You are on page 1of 35

�ရဆင��စ��က�ပ�����ရ�တက� သ��လ�

��မဆ�လွှ���င��ရသ�ပ�ပည�ဌ�န

“ရ�က�ဖ�န����မ�သဇ�သ���စ���ခင����င�

��မခ���မ�သဇ�သ���စ��ရ�ခင��၏�က�င��က����၊ဆ����ပစ�မ���”

�ရ�သ��တင��ပသ�

မအ�မ�သက�ထ���က���

4/C 1 -5

��မဆ�လွှ���င��ရသ�ပ�ဌ�န

(��မဆ�လွှ�အထ���ပ�)

၂၀၁၇-၂၀၁၈ ပည�သင���စ�
မ�တ�က�

စ�� အ��က�င��အရ� စ�မ�က����

�က��ဇ��တင�လွှ� က

စ�တမ��အက����ခ��ပ� ခ

၁။ န�ဒ�န�� ၁

၂။ ��မ�က��အတ�င�� တည�ရ��န�သ� အဟ�ရဓ�တ�မ���အ��က�င�� ၂

၃။ ရ�က�ဖ�န����မ�သဇ�အတ�က�အသ����ပ��သ� အဟ�ရဓ�တ�ရ�ခ��င���န����င� ၈

သ�����အပင�မ����မ���

၄။ ��မခ���မ�သဇ��က���ခင����င� ရ�က�ဖ�န����မ�သဇ��က���ခင��တ�� �အ�ပ� ၁၂

လွှမ��မ����သ�အခ�က�မ���

၅။ ရ�က�ဖ�န����မ�သဇ���င� ��မ�သဇ��က���ခင��တ�� �၏ �က�င��က����၊ ၁၆

ဆ���က����မ���

၆။ ပတ�ဝန��က�င�ဆ�င�ရ� ထ�ခ�က�မ�မ���အ��က�င�� ၂၇

၇။ သ���သပ�ခ�က� ၂၉

၈။ က�မ��က���စ�ရင�� ၃၀
က

�က��ဇ��တင�လွှ�

၂၀၁၇-၂၀၁၈ ပည�သင���စ�မ� �န�က�ဆ����စ��က��င��သ�� ၊ �က��င��သ�မ���

အ�� တစ�ဦ�ခ�င��သ��တသန �လ�လ�မ� � မ�တ�တမ��မ���အ���ရ�သ��တင��ပခ�င��ပ�သည��

ပ��မ�က�ခ��ပ� ဆရ��က�� �ဒ�က�တ�မ�����ကယ� ၊ ဒ�တ�ယပ��မ�က�ခ��ပ� �ဒ�က�တ�

စ���စ���သ�န�� (သင��က��)၊ ဒ�တ�ယပ��မ�က�ခ��ပ� �ဒ�က�တ�နန��ဆ��င�ဟ�မ�(စ�မ�)

တ�� �အ���က��ဇ��အထ��တင�ရ���က�င�� ဦ�စ���ဖ���ပလ��ပ�သည�။

ဤစ�တမ���ရ�သ���ပ�စ�ရန� လ��အပ�သည�� အ��က�င��အရ�မ���၊ စ��စ�င�မ���

က��အ�က��ပ�လမ���ပ�သည�� ��မဆ�လွှ���င��ရသ�ပ� ပည�ဌ�နမ� ပ��မ�က�ဆရ��က��

�ဒ�က�တ��က����င� အ���က��ဇ��တင�ရ�ပ�သည�။ စ�တမ���ပ�စ�ရ�တ�င� အစအဆ���

�က���ကပ��ပ�ပ��သ� ဆရ�မ�ဒ�က�တ�ယ��ယ��သန �� (ကထ�က)အ�� အထ��ပင�

�က��ဇ��တင�ရ�ပ�သည�။

စ��စ�င�မ���ရ���ဖ�ရ�တ�င�က�ည��ပ�သည�� စ��ကည��တ�က�ဝန�ထမ��မ���၊

ဤစ�တမ��အ�� ဖတ��� �ဝဖန�


� အ�က��ပ�ပ��သ� သ�ငယ�ခ�င��မ���အ��လ���က��လည��

�က��ဇ��တင�ရ�ပ�သည�။

မအ�မ�သက�ထ���က���

4/C 1 -5

“ရ�က�ဖ�န����မ�သဇ�သ���စ���ခင����င� ��မခ���မ�သဇ�သ���စ��ရ�ခင��၏

�က�င��က����၊ဆ����ပစ�မ���”

စ�တမ��တင�သ�င��သ� - မအ�မ�သက�ထ���က���၊(4/C 1 -5)

စ�တမ���က���ကပ�သ� - �ဒ�က�တ�ယ��ယ��သန ��

ကထ�က၊��မဆ�လွှ���င�

�ရသ�ပ�ပည�ဌ�န

---------------------------------------------------------------------------------------------

စ�တမ��အက����ခ��ပ�

Soil is the transformation product of mineral and organic

substances on the earth’s surface under the influence of environmental

factors operating over a very long time and having defined organization

and morphology. It is the growing medium for higher plants and basis

of life for animals and mankind. Plants continuously require water that

is taken up from the soil by roots and transported from them to the

upper plant parts, particularly to the leaves. This includes to apply

plants nutrient can sometimes tricky. Deficiency management or to

work through a time of stress and /or damage need to be applied

fertilizer. Determine the nutrients should be applied to foliage or to the

soil depend upon the soil types, crop requirement ,condition of the

plant , time to require growth stages. Nutrients are required in different

amounts according to crop development. Foliar application is advanced


technology because require to concentration rate, nutrient behavior but

soil application doesn’t require specific rate than foliar. Foliar

application is direct apply the leaf so needed to know a well-planned

fertilizer programs. Foliar applications are important when low

application rates are required and/or better distribution of the nutrients

is necessary. Various crops are needed different nutrients and types of

fertilizers. About to know the peanut, cotton , gerbera, rice, tea,

sugarcane crops preferable nutrients.


1

ရ�က�ဖ�န����မ�သဇ�သ���စ���ခင����င� ��မခ���မ�သဇ�သ���စ��ရ�ခင��၏ �က�င��က����၊

ဆ����ပစ�မ���

၁။ န�ဒ�န��

��မ�သဇ�မ���သည� အပင�မ���က�� အ�ဟ�ရဓ�တ�စ�ပ�ယ���င�မ� အ���က�င��

�စ�ခင��၊ �ထ�က�ပ��ပ��ခင��၊ ��မ�က��၏ဂ�ဏ�သတ� �၊ ဓ�တ�ဂ�ဏ�သတ� �မ���က��ပ�မ�

�က�င���စရန� စ�မ���ဆ�င��ပ����င�သည�။ ထ�� �အ�ပင� ၎င��တ�� �သည� အပင�၏�က��ထ���မ�

ပမ�ဏ၊ အထ�က���န����င� အရည��သ��တ�� �အ�ပ�တ�င� တ��က���က��သ��လည���က�င��၊

သ�ယ�ဝ�က�၍�သ��လည���က�င�� ဆက�စပ��နသည�။

��မ�သဇ�မ���တ�င�ပ�ဝင��သ� ဓ�တ�ပစ�ည��ဖ�� �စည��မ�အ�ပ�မ�တည�၍

(က) သတ� ���မ�သဇ�တ�င� အင��အ��ဂ�နစ�သ� � ဖန�တ���ပ�လ�ပ�ထ���သ�

�အ��ဂ�နစ�ဓ�တ��ပ�င�� မ���ပ�ဝင��ခင��

(ခ) �အ��ဂ�နစ���မ�သဇ�မ���တ�င� တ�ရ စ��န�မ���၊ သက�ရ�မ���မ�ရ�သ�

သဘ�ဝ��မ�သဇ�မ���၊ ပ�ပ�သ� ���ဆ����မ��ခင��မ�ရ�သ� ဇ�ဝ��ပ��ကင��မ���၊

သစ��ဆ����မ�သဇ�မ���ပါဝင��ခင��တ�� � �ဖစ�ပ�သည�။

အပင�မ���မ� လ��အပ��သ�အ�ဟ�ရဓ�တ�မ���က�� ပမ�ဏ အနည��အမ����ပ�

မ�တည�၍ အမ���လ��အဟ�ရဓ�တ���င� အနည��လ��အဟ�ရဓ�တ�ဟ�၍ (၂)မ����

လ��အပ�သည�။ အပင�မ���မ� အ�ဟ�ရဓ�တ�က� (၁) အပင�၏အ�မစ���င�ကပ�လ�က�ရ��သ�

အဟ�ရက�� ရယ���င��ခင��

(၂) အ�ဟ�ရဓ�တ�မ���သည� �ရထ�တ�င��ပ���ဝင��န�ပ�� အပင�မ� �ရစ�ပ�ယ��ခင��

��င�အတ�ရရ���ခင��

(၃) အ�ဟ�ရဓ�တ�သည� ��မ�က��ထ�တ�င�ပ�� ���� ��ခင��နည��တ�� ��ဖင�� ရယ���င�

ပ�သည�။
2

��မ�သဇ�မ���က�� �က��သည��ပ�စ�က�လ�က�၍ ��မခ���မ�သဇ�အ�ဖစ��က���ခင����င�

ရ�က�ဖ�န����မ�သဇ�အ�ဖစ��က���ခင��ဟ�၍ အသ����ပ��ကသည�။

၁။(က) ��မ�သဇ�သမ��င��

��မ�က��၏ ��မဆ���မ��စ�
� က�င��စ�သ� ပစ�ည��မ���က�� ဟ���ယခင�ကပင�

ထည��သ�င�� အသ���ခ�လ�က�ရ�သည�။ ဥပမ�- တ�ရ�စ��န�အ�ကင��အက�န�မ���၊ �ပ�မ���၊

ရွှ� ���စ� မ�����င� အပင��ဆ��မ����ဖစ�သည�။ အ�ဂ�စ��ပည�တ�င� �ရ��ယခင�ထ�၌ Homer

ဟ��သ� ပ�ဂ��လ�မ� ဒ��င���မစ� မ�ရ�သ� ရွှ� ���စ�မ���က�� ��မဆ���မ�သဇ��ဖစ���က�င��

လက��တ� အသ�
� ���ပ�ခ��သည�။ ထ�� �အ�ပင� �ရ�မလ�မ����မ���သည� သစ�စ�မ����မ�သဇ�မ���

၏���က�ထ���ဂ�င� ဓ�တ��ပန�လည�အသ����ပ����င���က�င�� သ�ရ�န��လည��ပ�� ပ�မ����ရင��ပင�

မ���က��စ�က�ပ����၍ စတင�အသ����ပ�လ�ပ�သည�။

(၁၈၁၀)ခ���စ��လ�က�မ� စ၍��မ�သဇ�မ���က�� စတင�အသ����ပ�လ���က�င��

ခန� �မ�န��ရပ�သည�။ ၁၈၄၆ ခ���စ�တ�င�ပထမဦ�ဆ���အ�ဖစ� အဂ�လန���င�င�မ� တ�စ�ပ�

��မ�သဇ�က�� စတင�ထ�တ� လ�ပ�သည�။ ဂ��မန���င�င�တ�င� ၁၈၅၅ ခ���စ�မ�သ�

စက�မ�လ�ပ�ငန��မ��� တ���တက�လ��ပ�� ယမ��စ�မ��အသ����ပ�မ�က� အဆမတန�မ����ပ��

ထ�တ�လ�ပ�သ��စ��ခ�သည�။

ဤသ�� �အဆင��ဆင����မ�သဇ�က�� အသ����ပ��ခင���ဖင�� သ�����စ�က�ပ����ထ�တ�လ�ပ�မ�တ�င�

က�ယ��ပန� �စ��သ���လ��ပ�� သ��တသန�ပ�လ�ပ�မ�တ�င� ဖ�� ��ဖ���လ�သည�။ �ရ��ယခင�

သ��တသန ရလဒ�မ���မ� အပင�အတ�က� မရ��မ�ဖစ�လ�အပ��သ�အဟ�ရဓ�တ�

(၁၀)မ����က�� စတင�သ�လ�သည�။ ၎င��တ�� �မ�� က�ဗ�န�၊ ဟ��က�ဒ���ဂ�င�၊ �အ�က�ဆ�ဂ�င�၊

���က�တ���ဂ�င�၊ မ��စ�န��၊ �ဖ��စရပ� (�ပ�)၊ ကယ�ဆ�ယမ�(ထ���)၊ မန��ဂန�စ�)၊ ကန �� ဓ�တ���င�

သ�ဓ�တ�တ� ��ဖစ�သည�။
3

(၁၉၁၀)ခ���စ�တ�င� JAVILLIER ��င� MAZE (1908) တ�� �မ� ဇင�� (သ�ပ�ဓ�တ�)

��င� AGULHON (1910) တ�င� B(ဘ��ရ�န�) ဓ�တ�တ� �၏ အပင�အ�ပ�

အ�ဟ�ရဓ�တ��ဖစ�မ�က� �ပသခ�� သည�။

ဤသ�� �အဆင��ဆင�� ��မ�သဇ�၏ အပင�အ�ပ� အထ�က���န���ပ����င�စ�မ���ရ�ဂ�

�ဖစ�မ�က� က�က�ယ���င�စ�မ��တ�� �က�� သ�ရ�လ��ပ�� တ�င�တ�င�က�ယ�က�ယ� အသ����ပ�

လ��ကသည�။ သ�မန���မခ� ��မ�သဇ�သ���စ���ခင��မ� �ဖည���ဖည��ခ�င�� စ�မ�ထ�က��သ�

��မ�သဇ�မ���၊ ရ�က�ဖ�န����မ�သဇ�မ���၊ စ��က�ပ�����ရ�သ��� ခ��လ�တ�မ���က�� �န�က�ပင


� ��မ�

အဆင���မင��သ��စ��လ��ပန�သည�။ ကမ�����မ�သဇ� �ဈ�က�က�တ�င� တ��တ���င�င�၊ အ���ယ၊

ဘရ�ဇ��တ�� �မ� အရ��န�ဟ�န��မင��စ�� တင�ပ� �ထ�တ�လ�ပ��ရ�င�� ခ�လ�က�ရ�သည�။

ခ��ခတ�အခ��န�အခ�တ�င� ��မ�သဇ���င��ရသ�င���ခင��မ���၊ ��မမ��စ�က�ပ����နည�� မ���တ�င�

အ�ဟ�ရဓ�တ�သ�င���ခင��တ�� �က�� �ခတ�မ��သ� စ��က�ပ�����ရ����င�င�မ���တ�င� အသ����ပ�

လ��ကသည�။

၁။ (ခ) ရ�က�ဖ�န����မ�သဇ� �ပ��ပ�က�လ�ပ��

၁၈၄၄ ခ���စ�တ�င� �ပင�သစ�လ�မ����တစ�ဦ�မ� သ�ဓ�တ�ခ��� �တ��မ���က�င�� �ဖစ�ရ�သ�

အစ�မ���ရ�င�လ�င��ရ�ဂ� (Chlorosis sickenss) က�� ဖ�ရစ� (စ) ဆ�လဖ�တ� (�ခ�)

သ�ဒ�တ�� �ဖ���ရည�ပက�ဖ�န���ခင����က�င�� က�သ���င�သည�က� လက��တ� ��ပသခ��သည�။

ဤမ�စ�က�ပ����ထ�တ�လ�ပ�သ�မ���အ�န�ဖင�� ရ�က�ဖ�န����မ�သဇ�က�� သ�����ထ�တ�လ�ပ�မ�တ�င�

အသ����ပ�ခ���ကသည�။ ရ�က�ဖ�န����မ�သဇ�သ���စ��သည��အခ� �င���က�ပမ�ဏ မ���လ�န��

�သ���က�င�� ရ�က�ဖ�န����မ�သဇ�ထ�တ�လ�ပ�မ�တ�င� အဟန� �အတ���ဖစ�လ�ခ��သည�။

သ�� ��သ�� အပင�၏ အမ�န�တကယ� အ�ဟ�ရခ��� �တ��မ� လက�ဏ��ပသသည��အခ�

��မခ���မ�သဇ��က���ခင��ထက� လ�င�လ�င��မန��မန� နလန�ထ�စသည�။


4

အ�ဟ�ရဓ�တ�မ���၏ �ရ� လ�����


� �င�မ�

�ရ� လ�����
� �င��သ� အသင��အတင���ရ� �လ������င��သ� မ�ရ� လ�����
� �င��သ�

အ�ဟ�ရမ��� အ�ဟ�ရမ��� အ�ဟ�ရမ���

မက�ဂန�ဆ�ယမ�
ပ��တက�ဆ�ယမ� ဆ�လ�ဖ�
မန��ဂန�စ�
�ဖ��စ�ဖ�ရပ� အ��င�ရ�န��
ဇင��
ကလ��ရင�� ကယ�ဆ�ယ�
�က��ပ��
���က�ထ���ဂ�င� ဘ��ရ�န�
�မ��လဒ�နမ�

အပင�၏ အ�ဟ�ရဓ�တ��ရ� လ���မ�


� �ပ�မ�တည��ပ�� ရ�က�ဖ�န����မ�သဇ���င� ��မခ�

��မ�သဇ�သ���စ���ခင��တ�� �က�� �ရ��ခ�ယ���င�ပ�သည�။

၂။ ��မ�က��အတ�င�� တည�ရ��န�သ� အ�ဟ�ရဓ�တ�မ���အ��က�င��

��မ�က��အတ�င��မ� ရရ����င��သ� အ�ဟ�ရဓ�တ�မ�����င� ရယ���င�စ�မ��သတ� �တ� �မ��

အမ����မ������ပ�င��လ��န�ကသည�။ သက�ရ�ဓ�တ��ဖစ�စ��မ�����င� ��မ�က��အတ�င��

အမ����မ�����သ� အင��အ��ဂ�နစ�မ��� ��ပ�င��လ��နမ�မ�����က�င�� အ�ဟ�ရဓ�တ�

ရယ���င�မ� က���ပ���န�က သည�။

အ�ဟ�ရဓ�တ�မ���သည� ��မ�က��အတ�င�� ပ��စ�အမ����မ�����ဖစ��သ� (၁)

�ပ���ရည�၊ (၂) အ�ခ���ဒပ�စင�မ�����င� ကပ��င��န�သ� ပ��စ�၊ (၃) စ�ပ�ယ���င��သ� ပ��စ�ဟ�၍

အ��ခအ�နအမ����မ���� တည�ရ��နသည�။ ��မ�က��ထ�သ� � �ပင�ပမ� အ�ဟ�ရတစ�ခ�ခ�

�ပ�လ��က�လ�င� ယ�ယ� ဓ�တ�ဖ�ဓ�တ�မ ဖလ�ယ��ခင��လ�ပ�ငန��မ����ဖစ��ပ�� မ�လအ��ခ

အ�နသ�� � �ပန�လည��ရ�က�ရ�သည�။ အက�ဆစ�ဆန��သ� ခ����သ���မတ�င� ��မ�က��၏


5

ခ���င�ဓ�တ�က� �ပ��ပင��ပ�ရန� ထ���ဓ�တ�က�ထည���ပ�� င��သ���မ၊ အက�က�လ���မမ����

တ�� �တ�င� (Gypsum) �က��က�မ�န� �ထည���ပ�� ထ�န��ည�� �ပ����င�သည�။

��မ�ပ�သ�� � မ���ရ��ခ��ခင��(သ�� �) �ရသ�င��လ��က��သ�အခ� ��မ�က��အတ�င�� �ရမ���

�ရ�က�ရ��ပ�� အ�ဟ�ရဓ�တ�မ��� အင��အ��ဂ�နစ�အ�ဖစ� ��ပ�င����န��ပ��မ� �ဖစ��ပ�


+
�စသည�။ ထ��အခ� ��မ�က��အတ�င�� (Valency) (၁) ရ���သ� ဓ�တ�ဖ�မ��� (K )

တည�ရ��နတတ�သည�။ ��မမ��� ��ခ�က��သ� သည�


� �အခ� �အ��ဂ�နစ�အ�ဖစ� ��ပ�င����န��
2+
ပ��မ�မ���လ��ပ�� ��မ�က��အတ�င�� (Valency) (၂) ရ���သ� ဓ�တ�ပ�မ��� (ဥပမ� - Ca )

မ���တည�ရ��နတတ�သည�။

၂။(က) ဓ�တ���မ�သဇ�အသ����ပ��ခင��၏�က�င��က����ဆ����ပစ�မ���

ဓ�တ���မ�သဇ�အသ����ပ��ခင��၏ �က�င��က����၊ အက�����က��ဇ��မ���

(၁) အထ�က���န���က�င���စ�ခင��

(၂) အ�ဟ�ရဓ�တ�က� အပင�မ� ခ�က�ခ�င��ရယ���င�သည�။

(၃) အခ��န�က�န� သက�သ��စသည�။

(၄) ��မ�က��အတ�င�� ယခင���စ� သ�����စ�ပ�ယ�ထ���သ� အ�ဟ�ရက�� �ပန�လည�

�ဖည��တင�����င�သည�။

ဓ�တ���မ�သဇ�အသ����ပ��ခင��၏ ဆ���က����မ���

(၁) ဓ�တ���မ�သဇ�သည� �င���က�အက�န�အက�မ����စသည�။

(၂) ဓ�တ���မ�သဇ�သည� အ�င� ပ��


� မ��မန�သည�။

(၃) ၎င����မ�သဇ�မ���အ�� �ပ�ထ���သ� အ�ွှန��အတ��င�� မလ�ပ��ဆ�င�ဘ�

အလ�န�အက�� အသ����ပ�မည�ဆ�ပ�က အပင�အ�� ထ�ခ�က�မ�ရ���င�သည�။


6

(၄) ဓ�တ���မ�သဇ�အ�� �ရရ�ည�သ��စ��မည�ဆ�ပ�က အပင�အ�� ထ�ခ�က�မ�

ရ����င�သည�။ ��မဆ� ��မ��စမ


� ���က��လည�� ထ�ခ�က��စသည�။ ��မအ�ဟ�ရ

ဓ�တ��င� ဆ�
� �������စ���င�သည�။

(၅) လ�သ��တ�� �၏ က�န��မ��ရ�အထ�ပ� ထ�ခ�က��စ���င�သည�။

အပင�အတ�က� လ��အပ��သ� အ�ဟ�ရဓ�တ�မ���က�� �ဖည��စ�က��ပ��ခင��

အပင�မ���အတ�က� လ��အပ��သ� မရ�မ


� �ဖစ��ဒပ�စင� (Essential element (၁၆)

မ����မ�� တစ�ခ���စ�တစ�ခ� အစ��ထ���၍ မရ�ပ။ အပင�မ���အတ�က� လ��အပ��သ�

အ�ဟ�ရဓ�တ�မ��� သည� အပင�အမ����အစ��၊ အပင�၏ �က��ထ���မ�အဆင��၊

လ��အပ��သ� ပမ�ဏ��င� ��မ�က��အတ�င��ရ���နတတ��သ� အ�ဟ�ရဓ�တ�တ� ��ပ�

မ�တည�၍ က���ပ��သ����ကသည�။

ရ�က�ဖ�န����မ�သဇ�မ� အပင�အတ�က� အ�ဟ�ရဓ�တ��ပ�ပ��

ရ�က�ဖ�န����မ�သဇ�မ���က�� အနည��လ��အ�ဟ�ရအတ�က� အဓ�က သ���စ��ပ�က�

�တ� ရသည�
� ။ အပင�မ���သည� အ�ဟ�ရဓ�တ�က�အ�မစ�မ� စ�ပ�ယ��ကသည�။ အပင�

အ�ဟ�ရဓ�တ�အမ���စ�သည� ပမ�ဏ အနည��ငယ�လ�အပ��ခင����င� ��မ�က��တ�င� ��မခ�

��မ�သဇ��က��ရန� မ�ဖစ���င��သ�အခ� ရ�က�ဖ�န����မ�သဇ�က�� အသ����ပ��ကသည�။

��မ�က��ထ�တ�င� အ�ဟ�ရဓ�တ�မ���သည� အ�ခ���ဒပ�စင�မ�����င� ကပ��င��န�ခင��၊

��မ�သဇ� (အ�ဟ�ရ)ဓ�တ� အရည�မ��� စ�မ�ထ�က��ခင��တ�� �မ� ကင���ဝ��စရန� ရ�က�ဖ�န��

��မ�သဇ�သ������င�သည�။

ရ�က�ဖ�န����မ�သဇ�မ���သည� ��မခ���မ�သဇ��က��ထ���သ� အပင�အ�ပ�

အ�ဟ�ရ ဓ�တ�မ���ပ��က�၍ အက�အည��ထ�က�ပ��ပ��ခင���ဖစ�သည�။ ရ�ကဖ


� �န����မ�သဇ�

မ���က�� ဥယ�����ခ� သ�����ပင�မ����ဖစ��သ� သစ�သ��မ�����င� ဟင��သ��ဟင��ရ�က�မ���

စ��က�ပ�����ခင��တ�င� က�ယ�က�ယ��ပန� ��ပန� � ��င� အသ����ပ��ကသည�။


7

ရ�က�ဖ�န����မ�သဇ�မ���က�� ပ���သတ��ဆ�၊ မ�သတ��ဆ�တ�� ���င� တ��ဖက�၍လည��

အသ����ပ��ကသည�။ ရ�က�ဖ�န����မ�သဇ�က�� သ���စ���ခင����က�င�� အပင�တစ�ရ�����င�

အဂ��အစ�တ�ပ�င��မ���သ�� � အ�မန�ဆ���ရ�က�ရ��စသည�။ ရ�က�ဖ�န����မ�သဇ�အ�ဖစ�

ထည��သ�င��အသ����ပ��သ� အ�ဟ�ရ ဓ�တ�မ���သည� �ရတ�င� �ပ���ဝင�မ�အ��

�က�င��ရသည�။

ရ�က�ဖ�န����မ�သဇ�တ�င� �ပ���ရည� (solution)��င� အမ�န�အမွှ��မ���ပ��သ�

(suspension) ဟ�၍ ��စ�မ����ဖ�န�����င�သည�။ ဟင��သ��ဟင��ရ�က�ပင�မ���တ�င�

အမ�န�အမွှ��ပ��သ� လ���ဝမ�ပ���ဝင��သ��သ� အခ�မ���ပ��သ� (suspension)

ပ��စ���င�ဖ�န��လ�င� သင���တ��သည�။ ရ�က�ဖ�န����မ�သဇ�မ���က�� ��မမ��စ�က�ပ�����ခင��

(သ�� �မဟ�တ�) အ�ဟ�ရ �ပ���ရည�သ�� စ��က�ပ�����ခင��တ�င�လည��သ���သည�။

ရ�က�ဖ�န����မ�သဇ�က�� အနည��လ�� အ�ဟ�ရဓ�တ���င� အမ���လ��အ�ဟ�ရဓ�တ�မ���

အ�ဟ�ရဓ�တ�တစ�ခ�ထက�ပ�၍ ပ�ဝင��ပ�� အသ����ပ��ကသည�။ ရ�က�ဖ�န����မ�သဇ�က��

အ�ဟ�ရမရ���သ���မမ����တ�င� သ��သန� ��ဆ�ဖ�န�� က�ရ�ယ� (nozzle) မ�����င� (၅၀)

စင�တ�မ�တ�၊ တစ�ခ���င�တစ�ခ��က��အက��အ�ဝ�ရ���သ� �ဆ�ဖ�န��ပ��က�တ�မ����ဖင��

၁၀၀-၃၀၀ kPa ဖ�အ���ဖင�� ဧကမ���စ�� ပက�ဖ�န��အ�ဟ�ရ ဓ�တ��ပ����င�သည�။

အမ�န�အမွှ��ပ��သ�၊ ပ�စ��သ�အရည�မ���က�� ရ�က�ဖ�န��အ�ဖစ� အသ����ပ�ပ�က

သ��သန� ��ဆ�ဖ�န���ခ�င��လ��အပ�သည�။ အဘယ����က�င��ဆ��သ� ပ�တ�ဆ� ��ခင��

ကင���စရန��ဖစ�သည�။ ရ�က�ဖ�န����မ�သဇ�ဖ�န��သည��အခ� အလ�င���န��ထ��ည�ရန�

အထ��လ��အပ�သည�။ အပင�ငယ�မ���တ�င�ဖ�န���ပ��သ���နရ�တ�င� ထပ�ဖ�န��လ�င�

အပင�အတ�က� အ��ရ�ယ�ရ�သည�။ ယ�ရ��ယ��(ပ�လ�) က�� ရ�က�ဖ�န��အ�ဖစ� အသ����ပ�ပ�က

biuret ၀.၂၅ % ထက� မပ��ရန� သတ�ထ��ရသည�။


8

၃။ ရ�က�ဖ�န����မ�သဇ�အတ�က� အသ����ပ��သ� အ�ဟ�ရဓ�တ�ရ�ခ��င���န����င�

အပင�မ����မ���

ယ�ရ��ယ��ပ�လ���မ�သဇ�တ�င� N - ၄၆ ရ�ခ��င���န��ပ�ဝင�သည�။ �ပ���ရည�အ�ဖစ�

အသ����ပ�ပ�က ၈-၁၅ ရ�ခ��င���န��၊ �ပ���ရည� ၁၄-၂၈ kg N/ ha က�� ���စ��သ�����၊

ဆ�ထ�က�သ�����တ� �တ�င� အသ����ပ��ကသည�။ ၂.၅-၅ ရ�ခ��င���န���ပ���ရည�က�

သ�က��မ��လ�ပင���င�အ�လ��ပင�မ��� တ�င� ၅-၁၀ kg / ha သ���သင��သည�။ ၀.၅-၁

ရ�ခ��င���န���ပ���ရည�က� သစ�သ��ပင�မ�����င� ဟင��သ��ဟင��ရ�က�မ���တ�င� ၁. ၂ kg N/

ha လ��အပ�သည�။

မန��ဂန�ဆ�ယမ�ဆ�လဖ�တ� (၁၀% Mg) ပ��သ� ��မ�သဇ�က�� ရ�က�ဖ�န��အ�ဖစ�

သ������င�သည�။ သတ�မ�တ�ထ���သ� ��န��ထ��မ���မ�� �အ�က�ပ�အတ��င���ဖစ�သည�။

၂ရ�ခ��င���န�� �ဖ���ရည�က� ���စ��သ�����ပင���င� သစ�သ��ပင�မ���တ�င� ၀.၈ kg / ha

ဖ�န��သင��သည�။ ၅ % �သ� Fe ပ�သည�� iron chelate က�� သစ�သ��ပင�မ���တ�င� ၀.၀၄

kg Fe/ha ဖ�န��ရန� �ဖစ�သည�။ ဘ��ရ�န� B ၂၀ % ပ��သ� Solubar ��င� Octoborate

အရည�က� ၁.၂ kg B/ ha က�� သ�က��မ��လ�ပင���င� ဆ�ထ�က�သ�����မ���က��

ရ�က�ဖ�န��အ�ဖစ� �က��ရသည�။

��မခ���မ�သဇ��က���ခင����င� ရ�က�ဖ�န����မ�သဇ��က���ခင��တ�� �အ�ပ�

လွှမ��မ����သ� အခ�က�မ���

(က) အ�ဟ�ရဓ�တ�မ���မ� gerbera ပင��ပ�တ�င� အမ���လ��အ�ဟ�ရဓ�တ�က�

ရ�က�ဖ�န��အ�ဖစ� သ����ခင����က�င�� ရ���င��သ�အခ�က�မ���

အမ���လ��အ�ဟ�ရဓ�တ�မ��� �ဖစ��သ� N,P, K က�� ရ�က�ဖ�န��အ�ဖစ�

သ����ခင����င� အနည��လ��အ�ဟ�ရဓ�တ�မ����ဖစ��သ� Zn, B, Fe, Mn မ���က��

သစ��ပ���ပင� (gerbera) ပင�တ�င� ရ�က�ဖ�န��အ�ဖစ�အသ����ပ�သည�။ Gerbera သည�


9

သစ��ပ���ပင�အမ����အစ���ဖစ��ပ�� အ�မ��ခ�တ�င��အလ�ဆင��ခင��တ�င� အသ����ပ��သ�

အပင�ငယ��ဖစ�သည�။ ၎င��က�� သတ�� �သမ��လက�က�င�ပန���ပ�လ�ပ��ခင��၊

အခမ��အန��တန�ဆ�ဆင��ခင��တ�� �တ�င� အသ����ပ��သ� �ဖတ�ပန�� (cut flower)

မ�����ဖစ�သည�။ ပန��အလ�ဆင��ခင��လ�ပ�ငန��မ���တ�င� အဆင��င���နရ�တ�င� အသ����ပ�

�သ� အပင�ငယ��ဖစ�သည�။

ဤစမ��သပ�မ�တ�င� အမ���လ��အ�ဟ�ရက�� ရ�က�ဖ�န��အ�ဖစ�သ���ခင��သည�

အပင�၏ အရပ�ပ��မင���ခင��က�� �တ� ရသည�


� ။ သ�� ��သ��အမ���လ��အ�ဟ�ရဓ�တ�က�

လ��အပ��သ� အဆင��ထက� ပ��၍ ဖ�န��မ�လ�င� အ��တ� (-) အ��ဖက�� ရရ��သည�။ အမ���လ��

အ�ဟ�ရဓ�တ���က�င�� အခ��န��စ�၍ ပန��ပ�င��ခင����င� ပန��ပ�င�အ�ရအတ�က� ပ��မ�မ����စ

သည�။ ပင�ပ�င�� �က��ထ���မ��က�င��စ�� �ဖစ��သ���က�င�� အက��င��အခက�မ�����င�

အရ�က�မ��� ပ��မ��ဖစ��စသည�။ �ဈ�က�က�တ�င� ပ��မ��ရ�င��ပန�� လ��သ� အပင�က� ရရ���စ

သည�။ အမ���လ��အ�ဟ�ရဓ�တ� ��က�င�� �ဇ��မွှ��ပန��၊ ဂ���မ�ပန��တ�� �တ�င�လည��

ပန��ပ�င�အရ�ယ�အစ���က��မ���က�� ရ�စသည�။

(ခ) အနည��လ��အ�ဟ�ရဓ�တ�က�ရ�က�ဖ�န��အ�ဖစ� Gerbera တ�င� �က���ခင����က�င��

ရရ����င��သ� အက�����က��ဇ��မ���

အနည��လ��အ�ဟ�ရဓ�တ���က�င�� ပင�ပ�င���က��ထ���မ���င� အပင��မင��ရရ���ခင��က��

အမ���လ��အ�ဟ�ရသ����ခင��ထက� ပ��မ�အ�န�သင��ပသည�။ အနည��လ�� အ�ဟ�ရဓ�တ�

(Zn) သည� သစ��ပန��ပင�တ�င� အက��င���ဖ�မ�က� ပ��မ�မ����စသည�။ အရ�က�ဧရ�ယ�

ပ��မ����စ�သ���က�င�� အစ�ခ�က���င�စ�မ��ပ��မ����ပ�� ပန��ပ�င�မ�က� အ���ပ�သည�။

အ��စ�ခ��ပ��အ���ဖင�� ရ�က�ဖ�န����မ�သဇ�အ�ဖစ� အမ���လ��အ�ဟ�ရက��

�က���ခင��ထက� အနည��လ�� အ�ဟ�ရက�� �က���ခင��က ပ��မ�အ�န�သင��ပသည�။


10

၃။ (က) ရ�က�ဖ�န����မ�သဇ�မ� အပင�အတ�င��ဝင��ရ�က�ပ�

ပထမဦ�စ�� အပင�၏ အရ�က�မ�တစ�ဆင�� အ�ဟ�ရဓ�တ�သည� အပင�အတ�င��

ဝင��ရ�က� အက�����ပ�သည�။ အရ�က�၏ Cytoplasm မ� ဝင��ရ�က�သည�။ အ�ဟ�ရ

ဓ�တ�သည� အရ�က�၏ အ�ပ�မ�က�����ပင�ထက� �အ�က�မ�က�����ပင� �လရ���ပ�က�

တ�င��သ�� � ဖ�ယ�င��လွှ�က�� ထ����ဖ�က��ပ�� ပ�� ���� �သည�။

အရ�က�၏ ဖ�ယ�င��လွှ�မ� အပင�အတ�င��ဝင��ရ�က�မ�သည� အ�ဟ�ရဓ�တ�

ပ�ဝင�မ� �ပင��အ��၊ �မ��လ�က���အရ�ယ�အစ��၊ �အ��ဂ�နစ� (သ�� �) အင��အ��ဂ�နစ�ပ�စ�၊

သ�ပ�သည��ဆတ�� � အ�ပ�မ�တည�၍ �ရ� လ���မ�


� က���ခ��သည�။ အရ�က�၏ ဖ�ယ�င��လွှ�

အထ��ပ����င� တ��က���က�သက�ဆ�င�သည�။ ဖ�ယ�င��လွှ�ထ�လ�န��လ�င� အ�ဟ�ရဓ�တ�က�

စ�ပ�ယ�မ�က�ဆင�����င�သည�။ ထ�� ��ပင� အရ�က�၏ သက�တမ���က��လ�င� စ�ပ�ယ�မ���န��ထ��

ပ��မ�အ��နည��သည�။ ဆပ��ပ�မ�န� � (သ�� �) ခ�တ��ဆ�က��သ� ��စ�ကပ��သ� အရည�မ�����င�

�ရ�����ဖ�န��သင��သည�။ ၎င��ပစ�ည��မ��� သည� အ�ဟ�ရဓ�တ�က� စ�ပ�ယ��စသည�။

စ�ပ�ယ��ပ�� အ�ဟ�ရမ�����င� အစ�ခ�က�လ�ပ�မ� �ပ�လ�ပ� �ပ�� အရည�အ�သ���က�င���ပ��

အထ�က���န��မ����သ� သ�����က�ရရ����င�ပ�သည�။

၃။ (ခ) ��မခ���မ�သဇ�မ� အပင�အတ�င��ဝင��ရ�က�ပ�

အပင�မ���သည� �ရမ���စ�ပ�ယ��ခင����င�အတ� အ�မစ��မွှ�မ���မ� အ�ဟ�ရဓ�တ�က�

စ�ပ�ယ�သည�။ �ရ��င�အ�ဟ�ရဓ�တ�မ���က�� အပင�၏အ�ပ�သ�� � �ရ� လ����ပ�


� � အစ�ခ�က�

လ�ပ��ခင��မ� ထ�က��သ�ပစ�ည��မ���က�� အရ�က�မ���မ� �ရ�င� ပ��


� �ခင����င�အစ�မ���က��

အစ�စ�အဂ�� တ�င� စ�သည�။

အပင�၏�ရ��က�ထ�တ�င� အခ���ဓ�တ� pH ၅.၂ မ� ၆.၅ ရ���န�ပ�� အ�မစ�ထ�တ�င�

ဖန�တ���ပ�လ�ပ��သ� ���က��တ��ဂ�င�ဓ�တ��ပ�င��မ��� ပ�ဝင�သည�။ အပင�၏ အစ���က�

ထ�တ�င� အယ�က�လ�ဓ�တ� pH ၈.၀ မ� ၈.၄ တ�င�ရ�သည�။ အစ���က�ထ�တ�င� ၈၀% မ�


11

၉၀%��န��သည� သ�က��မ����ဖစ��ပ�� အ�ခ�����က��တ��ဂ�င�က�န��ပ�င��၊ အမ��င���အက�ဆစ�၊

အင��အ��ဂ�နစ�အ�ဟ� ရဓ�တ�မ�����င� အပင�၏ �ဟ��မ�န��မ���ပ�ဝင�သည�။

ထ�� ��ပင� သ�က��၊ �အ��ဂ�နစ�အက�ဆစ���င� အပင�၏ �ဟ��မ�န��မ���ပ�ဝင�သည�။

အပင�၏ အ�ဟ�ရ��င� �ရစ�ပ�ယ���င�မ�သည� ပင��င� ပ��


� မ��ပ� မ�တည�သည�။

ပင��င� ပ��
� မ��င
� �အတ� အ�ဟ�ရဓ�တ�က� ဖ�အ���ဖင�� စ�ပ�ယ�သည�။ ၎င��သည�

�ရစ�ပ�စက��ဖင�� �ရစ�ပ�ယ�မ�ပ�စ��ဖစ�သည�။ �ရ��င� အ�ဟ�ရဓ�တ�က� ဆ�လ�မ���တ�င�

�ဖတ�၍ သယ��ဆ�င�သည�။

ဆ�လ�တစ�ခ���င�တစ�ခ��က�� ပ�� ���� ��ပ�� (plasmodesmata) က���ဖတ��ပ��

လ�င��မန�စ�� သယ�ပ� �သည�။ �ရ��င� အ�ဟ�ရက�� အဓ�ကအ���ဖင�� �ရ��က�မ�

သယ��ဆ�င�သည�။ �ရ��က�သည� အက��အ�ဝ�ရ�ည� (ling distance) �ဖင��

သယ�ပ� �သည�။ သစ��ပ���ပင�မ���တ�င� �ရသယ�ပ� � မ�အက��အ�ဝ�သည� စင�တ�မ�တ�

�လ�က�မ�ရ���ပ�� သစ�မ�ပင�၊ သက�တမ���က�သစ�ပင��က��မ���တ�င� �ရ��က�၏

အက��အ�ဝ�အရ�ည�သည� (၁၁၀)မ�တ�ခန� �ရ��သည�။ သယ�ပ� ��ခင��လ�ပ�ငန��စ�� တ�င�

အင��အ��ဂ�နစ��အ��ဂ�နစ�အ�ဟ�ရဓ�တ�မ���က�� ဆ�လ�တစ�ခ���င�တစ�ခ�သ� � (short

distance) အက��အ�ဝ�တ����င�သယ��ဆ�င��ပ�� အစ��ရ��က�အဖ�� �အစည��တ�င�

အပင�က� �ဖတ��ပ�� (long distance) �ဖင��သယ�ပ� �စ�ပ�ယ�သည�။


12

၄။ ��မခ���မ�သဇ��က���ခင����င� ရ�က�ဖ�န����မ�သဇ��က���ခင��တ�� �အ�ပ�

လွှမ��မ����သ�အခ�က�မ���

(က) ရ�က�ဖ�န����မ�သဇ�အ�ပ�ကန� �သတ�ခ�က�မ���

(၁) ရ�က�ဖ�န����မ�သဇ�အ�ဖစ� သ����သ� အ�ဟ�ရဓ�တ�သည� �ရတ�င��ပ���ဝင�မ�

အ���က�င��ရမည�။

(၂) ရ�က�ဖ�န��အ�ဖစ� သ����သ�အ�ဟ�ရသည� (KCl) က��သ� ��သ� ဆ��(သ�� �)

�ပင��အ��မ��� �သ� အရည�တ� �က�� သ���စ��ပ�က အရ�က�တစ�ရ���မ���

�လ�င��စ���င�သည�။

(၃) �ပင��အ��ပမ�ဏအနည��ငယ�ဖ�န��လ�င� အ�က�မ��က�မ�အသ����ပ�ရန�လ�အပ�သည�။

(၄) အရ�က�ဖ�န����မ�သဇ�က�� ဖ�န���ပ�� မ���ရ���ခင�� (သ�� �)�ဆ�ဖ�န���သ�

ဖ�အ��မ����ပ�� �ဆ�မ���စ��က��ပ�� ��မထ�သ� � �ရ�က�ရ���င�သည�။

(၅) ရ�က�ဖ�န����မ�သဇ�သည� အနည��လ��အ�ဟ�ရဓ�တ�မ���အတ�က� ပ��မ�သင���တ��

သည�။ ခ��� �တ��သည�� လက�ဏ��ပ�န�သ� အပင�တ�င� ရ�က�ဖ�န��သ���သည��အခ�

�ပင��အ��ပမ�ဏန ည��နည��က��သ�သ���ရန� သင��သည�။ သင��တင���သ�

�ပင��အ��ပမ�ဏ��င� ရက��ခ��ဖ�န���ပ� ရသည�။

အရ�က�မ���က ရ�က�ဖ�န����မ�သဇ�က�� စ�ပ�ယ�မ�မလ���လ�က�ဘ� ��မသ�� �

စ��က�လ�င� အခ��န�က�န��ခင��၊ လ�ပ�သ��ခ၊ စက�ပစ�ည��အသ����ပ�ခတ�� �က�� ဆ����������င�သည�။

သ�� ��သ�� ��မထ��ရ�က��န�သ� အ�ဟ�ရက�� အပင�၏ အ�မစ�က �ပန�လည�စ�ပ�ယ��ပ��

အသ���ခ����င�သည�။ ရ�က�ဖ�န����မ�သဇ���င� ပ���သတ��ဆ�၊ မ�သတ��ဆ�တ��သ��လ�င�

လ��က��လ��ည��ထ�မ�မရ��ဘ� �န�သ�အခ� အ�ဟ�ရအစ�မ��သက��ရ�က�မ��လ���က��ပ��

အပင��လ�င�မ�က� အ���ပ�သည�။
13

ရ�က�ဖ�န����မ�သဇ�က�� လ�ပ�က�က�ငယ�၊ �တ�င�သ�မ���အတ�က� အက�န�က�

သက�သ��ပ�� ထ��ရ�က��သ� ��မ�သဇ��က��နည���ဖစ�သည�။ ရ�က�ဖ�န����မ�သဇ�

ဖ�န���ခင����င�အတ� �စ�ကပ��သ� ပစ�ည��ထည���ပ��ပ�� ဖ�ယ�င��လွှ�ထ��သ�

အပင�မ���တ�င� စ��က�မ�က� ဟန� �တ�����င�သည�။

ရ�က�ဖ�န����မ�သဇ�က�� ရက�သတ� ပတ��ခ�� အပတ�စ�� �ဆ�ဖ�န���ပ�ရသည�။

ဤသ�� ��ဖင�� အထ�က���န����င� သ�����အရည�အ�သ���ပည�� ရရ���စသည�။ ရ�က�ဖ�န��

��မ�သဇ�က�� အမ�န� � (သ�� �) �ပင��အ��မ����သ� အရည�အ�ဖစ� ဝယ�ယ���င�သည�။

သတ�မ�တ�ထ���သ� ��န��ထ��အတ��င�� �ရ��င� �ရ�၍ ပက�ဖ�န���ပ�ရသည�။ အခ��� �

�ပ���ဝင���င��သ� အခ���မ�သဇ�မ���လည��ရ��သည�။ ဥပမ�( ပ�လ���မ�သဇ�)

- လ��င��ဆ�ပင�တ�င� ရ�က�ဖ�န����မ�သဇ��ပ�သည��အခ� အရ�က�၏

တစ�ဝက�ခန� � �ပန� �က��သည�မ�စ၍ ��စ�ပတ��ခ��

အ�ဟ�ရ�ဆ�ဖ�န��ပ�ရသည�။

- အရ�ပ�ရပင��င
� � အ�မ�စ�မ��ပင�မ���တ�င�လည�� ���ဦ�မ�စ၍ ��စ�ပတ�တစ��က�မ�

ဖ�န���ပ�ရသည�။

- အလ�စ�က��မက�ခင��မ���တ�င�လည�� �မက���ပင�စ�ပ�က�သည�မ� တစ�ပတ�

တစ��က�မ� ��င� �လ�ပတ�တစ��က�မ�မ� အရ�က�မ��ကခင�အထ�

အခ��န�ဇယ����င�သ���ပ�ရသည�။

- ဟင��သ��ဟင��ရ�က�မ�����င� တစ�ရ�သ�ပ�င�ပန��ပ�င�မ���တ�င� အ�စ�အ�ည��င��

�ပ�က��ပ�� (၁၀) ရက�သ�� မ�စ၍ ဖ�န���ပ�ရသည�။

၄။ (ခ) ��မခ���မ�သဇ�သ����ခင��၏ ကန� �သတ�ခ�က�မ���

��မခ���မ�သဇ�သ����ခင��သည� ��မ�က��၏ ခ���င�ဓ�တ��ပ�မ�တည�၍

�ပ���ဝင���င�မ� က���ခ���ခင��၊ ��မ�က��အတ�င�� လ��အပ��သ� ��မ�သဇ�၏ �ရ� လ���မ�


� ၊
14

အ�ခ��ဓ�တ�မ�����င� ကပ��င��နမ�၊ အပင�မ� စ�ပ�ယ���င�စ�မ��အ��တ�� ��ပ� မ�တည�သည�။

��မခ���မ�သဇ��က��သည��အခ� ��မ�က��ထ�တ�င� �ရအစ��ဓ�တ�ရ��နရန� လ��အပ�သည�။

��မခ���မ�သဇ��က��သည��အခ� �က��ပ��စနစ�က� စ���စ��ရန� လ��အပ�သည�။

�က�ပက��က���ခင��၊ စ��က���က�င��ထ�သ� � အတန��လ��က�ထည���ခင��၊ သ�����ပင�က� ဝ��င��၍

�က���ခင��၊ အပင�၏ အ�မစ�န��တ�င� စ�ပ��က���ခင�� စသည��ဖင�� သ�����၏ အ�က��က�

လ��က��က�� �ပ�ရသည�။ ��မခ���မ�သဇ��က��သည��အခ� သ�����ပင���င�အတ�

�ပ�င���မက�ကပ� အ�ဟ�ရ က�� စ�ပ�ယ�သည�။ ထ�� ���က�င�� �ပ�င���မက�ရ�င��လင���ပ��မ�သ�

��မ�သဇ�အ�ဟ�ရထည��သ�င���ပ� ရသည�။

��မ�သဇ�မ���၊ အ�င� ပ��


� ဆ�������ခင�� မ�ဖစ��စရန� ��မ�ပန�လည� ဖ����ပ�ရသည�။

စပ��က��သ� � သ�����တ�င� �ရသ�င���ရထ�တ� �ပ�လ�ပ�သည��အခ� အ�ဟ�ရမ���

�မ��ပ����င��သ� ��က�င�� ဂ��စ�က�ရန�လ�အပ�သည�။ �တ�င��စ�င��တ�� �တ�င� ��မ�သဇ�

�ပ�သည��အခ� �ရစ�� ��င�အတ� �မ��ပ����င��သ���က�င�� ဂ��တစ��က���မဖ���ရမည�။

သ�����က� စ�ပ�စ�ပ�စ�က��သ� ဟင��သ�� ဟင��ရ�က�သ����� မ��ညင��၊ မ��လ�၊ �ဂ�ဖ�စ�က�ခင��

မ���တ�င�စ�က��ဘ�င�တစ��လ��က���က�င���ဖ�� ��မ�သဇ��ပ�ရသည�။ ��မခ���မ�သဇ�

သည�အ�ဟ�ရခ��� �တ��လက�ဏ�သ�����တ�င� �ပသသည�� အခ�တ�င� ခ�က�ခ�င��နလန�ထ���င�

စ�မ��အ��နည��သည�။ N, K ပ��သ���မ�သဇ�က�� မ�����စ� �အ�င�မ�� မထ��သင���ပ။ N,

K က�န��ပ�င��မ�ဆ��မ���သည� ��မ�က����ခ�က��သ� � သည��အခ� အ�မစ�ငယ�မ���က��

ထ�ခ�က��စသည�။

၄။ (ဂ) အ�ဟ�ရဓ�တ�စ�မ�ခန� �ခ���ခင��နည��လမ��မ���

(၁) သ�����ပင�အ�ကင��အက�န�မ�����င���မတ�င��ပင�က�ယ�ရ�အ�ဟ�ရဓ�တ�မ���က��သ� �

လက�ရ� တည�ရ��န�သ� ပင�က�ယ��အ�ဟ�ရဓ�တ�အရင��အ�မစ�မ���က��

မ�န�ကန�စ�� အသ����ပ��ခင��၊
15

(၂) သ�����ပင�၏ �နရ��ဒသ��င� ရ�သ�ဥတ�အလ��က� လ��အပ�ခ�က�က� ထ�န��ည��၍

���က�ထ���ဂ�င�၊ �ဖ��စရပ�စ���င� ပ��တက�ဆ�ယမ���မ�သဇ�မ��� ထည��သ�င���ခင��။

(က) အ�ရ�င�တ�င���သ� အစ�မ���ရ�င�အရ�က�ကဒ� (Green leaf color

chart) အသ����ပ� �ခင��သည� စပ��သ�����၏ လ��အပ��သ�

���က�ထ���ဂ�င�ပမ�ဏ��င�မ�န�ကန��သ� အခ��န�တ�င� ထည��သ�င���ခင��က��

�ဖစ��ပ��စ�ပ�� ��မ�သဇ�မ����လလ�င�ဆ�������ခင��က�� တ��ဆ�� �ပ�သည�။

(ခ) သ�����လ�အပ�ခ�က��ပည��မ�ရန� လ��အပ��သ� �ဖ��စ�ဖ��ရပ�စ���င�

ပ��တက�ဆ�ယမ� ��မ�သဇ�မ���က�� ဆ����ဖတ���င�ရန�

���က��တ��ဂ�င�ခ�န�လ�ပ��ခင��အက�က�မ���က�� အသ����ပ� �ခင��သည� �ဖ��စ

�ဖ��စရပ�စ���င� ပ��တက�ဆ�ယမ�အ�� စပ��ပင� လ��အပ��သ� အခ�����ဖင��

ထည��သ�င���ခင��က�� �သခ���စသည�။

(၃) သ�ပ�ဓ�တ�၊ ကန� �ဓ�တ���င� အနည��လ��အ�ဟ�ရဓ�တ�မ���က�� ထည��သ�င���ခင��

အတ�က� �ဒသအလ��က� က�ဘမ���ဆ�င�ရ�က��ခင��က�� �ပ�လ�ပ�ရသည�။

(၄) ရရ����င��သ� ��မ�သဇ�အရင��အ�မစ�မ���အ�� စ��ပ����ရ�တ�က��ခ�အရ��ဆ��

�ပ�င��စပ��ခင�� အ���ရ��ခ�ယ��ခင��

စသည��နည��လမ��တ�� ��ဖင�� ဘက�စ�စ���စ���ပ�� အ�ဟ�ရဓ�တ�မ���က�� စ�မ�ခန� �ခ���ပ�

ရသည�။
16

၅။ ရ�က�ဖ�န����မ�သဇ���င� ��မခ���မ�သဇ� �က���ခင��တ�� �၏ �က�င��က����၊

ဆ���က����မ���

၅။ (က) အမ���လ��အ�ဟ�ရဓ�တ� ခ��� �တ���ခင����က�င���ဖစ��သ�

သ�����လက�ဏ�မ�����င� ��မ�သဇ�သ���စ��ပ�မ���

အမ���လ��အ�ဟ�ရဓ�တ�ခ��� �တ���သ� ဝ�ပင�တ�င� အ�မစ�၏ ဇ�ဝ�ဖစ�စ��မ��������ပ��

အရ�က�မ��� သ��ခ���ရ�င��ဖစ��ပ�� လ�ပ��န�ခင���တ� ရတတ�


� သည�။ အ�မစ�၏

လ�ပ��ဆ�င���င�စ�မ�� အ�� က�ဆင���ခင����င�အတ� ဝ�သ���တ�င���ဖစ�မ� အ���က�င���ခင��

က���တ� ရတတ�
� သည�။ ��မခ� ��မ�သဇ�အ�ဖစ� အမ���လ��အ�ဟ�ရ�က��ထ��

�သ��လည�� ��မတ�င� K (ပ��တက�ဆ�ယမ�) ပ�ဝင�မ� အလ�န�အ��နည���နလ�င� ရ�က�ဖ�န��

သ����ပ�ရသည�။

ဝ�ပင�တ�င� ပထမဦ�ဆ��� ပန��ပ�င��ပ���န�က� (၄)ပတ��ခ�� �ဆ�အ�ဟ�ရဓ�တ�

�ပ�လ�င� အ�က�င��ဆ���အထ�က���န��က�� ရ���င�သည�။ ပ��တက�ဆ�ယမ��က���ခင���ဖင��

ဝ�ခ�ည�မ�င�၏ အရည� အ�သ��က��လည�� ပ��မ��က�င��မ�န�စ��ရသည�။

စပ��ပင�တ�င� ���က��တ��ဂ�င���မ�သဇ�အထ��လ��အပ�သည�။ ပင�ပ�င��ဆ��င�ရ�

�က��ထ���မ�က� အ���ပ��ပ�� ပင�ပ���မ���ထ�က�ရန� အ���ပ�သည�။ �ဒသစပ��မ����မ���

တ�င�အပင�အရပ��မင��� ခင����က�င�� ယ��င�လ��ခင�� �ဖစ��စသည�။ ���က��တ��ဂ�င�ခ��� �တ��

�ခင����က�င�� �ဖစ��သ� သ�သ��သ� လက�ဏ�မ���က��ထ���မ���န���လ���က��ခင��

�ဖစ�သည�။ အပင�သည� ပ�က�န��န�ပ�� ပ�န��ပ�� အ��နည���သ� (spindly)

လက�ဏ�မ����ဖစ�သည�။ အစ�မ���ရ�င��ခယ�ပစ�ည��မ����လ���နည�� �ခင��၊

အရ�က�စ�မ��မ���အစ�� အဝ��ရ�င���င� အ�ရ�င�စပ��က��မ��� �ဖစ��ပ��စသည�။

�ဖ��စရပ�စ�ခ��� �တ��ပင�မ���တ�င� အရ�က�၏အ�ရ�င�မ�� ခရမ���ရ�င��ဖစ��ခင�� ထင�ရ���

သည�။ ပ���တင���ပ�လ�ပ�မ�၊ RNA �ပ�လ�ပ�မ��လ���က��ပ�� ��က�န��ရ�င�မ��� အရ�က�တ�င�


17

�ဖစ��ပ��စသည�။ K ပ��တက�ဆ�ယမ�ခ��� �တ���ခင����က�င�� အပင�၏ �က��ထ���မ�

ရပ�တန� ��ခင��၊ ယ��င�လ�မ��ဖစ� �ခင��၊ ဆ�လ�တစ�ရ���သ��မ��� �တ�င��တင��မ�မရ���ခင��၊

�ရ�ဂ���င� ပ���မွှ��ဒဏ�က� ခ�စ��ရ�ခင��၊ အထ�က�က��ခင��၊ သ�����အ�စ�ဆ�မ������ တ�


� �ခင��၊

�ယဘ�ယ�အ���ဖင�� သ�����၏ အရည�အ�သ�� က�ဆင���စသည�။

အမ���လ��အ�ဟ�ရအ�ပ�စ�တ�င� ပ��သ� ကယ�ဆ�ယမ� (Ca) ခ��� �တ��လ�င�

အစ���က�၏ သယ�ပ� ����င�စ�မ���လ���က�သည�။ အပင�မ��� ပ��သဏ္ဍ�န�မမ�န��ခင��၊

အရ�က�မ��� တစ��နရ�ထ�မ� စ�ပ�ထ�က��ခင��၊ အစ�မ��ရင���ရ�င�အရ�က�မ����ဖစ��ခင��၊

အပင�မ���တ�န� �လ�မ��ခင��တ�� � �တ� ရသည�


� ။

��မပ�ပင�တင
� � ကယ�ဆ�ယမ�ခ��� �တ���ခင����က�င�� ��မပ�အခ��တ�င� အ�ပ�က�မ���

�ဖစ��ခင��၊ ��မပ�တ�င�အ�စ�ဆ�တည��ခင��နည���ခင��၊ မ�ပည���ခင��တ�� � �တ� ရတတ�


� သည�။

ပန��သ��ပင�တ�င� မခ����သ� အနက��ရ�င� အစက�မ��� အသ��ခ���ပ�တ�င� �ဖစ��စတတ�

သည�။ ခရမ��ခ���ပင�တ�င� အဆ�ပ�လ�က�ပန��ပ�င��ခင��၊ ��ပ�င��ပင�တ�င� အပင��ပ�က�

မထ�က��ခင��၊ အရ�က�ငယ�မ���သည� �ပန� �က���ခင��မရ��ဘ� လ�ပ��န�ခင��တ�� ��ဖစ�သည�။

မက�ဂန�ဆ�ယမ� (Mg) ခ��� �တ��လ�င�အရ�က�ရင��မ���တ�င� ရ�က���က�မ����က��

အဝ��ရ�င�ကက
� �မ����ဖစ��ပ��ခင��၊ ဝ�ပင�၏ �အ�က�ရ�က�မ���တ�င� အည���ရ�င���င�

အက�က�မ����ဖစ��ပ� �စတတ�သည�။ ဆ�လ�ဖ� (S) သည� P �ဖ��စ�ဖ�ရပ�စ� ��င�

အ�ပ��င�ပမ�ဏ လ��အပ�သည�။ S သည� အမ��င���အက�ဆစ��ဖစ��ပ��ခင����င�

ပ���တင��ထ�တ�လ�ပ�မ�က� အဓ�က မရ��မ�ဖစ� လ��အပ� သည�။ (S) သည� အပင�အတ�င��

အနည��ငယ�သ� �ရ� လ�����


� �င�သည�။ သစ�သ��ပင�မ���တ�င� အသ��မ��� အ�ပည��အဝ

ရင��မ�ည�မလ�ဘ� စ�မ���န�ခင���ဖစ�သည�။ ဆ�ထ�က�သ�����ပင�မ���တ�င� ဆ�လဖ�

ခ��� �တ���ခင����က�င�� ဆ�ထ�က�ရ�ခ��င���န���လ���က��ခင��၊ ပ�ပင�တ�င� အ�မစ�ဖ�မ���

နည���ခင��၊ ���က��တ��ဂ�င�ဖမ��ယ�မ�နည���စသည�။

၄။ (၂)- (ခ) �က�ပင�တ�င� ပ��တက�ဆ�ယမ� (K) ၏ အ�ရ�ပ�ပ��


18

�က�ပင�တ�င� ပ��တက�ခ��� �လ�င� အပင�၏ အရ�က�ငယ�မ���

အစ�မ��ရင���ရ�င��ဖစ��န�ပ�� အရ�က��က��တ�� �သည� အဝ��ရ�င�က� �ဖစ��စသည�။

အပင��က��ထ���မ�ရပ�တန� ��ပ�� အရ�က�မ��� အစ�မခ�က�လ�ပ���င�၍ အရ�က�မ���

��ကက��ခင���ဖစ���င�သည�။ �က�ပင�စည�တ�င� သ�က��ဓ�တ� က�ဆင��မ� �ဖစ���င�သည�။

အရ�က��က��မ���တ�င� လ��မ����ရ�င�အက�က�မ���၊ အည���ရ�င�အက�က� မ��� �ဖစ��စ�ပ��

အရ�ယ�မတ��င�မ� ည������ခ�က�ပ�က�စ���စသည�။

ပ��တက�ရ�က� ���ကထ
� ���ဂ�င���မ�သဇ���င�အတ� ��မခ�ထည���ပ�ရသည�။ �က��ရန�

��န��ထ��မ�� ���က��တ��ဂ�င�ထက�ပ�က�၍ �က���ပ�သင��သည�။ အရ�က�မ��� အစ�ခ�က�

���င�စ�မ���က�င��မ�သ� သ�က��ဓ�တ�က� �က�ပင�စည�တ�င� စ��ပ�� သ�က��ထ�က�ရ�ခ��င���န��

�က�င���စသည�။ ပ��တက�သည� သ�က��မ���က�� အရ�က�ပင�စည�အတ�င��သ�� �

သ����ရ�က��ခင��က�� လ�ယ�က� �ခ���မ� �စသည�


� ။ ပ��တက�ခ��� �တ��လ�င� အစ�ခ�က�လ�ပ��ပ��

သ�က��ဓ�တ�မ���သည� ရ�တ�သ�မ�� သည��အခ� အရ�က�တ�င� က�န�ရ��န�သ���က�င��

သ�က��ထ�က�ရ�ခ��င���န���လ���က��စသည�။

ပ��တက�ရ� မလ���လ�က��သ���က�င�� အရ�က�တ�င� ခ��� �တ��သည��လက�ဏ���င�

က�န��မ�သန�စ�မ���သ��က�ပင�
19

၄.၂။ (ဂ) ��မပ�ပင�တ�င� �ဖ��စရပ�စ� �က���ခင��

��မပ�ပင�တ�င� �ဖ��စရပ�စ��က���ခင��သည� အထ�က���န����င� အ�မတ�မ���

�စသည�။ �ဖ��စရပ�စ� P ရရ��မ� မ����သ���မ��င� P ဖမ��ယ���င�မ���မမ���တ�င� �က��ရန�

မလ���ပ။

သ�ဓ�တ���င� အလ�မ�န�ယမ��ကယ�ဝ�သ� ��မတ�င� P �က���ခင��သည�

အထ�က���န���ပ� သက��ရ�က�မ�မရ���ပ။ P ရယ���င��သ� ��မမ���က�� သမပ��င����င�

စ��စ�တ�ဧရ�ယ�တ�င� �တ� ��� �င� သည�။

�ယဘ�ယ�အ���ဖင�� P �ဖ��စရပ�စ� အ�ဟ�ရဓ�တ�သည� အ�ခ���ဒပ�စင�မ�����င�

ကပ��င�မ�အ�� �က�င���သ���က�င�� ��မခ���မ�သဇ�သ����ခင��ထက� ရ�က�ဖ�န����မ�သဇ�

အ�ဖစ� �က��ရန� ပ��မ� သင���တ��သည�။

၄.၂။ (ဂ) ဆ�လ�ဖ���မ�သဇ�အသ����ပ��ပ�� လက�ဖက�ပင�တ�င� အထ�က���န��တ����ခင��

ဆ�လ�ဖ�သည� လက�ဖက�ပင�တ�င� အဓ�ကလ��အပ��သ� အ�ဟ�ရအ�ဖစ� ပ�ဝင�

�နသည�။ ဆ�လ�ဖ�သည� လက�ဖက�ရ�က�၏ အရသ�၊ အန�၊ အရ�ယ�အစ����င�

အ�ရ�င�မ��� အ�ပ� လွှမ��မ���မ�ရ�သည�။ ဆ�လ�ဖ�က�� ��မ�က��၏ ခ���င�ဓ�တ�ထ�န��ရန�

pH ၅.၅ �အ�က�ရ��စ ရန� က�ည�သည�။ လက�ဖက�ပင�သည� အက�ဆစ�ဓ�တ��က��က��သ�

အပင�မ�����ဖစ�သည�။

လက�ဖက�ပင�တ�င� ဆ�လ�ဖ�က�� ��စ�စ�� ၁၆-၂၆ kg / ha ထည���ပ�ရသည�။

လက�ဖက� ခ��ရ�တ�င� အ�မ�ပ�မ�န�ခ���ပ�ရ�ပ�� အပင�၏ အ��န� �အ���ည��ဆ��အပ��င��၊

အငယ�ဆ��အရ�က�၊ အ�ဟ�ရဓ�တ�မ����ကယ�ဝ�န�သ� အရ�က�က� ခ��ရသည�။

ထ�� ���က�င�� ��မအ�ဟ�ရဓ�တ� လ���လ�က�စ�� ရရန�လ�သည�။ လက�ဖက�ရ�က� ၃၀၀၀ kg

ခ���ပ��တ��င�� ဆ�လ�ဖ� ၆-၉ kg/ ha ��စ�စ��စ�ပ�ယ�သည�။


20

ဆ�လ�ဖ�သည� ��မ�က��က�� လ�င��မန�စ�� ခ���ဓ�တ��ပ��ပ�� လက�ဖက�ပင�

�က��ထ���မ�က� အ���ပ�သည�။ ဆ�လ�ဖ���မ�သဇ�က�� စ��က���က�င��ထ�ထည��

�က���ပ��ခင���ဖင�� ဆ�လ�ဖ�ဓ�တ� ရရ��သည�။ လက�ဖက�ပင�တ�င� ပ����ပင�ဘဝသက�တမ��

��စ��အခ�မ�သ�စ�ပ�� pH ၅.၁ �အ�က�တ�င� အ�မ�ထ�န��ထ��ရသည�။ အပင�မ�


2-
ဆ�လ�ဖ�က�� SO 4 ပ��စ��ဖင�� အလ�ယ�တက� ရ���င�သည�။ ဆ�လ�ဖ�က�� �က��က�မ�န� �

(CaSO 4 -2H 2 O) ထည���ခင��၊ �ဒပ�စင�ဆ�လ�ဖ� (Elemental sulphur)

အ�ဖစ�သ���ခင��၊ အမ��န�ယမ�ဆ�လ�ဖ�တ���င� single supersphosphate တ�� �သည�

�ရတ�င� �ပ���ဝင�အ���က�င���သ���က�င�� ရ�က�ဖ�န����မ�သဇ� အ�ဖစ� သ������င�သည�။

ဆ�လ�ဖ�က�� �ဈ���န��ခ���သ�စ���ဖင�� ရရ��ရန� ပရ�ဆ�ဆ��င�မ���တ�င� ကန� �မ�န� � အ�ဖစ�

ဝယ�ယ�သ��စ����င�သည�။

လက�ဖက�ရ�က�တ�င� ဆ�လ�ဖ�ခ��� �တ���သ���က�င��ရ�က���က��က�� အစ�မ���ရ�င��ပန� �

လက�ဏ�မ���

၄.၃။ အနည��လ��အ�ဟ�ရဓ�တ�ခ��� �တ���သ�လက�ဏ�မ�����င� ��မ�သဇ�သ���စ��ပ�မ���

အနည��လ��အ�ဟ�ရဓ�တ�မ���က�� ��မ�က��ထ�တ�င� �ပ���ဝင���င��သ� ပ��စ��ဖင��

တည�ရ� �နတတ�သည�။ သ�� ��သ�� သ�����ပင�၏ လ��အပ��သ� ပမ�ဏအလ��အ�လ�က�

မရ���ပ။ ဥပမ�- ဘ��ရ�န�အ�ဟ�ရဓ�တ�သည� သ�ဆန��သ���မတ�င� အ�ဟ�ရဓ�တ�


21

ပ�ဝင�မ�နည���ပ�� ရွှ� ��စ�ဆန� �သ���မတ�င� အ�ဟ�ရပ�ဝင�မ� မ���သည�။ ဘ��ရ�န�

အ�ဟ�ရဓ�တ�သည� �အ��ဂ�နစ�ပစ�ည��မ��� ��င�အတ� ရ���န�ပ�� အပ�ပ�င���ဒသ၊

မ���နည���ဒသမ���တ�င� �အ��ဂ�နစ�ပစ�ည��နည��ပ���ခင�� ��က�င�� ဘ��ရ�န�ခ��� �တ���ခင��က��

အမ���အ�ပ���တ� ရသည�
� ။

ဘ��ရ�န�အ�ဟ�ရခ��� �တ���ခင��က�� သ�����ပင�၏ ထ�ပ�ဖ���ပ��င��ဆ�လ�က�ပ���ရ�

�နရ�မ���တ�င� အဓ�က �တ� ရတတ�


� သည�။ ပင�စည�ထ�ပ�၊ အ�မစ�၏ထ�ပ�ဖ���ပ��င��

အရ�က�သစ�မ�����င� ပန��ပ�င�ရ� ထ�ပ�ဖ���ပ��င��တ�� �တ�င� �မင�ရသည�။ အရ�က�ငယ�မ���တ�င�

အရ�က�မ���သည� “��င��ဆ�ပ�” ပ��၊ အဆ�ပ�လ�က��ဖစ��နတတ�သည�။ သ�����ပင�၏

အရ�က�မ���ထ��ခင��၊ သစ�သ��မ���က��အက��ခင��၊ အရ�က�မ���ည������ခ�က��ခင��၊ ����တ���င�

ပင�စည�မ���၊ ဆစ��က��မ���တ���ခင��တ�� �က�� �တ� ရသည�


� ။ အသ��မ���တ�င� �ဖ��သ��က��သ� �

အသ���ဖစ��န�ခင��၊ အရ�ယ�မတ��င�မ� သ��ကင��မ��� ��ကက� �ခင��၊

��မ�အ�က�ပင�စည�သ�����မ����ဖစ��သ� သ�က��မ��လ�တ�င� ပင�စည�ပပ


� ��ခင��၊ အပင�၏

ထ�ပ�တ�င� ည��ပ�ပ��ခင���ဖစ�သည�။ စပ�စ�ပင�မ���တ�င� ဘ��ရ�န�ခ��� �တ���သ���က�င��

အသ��ခ��င�မ��� �သခ��မတင�ဘ� ရ���ခင��၊ ��ပ�င��ဖ��မ���တ�င� အ�စ�အဆန�

မတည�ဘ��မ���ခင��၊ ��မပ�တ�င�လည�� အ�စ�မပ��ခင��၊ ဝ�ပင�တ�င� ဝ�သ���တ�င��မ���

မခ��င�ဘ� ��ကက��ခင��တ�� ��တ� ရသည�


� ။ ဘ��ရ�န� အ�ဟ�ရဓ�တ�က� ��မ�သဇ�မ���

�က�ပင��ခင���ဖင��လည�� ��မခ���မ�သဇ�အ�ဖစ� သ������င� သည�။ ရ�က�ဖ�န����မ�သဇ�အ�ဖစ�

သစ�သ���ခ�မ�����င� ဝ�ပင�တ� �တ�င� ပ���သတ��ဆ�မ��� တ��ဖက� ဖ�န���ပ� ရသည�။ ဘ��ရ�န�က�

��မခ���မ�သဇ�အ�ဖစ� အသ����ပ�ပ�က ၀.၅ kg B/ ha မ� ၁ kg B/ha က��

�က�ပက��ပ�ရသည�။ ရ�က�ဖ�န����မ�သဇ�က�� ၀.၁ kg B/ ha ��င� ၀.၅ kg B/ ha အထ�

ရ�က�ဖ�န�� အ�ဖစ� သ������င�သည�။ ဘ��ရ�န���မ�သဇ�က�� ဘ��ရက� (borax) ၊ ဘ��ရစ�အက�ဆစ�၊

ဆ��ဒ�ယမ� tetraborate၊ �ဆ��ဘ��ဘ��မ���က�� ရ�က�ဖ�န��အ�ဖစ� သ������င�သည�။

၄.၃။ (က) သ�ပ�ဓ�တ���င� အပင��က��ထ���မ�


22

အပင�မ���သည� သ�ပ�ဓ�တ�က� Zn2+ ပ��စ��ဖင�� ရယ�သည�။ Zinc

သ�ပ�ဓ�တ�လ�အပ�မ�သည� အစ��ဓ�တ��ပ� မ�တည�သည�။ အပ�ပ�င���ဒသမ���တ�င�

သ�ပ�ခ��� �တ��မ�မ���သည�။ သ�ပ�ဓ�တ�သည� ��မခ���င�ဓ�တ� pH �မင��လ�င� (Zinc

Carbonate) အ�ဖစ� တည�ရ��န�သ���က�င�� အပင�ရယ�မ� တ�င� အဟန� �အတ��

�ဖစ��စသည�။ ��မထ�တ�င� �ဖ��စ�ဖ�ရပ�စ�ဓ�တ�မ���လ�င�လည�� သ�ပ�ဓ�တ� ခ��� �တ��မ�

�တ� ရသည�
� ။

သ�����က� ဆက�တ�က�စ�က��သ���မမ���တ�င� (Zinc oxide) ��မ�သဇ�က��

သ���သင��သည�။ (Zinc oxide) သည�တ�ဖည���ဖည��ခ�င�� စ�မ�ထ�က��သ���က�င��

အနည��လ��အ�ဟ�ရ ��င� က��က�ည��ပ�� ထပ�ခ�ထပ�ခ�ထည��ရန� �လ���ခ��ပ�သည�။

သ�ပ�ဓ�တ�ခ��� �တ���သ�အပင�မ��� တ�င� ရ�က�ဖ�န��အ�ဖစ�သ�����င�သည�။ ရ�က�ဖ�န��က�� (Zinc

sulphate) သ���သင��သည�။ သ�� ��သ�� sulphate ပ��သ���က�င�� ��န��ထ��က��

�သခ��ဂ��စ�က�ရန� လ��သည�။ sulphate မ���လ�င� အရ�က���က�ခင���ဖစ��စသည�။

သ�ပ�ဓ�တ� (Zinc) ခ��� �တ��မ�က� ထ���ဓ�တ�မ����သ���မတ�င� ဂ���ပင�စ�က��ပ�� (၃-၅)

ပတ�အ�က�တ�င� လက�ဏ��ပသည�။ စပ��ပင�တ�င� ��ပ�င���ရွှ စ�� �က��ပ�� (၂-၄) ပတ�

အတ�င�� ခ��� �တ��မ��ပသည�။ သ�ပ�ဓ�တ�အလ�န�ခ��� �တ���သ� ��မတ�င� ဂ���ပင���င���ပ�င��ပင�တ� �

အ�ည��င���ပ�က� ���င�စ�မ��နည��သည�။ သ�ပ�ဓ�တ�ခ��� �တ���သ� လက�ဏ�မ���မ��

အပင��က��ထ���မ�ရပ�တန� ��ခင��၊ အ�ပ�ရ�က�မ���တ�င� အည��ညစ��ရ�င� အက�က�မ���

�ပ��ခင��၊ ပင�ပ���က�ဆင���ခင��၊ �စ�ဆန��မ�� �ခင��၊ အစ�မ���ရ�င��ပန� ��ခင��၊

�စ�ရ�က�စ�ပင�မ���တ�င� အရ�က�အရ�ယ�အစ���သ��ခင��၊ အ��န� �မ����သဆ����ခင��

တ�� ��ဖစ���င�သည�။ ပန��သ��ပင�တ�င� အရ�ယ�မတ��င�မ�အရ�က�မ��� ��က�စ သည�။

သ�ပ�ဓ�တ�သည� အပင�က� auxin ထ�တ�လ�ပ��ခင��၊ �က��ထ���မ��ဟ��မ�န� �

ထ�တ�လ�ပ��ခင�� တ�� �တ�င� က�ည��ပ�သည�။ အဆ�ဓ�တ�ထ�တ�လ�ပ�မ�က� ပ��မ�န��ဖစ��စ�ခင����င�

အ�မစ��က�င��စ�� ဆင���ခင��၊ အစ�မ���ရ�င�ပစ�ည��မ�����င� က�ဗ��ဟ�က�ဒရ�တ�


23

ထ�တ�လ�ပ��ခင��၊ အရ�က�မ��� �တ�င��တင���ခင��၊ ဖ�ယ�င��လွှ�ထ�တ�လ�ပ��ခင��တ�� �တ�င�

က�ည�သည�။

၄.၃။ (ခ) မန��ဂန�စ� အနည��လ��အ�ဟ�ရဓ�တ�က�ရ�က�ဖ�န��သ����ခင��

မန��ဂန�စ�ခ��� �တ���သ� ���စ��ပင�၏ ရ�က��ပ��တ�င� မ��ခ���ရ�င�အက�က�မ���

�ဖစ��ခင��၊ ရ�က��ပ���က�င��စ��ဖ�� ��ဖ����ပ��ထ�ပ�ရ�က�တ�င�စ�မ���ပ�� �အ�က�ဘက�တ�င�

မ��ခ����ရ�င�အစက�မ��� ထ�က��ခင��၊ အ�စ�ဆန�မတည��ခင��တ�� � �တ� ရတတ�


� သည�။

ပ�မ����ရင��ပင�မ���တ�င� အရ�က�ငယ�မ����က�� အစ�မ���ရ�င��ပန� ��ခင��

�ဖစ��စသည�။ မန��ဂန�စ� ဆ�လ�ဖ�တ�က� ရ�က�ဖ�န��သ����ပ�ရသည�။ ခ����သ���မတ�င�

မန�ဂန�စ�မ����သ� ��က�င�� အဆ�ပ�သင��မ��ဖစ���င�သည�။

သဘ�ဝ�အ��ဂ�နစ�အ�ရ�မ�����င� ခ��လ�တ�က� ရ�က�ဖ�န����မ�သဇ�အ�ဖစ�သ��ရန�

အ�က�င��ဆ����ဖစ�သည�။ မန�ဂန�စ�သည� အ�ခ��ဓ�တ�မ�����င� ကပ��င��န�သ���က�င��

ရ�က�ဖ�န�� သ����ခင��မ�� ပ��မ�သင���တ��သည�။ မန��ဂန�စ�က� ��မခ���မ�သဇ�အ�ဖစ�

�က��ပ�က အ�ခ���ဒပ�စင�မ�����င� လ�င�လ�င��မန��မန�ကပ��င��နတတ�သည�။

၅။ (က) ရ�က�ဖ�န����မ�သဇ�သ����ခင��၏ အက�����က��ဇ��မ���

(၁) ရ�က�ဖ�န����မ�သဇ�သည� သ�����၏အရည�အ�သ��က�� ခ�က�ခ�င�� �မ�င�တင�

�ပ�သည�။

(၂) အဓ�က အက����ရ��မ�သည� ရ�က�ဖ�န����မ�သဇ�၏ စ�မ��ရည�သည� ၉၀ ရ�ခ��င���န��

အပင�က စ�ပ�ယ�မ��က�င���ပ�� ��မခ���မ�သဇ�မ�� ၁၀ ရ�ခ��င���န��သ�

သ�����အတ�က� အက����ရ��မ� �ပသည�။

(၃) အပင�မ���မ�က��အတ�င��မရယ���င��သ� အ�ဟ�ရဓ�တ�က� ရ�က�ဖ�န��အ�ဟ�ရ

အ�ဖစ� အပင�အတ�င��ဝင��ရ�က���င�သည�။
24

(၄) ရ�က�ဖ�န����မ�သဇ�မ� အပင�က� အ�မစ�ရည�ထ�က�ရန� လ�� ��ဆ���ပ�သည�။

အ�မစ�ရည�ထ�က� �ခင����က�င�� အဏ�ဇ�ဝသက�ရ�မ���က�� ပ��မ�လ�ပ�ရ����ပ��

��မ�က��အတ�င�� အ�မစ�၏ ရယ���င� စ�မ��အ���က�င��လ�သည�။

(၅) ရ�က�ဖ�န����မ�သဇ�က�� ဟင��သ��ဟင��ရ�က�မ���တ�င� အခ��န�တ�အတ�င��

အရ�က�ဧရ�ယ�ပ��မ� �က���ပ�� အရည�ရွှမ���စသည�။

(၆) �ရရ���ပ���သ��ဒသတ�င� အပင��က��ထ���ရန� အ�က�င��ဆ����သ� ��မ�သဇ�

�က���ခင�� နည��လမ���ဖစ�သည�။ အဘယ����က�င��ဆ��သ� ��ခ�က��သ� �သ�


အ��ခအ�နတ�င� ��မ�က��ထ� အ�ဟ�ရဓ�တ�သည� ��မ�က���ပ���ရည�

မရ���သ���က�င�� မ�ရ� လ����


� �င�ဘ� အ�ဟ�ရ�ပတ�၍ �သဆ������င�သည�။

(၇) �ရခ��ဒသ၊ ��မ�က��အတ�င���ရခ��န�သ�အခ� အ�မစ�သည� ရယ���င�စ�မ��

မရ���သ���က�င�� ရ�က�ဖ�န����မ�သဇ�မ�� အသ���ဝင�သည�။

(၈) ��မ�ပ�တ�င� မ�ပ�က���င��သ� သစ�ကပ�ပင� (ဥပမ�-သစ�ခ�) တ�င�

အ�ဟ�ရဖ�န���ခင�� သည� အပင��က��ထ������င�စ�မ���က�င��သည�။ က�မ��ပင�၊

င��တ��က�င��ပင�မ���မ�� ��စ�ရ�ည� သ�����မ����ဖစ��သ��လည�� သန�မ��သ�

�ရ�သ�က��မစ�မရ���သ���က�င�� ရ�က�ဖ�န����မ�သ ဇ� သ���သင��သည�။

(၉) �မ�� ��ပတ�င� အလ�စ�က�ပင�မ���တ�င� ဖ��ပ�င�မ�က� ရ�က�ဖ�န���ပ��ခင��

�မင��တက�လ�သည�။

(၁၀) Ca, Fe, K, Zn ခ��� �တ��သည��အခ� အလ�င��မန�ဆ�� �ပန�လည��က�င��မ�န�

�စသည�။ ရ�က�ဖ�န����မ�သဇ���င�အတ� ပ���သတ��ဆ�၊ မ�သတ��ဆ�တ�� �

ပ���တအသ����ပ����င��သ� ��က�င�� လ�ပ�သ��ခသက�သ��စသည�။ �ရ�စပ�ရန�

သဟဇ�တ�ဖစ�မ�က� စစ��ဆ�ရန� လ��အပ�သည�။

၅။ (ခ) ရ�က�ဖ�န����မ�သဖ��က���ခင��၏ဆ����ပစ�မ���
25

(၁) ရ�က�ဖ�န����မ�သဇ�တ�င�ပ��သ� ဆ��မ�����က�င�� အရ�က��လ�င��စ�ခင��၊

�ဆ�ဖ�န���သ� �ခ�င��မ��� (nozzle) မ��� ဆ��ဓ�တ�စ��သ����သ���က�င��

အ�ပ�က�က�ယ��ပ�� ��န��ထ��မ��� �စ���င�သည�။

(၂) ရ�က�ဖ�န����မ�သဇ�သည� အခ����အဆမ�န�မ�န�မသ���လ�င� အပင�က� ထ�ခ�က�မ�

�ပင��ထန�သည�။ �ပင��အ��မ���မ���သ���လ�င� အရ�က�က�ခ�က�ခ�င�� �လ�င��စ

���င�သည�။

(၃) ရ�က�ဖ�န����မ�သဇ��က���ခင��သည� အခ��န� ပ��မ�က�န��စသည�။ ထ�� ��ပင�

အခ��န�ဇယ���ဖင�� အ�က�မ��က�မ�ဖ�န��ရ�ခင����က�င�� လ�ပ�သ��စရ�တ� ပ��မ��စသည�။

��မခ���မ�သဇ� �က���ခင��ထက� ပ��မ�က�န�က��စသည�။

(၄) ရ�က�ဖ�န����မ�သဇ�က�� ဧက�ပ�င��မ���စ�� သ���ရန� �လ��င�ကန��က��မ����ဖင��

စက�သ���ပ�� က�န�က�စရ�တ�မ���သည�။

(၅) ရ�က�ဖ�န����မ�သဇ�က�� �နသ�သည���န �မ���တ�င�သ� သ���သင��သည�။ သ�� �မ��သ�

အရ�က�၏ အ�ပ�က�ငယ� (Stomata) ပ�င��စ�ပ�� အ�ဟ�ရဓ�တ�က� �က�င��စ��

စ�ပ�ယ���င�သည�။

(၆) မ���ရ�သ�တ�င� ရ�က�ဖ�န����မ�သဇ� သ���စ��မရ���င�ပ�။ �ရ��င�အတ� �မ��ပ��ပ��

အ�ဟ�ရ အက����သက��ရ�က�မ�မရ����င�ပ�။ ၎င��သည� ��မခ���မ�သဇ��လ�က�

အပင�က� �က�ရ�ည� စ�� အ�ဟ�ရ �ထ�က�ပ�မ�ပ����င�ပ�။

၅။(ဂ) ��မခ���မ�သဇ�သ����ခင��၏ အက�����က��ဇ��မ���

��မခ���မ�သဇ�သည� အသ����ပ�ရလ�ယ�က�သည�။ �ဖ��စပ�ထ���သ�

အခ����အဆမ��� တ�က��ပ�� ဆ��င�မ� ဝယ�ယ��ပ��သည���င� က�င��ထ�တ�င� တ��က���က�


26

�က�����င�သည�။ အပင�အမ����အစ��အမ����မ���� အတ�က� ��မ�သဇ� အမ����မ����က��

အခ����ဆမ����စ� အလ�ယ�တက�ရ���င�သည�။ အမ���လ��အ�ဟ�ရဓ�တ�မ�����င�အတ� S ��င�

Cu တ�� ��ပ�င��၍ ထ�တ�လ�ပ�အသ����ပ��ကသည�။ ရ�က�ဖ�န����မ�သဇ�က��သ� � �ရ�ရ�ရန�

�ပင��အ��ဂ��စ�က�ရန� မလ��ပ�။

၅။ (ဃ) ��မခ���မ�သဇ�သ����ခင��၏ ဆ���က����မ���

��မ�သဇ�သ���စ���ခင��၏ တ���တက�လ��သ� အက����ရ��မ���င� သ�����မ���၏

အရည��သ�� တ�� �က�� �ထ�က�ပ��ပ�မ�တ� ���က�င�� အမ���အ�ပ��သ���စ���ကသည�။ ထ�� ���က�င��

�ရထ�၊ ��မ�က����င� �လထ� ညစ�ညမ��မ�မ��� �ဖစ��စသည�။

ယ�န ��ခတ�အခ�တ�င� စ��က�ပ������မဧရ�ယ�မ���တ�င� ���က��တ��ဂ�င�

��မ�သဇ���က�င�� �ရထ� ညစ�ညမ��မ�က� (၃)နည���ဖင�� �တ� ��� �င�သည�။

(၁)လယ�ယ���မ�ရ��မ�င��မ���မ� �မ��ပ��ခင��၊ (၂) စ�မ�ထ�က��ခင��၊ (၃)

စ��ဆင��သ����ခင��တ�� ��ဖစ�သည�။ ���က�ထရ�တ� (Nitrate) စ�ပ��ပ�� ပမ�ဏမ���စ��

စ�မ�ထ�က��ခင��သည� ��မ�အ�က��ရအထ�ပ� �ပင���ပင��ထန�ထန� ထ�ခ�က� �စသည�။

��မ�အ�က��ရ ညစ�ညမ���သ���က�င�� လ�သ��မ���၊ တ�ရ စ��န�မ�����င� စ��က�ပ�����ရ

အ�ဖစ�ပ� သ���စ��ပ�ကလည�� ဓ�တ��ကင��အ�န�သင�မ�����က�င�� က�န��မ��ရ�

ထ�ခ�က��စသည�။ အပင�မ� N ��မ�သဇ�က�� ၅၀ % အထ�သ� အသ���ခ����င��ပ�� ၂-၂၀ %

��န��သည� အ�င� ပ��


� ဆ��������ခင��၊ ၁၅-၂၅%�သ� N မ���သည� ��န����မထ�ရ�

�အ��ဂန
� စ��ဒပ��ပ�င��မ�����င�ဓ�တ��ပ��ပ�� ဆ��������ခင��၊ က�န�ရ��န�သ� ၄-၅ % သည�

��မ�အ�က��ရထ�သ� � �ပ���ဝင�သ����ကသည�။
27

၆။ ပတ�ဝန��က�င�ဆ�င�ရ� ထ�ခ�က�မ�မ���အ��က�င��

၆.၁။ ��မ�သဇ�မ���၏ ��မ�က��က�� ညစ�ညမ���စ�ခင��

ဓ�တ���မ�သဇ���က�င�� ��မထ�က� မသန� �စင��စ�ခင��သည�

ခ�က�ခ�င��မသ�သ��ပ။ ��မ�က��တ�င� �ပန�လည��ပ��ပင���င��သ� (buffering capacity)

အ���က�င��သည�။ အခ��န� က�လ�က�သည��အခ�မ�သ� ��မဆ���မ�သဇ�မ���က��

ဆ�တ�ယ�တ��စ�ခင����င� ည�မ��န�သ� �ဒပ�စင�မ��� ပ�က�စ���စသည�။ ထ�� ��န�က�

အဆ�ပ��ဖစ��စ�သ� ဓ�တ�မ���သည� ဟင��သ��ဟင�� ရ�က�မ���တ�င� စ�ဝင��စ�ပ��

လ�သ��မ���အ��ရ�ယ��ဖစ��စသည�။ အဆ�ပ��ဖစ�မ�အ���က�င���သ� မ�က��ရ�၊

ကက�ဒ�ယမ�၊ လက� (Pb) က���ဘ�� �ဖစ��စသည�။

��မ�က��အတ�င��တည�ရ��ပ�� စ��က�ပ����ရန�မသင���သ���မ�ဖစ�သည�။ ��မ�သဇ�မ���

တ�င�အဓ�ကအ���ဖင�� ဆ��ဒ�ယမ� (Na) ��င�ပ�တက�ဆ�ယမ� (K) ပ�ဝင��သ�

��မ�သဇ�မ���က�� အသ��� �ပ��သ�အခ� ��မ�က��တ�င� ဓ�တ�မ (-) မ����စ�ပ�� pH

ထ�ခ�က��စ�ခင��၊ အက�ဆစ�မ��� စ��ဆင�� �ခင��က�� �ဖစ��စသည�။ Potash (K)

��မ�သဇ�မ���က�� ပမ�ဏမ���မ���သ���လ�င� Ca, Fe ��င� Zn အ�ဟ�ရဓ�တ�မ���

အည�အမ�ရ���န�ခင��မ� အပင�ရယ���င�စ�မ��ပ��စ�က� အ����င��အယ�က��ပ� သည�။ ထ�� ��ပင�

��မ�က��အတ�င�� အဏ�ဇ�ဝတ�� �က�� ပ�က�စ���စသည�။

၆.၂။ ��မ�သဇ�မ���မ� �လထ�က� ညစ�ညမ���စ�ခင��

မ�က��မ��က��ခတ�တ�င� စက�မ�လ�ပ�ငန��မ�����င�အတ� �လထ�ညစ�ညမ��ရ�တ�င�

���က��တ��ဂ�င�ဓ�တ��င� မ����ဖစ�
� �သ� (NO, N 2 O, NO 2 ) မ��� �လထ�အတ�င��

လ�တ�ထ�က��ခင����က�င�� �လထ�က� မသန� �စင��စသည�။ စ��က�ပ�����ရ�လ�ပ�ငန��မ���တ�င�

��မ�သဇ�အဆမတန� သ���စ��မ�မ��� ��က�င�� �ရ�င� မ���၊


� က�ဗ�န�ဒ�င��အ�က�ဆ�ဒ�

ဓ�တ��င� မ���၊
� မ�သ�န��ဓ�တ��င� မ���၊
� ဟ��က��ဒ��ဂ�င� ဆ�လဖ��က� (H2S)
28

��င�ကလ����ဖလ�ဒ�က�ဗ�န�မ���က �လထ�ညစ�ညမ���စသည�။ ၎င��ဓ�တ��င� မ���သည�


မ�န�လ�အ�မ�အ�န�သင���က�င�� ထ�က�လ��ခင���ဖစ�သည�။

Ammonia လ�တ�ထ�က��ပ�� �လထ�ထ�တ�င� ဓ�တ�တ���ပ�� ���က�ထရစ�အက�ဆစ�၊

ဆ�လ�ဖ�ရစ�အက�ဆစ�မ����ဖစ��စ�ခင����င� အက�ဆစ�မ��မ���ရ��သ�န���စသည�။

အက�ဆစ�မ��မ�����က�င�� �ရ�နသတ� ဝ�မ�����င�လ�သ��တ�� � �ဂဟစနစ�က�

ပ�က�စ���စသည�။ ��မသ��မ���၏ ဖ�� �စည��ပ��ပ�က�စ���စ�ခင��၊ အက�က��ခင��၊

အပ�ပ�င���ဒသမ���တ�င� ဆ���ရ���စ�� �တ� ရသည�


� ။
29

၇။ သ���သပ�ခ�က�

ရ�က�ဖ�န����မ�သဇ�ဖ�န���ခင��သည� ��မခ���မ�သဇ�က�� အစ��ထ����ခင��မဟ�တ�ဘ�

အရည�အ�သ����င� အထ�က�တ���သ� သ������ဖစ��စရန� အသ����ပ��ခင���ဖစ�သည�။

ရ�က�ဖ�န����မ �သဇ�သည� စ��က�ပ������မ��င� သ�����တ� �၏ အ�ဟ�ရယ�ရန� ခက�ခ��ခင��က��

အရ�က��ပ�မ� အ�ဟ�ရ�ပ��ခင���ဖစ�သည�။ ��စ�ရ�ည�သ�����မ��� စ��က�ပ����ထ�တ�လ�ပ�

�ခင��တ�င� ��မခ���မ�သဇ�သ����ခင��သည� ပ��မ��က�င��မ�န�သည�။ ��မခ���မ�သဇ�သည�

အပင�အတ�က� ��မ�က��မ� ရယ�မ���န�� ����လ�င� ထယ��ရ�ဝင� ��မ�ပင�ခ��န�မ�စ၍

�က���ခင��တ�� �တ�င� အပင�မ� ရယ���င��သ� �က�င��က����ဆ����ပစ�မ��� သ�ရ��ပ��

�တ�င�သ�မ���အတ�က� သ�����စ�က�ပ����ထ�တ�လ�ပ�မ�တ�င� လ�ယ�က��စမည��ဖစ�သည�။


30

၈။က�မ��က���စ�ရင��

၁။An agricultural pollutants; chemical fertilizer

၂။Application of nitrogen –fixing systems in soil management

၃။Crop residuce, manure and fertilizer in dryland maize under reduce

tillage in northern China ; two nutrient balances and soil

fertility

၄။Dry / liquid fertilizer formulation issues (Bill Easterwood Yara

North America,Inc)

၅။FAO, (march 2009) .Resources STAT- fertilizer.Food and

Agriculture Organization of United Nations(online)

http//fao.org/site/575

၆။Fertilizers (Ullmann”s Agrochemicals,Vol.1@2007 Wiley

VCHVerlag GmbH & Co.KGaA, Weinheim ISBN ;978-3-527-

31604-5

၇။Foliar fertilization;Principle and prctices (Derricl

Osterhuis,University Of Arkansas)

၈။Hawii Cooperstive Extension Service (foliar application of fertilizer

by Wade W.McCall*)

၉။Phosphorus in soil in relation to human nutrition

၁၀။Transport of nutrient and water in plants-WE Riedell,TE

Schumacher)

၁၁။www.nutrite.com

၁၂။ဖရက�ဦ�သ�န���ဖ အနည��လ�� အ�ဟ�ရဓ�တ�စ�မ�မ�မ���။


You might also like