SmartPrep.

in

జీఴ వైవిధ్యం

జీఴ షమాజంలోతు జీఴుల మధ్య ఉండే విభిన్నతలన఼్ 'జీఴ రైవిధ్యం' అంటారు. ఆఴరణ
ఴయఴషథ లకు షంబంధంచిన్ జీఴుల షంఖ్య, భిన్నతవం, మారు఩ చందే తత్వవలతూన జీఴ
రైవిధవయతుకి షంబంధంచిన్రే. అంద఼కే ప్రకాతితు గమతుస్తే విభిన్న రకహల ఴాక్షాలు,

n
జంతుఴులు, జీఴులు కతు఩఺శూే హభ.

.i
జీఴ వైవిధ్య స్థాయులు

ep
జీఴ రైవిధ్య కరమాన఼్గత శూహథభ ప్రకహరం ప్రధవన్ంగహ 3 రకహలు. అవి..
1. జన఼్యప్ర జీఴ రైవిధ్యం (జెతుటిక్ బయోడైఴమసిటీ)
Pr
2. జాతిప్ర జీఴరైవిధ్యం (స్఻఩స్఺స్ బయోడైఴమసిటీ)
3. ఆఴరణ ఴయఴషథ ల జీఴరైవిధ్యం (ఇకో స్఺షటమ్ బయోడైఴమసిటీ)

జన్యయపర జీఴ వైవిధ్యం:

t

ఇద ఑క జాతిలో ఉండే జీఴరైవిధ్యం. అంటే ఑కే జాతికి చందన్ జీఴుల మధ్య ఉన్న
ar

విభిన్నతలకు షంబంధంచింద. జీఴుల జీఴకణవలోోతు కోరమోజోములోోతు జన఼్యఴులు ఆ జీవి

ఴయకిేగత లక్షణవలన఼్ తుమహధమసశూే హభ.
Sm

ఉదవ: జన఼్యప్ర జీఴరైవిధ్యం కహరణంగహ క ందరు షన్నగహ, లాఴుగహ, తృొ డఴుగహ, తృొ టిటగహ,
త్లో టి చరమంత్ో, వివిధ్ రంగులోో ఉండటం; ఑కే జాతికి చందన్ కుకకలు, ఩఺లో ులూ, ప్ుశుహ఩లు
మొదల ైన్వి.

For more information log on to http://SmartPrep.in

 SmartPrep.in

జాతిపర జీఴ వైవిధ్యం

ఱహషే ,ర శూహంకేతిక రంగహలోో గణతూయబైన్ ప్రగతితు శూహధంచినవ, నేటికీ భూగోళం఩ై కచిితంగహ
ఎతున జాతులకు చందన్ జీఴులునవనయో ఎఴమసకీ త్లియద఼.
* భూమ్మమద 10-14 మిలియన్ో జాతులు/ జీఴులున్నటల
ో అంచనవ. ఇవి చవలాఴరకు
కీటకహలు, షఽక్షమజీఴులే.

ఆఴరణ ఴయఴషా ల జీఴ వైవిధ్యం

n
దీతులో ఑క ఫౌగోళిక తృహరంతంలోతు అరణవయలు, ప్చిిక బయళల
ో , ఎడవరులు లాంటి

.i
ఫౌమాఴరణ ఴయఴషథ లు; న్ద఼లు, షరష఼ిలు, న్దీ ముఖ్దవవమహలు, తీర తృహరంత్వలు, మశృ
షముదర తృహరంత్వలు లాంటి జలాఴరణవతుకి చందన్ విభిన్న ఆరహశూహలకు షంబంధంచిన్ జీఴ

ep
రైవిధ్యం ఉంటలంద. ఇంద఼లో శీత్ోశణ స్఺థతి ప్రముఖ్ తృహతర ఴహిషే ఼ంద.
ఉదవ: భూమధ్యమేఖ్ ఴమహారణయంలో జీఴ రైవిధ్యం అధకశూహథభలో ఉండగహ, అంద఼కు భిన్నంగహ
ఉశణ ఎడవరులు, ధ఼్రఴ తృహరంత్వలోో చవలా తకుకఴ శూహథభలో ఉంటలంద.
Pr
* ఆశృరం, తురహషం, ఆమోగయం కోషం అనవదగహ మాన్ఴులు భూగోళప్ు జీఴ రైవిధ్యం఩ై
ఆధవరప్డుతునవనరు.
t
ar

కథలుశయ పరబాఴం
జీఴ రైవిధ్యం షసజ, ఴయఴశూహయ ఴయఴషథ ల ఉత్వ఩దకతలన఼్ ఩ంతృొ ందష఼ేంద. ఆధ఼్తుక
నవగరకత ఫలితంగహ ఉత఩న్నమఴుతున్న కహలుశయం మాన్ఴుడు తుఴస్఺షే ఼న్న
Sm

తృహరంత్వలతునంటిలోతు జీఴ రైవిధ్యం఩ై అనేక రకహల ఴయతిమేక ప్రఫారహలన఼్ చఽప్ుత్ోంద.

ఉదవ: అటవీ తృహరంత్వలన఼్ ప్ంట భూములు, రసదవరులు, కహవమీలు, గన఼్లుగహ
మారుష఼ేనవనరు.

For more information log on to http://SmartPrep.in

 SmartPrep.in

జీవథఴరణ షమతౌలయం
఑క జీఴ షంఘంలో కహలాన఼్గుణంగహ జీరహఴరణం దవవమహ కరమంగహ షంభవించే
మారు఩లుంటాభ. ఇవి మిన్శృ జన఼్యప్రబైన్.. జాతులు, ఆఴరణ ఴయఴషథ ల మధ్య ఉండే
జీఴ రైవిధ్యం స్఺థ రంగహ ఉండి, అద షసజస్఺దధబైన్ కిరయాశీల షమత్వస్఺థ తిలో ఉంటే, అలాంటి
స్఺థతితు జీరహఴరణ షమత్ౌలయం అంటారు.
* ఈ షమత్ౌలాయతున ప్రఫావితం చేస్త అంఱహలోో శీత్ోశణ స్఺థతిలో ఴచేి మారు఩లు, ప్రకాతి

n
రైప్మీత్వయలత్ోతృహటల మాన్ఴ ప్రఫాఴం మమీ ముఖ్యబైంద.

.i
* భూకంతృహలు, అగసనప్రవత్వలు, క ండచమసయలు విరగడం, హిమ షంతృహత్వలు, ఴరదలు,
కరఴు కహటకహలాోంటి ప్రకాతి రైప్మీత్వయలు ఆయా ప్రఫావిత తృహరంత్వలోో జీరహఴరణ
షమత్ౌలాయతున ప్రఫావితం చేశూే హభ.

రంటనే చరయలు చేప్టాటలి.

ep
* జీరహఴరణ షమత్ౌలయ ప్మసరక్షణ కోషం అన఼్షరణీయ, దీరఘకహలిక, ఱహస్఻ే య
ర అఴలోకన్ంత్ో
Pr
జాతిపర జీఴ వైవిధ్యంలో మయయపంగ్
t

బ్రరట్సి, తృహల్ విలియమ్ి, డికీభరమెైట్స, చవమసస్ సంప్ మేజర ఱహషే ర

ర ేతేలు ప్రప్ంచంలో
ar

జీఴరైవిధ్య ప్టాలన఼్ మొదటిశూహమస తయారు చేఱహరు. వీరు జీఴ రైవిధ్య మాయప్లో 'ఴరల్్
మాయప్'న఼్ అభిఴాదధ చేఱహరు. దీతులో మూడు రకహలునవనభ.
1. ఆలయా పటాలు (ఆలయా మయయప్స్)
Sm

ఇంద఼లో ప్రత్ేయక తృహరంత్వలోో మొతే ం జాతిప్ర షంఖ్యలన఼్ తృొ ంద఼ప్మసచి, విఱలోశణవతమకబైన్

వివిధ్ తృహరంత్వలోో జీఴ రైవిధ్య అధ్యయన్ ప్టాలోో గుమసేంచవరు.

2. బీటా పటాలు (బీటా మయయప్స్)

ఇంద఼లో జీఴ రైవిధ్య తుమహమణవలు, జాతిప్ర తుమహమణవలు, తృో లికలు, షంఘాలు, క లతలు,
ఆఴరణ షమత్ౌలయంలో జాతిప్ర మారు఩లన఼్ ఈ ప్టాలోో గుమసేంచవరు.

For more information log on to http://SmartPrep.in

 SmartPrep.in

3. గథమయ పటాలు (గథమయ మయయప్స్)

ఇంద఼లో ఫౌగోళిక తృహరంత్వలోో జాతిప్ర మారు఩ల గణవంకహలు, రహటికి అభన్ ఖ్రుిలాోంటి
విఴమహలన఼్ ఈ ప్టాలోో తృొ ంద఼ప్మసచవరు.

తడి(చితత డి) భూబాగథలు (వట్ లయయండ్స్)

భూమి ఉప్మసతలం఩ై తూటిత్ో ఉన్న తృహరంత్వలోో ఆఴరణ ఴయఴషథ లన఼్ షంరక్షించడవతుకి, వివిధ్

n
జీఴులన఼్, ఴాక్షాలన఼్, నేలలన఼్, ఴన్య తృహరణులన఼్ కహతృహడటాతుకి ఈ తృహరంత్వలు

.i
ఉప్యోగప్డత్వభ.
మహమ్షర షమారేవం (మహమ్షర కనవన్ా న్): ఇమహన్లో 1971, ప఺బరఴమస 2న్ అంతమహాతీయ

ep
షమారేవం జమసగసంద. ఈ షమారేవంలో షభయతవం ఉన్న దేఱహలు మహమ్షర ఑ప్఩ందం఩ై
షంతకం చేఱహభ. 1975, డిస్ంబరు 21న్ ఈ ఑ప్఩ందం అమలోోకి ఴచిింద. దీతు ప్రకహరం
క తున తడి తృహరంత్వలన఼్ గుమసేంచవరు.
t Pr
ar
Sm

For more information log on to http://SmartPrep.in

 SmartPrep.in

ఴన్యమృగ షంరక్షణపై అంతర్థాతీయ షమయవేవం

ప్రప్ంచంలో జమసగసన్ 5 ప్రధవన్ అంతమహాతీయ ఴన్యతృహరణి షమారేఱహలోో ఫారత్ తృహల్గంద.
మన్దేవంలో ప్మహయఴరణ, అటవీ మంతిరతవఱహఖ్ నోడల్ ఏజెతూిగహ ప్తుచేషే ఼ంద.
* అంతమహాతీయ రహయతృహర అటవీ ఴాక్ష జాతులు (Flora), జంతు జాతులు (Fauna)
షమారేవంలో 1976, జుల ై 20న్ ఫారతదేవం షంతకం చేస్఺ంద.
* మాన్ఴ, జీరహఴరణ కహరయకరమాతున (ఎంఏబీ- మాయన్ అండ్ బయోడైఴమసిటీ) యునశూో క

n
1971లో తృహరరంభించింద. ఈ కహరయకరమంలో 2012 నవటికి 117 దేఱహలోో 598 బయోస్఺పయర

.i
షంషథ లు షభయతవం తీష఼కునవనభ.
* జీఴరైవిధ్య షమారేవం 1992, జూన్ 5న్ మసయో డీ జెతూమోలో జమసగసంద.

బారతదేవంలో జీఴ వైవిధ్యం ep

Pr
ప్రప్ంచంలో ఫారతదేవం 12ఴ బగహ జీఴరైవిధ్య దేవం. మన్ దేవం ప్రప్ంచంలో 2.5 ఱహతం
ఫౌగోళిక రైఱహలయం కలిగస ఉంద. ప్రప్ంచంలో 7.8 ఱహతం జాతిప్ర రైవిధ్యం ఫారత్ శూొ ంతం. ఇదో
మసకహరు్. ప్రప్ంచంలో ఇండో -మలయా అతయంత విస్఻ే రణం కలిగసన్ తృహరంతం.
t

* మన్ దేవంలో ఴాక్ష షంబంధ్ జాతులు 46,000 ఉనవనభ. ఇవి ప్రప్ంచంలో 7 ఱహతం.
ar

ఇంద఼లో 33 ఱహతం రహయధ఼్ల బామసన్ ప్డుతునవనభ.

* మన్ దేవంలో ష఼మారు 15,000 రకహల ప్ూల మొకకలు ఉనవనభ. ఇవి ప్రప్ంచంలో 6
ఱహతం. ఇంద఼లో 1500 రకహలు జాతిప్ర రహయధ఼్ల బామసన్ ప్డుతునవనభ.
Sm

* దేవంలో ష఼మారు 81,000 జంతుప్ర జాతులునవనభ. ప్రప్ంచ జంతు షంప్దలో ఇద

6.5 ఱహతం.

For more information log on to http://SmartPrep.in

 SmartPrep.in

n
.i
* ఫారత్ 1972లో ఴన్య మాగ షంరక్షణ చటాటతున చేస్఺ంద. అంతకు ముంద఼ 5 జాతీయ
సో దవ కలిగసన్ తృహరుకలు ఉండేవి.

ep
* ఴన్యమాగ షంరక్షణ షఴరణ చటాటతున 2006లో చేఱహరు. అదే ఏడవద స్఩ట ంబరు 4 న఼్ంచి
అమలోోకి ఴచిింద. ఈ చటట ం దవవమహ జాతీయ ప్ులుల అటవీ అథవమసటీ, ఴన్యమాగ కెైమ్
Pr
కంటరరల్ బూయమోలన఼్ ఏమహ఩టల చేఱహరు.

జాతీయ ఴన్యమృగ ఆచరణ పరణాళిక

జాతీయ ఴన్యమాగ బో రు్న఼్ 1982లో కేందరం ఏమహ఩టల చేస్఺ంద. మొదటి జాతీయ ఴన్యమాగ
t

ఆచరణ ప్రణవళికన఼్ 1983లో తృహరరంభించవరు.

ar

జాతీయ జీఴ వైవిధ్య చటట ం

ఈ చటాటతున 2002లో చేఱహరు. 2003, అకోటబరు 1 న఼్ంచి ఇద అమలోోకి ఴచిింద. ఈ చటట ం
Sm

కిందకు
1. జాతీయ జీఴ రైవిధ్య అథవమసటీ (ఎన్బీఏ),
2. జాతీయ జీఴ రైవిధ్య బో ర్ (ఎస్బీబీ),
3. జీఴ రైవిధ్య తురవసణ కమిటీ (బీఎంస్఻) ఴశూహేభ.
జాతీయ జీఴ రైవిధ్య అథవమసటీ షంషథ న఼్ చటట బదధ
సో దవత్ో చనైన (2003)లో ఏమహ఩టల చేఱహరు.

For more information log on to http://SmartPrep.in

 SmartPrep.in

ఫారత్లోతు ప్లు జీఴ రైవిధ్య షంషథ ల విఴమహలివి..

* ఴన్యమాగ షంషథ - 1996లో డశృా డఽన్లో ఏమహ఩టల.
* ఫారత ఴన్యమాగ బో రు్ - 2001 డిస్ంబరు 7న్ ప్ున్రతుమహమణం
* జంతు షంక్షేమ డివిజన఼్
ో - 2002 జుల ై న఼్ంచి అమలు
* జంతు షంక్షేమ జాతీయ షంషథ (ఎన్ఐఏడబూ
ో ూ) - ఫమీదవబాద్ (1960 చటట ం ప్రకహరం
ఏర఩డింద)

n
* బొ టాతుకల్ షమేవ ఆఫ్ ఇండియా - 1890 ప఺బరఴమస 13న్ శూహథ఩఺ంచవరు

.i
* జుఴలాజికల్ షమేవ ఆఫ్ ఇండియా - 1916 (కోల్కత్వ)లో ఏమహ఩టల

బారతదేవంలో జీఴ వైవిధ్య షంరక్షణ చరయలు

ep
1. ఎలిఫంట్ ప్థరజెకటు: 1992 ప఺బరఴమసలో ఎలిపంట్స తృహరజెకటున఼్ శూహథ఩఺ంచవరు. దేవంలో ప్రషే ఼తం
18 మహశుహటాలు, కేందరతృహలిత తృహరంత్వలోో ష఼మారు 32 ఎలిపంట్స తృహరజెకటులునవనభ. ఇవి
Pr
ప్రత్ేయకంగహ దక్షిణ ఫారతదేవంలో అతయధకంగహ ఉనవనభ.
t
ar
Sm

For more information log on to http://SmartPrep.in

 SmartPrep.in

n
.i
ep
t Pr
ar
Sm

టైగర్ ప్థరజెకటు
ఫారత ప్రభుతవం 1973, ఏ఩఺రల్ 1న్ ప్ులుల (టైగర మసజరవ) తృహరజెకటున఼్ తృహరరంభించింద.
దేవంలో మొదటి తృహరజెకటు జిమ్ కహమెఫట్స నేశన్ల్ తృహరక.

For more information log on to http://SmartPrep.in

 SmartPrep.in

n
.i
ep
t Pr
ar
Sm

For more information log on to http://SmartPrep.in

 SmartPrep.in

బయోస్ాయర్ ర్ిజర్్
తృహరదేశిక, తీర తృహరంత ఆఴరణ షమత్ౌలాయతున కహతృహడటాతుకి యునశూో క చటరం కింద మాన్ఴ,
జీరహఴరణ కహరయకరమంలో ఫాగంగహ మన్దేవంలో 1986లో బయోస్఺పయరన఼్ శూహథ఩఺ంచవరు.
దేవంలో మొదటి బయోస్఺పయర తూలగసమస. ప్రషే ఼తం దేవంలో 18 బయోస్఺పయర
మసజరవలునవనభ. వీటిలో 9 ప్రప్ంచ బయోస్఺పయర నట్సఴరక్లో ఉనవనభ. దేవంలోతు 7
బయోస్఺పయరలన఼్ యునశూో క దతే త తీష఼కుంద.

n
.i
ep
t Pr
ar
Sm

For more information log on to http://SmartPrep.in

 SmartPrep.in

n
.i
ep
t Pr
ar
Sm

భెర్ెైన్ నేశన్ల్ ప్థర్లు

మన్ దేవంలో 1972 ఴన్యతృహరణి షంరక్షణ చటట ం కింద గుజమహత్ ప్రభుతవం అటవీఱహఖ్
ఆధ్వరయంలో గల్ప ఆఫ్ కచలో; జామ్న్గర జిలాో ఒకహ, జోదయాల ఴదద 1982లో 270
చదరప్ు కిలో మ్మటరో విస్఻ే రణంలో బమెైన్ నేశన్ల్ తృహరుక తృహరరంభించింద. ఇద దేవంలోనే
మొదటి జాతీయ బమెైన్ తృహరుక.

For more information log on to http://SmartPrep.in

 SmartPrep.in

దేవంలో ప్రధవన్ ప్రరహళ భితిే క (కోరల్ మీఫ్) కోషం గల్ప ఆఫ్ మనవనర, తృహక్ అఖ్ాతం, గల్ప
ఆఫ్ కచ, అండమాన్-తుకోబార దీఴులు, లక్షదీవప్లలో ఏమహ఩టల చేఱహరు. విఴమహలివి..

1. తృహక్ అఖ్ాతం - తమిళనవడు (మహబేవవరం)

2. గల్ప ఆఫ్ మనవనర - తమిళనవడు (టృయటికోమసన్)
3. అండమాన్, తుకోబార - బంగహయాఖ్ాతం
4. గల్ప ఆఫ్ కచ - గుజమహత్

n
5. లక్షదీవప్ - అమేబ్రయా షముదరం

.i
2.

బారతదేవంలోతు పరవథళ భితిత కల పర్ిశోధ్నా షంషా లు

జుఴలాజికల్ షమేవ ఆఫ్ ఇండియా - కోల్కత్వ ep

డితృహరట్సబంట్స ఆఫ్ ఒశన్ డఴలప్బంట్స స్త఩స్ అ఩఺ో కేశన్ స్ంటర- అసమదవబాద్

కేందర బమెైన్ ప఺శమీస్ ప్మసఱోధ్న్ షంషథ - మద఼మెై

Pr
స్ంటర ఫర ఎరే షట డీస్ - తిరరేండరం
నేశన్ల్ ఇన్స్఺టటృయట్స ఆఫ్ ఒశనోగరప఻ - గోరహ
t
ar
Sm

For more information log on to http://SmartPrep.in