dr in€.

Micha• Strzeszewski
Politechnika Warszawska
Instytut Ogrzewnictwa i Wentylacji

Przyk•ady obliczania projektowej straty ciep•a

przez grunt wg PN‚EN 12831
W artykule przedstawiono przyk€ady obliczania projektowej straty ciep€a przez grunt wg PN•EN
12831:2006.
The article presents the examples of calculation of the design heat losses to ground, according
to PN-EN 12831:2006 standard.

Wprowadzenie
W artykule [7] przedstawiono uproszczonƒ metod„ obliczania projektowej straty ciep•a przez
grunt wg PN‚EN 12831:2006 [12]. Przyk•ady oblicze… wykonanych zgodnie z nowƒ normƒ
zamieszczono poni€ej.
Podstawƒ oblicze… strat ciep•a do gruntu zgodnie z normƒ PN‚EN 12831:2006 jest norma PN-
EN ISO 13370 [10]. Jak wspomniano w artykule [7], w tek†cie norm PN-EN 12831:2006 i
PN-EN ISO 13370:2001 nie jest jasno stwierdzone, w jaki spos‡b dok•adnie okre†laˆ pole
powierzchni i obw‡d pod•ogi we wszystkich przypadkach w celu obliczenia wymiaru
charakterystycznego pod•ogi B'. W niniejszym artykule przyj„to interpretacj„ wg [7], tzn.
przy okre†laniu wymiaru B', pole i obw‡d pod•ogi mierzone sƒ po wewn„trznej stronie †cian
zewn„trznych (rys. 2). Natomiast przy okre†laniu wsp‡•czynnika straty ciep•a, pole pod•ogi
jest okre†lane na podstawie tzw. wymiar‡w zewn„trznych, czyli mierzƒc po zewn„trznej
stronie †cian.

Przyk€ad 1
Obliczyˆ wymiar charakterystyczny pod•ogi na gruncie w budynku wolnostojƒcym, przed-
stawionym na rys. 1.

0,3 25 0,3
0,3
15

Budynek wolnostoj€cy
0,3

Rys. 1. Rysunek do przyk•adu 1. Budynek wolnostojƒcy.

1
Rozwi€zanie:
Pole i obw‡d pod•ogi obliczamy zgodnie z rys. 2:

A € 15 • 25 € 375 m 2

P € 2 • ‚15 „ 25ƒ € 80 m

Nast„pnie obliczamy wymiar charakterystyczny pod•ogi:

A 375
B… € 1
€ 1 € 9,38 m
2 P 2 • 80

0,3 25 0,3
0,3
15

Budynek wolnostoj€cy
0,3

P A

Rys. 2. Rysunek do przyk•adu 1. Okre†lenie pola i obwodu pod•ogi w celu obliczenia wymiaru charaktery-
stycznego pod•ogi.

Przyk€ad 2
Obliczyˆ wymiar charakterystyczny pod•ogi dla budynku w zabudowie szeregowej, przed-
stawionego na rys. 3:
a) dla ca•ego budynku,
b) dla segmentu 1,
c) dla segmentu 2.

2
 0,3
15 0,3 12 0,3 12 0,3 12 0,3 12 0,3

Segment 1 Segment 2 Segment 3 Segment 4

0,3

Rys. 3. Rysunek do przyk•adu 2. Budynek w zabudowie szeregowej.

Rozwi€zanie:
a) Dla ca•ego budynku:
A € 15 • ‚4 • 12 „ 3 • 0,3ƒ € 733,5 m 2

P € 2 • ‚15 „ 4 • 12 „ 3 • 0,3ƒ € 127,8 m

A 733,5
B… € 1
€ 1 € 11,48 m
2 P 2 • 127,8

0,3 12 0,3 12 0,3 12 0,3 12 0,3

0,3
15

Segment 1 Segment 2 Segment 3 Segment 4

0,3

Rys. 4. Rysunek do przyk•adu 2a. Obw‡d zewn„trzny ca•ego budynku szeregowego.

3
b) Dla segmentu 1:

0,3 12 0,3 12 0,3 12 0,3 12 0,3

0,3
15

Segment 1 Segment 2 Segment 3 Segment 4

0,3

P A

Rys. 5. Rysunek do przyk•adu 2b. Obw‡d zewn„trzny skrajnego segmentu.

A € 15 • 12 € 180 m 2

W przypadku segmentu skrajnego, przy obliczaniu obwodu nie uwzgl„dniamy boku od strony
sƒsiedniego segmentu (rys. 5):
P € 2 • 12 „ 15 € 39 m

A 180
B… € 1
€ 1 € 9,23 m
2 P 2 • 39

c) Dla segmentu 2:

0,3 12 0,3 12 0,3 12 0,3 12 0,3

0,3
15

Segment 1 Segment 2 Segment 3 Segment 4

0,3

P A

Rys. 6. Rysunek do przyk•adu 2c. Obw‡d zewn„trzny segmentu wewn„trznego.

A € 15 • 12 € 180 m 2

4
W przypadku segmentu wewn„trznego, przy obliczaniu obwodu nie uwzgl„dniamy dw‡ch
bok‡w od strony sƒsiednich segment‡w (rys. 6):
P € 2 • 12 € 24 m

A 180
B… € 1
€ 1 € 15,00 m
2 P 2 • 24

Przyk€ad 3
Obliczyˆ wymiar charakterystyczny pod•ogi, dla budynku wolnostojƒcego z dobudowanym
gara€em (rys. 7). Gara€ znajduje si„ poza izolowanƒ obudowƒ budynku.

0,3 15 0,3 4 0,2

0,2
0,3

6
0,2

Budynek
20

ogrzewany
nieogrzewany
Gara•
0,3

Rys. 7. Rysunek do przyk•adu 3. Budynek wolnostojƒcy z dobudowanym gara€em.

Rozwi€zanie:
Poniewa€ dobudowany gara€ znajduje si„ poza izolowanƒ obudowƒ budynku, to zgodnie z
normƒ PN-EN ISO 13370:2001, obliczenia wykonuje si„ tak, jakby go nie by•o (rys. 8).

5
 0,3 15 0,3 4 0,2

0,2
0,3

6
0,2
Budynek
20

ogrzewany

nieogrzewany
Gara•
0,3

P A

Rys. 8. Rysunek do przyk•adu 3. W obliczeniach nie uwzgl„dnia si„ pomieszcze… nieogrzewanych, znajdujƒ-
cych si„ poza izolowanƒ obudowƒ budynku.

A € 15 • 20 € 300 m 2

P € 2 • ‚15 „ 20ƒ € 70 m

A 300
B… € 1
€ 1 € 8,57 m
2 P 2 • 70

Przyk€ad 4
Okre†liˆ projektowƒ strat„ ciep•a do gruntu przez pod•og„ budynku wolnostojƒcego (rys. 9)
dla nast„pujƒcych za•o€e…:
‚ pod•oga znajduje si„ na poziomie gruntu;
‚ temperatura wewn„trzna: 20‰C;
‚ grubo†ˆ †cian zewn„trznych budynku: 0,3 m;
‚ wsp‡•czynnik przenikania ciep•a pod•ogi: 0,3 W/m2K;
‚ odleg•o†ˆ mi„dzy poziomem wody gruntowej i p•ytƒ pod•ogi: 7 m;
‚ lokalizacja: Ostro•„ka.

6
 0,3 0,3 15 0,3

Budynek
10

wolnostoj€cy
0,3

Rys. 9. Rysunek do przyk•adu 4. Wymiary budynku.

Rozwi€zanie:
A € 15 • 10 € 150 m 2

P € 2 • ‚15 „ 10 ƒ € 50 m

A 150
B… € 1
€ 1 € 6,00 m
P 2 • 50
2

R‡wnowa€ny wsp‡•czynnik przenikania ciep•a pod•ogi okre†limy 3 sposobami.

Spos•b I (na podstawie wykresu):

Dla obliczonego wymiaru charakterystycznego pod•ogi i danego wsp‡•czynnika przenikania
ciep•a pod•ogi, z wykresu (rys. 10) odczytujemy:
U equiv, k € 0,2 W/m 2 K
Uequiv,k, W/m K
2

z=0m

B ', m
a - pod€oga betonowa (bez izolacji)
Rys. 10. Rysunek do przyk•adu 4. Odczytanie r‡wnowa€nego wsp‡•czynnika przenikania ciep•a dla pod•ogi na
gruncie. Na podstawie [12]

7
Spos•b II (na podstawie tabeli):
Na podstawie tabeli (tab. 1 w [7]) ustalamy:
U equiv, k € 0,19 W/m 2 K

Przy czym w tym przypadku musieli†my interpolowaˆ warto†ci podane w tabeli.

Spos•b III (na podstawie r•wnania):

Zgodnie z metodykƒ, podanƒ w normie PN-EN ISO 13370:2001, najpierw obliczamy grubo†ˆ
r‡wnowa€nƒ:
€ 2
d t € w „ € ‚Rsi „ R f „ Rse ƒ € w „ € 0,3 „ € 6,97 m
U 0,3

Poniewa€ dt Š B' (pod•ogi dobrze izolowane), korzystamy z nast„pujƒcego r‡wnania:

€ 2
U equiv,k € € € 0,206 W/m 2 K
0, 457 B … „ d t 0,457 • 6 „ 6,97

***
R‡€nice warto†ci r‡wnowa€nego wsp‡•czynnika przenikania ciep•a uzyskanych 3 sposobami
wynoszƒ poni€ej 10%.
Dalsze obliczenia zosta•y pokazane szczeg‡•owo dla warto†ci r‡wnowa€nego wsp‡•czynnika
przenikania ciep•a, okre†lonego na podstawie wykresu.
Pole pod•ogi na podstawie wymiar‡w zewn„trznych wynosi:
Ak € 15,6 • 10,6 € 165,36 m 2

Budynek znajduje si„ w III strefie klimatycznej. W zwiƒzku z tym projektowa temperatura
zewn„trzna wynosi ‚20‰C, a †rednia roczna temperatura zewn„trzna 7,6‰C.
Wsp‡•czynnik redukcji temperatury wynosi fg2:
• int ,i † • m,e 20 † 7,6
f g2 € € € 0,31
• int ,i † • e 20 † ‚† 20ƒ
Wsp‡•czynnik straty ciep•a przez przenikanie obliczamy w nast„pujƒcy spos‡b:
H T ,ig € f g1 • f g 2 • Ak • U equiv, k • G w € 1,45 • 0,31 • 165,36 • 0,2 • 1,0 € 14,87 W/K

Poniewa€ odleg•o†ˆ mi„dzy za•o€onym poziomem wody gruntowej i p•ytƒ pod•ogi jest wi„k-
sza ni€ 1 m, wsp‡•czynnik Gw w powy€szym r‡wnaniu przyj„to jako 1,0.
Projektowa strata ciep•a:
€T ,i € H T ,ig • ‚• int ,i † • e ƒ € 14,87 • ‡20 † ‚† 20 ƒˆ € 595 W

Warto†ci straty ciep•a, uzyskane r‡€nymi metodami w ramach nowej normy oraz na podsta-
wie normy dotychczasowej, zestawiono w tabeli 1. Rozbie€no†ci w ramach normy PN‚EN
12831:2006 sƒ stosunkowo ma•e (poni€ej 10%), natomiast wynik, obliczony zgodnie z normƒ
PN-B-03406:1994, jest wy€szy o ok. 40%.

8
Tabela 1. Por•wnanie wynik•w straty ciep‚a przez pod‚ogƒ na gruncie, uzyskanych
r•„nymi metodami
Metoda PN…EN 12831:2006 PN-B-03406:1994 Jednostka
Wykres Tabela R•wnania
(PN…EN ISO
13370:2001)
Uequiv 0,2 0,190 0,206 ‚ W/m2K
HT,ig 14,87 14,12 15,31 ‚ W/K
€T,ig 595 565 612 840 W

Przyk€ad 5
Okre†liˆ projektowƒ strat„ ciep•a do gruntu przez †cian„ ogrzewanego podziemia (rys. 11) dla
nast„pujƒcych za•o€e…:
‚ temperatura wewn„trzna: 20‰C;
‚ grubo†ˆ †cian zewn„trznych budynku: 0,3 m;
‚ wsp‡•czynnik przenikania ciep•a †ciany: 0,3 W/m2 K;
‚ odleg•o†ˆ mi„dzy poziomem wody gruntowej i p•ytƒ pod•ogi: 7 m;
‚ lokalizacja: Ko•o.
0,3 1,2

0,3 11,5 0,3

Rys. 11. Rysunek do przyk•adu 5. Wymiary †ciany przyleg•ej do gruntu.

9
Rozwi€zanie:
R‡wnowa€ny wsp‡•czynnik przenikania ciep•a †ciany okre†limy 3 sposobami.

Spos•b I (na podstawie wykresu):

Z wykresu (rys. 12) odczytujemy:
U equiv, k € 0,24 W/m 2 K
Ue q u iv, k , W/m K
2

2
U‚ c ia n y , W/m K
Rys. 12. Rysunek do przyk•adu 5. Odczytanie r‡wnowa€nego wsp‡•czynnika przenikania ciep•a dla †ciany. Na
podstawie [12]

Spos•b II (na podstawie tabeli):

Na podstawie tabeli (tab. 4 w [7]) ustalamy:
U equiv, k € 0,222 W/m 2 K

Przy czym, podobnie jak dla pod•ogi, r‡wnie€ i w tym przypadku musieli†my interpolowaˆ
warto†ci podane w tabeli.

Spos•b III (na podstawie r•wnania):

Zgodnie z metodykƒ podanƒ w normie PN-EN ISO 13370:2001, najpierw obliczamy grubo†ˆ
r‡wnowa€nƒ:
€ 2
d w € € ‚Rsi „ Rw „ Rse ƒ € € € 6,67 m
U 0,3

W tym przyk•adzie, r‡wnowa€ny wsp‡•czynnik przenikania ciep•a †ciany obliczamy przy

za•o€eniu, €e grubo†ˆ r‡wnowa€na dla †ciany jest mniejsza ni€ dla pod•ogi, z nast„pujƒcego
r‡wnania:

2€ Ž 0,5d w ‹ Ž z ‹ 2•2 Ž 0,5 • 6,67 ‹ Ž 1,5 ‹

U equiv,k € ŒŒ1 „ ‰‰ln ŒŒ „ 1‰‰ € Œ1 „ ‰ln Œ „ 1‰ € 0,243 W/m 2 K
‚ z • dw „ z Š • dw Š ‚ • 1,5 • 6,67 „ 1,5 Š • 6,67 Š

10
 ***
Dalsze obliczenia zosta•y szczeg‡•owo pokazane dla warto†ci r‡wnowa€nego wsp‡•czynnika
przenikania ciep•a, okre†lonego na podstawie wykresu.
Pole †ciany, na podstawie wymiar‡w zewn„trznych wynosi:
Ak € 12,1 • 1,5 € 18,15 m 2

Budynek znajduje si„ w II strefie klimatycznej, gdzie projektowa temperatura zewn„trzna

wynosi ‚18‰C, a †rednia roczna temperatura zewn„trzna 7,9‰C.
Wsp‡•czynnik redukcji temperatury wynosi fg2:
• int ,i † • m,e 20 † 7,9
f g2 € € € 0,318
• int ,i † • e 20 † ‚† 18ƒ
Wsp‡•czynnik straty ciep•a przez przenikanie obliczamy w nast„pujƒcy spos‡b:
H T ,ig € f g1 • f g 2 • Ak • U equiv, k • G w € 1,45 • 0,318 • 18,15 • 0, 24 • 1,0 € 2,01 W/K

Odleg•o†ˆ mi„dzy za•o€onym poziomem wody gruntowej i p•ytƒ pod•ogi jest wi„ksza ni€ 1
m. W zwiƒzku z tym, wsp‡•czynnik Gw w powy€szym r‡wnaniu wynosi 1,0.
Projektowa strata ciep•a:
€T ,i € H T ,ig • ‚• int ,i † • e ƒ € 2,01 • ‡20 † ‚† 18ƒˆ € 76 W

Warto†ci straty ciep•a, uzyskane r‡€nymi metodami w ramach nowej normy oraz wg normy
dotychczasowej, zestawiono w tabeli 2. W ramach normy PN‚EN 12831:2006 r‡€nice wyno-
szƒ poni€ej 10%, natomiast na podstawie normy PN-B-03406:1994 uzyskano wynik dwukrot-
nie wy€szy.
Tabela 2. Por•wnanie wynik•w straty ciep‚a przez †cianƒ przyleg‚€ do gruntu, uzyska-
nych r•„nymi metodami
Metoda PN…EN 12831:2006 PN-B-03406:1994 Jednostka
Wykres Tabela R•wnania
(PN…EN ISO
13370:2001)
Uequiv 0,24 0,222 0,243 ‚ W/m2K
HT,ig 2,01 1,86 2,03 ‚ W/K
€T,ig 76 71 77 158 W

Podsumowanie
W analizowanych przypadkach straty ciep•a obliczone wg nowej normy sƒ znacznie ni€sze w
stosunku do wynik‡w, uzyskanych na podstawie normy dotychczasowej. Model obliczeniowy
przyj„ty w nowej normie wydaje si„ •atwiejszy w u€yciu, poniewa€ nie zachodzi konieczno†ˆ
€mudnego dzielenia pod•ogi ka€dego pomieszczenia na dwie strefy. Jednak nale€y zwr‡ciˆ
uwag„ na to, €e w obliczeniach wykorzystuje si„ orientacyjne warto†ci wsp‡•czynnika fg1
(1,45) oraz wsp‡•czynnika przewodzenia ciep•a gruntu (2,0 W/mK), co decyduje o dok•adno-
†ci ca•ej metody.

11
Literatura
1. Rubik M.: Nowe normy z dziedziny ogrzewnictwa w przededniu wdro•enia w Polsce
Dyrektywy Europejskiej 2002/1WE, COW 10/2005.
2. Markert H.: Europ‚ische Norm DIN EN 12831. Verfahren zur Berechnung der Norm-
Heizlast. Die neue Norm ist gƒltig „ …bergangsfrist fƒr DIN 4701 bis Oktober 2004,
BHKS-Almanach 2004.
3. Strzeszewski M.: Norma PN„EN 12831. Nowe podej†cie do obliczania zapotrzebowania
na ciep‡o do ogrzewania budynkˆw, COW 10/2006.
4. Strzeszewski M.: Warto†ci temperatury stosowane w obliczeniach obci‰•enia cieplnego
pomieszczeŠ i budynkˆw wg PN„EN 12831, COW 12/2006.
5. Strzeszewski M.: Obliczanie projektowej straty ciep‡a przez przenikanie wg PN„EN
12831, COW 1/2007.
6. Strzeszewski M.: Przyk‡ady obliczania projektowej straty ciep‡a przez przenikanie wg
PN„EN 12831, COW 2/2007.
7. Strzeszewski M.: Uproszczona metoda obliczania projektowej straty ciep‡a do gruntu wg
PN-EN 12831, COW 4/2007.
8. Wichowski R.: Zapotrzebowanie na moc ciepln‰. Nowa norma PN„EN 12831, Rynek
Instalacyjny 1-2/2006 i 3/2006.
9. PN-B-03406:1994. Obliczanie zapotrzebowania ciep‡a pomieszczeŠ o kubaturze do
600 m3.
10. PN-EN ISO 13370:2001. W‡a†ciwo†ci cieplne budynkˆw „ Wymiana ciep‡a przez grunt „
Metody obliczania.
11. EN 12831:2003. Heating Systems in Buildings „ Method for Calculation of the Design
Heat Load.
12. PN-EN 12831:2006. Instalacje ogrzewcze w budynkach „ Metoda obliczania projektowe-
go obci‰•enia cieplnego.

12