfis*S7, Jdemdi-
dixit. Pr*fto fum. Gedulus EpifeepMS civi- xit. Prxfto fum. DinatnsFfsfcapuscivitatit
tatis ftiprafcTipt* dixit. Agnofco illum. fupraferipta dixit. Agnofeo illumj Prxlby-
Jtem recitavit. Qui fupri pro Cericio ‘i-* termeus fiiit. Item redtjpvit. Crefeodiui
Epilcopopicbis Uculenfis Q&e acceden- Epi/copus plcbisZaraitenfis]'! ». Jdem di-
te , idem dixit. PrzHo fiim, omnis Catho> xit.Pneftofum Kfgatts Epifcapns lea
fr-
licacft. Item recitavit. Bafiiius Epi/copiis praferipti «f/v/r. Agnofeo illiJin./reMreo/<t-
plebis Altiburictnae Prxfto V illaregcnfi > * .Jdem
vit Felix Epifcopus
lurt). aittytfiidlis Epifcepns [
Uci fufrafcnp. Prxltofiim, non habeo contra me
dixit.
ti
] ^xit. Agnolco illum. Item recitavit. Epilcopum. Mod6 exivit de corpore. P^i-
ViclorEpilcopus plebis Vincnfis 'I*. Jdem itorUfifcensi \jda fuprafaifti\dixii Conflat
dixit. Prxnofiim. HaietdensdiaconMidi- me m(M6 faille ordinatum. Jtem reatavit,
xit. NonliabcmuSyCXivit decorporean>' Pnmulus Epifcopus plebis Tamagriften.
tc annos quinque, /tem recitavit. Pruc. fis ‘4'. Jdem dixit. Prxllo fii.n. S ttmrnms ^
tuofus Epifcopus plebis Abziritcnfis *>ii. Epifcepns civitatis fuprafinpt.e aixit Ag.
Vincentius Epifcefms EcrleJiaCathalica dixit. nofco illum. /ceM aecr><ft/rr. Adeodatus E-
Hic Carthagini, feniic fibi 's^.Adeed.!-
ell pifeopus plebis Satafenfis'4«. Jdemdixit.
lasEpifiOPus dixit, Oiocefis cll FelicuniU- rrxBo fum. 'Vrh.mut Epifcepus lea fnpra-
tincnfis’H ,
Prcibytenimibi habcc. Jtem fcTtpti dixit. Agnofeo ')J\\irc\.Jiemiedtavit.

A r T uc 1 N s I >• Cave ne Aftueum checzCulbcrtinx, AieiaitAttJritamuSotti hujus

cmifundas cinn ApiM^i provmcix procoafola- fcdis Epircoptiscll f^>c7«ni4rMu vTi«a>*rAziu. qua
ris utbe. Ubi Aptiaa, inccrruro.
fita fubfciipritcpiftolz fynodicz Pattum peovinet^
UrtciMsas. Ucbsnotiffima provin- ' proconiulans in concilio LatBrancnfi, (ub Marti»
ciz proeonfularis , & Catonis morte nobiliuta, rio. Cavclamen neeam redem cum AioFiumlt

utobietvanc Pomponius Mr!a >& Plinius. 1 quz fecunda eli in noticti pioviociz procor^-
Qui suPdA fnoCanicio. An- latis contundis.
tei le^ebitut : /tem rrwavii fipei. Pttcen- SiMstT SIBI. Mendofus locus, ex
e'i 9 Efifnpits fletis VcnUrtfss. Sed hunc locum quo tamen colligi poieft, Fcu^haofum maU fe
eaenilavitB4luztus9£ te^i. Senius cft> EptfcO' nabuiire.
pA Catholicus qui modo rublctipferat, nemji Ut I N I M s I s. In prSvincii procon»
Vi^orUttccnfit , pro Ccricio Epilcopo plebis fulari. Hujus ficccuro mentio cap.
Uculcnfisnincabrcmc, etiam Tubrcriprccat : (ed Sc 187.
tunc prxfens Ccticius rubrcriptioDcm approbat BAZAB1 OID AC IN s I s. Cujui
tc rcfpondet. provincizfu, incertum.
UcuLiMsitsdivetrus thVoilesipf dequo '^^BAMACCOAtMttt.10 nnttili Nu>
fuprl cap. I2(. Provinriz ptoconfulaiis fuille midiz corrupti legitur Dematetrmfu HI in ve* '

colligitur cz eptfioli Epifeoporum hujus provm> trti l:bro f^jesaauennfi 87. Samaeee-
: ac cap.
cix in Concilio Lateranenfi fub Martino, cui mrAA Plinius lib. 5 cap. 4. memorar in Africi
.

Crtfetmest Efifnput Eteitfia Va^Jii fubrciip- civitarem /'‘amaemrtt. In C'oncilio Cattbagineo»

Clle legitur. (i fub Cypiiano occurrit Felix Amotoira auc
|

ALTlBURITAKjE fcU AlMuritatid Amatheera^fxo quo legendum conjiciunt erudi» *

in provincilproconfulati ,^t docet notitia, f^tc- ti a Bawuetmri.

t$rEpfi«f»s AUUiuniMmitoTioMo Cabatluinta- ZaaaITtinii s^fcu Zeraimfts ia
no interfuit, dc CMfianittsis EfijcofM Eultfe Numidia , u; docce notitia. *
jilteiieruanM fyaodiC* Patrum ptocon(ulanun»i VtiLARioiMSis. MalE in noti»
fubfctipfit in Concilio Lateraoenfifub Martirx^ tia Numidizf^ilfA^^eiryJ/.Cip. 48. 6c 77.Cod.
V I N EM I 1 1. In eadem provincia pet^* Can. Eccl. Afr. Crtfcemmi KuUrt^en/ii in Nu»
confulaii , ur paret cxeldem cpihola fynodica* midia Epifcopus repnhenditur, quhd propria
cui fubfcripfic Fmlbitjiti y^meetfis Efifitfui. ln>' fedeteliaaTubienfcmEct IcfiaminvalillCT. C«a»
tet Epifeopos Concilii
CabululCiani reperiiur didam m/areiUmfern Efifafim, cui ex Donatifii
FoMpimtt EpiJHfHt Bimtifis Donatifia» quem fa^CatboIicoboootEpdcopalisfervaius cft.UiM
eum elTe exilbmac Baluzius, dequo dicit dat Auguftiaus lib. 1. comia Ciefcomum e.io.
Habetdeus diaconus : Nem hatemsu , exivit dt Tamacaistimsis. Id Mauti»
eerpert ante «m#t yminytu. unit Sitif^fi, uc docet notitia.
AiaiMTiNSiS fcu AhOntammi, rtlAideri. SATAriNSis Ibidem efl Satrftnfi»
lawi.NamVidor Epifcopus qui irtterfuit Cooci» in Sitifcnfi num.6. & in Czlarceiifi num ti 4 .
lio Canhagincnfi ann. fpy. in yo\f,niiAltderiia- Alterutrius fcdis fueiaot Eptlcopi quonam Ub
,
MU Epifcopus, in vctuiUiliino codice mC biblio*. fit mentio.

L 1111

I
 ^

4ii Gefta Collationis

C 15 TA Faudmianus Epifrapus plebis Tamoga. Jdem J!rx//.Prx{tolum,EpilcopumaIium
denlis '4 fc.
ceiijc. diei Pr*fto fum. G.<«> noQ habeo.
. tUnfiMJ frprjifanpn dtxit. Ag- Primuruu Epifcepms dixit, lllc qui fuit, cxxix.
nofeo illum. Jtrm rtuuvit. Avicus Epil- damnatus eA i nobis fic ab illis ^ cum
copus plebis Lama/ueDlls /eUmdixif. fcireot illum reum, & ipli confirmave-
Prxilo Ium Janxarias Epifafms eivttutis runt adhuc alter non cA ordinatus. £t
)

fuprafcnptie dixit, Agnofeo illum. Jtem rt- alti manu. Phmianus Epilcopus rccogoo-
cr/</t//f.ScxciIius EpiJrapusplebis AHabcn« vi. Item recitavit. Bonifacius EpiA^apus
Jdemdixit. PrXKO Ium. Marcixitus Cenenlls Jdem dixit. PrxAo lura, f^tn-
EpifcpfMs[lcci fxprii/cripti] dixit. Agnofeo demius Epiftepus dixit. Agnofeo ilium.
illum. Item re£r/xv//.Marcianus Epilcopus Item recitavit. AdcodatusEpilcopuf ple-
Idicrcnlis ‘v. Idtm dixit Praedo Ium. bis Bazaritanx^i 4. PrxAo mra.
MxrttjUs Eptfcepus dixit. Agn *lco illum. EA quidem m corpore conAitutus Cali-
/lem recituvit. Cnipulus EpilcopusEccIc- chm videret univcrium po-
potius } led
fix Volicanx '**. /uem dixit. Prxftolum. pulum ad Ecclellam Catholicam fiiillb
QuedvxltdeuiEpifeopxs dixit, Agnolco cooverlum, diicellit. Item recitavit. Ni-
^ lu.n.Item reptavit. Germanus £pilco>
il<

ver.tiusEpilcopusTunugabenfis Jdem
pjs Gyplaricnlis. '47. IdemSxit.^txfk.0 dixit, PrxAo fum. Non ibi habeo con-
Ium. tidentinus Epijcopns dixit, ^nolco tra me Epifeopum.
illum,f
Jtem recitavit ]. Rogatus Epifeo- Pumiunus Epifeopus dixit. Damnatus cxxx
pus Gaguaritanus '**. Jdem dixit. Prxfto eA in causl adulterii tamen illic fuit uC. )
fum, unicacem \\Sk>zt.AdeQdatHiEpife»pxs que ad annum prxfentem. Item recitavit,
dixit. NuAer fuit, a npbis illo cranliir. MbinusEpifcopusTucccnIis 'J«. Idemds.
Jtem recitavit. Quadratus Epifeopus ple- xit. Prxifo fuia Adeedatus Epifeopus du
bis Gegitanx ***.Jd.mdixit. Prxitolum, xit. IndiocclI mei cAordinatus,cxprcf-
nuniTJam ibi fuit Epilcopus. Jtem recita^ byterio meo cA. Saiitms Epifeopus Ecdejut
vit. (jrc^rius EpilcopusTamalienE^ *'•. Catholica dtxit.Qikmfx^^ii civibus meis
dixit. PrxAo fum. Lmcms Epifceput peterer ut eos in communionem Eccle-
alxie. Agnolco illum. Jtem recitavit. Lu. lix Cachoiicx ufccpiff.m, rogaverunt
cius Fpifeopus civitatis Tagaratcnlls *i*. eam ut cis Epifeopus daretur. Petierunt
/dem dixit. PrxAo (iim. Quinhn Epifee- me 4 & ordinatus Ium. Adeodatut Ept^
- pns dixit. Ag»oico ilium, /em reatavit. fms dixit. QucmiiabuitdcccAbrcro^BB-
FelicianusEpifcopuspLbisCufhitcnlls^r*. cac in cujusTocum fuccelHr.

Tamo«adinsisI«i Anonyiso Raventute Cjpfaria caWocotax inttf

denjitxn NitmiHit. Dequi vide notam fialazti oppida ptovinciz Byzacenz.
ad a^a purgationis Cxciliani fupri p. x<7. **
Gxsuaritamqs. Id notit.a peo-
LAUASuiNsts Item in Numidia. vinciz Byzacenz dicitur
Ut docet cadem notiiii. Dicitur podei Januarius '
GI c 1 TA N ift. Gtfitamu EpilMpus IrgU
adverCtrius Aviti up. 187. Lamafitnfis in & tur tn notiuaMauti(sniz 5 uilcQiii,HicpaD(iis de>
concilio CatthaginenCrub Cypriano lemcntiara lignatur quim Zi^enfii quz| io proconiulari.
,
*
dtxic Pxfillxt 4 L*majhi. Iti eciam appellatur TAMAtll M t is.HzccA 7 4mmI4mm
hocce oppidum in Anconiniliinetacioi in Tabu- M auriiintz StuKalts.
lisPeutingerianis. Lxxujhka. TACARATiNtts. In ptoviocil
A s s A a M $ I a. feu potiiii proconfulari , ut dotce isoticia.
*
itifenn ut doce»nodtia. I
Cu r Ru T I M s I s. InproviaciaDyza- *
‘V,
I o cR1 c M s t s. In Numidia. Vide no- Iceni, UC docet notitia. Ide adfuit con-
tam 1 ). in librum z. Optati. Icilio Canhaginenfi ann.
40J. dc tbi quoque
'**
V oi f T A N X- Piolcroxus inter alias «itur Ct^ienfit Epicopus.
orbes quas lib. 4. cap. fub Carthagine fuifle
j. CX M I H s xs. Cujus ptovinciz Iit incer-
commemorat, fecundam receniA. In noti- tum.
til provincix proconfulatis,iI«I>rAmrsdiciruc ejus '’*OazaritanvC. Id Numidil , uc
Epifeopus , 8c Paulinus in viti Ambtolii docet notitia. Calipotius hajus advetArius in-
rmtim Epdfceptm BrUthmm laudat. Exut (ermo fri cap. 188. dicitur Colipamus Epifeopm Paxju
At^ftini I j de verbis Apoftoli habitus in dic
. ritamu:
natali h»lit*iternm Menjnm t Sc '^^.TuNucABiNsis. Cujus ptovuidc
tamrmm memorta celebratur in Canhaginenit Iit > incertum.
Calendario die zvi Kalcodas Novembris. '^'Tuccimsis. Non Tuetain Sitilin-
G
f PS A R I a M st I. In Mauritania Cz- li
» neque Txcea in ByaaccnS , fed oppidi cujuf-
rarecn^, ut colligi pordlex Pcolenszo lib. 4. dam hujus nominis antei diceccl^s Miievita-
cap. 14. Ac io Tabulis Peutingetunis . & in nz , ut patet ex Aquencibus.

W-
 , 1 , X }

Carthaginenris.
CXXX j. MarceSinm vir cLrij^mMS Trii$nus ^ Tnbunus Notatius dixit, Eorani no- c b st X
4n
Nrturins dixit. Conftic non ibi fiulTc Ca- mina qm nunc offeruntur edicito. Aiy-
cholica Tt ? Aic^datui tpifcofns Non. ftus Epifcopus Eccle^ CxthoUut dixit. Deu-
Item recitavit. Mariinus Episcopus tjc- terium M» 6c Reftitutum »**. MareeSinus
zipparicanonim Idem dixit. Prarfto vir ciartj^mas Trthtims NoOmus dixtt.
iuin^ uunquam ibi bibui alium. Item te~ Congruum cft ut ficuti
, fic alii lubrogati ,
cttjvit. Vidorius £pi(copus plebis Lo- fune exceptores » fic dentur (c ab alii
rends Jdemdixit. Pr*(to (nm. Hono- parte cullodes. rnmian^s FOifcofut Car.
ratu i Eptjcofus dixtt. Agno(co illum. tb.iyttnjis dtxtt. Damus cufto.lcs , Viilo-
CXXXil. HiUrua exeefttr d:x;t. Quoniam co- rem Hipponicnfem & Mormianum
dices implevimus f alii nobis lubrogan-& Oei^nlcin collegas noffros.
jube^
di iuntexcepeores,
b coqiorc noUro alios
nobilitas tua
fubrogan nobis
MarctUtnus vit (larijffimui
Notarius dixit. Quolliaro ex utraque par-
^ crxxiik.
,

.
cullodibus docis. Ettltfx te Epifcopi^culkodcs videntur adpolid,
CatMicx dixtt, Hi>c & '^o Aiggcro fingulorum Gcutcirperat ) officium no-
(

quod & exceptor nobilitati tux. Mar- m<na fubfcriptioncfbue recitare debebit,
(editnti vir clarijjimxt Trthtatui ^ Nota- uas ad maio emdU
bc ad fulceptas tabula
Dentur nunc Notariis qui eo- Jigemiam alterutrum %nct follicitudo
dices fe implcfle confirmant,
cxcep- & cuftodum , ut hifdem prxfcncibus refe-
to-ibusab utratm* parte cuftodcs. Aure- ratx,dclcribi poffint, atque ea qu^ge-
Uiu Epiftofms Ec^a Cttholtex Carthaei, fta fune khedarum ferie contineri. Cunu
tunjis dixit, lam nos deiegifle cuffodes, tjue abutrij:^u: fartibus tabulxfujcifertntur
mandato iplo na ravim s. Ex ipfisctiam atque pqtsaitruur ^recitatum efi, Innoccn-
duos offerimus cuffodes. Et aiid m.inn. tius Epiffopus Lamiggigcnfis ***
eorani
Rctognovi. Marc.Utntu vix^clmUimus viro clariffiino Tribuno & Notario Mar-

'^^UTxir^AaiTA» ORUM. pro

In lam i^de fitu ofbis cap. 7. Hiffoutrrhmut
lib.
yinc'i .-«roconfaUit , uc docet noticti qiue V- dicicur in Itinerario Antonini. In Tabulis Peu-
;
t^aritaxHm lubet Epifeopum- IsJ/arimuicoo- tingerianis iffoutt Diarito. Apud Aoonvmum
cilio Carthi^inenfi ann. poftea inret(u't. Ravennenrem Itb. )..num.<. nifpoue.ZaxfoHi
***
LA R > X s I s> In provincia rrocontula- iSc lib. 5. num- $•
^Pf*'** Zartfbm. Uttiulque
rl. H.'}u» picminit Vidor Vitenfi* jib, i. hift Mffoutt meminit Sifabo lib. 1 7. l'ed errat cum
Vafidal. num. i. In concilio Cmbagincnii Inb otriquelPr^ii Rorern tribuir. Rc^iiu Solinimm
Cypriano fementiam diait , Htneufiams a Lari, Polyhifiotc cap. jo. mramque urbem fic dAn-
btu. Adfuit concilio Canhagincnli ann. 51) Hiffonem , Rt^mm fofeb Mibm ^ ita^nif.
t
^
E;at fonem Aterum
ttlurmm , de mtemumt freto Diorriiiim
in Mauritania CxfarcenA Lar cadellmn , uc do- rurneupumm . mbUiJftmatffida E^mm Grad
cent Itineraihiro Anronini & AnonymusRaven dideruu. In concilio^tthagincnfi liib Cypria-
nas . fcd divcrium a Lannfi »ff*ao , de quo fit no rerKemiam tulic ^«msx ab tdffoua
mentio apud 1^|h>rrm VKcnicm. Nam illud Dixrrkito. Auguftinus Ub. \€. dc Civitate Dei
Sieto f'tmrU vicinum erat , huc Epiteopi & ;ip. Ntffoutm DiarrlMom appellat- Denique
dudi fiicrant, ut inditapremumdepoturentur. ''ptftolx Pioconfiilaiium Anuituun) in concilio
diiUrtnfii offuit Sc ^tttnjis quaii ridnoruiD Laieranenfi fiibrciibit , Donatus Gratii Dti Ef^~
meminit Auguftinus qNll. at9. ad Darium Co- eofusfaafla Etsitfu tffonitjiriitnfii.
mirem. x\ecs\Actut HUaraift^'\<ttriyxtti'u Larmfi t a N s I M. In Tripolitana, tjt dd-^ O
R t u M. Epilcopum Cofortm.'. ect Notitia. Otoam habet Antoninus in Iri-*
i

fifu in Mauritania, ut patet ex Augufiino lib. a.' ncratio ; Heoam Piolemxui lib. 4. cap.
j.
RctraA. cap. 5 1. BAtuztuT. Dicitur i Plinio Oetnfu. Agrum Ottnfrm
I

R ajT 1 Tu TU M. Epifeopum 74|^e/vTr.| in Tripolitana proviocii memorat Ammianus

/im io Numidi». Mirceilirius lib- a^. cap. 4. Statuam apudCot»-
Hi p Po i»i c K s a M, in fes hibuific dicitur ApuIcVus apud Augufttnufii
proviTKia ProconfitLri , non Hiffo.rtgiorum m ™ft. ijt.fcd in uiidw^im manutctiptis habetur
proviRciI Numidic. Nam MuerMut non Oconfes & in quinque Ovtnfei » atque ita legen-
erat adverrariui Auptsfiini Hiffo-rtgantm dum patet ex eo quod lUnm additur , ox qui o-
^feopt: 0e ajy. is dicitur adverfa- vitoH HKortmb ebibat Pudemtlla autem f^leii
tiuaflorcminj ^ifeopi EccleficCatfaolicx//p-| uior , tpfo Apulelo teftc in Apologia Ooenfis
,
fHHnfiam-Zariiorum, acdemdmdiletticap.iyp. erat. Io concilio Caittugincnfi fub Cypriano TVIc-
dicitur Hiffomujis-Duurhytorum. Apud Ptole- talis ab Oti , tam pro fe quam pto fms Compto^
mztim lib. 4. cap. j. f«m# appelUmr , vincialtbus Pompeio Sabratenji X>M^ LeptL &
quam urbem fic aGrzcis nominati aurtvat Pii. mattanfi fententum dicit.
aius lib. 5 cap. 4. propter aquanim irrtgut. Eo'1 LAMtoesciMsis. Du* funt hujus
dem nomine dc^oatut apua Pomponium Mc> nominis Libes io Africi ambx m NumidU . &
Lllll ii

[
 1 :

.a

4I 4 Gefta Q)llationis
GESTA ccllino ruprafcripta mandavi &fub(crip> Non illic habent Donatidx neminem.
Coibt.iteifi Carthagini, qm* nauiOy idmdixtt. Et ncit.ivif. Candorlus Epifeopus plebis ,
^ Prr fto (um 'jtmtAnui Epifapni dixit. N cc MuUitanx’** coram V. C. Tribuno Ec
ego illum novi nec ipfc mc. F.trrauvtt. ,
Notario Marccllino Tupraferipta manda-
Rufiiian^i EpiUropus Bonuftenfis‘<4co- vi & lublcripE Carthagini. MurclUnus
ram viro clariflimo Tnbuno Notario & Epifeepus dixtt. Agnofco illum Et remz.
*
Marcellinofuprafcripta mandavi, fic fubf- vit. Ifaac Epifeopus plebis UiinenRs**s
cnpfi Carthagini. (^0 uatatt > idem di~ coram V. C. Tnbuno & Notario Mar-
xit. Nunquim lilic fuerunt Donatiftx. cellinofliprafcripta mandavi 5c fubfcripE
pfimiarmi Bfifcefi Carthxpnenfis dixit. Carthagini. FcUaunusEptfeopni dixtt. Ag-
Ipfc fiiit noder , fed populos habemus nofeo illum. Et recitxvit. C^i fupri pro
quibus ordinare Rn^nianus Epij^pMS Vidore Epilcopo Tuburbicanorum Mi-
Ecci-fi.e CxthoUu S*ntiften{ii dixit. Nun- norum cora n V. C. Tribuno ^cNota-
quim habuit. Et redtav:r. Laodxim EpiE. rio Marccllino fublcrip fi eum fupra'crip-
copus plebis C!ypienfis*‘* coram V.C. tamandaiTepraefirntcmCarcbagine. Ma-
Tribuno 8c Notario Marccllino fupra- ximinus Epifinpui dixit. AgnofeO illum.
feripta mandavi fubfcripfi Carthagi- U EtreciUvtt. Fclix Epifeopus Tubienfis'»»
ni. QMo redttitOy idem dixit. E parte ad- coram V.C.Tribuno Notario*Marccl-
verfa cft Geminius. Et reat.tvit. Donatus Itno fupraferipta mandavi U fubllripfi.
Epijcopus plebis Buritnnx “7 coram JJem dixit. Catholica eftibla. Et lecit.n-it.
V. C.Tnbonoic Notario Marccllinofu. Felix Epifeopus Abbmranonim Majo-
praferipta mandavi fubrcripli Cartha. & rum •’* coram V. C. Tnbuno & Nota-
gini. ^lure cum reutav jjet , tdtm dtxti, rio Marccllino lupraferipta mandari ^
InNoiiiii.una num. loi* alte» num. iia. Du- pmvinciz NumidiZ, qubd TW-
plet quoque Epifeopus DoiutiiU menfnu inuTerit ^cteGtm. E»c ergb oppidum
repetitur In tuc Collatione , nempe 'jumxuut Mc SitifenGs ptovinciz N
imidiz vicinum.
& cap 198. & RteurgtMtKt cap. 187. A B B I R l TJkNO R u M MaJORUM.
'** BoHutTSNsis.In provincia Pro* Duplex fiiicoppUum nomine ^b^r in Afiua :
confulaii , uc docci noritut unum majus ae quo hic» ^aUrrumdequoeap.
'* Qutitit oRDiNARF.Decdliic aliquid. 115. Apud ViifTorcm Viernfem ltb< a. Pcrfccur.
'
M
C L Y 1 N s 1 In Proconfulaci ui , Vandal. num. 8. mentio Gt FtUcis AFbirkxA £-
docei notitia. Crrfcm Clypinfii Epife«piu in- pifctpi in exilium adi ,qui fort£ idem ciT F*Bx
tc|&it concilio OtihagiiKnfi fub Bonifaci qui Almritdma appellatur in Notitia provin-
am 5
a5 . & Suphtamt Epifeoput Eedtji* Clj- dz Proconfularis. Abxnixiu pnviucU mentio-
pituftt fubfcripru Synodiez Epifeopotum nr.) nem faciMdem Vitior lib. 1. num. 4. umquam
vtActz Proconfuiaris id^nalio Lateranenh fub dhe^fx i FrtnnfulAri ibi enim dicitur GcRfe-
Martino. C/^pe^^urbs ccUbrata i Pcolemzo, ricui rcfctvafle fibi ptovincias Pjzucnum. Abu-
Hinio , Plinio , Pompomo Mela , Solino , 5
:- ,
Gttmium <r pxrttm Numibd i Exerci- ,

lio Italico, Floro aliilquc. Pnma omnium Afri tui vcr6 ZeMdunnum vel Prij^/ulanm diviGlTe.

caturum in Romanorum poicftjtem venit fub In concilio C-rharineoG ann. ^ 1 9. adeft Bp^
Regillo , ut obrervant Polybius ic Florus. npui Csxdidm Atbin^ui unus i Legatis pio-
B u R I T A N A Forti eadem fed« , vinciz Pr.xonfularii^ in fubfcriptionibus di-
cujus Vidtor Viieniis lib. t.de Perfrcut.Vandal. citur CxndUui GermAtti* , quippe Hatc urbs dice-
num. 1 1. ait Fpifcopum fuiiTe Fuiiflipm quem batur AbbirGerMdniiuui 4 : unde tn contilio Car>
* imrtnitMHm Epijc0pim Videtur oppi- chaginenG fub Cypriano inteifuit Sucajitu
dum fuiiTe piortnciz Proconfulitis. A^ir-GtrmMu uui. GirmtuUi*nA erat pars Ntl-
'**Mm.iiTAH>e. InprovinciiProcoo- midiz. uc colligitur ex Auguftino, quiepiftolz
fula^ ut docet notitia. Inconcilio Caithagi I. Oerxuniiienfti ad curam fuam pcittnuiGe
nenfianni ) . fubfctipGt Stietim £pife*pui pU idbtur. In Anonyroo Ravennare , Tabulis &
tii MuUiiunx. Peutingerianis urbs ^ervuni ftatumtt in Numi*
UT t H N 1 ». In provincia Procon*
I
dtS ptopd Thebcfte 1 fic in Nocitii provincis
Cilari , ut fupri obrcnratum cil.
'

Numidiz num. i8. efi Flsmiiiu Ntld-Cermu^

Tubur aiTAMORuM mimorum. mexjij, tc num. 97. Crtfetutismit Germumetijit.
Duplei in Africi Tukurbium j *M;«i Sc miwt. Itaque Abbir Gemuuiiid diuerfum crcileretur ab
Afimrii mentio 6t hic 8e cap. aoj. Mujurtt cap. Attir provindz Pioconfularis ,
Cdndidm
nifi

i}{. 8c 101 Ambo hzc o^ida erant provinciz Ep^'e»piu Abbiritduut Legatus provmciz Pr^
Proconfiilarii. Unum cantum e(l in notitia. confutaris in concilio Canhagincnfi ann. 419*
Tu In Mauritania SicififenG.
1 1 N s I s. diceretur Grrm*nu Gve Germuimimim Epifltfmi.
Nam inconcilio CarthaginenG ann. )97* Cod. Antoninus in Innerario CtrmdiiUidm ad Byxa-
A&. Can. 48. conqueiunnir Legati ptovinciz Ut hzc concilientur di-
cenaro revocare videtur-
.. Maununix SitldnGi de Crefeonio Villare> cendum Grmtmnu regionem, panlm ad Pro-
iublcriptl
 , ,

Carthaginenfis. 41 j
rubfcrmliiCAtchagini. Qw rtatttn^ idem {Mts plebis Aboreufis<7* corim V. C.Tri- «e $Ti
dtxit. Carht^ica clt Coi». Etredtxvn. Au- huno & Norano Marcdlino fiipnifcripca Ceiui. diei

dendus Epifcopus plebis Villz-nUgnen. mandavi &fiib(cripfi Carthagini. Quore- **

<u «»» coram V. C. Tribuno & Norario Nomen (1 illic auditum

atatu , idem dixtt.
Marcellmo ruprafcripumindavi &('ub- Donatiflamm, lapidatur. Etredta-
tueric
Icnpn Carthagini. tdem tU^ vit.Qui iupra pro Paulino Zurcnlt »7#
xit. Catholicaefl rantCiui. PtimixHtsEi. prz d«e licceras nelcicntc coram V. C.
Cxrtbapnenjif dixit. Iplc cH; qui Marcdlino Tribuno £c Nocario fupra.
jamdudum ad illam partem rranllic. Et fcnpca mandavi fic lublcripC Caithagini.
uauvit. Lucidus EptLopus plebis Mar. Quo reatato^ & accedente Epifctpo Puultn»
ccllianenfis & Baiucolis coram V.C, Catholice y idem dixit. Catholica di Ha-
Tribuno & Nocario Marcellmo Tupra- betdens Diaconus Pnmiani Epifeopi dixit.
feripta mandavi &: Tubllripn Carclugi- Prdbyccr clt illic nofter. Dioccfisdtno-
m. (l^ rtdute , tdem dixit. Catholica Itra. tt recitavit. Lucrus Epifcopus ple-
cft Notario Marcdlino fupra/cripra bis Nigrenfium iiujorum '• coram V.C.
u. mandavi 5c iubfcripn CarthaginL {9** Tribuno dc Nocario Marcdlino fupra.
reatut» , tdem dixit, £ divcrlb elt R.^i- feripu mandavi &. fubfcnpfi Carthagini.
tutus>^'. RelitiutxsEptfeefidtxit. Agnof. Qoo tetiiato^ tdem dixit. Unitas cfi FFa^
co ilium. Etreduvit. Aufidius Epifcopus betdeus Diaconus dixit. Prdbytcrum ha-
pLbis Tigoiccnfis coram viroclarif- bet. Et recitavit. Fidentius Epifcopus ple*
ilmo Tribuno &
Nocario Marcdlino fu- **»
bis Ccfalcnfi-. coram V.C-.Triouno8c
pralciipra mandavi 5c fubicripfi Cartha. Notorio Marcellino Tupraferipta man.
gmi. Qmo reatjt9y idem dixit. £ divcrlo davi Sc liibfcripfi Carthagini. QuoredtiU
nabeo Julianum, 'fuliunus Efifcofut dixit, w, idem oixit. Unitatem habeo, f^alent/.
i\gno(co ilium. Et ndtavu. Fortunatus manus Diaconus Pnmiam Epifeopi dixit.
£pi:copus plebis Abenienfis *7? co- Modo exivit de corpore. Fidentius di-
viro cfaniTimo Marcellmo Tnbtmo & cebatur. Et tecitavtt, Crefeonius E-
ram Nocario fupralcnpta mandavi & pilc^us plebis Ruiiicenfis coram
rubfcripfi. ,
t<L m dixit. U-
Qu9 recitata V. C. Tribuno Cc Nocario Marcel-
nicacem habeo. Oputxi Epifcopus dixit. lino luprafcripca mandavi fubfcripfi &
Non habemus Epiicopum «Preibyrerum Carthagini, quo natato [ sdem
]
dixtt.
habemus. Et recitavit. Trifolius lipilco. \3ait.xt\:mhlbQO. Haietdeus Diaconus di-m

confularem parilm ad Byxacenam . partlm ad

>
I ''*TtcKiciNSis. Tifftieem propd
Numidiam pcninuidc, fcu in limitibas tiiumj Tteloiam Numidiz civiutcm loiuni Tabuix
*
iib<urn p gvincianim fitam. AUerumus fedis Peutingerianx.
jiilfirhin Epifcopus ille Felix qui advctlarium '^AitNsiMsis. Cujus provincia fic,
non hibebat i alteiurrius veib aiuminuMi dej incerrum.
quo cap. 115 . Aboxinsis. In provincii Procoa-
V n. t .«• uA GN t N S I s. CypriMUul fulari• ut docet Epiilola fynotUca Epifeoporum

£pifc»pHs yUlermagmufit fubfctiptic Epiilolx hujus provincia in concilio Lateranenii , cui iub*
fyn^icx Epifeopotum Proconfulanum in conci- fccibic Foiix Epifiopos jaaQoEetltfu ythortufis.
lio Latctancrfi hib Mattino. Z u R I M s t. In eidem ptovincii Pro-
MARCBLtiANtNSis.In Numi- coniulari nam fubfctibit AboreRfis pio eo tam-
,

dia, in cu|'js notitia legitur Epifteptu de Girm quam pro vicino Epifcopo litteras oc(cieme.
MeraUi. Concilio Cannaeineiili fub Cypriano Apud Vigorem Viienfan hb. a. de periecut.
adfuit jtilwmti MeretiSaM auc MareeUind. Vandal. eap. 9. quxdam mulier dicit fe filiam
DiverCaell illa fedes i MafeImMHenfi ^ provincix ZmritMa gumiam eivitaiis Epifeopi.
Byiacenx nam hic Lucidus oblcivat hanc Ec'
: '*”Nigrbhiium majorum. Cu-
clefum Catholicam e(Te, hoccil ibt nullum^elfe jus provincia fit , mccrtum.
Eoifcopum Dotuiillam : at cap. aoi. fit mentio CfiVAL INSIS. In provtnciS ProcoB-
EUriaxi Epi/ctpi MafeimUuenJit i paitc Dona fulari, ut patet ex Epilloll Epiiraporum illius
rifiarum. proviocia ad Paulum CoGtftaniioopolitanum io
R isTtTUTUs. Quinque Illius nomi- concilio Lacenutenii lub Martino.
nis Epifeopi Donatiftx fu£cc in collatione Car- Rusiicsnsis. Eli in MauriraniSCx*
(bagineofi ,DniJ!li4iieMfii^Se^enmenfi'f Flmnen farcetifl Rajtdna cujus Epifcopus kufuhmrkamu
pi/ieu/is,Memiinffiumif Lantinfis. Drulilianeo- didfurin Notitii. Foiti iiem eft ac Rufueeujit
fii b^uit advethrium Rufinum Epifeopum Ca- de quo hlct auc Rafnoibar^ quod oppidum m*-
tholicum . Mcmbttlliianus , Gennadium • Se- motat Ptolemaeus lib. 4. cap. |.
germiteniis, Felicem. De utco reliquorum io*
leUigi debeat locus ilb incertum cft.

Mmmtnm
 . , E ,

4i6 Gefta Collationis

CESTA xit. habcmds. Et reptavit. AmbU
Non diaconus dixit. Prefbytcr eftljUlc Cattus.
Coiijt. diei
Epjfcopus plebis Pifitcn{is’*J coram Serotinus Efifc^m EccieAt Catholica dtxit.
V.C. Tribuno Cd Notario Marcellinofu- Illic dl,fcd uipcrfluO. Et recitavi thU-

prafcripta nundavi 6c ftibicripG Cartha- jorinus i^feopus plebis Zemtenfis ** ca- >

gini. Qii9reaejt9tidemdixit.nibco¥c- ram V. C. Triouno fic Notario Marcelli-

hccm c div;:Ho. yaiewintarmi Diaconus no fiipralcripca mandavi & fubfcripfii
dixit. Felix dicitur, laceras mificcxcu- Carthagini, quo reatato^ idem dixit. Ca-
fatioais, Amec'tutis causl £/ nutavit. thoLca dl ; nec habuit , nec habet. Et
Kogatianus£pifcopus plebis Tigimmcn- recitavit. Thomas Epilcopus plebis Cub»
fis'** coram V. C. Tribuno Notario & denfis'*^ coram viro clanfiimo Tribuno
Marccllino fiiprafcnpca mandavi fub. & & Notario Marccllino fiiprafixipta man-
fcripfi Carthagini. Quo nutato , Utm di- davi Sc rubfciipfi Carthagini. Quo reatato^
xit. E diverfo mihi cft Victorianus. £t idem dtxit. £ contra neminem habemus.
accedente yiUorianoEpifcofo [ idem'] dixit. Etneitavit. |Rdlicutus Epilcopus plebis
Agnolco illum. Et reeitavit. Sccphanus Muzuccnfis >’** coram virocIanllimoTri-
Epidopus plebis Sinnuaricenfis'*^ coram buno 6c Notario Marccllino fuprafcnp-
V.C. Tribuno ScNotano Marccllino fii- camandavi &
iubiaipfi Carthagini.
prafcnpca mandavi & rublcnpfi Caitha- natato idem dixit. Econtrd Idaxius nobis
gini. Quo recitato y tdem d:xit. Unitas cft c(l. E.t accedente Jdaxio Epifio^o y idem dixit.
illiCyEcclcfia cfl I lic, Hubetdtus Diaconus Agnofeo Et rrar^rv/r. Antonius £-
illum.
dixit. Dioccfis cadi Cyprani i Siccen» pifeopus plebis Muragenneofis coram
ni ••*. C^ prunus dicitur Epifcopus ,c)ui V.C.TiiDuno 6d Notario Marccllino fu-
iDic incendit ad Sinuar. Et recitavit. Se- praferipea mandavi & rublcripHCarchagi-
rotinus Epidopus plebis Turuzicanx ‘*r ni. Quo reatuto idem dixit. diverlbSplen-
coram V. C. Tribuno Notano Mar- donius dl. Et accedente Sflendonto Eftfco^y
cdlino Hipra cripta mandavi Sc fubicrip. idem dixit. Agnolco illum. Btrecitavit,
fi Carthagine. Quo recitato , idcm dixit. PnvacunusEpiCcopus plebis, V^cfdita-
Nunquam habuit, nechabct< Habetdeus nx coram V. C.Tnbuno 6c Notario

P IS T T 1 Ns I s. Hinc urbem in confi vtflciz toiies citata.

nio provinciaium Byzacenz TiipoUtaoz lo & '*^CuiptNsi s.ibidcm cx eodem mo-
cat Biluzius. Quia in Tabulis PeuiiogetURis. numento.
Pifida locaiur incet Pottam Bj'zaccnz urbrm & M
u zu c I N 1 1 s. Epifeopus pcovind*
Sahraiom Tlipoliianx. Ac NorUlut tifuanam Djrzacenz , ut docet notitia.
civicatena Proconfulari provincix acrribuic . rju( Mutuoimninsis. Erat in Dior-
<)uememionetn ficti iTt l>b. i.dc Miraculis lan cefi Hipporegienii vilU di^ Mutufomt ubi
Ai Stephani , qui Evodio Uzalcnfi tribuitur cap. PtclbytCT erat Auguftini tempore Donattfta no-
t). Cert^ Fcliz adverfariui Ambibii qui hic no mine Donatus , ut conftat ez Auguftino epift.
raiaztur,divcrrus ufi a Puiteufi dc quocip. 104 rj. Se 175. (ed hrc vilUEpifcopum non habe-
Nam is de qxi agitur in ptzlcmi capite noo ade- bat.
rat Carthigioi • altet vei6 prcFens erat. VioistLiTANZ. Duz fuerunt f'e^feU
'**
T 1 o I M M I H a 1 s. In provincil Pro- in Africa j nam alius eft Efiftopm ye^efiluauut

confuliti . ue doces EpiftoU

Epifeoporum hujus cap. tjj. Una cras in Numidia, cujus Epiidi-
provinciz ad Paulum Coofimcinopolitaaum re Otth^inen-
put J4mf«ruii fubfcribtt in concilio
lau in concilio Latetanenfi i'ub Mmino. fi tim pro fe quim pro Januam
fub Bt^nifacio , ,

$ I N N u A R IT I N s 1 s. In provincia Mafcu6uuo. Ea proculdubio cft MtfefeU , qaz

Proconfulari , Simiuartmftm aut Smnartufm prope locatur in Ttineratio Antonini.
fcdetn fiiilTc docet Notitia. In concilio V, gc» Privatus ytftftikanus Efiftoout adfuic condiio
oerali lubreribit yUlor £pyr«p«i MuuirifU Svma Canhaginenii fub Grato , Se Kr^ifiliiauampUhem
provincia Proconfularis. lauSat Auguftmus cp. 64. ytgtfeWm Numi-
'*‘A S ICC IN N I. Oppido provincixPro. dia paflus dicitur Marculus Donatifta, cujus
eonliiUris , nam Siouarunftt vicini indigicamut. fupaids retulimus. Alteram vetb ytgtftlam ad
Forte idctn locus cujus Epilcopus memoratur, Byzicenam pertinere ftatuic Baluzhis
,
quia in
Maxmmm SuMtnpt fcu Smietofit apud Augu> itinerario Antonini ytgeftla (axFergtfaiCo loca-
ftioum lib. ai* dc civit. Dei cap. S. turinrer urbes Byziccnz. Veriimin notitia Nu*
Tu II uz 1 T A K £. Diverra cft iGhxc midix dux fune iedes hujus Icrd nominis • fcill-
Tonuja a Tueam cuius Aptus Epifeopus me- ret num 59. ytfduauHt. nara. to> ytkfttanmx
moratur cap. tt7. Vioeur autem rafle provin* fcd vcnfimilius cft haiK ytgtJUamy cujus hic For-
dz Proconfularis. /MtfMBandidrut Epifeopus, fuilfc Byzacenz vi-
ZtMTiMiit. In provincii Procon- cum vel caftcUum : nam ftatim Donatus CiUita.
fiilati, ur docet EpiftoU Epifcepocun hujus peo-i mu Epifeopus ex parte Donati comendu
 ,

Carthaginenfis. 417
MarccUioofuprarcripta mandayi Sc fub» fi Carthagini. Q»»r.cit.>tOy idemdixit.la e
icripfiCarfiugtoi. rtatMto^idem dMjcit, beo meo alius non eft Epifeopus. Lucui- Ci

£ djvcrib eftmihi Donatus CiHitanus. £f Iks Epifeupui dixit, Perfecutio lempcr me

iuadtnte Donat» Cilittan» fijgavir. Et recitavit, Leontius Epifeopus
dixit. Diaconos illic habeo, vicina plebs Id>is Muferatani *** coram v. cl. Tri-
agir , dioedts mea eft. Pnvattarm unp & Notario Marceilino fuprafcnpca
fui Euiefia CttthoUea dixit. Obi conve- manda vi ficlubfcnpfi Carthagini. Qture^
niunt \ D>ndtns E^ifapns dixit. £t loca£c ata!» , [ idem dixit. Hab .0 neminem h di*
memonas Martyrum tamen prohibuifti. verib. ] Haietdeui Diaconus panis D»na'

Candidum non habui prcibyterum inde? ti dixit. Crcfconius nunc ordinatus eft

Pnvahatmi iiftfcopni EccUjia CMboiica concri Et recitavit. Silvanus Epifeopus

dixit. Ecubi agebatur ? Et recitavit. i£mi- Icbis Macriancnfis curam v. cl. Tri-
lianus Epilcopus Ecclelue BennereoGs uno &
Notario Marceilino fupraferip*
coram viro cfariflimo Tnbuno 8c Nota- ea mandavi &lubfcripfi Carthagini. Que
rio Marceilino Tuprafcripia mandavi & recitat » ,
idem dixit. N on habet neminem,
fubfcripd Carthagini. Quoredtat«^ idem Catholica eft. ktrtauvn. Eunomius Epif-
^x//.Habeo neminem h divcrlb.^^/rrtf/» eopus plebis Maralaucnfis‘=** coram vi-
mamt Diacenmi d/xi/. Maximianus didus ro clariffimo Tribuno 8C Notario Mar-
eft, hoJic de corpore exiit A.nfhanni ceilino rupraferipumandavifie (ubfcripfi

Efifcafxi Ecckft Catkoiicx dixit. Tricn. Carthigini. Quofccitato idem d.xi/Edi- ,

niti m habeo ex illo q^’o ordinatus fum, verfb eft mihi riabctdcus. 1-labetdtus £-
nullum illic fcio. Diacoimt meus ad Maraza-
ftfiopui dixit. PrxcelTor

dixit. Mittatur, &

videant illum. Etreci-
Litorius Epifcopos plebis Suaven.
fis coram viro clanllimo Tribuno Sc
Notario Marceilino fupraUTiptamanda-
vi fit tublcriplt Carthagini, ^orreir.it»^
id m dixr. Unitas eft illic ,
tholica eft. H-ihetdets Daconnt ptifiis
neniem locum ordinatus eft. Is poftqudm
Cath-^lram fcdit, cxpulfus eft. Enn»mius
Epifcopui Ecclefa Catholica dixit. Nun-
quam fcdit. Hahetdtus Epifeopus dixit. Ego
ctiamnonadmiflus, in tertio miliario in
omms Ca- e virate conquievi. Eunt.mi»s Eptfeoput Ec-
clefaCitholicadixir. Nunquam fuerunt

Din.tu dixit. Non hab:mu$.E7 rtciavtt. Donatiftx, nec lime, nec aliquando fede-
Benenarus Epifeopus plebis Hofpitai* runt cathedram HabetdeusEpifeopus dixit,
fis coram V. cl.Trib.fic Notario Mar- Modb opprcfli funr. Et recitavit. Barbarus
c llino (iiprafcripta mandavi 8c fubfcrip- Epifeopus plebis Hierpinianenfis*** eo-

Mtateitaiu nomen mutanim eft in Mnjtiid^

Uat fu* di«c«fcos. CiUitmuim aucem
effis cile

pv» peoviucia Bjzaccnx fiiilTc cor.fUc es notuia, ni.

1 'incraTio Aotonini« fit £pifh>U Epifec^poruro 'ot MA e X I A N X M s 1 $. Dux funt un-

Byzacenorum inConc» Lai.Qp«X)*«^r*t fuiuiiur liim Atnenooenfit (edes in notittl Epifeopomm

criam aJvecCiriut Ttrtaii diUtoni £pifc>^ Ca- Af.iwX : una in Byzaceni num. 80. «Itera in
tholici fupracap. 1 aS. Eiai igitui limul bpifco Mautitanil Sitifcnlt nam. ij. In hac verb col-
porumCii/i(4»ii: rr^ryi/ir^iuadvctCarus , quia latione, tres*, nempe cap. xxt.Eerox EpifitpHt
rtitJtU hxc ad CUikoMdM ovitMem pctiiacbat i Motrinntnftl mojmi ; hile SUvaxnt Mnenooau
ac proiodi in Byzacena fita ecai* fit, &cip. X15. Eehx Epiftopxt MocriMieofis.
ptovincii Byzace- Sed fien potuit m
duo eficm in una (ede Epifeo-
ni ut docet notiiia. Audot »lt* ianAi Fulgcn- pi Catholici
.
quod fiebat c6m EpifeoMs Dona*
tii
,

cap. 14. dicit Monadctiom in quod Fulgentius uAa ad Ecclcfiz unitatem accedeoat , exim Wc
fic nomen fic locas ^icopi relinquebatur, ut
fefe recepit Btroftofi littori maximi ex
patie

contiguum. In concilio Cabaifuffitaoo fubfcxibjt paret ex Ampelio & Priroub Epifcopis Vagen-
Cmuitfiiu Bmtfmfu. fibut in cap. 176. ColUtionU Cannaunenfis.
tUAvEHiis. In NumidiI, ut docet Porro Siivonxi M-terUmnfn Coociuo Car-
ille

num. 96. chaginenfi ann. 40). interfuit. Concilium A/a*

oocitia
N SM* Itidem Fetrandus diaconus in Bteviar.
H ot rtT K io Numidia^, cruaienft laudat

ex notitia num. Ito. Canonum.

A K A Legendum
'»• Maxazamimsis. In provincii Byza-
M
uI X T 1T vide-

tur MtateUax* qu* fedes extat in provincia cena, ut docet notitia. In Concilio Ctrtbaginen-
Hinc fi fub Cypiiano recenCctut
fthx i Mannxaxi.
MauritaniaCxUreenfis, ut docet Dotiiia.
CrefcoDius hupu advetCuius infi a cap. lo^di- ''
Marauauam appellar Antoninus tn Itineta-

citur Epifcopui, alio errore. Nara irlo*

ex capue I ss. conftat Murena fedii Epifeo- '''HtiXVIKfANXKSIS, uve /npl*

manenftt in Byzaceni ut docet eadem noctria
pum Catholicum f^UJoruimm advecftrium ha- ,

buJfli non Ov/iviiMim fed Eciirie»*». Vecdro 6- ( num* 5J.

• M mmmm ij
 , ^ ' ,

41 8 Gefta Collationis
ramv.cl.Tiibano& Notario Marcclliao coram V. C. Tribuno Se Nourio Mira
[fijprafcripta mandavi £c] fubfcripfiCar- mandavi Sc fublcrip-
cellino liiprafcripu
thagioi. Qii9 reatdto yuitmdixit. Noaba- n Carthagini. Q.** ^tatata^ yalenttnia^
beo neminem contrarium. VulenuwanBS nas Dtaetnas dtxit. Prelbyccrum habe-
Duonus dixir. Mcccopius dicebatur Epif- mus nomine R.e(licutum. Et reatavit. Vi-
copus^exivitdecorpore. £/ rtcuvtt. Se- olor Epifeopus plebis Tibaritan*‘**co-
cundiaous Epilcopus plebis Hcriniancn- ram V. C. Tribuno Se Notario Marcel-
^is coram V. C. Tnbuno Notario lino liipralcripcamandavi Sc lub/cripli
Marccltino fiiprafcripumandavi fiefub. Carthagini. C^a redtjta , idem dixit. E di-
fcripnCarchagini. Q^rtdtat^fulemdtxir. verfo [
mihi ] cfb Viebuianus Epifeopus.
Contra mihi eit Maximianus Epilcopus. Et accedente yi^hriam Epifcv , idem dixit, ^
Et xccedeme Aenofeoeum. £/ rro/.rv/r. GennadiusE-
xit. Agnofeo illum. Puftumia- pilcopus plebis MembretHraoo; coram
*•' co- V. C. TnbunoScNotarioMarccliino fiu
Dus Epiferipus plebis Tagorenfis
ram V. C. Tribuno Notario Marccl-& praferipea mandavi Scfubrcripn. Cartha-
lino fupraferipta mandavi & fub/cripfi gini. recitat0,idemdixit.E utvcrfb mihi
Carthagini. d/x f. Ca- c(l[Ke(btucus.£rxcar<^a/r Rejhiuta Epif“
thulicz eft umeatis. £/ natavit. Barba., C9f9y idem dixit. Agnofeo illum. Etrtdta>-
»•* Rclbcucus £pif(;u>pus plebis Simin-
rianus Epifeopus plebis Creperulcofis vit.
]

coram viro cUriuimo Tribuno & Nota- gitenfis »'* coram V. C. Tribuno No- &
rio Marcellino fupraferipta mandavi te cano MarccIlino («praferipta mandavi
(iibfcripn Carthagini. Qxonafut«.,idem Sc rubft.ripn Carthagini. (^9 ndtata^
dixit. Catholica cft tantSin. yaUniima^ [
idem dixit. Catholica ell omnis. Hukeu
nas Di*mn»s dixit, l^on habemus. Etnri-^ dem Dtactnasdixit. Non habemus.] £rrr-
rxv/r.FelixEpifcopusCaniopitanorum* f r;/.<v/r. Octavius Epifcopusplebis Utim-

H
a a u I A N I N s I s. Ihidrm ex eodem {hoc ipfbin capite^ nempi hic Genoadm, cui
iponumenio. Ceiebnt eft Faexadm Htrmixmtn/it I
Refiitemt adverfaihit opponitur
,
qui cip. 19S.
hu;u< Tedi* Epifeopus. Btnadni Epifeefit Hir. '

dicitur Memhr^iiemti Epifeopus : Et pofici

adxnexftt fibicribir cpiilolz EpifeoporumByu* TleeeJtHi pUhi Memklefiieae EpifceptUyepxx ad*
cenorom in Concilio L«er»nenfi mb Manino* verfanumnon habc‘. In notitia unus eft Airm^
Pcocopius lib. !• de BjUo Vandalico Htrmttnem krefitxMiu^ feu ut habet Codex Halleii Mem-
Byzictt locum commemorat. hrtfitmet in Afiiti proconfuiari Epifeopus. U-
T A c o a c N s 1 s. Duplex Ttfrnnjii fc- :tramque verbuibcm videtur memorare Anonv-
dea memoratur in Collatione, h PepxmUnm hoc 'mus Kavennascum libro ). num. AUmSrifea
Capite. Cc cap. 14}. Rifiaatui iiem Tsgtrtnfis meminit imet provinctx proconfuUris uibes.dc
qui erat cutioi tabularum. Urum ex hts in Nu- nun. fcquemi A/lr*»^n»w«. In Tabulis Petnin-
midia fuilfe ex notitia colligitur, ubi Ta^itnn. erianis pariter ic«ere cft MeadmJJem Se Aftm.
Jit occurrit . Sc cx Antonini Itinerario. Apud trimem. oppidum cettC cft provincix
AueuHinum epift. ff. memio fit Xoioppi .
proconfulatis, quod Procopius lib. 2. de Bello
feajt! qui de ptimaiu Numidixeum Vi^ormo I
Vandal. alc ^yo. ftadiisa Carthagine dtllare. In-
contendebat. Hunc TA^orwi/oaEpifcopumfuifle ter eas urbes etiam locatur qux pertinent ad pto-
pleriqoe fuipicanmr, IVd in omnibus manufcri|w confularem. Et in epiftola Epilcoporttm ptovm*
us hibetur conftantct 7 A/#/<«y?i,&in uno74|#- I
eix ptoconfuiaris legitur f^iihr Epifeepta EceU,
Oenju. Altera Tegere IcuTatvta videtur fita fuiiTc /te MitiJmIfitaae. laconcilinCai.hjgmcnfifub
in Proconliilati cx Tabulis Peutingetianit- I
Cypriano (cmenciam dixit Lmsmx e Meadmjd^
‘•‘CatvtauitHSli. five CrrptdnUn- de Pefchejiet Memlmfiienat interfuit Syrx^
yii in provincil Byzaceni, uc doccr notitia , 5e '
Carthaginenfi fub Bonifacio. Ad camdem ctiatta

epiftola fynodica Pactum Byzacenorum , ubi 00 !

provinciam pertinet Mtm^fe , ut habet notitia
currit Epifeopus Stertptdidettfis. Scriptum erat vel Memhiefe ut infra , vel Memi» aut Memhe,
S. £. boc cft SenQe teeUJie Crtfediden/is. ut habet Antonini t quamqtuoa
liinerariutn
*®*
Cah lOPiTANoauM. FoniCxM Aitm^raaem oppida Numidix numetec
inter

pU io provincia proconfuiari. Cujus &dis nomen Anonymus Ravennas. PoribRdbtutus Grniu-

Jcgiturinepidola Epifcoporum hujus proxinciz oii adveifaiius is eft qui fervente inter Dona*

toties laudata , cui fublctibli Bedemptms Epifexpu riftas rchifroaie, in locum SeXnu MemImffaeiA

fexd* Eteltfie Meakipu Ceaepii Icu Ce».4pu , ut fuerat ordinatus » ut narrat Auguftinus epift. lol.

babet Codex BcUovacenfis. Sc lib. 4. coiunCrcfconiumcap. 49.

***
T 1 > A A I T A M A. In Concilio Cariha- S N G iT I N s t s. In concilio Car-
I MI i

^inenfi fiib CyprUno fiibrctibu yiaettaim ^ T! thaginenft anni )i5. (ubfcttbit CrrycMwufpiyi
tepHS ptelrit Sama^iiene. Sed in qua parte fiu
***MiaiaaissiTAMA. Duplex blcoc- fuetu ifthxc fedes, noa dicitur.
«tttiii Epilospus Mfa^Sitamu CauoUau » Sc

mends
 ,1

Carthaginenfis* 419
menfis coram V. C. Tribuno &Noca- <}u6d infirmitatis causi pr*pcdjatur , c 15 tA
rio MorccIIino fiiprafcnpra mandavi 6c mandanteipfbfubfcripfiCartlugim. ^it«CoU«.<lu
fiibfcripfiCartfjagini. natato, idem rcatatOy [ uLm dixit £ divcrfocft .. .
.]
**

dixit. EconCrano mihi ift Bonifacius. £/ Qmodxmitdeut Bftfcfni dixit. Etiam ip(c
oKiederje Bonifaao Epifcopo.^ tdem dixit, malchabcr.f/ irciArt'// Felix Enifi opus
Agnofco illum. Et natavit. Viiflorinus plcbisIzirianenfis‘M coram viro clariilinno
Epifcopus plcbisTabudenfis*** coram vt- Tribuno tc Notario Marccllino fupra.
ro dandi mo Tribuno 6c NorarioMarccl- fcripta mandavi & fubfcripfi Carthagine,
lino, lupraicripca mandavi & fublcrip(i Edivcrlbcftmihi
Carihagim. quo natato , idtm dixit. E di- Saturus 4,Et acctdtme Suturo Epifcofo^i-
rerCo CU Argutus. Bt accedente Ar%uto Eftf- dem dixit. Pnribytcr meus erat. Btneita^
topo ^tdemiixtt.K^no(co\W\im. Et nata- v/r. Fclicianus tpifeopus plebis Fcradica- • .

t;/>Max minus Epi/cupusplcoisEoercn- r*tn/horis *'t praticnte viro clarlflimo

Es* * coram V. d. Tribuno Cc Notario Tribuno 6c Notario Marcellino fupra*

Marccllino lupralcripra mandavi fub- & fcripta mandavi & lubfcripfi Carthagini.
Carihagini.
(cripfi di- Quo reatuto tdem dixit. Catholica cH.
xu. Cachohea dt, unitatem habeo.^w<^ yalentimanus Diaconus dtxit. Non habe»
vultdeus Eptfeopus dixit. Habet Epileo- mus. Et reatavit. Romanus Epilcopuf
fumj mali habet. Et recitavit. Re-
fcd plebis Meglapolicanjc coram V. C.
ginus EpKcopus plebis Tigillavenfis “® Tribuno Sc Notario Marcellino fiipra-
coram V. C. Tuouno & j^ocano Mar- fcripta mandavi fic fubfcripfi Carthagini,
mandavi Sc (ubferip-
cellino (iiprafcripta Quo recitato tdam dtxit. E diverfo non
,

n Carthagini. QtMreatatot\^idem dixit. ^ h^eo. FelixEpifapns dixit.VrcCb^ltassn

divcrlomibi eHOonatus.] flavtanusE- habemus Maximianum, pr*ftoert. ffrr-
ptfcopMs^*^ itinere rcvFrtitDona- citavit. RcfticusEpilc^us plebis Cinca-
tus, causa xgritudinis. Et natavit. Qui ritci.fi» coram V. C.Tnbuno&.No-
fuprd pro Crefeonio bpdcopo Centeni- tario Marcellino fupralcripta mandavi •

fic (ubicnpfi Carthagine. Quo natato^

*
rienfi ‘**pra: ente viiO*clanfliinoTribu-
no fic Nocano M.irccllino ftmralcripta E diverfo mihi eft Campanus
mandavi fic (ubforipli CarcRgini ,
c6 Epifeopus, tt accedente Campano B.pifcopo^

UriMMiutts. Tam duoiaut tret hujus fc* tat b!c Baluzius

vetraiius ftUtis
nomen Donatiflx ,
hjnamdfit fit nomen
^ etac
Epifeopi
ad-
ti nominis EpifcoposTubemus, nempi cap. 1 16.
Timiani Vtmufn fic eodem in cipiie Stvtri ,
Catholici Biuteienfit. Sed fbttfi mendum efi la

Epi/eopi pitirh Viiman t Ic incap. itS.ac cap. I jt. fic pto BUadenfi legendum JxJnantn»
j/aaebpUcopt catholici Viintn/ii fic Ftlici^z')^
R A o »T A M ^ Ml M o ai S. Ft-
qufdem fcdit EpiCci^i. Nunc quaitus
adverfarii F I

adcAVowRwnyii Epifeopus fic tamen radiiana major e{k ia notitia piovinciz Byzace-
io notitia Afrtca umiscft Vtuamirtufu Epife». na. In eadem quexjuc Feraditanam fuifie mmnm
pus in provinrii proc>)nrulari num. t o. Sed hk vcrilimde. Nam ibiebam oppida ejuidem nomi-
vecerrseduiones^llationis habenc pieris Vti- nis quorum unum majus, alterum minusMicc*
,

fic cap. 198. Bonifacius Odaviiadver- banir , fibi elTc vicina. Videtur hxc eik cadera
Dirius Vtunaenfu Epifeopus dicicur. cum Peradamienfi quzrepetitut etiam in Nod*
***
T A u o M s 1 s. In Numidia , ut docet tii Provincia Byzacenx num )t. •

notitia num. 41.

*“ M
I c t A f> o L 1 T A N 4. In proviorit

***^£NiitiM$is. Cujus ptovincis fit j in- proconfolari, ut docet ejus nociiia numjp. fiC.
certum. eptftola (ynodica EpiicoTOrum hujus pioviacix
***
T o fcu TigilUdttn- in Concilio litetancnfi ,^in qua repentur nomen
I 1 1 L A V c M s t s
NumidiS num Rtparaii Epifcopifanila EcdefiaXitilaptCuaxa,
fis in , ut docet notitia )
*“
Flaviahus e r i sc o ru s , /ak '^CxNCARiTtNtis, fcd Cmearitauut^
Ktrtmfu infri cap. tl7. ui babcur infti ci^ Fotti CawvirAWU in
,

CsNTaiiAAitMtit. In Numi- provincia Byzacena, ut docet notitia. Ctrcina In~

dia » ut liocet notitia num. jp. Ctnitnorias te- fala meminere Polybius fic Pcolemaut. In lune-

cenfet Anonyrnus Ravennas. Centenanam ha- Ad rario Antonini fita dicitur «wer AfrUam SU &
Tabuix peuiingerianx. eUiami Tdeaph difiins fiadiaCit.lnhzacfal-
bent
*'M zi a i.A 14 M SI s. legen- gentius paulo ante mottem feceifit f ut oatratux

dum putat Baluzius ex notitiS Numidix num. in ejus vita cap. In epiftoltEpifcoporum
19.
provincia ptoconfulati» , relara in cottcilio^ La-
5 ^ Ccnfi camdem uttobique e(Tc fedem haud
ambiguum. letanenficu urbs C*eir«A quam i Cu»c«ri44n« dia
non cfTe fuipicaiut Noiifius.
“Saturus. Is dicitur infri cap. lyl. verfiun

Epifeopus Mjtaseienfit qoaptopta omilTum pu*

;

Nnnnn

. *
 ,

420 Gefla Collationis

C E s T * idem dixr. AgnoTco illum. Et redtavtt. Sc Notario Marcellino mandante ipfo
Celi^ 4iei fublcripfi Carthagine. Quereatatu^idem
^.j^dos Epilcopus plcbis Sabraccnlis
coram V. C. Tnbuno &
Notario Mar- Gor^onius dixit. Bafiiicammihidepofiie-
ccllino fupralcripca mandavi dcfiiblcrip- nmthzrctid fb'usfum. protasi Eftfa^
fi Carthagine. Que rratatUt tdem dixit. fuidtxit. Hiemas illic Vjdorem Epilco-
£ divcrlb habui , mod6 non habeo. £/ pum. Et EpUeopus
reaiavit. Eortuiiatus
nauvtt. CultafiusEpifcopu!» plcbisMa. JociCalenfis CaUnenfis **4coramV.C.
caritanx ,
coram V, C. Trtbuno & Tribuno Notario Marcellino fiipra.
Nocano Marccllinu rupraferipeamaoda. (cripta mandavi & (ubfcripfi Carthagine.
VI & fublCTipfi Carthagine. 2 »vr«!/ru/*, QUO teauto , idem di.xit, Solus fum. yertf.
id:m dixit. Unitas cft. H.»b:tMus DtMe- fimus[
Ep:fapus] dixit. Prcfbytcr cft ibi
. • nuj dixit. Habuimus Rudicianumi mo» Vickinnus. recitavit. Theafius £pi(Z.

do exivit dw* corpore. £r rritUivit. Octa- copusplebisMemblofitanx^^t coram V.

vianus Epifeopus plcbis Ucimajoris
“• C. Tribuno & NotarioMarceliinofupra.
coram V. C. Tnbuno & Notano Mar- (Q*'pta mandavi Sc /ubfcripfi Carchagi.
ccllino fupralcripca mandavi dcTublcrip* ne. Quo reatato^ idem dixit. Sola unitas
fi Carthagine. Que natate^ tdem dixit. cfl illic Ecclefix Catholicx.5<tf/v/<4iwi£«
Unitatem habeo. Salvixtms Epfiefus ftfefui di.xit. Tempore pcr/ecutionisfuc.
dixit. Senis Vitiioriani diocefiseil, Prefi- cubuit illic Epi/copus qui illic fiiir.
byterum habet Januarium. Et recitavit. ProbanimsEpilcopus plebisTro-
citav.t.

Safargius Epifcopus plebis Lampuen- fimianenlis *'*

coram V. C.Tribunofic
fis*»‘ coram V. C. Tribuno 6c Nota- Notario fuprafcnpra mandavi fic fub-
rio Marcellino rupraferipta mandavi Sc fcripfi Carthagine, ^uo reatato ^idem di-
fublcripfi Carthaginc.E^a/entiaianus Dia- xit. Solus (\xm.yalennnianus Diannus di-
anus Primiani Eftfa^i dixit. Senis Car- xit. Prclbykerum habA Etreatavtt.Dtii-
iheri c(l plebs j
fcd abfens pedibus* citiusEpifcopus plebis Tacapitanx
• laborat: propccrci venire non potuit. Et prxfentc V. C. Tnbuno 5c Notario Mar-
reatav/t. Vtccorinus Epilcopus plcbis Ta> cellino mandavi
liipralcnpta fubfcrip- ^
budenfis pro Gorgonio conlacerdote fi Carch^inc. Quoreauto^ tdem dixit,
meo, qui iniiniiitate detinetur ,
plebis [
Habeo nium contra me.] yaleutinia-
Libcraiicnfis coram V. C. 'Tribuno nus DiocoHus dixit. Fclix dicitur. Htc c(l,
*'* ntam.
S A B a A TIN s ( s. 1 q Tripolitana pro*
vincia, ut docet notitia num. i. Inconcilio Cxt ^*Uci MAJORIS. Plinius lib. 5. cap.
thaginenri (ub Cjrpriano fit mentio Eommii Sa- 4, inter oppida Afticz nominat ‘L’cit4iM duo,
hrxtmfii Epifcopi. Vidor Viccnfis iiuojt ^0*- ina;u! & minu<. Sunt aiam in ootiiii piovmcix
etntium Satraitsmm \\h. i. num. 7. In Cabat* proconfularis dux fejes qux his adaptari pof-
fu/HtaBo coonlio inteihicrat Deniuiu Sabroitn. lunc} (cilicet num. xo. Vrcuaimi & num. 15.
fit. ann. anno fc<]uemiin B gjicn/i (ur. Vutenfis. Apud Viliorem Vuenfem lib. 1. de
rat exautoracus. Hic autem erat dc/undhu eo pctlecutione VandaL num. ). mentio fit Maa.
tempore. •f<«^''<<r4w liud<mt Ptolcmxui lib. 4. fieri VricUaui martyris. In hac Collatione jam re*
cap. s.Antoninuf in Itinerario, Tabuix Peu- cenfitus cfl cap. 1 at. Faulat ViMiartufit , 5e
tingerianx , Plinius iib. ;• cap. 4. ic alii. <^4^4- nunc id: OQavUtmt Vdmafirit,
rr4OT appellat Ptocopiu« hb. <$. de ziificiis. Salviamus Efiscopus, Lty-
MATAK I T A N X. Duplex in Dotina titafmSf in provincid Ttipolitana-
provinciz Byzacenx e(l fidet hojus (tii nomi- LA M pu 8 N s 1 In notitii Numidiz
s.

nis. MuSArinuA mm. x^.^MAitanuuumta. num. S7. Lau^nfit. In concilio Catthaginenfi

<0. Duplex eham in hac Collaiionc Epifcopus luh Bonifadoann. 5x5. fubfcripfic £«*ri«i
harum ledium) hic Calta/iutEpi/ipfiii fieidi Mu- eoftu pUhii Lamfieufii.
tmkuHu , Catholicus qui adverianum non habcii uiLiatRALiaMsts. TahuUnfi in Nu-
Bc cap. aoa. Cemparottr Efifcafmi MuHaritu mtdil vicinus.
fua Donatifta. Inter Epifeoposqui federunc io *^ 4 CAS NSIS.CAtANlNBII.
8 lu
Concilio Cypriani de tebapiiundis hzrcticis re- Numidia , uc docet notitia nuip. 4 5. Cafa CaL^
ceofe-iur Mareut a MaQari podetiotit huius fe- uea civitas memoratur in notitia Leonis i Goare
dii Epifcopus* /i ica legatur ut legitur aptu Cy- edita.
priaiHim; afprtoris . fi IcfUMt Matiori ut legi- M I M 1 1 os ITA nx. Dehaevidequx
tur apud Aueuftinons. Oppidi memi- diximus fupra.noc. 105. p. 418.
nit Plinius ub. 5. cap. 4. Apud Ca/fiodonmi lib. TROFiMiAMiNSis,feu Trtjtma-
de divinis inftiruesonibus cap. 19. Caffiani Col- utnfit, ut haberut innotitia ptovincix Byuc»
lationes expurgalTe dicyur yiihr Martaritmmt nx mun 55.
Epifcopus Afci , qui (btt£ idem ed cum Matta. TACApiTAnx,In provtndl Tri-

4
 . . j

Carthaginenfis. 421
fcd m»li habet. n>m ndtdvn. Catulinus StverUnti Ealrfi, ® ** *'
Ej)»rcopuipL**>isGittcnGs“*coram V.C OinniiaborigincCachoIicScftibi,
Tribuno & Nocano Mircellino ^/upra- nunc|uam ibi fuerunt Donaciftar..^:^r#dx. cxxxir.
fcripca mandavi & lubfcnpn. qm nau- tue kptfcopui dixit. In plebe mca dt Per
t9 ,
tdcm dtxit. Unicas c(l, yaUntinittnms vit^ntiam indb exclufit omnes cleri-
[
DiAcanm Epif. 9ft PmmtAm dtxu. Non iu^ cos]
bemus. Et ViliariciUsEpifctmus
^ Brdbyteros. Severiamit Epi/ce^t
Ecdejue Cutheticie dixit. Mentitur rajjb
plebis Sinniplcnfis coram V. C. Tri- Deo. MarteStnns vir cUtt^imnt Tribunus
buno U Notario MarCcllino fiipra/crip- Netanus dixit. Illud fancliras tua fim-
ca mandavi £c fublcripn Carrbagme. Qmo pliatcr digacmr edicere , utrum in
recifuta tdemdixit. Unira^e/b. Et reatu-
. plebe Epilcopus nunc fir. Adiod-uus Epif-
vH. Hilorianus Epifcopas plebis Hilccn- cepus dtxit. In plebe meieft, circbmeir.
‘*®
fis cor^m V.C. Tribunofic Notario ca meum cft cocum. Etiam mei terrore
Marccllino fupralcripca mandavi &:{ub- fuccubuerunc omnes, qui in cpdcm loco
IcriplI Carthagine qu» redtAto^ [tdem conftituti erant. Stvert.tnus Emfiepus Ec-
dixJt. £ divcrlo habeo neminem. Et ac- deJU Catbehcie
] dixit. Mentitur. Et reci-
cedente ytilere Spifcape ,
idem dtxit. Mo- tavit.
d6 fum illic ordinatus , non me novit. HU Dominicus Epifeopus plebis Bulleo- cxzxf.
Unanui Ef-ftefui Ecclefi^ Cutheliae dixit. fiuraRegiorum prxfence v. cl. Tri-
,
Non habet. Et recitavit. Januarius Ep.C buno & N<xari* Marccllino (upralcripta
copus £cclcn.T Gilipenlis **' majoris co- mandavi (ubfcripli Carthagini, Qtm
rain v. cl. Tribuno Notario Marccl- & reaute. idem dtxit. E divcrlo mihi cft
lino fupraCnp:a*inand.*vi & fubrc^li Felix, fcd unus eft, qui illi communicat.
Carthagine. Que recitate ^tJem dixit. I^n Et autdetttr Eelice i^tfepe idem dixit.
,
habemus. Etreci avK SevenanusEpifeo- Agnolco iiium. Et recitavit. Valentinus
'

pus Ccramunenfis *** coram v.cl.Tnbu- Epilcopus VaianenUs pro conlacerdote

jio &: Notario Marccllino (liprallripta meo Regino Eccidix Vcgclcliran*
mandavi 5c rubfcripfi Carthagine Qt^ qui hk apud Carthaginem infirmitatis
recitato , idem dtxir. Catholicaelb omnis. causa detinetur, prxiente v. cl. Tribuno
Hahetiieut Diacetuti Epifcepi Prtmiant d»- & Notario Marccllino (ubferipn. Que re»
xit. Habemus (enem Adeodatum. Seve- Citati Alypias Eptfcepas Ecdefia Catheltcie
ranas Evfcepws Ecclefia CutHHtca d xit. dtxit. Male haber. Habetdrat Diacenas
Ollenilat illum, jddtedamt Eptfcefns dixit. dixit. Gavmus **’ pnefto cft. Et recita-
In plebe mei cft Milevicana Ccramulla. vit. Reparatus Epilcopus plebis Sufiila-

pofitini. at docet traciria num. Hujucoppi- ^^^CiAAMUNfNSis. Supri in indice

di meatio fit apud Ptolem*um lib. 4. Capitulorum , dc paulb-poll Ceramapeafit, Con-
cjp. 3.I>Hniui9lib. 5. cA. 4 Ptocopium lib. :lai <x contentione qux kic nfertur intet A leo-
4 . de cdificiit, &
in Tabulis Peutin^crunis. datum & SevetiaQuia , lucum hunc vicixium
Pono Daltitim ific Epifeopus piovinc»x Tripo finlTe Milcviianx utbi ac proindd io Numi-
liunx ntimirutur in adis concilii Canbaginenlis dii.
anni 403. Gdias ejufdem urbis Epifeopus '’’Dui.LixtiuM aieiOAUM. Du-
provinrix lux legatus Abrcnbit coocilu) Car pl^ in provincia Ptoconfulari Balleafn Tedes}
ihaginetifi (ub ^nifacio ann. 315, qui taincr. una qux fimp'tciccr BulUnfsi diatui in nocitii
in concilii adis QaUat appcllamr. num. 34. altera Bu&taftum ibtdctn num.
»*’ G
t T X I « $ I $, Cujus provincix lic
, in 30. hujus celebrioris mentio iu in Itiocratio
cerrum. ^ Antonini , apud Pio'emxum &
in Tabulis Peu>
*** S I MH I rsI K s t s. Cujus Provincia fit .ingerianis. In concilio Catih igincnfi fub Gc-
incertum. nctblio memoratur Epiftmas BuUeajiam regia-
H I L TI X s t s.
^
provincia proconlii 'am Epi/iepai. In fjrnodici
Epifeoporum Pro-
lari , ut dxet cpifiola lypodica Epilroporutr .‘onfuiaris provincix in concilio Latcranenfi fub
bu;us provincix in concilio Latcrsncofi fuo Mar* Mattlno MtUefas Eptfeepuf Balitrieafii fublcri*
tino e bir,ncc non PiSer Bmbteafn , fotti BmMenfit.
G
t S I p K M s I s & IS. In pro MAJO V
I s I s s L I T A N X- In Numidii
,
vincit Proconfulari, ur docet noticU num. 14. naro Vaiancnfis Epifeopus erat etiam Numida.
Concilio Carihaginrnll ann. 515. fub Bonifacic Vide notas ad cap. pp. &
1 j 3
intcifi( RtdtmotasGifteHfu^ ic cjufdcm fedis G A V I N u s. GdiM Epifirt^i DonatU
Epilcopus MtlUfm fublcribtt epifiolx Epifeo ftz qui ad Catholicam unitatem tranfterat me-
porum provincix ProconfuUris inconctho La> minit Augufiinus lib. i.contn Gaudentium cap»
tpronenu lub Maitino. t a. £c 1 3. qui foni non eft divetlus ab ifto.

Nnnnn i

Dk ll(
 , , , ,

42.2 Gefta Collationis

isksT A ncanx *** coram v.^. Tribuno 6c No- fi*s Eptjaftts EcciefMC^^^^dixit.\\\6
Coiutdifij^iQ Marc-’llino Tuprafcripca mandavi eft,fcd^^*grotat. Et ndtMvit. Fortuna-
& fubfcripri Carthagine. Q^treautt^ tus Epifeopus plebis Rufuccurricanx
'**•

idem dixit. Non habet, fuici&i. H.thet- coram v. cl. Tnbuno Nocario Marcd- &
deni l')iec9 nasMxtt. M(^6 recedir. BfTt“ hno fupraferipea mandavi fubfcripii &
d^v:t. Proculus Epifc^us plebis loci Carthagine. Q»» ndtet» , idem dixit. £
®rrenfis *’’coramv.cl.Tribuno&No- diverlb mihi eA Optatus. Et acadentt
tario Marcellinofuprarcnpca mandavi 8c Optate Epifetfe^
7 ^ ,
idem dixit. Agnofeo
o il*

Tublcripii Carthagine. Que rtatatOf idem Ium. Et reduvtt. Vi£lor Epilcopus ple*
dixit. Unitatem habeo, yaleminianxs bis Bartimincolls coram V. cl. Tribu-
Diannms dixit. Non habemus. £/ recita- no & Notario Marcellino fupralcripta
vit. Publicius Epilcopus Gratianopolita- mandavi Sc lubfcripn Carthagine. Quu
na: plebis*** coram v. cLTribunoScNo» redtate ,
idem dixit. Catholica cd. Hd-
cano Maiccliino fupralcripta mandavi hetdeus Diaconus dixit. Non habemus. Et
fubfcripfi Carthagine, recitate ,
redtavit. RcAitutianus Epif<^us plebis
idem dixit. £ diverfo Deuterius cA , folus Sululitcana; *** v. cl. Tribuno
coram &
fine plvbe. Dentenus Epifeopus dStx/r.Quia Notario Marcellino Tupralcripta nunia-
& domos dejeci Ai peiTecutionem mi* vi fic fubrcripli Carthagine. Qee recitate,

Maximianus Epif.
hi Acilii. Et recitavit. idem dixit. Omnis Catholica cA, omnes
copus plebis SugaN>ariran.x **' coram Catholicos hibernus. Valtrumianut Dia.,
v.cl.Tribuno& Notario Marcellino fu- conus dixit. Non habemus. Et reatavif.
pralcripca mandavi & (ubfcnpnCartha>
***
Helpidius Epifeopus plebis Aquenlis
ginc. ^eeredtatey idem dtxit. £ divcrio cttum V. cl. Tribuno 6c Notario Mar-
beo Germanum. Et accedente Germane cAino rupraferipta mandavit lubArip-
Eptfcepe, idem dixit.Agnofeo illum. Et H Carthagine. Que recitata, idem dixit,
reatavif. Poropcianus Epifeopus Sucar- E divetfo mihi Reparatus Epilcopus.
denlis
***
coram v. cl. Tnbuno No- & £t accedente Reparate tpifcvpe ,idemdixit,
tarioMarcellinofcprafcriptamandavi 6c IpfecA, agnofeo illum. Etrecitavit. Vi-
fubfcripfi Carthagine. Qeeredtato, Aly~ clor Epilcopus plebis Malianenfis co-

SuVAsaaiTANa- In notitia Mau- umm menti TrdxfetlUuJi ddtlim. Ptolemzuslib.

tiianiz Cxhrrenfis occurtunt duo Epifcopi^M' 4. cap. hiAct ex codice Palatino Zuebebari.
I.
feritami, uout num. & altet num. I7. quo- s^*SucAH»iNtis.Ia eadem proviocil
rum umen pcrnius in codice Hallcci dickur 5 «' es notitia num. 1 {•

frritttnMs. I > Itinerario Antonini inter Mautita* u*RusuccuiLiLtTAMA. In eadem

niz uib;t memoratur Sxfeftr quz civitas at provincia pocina num. 54. In concilio Cartba*
Anonvmo Ravennenfi Sxfef* dicitur. In noti- ginenfi ann. 4 1
9. occurrit NietlUt RnftmnfU
tia Leonis Sufarti. mt RefurrianteJU h^uricaniz Czfarccnfis Le-
SIT S t n a In Mauritania Cxfa-
a N s I s. gatus , qui in Labbnha editione dicitur Rnfem-
reenfi , ut cx notitii conilae num. 1 17. ubi dici rienjit, Sc in mareine Rafueairren/it vcl Roftee.
tur Stntnfu. Qjamquam przrer hunc duo oc- Ccrctilm Plinius hb. 5. cap. x- aTt Rnfk-
renfit.
currunt in hac rallaiione Zentnfu Epifeopi maKM civitate honorarum eflei Claudio. Colo-
Donatillz,unus(?<<«dr»/»Ni cap. it?. altet & niam appellant Antoninus initioaasio Ac Ta-
'cap.lot. nomine Cum tamen isdeMr bulz Peutiogerianz. Apud Ptolcrazum lib. 4.
*
blc fit mentio adverfanum non habeat. Erat Rn/nceert
c. t- dicintr.
Zert* in Numidii , ubi Ztrttnft concilium poli Ms B A a T I ac I s I f N s I s. In eadem
Collationem habitum ell « cujus epillola ad Do- proviocil Mauritaniz CzGieenfis , in cujus no-
natidased inter Augudini epid. 141. alter Zer- ttcilVum. 4J, occurrit f^ardimiftnfu,
itnfit forti w Stntnfu MauritanirCxfa- MiSututi TtA M Alterum cap.x«i. fic
reenfit vel Ztmtnfu. quod fi dicarur, hujus Str. mentio Epifeopi MUari SnUitaiu. Neuter tocui
rtufu Cedes incerta erit » fio mimis alter Ztnen~ in notitii Afttcz repAmr * nifi foitd Sulnlitta»
fu idem pexerit clTe cum Ztmttnft provinciz ms idem fic cum CubtUume qui tamen proba-
ProconCularis. cujus (edis nomen legitur io epi- bilius ed Cnilkemt de quo foprl.
*
dola Epilcoporum hujus provincix io coodiio ’44 A Q.U I H s I s. In Mauritania Czla-
Lateranenfi fub Martino- reenfi ex notitii num. 14« Ejufdem fedis videtur
Go ATI A N O r O l IT A PLUIS. Siiffe Cn/cem Metropolitanus A^mtanU civitar

In Mauricama CzCareenfi ,
ut docet notitia num. tis , cujus meminit Vi^c Vitenfis lib. i. num. 7.

*|. • • Alii memorantur in hac coilatbne Ajutnftt

SucA •• AXiTAMX- eadem In Epilcopi , de quibus fuo loco.
ptoyiana ex rsocidl num. le» Ammianus Mar-
I

'^^MA&tAMiNiis.In notitia Maori-

•ellinus Ijb. 17. AinaiapUtm inquit » Sniaiari- ‘uniz Cziaicenfis num. I, occurrit Mtliamujfi,

ram
 .

Carthaginenfisr 423
ram Ttibino Jc Nocano Marc.-I.
T. cl. prrlenccm darrhagine mindaiT.- 0 ’,n cista
Imo lupralcripta manda»! !c fub enpfi o/a/.. /ir»i </««. Catholica eft. "'V'
Oithaginc. (j,c mitjta , iJem dixit. E da DUan,, dixit. Contra non habe-
diver.o mdii db Ncftomis. tt xtadtxt, mus. £tw,/at,/>. Proculus Epifcopus ple
iV idem dixit. Agnofeo il- bis Giucfirenfis falari* rarami V C
Ium. Ftrtcuvu. EgoRdlitutusEpifco. Tribuno & Notario Marcellino fupnt! *
ViAorcEpifcopoMam- fcripta mandavi &
fubfcripfi Carthari-
mibcnli coram v.cl. Tribuno fc No. td. Qti,Tcatji,, 7demd,xit.Csxho\Ksc<i
cano Marcellino fubfcrijfi cura fupra. Hxittdns DtJuimidixit.HihtiPteasi.
/cripta mib: manJalTe. Qtortaixttj^ide-n tcrum Lillybmm. Etndtxtit. AuxiliuJ
dtxi E divcrlo crt Scremanus. Et xOe- Epifeopus plebis Nutconenfis *“ coram
dtau SirrniMu Efi/a/v, idtm tixii. Ag- V! C. Tnbuno & Notario Marcellino fu.
noico Illum. Etnatjvt. Viebor Epifco.
pus plebis Tab.icjnenfis*" coram v.cl.
praferipta mandavi & fubfcripfi Cartha-
.
gine. Q*tndtaic, idtm dtxu. Unitatem
Tribuno 6c Notaro Marcellino fupra. poffidemus, qujJ omnes (ciunt C*fa-
fcripumamlaviiic fubicripli Canhajini. rienfes. Hiceh Severinu. dicat <!e.
Qiftdt.it, idtm dtxtt. E divetfo eft vtriim, Efifapx, dtxt. Nuniuim
habuit
Maraanus. Et imd nte Munixiit Efi/a- Et tmimi. Menfurius Epifeopus rilibis
pt, idtm dixit, ii^nofco illum. Et.reciij- MedcfelStan* coram V C Tribuno
wt. VKbor Epilcopus ple.iii Timicita- & Notario Marcellino fuprafcriptaman.
na: ‘
coram v, cl. Tribuno St Notario davi& fubf.ripfi Carthagine n.trti0
Marcellino luprafcnpca m indavi St liibf- ui, , [
idtm dixii. Neminem habeo con-
cnpb Carthagine. nr«aw,/d-»i ai. tra me. ] rxlentiiiijimi Ditaim dixit.
jt/'. Hab o Optatum b diverib. Ei ara- Modo exivit de corpore. Ei retiAivit
dt.tr 0 -tti,, idtm dtxit. Ipleclt£/rrf,- Honorj^ Epilcopus pro Januario fritrc
t ivii. Bonifacius Epifeopus plebis Val- St coepi.<;opo meo plebis Cafarum Me.
Iicanc ’ c.iram V. C. Tribuno St No- dianen/ium Carthagini conllitutui
tario slarcel.in.rfiiprafeiiptamandaviSt
p xfenteV. C. Tribuno St Notario Mar-
/uWcnpIi C arth ig ne. gus Ttceuu,idem cel ino fuprafcripu mandavi
Non
pro ed &
di.Kii. h.ibeo. I^xltatimxiuii Dixa- fubfcnpli. g». rraixtt , (j. xatdtmt Jx~
».< .£..1 Detun.las eft ante annos /cp- iixxnt EtiraptCxthrlia, idtm dixit.
Edi.
tem. ftcft tutus diaus eft. Ei natxvit. verfo eft mihi oEmilianus. Et itatxvit
Qi lupra pro L meniano Epifcopo plebis Adeodatus Epifeopus plebis Simidiccenl
1 aprur.nlis coram V. C. Tribuno '* cora.n
fis V.C. Tnbuno St Notario
^ Nocano Marcellino fubicripfi eum Marcellino fupraferipta mandavi St fub-

lepend -m Mtiixnin/ii. Nam AftSixittm hjba \ apud Ptolemzurn , & Tdpbrti i Pljnio. Hic in
Auroninu» in Icincririo imer Snfiftr StTl^iniU- rof.codicc Ttfrunmfit : « cap. 1 17. dienor Ta-
1

, M( in'*n>z CzrjKcniti urbet- Iu Au-

g> lli/if rpiilola aj6.
Situs eil in provincia Byxacci a in II- &
aA Diurerium fit memto
f'iUorm cu|ufdjm MnUumnfif fiibdiaconi cz
mire Numidic^, uc colligitur cz Ptolemzo
Tabulis Peutingerianis.
&
'Zotum (rAlf rccnon /i/aZ/ttcra urbis. *^«GlUTS|TlHS|sSAtARI.«.Clh
MAM M I LL ( N < t. In Maumana )uspbviici* fic. Incertum.
Cz' iifcoii , ut docft cj'i$ notitia num. 7I. N
a (I e o M I M s I s. In MauriraniS Cz-
T * • A I c A K I I N * I i. In- catlcm I*<»»ccn^ut docet notitia num. lo;. ubi dicitur
prnvincsi cs cn«icin monumento oum, 105. ubt Patet ez verbis ^^cntibus
'1
dtlutcicdmnfis
hunc
l; gitur. locim elTc Mauritaniz CzQrcenfis.
T I M
c T A N *. In eadem ometneia
I I
S I V * R I M s , Epifcopus Cdt/ltlLum
4
ibidem num. 6 Plmius lib. {• cap. a. Timia m
,
in M mcitania Czfarecnfi.
ter cintate* memorat. Ptolcmzu^ lib. 4. cap. a. M
i D I F s s I T A N«. In provincia Bj-
cum al is Mauriianiz urbibus recenter. sacena, ut paret ez oodtia num. ^7. ubi Mtitm
•*VAitiTAMA. Apud Opeatum lib. ftftiMiiu Epifeopus commemoratur. Mtmftjm
mertio
2. fic BdlRtdun £pi<copi Dona m Byzacio meminit Procopiulpr Esello Vandai,
liAacum Romx- Proconfutari Jocant in Iib.i. c*6. tf.
Itinerarium A''tonini Tabulz Pcuiingerianz. & Casarum Mioianinsium*
In conciliifOrihaginenfi ann. 525. fub Bomfii- C^d MeMdmfrfii in Numidia , ut dowt notitia
cio fiibfcnbit Btfiitutut Effcaftu pUris FdUim' num. a^.
razse.
SiMioicczNFis. In provincia
TA P R U R I N S 1 S. Hic locus Tdfdtu- Proconfulari. In concilio Cartbginenfi ann.
Tocattti 10 Tabulis Pcutingeiunii Td^brnrs 419. ille Adeodatus didrut tilm in codice
f

O o 000

I
 » ,
'1
-
5-

424 Gefta Collationis

6B STA fcripfiCarthagine.j2wr/^^-/4 /ff,/dtmifjt/>. dixit. Agoolco illum. [Et uecitavit,]
c«Uii. iiei Hdb<ticus Didcanns AlypiusEpUeopus Eccicfix Catholicx
Catholica eft. dixit. cxxxvh
*
Non habemus. Et natavit. Ego Rcftitu- Tagallcnlis Carthadni cooRitutus
tus Epifcopus pro Solemnio coIlcg.imeo prxiencc viro clarilHino Tribuno No- &
IcbisTtgidtanx prifencc V. C. Tn. tario Marccllino hoc mandatum fuicepi
unofic Notario Marccllino fuprafcnpca &fubibrip(i. Quo recitato ^idem dixit, Un-
mandavi &
rublcripH Cartha.;ine. Quo naoi quemadmodum Taeaftis antiqua
Ttcitdto y
idtm dixit. E divcrlb db Paicha- unitate gaudet, ita etiam dc exteris locis
fius. Et acctdxnte Paftbxtfoy idem di.vit. gaudeamus.
Agnofco illum. Et nauvit. Lampadius Petilianui Epifcopus dixit. Mala cft uni- CXXXTtt.
Epircopus plebis Tilcditenfis coram las innocentix &
criminis. Non polTunt
V; C. Tribuno Notario Marccllino & utraque juxta miiceri. Et alta mauu. Pe-
fupran:ripca mandavi (c (ubfcnpn CUr- tilianus Epifcopus rccogno . Et rectavit. i.

tha"ine. QuoredtdtOfidemdixit.tdwcrlo Augultious Epiicopus Ecclefix Hip. cxxxvoi

[
mihi Donatus. Et accedetae Donato ,
eib poi)is-onum regiorum Cartha,: ini con-
tdem Agnofeb illum. Et natavit,
dixit.
]
hitutus prxfcntc viro clarifliinoTribuno
Cyprianus Epifcopus plebis Tuburbica- 5c Nocano Marccllino hoc mandatum
norum m.ijonim prxfcntc V. C. Tri- fufeepi £l fubfcripfl. Qui recitat» , ^ xr-
N
buno ti otario Marcellino fupraferipra cedtnte Epifiopc,
idem dixit. Agnofeo il-
mandavi Sc fubfcripn Carthagine, qu» ium. Er redtavit. Vinccn'iu$ Epiicopus
filato y tdem dixit. £ diverfo eib Ru£iiu<. Eccldlx Culufitanx*** Carthagini con-
Et accedente Knjiw idem dixit. Agnolco ,
Ritutus, prxfcntc V. C. Tribuno No- &
illum. Et recitavit. Donacianos ^iTcopus tario Marccllino hoc mandat fufeepi m
plebis Zellcnfis prxfcntc V. Triou- C &: fubfcripn. Q^orcatatOy idemdixir.
no Sc Notario Marccllino fupraferipta cholica cR. Habetdtus Diacor.us dixit. Ha-
mandavi & fubfcripn Carthagmer^^rr- buit, fed modb communicavit ipfis. Et
ettatOy idem dixit, b diverfo hab?6 Nata- recitavit. Fortunatus Epifcopus Eccicfix
licum. Et accedente KatalmEpifcopOyidem ConRanrinicnns Carthagini conRitu-
non. Eccicf Aftic. lOp io codireCdoon. Ecrlc vincix Proconfulatis in concilio Latcranrnfi le«
ex Oionyiio Exiguo Efi/iepiti , ;itu( nomen Benfned Efijeopi TeUnfn. ZelU s-
in Grxeo i mali autem in cduton. flis nulla fit mentio.
Labbxani Simitiun/it fcu Somttnfir. Unus cil c TAG AsV c N s I s. In Numidia, ue
Ixgatis provincis proconiulaiii. docet notitia num. 118. Nota civitas ex Augu-
T 1 c 1 s f T A N iE* 1 1 us feilicet qux in dini 8e Alypii fioraimbus. In Antonini l.tne-
Numidu, Don iltius<)ux In Mauriunii Cxf>- ratio'medja locatur inter Hipptnem-rt^mm Sc
ictofi \ nam fubicribit pro Solemnio Narnfnrram. 4
Ntvojiuntnfi tfifctfut in NiomJid. Dc 77^ Hi»«oNiiNstaMmicioAUM«
tnms fcdibus conlulc notam 49. in lib. 1. Op* NoiifCmum veteribus Empotium >n oii Numi-
cui* dix, cujus meminere Stralx», Ptolcmatut, An-
T I s I D 1 T I M s 1 s* Baluzio idem cft toninus in Itinerario, Silius luUtus, aliiqjc ve* *

tcTididitnnm , qui in nntiiia Numidixnum. teres, imer Totrafom Sc drtoa. Hxcutbs Au-

14. Hoillcnio idem ac Tl/Z/enyF^qui in ooiicia gudini Epifeopatu quantum oobiliiau fuerit vix
biautitanixCxratccnlisnum. 15. dici poteft. *

tS* TuBUA BITANOAUM M AjOEUM- CuI u s T A M A. In provincii Pro-

r

loprovincuPcoconiulattf nam ut obfctvavi- confulaii , ut docet notitia num. }j. ymetntmo

mus , oppida ejufdcm nominis, qusturououm hujus Epifcopus fiu; UDUS exadonbus,de qui-
minus , iolcn^j^c vi>
dscitui majuj-« «Itcium bus jam diximus in prxfatione Gedorum. Marm
cina. eiMHt Epifetpns pUoit Culnfiimu intctfuic con-
xs* Z 1 1 I M s t s fcu potiis TtUn/ii in cilio Caiihagiocnll fiibBonifacio ann, 515. Ec
provincia Proconfulari . utdocet notitia num. 14. fynodicx £p'fcoporum piovmcix Proconlularis
nam NotaUent hujus advctfaiius TtUnfu Epifet in concilio Lateranenfi lub Mardoo fubfcnbit

fnt dicitur in concilio Cabailiinicanq. Liiterx Petrus Efifcopui Eeeltfto CuUitaneufiu

2 cT
8 fxp^ commuunnir* Attamen alius cH i^ 4 Comstahtini£m 8 is(cu Cirtetu
BpUeopus 7V/ot& ex pane Donati nomine F*. fu in Numid<a. U bs Numidix celebris t olicn
9
iixeop. 107. u K colligic Baluzlus Zedam i regia Mafiinidx Metropolis ctvilis totius Nu-
Ttld mfferre. Sed fieri potuit , ut duo edent £• midix: Mc’x. Sti^oni .Cxfaii, Livio, Pli-
piicopi Donatiftx cjuClcm urbis , aut mendum nio, ceterili^e omnibus G*ographi« nocj. Ia
fic in nomine pofterioris. Nam Nataiicum qui Antonini Itinerario pro Cutd legitur Circa, Ec ia
hic ZtBemJii dicitur & Donaiiani adverfarius notitia Epifc^xirum Numidix Circnvy^i quoque
condat Telenfem fiiidc Epifeopuro ex concilio legitur. ConPamm* nomea babet a Ceuptniino
I

Cabasfudltaso. in fjnodica Epiicopotum pto- IMu^ho^ bc mme ctuaui^ta boc oooiinc donAtur^
 , o

Carthaginenlis. A2sr G1JT4

*T J CelUt. i»rf

tiw,
pr^fente V. Tribuno & Notario C M^ne/Uwis vir cUn^mnf Trtkumi & cxli.
MarcGllinohocmandammfufccpi Ccfub- }</ouriMiSxtt.\3tTumeoT\xm quicaufam
fcrjpfi. Qm recitata ,
tdem dixit, ^^crfb peragendam fuTccperunc, par at<^ue funi,
Iis fic fubfcripiio recitetur. £r rtaiavit.
habeo Prtilianum.
cxxxix. pttiiixnxs Eptfiofas dixit. IpfeeftEc- Fortun.itus EpiFcopus EccIcfi«Conftan.
eadem civitate ubi tinenfi; Cannagini conftitutus prxfentc
clefi* pcrfecucor in
egoEpjfcopus rum.y^«nrAif/£/»//e9p*/fr. V. C.^Tnbuno &: Notario Marccliino
h 9C mandatum (ufeepi fic iubfcripfi./rew
eufi^ CMhtUt^ Curthxpnenfs
dixit. Et

paul6 antfc jaculatus es injuriam , fic non rrauvit. Foitunarianus Epilcopus Eccle*
tccco\{ii.Fortun*ttMi Eptfvjms Ealcf^Cd. Hx SicccnfisCartha^ni conftitutus prx-
thohet In eadem civitate ab hxrc-
dixit. Icntc viro darilEmoTribiino fic Notario

ticis omnia confra^ funt. Ptti^

altaria Marcellino hoc mandatum fufeepi fic
liMiMi Epifcopat dixit. Pcrfecutorcm te fubrcripfi.|2«^«*^^'^>
clTcacla contineant. Loco (iib audiesqux MxrcelUtmi virtUrt.Oimxs Tnhws ^ czlir.

mereris. Et recitavit. FortunatianusEpif- Nounus dixit» Pervii^ landitas veftra

' ^
Carthagini fiibrcriptiombus fuis cos de fuTceptomam
copus Eccicfix Siccenfis
conftitutus, prxfentc V. C. Tnbuno Sc Unde cetera per or-
dato ftiilTe profeiibs.
Notario Marcellino hoc mandatum fuC dinem relegantur. Etucitav.t. Screnia-

cepi Sc fubfcriplt. Qpa rea^ute , idem di^ nus EpilcopusMiditenfi'- Carthagini

xit. Unitatem Eccleilx Siccenfis novi
conftitutus prxfentc viro clanllimo Tri-

Epifeopum quidem tantum nomine au- buno Sc Norano Marcellino fiiprafcrip-

divi. Etredtavit. PofliJiusEpifcopus Ec- la mandavi &fiibfcrmfi. Qmo reatate , idem

clefix Catholicx Calamenfii Cartha- dixit. Catholica eft. Pertprinns Sxfeta»

gini conftitutus prxlcntc V. C. Tribuno nas »** Epiferpusdixir. Prcfbytcrum

ic Notario Marcellino hoc mandatum habeo Viclorem. Diocefis mea eft. A7ca
fufeepi &
lubfcripfi. Peti/unas Epifcopxs ttrEfifhpMS liixit. Adfum. Scriptum fit,
dixit.Crifpinus proximo tempore exivit fi benhagnufcit,qui mc
ipic Florentius

de corpore. £/rrr«aui/. Florentinusjpif- perJetutus eft innocentem, quem ap.

copus Eccicfix Catholicx Hipponen- prehendit, Si in cuftodiam offiai dedit
fium Zaritorum Carthagine conftiiutus lendum, ubi triennium temporis feci,
coram V. cl. Tribuno Sc Notario Ma> ^MMuUmus 'vit ctjri!Tim»i Tnhiai cxlni,
cellinofuprarcnpca mandavi 8c lubfcripfi. Nturiui dixit. Ifta fuo ordine, cim pu-
pa» neuxts .idemdtxii. E diverfo eft Vi- caveris peragemur. Etnmavit. Novatus
•
«r.
- '
Cuftos
,

Epifeopus Eccicfix Sitifenfis »•> Cartha-

itor. Habettlens Diucottas dixit.
datus eft codicum. gini conftitucus prxfentc V. C. Tribuno

cxl. Petiliants Ept/espns dixit. Jamdudum ^ Nocano Marcellino fupraferipta man-

inter defeofores quibus mandatiimcftad. davi flc lubfcripfi. Qxoreaiaie^ idemdixit.
verti nomen Fortunatiani Fortunari E diverlb habeo Marcianum. Ed acet dnu
itineri. Nunc*quoquc ipfos mandato- ti M-*r€tan»Eptfe9p9\idemdtxit,
res cfTe recitari percipio, (^x eft ifta di. perfccutorcm meum. Et recitavn. Mau-
verfitas? Nemo unquam libi mandavit. rcnctus Epifcopus Eccicfix Tuburficen-
•

S I c eI N s I f. In provincia Procon-! I
astguFtTAHUS E r 1 1 C pu s. In el.
f^enenA cujus meminic dem ptovincia ex cadc|n notitia num. it. In
fiihci.ubi utht ^iec4
concilio Carthagincnfi fub Cypriano fentem-
Antoninus in Icincrario. Cojus etiam it||minit ,

Procopius lib. a. debello Vandal. Vi- riam dixit PnWwi Suphni. Sufit memontut

tenfis. Augufltnus. fle Tabol* Peutingerian*. in Itinctario Antonini i cjufdcm m mentio apud
Hujus Epifcopjs fubfcripflt epiftolx Epifcopo- Vi^ordm VicenCem , fit tn viti Fulgeniit. Si^te^
tdtt»tm*rtymftxa^ua* laudat Auguftinus epift.
lum provincix Proconfuiaris in concibo Larcca*
Bcnfi fub Martino, flc Cajiat i 5 >rrd unus eft 5o.quotum m*moiiam celebrat Manyrologiuni
Epifeoporum qui in concilio Catthagioenu fuo Romanum die tj. Augufti.

Cypriano fememiam dixciuni.

i^^SiTiPtNSis. Nota civicas, vel ex

t A M I H$ s. In Numidia, ut do eo quod provincix nomen dedetit. aijut flC

»*« CA I
toci

ect notitia num. ). de qua vide qux diximus in Ciput erat t cjis memmete Antoninus in iiine-
Oputi. Dc Poffi Jio quoque ratio, Ptolemxus alilquc vctctei. Hic NrvatiU
noti 44. ad lib. 1.
di^m in Prxfationc ad hxc Ge- (tix provincix Icganss adfuit concilio Qtcb-gt«
ejus Epifixipo
nenuann. 419. flc laudatur ab Auguftino ioepb
fta. .

M I D I T » H 1 1 s. In ptovinaa Djria- ftola 119. circa fioem vlix ejus ieripea»

ceni.uc docct&outianum.^»
, Ooooo' ij
 .

'

• .
*
¥

42 6 Gefta Collationis
* Carthagini conftitutus prorfcntc tus przfente viro clarifUmo Tribuno £c
Co^t^alo^'*
t viro chrillim 'Tnbunofic NocanoMar. Nou^ Marcellino iuprafcripra manda.
cellino ruprafcripca mandavi 6cfubrcrip> vi[a^Pibrcripfi.] Qt^rtetut»
ii. Qu9 uot.m ^idemdix*t.^*!ivtct(o Uunm EaUf^e Catholica dixit,
Epifcopus
Quarianum habeo. Et Jtcedfnttjanuariano^ Cuibsefl ubulanira. VaUminiafms 7)/W.
idemtUxU. A 'nofco 'UlmriFJrtaUvft.Bo- Pnmixnt dixit. Emeritus efl:
connt Eptfcofi
nificius Epifcopus EcclcHx Cacaqucn^ illic. Et occedente Emertto^dem drzr/. A
gnof.
fis Carthagini conllitutus prxieilte cocum. Etreatxvi^ RcIlitutusEpifcopiii
viro cUnlli.noTnbuno & Notario Mar- Tagorenfis Carthamni confbtuiuf
cellinofuprafcriptamamiavi &rubrcnp(l przicntc virocIanfTimo Tribuno & No-
Carthagini, qm» ncitxto ^ tdcm ojxit. E tario Marcellino, fupraferipta mandavi
diverfb Speratus cft mihi £/ aaetUnu [6cfubf».npriJ Qnt reCitMOy Fortunxtid.
SfpurjNy i<Um dtx:t. Agnofeo illum. Et nns Eptfcopm Ecdefe Cotholict dixit.
rtc!‘xv!t. Squillaciuc EpiTcopus Ecclcfia: Etiam ipfecudos efl tabularum, yulen-
ma;
Scitlic Carthagini conflitutus prat. timxmi Dixcoms Eftfc9fi Pnmixni dtxit.
fente V. C. Tribuno Cc Notario Marcel- Non habemus. Et reatxvtiLeo £pifc(>pas
lino Tupralcripta manJavi & fubrcripd. municipii Moptenfis»’* Carthagmccon-
^9 ucttMtfy tdrm dxis. £ divcrfo Do> ftirurus przfente V. C. Tnbuno No- &
natum habeo. £/ aterdeme Donxt^Efif»-
p^yidem dixit. Agnofco illum. Et reciUtvit.
tario Marcellino fupraferipta mandavi &
fubfcnpfi. Quoreatxtfyidemdixtt. Habeo
Prifcus Epifcopus EcclcCa: Qmdicnris Fcliccm. £r occedente felice ^ idtn duxit,
Carthagine conftitutus pizieute V. C. Agnolcb Etnduvit. AfteriusEpiC
illum,
Triliuno 2c Notario Marcellino Hrpra. copus plebis Viccnfis»” Carthagine con-
Ifcripta mandavi &
Aiblcripn, q^uc tx- ftitutuscoram V. CLTribunofic Notario
to idem dixit. Non habeo Dunatiflias. Marcellino [ fupraferipta
] mandavi 6c
.

Qui illic fuitcu.n paucis parentibus fuis, fubfcripfi. Qaorecitatdy idem dtxu. Inipfb
cum ipHs .converfused H*n 9 rata$Epif(9» folo mecum alius Epifcopus non efl. Et
fni Epifcopus noftcr Quizicenfis luc.
dixit. /tccMente IJrbano Eptfept , idem dtxit,
cubuit in pcrfccutionc Pr Jbyteri noflri Deus Videt ,
quia non illum novi
« £r rfoixvit. Octircniis Epijot-
flinr illic.

pu. Cxlaricnfis *''* Carth.jg.UL*conllitu- Npuuus

MurcelUmi vtr (ionffimui Ttiiuneu
^ CxIlT,
dtxit. Jamdud^m me obtuIiiTe

TuBu R 1 1 c E N 1 1 f. Jn NumidiB uc 'dMve CldiUkCthHidjurtdtiidtd, ejnfdem jufx

docet notitit num. it. Hujus opptdi meminit dtdiUHi reitrdmsyQi habet Plfnlus lib.
j. cap 1.
An:oninus m Itintrjno. Viemum erse Tagadz/ i Ptolemzo lib. 1. cap. ^.JtiCdfdnd ab An-
ut rutet cx Aug. i€f. \
tonino in Itinerario Cdfdrtd CelutU,» Pomponio
C A T * q^i t N s 1 1. Pro quo legitur in Meli lib. i.cap.tf. Jptddmurx tdi^udnldirnebu
notati Nuraiiiix, num, «I. CtthxjHtttfi/iXyhiud Ut , muK /jdUjubd Reiidfdit , &
^«#4 Cd/d%d v#-
dubi£ <ncntloi2 quii cCkm ferpeum clfcc Ctthx-
.
eodtdr Uldflnt. SoUoiu Regts Boethi
rtgiailt
dudioliis quidam ippoliiic in margine Jubz, indulgentia populi Romani
«ipro»t tegcndum^occDS , quod dono datam obfeivat. Nunc putatur effe Alge-
imp:ci:uscxlctip(ot non intclUgens , m in fine ri» Civitas.Emeritus ejus Epifrput Donii^a
appofuir. Bfxifitcius de quo htc , Viuli in Eptfeo unus fuit i leptem adoribus pai:ii Oonaii
, fic
pitu fuccfldor fuerat , ut videte efl jpud Auguf Deuterius Catholicus unus icuftodibus
TabuU-
tinum epift. fi. rum ex pane Catholicorum.
S e L L 1 T A N -X' Efl ffdes SilUima in
I A 00 R1 Hfis. Hujus Tdgtrd Qfxm
Numtdii , de qua fupra ad cap. lal. fcd ifla •confulari , non illius quz in NumidiL
videtur ad provinciam proeonfulatem peitincre. 101. Reflutuui ts fuit unus
SanHncpiiloIa Epiicoponim hujus provincizin IdcufWibus canharum exparte Caiholicorumi;
concilio Laccranenii fub&ribit Pxrjtatr Efifc*- ^
® ' ^ •****»• *" Miutitami Sitifau
fHt ptnQt EccUfu ScUIuMid. SciiUun0i mxnyrtt fi. ^juj Piovinciz legatus hic £» adfuit conci-
ab hoc potiUs quam ab illo oppido di^s fuidc lio Carthjginenfi ann.
415. Quidam eodices ha-
fufpicor. ^tn Mtetatfit. Mmi municipium habetur
in
o I B M s 1 1. In Mauritania Czfa-
t Tabum Peuting. Idem videtur efle cum J/etf-
teenn, ut docet nociiia num. a. Qj;^* XtmtMd tenfi, de quo in notitia Sitifenfis provindz
n. * 1,
petegt. notum oppidutd dicitur apud Plinium V I c I H s 1 1 Forti roopdcenfit in Nu-
lib. 5« cap. a. A Pomponio. Mela lib. i. cap. 6 , midil.quz ultima efl fedes inejus notitia. Con-
Calbtllum dicitur , municipium ab Antonino in cilio Carthavinenfi fub
Cypriano interfuit J5s-
Itinerario & Colonia a Ptolemzoiib. 4. cap. t. HHxrmt d FTce Cd/dtit, & in concilio Csnha-
Citi A IL 1 1 N f is. Cd/drtd Mauiica» ginenfi fubBonifkioanoo <Sf.£i«nrMunuwf%
nic Meuopohs,Jdo\inxdi^JifiiiJtd>4 Jls^ix, eofoeotenfii.

tan^icaci

fr
/
 ,. ,

Carthaginenfis. 4^7 cesta CoiUt

Cln^litaci vc{lrar fac certum com.
cfl, uc Emtritut EPifeoptu dixit. Res in vado I.

pctCDCi rcverenri^, fedcnces omnia era, cd, mandantium perfona pnefens cd, exivir.
diretis : /iquidem mihi oncrofum efle mandatum quoque ferirnuv^ Icd ut acto-
non nefeio, toc venerabilibus viris (lan> rum fides etiam cum nodrl lublcnptio.
Dbiis rcHcierc. Undb vc! nunc mutcicudi. ne addipuletur, & profdlio recitabitur
ne (equedrara, federe dignemini, ic quae in plaato (ubferipta fune aidis
,
wlv. Peuliaims Epifeopns dixit. Agimus gra- hxrcbunt. Etulid nunu. Emeritus EpiC
tias hononficentixnKe,virnobihs, qudrd copus recognovi.
talis ac canta ed tua pietas , ut benemeri. MxrctBtnus vtr eUri^Jinms Tribunus fjf- cxlvlir.
cis viris anciquidimifquc facerdotibus & lutarius djxit Sulcepium mandatum ab
tot perfccuciunum palmis Horentibus, officio recitetur. Et cum tradidiffent Xu-
^
hanc benigoitatem prardare digneris uc /fnixnus fuifeuba recitavit. Pod Confula-
gravillima fenecluS) qux ornata -cd an- tum Varanis viri cUriflimi odlavo Kalem
nis & meritis fuis , fedetido fele refi- darum Juniarum Carthagini Januaria-
ciat, ne dando diutiAs laborare videa- nus, Prirfiianus, Felix, Donaius, Can-
rur, ne hic quoque labor oneret modi- dorius, Optatus, Donadanus , Antonia-
cas vires fenedutis. Sed quoniam vires nus, Vidonanus, Fortis carten Pri- & ,
Dominus fubminidrac , ipfamque reve. miano, Pctiliano ,
Emerito, Protafio ,
tendam feuedutem faac ede fortiorem, Montano , Gaudendo , Adeodato cod-
non erubelcimus , non veremur , non pifeopiModris praefentes prefemibus
evitamus ce rcfidenrc , vir nobilis . liben- lucem. Mandamus vobis Ecclcfiqj Det
ter adfiderc. Siquidem hoc necChedus caufam ,
dvfenforcfque vos facimus ad.
Dominus noder vitaverit cum antePrx- versus traditores pcrlecutortjiquc nof.
(idem decide dignatus cd, quanto magis tros, qui nos in judicio vin clarirfimi fpe-
nos non recufamus , cum tu hononficus idabilisTribum &
Notarii Marcellini,
tinudus, tu reverens, tu benignus, hanc per rupplicacionem fuam propofito cdi-
oderas gratiam qua; tibi i Domino re- do inquietare voluerunt , ut eorum in-
munc|:aturc dignifllmis pracmiisfrequen- centionibus rcfpondcatis. Quicquid ege-
ciffim^ referatur f Id autem nobis expe- ritis prodaculantdc Ecclcfix, ratum pot

dit, id necelTe ed,ut eCtm caufaperora^ habituros , nodra fuhlchpdone pr. fire-
cur, cum pri6s incipitur, uc etiam per- mur. Et alik manu. Optamus vos in Do-
fome condent , dare dngulos deceat mino bcnfc valere &
nodri memores c^-
quibusfubireconcingicdilcepcationis exa- fc. Qm recitatu.
men. Et alik
recognovi.
Pctilianus Epilcopus MurctUinus vircUrfiimus Tribunus
Neutrius dixit. Subferipeiones hujus quo-
^ CxllXi

cxlvi. MdfceBinMS vir cUriffimxi Ttihnmts

Netartns dixit. Quoniam oblata r^^culat
^ que mandati relegantur. Ru/tnianusfaU
fan£litasvcdra, pars illa cradanJacd,
ucqiiiidcuc voluit vedra religio, uni-
verforum qui rubfcripferunt demondrata
r^fentia cd, iccundiim ibrmam c*le-
is oraculi , fponConis quoque vedrz
memores, deligatis idoneos vedra; fcili-
cic alTertioois actores, quibusdifpucanti.
bus, atque multitudinis Heue ance pla-
cuit conmnonefcclusi, plene polEoc uoi-
vcrfacognofci.
barecitavit.^xcwiziiOinw EpilcopusCafeo-
fium Nigrenfium *’• huic mandaro no-
dro fubfTripfii Jtem aUa manu. Pnmia-
nus Epifeopus Caithamnenfishuic man>
dato fublcripfi. /iem.tiii manu. Fcix ur-
bis Roma; bpifeopus huic mandato
fublcnpfi. Jtem ahkmauu. Donatus Epiil
copus Botnanenfis *** huic mandato lub-
feriplL Ittm altk manu. Florianus Epil^
copus Putizienfis**' fiiblcripR Item atik
manu. Can.ionus Epifeopus Aggcricaous

*9*CaSENIIUl«-NIGIllNStaM. Tq *** Bot a t aM I M 1 1 s. Cujus ptovincin

Numidia famofus c(f D*x4Xm m Cnfit^mgnt aii- lic, incertum.
*•'
&or rchifmatifc JaQUaiianutPrinui erat Eptlco- PuTtzitiViis. Duples ddet Pin
TOtum Numidarum partti Donati, ut docetto- i una tn provincti Ku»
tUnJis occurrit in notiiia
aicufut PoiTt^ii in codice Colbertioo, & lem- midia oum. ty. alteram Byzacena num. it.
ma ep.«S. S.^Aug. Hic fort^ Byzaceoz Epifeopus e(l. Aicct Epif-
'ttFiiix UaBis Rouji. Pi^o- copiu Pmitnfit DonatiAa oomiae Fdiz reperi^
epifeopus fcilicet MonccniluRi qua Roma dege- (ur.
bant. I

tpppp
 428 Gefta Collationis
«BSTA
ColUb^ci lubfcripli /tem 4iUk manu. Antonianas
Mandaveram: (ed ego hoc nsandl*
xit.
L cum liilcepi. RufinUmti fenta recitavit.
EpifcopusLamfbrtenfts*** lubfcrip 11^22?
Felix Epdcopus urbis Romx. Etcimrf
rtcitAtt»,

d, •
PotliixMi E^ifcipai Eedrfi*
ct tjfet^ peltM Epifcrpws mrttj Remx dixtC.
xit. Noverimus eriam ipforum prxfcn- Et mandavi 6l lublOTpfi. Po/fidmi Eptf^
cepas Ecciejie Cdthelicx aixit. Ubi cR Fe-
dain. [ Et ttUi mmn*. ] Recognovi.
clr. M-trcrlUntuvir cUri^mM Tnbwmip- lix ) Et alta manu. Rccog:'Ovi.

2/etantn d:xit. Tam mandatum quam

AartUm Epifcapus CathcUca cIvtlL
/ubfcnptioncs cidem cohxrenccs gcftis dtxit. Edo, quia urbis Roirx Epilcopum
prxfentibus inlcfcncur. Ad pleniorem fc dicit. C^are praejudicatur ablenci i

aurem Hdem pars utraque defignct,u- Et alid mana. Recognovi.

trum nihil dc mutuis mandatis vocetur Petilianus Eptfcepns dtxit. Qu* ra- chx.

in dubium. do ***<huc eum detulerit nullus ignorat.

dii.‘ jianUus Epifeopus Eccltfi/e Cdththc^ Nobilitarem omnem luc efie Romanam
CdTtbaynis dixtr. Secundum fubfcriptio- nec ipfi nefeitis. Idem igirur rurbo , ea-
nes mandati fin^uli acceflerunt noftro- demque necefiitas eum huc detulit. Ut
rum Cc profclli Tunc mandalTe fc nobis. non dillencire videretur a nobis, & ipfe
.

Etiam ipu hoc faciant, ut lubfcriptiom- mandavir. Et aha mxtm. Peulianus Epif^
bus recitatis, finguli profiteantur man- copus recognovi.
davifie fchuicque mandato lub^^pfide. AttreUus Eptfcvpas Ecdef^e Calhalie^ clx.

Et alia itunu. Recognovi. Cartbaynis dixit. Potuimus nos cranC &

cllll. M^irccSittHS vtrtldrt.fJimnt'Ttihnmi & magnos conducere, quorum nomin ad- i

2^otxnui dixit, Idc6 tranfire juiTi funt deremus mandaro. Et alta nuat». Recog-
fing«ili non de profcl-
ut de praefenda, novi.
,

lionc conftaret. Subdnpnones cnimtan. Mareellinas vir clari (fimus Tritums ^ clxi,

ihm polle lufficcre nulli vocatur in du- Netanus dtxit. Ltcbc & lamRicas veRra
bium Unib nunc illud quxntur , utritm plenius recognofeae , & impenali dc au-
ucrarumque partium mandata utrilque doritace definitum inter Afr e^narum
pardbus placere videantur. roviDciarum Epifeopos mc tantum dc-
cliv. yfureUui Eptf(op»s Ecdffit CdtMic^ erccognofccrc, tamen h«x: quoque fine
Cdrthxynis dtxtt. Sed volumusut fuis :ul^ praejudicio Epifcopi urbis Romx , heCt
feripoonibus rcfpondcant per mcolumi- cxfuperfiuo, libenter indulgco.
cacem tuam, coinolcant nuodavilTcle, Aurelius EptfcupMS Eeelffix Cathalicm clxii.

quia non interfuit fublimiias tua cum Cdtthdynts dixt/. Abundat nos ablenci
Uli fubicribercnt. Quod clanculb fece. [
non ]
pncjudicafic. Et aha man». Re-
runc,publicb.proficcaatur. Et dlid xmmm. oagnovi.
Recognovi. Petilianus Rpifcepus dixit. In omnibus clzill.
el». Mxrallinus vir chrfiimMS Trihint & hoc fcquancur & teneant, Ic pro ablcn-
Notarim dixit. JulU pofcuncur ,
licet tibus Sc rranfmarinis nilii) efil* loqmituros.
Tublcripciones certum fic polTcfufliccre. Et dUa manu. Pediianus Epifeopus recog-
cki. jtMrtiiui Eptfeopus Eidejix CdthtUc^ novi. Aurelitts Epifeopus EccUJue Cathaltcm

Carthsynis dixit, Ipfi nos follicitiorcs Abundat nos Innocen-

Carth.tqjnis dixit.

reddiderunt. tium dixiRe urbis Romxefie ^il^pum.

ciri I. Xx/iudws ferita recitavit. Januarianus Et aha manu. Recognovi. Ruftmanus feri-
Epifeopus Calendum [ Nigrendum]. Et ba recitavit. Oonams Epifeopus Botria-
nenfis. Idem dixit. Et mancuvi 8c fubll
CumreatjJJet^ fanuarianu [Epi/cfpudixi /.]
Ego &
mandavi St rubfcnpd. Scnptum cripn.*ScHprum fic me non habere con-
fic iraque me non habere adverfarium trarium. Rufinianus feriba recitavit. Flo-
aliquem de parte ipforum in plebe mcX. rianut Epifeopus Pucizicafis. Et cum re-
KxfitiattMS (ertta recitavit, Primianus E- dtajfet , Pnmianui Epifcepus Carthafinie

pifcopus Carthaginends. Et cim rectuf^ dixtt. Hic apud Caitbaginem infirma-

Cdrthapnis dl^ tus cR dmens exitum fuum perrexir,

fit^ Primiarmi Epifiopns
:

***LAUioaT>N$i9.In Numidii , ut Runo, qui tunc ctailnnocentim BALazras.

docet Notitia num. l}. ConcilioCanhagtncnfi Qjix KA^Tio. Nimhiim clades Ro^
fub Bonifacio ann. J15. fubfctibii EUremutt £• manx tubis quam AUricus Gothorum Rex ce-
Lxmf»rttnjls. peru tx. Kal. Septembris anni lupetiods. Ba-
A Bs • H T i. Id eft , veto Epifeopo Ro* I lux 1 u s.
 ,

Garthaginenfis. 429
jim Wi
ripfcrat Etmiuvit. Caodorius
(ira eft, argue fn eodem rehemenrifn. c e» t i
tpiaopus A?gcriranus. £rni<» mi h.rrer. Erguamguam nobis mulritu-
i TOrjv,,. <i>"™P«™rnar(!rconferver,iU.sZ- *-
.
comranu n. f: AntomusEpii- trmdmcm bella conquirant, dum ab
copus Um oncida. /<*« <*^r. Manda, femibus noA, aut in tocis, aut in ciri.
riut Atr
‘
P»«im mulMJ

T'^"fT ^ «nnen ctC par fit utriurqne

C^nan ldr:J\

fis
‘7
v '^E T adverfitans numerus, major
peillirir, Ic
meus dc1«

«pf--fit cardsnalis argue Lthenneus,

davi &
fub7r,n7l7’ f'-' habeo in
davi^(ub.crip(i:advci(anum nec *mularione multiplici fuperatur fr
docef. med. £, reerrap,,. NaralicusEpd-
PetrUanus E'^iicoX.rcSn7
pusrjiogno.
co;:osZollenfis.£/f*BrrC/,^jf/,iUi«di.w/. ^
,j.

<*"'• Defiderio ve(lro fatisfa-

xf ahuL,„r i** inquirendis. Cx-

nulUm mihi de numero
eognitio.sem fu.lTe man.(atam.
f
elxiv. Ttrlmrrs (jr frr:,nM,.,,,,Efifapm,Eidef,.rCMhrUex clxTiir
Nnarms J .

per fingulos
Q^ioniam longum
hi Uecern quilc mandalfe
cftire dixrr.Potuimus qu^
numerofiores
Catholic* Ecclefnc toto orbe diffbl*,
prof.ifi Iunt, adis edicant utriim co.
guantiim ad caulam pertinet, in Africi
lam ipfis omuium fit fafta fubfcriprio, denionltrare, fi in totum adionis
aonfiftcrer.
^
Venim quia nefeio
niorator.is adionibus V!ri»ra?i(Ii-
clxr. „
"""1 '^^'‘^'"•^“Snoqui- mus utitur Perilianus,
ampu aris fuper.
- «iiaigimicvncwcua, huis, ad caulx jam mirium
‘
i»™ mitium veniatur,
YCniatur, fi- «“%
v.r_nob.lis 1

,
"l!*"
ut d jccm picrcs co Icg^xjuc gmficances mliuuantcfi|ue
le mandalle lubxnpiil.* vanum
I

Itnr. MlJm
nobilitati
in dos prarjudicmm foS ptsnccu-
<-a*reaavacir-ntr-aa.
profecu-
-I I.AT. i_ '
m_
^
P«f«
“TEquidem hoc «onc voluilTe i^promerc. Et ci , Jtemt.
. .

fSftrinfiir^rtcftentur.
fubfcnpfilfi, n’'’
ad ( Et xUa nua». Recognovi )
7V''U’ 7 prohcit, netem.
prodneatur. Sed
/-eoAoua/ Efifaf., dtx:t. Injuriamfa.
vani
' chtix.

Lm77“ cis ,
reponetur
"on liceat,
tibi
, & quamquam
tecum habet?. Et
fcrma^S^"(Tr
^ luuicrmimc
«. (ubfcnpfilTc prunccati.
profiteaii. niii ikjum. Recognovi.
!
tur
.r proptcrca
, ut etiam illud non taceant, FrrtrtutUns Efifapms EccUlixCtiht.
fc xmulosnon habere, Lucium enim vi- chr,
Ucxdtxu. Quo diceret, exeuhtionis ten-
detur his cedere , qui multos fe advcrsfim diculas ^irattendens , ance diem cogni-
nofbos habere per liancprovinciam of- tionis le quafi cailotum fenatum partis
tenderunt, fi m provincia Numidia non
b<>« fin<Te confc-lo, , ciim 5 nolhdpur-#
lUDerc certe, fed ranslods. Omniscnim
teomninb femoer audientia fiaeitatahti
inrcnrio noftra vir nobilis ficut memi- fcd idcircb diem rcmpfiique obfervavi^
niilw dignans , dc numero facpiflime cau- mus , ut fic in hoc obedienda Catholic*

TAM t cI N s Is , non TTiiMniyrf, Nam MixokiiEmicofi

hujus Epticopus Donactfta vocabatur ] AmeJ fub fi-
nem cip. 5. nctnMkmiu,
m coniUt cx lupcrionbiaa Ted foni T*nuKM€tnr
j !
1
1
tur Ca:ii9lieus Epircopui
fed Dtittui*im$ did-

y7/vcl TamAt.oifit in noiitil Mauricam*C«ii-

> cui iV4r.<fi:cNt ZiUtiu
fisoppofitus erat. C^re fufpiearur Bafuziut
reenfii num, i ao. Eft & Tmutjnmt Epifeopw hinc excidifle oomen cj|ufiiam Dm^um» Epif-
inter Bfz^cnos, incpilhsla relati in concilio
^*^tfan/i)fi fiib Manino, cujus nulU cA in noti-
copi , cujus adverfarius erat ifte
\ nifi MUmiw
dicas duos fuiiFe Epifeopos io Dimcefi Zcllcofi
mentio.
tia
D»st4tt4sum &
***A»jisi|isis. Cujus prorinctr fit 1 K Ao N 1 a, id eft. perlbnatoi
%notum. Epif^
pos.

Pppppij
 )

Gefta Collationis
Ceiijt. <iiei EcdcHx monftretur. Et cim duent ( f*f rtetuvit. Privatus ^ifeopus A*Jiageo*
alii mana. Recognovi. fis *•'. Et cumrtatafftty iaem dixit. Man-
clxxr.
MamlUnas vtrcUrtJ^mMS Tnhunms ^ davi & fUbrcripfi: adverfarium in plebs
SccundCim cdicU teno-
2f9tariui dtxtt. mei non habeo. AmptUni Eftfafus Eale~
rem ucra»]uc partes his eJItum in judi- fia Catholica dixit. Perferam unitatem
cio remanencious quihus confluit cogni- ex converfione fui cognofccns, rcdilll-
tionem ab omnius tUif^e mandatam , mam fidem mecum frater meus Primu-
juxta profefConcs fuas caufam tradore lus loquitur Epifeopus. Epifeopus enim
debebunt. tunc mic panis Donati. Nunc converfus
tlxxi I. Eortnnatiarms Efi/cofas BccUfa Catho- demonilrat cum plebe integram fidem
Uu dixit. Ut caufa coenofei pofiit, de-^ ex fui converfione. Unitas Ulle pcrfec-
cernat fublimitas tua (uperHuam 6c cir- ta cfl, non fbliim in ipfi civitate, verum
cumflantem nobis exire multitudinem’ £t etiam in omnibus diocefibus.
olli manu. Recognovi. Parthas Epijcepir Ealtfa CMhaliCit cbocTiL
MafceBinat vif clanffimMi TrrhunMSt^ Carthaynii dixit. Rogamus recitari no-
«Ixxiil.
'Netanm dixit. Hoc fieri oecefTe cfl. Il- mina qux jamdudum de fubfcriptione
lud autem priusefl , ut decem ab utraque recitavit Oonatianum dico Bagaienfem
parte fateanturfe in fubreribentium con- & Privarum Vagenrcm. Et alii tnana.
icofilT.* perfbnas { &
licet ad vefiram pe- Recognovi
titionem eorum fuerit prxfcnria proiu- Marctllinai vir elan^mas Triianas ^ ,

rata , ramen » ne quid vobis denegatum Notarias dixit. Denu6 hxc nomina, de
cllc videaruff umvcrfbrum fubrcnptio- quibus dubitatio nafeitur, recitentur. Et
nes cx ordine rdegantur. ucitavit. Donatianus Epifeopus Bagaisn-
jdlyftm Efif(9pmi EctUfiie Cathlica di- fis. Privatus Epifeopus Vagenfis. M-yfias
clxxiv.
xir. Refpondeant, utrum omnium fub- £p/yr«/«/£rr/^C^'W/nrd>.r/r.Abfitfol-
feripnones qux mandato continentur, haz. Rtgatai Epi/c9pat dixit, Jimizunas
hic apud Carthaginem fintconfcriptx.fr dicitur, non Privatus.
aha mana. Recognovi. , Manelhnas vir clarijjimua Trihanas ^ clxXVia
Emeritai Epifiepas dixit. Quantum CX J-J9tdriai dixit. Vultum tamen ipfiim cfTe
eUxv.
profecucionc cognovi, opus cratuteno- cognofeis.
llris partibus profeffio promeretur. Pa. Rrgatas Epifhpas dixit. Januaria- clxxn
tientia judiciorum tuorum, qux manum • num feio, Privatum nefeio. Pnmunai
dat omnibus, hlsentcr annuit, ut ii & Epifc9pas Carthapnfnjts dixit. Jamdu.
qui fubferipfcrunt, profcflloLiem fuam dum de duobus flnt caufa. Idcirco 8c
prxfenci adflipulatione inierant gcflis. non funtmentin, nec nodri. Nam efl
illi
’
Petimus prxflantiam tuam uc chm fiib- Auzagga ubi fuit Januananus, qui nunc
criptio cccpcnt recitati, eofdcmdigneris deflio^us cfl: alia Auzagga , ubi cflPri
audi re. Et alii mat.a. Emcri tus recognovi votus , qui nunc vivit Et uUa mana. Pri-
clxxv I . Marcellinas vir cUriffimua Trtbanai ^ mianus Epifeopus recognovi
P/9tMiat dixu. Subreriptionesomnium, Mar.elUtm vir clar^mae Tribanai ^ clxXL
flcuc julTeram ,
r.citcntur. Jtajfnianas 2^9t.irias dixit. Satis^Hcopali veritate
fcnba recitavit. Optatus Epifeopus Ru- rem de qua error fuer.it natus, judiciis intu
cam reatajlet , Optatai
fuccuricanus. Et more dignatus es. Undb nunc extera
^ Epffcapas drx/A Mandavi bcfubrcripfi. Et perlegantur. Et recitavit. DonatusEpifi
recitavit. Pomponius Epifeopus Macria- copus plebis Celerinenfis *'*. Et cim re.,
nenfis. Etcam recitajjet^ idem dixit. Man- citaffet, idem dixit. Ego mandavi & litb-
davi &fubicripfi. Et recitavit. Donaria- fcripfi adverfarium omninb nec habui
:

nus Fpifeopus Bagatenfis. Et cim reataf. nechabeo in plebe mei. Et recitavit. Vic-
Jei , idem dixit. Mandavi &
fubfcripfl Et tor Epifeopus Hipponienfi um Diarrby-

**’ A u z A « t N st I, Aatjtp^a duplex, uc rit Aiwtiat *b Anfragi. Qoarc hinc fadum «

eonftat ex cap.179. infri. Huic fefe opponit non audita prima ciTc credide-
trimalms Vaitnfu Epifeoput partit Donati , tc rint , & idcirco Fagenfes Epifeopi huic fete op-
quondam AmptUi , fed quiad Eccle-
adveifarius pofuerinc. Sicut autem £4^4 etar tn NamiJia^
fiam cedierac , uc mox Cur autrm id ac-
dicicut. ita & Anfvega.
ciderit , ortum cfl ex eo quod nomen hujus ur- *^‘'CM.iaiMiNsis. Cujos ptSViod*
bis pronuntiabatur ab Arris, Anjvtfenftt ,\nia fit , iocectum.
concilio Cmhaginenfi (iibC]rpruno,obioccuc-
eorum
 ,

torum. Etcmm rfftuffit , id^m dtxit. £c

Carthaginenfis.
TtfJimuM Tnbuttm Natar.ut dixit. Scrip. G * ^ T
4^
mandavi & fublcripfi. F/ rtat.rvtt Sar- ca fincqu«.ib utrifquepartibuunfinuaca E>

mcnhus EpifcopusTomamuicnfis Et vidcdcur eile judiciis. Et natavit. Koga..

cum tfdtxffefy idtm dtxu. £c mandavi & tianus Epifeopus Idaflenfis Et cum re.
nibfcripfi. Teneant gcfta quia in plebi- atuJpA tdem dtxit. Ec mundavi fub- &
bus meis advetfarium non habeo. Etrtci’ fcnpd. : non habeo adverfarium. AureUnt
iAvit. Perreverantius Epifcopus Tcvc- Efifcepui EccUjt^ Catheltae Macomadienfis
ftinus £/ Ekm reatAg t , tdfm dixit. dtxit. Habeo Prelbyterum in Ecclclid
Et mandavi &
liiblcripli. Et teatxvtt. Florentinum. Epifeopi fuerunc tres Ca-
Pancracius Epifeopus Badienlis. Et dtm tholici jam dcccflcTunt: non potuimus ad-
rtdtxjfcty tdtmdtxtt. Et mandavi & lub. huc ordinare. Prcibyierumillichabcmus
feripH. Et reatjvtt. Maximianus Scitci- Florentinum. Et reatavtt. Germanus £-
tanus**’ Epifeopus. Etcamftatxfftt ^tdem pifeopus Zugabbaricanus. Etcim nataf.
dixit. Ec mandavi fic fiiblcripH. Et rtatx- fit^ tdem dtxit. Ec mandavi fic (ubfcripR
vit. Sevennus EpilcopitsCaBellanus ***. Et redtavti. Rogatianus Epilcopus Villa-
Et cum TtcitAffety idem dixit. Et mandavi magnenGs. Et cum natajfet , idem di xit.
& rubferipn. Etreduvit. Colonicus Epill Mandavi & (ublcripE: adve^rium non
copusTmidenlis Etcimredtj^t, idem habeo reflf4«t»/r, Prclbyter Mani-
dixit.Ec mandavi (ublcripH ,^tradi- & lius Bazienus pro Epilcopo meo. Et
tores apud mc nun habeo. Et ndtxvit. cum nataffet.
Felix Epifeopus Mopcenlis. \t cum red- MxrcelUims vir elaridiimt Trihutmi clzxxilt ^
txffet idemdixu. Ec man>iivi
,
fublcripfi. & Netariuf dixit. Pro quo Epilcopo 7 Peti^
£t Secundinus Epifeopus Ju-
recitavit. Itatms Efifcepms dixit. Lumme captus eft.
cundianenlis Et cum recitaffet , tdem Et aUamanu. Petilianus Epilcopuszecog-
dixit. Ec man lavi 3c fubfcrtpfi; adverfa- novi. Alypiut E.ptfcufmi Eede/ue Catheltae
rios in Ecclclld non habeo. Et natavit. diKtt.Rcfpondcatur ucriim przren» fit,
Do latus Epilcopus Vagcaccnfis Et pro quo fubfcnptum eft. £t alia maim.
cum redtajfet^ tdem dixit. £c mandavi ic Recognovi. Pnmiauui Epifcefui dixit Lo-
rubferipn. quamur vehcaccin. Oculiscapcus cd, ve-
Clxm. Aiypmt Epifcefui Ecclejtx Cxthalie.t di^ nire non potuit , Prclbytemm fuuindi.
xic. ^riptum lic idos omnes in villis vcl rexit. Et alti Priinianus Epiicopus
in fundis elle Epilcopos ordinatos, non recognovi. ManeUinm vircian/^mue Tri.
in aliquibus civitatibus. [ EtalikmMui.'\ bnuui Netaftm dixit. Sed nomen ipfius
Recognovi. debuit fubfchpcione teneri.
clxmi. Pettlianui Epifcufms dixit.Sxc^ 2mt\x Ahpiut Epifcupns Ealefi^ Catheliae di. clxxxir.
multos habes per omnes agros di/perlbs. xit,Tcdacum fit [eos] etiam ablendum
Immb crebros ubi habes , (ane £c (ine nomina velle inierere , ut etiam nobis li-
populis habes. Et alii manu. Petilianus ceat omnes CatholiMt Epifcopos, qui
EpUeopus recognovi. MaradinutvitcU^ per indrmitatem vei fer aiiquam occa-

*^'TBXNAMusiNSts. In veteri co- nifam hudit Pcelemxus lib. 4 . cap. |.

dice CvrN4M«y<Hyf/ 1 emendavit Baluitus Ter- 'X SaeuHO INUS bviscovusJfucuN-
namuftnfhcx Icmcrario Antonini » uhiimer op- diAninsis. Ifin concilio CabaifufliTano ap-
pida MturiuniX CifarcenJi* refertut Tar^mu- I lator Steutidiu ftaouEanenfii cujufdam vili»
Ja-eaflra. Oni
Icdcs ilU diveita cftd Ceraum- umidiz.
rnnfiNi>midiz.au#nullum habcbai Epifeopum VAoiATiNtts. Item cujuGlam vil-
Donatiftam . ut lupta dicitur cap. i j t. lo noti. le aut fundi in Nuraidii Epilcopus , lu flaiim
tiaMauritanix Czrarecnfis e(l fedes Temamuiun irguit Alyphis.

fu , legendum Temamu/iufii. D A ssi N s t s. In Numidia, ut docce

1

*>^TiviiTiKus. Vide quz diximus ad notitia num. a;, i A/acemadia , Don long^ ab-
Noum 29. in lib. i« Opeati. hiilTcex hoc loco collieiiur |(dm Macomadten-
SBXTitTANuvIn MautitaniH Si- Gs Epifeopus dicat fc Prelbytcnim habere.
xifenG• ut docet
notim » num. il. AoVSRtAXrUM HON HABIO.
*'^CAsTaLiAMus.In Mauritania Cz- Mem antea cap. ij). dtxit, ^ugindiu Pdla^mag.
CirecnG I ut docet notitia num. 75. intet Mauri- mnfit: quare vcl fe ra<it<i& non noverant , vel
tanix CzCittcnGf urbes memorat Ano- divcrlanun ejufdcm ooimnu (cdium erant Epii*,
nymns RavennenGa lib. ). num. t. opi.
***Timisti Msis fcu Tmtftnfii, Forti BAxtxNuafeu SatMeuJU in Numl-
O
i

inNumidia. In coociUo Cinbi^ineiifi fub I ti2. Nam ut conftat ex cap. i}). Lueidui enc
^
priano fetucatum dixit Ftmmmi a Tmisa. Ti |
pUbii MxretUiaxmfii & SatJttufit^
Qqqqq
 .

#
432 - Gefta Collationis
c E ST A fioncm adcffe non potuerunt, gcftis in- mianus Epifcopus Her mianenfis. Citmnt
lerere. Bt^Uu mann. Rccogiiovu Etrecu actefiijfet , idem dixit. Mandavi & mb.
rrfW/.DonatiisEpifcopus Apillinenfis***. fcripfi.y/rw recitavit. FortunatusEpifeo-
Et c»mrectj(ftty idem Mx:t. £t in|pJavi pus Vefeentanus. Cumque acceifilet.^idem
& rubfcripfi : advcrfarium non habeo. dixit. Mandavi 6c fubfcripfl. Jtem recita-

clx XXV. Efifefra\ dixtt. Quoniam pi o- vit. Peregrinus Epifcopus Sufetanus.

/ccurio partis adver/x contefUca nion« Cumque accfJLJftt , idem tj^xit. Mandavi
ftravir aliquos fc abfentes habere , nos & fubfcripfl. item recitavit. Donatus E-
quo ]uc non tacemus aliquantos noflros pife^us Mer!ercbitanus»*'. uc-
multis necdliratibus aut adverfis valctu- cifii(Jet^ idem dixit. Mandavi fubfcripfi.&
dinibuN prxpcditosnon vcn.lTe, aliquan- Jeem recitavit. Gavious Epifcopus Vege-
tas etiam cathedras nunc die viduatas, fclitanus. Cumque aujltffet ,
idem dixit.
quibus adhuc £pi-Copi ordinati non c0e Mandavi & fubfcripfl. Jtmredtavu. Ve-
niondrantur. htiam hoc ac^a contineant. ratianus Epifcopus Carpitanus. Cumque
Eta/u nun». Petilianus £ptlcopus rccug accefi,lfeiyidemdixit. MandaviSc fuhfcripff»
novi. qui fum fucccflbr Faufliniani qui in uni-
,
clxxxn- M^TceSinni v:r cUri^mtu Trtkumi tate veritatis fuerat ordinatus d Donato,
2^0nriMf dixit, Qiiantum ad confirma- poflmodCim vcr6 temporibus Macarii,
tionem mandati pertinet, fufRcit in utra, illic cmerferunt traditores, Jtemndtavir.

que parte eorum nunTcrusfaccrdotum, Gaianus Epifcopus Tigualcnfls. Cumque

qui eidem mandaro fubfcripnflc mon- aaefiffet^ tdtm dixit. Mandavi £c fub-
ftrartur. Undi reliqua perlegantur ,
fu. fcnpfl. Item redtavit. Rogatus Epifcopus
perfluis abrentum caufationiMs feque. Pcrdicenlls. Cumque actejiljet , idem dt.xtt.
ftratis." Ft rccituvu. Quintafius Hpifeopus Mandavi 5c li^bfcripfi. Jttm ncitavit. Vi-
Vaiancnfis. uccfjffijfit^taemdtxit. dlorinjsEptfcopus p cbis Leptimincnfls.
Mandavi & fubfcnpfl Cumqi aco/I^t^iMm dixit. Mandavi Sc fub-
clxxxvii Epifcepxs Etclffi^e OttffUca di- fcripfl. //rmrrn/iW//. Martinianus Epife.
•**.
xit. Cbliterctur ergo fufafcriptio abfen- loci Tibuzabctcnfls Cumque accefi.jfet,
tum.f ahdmunn. Kccognovi. Etreata- tdem drxrr. Mandavi U
fu bfer pfl. fcem reci-
i

vtt. Januarius Epifcopus Lamalben/is. Qmiitianus Epifcopus a Lacu-dul.

Cumijue iieecUijfit ^tdemdixtt. Mandavi 2c CC***. P^alentimanui DiacenuiEp.fcopi Pri-
lublcrlpfi. Ite n reettuvu. Felix Epiicopus miani dixit. Malc haber. /lem reettavir.
Novafinn.mfis. Cim^ut xcteMfjet , tdem Pelagius Epifcopus Vanarioncnfls ***.
dixit. Mandavi & rubfcripfl. Jtem recitx- Cumque aecfitjfeit idem dixtt. Mandavi
vit. Martialis Epifcopus Idicrcnfis Cdm. & fubfcripfl : adverfarium non habeo.
accr^lfet^t .em duxr. Mandavi & fiih- Item reatavit. Viclorianus EpifcopusTi-
Icripfi, Jtem raitxvit. Gedudus £piio)pus baricanus. Cumque accejiff.t , tdem dixit.
Uticeniis. Cdm(fa^£ofi:JJet ,
nUm dixtt. Mandavi &
fliblcripfl. Jtem recitavit. Pri-

Mandavi & fubfcnpfl. Jtemnettxvtt. Ur- mulianus Epifcopus Mandafumitanus

banus Epifcopus Satafenfls Cimque ac- Cumque accjljfetyidcmdtxtt. Cunicnfl &
idem d xit. Mandavi & fubfcripfi.
ceji jfet , fubfcripfi. Item recitavit. Fortunatlanus

Jtem recitavit. Donatus Epiicopus Cilli- Epiicopus Metenfls. Cu nque aecefijffet ^

tAnas.CumqueactejSijffet ^idem dixtt. Man. iiiemdixtt. Mandavi & fubfcripfl. Jtemre-
davi & fiibKripfl. /trm recitavit. Liberalis atavit. Fclicianus Epif^ppus Unnenfls.
Epifc.lociNafajtcnfis**VCa«f*r-«<i»‘^;/rr, Cumeque acctfhjfety idem dixtt. Mandavi fiC
idem dixtt. Mandavi fubfcnpfl nec ha. & : fubfcripfl. Jtem reatavi'. Florentinus E-
bui adverfarium.nec habeo , nec habebo pifeopus i Tubufubtu **•. Cumque acce/L
permittente Deo. hem recttavtt. Maxi- JiJftty idem dixit. Mandavi &: fubfcripfi.

A p I s s i N I N s I s. Legendum videtur A L A c u- 1> u i c E* Cujus provincic

a Pijiauu feu Pefauh. Pejana inrrr civitates fit, incertum.
Byzacenas nuraccaiur in vctctinotiiU quam Bc* Vanarionbnsis. Poni Paxate-
verrrius edidit. rienfis. In Mauritania Cxlareenfi , ut docet no-
N AsAiT EN SI s.Cujuspcovincixlit, tilia num. 1 1.

iocemim. M
A N D A S UKtTANUS. In ptovto-
**< Mi R f 1 E E > I T A M U&. Cujus provtn- cia Byzaceni , ut docet oodiia num< iio. uM
cix fit . inceiiun. appellatur Afada^umiiamn.
c BU Z A B E TE N st S. CljuS proviu* A T u B u su BT u. In notiiti Uanii-
C12 fit , mccttum« (Eoix Sitifeofls num» t. occouit Epif^pus Tu-
r ^ . , , .

CarthaginlnTis.
433
7^/^fyrfw//.MarcusEpifcopu5Midiccn-
Man- ***
i\i\ap,Ci[”^"<^afilfet^ iJemdixir. davi &lub(cripfi., Cc nullum habeo ad-
davi Sc ^blcripn:adverlarium non habeo. verfanum in pJebe, njfifblum Abfalo-
AlyPtuiEpifcottuiEcclefU CathoUoe dixit. nem .AurtliusEpifiopusEal^teC^t^oliat
Unde cs } qux cll auccin civicas cua ? Mar- Mxcomxtiicnfis dixit. Hic eft Epifc.pr*-
m Eptfiopus dt<tn Sccilb Taprurara Mi- fens Callianus. Item natavit. Refticurus
dica. Novie me Dimenianus a Tapniri Hpi!<»pus DtuCi\\McnCis.Cumqiieacce^/i
refi- Mandavi 5crubfcripli.//rt«
mcnlu *'*.
acuStfJit^ idem dixit, natavit. Flavianus Epilcopus Pauze-
Man:iavi &
lublcripU advcrlanum non : rcnlls*''. Cxirafue accf^lffet/ idem — j
dixit„
.

habeo. Jtem teatavit. Vidorianus Epjfl Mandavi Sc fubreri^. ftem recitavit.C\ 3u

copus Puppiranus. .«or , /drm rentius Epilcopus Tafaracenfis. Cdmqut
... if /r-.
dixi M.mdavl Aciublcriplij It^m ncita- Mandavi &fubfcnp-
vi/. Dativus bpifeopus NovapetrenAs . (i.Jeem recitavit, Recargentius Epilcopl
Cimque uccr^ijjett idem dixit. ManJavi Ciimqxe aecfjtijjet idem
,
Sc rubfcripli ^ & adverforium non habeo, dtxit.Mandavi & lubrcripA adverla. :

qu-a illic cft domnus Marculus, cujus lan- rium non habeo. Auieltus Epifcofms Ma*
guinem Deus exfgecin die judidi. 7/r« nmadtenfis dixit, lllic cll Crclccncianus
rm/^vv/^^klaximinus Epilcopus dixit Prdbyccr. Item recitavit. Palealius E-
Cimjaeacced/i/ftynUmaixir. Mandavi 6c pilcopus Tuggenfis Cumque accfiif-
fublcripA Item reutxvit. Crclconius Epil- fet , idem dixit. Mandavi rubferip- &
copus Legenfis. CxnufMe aaelliff t , idtm fi. /tem recitavit. CaAus Epilcopus Ccl-

dixit. Mandavi fubll ripfi adverfarium & : \ct\ds. Cumque accejii^et ^ idemdixit. Man-
ibi nec habui, ncc habeo, /tem reatavit. davi & Tublcripli. /trm natavit. Apeus
Valentinianus Epilcopus Junccnlis *’*. L^y(co^%T\mit'mm%.Cumque accrfiijfet^
CinnqMc acceffiffh y idemdxit. Mandavi 6c t^m dixit. Mandavi ficlubfcripli. hem re.
rubfcripfi. hem tedt.tvit. Gaudentius E- citavit. Viclor Epifeopus RocarienAs
pilcopus Zcrtcnlis
Zcftcnfis f >
Cumque accefliffet., Cumqueaccrjlif/et ,idemdixit.Mind:ivi SC
. ...
idem dixit. Mandavi Sclublcrip A: adver. lubfcnpli; adverlarium non habeo,
larum nun habeo. Aurelius Epifcapus Ec- liui Enfcrpus Ecdeji^e Catholica Macoma.
tlef.e Catholica
Macomai^enjts dixit. Eli ibi EpiA:opum illic habuimus.
dier.^s dixit.
Prclbyter Catholicorum. Gaudintius F- OcddiAisallum Si invaARis.
fi^opai dixit.Hoti habeo adverfanum in Adtodatus Epifiopms dixit. Dicit EpiC
cJjjxvm;
plebe meS. hemieeitavit. Bonifacius Epif- copum occiAim. Accufet, docear, incen.
copus Urugftanus Cumque acce/liffet, dat. Et aliamanu. Adcodarus Epilcopus
idf/» <7'x//^Mandavj fublcrjpA. Jtem U recognovi. Aurelius Epifeopui EcclefixCa.
recitavit. Donatus Epilcopus Bamaccu. thaUae Afacomadieafis di.xit. Et rebapei-

^ufxhJitattm pro quo legcnduin Thhu/mlrditanut. anno 5 x4* habita, cujm Canonem refert
In ncticia tmpcfi^iubctur fc^« ao. Pixpofian Fetrandus in Breviatione Canonum Can. a<.
hnxKisTidufHkJitafii. TAt$fHptxm fcribcbjm ve '7** mentio in viti Fulgemii. Erat
Jumemfit Iii|oritfic
tetes Si ixa legitur apuet Pto^enixum Iib. 4
, 3cia Mauritania Cat(xvxxiP\]onaM/u Epifeopui^
CJp. Plinium lib. } cap. a- Antonioum tn lu'
a. . ui ptimui apparer in notiiia hiijut pruvincix.
n«T3rk>,& Ammianum Marccllinum lib. ay.cap. ?n «iftoli Epifeopormn provinciz Byiaccn*
5. In Aiuomni Itionano piopi Saldai locatum iblciibit NuMidiui Ef ifcfut /mdu Ecde/ta So.
ntimcmur , &
apud Ammianum l<>co laudato JiMut-Juncit,
Tutufufium dicitur fuide contiguum JUomifer- ZxRTtMsrs, Videqux diximus ad
toto qui ur cx Tabulit Peutingetianis patet, i caput ijj.
AayStfciPT* colonia Soldjt ufqiie peningebar. U RUOt T A HU 8 .Fottet>r4 eW 4 »i&U
M t D I c E N < I f. vicina Je3 ‘jTapm»
cs“ VreuojiHt in provincia pioconliilari.
rx in provincia Byxaccna. * *
* ^ ® Icilicet qui
''a
C Jt E s 1 u I N s I f> Cujui provincixlac, cj »1 Prclbjrccr hierae, ut habetur fupra cap. ut*
Joccrium. Ai^c ideo Abjohntm hic cum vocat.
NovAPXTnSMSts. Calbllum io AuzcRiNSis. Cujus |«oTincix Atj
Numidia
D I X I T. Loco hujus verbi, dixit , rc Tuccinsss. Forti in provincil pro-
-*

ponendum nomen civi^iv confulari. Nam f^Uhr Epijctput mumeipii To^ia

iwa erat £p|(;opus.
clTcc
* cujus af/axiai/-
rubrcriblc epiftolx Epifeoporura provincix
pn>«
J u y
c X N s I $. In Bjaacena, uwlocef Conlulatts in Concilio Lacetanenil.
notitia num. 1 05. Cc^biis hut lynodus^MCM- *'^R OT A Ri 1 H s I s. Apud Optatum Ubj
Q^t^qq ij
 , ,
}
•
. --r

BEST A A?O A *
Gefra Collationis
CoUm.
^ lavemnc illam hortiirtem noiugcnarium & populos cx cccm Donatiftirum. Hic
Epifcopum yiihr Epiftofui At^ren- eR Prefbyter & Diaconus ,
hic in hac a-
“* Ecdefi^e Cuth^Ucx dixit. Dicit fe vitate Carthaginenfi ,
quem prxdavic
non habere. Ego Eccleftim illic habeo, quem corfic, quem fufpendic. Ecclcfiam
quod tenon ftigir. /temreauvtt. Calipo- autem Catholicam prxdavit, pecuniam
dus Epifeopus Vazahtanus. Cdmque fufbilic, frumenta deportavit, caroenta

€ejitjfet , idem dixit. Man<lavi (iibrcripli. U duxit, ut nont ille, quia efl illic Eccle.
/tem recitavit. Benenarus Epifeopus ta- fia Catholica. Hoc Ium profecutus.
fenfium Daftalenfium’**.[ Cimque aaef- Hxc omnia do>
deodatns Epifeopus dixit.
ftjjet
,
idem dixit. ] Mandavi fubfcripfi, & cumenris agenda fune. Faciat pcnculum
& non UabcoidverClTVim. /lem recitavit. qui mendacium in judicio promit. EtaUk
Honoratas Epifeopus Adqucfircnfis ***. manu. Adeodacus £pifo>fHis recognovi.
Ctimqite accffiijfet^idemdixit. Mandavi & Novatus Epifeopus Ecaojia Catholica dixit.
fubfcripn. Jtem recitavit. Felix Epifeopus Jube Prefbyterum loa intromitti.
Maxiilitantts ^**. Cim^ae aatfiipt y idem ManelUnui vir clanSimas Tnbwm ^ cxc.
<tjc//.Mandavi &
fubfcripfi. /rr« rtatavit. Notarius dixit. Ad prxfentem cognitio-
Marcianus Epifeopus Sitifenfis. Cumbae nem ifla non pertinent Qux mihi man.*
acerjiijfet yidemdexit. Mandavi ficfilbfcrip. data cll reliquorum fubfcnptio relegatur.
n.Item rrr/r^fv/r.januarius Epilcopus Nu. Salvianus Epifeopus dixit, biftbis pne-

midiends ***. Cumque aecefiiffety idem di- feripeum cfl dudum quo dicerent. De
xit. Mandavi & fubfcripfi, & traditores Epifeopis agitur, non de Prcftwtcris.
non habeo. Funttn.ttianus Epifeopus Eccle- Fortunatianus Epifeopus EceUjCe Catho-
CXCL
fx Catholica ^tuenfs dixit. Und^ es ija- lica dixit. A
noflris portibus propterea
tmartuihpifcopus dixit. Numidia cfl.Mau< refpondecur, quia ibi Catholica denega>
ritania eft Cxfarienfis. Reparatus Ef^c— nir. Unde impadencix veftrx fkisfac-
pus Ecclefia Catholica Sufafaritaua dixit, tumfuifrcprorlcntia gefia loqucncur. Et
Dioccfis mea eU. Illic Prcfbyterum ha^ alia manu. Recognovi.
beo, illic tccuui vigilavir. Item recitavit. Adeodatus Epifeopus dixit. Agimus tibi CXCII.
Campanus Epifeopus Cincaricanus. Cum- gratias, qu6d femper fads injuriam. Et
^ueaectJi!ffetyidemdixit.MSindi,e\i)L{\xh- alia manu. Adeodatus Epifeopus recog.
fcripfi.Jtem recitavit. Crcfconius Epifco> novi.
pus Cxfariancnfis. Cumque acttfiffety idem Martellismt virclariffimas Trihmtus ^ exenr.
dixit, MaiKlavi &
fubfcripfi xuidum non : Notanusdixit. ifb in tempus aliud refer,
habeo. vcnrur, nunc quod delcgacpm efl facro
clxxxix. Novatus Epifeopus Sitifenfii Ecd^a Ca- judicio peragatur. Item recitavit. Feliciffi.
dioUca dixit. Habet contra fe Catholi. mus EplfcopusObbcnfis'*^C*m^ll^^,tfrrr/l
cum Prcfbyterum .clericos abundantes, idem dixit. Mandavi Sc fubfcripfi.

I. iium 14. p. 1«. fr/MT ^ recenfemrtn- minis Epifeopus Moxolitami. Sonnorum M*xm-
ter Epifeopus Nuinidiz qui concilio Circcnfi ittanomm feftivicas in vcicrUCalcndatio Gr.
adfucrunr. ihteincnfi celebratur dic I i. Kalciid. Auguftt
'^^Nonacina aiumEmscoEum. 5c de ttfderoduos habemus Divi Auguftini fer.
SimpUeiMm fciiKCiTihdiutmm ^ uc dicitur in fi. mones , t^xtidefutthi Martyrikitt Moffylitouit in-
ne capitis 1^7. fctibunrur.
Azuaimsis Hic Vidor Gignit. 1. '*’NuMiDttNSti,fcu Nuunde»f$ in
cjp. 1). dtctcur wf/wmi/is. £ Numidia fuiHe ve- Mauritania Czfareenfi, ut ftatim habetur, ut-
riamilc eft , ciim in uibc Rotatlcnll qujc Nu- que docet notitia hujus provinciz num. 118.
midia (ft, dicat Ecclefum fe habere. Avuhus erae ifte Epircopacus i Sufafaiitano, uc
*^*Casinsium Bastalinsium. conquaituc deinceps Reparatus.
Cuiuf provinciz fit, incertum. Salvianus Eriscoriis LeptU
A B Q^u I s I R I N s I s. In Mauritania /4v«i qui nominatur infiacap. 107.
CzGreenTi, m docet notitia num. 66, O B I N s I s . feu ()hhii4mus , in Mau*
*** M A tu 1. 1 T A N us. In provincii pro- tinnia CzCucenli, ut pater ex notitia hujus pto*
confulari, ut docet notiiia num. jo. Maxul* vinciznum. Incercpifcopos qui adfuere coa»
MminetcPtolcruxus , Plinius, Itinerarium An- cilio Canhaginenn fub Cypriano, legitur Paz*
cinini, &
Tabulz Paitmgerianz. Gancilio Car- ha Oiha in qiiibufdam codicibus 9C
Conferor ai
thaginenH fubAurelioanno 4t9.interfuitiV«ni. apud Auguftiaumj^ Boiha. Bokiom Colooiam
d*ut Moxiditomt hujus FW*ci/ adveifirius , uc m MauriuniI comeae P intus. Cod^lio V. ge~
1

patet excap. ut. Itero incooalio Gtihagi- neralitdfuit yuUpMun Epifcpm OA^zBcclefiz
licnfi fub Bonifacio tao. jsj. alius ejufdero oo* Afiicanz, •

Item
4«
 T ,

Carthaginenfis* 43^
Jtm rcdtxviu Rufinus Preflajtcr proE- xit. Mandari & ucitavit.
pifcopo m?o Juliano Miiilenli fub- PofliJittsEpifcopusSillicaQU$.Om^«rirr- l
Icripli tiUmdixit. Mandari&lubicnpn.
^civ. tonuuxtiMnui F.ptfcepus Ealefx Cathe- Jtem reauvit. Reparatus Epifcopu^ A>
licx dixit. Rclpondcarur utrum pro prx- quenHs. Cumque aadPjftt , idem dixit.
fenee fubrcripieritf Et aUk manu. Reco- Mandari &
fub/cripll. Jtem rratxvit.
gnovi. Honoratus Epifeopus Larenfis. Cufnque
*a(CV. Adeedatus Epifeepus dtr.v/r. Julianus xgn- Mte^ffst.^demdixit. Mandavi Sc fiiblmpli.
cudincprxpcditur: ne videretur ali- Jtem recitavit. Proliccncius ^Ucobus
quo padodcRiiiTe, Prcfbycqpun millt, Maconuzicnfls. Cumque acec/i‘{fet ,
idem
per quem fuam ablcntiam cxcufarcci 5c dixit.. Licet non habeam adveriarium,
ipfepro illorub!cnp(ic. Eealiknuna. Re- mandavi (c (ub cripfi. Feriun.iUanui Epip
cognovi. cofui EcclefixCatheticx dixit: Ex qud Ma*
CXCTl. MamOinus vir cUriJJtmus Trihams comadj^** ? Prfficenttus EpifaPus dixit,

TJeurtui dixit. Prolubilis rationabilis & Rudidina. Item recitavit. Parcnalius E-

excuiatio clb. pilcopus Duficonus"*. Cumqeeaccnfffet^
^XCTII. Ecrtunatutius Epifiefus Ealefix C^ithu- idem dixit. Mandavi & fuolcripn. Jtem
Uex dixit. Etianvboc telUtum cile volu* reptavit. Antonianus E pildapus L> ueofis. i

mus, quia proabfente rubrcripnr.£ru//a Cumque atcefitjjet ,

tdem dtxit. Mandavi
manu. Recognovi. Jtem reptavit. Opta. & rubferipn. Jtem reptavit. Januanus E-
tus EpifcopusTimicitenlIs.C»iwf*r pifcopus AquxAlbcnfis*”. Cumque atcefl^
fjftt ,
idem dixit. Mandavi ti. hiblcripn. jifjet ,idcm dtxu. Mandavi 6c fubfcripfli
Jtem redLtvtt. VidonanusTigimmcnlis Jtem rotavit. Crelceos^i/cdpuslcon-
E.p\^co'pMi. Cumque accajijfet i tdem dixit, tanus Cumque acceiji^et ^ idem dixit.
Mandavi Scfublcripn. Jtemrecitavit. Ho- Mandavi &:.rubrcripfi Jtemtentavif,PiC>
norius Epilcopos Vartaneniis Cumque chafius Epifcopus Tu^enfi$*'^ Cumque
atceipffl-iy idem dtxit. Mandavi accefitjfet , idem dixit. Mandavi fic fub-

cripfi. Jtem recitavit. Martinus Epilcopus fcripfi. Item reatavit.^xStor Eptlcopus

Siccefitanus Cumque aaesfjffei^idemdt- Orienfis JJ*. Cumque acceifijfet ^ idem di-

xit. Mandavi U, fiibfcripn. hem reatavit. xit. Mandavi Pc (tiblcripfi. Jtem recitavit,
Vindemius Epifcopus a Cenis. Cumque Marcianus Epifcopus Tabazagenfis ii'.
accesjiffet .fidem dixit. Mandavi&fabfchp- Cumque atPijijUet , tdem dixit. Mandavi
/i. /rrw «r/r4M>. Donatus EpifeopusTa- & fiibfcripfi. Jtem recitavit. Crelconius

smdaienfis Cumque ucce/iijfet , idem di-

'
’ Epifcopus Siguitenfis '**, Cumque accef-

^
*** M I D 1 1 N 1 1 ,fcu MidUaifi. In Na- Epii<»pus fuerit Januarius , iaemuro.
*
midia , ut docet notitu num. 4 1. Coacilio Car- ’**lco8iTANus. In MauritaniI Cz-
ihigitwnfi fub Cypriano adhiit CoDhflbc & fareenfi « ut docet ootiiu num. \9. letfium cele-
Martyr 'jeder i Aiidild. bris urbs I Vcfpafiano Latto donata , ut Icribic
V A RTAM K In Tjbult* Pctt* f I $. Phnius. Hujus meminite Ptolemzus, Pompo-
rtneetunit habetur Cerari inter FUvuu» Ature nius Mela, Antoninus , Ammianus Marcef^ut,
& KtUfim. Ucriim bxc eadem fit cum ifia incet- ic Anonymos Ravennas. Efufdem urbis £pR:o-
tum. pus iMitiaurtinuu leefttama Legatus Mauricaniz
S ic c I s I T A Nu f.In MauricamiOe Czfarcenfii ad concilium Cart^gin. ann. 489.
(ateenli , uc docet notitia num. So. Tu a. I N$ 1 8- Duorum jam Ttaenfimi
TanuoaTinsis. amaWmu Forti Epiffopatuum divctforum mentio faiila eft .• nunc
ft in Miuriiania Ccfiuccnfi cx eadem nociiia tertius accedit , cujus ptovindz incertum. Eft in
num. 100. concilio Canbaginenu'ann. 51). fub Bonifactd
q^u'A M
A c o M A n I A. Duplex, FtBx EfifewpHS fite-Turm/ii , qui cuiufnam cX
ntl obfcrvavimui cap. ii(- erat ManmudU his fedibus Epifcopus fuerit , iocertum.
una in Numidia, altera in Byzacena. Frefem- *'*OR.ikNSis, fcu Hemnfti, Prztef
liui ii de quo agirur,crai Eptlcopus Aienm u dt u Herrtam yhmukenfem eft in Maununia SitifenA
in Byzaceni quz Rufikuma cognominabatur. alia Herrta inrer S'u\^ Sc Tuktujdnum in Ta-
,

Du s i T A N u i. Sequitur altet feti e bula Pcutingeiuol , cujus foni loci efi is £pi&
jufdem nominis Drnenjit ^ tc capite’ lequenii copus-
SuCama EptfcepHt Dujtnjit. In notitia nullum Tabaxaoinsis. Hic Epifeoput
alium fimilts nominis habemus , ptztcr D«rrii. fupra dicitur 7«l4ferayii innotitia MauriuoJz.
/em in ByxaccnL Czlarccnfis Tekedearenfit num. loj.
Aq^ux a l tNSi s. -^f«4 Alhinfii
*** S I 6u I T M s I s fcu «Si/ifitaivN/. In Nu-^
fedes duplex in notitia , una in Byzaceni num- midia ubi Sjjtui in Tabulis Peuttngeiiaais loci-
)
a. aheta in Maucuaau Siiifeofi Aua. )• Uuius tur prope Tigifim Sc Cirtham- In Itineratiq

Rrrrr
 ^

43 6 Gefta Collationis
ȣ s T A fifitty idem dixit. Mift4^vi & fabfcripfi. pifcopus Amporenfis. Cumaue accesffset^
Sicut adverf^um non habeo , fic nun- idem dixi/. Mandavi fic fubfcripfi. Jtem
quam habeam. Jttm ucitdvtt, Oanvus redtavit. Martialis Epifcopus Vararben-
rpilcopus VircnfisM*.C«»W acasjifset, fis '*. Cumque accespjset , idem dixit.
idem dixi/. Mand!lvi fuo(chpn. /iem Mandavi fic fubfcripfi adverfarium non
:

nduvit. Quodvukdeus Epifcopus Neb. habeo. Jum redtavit* Donatus Epifeo-

biunus }4». Cumque uiCtiff/et ^idemd/xit. pusTama fcaninen fis *4 7 .Cumque accesfilfer^
Mandavi 8c fubfcripn. Item redtavit. idem dixit. Mandavi fic fubfcripfi. Jtem
Condancius £pi{eoj>us RuTubiccarien> redtavit. Quadratianus Epifcopus plebis
fis M). CumM Maspfut^idemtiixit. Mao> Sicilibbedfc 1*». Cumque accespjfet
,
idem
davi &
fubferipli. Jtem teciuvit. Augiu dixit. Mandavi fic fubfcripfi. Jtem redta»
dalis Epifcopus Akiburicanus. Cumque VI/. SacumusEpiicopusSitcnfisjA^. c«w»
uKCi^Citt , /dem dixit. Mandavi 6c fub*. que idem dixtt. Mandavi fi< fid>-
actesfjjet^
fcripn. Jtem redtavit. SacurniDU^pifco- Icripfi. Jtem redtavit. Junior Epilcopus
pus Tamagnftenfis. Cum^
acces^ut.^ Ruliccadienfis H®. Cumque acces0et\i-
tdemdixif. Mandavi & fubfcripfi. /temre- dem dixit.Mandavi fic fubfc. ipfi. Jtem
dtavit. Simplicius Epifcopus Tibilita- redtavit. Miggin Epifcopus EdiRiancii-
nus 14 4. Cumque acatfifittidem de.xit. .Cumqueaeces0et yndemdixit. Man-
Mandavi Sc fubfcripfi : ^verfariunMon davi fubfcripfi. Jtem redtavit. Fiden-
fic

habeo. Aureliui Eptfiopms Ecclejue Cathe~ tius Epifcopus Diancnfis 'S». Cumque ac.
d§K4e^MacomxeUeHj^i dtxit. Ipfc cd Epifi- idem dixit. Mandavi fic fubfcrip-
cesfffety
copus qui rcba; tizatus cfi , Sc fadus cd fi.Jtem redtavit. Geminius Epifcopus
auuicns. * # Clypienfis.Cumque aaes0et , idem dixit.
•ZCviil. Adecdatut Epifcopus dixit. HoC cogni- Mandavi fic fubfcripfi. Jtem reatavit.
doni fcrvandum ed. Agnovit veriucem* Marcianus Epifcopus Allabenfis. C«mque
Jtem reduv/t. Vcrianus Epifcopus i acces0t.f idemdixit. Mandavi fic fiibfcripfi*
Turre albi. ’4>. Cumque acuspfset , idem Jtem*featavit. Rogatianus Epifcopus^
dixit.Mandavi &C (ubfcripfi. Item redtx. Vico.Atcri Ifl. Cumque accespffet
^
idem
vit. Veriilinius Epifcopus Tacaratenfisw Mandavi fic fubfcripfi. Jtem recita,
dixit.
Cumque accesjifset ^
idem dixit. Mandavi Donatus Epifcopus Bucconienfissf 4 .
vit.

4 & iiibrcripli. 1/e'm redtavit. Servatus £- Cumque acceifipet ^ itUm dixit. Mandavi fic

Antonini dicitur Suqus Cinhl didam xxv. mih Tabulis Peucingerianix.

lia piiTuum. Erat etiam in MautitaniiCxliueenfi *** S I c 1 1 1 a
B b n s I s. In ptovinciA
Sig 4 ctUnia apud Ptolcmxiim 1 . 5« c. a. Sed Ctef- ProconfuUn. Nam io concilio Caitluginenfi
coniui erat Epifcopus Numidia ) iublcribu enim anni 4 if. adfuit Rrutextutut SitUihktnfit Efifi*-»
pro Gaudenno Epiicopo Tigitlcano* pus unus ex Epifiopis ptovinctx Pioconfularis*
**’ V 1 1 c M 1
1 s, Cujua provincia fit » in> In concilio Cartbaginenfi fub Cypriano fcnreo-
cemim- tum dixit Sutius k SidBkhi. hnionxno Sidlikri
N c » i TA Mu s. Foni Neptkunus in apud Anonymum Ravennatem SieUiku.
Byz^ena, ut docet noiiita oum. 1 4. S T
N s 1 s. In Mauritanii Cxfirecnlj^
1 1
V Rusubicakiniii. Innotitia ut docet notitia
num. iia.
Mauriunix Cxfaceenfis num. ai. occurrit Rufa- Rusicc A o I iN si s. In Namidii.
purMumu,^ nuro.yy-AidiiMnrffyUipcoquo legen Vide notam 42. in lib. 1. Optati.
dutu ede furpicaotui viri do^i RMfmieurtnfii. Eoistianbmsis. Cujos {^vin-
Ruftdmuri le^tur in Anionini liincrado U. ifl cixfu» incertum.
ThauUs Peutiogerianis. Ruftibtftr habet Piole*
I*'
D 1 A N I N s IS. InNumiditex Itine*
* mxus !.4. o a> & Rufid^or cap. fcquciui. ratio Antonini > ubi duplex Dixua.
Tibilitanus. In Numidia « ut * A V I c o>A T f aii. In fUza«nS > us
docet Dotltia num. €i. Vide qux diximus not. docet notida num* >a. In concilio Onhaginenfi
4j. ad tib. I. Optati. Nam ciumd Ttii* ann. J15. Pettus Abbas pro ruendt Monaftettl
firANA divecfx fbtene i , ut videtur vectiu W imrouniuce affert exemplum Monallerd Ptx*
mileex Tabulis Peutingeriaais«auameautcTque dfu, quod licet in medio Leptimineofis Eccl^*
locus ejurdem discefeos. poutum^efTct , prxtcrmiffo Epifeopo vicino^
^
*^^ATurrialba. Foni Aqua AI- f^ieu-AierUufit Ecclcfix Epifeopi in lorctnquo
Etufis in Maurttanii Sitifenfi. pofiti confolationem habebat. In ryooJica Byza-
*^'Vatar.binsis. Cujus pcoviocix cenotum Patrum in condito Laierancnfi fi^
fit , incertum. Maretno, rubfnipnt Ekufuu Epiiapui EsuSa
Tamascanimbnsis, CtuTut/uf’ EedeJU t^ieu-Att^fis.
eemeuftt. In Mauritanii Sitifimfi * ut doca noti* Bucconi INSIS» (oiB»eeeuieu/um
lu num. 14. Tuamfeum mumdphm babecut ia NumididfUr docet oodtu oum< S|.
 , ,

Carthaginenfis.
Eibfcnpfi aJverfirium non habeo. Ium
437
Ius EpifeopusSiccenfis. Omitte acxei/iffit, o is t*
nattmn Donatus Epifcopus Tegula- idem dixu. Mandavi 8c fubrcripK. lum *<
. 'd'« dixit, natxvit. Felicianus Epifcopus Aqj* ^o. ‘‘

M^V'&fublcnpa./ArmnrOTat,;f.Do- venfisX'. Cttuite xcaifift ,idm dixit.

Ct^Mxe- Mandavi St CMcnaCultemnauvit. y£-
aifijjit .i^ttdtxit.MinitmUfabktifCi.
milianusEpifcopusVerronenfisXs Ct-n.
dum mttxvtt. Felix Epilc^opus Magar- t,tt xutifiSii.tlmdixit. Mandavi fub-
7 — ~**^vi/**) m*it, ttcitxvii. Secundinus EpiC
iit

M^ndivi 8c fiibrcnpfl. /tem recitavit. Uva^epSv Caitt/.f xmiftfu.

Marcellinus Epifcopus Mullitanus. Om. tdem dixit. Mandavi St fubfcripfi. Jtrm
^tr dcuijlft, tdem dixit. Mand.avi Scfiib. rteiuvit. Bellicius Epifcopus Tcfcptcnfia.
fcripfi. hem reatavtt. Benenacus EpiC
^ C»j»f«v jcaijijftt, idim dixit. Mandavi 8c
coms i Cafis Silvanie iir. Ctmqteacaf- hem recitavit. Lucius Epifco-
fublcripli.
0it, tdem dixit. Mandavi Sc lubicripli, pus ZabcnGsi<i. Ctm/»t aaeijieu \idtm
hem reatavit. Rufinus Epifcopus Lab- Mandavi
dixit. St lublcripfi. hem rreiu-
drafis It*. Ctm^te accei^ct idem dixit. VII. Bebianus Epifcopus
^ Ouirafis i«4.
Mandavi 5c fubfcripfi. hem retitavit. Cxmtjue acceijijf /, tdem dixu. Mandavi
6c
Viftor Epifcopus Dionyliancnliili». hn. fubfcripfi. hem red'avit. Bonifitdus E-
miam Ififnfti Carha^im dixu. M- pifcopus Utimmenfis Cumifte acctifiljit
grotat. Itemrecitavit. Benenacus Epifeo-
uum
tdem dixii.
dixu. mandavi
Mandavi 5C lubIcnpG.
fubfcripfi. hem
/irni
p^.MclarfcItenfis i<». Ctm^te aca,fi^et., teettavu. RelKiutus Epifcopus
Membrcf-
«drw ixir. Mandavi St fubfcripfi iSc ad ficanus. Cmmate aaeilift , idem dixit
Verfanum non habeo. Atnluu tfijafts Mandavi St fubfcripfi. hem natavit.
Macvmadien^ii dixit. CrefconiusEpifdbpusAquenfisiri. c*«-
Habes, Pcrficucio tua plunmos cives ^teaaeidffrt.idemdixit. MundacitiScCub-
CTcrtit. Luciahus ibi fuit Epifcopus. Ad-
icripfi : St traditorem iu pLbe raci non
huc Oidinari habet him reatavu. GIo- habeo. Ameliti Epifapti EtrleSa Caiht.
riofo Epifcopus Miggpcnfis. Cte^ueac. Uae Maumadietfu dixit. Habemus ibi
ftifiUet, Idemdixii. Mandavi St fubretipfi. Prcfbytemm. Nam St Epifcopus ibi fuir
/»w recitavit. Junianus Epifcopus Lami- mou6 defiindus cfl , St in loco ejus nec-
^enlis. Ctmate' acceijipt , idem dixit, diiin cit ordinatus, hem natavit. Vi,
Mandavi St fubfcripfi. /rrnrrri/xvrr.Pau- dor Epifcopus Curubicanus isr.

TI•ula T I Kl Tiglatmp.
in Numidi^ » uf <iocet ootitia
l's ,

num.
ftu SiHfenfi mtm. 40. Vide qu« dixiraui N mI «;
. in lib. i.Oprari.
Z 1 e 1 X » I j, Fortd Zi^tnfit qiU ia , Ou a « X s I a. Cujus provinciz Gt , in*
aorida ptorinci* Ptoconfulaiis eum.
41. habe* cerrum.
tur.
Crssconius Ertscopui Aqjiim-
A Casis S i lv a m a. Cujus provtnciz s s. Plurci er*nt
I
Epifcopi in Afri-
iii « incertum. I , Sc pIuTM mcmorannir in hac collaiionc*
**• LA a o E M s I t In proeindi Procoo- laro mentio fa^a dl cap. t
j 5. Catho*
litlari . uc docet noettia num. 1 f^Uhr LMtHm lici EpiGcopi Mautuan aCxfarceiifi
in
/Ii imeifuit rjnodoCahhagiocnit annijaj. fub St R^sTMt ejus adverfaiit.
Htc mentio Gt Cnr/1
onifacm. f*«i» Dooatirt* Ayiunfii (c-i Numidxi
DioMrsiANiNt I I. In proviiv Nam Gatim AturUm EyiJwMt At^mdidanfit
tia Byzacerl eadem notitia mim. |j|‘.
ut docet
, mterl xiimur tamquimde tcclcGl Gbi nota &
,
In concilio Cl^hagincnli iub Cypriano fenten ffcinl Tertius habetur infri cap.
ttamdixit 4 DUnjfuna. Inconcilio riaUma Epi/e«pnt .dyatufii ^uefn ex lugtbu*
Ca^arlufiitano lubicitpfu Ftntmmmt DUnyfts

^**MisAAr«LTiHfis. In BytacrnJ
C ofe^um
icm proeineu vicina
***
efleait ilatim Ardlicus.

Cu A uS
t T A N AS. tn notii'1 inovin»
erat Tfpoiicarz.
A xugiuiw

Nam leu Mtf.trftu in TabuII Peu

, ;tzPl^nlulatis num. (5 mmui b ni Ci$rtlm
tinmuna locatur intrr Zy-niu AitifeU St Ct *niu dicitur. Concilio Ca:thaginenG ii»b Bimi*
mUdU opptda provindx fiyzaccnz. ficto anni jij. aJKiit Ep^pm EuUm
A n^u^ xoviNita. lo Numidia fieCwrukii^te. Sani3u« Aug lihnui iib. aa.do
m doca notitia num. yj.
,

Qvic. Dei cap. 8. Cm%int in*mimc. Plinius,

***
VtAAONtNsts. Cujus provineiz C: ^nron nui in Itinerario Sc A lonymus Raven»
ince rum. Tts CtmAim i.nter civiucrs Africz merooranf
Ouplcs ^4^in notit'a C4rafcwicuC«r4*Msappell« PtoIcm«ulib.4,
noa io Numid.a nuu). yo. alicia lo Maahuaia ~ip.j.

Rrrrr ij
 , f E» y .

438 Gefta Collationis

Q<AUuiit\
^casfffct i idem dixtt. Mandavi & zabccenlls n. Cumane aatififtt ^
ideiA

rubfcnph. Jtem reatuvu. Saturus EpiT- dixxr. Mandavi U fubfcripU: adverfe-

copus B zacienfis. uctesfiyet hum non habeo. Z/r/M rra/4iv^r. Felix E- i
uUm dixtt. Mandavi & fubfu-iplL I- pifcopus Zummenfis. Cimqne aece ^fet ,

tem reatjvtt. Florentinu> Epiicop js Fur- idem eUxtt. Mandavi-fic 'ubfcripit. Itemrt.
niranus Cimane dcctiftjfit^ idim dt- dtdvit, LcondusEpiKopjsRullicianen-
.«./.Maidavi ficliiolcripli. /fem r cituvU. fis d*^.Citmq*e acte pffetyilem >iixt: Man-
./CmilianusEpifcopus Calenfium Mc ia- davi Sc fiibfcripfi : adverlarium non ha-
ncnfijm. Cd-nifte accetfffity idtm dixit. beo. Terentius Ept^C9»Ms C*tihoLcx
MandavSclubichplI. /temrtc^tavtt. Vic- dix t. I fie rebaprizabac ooft partem Do*
tor Epilcopus Ganancnfis J®*. Cimtjue nati. R.cbapt.zatu> cfi pofi.d, &fic cft or-
dcceijiffe yidemdtxit. Mand^viSC fublcrip- dinatus. ,

fi. /te-n recitavit. Luculus Epifeopus ab j4deecuns £p//^/i«r dixit. Serva panibus cxcir.
HofpiCiis. CumtfMe Mcctifijjet ^ idem dixit. quxeomperu t. /rrm/ro/.tf/r.Evalius E*
Mandavi & liibfcripfi. Duos advcrshm pifeopus C rbitmu'. Ci n^tte aece.^tt^
mc habeo & ordinaverunt modb unum.
,
tdem dixtt Mandavi fubrcripfi.
JttMrratavf, K,0(nanus Epilcopus Lelvi. JFerttttutiunus Etifcr’>ni EccUfx CatbttU
tanus *<>. Cumque uccfsjifet , idem dixit. cxSiaenfisdixttVAiX Zummeofisquomo
Mandavi & lubrcripH yrr»irr<3>Ji//>. R.C- doabfem fubfcribcre ponuc doceatur,
ftitunis Epifeopus Segermiranus. Et .«//a wjvr. Recognovi.
xece j^ttytdem dixtt. Mandavi Scfubfcrip- MurcelUnus vir darifJimMS Tribunus
tl ftem rrauvit. Crcfconius Epifeopus ab Netarius dixit. Videtis quid i panib as ve-
Horrea Amnicenh ‘**.Cumq»euccc J^pty ftris flagitetur. Queritur cnim quis nd-
Jdtmdixtt. Mandavi ii (ubicr^pli. /tem mincifitusqui in prxientiarum videtur
recit tvii. Faulhnus Epilcopus Tambaien- minimE cofticutus iubicriplcrit mandaro,
fis. Cumque acceJUJct ^ idem dixtt. Man- Adtedutus Efifco^s dixit. Expccla, hoc
davi £c lublcripfi. Item recitavit Primi- quarricur. Etxiu manu. AdcoJatusEpilL
hanus Epilcopus Lucimacnenfis J’>. Cum- copus recognovi.40p/<«rio£//y2vp»i irx//.
que .tcteififf t idemdixit.Mmdzni (C lub. Felix Lambienfis>7> infirmatur. A/./rnr/.
.

fcripii :adverfarium non habeo, /tem nr- Unus vir dariMmus Tribunus Notarius
citav/t Maximianus Epifeopus fien* dixit. Cujus loci Felix Epifeopus fubfcr p-
nefeniis. Pumianus Epifctpui Cartha^ leric, officium aperte demonfirec £rrr-
pms dixit. Hodie exivit de corpore. %itavit. Felix Zumnvenlis. Alypius Epif-
Jtem recitavit. Oooacus Epilcopus Tifc- copus Ecde/ixCatho/icxdixit.S ihfcripxio-
ditanus. Cumjue acceifjfet , i^m dixit. nis fiilfiracem deprehenfam fuifie tefU*
Mandavi St fubicripll. /tem rgatavit. Ur- tum fit. £!uiia manu. Recognovi. Adeo-
banus Epifeopus TlenfisJt». datus Epifeopus dixit.Viiz error ell, nort
cesfijjetyidemdixtt. Mandavi Scfubfcripll. faifitas. Et alia manu. Recognovi. Alyptus

Jtem recitavit. InnocentiusEpifcopus Gu- Epifeopus icdefxCathoLcx dixit. Magnus

F UR T A M u s. In Provincia ptocor- dai Sc SUiJim Lefii habetur in Antonini Itine-

fulart. Apud Viarem Vitenfem lib. i. num. ). rario millu palTuun) i^.kTMhifiiptoii^n’.
/HaupuiMsVrkitAMiit Epifctpm tnecofus diciiui AB Horria AxiNicanii. ba
in poni FwrmtsHA hoc eft ad p<.>rTam Canhagi Byzacena eadem qUz in ejus nontia nam.y. f/or»
Bis, qui via erat aduibem Fitnuiauam.Simeon nnjtt.Hemam Suifenfem memorat Antonin ts iit
pifeopi^Ukit Fxrmtana lubfctiprit concilio Car- Itinerario inter icTidni/momm,<^tix millia
thagin&fi fub inificio, qui Bonifaciui apuei patTuum i 8 . I priore di(ht<
p
Fmrmt Eccicnatn conf-craltc dicitur in vita S. LuciMACNaNSis. Cujus provincis
Fulgentii cap. 19. Ctnuuiut a Famit ioterfuq fit , incertum.
4
Concilb Canhiginenii fub Cypriano. TAtBX i i s. Nefeio quis illo fit
, nifi
•'* GATiANENSisItApud Vidlorcm Vjfcnfcm foniTableii/tt in Mauritania Czfarccnfi nocir.
fub finem l*b. j. mentio fit Bomfaeu Gatumtnfts num. £0. TobUienJit tiimtit mentio fit in noti-
diveril i Stctoiiino Garrumtnji qui nominatu tia tmpetii
in notitii Epirct^nim proviociz Byxicenz GuzABBTiNsia. Cujus provinciit
tiftm. II. Eidem ledi przfiiit /«tiMriw £tic^yi4 fir . incertum.
Canuuienfis Epifeoptti qui fyi^kz Byitceno Rusticianinsis. In Numidia , notitix
tum Parum (ubrcriprtt , relatz in Concilio La> num. habent Tabuix Peuimgerianx.
teranenfi fub M mino. LA M 1 H s I $. In
• 1 Numid a erat
^'Lisvitamus In Mauritania Sicilen* Lambejieivius ab antiquis memorata , rufu* lo-
fi ootitiz num. 10. Medio juncte inter SuU ci Epiltwpum hunc pocids fiufie credideiim.

error
 ,

Carthaginenfi^. 439 =
error. Nricivic uodceflcr. Et dixit. Habemus illic Ecclc/iam , & Prel^
Recognovi. Pe^fSns Eftf^s EccUji^C^ byterum Terentium, hemredixvi . Do-
Mxi/. Quis fub ejus oomine Tub-
th«lic.t nacianus Epifcopus Carcabianen/ls '•*
fcripfcrit, f^cein hoc Nocariuseonitn c- Cxmijne acctiJiJUt ^idemdixit.Minddfi 6c
dicar. Ucfupri. AjypmrEptfaEms Ectl'fix fubfcripn. /lem reatxvtt. Juftustpilco-
CMholtc^e «/.Sufficit non nos prxccrmi-
'<’/
copus Nicibcofis »**. Cmm^ue xaesfifet^
filTc ifta.Ucrupri. PettUanui Eptfopuidi- iaim dixif. Mandavi &
fubrcripfi. /tem
xit. Felix quidam LambicnH* ,colIesa no. recuvit. Felix Epifiopus Tagaraieo-
fter, hicxgn tatj fcd alii duo, id cft Fla- & fis ’•*.
Cxm^MedceciJi^ty tdemdtxtt. Man-
vianus *” ti Donatus ibidem non me- davi & /ubfcripfi. Jiem recudvit. Vidor
diocri xgricudine retinentur, Credo quid EpilcopusEquw tenfisJ*!. Cxm^ne utafi
dlicui nundavet it pro fe ub cnbi ille Fe* fiUei idem dixit. Mandavi
y /ubfcrip/ij &
lix ,
fic in nomine /edis vcl lo.i faiflus efl y/rmrrc./AV/r. Januanus Epi/copus Hora
error j
quem aut /impliciter accipiant rex Cadien/isJ**. Gv^^ar acmfijfet ytdem
aut facimus ( ujusnommis jac>uram.£r.«. dixit. Mandavi hi lubfcrip/i. Jtem redu^
iik mxim. Petilunus Epiicopu. recogno- vie. Crchonius £pifcopu> Pudentianen.
vi. Mxrceff/nHsvircLnJ^/mts Trtb^nai^ Hs i*UCtpnamedctesfffefyidemdixit. Man-
pro/ecutionem, ^ davi &
rublcrip/i. Traditores ver6 inpl^
quam vobisxHimo pc/Ic /ufficerc. Unde hc mea & omni diocc/e mea non habeo.
patimini ut reiiqua perlegantur. £/ uci^ AmliMi Epifiaput Eceirfie Cxdx ic.g Ma»
tavtf. Ja uariusEpilcOfUsde Tuburiico cemadirnjit dixir. Epifcopum ibi habeba-
Numiuiarum.Cv'</7*/<<r(r 0'*t^iaem </r- mus Memmianum reverentiffimum vi-
xit. ManilaviSc f b^CripH. Item redt.tvif. rum. Podea alterum Memmianum illic
Sccur.is Epi/copUsTenitJnxurbi*. Cim. ordinavimu'. Ddundi funt. Ordinamus
^xe ja-'sjt(l r, /dL"t Hic/um ; fic man- almm. Ad.-od.tas Epifcopus dixit. Cui»
davi &
iubfcripn Jtemrtcituvtt. Donatus Aure Usu Epifcopus Ejdefse C^^tholieet Ma~
EpiicopusAr.nfis J7I. Cumqxt costudsenRs dexst. Rcm»<is vobis ordina-
idem iixtt. Mandavi /ubfcripu , hi. & mus. Ip/i depofucrunt baillicas^ipn tule-
traditores in plebe m.dnon habeo. Jtem runt omamenra EcctcTix. Ille qui loqui-
tecitavit. Marinianus Epifeopusab Oc^ vS^y quarutTbahlicas denofurt uno loc^
Cimtftteuccetjijfet^ idem dixit. Mandaviic Jtem reciixvif.jimizrias Epi/copus Aptuw
fub(crtpfl 'temrecit^iv t. MomanusEpif. cen/Is i**. Ctrmaue uaeyfifet , tdem dixiti
copus a Cemeriniano »’». Cmmejne uae(^ Mandavi &
/uolcnpli. ytihr Epifcopus
jijfety/<l!rm vi/^ldan ’avi hi fub/crlp- Ecclfi t CtuboUcso LiPtttinenfis dixit. Uni-
/i: a !verfarium
IPn habeo. Feitundtxs tascH illic, pub icam non latctconfcicn-
Eptfoptii EccUji.e Cen^xnitnien^s tiam. hemreatuvit. Fidentius Epifcc;pai

qulm Lxnvwumu qui in noiitii Numidix num. rum provtncixBvzacrnx tn concilio Lateranen-
•
19 . (1 lub Manino dicitur Togoejinfs.
F I. A V 1 A N U I , fea»\ertn[tt Epifroptu E Q.U I z I T t N s I s , fcu Eguir.ot^»
fuDTifip. iSy. in Mauritaml Sitifcn/i noiitix mim. 11. Tamux
D
OK A TXUtSxcJtrJtnful^y^c pji^mfu Peutingerianx Efuebtto.
cap. »10. "*'HoaAZA CxLiaNsis. In Bp<:
A A I N t 1 $. ;oshtij'K loci Epif opot D zacena, m docet nocuit num. ). Concilio 1
1
reemfent Don^tillx tn hac Collatione , is rdli Canhigiocnd f-b S.CyptiinoinrcrfiiiTVaAar a4
cet Kk loco i ht in/cnib cjp. ao8. HonTis-CoIio. (n IcincrarioAnionini Horno-Cs^
Secutfdtti , videmur ciTc Numidi. /ia vicus Byzicenx. HUorimt Epifeo^m Horrto.
'^^ACiMaxiNiANo. Cujus ptovin CA/rAylrinierfliitfynodo Carihaginenii fub Auto*
cir Ht , inc.r.um. lio ano. 419. Legatus peovinex B-zacenx.
CaacaiiAhcmsis. In provin- •t* PuDtNTiANtNSts. In notitia Numidix
fla Bvi >onS, ut docet no i ia num. t^.Famo-l num, 44.PtMrwuvr»y/i.Gregoriu<iMagnus epift,
fuscll CuruFuminfn Epifiifas qm )l. Iib. i.iiubei 10. mea\'nit Moximosu Eulom
Concilio CabarrulIi;anoin:et/uUi & tn B-gauo fio fiMd/uriosioiuNumiideoitfiitsuuEp^cofi.
11 i fede (ti2 dc^^us fuit.
** Januarius EriscotusAr-
'
' N I c I N s t s. Fortd I^IiktnJts tn Nu- ruciNSii. Supri cap. ta8. Jammatmi
midia , nntitix mim. t. eto/it Eptfc*pin.intet CatboHcos ccceofccut qui
»
TAOARAtiMSts. PfXter Tdger*. ime detinebatur coiparis infirmitate Plbdic
t»m proconfularis provmcix civitatem erat in nunc altet jAmMViMr ejjrdemfcdis Epifcopus t
Bjrzacena fries , ut docet notitia Oonadftaruni fzAionc: (ed Vi^r Lioertiocnfit
Cium. ^7. Fotti is cftquiio epUloU Epifeopo- Epifcopus Catholicus negat buocEpifcopoaitr-
 , ,

440 Gefta Collationis

Cullicamis. Omufue Mccesfffet^ idem dixit, recitavit^ Viiflorianus EpHcopusTunufis.
Maiviavi Si fublcripfi. Jtemredtxvit. Sa. 6exi(xi.Cumque aecepjfet t idemdixtr.fAaa-
turninus Epifcopus GatabiancoUs davi &
ftiblcripH. /tem recitavit. Crcfco-
Cxhijue acciffijfet^tdemdixtt. Mandavi nius [ Epifeopus ] Aufi^rabcnfis Cim~
(ubrcnpd. Jiem recttavit. Viralis Epi(co> que acC‘fiijJet yidemdixit. Mandavi flcfiibfi-
pus Mallulitanas. Cumque xcafitfftt yidfm cripfi. item nutavit, FortuaaciaousEpif.
dixit MaadaviScfubfchpn. AurtltuiEpif- copus i Senemfalis *'*. Cumque accejftfety
t»pus Ecde(tx C-iAelit^ M,icomaditnfii di- tdemdixit. Mandavi &rubfcripfi. Itemre-
xit. Ille Vitalis Diaconus fjit Cacboli. atavit, Salufbus Epifeopus Zerteofis.
cus in civicarc Sitif.nii Rcbapcizacus Cumque acceffijfety idem dixit. Man iavi flC
Eiclus ell Prelbytcr. Pro).*dus eil causi fubfcripfL Ittm recitavit. Hiiarus£pi/bo>
adulterii, 6c factas ell potlea Epdcopus. pus Sulliianus. Cumque acce(li(fet ytdem di-
TeitUunti E ifcupus dixit. Acculatoris lo« xit. Mandavi & fubfcnpfi. [ item recita-
co liare volu:(li. Et xlik manu. Recog- vit. Vidor Epifeopus Taborenfis. es
]
novi. AurtUu, Bp fctfus ExdefxCadiUtcj» cUm recitaret , yiiUr Epifeopus Tabureuft
Muc-jm^dienfi dixit. Non accufatons lo> dixit. Sufccpcram quidim mindatumj

>, fed purgationis. Item rtatjvit. Rufi- feJ (^abeacifliinuspacerSc princeps no-
« ianus EpilcopusTuburbicanus. Cumque fter Primianus nunc fuftepit, me nccclle
xccfiiffet y [idemdixit.] Man.iavi Scfub- cil mandare bis ai^is. MarceiUttusvirda-
Icripfi. /tem^eatjvit, Creicooius Epifeo- nMmus Tribunus ^
Hetarius dixtt. Vo-
pus tiaijficaims. Cumque accfi.jfety idem lu icaccm tuam geUa retinebunt. Itemre-
dixit. Mandavi Sc (ubfcripfi. Jtem recita- ctav.t. Argutus Epifeopus Tabudenfis.
vit Sataminus Epifeopus Vicloriancn- Cumque aeojfijftit idem dtxtt. Man iavi
fis***. Cumque aatfiijpit yidem dixit. Mto. & fubfcripfi. item reatavtt. Felix Epifeo-
davi ficlubfcripfi. Ittmrecituvit.\jAC\9am pus Manaxeneofium Regiorum*'*. C*wi-
Epifeopus Burugiacenfis ***. Cumaue ac- fWaeuJIiffet y idem dixit. Mandavi&fub-
trfi:£'«t y
idem dixit. Mandavi 6c. rubferip. icripfi. Item redtavit. Macrobius Epifeo-
fi. /tem natavit, Maximus Epifeopus A. pus Hipnonienfis. [Cumque acceflijf t, idem
bicinenfis ’**. Cumque acceJUfJtt ytdemdii^, dixit. Mandavi Cc fubfcnpfi. Item recita-
&
fublcripfi. Item mitavit.Vi^
€ andavi
rEpHcopaiGijbm(is’*'. CumqueaitejUjl
fttyidcm dixit. Mandavi ficrubfcnpfi.//mi
vit. Maximinus EpifOopus (Jzabirenfis
Cumque acceffijftt , tdtm dixit. Mandavi iC
fubfcnpfi. /tem redtavit. Crefeomuj E-

Ce, ic unitatem illic cfTe affirmat. duplex eft GUhnfit rede^j^ma nocit. num. 40.
**' G
Az A s 1 A N I M f I <• Fonlidem qui altera ourn. 90. Alterutrius erat ifie Epifeopus. Ia
in notitia Numidia Rum>S}. dicitur Cuududtufis. concilio Carthiginenfi fub Cypriano fementiam
*** V I c T o R I A
N I M 1 1 $. In Bjrztceni, dixit Lteimi a Cafin Galba i quod CaRruro Gi^
at docet notitia num- St. Suiumiims a t^iOariuiu dicitur etiam abAuguftmo, a VsAorc Vitcn/i«
concilio Carthaginenfi fub Cypr. intetfuir./ryff* inconcilio Milcvitano & in concilio Cartbagi-
^tlhriauenjam Epijetpum laudat Augufii- nenfi fub Bonifacio.
nusepidola 105. Cttuikui FlQaruatufi$ Epiftt- Ausu e A A a I N s 1 s. Cujus provin^
fut rabfcnpfit concilio CabatfiifEiano inter Do- cix iit, incenum.-
natiila«. 5 tNEMSAtis.Inproviocil
S** BuaueiATiNsit. In concilio Ctr- Pxoconfulart. In concilio Canbaeineafi. ann.
tbagtnenft fub Cypriano Icmeottam diiir li^ta 5x5. fub Bonifacio inter Proconfufaret recenfb*
k Burntby qux redes fotil eadem dl curri ifta. tur PatruuioHHi Strnmfaienfii y fle in epiilola ly.
Buretuftm ede in Numidia, de qui notitix nodici Epifeopotum ejufJcm provincix iub
Biun. ). ceorenc viri dodH. Maninofubrciibic Juluumt Epijhpui foftda Et-
AaiTiKiMsir. Abitma urbs erat dttantm Sempfalitmanm leu Stuemfalitina.
eitfia
Proconfiilarit provincia, cujus Epifeeput Au- rum. Indd, ut oblcrvavic Baluzius in emendaA
^uPalis Aibrcripiit epiftolx fynodicx Epifeopo» dii vetenbus codkibus fagacifEmui, in notitil
rum hujui ptovincix fub Mircino. Concilio Proconfularis provincix num- t6. pro Duafu
Cauhaginenfi fub Cypriano TubrcfipCc Saiurm. demfdi legendum DtiarHm.SeiHiiq4hum.
UuiabAwutlt, Eamucm urbem memorar Au- MANAzsNiNsiuMniotenuM»
eoffinus iib. I- contra epillobm Parmeniani , & In Mauritaoii Cxfarecnii. Nam tn ejus notitiB
Ijb. 4. comta Ctefconium cap. 44. Bkbmam ha- num. ta. habetur Maaacctafentauut.
bet Ihier uibes Afncx Anonymus Ravennas. U z A t n N s i s. In provincii Byza-
Cdebtes funt Abitimnfii Manjrti , quorum ba- cenL Quippd inejus nocitii num. 41. VuueJbi-
Vemus adi. renjit ocautii , tc in fynodid Patrum Byxacc-

i** Gitiiiyislca Gjlbtnfu , la Nonqdii oocum in coocilto Laccxaoeafifublaibir JDeua-

 , ^

Carthaginenfis.' 441 OESTd

pifcopus SilemdlecCs ^*.CnmqneMCfJJif~ Mandavi&rabfcripE. CoUm. «Bd
MonJaW &rubrcriprLTr«. PdUttmtt Ejtfafxs Eafefie CdthxUc^e I.

dicorcs oon habeo in plebe mei.
talefia Cuti^liC4e Mxcmiadtenfs
dixit. Prcibyccru habemus qui incervemr,
CCII. Adeoduims Eftfiopmi dixtt. Incervcnic
dtxifti. Si ubique vellros fpargercvelttis,
jam videmini habere nobildim partem
in his locis ubrChnlHani iunr. Et mUu
munx. Kccognovi. Jtem reatxvtt. Gau.
AuteUm dixit. Diaconus fuit & rebaprhtitus cfE CCllI»
Adeedxttu Efifofus dixtt. Serva partibus
qux competunt. Et xUd nunx. Adeoda.
tus Epifeopus recognovi. Jtem nduvif.
Rogatus Epifeopus ZaraitenEs. Cximpte
dixtt. Mandavi &fubrcnp.
fi. Crtfconixi EfifcopMS Eedefite Cxth^lile
Diaconus Catholicus erat, Cc re-
d/jv/r.

dentius Epilcopus Nigl£ublcanus”^ Cdm. bapnzatus eli Adeodxtxt Efif»fxsdixit,

dc:ejfiffet ^tdemdixtt. Mandavifiefub- Serva paitibus qux compccu.it. Jtem re~
Kripn. Jiemtecitavit. Crelcoaius EpiTco- auvtt. Maximmus Epifeopus Tuburbi.
pus Sinicenlis CxmtfM xcctjfiffity idem tanus. Cdm^xexceefiiffety tdem dixit. Man-
dixit. ManJavi rubfcripH. Jtem redtd- davi &
fabicripfi. Jtem reatxvtt. Dona-
vit. Turraiius Epilcopus FiETaDenlis tus Epifeopus a Medianis Zabuniom«
Otm^ue xaeifffet , idem dixit. Mandavi Td%***,Cxm^xed(OfiiJJetf tdem tLxtt. Man-
& (ubicnpn. Item reatdvtf. Speratus £• davi Sc fublcripfi.
pifcopus Cacaquenlis. Cxmtjue aceeijiffet^ f^tchr Eftfcfxs FalejU Cethelitie dixit.
ccir.
tdem dixtt. Mandavi &
(ublcrpil Jtem Probet fc acceflifie ad unam domum
reduvtt. Fortunatianus Epilcop.:s Vcn. quam dicir. Neruatxt Eptfcxfns Bcdefid
fancnlls *"*. accesjijfet , idem dixit. (jdtbehc^e Stttfi dixit. Scriptum fit Media-
Mandavi fic fubfcripn. Jtem nptxvit jor- nas Zabuniorum habere Prcfbytcrum.
iuunusEpilcopusCencurioncnlis*‘".C’4Mfs. Ipfc hodie tenet plebem bafilicam. &
Mt dccesjijlet fidem dixit. Mandavi & fub* Unitatem habet. Nullus illic eft Dona-
feripE. Item tedrxvii. Comparator Epill tifUnim. Supra corpus Epifeopi Catbo-
copus Madaritanus. CMfUftu^daefJiJ/et , hci Prcfbyci.rum ordinavi , &: Deo vo-
idem dixtt. Mandavi Sc lubfcripn. Jtem lente ordinabitur illic Epifeopus. Epifeo-
reeituvit. Crdconms Epifeopus Banzo. pus autem Donandarum in coJem loco
Otraue xtcesjijjtt y tdem dixtt. non ed. Adeedutxi Eptfcepxs dixtt. Con-
Mandavi fic fuDlcripll: traditorem noa tra harc Icrva qux compcninr. Etaiid
habeo in plebe mei. Jtem reauvit. Vic'kor mxnx. Adeodatus Epifeopus recognovi,
Epi copus HilcenEs. Cam^xe xaet/J/ety MurceUinxi vir eUnJfimxs Trtbxnxy
idem dixtt. Mandavi $i iublcripE. Item drx//. Qwc parribuscompecuDc;
reat.ivi'. Vidor Epifeopus Titjhtanus. falva erunr. Jtem rratxvit. Felix Eptlco-
Cx'n^ex(O^Jfety tdem Mxit. Mandavi fic pus Uzalenfis*®\ Cumque xcceJRjJety tdem
fub^cripfi. Jiem reatxvit. Felix Epifeopus dixit. Mandavi 6c fublcripfi. Jtem uatu.^
Volcranus. Oxm^xe xac^ijfet fidemdtxtt. vtt. Servandus Epifeopus a Cafis F.iveo-

txs msferietrdii Dti Epifiefxi fenQe Eecitfie XJnL Diverrusefi iille locus iCemunenfi cujus Einf
xJvtrtnfu. •-o^s DooatdU erat Crefeonius , ut patet cz cap.
^V^SitsMiiLiNits. In concilioOf- t ad. fupri.
{97. fub Gcneihlio adfuit EftJ-
tlugin.*n(j anni Banzarinsis. Cnjus provincia
exfHiStkmftUitMm, qfli locus videtur efle provit - fit» incertum.
ciz PioconluLtis. A MboIAHIS ZABUMtORUU.
Ni«cizubitanus. Cujus provin In notitii Epidopontm provincia Bjxacena
dc fit , iticcnutn. n-im. 17. JUeAeaemfit occurrit , in notiiil &
S t Ni T B N s I s. In NtimidiS . ut docet Maucitanic Caiitccrifis num. H. CsfttUimAU»
notitia n-im. < 7 . £tai propi Hipfeutm ngmm diem. S'd A/rdh«M dc qut hl; agitur ad Miu-
C*/!dlttm Sinii^e ex Augufiino iib. ib- dc Ci ritAniam Sttifenfein peninet . ut colligu||^i
vit.Dei cap. 8. Idem epitt. nuoi. 4. men interlocutione Novati Siti&nfis quK dqlKs
,
tionem fiuit Aixrctllmi ipifeopi Catholici hujus qui dicit ordinafTc fc tbi Pred^terutti.
loti. ***
UXA1 1 N s t s. In pravincii Ptocon*
FxisANtNsit. ubi fuerit bk tocnt fulari nocir. nuro. 7. cujiu EpilcopusCirholicus
inccnuo). Dtxdtxs Ef^eefxi Fifn emxfii interfuit erat Evedtxt. Jitajhdmt Epi^fus VtxUxfit fab-
Concilio Cabufufisraoo. fctipfit concilio Cartb^nenfi lub Bonifado,
4** Vi N s A N B H SIS. Cujus ptoTiodc fit Auguftinus Iib. xa. de Ovir. Dei cap. f. hanc
SDCenum. urbem V/ira colonis proximam fitific tefiatur,
I 4‘'*CiNTURtoNBMSis.In Numidit. Vxjdkmxm oppidum Latixuun appclUi PlioiuB
Concilio Cixteofi adfuu Nxker k Ceitf«r»Mnr. Iib. 5. cap. 4.
Sffffij
 442, Cefta Collationis
OEST A fibus 4#f. cimqnt xius Epifcopus Muzuceofis. Cumque ac~
CaDu.4i«
^
fubfcripfi. Traditorem non cesjifiet, idUt dixit. Mandavi Sc fublcripd
habeo. /r«wrwV<ri///. Felix Epifcopus Pu- Item recitavit. R.eftitutus Epifcopus Flu-
Man- menpifccnfis. Cumque td m di~
acceijif,ety

daVi Se (iibfcripd xit. Mandavi Sc iiibfcripfl. Item leutavit.

fccr. Pet:UanMS Epift»ptn dixit. DcmiXiAiio Tertullus EpiHxpusCilibienfls 4»*. c»»»-
conftet , non de camd , qu* poftw*i cll que aaeiffiet , tdem dixn. Mandavi Sc fub»
ventilanda. Et mU* mAnu. Pctilunus £- fcripfi.
[
Item reatavit,] Januirius tpi^
pifeopus recognovi. • co, us Narenfis 411 Cumque acc^^ff.ety
.

*Cvr. MAtcelltuM vtr d.tnffimHs Trihunms idem dixft. Mandavi Sc fubfcripfi Item
J^oUnui dixit. Ifta frequentius intorlo. reeit.ivi. Honoratus Epifcopus Tnuf iri»

quurus fum, fuperHai in bis creditis im- ca us.C« nqneacce^jifsetiidem.lixti. Man-

morandum. /icm TiOtAVir. McHianu) £• davi Sc rub'cripfl. Item recitavit. Cr.^f-
piicopus Seleuciineniis. ccniiliamts Epilcopus Lambi^itcn^i^ 4‘».
idem dixit. Mandavi Sc lubicri,>fi* item Cumque accoffset y Tdem dicit. Manda-
redtAvit. Liberantius Epilcopus Tjfania- vi Sc rubrcripH ; Sc profitv*or me tradi-
ncnfis 4®r. Cimine Accei0et y tdtm dixit. tores non n «bn^e. jlureltut Efifeofus
Mandavi Sc rubfcripli. hem reatAvir. Ecdefa Catholica Macomadienfs dixit.
Crefeonius Epilcopus Advocatenfis^®?. Superduc proficeris Epifcopus ihi fuit,

Cimine aarfiijfet , tdem dixit. Mandavi prox:mc detunsus cd. O.dm .nJus iliic

Sc fiiblcripn. /tem reatAvit. Donatus £- erit alius, Hab-cdeus Epifl

pifeopus Scillitanus. Cinujue acus/ijfety copus AurufubancnHs 4«i Cumqyiccrjtjfety
idem dixit. Mandavi Sc fubfcripfi. Jtem idem dixit. Mandavi Sc lubrcripfi. I em
recitavit. Urbanus Epifcopus Viccnfis. recitavit, fiurcaton Epifcopus Gjinellen.
Cimqne acetfiffity idem dixit. MandiviSc fi> 4 «*. Cumque acceffi^.ty tdemdixu. Man-

Aibfcripli.hem recitavit, Vi^orinus Bpif- davi Sc rubfcripfi. Traditorem non habeo

copus Adrumetinu»^ Ctimque atcrfii^ety nec habid unquam. Item recitavit.
idem dixit. Mandavi Sc ruoferipH. dtem rius Epifcopus Bccagbaritanus 4>r. Cunu
recitavit.Maxibius Epiiaspus Canianen. que accefHfjet y tdemdixtt. Mandavi Sc fub»
.Cimque actefiiyet ytOemdixit. Man- fcripll, Item recitavit. Donatianus Epifl

davi Sc fid)(crip(i. Item recitavit. Ampe> Copus Lamzclleofis Cumque a:ceff^ety

iius Epifcopus Neapolitanus. Camqueac^
idim dixit. Mandavi
eeJSijJety rubferip-
fi. //rMrvcrV«rr/Y.Maximus EpdcopusMa-
crcnfis4®f. Cumjue accefifjttyidem dixit.
Mandavi ScTublcripO. Item rrr/zav/A Ida»
taem dixit. Mandavi Sc fub.^ripfl. Tradi-
& corem aurem nec bab;^a , nec habui , nec
habiturus furo. Quietius Efufcopus Ecclejia
Catholica Macumadienjis d/.v;/.Rufus Epifl
copus ibi fuit Dufler. Lamzelli in bafiU-

A C Atti F AVI N f I lUf.Cujutprovin- Itinerario.

cia Gr , incertum. LAMBiaiTtKSiSyfcu Lumlnnia*
***Tisami A N s N 11 s. Cujus provincix Ut. Nw/ in Numitlil noiir. num. 19. Anonymus Ra-
iocertom. vennas inter Numidia civitates recenfet Lam^
***'
Advocatiniis. Hujus oppidi hi£m y qua etiam habaur in Tabulis Peutin-
mentio Bt in aAis Honorati a nobis nunc pri. getianis.
milm editis fupii pag. )oo. ubi is cx jihvHottnft 41 ) Au AUSU 1. 1 A N VN s t s. IncoHCtlio
oppido Citiba^mem veniire dicitur. Provincia Cibatrulfitano legitur adfuiflc Stetaidiaim Efi/l
Pro< onlulacis hiilTe crediderim. etfui AtmpUmenfu. Qui haud
Caniancnsis. Cujus provincia decedor fuit, Auru/uiiAitAm in Numidta fiufle
Cr. incertum. crcdidcnm.
MAc n 1 N s I s. In Maurrtanii Sitifen* 4*4 G X M I z L I N s I s. lattAMi A CemtilU
fi tju «iocet notitia nutn. 17. Matri prnpi Ctl- fuit unus cx Epifeopisqui adfuerunt in conalio

/o^jPliocatut m Itinerario Antonini. ^Cartbaginenfi lub Cvpnano. GemtlUi in Sui^o-

beocTabuIc Peutingetiana. fis Maurirania Se Numidia finibus fitas fuifio

C t L I • I X N s I s. In provincia Pro- colligitur ex Itinerario Antonini, ubi media po-

eonfulari , ut pacet cx epUlola Epilcopecum hu- nuntur inter novam Sparftm Numidta Scipi^
jus provincia in concilio Latcranenfi fub Mar- Siiifim , ab ifta mittia palTuum 15. dtfianccs.
BxTAOXAAItANUS.
^

tino. oxi(\xh(ctih\xJoaitnetE{iiitHfif. In concilio 4*^

CujuS ptO-:
Cinhiginenfi ann. fub Bmifacto rublcri-' vinria fit. incemnn.
hit ReflUuiut Ef^npiii flthit Cditunfii. 4*4 LA*4xiLLXMsts. Cujus provfoda
*" Naasniis. In provincii Byzacena fit • incertum.
potit, niim. 11. N4rum laetnouc Amoomui in|
CA
 6 ,

•-

Carthaginen(js. 443
. c& no(hi pofims cft Gildo 4 «’. ^ripcum Icd tanquam vivi, nlomii nc^is, qui in *Ta
fic , dum expetatur elcdio. Cxcerii n In via juxta eorum profelfionem dicitur de-
Domine Chnlli Ordinabitur illic Epif«*o- fecille, lubfcriprioncm obculide. Et aha
pus /ttmrtatavit.QAcr EpifcopusCap. manu. Recognovi. Pefihanus Epifcopus ^
tcnd;. Cumque, tctejifjetyidem <^x//.Man. dixit. Quid (1 c ille moriatur, qui xger

diviSc fubfcripn. Itent^tavit, Crcico- ful^nplic ? quali hodie non unus dele-
oiusEpilcopus Mufcrtianui.Ca^^ffvr <<r- cit*'*. It aha manu. Petilianus Epifcopus

erjiijjei ^uUmdiuit. Mandavi [ficfubfcrip' recognovi, Aurehus Epifcopus EcehfxCa..

(ij. Itemreatdvit.X)ox\2.t}xs EpilcopiuTu- thoh ex Carth.i^inenfss dixit. Sed in itinere
burficcnfis. Cumquf ucfefiiJfet^itUm dixit» defecilTe dixii^i. Et Recogno.
Mandavi & fublcripn. Item reatJvit. vi. Alypius Epifcopus Ecclejit Catholica dd-
Quodvulcdeus Epi/copu^ Ccdicanus 4>t. xit. SidEciunt ilU deprehenfa. Cartera
CCTii. • PetiUants EiifcTfusdixit.lnitintrcde- liiblcquantur. Et aha manu. Recognovk
fecit. Et alia manu. Petilianus Epifcopus Peiiitanu\ NihildeprebAi-
recognovi. Fortunatianus Epifcufms frr/r- diib, argumentaris contra verit^cm. Et
Ca /tdticx dixit. Qui ii^dncrc dicitur aha Petilianus Epifcopus recogno-
defecini\ t^ucmadmodum Invenitur fub- vi. Alypius kptftopus E^efiaCathoheadi.-
feripnde doceatur. Etaliamanu, Recog. x/r. Tu dixiRi. EtaUkmanu. Recognovi.
novi, petilianus Epifcopus dixit. Non de Mafcelhnus'vir elanjjimua Tnbunus ^
CCy^li
ipfo di^hiipcR, calumniosi agis, de alte- Notarius dtxtt. Si verum cR ut aHeritis
ro fuggcRumed. Petilianus qu6d in itinere defecit » condat ejus fub- #
Epifeopps recognovi. Fortunatiams Epif IcripcionenifalliUimb recitaram: lin ve.
topus Ealefix Catbolicx dixit. Oc quo } Pe- ro ipfe lubferipHt, non potuit in itinere

tili.inus F.pife^pus dixtt Qui decedit io vid. deperire. Petilianus Epif^pus dixit.
£talia manu. \Jz CixpH. .^Ippius Epi/cepus cd humanum mori? Non etiam morien-
EicUjue Cat^Ucx dixit. Rccitencurnomi- tes cellamintts &is fub(tyibunc?£/ alik
na,ut eadem agnofcac.£/«i4i manu. Re. manu. Petilianus Epifcopus recognovi, vf-
cognovi. Fortunatianus Epifapus Ecciffix ivpius Epifcopus Eeclefia Catbohea dixit.

C.V tholicx dixit. Si in vii dcrccif quomo- Hununitatis cd mori,fed inhumanica-

,

do fubfcripfic Ltalia manu. Recognovi. tis cd fallere. Et alia manu. Recognovi.

I

jiurehus kpifccpus Eiclffix Catholicx Car. Petihanus Epifcopus dixit. Non hoc w
thaynis dixit. Clericus pro mortuo fub- fallere , quia pt^it revertens in itioe.
fcriplic aha manu. Recognovi, re mori. Mandatum adhuc mod6 ac-«
Epifcopus Ecdefx Cathaltc.efLxit. Eligat fi- dpio. Dico quid moveat. £r aha manu.
bi ut odendam quomodo mentiatur. Et Petilianus Epifcopus recognovi. /«rmix-
aha manu. Recc^iovi. Mar.elhnus vir tianus Epifcopus Bcclefo Cathohea dixit.
ciari^imua Tribunus ^
Hetarius dixit. Do. Mandacorumdies prolatus! pajtibus re-
ceatur quomodo is qui in icmcre dicitur ciictur, ut appareat de nominedcfunc-
defcclK? , liiblcripfcrit. Aliptus Epifcopus ti,qu.T pars in mendacium profilieric. Et
Falefix Catholux dflcit. Recitetur utrjfim aha mano. Recognovi. Marctlhnus vir
Clcricuseic nomine luo fublcriplcrif,an cltrijjimtu Tnbuhus ^
Notarius dixit.
ex nomine defundi. Et aha manu, Rc. Mandati diem pandar ofHcmm. Rojrnia-
cognovi. ManelUnus vir etarifjimus Tii- nus feriba dixit. Recitabo ficut prxeepie
bur.us df Notarius dixit. Recitetur , cu- fublimicastuadicrrt nandati.£r recitavit.
jus nomine fublcripfcrit qui in itmcrc di- Pud confulotum Varonis viri clariflimi

cicurdcfrcilTe. Ftreat.ivit. Quodvultdeus odavo] Kalendas Junias Conbagine, £#

Epifcopus CcfliranusxgerruEfcripli, For. e^m rtatare) Marctlhnus vir cUnffimus
tunatia>:usF.pifcjpus Ecd JhcCatboliexdixit. Tribunus Not.trius dixit. Cxtera per-
Advertit nobilitas tua, nullius clerici no. Icgantur.£»/«4iw//cr/4xrfr/xvrr.Janua-
men pro dcbiocli no.uioc AiblcripGlle, rionus, P rimianus , Felix , Donatus , Can<^

41V G
t t o o. De Gildone tyranno didum ritanilCxfarecnE num. 107. &
btc quisque duo

putat Baluziui» (edveitfimilius eft de quodam fune Epifeopi hujus nominis Donsiiftx, ncrop!
kpikopo hujus nominis Lamx/lUnJi deliindo hic Filix , Sc poftei cap. xoy. Ftavofm Epifco-
AuftOma loqui. pus Cijfitamu.
4 >* Ctss T AMI 5. Eft in nocitil Epifeo* QuASt BOOtI MON UNUS SlflCIT*»!*
41*

lum Afric* duplex Cifitamu Epi fcopui , unus mirum Maxmudamu Btmt^nfts fupta cap.
pcovincii ptoconfaUcinum. 17. altes inMau* I8C17S.
Ttttt
 ,

41

444 Gefta Collationis

4 IST A dorius, Optatus^ Oonadanas» Antonia. quxrcodum, nifiut fub tcftificatiooe di-
C6iuta»i4
nus, Vidorianus »Foms, & exteri j
Pri- vina utrum hic prxfens {iieric de quo agi-*.
miano, Emerito , Protafio^
Periliano ,
tur,Hmplici proiblllone pandatur. Enu~
Montano, Gaudendo, Adeodato,co<i- ntnt Fp:fC9p»i dixit. Quid fi fe alius pro
pifeopis nollds prx entes pnefentibus eodem appofuit ^ Et aiik nunu. Ementus
*
iutem. EtCMfnrec/tarft^ Aureliui Eptfc0fms Epiicopus recog^vi. ,
£cclfft CMhthce dixit. ]2m<3nx<iihv(\ ipfc MuneUinxi vir cUriffimmi Tribunus^
fubfcnpnc. Mod6 dixit Oeneus fubfcrip. Not-mui dixit. De hoc Dei erit etiam fi-
nc,mod6£pifcopus. £rr»'n diceret ne facramcmiinterpofitionecirca fallen-
eilik vuinu. Recognovi. ) MarceSums vir tes, omni ex parte judidum. Unde rcl^
dMriJ^mMsTritknas Ad- qua fubfgibcncium nomma*relc^;amur.
vertitis ,
prxfenteaprxfendbus peiagen. £t recitavit. QuotR ultdeu^ Epifeopus Vo-
di negoni dedide mandatum. Quomo- liunus.OifWfvr actrfiijfet^idemdixit. Man-
d(f Igitur hic qui prxlcns in hac urbe davi &
fub(cripfi.//<«s Donatus
ie inte^exteros unc dubio mandafle Epife. i Turre Rocund.^***. Cuique acett»
profedus eft 6c in itinere dicitur de- fijjet^idem i/fxg^andavi fubfcripfi.^&
K*cilTe , &
in hac urbe rubrcriprifle tem recitavit. Viclorius Epife. Selendec^
mandato } AdeoiUms Epifi$fms dixit. fis .CnfcentiamiEpifcopns «/rJrrAHlt cft,
. Odo dies emcnfi funt , ut mandatum xgrotat. Item frrir4v/r.Crcfcentianu'Epi/l
contedi^n c(l. Is qui mandavit, dc eu- copus Amraedcrenfis. Cim jxe aec.Jiijity
• jus nomine nunc agitur , chin xgroca- idcmdixit.Mindiri &
fubfcripfi. Jtem reci..
re Cirpilfet, ad propria remeans in itinc- tavit.VcWx Epilc.BulIenfis. Cimiftie acaf
Tcdcfccit. tt xlik maim. Adeodatus Eplf- /iffitddcmdtxit.Mindjvitc fubfcripfi.//r«
copjs recogn-<vi. Vtneentius Epifce^sEc- recitavit. Crefconii^s Epifeopus a Ciba-
dejU Cutheltc^ dixit, Dieatquo in loco Iiani '**. Cumeme accefii(f:t , idem dixit.
Mie^manv. Recognovi. j4dc9..
defecit. Et Mandavi & fiibfcrmfi. /rrmrv<v>.#x-fr. Ju.
Non novi locum.
ddtMj Epifcopm dixit: rara Epifeopus i Turre -Tamallumcn-
dliknunx. Utluprd. MxrceSinxswr clx- C\, jCxmqxeaccifiiJfet ^tdem dixit. Mandavi
Tnbunui Netxnus dfjr/r. Quo- & fiibfcripfi, /rrm recitavit. Dberalis E-
niam probabilis eil vcltrxlantnitadspro. pifcopus Milidicnfis Cumque accrfitjfet^
feciino*,qiueumhlc fuille& xgrum ad idemdixtt. Mandasn fic /ubfcripfi. Ittmre-
propria remeantem dcfccilTe tellus , ial- citavit. Donatus Epifeopus Auzageren-
,tcm hoc doccre te convenit, ut utrum in fis ***. Oblique acceififjet , idem dixit. M^-
hac urbe fuerit fubDeiteUificationc de. davi & fubfcripfi. Item reeitavit.WiStot
/Ignes. FermtutiHims Epifivpui EccUJtiC Ca- Epifeopus V ilbrcgenfis. Cumque accesfffet.^
theUc* dixit. Si prxeipit fublimitas tua idem dixit. Mandavi &
fubfcripfi. Jtem re-
Pcniiani.viri clanlTimi profecutioredte- atavit. Donatus Epifeopus Buzcnfis.
tur, ut cx lec'kione cognofeant univerfi
,
Cumjut rdirflidyx//. Mandavi 5c
ua;n non vere nunc meatur cura repe- Jtem rtdyivit, Lucius Epifeo-
fubicripfi.
3 antem dc Carthagine, in itinere defe- pus Tamjilcnfis. Cumque aeeeijijfet , idem
ciife ,quia .iliccr cum ejus prolccutiode- dixit. Mandavi Sciubfcripfl /tem recita-»
mondravit. Et dltk m.inn. Recognovi. vit. Quintus EpircopusTagaratcnfis.C*w.
24drceUtims vird.triffinmi Trihnmi^ Ne- que accesfjfet^ idem qixit. Mandavi fub- U
tnrius dixit. Lcgaturpfofecutio poltulara. ^pfi. Jtemrecitjvit. Darianus Epifeopus
Cxm^ae ex cedtee legeretur^ M-trcellinusvir Teleptenfis Cumque acceiffft, tdemdi-
cUreiiimui Triiunui ^ Neturiui dixit. Mandavi & fubfcripfi. Jtem recitavit,
x/>.
Nibil mihi videtur ampIiusJe hac parce AvegaCus Epifeopus Tucaborenfis ***,
•
• 4 »* Torxx xotumba. Piolem.Iib. 4 .c.x.iP«. conditum Canhsglnenre flib Bonifacto.
bnnixm locjc mier oppida Numidiir q«am cutn 4^* Milioibnsis. Cujus ptovincic fir,
,
Temretimii convenire poiTc furpicaturBaluzhis. incertuni.
4^* SiixMVBTiNstt. Inccc Epifco. 4»*^ A uzAoiRiNSis. In ptovincil By-
pot qui concilio CarthapnenA anot {a .tmer- zacena notir. num. yS.
5
iiiev\xninom\T\A\\irFtBetlftmiuEpi{t*p»iStdtttnfts.'^ 4i^ TitirTiNsis. AIrcr Epircopuy
4^1 A Ci B 4 L tA N A> Gsncifio Carthigi- Donatifta Tekptvifu ,riomSne Selliciut habetur
1 tt. & I ft. Ouplcx tamen non e/l Ttlepte,
ncnA fub Cypriano interfuit Denxtxi i CibidUitk. I can.
Cujus p nvinci* fuerit , incctmm. Forti idemj fcd duotobmtdunc rfuldcm fcdii Epifeopo*.
tum Ctfbxiimenfi Bjzacenz« de qua notitia dc 4^TucAiOAaNSis. Ia ptorincii
j
 , ,
1

'
Carthaginenl^.
44 f
— xrm^t,iJmi!xU. ManJavi & fub- «t JtA
(ubnripfl. rtM,m
fitsiz-vinfi liem

pifcopus Joramircn(Is
.•*
rcciiMVit.
f.i
HunoraCus E- /cripli. Item recitavit.
<'.i r

SalviaausFpifcopus
r- Colb).
* M
Cum^ne acuu. Le^iunus. Cumtfue aecttfijety idemdixtr.
fjfct. idem dixit, MandarT 9c {ubfcripfi. Mandavi fic fttbfcripfi. Itemiettavit. Re-
Jtem recitavit, Viwlis £pj/c6puiUcrcn- paratus Epifeopus Vmdcnfis***. Camrjae
Camquea^ififiei^Utmdixit. Man- accetftffetytdem dtxit. Mandavi ^fub^crip-
davi fic^b^ipu. /timrecttxvit. Pluciamu
fi. Item recitavtt. Looncms EpifiopusPi*.
Ep fcopjs Ma/dianeofii^**. accts^ fidienfl\*’\ Cumane accesfifietyidem^tit.
fiffet »tJemdixtt.MmdM\ 6c rubfcripb./. Mandavi tc fiblcripfi. /temrecitavit Tu.
tem recttuvi'. FaufHnus iEpifcopusNarag- tunua Epifeopus Sufetulenfis. Cumqnt #r-
earitanus^**. CHimfaeaaafiJJei^tdcm dtxtt.
cetfftet ytdemtUxtt.
MaQ^vi&fubfcripfi;
Mandavi &
CubCcripru/ten reatavif.F^ Jtemrenuvit, Neibriu^ Epifco,yus Ma-
licianus Epiicopus Vilren/Is *•'. Cumane
Cm -que actetfificty idem dtxit.
liancnfis.
Mcee}fiff:t
y
idem dUxit. Mandavi Sb. & Mandavit fubfcripfi. /tem natavit. Do-
Item rtutavit. Felix Epifeopus
fcripii.
natus Epifeopus Ancufcnfi*. Cumane ac.
Boncarcnfls C-m^ne accesfiytty tdem
^ tdem dtxit. Mandavi
ceiftfict lubfirrip. &
dixit. Mandavi U fublcripfi. Item notx^ Ci. /ttmrratavtt. Flavofus Epilcopus Cifi
vit. Felix Epifeopus Tcljnfw. Cuxufme ac. litanus.Cum^eaccesppttyidem dixit. Mtn.
cesfjftt t tdem dixti, Mandavi&fi^fc ip- davi &
fiiblcripfi. Item redtavn. M. xi-
IL Item redeav:t,Sc. undus copus A- m nus Epileo^ Tuircblandcnfis
iCnHs. Cttmaufatxet^(fttyidemdtxu,^Z'Ci.
davi &
fiib/cripfi ; advccfarium in plebe
Cum!fne acceyjt , ^
idem dixit. Manda*
vi 6c (iibicnpfi. ittm teotavit. Miggin
mea non habvo. Julianus Epifeopus Vagaljcanus ***. Cumane ac.
EjJifco^Tgiuccnfis.
bpifcopus 1 igniecnfis. Cimqne
Ct>m^e acccijifpt^
accesjifpt^ tci^ffet , tdem dixit. Mandavi 5c /ub-
idem dtxit. Mandavi Sc fiioferipli. lcripfi.//y«w/f^i///. Donarianus Epileo.
rrm.ywV. Splcndonms Epifeopus Muru- pus
CipCenCii^^^.Cumipieacrei/tffct.tdem
genne r.Es Cumjne acce^:t yiJem dtxtt. dix//. Mandavi fubfcripfi. Item r/ ita. &
Mandavi &fub(cripfi. Item recitavit. Sc- vtt Marcianus Epifeopus
Cebarfiiflen-
renianus Epifeopus Maniinillenlis. Cu n, fis Cumque acuspffeti tdem dtxtt. Licce

Proconfu'ari. Nam fjrnodic* Epifcoponimhu» I

^1 ‘ViiTiVsis, In pmvincii Proconfu.
Ju» provincia in cbnalw Laicrantnfi fiiblcribit lari ut colligitur e* cpdlola frnftdicafhodb ci*
,
StephxnH! Epfcpput Tn<eai»rinfii. Ftrtnnatiua
taii , cui liibicribit Thadarut BUttnfu. G’ncili0
Tueokeri miethiit concilio Canhajjift.
fub Cvpr. Canbaeinenn ann, jty. fub Bmificio fi.blm-
4*f
pnCiUi /«flffk bir ieffitmm Epi e$psu pUkit f^iltenfit.
ttnfit. Ir.
MauiitaniiCzfitcenfi./*»wi«r*rauni Bo N.C A R I N s I s. I.I Mauricanil
cipium babenr hiocrathim Amonini &
Ptoic- Ccfarecrifi in cujus nociiil num. Sa. habetut
mxut.
4‘* U c M
N 1 1 1. Legendum videtur r*.
fmfn, <] a lociieft ptovinciz Proconfulatis in
FerKanenft<,
* 4«i V I NotN s I s. Ubi fuerit hic Jocus
incem m.
WHit. num. i(. ^rrwnominjtutinTabuiii Peu-
P R x s I 0 I I N s 1 1. Io BvxacrhI norlr»
.lln^erianis 5c in Anonymo Ravennate. /'i alis num. 7<. PrafsiUm non femel occurrit ix
£pif<tpas decWiwtf^srmfuaa inrctfuit conolin Tabulii Peutingetiao. fed per modum adjun^.
Catthaginrnfi fkb Cvpriano. & ^l^avulideMt E. 4ri TuRRiBLANoaNsis/m
TVtv-
fifcefim rrrnfii lubicripfii toncibo Cat.hjgmcn iUttdimn. In Byzacena » ut docet notitia num.
anni 4 1 9. lub Aureli^
yS. & epiftjfa fvnodica Eplcoiurum huju« pro*
/i

M AseLIA N vN s 1 1. In ByxacenS vincix in conalio Laicranci fi lob Minino »cuf

ut docet notiiia num. 9. In concilio Canh’gi-
fublc ibit Datianut Epifnp.tecUfia TturthlaidEs.
nrnfi fuS Gvncihtio memorator NxmiEcus Epif 4 '*Vaca(it.anus. ln>tauritan ilCx.
CfpHi MifeiMnkatms.
ra'ecn(i, ut docet norit. mim.at».
41® Naracgaritanjs. InproTinciiPro- Miiiriianix oppda memorat Amodinus in Iti-
confiilati cx nocit. num. 4I. ubi pcrpcrim legi- nerafio.
tur Narsfji^ma civitas eft Pj» 4 |f DoRAtlANUS FRtSeOVUS CAPStNSIIt
lemxo nota. In Itinerario A 'lonioi & in Tabu- Pixrer hunc DMatUmtm aMus Epifeopus Cap.
lis Prutt^rianii poft 74^«)?r»i commemoratur. /Snjfir Donaiifta nomine tder menieriir Dux
In concilio C;rnaginenli liib B tiifjc»o anno
erant icdrs huius nominis in Afiici^ una in By«
<a). riibrcripnire tegitur f^iihnma Epijctpuipk racmi fub Adrumeco, altaa prop. Lvbiim in*
lis Nagarf^4na. Et in fynotiici EpHcopoium
tetiotem In^rr ingentes folitudiius. Utramqu*
provntix Proconfulaitsin cnudlio Literancnfi vide in Tibuli.
fub Mmino rub‘ctibii^mea4i«i£piyc«paMif«r/e 4'* C tiARsuss tKst*. le^ndum
/4 Nard^arittma. C^arfnfmfit , ut docent afta concilii Donati*

T t c c t ij
 #

44 ^ Cefta Collationis
• ES T A aJvcrIiriumnon habeam, camen manda- EpifcopaiTigificanus***.
CpIUi. Stytitanm dixit. Gaudentius coi-
vi fic lubfcnpli. iitm rea dv:t. Kcllicurus
^
Epilcopus Lariccnfis.
ieUm tUxr. Man iavi fic fubfcripfi. Itemrt-
ttcces
0 et^ Lga
infirmitatis
UUIlWa ,^pifcopus loci
noller aw^t Tigilitani
«agiaa^auK ,
wusa in itineife renuofit j pro
ctavtt. ViclorinUnus Epifcopus Aqucn- eo rubfcripfi.

iis. Manda- Fortuna tinmt Epifiopu^Ealefi^ Cettholi^

vi & fub/lripfi, AfJUmi Bpifafut EuUJie ca ddxit. TeiUtum Hc adis fub!imitatis

C-dj«lie4t muniet pii Tufnntttni dixit, ^b tuae ,

teiwicationc omnipotentis Dei Jefu
Chjilb Salvatoris mftri , diconos ficclTe
de Anugibus ^ofedos, dictcrrioKa-
Icndarum Maiaram Pre^yter fuic,non
EpiTcopus in vi^ ordinatus cl\. Sed hac
fadionc qui valet eft illic Epifcopus, in
adulterio detedtis. AdhaependeteognU
tio,MarctO.nus vir clutiffinttu Trtbunus
^Netunms dtxit. Epifeopum fufficit or-
dinitum , hac parte tranliti , reliqua per>
currat Officium. Et recitavit. Faulhnus
Epilcopus Nationcofis^*'. Cumqut aettf^
demdixit. Adverlipumnonhabeo,
mandavi fic fubfcrip(L Jtem rtauvit.
cianus Epilcopus Eminendus
Ifv/ Mf ....... tu
fifiofus in itinere V» —<••• w •Felix
w «rcmanfic.
Novafinncnli^ lubfcripn pro eo.
EpifcopatEaUfia Catholica dixit.
movio prarfemes przfcn ibus mandave-
runt? Ftlix Nov^nnenfi Epifcopus dtxit.
Ipfr me rogavit in itinere , & ego pro ip-
K> (iibCripIi.
MaruUtms vir etanSimi/i Tribunus
2/ottrkii dmit. Luet hocledum atque
didum fit, qu6d prxfcutes piarfirntibus
mandaverunt j tamen n: mora iuperflua.
conteramr,. rdtqua percurrat omcKun.
Etncitavit. Ma ualisEpifcopUsJdicrcn
**'
Iis pro Fclicc Garbenfi &
Jufto For-
menTi***, oui m
itinere causa infirmita-
tis detenti lunt, pro eis fubfcripfi. Mar»»
(eBtnuwirdanffi ntu Tnbunus flr Notanus
dixtt. Etiam hoc fuperiori condat
idc6 h*c fieri ut major videatur co-
& rum numerus EpiTooporumj quamvis nec
fic Catholicis oflitarquari.
j
EtxUk
Recognovi. /rrmrrr/aft;// Donatus Epifi.
copus Sucardenfis. M>»rinianut Epifiofus
dtxit.Hiceft in civitate; fed zgrotac
Marcelltnui vir cUrtj^ nas Tubunus ^
J^ounas dixit. Ut ftatuijedain feriem
referentur adorum. Quoteni autem fine
utriufquc partis Epifeopi quorum fub-
Ceripeio recitata ed , cauculatim pandat
olEci\^
Alypixt Epifcopus Ecetefie Catholica di^ ccxi t.
xit. Adhuc (uneprarfemes coUegenodri,
Mar. ui fubrcriptiones fuas mandato non in-
*** fuerant vcl m-
E- 3 idcninc. Occupati enim
w.M» •w«w..av— • — , vcl etiam ^poftei
Jrmitate, vel ncccffitatc,
Vupervenetunt. Ii etiam jube ut cogniti
Quo- avCedant. £r«///i w4iw..Kccognovi.
MarceSinus vir chri^mus Tribunus S'
T^otanus dixi\ Interim eorum numerus
qui rubfiriplcrunc ,ab officio dem6 idre-
tur. Rufi-iianus fcnba dixit. Excepti ea po-
^ inaqua; errorem habetin /iibicriptione
f>onaadanim , invenimur
nomina conti-;
neri. MarceUinus t^.C. 7 ubunad(^ Uot.>~
^riusdixit. Ipfa autem pa^inaquoc nomm ^
bus continetur? Alypius Ep-fi. Eccl. Catho^
Sex a^nI^meratis etiam ablcnci*
Itca dixit.
bus.f/«« di(errty{ Etalumanu. Rcco^*)
Rt^nianus yrrr^4i.'x;r.Scx,acficefficiun-
rur omnes ducenti fcpmaginca novem.
MarceiUnus vsr cUnJ/imui Tnbunas df
elTe F/otarius dixit. Alterius quoque parris’

confimile. Et adftat. Aliud recitetur. quot Epifeopi recitati fiint, intimetur.

Marcianus Epifcopus Ecclefia Catholica di- Kajinianus fcriba dtxit. Catholicz partis
xit. Felix Epifcopus G.arbcnfis de domo Epilcopi Iccundun^iubrcriptionem huic
fui non cxivit.E/ rrri/«rvt/. [Gaudentius brevi infertam tfficiunrur ducenti loco-

lUrum hoc in loco lubiii. Efi in Bytscena Sufo rtn adts concilii Cinenfis fit apud Optatum Ub*

Oppidum. C^^ PhxniciI lingua nM^Min fignifi- I i.num. 14.

cat. Hinc fbr:i Cobo^ptfi. I
44» F o a M M (t< Itidem in Numidii no-
41 « NA T I o N I N I i I. In pcovincia Byza- jtic. num. 104. Vrbani Fomtnfit meminit Op"
cena , ut docet nocitu num. 7«. tacus lib.a. it.
44* Eminintiui. Fort^ Emituntumtn» I 44 ITioi«iTAMus, Mauricanix Cxfa-
Jis. In Mauritania Sidltnll notii, oum. 14. Ac |reenfi<. Nam fupri fubrcriprcrai altet Tieifita»
fupplcndum pofiea EtUx Novxjhmnfn Epifeo» ,
mu Epifcopus inNumidia , ut i nobii obTcrvo-
pm dixit. In ixinere rcmanfic , rubfcripfi pto co. 'tum cft cap. 1)5.
Huoc locum itlccfittuendum cfle putat Batuzius* 444 S I 0 u I T A M u s. Erat in MauricaniI
441 G A a • I N s 1. In Numidii ut docet Cxdrecnfi Si^x colonia apud Ptolemxum lib.5^
,

•odua num* 1 oi. Kfthrii Carbexfit meatio £u cap. 1. fic io Iiineracio Amonini*
ginu

p
 , '

CarthaginenfiS. 447 GESTA

gintafot.CTCeptisliisquosdicunt nec- c>p> Hmnnf idem dixirMinia , ^ ColUt.die|
dura fubrcnpfidc. confcnrio. Ikk tiadcxtt JxMxr Cxmixi. 1.

<-XXr. MmeUnxiKC.Triixmd- truxrixs tm> EiirastyUem dixst.lAindo (c

dtj/f.Nuncquocfuntii c|uo» fubfcripfffle confeotio. Ittm xtteitntt AmptU.I^Mrn.
teftincur, edicere non morcntur.^^p/w
/ 4|o ideoi dixi». Mando & confentio.
Efifafx! Etdtfx Cjuhctux dtxtt. Tran- Jtrm xmdntt Pr:m^^pifnin l^.»ex/i
feanc, &
coCTofcanrur. Viginti /iinr. £# tdem dtxit.lAixxdo Sc contendo,
• rf/w Recognovi. M^ntUims vir tfifapxt CuUftGxtMicx dixit. Dmoit.
cluTi/BmxiTnbmimid- Ntitaixs dixit.Hr- fervavit Severus 4i‘, (cd nunc infirmita-
go, ji adfunt, fuam debent finguli de-
tedircefltr. Iitmxtadtnte Krrim EpifoM
TnotaxTiTC TigilUkenff^idem dsxu. Mando con- &
JW/ Bpifnpm xati0rt, MxralUtmf vir fentio. Alppins F.pifaput BeettSg C-nhxli.
tlxn^mMi Tnhnmt Pfotanxs dixit, «edijc/f Delphinus4i» Epifc^shic cft.
Cujus es civitatis Rpifeopust ^pnxixrms fed infirraitatedetinetur. NamSc Faufti-
Epi/apxi Ecdrfx Cxihtllcx dixit. Maza, nianus Epilcopu. RuficcadenEis hic ell
cenfis 44'. MaralUitm vir cUrijSiimt
Triixnxt
in hac civitate, fed malb habet, & Fe-
Nttxrtxtdixit. Mandato, cui lix Serteirtnos pedem dolet. Ium xm.
per abfcntiam non fubrcripfifti . confen. dtxtt ytihrc Epiftxpx Aiiiintxf,, idem di.
« tdi Aprvnijxxt Epiferpxs Ettltjix Cxihtiicx xii. Mxadtt tc coahniiQ. Ium xtudtntt
MxxfcerJtsdtxit.Conanim./um ti-xca. xExtx EpirexptiTxrixxite *i) ,idtmdixit.
dente Maximine Sefetxne Eptfcepe, Mxr. Mando £t conftntio. actedente An. lum
teUinns virclanSimnt Trilmnti d- Mefx- mhnie Epiftxex Alkiritxne « 14 idem di.
,
Conlentis tu quoque manda,
rins dixit. xit. Mando 8c confentio. lum attedp/iii
lo? Idem dixit, Confentio 8c mando. Ftbce Epiftepe Hevnfi «ir, dixit.
Ittm xccedente yiHert EpAape Ajnrexjl, Mando Sc confentio. Item xteedenu Ar.
idemdlxU.tAinAoiiCMkncm.Itemxm- fyrie S‘iiperjiei\idem dixit. Mando &
tUnte Felia Epifcnpe Fietnfe *e*^idemdiAt, confentio.
Mando 8c confentio. Iiemxeudeme Fe. MxraUnnt «ir elxri.^mtlTn^tnnld CCXVI
. ItaEpiftepeMxcriMtnf.idemdixit.iAia. Quot
itfx/t. funt i(H quorum
do ii. coabmo, tum xcadenu Excie Epif. profeiHonunc proceflit, dicatolHcium
cepeOlivenfimr , idem dixit. Mando & Nxmpim fertix dixit.Vigintifunr. Mar.
tioakaao.Iiem xtadenteTtrtxlUxne Eptf. ctliinnivirtlxriifimntTtXnet t' Ifeta.

44 ' M aiaci «SIS. In Numidil, uido- 'lenfi fub Cypriano adiuit Liiffiiii f^Mgi,nn-
ect notitia num. Si. cilio Csrthagincnfi fub 0 'ato tutctdiit Crtfsem
44 « F I c I M $ f In MauiitaniS Siiifcnfi
.

docCT m>titia num. ii. In Tabulis r^xiiinge-

, or I
PtoIero*o$ & Plmi^i duplicem Fb»
«gf^o^cunx unam C«fdrcen>
rianis memotaruf W Fi<im qui |<Jcti# in An-
•i***
n t altmm
,

io Numidll. Ampelinm hujus Epi(^

in Mauritanii

tonini Itmcracio locaui inter Sdtdtfan & frU. copam fia-ITecrcdidcfi^ Er otioffant Fpifcopi
gi^. hufus atbtsi ctlm Anmltus primtlm Donatif*
44 T Oilvettsi. In MauHcanii SiilfcoG. ta ad Foclcnam accc(1tf!cr.
Nam OAt»4 Jocatur tntet jlfAvum 5c Mepmtt 4 ^^a V s R u I Epi'copui Klileviunus Ca«
inTabu'a Peu:ingv*rianJ. hol||P> ad quem Angul\inirpi(U>'a yj.&co
44 * HtRVNBMsT. I labcturm notit'a pfD-
fu^ tPiftoU ad Anguflinum dl 6y.
vincir Bytacenx num. Inmfn Eftfctfus^ U 4^* U
I L » u I MUS, Ep fcopus Kumidi*,ur na»
Synodici Byucctiotum in condJto La<cranrn 0 cnex capite «5. cxcpiftoii
fi: 1 j8. S. AugulH-
fub Martino (ubicribit Tht^dprtu Epi,t»Bns fiiri
ttenjit.
4!) A T u R » u N c s. Provirci* ptocon«
t
44' Gu M K T T A N o. EjuWrm ptovinct*.
'blatit. Nam Synodicr Patrum bujiiiprovioci*
Ut docet n-JUtia nu-n. jj. ConciiioCarthag-nen in concilio Lafmmenfi fub Mjnioo rubreribit
a anno j 15. fiibrciibit StEiaiidPiut ple. Crrfbmt grMii Dti EpiffBpk- f0»Qd E«!ffi47U
kitGitfmtiutPtdi^Hm. Synodirz Pitrum Oyzacc
httttaanfite
noium in ctucilio Luerancnfi fub Manino Tib- A » B I R I T A M 0. MlirUdU9 r%m fcili-
fcripflptfr^pAadw/ Epife. <ivii 4tisGkm lujh. S*cu «uwwn
oct in Bnibui ptovincix pioconfularit.
lo iindcontotexpuic Leonis iX« ciim Eccic/ir 4 f' NoVBN f I » fcu N^dtnfi. Ouplex Ntkeiim
Af ican^Epifcopt obBarbuomm illuricm quin \Jtt in Mauritanii Cxlireen(i,u( docet notit.unui
que tantum rupcrellcnt» unus cs iis erat num. 19. alternum. 93.
mitdttus
,
qui Pttmatis nomen & honoicm am- 4 ^‘ S I T t B B M S I. Cujui ptofioci* fit^
biebj: ,
ut pacet/x Leonis IX. epiilohs j. Sc 4. incertum.
VA o I N s I. Id coociito clnhagt-

Vuuui)
 #

448 Cefta Collationis

"" Omnium Epifcoporum pjrtis dixit. C^oniam dici penb om-
Notarius
CoulrJW
1. utriurque chruic £c ccira ciTc mandata, nem partem cot^t emenfam , idcirc^
& firmis adftarc pcrfonas. Et id,o de- utrum ex communi confenfii negotium
bent cgfcdicntes reliqui cis jim prxfb- difFerri placeat ,
intimetur. j4h mrtOjua
'
re (Neretum , omne negotium fandus dfHum ejK Placet .* quoniam jam *

crediJeruDC. # videtur emenfus.

ifie dies

ecxvti.* AiypiMt Epifupai EuUfi^e MarctUtUMS vir claris mas TrihuUMS

f d COOQS
xif. Scriptum fit cconim viginti efle ab. Notorias dixit. In quem diem hxc ipfa
fentes , quos aut infirmitas, auc zras, aut comperendinatio di&rarur, pars utra-
certe necefiitas detinuit. Et alti que defignet.
Recognovi. Marctllinm vif darisfimasTrU o4lfpiut Epifeopas EaU/ue Catholica di*
liatarius dixiu Scriptum erit Pe- xit. Sicut 'edido nobilitas tua praelcri.
tiiianui EpiCc^pMi drx/r. Scriptum fit multb pfit ,
crafiino intermifio , propter dcfi>
plures
[
no{lros]abfences efie, etiam Ca- criptionem febedarum perenoie fi prae-
,
thedras viduatas , quibus Epifeopi ordi. cipis oblervabimos. Et alta mana. Reco-
nandi fime. Et alta mana. Ut ^pri.Mar- gnovi. Adeodatut Epifcofns dixit. Etiam
(tUvatti vir clarisjimui Trilmaus nos confencimus, ut perendino dic nego-
rims dixit. Hoc quoque gefii retinebunt. tium peragatur. Et altk mana. Adeoda-
JEortMUMtar.as EPtfapttt EccU^dt Cathalic/e tus Epiicopus recognovi.
Sioerdi dixit, (^ia de viduatis Cathe. Mara^itas vir aarisfmas Tribunas d
COCXil.
diis dixit (an<fbilimus Pctilianus, nos quo- Notarius dixit. Sicut partibus placuit ,
que (exaginca quatuor vacuas habere his incerjeda die negotium repetatur. Illud
geibs intimamus. MaralUms virclarisfi^ autem utneque parces oblcrvarc debe-
7HBS Tnianuf ^
Notarius dixit. Etiam hoC bunt , ut deugnatos cufiodes exceptori,
lueret publicis monumentis. Et adjecit. bus atque coeficibus in deferibendisfebe-
Remaneant utnufque pams Epifeopi dis invigilare Faciant, quatenus fideliter
qui elecH fiunt ] &
alii ^exeant. Qwbus omnia conferibantor : mios quoque bi-
egreflis. nos , ut quaterni fiat , ficut difpofitum
<CSTIIT. Martellinus vir clarisfmtu Trihutms ^ efi , his qui nuper exceperunt, adhibere
Notarius dixit, Utrhm ii tanthm adfinc cufiodes.
qui a partibus fecundum imperiale pra:- AhpiusEpifiopusEccie^CathoUta di~ CCtXit&
cepeum cledi efie nofeuntur , edicat oF. xit.K\u duo prxfcntes fune , ficutjam & •

fictum. Rufiniams feriha drx/r. Partis Ec. officium fuggeffit , id efi, fratres nofiri
clefix Catholica: fecuodhm Formam edic* Leo ^Afienus. Et alii manu. Recogno-
ti tot fiant ,
id efi ,
decem & odo , id vi. Primianus Epifeopus dixit. Damus
efi ,
fepeem adores , feptem coofiliarii, etiam nos cufio^ rabularum quatuor.
& quatuor ad chartas. Etiam ex parte Duos jam dedimus , duos nunc (ubroga.
Donati adfianc decem &
odo , rep- mus , 1^ efi , Veracianum Vidorem ,
tem adores ,
fepceq|Coafiliarii , qua- U przfcntes collegas nofiros. Et alta mana,
tuor ad chartas. Pecilianus Epifeopus recognovi. MarctU
Marcellims vir (larisfimtu Trihm^s d* linus vir claris
fmas Tribanas d Notanaa
Notarius dixit. Edicat officium dixit. Edam ifiis adveriaodbus , id quod
tura dici jam videatur emenfum. Ruf- pofiea exceptum efi, fignadl nunc ubu-
niarmsfcrila dixit. Exemptae funt bor« Jis crafiino deferibetur. Et alia mana.

undecim dici. Edantur. Jtem alii mana. Hilarus

acxy, Marctliiwos vir cUrisfimtu Triimtu d" MarciaUs Exceptores edidinxis.

JSxplicium Gefi4 frimACOgnumif,

 «

Carthaginenfis. 449
CES T A
Tr* CoUit.
INCIPIUNT GESTA SECUNDA COGNITIONIS.
Zavms
F M^trtelUnns vir (Uri^mut
(jf^e^hbilis TT{bunui
.

2^»turiut
Oixii. Cfmnium conscientia retinetur, id
y
Adeodato , Epifcopis partis Do-
nati , MarcelUims vir cUriffivus Tribunus
Notar.us dixii. Ec faperiore judicio
Goudentio

d
me dudum cdiclo nropodto poUi- fxpe ifie obtuliUe certiiUmum cd.fc nunc
citum , ut quicquia inter utriuique par.- deprecor uc (edere dignemini. Cumque
cis Epifeopos ag^recar , fubinde in pu~ Catholici Epfcopi confedsjfent ^ petilianut
blicam notitiam pervenirer. Unde ea Epifeopus dixit. Quod priore judicio fic-
UX intenm getU lunr , fandicaci vcftrac tum non e(I , facere non audemus.
3cmonftrarc curavi , quatenus habid par- alia munu. Pccilianus Epi/copus recog.
tem conHidus etiam oculis judicetis. £t novi. MarCelUnus vir ctariffimui Tnbuuut
Mttt num. Proponatur. Notarius dixit. Ltcbc fuperiore ju. d &
fofi anfuUtnm y^tranii viri (LtriJRmi dido me ohtulidc meminerim , ramea
teui» n»nas Juniss tn SecreUn^ Thermj-~ iDfl arbitror tunc minime (adura cfle nu
nm GdTyUjnxmm Cxrthapru , CioQC , quia multis Sacerdotibus conve*
d»/ Sebdpaii* , Petro ^ ^
nicQCibus, locus conhdcndi ede non po*
viris devotijpmis PrteUaribus dome^as » cerat. Unde quia nunc deiinitas video

Urfo , Petromo Libofi Ducenttriis , fid convenille perlbnas , deprecor ut vcl

fil' Bonifatio Ev^Jio afpjrittnbus illu- nunc (edere dignemini.
firinm Mqne tmiKenti*m PotrJfjtnm > PU Petilianut Epifeopus dixit. Patribus no. 1».
Uto apparitore itluflns Comitivi %
(Iris Ibfentibus non fedemus ,
maximi
Exitiofr adj»tore Cerr.icuUrti , peJ^Mo , cim lege divin.i confclTus prohibeatur }
Quodvultdeo CoUmo ,
adjutoribus ne cum hujurmodi adveriariis nodris
eommentariornm offiat Domitii nojiri viri coaddere vehmus. Et alia manu. Petilii,
HariPimi df fpeHabilis Proconfmlis , Navu nus Epilcopus recognovi*
po adju^re numerorum Domini nofirt viri MarcelUnus virclanjfimus Tribunus d
(laripim dp fpeHabilis Vicarii , Nampio Notarius dixit. Si petitionem meam (aa*
Scriba officii viti clariffimi Legati alma dicas vedra audire neglexit ,
ut conilde*
Carthaginis , Rupniano feriba viri tUrif re dignaretur hoc mihi extorqueri noA
,

fimi Curatoris celfe Carthaginis , excipien- poterit ,

quominCts dando cognofeam.
tibus etiam Hilaro Pratextato excepi Cumque Epifeopi Catholia ^rrexTljtnt , at-
ionbus Domird noftn viri elariffimi fpec- ^ ^uefejfus judicis auferretur ,ejufdem /udicis
, pabio exceptore Do-
pabilis Proconfutis jutitonty dD. N. vtr clamfimus fpfha^ d
mini nojhi viri cUriffimi fpelUbilts
corii , d’ Romulo excepore viri clarafimi
Vu bfpts
fittifety
MaictlUtm Tnbuuus ^
Notarius

Legati almo Cartbagims , exapienpbus letiliatms Epifeopus dixit. Scriptum dc,

quoque Januario d
Vitale Notariis Eede- ,
hoc tux voluntatis ede, non nud: x. Et ahd
fio CaAohto , ViHore Crefeonto Nota- d manu. Petilianus Epifeopus recognovi.
riis Ecdtfio Denatifiarum , Libofus Duce- Marcellinus vir clarisfimus Tribuens d
narius Jllufitium Potefiatam dixit »
Quo. Notarius dixit. Decet mc vobis dantibus
niam in hodiernum diem comperendi- habere hujudnodi voluntatem , qux ad
nata Cognitio cft , & prxfcntcsfunt u- reverentiam cantorum pertinet facerdo.
triufque partis Epifeopi , A jubet fubli- tum. Petilianus Epifeopus dixir Hono.
mitos tua intromittentur. ridci feceris. Et aLa manu. Peulunus
,

Piavius Marceliinas vir clari ifimut Epifeopus recognovi.

n.
Pnbunus d /Notarius dixit. Veniant. Martialis exceptor dixit. Cujufmodi Ilt
Et ingreffis yiurelio , jffypio ,
adugu- notariam Epifeopi hedemo nobilita»,
Vinceniio portunato portuna~ ti rux obtulcrioc , h.inc in manibus
fiino , , ^

tiano y Pojfi.tio ,
Novato ,
plorentio ,
habemus d prardpit nobilitas tua , red-
:

MaurmtiOy Prife» ySertnianOy BonifactOy tamos.

SctlUcio ,
Deuterio
BeJiitktOy Epifcopis Ecdefio Catholico ^in-
,
Leone , jdfieno , d MarteBissus vir clarisfimus Tribunus
Notarius dixit. Ne quid celatum pard
d m
Primiano , videatur, recitetur.
y effis etiam ex alio iaiere ,
alteri

Petiliano , Lmerito , Pretafio , Mentttno ,

Petsliasoh Eptftopus dixit. Epifeopof
yuauu ij

I
 ,, ,

450 Gefta CoUatioriis

hrifH Domini noflri , 2c ofecutionibus Tuis unurquifqne rubfert.
« Ej T A nc^veritatis f E cret quii dc hoc videatur /andicaa
J** diAuis ,
6c Ta:pc adis publicis ilidum ,
*** *
eft.Donatora autem fandx mcmorix veftrx deberis edicere.
Ateiujiinus Epifcnpus EeMaCuthdic.t di^ XIV.
loanyrialis glonx virum prxccllbrcra
fcilicct noftrum ,
ornamentum Eccledx xit, Nos in hoc con/enHlie literis noftris
loco fuo meritoque vene- cxpreHimus. Et alik Recognovi.
illius civitatis V..
,

ramur. £/ dhjmanu, Pctilianus ^ifeo- Marcedinus vir clansfimas Trimnus ^

pus recognovi, Kutanus dixit. Quid etiam voluntas
ptsfidiMS £pifc»pMS Etd<^x C^tthclic^
partis afterius habeat , intimetur.
tt.
dixit. Epifeopos veritatis probare opus
PetUianus Efifcofusitxit. Mulciim nos XVI.
fblUcitos lacit , quod de nobis id qu.xri-
cft, non jadare. EtxUA mMnu. Recognovi

xir. . M*r(tlLms vir darisfimut Tribunus ^ tur , idque prxeipimur facere , quod

pfatuTiasdixir. Utrarumquc partium pro- ufus nunquam habere confuevit. Et alia

fecutiones* gcfta retinebunt. Bs adjecit. manu. Pctilianus Epifeopus recognovi.

Quod prxeeptum cft , recitetur. Mar^
ttalis tvctftor recitjvit,
Varaois viri clarifllmi
Tortunatianui Efifcepus Ealffie CitMic.u
xvxu
Poft ConfuUtum dixit. Tcftatum fit partem adverfara no-
quarto nonas Ju- luillc, quod cdido nobilitatis tux ptiba-

nii Flavio MarccUioo viro clariffimo catum cft. Et alu mana. Recognovi.
t
Petilianas Efifcepas dixit. Teftarum fig XVIIL
& fpcdabili Tribuno 8c Notario , Pri-
vos adhuc Eccfcfias plcrafquc non re J-
mianus ,
Pctilianus ,
Emeritus, Proca-
fius Montanus , Gaudentius, Adeotatus didille
,
nec fccilPe latis pnori ojus edic-
,
•
Epifeopi fic dclvnforcs Eccicfix verita- to. S: alia m.tna. Ut lupri.
tis per ootariam hxc dicunt
,
Hcfter- :
MarcelUnas vir clarisfimus Tnbusmf & XIX.
na dic KaJ. Junii inter nos adveferios & Notariis dixit. Ergo ad integram gefto-
Dollrus fpcdabilitas tua audire dignata rum fidem contenta cft (anaicas veftrx
eft. Et quoniam evoluto pxnb die parti- cuftodibus ab ucraque parte deledis ,
btis patientiam prxbens^ aliquanta, qux qui Notariis &
Exceptoribus videntur
principia negotji fuerant, audire digna- appofiti }

tus es, opull;uc eft ad cauTam, ut man- Pttiltarms Epifiofus dixit. Edatur no- XX
datam quod adverfarii noftri obtule- bis primitbs gefta ,
tunc ref^naebimus.
runt nobis in notitiam perferatur, quo- Et aha manu. Pctilianus Epifeopus reco-
,

riiam feries adorum propter fui pio- gnovi.

lixitatcm non , ne impa-
poteft explicari Alypius Epifeopus Eedefi.e Catholic.e XXI.
rati ad judiciuni venire videamur , ii dixit. Dubitatur ergo vel de fide officii

tnandatamqufflaJvcrlarii noftri legen- vel dc fide cuftoium. Et aiik mur.u. Re-

dum dederunt , in exemplaribus nobis cognovi.
hodie , quo|l cft quarto dic Nonarum MarcelUnas vir clariifimus Tr banut XXII.
ilari prxeipias , ut initrudi
nianim , "lari
Junianim' inftructi Notanas dixit. Ad hoc etiam confctifift
. negotio noWs injundo adelT: v.ileama$. (aneditatem ,
v^am
fupcrioAim gefto-
£t^.tUa mtnr, Primianus Epifeopus huic ^rumlides evidenter oftendir.
notarix fiiblcripfi quarto Nonas Junias Petilianas Epifeopus dixit. Legamus Se xxim’

Carthagini, fitvius Macedtnai vtr cLu rcceorcamus. Et aha mana. Utluprd.

Tufimus Ttibanas Nourias ^xit. Qao- MamUinas vir cLtrisfimas Tnbaaas ($• XXIV.
niam ea qux inftrudionis gratia polta- Notarius dixit. Et dc cuftodibus ab utra-
laotur concedi debere pcripicuum cft que parte deledis , ad quam partem &
ut nulla cognitionem faturam morarum fuerit dilata cognitio, ab officio recitetur.
impedimenta fiilpendant , mandatum i Emeritus Epifeopus dixit. Si jubes, edan- XXV
Catholicis Epifeopis datum , fub ea qux tur nobis primitus gcfti , relegantur i
comrniniis conftiriia cft cuftodum ad- nobis , rcccnleantur verba noftra Se. ad- ,

fervatione deferiptum , vobis tradere verfarionim inftrudio. Sic legibus fem*

maturabit officium. Camqae recitafiety per conc.^lTum cft. Hxc cfthumanitaj
M<*rceS:nu4 vir claritfimus Tribunus cb remm EtuUisnanu. Emeritus Epilcopus
No*urias dixit. Leda gcftis indentur. Et recognovi.
adjeot. Quoniam inter mulcas conditio- Fortunatus Epifeopus Ealejue Catlsoliu
XAVI,
nes, de quibus fuperiore judicio defini- dixit. Quamvis recens adio nullum po.

tum eft, una illa conftac fuillc dilatam» tucrit prxtcrirc , tamen ex hoc lenius

uc Ecuc ego inccrloquutionibus meis , ita nobilitatis tux volumus dfe cdodos , uc
^celligomur
 ,

Carthaginenfis. 451^^, T
intelliganrar jtm dilatione quadam ad caufam veniatur» qH*j»roximi agi po- ccfi«.^
caufx negodum nolle veoire. Et alti terit , Ce definiri j moMtonas aurem

nw. Rccopovi. ^rolecutoneu Et arn Mcerrf. ( Etaliima-

M^tfCelUmn vir (UrisfmMS Tribnnut d' n». Recognovi. ) MaruUimn vir cUrtfft^
2/9tarius dixit. Legatur quod prarcepi nms Trthunui d dixit. Legatur

ut noverim ad quem articulum Hc defau quod prarcepi.

cognitio. Emeritus Epifcpfms dixit. Sicut de feri.
EnuritMS Epifarfmt dixit. Si jubes, ad hoc ptura profuit, feriprum cft ncbisiS^-
compct\t TMh\. MarceiUnas vir cUrisfimns fientia akfctndita tbefturns invifit/. Qn^e
Tubwms d
Nttarius dtxit. Age. Emerim utihus in utroque f Et alii mana. Emerim
tus Epifiofus dixit. Sunt quidem humana tus Epifeopus recognovi,
ingenia ita velocitate fui prompta ut fojjidius Epifeopus EecUjM Catholica xxxi.
,

veT vifu vcl auditu facili cuncka capiant, dtxit. In multiloquio nunquam fuit fa-
qux in eorum notitiam Sed
perferuntur. pientia. Exalta manu. Recognovi,
hoc dodis forte aut eruditis viris pro rei Martialis exceptor ex codicr recitavit, xxxii,
ipnusqualiratcpcrmiUum fit j raeautem Nobilitas tua dixit. Quoniam diei peni
ad hanc rem miniis idoneum efle pro- omnem partem conflat emenfam , id-
fireor. Quis enim levem vocem & faci- circo utrum ex communi confcnfii dif-

Icm fermonem ipfo pene apice tranfeun- ^rri negotium placeat, intimetur. ^4b *-
te ,aut fenfu retinere aut concipere po- trifque panibus diPlum efi. Placet , quo-

teft evun ad iraclatum om-

vir nobilis? niam jam ifte dies videtur cmeofus. Ne-
,

nem difccptationemquc verba Ce fen- & btlitas tua dixit. In ^cm diem hxcipia
comperendinatio dlfteratur pars utra-
Ius Ce interiora fint negotii pcrtraclaq^ ,

da. Ergo cum de fcheda legitur , & le- que defignci. Alypius Epifeopus Eccie/U
Sicut cdiclo nobilitastua
yes voces aura quodammodo vcntilan-
prxfcripfit craflino intcrmilTo proptCT
tur, fenfus noflri capere Ce retinere non ,

polTunr.Ubi hocaut cui conceflum cft ? deferiptionem fchedarum , perendie , fi

Si hac felicitate ingenii gaudent
,
non le prxeipis , pbfcrvcmus. ^deodatus Epifc^
pnt dixit. Etiam nos confentimus ut pe-
wiftcnt de arrogantia memori* fux. Mi*
* - .

hi autemjion competit nifi fxpiu* repe-

.
rendino die negotium peragatur.
tere Cciliucurna IcclioBC edoceri , ut fi- lltas tua dixit. Scut panibus placuit, pe-

W
dem veri [ inveniam ) qux dixerim re- rendino dic negotium repetetur. Et cum
legam Ce qux advcrfarius objecit adver- redtajjet , Manelitnus vir dariffimus Tri~
,

tam. Inrclligis ita rem elTe geftorum , bunus^d Ifotarius dixit. Videt fan^itas
ideo memonx feripturarum per literas veftra contra proprios vos venire non
digeruntur , ne fola memona qux ca- polle confenfus. Unde caula dicatur.
pax cllc non poteft ,
oblivione accepta Ementus Epifeopus dixid.t^OTidAco im» XXXltu
quid gcfierit nefeiar. Neque enim aliter memores fumus ut contra nollra venia-
jfapiemia providente feripturarum notu mus » nec ego hic incuriam officii aut
tia monuracntilquc publicis provifacft,
exceptorum negligcnriam damno ,*ubi
qux pvi
Icclione , qu* geftorum [ ad ] diem
intclfigo prolixitate »
mu uc ex iccciont-
mfi UC per Ji.wuuuiii
filcntium
jVr
fbrti aut per longum tempds , aut per
minimC occurrere poiuiflc. Quod fi fac
,

jptbrum atbuum concinuationeni minui tum cft , &

expliettis omnibui gcica re*
cft , cur non in notitiam noftram qux
capi arque minis intclligi poteft ,k ex
lcc\ionc«c ex ipfo afliduo tradkatu pof. afta funt perferantur j Cum enim e*

fit airiWci , quid fit judicio ventilatum,

gux -nobilitas tua recenferi )^it ab of-
Vides creo Vir nobilia , jufta nos depof- mio fuerint ventilata necefle uc acce-
,

tnuftem difoitiamquc qui-

pris univerfis
cere nec per cranficum caufam debere
ventilari, ftd editis gcftis in notitiam nb.. buS cauGs quibufve. modis debeam- re^
univerfis perrraclatis cau- oondere.Tantam etenim ex mandato il-
ftram dati* ,

fam debere cognofccrc. Lt at:i maia. Iorum confufionem cauCe eljc cognovi.
'
uc 8c de prxtcritis inijrai debeam , 8c
Ut fiipri.
Sfiralmi Eidrft C^tMicc agnofcam‘de ptxlcntibus cui debeam
TBnx. num. Ementus reco.
: £* nw/nV.f »'« w»
refpondere. Et alij
dixU. Scriptum cft
Hoc quoniam nos ante gnovi.
rffiivifrpmar»!».
MtttalUfauwr d^nOimm
^ TntuM &
oc3os habemus , Deo infpirantc verbofi
/f.runardixrt.Luit profeflio finaiuui
ridwi nolumus. Itaguc , C pUeet^ ad

V

452 . Gefta Collationis
CoUat
* ^lo
^olafufficiat, tamen quicquid vobis
ad inftmclionem plenillimam crcdidiftis
*il
pofll* fufficcrc , hefterni die fic
le VOS& acccpiUtf non dubiam
niuK ad coufx mentum veniatur.
PetiUatms Eftfc9pMS dixit. AdVertit fii*
XXXV.
blimicas ma exesorem cx codicibus le.
quid nudiustertiana dic vcl promil^
lum fjoric vcl pronuntiatum Ex qu^ re
magis ^no/co a^ adhuc expolita non
fuiJe.(^6d n expolira funt fic parata
idem exceptor rcfpondeat. Prof.rat gcfta.
Sublcnbc , tradamus pofts a refponde-
,
mus. £/ altk maxM. Petilianus Epilcopus
recognovi.
jxxvi. MxtuSiws vireiarisjtmns Trihtms
Kotxtins dixit. Stu iium dilationisagnod
co» fic muta’£ voluntatis indicium. Po-
tuerat chtm landiras vcitra cx magnitu-
dine geltorum , ut hodie negotium dif-
ferretur fupcnorj judicio poimlare. Huc
adJirur,qu6d ca qux vooisad plenilTi-
mam mdrudtonem fufficere crcmdilbs,
hcQcrno dic cdi vobis, data notahapo-
ftalatis.
tZxvii. Peulianm Epifeopui dixit. Dicant ex-
ceptores, urhim exponere un.i diepo.
tneri nr quod und dic videtur elTe contec-
,
tum. btalia munx. Ut fuprd.
SXXVJir. MjreeiUnMs vir claris mas Trtbanas f
2/otanas dixit. Exceptores, utrdm hcf-
terno dieomnia potucrintin fchedis gef-
ta dclcnbi , apud ada deUgnent. Mar.
tialis excepter dixit. Adhuc partem in co.
dici bus habemus SiquidemetiamilEpir-
copt qui nobis cuflodcsdati funt,
ciunr,
PtttliMTtasEpifcopas d!rx//. Accepitfublimu
22X 1 X
tas tua cx rcrponilone ofHcii , ada adhuc
digHla non clfe in paginas, nccellequod
parsurraque legat atque recenfeat, neC
danaiitrevocorimcmorx paululum pon.
fit. Proinde (ublimitas tua, quoniam res
bcnefta poftulatur, largiri dignccurquod
petimus, ucgeClacx more edantur. Le-
ga imsutrelponderepoflImus.£/<(/;im<v-
na. Petilianus Epifeopus recognovi,
xt ^typias Efijnpas Ealffiit Cathelice di~
xit. ^ngitudo gcHorum magis in numc-
ro £c reipondone utriuTouc partis Epif^
coporum ell, qgim in aliqua commen-
datione negocu. Nihil crgocHund^cau-
fenirpan aiverra,aut hodie cognitio difl
feratur- prxeipui quia etiam ipH pro-
fe/n funt ad hodiernum diem dilFercn-
duin elTc negodum. Et alii maisM. Kccog.
ttovi.
, )
Marcelliims vir H.iris^nms 'Trihnms
Ut iterum partibus evi-
Ifetarins dixit.
^ zl r«
poftulaf- denter apparear, venerabilium virorum
eft. Unde denud profeUio redtetur. PetilUnas £-
pifeopas dixit. Und£ recitabitur { Et alid
m.tnM VtCupri. Mentanat Epi/hpMsdixit,
De fched^ nobis redtetur. £t alii mana.
Ut fuprd.
Marcellims vircUrisJtmas Tribanai rf* xllt.
Jfotarias dixit. Ergo qux codlubus te-
nentur inferta ,ci^m tanti (acerdotes cuf-
todes appodri fuerint, in dubicarioocni
aliquam exidimanc devocanda ?
Petiliams Epi(copas dixit. Notas non xltil.
novimus } neque ca natura rerum cd, ae-
que ipfarum, ut ita dixerim lirterarom,
ut quifquam notas legat alienas. Incodi-
dbus legere non podumus. Nid edita
luerint geda inpag nis,non habeo
q lod
tradem, non habeo quoil legam.
mana. Ut dipri. MaicelUnas vir clarisf.
mas Trtbanai ^
Notarims dixit. Ut dic.
^med, iterum venerabilium virorum
profeido recitetur.
Martialis exaptor ex codia iterum no^ xIiT.
Quo.
t.iram[recitavit. Nobilita taa"] dixit.
niam diei penb omnem partem condic
cmenlam, idcirc6 utrum ex communi
confcnfu differri negotium plac.ac inti-
^ metur. j4b atiifqru partibas diiiamefi. Pla-
cet, quoniamjAi ilbediesviderarcmeo-
fus.Nobilitas tma dixit. In quem diem hxc
ipla comperendinatio difr:ratur, pars u.
traque dcdgnet. j4lypias Ep/fcopai Ealefia
Casbolieadixjt. Sicut edido nobilitas tua
nonneU prxfcripdtj cradino intcrmilTo propter
dderiptionem fchedarum, perendie, li
prxcipis,obrcrvemus. Adeadatas Epifcopas
dixtt. Etiam nos confertrimus, ut peren-
die negotium peragatur. Sublimitas taa di.
xit, Sicutpartibus placuit, perendinodie
negotium repeteror. Et cum reatajfet, Pt-~
tiliaaas Eptfapus dixit. Undb legit
MartelUnus vir clarisjimas Tribunus xlir.
Notarius dixit. Quid diper hac parte le-
gum dtaudoritatedcdmtum.ianditatcm
vedram arbitror non latere, cilim contra
proprios nonliceaivenircconfenfus.Un- *
,
ne qua forte de exceptoribus officii
fraudcfufpedi dnt, cx tabulis Notario-
rum Ecdcdadiconim hxc eadem condi-
tio relegatur.
Emeritus Epifeopus dixit, Ingredientibus
nobis nobilitas tua inter^ri dignata cd,
d edidis propodtis adhiberemus aden.
rum,&ucrhmfubfcriptioncs nodras ac-
coiT^odaremuspropriisprofecurionibus;
 CarthaginenfiSi
c r ..
l-ui rcifatisftciam, .
noa adverto.
- 453 ACTA Colin. liici
Tenet vrd^riMmti Tni,m ei- II.
meCT.mpropofimranobilitatjstua:,qud Ar.rjn./ Jix.r. Hxc reaifts tc juftS xtix.
inefublcnptioncm indere geftis, uni. & prxterito judivio debuerant poftulari
veria qux publici aiila fune, publici pro. in quo citconlcnfuutnulque partis in hunc
poni promififti. Nunc autem cogor age.
diem dilata cognitio ell Ondi ab Eccle.
re , &
ante agnitionem geftonira in ne- fiatticis Notanis ad quam partem fuerit
gotium pnrcipitari. Qux iftafunt! Quid dilau cognitio recitetur. PniJjxni SeiC
pnmiuneligamncfcio.quodvotumtuo. »^r dix.r. Ergo circumTenti fumus. Et
niin juiciurum tmeam non agnofeo. Si
xlU «aw. Ot fupri .4n*fiinu Effafu .

fubfcrilwndum ell paginx edatur pagi.

j Ecclrfi^ Cxthtiiu dixU. Non ell noftrJ
naut fubfcnbi poffir, Si hujus rci ell ta- causa lailum, quod nobis volunt impu-
aenda jaclura, ediaum tuum omne ya- ure fratres nollri
i divcrfo fillentes.
«aliabit quicquid propofuiOi in publicam
j Btcir» diaut , Et xlii nuxu. Recoeno.
(
confcicotiam deliruetur. pitilh enimex vi.) P,„Uxt^> Bpiftxfusdtxit. Injuriam
no-
fublcnpcione noftriSc ex fublimitatis mx bis fads. Etxiik mami. Ut fup5
adnotatione cuncU quxgeftafuntinno.
xixfxlbnx,Efifc.Ecd.CxthcUxd Edi<^
tinam pub.icam dcberedefcrri. Pnusell tum nobilitatistuxficfe habet, quartum
ergo ut ea qux gefta funt recitentur ,Sc nwnfem concludi ad diem Kalcndarum
pubhcentur.&agnolcantur, utex judi- Anti autem nos yenimus, 8c ipG
Junii.
Cio nia; (ublimicam ad extera qux (unt
qui videntur nobis hinc facere invidiam
negotii veniaiur. Et xlii mxnt. Emeritus
oaavo Kalendas Junias mandaverunt \
Epifcopus recognovi. chm utique, fi antediemvenerant, ante
klrii. Mjrallinxs vir tLmifinmt Tnimiait ipfum diemmandaredebucrint Legatur
(i-
^«aivHdiarr. Sicut interlocutos fum,ab etiam ipfius Primianiprofeflio.adquem
Eccielialhcis Notariis ea qux ab excep. diem (e pollicitus ell occurfutum Sc fol-
tonbus omeu recitaufunt, pefeurran- vatur illaquxllio,dequanobisjam.mud

_ populum magna invidia conciuueliffr

klriii PitihmsEfirafxiiUxit.Teaemoium
.

tUxmjtu. Recognovi.
Jimm , Vir nobilis i tene promilTam (xpe MttaUmm
jullitiam. Nam
cum i parte nolha nu.
vir tlxtifihm TrUmms &
}fttxri»s dixit. Hxc fuperiore judiciode-
AultCTtiana die fuiffet objeaum, quid terminau jam confiat, pixfertim cbm
dies legitimus caulx jam vidercturmiflc
perfonx ab utraque pane videantur elTe
tranfactus, it 1 cauii cecidific qui
nos IU judicium vocaverunt, coadi fu-
K firmatx. Et tamen fi cum caula cccperit
retradari, puuvcrithxcfanditastiure-
mus id velle, ut recedentes ab eddein legenda, tuncrediiisrclegentur- quam-
Confentire fuperfluum
P™/™* »,s fit, ut pofi conlirmatiO.
P«'onarum hxc denui retraden.
ingratus. Vir nobilis. I
Nam fi ego con- tur. Unde, ut interfatus fum, ab Eccle-
celli twtumdem temporis ,
falvis His ta- fiafticis Notariis quod prxceptumcftre-
men, 11 illi^itipuurionibus fuis non fuc* citetur»
*

nnt refragati , cur mihi breve non con. Emtritxt Efifafts dixit. Scriptum fit Iu.
ccdmir tempus ut fcnbantur gefia, ut tunc nos in diem cobfenfifle eilm ifii
iublcribaturalublimitatccua,vidcamque luam retinuerint voluntatem EtxUxmx...
ac perlegam cui rei fubfcribere debeam,
». Oc fupri.
perapiamque ac recipiam meos feiheet Mxiaiinu vir tUriJlmxs Triimiief- lllt
lenius, adyerfariorum quoque callidita-
7tturi,s dixit. Sufceptx tabuix ab Ec.
tem lubtilcmque argutiam ut fcilicct
, clefiafticis Notanis recitentur. CimMc
pltnilfimc infimdus, intentionibus eo-
iiurx Sxixium « vtltxin fihiditmmix. ’Ue/nir
rum valeam refpondere? Humanum eOc tucixm frtfartt dtfcrifiim<i- adita txhi.°
vir LiniinfxrittrdJi^iuii,J*di(ixriii;firninr
nullis huic rci atquehuic luftilfimx pe. ar,tt/ii.i MxmSix,!, virHxripL, Tri.
,
titiom aliquid quod m follkitudinem tum & Kitxnxi dixit. Cuftodes edicant
abeam. Siquidemtc jufiilTiraum promi-
utrimfignacognoverint..£»£«/f»«/£c.
feris, &
nos idcredere fit necefle, fi ta-
drfix CxMic dixit. Agnofeo frflum
rnen jufta nohs nullatenus denegentur, meum. Mxrimxtm Efifafni dixit. Kf^C-
£t alu Epifcopus rccog. co figillum meum, M^talhnui virSitris^
/«•r Tnitami cf Murimi dixit. Quoa
Xxxxz ij
AtSTA 454 Gefta Collationis
^Uf. difi
H. niam ab Qtraque pirtc imprcillonem fi. pis, obfervamus. Adeoiatas Epifapat di.
goorumagnicamconfUc, ca quzpncce.. xtt.Etiam nos confentimus ut perendino
pi i Notariis relegantur. die negotium peragatur. Sabltmitas taa
Petili^nMs Efifufui di xit 'Sic fi>Ienc tcfi dixit. §cut pambus placuit, perendino
lir.
tamenra^non gefUreTerari. EtaliknutnK. die negotium repetetur. Et cim reataffet,
Ut fupri. MarcelUnas vir dansfnms Trtbams ^ IXk

It. Matcdlimu vir cUrisfimas Tribanasdr
2^$urmt dixit. Quod propter (bllicitudi*
nem partis utrimque facium cfi,&ex
communi confcnfii non decet reprehen-
Ptultanus EfifapMs dixit.
di.
hendo cauceUm, fed peto f fecundum ]
confuctudinem rerum ut gefia legitime
exponantur, ut ac percradari pof.
legi
fine. Qux res urcet? Quid feftinacur? Et
alia manti. PetiTianus Epifcopus recog»
novi.
Iti. AtKM^inns Epifiofat Ecclefix Caihtlica
dixit.Hoc folum confiet ipfos rem velle
Ut concedat ublimirastua, pe-
differre.
2/ourias dixit. Utrarumque partium pro-
monfirarum efi in hunc diem
felfione
cognitionem fuiffe dilatam, ita ut hodie
negotium tradarccur.
Non repre- Petilianus Epifcopus dixit. Si perfece- Ixi.
runt gefia exceptores ,
agatur. Et alik
mana. Ut fuprd.
Marcelitaas vir clarisfmas Tribunus ^
2/otanas dixit. Licht apcrtiffimis fuerit
profefliontbus defignatum in quem diem
dilatum effet judicium, tamen, ne quid
ci parti qux dilationem pofiiilat n^a-
tum ede videatur, cognitio diff-T«ur ,
ira ut edicac in quem diem debeat judi-

timus te.Humaoumcfi,confiJcrarevo- cium protelacari.

lunt,difcutere volunt «paratiores volunt Petilianus Epifcopus dixit. Dicant ex-
renire, ne nolentes differre prolixiora ceptores quando edituri funt gefb. £r^-
gefia faciamus, &ip(a gefiorum prolixi- £4 PetilianusEpifeopus recogno-
tas majores nobis moras incudat. £/ alu vi. Marcellinas vir cLmsfimas Trtbauas
nunu. liecognovi.. Notarius dixit. Exceptores quando poC
Irii. MaraOmus vireUrisfimasTriiintas funt in fchedis gefia conferibi edenda &
^otarinsdixit. Etucin hunc diem cogni- compleri , edicere non moremur. Hila-
tio differretur utrnirquc partis, confiat rus exceptor dtxit. Sicut confenfus accefi*
conlenfum, quod video hodie pro-
fiiilT.' fit utrarumque partium , dum in fchedi.
deffe non poffe. Interim, ut prxeepi^ prorecutionesfuasfubrcnprerinr, tunc de.
ab Ecclcfufiicis Notariis ad quam par- mui^iemcdcndordm gefiorum poffu-
tem fuerit dilata cognitio recitetur. mus Vicere.
Inu. PeiiUanas Epi/capns d/jc/r.Scriptum fit Marcellinas vir datisfmas Tribunus
hoc non nofiro vitio fieri, fed tantum Notarius dixit. Poffunt hodie fcheda:

qu6d Notarii occurrere non poruerunf, vel ab officio compleri, vel ab urrdquC
vel exceptores. Et aUi mana. Petilianus parte fiiblcribi? Hilarus exceptor dtxit.
Epifcopus recognovi. Hodie fchedas complcm’Js,
lix. MarcelUpns virclaru^muiTrihanas Marcellinas vtr clarisfmas Tribunus
J^otatius tUatt. RcQta. Janaanas N«ta^ Notarius dixit. Quoniam fuggcfllt offi-
nas ^ccUJia partis Donati ex co- cium hodie fe fchedas po0c complere ,
Vt4e c«f ‘
dict reauvif. Nobilitas taa dsxit. Edicac edicat fandicas vefira utrum horne vel
91. hujtti
•ofiuc. officium quanthm jam diei videatur crafiinodiefie parara fiibfcribere.
Adeodatas Epifcopus dixit. Chm nobis IXIK
Cmcnlum. Rafiniauat fitiia viri cUrisfimi
Caraiarts dtxtt, Excmptx funt borx un- febeda oblata fuerit, fubfcribemus. Et
decimdiei ^ehU/tas taa dixif. Quoniam alia mana. Adeodatus Epifcopus recog-
dici pen^omnem partem conftatcmcn- novi.
fam, idcirc6acrLun cx e^mmuniconfen- f
Martellinut vir darii mas Tribunus Uui4
fii differri ntg •ruim placear intimetur. Notarius dixit. Edicat nunc officium pofi
airJtqae pane dtiiam efi. Placet , qud- fubfcriprionem febedarum, etiam in edi.
niam ifiedies videturcmenliis. Nokmtas tionc gefterum quot dierum fufficcre pof-
taa dtxtt. In quem diem hxc ipfa com- fic fine ulli excuiationc dilatio.
pcrendinaiio differatur, pars ucraque de- Hilaras exctptor dixit. Si crafiino die Ixif*
hgnet. Alyptas Epifepas EaUfia CathoU.~ hodie, poffjtTiiis die
fiiblcriprerinc vel
cad Kit. Sicucediclo nobilitas tua prx- nocbaque invigilantes pofi tertium diem
fchpfir , crafiino intermiffo propter Icbe- gefia racre, ita ut Notarii eurum nobis
darum defcripcioaem pcnn^c, fi pneci. ac fcheda fubfchptididcnt. Marcellinas
a/ir
 Cartha^henfis. .
45^
virci^tris^ntts Tribonoi T^ourias dixtt, ut prjndp.ilc negotium peragatur, fwr-
Qtiisiftc dies fir aboffiaode/ignetur. R*t- ritat Eptfcapasdtxit. Aderimus ad judi-

jShianns jcnbj vin d^nsjimi CvMout dtxtt. cium, fi qux fiatUir nobilitas tua, ha-
Hodiernus dies c(l m. Nonis Junias. buerint Emeritus
virtlxrilfhytt4Tri^*Ha$^2^9. Epifeopus reeognoS' 1 . Ixvtir.
tarias dixit. Diem qnxro quo edi celh MuritUtxai vtr cUrffimiu Tnhtats •
nromifliim HtUrrnt txctpt9t ^xir.
eft. }P»t.mas dixit. Monwres periculi pro- &
Polfumus gefU edere /cptimo I duum Ju- feflionts propria: exceptores conftinito

niorum die. die, mtturinis hons, id cft, leprimo

Itv. MdTcellinm vir Triianus^p Iduum Juniarum, gefia edere fefiina-
27otarias dtxit. Licecjamde profeflioni - bunr,itaut Nor.tnt partis ucriufquc in
* bus dubietas mibi magna n;dcarur, ta- d*dand<> non definc. Sciat autem ucra-
men denuo utrum /exro Iduum Junio- que pars officio fc c.iverc debere de per-
rum dic, omnibus ambagibus ampubotis, ceptione gcilonim hor.» pariter defini-
• negotium fitprinapolecradandum, pars ta. Sacerdotale vei6 cit, ut amputatif

ucraque dcfigncr. amb.igibus nulla morarum imp.Ji;r.cn-

IxYi. ^4ayijiinai Efifafat Etdefjc Cxd>oUc.* ta nectantur.
dixit.Nos Sc nodie volumus, Sc fi fieri jllyptai Epi^pas T.cdefa Cxthdica di-
pofllt, vellemus. Xanien quia humanum xit. Secundiim praereptum nobilitaris
fuithoc concedercfrarnbusnoftris quod» tae, cum gefta fiifccpcrimus de fub- ,

nobis non injufib videntur ppfhilafil* , ad feriptione & de tempore conicquentet

diem iexcum Iduum Juiuaruni adjuvan- cavebimus. Et ttlia mana. Recognovi. Ixx.
te Domino Deo nofiroadfiiturosnosad Emeritat Fptpopat dtxit. Ciuu oblata
peragendum principale negotium Ecclc- nobis fuerint gcfia,radsfaciemus judica-
G.C pollicemur, nuaa. Recogno- tis. Et alta mana. Emeritus Epifiropus re- -

vi. M^ralUnai vir d-triMmas Trihaaat ^ cognovi. Ixti,

27$tarias dtxit. Etiam pars alia quid vo- « MdrCfOtaai vir datif^mas Tribamn ^
luntatis habeat digne w
edicere. 2P9tariui dixit. Etiam iflius diei gcfia,
Ixvii, Emtritas Epifopas £xit. De profeflio- nequi dcnu6 caufaiio, ei-
pofiic c(Tc

ntbus nodrisnullacfiambigutcas.Q^a- dem die edere vo^ feflinabic officium.

efim autem ad indru^onem , quaniHeri MyfiaiEpifapns EttUfiaCadtalica dixit. IxxiL
debere in judicio fiagicavimus, advertit Multa nudiuftertiani die falfa jaclata
nobilitas tua nos julla & legitima pofiu- fiint. Ne hujufmodi illufionibus populus
lafic. Diem autem ilatutum, hoc efi, ierturbetur, petimus ut ipfbs pcbiledi-
iextum Iduum Juniarum , fi Deus julTe- farionem nobiiicatis ciix^editflo nofc:tfur.

ric, oblervabimus} itaumen ut occep- Et mana. Recognovi.

4tlik

tis gelbs nobis Jorgiitur aliquid xquiut- Marceilinm vir MTiSinm Trilanas ^ hoo ir.
mus judex j quo pofiit elTe traclotus. Et Jp9tanas dtxit. Ea qux populus loquitur
sUk mana. Emeritus Epifiropus recog- fantfhtatemvcftram permovere non con-
novi. Martellinas vir d>*nffimas Tnbanms decet. Tamen, ficutedi^ meo defini-
^ VatJifiat dixit. Septimo Iduum Ju-* tum cft
Hilarus
,
gcfla proponentur. Et infri.
& Martialis exceptores edidi-
niarun die matutinis horis vobis gcila tra-
dentur. Edicite utrum alia dic, id cIl, mus , £c lucc fimilicer uc fiipra emenda^
fexco Iduumjuniarum , adefic dignemini viihus.

BXPLlClVlfr GEsra secunda cognitionis i

uti Donatifin dtlatimm fopofcmmt.

<fym
456 Gefta Collationis

INCIPIUNT GESTA TERTIA COGNITIONIS.

OST Confuldtmm VAranii viri edicis principalis adio craebretur.
P
ilis

risfmi fexi9 JdBiJunias Cxrtha^itft m Quoduerhm fadumfiCyCdjcacofHciam.

Secrturio Thermarum GaiyUanammt4id> Martialis exceptor D. N. viri clarisfmif^
Jluntibns Sib^fiiano , Mxximiaw ^
Pf» fpeflabilu Proconfulit dixit Conflat juxta
.

trVy vtfii dev9tisfim%y ProteHonbuidxmef. prxeepeum nobilitatis tuxgcflaaorc cum

ticis , adjlanttbni etiam Vincentie ^ Tau- diem edita quiparvitasnoicrafucrac pro.
rille viris devetisfmis obnubas in rebus ,
feda. Quod, (ijubet nobilitas tua, ad ple.
Urfe^ Petronie Libof» Dueenartis iiluf. namHdcm cx cautionibus partis umuC
trtum fotefiatum , Bontfado Evafo ap^ que monflrabimus.
fantenbas tUufirium atque eminentium po- MarceSinus vir cUriffimus Tribunus ^
teftatum , Ftleto ^ Oliaviam appantoribus Notarius dixit. Recitentur. Martialis ex-
illufiruC9mitiv<t fedte^Refiituto Exitio- ceptor redtavit. Poft conlubtum Varanis

fo adjuteribuscormcularii ^ Posfidio^Quod- viri clariflimi o^avo idusjunias, Forru-

vuUdee ^Celonice adjutoribus commenta- natianus Epifeopus Catholicus civitatis
r>. P/. vtn tlawjtmi
riorum oj^ii fpeila. ^ SiccenHum fcripli me .gefta gemina: cog-
PPavigio adjutore nume-
bilif Precenfuieet .nitionis pariter ^lufccpiffe, habita pri-
rorum^ Perenno adjutereJubadjnvarum mhm djc Raicodarum Juniarum^ icem
officii /). viri claris^rm fpeHabilis habita die tertii Nonarum ^
fufccpi
Nampio fcribk officii vtrt darif»
p^icarii ^ tradente Martiale exceptore fcdis Pro.-
Jimi Leyui almM Carthapriie^ Rufiniana confularis, qui firdcputacus Flavio Mar-
fcnba vin cUriiJiw Curatoris celfe Car- cciiino viro danfnmoTnbuno& Nota-
thaynis j excipientibus etiam Milaro ^ rio die o^ava Iduum Juniarum hora dici
Prxtextato exceptoribus D. N. viriclarit^. quint.i in EcclcHa Carholici refhcucA. Ec
ni (jrfpc^bxbilis Proconfulu ^ Fabio exup» quamvis cxccpcqrcs feptimo Iduum Ju.
tore D. N. viri claris^ d* fpeHabilis f^t. niarum gefta promifcrinc edituros, me-
cariiyRomulo exceptorPy. C. Zeptti alma lius umen eorum foftinavit indullria,
Carthaginis ^ excipientibus quoquejanuario ut nd)isantediempromi{Ium adi cogni.
^y Itale Notariis Ecdefia CatholicXy yt- tionumduarum pariter traderentur. C^i-
liore Crefconio Notatus EcclejU Dona^ bus perceptis, loco &
tempore fuprafcnpco
tifiarum ,
IJrfus Ducenarius illufirium po- inftrudosnosad peragendum negouum
tejiatum dixit, Pi4:tcrico j.idicio Oonatia- dic qui adis expreflus cft , pollicemur eC
nx partis Epifcopiin hodiernam diem, fevencuros. Cumque redtaffit , idem dixit.
uc exinde inllmoi in judicio {iiblimiratis Lego aliam ,
fi prarcipit nobilitas tua.
tuar rcfpondcrcnCyCausA libi edendorum Marcellinasvir cUrifmui Tnbunus e’4»
geiloniin inducias poltularunt. Nunc u- Notarius dixie. Lege. Martialis exceptor
craci]us parces pro foribus (unt, H pr«ci. recitavit,Poft Confularum Va^ranis viri
pis, intromitcencur. clariflimtodjvo IJus Junias, Montanus
Flavius Marcellirsus vir elarisfmus Tri- F pifcopus dvicatisZamendum regiorum.
bunus ^
Notarius dixit. Vcnianc* Etiru Scnpn vobis Hilare , tc Prxeextate cr-
fresfs Epifeopis Catholicis Aurelio , AlypiOy ceptores i
me accdpilTc avobis gefta ge*
Aecpjhno^ yincentiOy Forturuito , Fortu- mina: cognicionisj in quibus unicum tra-
natianoy^ PosJidiOy cum Novato ^ Floren- ditoribus &
periecutoribus noftris con-*
tio^ AiaurentiOy £$mfano , PrifcUy Sere- fliximus, habita primdm die Kalcnda-
niaoo Sdllapo coepifcopis /uie, Deute- rum Juniarum, alia habita die tertii
A
rio ^ Leone ^ jhrio , ^
Rejhsuto xqui cot- Nonarum carumdem qua: vos excepto-
,

pifeopis (jt atfodtbus ^eforum \ Item t diver- res fuprafcriptxiedis Proconfularis, cra-

fo intresfs Epifeopis Donatifaptm^ Prirma. coram patribus

didiftis nobis co6pi(^ &
no f PettUanoy Emerito, Montano, Gau- copis noftrisdicodava Iduum Juniarum,
denito , Adeoiaro , cum Peregrino , Apto , honidici tertia, in Ecclen.) Theoprepiij
Clatentio,df Habetdeocoepifcopis eorum. quibus perceptis loco &
tempore fupra-
Martelitnus vtr clarisfmus Tnbunus Icripto, proHtemur nos aa agendum
Notariut Certum cfl ob hoc dila>
dixit. negotium die aciis exprcila ordioc inte-
tum fuiiTe aegodum , ut hoiicmo diege- gro cSc venturos.
 ) ,,

Carchaginenfis.
Mttallint vir dari^,ms Triimm
457
ut fecrccum retinens lincu» obiciftis Gt s T»
, fi
/•frMiMi dixit Lecix cautiones gcftis potdl , dilucidb rcrpon Jeat. Ei e6 ouo **
prxfentib^adhxrebunt. f.i adjmt. Q_io. niajn omnium acbionum debent rilc orin'
niamconlUtantcdiemedinonemfactam cipia totiuique nenotii imtia
, e* le
cflc geftorum.iupcrcft ut principale nc- fiimcre confiicwrunt quid preterito.
,
gotium proponatur. rum dierum aiftus meolvimus Sc quali
,
jrti. Efi/apu EeeUf^ Cathclicx noo fuerint peraeba , itcrilm refricamus,
dixit. Principale negotium lamdiueft ut ciim prxfcntis diei propofifo fuam de-
cupiram terminari. Prouidc, fi vel feri
beatIumcrcaccipercqueperlonamiUndi
conceditur^, probent,quoniam ex parte
^ver«
fi propofitio eorum & relponlio nollra
effe^fideraiit, totiens objeifU in juJicium mittitur, ’
perfonarum primam
Ecdefia; lanox Catbolicx totoorbe dif- cft dilcutienda qualitas, quis injudicium
tuix crimina &
nunquam probata. £t uJduxit, quis conecnirefear quis prin.
nm ^a«r,( £ta/ia»wa.. Recognovi.) cipes leculi convenit, quis legatos mifit
^dtcditmi Bfiriiifmi dixit. Proponant, quis fupplicavit.quts legem m.'niit,quis’
Sciamus quidagunt._£/.«fi.< m.mx. Adeo, judicium poliulaviti ut cum Corum in.
datus EpilcopusfalvaappcUationcrccog. tentiombus dudi fuerimus, relpondcre
DOVl* «r IjW
valeamus, A - f? /“
ktahamanu. t.
Emeritusbpifco.
yincemius ^pifeopns EakJU C-ttholicx pus lalva appellatione recognovi.
dixit, Propoficionem cx mandato nondu ft>rinxiijx,i Eptfaimi EtcUlixOiti—
dicilb. R,ecognovi. liCredtxit. D.ffidcncia eficaulx perlbnas
PBsfidiMs Ep/cppMs EcdfJU C^aihtUcdfdi^ vcllcdifcutcrc, quas priore confliclu vi-
xit. Morarum tendiculas nullos interpo- Ius cll confirnialle. Et idcA caufam £c-
nat, fide caufa: noftrx defenfions ali- clcfix peragamus, qur , ficiit promifli
«juarn habemuv fiduciam. Et cum dsaret^ eft, toto terrarum orbe d.fifunditur. £/
( Et mana. Recognovi.
dttii
aUd manx. Recognovi.
MurctUinm vir cUuSims Trihunas
T^ourtm dixit.
^ MuraUitaii vtr tirr;®»», Triitrttt (j-
xva
Si <]uid incenditur, pro- 2fotxn,i dt.xit.Snn&it.:s tua prispofitio.
ponatur. nem q , arhiror , non diLgcnter
ar.tiiin
Alypias Epifeopnt Ecdefa di- a.lvertit. Alia enim confiat eflequ-clita/
xit. Manda um ipforum
„ legatur , in-
IU- & jvifpnu Eptfafxt
xllpiut /fcr C tluhcie
k^tfcopns fat Jit tMrcxt ii- xmi
tcmioiicm ipforum inde agnofcct nobili- t
xtt. A ,4 id1 ergi quod
Ad i .«..-.J •_ - •

O 1 , ijuxfierunt. JSJ«^
juba
taS tua. Ei alta ttt iiw. Recnfmnwi
lau. Recognovi. j—
reacan parcis ucriuique mandata 1
^ in- ,
-

MaraOinus vir cUnfft ntts Trtbmnas flrucnrur a id quod defiderarunt. Etalik

I

Jftiartui dix’t.Amoiis omnib 's moris man». Recognovi.

ejuoniam conilae omnia qua? ad princi- •MurcelUnas vtr clarifftmasTribnnMi^
pia negotii perimebant fuperiorc
judicio Natanas dtxit, Qjxlicufn cft per quos
terminata , caufa dicatur.
'
^ ^ polhjiara coi ano
ooiiuiata COI
l-.tcc fit ario ,qu»vc
,qu>vc tpilco-
Epifco-
..
EccUjia Cxtihalica» pos qui c diverfo confiftunt ad i.idtcium
dtxit. Duo in mandato !uq
JUI^ objeciiTc
UUJCCillC poihilarir. Unde ad harcranaitas
vciira
monftrarur pars adverla, traditionem Sc rcfponder« debebit.
per;ecucionem. Si igitur caulam Ecc!cfi.e Aayi^ims Ept/evpns Ecc'ffdf CathoUcdt
voluntuc peragamus jamjamque te judi- XX.
, dtxit. Siad rem jud-cJS p.'rtinere, prx-
cante finiatur. Nefas cft enim ut cx(pe- ftantixtu.r cfteo: fidcrarc. Catholico E-
(fUtione populus in errorem miitarur. Si
agnofeenda eft Eccl fia toco terrarum,
pifeopis vcl Legatis C .
tholi, orum Eift
coporum coocclKim efle habcqd.im col-
ficuc promiffa eft, orbediffufa tcftimo.
, lationem, tei orref ripriimp.Tialioften-
niis feripturarum doceatur. Sin vcr6 Ib» dir. Ven mus utriq jc, hL lumuq Sc Deus
lids prxftigiisfolttifqueambjgibus id in- nos difpucafores &L collatores magis quim
cendit pars adverfa nead vcnrarcm ve- lingatorc» cfie prxcepir, 8c ni il aliud
niamus, dicatur, ut hoc omnibus inno- voluit Dcnm timens& Deo lervicnscle-
teicat. £r aita mtnr, Reco novi. mcnofiimus Imperator. Adftitifie legiti-
ManelUnnt virdanl^mui Tribunat
ifotanns dtxit. Quid his refertur?
^ mis peribnas , 6c confinmr.t efle man-
data primo dia confiiclus noftri judi:avic
Emert:ns Epifc»put dt xtt. Nunqiiim mc-
Ni n interponantur qux
lublimitas tui.
mini in judicio con .le nnaiam c^* patien-
ad rem nccedana pon funt. Ecdefia cft
ciaia C^in immb femper id iaudi cft quam aficrimui tcftimoniis feripeurarum

Yyyyy i)

L

45 8 Gefta Collationis
«1 i sT A djvmarum » omnibus nota , in monte , fi-
Coaj^.*ei
cucicriprum cft, altiffimo confbtura, ad
quam veniunt omnes t;cnces. Si ell ali-
quid contra ilbim Ecclcfiam quod dica«
tur, jam dicatur, 6c nullx morx inter,
^nantur. Si nihil elt quod dicatur, ce-
dar veritati , qui fiiam criminationem
afHrmire &
oHendere &
probare homi-
nibus non poteft; Quamdi^ ifti ranca po.
puli expeccatio fuipcnra cfl; f De antml
(iia omnes cogitant , &
nos moratorias
pr.rfcriptiones ad hoc interponimus, ut
ad Hnem cognofeenda; veritacis nun.
qu^m veniatur. EttiUi matn. Recogno-
vi.
'
xxr. MamlliitMi vir cUriJ^mvs Trihmns d*
2f9titnus dixit. Ut adverti podit in quem
modum Hc delegata cognitio, imperialis
pixccpci forma relegatur,
yrit • Petiltanui Ffiif(9p»s dixit. Catholicos
fe fine prcjudicio nodrodixiUe, his adis
lignatum cft. Hujulce rei ferva conBi»
dum. Et alid Pccilflinus Epifeopus
fiiVi appellatione recognovi Alyfiui £-
fifapns Ecdffi.t CxthoUfa dixit. Quod
prxeeperas recitetur. Et xUk nun». Re-
cognovi. PetilUnas F.pifctpns dixit.h^wd
nos eil enim vera Catholica, qux perfe-
cutionem patitur, non quxfadt.fr^r/ri
manx. Petilianus Epifeopus recognovi,
lalvo appellationis effedu. PaJIiditu Epif-
mpxs EccUjt4e CxthoUe/e dtxit. Hoc pro-
bare opus cR, non jadarc. Et aliknuttm.
Recognovi.
ax II I . MxruUinxs vir dutiSimi Tritanxs
2^9tJTiusdixit, Hoc lunirumque partium
cooflidus inveniet. Etxdjear. Imperia-
lis landiodotcrim relegatur,
axiv. Martulis excepter reatavir. Imperato,
res Cxfarcs Flavii Hv norius &Tbeodo-
liuspii, felices , vidores ac tnumpbato-
res, fempsr Augulli, Fbvio Marccllioo
fuo lalutem. Et cum ietitaref^
Kxv. PetilixtiMs Eptfapus dxit. Terreri
iftperator voluit , noo occidi , non per-
fecucionem pati , non pertrahi, Donfpo.
liari. Etxlikmanu, Petilianus Epifeopus
lalva appellatione noRrI recognovi.
SXVI. /Ilypiui Epifeepus Eelefi^e Cxtbcltc^e ii.
xit, C^od
amplius cR, nec cerritus es.
Et aha manx. kecognovi.
xZTii. Petihanxs Epifrypxs dixit.
conRamiam bonx fidei , 8c verx Cacho-
Et altk manx. [ Pecilia-
licx difciplinx.
nusEpifeopus] falva appellatione recog.
novi.
szvai. ailypitu Eyifofus EttUfix Gdtheliu di»
,
xir. Nec terrirus cs , uc didam cR nCC,
cimuiRi. Et atU nunx. Recognovi.
Marttalis excepter dixit. Inccr impe^ il XXir,
bolbri maximas curas , Catholicx tegis
reverentia aut prinulcmpcrauc fulacR.
Neque enim aliud aut belli labonbut
agimus , aut pacis confiliis ordinamus, niR
ut verum Dei cultum orbis noRri plebs
devoca cuRodiat j ucetiam DonaciRasvcl
terrore vel monitu olim jam implere
convencraqj qui Africam, hoc cR regni
noRri m.tximam partem , Cc leculariBus
officiis fideliter fervientem , vano errore
& diflcndonc fuperfiui decolorant. Nos
tamen eadem frequentiils non piget ex-
plicare qux omnium retr6 principum
devota in Deum definivit audoricas, ne
temporibus noRris, fi quid forc^ in in-
juriam legis Catholicx fiicric generatum,
juRo judicio hoc nobis pol&c impurare
poRericas. Nec fanc latet confeiendam
nofira n Termo cxIcRis oraculi , quem
errori luo polle proficere Icxva Donaci-
Rarum interpretatio profitetur: qui quam-
vis depravatos animos ad eorrcdioncni
miciiis invitaret, aboleri eum tamen an-
th julllmus, ne qua fiiperRidombus prx-
Rarecur occafio. Nunc quoque cxcludeii.
dam fiibrcpdonemfimiu audoritaiccen.
femus) illudo^ mcric6 profitemur libenter
nos ea qux lucuta fuerant fubmoveie, ne
in divinum cultum nobis le quiiquam au-
^rib*xRimecpolTepeccaFe. Et quamvis
una fit omnium & manifcRa lentenda,
Catholicx legis plenam veritatem redo
bominumcuicu fiicxIeRi fentenda com-
probatam , RuJio Camen pacis &
gratix
venerabilium virorum Epifcoporum Ic-
Rationem libenter admifimus, qux con.
gregari DonatiRas Epifeopos ad cuctuin
cclcberrimx defiderat civitatis, uc IccHs
edam lacerdonbusquosparsucraquede.
legerit , habitis dirpucacionibus , fuperRi-
me tiooem ratio manifefia confutet. Quam
rem intra quacuor menlcs prarcipimus
*
explicari , uc convcrlbs animos populo-
rum, etiam noRraclemcncia,ficuc(i:fi-
derac, celerihs pofiic agnofeere. Qu6dR
intra prxRitutum tempus Rudiore Do-
natiRarum Epifeopi d^inaverinc conve-
nire , trini ediiRi cvocadoncm volumus
LaudaRi cuRudiri ^ icd uc vicenis diebus in evoca-
tione contumacium tempora concludan-
tur: quibus emenfis atque cran(^is,li
provocad adefie concempferinc , cedat
cum Ecclcfiis populus
,
qui dodk ircsfuos
filendo cognoverit, liipetatos,&vi^in
 , )

Carthaginenfis. •
45 0
tc aliquando i^atulerur ,
fciacquc fi non .gloriam vctuftas ipfa. Pt cum
vcl Cachoiic* legis *£/ alii OT./«i.i^ctilian'.is Epifeopus re-
P'-xceptis noftris , { nj.
vjris imperiis lerviendum. Cui quidem cognovi ,
falvo appellationis efieclu.
dil]»'jntioni principe loco re judicem ?o- Ahptui Eptfupui Ecelf^t C-tthdiex dU
lu nus refidorc: ( quicquid criam anrc tn xit. Damnent nomen Donati , £c dein-

mandicis acceperis , pIcnilTimfe meminu ceps Don appellabimus illos DonatifUs. xxxirc.
fti
)
omne nque vel in congregandis £- £r alti nuuu. Recognovi.
pi copis, #w*l evocandis fi adclTe contemp- PeUiianui Eptfcafui dixit. Damni no-
lant, curam te volumus falfcincre.ucec men Mcn'urii & Cxcilant , Sc non dicc^
ea qux ante mandata funt^Sc quxnunc ris
[
Menfun(Ia neque jCxcilianifla. Ft xxxir»
{latura cognofeis , probati poliis implere alii mjnu. Petilianus Epifeopus recog-
iblertii id ance omnia fcrvacums , ut ea
^
novi fine prxjudicio appeUanonis noflrx.
qux circa Catholicam legem vel olim Alyjfiui Epifeopus hedefte Cathelioe-di.
ordinavit antiquitas, vel parentum no- xit. Eed enim mentionem Meoflini } Et
ftromm aockontas religtwa confticut, alii manu. Recognovi. XXXV;
vjl noftra (creniras roboravit , novw‘lii MarctiUnus vtr cUn^mut Trilfums ^
fubreptione (ubmoci, integra inviola- & EJotariui dixit. Hxc
omnia ucriique par.
ta cuftodias.Ut fani adminicula compe- tibus falva erunt. Et adjeat. Evidenter xxxvi;
tentia aclibustuis dcefll* non poflinr, vi- apparuit Epiicopis poflulancibus difpu-
ros rpe«flabiles Proconfulem atque Vi- tationem i venerando principe me difl
canum ferenitasnoftra commonuit, ut (I ceptante finde mandatam» utcaufa pri.
, *
propriarum dignitatum flatum cupiunt mi difeutatur erroris ,
qux Jam in me-
retinrrc, fi apparitio ^cm fuam extrema dium proferatur.
declinare fupplicia,tam ex propriis officiis Ementus Epifeopus dixit. Le^um cfl

uam cx omnium judioim apparitione referiptum. Legantur fic preces cau-

S3unJe ncccflarios faciant deputari. Erit fa poffic audin. Et alii m.tnu. Ementus xxxvit.

jam fbllicitudinis tux, fi quid ulla cog- Epifeopus rccognovL

noveris arte diff-Tti , miflis relationibus MaTeeUtnusvir elarijiimus Trihunus ^
indicare , ut negligentcs puniat digna Pfotar.us dsxtt» Peritiam fanditaris ve-
* correptio. Omnia /ane qux vel in unum ftrx arbitror non latere , pragmaticis JDDcvUi;
Epifeop s congregans dilputacio comple- referiptis preces inferi non folere quas
^

ta firmaverit , vcldcfidcntibus fortfcfta- quidem ab Epifeopis qui collationem po-

contumaces lata fcntcntia
cucric circa llula verant ,»ficut ejuldcmfanclionis tex-
te referre conveniet
,
ut quod ad con- non confiat. Un-
tus oflcndit, proccflifre
firmandam Catholicam fidem prxeep- de tandem aliquando negotium ^ropOc
cionollra jifofccerit ,
celerius pollimus natur. t

agnofeere. Erd:vtn<t manM. Vale Marccl- Emeritus Epife^ifus dixit : Si Pragmati-

line carilfime nobis. Datum priJic Idus co referipto prec^ inferi non folere prx-
Oclobns Ravennx. fiancix tux interloquucionefignacumcfl, xxxtfi

kxx. PjetiUar.m Efifcopm d:xit. Donaciflas cos quos legatos efle dixerunt, utrum ex
non appellandos efle credunt ,
cim fi omnium voluntate , utriam ex communi
oomin paternorum ratio vertitur , & mandato perrexerint» doceant ^
ut fi non
Cgo eys dicere poflum , immo pa!am a- in precbius ,
certb vel in liatis poflic fla-
p'ertcquc defigoo Mcnfuriflas & Cx- re perfona. Et alti manu. E^meritus Epifi.
ciliaoiftas efle ,
cofdcm traditores tc per- copus recognovi, fine prxjudicio appcL
fecutores noftros. Et Mu
mamt. Pctilia- lationis noex.
nus Epifeopus recognovi fine prxjudicio Aupttjhnus Epifeupui EcdejU Catholica
appellationis noflrx. dixit. Advertat nobilitas tua quanta a-
toCCi yinyentins F.pftcfiis E(deJU CdthilicAt gunturut nihil ag.itur. Et alti manu. Re-
dixit. Et hoc reculas quod in Prxfedo- cognovi. Montanus Epifeopus dixit. Ordi-
rum judicio pro voco complexus es ? tt ne integro caufa perdenda cfi. Et alii
alii manu. Recognovi. manu. Montanus Epifeopus recognovi >
Kxxit. Petiltams Epifeopus dixit» Nec nunc falva provocatione.
abnuo ede mihi principem acfuifle bea- Aufufiinns Epifeopus Ecdtfia Catholica
tiffimx faniftequc memorix Donatum dixit, Prxfcntes fiint , utrique conveni-
hujus civitatis Epilcopum ,
cjufque tan- mus i locus ifie Epifeopis penb rcfcmis xir(
ta menta Horuifie > ut & illius temporis cfl, mandacarecitara atque hrmaca funt |
Zzzzz
A
 }, )

460 • Cefla Collationis

« ISTA non nebitur i partibus noftfis ponujat vel quid petierit ^
ut chm de mandato
e*iLu. tam cffe collationem ue in ca collano- ,
vclac referipto ucraque concordanda
nc tandem aliquando tc! probant vel complexus fuero , 6c ca qux in referipto
>robarc non pocmlTc monllrcntur qux fiint confirmati ,
Sc ca qux cx ipfbruna
,

fbtcne non nobis non unicuique no-

,
petitione fuggeda fune , poifinc juJiciis
ftrum fcd univcrfo orbi Chriftiano ob- approbari. Et dUa mana. Emeritus Epifi.
,

jicere crimina qui Cbriflianus orbis non copus recognovi. *

opinione humana « fed divinis redimo, Aayifiina\ Efifafai Ealejt/e Catholica xuf.
niis & proraiiTus cft Cc impletur. Quid»
,
dixit. Tux fimt partes ,
vir nobilis. Si
Adhuc nefcio qui ccrgtverlationc mora, rcfpondic ad ca qux diximus , opus ed
toni ab eis interponuntur qui fc Bpifco. ut refpondeamus. Si autem perv idet pra:-
pos Chndidid volunt i Expedatio, non dantia uu nihil eum rcfpondifie ad id
dico hujus civitatis , fed univerli penb uod judb fiagicamus * fed moris fuper-
eneris bu nani fufpenfa efl , aliquid de uis alias moras fupcrfluas addidifie, ju.

f;ccle(Ia cupit audire ^ tc nos adhuc fo-
renfes formulas difcutimus , mifcrri-
mb litigamus. Jam advertat nobilitas tua
quid agatur. Jam aliquando nos de hoc
oe^otio amputaris omnibus morulis ,
adjuvante Deo liberare dignare. £/4//i
muTiM. Recognovi.
dica ut videtur. Et alii mana. Recognovi.
& Marctllinus vir clarisJtmaiTribanas XLV»
2/ftarias dixit. Certum cognitionis terfo-
rem principali condit aucloritate defi-
nitum. Hoc enim relcdx fan^onis fe-
ries demondravie , ut convocatis Epifi.
copis atque partibus delcAts fuperdi-. ,

y* ir. M^rcelUnms vtr cirrij^/rtas Trihnnas ^ tionem , uc ipfius Iceis verbis loquar, ra>
^«tjnns itKit, Ad omnem confirmatio- tio manifeda confutet. Unde dignabi-
nem fufiicerc pofle non ambigo univer- tur fanclicas vedra clarihs demondrarc
ibrum iubfci iriones , fupenore judicio in qua fit parce fuperfUcio conditura. xlvi.
ihandato infertas atque digedas. Unde Pctilianat Epifcafas dixit. Advertit fil-
quoniam omnium confenfuscxprcdus cd, blimicas tua magnam diffidendam eos
amotis luperHuis aliquando oegotium habere ,.magnumquc mcndaciun, fica
proponatur. qux petimus prodere noluerint. Etenim ,
illil. Emer.tus dixit. Duo lunt in anib de fua confcicntiajudicac, qui peti-
judicium milFa , i quibus deviari nullo tionem fiiam timuerit Dublicarc. Non
modo poccd : unum qu6d fecundiam igitur moram aliquam facimus fed per •

imperiale prxeeptum aliud , qu6d fe>

: ipfbs moras fieri uiblimitati tux. Et can
cundqm mandari tenorem agere (e ju- diceret y [ Et alia mana. Potilianus Epifeo-

dicio dcmonftrarunt. Igitur Ii utraque pus faivo appellationis nodrx mento re-
cdhnexa fune ,
debee edoceri : fi autem cognovi.
feparara atque fejunda fune, unius ne- f^iacentias EPi^efas Ecclejt/e C.tth7lica XLVi r;

ceiTr ed faciant jaiduram, qui utrumque dixi\ Non fujficic quoJ cibi rcfpondic
nolunt ad probationem in judicium mit- judex ? St aha mana. Recognovi. PetL
tere. Convenire enim debet cum referi- itanat £fifc>pas dixit. Aut iegatiC quod
pro mandatum , Sc ad formulam daruti petimus ,
aut negent. Et alu mann. Pe-
imperialis mandatorum debet fenfus a. rilianus Epifeopus recognovi , filva ap-
dnngi. Qu6d fi neutram cfie intciligi- peilat.one nodra. Settanatianas Tfifcapat
rur prxdantia tua, neque moratoriis not Ecclejia Catholica dixtt. Quii ad rem
velle agere , neque nos i caufx adione perrmee quod pars advcrla ed profccu-
fuf tendere, fei condituris pnmicus fun- ta, 6c
non propter moras quafJam ? Et
damentis Eccicfiadicum negotium velle cam diceret^ ( fe alta mana. Recognovi, )

definire , quid ed quod nobis de mora PetiUanas Efifcopm partis Donati\dixit

prxfcribitur, (C unquam cavillatoribus, Judica. Et alid mana. Pctilianus Epifeo^
& i cognitione refugientibus, qiiafi mo- pus recognovi , faivo nodrx appeUac.o-
ras quafdam per nos innedti caufantur ni efFeclu.
cbm utique, fi advertant ,
magis his qui Marctllinus vir datisfmas Tribanas xivilli
proponunt incumbere aut ncccflarium J^atarias dixit. Endcntibs faniditas ve-
efie dicimus , ut omnibus moris ampu- dra quid podulet defignare debebit.
tatis ad negotii indrumenta arcemque Ementas F.pifc9pasdtxtf.lj>ngovo\amu XLIX*
veniatur, ut odendatur cx .adveria parte rieprxterico judicio quafi mandari reno,
quis petierit
,
quenudmodum petierit rem pars adverfa prodidit. Cui rei fi vera
 .
1

Carthaginenfis. 461
«dlKpuhtuf aflirtio , id m judicio publi. Epifcopuj ] nUva appellatione noftra te- ®
nourate. > T*
f^“P'°t™‘‘Ff’«“.tantummod6fe*c^ovi. CoUit. 4i 4
lequi hoc iplum j tauram autem facere m.
: Ftffaims Fecklte Cathclict
It.
tioncm neque tenorem precum neque
, tilTe collationem, quoniam eam recufa.
mandatum legatorum nrionftr^e volue- batis ,
ut tandem fcfaltcm ad hunc lo-
mnt. Igitur quiamhil ab re eft quod m cum vel ad hoc tempus
judicio pqftulainus , collationis &
,
petimus ut primitus
aut refctiOTi jaauram aut mandati fui
difpuutionis & demonftrand* veritatis
, gratia reniremus. Facium eft Venimus
faciant ceffionem
,
ut ad caulim venire & nihil vultis prodellb qu6d venimus,
valeamus, i/.»*, man». Emeritus EpiC
Conlitemur nos collationem petifle Ni.
Imperator quim nis collatio,
Sni.Tnl?”'
latioj^r nollrx. J
‘PP--’*-
,„(,il eapreflit. Jam Eae
o*K»;fiii.t EaUft CMhtUce ipfa Collatia Videamus qiid dicaturcon-
Axit. Legarur mandacum noftnim
, U tra Ecclcfiam roto orbe djffiiQm. quam
inc^igcnc quim cunela contineat. Bt dfmonftramus divinis ieftimoniis& pro-
nun. Recognovi, pmtims Efifa- miflam efle, & nunc ita exhiberi ,ut ctr-
^Fit. Patere prxlla cotum oculos feriat , furdonim aures ir.
,
judia patientiam quam nobis ptxltat. Et rumpat. Ad hanc demonftrandam nolunt
*Uk c^ianus Epifcopus recoeno. pervenire fratres noftri , ut demonfrte-
VI line prxiu*cio appellationis nollrat tur , quod latere non potcR Edicant cri.
MdmUinai wTcidrifftmm Tnbmsti- mina. Videamus quibus criminibus pe-
NttjtMi dixit. Nihil aliud prascipui quod promiOum
tiit eft Abrahx : Infi.
pnocipalifanilione adverti elle confli-
mxttxtkfaidicntxrtmnrtvxttt.Qaxca-
mmm ,
niU u^onvenientibus Epifeopis mina iflam promiinonem jurantis Dei
di putatione mbica , caufa primi inve- delete potuer.int audiamus, difcamiu
niatur erroris. Cui difputarioni me ju. noverimus , fequamur. Si autem nihil erf
dicem voluit refidere. Accepit autem quod coatri dici poffic aut pronuntia
,
ianftitas veltra profecurioncin partis i aut tolle omnes moras, td aliquando ne-
divcrlo Oflentis in ^ua evidenter oden- gotium finiatur. St xUi mM». Rccogno.
,
fum eft atque promilTum , ut Eccicfia to-

- , —
to orbe dtfFau divinis ccflimoniis dc-i
ewnVetFpt/EdtVtV.Megno areumenco Iti.
«ritas occultatur, ut ciimad inquifitio-
lene 8c ex prxfenti profeffioac id fiufle
nem noflram modicum quid ex parte ad.
declaratum, ut legis exemplis atque do.
vcrsaprolatumfit.cKcrafiL-antur, Dixft
Mimluosiff-elegatos, quorum nequeno.
P""“P® niina,ncque ordinem, nequemandatum
m Vult judicio publicatv Igitur Jut hujus rei
Mnmm collationm i^cre
tantum fieri
’
judi- )aauram&ciar,quianonpotcllapproba-
cavit. Unde quoniam fecundilm defide- te, autfi valet hoc Icgibui edocere vcl
qui
rium vedijim divinis teftimoniis fe age- legati fuerint vel quanJo iniffi fint
, vel
re Mrumjsrofcffio declaravit, quid am- quid penulctint,lcg-ci mandatuminju-
pli6s defideretis ignoro. rfliciorumnotitiam a fercre debebunt.
lii. PetiUanMS Bpifcofms dixit. Apertifnmb Videt praefiantia tua»nihil nosabsrc pe-
iocelligitureosdifKdcotu vd fero pudo. tere: ouippi ciim ipforum fir caufa cur
reid agere» ne petitionem fiwmdmni. non aaiocemanegotiivcniamus. Propo-
,

bus publicent, quoniam eos conftaccle- fiicmnt enim er maudati (ui tenore ne.cio
mentiflimo Imperatori mentitos. Et shi quibus Ce allcgarion bur adversiim nos
m.tnu Petilianm Epifcopus fine pr*. ftarc debere. Has ip as allcg .tioncsfic
judicio appellationif no^lrx recognovi. nos{>ofiumus
uw>
rr jn/iiuuius icgaiious
legalibus tCItimonilS
cetlimoniis lupe-
lupe
liii.
..
Cxihtliu TSptftc —/V
rare Prius — . rv
ell ergo ui initio acaionis «-
'“«'•‘t. pofito, perfonim fuam ,
five lulapicmis,
Lex hoc concinet» qu* ad tuam no-
ipla livcmandinnt
livcmandanris m ttkiiVtn appro!->arc
in judicio ut
va-
bilitatem data dL £t ulu muM. Recog- leat: tuncdcmilm ad negotii merita deC
novi. cendarur, Ementus Epifeo-
llT.
PetilUnns Epifnfns dixit. Non difRj- pui falvl appellatione recognovi.
rimas agere, kt iUk wunn.
[ Petilunui ymttutui £f$fejj>Ms h'.tcU(U ivift
Z>ZXI x\

'.'zedb, UoOn '


461 Gefta Collationis
ICTA tLxsf. Quid ert aliad caafam dimiKCrc Epifeopus di Tux adionis eft quod fla-
Ce&«L iltei
vdjc r t^ito, tu flmdamentuttf caufx conftitui-
III.& pcrfonas i]u.rrcrc, cffagoc nifi
Kecognovi. ?H tu ad Imperatorem confagifti. Opor-
Quarcvemftt? £f
pttiltMns BptfctpnsMxit. A perfonis inci- tet erg6
mc & mandatum repetere £C
omais caiifa. FtsUa nunn. Pccluanus
pit
Epifcopu' rccognori, falvo noftrx appel-
lationis cfFedu. yincenuui
tccU.
C^thoiu^ dixir. Non tibi forum tuum
fi.t
dC^navit, cjuxomifli funt, repeti non
po(K% £f xUk manu. Recognovi. ,
MxmlUnm vtr ddiiifmxi Thhn»t
Ivm.
2/9tartui dtxi\ Collationem fuiUc poftu-
laram , & collationem fuilTe co^ccilam,
cxicfkis lancl-onis f«.>rma declaravit.
Cur
nunc legatorum pTfonx in medium ve-
niant, necJiim diligenter adverti.
£pif(9pBf EeeUfi-e CMhl/e.t
IiX
dixit. Si negaremus nos pctiffe collatio-
nem Imperatoris tcftim nio convinccrc-
,
mu'. Habemus Imper.itor-m tcftcm,
pecilTe nos confitemur. Venimus ut fiat
quod & nos petivimus, &: illeconcellir,
& ad nue nefcio qux dubitationes vel mo-
rx interponuntur. Et uUa nuinx.
novi.
FTKtr-tMf EpifnpBS dixit.Ecce jam pro-
Ix.
•fclTiis cs partem Dic quando pccifti,dic
per q os petifti. Et aUx kurb. Emeritus
tpTf.opus lalva appcllaiionc noftrd re-
cognovi.
lll.
founnJtianni Epifeoput EcclejU Cxth»,
Uca dxxii. Ad dcmonftrandam veritatem,
pcHbnanim non cft neceflaria inquiiltio.
Et ttUa mxw. Recognovi
Mtntanns EptfcopUf dixit. Quoniam
bii.
pars adverfa ad clcmentilUmum Impera-
torem confugit, oportet eandem & man-
datum edere 6c legationem ^ ut ciim hxc
potuerimus advertere, in judicio nobili-
tatis rux noverimus quid polfimus ref-
Montanus Epifeo-
pondere.
pus lalva appeHatlone recognovi,
CuthtUcx
n/ttiui Eptfc*pB) Ettltfix
Satis longum cft i causi, tc prarter banc
caufam lUa velle repetere qux hujus ju-
dicati tenor in flatum inquifitionis liix
ommn6 non quxfivit. Etaitk nuum. Re-
cognovi. Montanui Epifctpns dtxit. Tux
aftmnis eft quod flagito. Et *hf nunnu.
Montanus Epifcopos recognovi
provocationis effe^j. V^tnccntim Eptfapui
E<eh(ix Catholica dixit. Definitiva efl ju-
dicis qui prxfidct rcntcncia,ad quid nos
ad hodiernum diem diflulit, fatis pudo-
risede debere , hoc fi tranfimos qu6d de
causa judicamus nos ipfi. Et cum diceret,
(Et alu maim. Recognovi. ) Moatanus
» ,,
xit.
,
legationem , quibus uTus fi > verbis ^utciim
hicc omnia io judicio nobilitatis tux a
nobis ftichnt pcrtrackita , thm dcmiim ^
quid util;t.»ti noftrx convCDtac , valeam
refp->ndere. Et aha mauM, Montanus E-
pifcopus falvo provocationis cfFeclu re-
& cc^novi. rittc fiiiiis Epifcopus EeeUfa Ca^
thohea dixit. Profeffionem tuam ni fupe-
•
rare non potes. UnJt reccflifti cognolce.
Omifia rCfietcrc non potes E: aha marm.
Recognovi. ^u^J^inxs Epifcupus Ecdrfa
xit. Qui J flag cas quando pe.
Catholica di
tienm , ciim videas quando venerim >
Quid quxris utruai petierim, cum uni-
verlum Catholicum prxf.ns in Iiac urbe
confihum mandatum dedent , mandato
rubftnpient fiibferipcicAes ptxensce
,
inflante cognoverit? Nihil hic aliud quim
morx inquiruntur , quia contra Ecclc-
Recog- fiam univerfam Dei teftimoniis commen-
datam, nihil cft quod ^catur. Et uUi
manu. Recognovi.
MontanuiEpifeopus dixit. Scriptum fit, Ixi 1 1
partem adverfam moratoria inoeclere
cum quod i noftris partibus flagitatur
non produnt. Ac per hoc fi volunt ean-
dem moram de medio colli, prodant
quod flagitamus prodant mandatum,
,
prodant U legationem j
tum deinde ad
merica^negotii veniemus. Et alia manu,
Montanus Epifeopus falvo provocado-
niscffcdu recognovi.
Marcellitmi vir clarisfmus Tribunui ^ IxtV.
27otariui dixit. Non hocquxri voluicclc-
mencifiimus Imperator. Caufam difildii
6c erroris jufllt inquiri.
Moutanui Eptfcopui dixit. Sed elemen- Ixt,
cifEmus Imperator referipto fiio cofdent
dtxift publicavit, legationem inlcruifie. Unde
quia etiam ipfchanc fa.ulraccm nobis
tribuere voluit pro clem-ntia fuauc hoc
in judicio requiramus, oportet cofdem
& mandatum proferre 8c Icsarioncm
ut (ciaoius quid idem in eodem textu
forcafte fuerint ementiti \ ut tiim de-
,
falvo mum hisommbus pertraftatis, noverimus
perfonarum mentum y an valeant hono-
ribusfius integro orJinc rcfpondific. £#
aliamanu. Montanus Epifcopusfalvodro-
vocationiseflcclu recognovi. Marcelunus
vir clarifftmui Tnbunui Notarius dixit.
Legationi cos confcnfillc univerfi conci-
lii ii fubfcriptionistcnorcvkicntcroftcn-
diG
0
 , }

.A

(^rthagihcnfis.
<flt. Denicpe ad integram confirma- fine, in quorum aPpcAibus ^roceiTerunt couL^ai
tionem cum omnium lubfcribentium omnes qui mandaverunt. Et aha man». iii.
nomina legerentur , fanclieas vc/lra du Recognovi. PusfiUns Bfffput EteUfit Cw-
xic fibi hoc pleni non poUe fulficc- th«lice dixtt. Pctiflenoscollationem quis
• re, etiam omnes advemlTcnt^uc in
nifi negare potuit autpoteft? £/ Mti manu.
przfcnnarum pofici , utn)im iplUubfcrip. Recognovi.
iUTenc atque nundairenc, propriis pro- Ementus Spi/cefius dixit. Qu'd petifli
‘
fcHionibus indicarent. M»nttmms C^em mififli ? Dic nomen qux nundaH ,
• man-
p«/<i/xi/.PeTlbnaseorumfiagtto qui ti ?£r ai/j manu. Eme itus Epifeopus fiK
datum dcderuncad clcmentifitmumlm- vo appellationis cflvclu recognovi, pes^..
I peratorem , non eorum qyi hoJie ad dius Epsfiepus Eeeiefit CatM/Cic dixit. Ue
coc judicium pervenerunt. Undi, virfu- causa loquere, mandatum aUdifli. Rcci.
blimis, oportet idos quam tefugiuncadio- tceur identidem, &
rcfponde, fi habet
nem in judicio nobi itatis euc prodere. quod dicas. Superfluis immoraris. Etalik
Jam ergo prodant mandatum prodant manu. Rfeognovi Pttilianus Enfvu-ms di^
.

& legationem, ut cim hisrcccnfiris ad- ,

xit. Quem m filii

verterimus qui hifJem commendarint,
valeamus eorumobjedionibus refponde-
YC.StaUi mjttu. Montanus Epi/copus
, recognovi, falvo provocationis cfiRxlu.
MAtaUintu vir cluri^mtu TnbiriiSiS'
J^9tari9s dixit. Eos quos Icgadoncm pere.
gifle dicis, fi prarientes eife vel in prx-
. Kntiarum mandtuolubfcripfific cognoC
cis, cviJentwT oftende. Sinverd abfen-
tes, necefie ed ut veniant, quatenusom-
,
quid mandaili , quid
egilh advertent dcbCo. Non enim mn-
cul6 tibi licet fuggercre, quod poilci
non debeat pubi cirf. Etalu «jff*.P.*ti-
liamisEpifcipusfinc prxjudicio a pclla-
tionis noflrx rctognoyi.
MafitUinUs vtr clanffi nutT'ihunn ,
T^otarms dixit. Qud ratione legatorum
nomina podulcncur ignoro , ciim colla-
tionem rantiim poduiaram efieSe colla-
tionem FuilTe concefiam ficur fiipcrius ,

® Ixvii.j nc polfitnegoei im pvTcracla i. int.rFacus fum,* principalis <ancVo dili»

M9»t artus .Eptfcufus dixit. Ergo vir fii. genter oftendei^t. Unefe faniSkiras v.llra
blimis, eorum prxfentia Facienda e(F, jam ad negoni interna venire digneiur,
qui ad clem:ntiifimum Imperatorem per quacemif veritas eluce eat,
• maria volaverunt. Ipronim ergo & per- Ment.mut Epifeeput dixit. Sedclcm?n- Ixxi.
* /b 'a adiUns doceat fibi aliquid ab ilKs tifiimus Imperator nie hugis* inftraerc
clTe mandatum} ut dc ipfo mandato iil. voluit quid de idvcrTaiiis nollris requi-
telligam quid in causa voluerint in-
liia ram '$ , dim utique eorum Jegationem
DC^erc , quid deinJe forfican in ea-^ publicat. St altam, mu. MrihtanU' Epileo^'
. dem Ireacione contra no^cmcnriri. Eft pus recognovi Falvo provocahonU ef-
• enim itudium Femper aJverlanorum Rxlu.
incerta de adverfanis auribus lacratii- Eertunafiattus Epifeuput Scclrjf e Cathu. Ixxii, ]
Hmis inne^ere. Ergo unde probabo Separationis &diircnfionis tui
//r.rirx.r.
Epifcopalcm quam fibi jal^anc clTe ,
ab EccIcfiaumVcrfali, que toto orbe d f-
k 'pcrlbnanvFub verecundia &: textu ali- Fu oditur , caufas expone. Et aha rnanu.
quid Imperatori fiiggcrere potuilTe,, ni- Recognovi.
li eandem legitionem vcl mandatum fibi Mur.ta\ut EMCdPus dixit ad Imili
creditum potuero perlegere 6c de eodem locum, u legationem oorum non publi-
]udicarc.^£/«f/wm./;«. Montanus Epilco- cavit clcmcntiifimus !m|>eraror. D.* hat
pus falvo appellationis efiPe^ rccogqpvi. re, de hac lau a me voluit d fpuiare*,
IXVI 1 1 .
Mlypius Epifccpui Ealtfix CathuUcj 4./- eorum legationem irt idicio vo uit pu-
j
xit.Eadem f'pcrflu6 repeti etiam nobi bi can. Ab ft ‘toti clementifiimi Impera-
litas tuanobifcum confiderat. Sufiicit per- toris non cft deviand.im, Faciendu n eft
funa adrertorum prxfwmtis mandari .tuilo. (ati' in hoclococlemcntHImo Imperaro-
ritacc firmJta. Jam nunc remoris fiiper ri : fiqtiidem decor cin Icgadonc m judi.
fluis ad negorium veniamus 5 cujus firma- cio publicata nos voluir pcrtraclirc. E»
mentum nuILam poto it habere dubitatio- a ia manu. Montanus Epifeopus, ma-
nem quando pcrlbna noflra quibus uni-
, , nente appellationis nodrx eff.cbu, re-
verlaic Concilium min Uvit, dirpurabo* cogisovi.
nem ab Imperatore rxcepram ica fir- FortunatUnus Epifhpui EetUfa Cathu^ ixxi^
mavit» ut ne ipii quidem dubiurc pof- liutdixit. Hoc clementi iTlmus non ceii-

Aaaaa»

L

464 Gefta Collatiofts
id partibus dignatas
• tlTA fuic Imperator j feti
iiei ftatucrciutabutrifquc partibus dee-
(.(i
tis Epifeopis vctcmolum errorem tan-
,
dem aliquan.lo propter falutem populo-
nim 6c animariim in mediam prolata ve-
rius mondrer. Recogno-
vi.PetilUnus T.pifctfiu dixit. utriim
hoc petiveris. Et dUk manu. rCtiliantxs
Epifeopus (alvi appellatione nollrd, re-
cognovi. EortunAtiatms Efifc*f*i Ecci^x
CatMicc dixit.Cxteiiitn fuperduis im-
moramini, Catholicam monftramus Ec-
•clcfiamde Lege, de Prophetis, de Evan-
gcliis.de Pfalmis, de omnibus divinis tef.
timoniis. Contra hoc d vobis profertur
nundarum. Publica. Tccum ad Eccle-
fiafn dcmonftrandam Evangeiiumprofe-
ramus. Et altk nuna. Recognovi.
txxv. Ptitlunns Epiftfptts dtxtt. Ecclcfiam
Catholicam penes me efle , puraob.
frrvario noftra facit, 8c vitia veftra atque
flagiria vcllra. Omnis Ecclcfia Dei pura,
*
fancta, fiiw macula &
ruga clTc delebit.
Quare igitur, ut ad hujus difputarioncm
i^rpollimusddccndere,& congruotem-
porcteftimoniis Dominicis, ut prius
quod de te flagito, (1maxi- non
mb tum id agat caufeiuHilTimuscogni-
tor, ut quicquid agendum fit p^ulo pu-
blicetur. Mentitum te igitur clmcmilfi-
mo Imperatori fat condat, ciim dubitas
proferre quid dixeris quid egeris , quid
,
mandaveris, quid fufeeperit iHc legatus,
quod nundatumaccepCTit^quidpercgc-
irir. Noverit harc confeientia populi , fciat
tinivcrfa provincia , hoc aeda illa qua: con-
troverfa plene contineant,fcianc vos aper-
ciflime de mcqdacio vellro diffidere, rao*
rAfqueinncdcrc aidioni , ne a J veritatem
aliquando veflris prxfligiis
obitantibusyeniacur.E/a/Miwrf»* Petilia,
nus Epife. falva appellatione noftri rccog.
novi. yinantiMs EpifivfmiEcdtJixC^itiivUcx
dixit. Quod‘ncfiiis an petiverim, quomo-
do reprehendis t Et dtik nutim.
Vi. PetilUnus Epifivpui dixit. Pctiue fe
confclTus cft. Et alii nunm. Petilianus
Epifeopus , lalvsi appellatione noftri , re-
cognovi.
poriunAtianus Ecdtfx
V.pifitpuj
• J
/rne dfx/r. Ecclcfiam Cadiolicam apud
efle tcftatus cft. Hanc voluimus
te nobilitate tui teftimoniis edoceri. Pu-
blicet quod promittit ,
ut aut in ejus aper-
tam veritatem nofter confertius accedat,
aut patiatur monftran luce clariiis veri-
tatem Se undem aliquando ab errore
,
.
defeifeens cedat veritati congrub pro Cu
luce ,
qui cogitat in errore vincere contra
filutem. Et alii manu. Recognovi. Pe^
ttUams Epifeopus dixit. Ut polfimus fa-
cere ha:c, priis fac quod de te ftagica-
mus. Et alti manu. Petilianus Epifeopus
fine pne^udicio appellationis noftrx te-
\
cognbvi. ponunattams Eptfcopus Ecetefia
CatboUex dixit. Si ordo gcftorura flagitat,
publicamus. Et alikmanu. Recognovi.
Maralln^us vir darisfimus Tukmnus Ixxvii,
Notarius dixit. Ciim luitionis formam
demonftrarit augufta prxeeprio, cur !e.
gaiorum nomina poftulcntur ignoro. An
uivi^lTimum principem aliquid contra
rationem dixifie veftra fantfticas puuef
Ciim ad caufam peragendam perfonxri-
deancur cxprellx aeque flrmat.r , cur
nunc legationis mendo fiat, necdum po.
& tui diligenter advertere ,
vel cur legato-
rum nomina poftulcntur ignoro. Unde
tandem aliquandoamotisfuperfluis, ne-
gotium proponatur.
Ementus Epifeopus dixit^ Mandamm Izxvjii.
quod recenti negotio recitatum cft , aciis
cft, videtur infertum. Quid autem per Icga-
diffidis, tosfiiosmaodavcrintinfinuarcnolucfunt.
Etalii ffMmrEmcricus Epifeopus falvocf-
feclu appellationis noftrx recognovi.
MatcellinMS V.Q Tribunus Notarius ^ Ixxnc.
dixit. Colladoncm poftulacam evidenter •
*
recitata principalis faaftio declaravit,
hancquchulTeconcefram conftac. Et quo.
niam in unum fandicas veftra de deteiftis
ab utraque parte qui negodum polTent
aclicarc con^nit, quxlb vos ut tandem
a (mere negotium , 6c peragere atque
mare dignemini. Ementus EpifeopPs
dixit. Hoc ipfum dicat qucxl pxfbntia
*
ncbulifque tua fu^ imeriocutione fignavir. Et alii
manu. Emeritus Epifeopus fitlvd appella-
tione noftra rcco^ovi.
Auviftinus Epifeopus F.alef.t Catholiex Ixxl.
dixit.Hoc olim clamamus ut flat. Colla-
Rcc^no- tio poftulata cft, collatio conccflacft,
caiua collationis utrique .venimus. Jam
tandem flat, quod &
petitum fatemur
te concefium eilc ipfa conceifio declara-
vit. Et alii manu. Recognovi. Emtritus
Epifeopus dixit. Poftulatam eile dixit. Per
fe quem Et ahi manu. Emeritus E-
petiit ?
refiden- pifcopus falva appellacfone ncsllrd recog-
novi. Posfidius Epifeopus Ecdtfix Cath^-
ae dixit. Finem fiipcrfluis imponereno*
lunt. Et alii manu. Recognovi. Mouta^
nus Epifeopus dixit. Tu ad a^iooemmo-
ras ionciftis. Et aUk mam. Montanus E-
 t 1

Carthaginenfis ;^6j
^ifcopiis recognovi, falvoprovocjtipnis xit. Qiiam publicare jmeflant.provin-
cffl'clu.
quem le pro-
Ciis nollris acciti, confliclura
*
ixicxf. M-trcelUnui vir eUrisfimus Tril>an»s rf* poncreopllicentur, reftigercnos non dc-
2/fUriaj dtxit. Legatorum perfonz ibi bereornnin6 profitemur. Igmirquoniam
flimnt exigenda*, ubi perara legatio nihil de re, qihil de caus^ nihil de perfo-
• efl. Cum aurem denominibus legatorum ,

niaAumeiljChmprimiths illud <^beat

clcmenciinmus tacere voluerit Impera- ventilari otriim perierint, per quos pede-
tor, curMc denderentur ignoto. EnurU rinc, Tcl quid perierint quare id fileaot,
,
tus Eptpapus dtxit. Ipfi
ndn taceant, (i quare no.i publicent, advertit fublimitaf
mperator. Et xUk manu. Emeritus
tacuit I
^a. Si concuixlant petitiones, debent in
Epifo>pus , falvi appellatione noftra, re- judicio ventilari. Si neutrum volunt, unius
cognovi. debent facere
ucuCTic raccnr ceiMoncm.
.V - ,
ccfilonem. 51
Si ad pnonS
prioris
jTrzXfi. Furtunatijnus F.pifcufttt EteUJs^ Cathp^ mandari volunt nos renere confenrum;
Caufam dicant, ut jam diximus,
f/oe dixit. non negamus fccundhm Imperiaicpr^cc-
fcparationis&djvifionisab Ec(M.itoto ptumadeflenos conflidationi deb^c Si
terrarum orbe promilla, lege firmata, autem Iccuodumprxlbis mandatum vo-
tcRimoniis Prophetarum luce clarihsde- lunt agere, debent cognitionem ejufilcni
monltrata, Evangelio u^ue hodie mag. quoqtserci,profiteanturadllipulati«nen). *

firmitate perauda j &di/cedant mo- Sidubitant proponere, utnoscorumdeni

—
ratonae tcrjiivenationes, fic leparacronis propofitiombus rcfpondcrc valeamus , vi-
crimen vel ferb cognofeant. Et uUk dearpr.-cftantia tua non 6 noftris parti-
99. Recognovi. • bus nafd (^uriminhsn^otium ventiletur.
^***J*^* Afaiuanus Ffifcupus dixit. edide- Cum Quippe curiihacagoga' &hac quod^«
• wv-
ris ca qu« {^•tuiMitKi3,rtuiwiuviiiuua
pofiuUmus,adreftionibu5 no-no modo janulad negotiimerita delcendecw
iLx—* «.
ftris non deerimus. Et^lik manu. Mon- dum fit, inrclligitprcRantiamavcI nega-
tanus Epifeopus prolpcutiones meas ial- rclaltcm cos, vel reticere, vel contemnere
vq appellationis cfFedu recogrovi. reTpondere propofitionibus noftris uc
j
Irxxiv. MaralUnus vir cUrisfimus Tnlrunsts cf ciim hate advertens judicare dignent.
,
2Jotarius dixit. Legationem i Catholicis Et ahkmanu. Emeritus Epilcopus, falvo
rofeeptam I mperiaTis faneftionis^tenor oL elFedu appellationis noftrar , recognovi.
. icodit, in qua collitiqntm conftat fui/Tc MmcelUntuvir danffimtu Tntunas Tirrrvk
poftulaum, cui ju licem tdem clc- Ifutarius dixit. Quid
petierint, vel quid
mAnllimus Princeps voluit relidere. Un- pertulerint, inquTrercmedcbcrcnonjuC.
ce quo nam de peribnis legaionim nihil fit clementiliimus Imperator. Quare au-
inquirwe pr*ccprusfum,ngc excedere tem petita collatio fit, apertiflimh de-
me polTc prxcepti formam veftra fandi- monftratum cft,ideft, utfuperfticioncra
tomecum mclmsrccognolat,dlgnami- Hoc hodie fic-
ratio manifefta coofiitct.
ui tandem aliquando negotium propo . ripolTc non dubium cft fiquidem delcc-
j
Dere , ut& ipfi veritati & principali juffio. tasab urrdque parte perfonas conveniL
- ni latisfadumclle id omnibus videatur. fecognofeo. Uodhjam, ficut fjcpihsin-
«XXV, Emeritus FpJfiujms dixit. Quidfecretd terfatus fiim, negotium proponatur.
agatur inrclligis, vir fpcdabilis, dum £mmt»s£pi/{^usdixu.?ccicnxnt\antlxxxfu.
rem in metlio politam & penh ipsi luce non perierunt. Dicant per quos vel quid
ebriorem volunt nebulis obligare. Coi- petierunt. FjaUk manu. Emeritus Epif.
lationem Imperiale pr*ceptum intet copusifalviappcllaiioncrioftrl, rccog-
partes pro fui cenfiiic Toluntacei
fieri,
°
novi. •

Nos quoqut; fecundum eorum petitio- jflypius Ef -ftupusEalefa CatMic^’di- Ixxxnit

nem, uc dicunt, quam nunc in judicio
negant, quam approbare nolunr. Et
[eum diceret ^ ( Et \ altk manu. Emeritus
Epifeopus , falvi appcllttionc noftri , rc-
Cognovi.^ adu^ufitnus Efifcopus Eedefie
Cathulic< dixit. Non negamus. £/ .«//i
ffWM, Recognovi. Emeritus Eftfitrpus di.
xi/. Sufficit lam referipti redtatio. Agno-
vcruntquidvolucritinternosdifcuticle-
mcntilfimus Imperator. Removeantur Ai-
perflua, ad caAam veniamus. Confide-
randum eft enim quid agat pars divcria *
videlichc, quemadmodum priore judido
lodgicadinc prxtcritomm gcftorum pr«-

* Acooa. Plinioj lib. Jj.c.4. demodisi I qux In plano esvautuf , in quas auram profluat^
lunqiuetcndiagcfis, vocati ailc £bipu| iBAmaiqai
Aaaaaa ij
 I

466 Gefta CDllatiotiis

it» etiam hodie defide- Notarius dixit. Collationem i Carholi^
CoUJjJi tendit dilatienein,
111. item
rat /uptrfluis codices onerare, ut 'cis cant6m pofhilacam fui0c rcleda im*
*
eauftmur de mori deferibendorum vel perulis fanaio declaravit.
edendorum geftorum. EtdUkranM. Re- petilidims Epifiopns dixit. Catbo^s

cognovi. Mfnfanm Efi/c. dijfit. Tu moras nos elTe afta contineant. Et xhk mStm.
inne^lis cCim noo profers quod nos i ce Petilianus Epifeopus recognovi.
,

flagicamuf. Etdliinum. Moncattus£pir> MxneBinMt vir cUriMmnx Trthurmt ^

copus profecurionem meam recognovi ^ ^«urias dixit. Neccffc eft me cos [co]
felvo provocationis eficdu. nomine appellare, quo eos appellari vo-
PeuUatms Efifcopns dixit, Proximk luit clcmcntinimus Imperator.
Irxxix.
prrterita cognittoncatque concroverfidj Petilianui Eptfcims dixit. Antecaufem

quamvis ante caufarprincipium ventila-
^ non noftro vitio neque noftii petU
,
tione dUationem provenUTe manifeltum
eft,fed humanicatejudiciorom tuorum,
quam non poteras denegare: quippi
cum exceptores onerab longitudine con.
troverfia ac prolixitate, id etiam profef-
ftoncfu3rcrponderint.Undfcquoniam ifU
pcracla funt,fed fecit inde ihodie mentio-
inane nomen cft illis. Enam de ipio no-
mine erit difpulatio nobis atque conten-
do. Tism demum obtinebit hoc nomen
qui fucQC inventus eHe Chriftianus. Et
aliknum. Pctdianus Epife. recognovi.
MxrctUinms vifilarifimuiTuburmi^ xcin
^atari%idixit.^trt^xr\ eft poft habiru n
conftidum eos Catholicos nuncupandos,
apud quos veritas feeric deprehenfa. Ego ,

nem , ide6 bacc volui replicare. At nunc autem etiam in hac parte fermam necdl
eofdem nunc moras inno.^crc,cofd cm in fe habeo fequi prxe^donis auguftx, in

prxfenti adione obtendere nebulas, ne qui Cacliolitos cos appellare dignata

ad eorum mendacia veniamus, ipfa eo- cft.

rum taciturnitas monilrac. Loquuntur PetilianMs Efi/ctpat dixit. &nc p'xjoa

cmm cum tacent, fc vctct id proferre dicio noftro hoc interfari dignata fucric
quod clemcnciflimo Imperatori mentiti rxftanrii tua. Et xlu m*im. Pcrilia uis

iunc.Si igitur freti fent bona: petitionis t piicopus recognovi ,

falvo ndftrx ap-
voluntate atque ordine, qutd eam dubi. pellationis eftedu.
tanc ventilare» Et quoniam poccflas tua Mxrce^nmt vir tlarifftmtt Tnbanai^
XCVl
meminille dignatur id priore controver- }^9UriMS dixit. ^saiK^cas vcftra 11 eos
,

fu agitatum, ut aut jure publico agerent, falso ho&nomineaircqk nuncupatos ,pc-

aut legis dominicx aucloritatedelcende.
rentdirputarc, idquefuomihi promifere
conlen/u , nobilitas autem tua id libi ex-
ceperit, i legibus tolli fe minimi opor-
tere, tuarum partium cft, vir nobilis, id
tenere quod legum cftj illorum aurem
cft promifta neccflitas, ut lege divmd
debeant e^perui. Si igitur apud te legi-
bus publicis agitur, quoniam ru hifdcm
prxlidcre te profefluses,exige quod leges
gorium proponere tandem aliquando di-
gncruriqnatenilis dff prxfempto nomine,
a potuerit ^mprobari, pars k d;verfd
conilftcns in omnibus coplutetur.
Ementas Epifeopus dixit. Magnis 3(ftum xCVit*
cft voluminibus , &
rcTpohderc nolue-
runt ,
tenentes apui fe quodam prxju.
dicio voluntatem, ne fatisfaccrcnt fudi-
caris. Et cim dtceret. [ Etxlik mana. Emc*
ritus Epifeopus, falvi appellatione rcco-

habenc. Si autem difputatiolc^alis in me- gnovi. ) An%afhnns Epifeopas Ecdtfie Cxtho.

dium mittitur, interrogo tc h!c quide- iica dixit, (^ibus judicatis

ftderas difpucarc, quid petiens, quid ege- Recognovi. Ementas Epifiopas dixit. Vel
ris, quid contra mc dixeris :
quem fi in- illud rcvcrencix
ac paticncixjudiciorum
veftero vera dixilTc» nccclTe habeo ejus prxftare dignentur [ ut refpondcant
]
legis difpurationcm committere. Si au- utrCim petitoris loco adfiftanc, utrum ipU
tem cognovero i perfidii atque menda- proponant, ucriimapfi nos in judicium
cio cc coepifle, nccclle eft ut tuam per- vocent j ut cum cx corumdem rcfponfio-
fonam longb prorsus evitem. Quid enim nc vel hoc cognitum fuerit ,
ad eorum
mihi prodeft docere mendacem ? Quid propofitionrs rcTponderc valeamus. Et
mihi prodeft refragatori ac refragaturo ahk nuna. Emeritus Epifeopus, felvlap-
reddere rationem ? Etalik mana. Petilia pellationc, recognovi. MartfUmas vir
nus Epifeopus fineprxjudicioappellatio- cUrifimas Tnbanas ^ Notattas dixiK
msnoftrx recognovi. Refpondeacur objedis.
MstvUim virti^ifmaiTrihm^^ Axg*j}iims Efifiopmt Ecdtfit Cathohe^c XCVUL
dixiL

I

CarthaginenriS.
/ixit. Eccicfk ,
quod audire non vulns,
fC*necelTe c(l auuians , quoniam ror tdli-
moniis &
dtvims eloquits proclamatur co-
co terrarum orbe ditfuia, cujus commu-
nionem videmur tenere ^ faliis crimina,
cionibus a vobis appetita clh Unde ex-
titic vcilra ieparacioy quam dolemus. lilx
criminationes quibus iniccUriiolctisEc-
clciiam toro » Hvut promida efl , orbe
didrufam, hodie audire volumus utrum
verar ilnr. Si enim verx lunc iflx crimi»
nationes qu.as £ccledx memoriftx obji-
cere confu.lliiSf fi eam pollutam, macu.
latam, cvcriam,*defhu^m , extin- & Afrorum Cnndianorum Catholicorum
dam nefeio quibus nodnscriminibusde-
monftrare potucriris , fupcreht ut qux-
ramus uci um apud vos remanferit quam
ubique periiT.' clamatis. Si autem illa pe-
rire non potuit, Tupcrcfl ut eam vos a^- . £/{(f/r4M4Rir.Recognovu£«^rr/«i)£//y!v-
norcacis,& litem eandem aliquando fi-
niatis. £/ mattM. Recognovi. A/^r-
aUinui vir cUrisJimws Tniants ^ pus, falva appellatione, recognovi.
rtm profccutionem par-
J/xt/. Acccpiflis
tis adverfx, cui reipondere dignamini.
Stcix. hmerutts £ftfc9jiui dixtf. Puto impor-
tunum ede alienam caufam velle defen.
derc, & id in medium negotium mitte-
rc> quod prxtcr ruborem non potcd
unufquifquc fine mandato in judicio ven.
tilare. Podem enim nunc adcrcre te cla-
mare advershs idos univerfum orbem
Juclari, reniti. Non vobis mandavi, ab
hvjus cognitionis eventu long^ mea po-
(ita cd condientia. Ego agnofeo viao-
rem. Quicumque Judis Icgitimifque ex
caufis Pridianus hicrit approbatus, ille
meus ed Catholicus, hoc nomen im-
illi
'
ponitur , ille debet fibi hanc regulam
vindicare-, quamvis ipfa Catholica , qux
xsunc pro prxfcripcione partis adverfx
quafi in fronte quadam rite adversiim
nos temperari cognofcicur, medium ede
debet , & in judicio iti conditui , ut hoc
nomen vidoraccipiat.Intcliigitprxdan-
tia tua nihil nobis de peregrinis , nihil
• nobis dc longb pofitis prxjudicare pode,
• cum inter Afros hoc negotium
Cur^fed magis bocexpc^ri,utquicum-
que ex vcrulxi cognitione fuerit fupera-
tus ,
is ab orbe videatur ede rcjcAu$.In-
tclligant fc diverfb venientes propofitioni-
bus nodris fe reTpondere dc^re , ut ad.
(bntes aut non addances , quid perfbnx
gerant diccre non morentur , ut eorum
incentionibus refpondere valeamus. Et
Mu t/Mtiir. Ementus Epifeopus, falvoef.
fei^u appellationis nodrx « recognovi.
)
46^
MxrcelUnus vir cUrisfmwt Trihunui G Es TX
2<totMnus <iixtt.Qu\d Tc(w\iTi yfu^u/iinus
EccIrfi^eC^thaliCte dixit. Perfbnas
primo die judicii ede donatas & fequenti
etiam die interlocutionis cux. Etcdm di-
( Et *Uk mtnn. Recognovi.
ceiUms vir cUrtifiims Tribunus Nuta»
rius dixit. Aliud quxfinim ed.
Auvjiinus Eft[cofus EteltJU CMholieiu Ci
dixit. Interlocutionis tux forma declara-
vit. Sed quia dic it cum peregrinisChridia-
nis non fe habere aliquam rationem, fcd
hoc totum quod agitur > inter Afrosagi,
hxc vox cft-.Nosunivcrfoorbi Chriflia-
no communione coh xr emus. Hanc £c-
.
clcfiam elegimus retinendam , quam in
cis fcnprun» invenimus. [ Et cum diceret ]
fms dixit. Sic femper eligere &
mutare
confuedi. Et alti manu. Emeritus Epifro-
Auytlitnus Epifnpus Ecdefit CathuUceu CIJ
dixit. Nos eam Ecclefiam retinemus,
quam in illis (cripruris invenimus , in qui-
bus etiam cognovimus Chndum.Scrip.
turx quippe nodrx, quarum audoritaci
utrique fubdimur. Caridum Eccle- &
fiam tanquamTandum commendanteon-
jugium , Chridum Tponfum, illam fpoa-
re- fam.Ubi illum cognofeimus, ibi 8c illam
invenire debemus. Si itaque nunc exor-
ti edemus, &
cogitaremus in Africi cut
communioni Coridianorum fodari de,,
beremus, procul dubio eam tenere de-
beremus, quam in feripturis invenire-
mus, & criminatrices opiniones horni-
num repudiare, ad fbla eloquia divina,
qux mentiri nefeiunr, nos tenere. Hoc
icerunt Chridiani Afri, &
^pellantur
& meriti funt^CachoIici, ipfi fuacomnuu
*
nione nomen cedantes. Catholon enim
fecundum r^ngimdidtur. Qui autemdtoto
feparacus ed , partemque defrndit ab unu
verfb prxciiam,non(ibi ufurpCThocno.
men, fed nobifeum teneat veritatem. £>
ventile- 4 /ri manu Recognovi.
Gaudentius £pi/c»pusdixi/,CAlho]iauii citi
nomen putant ad provindas vel ad ged-
tesreferendum, c 6 m hoc fit Catholu
cum nomen quod facramentis plenum
cd, quod perfrdum , quod immacula-
tum , non ad gentes. Nam doceat fibi
omnes gentes communicare, tc plenus
cd Catholicus. Scdpriusediamcnutdo-
ccanc quid petierint, quid menicrior. £s
Mikmnu, Gaudentius Epifeopus, (alvii
Bbbbbb
 5T K
468 Gefta Collationis
«CMUt. dici
appellatione noflrl ,
recognovi. confliftum voluit fieri 1 mperator ? BtalU
titts EptfifjfMS i^x//.Utrum debeant edere .ttiM. Emeritus Epifeopus , lalvo effectu

qii* popofcimas necne ftatucre dignare» appellationis, recognovi.

ut Icjljcet. Et cimditeret ^ ( EtaltAmanu. Epifeopas EccUfte Cathalit^t
Pctilianos Epifeopus fine appellationis dfxi/. oolentEcdefix quam tcnemuscru
nofirx pncjadicio recognovi. ) Myfim mina traditionis objicere, & ncfcio iiuo-
V.fifc9fns EaUfi^e C^thohe^ dtxit.k\x in- rum peccatis eam contendere elTedcmu-
terloquere , aut jube nos fatisfaccrcpol- dam Se extin<dam.£/ xltk mana. Rccogno.
tularis. £rrf/fi»wn«. Retognovi, vi. Emeritas Epifeopas dixit. Non hoc a te
cin. Mantllirms vir djrifjinm Trtbnmi ^ petii. Fac fiitis judicaris. Etaltimuaa.B-
Kotanui dJxit. Ad tranfacla recurritur. mentusEpi 'copus falvo cffedu appella-
Etudjedt. Catholici nominjs doccaturaf- tionis rRrognovi. AaytjUnas Eptfcapas Ec^
fcrho, Se illud quod parsb diverfo fidens clefi< CtttfseiiCit dixit. Atque h scrinvna-
creJiJitprorequendum, utrum in omni- tionibus fallere coria plicium, de quo.
bus gentibuseadem Catholica efie eden- rum (alute faragimus. His nos perinori,
di polTIc Ecclefia. convenimus cos utnobifcum conferrent,
EfMriius Epifcrpus dixit. Si proponit, fic quod intendunt ucrtim probare pofi.

doceat. Emeritus Epilcopus fentin Ecclefiam cui intendunt offende^

recognovi. PdiUjnBS Epifcopas dixit. Di- rent. Q^inconventionem nofframquou
gnare pronuntiare de fupri comprehen- niam recufaverant, cum nuper incomi-
m. Et xltU nunk. Pecilianus£pifi:opui,{al- tatum veniffent quidam illorum, apud
vd appellatione noftrd, recognovi, tme. ada e:iam przfecloria dixerunt audiri
ritns Epifeopus dixit. Si proponit, docear. (evelle Se diKuti velle, amplcfkentes nos,
Nam fi proponere noluerit, quemadmo- aliquando eorum de collatione cenfen-
dum docebit? Et xlunurik. Emeritus £. petendum ab Imperatore credidi-
fiim
pifiropus ,
falvo efifedu appellationis in- mus , ut collatio ad hoc fieret ut ea eri.
cerpofitr, recognovi. mina qiue lolenc dicere in univcrlam Ec-
et. petili jnus Epifeepui dixit. Pronuntia de clefiam aut probarent, ut veritas appa.
fmgulls. Et altd mann. Petilianus Epifeo- rcret, aut non probarent, ut nibilomU
pus fine prxjudicio appellationis nollra; niis veritas aparcrct. Horc crimina fi vo-
recognovi Poipdins Eptftopns EsdtR* Cx~
. lunt aut poflunt offendere proferantur
tholic.e dtxit.Qaod poftulavcruntdocemc. Se demonffrentur. Si autem non poffunc
Et ait j mu»*. Recognovi. Pcttltanas Epif aut nolunt , jam tux de re
fid>limicatis cft
copas dixit. Hoc nobis debet tua perfona. tota ficut ratio tpla indicat, judicare. Et
Et altk manu. Petilianus Epife. fine prxju- alta mana. Recognovi.
dicio appellationis noffrx recognovi. MarceBirms vir clartfftmas Trthanas ^ cxf.
Emeritas F.pifcoptu dixit. Petimus uc Notarsasdixtt. Accepiftis profccucioncm
nulla fit mora , ut aut proponentis partisadverfx.St quid objicitis, jam jam-
autrcfpondcntiS polfit effe perlbna. Igi- que proponite.
turquoniamapprobandumeff ,Sedccau- Petilunat Epifeopas dixit. Pronuntiet
si jam in judicio ventilandum, edicant u • prii!is nobditas tua utrum red^ petamus

trum petunt aut rcfpondent^ uc cumco- qux petimus, necne ^ tumdcmiim cis ad
jum intentionem in judicio videro,valeam lingula rdpondebimus, Etaltkmana.Vc-
rcfpondere. Et alia mana. Ementus Epife. tilianus Epilcopus fine prxjudicioappcl-
(alva appellatione noffrd recognovi. tionii nolirx*rcct>gnovi.
MarceBtnas vir clartfftmus Trthanas (5* Martelltnas V. C.Trthams 'Notarias^
TJetarias dtxit. Juffa pofeuntur, (an^i- dow/.Rcdc vos petere profecutionis vefi.
tas veftra dignemr ecficcrc utrum peti- trx textus offendit. Se rede rcfpondifl>
toris loco in judicio adffare videatur. partem ^diverfo fiff entem eorum iimilitec
Aaytfiims Epifeopas F.cclefa Catholica prol^utionibus declaratum eff. Adlcrtum
Tux fublimicatis eff judicare, nos eff enim qu6d criminibus nefiio quibus
ad eorum criminationes refellendas in- Ecclefiam quam tenent, i vobis hodieque
grcfli fumus. Solent Ecclefiam quam te- adierant inclari} qux, fi quafunr, de-
nemus crimine traditionis arguere. Et betis edicere. Si vcr6nonfiint,eff nccefi*
alikmana.Kcco^ovi. le ut ad hxc refpondcrc dignemini
EmeritasEpifeopas dixit. C^is me in ju- Ementas Epifcopasdixtt.Sxc agiturcau-
exir.
diaum vocavit? Ad cujus luggeffionem fa, hxc judicii forma eff, fic verius in-
 Cardiaginenfis- 469
qointurutde perfbna uccarur. Dicicme Nuur ut dixtt.Mandati feries traditorum J3 b s t >1

ncfcio quo auclorc crimina in Edeiiam partem b divcrfb fidentem e/Ic profice-
ventilarey
Cc quaH per fanum qiundam tur.Collationem vcr6 , fi tamen profe-
honorem fi um mentumque deilnicrc. cucio Cachohex partis ventate /uhnixa
Qutcquiil vciic, quo nomme velit, quo cd,abucrifque partibus condat efiepu.
pocefl argumento huic ipficaufx nomen dulatam. Unde nunc id quod mandato
imponat ncccfTeefl, uc quia iterum pro. videtur cxprellum, fandiras vedra pro-

vocat, petitor adliKor. Utrum cgoduc. bationibus fuldrc dignetur. Accepillis

nm necne, utrum vere dixerim, aonc enim cx eorum profecucionibus magis i
confinxerim , cum ipflus propofittone vobis aliqua objici , ea objeda fc velle
cognovero ;ciim caquxmini objiat ve., diluere.
ra cfTe , & cx me prolata confUrerir ,
tunc PetsUanus Epifefifks dixit. Pronuntiare cxviii'.
demum nccclTe cftcommdcm mc inten> dignare de per/bna. Tunc itur m
cau-
'tionibus rcfpondcrc. Videt ergo prxflan- faiTu£/4«/rj mamu Petilianus Epifeopus
tia tua Hne provocante rcfpondentis fu- fine prxjudicio appellationis nodrx rc«
perriuam cUj perfunanK ncc pofle <^ucn- cognovi.
quam dici rclpondentm nili primo fuc- Alyfins Epifeopus EcclefsM CathoLea di- cxix,^
nt provocator. Ergo fi provocatoris lu- xit. Jam non cd noftirarum partium

co , hoc cfl quod dicitur petitoris , ad-

,
de hoc aliquid fuperfluo rc/ponaerc. £r
nibic,infiicuatadioQcm, cui refpondcre altkmana. Recognovi. Eofjiiius Bpifcopms
debeam. Sxpiilimb enim dicunt nos fu- EecUji* C-itholice dixit. Interlocutiones
perfluis moratonis uti ,
nc ad negotium fuperiures fubiimicans tux rccicjncur ,
veniatur. Ergo cum ifle cardo fic caufx, Se agno/cant quid podulanr. ma-
uc is qui alterum in judicium vocat, infb. nu.Recognovi.
tuere ac'b.onem dcbeai,S^rovocarcad Manetlinui vir darisfimus Trilunus ^ cxx.
rerponfionem, advertat prxflanua tua Notariusdixit. Si collationem ab utri/q^e
eos profb^ui debere, urrCim nobis vcl partibus cond.it cfle podulatam , con-
quam inflxuanc acliuncm, ucrclponde- Ibc eum dTe petitorem qui crimen in-
rcpoflimus Emeritus Epif- cendit.
copus , /alvo c0edu appellationis nofux, EMcritus Epifeopus dixit. \X>- CXXI*^
recognovi. trllque panibus collationem e/Te m judi-
CX7. Md/CfUiius vir cUirifUmti Trihums cio Hagicacam. Et alia manu. Ementus
2/^tMriMS Edicat pars Catholica u. Epifeopus recccnovi.
trum^ diver/b fidentibus aliquid obji- Alypius Epifopus Ecdtjirc Catholica di- cXXH^
ciendum credit. xit. Docemus. Etaha manu. Recognovi. •*

Ctrl Ainiifitnns Efifctfm Ecdefi^ C^ttMic^e MarcelUnus vir darijfi-nus Tribunus

dixie. Nos collationem popofeimus ubi Notarius dixit. Hoc pars Catholica do.
objecla diluamus, non ubi objiciamus cere debebu. ^
diluenda ) quandoquidem cumilli objec- Adeodatus Epifeopus dixit, dacholicos cxxi X K
ta probare non potuerint, quid fint,quid nos ede feripeum fit. I.t alik manu' A-
remaneant, notis non dicentibus mani- deodacus Epifeopus profecutionem meam
fc/him erit omnibus, ti. a tud-iublimica- falvo app.ilationis cdVdu recognovi.
te judicabitur. Nunc ingrefii fumus di- portunasianus Epifeopus Eeclef^ Ca holiea
luere crin.inationes eorum , quas /olent dixit. Donacidas vos c/T; ex Primiani
Ecciefix quam tenemus objicere : nun- imndaco docemus. Et alia manu. Reco-
datum quoque ipfbnim hoc continet, Wi* ;novi. AJeodatus Epifeopus dixit. C.tci.
versis truditores pef/ecut»res rsrjhrts. fianidas vos c/Te feripeum fit. Et alik
Quondam autem Primanus ,
fi dignatur, min». Adeodatus Epifeopus profecucio.
fiatcrnoder conventus pro ipsa collatio- nem meam, /alva appalatione, reco.
ne vQ^^onSxz.Jmii^nMmejiutin nnnm an~ gnovi.
veni AXt filii martyrum (fi^frofymts tradito» Fortunatianus Epifeopus Eceltfx Catho- cxxxvl
rum. Hxc crimina diluenda fulcepimus, liex dixit. Si prxeipis
,
geda recitamus
uc hxc crimina diluantur idam collatio- in judicio habita Prx/bi^urx » ubi fc pars
nem popodymus. CoDCcfia ed. Aut pro. adverfa audiri tantopere flagitavit. Et
bentur, aut purgentur. Etaltimanti.^c- ideo , fi prxeipis , kt alta manu. Recog.
cogqpvi. , novC MarceBinus vir danjfimus Tribunus
MuTceBtnus vir eUriStms Trihnrmt ^ Ntfarius dixii, Geda h. bita in judido

B bbbbb ij
 ,

470 Gefta Collationis

mi valuifle , vel ea qux Imperatoris au-
A illuftthim potclUtum fiifcepc» ab
officio
eis T utrAm ierint,
Cgi^ Jid rcciccncur. ribus intimafle fedicunt. vel
vei quando ietint , vel cum
quo manda-
pcttUamt Efifafti dixit. Conrra h*c
to ierint ,hoc ipfum poteftas tua judica,
ferra qux competunt. Etalik m.tm. Pe- putant perfunam no-
re dignetur ut fi
tilianus Epilcopus (inc praqudicitf ap- ,

ftram tanquam petiioram de aaorum

pellahonis noftr* recognori. MxrcrUi-
confeflionc qux apud illuftriifimas po-
«>( vir cljmfinmt Tritxm! & Nctxnxi
teftatcs funt habita , in judicio
compto-
dixit. Sahra erunt. Pttiltartxs Epfafxt di-
bare , cAm ex recitatione geftorum
fue-
xit.t)c perfbna pronuntia. C^id petie. judicare digneris. Et
approbatum
rint.quid fu ;g.-fl-Ti t clemcntiffimo Im
rit ,
falvi
alia maitm. Emeritus Epifeopus ,
peratori, quidvemei^ti fint,hoc pro-
appellatione noftra recognovi. ^
daiur. Hic pronuntia ufriim id fup.Tflui
flagitem necne. Tum demum itur in
Afarailiiut vir clari tjtmxt Tnbttimt & CXX^
,
alii rtunx. Perilianus Epifeo-
Tfatariat dixit. Ad ea ex quibus cqnftitt
caulam Et minime
efle cranfitum rcgrcHum
pus.falvo metito appellationis noftr*, re- ,

oportere (at clan^cft. UndcucctiJcn-

cognovi.
ter petitoris pem>na monllretur ,
illu-
MataUinut vir tlinjUimxi Triomtixi
. cxxvt ftrium poicftatum gefta relegantur.
ttotarixs idixit. Collationem fuifle po.
Pfttnjtius dxir. Nebula cft cxxxt.
ftulatam miffis legatis fermo cxleftis oC.
iftaqu* obtenditur. Nam
ab iniiio ipfos
tendit , hanc fieri evidenter fanflione nsonlbabimus,
efte petitores certo loco
prxeepit i CUI me judicem refidere pari-
.

cum dignaberis de his qux jamdudum

ter conftitutum cft. Excedere me hujus
formam etiam lan^litas vc- petivimus atque petimus pronuntiare.
prxeeptionis fine
Et alia nuttM. Petilianus Epifeopus
hra omnini non poffe mecum melihs
prxjudicio appellationis noftrx rccog-
recognofeit.
exxni. • Prtili-irui Epifnfns dixit. Pronuntia-
Marceliinut vircUri^Jtnttu Trihanusf^ cxxxii.
re te conftanter convenit , Vir nobilis,
qux clancul A 2/8tanns dixit. Etiam (anaitas vcftra «
utriim proferri debeant illa
qux offert per ordinem relegentur. Et
habentur , qux rubore comprefla fime
adjtcit. Patimini nunc interim qux po-
mentientium aut certi fi fuperflui pe.
:

ftulaca funt ab officio recitari.

cimus , h'*c pronuntia. Et alii mana.
Pettltaims dixit. Pronuntia, cxrxni*
Petilianus Epifeopus ] fine prxjudicio Petilia-
£c patior redtari. Et altk manu.
[
appellationis noflrx recognovi.
Enlmuattarml Efi/arpas Eccltfix Catta. nus Epifeopus falvo merito appellationis
CttTIir.
' ’
quid eft quod contra nos noftrx rcc<»gnovi.
liat dixtt. Si
ubi mentitos elTc pars adverfa defignat
MaraUinui vir cldrisfmMsTriixnus cxxzxv. &
PPoturiMs dixit. Petitoris perfona tunc a-
proferre poterit , |am proferat j ne fu.
agens p.c perte poterit demonftrari ,
cbm hoege-
perfluis nos acculaiionij|[is ,

cui confulere volu- Ihsevidcnnflimis fuerit approbatum.

pulus adhuc ufque
TettUatmi Epifo»pui dixit. Pronuntia cxxxr,
,

mus , decipiatur. Et ideo , fi nobilitas

me rede an non rede pctiffe quod diu-
tua prxcipit ,apud Pi xfefturam gefta ha.
tius flagitavi. Res enim nobis cum po-
bita recitentur. Et aiiamann. Recognovi.
Petiliam Ordine (uo
Eptftafttt dixit.
pulo cd Tu quoque cum voluifti
CXXIX.
cunfla legantur. l.egantur primA qux habere rationem , qui de judicio tuo vo-
luifti judicari. £t alia mattx.
Petilianus
petimus. Et alia marm. Petilianus Epileo,
Epifeopus fine prxjudicio appellationis
pus fine prxjudicio appellationis noflrx
recognovi. Erttritxt Eptfcapai dixit, hioc
noftrx recognovi.
di. cTXXfU
jilypiuf Epifapnt Ealefie Catholica
efl quod volebamus in judicio prodi , u-
xif. Legantur gefta. Et alia
manu. Rc-
trAm Imperialibus auribus incimarint
cognovu
nos in judicio Prxfeaurx vel voluntarios
vel quxfirte confliiflum. Si ManeUiimi vir tUrisfimus Tribnrmi (y CXXXTIl
adflitifle ,
poflem tedigeftorum 2/atarius dixit. Pronuntiare me poftulac
enim iftadixirtes,
autem non (andicas tua , cilm ab alid pirte gefta
fide in judicio confutare. Si
intelligatis qui cognitor dams necedaria probationibus publ^entur. CTo-
dixifles
dc hoc 6eri patiatur fandicastua. Tum
,

efl de omnibus fe linperatorix notioni

quoniam eviden- demum, utn^ de parte negotii prgfwn-
referre oportere. Igitur
comprobamus illos docere mini- ciari debeat , exiftimabo.
(iflimh
Petiliantu
 ,,

Garthaginenfis. 471
nxTTu. Tttitidmii Epifcojms dixit. Almd oftcn- titoris loco adfiflat, claritas demonllre-
<iic ciim aliud pofhilcm. Confvientia riir. Madjtas Eptfnpas dixit. Hoc Im-
,

ipfa puhlica coneCf nec cacebo ulrcri^s, peraror non prxeepie, ucgdbilluflriuni
ncc d:fTirram , vir nobilis , ce ipfiini po. Potcflatum in ju|/icio prodantur ^ ca. &
pulo fuiife edidis frequentibus pollici, men datur adverfx parti licentia pro- «
cum y quicquid auditurus eltcs, inter dif- dcodi. Produnt ipfi qux volunt nobis
»
ccpcanccs Iciliccc parces , cc rurrum edi. non finitur accipere quod pofcimus;^ £t
dis (ubrequentibus prolacurum. Tu hoc xUk mana. AdeodAus Epifeopus profc-
videris , nue cxilbnunonis cfl caufa , u- cutionem meam falvl appellatione re-
trum tam faciifc me cogere debeas dc cognovi. Mjrcelliims vir clart^imas TrU
caufa; meritis difpurarc, cum id mihi ad- bmai p/atarias dixit. Et fanfticas tua '

verfarius meus negaverit quod ego ma- quxeunque gcfta obtulerit, vcl prolata-
gnopere polVulo etlc prodendum. Ipfc ram le cfle promittit , necefie elt ut ea-
videris , ipfe hoc quo no Jb volucris *iH- dem relegantur, yidrodatus Eptfnpas di~
mes. Ego tamen tuam defidero provide xit. Qjxcumque caufx neceHu’ia funt

re prxliantiam quid hoc loco facias,
Aiihi hoc expedit f nolo ^ populo deno-
tari , qu6d prxtermilerim id^ & eundem
iocum prxiennifcrtm , ubi occulti video
tegi mendacium quod debeat publicari.
Proinde ni vir nobilis , qui mediam te.
, proprx ncccfiarium dicit pars b diverfo
nes hoc loco perfbnam » alTume illam
puram tnnocentemque conftandam nec
dubites pronuntiare quod licet. Neque
enim fas cll ut , c^m mihi facisfadum
negari non debent. Etalik nutna. Adeo,
datus Epifeopus profccurioncm meant
(alvi appellatione recognovi. MaruUim
nas vtr elanJHmas Trikunas Notariat ^
fixit. Patere igitur uc hoc quod caulx
fidens , ab officio recitetur Adtodasai
,
Epifapas dixit. Concedere non pofium •
uc ea qux volunt in judicio ventilent
nifi ea qux de ipfis Hagitavi in judicio

non fuerit , ego cogar ad intima caufx dcprompferint. Ej alih mana. Adeodatus
defeendere. Unde quidem magnoperb Epifeopus profecutionem meam falvi
pft;rumo^ feJea qux expeto non debeo appellatione recognovi. Aayifiirms Epifl
pr.Ttcrirc. Et altk man». PctilianusEpifl copas Eecejie Cathahex dixi}. Nos ifU de
copus (alvo merito appellationis nollrx archivis accepimus. Si quid efl quod £c
recognovi. tu accipere potuidi , fi recitandum po.
r^vxiX. Marallimis vireUri^mus Trthntms pofcens , 8c a nobis fuerit contradudum,
2/otjTiiis dixit. Ut diligentius adverti iniquos deputa, fievieem redde. Etalik
poflic quid debeat judicari ,
patiamini mana. Recognovi. MarcelUnas Vir iUrifi
gcfla recitari. fimas Triianas S" I^otarius dixit. Sufpi~
CXL. PwUams Epifiopas dixit. Non is eft cionem judiciis facis , quod ea non pa-
ordo geftorum ut hxc primitiis
,
reciten- reris , cum U libi fas (Ic univeria quie
tur. £t xlik nunu. Pccilianus Epilo>pus ingcfleris publicare. Unde tandem ali-
falva nodra .ippcllationc recognovi. quando ea qux oblata funt recitentur.
24>ttullinns vir iUriffimus Triknnas ^ Petsliarms Epifeopus dixtt.Noluide pro-
2^9txrms dtxit. Nibil debet partibus de. nuntiarepotedatem tuam quod petimus,
negari. jdtUedatai Epift*>ftn ^xtt. Si nihil aeda contineant. Ulterius non pofiumus
partibus denegandum efl, tandem nobis aliquid diccre » maxime cum rideam po.
concedendum c(l quod Ragicavimus.Od tedatemtuam aliud velle, cum ego aliud
tendant legationem. Neque enim nudis flagitem. Pronuntia fupcrfiub me podu.
verbis hxc potuit contipi legatio. -Scrip- lare quod peto , fit quod teneam , fit quod
ta fune ) demonfVrcncuil , prodamur in populus noverit. Tum demum ad ncccC>
publicum. Videamus utrum hxc contra fana caufx deicendam. Et alik masur.
nos vera an folia finc Et xUknurm. Petilianus [ Epifeopus] profecutioneni
Adeodatus Epifeopus meam profccutiu- meam appellatione incolumi recognovi.
nem falva appellatione recognovi. A^4«r. Marctllirms vir eUriJUmas Tnkanas
viT dxTisjimxt Tnhwm
tellinui T/at.i- Notarius dixit. Non pofTum de eo judi-
nas Jam pronuntiavi atque judica,
dixit. care quod necdum ed approbatum. i*r-
vi formam me excedere non pofle Im- tiUanns Epifeopus dixit. Utrum redb pe-
icrialis oraculi. Ncc enim in judicio meo tam prodi oportere id quod clanculo im-
fegatorum certum cfl: difeuti debere per- peratori fuggederint ,
hoc pronuntia. Et
ronas.Uodb gefla relegamur^ ut quis pe* alik mana. Petilianus Epifeopus han<
Cccccc
 471 Gefta Collationis
«BITA profccutionem meam appellacione inco- xit. Q^impaiientia St tumultu igantiit
C*U<t. Jiei
tu. lumi recognovi. Marcelurmi vir cUrij^» tcRacum his gcftis, interlocutione nobi-
mufTrthtnms &
Notanusdixit. CIancuI6 litatis tux. Caufam enim fatis timent , ad

Imperarori nihil /uggcftum dfe, ad vni-
vcrlos judices datz fan^ionis [ forma , ]
& ad meam quoque mediocritatem ip-
Hos recitationi monilratum eft. Unat
cCiM ex leclione gedorum cognovero
quid debeam judicare, (Inc dubio judi-
cabo.
cujus meritum omnind dcfccndcrc no-
lunt. Non Hnt vacua omnia qux i parti-
bus nodris in prof^rionibus tanta dic-
ta fiint de Ecclcfuc Dci promiffionibus
& exhibitionibus. Qj«d tergiverfanmr,
uid nefeio qux forcmla rimantur? Jam
ignecur nobilitas tua pronuntiare fa-

txll.
MdrtUUs exaptor recitavit. Exem- ciem dcfennoniscorum.
plum a&orum habitorum fub dic tertto cognovi.
Kalendas Februarias Ravenna;, O. N. Petilianus Epifeopus dixit. Ordine fuo d ctlnt
Arcadio PP. Auguilo & Probo 1 V. •
principio cun^aredtemur.Tum demum
Coniulibus. £t cim recitaret , Petilia^ invenies petitorem. F.t aha manu. Petilia,
futs EpifccpMS dixit. Si jubes, contra hoc nus Epifeopus profccutionem meam ap-
advertit lublimitas tua non adhuc fatis- pellatione incolumi recognovi.
facium petitionibus no(lri$,uc exceptio- Aupifinus Epifeopus ^cUJia Cathclie>e cxliv,
ne eorum confUrct ipfos effe petitores, d principio [ cunela recitanda
dixir. Si
ipfufque intendere oportere qux obji- ] ex quo caufam
fiint ad Imperatorem
cienda elTc putaverunt. Et alia manx. Pc- Conflantinum mi ferunt criminum Cxci-
cilianus Epifeopus profccutionem meam jube rccifari. Et aha manu. Recog-
liani
appellatione incolumi recognovi. A/^r- novi. fortunatianus Epifeopus EcclefiaCa.
alUnxi vir cUrhfimus Tn^unus 2^otj- Quia voluillis dc prioribus
tholicie dixit.

Jam nunc ex legione gcftorum geflismentionem facere. Et cum dieiret^

qui peritor adllflat evidenter apertdque (
aUd manu. Recognovi. )
Et .

motiRrabitur. Petilianns Epifeopus dixit, Marce llifms vir darifjinwa Tribunus

S^t longb phmicCisgcfb confec'U ,
qui- Notarius dixit. Hxc gcfla qux redtari
faus fpcc^bbilis viri Proconfiilis. EtcdmdL pofhilat fanditas veftra, poileriorafunc
ceret ^ ( St aha manu, ) Petilianus Epifeo- nts geflis qux obtulitpars Catholica ,an
pus recognovi. Posfidiut Epifeopus Ecclefi^e priora ?
CutholiCiC dixit. Profecutionesfuasfbrmi* Petilianut Epife. dixit. Non e/l equi- cjJ»t
dat , ide6 gcfU recitari non permittit: Et dem pan Catholica , nili qux hujus coru

chm diaret( Et aha manu. Recognovi. )

flic'lacionis fumpferic palmam. Igiturcu-
Petilianus Epifeopus dixit. Sunt gcfta ha- pimus recitari qux Procoofu-
in judicio
bita in judicio Proconfulari , habita etiam lari Sc Vicirix PrxfcAurx ab ipfis funt
in juHicio Vicari« prarfcclura; quibus no- antb longius prompta atque penta. Et
,
bis plurima intcndiffe monftrantur. Sunt aha manu. Petilianus Epifeopus profccu-
etiam alia qua; declementidimo Impera- tionem meam appellatione incolumi re-
tore, eidem fcilicec mencientes, longb cognovi, Posfidius Epifeopus EecleJi/eCatho.
antb* pctivcrunc[ pcrjadliRentcsacfup- hc^ dixit. SI de causa pn^fumeres, ad
plicantcs, fcilicet Theallum & Euvo- caufx meritumvcnircs.£/x/ri/Q.>ui«. Re-
dium s ,
illos fcilicet quos prxeurfores & cognovi.
navigatores femper h.tocnt , furixqucfua: Marcellinus viPclariffimua Tribunus dp cxlvil.’
legatos, qui expetant fanguinem, expe- Notarius dixit.^\n'i prxJuJicio Catholi-
tant proferiptiones, incutiant metus , pe- cos dico, fequent nuncupationem clc-
ricula ingerant, homines per provincias mcntiffimi Prmdpis. Undfcca gcfla qux
diverfas occidanr. Hxc omnia igitur prin- antiquiora funt, fl placet, ab officio re-
cipio prxeipe recitari. Tum demum eos citentur.
invenies petitores. St alia manu. Petilia- Posfdius Epifeopus EaU^
Catholica di-
nus Epifeopus profccutionem meam lal- xit. C5fferimus antiquillimaqux petimus
va appellatione recognovi. fufeipi ab officio. Prxeipiae nobilitas
czlll. PosfidiMS Epifeo/KS EalejU Qatholicx di^ tua ea recitari.

^LoNot AMT t. Anno40).cdm incon-j I ^TriasiumitEuvodiuu. Quibo*

cilio Cmbagiacnli decreta eft legatio advcrsdsi lio di*^ G>ncilio commonitoriuin daniocff,
Poiutiffae. llquodexuciaCod.Caa.Eccl.Afncaoxc.9j.
 )

, Carthaginenris.
PeUliMnus lipifc. dixit. Si hoc pocfftari dcTcendimas, fi permittant, non rumo.
•xlix.
GE sir A
tuzmandacum eft , fi ^non rcceficrunt ab nbus humanis, nequv’ errantibus opinio- CoHJt. aid
hhqux jamdudumpromifcrant fe Icgali- nibus, fcd d|Vims eloquiis declaratam.
itL
tcr agere oportere, redde nobis
diam pri- Ut autem leges, vcl gefla vel quxeun-
mam objc«ionero cujus quodammo.
,
dofiiinus fub hujus cxceptionisrationefe-
vifi que dc archivis prolau oflvrarms hac m
collatione recitanda, tpfi cogunt qui ta-
cifieja(^uram.Si igicu^ad legem (erginer» libus agunt. Nam fi remotis hujufccmo-
rervidee pr«ftantji tua nullacenn eos di omnibus chartis nollent Ecclcfiam ni-
narum chartularum quas proferunt, fa- fi in fcripturis adverti, nihil vellemus,
ccrepofic mentionem. Ec nunccciamat. nihil ahud optarc.mus. Crimina dicunt
que eriam riagito ut promant quid eli-
Ea crimina traditionis aut non
traditionis.
gant, ucrfim forenfi aelionc mccum a-
gant, an legali concertarion^^^fceptcnr,
probant archivis &
nibii dicuntj aut pro^
.

bant,&archivisnosvia(lim agere com-

£i abit mojiu Pctilunus Epifeopusprofe-
pellunt. Itaque pervidet prxftantia tua
cutioneni meam incolumi appellatione diflinguend is effe caulas quando coga-
,
recognovi.
mur publicis legibus agere j quando au-
Mduellinas vir dariffimut Tribunui tem velimus optemus negotium Ec-
cl. dr.r/>.Sufcipiat officium qu£ ab clefixnon nifidivinis eloquiis terminari,
utrifque partibus uf?erunrur
, conferat & fi/ abi manu. Recognovi. Peubannt
Efif.
tempus, ut qiix priora eflfe confhceric, eoput dixit. Quid elegerit dicat. Am-
eadem recitentur. bo enim tenere non poterunt. Et abi
Pailiaims P.fifafm dixit, Senfim in manu. Pctilianus Epifeopus profeca-
caufim inducimur, abamann. Pctilia> tionem meam incolumi appellacionc re-
nus Epifcopus profccutioncm meam ap. cognovi.
pellationc incolumi recognovi.
PosfdiMS ffifcnf>Mi Eetlfjtx C^thtbctt di-
M^rttllinui vir claritfimtu Tribunus
^^atartusdixlf. Apcrrifiimam profecutio-
^ clrii{

dii. ar//. C^od petiftis , oflvnmus. Non vos nem partis advcrfxfuilTe/atisclarumeft:
poemteat pccillc. Antiqua gefiavoluiflis qua id videiur
in oflcnfum, ut fi tradi-
recitari. Hxc in manibus habemus, ju- tionis crimen objicitur, quod fine dubio
beat nobilitas tua quoJ offerimus reci- Icgtbus divinisnonporefl approbari, fcd
tari.Et alii mana, R.ecogn^>vi,
gcftommfi.lc diligentnis inveniri, tum
Pculiatms Eptfcepmi dixit,}Ac idpctiC demum gcflis pt^heis omnia pi ragaotur.
dii feadhuc recalent gefb ut ea qu« Impe- Sinvcr6 caufa fidei cccperit agi, tunc
,
ratori mentitifunrproferanCjlcgantqua:
ad ea qux veteris & novi terta menti exem»
objecerunt , contra harc hujufmodi n^u- plis docenda fiint venietu^ Undfc ftneU
las, ut vellent acia rclegcrcquarfiintha-
tasvcftra, fi petitionem fuam profccu
bita in judicio pr*fc^ne, his
quxego tioncmqueadverfx partis vult profeffia.
Jongcprxruli,aniiouiora. Igitur, virno- nibus roborari, evidenter ortcDdac,u
bilis , fi tenor fe ira habet cau& ficut
ab triim traditionis cnmen, quod probari
initio videtur
dTe formatus ,aut jaduram nullajpnvjspotcft, nifiquibufilamevidcn-
chartularum illarum publicarum faciant, rilfimis documentis agi in judicio defi-
& ad legalem difccptationcm ven ant
j
deret, an tanthm
,

fidei cauum c 'pit in

aut fi hisrcbusutidcfidcrantjfaciantje- judicio mediocncatismcx difquin atque
gis divinx jacluram. Et alti Peti- terminari.
lianus Epifeopus profccutioncm meam Emeritus Epi/eeput dixit. Qu.e ad cau- cIvxl;
appellatione incofumirecognovi. fam pertinent, fxpius me replicare non
ManelUnus virtLmfUmft Tribnnm (jf pudet. Adedcnim Scin prima fio te ne-
Netariui dixit, Proconfularia gefla 6c gotii pofhilavimus, ut inandaium lega-
habita iri judicio illuflrium ptKcllatum, torum (uorum luce clarius dcmonflra-
officium diligenter in'piciat, ut ca x rentj ne ciim hxc in judicium micccrcn*
q
priora funr, primitus recitentur. tur, forti renuerent. PofTunt enim dice-
j4x^»fi:nut Epifcopas EteUf^ re: alia mandavimus, non eadem cen-
clv. dixtt. Ad eaqux profccuca cft mod6 pars fuimus, nec petenda ab Imperiali prx-
diverfa, paucis advertar fublimitas tua, cepto confenfimus. Sicut enim nunc. Et
NosEcclcfiam Catholicam retinere, ip- tmmdne*tt.( F.t abi manu. ^itxcTXtiX-^piC»
fa noflrx
communionis refiificatione copusfalvil appcllarione rccogi ovi.
monflramus quam Ecclcfiam probare Mnrtelbtsui vir clarnfmus Tnbunn*
,
d* clriii.
Cccccc ij

9
 ,,

474 Cefla Collationis •

N«t.mms 'iixit. H*c univcrfbnim fub- auxilium ab Ecclcfi3 pofcicur.Hzc pro-
*“ fcriptionibus coollacdE; mandata. dcnJanon func»nc proditores invcnia-
£/>fyr*pa; Quoniam Juo mur. Sufficit tibi quM collationem me
funtncgotia, duodebent cllc mandata, causatu^
pctifle in ipfe teQis eflcicmcn^
' Mandatum/|uod in negotio przfenti re- tifTimusImperator. Nihil ultra ciuzras,
citatum, aciis infertum efl ^ mandatum finegotia aliena pon quxrU Negotio
vero quod legatis videturtradinim ,nul- tuo ^fi:it quod de ipsi inmcratoris Ie>
lo mojo recitatum cft. Debemus ergo ge rotatum dl, quod noftro mandato
advertere utrum hocante,uc Impe- lublcriprionibhrque firmatum cfl.£/
riaitbus auribus deferretur . ab iifaem m./w. keco 'novi.
videtur ede conferiprum ^
ut ciim utra, AdftdMtti Eptfc. <^xr/.Non poflunc in uno ha ii«
que mandata in judicio fuerint recitata mandato diverla mandari negotia. Sedfi
utrhm unam habuerint voluntatem, ju- forfican eidem quz adversas nos man.
dicare digneris. Et 4iLtk mur.u. Emeritus daftis etiam adveTSUs alias provincias
,

Epdcopuslaivo effedu appellationis re. mandafle te conftat, benefacis non pro-

cognovi. dere. Non te ergo in medium prof.Tas.
^uytfiinns Bfiftopws EctUfd C-tthaiU^e Quoniam mc primum infequi oefideras,
iixit. Jam toties conclamavimus. Man- fervas hoc aliis provinciis. Oftendifti
datum quod injundiim efl legatis Epif- quid fecifti , oftendifti quid celcs..Tcnco
coporum, ab lipifeopis flagitant (ibi re- tuum mendacium, ceneo falfitatem.fr .r*
citari. Hoc ell aliena requi ere ad cau- Itk nunu. Adeodacus Epifeopus Cdvi ap- ^
lam non pertinentia. Mandatum quod pellaiione recognovi.
nobis propter collationem cum his facien- MarttUinus vir tUrisfmns Tt.hrms cljilr.
dam in.unctom cft, hoc recitatum cft 2/*t4riusdjXir. Prolccutione fui ,
vir ve-
hoc cis fufficiat. Quid Cienim al-qaa le- nerabil s, fi dignatur fanclitas tua dili-
gatis mandau funt ,
ad ciUfam quid.m genter advertere , non adversCim te
iftam non pertinentia , fcd quz ipfos fei- aliquid fc mandaite ,fed ca qi z ad tenon
re nolumus? Sufficirqubd Imperator col- pertineant propria profecucione fignavil^.
lationem nos pctilTe fuo teftimonio de- Illud cantum evidenter confclTus cft, col-
Hzcconccfla cft> ad hanc ve.
claravit. lationem le omnibus modis poftulalle,
nimus hxc aliquando agatur, veritati au-
, & hanctuifteconceilam Unde ill.u^ man- '

res hominum patent. Et altk m^rtM. Rc. dati, ne excedere videamur Imperialis
cognovi. przccptt fonnam ,mcntioncmfi.‘ri video
*Ixi. Adeodamt EpifcofMt dtxit. Confeftus non debere. Quapropter ad caquzqux-
e$ quzoHm tacuifti.Oftendifti ce multa fivic ,
fanift cas vcftra refponderc dice-
adverfusnos mandafte, quatfeire non fa- tur, urriim traditionis cnmcn, quod ar-
dle debeamus. Undi advertit fublimiras chivis publicis poterit monllrah, agi in
tua, quid ex ejus profecucione debeamus judicio velitis, an Ecclefix & fidei can-
advertere, quid illud mandatum conci, tum caufam cupiads inquiri.
net, quod contra nos mandatun^cire Petiit\ttmsEpi/cop»sdixit.ldih2X]h no- clxv,
non facile debeamus, f / aiu manir. Adeo, bis illuditur, ut cum ipfi fint petitores,
datus Epifeopus profecutioncra meam femperque noftram paccm*inquietavc-
falva appellatione recognovi. rint atque turbaverint, nos loco petito-
elxir. fimus Epifiopts EccUf^ C^thcUc* rum conftituamur, chm pacis 2c Eccle-
Jixif. Non hoc dixi, non advertifti, aut Cix Dei polTeflbresfcmperfucrimusacfi-
diflimulas tcau.lillequoddixi.Audi, pla- mus. peto Igitur nobilitatem tuam uc hunc
nihs hoc dicimus, ne forcb culpd mei ordinem ferves. Oftendant quid egerinr,
Don intellexeris, d6m id obfcunus ali- ibi invenies petitores. Et nlik n\unu.. Pe-
quamtlmdjxiftudio brevitatis, quod per. cilianus Epilcopus falva appellatione re-
cipere nequiveris. Notum eft omnibus cognovi. .

multas caufas habere £cclcfiam,&fuam, M^rceSmus vir cJurisfimes Tnhmrms Clxrr*

& privatarum perfbnarum fibimeccom- 2^oturiusdlxit. SI fandtcas tua permitte-

miflarum* Sc puteft fieri ut ad Epileo, ret, vel permififlec gefta recitari, jamo-
porum inrerccflioncm multa pertineant. limqui petitoris loco adfiftcrec, pocuifltt
Secreta nobis committuntur negotiorum oftendi, Uudi vel nunc antiquiora, uc
&caufarum alienarum, in quibus noftra interfatus fum, gefta recitentur,
iaccrvcncio fzpd poftulatur , propter quz nus Epifispttsdixie, Ordinem fervagefto-
rum
 1 ,

, Carthaginenfis,
47S'
tjm. StdUkinan^, Pctiliixius Epifcoptss landa vellemus , nequa^^m tudere de- ®
profccucioncm meam appcliationc ineo, betent de noRris adionibus conqueri ^
, ih.
lumi recognovi. feientes fe cum
null^ tali lege adjuva-
,
clxvil. M^melUnui vir cUtiJUmms Tribuuns d» rentur, fchifmaticos tamen mos MaxU
2^9tjrius dix:t. Eorum gcftorum qua: a mianifbs per judicum jufla locis aclcdi-
parribuj ofR»ninrur, id cil ProconiuJa- bus eorum pellendos cxturbanddfquecu-
rium Se illuftridima: fcdis, tempora rcci- rafTc. Verumtamen nos faluti eorum SC
tcnrur. noRra: exiftinutioni pacihcb confulen-
clxviii.. Pviflms Epifeepus Icclejie Catholica tei, propter charitatem qua ChriRianl
Mxir Offcrimuschartasantiquiores noC» fumus,lcniccr eosvolumusadmoncrc» ue
itris definitionibus profuturas. £/ aifi errorem fuum cogitando Se agnofccndo
fn.inii. Recognovi. Momanui Eftfiopm di- non negliganr» aut fi putant fe habere
xir. Sijubesjdccodicelego. Ftxlikma^ aliquid veritatis, non eam furiofis Cir-
n». Montanus Epifeopus profccucioncm cumcellionum violentiis contra pu blicam
meam appellatione incolumi recognovi. quietew!,f«l tranquilla rationis redditio-
clxix. Mandltnui v/r
K^txriMs
durtifimus Trtbnnas ^ ne defendant. Undt perimus fiiblimitatcm
didit. Sicut ftatui, abofficio re. cuamuccum eos de haere per magiRratus
^
citetur. JVUv/g/»/ adjutar numeraram reci- five in civitatibus
,
five in pertinentibus
pp^Augef. Confulatum D. N.Thcodofii temtonis admonere voluerimus copiam ,
loacRomo- Augufli *, Idibus Septembris Carthagini, nol^pncbcri ecRomm»Sc cos ex allega-
^do V. e.
reauret.
Coti, unn*
tio® noRra honeR6 convenire prxcu
J* ,

fit. Aimi» .dtypius Ffu/copus Ecclefa

CatUlica dL pias; quod con'ecuti , agamus excellen-
cft 4t»»- xit. Antiquiora pmferimus. ktalia munm. ti* tu* apud Deum uberes gratias. Da-
ebex. Remgnovi. MumlUnui vir cUnMmus ta ab upiverfis Epifeopis Catholicis ex
Ttrbui.us ^ 2/eurius dixit. Interim ifta concino Carthagincnn * D. N. Theo« *. Ani4
qua: antiquiora fune gefta in fede illuf-. dofio AuguRo &
Rumorido viro clanC
trium habita potdlacum patimmi rele- fimo Conluli bus , Idibus Septembris Car-
,
gantur. T^avtyusadjuiarnumrrormm reata. tha^nc.Septiminas virclanffimai Procanfal
t///.D.N. Arcadio AupufloVI. Probo dixit. In quolibet loco AotiRiobus legis
• Aflo. 4od. ''iroclariilimo Confuhbus*. tteum ob
> rett
reei/a- venerabilis quietis imperium gcRo-
rura conficiendorum tribuitur facultasf
^
®
dxxi. Mara Sintu vir clarisfinms Tnbnnus
^ hoc etiam tenore hujus pra^xpeionis Ii-
.

Idotartus dixit. priora fune, mirato, utintclligantfcdcvixplcbis ma-i

cio fuMcranttir. giRris falubritcr petentibus propri* per-
clxx 1 . Rnfiitatmi feriha viri eUriJJimi Cara- luafionisraciocioia pcrlblvcrc, ue rebus
i Dooa- l^nt priora qua: in codice in medio prolatis, amica legis modera-»
fti*. oblato * continentur. tio fervetur, fuperRiciooe fupplofa Qa»
AtypiuiB.plfcofas EalefaCatUUca di^ natata.,
clxxill.
xit.Ecce antiquiora proferimus. Et alia Pettlianas Epiffipus dixit. Petitor cR cljx •,
manu. Recognovi. Rufniar.as faiba vl- qui petit, an quid vocabitur? £t alia
ri cUtt.(/tmi Carjterii dixit. Siquidem «wflif.Pctilianustpifcopus profccucioncm
Ecut fuggeflimus , conTubtum contU meam appellatione incolumi recognovi.
neancTlicodofii Auguftj & Rumoridivu Aagajiinas Fpifcafmt Ealefia^atbclicjt clxxvx^
n clariilimt, alia ver6 c.mfulatum con- dixtt. Hxc poRuIavimuSjfcdprxcedcQ-
tineant D. N. Arcadii VI.ee Probi vi- iibus vcftris criminationibus U
accufa*
ri clariflimi. ticmibiis. Nam proferimus antiquiflJrna
vir etaris^s Tnbanas gcRa, quibus vcRri majores tunc in
clxxiv• tem-
IFatarms dixk. Ea qua: antiquiora funt pore ad Anulinum venerunt
Proconfu-
recitentur. EPavigtus adjater nameroram Icm , te illi chartas in quibus
dicerent
affini virt clatiijimi fpethbiUs fricant majorum noRrorum crimma efle con-
reatavit. iEquitatem tuam petimus ,Sep- fcnpta obtulerunt, & rogaverunt
limine virclanflimc Proconfiilumfumme d^ ad ConRanrinum Imperatoremuccafi
mi-
fiiblimis. Mulca contra divinas» huma, fiucc Has
na que leges ab h(erecicis de parte Dona-
offerimus,
tatem tuam ut eas
& primus nobili-
fufeipi ab officio &
ti Eccicfia Catholica fulHnet» qua: flvcl ex ordine recitari pnecipias. £/ alik moi
anterioribus vel recentioribus Imperiali- «•. Recognovi. 1
bus ju/Hs prohibenda Se tollenda poftu- MaralUnat vir clarisfn^Tribantu
clxxriL
Dddddd *
 4?6 Geua Collationis
^otmus i/i.v//.LibeUiis ditusivobis evi- Et alii manu, Pccilianus Epifcomis liU
dcntcr odcndic rchifmans borrefeos cri-& vS apellatione recognovi. An^uptnas £-
men objedum \ quod probare vos con- fifcofm Ecclefa Catholiae dixit. Redde t
venit. vicem, auditus cs, ct!im prolcqucreris,
clxXvill. Pttrf Ums Efifcofns EccUfi^ C^tthfliceeU^ nobis patientibus. Crimina tradidonis
xit. Omnia probabuntur, H ea qua* obtuli- Eccicaxquam tenemus objicere confuc-
mus, £clu(cipi & ab officio recitari prx. vcninc. Etalumaro. Rcco^ovi PetiUa^
cipere fuens dignatus. Et^li^ Re- mts Epi/hfmi dixit. Lcgaliter agit, an mo-
cognovi. re furcnfi> E: altkmunu. Pedlunus Epifl
Clxx I X. MurceUima V, C, Tfihnnns "hTotmrw ^ copus recognovi. Poi^tim EptfcofmEulA •
Univer/a per ordinem recitentur. jia Catholicadixit. Pnor charras obrulidi.
dixit.
Uxxx. EmeruMi Efifctfm ^xi/.Ergo loco efl pe- Etaliimano. Rccognpvi. PettlUnui Bpif-
titoris. Etalik m^tm. Emeritus Epifeopus eofmf dixit. Redde mihi tempus. Calcu-
recognovi. Poj^dim Efifctfus Ecde&a Cd^ letur officium dc temporibus, utrum ho-
th9ltcd dixit. Cum charta: fuerinwecita- dternd die cau^a dicenda fit , fi ad furen-
cx » petitor facilibs invenietur. Et dlik fes dclcendimus adiones. alti mana, &
mdntr. Recognovi. Mdrceilitmt vir cU. Petiiianus Epifcopusappelladone incolu-
risfi>nMS TribnttMS Notarim dixit, U- mi recognovi.
ebe exbis gcRis petitorum loco adlbrc MarctUinus vir cUriJ^mtu Tribarm^ clxktlT.
videantur , taunen melius evidcj^us & Notarim dixit. Edam vcftra (anclitas in
approbabitur cum omnia fuerint reci- hac parte judicare deberer. Conilae enim
tata. ex confcnHi utriufque pairs judicium
^IxXXi. PediiJTMS Epifeo^ dixit. S\ inforenfem fiiiile dilatum. Cur none luperHuo tem-
conflidum revertimur, conflat legis
divirx fcciife jaduram. Rcfpondcant igi-
^ ports prxfcriptionem objiciendam^lle
creditis, cum eam con(lct ex confirnlu
tur etiam atque etiam quod exegi , utrum partium fuilTe rcciufam i Undb nunc ea ^

legibus publicis agant, an legis divinx qux ad caufam pertinent, peragi deberi
conBidu. Eligant ;uccrum de duobus. U- manifcllum cll.
trumqueenim tenere non polTunr. Et alia Pctihanm Epifeopus dixit. Quia ipfi le clxxxv.
iHano. Petiiianus Epilcopus faiva appeL ad forcnlucontuIerunt,ide6 f.irenfia poT.
Jationc recognovi. culavi. Rcfpondeatur mihi ad ea qux pol^
•Izxxil. MaralUnm vir (Urisftmtu Ttihmnm ^ talo. Forenfi more agit , an Ecclefiaftico?
Netarim dixit. Hxc quat fanditas vcflra Et alti mano. Pcdfianus Epifeopus ap-
obtulic relegenda non ambigitur, quia pelladonc incolumi recognovi.
in judicio vin fpedabilis Proconiulis ada MarxlUnns vircIariUirntuTribanot^ cIxXXVi.
funt, ad fbrenlcm difeeprationem abf- Notarim di.xit, Rerpund^atur objedis.
Que di bio pertinere. Undb , fic.it inter- Anyiffinos Epifeopm Ecctfjia CatMuadi.
fatus fum, tit diligentius ollcndatur qui xit.Si pariantur. Ecclefix quam cenemus
loco petitoris adfiilat ,
etiam ilia padmi- ^cuc omnes noverunt, quorum IbIcnC
*
(
ni recitari. animos fuis follicirare criminationibus ,
iUxXin. Pettlianm Epifeo^i dixit. Contra illa Si etiam fui mandan tenore declararunt)
prxfcribo. Si forenlls efl adto , hujus Ecclellx inquam quam tenemus, crimi-
ccmpori%caulam audire pncceptuscs, na fbicnt traditionis objiceret Etaltima.
virnobilis. Si fimplicicer fic Ecclefiallico no. Recognovi. Petihanm Eptfcopm p.trm
more res geritur, acquicicam m ci qux tii Donati dfxit. Profiteantur a'd quxfira.
lege divin.i proferuntur, vel a me, vel i Profclfionem petivimus, non conflidum.
parte diveria Si autem annolas, and- Et alii mano. Petiiianus EpilcopusappeU
quaique chartulas cupiunt recitare, ha. latione incolumi recognovi.
I^pro meva'idas prxlcripdones,reci- j^o^nm Epifeopm EccUfa Catholica
«xxxva
to illud tempus cujus contelladoncprx- dixit. Si horum criminum jaduram la-
termiffioncmmterim fcci. Lapfamcauia ciunt, de chartis publicis nihil proferi-
iooirrit, non poteU rursusaudiri. EtMlii mus.Si autem inca lem criminatione per-
manu, Pediianus Epifeopus falvi appel- fiftunc, chartis publicisdocemus hanc
ladone recognovi AuyifUrm Eftfiojms Ec^ caufam olim cfle finitam , nec tamen eos
dejU Catholica dixit. Crimina ir.idido. ab hujufmodi objiciendis criminibus cef-
nis objiciunt. Et altk mano. Recognovi. faville. Und^ nunc coiladonem illam po-
PetUtanm Efifcfm dtxit. Hoccauix efl. polamus , non uc illam caufam traditio-
 ,,

Carchaginenfis. 477
nis quam Cxciliario & ejus colle.>uob> ordmequaveaclioneinjudicioconrifUnc. c est
jicicbanc\ (iilcipiamus dcnuo finiendam , Nos emm , qui addudi fumus ad difee.
*
^^
/{.‘d demonftremus olim efle Hniram « ut ptanonem petteons loco ailflare non
,
hoc cognofccntcs populi qui nefeiunt podumus. Jpios necefle cft proponere,
& iftorum adhuc criminationibus com> ut eorum propofitioaibus pars ni>flra va.
moventur , eandem aliquando co^nof- Icat rcfpondcre. £r aha mana. Emeritus
canc in qua Ecdefla Chrifbana: falutis Epifcopiis falva appellatione rccogno.
viam requi ant. Si ergo dc EccleHa qu«. VI.
ricur qu.T quanta (it , quatis fit , fota
(it
, aiwfimat Epifeopm EcdefU Catholicae clxxxix.
divina ccflimonia ad cam dcmonflran. <6x/r.Si petitoris loco adfiftunt qui cri-
dam ruflicicnr. Si homines appellant , (i mina objcda defendunt , tiix nobilitatis
hominibus crimina intendunt) quaoquam c(l pronuntiare. Et ahi mana. Recog.
Ecclcfix caufa ab hominum caufadifbn- noVL
guenda cft , nec in hominibus fpes po. Marcellintu vir cUri0mae Trihemas d» exc^
nenda cfl EcclcHa: » li boni fune , neque Tfotariaf dixit. Etiam profecucione viri
(i mali fune, judicanda cll Ecciefla Jjei venerabilis PetHiani id conflat fuide fi.
pcrilTe (ed tamen etiam iplbrum cau-
: gnatum , ut utriim pars Catholica, quod
fam tanquam fmerum nodronim fufei- nonten Hne prxjudicio dicere me mul.
pimus, & n nobis ofh:ndi potuerint cri- tisinterlocutionibus paccfeci jure pu-
,
minofi , hodib illos anathemamus ) non blico agi vellet, an ccrcb divinis teflimo.
tamen (iropter illos Ecclefi am a Deo pro- niis , eviJenter oflenderct. Sed dem>6 ad
miflam exhibium deferimus aut relin- quxdrarefponfum ell ,
ica ucevidentifE-
quimus. IpH erg6 eligant quod volunt.mh nionfbrarccur, crimina non objice- fi

Non objiciant crimina hominibus tc rentur documentis publicis difccden*

,
cbam ceflabunr. Sola divina Idqucrur dum qux probari non polfe a.iter nifl,
auifloriras ^fola Dei fcrip:ura, cui utri, ublicorum cerrum cfl atteflatione ge-
que fubdimur ^
in medium probetur. orum : fin vcr6flcaufa Ecclciix crada-
Et alii mana. Recognovi. Marcellinai rctur, legalia tantum teflimonia profer,
vir cUris^mas Tribumti ^NoUrtai dixit. rentur. De quibus quid placeat ,
erkleii.
Quid refertur his? tihs defigiictur.

clzxzvtii. Epifapat Parth Donati dixif, Pctilianat £p^p*/dr.v//Duo funt qu*

prxter cartera a diei hujus principio eoe- ^
*
'Prolixx orationi refpondere non pofl
/um. Tamen fummatim , ut valeo , qiix pimus ventilare. Unum , ut ipfi l^iffent
fupcrHub in judicium mifTa fiint vcncila> quid Imperatori clemcntifllmo fuggef-
bo , ciim optationes i noRris partibus lerint aliud
j ,
utrhm diccprationcm le-
propoficasnevel rcle^ione conrimdanr, gis diviox tenere cupiant an publicat
,
ut neque velint cfle petitores , neque fe leges. Dc utroque mihi aperte reO
dicant rerponfores aditare , intulerint^ poniumefl. Et aliiTman*. Petilianus E-
que ooflns partibus profccutioncm, ut fl pifcopus appellatione incolumi recog-
forenfis reguixordinem tenent , condi. novi.
* nog omittam internis fenH-
tionalis diei Potitat Eptfiopms Etdejia Catholica
cKCtL
bus notionem ^ fi autem legalibus niagis dixit. Ad omnia cfle reipemfum fuperiora
cupiunt in judicio contutari , divinis feri- teflanturgclb. Et alik mana. Recognovi.
pturisnbs eisnccelleelt rcrponderc. Pri* Petthanns Epifnpai dixtr. Pcrvidctigi-
mum c(t autem quod in judicio flagita- toriublimiras tua fenfim nos ad caufx
mus ut quoniam de mandatorum fuo-
,
interna deduci pervidet tlla tua prxfUo-
:

rum allegatione in judicio vactllanr,quip- tia atque viv.icitas fenfus , magis mihi in-
pe cum unum legentes , aliud negent tcrlocuctonibus nobilitatis nixqudmrcC
dicaneque tamen le legatos ad Imperia, ponfiombusadvcrlariorum fliifle rcfpoa.

lesauresdeftinafleantci , fecut^mqueeft fiim. Igitur cvidentiCis aliquid decerna-

identidem , ut ex rcfponnonc gcftorum tur , cvklcntiiis conflet , noverim quid
dilucidb claruiflct , urriim nos inquieta- debeam rcfpondcre. Mihi enim iicuc
,
tores edemus, an inquietari ad juaicium raa meminit nobilitas ,
idem i pambut
veniremus ,
hts roc propoGtiombus ref. meis mandatum eft, utobjedis rcfpon-
pondere nolentes ,
ai alia fc nefeio qua deam, non ut objiciam aliquid. Non e-
argumentatione dejiciunt, quxfb, virno. nim loco petitoris adfiflo , fVd rcfpoo-
biUs , conflicuanc gradum , dicaaefequo furi. Mpiusapud Imperatoris aurei
Ddddddij
 ),

478 Gefta Collationis

C EST A U coram omni populo fanc apud fc con- nos pcrmictis. Pttilidfms Efifccjms
CoUm> J>ei ftituro ,
in cnmcn nos mvidiimque de- Tuum dl pronuntiare quid audias j »1.
iU. ducunt , ut hasrecicos nominent , ut (cbif- lorum cft agere caufam qui adsrcrsus me
mancos quoque appellent, hoc doceant, loco petitoris. Et cim diurtt ^ ( Et dhi
hoc diiuo , huic rei rcrponfurfts fum , fi mjna, Pctiliaous EpiTcopus recognovi.
mod 6 fe ad legalia convertant, ipfihfquc Mtrctllinm vir cutriffi^nm Tribnnu$
y^atjuas dixtt. Hoc pronuntiavit, ut cx
Qxcri. ^
leqis quxranc rciponla atque judicia, hin
ve"r 6 utraque milcenc , evidentihs dcil- gellorum Icc1;ionc hxc omnia pollint di-
gnetur. Noverim genus adionis nemo ,
Iigcntcragnofci. PetUianui Epifctpm dr-
me reprehendat in publico nemo bo- xit. Iph dicant, iph profiteantur. £/ Mii
,

nxeaufx inHrmum efTe judicet defenlb- rnxn». Pecilianus Epilcopus incolumi ap*
rem nemo judicet obliquum
, ,
nemoad- pcllacione recognovi.
verfanum dolofum ac licentiofum , cui An%ujitnui Epifc^put EcdtJU C-tthtliM creu.
omnia permittuntur ^ uc chm de his juiU Jam diximus unde agamus potihs
4^'x/V.

atque c<idenria requirantur, libeat illis id cfl, Utrum publicis documentis an di.
delicate quomod 6 voluerint nebulas ac vinisteflimoniis. Invcilraell pohtumpo.
tenebras obtendere ,
ut veniri non pofTit tcdiate. Si enim i criminibus hominum
ad cardinem veritatis. Et xlth mxtm. Pe- ccllatis , 6c nos cedabimus i publicis do.
tilianus Epili^pus appellatione incolumi cumenris,&fblam£cdcfixcau{amdivi-
recognovi. im tdlimuniis aflcrcmus. Si autem ab ho.
M-trceUimi vir tUri0mns Trihnnni minum criminibus non dcHftiiis, nccelle
2/»tMiMS dixit. Duo funt qux fanclitas e(l nos& i vobis publica documenta da-

tua crcvlidit pofhilonda ^ unum , ut man. gitare , &

contra vos publica documen-
datum in quo legari delcdi lunt i parte ra proferre. Hoc autem ciim cognitori
h diverfo Udente relegeretur aliud , u- •,
inflnuarcmus , quia illi de corde non e/l
trtim i divinis legibus recederent , evi- excudiim multiplicibus &
fuperHuis pro-
dcntilEmc dcmonilrarent. PtttUanui E- feciitiombus velitis, idc 6 vooisjam i no-
fif»pn$ dixit. Relponacaot breviter ad bis hxc a^a cfle ifh rerpoodebat , non
Utrumque. FJ xUd mxntt, Pctilianus.Epif* partes noflras agens fcd fuas , cui jam
,

copus recognovi. M^rceUinxi vir cUrtjffi^
piMS Tribunus Notxrius dixit. Uni rei ,
quoniam mea intererat , ipfe refpondi.
Nec enim de his legatis poteram dubi-
tare , de quorum legatione pronuntiave.
infinuavimus , ejufque cordi peniths iufi_
ximus quid dicamus. Et aha manu. Rc-
cognovi.
Adeodatus Epifeapus dixit. Quo ordine cxcrilt
agere debeamus in nollra non cfl po-
,

racclcmontidimus Imperatur, ne in ejus hrum pptcfVatc, cum ipflim venire in no.

injuriam refricari aliquid videretur. Aliud ftra potedate non fuent. Et aha manu.

vero eorum conftac prolecutionibus de- Adeodatut Epifeopus lalva appellanone

finitum , quibus id evidenter oRcnfum recognovi.
eft, velle fe 4 publico jure fub ea condi- Au^ufitnus F.pifapus EfcU^a Cath hec ctcix.
tione difccderc , fi de pcrfbnarum cri- Erg 6 ad interrogata ref, ondete.
di.xit.

minibus taceretis. Unde quoniam hinc Reccdicis*4 criminibus traditionis ? Rcf. .

condii^s tantum rcmanfiile cognofei- pondeant ad breve interrogatum oo-

rur, ut qui petitoris loco a Ififiac eviden urum. Facitis jaclurani criminum qux
tilTimc dctnonllrctur ,
quoniam gella i foIcrisobjicereCxciiiano 6ccollcgisc]Us,
vefira parte oblata rccitatarunt,patimi- an in eadem criminatione pcxfiltitis ? Bt
ni deouo etiam ca qu* 4 diverla parte alia numu.Recognovi. Marcelhnus vtr
offeruntur, ab olHciorecirari. dari^mus Trth*im& Notarius dixit.
cxcv. Pesilianus Eptfcopus dixit. Cujus gefia quxfita refpondete.
funtqux 4 partibus meis recitata lunt? Emeritus Epifeopus dixit. Breve fuum CC,
Si ablcnccs clTcnt e diverfo fifbcntcs , li.
dicit elTe pofhilarum ,
breve nollmm de-
cuit iibi, vir nobilis, abfenrumpartcsiu. het elTe rerponfum. Omnis aclio duas
diciarioanimodeftnlare. Nuncprxlentcs fblet flifcipere perfbnas
,
petitoris & E
funt. Ipfi mihi refpondcant, ipli edicant, divcrib refpondentis. Cum hxc caula
ipfiad ucraqucqux propoiui, refponde- luum ordinem teneat , conflidiimquc
re non differant. Et alia manu. Pctilianus defideret , quid c(i quod ante pnndpia
Epifeopus recognovi, poffidius Epifeopus negodi , quali quxdam mihi aedio ex
BecUfi^ Coiboheet dixit. Nccrcfpoadcre adverfa parte proponitur , uc dicam ,
ucrun)
 :, ,,

Carthag inenfis 4 *}^

uhini criminibus intentatis Carciiiani re-
fragvT ,
atque ab iifdcm que objeceram iixit. O breve refpon'um !
Quam mul- m.
(ilcam , an objcfta tn judicio valeam con- tum dicitur ,
ubi inveniri noo poceP cci.
firmare ? Mememo Judicum fiimmc» fi*, quid dicatur i Breviter refpondi ego po-
cur adioieSf qui fit ordo dicendi. Nemo pulationibus tuis. VoIuiPi ex me Icire

enim adverstim fe adibnD dicit : utrhm legalibus teftimoniis divinis agam,

tibi utrum meaccufos nec ne. Nemo di- an publicis gePis. Relpondi Si recedis i ;

cit : Intentaturus es crimen , an nihil criminibus qux non poPunt nifi gePis
mihi injuJicio oblaturus es , Se intentio, publicis declarari, recedo i publicis gc.
nibustuismunimquoddam filcntium im- Pis , £c folis iiivinis cePimoniis alleram
)oncns , inanis ac fine ratiooe de eam caufam Ecciefix quam defendo. Si au-
Jorginqins regionibus vcnilTc dicaris ^ tem ru ab illis criminatio ibus non vis
cum aJ hoc ego aufillam , ut fi me ipic recedere , nec ego recedam ab eis docu-
discent illa dixilTe qua: graviter ferre aut mentis quibus te oPendam faPa criirina
imperialibus iunbus , aut in fuo manda- vel nobis vel ipfi Ecciefix qu.im retine-
to fubfcripfit , tum di^uin digam atque mus objicece. £i aha mana. Rccognovi.
rerpondeam, utriim vdim intentionibus MafCtUinas vir cUrifJi Tntanas & ce i .

ejuldem fecundhm profecutionis fiix te- J^otariusdtxtt. Ad hxc pUnfeconPatcPc

florem legum confirmatione robuftus ac- refipemfum. Qux autem pars loco petito-

cedere , an me ab hac aclione remove- ris adfiPac Piri omnm6 non poterit, nifi
re. Videt priftantU tua me rtfpondcrc ex recitatione gePorum qux uc Patui ^ ,

non poffc ,
ciim incertum di\cric
nibil lale propofucrit cui debeam revo-
care rcfponfum. Dico enim cum utrum
pcnt.ir an re ponfor ftet. Ille mihi dicit
Si Catciliani caufam intermiferis , tunc
petitor fum j fi aurem non pnetermife-
ris , neecllc cft me re pondere ad ea qua:
videntur objc^.Si times CxciUani cau-
fam mctuifquc tibi aliquid objc^lum ,
,
tu proponere , tu inllituere asionem in
judicio debebis A Jtrahe me Se in publi-
cum col!oca.Dic me aliquod dbicrimen
quod ad aure*s Imperatorias dctulifii
ber publicam confcienciam commendaf.
le. Chm ego autem de te ma^is expetam
quid audieris , quid me dixilf.', quid me
infinualle judiciis intimes ,
cur metuis,
cur vereris aclioncm iftam in judicio fir-
mare Nimirilun illud attendis , ne peti-
?
toris fufe piens perfonam , eaque injudi-
dum mittis, aut accepta, aut di<^, aut
aliquo promulgata docere in judicio
compciiaris. Attende , vir nobilis , in
,
cum quoniam d parte vePra qux oblata lunt,
conPat cfle recitata , tandem aliquando
perlegantur.
Ptnltanus Efifcafs dixit. Nemo duo CCnt
eligit de duobus. C6m ergo propofue-
nm ut alterum clegiPcc , ille fibi ambo
evidentihs vindicavit. Non timeo , non
rccu b, fi hoc potcP cfle retinendum. Ser-
va mihi primitus tempora legum, Pa-
tuatur dies. Refpondeat officium de die
caufx cognoPatur lapfus fuifle. Hmc ju-
dica , hmc debes fene fententum. oi-
ftidem contra me fentemiam ferres , fi
forte defuiPem. £t alia mana. Pctilia-
nus Epifeopus falyd appellatione recog-
novi.
Aayifiitms Efifiapat Ecdtfi^e Cathalic^ CClf^
<LxH. Si die decimo quinto venerunt , uc
ad quartumdeemum occurrerent , quare
odavo Kalendas conPiterunt ? Et alik
mana. Reco^ovi.
PetiUanks Epifcnpus dixit. Non inquic-
taPi , fcivi te lapfum fupcrfluh ingrePus
,

quo (Utu fit ifia caufa , cum ego , qui fum judicium , qui intrare non debui poP
puHbr , petitionem illorum promi in ju- diem lapfi negotii. Et alta mana. Petilia-
dicium petam , cofquc qui poilum po- nus Epifeopus, appellatione incolumi re-
pulatione deprecor femper ne morato- cognovi.
riis ad negotii cardinem venire n^nime AayiiHnni Epifc*pas EccUf^e Catftalicd CCVfJ
Quare
ad Kalendas fe promifit ad-
permittamur. Non Cig6 ex noPra parte dixif.

eP quod adhuc ufque nihil de nc^tio foturum ePe Primianus ^ Bt alik mana.
gePum cP, cum fi perfonam fuam judi- Recognovi. AlyptaiEpifcopasEcdefieCd-
ciis adPrucre voluiflene, necePe noserat th«iica dtxit.Hoc jube recitari. Q^m-
objedis illic6 rcfpondcre. £f utik mana. vis iPa tranfada fiut, quamvis ad illufio

Emeritus Epiicopusj falvi appeliacione nem populorum has nebulas injiciat pars
tccognovi. difcrfa, tamen etiam hoc petimus ,^r3*.
Eeeeee
 , }

480 Gefta Collationis

tESTA cipias recicari ,
ut (ic falcem cognofetne, C«ciliani autem & quorumlibet homu
CoU«. quim impudenter hsc iterum repaant num non nifi his documentis quibus fb-
iH. qua; )am anc6 cranfmifla, (une. £t diti Icnc illa vel demonllrari ,
vcl [purgari.

manu. Recognovi. Et alta nuna. Recognovi.

PetiltanMS Eptfc9pus dixit. Dum non vis MarceUinas vtr ciari^mas Trihanasfir ccn.
defignare alccrum de duobus , ambo te- Nftariat dixit, lili frequcnciib di^ fiint.
nens, fecis me eadem repetere. Et mIU Unde quoniam conflat primichs petitoris
mdo». Petilianus Epifco^s appellatione pcrfbnam debere difquiri, gcfla reciten-
incolumi recognovi, tur. Mattialis excepw reatavit. Incipit

CCvin. ppTtnndtidfms Epifcofus Eccle^ Cathd^ relatio Anoliui Proconfelis, ubioflendic

Sciunt fe in caula Eccleflx ni-
liCit dixit. Donaciflas Cxci^iani qiufam ad Impenu
hil habere. Ide6 moratoriis agunt. Qua. corem Conflantinum detulifie. Et tam
propter quoniam illa jam traofacla fiior, rtdtarrt ,

ut cognoicacur qui fit petitor , jube an- Montitsas Epifeopus dixit. Ut quid ifle eexrt.
tiqua gelb recitari. Et xUi mdim. Re* titulus legitur i Et aUk mdna, Montanus
cognovi. Epifeopus felvl ^pcllatione recognovi.
Pei ltdttMS Epijcipus dixit. Si legibus Marcellirtas vir ciurt^mms Tribanas (jf
cciX,
publicis uti vis ^ prxfcribo ne legas. Et 2/otarias dixit. Ncucer titulus aiflis infe-
dlii nun*. Petilianus Epifeopus appella- retur. Martialis exceptat reatavit. Augiu
tione incolumi recognovi. Ais noAris Anolinus vir clariflimus Pro-
JpfurctUinxi vtr ctariijimns Trihnmt conful Africx. Scripta cxleflia MajcAa-
ccx.
T^atarms dixit. Contra confeofus pro. cisvcAra: accepta atque adorata CxcU
prios quod legibus inhibetur, venire de. liano U
his qui fub eodem agunt , qui-
Hderas. Ex confcnfu enim partium con. que clerici appellantur , devotio mea
flat pnmum dilatum fuifTe judicium , ut apud a<Aa parvitatis mcx infinuarc cura-
alio die , vel tortio , vel cert^ pofl edi- vit. Et tam redtaret^

tionem gcflorum , negotium tradarctur. PetiUanas Enifcopns dixit. Unde hoc ccxrn.
Unde ,
ut quis loco petitoris adflfbt di- profert ,
ex publico ferinio , an dc fuo
ligentius declaretur ,
gcfla recitentur. Et aha mana. Petilianus Epiicoptu reco.
ccv* reulhums Eptfapmi dixit. Servarem gnovi.
confonfum , A & ipfl fervarenr. Et ilia Aayiflinas Epifeopus Eetlef^ Catholiaa ccnui
munu. Petilianus tpifcopus appellatio- dixit. Legat , &
tunc de nobis exigat hu.
ne incolumi recognovi. _ jusledionis firmitatem. Re-
CCXII. MarceUinns vir elatujtmms Tribuws 9 cognovi.
If^urias dixit. Recitentur gcfla. jddea.. Marallinas vtr elarifJtmasTribanas CCXix. ^
datas EpiftPpas dixit. Contra luee ferva Kot. trias dixit. Antc Icc^lioncm unde pro-
qux competunr. Et aha mana. Adeoda- feras evidenter oAcnde.
tus Epifeopus appellatione incolumi re. Aapa^inas Epifeopus Eedejsa Cttholien ccO,
cognovi. Marceihnas vtr cLrufimas TrU dixit. Si inde dubitant , archiva ProcoQ.
iranas t^?/atar/as dixit. Ea qu.T rationi Sc fulis requirantur. Et alta mana. Recog-

atquicaci competere potuennt , falva e- novi. Mareelhnas vir clartfjimas Tiibonas

niot. • Notarius dixit. Quoniam in archivis
•«XIII. ^dtvdatas Epifcnpas dixit. Si enim con. p iblicis ea qux recicaatur inefle dixifU , ^
fenfus fervandus efl , &
retinendi fumus ficuc coeperat dfiicium , omnia relegere
ad confonfum noflrum , debent etiam debebit. Martialis exeeptor ex faferiori~
nol^is ipii Adem fui confenfus, qui (c le- bas ^efiis recitavit. Eofdemquc Korraca
gibus divinis acluros cife promiferunt. Et eA ,
ut unitate confeofu omnium fedi
alia mana. Adeodacus Epifeopus appel- [
cuDp omni omnino 1 munere [ indul-
latione incolumi recognovi. gentia ]
MajcAaris veltrz liberari cflc vi-
«cxiv. Aayijhnai Epifcapai EceUJut Cathalic.t deantur ,
Catholica cuAodica , fandicati
dixit. Sed eaufem ^clefia; , non caufam legis debita reverenna , ac divinis rebus
CaM:iliani& collegarum ejus, quibus cri- infcrvianc. Verum poA paucos dies cx-
mina incenditis. Ecce pollicemur, to. & riterunt qu dam ,
aiunac.t fecum' populi
ciens pollicemur quotiens exaiflum fuerit multitudine qui Cxciliano contradiceik
,
i nobis , &
cikm non exigitur , ofierimus dum putarent, quique fefciculuminaiu.
Ecd^fle caufam non niii divini^tcflimo- ta fig^atum , & libellum fine figoo ob^
niis firmamus , docemus , oflendlmus) tulerunt dicationi mex ,
atque impendio

Carthaginenfis.'
l^ftularunt uc ad facrum ac vcnerabi-
Icmcomicacum nummis veftri dingercm,
qux manemc Cxcitiano in (Litu (uo
eorumdcm acbs, quo eunda
^bjctflis
jCJajcftas vedra poflit djgno(ccre,parTi-
tas mea dirigere curayir. Tranfmifilibcl-
los duos, unum in aiuii Hgnarum
I.ibell*s Biclff-t CMhoUcx criminum C*ea-
UunitrJditui a fjne Mujonnt. Irem alium
line(igiilocobxrentem eidem alutx. Da-
tum dic decimo fepeimo ICalcndarum
Malarum Cartliacini,D. N. Condant no
Augudo in. Coniule. Qnortatan^
CCXXh PetiUanns ppifi»pn$ Quis cd idc
qui agit? Cxcihani (ibus cd, an pon?^/
Mti nuT.m. PecilianusSpifcopus , (^vd ap.
pellatione recognovi.
CCXXlt. j4M%nlitnvs Epifcepni Ealefi^ OttMica
lifjf/r. Nevobis oicacis patrem in terra,
/imul audivimus, (imul legimus, (imul
populis prxdicimus. Quid de me qux.
rts utriim lim (iiius Cxci iani ? Cxci^ia-
nus , (i innocens fuit, eaudeac de fua in.
nocentia, me congaudente, non in ejus
innoccnrid mc fpem meam ponente. Si
autem nocens fuit, quod forrade difcuf-
fa caufa vel Hc, vel aiitendcdarabic , (ud
tinuiceum Ecclcfia quam reneo, ut d(i-
militudinibus dominicis non recedam , ( 1-
cut paleam inared,ncutincirdempa(cuis
hxaos , (icuc in eifdem retibus pifces ma-
los j non tamen propter malos nos aut
areamdominicamdelcrcrc debemus, aut
retia dominica nefaria animonrate diUen-
llonts abrumpere, &
in mare ante tem-
pus littoris problirc. £f alia iruitm. Recog-
novi.
CCXXIII.
JlfarccSi/MS vir cLtrisfimns Tnhnws
7^9tariuiSxtt, Sicut dorutum cd omnia
relegantur. Ementui Efifc.
Jube nos
pro(cqui.£r4r//ifm«rmr. EmeritusEjpifcopus
recognovi. Marctlltnui V. C. Trtbumi
J^oUriufdixit, Agite. Ementus Epifiofus di-
xit. Recitata fcnptura quam pars adverfa
protulir. // cimi dicerety[ Et aUa mana,
Emeritus Epifcopusrccognovi.)|^
ccxxiv. Etnanatianus Eptfccpas Ecclefite Cathcli.
rx Mxit. Quis polUc ede petitor, his gcC
tis
novi.
poterit inveniri. Etulu mana.K.c^&.
^ cam dicent,
ccxxv. Emeritas Efifcafms dixit. Recitata (ertp-
tura quam pars adverfa protulit, conlors
meus juda profecudonc dgnavir nomen
(ibi imponere debere eum qui caufam
defendit in judicio Cxciliani. Se.i ar«.da>
tus his nodis veniens e diverfo quad quo-
,
dam lubrico fugere atque elabi conatur.
, 1
48
duas injudiciisinferens per(bna*s& gemu
nasaifhoucs. Dicit enim. Si Cxciliani per- iii.
fonaprovbje^iscnminibus poterit def
trui, Ecclefix, inquit, niliil oberit, cum
unius hominis pertona dctlruda addarc
videatur in fide. Quid ergoopused, vir
iti: tublimii, Cxciliani cautjin in mediuni
mittere, fi nibilobcd his, fi nihil adver,
eos facit; aut cur in judicio defendi-
(iis
? Cum enim dicat neque
tur vel accu/atur
fibi obede eiufdem reatu m,nequcpode ali-
quam ndjulam vel maailam Ecclefix in-
nectere, vides ergo /iiperflutCxciliani no,
men in judicium minum , cumbae quaf!
peremptorii prxfcfiptionecxcu talus ede
videatur, ut fireus fic,ab£cclenividea-
tur extraneus fi innocens, quafi objec-
)
criminibus purgatus atque liberatus,
tis
benh in Ecclcfia tu.i deride videatur. Ju.
dica t vir fublimis, unum eos tenere de-
bere^ fi Cxciliani cautam defendant, fif-
perbiVe fo &
protequi ea qux io judido
advershs Cxcilianum de veritate pro-
muntur. Si autem dicunt obede fibiom-
nio 6 non pode quid fecerit Cxcilianus, *
^
qutdopus cd Cieciliant cautam in’ me-
dium mittere, cum cis obede non poiEc
d fuent 111 judicio reus manifcdi (iimus
dcprchciifirs. Etalu mana. Ementus EpiC
copuslalvaappellatione recognovi. Mar-
ctUsuns vir cUnffinm Tnbanas Nota-
fias dixit. Doceatur \ parce diversa quod
quxricur; ,
AnyifHnas Epifeopas Ecdrfia Catholica ccxtt>4
dtxit. Cxdfiani cautam vel collegarum
ejus folcnt ipfi Ecclefix Cathulicx obji-
cere, ve! utfinccontrovcrfia loquar, ip.
fi Ecclefix quam renemu'. Proinde, ut
video, magnum voluntadfrrrc compen-
*
dium. Si hanc cautam non objiciunt Et-
cicfix quam tenemMS, dicant quid ei ob.
jiciant. Si enim nihil, quare teparamur>
Si aliquid prxter cautam, Cxciliani id
,
jpfum oiTcrant, id od.ndanr. Etahumj^
na. Recognovi.
Petilianai Epifcofms dixit. Tu qiiis e$> ccxxvii;
Filiuses Cxciliani, an non ? Tenet te cri.
men Cxciliani, an non, fi fuerit» Et
( Et
piteopus appcIlarioDC incolumi recogno-
vi. )
j^avjHnas Epifeopat EccUfa Catholica CCXXVUi
dixit. Ego in Ecclcfia fum in qui Cxdlia-
nus fuit. Er alti mana. Recognovi.
Petilianas Epifeopas dixit. lit\^hccc^}£- CCXXIX;
ti?*Qui'm habes patrem ?Alioquin fipa-
trem luum damna vei is , h.r rcticum te e(^
Ecccec ij
 ,,

482, Gelua Collationis

originem vis habc- Auytjbnui Efitenfut Ecdefia CathuU^
coiLLm
**
III. fi/ aHi man». Pefilunus
rc, nec patrem, ca dixtt. Ecce dico , quoties voluerint
Epi'copusappclianone incoIun|i rccog. dico , Cxcilianus non cA pacer meus
Qovi. quia audio Dominum meum dicen-
ccxxx. A^lujUnni ipifaj>ui Ecdefje C>»thpliU tem ( Ne vobis patrem» dicatis in ter^
dixit. In Eccicfia fumas, in oua Cxci- ra : unus efi pater vefier Dens. Dico Cx-
Jianus Epifcopatum gellic fic diem obiit, cilianum fratrem ,* bonum fratrem , fi
tjus nomen ad altare recitamus, ejus me~ bonus ^ malum fratrem , fi malus ^
mopx communicamus, tiiiK^uam memo- iuoniam propter communia faCT^menta
nxfratris, non tamquam pamsauc ma- ?rater meus cA. Si autem judiciumdeillo
tris. Quxris autem d me unJt commu- meum vi:> audire , etiam innocentem cre-
nio mea fumat exordium. Dominus ip^e do, appetitum faUts criminationibuscxi-
Chnllus alTent exordium communionis Aimo , fed tam ]ua)n homo dc homine
mcx dicens : Ofonebat Cbnfimm fati cziAiinans , non tamquam certum ali-
4 mertxu terne ite ,
Ttfurytre fr^dteart ^ quid credens. Tu fi objicis Ecclcfix cri-
innomine ejnt faniteniiam fj;- rcmifjienem mina Cxciliani , a^AAo , defendo tam-
fecc.>tjrum fer omnes gentes ,
inapieneibns quam fratris ,
oAendens non perrinere
ab HtemfaUm. Cccplt ifta prxdicatio ab ad Ecclcfiam ,
ncc ad ejus caufam , ncc
Hierulalem inde fe ab illuflrilTimo exor-
,
ei prxjudicare > &
fic demonAro liihil te

dio difRidic diffundens Ecclcfiamquam

,
objicere Ecclcfix Cacholicx , ctiamfi ve-
tenemus pnm6 per vicina , deinde per
5
ra fortalTe , quod nullo modo poteris
longinqua , etiam in Africam vaut. tn demonArare , fine crimina Cxciliani Si
banc oculos apcnmus , hanc in divinis autem ncc iplavcra potueris demonAra-
eloquiis &
teAimomis flcut iplum Do- re , etiam te judice vides ubi remanferis ,
* minum ChriAum & redemptorem no- 6c quid rejccla tandem animoficate er-
Anim comperimus. Ab illo Oco patre, debeas, utnobiAum teneas
roris eligere
ab hac Ec^ lelia matre , nullius me ho- veritatem , noi^fcum ample^ris
dam-
minis cnmina , nullius caiumoix fepara- nato errore charitatem. Et Aii manu.
m.intr. R.ecognovi
bunt. ftaliA Recognovi.
icxxxr. Petthanos Bftfeofns dixit. Caxilianus Penltanus Epifinfns dixit. Ip/a funt illa ccxxxvit
tibi pacer aut mater cA , ut dixilti i Et ambigua quibus ab hodierni diei per-
alu mann. Pctilianus Epi copus appel- curne principio , nec tamen fc alterum
latione incolumi recognovi, tenere aliquando profe/Tus cA, cfim u-.
ecscxxxi. Ati^jhtms Efifcoftts EcHelue Catholica traque magno amplexu retineat , ucrum-
dixit. Jam audiAi quia frater erat. £% que metuens dimittere vel tenere. Tan-
alta niann. Recognovi. Petilianns Efifco- dem aliquando cxprciTifis dicat, ucrilni
fus dixit. Frater non eA qui generat fi- patris loco habeant Cxcilianum, ex quo
lios. Et Aia mana. Petilianus Epifeopus dedufta eA iAa progenies. Non enim
appellatione incolumi recognovi, poccA aliqua res /ine generatore fuonaf-
^zxm. > Marceltirms vir cUnJ/tmas Tttbanns ci, aut fine capite incipere, aut fine ra-
Jsfotanas dixit. Nec patrem ncc matrem dice fua crefccre. Videt igitur nobilitas
ilbi efle Cxcilianum apcrtiflima prole* cua fc originem non habe^ fxpius pro-
cutionc fignavit. Au^a/iinas Efifcefus Ec~ tcAanim. Si igitur originem non ha-
defia Catholici dixit. Cxcilianus non eA bet , ipfc eA nugis hxrcticus , qui
pater meus. Si bonus cA, frater meus eA non hwet patrem ,
qui habitum pa-
bonus } n maluscA, frater cA malus. Ta. trem judicio fuo damnavit. A/Hpule-
men propter /aeramenta frater cA , five tur igittif
,
ut fi criminolum patrem ejus
bonus, /ive malus. £/ 4/14 Rccog. conAiterit, cum crimina teneant) fi au-
novi. Mandimus vir darisfimns Tnbanas tem innocentem ,
necefie habeat e/Te fi-
Netarins dixit. Ut nec patrem /uum liuftinnocenris j
ita quoque h diver/b
nec matrem Cxcilianum fui/Te diligen- nece/Te habeat ut fic nlius criminofi ,
/i ,

tius demonAretur , ejufdcm pro/ecudo conAicenc criminofiim. Et alii marm.

fuperior relegatur. Petilianus Epifeopus appellatione inco-
kxzziT. Petilianus Efifcofus dixit. Satis illos lumi recognovi
defendis per Deum. Et alia manu. Pe- An^fhnus Epifeepus Ecdefui Catholica cczxrrSJ
tiliatius Epifeopus appellatione incolu- dixit. Habeo caput ,
fed ChriAus eA.
mi recognovi. Mnndlinus vir darij^imu Tribmms ^
llotmHt
 ,

Carthagineniisi 483 •
dixit. Diligentius dcinondrc. NolUt vobis dicere patrem in terra. Uti. ® ®*
^
tur urrtm pitrem v.-ftnrm Cjccilianum, que dichtrum A^flolum. Per m-
feivie
aut marr.m , ncup<]uxficuinc(l, ede di- vangelium ego,vos genurt^ozs cnim Do.
catis. AypidfitUi Etifafm tedeSx mino dicente , Ne vobis dicatis patrio in *
iiex dixr. Haheo caput (cd Chf iftuscft, /rm«, contrarius futurus erat Apofiolus

^
,
cujus Apoflolum audio. Et aii% diceret dicens :
multos hiatis patres ,
per
(
£t ithd ttutne. Recognovi. ) Evangelidmego vos genui. Sed quia difiin-
refM.tnns Eptficfns dixit. s te or- xitad quam rem patrem nobis confiituc-
^ Qf
diiiavitut Epifeopus cfles iEtMmanx. ric Dominus, k pro qua honorificentia
Pcnbanus Epifcopus recognovi /alvo ap- eum Apofiolum pofTemus patrem acci-
(^llo^nis cficclu. pere, ioe6 fic locutus efl ,
ut ejus oratio
hpifcoptts dixit. Et quid cft non efiet contraria Dominicx veritati. ,

quod dicit ApoRolus Paulus : Et fdeam Patres igitur quofirunque agnofeo in tcr«
nutliu fad..^e^«rum bubueritts in Cbrifh , ra , honorificentix causa agnofeo. Pa-
fcd non nMtoi f utres. Per Cnnjhtm enim trem (alutis mex non teneo nili Deuro,
ego vos generavi per Evuntelitim. de quo mihi Dominus dixit , Ne vobit
Cnm^/ne fkt^<.nt ,
Jfy^iui Epifhpns patrem dicatis m terra » £c qui quotidie
Ecdefix CxihoUca dxxit. Dc tumulru tc- iMamu^yPaterno^qutet
*
incxlis. Etalik
flatum fit. Et xhk manu. Recognovi. manu. Recognovi.
M-ttttlltnas vir duriJBmns Tribunus fjr Petiltanus Fptfcoput dixit. Quis dicitur ccxLiii.
TEotarins dixit. Ad quvflta rcfponde. qui eum ordinavit } Dicat quis cum or. •

j4ngnfiinns Eptfcopns Eeeie^x Cxtholic^ amavit. Et alta manu. Petilianus Epifeo.

dixit. Habeo caput fc(i ChrifhisoR ,
,
pus appellatione incolumi recognovi.
cujus ApoRolum audio dicentem: Om^ MMceUmui vir clart^mus Tribunus
niu ve/lrUf vos un:em Cbri/b^ Chnfins verb F^tarius eUxit. Ordinator ejus inquiritur.
Dei. Nam
&: ubi fe patrem dixit Apodo- Unde quis eum ordinaverit evidentiis •
Ius y
ne ipltus paternitatis veluc barem dcfigoctur. Po/Edtus Eptfiopus Ecdefx Cd»
humanam infirmiratem crederemus, ad- tboUca dixit. Quem ?
^
didit, Per Evungeltnm ego vos genni. Se- Fortunatianus Epifiopns EccleJ^t Cdtbb- ccniTi
men ergo Sc vena f.'nvnis raci dc Evw- tfex dixit. Quid adcaulam pcrtineacve-
gclio ducitur. Honorificentia caufa pa- ritatis uniufcujufquc Epifeopt ordinator,

tres appellamus eos qui nos vel tempo-
re-, vel nwriiis prxcefTerunr. Aliud eft
cum quxnmus ad fidem quem habeamus
patrem , ad falutcm xternam quem ha-
beamus patrem , ad retinendam Ecdc-
fiam, & percipienda Dei prdmifTa quem
habtamas patrem. Nam illud honoris
eR , uc quotidie fenibus dicamus , Puter.
Quotidie cc am quibufdam non nobili
cum yn Ecclelia , ncc in iifdem (aera-
in . dati fufccpimu^. Cujus ordinatorem qua^.
mentis amflitutis, dicimus, Fruter, So-
non fatis agnofdmus. TeRimoniis divi-
Deus efi cdodus. Et aha manu.
nis pater
^cognovi. Petilianus Epifeopus dixit,
(^i vocatur qui eum ordinavt edicat.
Et alia manu. Petilianu9 Epifeopus ap-*«
pellationc incolqmi recognovi, ailyptus
Ep fcopui Ecdejie Catholica dixit. Ordina-
*
vit quem? Multi adfiamus , multi alTcr-
tionem caufx fecundum tenorem man-
ric , aut quem quxric , exponat pars di-

domitis etiam dixit Loch , Fratres , uti-
que ad leniendum eorum animofitatem,
non ad cognitam fraremitatem, Sequa.
fi unius hxroditarc confbrtium. Tollan-
tur ergo i^a , difiinguamus vocabula qux
hominibus propter honorem debentur ,
2c vocabulum quod propter flutem re-
quirimus. Pro falutc xterna ,* pace Apo-
jftoli dixerim , imo jubente Apoflolo di-
xerim , non pater meus ApoUoIuscfiad
falutcm xteroam , qui mihi dicit. Ego
plantavi y ApolU ngavit , fei Dens /acnr-
mentnm dedst. Itaque neque ani fUiUat efi
aliquid , neque qui rigat , fed qui incremen-
tum dat Deus. Dc hoc Dominus
verfa, ut vidbamus utrum dignum fic ad
hxc refpon Jere. Et aha manu. Recog-
novi.
j4deodatus Epifeopus dixit. Auguflrinus OCXLT*
h.rc dixir. Dicat, quis ordinavit. Et
aha manu, Ade^atulr Epifeopus faiva
appellatione recognovi, pojjidins Epifeo-
pus Ecclejix Cathohea dixit. Non mo-
do AugufhiTi caufamiufcepimus defim-
dendam , qualemcumqu: ipfe habet. Et
cum diceret y
(
Et alia manu. Reeogno-^
vi. }Adeodatui Epifiopus dixit. Hoc cR
indicium caufx dcfperatx , uc ci^m
nos flagitemus alia, alia rcfpqpdeannui
dixit. uc quoniam objeiRis r^x>nderc non poU
 ^ 484 Gefta Collatioms
quaerant alia quibus nebulas inncc. dinem profecutionis audieotix faflUium
,
liL
'

eant. Dicae igit^ Augullmus quis eum factam, aut forti prxccrcam qux com-
ordinaverit. £r*//4 rnttn^. Ad-oJatus petunt cauCc • quoniasn bibemus in ma-
% £pi^>pus lalvi appellatione recognovi. nibus divinorum lacramcntorum collec-
y4B^»fiinuf Efiif<9fMsEccl fitC-ttf>^l*c.edixtt, tam undique uniformitatem, idipTum po.
Superflua queri video. Et cum diceret, £t tcAas tt^ advershm eorum mxidatum,
Kecognovi.
sliu m^uu. 9 quod Lgaliterfe (crtpiilledixerur.t, ju-
ccxlvt. MurceSinui vtr clun^mMi Tribunui I
beat reApi , ut p. A adlcn iimem poArx
7/ct.triai dixit. Ad intertOgata rcfpon- iruAcuSonis Icdiondmque libelli, five
quas in juJicio petimus recen-
•

derc dignare. fitterarum

ecxlvii. jiu^ufiinui EPifee^Mi Ecclef.e CatheliCdt fendas, univerfa qux noAris ^tibus
Superflua qnxri video i fratribus competunt, fpccialiter pcraeamu^*?4tt.4
noftris diverfo fiftenttbus^& aJ ipfa manu. Emeritus Epilcopus ulva appella,
*
fiip*rfllanon ilcneg) reCponfljnem.duin tione recognovi.
tamen E clcfi* coufa, cui rerponderi Marcellinus vir darisfmmi Tribunus ect*
nibil potefV , i 1 flmdamento tutidimo Netariui dixU. ConAarc quidem primi-
conlocetur. Ego, cujus or.linatorcra re- cilisVolucram.ucquis liltopeticonsadAa-
quiris homo fum Chriflianus, tidelis,qu ad rct, ex rccittionc gcAorum cvidemifli.
Deo tclie lo^or , Cath >licus. Und^ mc monAraretur. Sed fi vultis ab hac mc •
adhuc ambigimus q lis di ;nus hoc nomi- parte diAedere, evidenter oAcodicc ut ea
• • nevocitetur. Ego illam Ecclefum defen- qux cfFeitiSjdebcant rccifari.
do, hanc a(Tero qualicumque voce, in Menunus Epifeepus dixit. Intcrim jube ccli.

, & r^ponJebimm. Et
qi i qiicquid fuero ,
illa Ecclefa cft. rccirart aha nuttu. •
Video qa6 tendas, humanas calumnias Montanus Epiicopus lalvd appellatione
confeci ts; & qax foleacis jacUre oedi- pro.^ccutioneq) meam recognovi. MuraL
• ccre, non alienum cA ab auribus vel i Unus vtr cUrtsfmus Tnbuums Netariui ^
cordibus nolris. Mcgaliusmc ordinavit dixit. Recitentur. R*mulus exccptvr reetta^

Pri nasEcclen.e MumidixCathoIicx,eo vit. Flavio Marci.liino .viro clarilGmo

tempore quo ille me potuit ordinare. Ec> fpe^bili Tribuno &

Notario Jmuaria- •

ce rcQ>ond-. Prorequere , profer qux prx- niu fic exteri Ep^pi veritatis Ca^holi-
paraif Ibi etiam calumniofus appareas. cx, quxpeffecutionem pantur, non qux
Ecce dixiordmarofcmmcum. Profer jam facit. Quia apud ac>a nobiJiMcu ruxh’a- ^
calumnias tuas. Et altu ?rurm, Rec igno. tribus colleglfque noAris defennouem
vi. mandavimus. Et citm rsUtarer, .

CCxlvm. MarctUinui vir clarijffrmMS
•• 270tarius d/x/r.AcccpiAi profccutioncm.
UndS; quid competat refpondere digna-
re, iicce hxc qux dc perlbnis aguntur,
* cognitio:iem dilFerrc non debeant,
«cxlix. Ementus Ef‘fcapus dtxit. Si nulla cA ac-
TrihtiJfki MxrceStnuf vir clardfimus Tnbunus CCli f,
^
Netartuf dtxit. Quantum cx lAiuseptAo-
ix qux profertur principiis demonAra-
tur, denu6 aliud video procefifle fnan-
datum, cum poA conflrmanonem per-
Ibnarum , ea omnia qux partibus com. *

tio perlbnarum, curCxciiiani in judicio petunt vcAro4iominc del^ennc judiciis

faciunt mentionem? Aut enim juAc ti-
ment, qu6d eum dcfldeftnc excu/are^
* gotium.
aut n fuperflua aifboadvcnhs Cxcilia-
num intenta liberat mores vitam urgat,
hoc ipfum debent legalibus tcAimontis
approbare. Dicimusetenim multis legali-
bus documcntis,fliccrdotum vicia, ac pro-
brofbs mores , nefariam convcrfacio.
nem , nuculam aut rugam Ecclcflxfcm-
mcimtri, quoniam ah illis poA manda-
tum femclia^m, conAac craniifle ne-
ccIlii
,
( Ementus Epifeepus dtxit. In mandato
fuo legalia quxque fc pofuifle dixerunt.
Hxc eadem legalia t>os fcnpnfris legali-
bus convincimus. Nibil ablque manda-
to eA. Im6 ut audientiam prxAantia tua
prxbcat, b*oc rogamu<. Et alta mana. £.
'

per inferre. Utxl^nimcA^uodApoAo- meritus Epifeopus lalva appellatione re-

ios ait Neu hakentem maculam ne^ue r«-
: cognovi. Miercelltnus vtr etaril^mus Tri-
Et icenim: Opertet Epif^pum irre-^ bunus Netanus dixit. Non hxc pro-
frehen^lnlemejje ? Multis etiam documen- ferri prohibui \
fed redms erat uc vcAro
tis lex divina diflRmdicur, quibus imma- nomine qui adiiAitis, profcrrentur..fMr-
^ata vic^ paAoris debeat calcAibus cef- C^m adio nobis
htui Eptfcepus dtxtt.
timoniis approbari. Sed nc per longitu- competat, feripeura mandati miui ia-
•
 , ,

Carthaginenfisi 485*
tcreft jurnim «c nofh-5 pcrfon.1 an cxeo- &
expofitum iSfti irigererenc, fine prx- o s s t A
niijjqu' nwmlaverantfprofcTatun dum- judioo cqu'dcm nof&o libenter audifti. ^®*^**^*#
modo hoc iplum jubeas rccirarillt/ aik ^odut bmcepiftoix noUrxconcedas,
mjfitt Emcnrus Epdcopus lalvi apu£a.
tione recognovi. ^ impendio poihilamus. Non quo illorum
prava perver/aque doArina nos terreat
€clir. M»ircellin*s vir cljri.^mn* Trihnnui led ne labor fit dafenToribus noftris, con-
2/9tariM( iitxtt. Recitentur. Ego cn»m,
nc quod juris eflet omitterem
tra librum illorum prolixum, contra & •
videor ,
id proIecutionescoTum confligere, c^im nec
interfatus. Rrmalusexceptttreat^vit. Mai dies totus caulx llifliciat, nec i|^autla.
gnum jufti cognitoris indicium cft, quod teraddfenfioni, ut liber cum
]ibfo,£edc-
uni parti concciTent. Etcumrecituret^ fenfio cum defenfione concertet. Q^iare
cciv. Emer.tns Fpiftopas dtxU. Icgft, Non igitur hanc cpiflolam nollram petimus
nrndiftinguit fenius. ttJtltAm.tnu, Emeri- accipi atque inferi jubeas, tunc dcmdfc
tus Epifeopus recognovi.

^M
catilam audire digneris. Adverfam enim
cclvi. Aiytfimns tfifcopai Icc/efie C-fiMicjt noftri dcvurfis tclumoniis quibus Ecdc*
thxit, jpii legant. Conrcdamus eis quod fia cum laude fiii ubique diffunditur,
ipH nobis conccdcrenoluerunt. MxmSu id prihsmandant fiiisdcfcnforibus pera-
fias vtnl.m^mnt Nat^riusTutum & gendum ut c<ntra nos, quiEcclefixdc>*
dixit. EccIcii^Rtci Notarii ca relegant,
,

fendimus puritatem , iAo modo agaitc^

^
ut apertihs dcligncrur, qux a venerabi- ut eamdem E^Icfiam habituram in fc
libus virisi onftjc oblata. PoiJsMus Efijc$~ permixtos fimul bonos &c maWsufquein
fm EcJefx CutboUc^dixst. Scriptum fic finem faxuli, dicant cfTe prxdicAam. Cu-
ipfos petili.* ,
ut a iii:s qux
Notariis gefta jus rei caufam nos magis ofteodimusEo-
proferunt recitemur. Et xUk mtnu. Re- ckfi ain Domini mferipturis divinis faiK>
cognovi. M^rtflUnusvircUuifinmsTrihth t#n & immaculatam foreubique nuntii
fttti N^turius dixit. Nihil intereft i quo tam. Per Efaiam. Exurge Sim , tudue far.
relegantur. Ptulmnus Epifi^pus dixtt. titudexem tuum Hierufalem ctvttxs fsnUsy
ro.Uu
N on de fide dubitatur oiKcii ,
ied de pro. nen xdjidtt trarfare per indreum/us
nuntiatione. Et AUkvunn. Pcrilianus E- immmdMs. Et iterum. Dic filtx Sion. Eca
pifeopus recognovi. tibtfalvdtor udvemet , hAbem meradem^
ccirii.
MxnclUnms vir cUrisjimus Ttihmnus
Notariusdixit. SuperUua cftilb caafatio
^ opus kntef.iCiemfuam
,
vKetbit tllum p*.
pnlum /anctam
fuium ftnHum redemptum k Domino.
Domine, Tu
qpdc
rin.lr ut lir ....i.—
omnia cognofean-
, diligentiiis
tur,ab EccIcfiamcisNocariisquodobla-
,
autem vocaberiylefiderau dvius, nou &
dereUBx.Et iteriim. Confortamini manus
Ecde~ dijfotuta yt^genuadehilucanfaitamini. Qm
fix Catholica dixit, Lreatur concedenti- tfiispufiUansmespsoUte timen. Dominus no-
bus nobis , quod ipfi nt^is concedere no- Jhrjudsdum retribuet ^ •
fi ipfe ventet faU
luerunt. Habetdeui Spifcopus dixit. Ego vosfadet nos. Tunc aperientur oculi citcomm^
lego. Manellinus vtr ciariifmnsTribunms daures furdorumaudiem ..plana eri^ngua
fi- Notarius dixit. Lege. mutorum^ d^^dus falietfcut cervus: quo-
cclriii. Habetieus Eptfopus dixit. Flavio Mar- niam rupta e^n deferto dqua^dfbus in terrJk
ccllino viro clari/fimo fpcAabili Tri- & fiiemi.Eznijecit./Uicvia manda df*afU
buno & Notario, Januarianus exteri & vocabitur: (f- non tranfbit illic immundus,
Epifcopi veritatis Carholicx, qux perfe- ueejMcntillicviaimmunda. EiiamilUc nou
cucionem patitur, non qux facit. Quia entieo, neque ex befiiis malis afundet in
apud ada nobilitaris tux fratribus c^c- illa , neque invenientur insllk yfed ambuU.
gifque noAris defenfiunem mandavimus,
magnum ^ " -
buntilUcredempti d elePh. De qakinCan.
ticiu|^A
jufti cognitoris indicii rft, tidt Comicorum ex perfona Dominifiriptum
Cua. 41
quod uni parti concefterit, alteri,
rcr^Hrie- — fpedofaes,
ToU “ - mea ,tdeeprehen^
•» foror .r.%—
V
gare, ncuni parti favere, aJcera..i
tera^Tpre-
^ic- fttun^ in te. Quod Piulus Apollolus
nicre v.deatur. Quod ic pro tua pniacn- aperrimme dcmomlravit dicens : Ctrijimt
iia& longfc profpicerc, & longiCis con- diUxit Etcle^m, d- femen
ffim tradidit
decet prxeavere, maximi cum populos fnfttrtam , «/ eam fanlhficanl. fttryai
cdidis invites dc audientix tui libramine eam Uvam a^a in verU, adjnagem d
judicare Adverfarii i^ttur traditores per- Jiii ^loTufam Eoiefiam nen hakentemteuu
fecutorefque noftr^um elucubratum vo. eutamneqne n^am, am atipdd ejmfimdi,
lunicn lia mandat^ diftquc co&cepcum fedfattilam d
immaculatam. Ec iicriiiiL
ffffff ij
 ; '

CartlTSgihenfis; .489
(chifmatisSatiunx nunquam communi. munt,quo eum JicuntiDomino & prx- 0 »st >
cavcijnt,
ncqiic confcnlcnnt qui nu- cognitum^ffumptum !c cognitum tolc- CoUiviliij
,
iohcuaine morabantur. Ofcn quo-
gis in ratum c!jm utique fineprxjuJicio pra>- ''*•
,
que PropHeta onemiitur non intcrfiiiflc fcicnii,i: fui Dominus Chtillus Judam in
myitenis; Corum quorum /acrificiidcte- Apoflolorum numerum alTuinp/erit co-
'o/tt f. Ibtur Cc damnat ,
dicens : Sjcnficia re- gnitum autem fibi , non hominibus *hac
ram tjiiijtam fjfis lallas.
Omnis ^su tets- ratione pertulerit, quaje hodie perfeite
fms ex eis , m;ainji:tar. Amos denique videtur occultos. Scriptum eftenim.rjai
quando potuit Samaiii myftcriis milcc- eccaltx (ant mthi i/ax mxmfejist veb^fr
ti de quo PIcudopropheta ita regi. in- fisis vefins. In Pfalmis. Menae Z)eas in- V-l- 4>. •
r. vidiam facit , dicens Cenflctxticnes fa. :
f fffe ensm fise UtmtU miis
qairec sj/a
ata^sim te Anes
demas If- in medie In Re j^sruiu. Heme videt sn facie, Detu ,
rall. Men fetefi ierra fapfeit.ire fimenes aaiem videt tn arde. Et jn Apocalypfi. Et J,»
,7
eias ,&ekhte infaper es^tUttar Jam vetA faentemaes EceUfix qaeniam eqffam fera-
,
m ,gU Hierufalem qiio.mqdo poterant tater reaam ffi terdis. Denique Domino
. Propheti facnficiis peccantium homi- cum' difcipulis recumbente «c dicente
num commumcaaa, qui ipfi divino fpi- Unat, exibit me tradet acqdc rdpon’ saatl. «;
,
tfa. I. fitu piem damnabant Kiiia dicente: gad dente eodem Juda , Mamqatd eee (ara De. ‘4-
latht mahtsadtnem famfiheram vefitftam, rntne, &
ab eodem Domino audiret, Tu
dsett J^mtnat I Pieaas fan. hietecaafie- dix^a , dctecfumfcprocinus videns, coii*
nam arietam , (jn ^stifem apteram , (j- fufus abiceflit ,
led cum ipfa poftmpdum
*

faapinem uarerat^H- hiteeram aeie nec *

, turba ad tradendum Dominum' venit.
fic vtniatis tn eeaf/tfh mee. Qatt eaimex. Va.lanc ergo cum liio Juda patrono infl
qaqku tfia de man.bat v.-fitit I Calcare micidominicive luo more de-
itatis, iiui
aaTtm meam nen adjsetetit
fi attalentis:
fendere reos manifertillimos elabdrant.
fiaulafittem ,
v.tnam, Jnceafaat aboaunatie Itemaddefeqlionempolluiipcrmixtio-
^
efi m:hi. Meemeaiaivefiras , (fi fabbata nis fui verba Apoftofi objiciunt quil^
,
d- din/n m.ipiam nen fafiitee. Je/amam d- ait; Sive fer eccafienem
,five prrtwrim/em
feuat , d- dite fefiet vefins edi' aruma tmfereber qaeniam fiUi faeaicauenit ’
, faat,
nea. faiii enim ejiis mihi ia abasidaatia qaia femscata ejfmai^ ifferam dedeceri,
,
jaaltj. Jam nea farc.im peccatis vtfiria. vit as qaa feferit eet. Et in Kaia ; Qae. -1,
Cam i^nd.riiit manas , avertam eeaUs mede vefiimentam 'aafperfam la fa^aine ^ '

me/t a vebts : nen erit mandam , ita nteta ttidkandas

6- fi maltipiicavceiiis frecet,
,aen exaudiam vet. Manas eaim vrftrafan. ^ia terram meam ftrdidifii ti- plebem
Ifi. ee. 0pitne plenaJane. Et iterum. Facinerefas meaauccidifii-.nenmar.ehitm'atensrrmtem.
a^m qtii facnficat mihi Vitaiain , qaafi fas ,feme^eqa.rm. Para fiUes taes iaierfiJi
^e.rrum aetidat •,
& qui fimilam efiirt ,
et peceaiis patris
fat,at neaexargant. Et in
quafi fingainem ferciaam i (fi qai lirat ia Regnorum libro tenio Et depefait Sa- «<i. >-
.-

memiriam , qaafi blafphrmas. Aggiyis C- lemea Abiathar de facerdetie Demmi at

tiamaion modo facnficia, fed iplamgen- implemur verbum Demini qued leqautas
,
tcin peccatricem pcnhiis egeratur , di- efidelleme HeU
ia SeUm.Um veroquAd
W«i. t. cens Sie (fi pepalnt tfie, (fi ficgens rfia
: dicunt b^tiimum Chrilli ita defendi C-
i fi quis iliue acceJIerit ,
i^aiaabitar. Et cui ipfa Catholica detenditur ubique & *
I. MalacWel. b facerjaet qui frefanafit apud omnes' elEe, decretis p.itriM ^Iho.
iKmen%t.-um , (fi di.xifiit , /a que prefana. 4mmaityrumbcatilIimorum'iBmpen-
^ i

vimainernen tuam I (fi peaenies la alta- dio brevitatis cxc^idiiur. Illud autem
rl 0a panes plllatti , (fi drxifiit In qae quilh incaute , imiuemores fui inimici
,

fellamus ides l m
ee at dicentis , Menfa vciitatis oppugnant ,
;

apdS ftres & rap-

Deminibtntdt'clatfi,iqtafuperpentban. toies quollibct extraneos datum baptif-
tar annaU^ls. Et ita in omnibus Prophe- ma fulcipi debere, adhibito incompMcn-
tis uiveuies
,
quoniam II communicailcnt ti ad hanc rem teilimonio Pauli A^fto-
eis quos cantis vocibus condepinabanc Ii quod fcnpcum eft. Qui
, veritatem Dei Pau. u
prxvaricationis cnmen incurretdt. QuiJa i»i»;»y?;r»a hoc in loco furtum
cq;o inter eps erant commorationis furtivo voluerunt defendere teilimonio
fuit, non communionis.- In defitn-
floncm deinde Iceleris fui aueforica.
Apoftolus enim de gentilibus agens, &
0 tem-fibi exemplo Judx traditoris allit.
incredulos increpans
cens. Revelabitur emm sra
,
it» loquuwell di-
Det de otia/a- xrm. t

.
'
Gggggg
 ,

4^0 Gefta Collationis

wiwri» imfUutfm ^'injuptUm hcmi-» dite de media tarum flatamini ^ im-
C«Uu. dici ftnm t9rtm qni ventitem Dei in injafiU mundam ne tetiytitu ,
rg# reapiam tvr,
tik detinent ) ijMoniam ijnedcn^fdbiU efi ^ era vabis in patrem , ^ vos enti rtuhi
Dei , manifefiam Deas enim illis
efi illis. in filias ^ fiUaa e duit Daminasamnipatent.
mamfeft4tvit. Etenim qa^e invi^ilU funt Illud ver6 quale ed, ut ci!lm nos cis ob>
ejms d tanfiitatiane mandi ^ perede ^ajt faUd jiciamus pcrfecuciones immanes cru- &
fasuintelUiU canfpidantar.Semptterna ifaa^ delitates quibus ipn majores eorum
^
tpu virtas ejtu ^ divinitate ita at at iis- f nos patrefque nodros per annos cemum
exatfabtles : qaia cdm caqjnaviJJent Deam , vcl amplius Hpe celTatione alfli^hncat-

^ .
nan ut Deam honatificaverant , nat gratiae
ederant , /ed evanuerant in ca^uationihas
que vexaverint , illi ido non erubclcoqc
uti fuflfragio , qu6d dicant ab aliquibu;

0 fais , &tntenebratam efi inSfien^r iUa^ nodrorum Maximianidis Puide |&lccu-

ram. Dicentes enim fe tjie japientes , infa-
tuati fanttijy immnt.everantcUrita:em inear-
rapti Del in faulttadine imaynit carraptibi-
iis hamink O" valueram quadrupedam
ferpentum. Propter quod tradtdt^llas Deae
in coacupifcentia tardis tlloram iWimmandi-
Xi4m.Unde fecundum hunc fenrumcciam
potilium inquinata myderia fe fuicipere
• profitcncur. Sccuci autem Hint errorem
• ruunTCvidenctilimis accumulare blafphe.
miis , quu dicaac eos qui hzfccicorum
bapdima reprobant , pode Chridum re.
nones inlatas, ciim utique lon^^aliud
Ht uTurpata Eccicitalbca Sc compaupe. »
rum civiliter repet^c voluidc, nec uU
lum ad communionem nodram icen-
tem invitumque coCa^c , H atiud Ut a«*
perto furore per univeidim populum
Chri^anuin onftiiamab crudeliter exer-
ccre.^uis enim nefeiatidosTr^itores
pcrfecucorerquc nolfros ab ipfo exodio
condemnarx Tradj|ipnis commenticiis
precibus eundis ia nodram necem la<jus
Ixculi principibus fuppUcalTe atqi^ad ,

probare , qu6d eum dxmonio confeda fuam communionem contra Dei p^c-
funt. Hoc loco non foltim fanidorum pta minis & proferiptionibus coarclide ?

^ martyrum decrctislnlultanc , (ed magis Nam ut omittamus quantus fanguisChri. *

jUrati funtdxmomorum , quia Chridum l^anus cfiuliisiit per Leontium , Url^
• conTcdl (unt, communioni mifcen.Quod c:um «s^acarium ,Pauluni ,Taurmum ,
autem fubcili brewteiftad«iccrunc,eum, Romanum ^ cxtcrolque exccucores quos
qui foris baptizarusfucrit fuftipi debere, in (ancorum Accem a principias fxculi
non ut quod deed adiit, (cd ut quod incd meruerunt ,
quando plurimi v^^abilcs
prolit^i utroque fe ipfos circumycniile facerdores occili ,
alii in extiium relegati
mond^rur. Omnia enim hxc.ucfu- Chndianitas Iac6 vexata, facrata ftuprata
pridi^umedjfaiidoruin martyrum fen iiginitas
^ ,
,
prudripei divites , fpoliat^^
^tcncin evacuantur. Unie enim lie^i po. pauperes , aEilacx ijalilicx ,
atque Ldi iri

*ted ,*fi una e(t Ecclcda & iAdivifus ed Fugam profugi facqrdotes , nodro njjpc
Ch ndus , ur fons podrus baptiimum con^ tempore quanta commilcrint nu Ius ig-
fcquacur i Q_^od vcr6 dbi a nobis objici norat Epilcopis ingelTcnint exilia, Chri-

|b rm. S’ ,
Manu* aib nemini impafueris , nr- diants fugientibus prxcipicia , opprolle-
*
qae commamuveris peccatis alienis , 8c qua- runc popuHM , prxdati funt clericos, in.
li reTpondentes occurrunt moribus po- vaicrunt bafficas , intulerunt conlcnrirC
tiiis debere homines |ouim corpore Ic- nolentibus plagas ^ podrcm6 inunomn.
^

parari,ad hocnonmoJ6moribus, lede. tCim oppido Baeaienli eorum raulamul-

tiam c^Hprc imalis d.bcrc disjungi ini- tOrum Chr.ftiatSnimfanguisclWus cdj
tis aiii^um cedim^iislegalibusqspro. & occficfatiatiinhodicmumcdrarccon. ^
1 ^. I*. bamus. In NumeTisTDifrdi/e d taitnj- tenti funt. Unde quia^ Itbc cantx im-
calts 'homiaampifioram durifiimeram ^
ne manitatis eorum aceroillimos titulos* de
ab omnibus qua funt er/, nefi^
tenzeritis fcrjpturis divinis, quibus iltaflagicia
pro»
mafptreatis^ vos tn omnibas peccatis eo^ bibentur, luperduum lic do^imenta fub.
|i. Elaias : DifccditCe exite inde^ ncckere , cum talia ncc mundanis legibus
immanium nolue tdnpere : di fcedtie de media permittantur , latis (It eorum nos' errori
eorum qai fertis vafa Damim. Item Apo- «Fpondilfc , fic qux /uperflu6 rcfpon-
u Ctr. 4. ftolusL f^os enim tftu tmplum Deivivi.Di- dcrunt^d^vinistedimomiseluilTe. Ftalid
cit enim ipfe : Quoniam habitabo in eis , dp mana. Dominus te incofumem cooler-
in eu ambulabo era ifiorum Dea* , ^ vec, quod optamus.* Recitavi,
ipfi erant mihi p palas. Propter quod difce~ Marce lUnas vir dansfmas TnbtOtas ^ ccftc.
 :

Carthaginenfis.
di)dt. IJ quod Iccbip cft gdbs pus recognovi. _
prx(cncibus adharcbir. j49^uftinu$ Epifco^t VxcfejU CxtUohe^e ce STA
uiam in*boc prxbiram paticuciam con> pro ipfbnim epu
dixit. I^rofecutio noilra Colu*. id
flat , ca qua:* dudum iunt obljc^ re. Sola habeatur. Lcgi ecepir, nullus i no-
*
ciccncur j &ad hxc umnia pars e divcr- bis relatus dlflrcpitus^nuilaincercurba.
fo Hflcns
Bmcutm
rcfpondere cogatur.
Ufifcofui dtxtt.
^
teitirno*.
Cio
ciani
,
nulla interraptio. Pernurtac ut
quod ccepi eloqui &
rcfpook fic
fi,

niis ccftifrJonia rcvincanr. Turu^d ca dear. C^arc non nobi( rependitur quod
aux Tubiimiras tua judicavcnc Wnu prxrogavimus. Animadvertit nobilitas
^111 c(l,‘ Et tilid ritj/tx. Emi^tus Hpifco- tua paticnnam noflram cum tam longa
pus falvA ap|prliacion6 r^ognovi. Er rdm dtetret. [ Et
fccitarctur epifiola.
«CCLXXl Ax^uHinui Epifopxs Ecdr/tJi OtthcLae AtitSnx. Recognovi, fiwr/ou Epifiaft/^
dixit. Permitte nos , Vir Tublimis |>ro d/x/r. Nos gravat ciimfc dicit efiepatien-
,
caufa Ecciclix non diunusfjMcrfiuisam. terni & debet de fc fer^ fententiam
morari. Atque urinam ftatmitres noflri t de quo dlius judicat. Et uU^rtunx. Eme.
d||er(b (Iflcnccslfenc EpidoJam ante illos ritus Epifeopus recognovi. ,
omnes moratorios (ermones /tios protu- Axytjhmi Epifeopus Ecclef* CMhoiiex
^llent , ut jam de Ecclcfia , unde caufa diia\ O
fi cllcs fic eu patipns donec
^ xr
rertitur , aliquid agcrcious Anima Aer- niam quod profi;quor Ergo , ut dic^ i

cic ergo nobj^s cua in hac 'Epiflola eceperam , divina fune tcfhmonia de zi-
duoquxdaniPhcravcl objediopum vel laniis fic critico ea qu.r intclligerc cooa*
rcrilm inferta quibus, rcfpondere debea- cL Vcniintamcn de retibus aliquando
mus f
unum de Jtvims feripturis fic fan- cbnEefli fune quod malos fic bonos habi»
legis eloquiis , alterum de crimi- cura cfl Ecdcfia j fcd eos dixerunt ede
nationmi>us humanis, qux objuierida ncfl^racerdocibus incognitos, fic idc6 non prx.
Cio qu^^vidiofius
u^mviu potius ^im
venCu judicare bonif quoniam ignorarentur,
putavi'Jb. Ad hxc duo polias , fi Do- Ego autem pufTcm quolibulcumque fa-i
da^veric,rdpondc^iiTms, ne pro- qjtatulx mcx afTcrrionrbus oflcndcrc
minus$a!^verit,refpondci)imus,aepro.
e mol illum ede veriorem iatcllcdqm qu6d *
,

damus. Quxfho cfl de inclefja ut i^m Ecclcfia habeat bqnos fic malos , zi-
permixc^ malos ufquc in finem habimii zonia icilicet fic triticum, mundumque tp->
prxJid^fl , an omnino omnes bonos , fum appellatum cfle pro Ecclcfix rfqmi-*
omnes fandos arqle imiViacularos in ho^ ne , quandoquidem Dominus ipfc dicit
fcculo , ifto etiam tempore ufqqe in fi- kt judieet mandum ^fed ut futvetwp»^ I.
nem* ultimum fcculi. Utraque ceflimqnia ptkisdMS per ipfum > chm (aamus Domi-
d^ina funt j Ce utique reputantia cfTc num non falvarc mfi Ecclcfiam. Et alik^
non debent , nec omnind pommr ^ fi in- rfum/. Recognovi. 4l
tellcdorcm invcniAf. Aream cfle Ec- Ementus jpt/eopxs dixit. Mundus tcccLXvr.
clcfiom oofi dixi. Non quiiquamno- non cognovit. Eigo Deu# Ecclcfia non
, fi mundus Eecl^a cA. Et ite-
flrum ,
fed Evangclium loquinir , ubi agnovit
feriprum cA venturum qui ventilabrum rum (Jjxic Vt rems fijt tosts mxndts Deo.
• *• *•

ferat if^anu fua fic mundarurum arcam Et iterum dixit Si de munde t^tis ,
:

fium , fruml^ta recondet in horreo. Et dms ^nod Jkum ejfet iim^^t j /W^mne qao^
orm dmr/ri ( x/rjt Recognovi. ) nium de mundo non efit ^ propt^ei odtt
CCLXil. Lmentns Epif»ptts dixit.Non l(^ta- petfequitnr vos mundus. Et iterum :

•
*
ream. Et alio manu. EmeriAs Epifccmtis
. de mundo fune ^
mundus obuuditeisMt
,

recognovi. Anpufitnus Epifeopus Etdefx '\xdtixm: St ^un dtlexent mundum non ^

u
j. CuiboiUtc dtxit. Joannes dixit : Munaj^ • (hAritus Putris in ilU. Et aUk manu. Eme-
bit ,iHjm fu*m , frumfpuorecondet iu hor^ ritus £piAoj#s falva appellatione rcco-
Xt Imt.y
Vorf. 17. reo.Etcumdtceret . { Et aliu manu. Kcco- gnovi.
cnovi. J MnnelUnus vir darisfimus Tri. Aufiifinus Epifeopus Eeelejia CathoUei ccLXTII
hunuf ^
Nourtm dixit. Hoc quod p(>- di*^ Omnia ifla pofTen us fic oos dicere

Aiilat relegatur. fiC vq|ut contraria prim6 propufita fbl-

CCLXii^ petVianus * Epifeopus dixit. Dc occul- vere. Itaque linccaula interrumpunt illo
Auip»- tis reis hoc dixit«EvangeliAa non de e. Arcp.ru ,
quia cpillolx ipforu^ pncuifle-
«ii<
Mtmtrittu.
videntibus,quod tu vis tccum cfle per- mus#Iia hifilre, ne recirorctur. Parien.
mutos. Et aUd manu. Pctilianus Epileo- ter audiant. Admdncanrur i fubhmitf.
Gggggg ij
 ,

4
. .

Gefla Collatiohis
)6 EsTASTA cfpi&
CflB& facere quod fpoate facere debae. Agamus alfquid. Ut ergo dicere coepe- ^
c*yjt. <ii«i Parienter audiant. Non eft res levis ram, ipHs admunemibus , invenimus in
***
quK cra^cur i nobis. Sufcepinms hodie Icripturis mundi nomen in malo mun- ,

rdponderc fi Deus adjuverit , prolix*

,
di n4men in bono. Nam "mundi nomen
epdlolx eorum. Nec rogamus ut edatur in malo , licut ipli dixerunt £t mun- /m«. : t.

nobis U confideremus* Se poftei rcfpon- dsts^um Mn copiavit. Et Si di~ : i. t.

deamus ,
Heut ipH de mandato oolVro iexerit mmium mh tji tantas Patris in
,

fecerunt. Prxbcanc nobis aliquam pa- illo. S^extera. Mundi autem nomen in
tientiam per incolumitatem tuam. Etaiu bono. *Vt peiUt mnndtis qu«ni.m tu
trutiu. Recognovi. M^tntllinuf vir cIj~, miSJh. Nonpenim credere malorum ell.

N^tanns d'x:L Jufta Mundi noipc^n bono.

riJ!i< Mi Trikunxs
^
#pt>ftulamur. Patientiam cjufdcm*profc-
veait utj».
dte^t mundum ^ fed at falveiur mandut fer
cutiom certumVd debere commodari. tffam. Non lalvabitur nifi Eccldla in
CCLXvm Epifeoput dixit. Ipfe fibi ob- mundo. Cim ergo Se in bono mundus,
ftn.*pir
,
dum longa prolequicuf. BtaUli Se in malo muhiius ,
u^e i(ba fcriptu||-
. manu. Emeritus ^>ilcopu$ recognovi. rum rixa ? Si intellectore carcat^ adh^
ccf.xix. j4lypiu$F.ptfcopus Ecdejue Catnoltc^ di- lumen intcUigentix. Vide mundum in
# ^t'S\ r«.Tpondcre volunt
^
removeaMr malo omnes diled tcs temporalium p<4|
cpiftola , & rcfpondeaipus
fingiili Sin iiiicrfas gentes : vide mundum in bono
autem ,
permiitauc refponlionem. omnes fideles Se fpem g|rcnccs artcrox
CCLXX. ji.Uudatui Eptftopas dixit. PolTumus virx pc" univerfas gentes. Deus rtdt in ». or. f.

pr*bercparientiam: fwmdfcwt,
Adeodams Epifcopus
(
Chrt ^ ,
inquit , nmrJhm reconpUxm fiki.
Deo deu ft.itus ille
ulu muni'. rcco- SI reconciliari poteft
gnovi. [
Auytfhnus Fpifeopui Fectef^e C>t- mundus de quo didum eft quia «on
thelic.t dixtt.Quamlo legebatur cpiftolij^chantas Chnfti in eo qui dilckc.itmun.
f\c habebamus canquam^ipn prmeque- dum ,judicAt qui loquuntur.^^uat er-
rentur. Profecucioni iprumm prxbuimus go patienter nobilitas tua.Vid|Kriptu^
filentium. Nolo enim dicere paticntjam, ram faniftam f per J commix^ bonos
qui.i id calumniamur. Pixbcant nobis U & malos , fic^c ipfi de retibus jam con-
iplLfilcnrium. Ft alifm^na. R-coognovi. fune*, prxfignaflc Ecclcflam Et cum
Adeodxtus Epifetpas dixit. Poflumus prx- %ceret , cumque peptr tur , Albius Epif^ i

berC patiiDtiam ^ quam qmdem prxbc- ^put Ecdefi* C>'|W/c.^xi/.Scriptum ftt,

mus , fi ea qux pars divcrfa aflcric , ha- quia perftrcpunt.
beant firmillimam rationem. Nam cCim MdHetiimi vir cUri^mui TrihurtMi S' CCXZXUI
aliter lex interpretetur qudm eft >
quis J^uuriui dixif.
[
Ipfos perftfcpcre ada
ferat, quis patiatur filentio adferriipr;<- contineant. ]
Al^piui F.pifeupus Ecctrji^c

judicium }9talii manu Adcodatus Epif- Ubi el^ promifla raticncia

tfitlieie di.<it.

copus recognovi. Vincenuus Epifupus £c- c|uxvc vicifljtudo repraditur ? Nonnem-

clfji/e Cdth^icm dixit. Serva tibi qu6d re. dieme quemadmodum diffidant ? Et altjt
prehendas fi aliquid contradicitur.fr nunu. Recognovi.
ttum. Recognovi. • JttiUttrmf kpdcupus dixit. ccLxxif^-
PCT XX 1« Mdrtell^us e. Trihnnus fjp Netur us dus , quid fit tcclefia , apcrt lTJftc defi-
d/x//.ProMi(ra patientia prxbcatur. Af«i7- nirum eft ab ipfo audorc mundi atque
t.mui Epifcopus ix/r. Quando omnia in ani. factore, per quem omnia fa^ fune Se. .

mo retinentur 1 fi non ad fingula rcfpon- fine quo nihU eft faiftum. Ipfe enim Do- .

dAmus. Etalu nunu. Montanus Epileo- minus dxx\xT Mundus hic ater. PoruiUcc »>
pus recognovi. Mareelhnus vir dar j!t%tis dicere : Mundus Ecclefia cli. Quis igitur
Trihunui C^ Notarius dixit. Tcnorcm uni-# Hominum audet defiuire quicimundus fit,
verfx cpiftolx patienter cdbftac auditum. ciim ipfe DoI^!inu* hujus factor atque o-
Confequens eft ut rcfponfioncs ad fin- pifex jam dignatus fuerit defnirc ? £ta^
gula patienter audirc'dtgi7cmini. lia\mar.u. Pctilianus Epifcopus recognovi.
. Au^u.duius £pf/hpus Ecciefi^ Cu:b^c.t * Martsllinus vir elari.ifimus JEnounus CCLXXT.
dixit. \dc6 Se illa conferipra funt , Se Notarius dixit. Qtiid mundus fit ,,quilal-
h^c excipiuntur. Si quid memoriam fal- vandus dicitur , evidenter oftcndjre.
lit, Se ego ‘poliam petere ut mihi deepi- FetiUanus Epifcopus iixtt. Homo dic- CCLXv^
ftola recitetur j Se ipfi polIAic , ut lUis ex tus (ft milndus, ubi dixit, mundum rc-
codicibus recitetur ,frxbere ftlcmium. concilians fibi, non enim fibi Deus bcU
luas.

4
 , f

CarthaginenfiSi
49^cESTi
: non urique ica
fl:i'Ici fimus ut bcl-
nas ,
fel homines voluic reconciliari. Bt ligirar
rnaau. Pctilionus Epilcopus rccog- Iu.iscciam& ^naicunquc irrahunabilia a.
novi. njmanriaadlalucem.quamCImlbipro-
Icclxxvi. MarttlUnu^ vir clari^mMf Tnhurm mifit percinerc dicamus. Prorsis noc di-
,
^ffuriaf dixit. Ex his omnibus qui mun* cimus : Mandis in : ho-
di nomine nuncupantur, ‘dicis Ecclcliam inines funt. Vttredxf mun^s qma tu me
poffc conftarc poftea d^xlaracam j an mtSjh: homines fune. Mundum ucondUuni
,

certe renuis? fit homines funt , &

ertera qux in ma.
cclxx^ Emtrins Epifie^s dixit. Tollis nos ^ Io dicla funt, homines illi, homines illi.
* manifefia prarfirriptionc. Alt Dommus Per totum enim mundum utrique, mali
Chriftus in Evangelio , A^cr mtr.dus efi. mixti bonis. Sic & Ecciclia, quam con-
Et (um diceiet , Et Atk manu. Emeritus felfi funt retium nomine declaratam ha-

Epilcopus recognovi, MxrtcQmus vir da- bere malos , fcd dixerunt latere pcccato,-
rij/imus Trtiunus d/xrV. Pati- res,conflat jam qu6d habeat bonos i3< ma-

mini ergo, ut ad omnia qua; cpifiolx tex- los. De latendo &dc non latendo qu.i:{li^
tus contin.c,rerpondeanr, dctuDc plenii^
fime de omnibus ju.iicabo.
efl utrum pertinuerit
rum etiam malos coctos
pietatem bono-
tolerare, ne
^
(ccixxix; EEtiarut exctptor dtxif. Quoniam i di- defercrent bonos, an propter malos to-
luculo parces egerunt, codices binos& tum deicrere voluerint quibus nuli quid
implevimus , jubet prxfiantia tua , alii
fi in Ecclefii apparuerit. Ipfa quxflio cfV.

nobis exceptores fubrucentur ) ut ad con. Hoc probamus. Dicimus cpim nos non
ferendum exeamus , oafls nobis cufiodi- negligendam quidem ecclcfiailicamdifi
* bus. yitalis Natarius Eccltpie CxtholiM ciplmam, &
ubicunque fiicrint prodici
.

dixit. Hoc £c ego fiiggero
ceptor nobilitati tux adilans luggcflir.
rclx.xx. Mxrceilinas vir dAmfmut TtHunut^
PEotaTiUi dixit. Sicut etiam fiipcriorc ju-
dicio fadumell, hiq iifctabulas implcE
quod & ex- mali , coercendos cos efie ut corrigan-
tur, non /blum fermonc corredionis,ve-
rum etiam excommumcationibus& de.
gradationibus, u: hum Icm locum ulu-
tis in Ecclefi.i quxranti ad medicinam

• fe commemorant ,cumcuilodibus exeant, ipfbrum fien, non odio,Icd liudio lalo.

jn eorum loco aliis fubrogacis. Cum^ut id tisfrarernx j ficut quodam loco etiam ip-
feret^ fe Apoftolus cvidcntiflimc declarat di-
'
tclxxxi.
Bfifapiu Biclcfx ccds : Si quis >wa ohutdtvii vtrit mfin
dixit. Mundus ergo, non enim aliter & ptreptfioUm hunc notate nolite commi

nobis videri potuit in •hominibus in^l- ceriatmeo.

,

Qtti fecjuuntur, auu exciderunt in collectione gtfonm , fumfta funt

ex libro tertio hreviculi collationis Donaiijtarum quod fcripjit
finitus yiugujlinus.

Lagitamibus itaque p.iticntiam eo- fenti fxculo, & ii/a tefiimonia quibus

F
tom
rum catholicis 5c per multas cogni.
interlocutiones vix impetrantibus
oftenden-
commendatur non habere commixtos
malos , illud ejus tempus fignificarent qua-
lis venturo fxculo in xtemum futura cftj
rcfpondcninc litteris coiym ,

tes multis fandarum Icripturanim ccftj- ficut nunc mortalis cft , id eft , ex mor-

moniis & exemplis malos in £cclc(i& fic talibus hominibus conilae tunc aptem j

nunc efie permixtos, ut quamvis debeat immortalis cricquando m ea nemo mo-

invigilare ccclcfiafticadiK:ipliila,ad cos rietur, ficut ipfc Cillus illo tempore

verbis fcd etiam excommu- fuit pro illa fnortaJis, poli rclurreclio-
non folhm
nicationibus 6c degradationibus corri- nem autem jam non moritur , & mors illi

piendos, tamen non fblum in ea laten- ultra non dominabitur: quod etiam Ec-
plerumque propterpa. clcilix lux in fine feculi prxfliturus eft.
tes nefeiantur, fed
cem uniratisctiam cogniti tolerentur: fic Hxc duoVempora Ecclcfix, qux mine

ollendentes divina t^imonia confonarc eft, & qualis tunc erit, fignificata efie

ut &
illa quibus commendaretur Ecclc-
etiam duabus pircarionibus,unaantc rc-
cum malorum commixtione hoc tem- furredionem Chrifti , quando mitti julfic
fia ,

efl in prx- ictia. nccfiniftram nec dexteram nomi-i

pus ejus fignificarene qualis
Hhhhhh
*
 ,

494 Gefta Collationis

nans partem » ui nec Tolos malos, ncc nx & exteris talibus ob',ici non podrat
" folos bonos, fed commixtos boms malos crimina illms populi in quo nati fuerant
intra «tia fuorum facramcntorum futu- facramcncis cj.ifilem populi confccrari,
ros doceret i poft refurre^onem autem, qux crimina eidem populo non humana
quando ju(!ic retia mitti indexteram par- <minio ,
fed fermo divinus objecerat.
tem , uc poft refurre^ionem noftram bo- Commemoratum cft etiam tcftimonium
nos lb'os in Ecclefla fiimros intelligcre- propheticum ubi fignati flint, ne cum
mus , ubi ulterius hxrefes fchi^ata malis perirent, qui gemebant facinora
non erunt, quibus modo retia dirum- qux fiebant in medio corum,nec tamen ^
puntur. Nam &
evangelium non ncuic corporaliter feparati funt. Deinde ubi^
ji^rima pifeanone commemorare retia commemoratum qualis feparario bonis
efle dirupta) &
in notidima difkum : Et hoc tOTiporc ab impiis malis fich de-
cim tam ma^ni tfjens piftts , rftta nen frnt beat nc communicetur peccatis alienis
diTuftj , de tali EcclcHi didum e(Te , qu6d corde videlicet 8c viix morfimque diffi-
||^r illamnon erat rranfiturus incircum- militudine , ncc aliter incelligi debere
cifus 8c immunc^j ad immundos enim quod fcriptumcH Exiu de nudie etrnm^
:

pertinere fchifmificasfeparationes ,quia recedite indi y ^ immundum ne irr/gm/Z/,

tunc non erunt, quia retia non (iint di- id eft, difccrnamini aliter vivendo, &
rupta. Hoc
etiam fignificalTe,qu6d cor- immundicix non coafeoferiris > ubi etiam
vus avis immunda exierit de an.1 , non & opportunillimolocorcrponlum eft Do-
redierir. tamen arca exeunte corvo naaftis ad illud quod dixerant , ciim eos
non utique omnibus immundis animali, peteret cognitt^ *ut federent, feripeum
bus caruit, fcd in fiicrunt munda & hbi efle ut cum talibus non federent. «
& immunda ufquead diluvium, ficutin Diiftum cft enim i Catholicis, ciim eo-
EcclcHa boni &
maliafque ad fzculi fi- rum litteris rcfpondcrent, non fic intclii-
nem. Sed ficuc non dc immundis fcd de gendam c0c fepararionem i malis hoc
mundis animalibus Noc obtulit facrifi tempore quemadmodum iUi intellexe-
cium , ita non ii qui malt funt in Ecclefii, rant, qui fecum tanquamcum imp isnoa
*
fcd liqui boni (unc, perveniunt ad cum. iedcrunts quia feriptum cft: /»
De Prophetis etiam, quia dixerant Do- Miaiia cum utique fi impios
natifta; m litterisnon cos communi-
fuis putarent, nec illud quod in eodem pfal- ^

care illis in quos mala tanta dixerunt, mo confequenter prohibetur facere de-
refpondcmnc Catholici qubd unum tem. buerunt. Nam
ibi fcquirur, cuminU ^
pium fuerit, quo umverfi utebantur, nec ^.t^erentiinsnen introif>9, ergo illiC6m
quemquam Prophetarum, qui tanra di- mtraflcnt cum eis quos impios putarent,
xerunt in malos , cooftiruifTc fibi aliud quare non etiam federunt, utin u:roque
templum ,
lacrificia, facerdotes. Et quia non corporalem fcd fpiricualem conlef-
Donatiftje in litterisfuis poCucranrt. (li- fum& ingreflumdevitafre viderentur. Ibi
monia Icriprurarum, quibus oftenderenc commemorata etiam caufa Maximianif*
ad peccata parentum etiam filios pertine, tarum totiensjam iliis objeifh , ubi fe &
re, (cum hoc utique nunquam rc^bin. & illos qu bus dilationcni dederunt in
*

tcllechim fit nifi deiisfi.iis qui parentum Maximiani Ichifmatcpofitos, in damna. yti*cmdi
iniquitates iitutarentur )
refpotidcninc cioncejufiem Primiani fbcios, r^nicnil-
Catholici, cum tanra m
illum populum lius contagio ^xeru it non dTe pollutos,

Ec acerba dida fini divinis eloquiis, qux qui Cxcihani Criminibus orbem Chnftia.
etiam ipfi in liiis litteris commemorave- numufque adterminus ttrrxperillccoo-
runt, ut quafi nullus illic remanfilTe vi- tenderent.
deretur bonus .noi^lhm ibi ftierunt ii- Ad hxc Donatiftx, chm validifEmts >.

demipfi Prophcr«wncli •veriim etiam feripeurarum documentis exemplo luo &

ex jpfo populo exorti erant quos iple de Maxim^aniftis relpondere non pof-
,
Dominus in lux camis adventu laudabi- lent, ad quod jam peradum fuerat
illud
les reperit, ficutfucrunrZacb^as&Eli- redierunt, diccnccs mundum non benb
Zibeio, & ncutJoannesfilius*eorum,li- intelligi Hcclcfiam , in qua fimul Sc triti-
cut Simcon (enex, & Anna vidua. Undi cum & zizania juffa funt crdccrc} cCim
apparet quim impib,quam calumniosh Catholici tot teftimonia divina jam
ODjicercnrur Catholicis coco orbe difHifis commemorafTcnt quibus oftcndercrur
cnmaoa Cxciliaoi, cum Simeooi & An- mundus etiam in boni fignificationepo.
 ,

Carthaginenris. 49^
litus ,
& in ea donnifi Ecclella pollcc runt, veluc contra duas quas Cacho jc^s
intelligi, Sc quomodolibec acciperetur affirmafll* jactabant, rcfponKimcfl i Ca. ni.
mundus, quando umimque femen per cbolicis etiam multas EccIcHajs in (ct ipta.
mundum crdtxret, non debere propter ris inveniri di^s, &
feprem ad quas
zizania totius mundic '.ticum deleri. Cum Joannes fcribic, qux umen mult.c illius
ergo bxc jam dicla fuiilent, &
quxdio unicx membra c(?e intclligerentur) uc
ipfa jam terminata videretur, ad eam hinc appareret multd mmiu Hbi d«.berc
rursus fumma inopia redierunt, eadem objici duas, cum camdem ip(am unarn di.
per eadem replicantes, emremt^ quo- xcrint non ralcm nunc cfle qualis in re.
modo potuerit diabolus in Ecclcfialemi. /urre<!bonc futura clTct, quandoquidem
uarc zizania. Deinde calumniantesquod apoftohcis litteris non objiciantur multx,
duas Ecclefias Catholici dixerme, unam ex quibus una iplaconltarct. Ad bjrPDo.
qux nunc habet permixtos malos , aliam nanflxnmus eadem replicare non dcili-
qux poft rdui rectionem eos non elTcc ha. tcruntinrupcradjiCicnces&mWdio&cjac.
bitura, veluci non iidem futuri eUcnc tantes qu6 Ecclellam moHaicm Carholi*
lan^i cum Chnfio regnaturi qui nunc ci dixennt , &
ide6 negantes eam morta-
iro ejus nemine) cum jufib vivunt, co- lem cUc quiaTrinitas immortalis cillus
ferant malos. Ad bxc Catholici rcfpoD. gratia confeeratur EccIcHa fic quia Cnr f.
,

derunt etiam ipfosjamfuilTcconfcITosef. rus idc6 pro ea mortuus City uc cam fa«
fe in Ecclefii vel occultos malos £c vi- ^
ccrcc immortalem quaH Cacholia dixe-
:

cillim quxficrunt quomodo cos in Eccle- rint non eam heri immortalem gratil
fia diabolus feminaveht quod iili,qua.
,
Dei & pro edfanguine Salvatoris:
cffiilb
11 fieri non pofict» de zizanias require- Icd tempora clle dilcerncnda dixerunt,
banr. Repetierunt ctum Catholici rclU- prar^ns \idciicbt, quo moriuntur omnes
s.
ju monium Cypriani, qui eamdemevangc- iandi, ficut mortuus cil ipife Chrilbis,
licam fimilicudincm non aliter intellexit £c futi nim, quo refurgene , & nullo mo-
quam utin Ecclella diceret zizania, nec rituro vivent cum illo qui jam relurrexir.

latere, fed cerni. Contra quod tefiimo- Hxc inter cos cum acerentur , &. Cak >L
nium illi omninb nihil aufi fuerunt ref- quamvis manifefta atque dilucida Dona«
pondere, cumaucloritatem Cypriani can- cidis certantibus luperflua replicarentur,
ti habeant ut per iilam coneocur defen- promiiic cognitor ae his fequz facisau-
dere quod malb de iterando bapiifino dilTet extrema lententia judicaturum)
Icotiuntfic faciunt. Dc duabus etiam Ec- Sc julHt illud agi potitis unde exh-
clelliscalumniam eorum Catholici rcfii- teric pnma caula dilGdii. Tunc Dona,
carunc , identidem cxprclliusollendcntcs tidx urgere experuntut de his qux au.
quid dixerint, id eft,<non eam Eccle- dilTcc primitiis judicaret.Quodvhm etiam
nam qux nunc habet perm xros malos Catholici exigerent, &
in eo >|Uod
alienam fe dixiile i regno Dei , ubi non .dixerat perroanetee, jubcreiqucilludagi
erunt mah comn:hti,n.'deamdcmipfam# potius ut caufammi dilfidii monftrare-
-
unam &
fandam Ecclcfijmnuncelicali- cur, petierunt Catholici uc qux odere-
ter , tunc aurem aliter futuram ) nunc ha- bant recitarentur. Quod ciim fieri prau
bere malos mixtos, tunc non habituram, cepiflee, obnixiiis D^matidx rcfiftcrc
ficut nunc mortalem, qu6d ex mortali, cccrcrunc& cogere ut jam de cognitis
bus conllarcc hominibus, tunc autem im- judicaret, eadem qux tranfacla fu.rane
morcaJem , qu6din nulius ciTet vcl cor- repetentes ,& addenctt qu6d omnm^i.
pore moriturus ) ficut non idc6 duo dicare de illa causi deberet qimn
Chrilli quia prior mortuus, pofkc4 non volebat aci recitatione eorum quxi Ca-
moriturus. Didum cfl etiam de homine tholicis oblata fiicranc recicai da, diceo-
exteriore &
interiore: qux chm fintdi. ces hujus caulx Chnihim judicem eUe
verfa, non tamen dici duos homines, debere , &
invidiam fadcnces Catholicis
quantd minus dici duas Ecclcllas, cum qu6d hominem petiverant judicem , di.
iidem ipfi qui nunc honi tolerant permix- xentes etiam folita de pcrfecutionibus
tos malos &c refurreduri monunrur , quas perpeti viderentur. Adhoc Caebo-
tunc nec mixtos malo% habituri fint ,ncc lici relpondcrunt, nec dc homine judi.
omnind morijuri. Deipfo quoquenume- ce pollulatoeosd: berc facere invidiam
ro, quoniam fionahfexfcripturarumtcf- qui 6c de causa Maximianiibrum judica-
cmoDio unam Ecciefiam commendave. veninc , nec eam ChrlRo judici fervav&>
Hhhhhh ij
 ,

496 Cefta Collationis

Coibt.^aiei 1 ^ ipram Cxciliani caufam primi- mortes autem itlomm magis clTc cx cort,
HL tm ad hotnincm , hoc cll, ad lmpcraco> /uctudinc quam habent ut fe ipH pncci*
rem Conftantinum accufamcs milirunt^ pitene, C6mque his Douatid* rdpon-
nccdc pcrl'ccucionibus,audi aliquid ob dentes exaggerarent identidem vclut per-
impcnconbas pro Ecclcna Catholici fccurioncs quas paterentur, tamaujmcx
pctwTCiic , cilm eorum circumcelliones his fructibus fuos adverfanos malam ede
ducibus clericis ram horrenda itiila com> arf>orcm iacliitantes , tc petentes idemi-
micterc it Ubi fruftrd refponderunt nihil dcm(^ a.;agro zizamis &
de unaSc
hoc ad laccrdoies pertinere, c6m Cleri- mimortali Eqi^efia judicaretur, contri
cis ducibus lili talia fecide adercbanc. autem catholici frudus eorum comme-
Ibi ^iam cum diclum edet quod calce morarent fchiCnata 6c rebapeizationes ^

accco humanos oculos p.r>ccsti dntt & qu6i ip(i primitus majores luos apud
in quofcelcre diabo'um cruiclitate per- Imperatorem accufadent ,
atque inW-
vicerunt, qui hoc infancli viri carne non j
dinodi mutuis objj^is dii conRidado
fecit, quam i^poccftatem aeceperataf- verfaretur , maluit
cognitor h*c omnia
fl gendam , hic DonatilLr quxlicrunt u- cohibere , promittens de his judicium
tr^ qui facunt d'ii c/fenc diaboli
,
poderiorcrenrcntiJvEtrecitari judicquoJ
an qui patiuntur quali catholici aliud
:
a ca hoiicis oblatum jam legi cceperac
quim pfllioncs fuas dixerint imimnilH' & fuerat interruptum Sic peracta cltcau-
mas a Clericis Sc c rcumcvlhonibus eo- fj Ecclelix t quam magnopere catholici
rum. Verumramen etiam hic non prx- curaverant a Cxciliani caula diltingucre,
tenniferunt catholici , occafi neublara, uoniam ei non podet cujuflibet prxju-
cis M
)cimiamdas objicere , fic dixerunt 3 icari criminibus qu^ contra om.ics hu-
fecundum eorum fententiam meliores manas criminationes tot cdlimvinia di-
ede Maximianidas , quos apud tres vel vina meruiflec. Ex hoc jam cocpit agi
eo amplius Proconfulcs pcrlecuti funt. etiam caufa Cxciiiani.
Illienim fi padi fu it , victi fcccru it. Et Qu nto cr.;o logo li*c acka funt. R.c-
urgebant catiiolici ut refpondereat u- citatx funt du.e relationesAnulmi Pro-
triim ex ip(I> quos damnaverunt tc per. confulis ad Condanrinum Imperatorem.
fcaiti lunt , non fufeeperint Fclicianum, Una qux jam * fupcriius erat recitata , * ewLv»
& utrum non cum habeant in collegio qux odendic majores Donacidarum, id**f*
fuo. Ad quod illi ubjcdum deut femper ed, de parte Majorini, dedilledbi char-
omnino ubmutefeentes in aliud ierunt, tas criminum Cxciliani Sc podulade Cor.
objic endo catholicis qu6d diabolum dantino mittendas, fcque illas memora-
defendident ,
quia dixerant cum
to Imperatori midllc. Altera autem qui
fanifU
Job oculis
p
odeuoit
jsercide ,unJc lilum idicru. ex ejuldero Imperatoris judijne
delicate vicilfcnt jCclufceperuntaccufarc denos cx utraque parte adagemiamcau-
diabolun vcluc defenfum .i catholicis,^ fam uc mitterent cos Cd convenide , at-
dice res eum magis crudeliter in carnc’ que illos promifide faturos. Tum deinde
Job ocul s pepcrcide , ut manerent ad ledx lunt etiam *Iitcerx fupradieEi Im- *
fpc^actilum vulneris quod univcrlbcor- peratorisad Epifeopos datx , ubi ‘•bcau-^
pori indixerat. Quod multum mirum cd lam Cxcihani injunxit audiendam. At-
^
quare hoc pro magno dicere voluerint que in .lc ex ordine legi ccepit etiam epiC.
mfi fbrifc uc incclhgerctltur piE fccidc copale judicium Melchiadis,R.oinani ^E-
oculos in hominibus periccuri funt, pilcopi &
aliorum cum illoGaliorum Sc
nc cruciarentur videndo vulnera fua, qux Italorum Epilcqporum in eadem urbe
ab cis per totum corpus acceperant. Sed Romx fa<dum. Cujus judicii prima par-
c^im Iterum Donarillx p^fccutioncs te, id cd, gedis primi diei recitatis , ubi
quas patiuntur exaggerantes , Tuorum acculatorcs Cxciliani qui midi fuerant,
,
quafdam mortes commemorarent in op. negaverunt le habere quod in cum di-
pido Bagaiend, refponfum edd catholi- cerent , ubi etiam Donatus i Calis ni-
cis cor hoc palTbs ellc dum eorum vio« gris in prxfenti cunvitdus cd adhuc Dia.
lentix redderetur, quam Sc judici infer- cono Cxciliano fchifma fecilTe Cartha-
rw» A»- conati iunr. Iniilooppidocommcmo. gine j de Carthaginis enim rchifmate
raverunt catholici ab cis horrenda elTe exorta cd adversus Eccledun catholicam
i*' commida , ita ut etiam balilica edet in- pars Donati ubi etiam pr^ileruntiidem
cicnfa , Sc in ignem miili codices fancli aiverliu’ii Ca;ciiiani alio dic le rcprxlcrr-
,

taturos

m
 ,

Carthagirienfis.
bnSro< quos cauCc neccfrariosfubcraxir.
497
ruras auferendas Sc incendendas qui^
(t* argucbaticuf , & hoc mcnctri , uicentis non idvencrant n qux ad cos fi nefeio
,

ad juduiuin acccdcrc noluerunt Hac cr. nort pertinentia autem in domo

,
ipfas
gi> |u iicu parte recitata ,
cum cccpilJcc Epifcopi cuflodin , unde deberent pro-
recitau quid alio dic gcftum Ht intcr- , ferri Se incendi Proconfulem ?cr6 ad
j
rUf)».runtDonatifta:, k petere indantiH hoc eis confentire noluifle. In eifdcm c-
fime corperunt ut pnus ea qua: offere- tiam litteris Iciffum eft cos qui fe offerrenc
bant recitarentur, aircrontcs nonelleor- pcrfccutionibus non comprchenfi, ul- &
dmis ut pnus abfblutio Cxciliani quem cr6 dicerent fe habere feripturas quas non
,
nondum accufaverant , legeretur j
6c traderent, i quibus h(.>c nemo quxfierat,
de hoc ali;)uanto diutius condixerunt: difplicuille Menfurio , Sc ab eis oonorao-
cum non debere In-
Catholici dicerent dis cum prohibuifle Ch illianos. Qjidim
terru npi quod legi jam eueperat
, donec etiam in ea Icm epiflola fa;inorofi argue-
ejuf Icm iJicii omnia gefta terminaren. bantur Sc fifei debitores qui occafuine
j
,
tur,illi autem i dlvcrfo aiiercrencea qu* perfecucionis vel carere vellent onero'a
fnte rum^ebantijr nec incipi debmfle
, multis debitis vira , vel purgare fe puta-
ut legerentur, quoniam non compete, rent Sc quafi abluere facinora fua, vefecr-
ree ptiiis defendi hominem quim accu- acquirere pecuniam ,
in cuflodia de- &
fim. Ad hoc Catholia rdj5ondcbanr,cum liciis perfrui deobfequioChriflianorum.
caufa (chirmatis a cognitore quxrcrecur, Crimen tamen Oonaciffx non ingere-
pctiffe ut ilia legerentur qux ol)Iara fue- bant Menfurio nifi de codicibus traditis.
rant ad legendum chm ageretur de per- Mentitum cum quippe dicebant, quid
fora petitori'. Duas Itaque ob res illavo- illimm fuerint codices fandi, pecca- &
luifTe recitari
j
ut appareret cos primitiis tum fuum legere voluiflc quamvis Sc j
in liac caufa hominem judicem pofluiaC ipfam ficlioncm criminarentur. Recita-
fe,qui faciebantCatholich invidiamquod runt etiam r.feripta Secundi Tigificani
in hac collatione homo cognitor rciide- adeumdem Menfurium pacificb data, ubi
bat , Se ut petitoris perfbna conflaret Numidia perfecurores
Sc ipfc narravit in
& quoniam legi coepta fuerant , non de-
qux egerint & qui comprehenfi Sc feri-
, ,
bere interrumpi, fcd ufquc ad finem rccw peuras f^das tfadere nolentes, Se multa
tando perduci. Inter hxc cognitor ciim mala pafii & gravifllmis fuppliciis ex-
,
hoc prmo voluificr quod dCarholicis pe- cruciati &
occifi fiint eofquc honoran-
j
tebatur, ut ea qux recitari cccpcrant fi- dos pro martyrii fui merito commenda-
nirentur, piiflca tamen ei Donatifix ex- vit, laudans cos non tra idiflc feripturas
torferuncutea qux ipfi offerebant, dila- fandas , illius mu'ieris exemplo quxduos
tis illis
,
legi permitteremur, exploratores in Hicricho , quibus fi. m
lui. Tunc DonatiA* aliquantum prxlocuti gurarentur duo tc/lamcnta verus Sc nom
funt qu6d Menfurius , qui fuerat ante vum,rradcreperfecuTonbu5noluir.Quod
Cxcilianum Eccicfue Carthagmenfis E- quidem exemplum fl fub hac figura cfl

pifeopus , tempore pcrTecutionis tradi- imeiiigendum , Menfunum pocms adju-

derit pcrfccutoribus fanclas feripturas.
Et hoc ut probarent , legerunt ejus epi-
ffolamad Secundum Tigifitanum datam,
qui time habebat primatum Epifeopo-
rum Numidix ^ in qua epiflola videba.
tnr Menfurius vc!ut de fuo crimine con-
fiteri ,
qui tamen nem
tos codices tradidiflc
pctrceuroribus invenirentur
atque fcrvaflc ,diminire autem in bafili.
ea novorum qiutcui quc reproba feripta
hxrecicorum qu* cilm invcniffentper-
j
Iccurores & abAulifTenc , nihil ab illo
amplius poflulaffe. Verumtamen quof-
dam Carthaginenfis ordinis viros poffca
fuggcflifTe Proconfiili quodillufi fuerant
qui Dufli erant ad Chnflianorum ferip-
vabat. In fuis enim litteris Menfurius re-
prehendebar eos qui feripniras fandas
,
quamvis eas non traderent , fe tamen ha-
lare faterentur , quod mulier illa non fc-
cir. Neque enim cos exploratores qui
quxrcbanturapud feefreconfcfTaefl, icd
rciipferac fe fanc- nceavir. Scripfic etiam Secundus ad fe &
,
fcd potius ,
ne i iplum miffos i curatore Sc ordine cenra-
, abAuliffe rionem Sc beneficiarium qui peterent di-
vinos codices exurendos, eifque rcfpon-
diffe *
0mfH*nuifum Epi/ettw^nen trd~
ditor. Et ciim ab eo vellent aliqua ecboU
autquodcumquc acapere, neque hoc eis
dedifTe, exemplo Eleatari Macchabori
,
qui nec fingere voluit fuillam carnem fe
manducare, ne aliis prxbcrcc prxvarica-
tioais exemplum. Hx iittercMcofurii^

liiiii
 , ,

498 Gefta Collationis

coiui. ite Secundi donec legendo terminarentur,
Catholici paciencer auJierunt )
quamvis
nec ad
teftati flierint eas e(Tc familiares,
caufam Ecclcil^ pertinere.
CaV. 'xir. Cognitor ergo commonens Donatiflas
ut patientia: vicem redderent, jullit per.
legi qux oblata d Catholicis jam ex par>
te< fuerant recitata. Hic Donaciftx po-
pofccrunt ut prius etiam legeretur quod
*
de caufa Czciliani offerebant. Hoc quo.
que (ine ulla difficultate Cachoheis pcr>
mittentibus , & commendantibus
coofelTu removebat. Quod eo modo re-
citabatur ut cum cx Cirteod Concilio
leda edet confeffio traditorum , legere-
tur etiam de Concilio Carthagincnlino-
men ejus velut traditoris in Cxciliani
caufa damnari. Deinde ventum cd ad
ipdus Secundi Tigidtani i Purpurio
Linutend criracn objedum ^ cui Pur-
purio idem Secundus occilbs ab co in
carcere Milci (ilios fororis gus obje«
cerat ^
ubi ille viciilim ei crimen tradi-
quim tionis objecit, dicensdecentum eum
fiiif.

patienter hoc permitterent, ut hoc eis Sc fci curatote &ordineucfcripturas darec,

illirependerent , juffit quod offirrebatur nec eum poruifle dimitti niu aliquid tra-
cognitor recitari. Et recicacumcU i Do- didilTet. Hoc autem quod ci objecit Pur-
natidis Cunalium ferm^ fepeuaginta E- purius , detentum cum fui(1c i curatore
pi(o)porum contra Caecilianum apud 6c ordine ,ut feripturas daret, idem Se,
Carenaginem fai^m , ubi eum abfhiceni eundus in litteris quas Menfurio rclcrip-
damnaverunt qu6d ad cos venire noIuc> ferat pene confeiJus ed , ubi ait mtiruni
ric,
tanquam i traditoribus ordinatus , ad fe &ifle i curatore & ordine centurio-
& quia cum edet Diaconus , vichim af> nem & beneficiarium ,
& d (e feripeuras
ferri martyribus in culloJia condituris petitas, vel quxiibctccbola qux quidem :

prohibuilTe dicebatur. Nominati (unt e- Icnon tradidillcdixir. Sed ciim ipfeilifc

tiam quidam collega: Carciliani
qui cra> ,
commemoraverit tot martyres qui ctun
ditores afferebantur publicis }
qua; gdhs tradere noluifTent , excruciati occift &
tamen gefU non legebantur. Inter hos funt , quomodo ipfe detentus convic- &
autem nuximd Felix Aptungends acer> tus,& nolens aliquid tradere, nihil pad
bihs accufatus ed , ira ut fons malorum & dimitti potuerit ,
nec Menfurio ferip-
omnium diceretur. Deinde fententix i Hc ,
nec Purpurio refpondit. Nonenitn
lingulis dicla: funt, primitus d Secundo Centurioni beneficiario dixit fe ferip-
Tigifitano, qui eorum princeps fuit, dein- turas non habere fed refpondit fe om-
,

de i ceteris quibus expreiferunc le Cx.

,
citiano fic collegis ejus non com.municare.
Hoc itaque Concilio recitato , catholici
rcfpondcrunt illas litteras Menfuru fic
Secundi ad invicem datas fatis demon-
drade pacatos , nihil podea criminis de
facio Mon'urii vel accufacum vel, ju-
dicatum , Concilium vero quod contra
Cxvilianum fidum legerant , non qui.
dem habere confulcm Sc diem, fed hinc
le nullum crimen objicere quod magis
,
nin6 non tradere. Quod illt auditum quo-
modo illo dimilTo renuntiare potuerint fi.
nc fuo exitio , non apparet ^ prxfcrtitTi
quia idem Secundus non quoUibcc infi-
mos, fed etiam parresfamiltas, cum hoc
idem perfecucoribus rdpondifT:nc ,cru-
dehllimis mortibus dixit occifbs. Sed dc
hac re Catholici nullum Secundo crimea
objecerunt, fed tancummodb quod ci Po-
mrius objecit, propter quod pacem, ne
&
Jc!)ifmafi.’rcc, omnia illa Deodimittens,

ncgligentix quim fr.audis effe pocucrir. cum traditoribus fecit, recitari voluerunt,
i;Ar.<sr. Sed obtulcrunc iidem Catoolici aliud ut quales homines inabfencemCxcilia-
Concilium lub eodem Tigifitano habi- num fententias dixerint appareret.
tum in civitate Circend
^
cujus Condii & Hoc autem recitato, petierunt -catho-
dies cum legeretur, Donatiftx dixerunt lici ut etiam
illa qu.r dilata fuerantlcge-
nec confulcm nec diem talia (olere habere rencurde Concilio Carthagincnfi,in quo Qxt.irti,
decreta.Hic Catholici rcfpondcrunt ilio- Icdum. fuerat abfcnrem CJxcilianum d
rum efleidum forfitan morem qui Con- ,
multis Epifeopis fiiiffe damnatum. Hoc
cilia fua nollenti in aliqua faldcatc convin- illud Concilium quia catholici recita-
]
ci, Cathulicorum autem Concilia confu- verant relationes Anulini Procoofulis
jMj fx- les & dies femper habuilTe. Deinde coc- quibus appareret chartas criminum Cc-
pic identidem Concilium quod Catholici Conflantino Imperatori efietraoT-
ciliani
attulerant recitari ubi Secundus quofda
j
mifTas quod utique agentes , confirma-
;
IT- crr/. de quorum traditione audierat , & figil- fuis Cxcilianum apud
verunt d majoribus
ladm interrogabat , tc cos con&dbsi Imperatorem accufacum* Kcfpoofumeft
 ,

Carthaginenfis.
autem i Catholicis illud Caithagtnenfc
Coocilidoi iic non prxjudicare abrenci
CaKrilianOyC^madnxKlum non praejudi-
cavit abrencirrimanoConctlium eorum i
^uibusin Maximiani causi damnatus cil,
quoniam magis tenuit pars Donati quod
a^umcH potlcd pro Pnmianoquim lU
IiU!> Concilii audoritarcm quohicratan.
tc damnatus ^ Hc ergo Sc in Cxciliani cau-
sa debere atten Ji quod poHei gcHum
eii Htc Oonatiflaede Maximiani cau-
coarc‘laci dixerunt nec caufam cauix
nec perfbnam prxjudicare perfbnae.
iQuaru fcntcntiam in ore habere folene
bmnes Catholici, cdm DonariOx alio-
rum/rimina aliis objidentesfuam fej)a«
rationem dcfendercncSc orbem Chrima>
Dum nefcio quibus Afrorum criminibus
accufa cnt. Nam 5: illacdlatione totum
490
veiuant ^
ordinent me Quovl quidem
“
di^m cflJdeA dici potuit ad illos irn- |\i.
dendos quibus hoc mand.>{Te perhibetur}
quoniamccrtuseracordinatorcs fiios non
clfe traditores NoocnimaVt: QKia tra^
ditorri yStflr, fcdjjf tr^Mtoret fnmi utinno-
ccntiaeonimprobanda rcftarct, ubi pro-
bari recte putuilTer. Ad hxc, 6c fi qux
alia prolixa prolccutionc dixerunt ,
bre-
viterreta^erunc Catholici non fufiicere
ad caul^K^xcilianiCartbaginenfcCoo.
cilium ipTbs etiam judicallc , qui eam ad
Imperatorem acculando milemnt,5cfic
demonltrarunc hoc potius elTc cxpec-
candumqud res pervenerit u(que ad !m-
pcratorisrcnrentum,cui eamdem caulani
mittendam duxerunt. Hoc enim Catho-
lici initabant, ut omnibus mo arum um-
braculis amputatis illa potius legere tur
,

quod egerant Carh lici ut Ecclcfi.ccau- quibus ledisoiim c.tuia finita, ic Cxci-
lam d causd Ci^ciliani diihnguereotyafTe- luni innojcntta manif Itata luce clanills
rentes in Ecclefld permixtos milos non appirerct. Qux Donatillx utlegcreniur
obcllc bonis, nec eos fuis maculare pec- omnino noIei:tcs. quidlibet a>iui inCer- •

catis, boj utique egerant ut nec caula
baufae prarjudicarer,nec perlbna pcrlb-
nx ^ud abadverfariis, dumaliudage
rctur, voce apertiflimd confirmatum eft.
Sed cognitor ciam qusefiiTec quid de Car-
thaginenfi Concilio Catholici relponde-
rent, iterhm rcfponderunc non con-
temnendam fimilirudmem caufx Primia.
ni , quia fic Dominus Chri(hisJud 2 os de
fai^is eorum convincens per. ucebat ad
ponendo impediebant. Nam cu n cogat-
torquxfiiTet utnim priCis ciT.x f etum
Carchag nenfcConcilium.& po(l amii^
fa fijeric ad Imperatorem caufi Cxdlia-
niy dixerunt Catholici, quoniam Coo-
(ulcm Sediem illud Conciiiumnon habe-
rer, ad utrumque fc rcrpondere,qjii ii
pri^scauia ad imperatorem mifia cit,
quo exitu terminata fit expedari opor-
tere}
fi aurem pollel nihilominus noa,

verum. Deindb Donaulie longi profe. >fum fed illius judicium efie quxreo-
iit

cutionc agebant ut cx illius aiidoritate dumq o eam pofi judiciu n iuum mic-
Carthaginenfis Concilii confirmaretur cendam putarunt. Ncd ciimmu ta Dona-
Oeciliani damnatio , qu6d ad tot Sacer- tiflx ialerercnt de conliilr* Sedi-*, cur ia
dotes venire noluerit ( quafinon
.
Pri- & fuorummai 'rum Conoiio non leger xur,
mianus ad eos d quibus damnatus c(l nc hinc fdfiutis argu. rentur 6c afierc-
chm eorum faclioncm cognolceret, fimi- renc hanc eile ecclcfiaiticam confueeudi- #
livoluntate non venerit) &: qubd non cx- nem ne dies 6c coniulcs decretis Epilco-
peclaverit Cxcilianus ut princeps d prin- porum confcnbercntur, legi volentes
cipe ordinareiur^cum aliud habcarEccle. etiam Concilium Cypriani u^ hoc pro-
ExCatholIcxconluctudo. ut non Numi- barent, quia nihil aliud nih mo x qux-
dia; Icd propinquiores Epifcopi Epifeo- rcb.mtur f Neque enim Catholici ineo
:

pumEcctcfixCarth^mis ordinent: fioic caufam fuam conitituerant quando ad u-

ncc Romame Ecclcl^ ordinat aliquis £- trumque r^onderanr, five prius, five
pilcopusmetropolitanus, fed deproximo pofietitis cOec illud Cone liumquo feoh-
Oriicnfis Ep (copus. Hoc autem dicen- tra Cxcilianum apud Carthaginem fece-
tes de 1'ul confueiudme » quim nelcio rant )
{uifir cognitor Catho icis initanti-

quando inlliruenint, Ecetefix Catholice bus, utida ponusqux dilata fuerant le-
przjudicare conabantur. Qux lorfueru gerentur.
do n amiqua hoc ipfum objccf-
eilet, Tunc Donatiihe aliam quxfiionem in- Ca». arti;
fent CxciI quan ‘6 cum abfcncem
and .
rerpoluerunr morarum plcnifiimam, fed
damna crunr. Dixerunt etiam fcripfidc reveri in qu4 pio /elaborare voluerunt,
Optatum qu6d Carcilianus dixerit; 5/ fi pollent oltenderc quod volebant, il-

traditorti /unt me erdinaverunt , iffi lud fcilicec QrtcnTe Concilium falTum eC

liiiii ij

!izt G
Lk
500 Gefta Collationis
fe ubi IcAx fuerant confeflioncs tradi-
torum invicem fibi icnofccncium ne (chi^
ma fieret, quia ipfi Icebantur inter cx.
reros contra Cxcitianum abfcntom fen.
tennas prot^lide. Hoc ergo faUum de-
monftrare conantes mulca dixerunt, fed
aiia levia cilc ipfi judicantes, duo qux-
dam in ea qiixilionc multum commen-
daverunt, &in cis multum jmrnorati
funt| unum, quia contra ccA^flicam
conluctudincm ipfumCircenf^Pncilium
diem &
ccmfulem haberet j alterum au-
tem ,qu6d perfecuiionis tempore non pof
fet Concilium coi^regari. Exigebant cr.
go Donmdxi Catholicis uc vel alia
Concilia profi^rrene antiqua EpKcopo-
rum, ubi oftendcrcnc concilies &
dies
etiam conicriptos, vcl de ipfis fandis
feripeuns tale aliquid rccitarenr.Ubi Ca-
tholici cum viderent de reinanilfima mo-
ras mirabiles & inexplicabiles interponi,
(
quis enim eos hinc falfitatcm crederet
objeduros ubi ad majorem diligentiam
temporum attcftatio prxnocata legere,
tur, ne forte per hanc cHcc aliquando
neceiTaria indagatio veritatis? quis ergo
eos crederet hoc objeduros, ut prxpa-
rarce antiqua Concilia , quibus banccon*
fuetudinem demondraret? aut quis tunc
irce & vctufVa ccclefialhca archiva re-
volveret?) cum hoc viderent Catholici,
&in Mcichiadis Concilio diem &
con-
fulcm dcmondrabanc, £c dc ipfis fandis
/cripturis commemoraverunt Prophetas
mdicia amiquiflimorum temporum fuis
litteris prxnocafle, quoto anno, cujuf-
que mcnleanni, quoto die menfis fac-
tum ciletfuper cos verbum Domini. Cog-
nicorautem illud dedie Sc confulc objec-
tum contemnendum Sc removendum
exifiimans Juflir geda apud Mcichiadem
habita extera recitari recirarafunt.
Quibus a{)paruicom-iiuin qui tunc confe.
derant Epifcoponim fcntoiciis 8c ipfius
Melchiadis Cxciliamim abfolucum atque
purgatum. Donacum vcr6 damnatum,
qui prxfensin pnnUfucratadionecon-
vidus, ille fcilicct Donatus i Cafi$-ni.
gns, quem prxfentemfuilTetuncconfh.
Sed hoc recitaro, cum quxrereruri
tjc.
Donatiflis qufd rcfpondercnc ad illud
Cirrcnfe Concilium, eo redierunt, co.
nantes falfum efTe raonftrare. Tum dixe-
runt tempore perfccunoms congregari
non potuifll* Concilium. Quod cognitor
non concempfic, & validum exi(limans,d
Catholicis refponfionem popofeir^atque
inter hxc quxfivic unde probarcrurcem-
pusfuide pcrfccutionis. Tunc Donarifhe
protulerunt martyrum gcfla,ubi auditi
& proconfcflione pafil lunc.juflit etiam
cognitor computare OfHcium & renun-
tiare, confideratis utriufquc confulibus
& diebus, & qui de geflismattyrumle-
gebantur, quia didumfjcrat i Catholi-
cis poli illorum martyrum palHoncm, un-
de pcrfccutionis tempus probabatur ,
prop^ annum confecutumfaifTcufquc ad
confulem&diem Concilii Circenfis. R.cf-
ponfio autem computantis OfHcii meo-
icm interfuifle luggeflcrac. Vblucrdnt er-
go Catholici de t^ulis tolli quod dixe-
rant, uc hoc folumgeda recmcrenc<)uod
OIHcium rcfponderac: hoc enim verius
clle crediderant. Sed Donarifbx quod i
Catholicis ditium erat ndluerunt w
ta-
bulis tolli unde Catholici non conten-
;
derunt , ut eorum in hoc calumiiiofui
animus appareret. Porxit autem ill 9 d erat
verius quod Catholici dixerant. OfHcium
autem in computando errans, falfum re-
nuntiaverat : quod poflei confcripca
& diligentias conflderara gefla docue-
runt, licut pocefl probare quem libue-
rit legere &
non piguerit computare*.
Nam gefta martyrum, quibus oftende-
bamr tem ;us pcrfccutionis, confulibus
fune Diocletiano novies
fjifla &
Maxi-
miano odies pridie Idus Februarias^ gcfl
,
ta aurem epifcopalia decreti Cirtenfis
pofl eonimdcm conlulacum, tertio No-
nas Marcias ac per hoc crcdecim men-
^
fes intereffe inveniuntur, plurcs utique
quam undecim, quospriusCacholici mi-
nCls diligenter computando rcfpondcranc.
Sed Omeium ut falleretur fic menfemin-
rcfpondcrctjCumdem confdiatum
tcrefll*
putavit poit confulatu n autem non
,
advertit, ubi annus jam alius agebatur.
Proindi Catholici unquam ex vera Offi-
cii refponfione cogebantur ollendcre
tempore perfecutionis illos undedm vel
duodecim Epifeopos in domum privatam
convenire potui ITc, DonatifHs inflantis
uc hoc ex altis Conciliis oflenderent, ft
aliquo tempore pcrfccutionis foda ^ifl
coporum Concilia reperirc pocuiflent.
Quod Catholici quoniam tunc inquire-
ad aurem veteres chartas in ar-
re, Sc
non pote-
chivis ecclcfiadicis difcutere
rant, rcrpondebanc mult6 faciliiis duo-
decim hominesindomum [privacimjcoo-
venire potuiflc co tempore quo eoam
congregationes plebium fieri fblcbanr,
quamvis

CarthaginenfiS
ijuamvh pcrf^tionc fervente, ficutip-
Usgcilis martyrum mon(lral>atur,qui con-
ticuuncur m paiHonibus feis fe coJlcifbim
& lioininicum egifle. Hocautem Cacbo>
dixcranc, & antequam fuppuearee Ce
lici
refunderet OfKciuni, dichimcft edam
i Catholicis epifeopaha gcfeailla Cirten-
lla, qu£ diligcncu majorum ufque ad
hxc tempora Icrvari £c invenin potue-
rint, Hc habenda quemadmodum illx
epiflolx Mcnferii Ce Secundi^ quas Do-
*
nandx rccicaventrt. Concilium quippe
Carthagincnfe ,
ubi abfencem Cxaluu
num Icptuaeinta damnaverunt, comme-
moratum eltctuipd Melchiadc habitum,
ubi CxcilianuscH; abfb/utus. Liteerx ve-
ro illx Meniurii & Secundi nuTquamalu
bt commemoratx dicebantur, ( unde nui.
^ lo eorum allcre-
alio tcftimonio veritas
batur neccamcnidc6 dia*bant Catho-
I
lici falfascnV. cll etiam hocil Ca-
thoiiciS) ut piobarcnr Donat Ibe, (i pof-
fenr, tempore pcrfecutionis ficad fe in-
vicem lcnp(illv‘ Epilcopos qucmadino-
dum Mmfurium Se Secundum rcripliUe
profercb-DC. Quod non ideo dicebant
Catholici ut hmc illas Meniurii Se Se-
cundi litteras fallas cdcmonflrarcnr,qux
fcu verx feu falfx cflent , caufx nihil offi-
cerent, fed ut hinc intelligercnt Dona-
dfex quam vana ccrgiverfacionc Catholi-
cos cogerent alia proferre Concilia per-
jfccucionis tempore congregata quia fi
:
cis fimili obfiinatione diceretur, prollr-
tc Scvosalias epiflolas perfecutionis tem-
pore fic (criptas Se inifi^,qux fi aliquo
modo dcprcncnderencur, Se codices oc-
cultati exigi poficnt,& ordo Se curator
& centurio 6c bcneficiariusaddlferimen,
capitis pervenire, qui Secundum tradere
oolcnccm impunitum d^ifificprodeban-
cur, nullo modo ad horam reperirene
alias cpidoljs tempore perfecutionis
abEpilcopisad Epilcopos in tam longin-
qua terrorum fimilicer datas. Cum ergo
hinc diuturna confiidbtio fieret^ Ixpere-
petentibus Oonatilhs nun potuille cem
porc perfecutionis Concilium congregari
ai^pifcopum ordinandum, quia inapo-
fe*.ierac mundus, nec erane quibus or-
dinaretur, &
extera talia, Catnolicis au-
tem ixTpondentibus quod Se Epifeopi fa-
cild congregarentur tam pauci ut nec
Concilium dici debeat quando plebes
congregabantur, ficuc gclla martyrum
iclUrcmur,5c erane fine dubio quibus
prdmareocur Epifeopi, iplx utique ple-
)
SOI
bes, quas tone Ibliras conereeari »cfta
Colliu. <be
martyrum loquebantur. Hxc cum alii- 111 .
du^ malcis Se variis modis dicerenturSc
rclpondercntur: f nam Se domum priva,
tam Chnfeianis congregandis prxlbtam
conllitittempore pmccutionis, ficutin
quibufdam gelEs martyrum legebatur
quia Donatifix dixerunt fieri non potuifi
Ic ut illo tempore domum fuam quil^
quam prad>crct,& commemoratum ell ^
ufque adc6non ciTe incredibile cpi^din
pnvaram domum pauci ilii Epifeopi pe^
lecutionis tempore convenerint, ut fer-
vente perfecutione etiam in carcere do-
ceantur baptizari martyres, Se illic i
Chnlhanis celebrata facramenta ubi
Chrifliiani propter eadem facramantate-
nebamur indufi. '
Inter hxc ergo tandem aliquando,/^
pc edam cognitor interlocutus fieri po-
tuifil* illum conventum ab Epifeopis
qjandoSc plebes co.igregatx probaban-
tur, compuiitDonacilusut contra Conci-
lium judiciumque Mclchiadis, quo Cxci-
lianus purgatus atque abfolutus legeba-
tur fi haberent aliquid dicerent
, ,
quo-
niam illic potihs quim in illo Cirteofi .
Concilio caufa confillcrec. Tunc Dona-
tifex ipliim Mcichiadem coeperunt cri-
mine traditionis arguere Se dicere majo-
res fuos propccrca illius judicium refiigif-
fe qu6d traditor fuilTccj quafi non jam
judicio ejus affifierent. Se refpooderenc
lei^Cxcilianum non habere quod dice-
rcnrScd tamen fado judice intenco u-
trdtn de traditionis crjmine Mclchiadis
aliquod judicium, rei publicum, vel ec-
clcnalHcum proferretur , ipsifque Catho-
licis id ut probaretur expedantibus Sc
exigentibus, legerunt Oonatifix gelba
quxdam prolixtllima apud Prxfecmm»
ubi nec Prxfcc'lu5 ipfe cujufmddi cfiet
apparebat, nec locus legebatur ubi harc
agebantur, led gclla ipla multos multa
Eccicfiallica cradenteslongtinmi recita-
tione Ibnucninc, ubi nomen Mclchiadis
omnin6 non /bnuit. Quibus peraflis,
cum cognitor miraretur aliud promilTum
Se aliud recitatum, illi adhuc ejus parien.
Ciam dcpolcentes, gclla alia recitarunt j
in quibus legebatur Malchiades mififie
Diaconos cum jiteens Maxentii Impera-,
toris &
litteris Prxfcc^liPrxtorioadPrx-
fedum urbis ut ea reciperent qux cempo.
re perfecutionis ablau memoratus Impc-
racorChrillianis juficrat redduEt cum nis
quoque gelhsnullum Melcbiaducruneit
Kkkkkk
 Koz Gefta Collationis
»Twi«J 8c cognitori & Catholicis dcfenforibus Catholicis rcfponderi , in tantd turbl
«lixfnint Donatilbc Strato- Romanorum Clericorum nihil mirum
Diacoiiun, quem cum aliis MeU fuilTe n duo vcl plurcs non foliim Stra-
u. 4i D»> ^iades ad recipienda loca ecclcilaltica (ones ,
Icd etiam Cadlani reperircncur ,

miferac , ruperioribus gcftis recitatum ellc c^m duodecim Apodolis non Iblhm
in

ij. traditorem, &

ideo volebant etiam Mei- duo Judx, fed etiam duojacobi lege-
chiadem crimine traditionis afpcrgere remur; nili forth iplis licuiUcc [ Dona-
qu6d Diacono illo non degradato ute- tum ] Cafcnfemd Donaro Carthaginen.
retur. In profecutione autem Tud dixe- li diltinguerc , chm timerent ne major

runt Mcichiadem tertium Epifeopum auflor ipforum Donatus Carthagincnlls

&i(Te ab illo qui tunc erat cum traditio damnatus in Mclchiadis judicio putare. ^
fiaTada elTec. Hic cognitor requifivit tur, fc Catholicis non liceret in tanti
otrtim falcem in illis traditionis gcuis ef- multitudine Clericorum Romanorum
fet expreflum quod Straton Diaconus habere plureslimilibus nominibus appel-
fuerit. Et recitatum cft cum horracorem latos.Fallum enim erat quod Donanllx
vanidimx ruperftirionis appellatum: dixerant, convenire perlbnas, conveni-
qu6d non folum ipfe , l<xl cnam carteri re loca , convenire redones , quando nec
' qui tradebant appellabantur. Sed Dona- loca, nec regiones, nec ipfx cxprclEc per-^
tilia; refpondcrunt, d gentilibus pcrle- fonarum dignitates deutrifquegellis,red
cutoribus in contumeliam religionis fic fola nominum cmivenicmia legebatur,
Diaconos & Prdb .tcros ita vocitatos. quamindiverlispcrfonis generis humani
Ergo Catholici rdpondcrunc, cum mi- conluctudo frequentare non cellar.
rum non cHet, elTctque in rc^s huma, Spernens icaqueeognitor inccrtillimas CAr.xii.
nis uEtatiilimuin, ut non duo tancCim, furpeiones , JulOt aliquid manifeilum
verilm etiam plurcs homines uno nomi- contra illa gdta profern , aut cerrh ConC
ne vocarentur, Heri quidem potuilTe ut tandni judicium , cujus mentio jam fa^
, ilietraditor Straton Prelbftcr hieric,ille fuerat «recitari. Ecrccitatumell judicium
autem alius Straton Diaconus, quoniam Confbncint , quemadmodum fe inter,
DonatiHxdixerantSc Diaconos Pref- & caufam Cxciliani cognovifle ad
parttrs
byteros hortatores vanilTimatluperilicio- cumalium Vicarium Afric* rcriplilTcr,
Qts i gentilibus appellari ^ (
quamquam quod remotis omnibus arbitris Cxcilia-
omnes Clericos contumdiofo nomine
ilto num innocentem, illos calurtiniodinmos
gentiles appellare potuerinc,& mulr6 dia Gt^noville tcilacus eH , commemorans
incertius cujus gradus Clcncus ille 4^1. e^m in Ardatcnd oppido pro Cxcilta.
toriuerit) verumcamen etiamncuniDia- no fa^um cpilcopale judicium cui ,

conum fuiUe poHec oHendi , neque hoc judicio jam plunmi ex dideMdone
dic incredibile aut mirum, ciim ante confcnlcraoc , reliquis adhuc reHIicn-
parvum tempus in ipsd urbe Komd duo tibus & difeordantibus : und^ ipfe de
Petri Diaconi fuennr. Illud quoque ad. re tota inter partes coaiflus eH judicare.
ditum dl d Catholicis , quia edi demonf- Pofl harum imperialium litterarum, re-
craretur, quodt>mnin6 non demondra. citationem , qualEvic cognitor i Dona-
batur, eumdem Stratonem Diaconum riflis quid contradicerent. Ibi Donadlbe
tradidiUe quem poflci Mdchiadesad re- nirst^ ad Melchiadis calumniolam cri-
cipienda loca cccldiafticacum aliis Dia- minationem redire conati funt; undb
conis miHc,non continu6 Mcichiadem ci^m cllenc cognitoris intcrlocunonedc.
illo crimincarpergi, quem potuit perfecu- puin, &
ab eis elTet flagitatum ut con-
tio longb iaccre abfentein , iic hoc omni- tra judicium Melchiadis vel imperialem
no aefdrec,e^mque innocentem putaret fcntcnnam,n haberent aliquid, recita-
quem nemo reum accufando monllraret. rent, refpondeninc caam imperaropas
Contra hlcfruflrdDonanllx eadem per aures pravis fuggeftionibus inRatas. Ibt
eadem diutidimh ctamavcrunt.PoH colla- eis cognitor rcfpondic,quod actcncifnmh
noncmlanb etiam de CalHanoMelchia- adverterat, incerpartesfuilTejudicatum.
di calumniati funt quia etiam hoc no-
,
At illiexigere coeperunt ut hoc legeretur,
men 6c m Diaconis invenitur quos ad utrum inter partes judicavericlrnperator.
Prcfeclum miHt Melchiades, 6c lu illis Quod cum niilTcc cogoitorejubence re-
geihs ubi hida traditio recitata dl. Quod citatum, nihil invenientes quod dicerent,
Ik ia collatione dicerent, facili potuit d ccepenmc de coofule memoratu impe.

4
 ,

Carthaginenfis.
rialiboi litteris calumniari <]u6dfinecoii-
nitionem Cacilisn^ exprimere nolu.i \i„,;„|.
fule fuerant reatatx Hinc exorto con-
utaliun te inani. Coii«. .W
fljdu ca.n Oonarillz invidiosi dicerent
,
fcflumlegerenc quod ab illo dicerent “*•
cx.
epifcopale concilium cum confulefuilTe tenuatum. Quod cum minime pocuiiTcnr,
recitatum, Sc Imperatoris litteras con-
etiam inde poli aliquanta» riioranm
ina-
fulcm non habere, &
Catholici refpon- nium perplexitate! , ciim 8c de Donari
derent non ibi caulam con Ii flere cog-
, nomine contendillcnt quid non Catrha.
nitor etiam interlocutus ell evidentilB.
gineniis, icd Cafends Donatus 10 judicio
mi! legibus d. linitum imperialia confli,
Mcichiadis adversuyCicilianum
—
tuta, ctiamli non legerentur.
......... confutes 4IWU tvgcrcnmr ftt,(auod &
afliril^
Catholici concedebant ali-
nJiaiiu in dubium hon vocari. Deindi Catholi- quando traniirum ell.
)

^! “b ci urgedaant ucapetti dicerent falfumeC Deinde quia Conilantim' litteris, qut Car. aif
fe quod lechim ell, pofle enim arc^va
bus cum inter partes cognovifle
conquiri.
Cxciliano contra illos ju licalTe coi
pro &
Caf. X*. Sed htne rcpulfi, relut aliquid vali- lla-
1*^* » cognitor cos, ii qmd
diiljmu.n prolacuri, pccicrunc Opcaoim
haberent ,rcii-
pondere cogebat, petiverunt fuumljbel-
(
quM &
anii petiverant: undfc
) Ium cITe recitandum, quem diccbantda-
fc probaturos dicebant Cxcilianum ab
tum Conflantino i nujoribus iuis. n quo I
Imperatore damnatum
cis iuefat, (ed dilatum. Pritis
j & promiiTiim libello falis apcricquc monllraverunt
ergo volc- quam fallum dixerint dc damnatione Cx.
bat cognitor ut exprimerent utrum litte-
. cibatuapud Bnxiam. Iden quippe libel-
ras Imperatorias arguere faincaris aude-
lus ollcndit quemadmodum
Knt. Quod quidem illi minimi aude, conrra cos
bant} tamen nihilominus confutem dcef-
fcnlcnt Conflantmus. Nam ibi dicunt
nullo modo le communic ituros anciitirl
fe inviJiofilliini caufabancur. Opracum ipliusnebuloni , paratd que cC; perpeti '
verd legi multd in/bmcihs flagitabant. quicquideisficerevoluiir.r Quem Con-
Hxc ciimdiutiusagercntur,inaliichar- llaacini antiflirem
nebijonem urique Ca:-
ta illarum impenalium litterarum inven- ciliahum iniellm volebant
tus cft confiil. Quod cum Quomodo
cilct /uggefl ergo curo Conflantini ancillite.n
tum, Donatifta: dixerunt dice-
: Certe confm^ bant cui fecontra Conllantinum loquen.
Um habere aon debuit hoc aliqtian- tes non communicare confirmabam
dodiAum eUetqubd habere non debue- cum apud Conilanrinum limcTa verant , fi

rit, ac non etjamfi conful dcfliifln, non ita

ut ab Bnxix icirent clle damnaciim f
illo
impediri imperialis confl veritatem.
Quod carneis cognitor iden* idem ref-
Cime^o Catholici disilTenc h c cos
conrra fc^los rccitafle hoc idem
ipfe
c ihu
pondifTcr, recitatus Optatus,
,
rcci. «lam cognitor cfl.T in criocutus addi-
•yft*#.W.t.»of^bus Uonatiflis, ubi ait; £• tempefe dcruncctum ilii flioc Eil/Tcaci coi.viisccn»
idem Denatas petiit ut ei reveftt iicmijjft
adCarthaynem
^ dx magnum aliud firmamentum r.ci-
accederet. Tunc* PhiUme.
ne /uf^ejhte ejus Jmperateri fn^p^efium eji
tantes iplius C nll ntmi litteras l.r ben.
,

tis ad Vermum Vicarium uc libero eos

nt benefacti Cactlianus Srixia seneretuf^ dimittat arbitrio
, fe jullillc iniinuans ut
fa^hm eft. In quibus verbis Optati dc exilio remearent in quibus
j litteris
ciiin omninb i ulla Czciliani damnano Conllantinas (ic cos detelljtur ut ni nl il.
Ccutilli dcmonllraturos fcclTc promife-
Ii indulgentia poflit deformius
inveniri.
ranc, reperiri poiuiflec, juifit cognitor Quosutiq ie non iraculpalTet,fed
totam paginam recitari , ut de fiiperiori. inigis
laudaUet . fi ah cis Cxciliar us apud illum
bus &
intcrionl>us verbis voluntas e i'S viiflus ab .
tS.jue damnatus B ixix relega,
qui fcripferat nofcerctur. Et ex Officio netur. Ac per hoc illa coo.ralenslos pro.
recitatum cfl: Caciitanus emmum fufri fere, tes atque recitantes , (Sc i Cx iliano
memera/etum ^mteruiii innecens t0 frenun- Icfuperarns emo vi Imperarorisjudicio
/wrv/.QModchm recitaretur, Dona-iflc manifelliilimt monllraverunt, Sc
dixerunt jjoc fenon petilTe rcciuri, fto. mam
fafiaiem quacmmdiceb.inctliedainna-
machantes adversuseos qui rifumtenerc tum , apenillimi' convicerant. Et quia
non potuerant cum audilT.mt quam aper- Catholicosperfecutionemficero
tam contra le infos paginam proruliflent. ,
fe au.
tem pari gloriabantur, Cxcnlianum ta.
Deinde chm illis ver&is qua: ipfi recita- men per fuas acculariones ab Impc' aio.
verant extcnuailedicereoc Optatum dam-
redamnatum ctiani fibi gloriari volue-
Kjclckkk ij
 ,
, ,

S04 Gefta Collationis

«unr. His itaque recitas , cum Catholici ras non IblumGxciliahum fed etiam Fe BrerioBt.

dicerent ii cognitorCTn breviter admo. licem purgatum, fcque innocentium per«

nerent , quod etiam »pfc cernebat pro fc ,
fccutores apud Imperatorem cxcitifTe
illa , boceft , pro mnoceocia Occiliani y docuerunt.
contra illos fuille recitau , 8c hoc id m Hac autem accepti opportunitate Ca- ca^.ixiv.
etiam ipfefailT.Tintcrtocutui» Donanlie tholici recitandam protulerunr ipfms &
rcfpondvrunt dxentes ; Dc Ubtrt ayiune i£liani ruoc Prowonfulis rdarionem de
fuhtl dicttfio efi^i Hoc enim putantes bac re al Condanrinum dac <m , ubi (e
fccuMdum Cond ntini li teras Hbi polle caiifain Fel cis aud (T.* fi ulTc comme-&
i prxfenre cognitore concedi , eas etiam morat ;&ip(agcdi proconfularia , qui-
contra fc p '0 Cxciliani caulafetitandas bus abfblutus elc Felix, &onf 'iumncccf-
cxiftimavcrunc Hte * um cis cognitor ref far.arum perlottarum tcAimonio d tradi-
pondilT r aliu I (Ibi clT.* i prxientis tem- tionis cnmine innocens comprob.<tus.
poris Imperatoreprxeeptum » ierunt in Q^iib IS rcatatis , quid contradici pollet
almd quod contra fe identidem mult6 cognitor inquillvic. Tunc Donatidx
mirabilius protulerunt. uod &
anrb dicere coeperant , identi-
. Reutaverunr etiam alias litteras ejuf. 3 cm repetierunt t quxrentes ut flm cx
dem Conftantini Imperatoris ad Probia- prxeepto ImpCiatons dirc^os ad comi-
Dum Proconfulem datas, qux qui !cm tarum f-iilFet [ngentius , quid podex &
confules non habebant j fea nihil quail gedum edic, ut oden Jcrcrur a Ca^ol cis
deobjcclione mutua Catholici agere vo- exigentes , &
gcdaprocon.'it'aria qubus
luerunt quamvis
;
&
hinc (c ipfbs Do. po5e t verbis refellere conantes quibus
natiflx convincerent quim calum’ iosh ab b’urus ed Felix ,
ob|icicntes gratiam
Catholicis id objecerint, cum prior char- j
idicis, vcl fuppofi. .5 fiiide perfonas ,
Sc
tula, ex qua recit.itum judicium Con. cetera qux
folent homines contra gelU
Rantini quo abfblutus cfl Cxcthanus quibus vincuntur fiifpiciofil qurrimonid

confutes non haberet , qui tamen mox
in alu chirtula inventi funt. Illx itaque
Jitterxad Probianum Proconfulem datx
concinent Lnperatoris juiHonem , qui
prxeepit ut aJ fc Ingcncius mitteretur ,
cujus confcllionc in Proconlulis ^lioni
jiidKio Felix Aptungeniis ordinator Cx.
cihani i crimine traditionis fuerat abfo.
lutU). Hoc autem imperiale pixccptum
tdc6 Donatiflx fe rearare dicebant ut
quad ofVendcrent Cxriliani caufam ad-
huc fuilTcfufpenfam, etiam p.>Hil!ud ju.
dicium quo le Conllanijnus inter pdrtes
omnia terminalTc jam fcripferat ^ curnSc
in iplis litteris quas ad Probianum Pro.
tonfulem datas recitaverunt , quibusqua.
(i ollendcrent adhuc pendere judicium
quoniam ad fe mitti ]ii(lcrac Imperator
Ingentium , tanta contra fc legerint ut
omnin6 mirum fic quibus illa oculis afpi-
ccre vel quo ore pronuntiare potueri.iC.
Ibi enim Condantinus dixit , ab iCtiano
Proconfuie audientiam prxdicam com
petcnrerh , Felicemque innocentem ab
exuflione codicum divinorun conditif.
fe , nilos autem elTc in prxfcntia condu
tandos qui diuturnis diebus cum inter-
pellare non quicfcerenr ,
ut cis liquidi
appareret frultra cosCoxiIiano invidiam
comparare 5c adversus cum violenter in.
furgere voiuide. Hic ergo per illas litcc*
jadirare. Dicebant etiam noa rede Fe-
licem ablcnrem fuilTeab.ulutum. Ad idx
re^nfum ed a Catholicis , omnia que
leda funt, ad abfolucionem Cxciliani &c
Felicis apeiti/fimb pertinere } fi quid au-
temDonatidx arbitrarentur miU co-
mitatum ingentio pro le fuilTejudicatum
& mutatum ^'judicium quo Condan^
tinusimer partes cognofeens purgato Ce-
ciliano illos calumriiofifiimos judicaverati
iplbs debere proferre. Quando autem
hoc Catholici dicebant, m ilia temporis
brc itate non poterant confiderori con-
lulcs {
quorum ordmem in ipfis gcdis qut
voluerit confiderare, inveniet pod.riiu
ab Imperatore Condanrino abloltum efle
Cxci lanum quam Peli- is caufam ab
liano Proconfuie dilculTam atque purga«
tam , pod aliquot ei.iam annos Condan-
cinum fcripfiUe ad Verinum Vicanum *
quas litteras ipfi recitaverunt ubi fibiaf-
Arebant liberum ariaicriumabillo Impe-
ratore concefium , in quibus litteris eos
tamquam pelfimos Chridianx paas
inimicos odcndir. Quoi utique non fc-
cilTcc, fi aliquid proillis contra Cxcilia-
num iudicaOet cum ad comitatum miA
fusedet Ingencius. Cognitor ergo iofcr-
locutus cd non pode geda qux tanu ro-
boravit anriquUos removeri nifi aliis po-
deriohbus gcdis t coocrario recitatis,

Dif^ttcn
 , ,

Carthaginenfis.
Dtchim cfl etiam a Catholicis magis ad
d.*clarandam Felicis ionocentiam pro-
fiiifltfqu6d abfens fjcracabfolutus quia
gratio! fulpicio, Cprxlens dTcc, poriiis
oriretur.
Urgere deinde ct^niror-cocpic ut fi
qua poficriora gefia Donatifii haberent
505
contrA cognitor illud potiles flagitaret ut Rrr*icnl.
legerent fi haberent qu->d IcgipolTetad, ColUt. aici
III.
.• versus imperi.ile Se procon^lare judi-
cium , ut pollet de omnibus pronuntiari
quoniam legibus prohibetur fcmiplcnam
proferre Icntentiam , inflarent cnam Ca-
tholici ut rebus omnibus cognitori ma-

contra ablbluc onem Cxciliani vel Feli- nifcflatis,£c Donatifbsquid relpondcant

cis ,
jam jamque proferrent. Hic illi ad non invenientibus [ & ] eadem repeten-p
ea qux jam totiens dixerant Catholi- ,
& tibus, tandem
aliquando caufa finiretur,
omnia rclpondcntibus tran.
cis totiens ad in ultimo cognitor dixit : Si centra nihit
facia jam fuerant ,
rurM!is quafi a capite eji^ued leyeits exire
, ,
m: fefltt
redire &
ea rep icarc conati lunt. Ubi plena de emmhtts fcnbt fententra. Et utrifl
cum interlocutus cfilt cognitor, admo- que exeuntibus, foircntiam feri^’ fic, quam
nens ut cos jam pigeret eadem repetere rursus imromiffis partibus recitavit
,
qua
qux pcracla &
cranfacia jamfueianc, Se complexus efl omnia qux de prolixa
identidem proferre compelleret fi quid trium dierum aclione potuit recordari ^
recitandum haberent adversus Cxciliani in quibus quxdam non eo ordme quo gc-
& Felicis fic cviJcntiffimas abfolutioncs fla itint commemoravit ,
omnia tamen
Se iili nilid omnino adversus illa profe- veraciter pofuir, confuratosa Cachoiids
rentes , eadem repetere non cefiarene Donaiifias omnium documentorum ma-
ut de illis qux dixerant judicaretur , Se nileflationc pronuntians.

SENTENTIA COGNITORIS.
l
advcnuscumpfx-
b

a F L-tvinf
Trtimnuf
MarerSinas vir cl.mffimas
ol' Netarias
quidem , quod Se omni de votorum in-
dixit. VcUem
cicfix Tcpararunc lata
judicarc valuifTe fententia , ficut nec A

Maximianiflis recenti tempore in abfen-

tentione nunc cupio, ut quanta ex de- tem Primianum probra damnatio eidem
b
monllracione veritatis Se tandem prodi- nocere prxvaluit i Cui etiam illud ad
iz

ti erroris orta l.TCitia efl , tanta ex con- correptionis caufam non omni ex parce
a
u
verfione fupcrflicionis antiqu.r fic m me- fiilHciac tot judiciis pacefa<fla Donato au-

lius mutarx fcnccmix gratulatio nafccrc- clorc fchirmaris comprobatio ,Carciliani

Q.
tur. Magna enim gaudia ede quis dubitet perfolutio atque purgatio , uitimaque
cum iv.vetcratxxgricudini provehit inf. fententia triumphabihs memorix Con-
peiara curatio )
caufamque cxultacionis flantini qui cvidcntiils docetur exprefi*
,

m talibus majorem facit fanitas rcflitura fa fic Cxciliani innocentia fic Donaci fb-

ciorumque ejus calumniofa criminatio ,

q lim femper retenta. Sed quia obflina-
tjo mentium perditarum quas pravx fi- Felicis quoque Aptugnenfis ordinatoria
,

mul perfiiafioms vincula nexuerant ad ,

ejus proconmiaris fententix documentU
viam 'alutis odcnfxaut redire diifimulac oflcnfa purgatio ? Unde fi hzc camperC
aut quod efl deterius ,
impudentia re- ptvua aeque manifi;fla inveterato mracri
,

formidat , exferenda jam legum efl fic nequeunt morbo, putris efl vulneris fimies
exercenda (ententia , ut quos ad bonam repimenda ut libertate prxcIuTa > fibi
j

valetudinem leniora pofl apertam comi, ranmm nocere , quia hoc potius elegit
nus verirarem medicamina non revo- incipiar. Per hxc enim fiet ut velit ali-

cant , acrior refliruat curationis inten- quando fanari. Dcclaratx i^ttur veritati
tio. Cui enim ratio proxima, ficut gcflo- deteda fiilfitas colla fummictac. Unde
rum feries fubjcc'la demonflrac, ficut di- univcrfbs ordinis viros , dominos etiam
vioorum quoq tc voluminum indita e- fundorum ,aclorcs,condudorcs tam do-
xcmpla rclbncur, non liquido declaret mtls divinx quam etiam privatarum pofi
alieni, etiam fi probari potuiflet, fcelcris fcfiionum , fcniorefquc omnium locorum,
noxa alium fien reum omnino non pofTe, hujus edicti aucloritate commoneo qua-
fic univcrlalis Eccicfix flatum Cxciliani tenis memores legum , dignitatum ,xfti-
infimu'atione, de quo nihil reprehenfibi- mationis falutifquepropnx , Donatifla-
le potuit approbari ,
non debere fubver- nim conventicula in omnibus civiraribus
u , nec etiam eorum qui fc i corpore Ec- fic lods prohibere contendant , ita ut

Llllll

1
 ,

5c 6 Leges Honorii in Donatiflas

quas eis &: antfc obla-
Ecclcfiis qms eis humanitarc inca abf- picris collaTionilnis

quc imperiali prxeepto ufque a.l «liem tasp^iblicaconlcicntia retinetur, & nunc
(encenoa: eo :ftac inJultas Catholicis tra- olFerri fine dubiracione fic ccmim cft,

dere fine ulla dilatione Lftincnc ni ina- fefe fiiicipi poffe cognorcanc. Superioris
,

luDt tot ianclionuni laqueis iorctiri? quas autem cdi^i fidem in omnibus ccrtuni
quidem , fi unitati Catholicx confentirc cft refervari. Unde unufquifquc Donati
voluerint,eorum cflefat certum eft.Ma- communionis Epifeopus ad loca pro,nia
joreautem caufa atque follcrtia poiltfe-* fine ulla debet in>.'juictudine ac inolcllia
tcc^am nodis omnibus unitatem fuper- rcmearcjquarcnusinpropriisconftitutus,
ftitionemque conviclamd proprii debent aucadunam veramque Ecclefiam rever-
heinoris intentione depelli. Hi autem camr, aut faris legibus faccrcfincdilfimu-
qui pofi vetita legum conim fc coetibus latione non differat. Hi autem quiinpra>
mifiucrinc indubitanter intdligant pcc- diis fuiscircuraccllionum turbas fc habere
,

nan fo impenai atbirrioprxfticutam uL cognofeunt, kiant, nifi torum iofolco-

tcrius vitare non poffe , quos principe ciam omnimodis comprimere refra:-

loco p‘’ft agnit.T Catholica: reverentiam nare gcfticrint , maximi ea loca i fifco
legis ad prophanos eorum coctus commu- mox occupanda. Siquidem tam Catho-
oionc.nque rcJiiiTc facclaruai e(l. lica: Icgiquim quieti public*, urcorum

ut anti non fieret , paiientix tantim conquicfcat infania, in hac patre confit-
confiJerarionc & fpe corrcclionis aliqua litur. Gcfto um autem rcle^io qua pro-

parre cx parte diftulcram. Hafbcnu* igi- fertur fuD-Tiiis memoratum i Donatiffis

tur inimicos fiJci Chriftuox legibus in- errorem ichifmariscxtitiffe, atque Carci-
infuitalTc fiifficiac , maxime cim eorum lianum &
ectoros, quosimprobi credi-
notas certum lic cfle pcrlb ;as. Quid ne- derant accufan los , niiflc purgatos, fan.
celie cfk tot ranctionum ,
quoniam nulla ftitatem veftram plenillimi potent cdo-
cmcndatio fubfccuta cft , nexibus fubdi > Ft aUd nunn, ] Pro ro nator.
ccrc. [

[ Da'um Carthagini ]
Ipfam veri Catholicorum Epifcoporum, poft conlaUtum
etiam poli vii^oriam veritatis , noverint Varauis v. c. vi. KaL Julii.
Donanffx manere fententiam ,
ut com-

>aJon.
L EX HONORII
IMPERATORIS
Qua muldx pecuniariae imponuntur Donaciflis.

Ex Cod. Theod» Tit. Dc Hjerccicis, L. ji.

Impp. Honorius & Thhodosios auri pondo quadraginta Senatores, aurt:

A A. Seleuco P. F. P. pondo triginta cTartfijmi , auri pondo

:

vigimi : Sacerdotales , auri pondo tri-

A ss AT qux pragmatici , vel
C 1 5 ,
ad iotatione manus noitrjc potue-
nut impetrari, fic manentibus his, qux
,
ginta Principales, auri pondo vigin-
:

ri : Decuriones , auri pondo quinque:

Negotiatores , auri pondo quinque Ple- :

enam audum fuper hoc definita fant,2c
veterum prmcipum fanclione fervatd,
nifiex die prolatx IcgisomnesDonariftx,
tam Sacerdotes quam Clcnd, Laiciquc
Catholica: (c , i qu^ f •cnlcch delciv^re
reddiderint, tunc illuffrcs fingillatim poc-
nx nomine fifco noli ro, auri pondo quin,
quaginta cogantur inferre: Spcclabiles,
bei, auri pondo quinque: Circumcellio*
nes , argenti pondo decem. Qui nifi i
Conduclonbus ,fub quibus commanent,
vel Procuratoribus, Exeeuturi ,
exigen-
di, fuerint prxfcncaci, ipfi teneantur ad
pccnam. ita ut nec domds noftrx honii-
nes ab hujufccmodi ccnfiird habeantur
inmunes. Uxores quoque eorum, mari-
 » ) , , , ,

poit Collatiorieni. 507

talis, [Icgregatim mulu condringar. Eos Afncaho folo, qao.i ritu ficrilego pol.
enim ,
quos nequaquam il ata liamna luerunt, in exiimni viritim ad En'*ulas
coiTCxcnnc, facultatum omnium publi- quafquc regiones fubidonc.1 pn fe^-urio-
catio fubfequerur. Servos etum, domi. nc mittantur. eorum, velcon-
Ecclelii»
Dorum admonitio: vcl Colonus, verbe- vcnticults, prxJiiqoc, /i qin meorum
rum crebrior i^kus i pravi religione re- Ecd. Eis hxreticorum Ia 'git.is praa
vocabit: ni malunt ipfiad pra:dida dif- coi^tulit, proprietati pocdUrlqu.* Ca-
pendia( eciamfi font Catholici) retine- tholicx ficut jamJudum Ibcuinub )
(
ri. Clerici vcr6 miniftriquc eorum, ac Oatum m.Kalend.Fcbr. Rav.
vindicatis
pemicioniEmi Sacerdotales ablati de Honor, ix. & Theod. v. AA. Co s s.

JACOBI GOr»OFJtEl I COMMENTARIVS,

DoNATiSTtsad Cjtholicam fidem re> prcllit fo. BtnifiaMm. Jmh tnim LiX
vocoodis , atque refccandis enixi incumbit Ho- frwtulitu , ut tMttu vntnmuutii hmpt
fie'*t
notius Imperator hac confiitutione qux data Dftuu^grum, eui erutitlmt pjtrfi tUelr*tur fiuu/t
, ,

fiatim poACulUnoncmCarthigincnlemanno D. HtH umum vicltntu ejft ftd o M-

iff» fuvlehdt , ,
Ptimo capite Donatiftisptrnz feu muldx NINblSSE MOM SINERETUR Vffftmt:
imponuntur, nifi ad Catholicam Eccicfiam re* ( hxc primiim cft Icmcntu. ) A/w /.1.
diermc, non obfiante quacumque tandem ptin. «pir4/i prtfvrr firVM hm etium cir.
cipii pracmaticavilaJno*attono. Eo, inquam, ca i^^u 9 j mijiri<0rFum .yi/PscuHlARin
pertinet B*i;w /efis initium quod ita tcftituo.
,
DAMMIS Prtftfiiii ( fixundiim hoc caput
&c, C/uMic» ft* fiui JdcrUtgt /w/«r /egi/ , vbi paiiicr vox iamua , ex /. 54I m
ndJUmiu. Dc co quippe quod dixiagi ofien* occuitit. ) ftMiEpitcopos, .Minss-
dic manifcA^ vox Oiscivire, qux omni* T k o s t»ntm txiiit ct/iJOtutu. ( Tertium hoc ca-
n6 pertina ad perfonas , non ad res ablatas. £c put cA . Quanquam Se fi ordinem vetborum
totus deincept Icqiscontext-Ji id evincit, agi de AuguAini fpcdcs, videatur de alia lege anrc-
Donaiidis a prava religione icvocandis,qu^ ic tioic mul:/i (coiire , fcd tamen in eamdem leo*
diferti c.idcm iocodicitur. Oc Eccicllis enim de* tentiam. Idem Augufiinus cerri eadem
mdin agitur in fine legis : Uque iprum acumen- U ^9. ad Bpuiftaum paftremum hujut Ugu ca-
to dt^z Itfit 54. 'mfir. firmati potell. Pernz lu. put memoiat p. 114. trgp nomn* EceU.
icm, quod fecundum , pet fingota hominum ge- /tarum fartis Donati foffiJtkatur Cbnfiium luu ,

nera proponuntur , five in dignitate poficorum ferattrts legibus nligu/it cum ifjst EtcUftis adCiU
five populacium , five Cucumcclltonum (dequi* tholieoM tranfirt juprum Stc. ubi xquitatem
t
bus poAca pleniAs. ) Tettib proponit peenam etiam ejus rei plmibus fiibjicit . Idem AuguAu
tauUMtUm cos , etiam ConduAoribus, Proca* nus mjtdm. tradatu 6 . w» fnt.
inqui^ Legantur
ratotibui &
hominibus domfiiPtmcipis. uxo. ma^Jla Ugtt, uhi^actfmmt Jmferatertt , ut
tibuCquc corum.Q^unb. muldam infiidVam ^ui frttfr Ectiepa Caibeliea cemmanionem tt/uTm
contumacibus bonorum proferiptionem mina, fant fibi mmtn Chrifiianam ntc volant in fact
,
tur. Quimb,& dominis etiam CarholicUeara. coiere facis auUorem, uibd nonane EccUfiaauitant
dem mullam imponit, mfi fervos colonos fopdert: ad CathoUcam^
Sc in fine veniant &
i prava religione revocaverim. Sexc6, Hono- nAi/camliabebara non folkm terram /ei etiam sL
,
rius CUricot , Mmifirti S4eerJ$ulti Donacifia. lam fecu ccelum &
terram £t vt hujus legis, •

rum in exilium fitgulos per fingulas regiones itimque /egit 54. infr. & 4 4. infr. ae /a^mm
mitti fub fiia proIccuMone jub;t. Pofttcmo eo- baff^ relida rcrtatiientn Donatifitt, Catholicis
pite, £cc/<y!a , C«rwRtirii/4 przdiaquc , hzteci- vindicata idem tuatur, DvinatlAis loquentes
,
corum largitate in cotum Ecclefias collata , Ca* inducens : Afo/ot/e/icientet ubique ^aid nobh
fm*
thoUcis Ecclcfiis pitta priores confiitutiones, fenaut , «V» invenientti fuid dicant \ miat nofteat
( id efi juxta/, }
vindicare jubentur. ttdemnt , fasodat no/rot tulenint, frofenmr
teftto.
£t hx quidem
lep'cm ratkMics funt quibus menta hominum. Eect abi Caiut nt donavit
fisu,
DonatiAas ad fidem Cach;ilicamtradueere,ca. dam Ecelefta , cui fatrat Faufllmit. Cui
Efifi
itimque pertinax infiitgfum frangere, reiecate cof ut patrat Faufiinas f Etciefiaf Qatd e/i £«.
boc tempore fiuduic Honorius , quibus validio. Hefiaf Ectlefia ^xi cui fratrat Faufi nutl Stdmn
Ks fingi rationes non polii It. 1. Metus damni Eccirfiafraerat Fau/Haut ^/ei farti fratrat. C#-
pecuniarii, a. Condudores & Procuratores in autem Ectlefia e/i. Et hx quidem fenteotix
cos excitati ad eos detegendos, j. Im6 & uxo* AuguAim fpedam pollremum h iialie legit ca*
les. 4. Bonotum proli rpiionis metus poA ct>n-' put. Srquieuf fentcRtia AuguAimdeiicogatocxi>
lunucum- 5. Oomtni in fcivos Se colonos cun* ito Clericis, quod tertium caput bujaAe legis
citati. 6. Clerici in esilitun mifli. 7. Eecicfix eft quod St 4 4. tejKtitum cxltat. Mttiora Ir.
5
Se donaria Catbolicz Ecclefiz vindicari piUj, quti , in vot tonfikmt Jmprasor frofttr man/uattt-
Quibus fimtita jam compluta /. 54^.»^. ubi Sc mem Cbrtfiianam
nonnulla addita. mortem ,ftd vot homines doQicoafideranfes quid de.
Uc hxc bit)ufce legis in univerfum cft fen- beatur awrir*, & quid minat
fit infuffOcio ,
mo
iemu,iu Au^bousejiis vim fic breviter ex- de judicio UUut ,fed dt vijiro additis mortem.

Lllllltj
 , : , :

5o 8 Leges Honorii in Donatifias

Cxwixm hitfiifU^U fcrcndx ciufa i«f>cccnda mi 'ordinis hoaorc) id dl , poft Spcdabites;
rft abcxttu Ini cvcntoCoiUtionisCarthiginen*
,
pcimiintcr Honoratos nominanm: & iradcr*
Ci% anno habita fiin , ante (eptem
qi:* fapcriore cribumur , mJl» muniti frhnU^
de quo.l excurrit menfes ( qun alioquin fpc^anc tUffiit^eit jfuM & poU eo8 Sacerdotales Ibtim
f j Wrtt.obi dicam plcnd, &/.//. ponuriiur» nulla Cbri/Tiniorum mentione, itbt

Jt RthgiMit.) Nempd cum pendente ea Collatio* vides multa equidem congruenda cum hnt
ne Marccllinus Tribunus & Notatius In ea Coi- Quhum igitur Senatores illi a Clartf-
contineri*
Udone cogmior . Donandis qui ad eam fefe ,
limis divcrli podunt ) Certi Codice JuAi-
polliccbanrut venturos, ex humanitate TuS abf- oianco quoque titulus exftat , uH Stnntpnt v*l
ue Imperiali pixccptoEccIciias fcu BjAliosad CU40im 6 xuUt€rvtlcnminnkernnv€nuntiir. Pu-
3 letn IcntcmiXu^qucinduirilTct: atque adc6 eis tabat Cujacius hac quoque lege Senatores did
Ecciclias cum omni |urc fuo, quz a Catholicis expenes omnis dignitatis CIarilGmosve'bqut :

justi prxcrpmm Imperiale rctinebintur, reddi in dignitate aant^ coque etiam Ipnfu diAingui
r u rcfoimari |'iiri(1 ct : quod ex ejus edido li* eos eo thulo Codicis JuAinianci. Vctilm ut Hio
quet , ii adis Collationis
Canhaginenlis p4^. quoque ipfo titulo Senatores iidem eumClatiin»
to. II cx rcntcnna p4g. 40^* &:ex AuguAi- mis Ium, vetb & , ibi conjurgun*

no ur BrtvienU CtUntituit m fru.c. Tandem ulti- tur : & /. 1 ejus tituli ClariAimi non ahi funt
.

ma dcAnitione ab eo damnati DunadAc, eas quam Senatore») ut mmifcAiils adhuc difcere

tutsilinCa(ho 1 icistradctc(tnc ulla dilatione julH eftrx/.t. b«e C«dkttnfr, ii netnfut. Unde lex
fj£ e. Qtiinimb Se Circumcellionum lorama de illa defumpea cA : ita ane Ug. Setiarorei Claridi*
tn*oIrntiI t: primi jiiiL. Quin & Decurionibus, mis prartnmiintur i atque adeo velut majoris jam
Dominis fun !oiUm , AiAortbui , Condudori'- dlgnicatis,& majopquoqueptcnzfubpciuniur:
but, non piiv:taium piAefliomim modb, fcd uti vice vena, non iruAtes tantum , fed Sc

& domds divinx, mandaturo, ut conventicula Spcdabilcs majori, quim Senatores alBciun-*
DonaiiAariim in omnibus civitatibus Se locis tur.
pTc<h-bcrenr. Imb &
fine fememix fcu edidi Tertio obrervandi 54erri^4/r/, qui b4e/r(r&
oblationes, colhaiioncs, largitates in Eccicrus ^ 54. nominantur, poA Senatores, ante Prtn^
DcnatiAirum fadas Fnifropis Catholicis tradi cipaiet IcuDreemptimot Curiales* Nwmp^ 5x*
juAli.Qux omnia Bnie ugi apprimi conveniunt. ceriitmUt hi eram primi inter Decuriones qui
,
Er vero illam fententiam h*e Itx Imperatoris fe- Sacerdotales ludos procurabant t de quibus ple-
cuta cA. Vccbm huic femencix non adc6 ubique ni Tupti tknlt dt DteuniKiyu\ \S^tU. ii Pugn»
Se hac parte , ut hxc 54 * teAanturpari- Hinc illud interea difcimusCbriAiauoX
tum DeCziero,quisCoIlationisiAiu$Car:hj- eosquoque fuilTe (iltcm DonaiiAar,
gineniis eventus fuerit , docet AuguAlnut iftifl. Charti , CirfumttUtinum nomen hic ronn>
117. 15!. 159. t60' 169. Se aliis Jocis, dum , quorum ficqucnt mentio in biAona Do.
Qinrc ad hanc ievetiotem legem Honorius pro- naciAarum a^u.l Optatum Milcvitanum, Au-
ceilii ; ubt Angularia mulca fublcccnda lunt. guAinum in Collatione Carihigmcnfi V. eap.
Prim6 notanda llint hic vaiia admoddm decem 7j* & in fententid Marcellini , in Codice Cano-

numero petfonarum S< quidem laTcarum , iigni. nuih Ecetefix Africanx , Ifidorum 8. Etym»i. 5,
r«r«vi9w/ genera qnibus Provincules PoibdonlumM Wri AutufiM. Mi verb ctam iu>
conAibant, quas ordine hic decurrit Honorius, ter Donatilhs velut SaieTlites ,qui per nundinas,
diAindif]ueadcb multis peeusgradicimpcc-* villas , vieb^que Se CtrtHm alUt { undeiis no.

Tequiiur ,quodomnecxb4e/(’jrmucuarum Hun* men )

vagantes, armis inArudi , intentatum
nericus fuo Edido adveisui Catholicos infcriiir, nihil lelinqucbint , nihil non audebant, omnia
0'iod referur ab Vidore Uticenfi Uh. f. ie ptr- furore implentes; denique in Catholicos inft-
/teuiitiH f^xnddl.v iUtifirft.\r\c^<iiTTii t-Spetlu. mebam , fxviebant, grafiabamur: Quorum
iiUt^ Srnxttm f CUrilfimi 5. Siet>iUt4. etiam hoc ipfo tempore , Se ance Collationem
/rr, 6. ffittcipiltt . 7. DKumntt , f. Ntgniuttrtt, Carthaginenfem meminit A icuAinai efifi. 1 21.
^.Pithei, C«T«mre//W/: IlIuAtibus impo-
IO. & poA Collationem idcmrpiy?. 1 {9. 169. Eof^
(ia mulda ,auri pondo jo* Sprdibdibus, 40. dem vero a Donaro Agmufiiett ^totXimqpieVtx^
StnaiOribus, }0. Clarlmmis, 10. Sacerdotali, (edos ^ais^Tvntw dMSvr nominatus tradit Opta*
biis,)0. Principahbis , 10. Dc.mrionibut. 5. tiui!*^. j.

Negotiatoribus, 5. PIcbeiis, f. Circumcellio- Quintb, obfervandum latebram OoruciA;s,

nibus , argenti pondo decem. Quibus adjkcqui Se Qrcumcclliombut jyxbulAe Ctniuflirts et"
fubjiciumur Condudotes , Se Procuratores, i^nvirriMvm, etiam domds Principis, quod &
Servos &
Colonos Cui huid abfimilisprrlb-
: ipfum didafententiS Mircellim Tiibuni & No
'natum Nomia continetur/. ^4* iufr.hatu. q>.ix tstil Se l. <4. indicatur : ubt de triplici iflo*
altoquin Se in aliis quamplurimis huic Amilts rum Condudotum genere dicetur. Cend Se ex
cA. AuguAino variis locts id quoque difcere cA. Uc
Sceiindb obrervandum jinillo perfonarum rt- Se cxtecoquin aliorum criminum reis latebram
cenlii de Setuiirihut cos non lancCkm ab llluf* ptxbebant *, ut paAim ex hujus Codicis cooAi-
tribus Se Spedabilibus reparat) SepoA eos oo> rationibus videreeA.
minati, verum etiam i ClariAimis diAingui : Sextb 6c bae/r^v mentio £xMx/vn/, qui Do-
Stc quoque i. i qux huic in quamplu- natiAas Se Circumcelliones inquitebar,cxigcbar^
rimis par eA, Scnatoi^t poA cos qui liicdndi cuique illi prxfentandi eram. Quod qu'>deni fide
PtocoiiluLui, aut Vicariano vel Comiuv* pti- ceno quodam cxccutore accipiendum cA , tum
fiicrit
 , ,

pou Colllationeffi 509

iufftit hic omninh Dulcitius Tfibunu^& No- go, id ed»l maritali repararim*
tarius ut f.rmiTiibuni & Notarii a<i hii|>ifn)0> 0<davb nocetur t i dominis, adm^
dificcinioncimifli : dc <juo /. dtMta- nirioncie*/a««s (dequoruro conditione dixi plo-
ddti$ ptiiKifum qocm Imperialium |u(Ilonum iti nd paraiitloriraii df fn^itit/it ea/mii,^ vci^-
Africa comra OoDittAis datarum Exceutorem rumctcbiiotc i DonatilUrum religione re-
ait Aiiguftinot , c^p 59. vocari jubeii: atioquin ipf's dominos fiL^t Ca-
Ptr Utm tempki Dittfuii$i Trii$tHUt & Ntuitmt iboltcos mul^ndos. Quod utique lingulare bz
bic crjt Iu jlfnci ExiCUTOR l»^eri'4lum ipfum continetur/, tf Ubi intetim ob/cr-
injfttmmcMtr* DtnsfiftiU tUlMnmf &c. Ad cum- vandum , ptimb «««mriami voce , cad gitio-
<lcm exftat rjufdem joS>qua in- nem dgnincarc, dc quo in Uf. 7%a4 Se- .

ter alia aTr : N»» emn ra in tat ;m/ lUdii ulUi U. cundb, & in colonos idem cadigandi |us do-
, 4Jtf
tmptruUbmS (anflUnsis minis tribiu quod in fervosf qu^ & ipfurairi-
rnm libi injnniln efiExtcMjio, boe Prteep^ bnitut /. nltim, Cad. dt jigncalitt. im Cm. <id 5r.
tHim efiut mceatttr. Ibidem rodatur , Duiciitum CU»d.N*v. 11. CAf. vf‘) huic & pro pcrnl
iftum ( Honotii fdliccc ^ fmpt^tris pott/Inttt ferro i dominis ligati /. t dr fugit catan. dc
Jlvt lerrtnJ» ,)ftw pUilenda eam^endii prtfilhtm tamen ut ilh admonitione, ut dixi , hi ve betuia
rranim , duobus
Edicis Donandas admonuif- i^u cadigarcniur unde apparet , admonitio-
:

(e,Q^iod n ita cft , lum perperam Batonius hxc nem iufervosifle verbrtum idumbl- didare.
de Oulcic» Excouoie ad annum 414» retule- Ceti& famitianii veibo utrumque dgniBratur d.
rit n. t. 9. / j4. qux mox colonos fpecutim vctbcnbus
Septtmb , notetur quod de Mxmims additur coa& spinter aVt.
$tx»rts fnafMt tarum muriidlit fe^re^uiim Noi.o ublervetur , (< bue lag. d.l. exi- &
caufiringM. Quoddeuxonbus Coniludorum & lii genus in Donatidaruro Clericos, Mmidros
Piucuraiorum . qui latebram DonatiOts ic Cic- & Sacerdotales : nemp£,M «
txUapn tiritimi^
cumccllionibus ptxberenc , accipi polT; videa- lingulas qualquc regiones (ub idomi prol^uiio-
tur : vel potidk in gmere, de omnibus uxoribus ne mittantur , ut bue leg. dicitur : vel uc dif?.
DonanHarum & Circumcellionum : Nam & 4 }4- ad lixgulas quaique infulas, «eque pro-
perditi hi uctiufque fexut erant • cede Augud. viocias exulandi giatu dirigantur. Qiwd f lita-
tpifi 1 5>. ubi de Macrubio Epifeopo Donatif- rii exilii genus &
alias iropetaium , divcllcndil

utum a-^i' p-tg- ui jiu. Iguur neque uxori- illis

,
qudd manu ftdi hitorem fuum exerce*
bus ptrci voluit Honotius /rg. ita ut pecu- rent, fcditionibdrque omnia complerent. Cu|ut
lians CII roulAi condnngcrer , a maiiionim citam folttarii exemp’i in dmili re eodem fine
lUjJ^la feparaia mnriiMTi ftirtguiim : nam ita le- alibi exempla occuciuni.

1AMK0414. A. L I A L H
iS.jMSi.

EJUSDEM IMPERATORIS IN DONATISTAS.

Ex eodem Cod. itid, L. 54.

Idem A A. Juliano Proc. Afiic*. t.indt caus.i fulceperit, fciat & patrimo-

D Onatistasatque hxiccicos,
quos patientia elementix noflrx
nunc ufquc fervavie, compctenriconfti.
ruimus auctoritate perecUi 1 quatenus : .
nium r
gindum

momi
um fifei nolbicompendiis adgre-
,

ta eft, rubiturum.
Sc Ic pcenam qux his propofi-
p. Damna quoque patri-

pccnafque pecuniarias evidenter

,

cvidcnri prxeeptione fe agnolcant, fic imponimus viris , mulitribus ,

perionis
inttflubtUi^ &
nullam potdlarcm alicu- /Ingulis, & dignitatibus, pro qualitate
jus ineundi habere ,rcd perpetua inuUos fui, qux debeantinrqgari. Igitur pro-

infamii i ortibus bonelhs 6c i conven- confiilari aut vicariano, vel comitivx

,

tu publico Ic^regandos.x. Ea vcr6/»r.<, in primi ordinis quifque luerit honore fiic-

quibus dira mpciftitio nuncurqueferva* cindus, nili ad (^lervannamCach<dicam
ta ell, Catholicx venerabili Ecclclixfo- mentem propofitlimquc converterit du- ,

cientur: 3 .Itaut Prclbyteri,om- centas aigjnti libras cogetur cxfolverc

ndfque antiftites eorum , 6c miniftri fpo- fifet nofbi utilitatibus adgregandas. Ac
liati omnibus iacultatibus ad fingulas ne id Iblum patetur ad refecandam in-
quafque infulasatque provincias exulan- centionem polTc fulhcere, ociefeum-
q
^ gracudirigantuT.4.Quifqui5 autem bos que ad communionem calem acceflille
fugientes propollcam ultionem , «md- fucricconfiitacus , totiens mulcUrn exi-

Mm mznmm
 ,
510 Leges Honorii in Donatifias
gacur: &
fi<iuinquics cumdsm conn;ice>
ric nec damnis ab errore revocari, tunc
ad oodra n clementiam referatur, ut de
foliiiacju. fubilanti.i ac dc /latu acerbius
ju licemus. Hujufmodi autem condicio*
Uibu» criam Honoratos reliquos obliga*
mus: fciiiccc , uc fenator, qui nullo
nitus extrinfecbs privilegio dignitatis, in-
ventus iu grege Do.iaulUmm, centum
iibras fblvac argenti faccrdotales cam-
: eorum pervenire poterat /aero jungatur
dw-m/Ummim cogantur cx{b!verc:deccm
primi curiales quinquaginta iibms argen-
ti addicantur, rciiqui decuriones decem
Iblvant libras argenti quicumquein hxre/i
maluerint permanere.6.0»</efArw autem
domus no/lne, /I hzc in pr.rdiis venerabi-
lis /ubftantixuti frrw/tw»/, tantam pen-
fionem pocnx nomine cogantur tnferre,
quancuin in co.iduclmne pen/Itarc confuc-
runt. Eadem qjoque emphyteuticarios
aucloriras ftc; X defin cionisajftringer. 7.
Con Jucl.srcs vero privatorum, /i pcrmi/c-
rmrjohi/dcmprcdiisconvcnticuu habe-
ri, vel corttm patientia /aerum myllerium
fiicric inquinatum, referetur per judices ad
JACOBI COTHOfREDl CO M ME NT ARIV S.
InDoNATisTAspcr Ahicim Procon*
fuUrem , hxc i^nda jam c/l, Honorii Impc-
nioiis pod CoUait:>Qccn Carthjgioenfcm , qux
Jabiu (uit ante trienni im ann. 411. condirutio:
rima enim fuit Ux 5 a. data paitlb pod cara
nitam, fepte n videlicet /crm2 pbd mctidhus.
Utraque vetb Honoiiut pod iongim paiiemiam
prop >/1(0 vatio pxnirum genere , Dooaiidas ab
errore fuo aU Catholicam Ecctcriam revocare
enixi duduit , eorum imemionem reiccarc , uc
/lAc/ea.dicitut . ided, pertinax pinpolintmfun-
cerc.ida primum/, js. anno U. 411. iil^m
fcrmi poMus p:op -fitu: Atcnim hxc jampode*
riore anno 4 1 4. dtdmdtiJt &
didricliore Icveti
rate . cilmvtdeliccci lipamm ptufeA im futlTct:
imb oon foiiiiuut afijHtftrv^jftt
mrt um!» It^U icdatar. Qjare lam {xr^ftipnion-
QoriiMt Sc audcti<3tr p-.rce<lcndoi tt<s credidit,
& qux ’p(ius pi-
fOfCiiU («0/iituit
verba fnn : Sc ut nir.um vr^. €.
riiei expreif'
dicir, M^ltTVAie pteri dtftnitnnii
fnUtt frtorftionU MihfitMt mASlori. Q^torum
criam hxtcltm atrocitate vcibo um confodit paf-
/im , utebm di'om fuforfUmtem cotum vocati
verf. a. crrofcm tte^^ 9 . gregem Donati/^
tariim appetiit d.ve>f 4 hxr.lim Sc bxicttcos
UiUul. &fiitt vnf. ^.ficrum myderium ( ided,
bapttfma ) ab hii inquinari : at: verf, 6 Qui-
bul etiam innoderum non amptibs parcendum.
Ut antri fa<dim fuerat , ap.n£ indicat, cbm
praitcrca qux pmditi, att yiu/rnw / eviob nti
;
frtctfiimtt fi SCC.
pMnmmit fxnAffitt ptautuput
iVioiMTiA li enim vox tvUUtu
fcientiam dominorum , quorum intererit,
(I pccnam volunt faerx ju/Honis evadere,
aut certantes corrigere, aut per/everio-
res commutare: ac cales prxdiis /litsprx-
berc redores qui divina prxeepea cuiVo-
,
dianc. Quod li procurare ncglexcriot,
mu« hiquoque in pcn/ioncs, quas accipere
coniuerunt , prola^x prdccptionis audo-
rirace muldentur, uc quod ad compendia
xrario.K.O^i:Wrj aurem divcr/umm ,udi-
ciim n i ) hoccrrc re fuerint dcprchcn/l,a<l
triginta librarum argenti iniacionem px-
nx nomine teneantur : ica uc /i quinquies
condemnati ab/li ;ere noluerint , coHc-
cici verberibus exilio mancipentur. 9. Scr^
vos vero £c Colona coercitio ab huju/1
modi au/ibus fevcri/Iima vindicabit. Ac
n coloni verberibus coaedi in propo/ico
perduraverint,runcteitu peculii fui ,
arte
muldcntur.ic. Atque omnia, qux hujuf.
modi generibus ho ninum 'ocifquc coi i*
gi poterunt, ad largitiones fueras illicb di-
rigantur. Dat. X. Kal. JjI. R.av, Coo.
/lantio Con/lantc. Coss.
th & twdenter in condttutionibus importat. De-
nique quoi iluliano Ptoconhile Ahuc panis
A 4r/r^.duuti$riib|ici pidtm fubettimbed &ubi
de hn ad le referti. £t hxc quidem iJ>.6, quod
Donatidatum vefania lantum ab.d pod Colla*
tionem Canhagineofcmcxprcfla fuerit , uc con*
tta in immenfuin excreverit , de quo celht paf*
/Im Angudin IS. Noi panas iltis nunc /umma*
lim apponamuu qux decem < mninb fum , in
uoi etiam verfus hanc conditutionem ordine
ivilimur : i quibus fingvilarii podea q )X.lam
educemus: Summa hxced; 1. Oonatidas in
commune intrdabilrs c(Te , cimimercio iiv intet*
dici , infamiS eos notari , de qua in famix pani
hxrcticisimpofi aJixi femtld./.y. fi^r. i.Con-
, m ipfc- vcniicuU eorum Catholicx Eccichx lociari opor*
tere. f.S^crJffnSe miiudroseoiu.n bonis pio*
feriptit dcptvtandos
.
4. U: 8c occultatores eo*
liim. {. MulAamDonatidis in commune viris,
mulieribus
,
qut ad communionem Donatida*
& cura accedciint, qui ingrr^c DonaiilUrum in*
venii fuerint, qui in hxrcli pnmantte malue*
rtnt
, , iiroqmdam pro
in propo/ito pctdurate
oijuiquc londitione &
dg.nitate : l^rocontuU-
ribus . Gamiub.'! primi ordinis, du*
Vicariis,
ccncarum argenti librarum : patoribus, cen*
cum : Decemprirnis Curi J bus quinqii*gtntx.
,
. reliquis Deairtonibus , decem. 6. Eos qui locum
rxbrrcnt in alienis ptiitts ad mydetia ccle*
randa, Curulu^orcs, inquam» rei privatx,
uc Sc emphyieuticarios,tami!km dreo ponxn^
SCyetC^. mine 'feivctc oportere, quanidm penllonis feu
condu^onis nomine /olvccc folene : 7. Ut &
privatos dominos pexdiorum, fi Coodudotes
 t , ,

poit Collationem. . '511

fuoserranMf non correxerint , vel DcrfcTcran- v.det a deme vtfir/i t sjuid ef f ^euuuum tfi *

res non comtnunrint. 8. OlHciarti <](icx}ue lar ille A-tmenitia ef ,

nendum dAmnutie,
udicum in hoc errore deprchrnrof,trtginra 'i- $;run.'!b itoiandutn OccnliAieribui Sicrrd.-u
Jns ar^cmi muldlrados. $• Colonos fcrv6r^]ue tum &mmilltorum DonatdUiu n eamdciti
verberibus eocrccndot, 6c perreverantes tertii penam bonoiuin prolcnpttonii dc, ora> &
peculii parce mulcandos, lo. Poflremd.n omnia tioiiis imminere. Sai e al is cxecraisdo- &
qux ex locis vel mulinis collcda fuerint , ad lum maximi bxhrticauim o<'cuitaturibus per-
Principis zranam ilhcb dirigenda. Hzc , in* nz indiL^x viluti Mtnichzoium per
, Afri-
quam, legis iftius fumnu c(l: in qua preter ea cam 1'iyfip', Do(uu(U(um ib 4 C teg. & /. ji.
quxad4 ^x. fmfr. huic li.nilcm noubamust frfr.
multa (iogulatu notanJa veniunt. Tertio norerut , dignitanim dc honorum r<o*
Primo qaidero quod TtfiA’ntnt\ fa^one Do-
,
titia,pioque eorum diverfi-ate muldz quoque
luriilx pnvcnrur, quod & tpfum ftaiuitur feu p<rnzdivtr(i:as. Prefenfilnrti fciliiit , K».
imb & commercii jure, cumw honore fuccindi, CeMU» pri-nierdsxitx de
undem Sc infamii notemur : Sc Cic Romano quibus Ub.6>fipr, Hotlequuinut //mer^/ialii,
communi jure privemur, de quo jam ad alus non illi qui ementitu honore pet Pi(nrneias
& Hc neque motiencibus idfbtatii relin- pollebant, de quibus aJ/. i.frpr^de Offx.Ju^
qui ,ut dc bonis fuis uiltri poilint, neque Cu- dic,eivil. vetum Tequemes 5rn.tfnTi nudi, nul-
petAites alic>jus( comra^us fcilicctr nam id lo mumtiexcnnfccusdignu.tis priviltgKi, om-
nic (lippiendum ) ineundi poteAatem habeant, nes alterius dignitatis expertes : de quibuv dixl
& velut infamet in peipetuum ab honeftirum ctiaip ad /. fipr. Sscerdeultt qui Icilucc
cestu 6c conventu publico lubm ivcndos. Oe inter Decuriones priir.o loco <r>nt , de qn'bus
hzretiLisimeftabiliDus um altis legibus aifhim. fipr. quoque /. ^x. ic titde Dtenr, Sc mfri tit,
Ut Donatiftz vcrbinte(\.bilcsc(rcm,id jtmab de pAgAtiit. Hos Kquun.ur Decemprimi Decu-
Honorioexpcttirant Patres Africani ante dreen- riones: dc quibus Itidem plene Dtfnne~
nium anno 404.0? docet C4tf. vj.Ced nib. tandem reli<}ui Detunenet. l'cc .aium vetb

quod ad cotum poAulationem ab ( lonorio Con> gra>lus hiC aco. argenu Itbn iim*mii eU pri-
:

ftiiutum, inirio anni proximb requencit ^oyl. 4. mis imponirur : Senatoiibus imdis , ICO. u. Sc
JwyinfiFaaiBiap/.qux fex huic nolLZ quamdinil- Saccid<'talibus ( unde appara de horum Saccr-
lima c(t Miminii Aiigu(lmus(i^. 1. rvar/ru dutaliun^iigmtatczq >a Scnatoiibui .ei(t pmxi-
ttlMn pArrntHuni hujai omnis rei , atque adeb ma^ Occemprimii, 50. Dccuiiombus -.xtais,
hujus legis; SkHt &
aIu jHlfuno gtatrsui f«i. IO.
k»t fit vtl fAcitnJi uJtAmtrJA , tvl prr JffAtifntt Q^iarrb obrervetur
,
quod dudb>>t hujus c^nf.
Alicui ctnf^nM fACubAt Adiwtur, xt! tx dtnAtif- ti;u tonis locis additum verf. lic f<ciA/d
nibAt AXt ufiAmtMtis dii^xid CAtkhdi AVn in CTn42rm4ii«M: nempcqumquici lapf s,mudj-
ddm thm htme miilis /mpc>Ai$hhu jiifpru
CAUSA t- s , cu(’r. itos , lanios tura&m non ^am ot 'ini-

pAn< DtrtMi /utntt

CAjfu ^^ludjtTArtfttt ^MA d* tii pani (eti mu aa , veibmcxttaordinaria plec-
eiim d€frn^emnr , ntfeiA in cmK/Autma /w« tendos : Quinque equidem lapfuscidim inuidi
M qmntiv»
vtl mAximt e«. coiiteen ,lcitiim vc>5& deinceps ve) ad Prin-
nm pfxnmj Cfmttitpt , ex dii ^rmrAii le^t pr*. cipem reterendum, fividcliv-it dc his qui m
eepinm ejl ^ m ammU ftAtri njHsAtrentar .• mH d.gniiatibus vel bunotibus politi juaini ,
qui'»
flixmCimmctllttmimttuaiufAPUtfitfi mtrt ja» acrtbids in eos viinlicetui : vel illuo i
J> dicf-
xnfknter Aififftrrta fXA^iaert au 1 uUrUM & A.bni. bus gravibs coiteendui vcImiI Olhu l.v. i-lzc
nkutU npiUt/ttur. Idenxffifi. 48. dd rmctsnium conrumacix hacin rc |'oftquiniaui ctiuuda.io-
ubi bre in'cr alia ironicc. Itd fAuik huk prt. tum pana.
Vijifnt «tntrAdxrrt dtbid , xt m ifUAt dietsh vtjirAt Qitimbobfervrtur enumeratio atbr im per-
perderetis, & fieuri Chri^um prefaibmw. Vt jurt (bnarum , p- ll Itus qui tn i'ignitinbus A; h\>-
.X«Mt47i0 ttfiAmenSA e»adert:i< , y«'e dit Pstri. noribus confliiuti erant : Sc quidem
p r Afii.
cam Donarifturum quoque hzich muu) lum,
tut betudietntur asmh ftxtts }
cAbuamoJti erim~ tirque f<vtm xm. Pim b , Condi tum ria
n4rM»t^i nmpemh. Vriu emptimibus & vendi, genera : CwT iWfZeeri doii^crum & xdtoramtri
p
tiesiibut libent cmrAihtt IsAlfestit , ^vebiidivi privaix Principi : Emplty lutitAtu i.i eit , Con-
dtn , ^n»d Chrfint tma venAitut ,
Auderetis. Vt dudiotCN
p zd orum a. Kelpubitcas & civita-
ifued ^kififUAiHve{l’U'ncnt^uAmd»uAlfet ^
vsdtrtt, tes pcr:tuin:ium : dequ bus ^Aum hb. te. tan-
& futd dATAvtt Dtui Detrum i filii mu ufiue ud dem Condud^ores privatorum , (cu Rc^ 'tes
mf/rnm vetAlii J Ids umvAleret. Vi de terrd etr, pizjiotvim. Quz citam ttia alias hominum
perit vefirl in exiluM iwN mittirtmm ^ & de rtgr.e geneia icis latebras przbcre tb cbinr : dc
jAH^umt fui i muri
,
ttjtfne ud uiurt , C^ • Jlumi. quo fiilrm f ci<o r innumctz ccnAi.uiionei :

ne u/fueud temiiut e'hi terra Ci hfi^m »ar*/rw Eundi Judicum. Tandem Servi &
fteert Jmi terijeit Um
Pt^ei ter a Celent.
CbrifltttiAm Licis ftrttuU pn Chnit» Idrm Sr-cb,Doteti'rm'lilz genus vef.6. 7 & .

deovihu\c.<<p ij. yi^ilutt LArtffi .nudutA PAf. rempi t* fif.o t> ferendi quanedra pendo-
Uv leflAmeniuM padi ,
tei ii, a4 pjetm WAfiittxm *, ' isaiZcx (uudoquis prziiare v«l petc<pcte
'

ChrifiiAnif ImperAieribnt ^ iiJiA*f.tniA vtfi'A ro'n; £ qiiidiinnb ptzhiaim tiindum mylte-

XAlert ndutrtent in dem'b 1 vefint • vi -eit ^uine ins brt.fcoriim ccleb andiv : vclob Co. duc*
digiu /it pattA , <$ f«id efi yned tejUmenium ttea co:es fiiodorum iimrum id facientes , noncuKii'

Mmmmmmij
 , , , :

5 1 2, Leges Honorii in Donatiftas

4 arof vcl commutatos» rccipturam oftendit id juftiiTimuro cfle : ac 00^
Cxtera, & m his qaidera , dccxUio,& qui- minaclm in iradacibus expteflis fupet hoc. tn»
dem IbHtario, Epifcoporum & Miniftioium culcatqriy?» 59. ad Comitem Boniiixium^ cui
Donatinsm-n , vtdeau/. tiiulus : d* CTngatdit modtnui Rewuadt : ) twft.
Czccrum htijurce legit f«TM,an vct6 Ugis ad Dulcitium; in libris contra Gaudets-
ja./i/r. tin uttiofque cxccutotem |K>ftMaKcUini tium : tfifi. 48 *d , dt kt~
<0rriga$di$

mortem , d e quo i fnx* Dulciiium

Tnbunom rakit ftr vim ut jute Romano teilamcma con-
&
Nounum Honorias in Afiicam tniferit ( qub dentes &
jure divino icfbmentum rum-
alksquioprrtincntquz Auguftinusfcnbir a. perent » I. comta Gaudentium c. 19.
vid. lib.
RttrdQ, enf. f 9. ) dubium videri polTu : Baco- r. 7. p. a$9. MitUrdiH w
eoit/iituit Imf. tin~

aius id de htu Ug, accepit : Ego non miniis ac> luam v»yh v«ltdt ii^errt , mm trnntm &c. Mae-
cipiim de fupetiore /. ubi tc Dulcitiusipfe nam vei6 hzc lex fle W. /. 1 1. uiilitatem attulfl-
indicari videtut his verbis:.^ Exttuttri rc: vide AugulUnum d. epifi. 50. flr epifl. 4!. fle
txigtndi ,id tji , fiun»t prdfmtdti , &c» Auguf- contra Gaudentium i> c. 19. p. <1.
tinus fzp^ meminit hujus EdUU , 6c per Cacram

ALIA LEX
EJUSDEM IMPERATORIS,
Qua contra Donatiftas gcfta anno4ii. fub Marcellino Cog-
nitore co quamlibet mortuo Sc invidiose exfo plenam fi-
dem & firmitatem oBtincre declara