1

“เคล็ดลับวิชาชีพที0ผมไม่ แน่ ใจที0จะแนะนํา”

โดย เกษี ยร เตชะพีระ
เคล็ดลับอย่างหนึงA ของวิชาชีพทีAผมไม่แน่ใจทีAจะแนะนํา
คือผมแปลกแยก (alienated, alienation) จากมันอยูต่ ลอดเวลา
ในแง่หนึงA ผมเข้ าใจว่ามันติดตัวผมมาตังแต่
X เด็กทีAเป็ นลูกเจ๊ กซึงA มักถูกลําเลิกและล้ อเลียนโดยครูและเพืAอนบางคนเป็ น
ระยะ ๆ
ยังไม่นบั ทีAถกู ทางราชการบอกให้ ร้ ูตวั เสมอว่าบรรพบุรุษ "อพยพมาอยู่ทีน+ ี"+ เป็ น "ผูม้ าอาศัย" ซึงA ก็หมายความว่า "ไม่ใช่
เจ้าของ"
มันให้ ความรู้สกึ เหมือนเป็ น "แนวทีห+ า้ " ในบ้ านเกิดตัวเองอย่างไรชอบกล
ความรู้สกึ นีAยิAงชัดเจนเมืAอผมเข้ าเรี ยนมหาวิทยาลัยกลางปี พ.ศ. ๒๕๑๘
เรี ยนรู้ระบบระเบียบแบบแผนการคิดทางวิชาการในห้ องเรี ยน
ขณะเดียวกันก็ได้ เรี ยนรู้ระบบระเบียบแบบแผนการคิดทางการเมืองและอุดมการณ์ฝ่ายซ้ ายนอกห้ องเรี ยนตามกระแส
หลัง ๑๔ ตุลาคม พ.ศ. ๒๕๑๖
ผมอาจโชคดีทีAหาทาง "ประสาน" ระบบระเบียบทังสองเข้
X ากันได้ ให้ มนั ตึงเครี ยด ขัดแย้ ง แต่ก็ปอ้ นเลี Xยงกันและกัน
เติมเต็มจุดอ่อนช่องโหว่ของกันและกัน
บ่อยครังX ทีAผมใช้ แนวคิดทฤษฎีนอกห้ องเรี ยนติวสอบให้ เพืAอน ๆ ทีAโดดร่มหนีเรี ยนไปทํากิจกรรม แล้ วพวกเขาไปตอบ
ข้ อสอบแล้ วได้ A เช่น ไอ้ ธงหรื อศาสตราจารย์ ดร. ธงชัย วินิจจะกูล
และต่อมาเมืAอเข้ าป่ าแล้ วหลัง ๖ ตุลาฯ ๒๕๑๙ ก็บอ่ ยครังX เช่นกันทีAผมใช้ แนวคิดทฤษฎีทีAผมได้ เรี ยนจากในห้ องเรี ยนทีA
ธรรมศาสตร์ ไปตอบคําถามในหัวคิดจิตใจทีAลทั ธิมาร์ กซ-เลนินและความคิดเหมาเจ๋อตง ไม่มีคําตอบให้
เช่นความสําคัญทีAเป็ นใจกลางของรัฐราชการในระเบียบอํานาจรัฐไทย เป็ นต้ น
ในฐานะสหายฝ่ ายข่าวทีAได้ รับมอบหมายให้ ทําหน้ าทีA monitor หรื อติดตามฟั งข่าวต่างประเทศภาษาอังกฤษด้ วย The
Little Oxford Dictionary เล่มเดียวทีAผมแอบนําติดตัวเข้ าไปจากในเมือง
ผมได้ ฟังและได้ คดิ ได้ เรี ยนรู้จากรายการข่าวสารคดีวิทยุของ BBC, VOA ฯลฯ ภาคภาษาอังกฤษสารพัดวันละไม่น้อย
กว่าสีชA วัA โมงต่อวัน นานสีปA ี กว่า ด้ วยวิทยุคลืนA สันที
X Aจดั ตังมอบหมายให้
X
เป็ นประจําทีAเมืAอผมฟั งข่าว-จดแปลสดเป็ นไทยเสร็ จ ก็จะฟั งเรืA องสันX วรรณกรรม สารคดีสารพัดต่อ
จนสหายทีAฟังภาษาอังกฤษออกและได้ ยิน เอาไปแฉในวงวิจารณ์รวมหมูว่ า่ ผมแอบฟั งสิงA ทีAไม่ควรฟั งในทางอุดมการณ์
เมืAอป่ าแตก ผมกลับเข้ ามาเรี ยนทีAธรรมศาสตร์ แม้ จะบอบชํ Xาทางจิตใจ แต่ด้านความคิดความรับรู้ ผมคิดว่าเจนจัดขึ Xน

คอลัมน์การเมืองวัฒนธรรม เคล็ดลับวิชาชีพ เกษี ยร เตชะพีระ

 2

อาศัยช่วงปรับตัวช่วงหนึงA ผมก็กลับเข้ าสูโ่ หมดเก่า คือมีสองระบบคิดในตัว ทีAเรี ยนจากห้ องเรี ยน และหาความรู้เอง

จากหนังสือหนังหาภายนอกและประสบการณ์ทีAผา่ นมา แล้ วประสานมันเข้ าด้ วยกัน
ผมได้ เกียรตินิยมอันดับหนึงA ในสาขาการระหว่างประเทศ ด้ วยเกรดเฉลียA ๓.๘ และด้ วยความใจกว้ างเมตตาของ
อาจารย์ผ้ ใู หญ่หลายท่าน ผมก็ได้ เข้ ามาเป็ นอาจารย์ในคณะรัฐศาสตร์ ธรรมศาสตร์ หลังเรี ยนจบ
และก็ไม่แปลกใช่ไหมครับทีAผมจะใช้ โหมดเดิม ของการเรี ยนรู้ คิดอ่านและดําเนินชีวิตอย่างแปลกแยกด้ วยสองระบบ
คิด สองระบบค่านิยมความเชืAอในหัวเช่นเคย
เมืAอผมปรับตัวจนเข้ าใจว่างานวิชาการต่างจากแถลงการณ์ทีAมีเชิงอรรถอย่างไร และการบรรยาย-สัมมนาในชันต่ X าง
จากการไฮด์ปาร์ คต่อทีAชมุ นุม และการคุยข่าวให้ พอ่ แม่พีAน้องชาวนาฟั งอย่างไร ผมก็เป็ น "นักวิ ชาการ" แปลกแยกได้ เต็มตัว
ผ่านไปสามสิบกว่าปี คนย่อมอาจมองได้ วา่ การได้ ตําแหน่งศาสตราจารย์ ได้ งานวิจยั ดีเด่นของมหาวิทยาลัย ได้
กีรตยาจารย์ ได้ เครืA องราชฯ ม.ป.ช. ในปี สดุ ท้ ายของการรับราชการถือเป็ นสัญลักษณ์แห่งความสําเร็ จ
แต่สาํ หรับส่วนตัวผม ทีAสาํ คัญกว่าคือการรักษา "ความแปลกแยก" ส่วนตัวไว้ ในระหว่างนันทั
X งหมด
X
มันไม่สดุ วิสยั ทีAจะเรี ยนรู้จากระบบ และทํางานได้ สาํ เร็จในระบบ โดยคงความแปลกแยกจากระบบทางความคิดจิตใจ
ไว้ ด้วยในขณะเดียวกัน
มันทําให้ ผมพัฒนาเส้ นทางหาความรู้ แหล่งความรู้ การถ่ายทอดความรู้ และการผสานใช้ ความรู้ได้ โดยไม่ร้ ูสกึ ขัดฝื น
แปลกแยกเกินไปกับความเชืAอค่านิยมส่วนลึกในตัว
พูดอีกอย่างคือผมเป็ นอย่างนี Xในวันนี Xได้ เพราะผมวางตัวไว้ หา่ งช่วงแขนหนึงA จากระบบ แปลกแยกจากระบบ ไม่ยอม
ให้ ระบบกลืนกิน
แน่นอน การทําแบบนี Xก็มีต้นทุนของมันทีAผมต้ องจ่าย โอกาสบางอย่างทีAผมเดินผ่านเลยไป.....
เช่นผมได้ เข้ าใจว่าผู้หลักผู้ใหญ่ทีAเขาต้ องการรับเราเข้ าเครื อข่ายอุปถัมภ์ของเขาด้ วยการขอให้ เราร่วมช่วยงานนันX เขา
จะขอไม่เกิน ๓ ครังX หลังจากนันถ้X ายังปฏิเสธ ก็เป็ นอันเลิกแล้ วต่อกัน เป็ นต้ น
แต่ทีAแลกได้ มา ผมคิดว่าคุ้ม คือผมได้ เป็ นตัวของตัวเอง ไม่หกั หลังความเป็ นตัวเอง ไม่ต้องหลบตาตัวเองเวลาส่องดู
กระจก
ผมเชืAอว่าเพืAอนฝูงและลูกศิษย์หลายคนอาจประสบปั ญหาคล้ ายกันในการเข้ าสูร่ ะบบใหญ่ทีAตนต้ องสังกัด
จะอยูก่ บั มันอย่างไรแบบไม่เชืAอ จะอยูก่ บั มันอย่างไรโดยไม่เพียงอยูร่ อดแต่ประสบ "ความสําเร็ จ" ได้ พอควร
ผมคิดว่าทําได้ ขอแต่รักษาและผสานระบบคิดระบบทํางานคูข่ นานและยอมรับ "ความแปลกแยก" เป็ นอาภรณ์
ประดับตัวและความคิดจิตใจ

คอลัมน์การเมืองวัฒนธรรม เคล็ดลับวิชาชีพ เกษี ยร เตชะพีระ


เมืAอผมไปเรี ยนต่อระดับปริ ญญาโท-เอก ณ มหาวิทยาลัยคอร์ แนลทีAอเมริ กาเทอมแรก กลอนชิ XนแรกทีAผมส่งให้ เพืAอน
ฝูงทีAเขียนจดหมายไปหาเมืAอสามสิบกว่าปี ก่อนยังคงสะท้ อนอยูใ่ นหัว ผมขออนุญาตนํามาลงท้ ายข้ อเขียนนี X:
"จะว่าใกล้ใกล้แน่แค่จิDมนิD ว
จะว่าไกลไกลโพ้นโคนรุ้งปลาย
บนแผ่นดิ นผืนใหม่โลกใบเก่า
ใครยากไร้กม้ หน้าไม่กล้าเงย
มี ผูค้ นคุย้ ของกองขยะ
ขอเศษเงิ นเดิ นโซเป็ นโยคี
มี ผูค้ นรวยลํDาจนคํDาฟ้า
ซื Dอทุกอย่างทีข+ วางหน้าดอลล่าร์ ตน
ต้นไม้โกร๋ นถนนขาวหนาวนํDาแข็ง
ไม่ดืม+ นมอมเนยเชยบรรลัย
อ่านหนังสือเขี ยนบทความตามคําสัง+
เหงาก็ฝ่อห่อเหีย+ วเปลีย+ วอุรา
"จะทีน+ นั+ ทีน+ ีท+ ีไ+ หนไหน
ความเป็ นจริ งโลกนีเD ป็ นสีเทา
จิ ตรกรก่อนเราก็หลายรุ่น
ขึงผ้าใบห่มจิ นตนาการ
บรรจงวาดโลกทีไ+ ม่มีโลก
ไม่มีคนอดอยากลําบากครัน
ไม่มีการกดขี เ+ หยียบยียํ+า
ไม่มีอํานาจใดให้ยอมตาม
ไม่มีคําตอบหนึ+งซึ+งต้องถูก
ไม่มีการสอบเอ็นฯตามเกณฑ์ตน
และไม่มีไม่มีลว้ นไม่มี
และมัง+ มี มากมายล้วนมี มา
คอลัมน์การเมืองวัฒนธรรม
3
ยกหูหิDวก็สือ+ ความได้ตามสาย
ข้ามสมุทรจุดหมายไม่เห็นเลย
ชี วิตคนยังคงเฉาและเฉื อ+ ยเฉย
ใครสง่าผ่าเผยต้องมัง+ มี
เสือD ผ้าขาดปุปะพลัดถิ+ นที +
หน้าหนาวทีแข็งตายก็หลายคน
กลับชาติ มาใช้ใหม่ได้หลายหน
ซื Dอเสียจนชี วิตนีไD ม่มีอะไร
โดนลมโกรกแรงแรงอาจเป็ นไข้
ขนมปังแผ่นใหญ่รสชื ดชา
ว่างดูหนังฟังเพลงโอเปร่ า
หลับก็ฝนั ถึงแต่หน้าเพือ+ นเพือ+ นเรา
โลกล้วนไม่สวยสดหดหู่เศร้า
เป็ นสีเก่าแก่ทีม+ ี มานาน
มุ่งวาดโลกสีละมุนละไมหวาน
ผสมสีใส่จานจุ่มพูก่ นั
ไม่มีความโสโครกเขย่าขวัญ
ไม่มีการฆ่าฟันทําสงคราม
ไม่มีนํDาตาทุกข์ ทีท+ ่วมหลาม
ไม่มีความมัง+ คัง+ บนหลังคน
ไม่มีศาสดาผูกขาดเหตุผล
ไม่มีความอับจนทางปัญญา
อะไรทีเ+ คยมี ไม่เข้าท่า
อะไรทีฝ+ นั ว่าอยากให้มี
เคล็ดลับวิชาชีพ เกษี ยร เตชะพีระ

"ความเป็ นจริ งหยิ+ งผยองครองโลกอยู่
ไอ้ความฝันจัญไรไม่เข้าที
หักพูก่ นั เขวียD งจานจนแหลกยับ
ขึงด้วยตรวนแส้ฟาดเจี ยนขาดใจ
ทาทีห+ น้าทาตัวให้โชกชุ่ม
ทาความฝันดวงจิ นต์และวิ ญญาณ์
ทาจนหมดยิD มละไมทีใ+ นโลก
ทาจนสิD นสีอืน+ ใดไม่เหลือเงา
"ในความจริ งสีเทาอันเศร้าหมอง
สีเทาหยดเข้าปากสากลิD นคา
เขายอมตายกับความฝันอันผุดผ่อง
สําหรับเขาเขาไม่ได้วอดวาย
ลมหายใจเทาเทาเปล่าคุณค่า
นิ ทานนีมD ี สาระน่าคิ ด
"ไม่เหมื อนคําอวยพรตอนปี ใหม่
ผิ ดกาลเทศะน่าจะรู้
ต้องขอโทษโปรดอภัยให้ผมด้วย
งันD ขออวยพรใหม่ให้แล้วกัน
จงรํ+ ารวยแสนล้านบานตะไท
จงค้าขายเซ็งลีดD ีบรรลุ
แล้วถ้ามี เวลาว่างบ้างนิ ดหน่อย
เล่าข่าวคราวถึงผมบ้างพอวางใจ
ผมยังคิดถึงจิตรกรคนนันอยู
X เ่ สมอมาจนทุกวันนี X
คอลัมน์การเมืองวัฒนธรรม
4
ชี นD ิD วกราดตวาดขู่เจ้าของสี
เหยียบขยียD ียํ+าควํ+าผ้าใบ
เข้ารวบจับจิ ตรกรผูอ้ ่อนไหว
หยิ บสีเทายืน+ ให้เจ้าจงทา
ทาแผ่นดิ นให้เทาคลุมทังD ผืนหล้า
ทาจนกว่าเจ้าจะเห็นเป็ นสีเทา
จนเหลือแต่ความโศกทีซ+ ึมเศร้า
จนกว่าเจ้าเห็นสีเทาเป็ นธรรมดา
นํDาตาจิ ตรกรนองทังD ใบหน้า
จิ ตรกรกัดชิ วหาฆ่าตัวตาย
ดีกว่าอยู่ในโลกหมองหมดความหมาย
ซากสีเทาทังD หลายไร้ชีวิต
ตายดีกว่าความฝันตายสนิ ท
ฝากมิ+ งมิ ตรทังD ผองไตร่ ตรองดู
เล่าเรื +องเลวบรรลัยไม่เข้าหู
ครับใช่ครับจริ งอยู่เป็ นอย่างนันD
ทีเ+ ล่าเรื +องเฮงซวยขัดหูท่าน
จงยัง+ ยืนหมื น+ พันมากอายุ
ปัญญาคล่องสมองใสไม่กร่ อนผุ
จงอ้วนฉุสมมาตรปราศโรคภัย
เขี ยนจดหมายแผ่นน้อยน้อยไม่ตอ้ งใหญ่
เพือ+ นยังฝันอยู่หรื อไม่ในโลกเทา.....
เคล็ดลับวิชาชีพ เกษี ยร เตชะพีระ