Φάρμακα φαρμακοποιοί και φαρμακευτική πολιτική:

αλήθειες, ψεύδη και διλήμματα

Γιάννης Κυριόπουλος, MD, MPH, MSc, PhD

Τομέας Οικονομικών της Υγείας
Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας
ΚΗ΄Συνέδριο ΟΣΦΕ, Ιούνιος 2015
1
 Περιεχόμενα

 Το μέγεθος της αγοράς

 Φαρμακευτική δαπάνη: η πραγματική εξίσωση
 Η ιδιοτυπία της αγοράς
 Συμβολή του φαρμάκου
 Πολιτική του φαρμάκου: εμπειρικά ευρήματα
 Επιπτώσεις στην πολιτική

2
 Το μέγεθος της αγοράς

Source: Matthias Buente, Stephan Danner, Susanne Weissbäcker, and Christoph Rammé, “Pharma Emerging Markets 2.0: How Emerging Markets Are3Driving
the Transformation of the Pharmaceutical Industry,” Booz & Company, 2013.
 Το μέγεθος της αγοράς

Δαπάνη για Ε&Α φαρμάκων

Πηγή: EFPIA (2014). The Pharmaceutical Industry in Figures: Key Data 4

 Το μέγεθος της αγοράς
Επένδυση για Ε&Α φαρμάκων ως μέρος του ΑΕΠ

Πηγή: http://eeas.europa.eu/delegations/china/documents/eu_china/science_tech_environment/20131010_27-eu-11-horizon2020_presentation.pdf
 Το μέγεθος της αγοράς

http://www2.deloitte.com/content/dam/Deloitte/global/Documents/Life-Sciences-Health-Care/gx-lshc-2015-life-sciences-report.pdf

6
 Το μέγεθος της αγοράς
Εξέλιξη της φαρμακευτικής δαπάνης και της δαπάνης υγείας

7
Πηγή: OECD Health Statistics 2014 http://www.compareyourcountry.org/health?cr=oecd&cr1=oecd&lg=en&page=3
 Το μέγεθος της αγοράς

OECD (2014), Health at a Glance: Europe 2014, OECD Publishing.

http://dx.doi.org/10.1787/health_glance_eur-2014-en 8
 Το μέγεθος της αγοράς

OECD (2014), Health at a Glance: Europe 2014, OECD Publishing. 9

http://dx.doi.org/10.1787/health_glance_eur-2014-en
 Το μέγεθος της αγοράς
Δημόσια φαρμακευτική δαπάνη (δις €)

*Συνυπολογίζονται τα rebates

Πηγή: ΙΟΒΕ, Υπουργείο Υγείας, Εκτιμήσεις ΕΟΠΥΥ (2012) 10

 Το μέγεθος της αγοράς
Φαρμακευτική πολιτική και φαρμακευτική δαπάνη

Δημόσια φαρμακευτική δαπάνη

6,000

2005: αλλαγή τιμολογιακής

πολιτικής (εφαρμόστηκε το
5,000 2006)

1992: αλλαγή τιμολογιακής 2000: εισαγωγή ευρώ

πολιτικής

4,000
1996: αλλαγή τιμολογιακής
πολιτικής (εφαρμόστηκε το
1997)
3,000
2010: αλλαγή τιμολογιακής
1990: εισαγωγή συν- πολιτικής και έλεγχος
πληρωμών συνταγογράφησης
2,000
2006: κατάργηση λίστας
φαρμάκων

1,000

1997: κατάργηση επιβαρύνσεων υπέρ τρίτων και

εισαγωγή θετικής λίστας (εφαρμόστηκε το 1998)
0
1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

11
 Το μέγεθος της αγοράς

Μεταβολή της δαπάνης υγείας 2009-2013

Νοσοκομειακή περίθαλψη (σύνολο) -8,2

Δημόσια -14,3
Ιδιωτική 20,0
Πρωτοβάθμια περίθαλψη (σύνολο) -50,0
Δημόσια -38,5
Ιδιωτική -57,5
Φαρμακευτική δαπάνη (σύνολο) -33,8
Δημόσια -46,2
Ιδιωτική 15,4
Άλλες υπηρεσίες (σύνολο) -37,5
Δημόσια -38,5
Ιδιωτική -33,3
Συνολική δαπάνη υγείας -29,3
Δημόσια δαπάνη -30,4
Ιδιωτική δαπάνη -26,8

-70,0 -60,0 -50,0 -40,0 -30,0 -20,0 -10,0 0,0 10,0 20,0 30,0

12
Το μέγεθος της αγοράς
 Το μέγεθος της αγοράς
Εξέλιξη επιλεγμένων δεικτών τιμών στις υπηρεσίες υγείας

140,00

120,00

100,00

80,00

60,00

40,00

20,00

0,00
2008 2009 2010 2011 2012 2013 Αυγ-14

0611 ΦAPMAKA 0613 ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΕΣ ΣΥΣΚΕΥΕΣ KAI ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ

0621 ΙΑΤΡΙΚΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ 0622 ΟΔΟΝΤΙΑΤΡΙΚΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ
0623 ΠΑΡΑΪΑΤΡΙΚΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ 063 NOΣΟΚΟΜΕΙΑΚΗ ΠΕΡΙΘΑΛΨΗ
06 ΥΓΕΙΑ

14
 Φαρμακευτική δαπάνη: η πραγματική εξίσωση

 Το ύψος της φαρμακευτικής δαπάνης (Ε) είναι αποτέλεσμα

του γινομένου της συνολικής ποσότητας των φαρμάκων (Q)
(ή της ποσότητας επί του μεγέθους του πληθυσμού) που
καταναλώνονται επί την τιμή τους (P).

Ε = P · Q = p ·q · n
 Η αύξηση της φαρμακευτικής δαπάνης μπορεί να οφείλεται
είτε στη μεταβολή των τιμών, είτε στη μεταβολή της
ποσότητας, είτε σε συνδυασμό και των δύο σύμφωνα με την
συμβατική και την παραδοσιακή προσέγγιση.

15
 Φαρμακευτική δαπάνη: η πραγματική εξίσωση

Πολιτικές συγκράτησης της δαπάνης

Η προσέγγιση για μια αποτελεσματική πολιτική ελέγχου του κόστους
και συγκράτησης της δαπάνης οφείλει να επικεντρώσει τις
παρεμβάσεις στα κρίσιμα σημεία της τεχνολογικής καινοτομίας και τις
επίδρασης της συνασφάλισης

E = p • ( q • n) • r
1- c

r = υπολλειματικός παράγων
c = ποσοστό συνασφάλισης

16
 Η ιδιοτυπία της αγοράς

Ζήτηση Διανομή Προσφορά

Συμμετοχή στο κόστος (0%-10%-25%)

Ασθενής
Διανομή Φαρμάκων

Συνταγογράφηση Φαρμακευτικές
Γιατρός Φαρμακοποιός
βιομηχανίες

Εισφορές-Φόροι

Πληρωμή-Αποζημίωση
Ασφάλιση υγείας

Πηγή: Κυριόπουλος Γ., και συν (1999)

17
 Η ιδιοτυπία της αγοράς

Υποκατάσταση νοσοκομειακής περίθαλψης με φαρμακευτικά προϊόντα

Έτος

Πηγή: Boston Consulting Group(1993) The Contribution of Pharmaceutical Companies: What’s at State for America, Boston Massachusets
18
 Ιδιοτυπία της αγοράς
Καμπύλη ζήτησης και προσφοράς και επιπτώσεις

19
 Συμβολή του φαρμάκου
Mean age at death, Greece, 1995-2010
77,0
No pharma innovation (constant cum_nce3) Actual 76.7
76,5

76,0 75.8

75,5

75,0

74.7
74,5
1995 1997 1999 2001 2003 2005 2007 2009

Lichtenberg, F.R. The impact of pharmaceutical innovation on longevity and hospitalization in Greece, 1995-2010. Presentation at the 9th
PanHellenic Congress on Management, Economics and Health Policy, Athens, Greece, 5-7 December 2013

20
 Συμβολή του φαρμάκου
Millions of hospital days in Greece, 2000-2008
18

17
16.5
16

15

14
14.0 13.9
no pharma innovation (constant cum_nce4)
13
actual

12
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
Lichtenberg, F.R. The impact of pharmaceutical innovation on longevity and hospitalization in Greece, 1995-2010. Presentation at the 9th
PanHellenic Congress on Management, Economics and Health Policy, Athens, Greece, 5-7 December 2013
21
 Συμβολή του φαρμάκου

During the period 1990-2010, the average annual number of new chemical entities (drugs)
launched in Greece was 21.

Number of NCE launches in Greece, 1990-2010

35
30 29
30 28 28 28
25 24 25
25 23
21 22
20 19 20 18
17 16 16
15 14 14 14
12
10

0
1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

22
Lichtenberg, F.R. “The impact of pharmaceutical innovation on longevity and hospitalization in Greece, 1995-2010.” Presentation at the 9th PanHellenic
Congress on Management, Economics and Health Policy, Athens, Greece, 5-7 December 2013
 Πολιτική του φαρμάκου: εμπειρικά ευρήματα
Επισκέψεις σε ιδιωτικό φαρμακείο για αγορά φαρμάκων τον τελευταίο μήνα

90 79,9 84
80
70
65,2
60
50
40
30 20,1 34,8
20 16
10
0
2006
2011
2015

Έχει επισκεφθεί φαρμακείο έστω μία φορά Δεν επισκέφθηκε φαρμακείο καμία φορά

ΕΣΔΥ- MSD- GPO, Πανελλαδική έρευνα κοινής γνώμης: «Διαχρονική ανάλυση της αυτοαναφερόμενης κατάστασης υγείας στην Ελλάδα: 23
Διερεύνηση των επιπτώσεων των πολιτικών λιτότητας και της περιοριστικής πολιτικής στις συμπεριφορές υγείας», Αθήνα 2015
 Πολιτική του φαρμάκου: εμπειρικά ευρήματα

Επισκέψεις σε ιδιωτικό φαρμακείο για αγορά φαρμάκων τον τελευταίο μήνα (2015)

84 82,9
82
80
78 75,5
76
74
72
70

55-64 (ετών) 65+ (ετών)

ΕΣΔΥ- MSD- GPO, Πανελλαδική έρευνα κοινής γνώμης: «Διαχρονική ανάλυση της αυτοαναφερόμενης κατάστασης υγείας στην Ελλάδα: 24
Διερεύνηση των επιπτώσεων των πολιτικών λιτότητας και της περιοριστικής πολιτικής στις συμπεριφορές υγείας», Αθήνα 2015
 Πολιτική του φαρμάκου: εμπειρικά ευρήματα

Επισκέψεις σε ιδιωτικό φαρμακείο για αγορά φαρμάκων τον τελευταίο μήνα με χρόνιο
πρόβλημα και παχυσαρκία (2015)

84,8
86
84
82
80 77,5
78
76
74
72

Χρόνιο πρόβλημα Παχύσαρκοι

ΕΣΔΥ- MSD- GPO, Πανελλαδική έρευνα κοινής γνώμης: «Διαχρονική ανάλυση της αυτοαναφερόμενης κατάστασης υγείας στην Ελλάδα: 25
Διερεύνηση των επιπτώσεων των πολιτικών λιτότητας και της περιοριστικής πολιτικής στις συμπεριφορές υγείας», Αθήνα 2015
 Πολιτική του φαρμάκου: εμπειρικά ευρήματα

Συχνότητα επισκέψεων σε ιδιωτικό φαρμακείο για αγορά φαρμάκων τον τελευταίο μήνα

ΕΣΔΥ- MSD- GPO, Πανελλαδική έρευνα κοινής γνώμης: «Διαχρονική ανάλυση της αυτοαναφερόμενης κατάστασης υγείας στην Ελλάδα: 26
Διερεύνηση των επιπτώσεων των πολιτικών λιτότητας και της περιοριστικής πολιτικής στις συμπεριφορές υγείας», Αθήνα 2015
 Πολιτική του φαρμάκου: εμπειρικά ευρήματα
Συχνότητα επισκέψεων σε ιδιωτικό φαρμακείο για άλλες υπηρεσίες σχετιζόμενες με την
υγεία τον τελευταίο μήνα

ΕΣΔΥ- MSD- GPO, Πανελλαδική έρευνα κοινής γνώμης: «Διαχρονική ανάλυση της αυτοαναφερόμενης κατάστασης υγείας στην Ελλάδα: 27
Διερεύνηση των επιπτώσεων των πολιτικών λιτότητας και της περιοριστικής πολιτικής στις συμπεριφορές υγείας», Αθήνα 2015
 Πολιτική του φαρμάκου: εμπειρικά ευρήματα

Συχνότητα επισκέψεων σε ιδιωτικό φαρμακείο για άλλες υπηρεσίες σχετιζόμενες με την

υγεία τον τελευταίο μήνα

ΕΣΔΥ- MSD- GPO, Πανελλαδική έρευνα κοινής γνώμης: «Διαχρονική ανάλυση της αυτοαναφερόμενης κατάστασης υγείας στην Ελλάδα: 28
Διερεύνηση των επιπτώσεων των πολιτικών λιτότητας και της περιοριστικής πολιτικής στις συμπεριφορές υγείας», Αθήνα 2015
 Πολιτική του φαρμάκου: εμπειρικά ευρήματα

Συχνότητα επισκέψεων σε κοινωνικό φαρμακείο για προμήθεια φαρμάκων τον τελευταίο

μήνα

ΕΣΔΥ- MSD- GPO, Πανελλαδική έρευνα κοινής γνώμης: «Διαχρονική ανάλυση της αυτοαναφερόμενης κατάστασης υγείας στην Ελλάδα: 29
Διερεύνηση των επιπτώσεων των πολιτικών λιτότητας και της περιοριστικής πολιτικής στις συμπεριφορές υγείας», Αθήνα 2015
 Πολιτική του φαρμάκου: εμπειρικά ευρήματα

Συχνότητα επισκέψεων σε φαρμακείο του ΕΟΠΥΥ για προμήθεια φαρμάκων τον τελευταίο
χρόνο

ΕΣΔΥ- MSD- GPO, Πανελλαδική έρευνα κοινής γνώμης: «Διαχρονική ανάλυση της αυτοαναφερόμενης κατάστασης υγείας στην Ελλάδα: 30
Διερεύνηση των επιπτώσεων των πολιτικών λιτότητας και της περιοριστικής πολιτικής στις συμπεριφορές υγείας», Αθήνα 2015
 Πολιτική του φαρμάκου: εμπειρικά ευρήματα

Κατανομή ποσού εξόδων για αγορά φαρμάκων τον τελευταίο μήνα

ΕΣΔΥ- MSD- GPO, Πανελλαδική έρευνα κοινής γνώμης: «Διαχρονική ανάλυση της αυτοαναφερόμενης κατάστασης υγείας στην Ελλάδα: 31
Διερεύνηση των επιπτώσεων των πολιτικών λιτότητας και της περιοριστικής πολιτικής στις συμπεριφορές υγείας», Αθήνα 2015
 Πολιτική του φαρμάκου: εμπειρικά ευρήματα

Κατανομή ποσού εξόδων για αγορά φαρμάκων τον τελευταίο μήνα κατά φύλο

ΕΣΔΥ- MSD- GPO, Πανελλαδική έρευνα κοινής γνώμης: «Διαχρονική ανάλυση της αυτοαναφερόμενης κατάστασης υγείας στην Ελλάδα: 32
Διερεύνηση των επιπτώσεων των πολιτικών λιτότητας και της περιοριστικής πολιτικής στις συμπεριφορές υγείας», Αθήνα 2015
 Πολιτική του φαρμάκου: εμπειρικά ευρήματα
Κατανομή ποσού εξόδων για αγορά φαρμάκων τον τελευταίο μήνα κατά ηλικία

ΕΣΔΥ- MSD- GPO, Πανελλαδική έρευνα κοινής γνώμης: «Διαχρονική ανάλυση της αυτοαναφερόμενης κατάστασης υγείας στην Ελλάδα: 33
Διερεύνηση των επιπτώσεων των πολιτικών λιτότητας και της περιοριστικής πολιτικής στις συμπεριφορές υγείας», Αθήνα 2015
 Πολιτική του φαρμάκου: εμπειρικά ευρήματα
Κατανομή ποσού εξόδων για αγορά φαρμάκων τον τελευταίο μήνα κατά ηλικία

ΕΣΔΥ- MSD- GPO, Πανελλαδική έρευνα κοινής γνώμης: «Διαχρονική ανάλυση της αυτοαναφερόμενης κατάστασης υγείας στην Ελλάδα: 34
Διερεύνηση των επιπτώσεων των πολιτικών λιτότητας και της περιοριστικής πολιτικής στις συμπεριφορές υγείας», Αθήνα 2015
 Πολιτική του φαρμάκου: εμπειρικά ευρήματα
Εξέλιξη Συνολικών Πωλήσεων Φαρμάκων κατά Προέλευση
79,7% 79,9% 80,1% 80,1%
77,5%

73,3%
79,5%
69,9%
67,3%

61,8%

56,8%
55,4%
53,4%
50,8% 51,2%

47,9% 48,2%
46,1% 45,6%

42,2% 41,9%

40,9%
40,1%
38,5% 37,9%
37,1%
35,3%
34,6% 33,9%
30,9% 30,9%
27,4%
24,2% 17,6% 18,2%
17,6% 17,2% 16,4% 21,3%
15,5% 16,5%
14,6% 15,0% 14,9% 15,3% 14,6% 19,5%
13,8% 17,6% 18,4%
12,1% 17,1% 17,1% 17,2%
10,9% 10,1%
8,8%

4,1%
3,3% 3,0% 2,7% 2,3% 2,4%

1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

Εισαγόμενα Παραγόμενα Συσκευαζόμενα ΠΗΓΗ : ΙΦΕΤ & IMS

35
 Πολιτική του φαρμάκου: εμπειρικά ευρήματα
2.500,0

Όγκος και αξία φαρμάκων ανά τιμολογιακή κατηγορία

σε εκατομμύρια συσκευασιών και εκατομμύρια €
2.000,0

1.500,0

1.000,0

500,0

0,0
Σύνολο

Σύνολο

Σύνολο
Σύνολο

Σύνολο

Σύνολο
Γενόσημα

Γενόσημα
Γενόσημα

Γενόσημα

Γενόσημα

Γενόσημα
Πρωτότυπα

Πρωτότυπα
Πρωτότυπα

Πρωτότυπα

Πρωτότυπα

Πρωτότυπα
Χ.Τ <10 € 10 €< ΧΤ< 15 € 15 € <ΧΤ<20 € 20 €<ΧΤ<50 € 50 €<ΧΤ<100 € ΧΤ>100 €

Όγκος (εκατ. συσκευασίες) Αξία (εκατ. €)

36
Πολιτική του φαρμάκου: εμπειρικά ευρήματα
Αριθμός φαρμακείων ανά 100.000 κατοίκους

Δανία 4,6

Σουηδία 9,6

Ολλανδία 11,6

Αυστρία 14,7

Φινλανδία 15,3

Ηνωμένο Βασίλειο 20,9

Πορτογαλία 25,2

Γερμανία 26,1
30
Ιταλία

Ιρλανδία 35,1

Γαλλία 38

Ισπανία 47,5

Βέλγιο 49
94,2
Ελλάδα

0 20 40 60 80 100

37
 Πολιτική του φαρμάκου: εμπειρικά ευρήματα
Μεικτό Περιθώριο Κέρδους Φαρμακείου
Χώρα Κέρδος (%) φαρμακείων

Ιταλία 24
Βέλγιο 29
Γερμάνια 24
Φινλανδία 24
Ισπανία 26
Ολλανδία 20
Ιρλανδία 25
Γαλλία 25
Ελβετία 25
Πορτογαλία 19
Ελλάδα 22 (18,5 – 20)
Πηγή: European Federation of the Pharmaceutical Industries an Associations (2010)
38
 Επιπτώσεις στην πολιτική

Εξέλιξη του ΑΕΠ και της ανεργίας στην Ελλάδα, 1995-2014

250,00 30

25
200,00

20

Ανεργία
150,00

15

100,00
ΑΕΠ (σε δις ευρώ)
10
Ανεργία (%)

50,00
5

0,00 0
1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

[1] Τα στοιχεία είναι διαθέσιμα

στη βάση δεδομένων της ΕΛΣΤΑΤ www.statistics.gr και της Eurostat:
http://epp.eurostat.ec.europa.eu/portal/page/portal/statistics/search_database
39
Επιπτώσεις στην πολιτική

40
Επιπτώσεις στην πολιτική

41
 Επιπτώσεις στην πολιτική

Στροφή στην
Συχνότητα αποδοτικότητα
χρήσης

Συνολική δαπάνη

42
 Επιπτώσεις στην πολιτική

Στροφή στην
ισότητα
Σοβαρότητα των Ζήτηση
προβλημάτων
υγείας

Κατανάλωση

Ανάγκες

Κοινωνική θέση

43
 Επιπτώσεις στην πολιτική

44
Πηγή: OECD Health at a glance 2014: Europe.
Επιπτώσεις στην πολιτική

45
 Επιπτώσεις στην πολιτική

46
Πηγή: http://www.drugchannels.net/2013/09/the-outlook-for-pharmaceutical-spending.html
 Επιπτώσεις στην πολιτική

Πηγή: http://www.drugchannels.net/2013/09/the-outlook-for-pharmaceutical-spending.html
47
 Επιπτώσεις στην πολιτική

Πηγή: http://www.economist.com/node/9409230
48
 Επιπτώσεις στην πολιτική
The role of medical technological innovation in better and longer lives
• Advances in medicine. i.e. medical innovation has contributed substantially
to an increased health status
• A large proportion of innovation is medicinal products
Contribution of innovative medicines to increase in life expectancy (2004-2009)
77,0

76,5
 From 2000 – 2009, an
76,0
improvement in population
75,5 73% weighted mean life expectancy at
75,0 birth of 1.74 years was seen across
74,5 27% 30 OECD countries.
74,0  Innovative medicines are
estimated to have contributed to
73,5
73% of this improvement once
73,0
other factors are taken into
72,5 account (e.g. income, education,
72,0 immunization, reduction in risk
2000 Other
Contribution of Innovative Medicines
2009 factors, health system access).

49
Source: Lichtenberg, F: Pharmaceutical innovation and longevity growth in 30 developing OECD and high-income countries, 2000 - 2009 (2012)
 Επιπτώσεις στην πολιτική

Making decisions based on cost per-QALY information

Πηγή: http://www.slideshare.net/mobile/OHENews/using-stated-preferences-doh-shah-october-2014
50
Επιπτώσεις στην πολιτική

51
 Επιπτώσεις στην πολιτική
Αποτελέσματα της ανάλυσης κόστους- αποτελεσματικότητας σε προγράμματα πρόληψης

University of Queensland, Australia, School of Population Health: The ACE-Prevention - Assessing Cost-Effectiveness in
Prevention Report and Presentation, available at http://www.sph.uq.edu.au/bodce-ace-prevention
 “O μεταρρυθμιστής έχει εχθρούς όλους αυτούς που
αποκομίζουν κέρδος από την παλαιά τάξη και μόνο χλιαρούς
υπερασπιστές όλους εκείνους που κερδίζουν από τη νέα
τάξη”.

Niccolo Machiavelli De Principatibus, 1513

Ευχαριστώ θερμά για την προσοχή σας!
jkyriopoulos@esdy.edu.gr

54