https://www.letraslibres.

com/espana-mexico/politica/feminismo-explicito-la-revolucion-
francesa-como-ejemplo#_ftn2
http://www.sinpermiso.info/textos/olympe-de-gouges-historia-o-mistificacin
https://www.letraslibres.com/espana-mexico/politica/feminismo-explicito-la-revolucion-
francesa-como-ejemplo#_ftn2
https://losojosdehipatia.com.es/cultura/historia/mujer-y-revolucion-francesa/

A participación feminina no París revolucionario foi moi intensa. Nos medios populares, a
muller loitou non tanto polas reivindicacións de signo feminista, como polas propias da súa
condición social. Estariamos no universo dos sans-culottes, no medio dunha situación de forte crise
económica, onde as mulleres, xunto cos seus compañeiros e familiares, debían enfrontarse á carestía
da vida. Elas ben sabían o que custaba o pan.

Noutros medios máis acomodados primaron as reivindicacións políticas. As mulleres atoparon

algúns aliados en destacados personaxes. Condorcet loitou para que as mulleres fosen consideradas
cidadás. En 1790 publicou, Sobre a admisión das mulleres no dereito de cidadanía. No seguinte
parágrafo resúmese o argumento fundamental do seu discurso:

“Non violaron todos os homes o principio de igualdade de dereitos ao privar, con tanta
irreflexión, á metade do xénero humano de concorrer á formación de leis, é dicir, excluíndo ás
mulleres do dereito de cidadanía? Pode existir unha proba máis evidente do poder que crea o hábito
mesmo preto dos homes eruditos, que o de invocar o principio da igualdade de dereitos (…) e
esquecelo con respecto a doce millóns de mulleres?”

Condorcet aplicaba un dos principios fundamentais da revolución –a igualdade ante a lei- ás

mulleres. Parecía un contrasenso que non se recoñecese ese dereito á metade da sociedade. Pero
nada conseguiu. Os revolucionarios franceses estaban dispostos a agradecer os servizos prestados á
causa protagonizados polas mulleres, como a famosa marcha sobre Versalles nas xornadas de
outubro de 1789, pero outra cousa moi distinta era que se recoñecesen os seus dereitos políticos.

Olympe de Gouges é, sen dúbida, a revolucionaria máis importante e unha das precursoras do
feminismo. Foi unha prolífica escritora de obras de teatro, de novelas e de textos de contido
político. Dirixiu o xornal L’ Impatient. Fundou a Sociedade popular de mulleres. En 1791 redactou
un dos textos máis importantes da Historia, a Declaración dos Dereitos da Muller e da Cidadá, en
resposta á Declaración de Dereitos do Home e do Cidadán de 1789. Olympe reivindica na
Declaración a igualdade de dereitos entre o home e a muller. O primeiro artigo di así:

“Artigo I . A muller nace libre e permanece igual ao home en dereitos. As distincións sociais
non poden estar baseadas máis que na utilidade común.”

Na espiral revolucionaria, Olympe enfrontouse a Robespierre. Neste sentido, publicou a carta

Pronostic de Monsieur Robespierre pour un animale amphibie, que lle levou a ser acusada de
intrigas sediciosas. Foi xulgada, condenada á morte e guillotinada.

En moitas seccións parisienses, as mulleres participaron nas sesións onde se deliberaba e

discutía de política. As máis concienciadas non se contentaron con esta participación ou con ser
escoitadas nas súas seccións, senón que reivindicaron o recoñecemento dos seus dereitos políticos.
Algunhas mulleres fundaron clubs políticos, sendo o máis importante a Sociedade de Mulleres
Militantes Republicanas Revolucionarias.

A loita das mulleres tivo os seus froitos no verán de 1793 cando conseguiron a igualdade
política nas seccións, asembleas e sociedades populares. Pero o día 30 de setembro de 1793
prohibíronse os clubs femininos. A muller debía regresar ao fogar e deixar a praza pública, os salóns
onde se discutía de política e a contorna dos lugares onde se tomaban as decisións políticas, é dicir,
a Convención. En outubro dese ano, o deputado André Amar pronunciou un demoledor discurso
contra os dereitos da muller:

“As mulleres deben exercer os dereitos políticos e inmiscirse nos asuntos de goberno? Deben
reunirse en asociacións políticas? (…)

Non, porque deberían sacrificar cuestións máis importantes ás que foron chamadas pola
natureza. As funcións privadas ás que están destinadas as mulleres por natureza axudan a soster a
orde social. E para a orde social é necesaria que cada sexo ocúpese daquilo que lle estea
encomendado por natureza.

Cal é o carácter propio da muller? Os costumes e a natureza sinaláronlle as súas funcións:

educar aos fillos, preparar o espírito e o corazón dos seus fillos para as tarefas públicas, elevar as
súas almas, (…) Despois do coidado das tarefas da súa casa, a muller estivo destinada a facer amar
a virtude entre os seus. É así como elas serven á patria (…).

En xeral, as mulleres son pouco capaces para as ideas elevadas e as meditacións serias….”

A argumentación do deputado baseábase na clásica defensa da distinta natureza da muller, que

impedía a esta a participación nas funcións públicas. A muller estaba dotada para as tarefas
privadas, é dicir, para as domésticas. Daba igual que os revolucionarios cuestionasen toda a orde
establecida no Antigo Réxime. O que non debía variar era a posición ou situación da muller, porque
o seu traballo doméstico era fundamental para manter o edificio social, para servir á causa da patria.

No ano 1794 insistiuse na prohibición da presenza feminina en calquera actividade política En

maio de 1795, a Convención prohibiu ás mulleres asistir ás asembleas políticas, e ordenaba que se
retirasen aos seus domicilios baixo orde de arresto se non cumprían o prescrito. A muller era
remitida ao seu tradicional papel de esposa e nai, dentro da familia. Para os revolucionarios, xa
fosen xacobinos, xa termidorianos, a condición subalterna da muller era evidente e non se podía
alterar.

A culminación da represión das mulleres chegou con Napoleón no seu Código Civil, xa que
supuxo a consagración da muller como un ser supeditado ao home na vida civil durante todo o
século XIX e parte do XX en Francia e en gran parte de Europa, incluída, por suposto, España. A
muller casada debía obediencia ao seu marido, o adulterio feminino era considerado como un delito
máis grave que se era cometido polo home, a autoridade sobre os fillos recaía no pai e non de forma
conxunta coa nai, o marido tiña a obrigación de administrar os bens da súa esposa e esta necesitaba
o seu permiso para realizar calquera acto xurídico e para traballar fose do fogar.

A pesar do evidente fracaso da loita das mulleres na Revolución Francesa, a súa participación,
tanto cando fixeron reivindicacións sociais xerais como cando se embarcaron nas políticas, espertou
a conciencia feminina para o futuro.

Por Eduardo Montagut Contreras. Doutor en Historia Moderna e Contemporánea. @

Montagut5