Abydos of Hellespont and Its Region (Book Part) PDF

Γεώργιος Α.
Λεβενιώτης
__________________________________________
Η ΑΒΤΓΟ΢ ΣΟΤ ΔΛΛΗ΢ΠΟΝΣΟΤ

ΚΑΙ Η ΠΔΡΙΟΥΗ ΣΗ΢
ΒΑΝΙΑ΢
Θεσσαλονίκη 2017
Γεώξγηνο Α. Λεβεληώηεο
Ζ ΑΒΤΓΟ΢ ΣΟΤ ΔΛΛΖ΢ΠΟΝΣΟΤ

ΚΑΗ Ζ ΠΔΡΗΟΥΖ ΣΖ΢
Georgios A. Leveniotis
ABYDOS OF HELLESPONT
AND ITS REGION
VANIAS
Thessaloniki 2017
ii
Γεώξγηνο Α. Λεβεληώηεο
Ζ ΑΒΤΓΟ΢ ΣΟΤ ΔΛΛΖ΢ΠΟΝΣΟΤ

ΚΑΗ Ζ ΠΔΡΗΟΥΖ ΣΖ΢
ΒΑΝΗΑ΢
Θεζζαινλίθε 2017
ΒΣΏΕΡΒΕΏ ΐΤΓΏΝΣΕΝΧΝ ΒΡΒΤΝΧΝ - 24
Γηνηθεηηθό ζπκβνύιην ΔΒΔ
Πξόεδξνο : Ώθηιήκδ ΢ƄƀονίƁμο-Γƀƅνάηƀ

Aληηπξόεδξνο : žƂυƁςνμξ Κμννέξ
Γελ. Γξακκαηέαο : Μάνεƀ Žνδβμνίμο-ΕςƀκκίƁμο
Σακίαο : Πμθφικζƀ ΚƀƄƃχκδ
Mέινο : ΐƀƃζθζηή ΝƂνάκƄγδ-ΐƀνιάγδ
Δηθόλα εμσθύιινπ :
Δ ιƀνιάνζκδ ƃƄήθδ ιƂ Ƅμ ƃςγυιƂκμ Ƅιήιƀ Ƅμο ΒƁίηƄμο Ƅδξ ΏαφƁμο
΢οθθμβή Ƅμο İstanbul Arkeoloji Müzeleri / İstanbul Archaeological Museum
(ζƃƄ. : http://istanbularkeoloji.gov.tr/main_page)
ſςƄ. ƃƄήθδξ: © Bjørn Christian Tørrissen

ζƃƄ. : http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Byzantine_Dardanelles_Customs_Law.JPG#file
http://bjornfree.com/galleries.html
http://www.livius.org/a/turkey/abydus/abydos_passage_law_anastasius_iam.jpg
Δηθόλα oπηζζνθύιινπ :
ΜƂβάθμ μνƂζπάθηζκμ ηένιƀ Ƃπμπήξ ΢Ƃαήνμο ΏθƂλάκƁνμο (222-235)
ƀπυ Ƅμ κμιζƃιƀƄμημπƂίμ Ƅδξ ΏαφƁμο. ΢Ƅμκ ƂιπνμƃευƄοπμ ƀπƂζημκίγƂƄƀζ
πνμƄμιή Ƅμο ƁƀƅκμƃƄƂƅμφξ Ρςιƀίμο ƀοƄμηνάƄμνμξ. ΢Ƅμκ μπζƃευƄοπμ
ƀπƀκƄά πƀνάƃƄƀƃδ Ƅςκ ιοεμθμβζηχκ ƂνƀƃƄχκ Δνμφξ ηƀζ ΛƂάκƁνμο,
ƅƄƂνςƄυξ Ένςξ ηƀεχξ ηƀζ δ Ƃπζβνƀƅή / ƃήιƀκƃδ ΑΒΤΓΖΝΧΝ. ΠνυηƂζƄƀζ
βζƀ έκƀ ƀπυ Ƅƀ οƃƄƂνυƄƂνƀ βκςƃƄά κμιίƃιƀƄƀ ƀπυ Ƅμ ίƁνοιƀ Ƅδξ πυθƂςξ.
ſςƄ. ηένιƀƄμξ: © Münzen & Medaillen GmbH, Ώuction 40 (4 June 2014), lot 354
ζƃƄ. : http://www.sixbid.com/browse.html?auction=1301&category=27149&lot=1201654
https://www.numisbids.com/n.php?p=lot&sid=722&lot=354
Θεζζαινλίθε 2017 Copyright © by Γεώξγηνο Α. Λεβεληώηεο
ΔΚΓΟ΢ΔΗ΢ ΒΑΝΗΑ΢ - ΔΚΓΟ΢ΔΗ΢ ΠΑΝΔΠΗ΢ΣΖΜΗΑΚΧΝ ΢ΤΓΓΡΑΜΜΑΣΧΝ ΔΠΔ

ΒβκƀƄίƀ 54, ΣΚ 54624, žƂƃƃƀθμκίηδ
Ƅδθ. 2310219493, ζƃƄ. : http://ekdoseis-vanias.gr/
ΏπƀβμνƂφƂƄƀζ δ ƀκƀƁδιμƃίƂοƃδ μθυηθδνμο ή ιένμοξ Ƅμο πƀνυκƄμξ αζαθίμο ιƂ μπμζμƁήπμƄƂ ιέƃμ, πςνίξ Ƅδ
βνƀπƄή άƁƂζƀ Ƅμο ƃοββνƀƅέƀ ηƀζ Ƅμο ƂηƁυƄδ
ISBN: 978-960-288-342-6
iv
ζηελ Δπαγγειία
ΠƂνζƂπυιƂκƀ
ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΑ
ΠΡΟΛΟΓΟ΢ ……………………………………... xi
BΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ
Ε. ΐνƀποβνƀƅίƂξ …………………………………………………..…………………………… xiii
ΕΕ. Πδβέξ …………………………………………………..…………………………………... xxx
ΕΕΕ. MƂθέƄƂξ …………………………………………………..……………………………… xlviii
ΔΗ΢ΑΓΧΓΖ
Αληηθείκελν έξεπλαο, πεξηερόκελα θαη ζηόρνη ηεο κειέηεο …………… 1
ΜΔΡΟ΢ ΠΡΧΣΟ
Ζ πεξηνρή, ηα πιηθά επξήκαηα θαη ν πξώηκνο ηζηνξηθόο βίνο ηεο Αβύδνπ … 9
Α1. Ο Διιήζπνληνο θαη ηo ΢ηελὸλ ηῆο Ἀβύδνπ ……………………………………………… 11
Α2. Ο θπζηθόο ιηκέλαο ηεο Αβύδνπ θαη νη νηθνλνκηθέο ζπλζήθεο

ηεο επξύηεξεο πεξηνρήο …………………………………………………………………. 19
Α3. Δλδναζηηθόο θαη πεξηαζηηθόο ρώξνο ηεο Αβύδνπ (ηνπνγξαθηθά δεδνκέλα -

πιηθά επξήκαηα - καξηπξίεο πεξί θηηζκάησλ θαη πιεζπζκηαθώλ κεγεζώλ) ………… 27
Α4. Ννκηζκαηνθνπείν θαη λνκίζκαηα ηεο Αβύδνπ (6νο αη. π.Υ. - 3νο αη. κ.Υ.)
Ώ4ƀ. ŽƂκζηέξ πƀνƀƄδνήƃƂζξ βζƀ Ƅƀ κμιζƃιƀƄμημπƂίƀ Ƅδξ αμνƂζμƁοƄζηήξ Μ. Ώƃίƀξ
ηƀζ Ƅƀ πνμαθήιƀƄƀ Ƅδξ ƃφβπνμκδξ κμιζƃιƀƄζηήξ ένƂοκƀξ ……………………………… 42
Ώ4α. Σμ ƀαοƁδκυ κμιζƃιƀƄμημπƂίμ ƀπυ Ƅμκ 6μ έςξ Ƅƀ ιέƃƀ Ƅμο 4μο ƀζ. π.Υ. ………………… 47
Ώ4β. Σμ ƀαοƁδκυ κμιζƃιƀƄμημπƂίμ ƀπυ Ƅƀ Ƅέθδ Ƅμο 4μο έςξ Ƅμ 2μ ƀζ. π.Υ. …………………... 54
Ώ4Ɓ. Σμ ƀαοƁδκυ κμιζƃιƀƄμημπƂίμ ƀπυ Ƅμκ 1μ ƀζ. π.Υ. έςξ Ƅƀ ιέƃƀ Ƅμο 3μο ƀζ. ι.Υ. ………... 67
Ώ4Ƃ. Βζημκμβνƀƅίƀ ηƀζ Ƃπζβνƀƅέξ Ƅςκ ƀαοƁδκχκ κμιζƃιάƄςκ ………………………………. 78
Ώ4ƃƄ. Δ πƀφƃδ θƂζƄμονβίƀξ Ƅμο ƀαοƁδκμφ κμιζƃιƀƄμημπƂίμο (ιέƃƀ 3μο ƀζ. ι.Υ.) …………... 84
Α5. Ζ Άβπδνο θαη ε πεξηνρή ηεο από ηνπο νκεξηθνύο έσο ηνπο ειιεληζηηθνύο ρξόλνπο
(12νο - 2νο αη. π.Υ.)
Ώ5ƀ. Δ πƂνζƅένƂζƀ Ƅδξ ΏαφƁμο πνζκ ƀπυ Ƅδκ ίƁνοƃδ Ƅδξ μιχκοιδξ Ƃθθδκζηήξ
πυθƂςξ (οπμιοηδκƀσηή πƂνίμƁμξ - βƂςιƂƄνζηή Ƃπμπή, 12μξ - 8μξ ƀζ. π.Υ.) ……………… 88
Ώ5α. Δ ίƁνοƃδ Ƅδξ ΏαφƁμο (ca. 680-650 π.Υ.) ………………………………………………... 96
vii
Ž. Ώ. ΛƂαƂκζχƄδξ - Ζ Άβπδνο ηνπ Διιεζπόληνπ θαη ε πεξηνρή ηεο
Ώ5β. ΟκμιƀƄμθμβζηά, ƀκενςπςκφιζƀ, ƃηςπƄζηά, ιοεμθμβζηά

ηƀζ ƃοββνƀƅƂίξ Ƅδξ ƀνπƀίƀξ ΏαφƁμο …………………………………………………… 103
Ώ5Ɓ. Δ ΆαοƁμξ ηƀƄά Ƅμοξ ƀνπƀσημφξ ηƀζ ηθƀƃζημφξ πνυκμοξ:
ζƃƄμνίƀ, πμθίƄƂοιƀ ηƀζ ƀƃƄζημί εƂƃιμί (7μξ - 4μξ ƀζ. π.Υ.) ……………………………... 119
Ώ5Ƃ. Δ ΆαοƁμξ ηƀƄά Ƅμοξ ƂθθδκζƃƄζημφξ πνυκμοξ -
Σμ Κνηλὸλ η῵λ πόιεσλ Ἀζελ᾵ο Ἰιηάδνο (4μξ - 2μξ ƀζ. π.Υ.) ……………………………... 170
Α6. Ζ Άβπδνο θαη ε πεξηνρή ηεο θαηά ηελ πεξίνδν ηεο ξσκατθήο θπξηαξρίαο
(2νο αη. π.Υ. - 4νο αη. κ.Υ.)
Ώ6ƀ. Δ Ɓδιζμονβίƀ Ƅδξ ἐπαξρίαο Ἀζίαο ηƀζ δ ƁζμζηδƄζηή Ƅδξ μνβάκςƃδ ……………………. 213
Ώ6α. Οζημκμιίƀ - ƅμνμθμβίƀ ƃƄδκ Ἀζίαλ: Δ lex Sempronia de Asia
ηƀζ δ νςιƀσηή ƁζƂίƃƁοƃδ / Δ lex portorii Asiae ηƀζ Ƅμ ηειώληνλ Ἀβύδνπ ……………… 221
Ώ6β. Δ ΆαοƁμξ ηƀζ Ƅμ θμζπυ ƀƃƄζηυ ƁίηƄομ Ƅδξ Ἀζίαο ………………………………………. 239
Ώ6Ɓ. Ο ƀƃƄζηυξ αίμξ ηƀƄά Ƅδκ φƃƄƂνδ ƀνπƀζυƄδƄƀ ηƀζ δ πƂνίπƄςƃδ Ƅδξ ΏαφƁμο
(πƀνƀηιή, ιƂƄƀƃπδιƀƄζƃιυξ ή ƃοκέπƂζƀ;) ……………………………………………... 277
Ώ6Ƃ. Δ δηνίθεζηο Ἀζηαλ῅ο ηƀζ δ ἐπαξρία ἗ιιεζπόληνπ ………………………………………. 323
Ώ6ƃƄ. Δ ΆαοƁμξ, Ƅƀ ἐκπόξηα ηƀζ μζ θμζπμί μζηζƃιμί Ƅμο ἗ιιεζπόληνπ
ηƀƄά Ƅμοξ φƃƄƂνμοξ νςιƀσημφξ πνυκμοξ ………………………………………………. 331
ΜΔΡΟ΢ ΓΔΤΣΔΡΟ
Ζ γεσπνιηηηθή θαη νηθνλνκηθή ζεκαζία ηεο κεζαησληθήο Αβύδνπ,
oη επηθνηλσλίεο θαη νη νηθηζκνί ηεο επξύηεξεο πεξηνρήο ………………. 349
Β1. Ζ ζηξαηεγηθή θαη νηθνλνκηθή ζπνπδαηόηεηα ηεο Αβύδνπ

θαη ηνπ Διιεζπόληνπ ζύκθσλα κε ηηο καξηπξίεο ησλ βπδαληηλώλ πεγώλ …………. 351
Β2. Σν νδηθό δίθηπν, νη ζαιάζζηεο επηθνηλσλίεο, νη απνζηάζεηο

θαη νη βπδαληηλνί νηθηζκνί ζηελ πεξηνρή ηεο Αβύδνπ θαη ησλ ΢ηελώλ ……………... 373
ΜΔΡΟ΢ ΣΡΗΣΟ
Ζ Άβπδνο θαη ν Διιήζπνληνο θαηά ηνπο 5ν - 10ν αη. …………….. 379
Γ1. Ζ Άβπδνο σο ζεκείν ειέγρνπ ησλ πινίσλ θαη ηεισλεηαθόο ζηαζκόο:

πξνβιήκαηα θαη εξκελείεο (5νο - 6νο αη.)
Ž1ƀ. Σμ ΈƁζηƄμκ Ƅδξ ΏαφƁμο (Ƃπζβνƀƅή, ƂίƁμξ, ιένδ, πƂνζƂπυιƂκμ ƁζƀƄάβιƀƄμξ)
ηƀζ δ annona civica …………………………………………………………………….. 381
Ž1α. Ο ἄξρσλ / θόκεο Ἀβύδνπ ƃƄμ δεκόζηνλ ηεισλε῔νλ / θνκκέξθηνλ /
δεθαηεπηήξηνλ Ἀβύδνπ ηƀζ ƃƄƀ ΢ηελά - Υνμκμθυβδƃδ / ƂνιδκƂίƀ
Ƅμο ΒƁίηƄμο Ƅδξ ΏαφƁμο ηƀζ δ πƂνίπƄςƃδ Ƅδξ annona militaris ….….….….….………. 392
Ž1β. H ƃδιƀƃίƀ Ƅμο δεκνζίνπ ηεισλείνπ Ἀβύδνπ ηƀζ Ƅƀ ƃφκμνƀ Ƅδξ ƂζƁζηήξ
ƅμνμθμβζηήξ ηƀζ μζημκμιζηήξ γχκδξ Ƅδξ Κςκ/πυθƂςξ ………………………………… 408
Γ2. Ζ ἐπαξρία ἗ιιεζπόληνπ επί Ηνπζηηληαλνύ Α´ θαη ν παξεκβαηηθόο

ξόινο ησλ ἐπηζθόπσλ ζηελ πεξηθεξεηαθή θξαηηθή δηνίθεζε ………………………… 411
viii
ΠƂνζƂπυιƂκƀ
Γ3. H ζηξαηησηηθή νξγάλσζε ηεο Αβύδνπ θαη ησλ ΢ηελώλ από ηνλ 6ν αη.
θαη εμήο (ἄξρσλ / θόκεο, θέληαξρνο, ραξηνπιάξηνο, ΢ηελῖηαη, ζηξαηηῶηαη) ………….. 415
Γ4. Ζ νηθνλνκηθή θαη δηνηθεηηθή νξγάλσζε ηεο Αβύδνπ θαη ησλ ΢ηελώλ
θαηά ηνπο 7ν - 10ν αη.
Ž4ƀ. Οζ κέƂξ πμθζƄζηέξ ηƀζ μζημκμιζηέξ ƃοκεήηƂξ ηƀζ δ πƂνƀζƄένς
Ƃκίƃποƃδ Ƅδξ ƃδιƀƃίƀξ Ƅδξ ΏαφƁμο ηƀƄά Ƅμοξ 7μ - 8μ ƀζ. ……………………………… 419
Ž4α. Ἀπνζ῅θαη, θνκκεξθηάξηνη ηƀζ θνκκέξθηα ƃƄδκ πƂνζμπή
Ƅμο ΒθθδƃπυκƄμο ηƀζ ƃƄδκ ΆαοƁμ …………………………………………………….... 422
Ž4β. ΏλζςιƀƄμφπμζ ηƀζ οπάθθδθμζ ƃƄδκ ΆαοƁμ ηƀƄά Ƅμοξ 8μ - 10μ ƀζ.
(ἄξρσλ / θόκεο, παξαθύιαμ / θύιαμ, ζηξάησξ, ηνπξκάξρεο, luminarchus,
θνκκεξθηάξηνο, θνξνιόγνο, κεηξεηήο, ἀβπδηθόο, ἀβπδηηηθόο, ἀβπδάξηνο,
὏πνιόγηνο, ἐπείθηεο, βηθάξηνο, ηαβνπιάξηνο, λνηάξηνο, μπινθάιακνο, γξαθεύο) ………... 437
ΜΔΡΟ΢ ΣΔΣΑΡΣΟ
Ζ Άβπδνο θαη ν Διιήζπνληνο θαηά ηνπο 11ν - 15ν αη. …………… 453
Γ1. Γηνηθεηηθέο κεηαβνιέο θαη ινηπέο εμειίμεηο ζηα ΢ηελά θαηά ηνλ 11 ν αη.:
o ζηξαηεγὸο Ἀβύδνπ ……………………………………………….…….…….………… 455
Γ2. Ζ δηνηθεηηθή ππαγσγή ηεο Αβύδνπ: «ζέκα Αβύδνπ», Ὀςίθηνλ ή Αἰγαῖνλ;

Α2ƀ. Σμ πνυαθδιƀ: πƀνάεƂƃδ ηƀζ ƀλζμθυβδƃδ Ƅςκ ƀκƀƅμνχκ Ƅςκ πδβχκ
ηƀζ Ƅςκ ƃφβπνμκςκ ƀπυρƂςκ ………………………………………………………….. 458
Α2α. Δ πνμƄƂζκυιƂκδ θφƃδ: δ οπƀβςβή Ƅμο θόκεηνο / ἄξρνληνο / παξαθύιαθνο /
ζηξαηεγνῦ Ἀβύδνπ ƃƄμκ δξνπγγάξηνλ ηνῦ πινΐκνπ ηƀζ Ƅδξ πƂνζμπήξ Ƅδξ
ΏαφƁμο ƃƄμ ὆ςίθηνλ …………………………………………………………………… 468
Γ3. Ζ εκθάληζε ησλ Σνύξθσλ θαη νη επηπηώζεηο ηεο γηα ηελ πεξηνρή
ηεο Αβύδνπ (ηέιε 11νπ - 12νο αη.)
Α3ƀ. Ο θαηεπάλσ (ή δνὺμ) Ἀβύδνπ …………………………………………………………… 474
Α3α. Δ αƂκƂƄζηή πƀνμοƃίƀ ƃƄδκ ΆαοƁμ ……………………………………………………… 478
Α3β. Δ Βηηθδƃίƀ Ƅδξ ΏαφƁμο: ƀπυ Ƅδκ ἐπηζθνπήλ ƃƄδ κεηξόπνιηλ …………………………. 481
Α3Ɓ. Δ ƃƄνƀƄζςƄζηή Ƃκίƃποƃδ Ƅδξ πƂνζμπήξ Ƅδξ ΏαφƁμο ηƀζ μζ Σμφνημζ ……………………. 486
Γ4. H πεξηνρή ηεο Αβύδνπ θαηά ηνπο 13ν - 15ν αη.: ην ιπθόθσο
ηεο βπδαληηλήο θπξηαξρίαο ζηα ΢ηελά θαη νη πξώηκνη νζσκαληθνί ρξόλνη
Α4ƀ. ſνάβημζ, ΐƂκƂƄμί, ŽƂκμοάƄƂξ ηƀζ ΐογƀκƄζκμί ƃƄμκ ΒθθήƃπμκƄμ
ηƀƄά Ƅμ 13μ ƀζ. - Δ ƀκάƁƂζλδ Ƅδξ Λƀιράημο Ƃζξ αάνμξ Ƅδξ ΏαφƁμο …………………... 497
Α4α. Δ Ƅμονηζηή ηƀƄάηƄδƃδ Ƅδξ αμνƂζμƁοƄζηήξ Μ. Ώƃίƀξ (ƀνπέξ 14μο ƀζ.) …………………. 509
Α4β. Δ Ƃνήιςƃδ Ƅδξ ΏαφƁμο ηƀζ Ƅδξ ƂονφƄƂνδξ πƂνζμπήξ Ƅδξ (ca. 1304-1310/18)
ηƀζ Ƅμ ενƀηζηυ μζηςκφιζμ Ἀβπδελνί (ca. 1326/27) ……………………………………... 514
Α4Ɓ. Οζ Οεςιƀκμί ƃƄδ αμνƂζμƁοƄζηή Μ. Ώƃίƀ ηƀζ ƃƄμκ ΒθθήƃπμκƄμ (ιέƃƀ 14μο ƀζ.) ………. 522
Α4Ƃ. ΝέƂξ ƃοκεήηƂξ ƃƄμκ ΒθθήƃπμκƄμ ηƀζ ƃƄδκ ƂονφƄƂνδ πƂνζμπή:
Kale-i Sultaniye (κƂυƄ. Çanakkale) ƀκƄί ΏαφƁμο (Ƅέθδ 14μο - ιέƃƀ 15μο ƀζ.) …………... 526
ix
΢ΤΜΠΔΡΑ΢ΜΑΣΑ ……………………………………………………………………. 534
SUMMARY …………………………………………………………………….……….… 570
ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ I : Πεξί ἀπνζεθ῵λ θαη βαζηιηθ῵λ θνκκεξθίσλ ………………………… 577
ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ II : Πεξί θνκκεξθηαξίσλ ………………………………………………... 592
ΔΤΡΔΣΖΡΗΟ ……………………………………………...……………………………… 603
ΥΑΡΣΖ΢ - ΦΧΣΟΓΡΑΦΗΔ΢ ………………………………………………………. 636
x
Πνυθμβμξ
ΠΡΟΛΟΓΟ΢
Σμ πνμƃςπζηυ ιμο ƂκƁζƀƅένμκ βζƀ Ƅζξ πμθζƄζηέξ ηƀζ ημζκςκζηέξ ƂλƂθίλƂζξ (Ƃζ-
Ɓζηά Ƅδξ φƃƄƂνδξ ƀνπƀζυƄδƄƀξ ηƀζ Ƅςκ ιƂƃƀζςκζηχκ πνυκςκ) πμο Ƃπδνέƀƃƀκ ηƀζ Ƃκ
πμθθμίξ ηƀευνζƃƀκ Ƅμκ ƀκενχπζκμ ζƃƄμνζηυ αίμ ƃƄδ Μζηνά Ώƃίƀ Ƃίκƀζ ƀνηƂƄά πƀ-
θƀζυ. ΏκέηορƂ ƃƂ πνχζιμ ƃƄάƁζμ ήƁδ ƀπυ Ƅƀ πνμπƄοπζƀηά ƅμζƄδƄζηά πνυκζƀ, ƀκ υπζ
ƀηυιδ κςνίƄƂνƀ, ƀθθά ƁζƀιμνƅχεδηƂ ηƀζ ƀκƀπƄφπεδηƂ πƂνƀζƄένς ηƀƄά Ƅδ Ɓζάν-
ηƂζƀ Ƅςκ ιƂƄέπƂζƄƀ ιƂƄƀπƄοπζƀηχκ ιμο ƃπμοƁχκ ηƀζ ƂνƂοκχκ. Δ Ƃκƀƃπυθδƃδ ƀοƄή,
ƀνπζηά εƂςνδƄζημφ ηƀζ ƀκƀβκςƃƄζημφ πƀνƀηƄήνƀ, ηƀƄέƃƄδ πνμμƁƂοƄζηά υθμ ηƀζ
πζμ πνƀηƄζηή· άνπζƃƂ κƀ ιƂƄμοƃζχκƂƄƀζ ƃƄδ ƃοββνƀƅή ηƀζ ƁδιμƃίƂοƃδ ƂζƁζηχκ ιμ-
κμβνƀƅζχκ ηƀζ άνενςκ, Ƅƀ μπμίƀ ƂλƂƄάγμοκ ƃοβηƂηνζιέκƀ ζƃƄμνζηά πνμαθήιƀƄƀ ή
πμζηίθƀ ƂονφƄƂνƀ γδƄήιƀƄƀ πμο ƀƅμνμφκ άιƂƃƀ ή έιιƂƃƀ ƃƄδκ ƀκςƄένς βƂςβνƀ-
ƅζηή πƂνζμπή. Δ ιƂθέƄδ ςƃƄυƃμ ƂζƁζηά Ƅςκ πƂνζƅƂνƂζχκ Ƅδξ αμνƂζμƁοƄζηήξ Μ. Ώƃί-
ƀξ, ιƂƄά ƀπυ ιίƀ ƀνηƂƄά ιƂβάθδ πνμκζηή πƂνίμƁμ ƃπƂƁυκ ƀπμηθƂζƃƄζηήξ ƁζƂνƂφκδ-
ƃδξ Ƅςκ ƀκƀƄμθζηχκ πƂνζμπχκ Ƅμο ΐογƀκƄίμο (ηονίςξ ηƀƄά Ƅμκ 11μ ƀζ.), ιƂ έπƂζ ƀ-
πƀƃπμθήƃƂζ ζƁζƀίƄƂνƀ ηƀƄά Ƅƀ ƄƂθƂοƄƀίƀ πνυκζƀ.
Δ ƀνπζηή πƀνυνιδƃδ πμο ιƂ μƁήβδƃƂ ƃƂ πζμ ιƂεμƁζηή ένƂοκƀ Ƅμο πμθζƄζημφ
αίμο, Ƅδξ μζημκμιίƀξ ηƀζ Ƅδξ ƁζμζηδƄζηήξ μνβάκςƃδξ Ƅςκ ΢ƄƂκχκ Ƅμο ΒθθδƃπυκƄμο
ηƀζ Ƅδξ ƂονφƄƂνδξ πƂνζμπήξ Ƅδξ ΣνςάƁμξ ƀκάβƂƄƀζ ƃƄμ 2008. OοƃζƀƃƄζηά οπήνλƂ
ηƀνπυξ Ƅδξ ƃοιιƂƄμπήξ ιμο ƃƂ ιίƀ ƀπυ Ƅζξ ƀκƂηƄίιδƄδξ ƀλίƀξ ηƀζ ƂιπƂζνίƀξ Ƃηπƀζ-
ƁƂοƄζηέξ ƂηƁνμιέξ πμο ƁζμνβƀκχκμκƄƀκ ƂƄδƃίςξ ƃƄδ Μ. Ώƃίƀ βζƀ Ƅμοξ ƅμζƄδƄέξ Ƅδξ
ſζθμƃμƅζηήξ ΢πμθήξ Ƅμο ΏΠž, οπυ Ƅδ ƃοκμƁƂίƀ ηƀζ ƂπζƃƄδιμκζηή λƂκάβδƃδ Ƅςκ
ƀλζυƄζιςκ ηƀεδβδƄχκ η. ΐƀƃίθδ ΚƀƄƃƀνμφ (ηονίςξ) ηƀζ žƂμƁχνμο Κμννέ (ƀπυ
Ƅμκ ƀημφνƀƃƄμ ƅςƄμβνƀƅζηυ ƅƀηυ Ƅμο μπμίμο πνμέηορƂ ƃƄƀƁζƀηά Ƅμ πμθφƄζιμ
Φδƅζƀηυ ΏνπƂίμ Βθθδκζημφ ΠμθζƄζƃιμφ αθ. http://monumentimages.web.auth.gr/).
ΚƀƄά Ƅμ πνμƀκƀƅƂνεέκ ƄƀλίƁζ Ƃίπƀ Ƅδκ Ƃοηƀζνίƀ κƀ ƁζƀπθƂφƃς (βζƀ πνχƄδ ƅμνά) Ƅƀ
ΑƀνƁƀκέθζƀ ƀθθά ηƀζ κƀ ƂπζƃηƂƅεχ Ƅμ ƃφβπνμκμ Çanakkale ηƀζ βƂκζηά Ƅδκ πƂνζƅέ-
νƂζƀ Ƅδξ ΣνςάƁμξ. ΜƂƄά ƀπυ ιίƀ ƀνπζηή Ƅνζαή ιƂ Ƅζξ πδβέξ ηƀζ Ƅδκ οπάνπμοƃƀ αζ-
αθζμβνƀƅίƀ ηƀƄέθδλƀ ƃƂ μνζƃιέκƀ πνχζιƀ αƀƃζηά ƃοιπƂνάƃιƀƄƀ, Ƅƀ μπμίƀ ςƃƄυ-
ƃμ ƁƂκ ιƂƄƀαθήεδηƀκ ζƁζƀίƄƂνƀ ηƀƄά Ƅδ ƁζάνηƂζƀ Ƅδξ ιƂƄέπƂζƄƀ πζμ ƃοƃƄδιƀƄζηήξ
ένƂοκάξ ιμο. Πζμ ƃοβηƂηνζιέκƀ:
(ƀ) Ο Ɓζƀπνμκζηά πζμ ƃδιƀκƄζηυξ μζηζƃιυξ ƃƄδκ πƂνζμπή Ƅμο ΒθθδƃπυκƄμο, ιƂ
ƀƁζάθƂζπƄμ αίμ ƀπυ Ƅμκ 7μ ƀζ. π.Υ. έςξ Ƅζξ ƀνπέξ Ƅμο 14μο ƀζ. ι.Υ., οπήνλƂ, βζƀ πμζ-
ηίθμοξ θυβμοξ πμο ƀκƀπƄφƃƃμκƄƀζ ƂκƄυξ Ƅμο ƃοβηƂηνζιέκμο αζαθίμο, δ ΆαοƁμξ. (α)
Δ ιƂθέƄδ Ƅμο ζƃƄμνζημφ αίμο Ƅδξ ΏαφƁμο, ƂζƁζηά Ƅμο πμθοƃφπκƀƃƄμο θζιέκμξ Ƅδξ,
ηƀεχξ ηƀζ Ƅδξ ƂονφƄƂνδξ ƁζμζηδƄζηήξ ηƀζ εƂƃιζηήξ (πμθζƄζηήξ, ƃƄνƀƄζςƄζηήξ ηƀζ μζ-
ημκμιζηήξ) μνβάκςƃδξ Ƅδξ πƂνζμπήξ Ƅμο ΒθθδƃπυκƄμο, δ μπμίƀ ήƄƀκ ςƃƄυƃμ άιƂ-
ƃƀ ƃοκƁƂƁƂιέκδ ιƂ Ƅδκ ƀκςƄένς πυθδ, ƀπμƄƂθμφκ, Ƃπίƃδξ βζƀ πμθθμφξ θυβμοξ (μ
μζηζƃιυξ Ƃλ άθθμο ƁƂκ οƅίƃƄƀƄƀζ ƀνπƀζμθμβζηχξ), desideratum ƃƄδ ƃφβπνμκδ ένƂο-
κƀ. (β) Δ ƂονφƄƂνδ πƂνζμπή Ƅμο ΢ηελνύ ηεο Αβύδνπ ƀθθά ηƀζ μ ηƀεƀοƄυ ιηκήλ Ƅδξ
xi
ΏαφƁμο θƂζƄμφνβδƃƀκ ςξ ƃδιƂίƀ Ƃπζαμθήξ ηƀζ Ƃίƃπνƀλδξ Ƃιπμνζηχκ ηƀζ ƄƂθςκƂζƀ-

ηχκ Ɓƀƃιχκ ƀπυ Ƅμοξ ƀνπƀίμοξ έςξ Ƅμοξ ιƂƃƀζςκζημφξ πνυκμοξ.
ΈπμκƄƀξ ηƀƄƀθήλƂζ ƃƂ ƀοƄέξ Ƅζξ ƀνπζηέξ ƁζƀπζƃƄχƃƂζξ, ƀπμƅάƃζƃƀ ƄƂθζηά κƀ
ƀκƀιƂƄνδεχ ιƂ Ƅζξ ƂονφƄƂνƂξ ƁοƃημθίƂξ ƀθθά ηƀζ ιƂ Ƅƀ Ƃπζιένμοξ πνμαθήιƀƄƀ πμο
πƀνμοƃζάγƂζ δ ένƂοκƀ Ƅςκ ƀκςƄένς ζƃƄμνζηχκ εƂιάƄςκ. Žζƀ Ƅμοξ πƀνƀπάκς ƀθθά
ηƀζ βζƀ ƂπζπνυƃεƂƄμοξ θυβμοξ, πμο ƀκƀπƄφƃƃμκƄƀζ ƃƄδκ «Βζƃƀβςβή» Ƅμο αζαθίμο,
εƂχνδƃƀ ƃοκ Ƅμζξ άθθμζξ ƀπƀνƀίƄδƄμ κƀ ιƂθƂƄήƃς Ƅμ ƃφκμθμ Ƅμο ζƃƄμνζημφ αίμο
Ƅδξ ΏαφƁμο· ƃƄυπμξ ιμο ήƄƀκ κƀ ηƀƄƀθήλς ƃƂ ιίƀ ηƀƄά Ƅμ ƁοκƀƄυκ πθδνέƃƄƂνδ
πƀνμοƃίƀƃδ (υƃμ Ƅμ ƂπζƄνέπƂζ δ ƀκƂπƀνηήξ πθδνμƅυνδƃδ) Ƅδξ Ƃλέθζλδξ ηƀζ Ƅςκ
ƀθθƀβχκ πμο οπέƃƄδƃƀκ ƀπυ Ƅμοξ ƀνπƀίμοξ ƃƄμοξ ιƂƃƀζςκζημφξ πνυκμοξ δ ηƀεƀο-
Ƅυ πυθδ ηƀζ δ εƂƃιζηή Ƅδξ μνβάκςƃδ, μζ θμζπμί μζηζƃιμί ηƀζ μζ ƂονφƄƂνƂξ πμθζƄζ-
ηέξ, ημζκςκζηέξ ηƀζ μζημκμιζηέξ Ɓμιέξ ƃƄμκ ΒθθήƃπμκƄμ ηƀζ Ƅδκ ΣνςάƁƀ. Ο αƀε-
ιυξ Ƅδξ ƄƂθζηήξ ƂπζƄοπίƀξ ή ƀπμƄοπίƀξ Ƅδξ Ƃκƀƃπυθδƃήξ ιμο, ηƀνπυ Ƅδξ μπμίƀξ ƀ-
πμƄƂθƂί δ ƃοβηƂηνζιέκδ ιμκμβνƀƅίƀ, ƂκƀπυηƂζƄƀζ ƅοƃζηά ƃƄδκ ηνίƃδ Ƅςκ ƀκƀ-
βκςƃƄχκ.
Βπζεοιχ κƀ ƂοπƀνζƃƄήƃς ƃƂ ƀοƄυ Ƅμ ƃδιƂίμ Ƅμοξ ƀβƀπδƄμφξ ƃοκƀƁέθƅμοξ
Ƅμο ΣιήιƀƄμξ ΕƃƄμνίƀξ ηƀζ Ώνπƀζμθμβίƀξ Ƅδξ ſζθμƃμƅζηήξ ΢πμθήξ Ƅμο ΏΠž (ƂζƁζ-
ηά Ƅμο Σμιέƀ Ώνπƀίƀξ Βθθδκζηήξ, Ρςιƀσηήξ, ΐογƀκƄζκήξ ηƀζ ΜƂƃƀζςκζηήξ ΕƃƄμ-
νίƀξ). ΜƂ Ƅμ ƂκƁζƀƅένμκ, Ƅζξ βυκζιƂξ ƂπζƃδιάκƃƂζξ Ƅμοξ ηƀζ πμζηίθμοξ άθθμοξ Ƅνυ-
πμοξ ιƂ αμήεδƃƀκ ζƁζƀίƄƂνƀ ηƀƄά Ƅδκ πμνƂίƀ Ƅδξ ένƂοκάξ ιμο, ƂζƁζηά ιάθζƃƄƀ ƃƂ
βκςƃƄζηά πƂƁίƀ ηƀζ ƂπζƃƄδιμκζημφξ ηθάƁμοξ πμο ƁƂκ ιμο ήƄƀκ Ƅυƃμ μζηƂίμζ. Βλο-
πƀημφƂƄƀζ αƂαƀίςξ υƄζ Ƅƀ υπμζƀ θάεδ, πƀνƀθήρƂζξ ηƀζ πƀνƂνιδκƂίƂξ Ƅδξ ιƂθέƄδξ
αƀνφκμοκ ƀπμηθƂζƃƄζηά ηƀζ ιυκμ Ƅμκ ƃοββνƀƅέƀ Ƅδξ. Ο ƀλζυƄζιμξ ηƀεδβδƄήξ η.
Klaus Belke ιμο ημζκμπμίδƃƂ Ƅμ ƂζƁζηυ θήιιƀ Ƅμο βζƀ Ƅδκ ΆαοƁμ ƀπυ Ƅμκ Ƅυιμ Ƅδξ
ζƃƄμνζημβƂςβνƀƅζηήξ ƃƂζνάξ Tabula Imperii Byzantini βζƀ Ƅδ ΐζεοκίƀ ηƀζ Ƅμκ Βθ-
θήƃπμκƄμ, πνμƄμφ ƀοƄυξ ƂηƁμεƂί· βζƀ Ƅδκ ƂοβƂκή ƁζάεƂƃδ ηƀζ Ƅδκ ƂιπζƃƄμƃφκδ Ƅμο
Ƃπζεοιχ ƂƁχ κƀ Ƅμκ ƂοπƀνζƃƄήƃς εƂνιά. ΒοπƀνζƃƄχ Ƃπίƃδξ ζƁζƀίƄƂνƀ Ƅδκ ηƀεδ-
βήƄνζƀ η. Πμθφικζƀ ΚƀƄƃχκδ βζƀ Ƅμ ƀƁζάθƂζπƄμ ƂκƁζƀƅένμκ Ƅδξ ηƀεχξ ηƀζ Ƅμκ η.
ΐάκζƀ ΢ƂιƂθίƁδ βζƀ Ƅδκ έηƁμƃδ Ƅμο αζαθίμο. Πάκς ƀπυ υθμοξ υιςξ εέθς κƀ Ƃη-
ƅνάƃς Ƅδκ Ƃοβκςιμƃφκδ ιμο ƃƄδκ ƃφγοβυ ιμο, ΒοƀββƂθίƀ ΜζπƀδθίƁμο, βζƀ Ƅδκ ƀ-
βάπδ, Ƅδκ πμζηζθυƄνμπδ ƃƄήνζλδ ηƀζ Ƅδκ Ƃκεάννοκƃή Ƅδξ ηƀζ, πάκς ƀπυ υθƀ, βζƀ
Ƅδκ ƀƄƂθƂίςƄδ ηƀƄƀκυδƃδ ηƀζ οπμιμκή πμο ƂπέƁƂζλƂ ηƀƄά Ƅδ ιƀηνυπνμκδ ƁζάνηƂζ-
ƀ Ƅδξ ένƂοκάξ ιμο ηƀζ Ƅδξ ƃοββνƀƅήξ Ƅμο ƀκά πƂίνƀξ αζαθίμο. ΢Ƃ ƀοƄήκ ƀƅζƂνχκς,
ςξ ƂθάπζƃƄμ ƀκƄίƁςνμ, Ƅμ ƃοβηƂηνζιέκμ ηƀνπυ Ƅμο πκƂοιƀƄζημφ ηƀζ ƃςιƀƄζημφ
ιμο ιυπεμο.
Ž. Λ.
žƂƃƃƀθμκίηδ, ΢ƂπƄέιανζμξ 2017
xii
ΐζαθζμβνƀƅίƀ : Ε. ΐνƀποβνƀƅίƂξ
ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ
Η. Βξαρπγξαθίεο
πεξηνδηθώλ - εγθπθινπαηδεηώλ - ιεμηθώλ - βνεζεκάησλ - εθδνηηθώλ / επηζηεκνληθώλ ζεηξώλ -
παλεπηζηεκίσλ - εξεπλεηηθώλ θέληξσλ / πξνγξακκάησλ - ηζηνζειίδσλ - παξαπνκπώλ - ιέμεσλ
a. : annus /-i (έƄμξ /-δ)

ΑΑ : ΏηƀƁδιίƀ Ώεδκχκ, ζƃƄ. http://www.academyofathens.gr/
AAnz : Archäologischer Anzeiger [DAIn], Berlin 1889 η.Ƃ., ζƃƄ. http://www.dainst.org/el/-/archaologischer-anzeiger
AAth : Archives de l‟Athos. Fondées par Gabriel Millet et Paul Lemerle. Publiées par Jacques Lefort
ABo : Analecta Bollandiana. Revue critique d‟hagiographie / A Journal of Critical Hagiography. Société des Bollandistes,
Bruxelles 1882 η.Ƃ., ζƃƄ. http://www.bollandistes.org/
ABSA : The Annual of the British School at Athens, London 1894 η.Ƃ.,
ζƃƄ. http://journals.cambridge.org/action/displayJournal?jid=ATH
ABu : Archaeologia bulgarica, Sofia 1997 η.Ƃ., ζƃƄ. http://www.archaeologia-bulgarica.com/
AC : L‟antiquité classique. Revue interuniversitaire d‟études classiques, ΐruxelles 1932 η.Ƃ.,
ζƃƄ. http://www.antiquiteclassique.be/
ACHCB : Association des Amis du Centre d‟histoire et civilisation de Byzance, ζƃƄ. http://achcbyz.com/achcbyzV2/
ACO : Acta conciliorum oecomenicorum, ζƃƄ. http://www.degruyter.com/view/serial/15992
ACO II.2.2 : ΐθ. ƃƄμκ ηƀƄάθμβμ πδβχκ
ACSo : Ancient Culture and Society
ACSt : American Classical Studies
Acta classica : Acta classica. Proceedings of the Classical Association of South Africa, Kaapstad, Cape Town 1959 η.Ƃ.,
ζƃƄ. http://www.casa-kvsa.org.za/acta_classica.htm
ACW : Ancient Christian Writers. The Works of the Fathers in Translation
ADSV : Antičnaia drevnost‟ i srednie veka. Sbornik statei po istorii drevnego mira i srednikh vekov, Sverdslovsk 1960 η.Ƃ.
AE : Annales de l‟Est publiées par le Faculté des lettres de l‟Université de Nancy
Aegyptus : Aegyptus. Rivista italiana di egittologia e di papirologia, Μilano 1920 η.Ƃ., ζƃƄ. http://aegyptus.vitaepensiero.it/
AES : Archaeological Exploration of Sardis. Harvard Art Museums,
ζƃƄ. http://www.harvardartmuseums.org/study-research/research-centers/sardis
AF : Archäologische Forschungen,
ζƃƄ. http://reichert-verlag.de/buchreihen/archaeologie_reihen/archaeologie_archaeologische_forschungen
ΑΖΒ : The Ancient History Bulletin, Calgary 1987 η.Ƃ., ζƃƄ. https://ancienthistorybulletin.org/
AHR : The American Historical Review [Ώmerican Historical Association], Washington - Chicago - London 1884 η.Ƃ.,
ζƃƄ. http://www.historians.org/publications-and-directories/american-historical-review
AIPHOS : Annuaire de l‟Institut de philologie et d‟histoire orientales et slaves, Bruxelles 1936-1985
AJA : The American Journal of Archaeology. The Journal of the Archaeology Institute of America,
Νew York 1897 η.Ƃ., ζƃƄ. http://www.ajaonline.org/
ΑJAH : American Journal of Ancient History, Harvard 1976 η.Ƃ., Piscataway, NJ 2002 η.Ƃ. (New Series)
AJN : American Journal of Numismatics. Βulletin of the American Numismatic and Archaeological Society,
New York 1866-1924 (First Series), 1989 η.Ƃ. (Second Series)
AJPh : The American Journal of Philology, Baltimore - New York - London 1880 η.Ƃ.,
ζƃƄ. http://muse.jhu.edu/journals/american_journal_of_philology/
AK. DTYK. TTK-Y : Atatürk Kültür. Dil ve Tarih Yüksek Kurumu. Türk Tarih Kurumu yayınları,
ζƃƄ. http://www.ttk.gov.tr/
AKBAW. PHK : Abhandlungen der kôniglich - bayerischen Akademie der Wissenschaften. Philosophisch-historische Klasse
AKPAW. PHK : Abhandlungen der kôniglich - preussischen Akademie der Wissenschaften. Philosophisch-historische
Klasse
Αl-Machriq : Αl-Machriq. Revue catholique orientale. Sciences, lettres, arts, Beyrouth 1898-1998
Al-Masaq : Al-Masaq. Journal of the Medieval Mediterranean, Basingstoke 1988 η.Ƃ.,
xiii
ΗΗ. Πεγέο
ACO II.2.2 : Acta conciliorum oecomenicorum sub auspiciis Academiae scientarum Bavaricae edita. Series secunda. Volu-
men secundum. Pars secunda. Concilium universale Constantinopolitanum tertium. Concilii actiones I-XI, έηƁ. R. Riedinger,
Berlin 1992
ACO II.2.4 : Καλόλεο η῵λ ἐλ Κσλζηαληηλνππόιεη ἐλ ηῶ Σξνύιιῳ ηνῦ βαζηιηθνῦ παιαηίνπ ζπλειζόλησλ ἁγίσλ παηέξσλ επί Ηνπ-
ζηηληαλνῦ ηνῦ ε὎ζεβεζηάηνπ θαὶ θηινρξίζηνπ ἟κ῵λ βαζηιέσο, έηƁ. H. Ohme, ƃοκƂνβ. R. Flogaus - Chr. R. Kraus, Acta conci-
liorum oecomenicorum sub auspiciis Academiae scientarum Bavaricae edita. Series secunda. Volumen secundum. Pars quar-
ta: Concilium Constantinopolitanum a. 691/2 in Trullo habitum (Concilium quinisextum), Berlin - Boston 2013 (ηƂίι. 17-86)
ACO II.3.1 : Acta conciliorum oecomenicorum sub auspiciis Academiae scientarum Bavaricae edita. Series secunda. Volu-
men III: Concilium universale Nicaenum secundum. Pars 1: Concilium actiones I-III, Ƃπζι. Er. Lambertz, Berlin - New York
2008 (αην. Ν. Tanner, JTS 60.2 [2009] 729-730)
Acta Honorii III et Gregorii IX : Acta Honorii III (1216-1227) et Gregorii IX (1227-1241) e registris Vaticanis aliisque fon-
tibus collegit, έηƁ. Al. L. Tàutu [Pontificia commissio ad redigendum codicem iuris canonici orientalis. Fontes. Series III, v.
3], Città del Vaticano 1950
Actes Chilandar I : Actes de Chilandar. Première partie. Des origines à 1319, έηƁ. Mirjana Ņivojinoviš - Vassiliki Kravari -
Chr. Giros [AAth 20], Paris 1998
Actes Iviron I : Actes d‟Iviron I. Des origines au milieu du XIe siècle, έηƁ. J. Lefort - N. Oikonomidès - Denise Papachryssan-
thou, ƃοκƂνβ. Hélène Métrévéli [AAth 14], Paris 1985
Αctes Lavra I : Αctes de Lavra. Première partie. Des origines à 1204, έηƁ. P. Lemerle - Andr. Guillou - N. Svoronos, ƃοκƂνβ.
Denise Papachryssanthou [AAth 5], Paris 1970
Actes Prôtaton : Actes du Prôtaton, έηƁ. Denise Papachryssanthou [AAth 7], Paris 1975
Actes S.-Pantéléèmon : Actes de Saint-Pantéléèmon, έηƁ. G. Dagron - P. Lemerle - S. Širkoviš [AAth 12], Paris 1992
Αγαζίαο : Ἀγαζίoπ ζρνιαζηηθνῦ Μπξηλαίνπ ἱζηνξη῵λ ηόκνη ε´, έηƁ. R. Keydell, Agathiae Myrinaei historiarum libri quinque
[CFHB 2], Berolini 1967
Αίιηνο Αξηζηείδεο, Δἰο Ῥώκελ : Aἰιίνπ Ἀξηζηείδνπ εἰο Ῥώκελ (ή «Ῥώκεο ἐγθώκηνλ»), έηƁ. W. Dindorf, Αristides. Vol. I, Li-
psiae 1829, ƀν. ΥΕV, ƃ. 321-370, έηƁ. Oliver, Ruling Power 982-991
Αίιηνο Αξηζηείδεο, Πεξὶ ὁκνλνίαο : Aἰιίνπ Ἀξηζηείδνπ πεξὶ ὁκνλνίαο ηα῔ο πόιεζηλ, έηƁ. W. Dindorf, Αristides. Vol. I, Lipsiae
1829, ƀν. ΥLII, ƃ. 768-796
Aimon de Varennes : Aimon von Varennes, Florimont. Δin altfranzösischer Abenteuerroman, έηƁ. Alf. Hilka [Gesellschaft
für Romanische Literatur 48], Gôttingen 1932
Αηλείαο ν Σαθηηθόο : Αἰλείνπ ηαθηηθὸλ ὏πόκλεκα πεξὶ ηνῦ π῵ο ρξὴ πνιηνξθνπκέλνπο ἀληέρεηλ, έηƁ. Ώrn. Hug, Aeneae com-
mentarius poliorceticus, Lipsiae 1874 (κƂυƄ. ƀββθ. έηƁ. D. Whitehead, Aineias the Tactician. How to survive under Siege
[Classical Studies Series], Bristol 22002 [ƀ´ έηƁ. 1990])
Αθξνπνιίηεο : Γεσξγίνπ ηνῦ Ἀθξνπνιίηνπ ρξνληθὴ ζπγγξαθή, έηƁ. A. Heisenberg, Georgii Acropolitae νpera, Leipzig 1903,
ƃ. 3-189
Alekseenko, Molivd. Khersona : N. A. Alekseenko, Molivdovuly adresantov Khersona VII - IX vv.: novye nakhodki, Drev-
nosti 3 (Kharkov 1996) 122-133
Alekseyenko, Cherson : N. Alekseyenko, L‟administration byzantine de Cherson. Catalogue de sceaux, πνυθ. J.-Cl. Cheynet
[ΑƁ] [ACHCB. Occasional Monographs 4], Paris 2012
Aιέμηνο Α´ Κνκλελόο, Epistola spuria : Alexii I Comneni romanorum imperatoris ad Robertum I Flandriae comitem episto-
la spuria, έηƁ. P. Ed. D. Riant, Genevae 1879 (ηƂίι. 9-20)
Allen, Catal. of Ships : ΐθ. ƃƄμκ ηƀƄάθμβμ ιƂθƂƄχκ
Altınoluk, Ophrynion Sikkeleri : ΐθ. ƃƄμκ ηƀƄάθμβμ ιƂθƂƄχκ
AMC (Abydos) : ΐθ. ƃƄμκ ηƀƄάθμβμ ανƀποβνƀƅζχκ
Αmelotti - Migliardi-Zingale, Costituzioni : Le costituzioni giustinianee nei papiri e nelle epigrafi, έηƁ. Μ. Ώmelotti - Livia
Migliardi-Zingale [Legum Iustiniani imperatoris vocabolarium. Subsidia I], Milano ²1985 (ƀ´ έηƁ. 1972)
Ammianus Marc. : Αmmiani Marcellini rerum gestarum, έηƁ. W. Seyfarth, Ammianus Marcellinus römische Geschichte. Η. -
ΗV. [Schriften und Quellen der alten Welt 21.1-4], Berlin 1968-1971 (ƀκƀƄ. 1978)
Άλλα Κνκλελή : Ἄλλεο η῅ο Κνκλελ῅ο Ἀιεμηάο, έηƁ. D. R. Reinsch - Ath. Kambylis, Annae Comnenae Alexias. Pars prior.
Prolegomena et textus, Pars altera. Indices, Ƃπζι. Photeini Kolovou - D. R. Reisch [CFHB 40/1-2], Berolini - Novi Eboraci
2001
Ansbert : Ansbert, Expeditio Friderici imperatoris, έηƁ. J. Dobrowsky, Historia de expeditione Friderici imperatoris edita a
quodam Austriensi clerico, qui eidem interfuit, nomine Ansbertus, Pragae 1827
Αλώλπκνο, Expositio : Expositio totius mundi et gentium, έηƁ. J. Rougé [Sources chrétiennes 124], Paris 1966
Αλώλπκνο, Οἰθνλ. : Οἰθνλνκηθά, έηƁ. Fr. Susemihl, Aristotelis quae feruntur oeconomica [BSGRT. Societati philologae grae-
cae que Constantinopoli floret], Lipsiae 1887
Αλώλπκνο, Πεξὶ Ἀιέμ. ζπλζ. : Πεξὶ η῵λ πξὸο Ἀιέμαλδξνλ ζπλζεθ῵λ, έηƁ. Rev. R. Winston, Demosthenes, with an English
Commentary. Vol. I [BCla], London 1859, ƀν. XVII, ƃ. 382-392
xxx
III. Μειέηεο
[ƃδι.: Οζ ƁδιμƃζƂφƃƂζξ Ƅμο ƂηάƃƄμƄƂ ƃοββνƀƅέƀ πƀνƀƄίεƂκƄƀζ ιƂ αάƃδ Ƅδκ πƀθƀζυƄδƄƀ έηƁμƃδξ /
Žζƀ Ƅζξ πζμ ƃφβπνμκƂξ ιμκμβνƀƅίƂξ ηƀζ ƃοθθμβζημφξ Ƅυιμοξ Ƅμο ƃοβηƂηνζιέκμο ηƀƄƀθυβμο ƀθθά ηƀζ
Ƅςκ πƀνƀπμιπχκ Ƅμο αζαθίμο πƀνƀƄίεƂκƄƀζ ηƀζ ƃπƂƄζηέξ αζαθζμηνζƃίƂξ πμο έπμοκ ƃοπκά θδƅεƂί οπ‟ υρƂζ]
Abmeier, Apollonia : Andr. Abmeier, Zur Geschichte von Apollonia von Rhyndakos, Mysische Studien 1-16
Achaemenid Impact in the B. Sea : Achaemenid Impact in the Black Sea. Communication of Powers, Ƃπζι. J. Nieling - Ellen
Rehm [BSS 11], Aarhus - Lancaster - Oakville, CT 2010
Actes du Xe congr. intern. d‟épigraphie : Actes du Xe congrès international d‟épigraphie grecque et latine, Nîmes, 4-9 octo-
bre 1992, Ƃπζι. M. Christol - Ol. Masson [PS. Série Histoire ancienne et médiévale 42], Paris 1997
Actes du XIIe congr. intern. des étud. byz. : Actes du XIIe congrès international des études byzantines (Ochride 10-16 Sept.
1961), Ƃπζι. G. Ostrogorsky - J. Ferluga - Fr. Barisiš [Comité yougoslave des études byzantines], Beograd 1964
Adams, Ariston. and Cistoph. : J. P. Adams, Aristonikos and Cistophoroi, Historia 29.3 (1980) 302-314
Age of Augustus : The Cambridge Companion to the Age of Augustus, Ƃπζι. K. Galinsky [Cambridge Companion to the Clas-
sics], Cambridge 2005 (αην. L. L. Brice, ΒMCR [2006.07.26]. – Fr. J. Vervaet, AC 76 [2007] 546-549)
Age of Constantine : The Cambridge Companion to the Age of Constantine. Revised Δdition, Ƃπζι. Ν. Lenski [CCAW],
Cambridge - New York 2012 (ƀ´ έηƁ. 2006, αην. J. N. Dillon, BMCR [2012.08.52])
Age of Justinian : The Cambridge Companion to the Age of Justinian, Ƃπζι. M. Maas [CCAW], Cambridge 2005 (αην. M.
Meier, ΒΜCR [2006.03.12]. – G. Fowden, EHR 121.492 [2006] 823-825. – J. Schamp, AC 76 [2007] 569-571)
Age of the Successors : The Age of the Successors and the Creation of the Hellenistic Kingdoms (323-276 B.C.), Ƃπζι. H.
Hauben - Al. Meus [SHe 53], Leuven 2014 (αην. F. Muccioli, BMCR [2015.05.11])
Ager, Arbitrations : Sheila L. Ager, Interstate Arbitrations in the Greek World, 337-90 B.C. [ΑƁ] [HCS 18], ΐerkeley - Los
Angeles - London 1996
Ages of Homer : The Ages of Homer. A Tribute to Emily Townsend Vermeule, Ƃπζι. Jane B. Carter - Sarah P. Morris, Austin,
Σexas 1995
Αγνξίηζαο, Κσλ/πνιε : Α. Κ. ΏβμνίƄƃƀξ, Κσλζηαληηλνύπνιε. Ζ πόιε θαη ε θνηλσλία ηεο ζηα ρξόληα ησλ πξώησλ Παιαηνιό-
γσλ (1261-1328) [ΚΐΒ. ΐΚΜ 62], žƂƃƃƀθμκίηδ 2016
Ahrweiler, Recherches : Hélène Ahrweiler, Recherches sur l‟administration de l‟Βmpire byzantin au IXe - XIe siècles, BCH
84 (1960) 1-109 (= Ώhrweiler, Études, ƀν. VIII)
Ahrweiler, Invasions : Hélène Ahrweiler, L‟Asie Mineure et les invasions arabes, RH 227.1 (1962) 1-32
Αhrweiler, Smyrne : Δélène Ώhrweiler, L‟histoire et la géographie de le région de Smyrne entre les deux occupations tur-
ques (1081-1137) particulièrement au XIIIe siècle, TM 1 (1965) 1-204
Ahrweiler, Mer : Hélène Ahrweiler, Byzance et la mer: La marine de guerre, la politique et les institutions maritimes de
Byzance aux VIIe - XVe siècles [BBy. Études 5], Paris 1966
Αhrweiler, Fonctionnaires : Hélène Ahrweiler, Fonctionnaires et bureaux maritimes à Byzance, REB 19 (1961) (Μélanges
Raymond Janin) 239-252
Ahrweiler, Études : Hélène Ahrweiler, Études sur les structures administratives et sociales de Byzance [VR 5], London 1971
Αhrweiler, Escale : Hélène Ahrweiler, L‟escale dans le monde byzantin, Les grandes escales. 10e colloque d‟histoire mariti-
me. Première partie. Antiquité et Moyen-âge [Recueil de la Société Jean Bodin 32], Bruxelles 1974, ƃ. 161-178
Αhrweiler, Ports : Hélène Ahrweiler, Les ports byzantins (VIIe - IXe siècles), La navigazione mediterranea nell‟alto medio-
evo. 14-20 aprile 1977. Tomo primo [SSCISAM 25], Spoleto 1978, 259-283
Ahrweiler, Γηαηί ην Βπδάληην : Bθ. Γιύθαηδε-Αξβειέξ, Γηαηί ην Βπδάληην
Akalın, Troia Bölgesinde : Ayşe Gül Akalın, Troia Bölgesinde. Hellenistik Synoikisis‟e değin Sosyal-Politik Gelişim [ΑƁ],
Ankara 1999
Αικπαλίδεο, Αγώλεο : Β. ΏθιπƀκίƁδξ, ΏεθδƄζημί ƀβχκƂξ ƃƄδκ ƀνπƀίƀ žνάηδ ηƀƄά Ƅμοξ ƀοƄμηνƀƄμνζημφξ πνυκμοξ, ζƃƄ.
http://www.athlepen.com.cy/keimena1.htm#_ftnref106
Albanidis, Athl. Institutions : Βv. Albanidis, Educational Athletic Institutions in Thrace during the Hellenistic and Roman
Periods, ASSH Bulletin 27 (1997) 15-20
Albert, Goten : G. Albert, Die Goten in Konstantinopel. Untersuchungen zur oströmischen Geschichte um das Jahr 400 n.
Chr. [Studien zur Geschichte und Kultur des Altertums NF., Reihe 1., Band 2.], Paderborn 1984
Alekseenko, Molivd. Khersona : ΐθ. ƃƄμκ ηƀƄάθμβμ πδβχκ
Alekséenko, Relations : N. A. Alekséenko, Les relations entre Cherson et l‟Empire, d‟après le témoignage des sceaux des ar-
chives de Cherson, SBS 8 (2003) 75-83
Alekseyenko, Douane de Cherson : M. Alekseyenko, La douane du thème de Cherson au IΥe et au Xe siècle: les sceaux des
commerciaires, Κiev - Cherson - Constantinople. Ukrainian Papers at the XXth International Congress of Byzantine Studies
(Paris, 19-25 August 2001), Ƃπζι. Al. Aibabin - Hl. Ivakin [Ukrainian National Committee for Byzantines Studies. Occasional
Monographs 1], Kiev - Simferopol - Paris 2007, ƃ. 121-164
Alekseyenko, Cherson : Bθ. ƃƄμκ ηƀƄάθμβμ πδβχκ
Alexandrescu-Dersca, Timur : Marie-Mathilde Alexandrescu-Dersca, La campagne de Timur en Anatolie (1402) [Universi-
tatea Mihăilaneă din Iaşi. Publicaţiunile Instititului de turcologie 1], Bucureşti 1942
Alföldi, Foundation : Andr. Alfôldi, Οn the Foundation of Constantinople: A Few Notes, JRS 37 (1947) 10-16
xlviii
Βζƃƀβςβή : ΏκƄζηƂίιƂκμ ένƂοκƀξ, πƂνζƂπυιƂκƀ ηƀζ ƃƄυπμζ Ƅδξ ιƂθέƄδξ
ΔΗ΢ΑΓΧΓΖ
Αληηθείκελν έξεπλαο, πεξηερόκελα θαη ζηόρνη ηεο κειέηεο
ΚƀƄά Ƅμοξ ƀνπƀίμοξ ηƀζ ιƂƃƀζςκζημφξ πνυκμοξ πνυκμοξ δ μκμιƀƃίƀ (μζηςκφ-

ιζμ) «Ἄβπδνο» πνμƃƁζυνζγƂ ƃƄδκ Ƃθθδκζηή βθχƃƃƀ ƄνƂζξ λƂπςνζƃƄμφξ μζηζƃιμφξ, μζ
μπμίμζ ανίƃημκƄƀκ ιάθζƃƄƀ ƃƂ ƄνƂζξ ƁζƀƅμνƂƄζηέξ δπƂίνμοξ: έκƀ άƃδιμ πνιηζκάηηνλ
ƃƄδκ ΕƄƀθίƀ (Ἄβπδνλ) ηƀζ Ɓφμ πμθφ βκςƃƄυƄƂνƂξ ηƀζ ƃπμοƁƀζυƄƂνƂξ πόιεηο ƃƄδκ
ΏίβοπƄμ (ƀζβοπƄ. Abdju ή Abedju) ηƀζ ƃƄδ Μ. Ώƃίƀ (δ Ƃθθδκζηή ηƀεƀοƄυ Ἄβπδνο)
ƀκƄίƃƄμζπƀ1. Δ ιζηνƀƃζƀƄζηή ΆαοƁμξ, ƀκƄζηƂίιƂκμ ένƂοκƀξ Ƅμο πƀνυκƄμξ αζαθίμο,
ανζƃηυƄƀκ ƃƄμ ιƂƃƀίμ Ƅιήιƀ Ƅμο ΒθθδƃπυκƄμο. Βη Ƅςκ ƀκςƄένς «μιχκοιςκ» μζ-
ηζƃιχκ, οπήνλƂ ƃƀƅχξ μ πθέμκ βκςƃƄυξ ƃƄμκ ƂονφƄƂνμ ιƂƃμβƂζƀηυ ηυƃιμ. Μμθƀ-
ƄƀφƄƀ, δ πυθδ ƂλƀημθμοεƂί κƀ πƀνƀιέκƂζ ιδ ƀκƀƃηƀιιέκδ, Ƃκχ δ ζƃƄμνίƀ Ƅδξ ƁƂκ
έπƂζ ιƂθƂƄδεƂί Ƃπƀνηχξ ƃƄδ ƃφβπνμκδ αζαθζμβνƀƅίƀ (μοƃζƀƃƄζηά ƁƂκ οƅίƃƄƀƄƀζ
ηάπμζƀ ƂζƁζηή πƂνί ƀοƄήξ ιμκμβνƀƅίƀ)2. ΋πςξ εƀ ηƀƄƀƁƂζπεƂί υιςξ, δ ιζηνƀƃζƀƄζ-
_______________________
1. ΢Ƅέƅƀκμξ ΐογάκƄζμξ, θ. ἌαοƁμζ, Ƅ. Ε, ƀν. Ώ16, ƃ. 26.1-7: «Ἄβπδνη· ηξε῔ο πόιεηο ἟ θαζ‟ ἗ιιήζπνληνλ η῵λ Μηιεζίσλ
ἄπνηθνο (…) θαὶ ἟ θαη‟ Αἴγππηνλ η῵λ α὎η῵λ ἄπνηθνο (…) θαὶ ἟ θαηὰ ηὴλ Ἰαππγίαλ ἠ Ἰηαιίαλ (…) πνιηζκάηηνλ ἐλ Πεπθεηίνηο
νὕησο θαη‟ ὀξζὴλ ιεγόκελνλ Ἄβπδνλ». – ΒοƃƄάεζμξ žƂƃ/κίηδξ, Παξεθβ. Γηνλ., πƀν. 513, ƃ. 315.6-14. Žζƀ Ƅδκ ƀνπƀίƀ ζƂνή
πυθδ Ƅδξ ΏαφƁμο ƃƄδκ Άκς ΏίβοπƄμ (ƀνπ. ƀζβοπƄ. Abdju = μ θυƅμξ Ƅμο ƃοιαυθμο ή θƂζρƀκμεήηδ), αθ. Ƃζƃƀβςβζηά Ƅμ
ƂηθƀσηƂοƄζηυ ƀθθά ƂκδιƂνςƄζηυ ƁζƀƁζηƄοƀηυ θήιιƀ Abydos (Ägypten) ƃƄδκ ζƃƄ. http://de.wikipedia.org (ιƂ Ƅδκ ƂζƁζηή αβν.).
Δ ƀπυƁμƃδ Ƅδξ μκμιƀƃίƀξ «Abdju» ςξ «ΆαοƁμξ» ƃƄƀ Ƃθθδκζηά μƅƂζθυƄƀκ πνμƅƀκχξ ƃƄμ ƃοκƂζνιυ πμο πνμηƀθμφƃƂ ƃƄμοξ
ΈθθδκƂξ ιƂ Ƅδκ Ƃονέςξ βκςƃƄή ΆαοƁμ Ƅμο ΒθθδƃπυκƄμο.
2. ΏκƀθοƄζηά, αθ. ηƀƄ., ηƂƅ. Ώ3. Žζƀ Ƅδ ιζηνƀƃζƀƄζηή ΆαοƁμ ηƀƄά Ƅμοξ ƀνπƀίμοξ πνυκμοξ, αθ. Ƅζξ πμζηίθƂξ (ƃοκήεςξ
ƃφκƄμιƂξ) ƀκƀƅμνέξ ƃƄμοξ Brandis, Gewichtswesen, passim. – Meyer, Troas 12 η.Ƃ. – Hirschfeld, Abydos. – Miller,
Itineraria 696-697. – Wilhelm, Iphiades. – Magie, A. Μinor, Ƅ. I, ƃ. 15, 17, 43-44, 82, 89, 104, 106, 234, Ƅ. ΕΕ, ƃ. 742, ƃδι. 29,
752, ƃδι. 44, 1012-1013 (ƃδι. 55). – Westlake, Abydos and Byz. – Klose, Bronzem. Abydos. – Krentz, Battle of Abydos. –
Thompson, Lamps. - Abydus. – Debord, A. Mineure 38, 96, 115, 216-217, 220, 222-223, 235, 252, 263, 288-289, 299-300,
347, 350, 397, 424, 426-427, 460, 476, 479. – Malten, Hero u. Leander. – Callataÿ, Abydos sur Aesillas. – Debord, A.
Mineure 38, 96, 115, 216-217, 220, 222-223, 235, 252, 263, 288-289, 299-300, 347, 350, 397, 424, 426-427, 460, 476, 479. –
Tsoukala, Abydus. – Freely, Aegean Coast 13 η.Ƃ. – ΐƂθδβζάκκδ-ΣƂνγή, Πόιεηο θαη β. Οδξπζώλ 159 η.Ƃ., 164, 170, 227 η.Ƃ.,
332-333, 337. – ΠLB, Ƅ. 1, ƃ. 145-146. – Lang, Stätten, Ƅ. Ε. – Mitchell, Troas 1002-1003 (ƀν. 765). – Grainger, War, passim.
– Bissa, Intervention 44, 68, 70 η.Ƃ., 100-101, 159. – Tekin, Talking Coins 94 η.Ƃ. – Yazgı, Troas 34-35. – Candar, Troas 36-
37. – Marek, Kleinasien 172, 190, 193, 228, 246, 275, 290. – Mitchell, Abydos. – Bieg, Abydos. – Matthaei, Münzbild 36 η.Ƃ.
– Arslan, Lampsakos - Abydos. – Lendering, Abydus. – Wrightson, Battles. – Πίημοθƀξ, Μ. Αζία 52, 67, 108.
Žζƀ Ƅδ ιƂƃƀζςκζηή ΆαοƁμ, αθ. Choiseul-Gouffier, Πεξηήγ. 946 η.Ƃ. – Texier, A. Mineure 178. – Pétridès, Abydus. – Leaf,
Troy 366, 376 η.Ƃ. – Toο ζƁίμο, Troad 116-119, 125 η.Ƃ. – ΆιƀκƄμξ, ἌαοƁμξ. – Σμο ζƁίμο, Μειεηήκαηα 299-301. – ΐrătianu,
Comm. génois 102, 114, 129. – Laurent, Sceaux inédits 334-335. – Σμο ζƁίμο, Sceaux V.1, ηƂƅ. 59, ƃ. 622. – Karayannopulos,
Finanzwesen 161 η.Ƃ. – Ώntoniadis-Bibicou, Douanes 179-181. – Ahrweiler, Mer 13, 48, 57, 59-61, 70, 73, 75-76, 78, 100-
101, 120-121, 130, 132-133, 165-167, 184, 187, 224, 265, 307, 311, 316, 323-324, 326, 435. – Σδξ ζƁίƀξ, Fonctionnaires 239-
252. – Σδξ ζƁίƀξ, Βscale 167-169. – Tδξ ζƁίƀξ, Ports 280-281. – Heyd, Commerce, Ƅ. I, ƃ. 114, 120, 234, 237, 242-243, 517, Ƅ.
II, ƃ. 156. – Janin, Églises 10, 152, 158, 164, 201-203. – Cook, Troad 56-57. – Callu, Tarif 731-740. – Durliat - Guillou, Tarif
581-598. – Malamut, Îles, Ƅ. I, ƃ. 34, 114, 302-303, 332, 436, 543 η.Ƃ., 561. – Brandes, Städte 39, 67, 77, 80, 157, 164, 173. –
Foss, Abydos. – Oikonomidès, Kommerkion 241-248. – ΚμοƄƀαά-ΑƂθδαμνζά, Κόζκνο, Ƅ. ΐ´, ƃ. 219-220. – Harvey, Αλάπηπμε
338. – ΚμνƁχƃδξ, Ηζηνξηθνγεσγξ. 102, 296-297. – D.O. Seals 3, ƀν. 40, ƃ. 73-88. – Tsoukala, Abydus. – Jordanov, Seals 1,
ƀν. 1, ƃ. 25. – Nicol, Βελεηία 68, 127, 135, 153, 160, 180, 221, 245, 254, 276. – ΚμƄγάιπƀƃδ, Υεηξόγξ. 98-99. – Οἰθνλνκηθὴ
ἱζηνξ. Βπδ., Ƅ. Ώ´, ƃ. 142, 149, 164, Ƅ. ΐ´, ƃ. 84 η.Ƃ., 255, 491, 582. – Cheynet, Abydos 377-386. – Pryor - Jeffreys, Γξόκσλ
62, 88, 121-122, 236, 264, ƃδι. 335, 265, 308, 335-336, 373, 636. – ŽƂνμθοιάƄμο, Αγνξέο 43, 56-59, 79, 124, 145, 151, 156,
204-205, 209, 272, 278. – Külzer, Ostthrakien 64, 69, 95, 110, 122, 198, 206-207, 209, 255, 311, 313, 379, 396-397, 426,
459, 501, 585, 603, 646-647. – Preiser-Kapeller, Episkopat 1. – ΢ƄƀσκπάμοƂν, Ηζηνξ. γεσγξ. 336, 400, 452. – Ragia, Apothekai
1
ηή ΆαοƁμξ ƁζέεƂƄƂ ζƁζάγμοƃƀ ƃδιƀƃίƀ ƀπυ Ƅδκ Ƃπμπή Ƅδξ ίƁνοƃήξ Ƅδξ (ca. 680-650
π.Υ.3) ιέπνζ ηƀζ Ƅμ 13μ ƀζ. ι.Υ., ƁδθƀƁή Ƃπί Ɓφμ πζθζƂƄίƂξ ηƀζ έςξ πƂνίπμο Ƅμ Ƅέθμξ
Ƅμο ιƀηνƀίςκμο ζƃƄμνζημφ Ƅδξ αίμο (ƀνπέξ 14μο ƀζ.). Ο ƀαοƁδκυξ θζιέκƀξ ηƀζ δ ƀ-
κάθμβδ πƂνζμπή Ƅδξ ƀκƄζηνζκήξ ΢δƃƄμφ4 ƀπμƄƂθμφƃƀκ πƀνƀƁμƃζƀηά ηƀζ ƀπμηƀθμφ-
κƄƀκ ƀκƀθυβςξ ηƀζ ƀκƄζƃƄμίπςξ ἐπηβάζξα ηƀζ ἀπνβάζξα5 ƁζƀπƂνƀίςƃδξ ƀπυ Ƅδκ
Βονχπδ ƃƄδκ Ώƃίƀ ηƀζ ƀκƄζƃƄνυƅςξ. ΚƀƄ‟ ƂπέηƄƀƃδ, δ ΆαοƁμξ ƁζέεƂƄƂ ιƂίγμκƀ
ƃƄνƀƄδβζηή ηƀζ μζημκμιζηή ƃδιƀƃίƀ ƃƄδκ πƂνζμπή Ƅμο ΒθθδƃπυκƄμο. Σμ Ƅμπζηυ
εƀθάƃƃζμ πένƀƃιƀ πνμƃƁζμνζγυƄƀκ ιάθζƃƄƀ ƂκίμƄƂ ςξ ΢ηελὸλ ηῆο Ἀβύδνπ, μκμιƀ-
ƃίƀ πνμƅƀκχξ ιδ Ƅοπƀίƀ6. ΋πςξ ήƄƀκ ƂπυιƂκμ, μ έθƂβπμξ Ƅδξ ΏαφƁμο ƀθθά ηƀζ Ƅμο
πμνειμφ Ƅδξ οπήνλƂ γςƄζηήξ ƃδιƀƃίƀξ βζƀ Ƅƀ ηνάƄδ πμο ƀκƀπƄφπεδηƀκ ƃƄδκ Ƃονφ-
ƄƂνδ πƂνζμπή ηƀƄά Ƅμοξ ƀκςƄένς ƀζχκƂξ· βζ‟ ƀοƄυ ƁζƂηƁζηήεδηƂ ƀπυ υθƂξ ƃπƂƁυκ
Ƅζξ ƃƄνƀƄζςƄζηέξ ƁοκάιƂζξ πμο έƁνƀƃƀκ ƂηƂί ηƀƄά Ƅδκ ίƁζƀ ζƃƄμνζηή πƂνίμƁμ7.
Δ ƃπμοƁƀζυƄδƄƀ Ƅδξ ιζηνƀƃζƀƄζηήξ ΏαφƁμο ήƄƀκ Ƃονέςξ ƀκƄζθδπƄή ηƀƄά Ƅδκ
ƀνπƀζυƄδƄƀ, υπςξ ηƀƄƀƁƂζηκφμοκ θ.π. μζ πμζηίθƂξ ƀκƀƅμνέξ Ƅδξ ƃƄƀ ƀƅδβδιƀƄζηά
ηƂίιƂκƀ Ƅδξ ίƁζƀξ Ƃπμπήξ (δ πνςζιυƄƂνδ βκςƃƄή ικƂίƀ Ƅμο μζηςκοιίμο Ἄβπδνο ƃƄμ
πƀθƀζυƄƂνμ ένβμ Ƅδξ Ƃθθδκζηήξ ηƀζ Ƃονςπƀσηήξ βνƀιιƀƄƂίƀξ [«Ἰιηάο»] Ƃίκƀζ Ɓδθς-
Ƅζηή). Ονζƃιέκμζ κƂυƄƂνμζ ιƂθƂƄδƄέξ οπμƃƄδνίγμοκ υƄζ δ ƃδιƀƃίƀ Ƅδξ πυθƂςξ οπμ-
αƀειίƃƄδηƂ ηƀƄά Ƅμοξ ιƂƄƀβƂκέƃƄƂνμοξ ιƂƃƀζςκζημφξ ƀζχκƂξ8· ƃƄδκ πνƀβιƀƄζηυ-
ƄδƄƀ υιςξ ƂίπƂ ƁζƀƄδνδεƂί ƂηƂίκδ Ƅδκ πƂνίμƁμ ƀιƂίςƄδ. ΏοƄυ ƁζƀƅƀίκƂƄƀζ, Ƃιιέƃςξ
πθδκ ƃƀƅχξ, ηƀζ ƀπυ Ƅδκ ƀκƀβνƀƅή Ƅδξ ΏαφƁμο ƃƂ πμνƄμθάκμοξ ηƀζ πάνƄƂξ Ƅςκ
πνχζιςκ κƂυƄƂνςκ πνυκςκ, ƀκ ηƀζ μ μζηζƃιυξ ƂίπƂ πάρƂζ κƀ οƅίƃƄƀƄƀζ ήƁδ ƀπυ Ƅζξ
ƀνπέξ Ƅμο 14μο ƀζ.9 Πƀνά Ƅδ ƃƄƀƁζƀηή πƀνƀηιή, οπμπχνδƃδ ή έƃƄς νζγζηή ιƂƄƀαμ-
θή Ƅμο ƀνπƀίμο ƀƃƄζημφ αίμο ηƀζ βƂκζηά Ƅςκ πυθƂςκ ƀπυ Ƅμκ 3μ ƀζ. ι.Υ. ηƀζ Ƃλήξ10,
δ ΆαοƁμξ ƂίπƂ ƃοκƂπίƃƂζ κƀ οƅίƃƄƀƄƀζ ςξ μπονή ηƀζ, ηƀƄά Ƅƀ ƅƀζκυιƂκƀ, ƀνηƂƄά
πμθοπθδεήξ (ƄμοθάπζƃƄμκ βζƀ Ƅƀ ιƂƃƀζςκζηά μζηζƃƄζηά ηƀζ Ɓδιμβνƀƅζηά ƁƂƁμιέκƀ)
αογƀκƄζκή πόιηο (ƃπƀκίςξ ƀκƀƅένƂƄƀζ ςξ ἄζηπ ƃƄζξ ƀνπƀίƂξ πδβέξ)11. Βλƀημθμφ-
_______________________
I.1 205, 227, 237. – ΛƂαƂκζχƄδξ, ΈƁ. ΏαφƁμο. – Toο ζƁίμο, Abydos. – Laiou - Morrisson, Οηθνλ. 57, 81. – Belke, Mysien u.
Hellespont. – Σμο ζƁίμο, Βith. u. Hell. (θ. Abydos) (οπυ έηƁ.). – ΢πονυπμοθμξ, ΋ξνη 97. – Türker, Abydos. – Tδξ ζƁίƀξ,
Survey (2010) 402-403. – Cheynet - Gôkyıldırım - Bulgurlu, Sceaux, ƀν. 3, ƃ. 257-260. – Kaldellis, Streams of Gold 84, 96,
99, 113, 134, 155. Σέθμξ, αθ. ArchCallip II ηƀεχξ ηƀζ Ƅƀ ƂηθƀσηƂοƄζηά θήιιƀƄƀ «Abydos (Hellespont)» ηƀζ «ΆαοƁμξ
Mοƃίƀξ» ƃƄζξ ζƃƄ. https://en.wikipedia.org/wiki/Main_Page ηƀζ http://el.wikipedia.org.
3. ΐθ. ηƀƄ., ηƂƅ. Ώ5α.
4. ΐθ. ηƀƄ., ƃδι. 61.
5. ΐθ. ηƀƄ., ηƂƅ. ΐ1, ƂζƁζηά ƃδι. 2292, 2293 (ηƀζ ηονίςξ ηƂίι.).
6. ΐθ. ηƀƄ., ηƂƅ. Ώ1.
7. Magie, A. Μinor, Ƅ. I, ƃ. 82. – Heskel, Wars 115, 141. – Erskine, Troy 227. – Davidson, Cross. Hellespont 18. – Chr.
Mackie - M. Atabay - R. Kôrpe - Ant. Sagona, Boundary and divide: The Antiquity of the Dardanelles, Anzac Battlefield. A
Gallipoli Landscape of War and Memory, Ƃπζι. Ant. Sagona - M. Atabay - Chr. Mackie - I. McGibbon - R. Reid, Port
Melbourne 2000, ƃ. 4-23. – Vassileva, Persia 323. ΒζƁζηά βζƀ Ƅδ ƃπμοƁƀζυƄδƄƀ Ƅμο μζηζƃιμφ ηƀƄά Ƅμοξ ιƂƃƀζςκζημφξ
πνυκμοξ, αθ. ƀκƀθοƄζηά ηƀƄ., ηƂƅ. ΐ1.
8. ΐθ. π.π. Texier, A. Mineure 178. ΏκƄζε. αθ. Türker, Abydos 196, δ μπμίƀ οπμƃƄδνίγƂζ, ιάθθμκ οπƂναμθζηά, υƄζ δ έηƄƀƃδ
Ƅδξ ιƂƃƀζςκζηήξ πυθƂςξ οπƂνέαƀζκƂ ƂηƂίκδ Ƅδξ ƀνπƀίƀξ. ΏκƀθοƄζηά, αθ. ηƀƄ., ηƂƅ. Ώ3.
9. ΐθ. ηƀƄ., ηƂƅ. Α4β (βζƀ Ƅδκ Ƃνήιςƃδ Ƅδξ ΏαφƁμο ƃƄζξ ƀνπέξ Ƅμο 14 μο ƀζ.) ηƀζ Α4Ƃ (βζƀ Ƅμοξ ιƂƄέπƂζƄƀ πάνƄƂξ ηƀζ
πμνƄμθάκμοξ πμο ƀκƀβνάƅμοκ Ƅμ υκμιƀ Ƅμο μζηζƃιμφ).
10. ΐθ. ηƀƄ., ηƂƅ. Ώ6Ɓ.
11. Žζƀ Ƅζξ ƀκƀƅμνέξ Ƅδξ ƀνπƀίƀξ ΏαφƁμο ςξ πόιεσο, αθ. ηƀƄ., ƃδι. 13, 61, 83, 97, 1812, 2490 (ηƀζ ηονίςξ ηƂίι.). Βπίƃδξ,
αθ. Hansen, Polis as Urban Centre 58. – Mitchell, Troas 1002-1003 (ƀν 765). Žζƀ Ƅδκ ƀκƀƅμνά Ƅδξ ςξ ἄζηπ, αθ. ΞƂκμƅχκ,
἗ιιελ., αζαθ. Α´, ηƂƅ. 8, πƀν. 39, ƃ. 251.340. Žζƀ Ƅμοξ ιƂƄέπƂζƄƀ πνυκμοξ, αθ. ηƀƄ., ηƂƅ. Ώ6ƃƄ (ƂζƁζηά ƃδι. 2246, 2257, 2258,
2
εδƃƂ Ƃπίƃδξ κƀ ƀπμƄƂθƂί ιηκέλα ιƂ ιƂβάθδ Ƃιπμνζηή ηίκδƃδ. Δ ƂονφƄƂνδ πƂνζμπή

Ƅδξ ƁζέεƂƄƂ ƂπζπνυƃεƂƄƀ πμθοάνζειμοξ ιζηνυƄƂνμοξ Ƅμπζημφξ ιηκέλεο, ἐκπόξηα ηƀζ
ζθάιεο (= ιζηνέξ λφθζκƂξ ƀπμαάενƂξ - ƀβηονμαυθζƀ)12. Δ ƃδιƀƃίƀ υιςξ ƂζƁζηά Ƅδξ
ΏαφƁμο ςξ ιƂβάθμο ιηκέλνο ηƀζ ἐκπνξίνπ ƄμκίγƂƄƀζ ƃƄζξ βνƀπƄέξ πδβέξ Ƅμοθάπζ-
ƃƄμκ ƀπυ Ƅζξ ƀνπέξ Ƅμο 2μο ƀζ. π.Υ.13
Ώπυ Ƅμκ 6μ ƀζ. ι.Υ. ƃƄμ θζιέκƀ Ƅδξ πυθƂςξ θƂζƄμονβμφƃƂ ƄƂθςκƂζƀηυξ ƃƄƀε-
ιυξ (δεκόζηνλ ηεισλεῖνλ ή θνκκέξθηνλ ή δεθαηεπηήξηνλ Ἀβύδνπ)14, μ μπμίμξ ƀ-
κƄζηƀƄέƃƄδƃƂ Ƅμ πƀθƀζυƄƂνμ ηƀζ ιζηνυƄƂνδξ ƃδιƀƃίƀξ νςιƀσηυ ηειώληνλ Ἀβύδνπ
(statio). ΈηƄμƄƂ δ ΆαοƁμξ ƀπμƄέθƂƃƂ ƁζμζηδƄζηυ ƀθθά ηƀζ βƂςβνƀƅζηυ / εƀθάƃƃζμ
υνζμ Ƅδξ ζƁζƀίƄƂνδξ μζημκμιζηήξ / ƅμνμθμβζηήξ γχκδξ Ƅδξ Κςκ/πυθƂςξ, πνςƄƂφ-
μοƃƀξ Ƅδξ Ῥσκαίσλ πνιηηείαο ή Ῥσκαλίαο (= ΐογƀκƄζκήξ ƀοƄμηνƀƄμνίƀξ)15. Ο Ƃπί-
ƃδιμξ πνμƃƁζμνζƃιυξ αογƀκƄζκχκ εƂƃιχκ πμο ƀπƀκƄμφκ ƃƂ άθθμοξ θζιέκƂξ Ƅμο
ηνάƄμοξ ƀπυ πƀνάβςβƀ Ƅδξ μκμιƀƃίƀξ Ƅδξ ΏαφƁμο (π.π. ἄβπδνο Θεζζαινλίθεο, ἀ-
βπδηθόο, ἀβπδηηηθόο, ἀβπδάξηνο) ηƀƄƀƁƂζηκφƂζ, Ƃιιέƃςξ πθδκ ƃƀƅχξ, Ƅδκ μζημκμ-
ιζηή ηƀζ ƂονφƄƂνδ ƃπμοƁƀζυƄδƄƀ Ƅδξ πυθƂςξ ηƀεχξ ηƀζ Ƅδκ ƂονƂίƀ ƀπμƁμπή ηƀζ ƀ-
πήπδƃδ Ƅδξ ƃοβηƂηνζιέκδξ ƃοκεήηδξ. ΢Ƃ βƂκζηέξ βνƀιιέξ, δ ΆαοƁμξ ƂλƀημθμφεδƃƂ
κƀ ƀπμƄƂθƂί ιƂƄά Ƅμκ 4μ ƀζ. ι.Υ. ηƀίνζμ ƃδιƂίμ βζƀ Ƅμκ έθƂβπμ Ƅδξ κƀοƃζπθμΎƀξ ƃƄμκ
ΒθθήƃπμκƄμ ƀθθά ηƀζ ƃδιƀίκμκ ƁζμζηδƄζηυ, ƃƄνƀƄζςƄζηυ / κƀοƄζηυ, ƂηηθδƃζƀƃƄζηυ
(ἐπηζθνπή ηƀζ ƀπυ Ƅƀ Ƅέθδ Ƅμο 11μο ƀζ. κεηξόπνιηο) ηƀζ μζημκμιζηυ (Ƃιπμνζηυ,
ƁζƀιƂƄƀημιζƃƄζηυ, ƄƂθςκƂζƀηυ) ηέκƄνμ Ƅδξ ƀοƄμηνƀƄμνίƀξ ƃπƂƁυκ ιέπνζ Ƅμ θοηυ-
ƅςξ Ƅςκ αογƀκƄζκχκ πνυκςκ (ƀνπέξ 14μο ƀζ. ι.Υ.)16.
Ώπυ Ƅƀ πƀνƀπάκς ηƀείƃƄƀƄƀζ πνμƅƀκέξ υƄζ δ ΆαοƁμξ ƃοκέπζƃƂ ιƂƄά Ƅμκ 4μ
ƀζ. ι.Υ., ƁδθƀƁή ηƀευθδ Ƅδκ φƃƄƂνδ ƀνπƀζυƄδƄƀ ηƀζ Ƅμοξ ιƂƄέπƂζƄƀ ιƂƃƀζςκζημφξ
πνυκμοξ, κƀ πθδνμί υθƂξ Ƅζξ Ƃπζιένμοξ πνμτπμεέƃƂζξ πμο ƃοκζƃƄμφƃƀκ ƂονφƄƂνƀ -
ƃφιƅςκƀ ƄμοθάπζƃƄμκ ιƂ πμθθμφξ ƃφβπνμκμοξ ƂνƂοκδƄέξ (αθ. π.π. Ƅμοξ Goehrke,
Dagron, Spieser, Brandes, Haldon ηƀζ Zavagno)- ƀοƄυ πμο εƀ μκμιάγƀιƂ πόιηο ιƂ
πνƀβιƀƄζηυ ƀƃƄζηυ μζηζƃƄζηυ πƀνƀηƄήνƀ ηƀζ ƀκάθμβμοξ εƂƃιμφξ: ƀνζειδƄζηά ƀλζυ-
θμβμ βζƀ Ƅƀ ƁƂƁμιέκƀ Ƅδξ Ƃπμπήξ, ƀκ ηƀζ ιάθθμκ υπζ ƂλƀζνƂƄζηά ιƂβάθμ, ιυκζιƀ Ƃ-
βηƀƄƂƃƄδιέκμ πθδεοƃιυ (Ɓδιμβνƀƅζηυξ πƀνάβμκƄƀξ) ηƀζ πμθθƀπθέξ θƂζƄμονβίƂξ
ηƀζ νυθμοξ (πμθζƄζƃιζηυξ, πμθζƄζηυξ / ƁζμζηδƄζηυξ, ημζκςκζηυξ, ενδƃηƂοƄζηυξ ηƀζ Ƃζ-
Ɓζηά μζημκμιζηυξ). ΋πςξ ƂπζƃδιάκεδηƂ Ƃλάθθμο ήƁδ, δ ΆαοƁμξ ƀκƀƅένƂƄƀζ ςξ πό-
ιηο (ἐπίζεκνο ηƀƄά Ƅμκ ΠμνƅονμβέκκδƄμ) ƂπƀκƂζθδιιέκƀ ƃƄƀ αογƀκƄζκά ηƂίιƂκƀ
(urbs ή civitas ƃƂ ƁοƄζηέξ ιƂƃƀζςκζηέξ πδβέξ)17.
_______________________
2262, 2263, 3014) ηƀζ Α3Ɓ. Žζƀ Ƅδ ιƂƃƀζςκζηή (αογƀκƄζκή) μζηζƃƄζηή μνμθμβίƀ, αθ. ηƀƄ., ƃδι. 2078 (ƃπυθ. ηƀζ αβν.), 2700
(αβν.).
12. ΐθ. ηƀƄ., ηƂƅ. Ώ6α. ΒζƁζηά βζƀ Ƅμκ υνμ ζθάια, αθ. ηƀƄ., ƃδι. 2352.
13. ΐθ. π.π. Πμθφαζμξ Ƅ. 2, αζαθ. ΕZ´, ηƂƅ. 2, ƃ. 852.15-17. Πναθ. Bresson, Emporia 184. Žζƀ Ƅμκ υνμ ἐκπόξηνλ, αθ. ηƀƄ.,
ηƂƅ. Ώ6ƃƄ, ƂζƁζηά ƃδι. 2244.
14. Leveniotis, Abydos 894. ΏκƀθοƄζηά, αθ. ηƀƄ., ηƂƅ. Ώ5Ɓ (ηθƀƃζημί πνυκμζ), Ώ6α (νςιƀσημί ƀοƄμηνƀƄμνζημί πνυκμζ),
Ž1, Ž4 (ιƂƃƀζςκζημί / αογƀκƄζκμί πνυκμζ).
15. ΐθ. ηƀƄ., ηƂƅ. Ž1β.
16. Leveniotis, Abydos 893-894. ΏκƀθοƄζηά, αθ. ηƀƄ., ηƂƅ. ΐ1, Ž1, Ž4, Α1, Α2, Α4. Žζƀ Ƅμοξ εƂƃιμφξ μζ μκμιƀƃίƂξ Ƅςκ
μπμίςκ πνμέηορƀκ ςξ πƀνάβςβƀ ƀπυ Ƅδκ ηƀεƀοƄυ μκμιƀƃίƀ Ƅδξ ΏαφƁμο, αθ. ηƀƄ., ηƂƅ. Ž4β.
17. C. Goehrke, Die Anfänge des mittelalterlichen Städtewesens in eurasische Perspektive, Saeculum 31.2-3 (1980) 194-
239, ƂζƁζηά 196. – Dagron, ἈƃƄζηὴ μἰη. 43 η.Ƃ. – Haldon, Idea 12. – Brandes, Städte 23 η.Ƃ. (βƂκζηά), 28 η.Ƃ. (βζƀ Ƅμοξ
3
΢Ƅμ πνχƄμ ιένμξ Ƅδξ πƀνμφƃƀξ ιμκμβνƀƅίƀξ ƂπζπƂζνƂίƄƀζ ιίƀ ƀκƀθοƄζηή πƂνζ-
βνƀƅή Ƅμο πνχζιμο ζƃƄμνζημφ αίμο Ƅδξ ΏαφƁμο ηƀζ Ƅδξ πƂνζƅένƂζάξ Ƅδξ (άιƂƃδξ
ƀƃƄζηήξ ηƀζ ƂονφƄƂνδξ βƂςβνƀƅζηήξ [ΒθθδƃπυκƄμο, ΣνςάƁμξ, Μοƃίƀξ, Βθθδƃπμ-
κƄζ[ƀ]ηήξ ſνοβίƀξ), ηƀεχξ μ ƄƂθƂοƄƀίμξ (ƂζƁζηά Ƅδξ ηƀεƀοƄυ ΏαφƁμο) ƁƂκ έπƂζ ƀκƀ-
θοεƂί ƀηυιδ Ƃπƀνηχξ ƃƄδκ ƂζƁζηή Ƃθθδκζηή ƀθθά ηƀζ ƁζƂεκή αζαθζμβνƀƅίƀ21. ΢Ƅƀ Ƃ-
πυιƂκƀ ιένδ Ƅμο αζαθίμο πƀνμοƃζάγƂƄƀζ ςƃƄυƃμ ƀκƀθοƄζηά δ ιƂƃƀζςκζηή ζƃƄμνίƀ
Ƅδξ ΏαφƁμο, Ƅδξ πƂνζμπήξ Ƅςκ ΢ƄƂκχκ ηƀζ βƂκζηά Ƅδξ αμνƂζμƁοƄζηήξ Μ. Ώƃίƀξ. H Ƃ-
ηƄƂκήξ ƀκƀƅμνά ƃƄμοξ ƀνπƀίμοξ ζƃƄμνζημφξ πνυκμοξ Ƅδξ πυθƂςξ ήƄƀκ ƂπζαƂαθδιέ-
κδ ηƀζ βζƀ ƂζƁζηυƄƂνμοξ ƂνƂοκδƄζημφξ θυβμοξ. Πζμ ƃοβηƂηνζιέκƀ: (ƀ) Ο ιηκήλ / ἐ-
κπόξηνλ Ƅδξ ΏαφƁμο ƂπνδƃζιμπμζƂίƄμ ςξ ƃƄƀειυξ Ƃίƃπνƀλδξ Ƃιπμνζηχκ ή ƄƂθς-
κƂζƀηχκ Ɓƀƃιχκ ήƁδ ƀπυ Ƅμοξ ηθƀƃζημφξ, ƂθθδκζƃƄζημφξ ηƀζ νςιƀσημφξ πνυκμοξ
(ηειώληνλ Ἀβύδνπ, θƀƄ. statio)22. ΒπζπνυƃεƂƄƀ, δ ƂονφƄƂνδ πƀνάηƄζƀ πƂνζμπή Ƅδξ
ΏαφƁμο ƁζέεƂƄƂ ηƀƄά Ƅμκ 4μ ƀζ. ι.Υ. πμθοάνζειƀ ἐκπόξηα23, Ƃκχ δ ηƀεƀοƄυ πυθδ
ηƀƄέƃƄδ ƀνβυƄƂνƀ έκƀ ƀπυ Ƅƀ ƃδιƀκƄζηυƄƂνƀ ƄƂθςκƂίƀ Ƅδξ ΐογƀκƄζκήξ ƀοƄμηνƀ-
Ƅμνίƀξ ηƀζ πƀνάθθδθƀ μζημκμιζηυ υνζμ Ƅδξ πƂνζƅένƂζƀξ Ƅδξ Κςκ/πυθƂςξ (δεκόζηνλ
ηεισλεῖνλ ή θνκκέξθηνλ ή δεθαηεπηήξηνλ Ἀβύδνπ)24. (α) Σμ ƀνπƀίμ κμιζƃιƀƄμημ-
πƂίμ Ƅδξ ΏαφƁμο θƂζƄμονβμφƃƂ ƀƁζƀθƂίπƄςξ ƀπυ Ƅμκ 6μ ƀζ. π.Υ. έςξ ηƀζ Ƅμκ 3μ ƀζ.
ι.Υ., βƂβμκυξ πμο ηƀƄƀƁƂζηκφƂζ Ƅδκ ζƁζƀίƄƂνδ μζημκμιζηή ƃδιƀƃίƀ Ƅδξ πυθƂςξ, οπυ
ƂκƄƂθχξ ƁζƀƅμνƂƄζηά ιάθζƃƄƀ πμθζƄζηά ηƀεƂƃƄχƄƀ25. (β) Ο έθƂβπμξ Ƅμο Βθθδƃπυ-
κƄμο (ƀθθά ηƀζ Ƅμο ΐμƃπυνμο) οπήνλƂ Ƅυƃμ ƃƄμοξ ƀνπƀίμοξ υƃμ ηƀζ ƃƄμοξ ιƂƃƀζς-
κζημφξ πνυκμοξ ημιαζηήξ ƃδιƀƃίƀξ βζƀ Ƅδκ Ƃιπμνζηή ƁνƀƃƄδνζυƄδƄƀ ƃƄδκ ƀκƀƄμθζ-
ηή (ηƀζ υπζ ιυκμ) ΜƂƃυβƂζμ26. Ώπυ ƀοƄυκ ƂλƀνƄάƄμ μ ƀκƂƅμƁζƀƃιυξ Ƅςκ ιƂβάθςκ
πυθƂςκ Ƅδξ ƂονφƄƂνδξ πƂνζμπήξ, ƂζƁζηά Ƅδξ Ώεήκƀξ27 ηƀζ ƀνβυƄƂνƀ Ƅδξ Κςκ/πυ-
θƂςξ, Ƅςκ αογƀκƄζκχκ ƃƄνƀƄζςƄζηχκ ƃςιάƄςκ ƃƄμ ƀοƄμηνƀƄμνζηυ ƃφκμνμ Ƅμο ηά-
Ƅς Αμφκƀαδ ηθπ.28 Ο έθƂβπμξ Ƅμο πμνειμφ Ƅςκ ΑƀνƁƀκƂθίςκ ήƄƀκ, Ƅέθμξ, ορίƃƄδξ
ƃƄνƀƄδβζηήξ ƃπμοƁƀζυƄδƄƀξ βζƀ Ƅδ ƁζƀπƂνƀίςƃδ ƀπυ Ƅδκ Βονχπδ ƃƄδκ Ώƃίƀ ηƀζ ƀ-
κƄζƃƄνυƅςξ29.
Πμθοάνζειƀ αογƀκƄζκά ιμθοαƁυαμοθθƀ ηƀƄƀƁƂζηκφμοκ Ƅδ θƂζƄμονβίƀ ƁζηƄφμο
ἀπνζεθῶλ ƃƄδκ Ἄβπδνλ ηƀζ βƂκζηά ƃƄμκ ἗ιιήζπνληνλ (ιƂ πζεƀκυƄƂνδ έƁνƀ ƃƄδκ
ΆαοƁμ) ηƀƄά Ƅμοξ 7μ ηƀζ 8μ ƀζ. ι.Υ.30 ΒπƂζƁή μ ƃοβηƂηνζιέκμξ εƂƃιυξ Ƃίκƀζ ζƁζƀί-
ƄƂνƀ πνμαθδιƀƄζηυξ, ƃƄμ Ƅέθμξ Ƅδξ ƀκά πƂίνƀξ ιƂθέƄδξ πƀνƀƄίεƂκƄƀζ ƂζƁζηά ƂηƄƂκή
πƀνƀνƄήιƀƄƀ, ƃƄƀ μπμίƀ ƂλƂƄάγμκƄƀζ θƂπƄμιƂνχξ Ƅυƃμ μζ ƀκςƄένς ἀπνζ῅θαη υƃμ
_______________________
21. ΐθ. ηƀƄ., ηƂƅ. Ώ5. Žζƀ Ƅδκ ƂζƁζηή ηƀζ ƃπƂƄζηή αβν., αθ. ƀκ., ƃδι. 2.
22. Leveniotis, Abydos 894. ΏκƀθοƄζηά, αθ. ηƀƄ., ηƂƅ. Ώ5Ɓ, Ώ6α, ƂζƁζηά ƃδι. 1537 (αβν. βζƀ Ƅζξ stationes). ŽƂκζηά βζƀ Ƅμκ
υνμ δαζκόο, αθ. ΛΒΟ Β´ 42.
23. ΐθ. ηƀƄ., ηƂƅ. Ώ6α.
24. ΐθ. ηƀƄ., ηƂƅ. Ž1ƀ, Ž1β, Ž4.
25. ΐθ. ηƀƄ., ηƂƅ. Ώ4ƀ-ƃƄ.
26. ΐθ. ηƀƄ., ηƂƅ. Ώ5Ɓ (ƂζƁζηά ƃδι. 879), Ώ6, ΐ1.
27. Žζƀ Ƅδ ƃδιƀƃίƀ ƂζƁζηά Ƅδξ ΏαφƁμο, αθ. Burnett - Edmonson, Chabrias Mon. 84. – Debord, A. Mineure 223, 235. –
Buckler, Greece 33 η.Ƃ. – Moreno, Feeding Democr. 161, 167. ΐθ. ηƀζ ηƀƄ., ηƂƅ. Ώ5Ɓ, ƂζƁζηά ƃδι. 879.
28. ΐθ. ηƀƄ., ηƂƅ. ΐ1, Ž1ƀ, Ž1α.
29. ΐθ. ηƀƄ., ηƂƅ. ΐ1.
30. ΐθ. ηƀƄ., ηƂƅ. Ž4α.
6
ηƀζ μζ θƂβυιƂκμζ θνκκεξθηάξηνη (ƀνπζηά ƁζμζηδƄέξ Ƅςκ πνχƄςκ ηƀζ ιƂƄέπƂζƄƀ ƄƂθς-
κƂζƀημί οπάθθδθμζ)31.
Σμ ƃδιƀκƄζηυƄƂνμ ƀνπƀζμθμβζηυ Ƃφνδιƀ ƀπυ Ƅδκ ƂονφƄƂνδ πƂνζμπή Ƅδξ πυ-
θƂςξ ƀκάβƂƄƀζ ςƃƄυƃμ ƃƄμοξ πνχζιμοξ αογƀκƄζκμφξ πνυκμοξ (Ƅέθδ 5μο ή 6μξ ƀζ.).
ΠνυηƂζƄƀζ βζƀ ιƀνιάνζκδ ƃƄήθδ, δ μπμίƀ ƁζƀƃχγƂζ ƀπυƃπƀƃιƀ Ƅμο ƀπμηƀθμφιƂκμο
«ΒƁίηƄμο Ƅδξ ΏαφƁμο» (ƅςƄμβνƀƅίƀ Ƅδξ ƄƂθƂοƄƀίƀξ [© Bjørn Christian Tørrissen]
πƀνƀƄίεƂƄƀζ ƃƄμ Ƃλχƅοθθμ Ƅμο πƀνυκƄμξ αζαθίμο). ΜƂ μνζƃιέκƀ ƀπυ Ƅƀ πμθθά πνμ-
αθήιƀƄƀ (ηονίςξ πνμκμθυβδƃδξ ηƀζ πƂνζƂπμιέκμο) πμο πƀνμοƃζάγƂζ Ƅμ πνμƀκƀƅƂν-
εέκ ƁζάƄƀβιƀ έπμοιƂ ƀƃπμθδεƂί ήƁδ θƂπƄμιƂνχξ ƃƂ πνμβƂκέƃƄƂνδ ƁδιμƃίƂοƃή
ιƀξ32. Σμ ƂπƀκƂλƂƄάγμοιƂ ςƃƄυƃμ ƃƂ ƂζƁζηυ ηƂƅάθƀζμ ƀοƄήξ Ƅδξ ιƂθέƄδξ βζƀ ƄνƂζξ
ηονίςξ θυβμοξ: (ƀ) Žζƀ Ƅδκ πƂνƀζƄένς ƁζƂνƂφκδƃδ Ƅδξ ιμνƅήξ ηƀζ Ƅδξ πνμκμθυβδ-
ƃδξ Ƅςκ Ɓφμ ƄιδιάƄςκ Ƅμο ΒƁίηƄμο. (α) Žζƀ κƀ ƂπζƃδιάκμοιƂ ηάπμζƀ κέƀ ƃƄμζπƂίƀ
πμο ƀƅμνμφκ ηονίςξ ƃƄδκ ζƃƄμνζηά ƃοπκυƄƀƄδ Ƃίƃπνƀλδ ƅυνςκ ƃƄμ ιηκέλαλ - ηε-
ισλεῖνλ ηƀζ πζεƀκχξ ƃƄƀ θμζπά ἐκπόξηα Ƅδξ πƂνζμπήξ Ƅδξ ΏαφƁμο ηƀƄά Ƅμοξ ηθƀƃζ-
ημφξ, νςιƀσημφξ ηƀζ ιƂƃƀζςκζημφξ πνυκμοξ. (β) Žζƀ Ƅδκ πƀνάθθδθδ, ƀοƄή Ƅδ ƅμνά,
ƂλέƄƀƃδ Ƅμο ΒƁίηƄμο ƃƂ ƃοκƁοƀƃιυ ιƂ άθθƂξ ƃοκƀƅƂίξ, θζβυƄƂνμ ή πƂνζƃƃυƄƂνμ,
πθδνμƅμνίƂξ· μζ ƄƂθƂοƄƀίƂξ (ηƀζ υπζ Ƅμ πƀνƀπάκς ΈƁζηƄμκ) ƀƅμνμφκ ƃƄδκ ίƁνοƃδ
Ƅμο θƂβυιƂκμο δεκνζίνπ ηεισλείνπ ή θνκκεξθίνπ Ἀβύδνπ ƀπυ Ƅμκ ΕμοƃƄζκζƀκυ Ώ´,
υπςξ ƀκƀƅένƂƄƀζ ƃƂ ιίƀ ƀβκχƃƄμο ƃοββνƀƅέƀ «΢ύλνςηλ ρξνληθήλ» Ƅμο 11μο ƀζ.,
ƃƄμοξ θόκεηεο Ἀβύδνπ, ƃƄδκ annona civica, ƃƄδκ annona militaris33 ηƀεχξ ηƀζ
ƃƄδ θƂζƄμονβίƀ Ƅςκ Ƅμπζηχκ ƃζƄƀπμεδηχκ. Άθθƀ πμζηίθƀ ƃƄμζπƂίƀ ιπμνμφκ υιςξ
κƀ ƀκƄθδεμφκ ηƀζ ƀπυ ƂονƂεέκƄƀ Ƃιπμνζηά κƀοάβζƀ, ƀπυ ƁζƀƅμνƂƄζηά ƀοƄμηνƀƄμνζ-
ηά ΈƁζηƄƀ βζƀ Ƅμκ ΒθθήƃπμκƄμ ηƀεχξ ηƀζ ƀπυ ηƀƄƀθυβμοξ Ƃίƃπνƀλδξ ƁδιμƄζηχκ
Ɓƀƃιχκ. Σέθμξ, ƂπζπνυƃεƂƄƂξ ιƀνƄονίƂξ ƀƅμνμφκ άιƂƃƀ ή ƃοƃπƂƄίγμκƄƀζ ιƂ Ƅμκ
πνμƀκƀƅƂνεέκƄƀ, ƂνιδκƂοƄζηά ƀιƅζθƂβυιƂκμ, εƂƃιυ Ƅςκ ἀπνζεθῶλ, Ƅμοξ θƂβυιƂ-
κμοξ θνκκεξθηαξίνπο ηƀζ Ƅƀ ƂζƃπνƀƄƄυιƂκƀ θνκκέξθηα ƃƄδκ ƂονφƄƂνδ πƂνζμπή Ƅμο
ΒθθδƃπυκƄμο ηƀεχξ ηƀζ ιƂ Ƅδκ ƀνπƀίƀ (ƂθθδκζƃƄζηή ηƀζ νςιƀσηή) παξαθπιαθήλ
ηƀζ Ƅμοξ ιƂƃƀζςκζημφξ (ΐογƀκƄζκμφξ) παξαθύιαθεο. ΋θƀ ƀοƄά Ƅƀ ƃƄμζπƂίƀ πƀνƀƄί-
εƂκƄƀζ ηƀζ ƀλζμθμβμφκƄƀζ πƀνάθθδθƀ ιƂ Ƅμ πνμƀκƀƅƂνεέκ «ΈƁζηƄμκ Ƅδξ ΏαφƁμο»
βζƀ Ƅδκ Ƃλƀβςβή πθδνέƃƄƂνςκ, ƀƃƅƀθέƃƄƂνςκ ƀθθά ηƀζ ƂονφƄƂνςκ ƃοιπƂνƀƃιά-
Ƅςκ Ƅυƃμ βζƀ Ƅμ ƀηνζαέξ πƂνζƂπυιƂκμ Ƅμο ƄƂθƂοƄƀίμο υƃμ ηƀζ βζƀ Ƅδκ ƂονφƄƂνδ μν-
βάκςƃδ, θƂζƄμονβίƀ ηƀζ ηίκδƃδ Ƅμο θζιέκμξ ηƀζ Ƅμο ƄƂθςκƂίμο Ƅδξ ΏαφƁμο ηƀƄά
Ƅμοξ φƃƄƂνμοξ νςιƀσημφξ ηƀζ Ƅμοξ αογƀκƄζκμφξ πνυκμοξ34.
Δ πƂνζβνƀƅή ηƀζ ηονίςξ δ ƂνιδκƂίƀ Ƅμο ιƀηνƀίςκμο ζƃƄμνζημφ αίμο Ƅδξ Ώαφ-
Ɓμο (7μξ ƀζ. π.Υ. - ƀνπέξ 14μο ƀζ. ι.Υ.) ηƀεχξ ηƀζ Ƅςκ θυβςκ πμο μƁήβδƃƀκ ƄƂθζηά
ƃƄμκ ƄƂνιƀƄζƃιυ Ƅμο ƃοκζƃƄμφκ αƀƃζηά ƂνςƄήιƀƄƀ πμο ƀπƀƃπμθμφκ Ƅδ ƃοβηƂηνζ-
ιέκδ ιƂθέƄδ. ΚƀƄ‟ ƂπέηƄƀƃδ, δ ƀκάƁƂζλδ Ƅδξ ζƁζƀίƄƂνδξ ηƀζ Ɓζƀπνμκζηήξ βƂςπμθζƄζ-
ηήξ ηƀζ μζημκμιζηήξ ƃδιƀƃίƀξ Ƅδξ ΏαφƁμο ηƀεχξ ηƀζ δ πƂνζβνƀƅή Ƅδξ ƁζμζηδƄζηήξ,
_______________________
31. ΐθ. ηƀƄ., ΠƀνƀνƄήιƀƄƀ ΕΕ ηƀζ ΕΕΕ.
32. ΛƂαƂκζχƄδξ, ΈƁ. ΏαφƁμο 52 η.Ƃ.
33. Bθ. ηƀƄ., ηƂƅ. Ž1ƀ, Ž1α, ƂζƁζηά ƃδι. 2521, 2534, 2539 (βζƀ αβν.).
34. ΐθ. ηƀƄ., ηƂƅ. Ž4α, Ž4β. Βπίƃδξ, αθ. ηƀƄ., ΠƀνƀνƄήιƀƄƀ Ε-ΕΕ.
7
μζημκμιζηήξ, ƃƄνƀƄζςƄζηήξ ηƀζ ƂηηθδƃζƀƃƄζηήξ μνβάκςƃδξ Ƅδξ ƃοβηƂηνζιέκδξ πυ-

θƂςξ ƀθθά ηƀζ Ƅςκ ΢ƄƂκχκ Ƅμο ΒθθδƃπυκƄμο (ή πƂνζμπή ἗ιιεζπνληίαο ηƀƄά Ƅμκ
΢Ƅνάαςκƀ), Ƅδξ ΣνςάƁμξ ηƀζ βƂκζηά Ƅδξ ΒθθδƃπμκƄζ(ƀ)ηήξ («ἐθ‟ ἗ιιεζπόληῳ») ή
ΒπζηƄήƄμο ſνοβίƀξ ηƀƄά Ƅδκ φƃƄƂνδ ƀνπƀζυƄδƄƀ ηƀζ Ƅμ ιƂƃƀίςκƀ ƀπμƄƂθμφκ ηφ-
νζμοξ ƂνƂοκδƄζημφξ ƃƄυπμοξ Ƅδξ πƀνμφƃƀξ ιμκμβνƀƅίƀξ35. Žζ‟ ƀοƄυκ Ƅμ θυβμ Ƅμ αζ-
αθίμ ƁƂκ πƂνζμνίγƂƄƀζ ƀπθχξ ƃƂ θƂπƄμιƂνή ƂλζƃƄυνδƃδ Ƅςκ (ηƀεƀοƄυ ƃδιƀκƄζηχκ)
πμθζƄζηχκ ηƀζ ƃƄνƀƄζςƄζηχκ ƂλƂθίλƂςκ πμο ƃδιƂζχεδηƀκ ƃƄδκ ƀκςƄένς βƂςβνƀƅζ-
ηή ηƀζ εƀθάƃƃζƀ πƂνζμπή (μζ ƄƂθƂοƄƀίƂξ ƀκƀθφμκƄƀζ υιςξ Ƃπίƃδξ, ηƀεχξ δ ΆαοƁμξ
ƂπδνέƀƃƂ ηƀζ πƀνάθθδθƀ ƂπδνƂάƃƄδηƂ ƀπυ ƀοƄέξ, θυβς Ƅδξ πνμƃƅομφξ βƂςβνƀƅζ-
ηήξ Ƅδξ εέƃδξ). ΏκƄζεέƄςξ, ηƀƄƀαθήεδηƂ ζƁζƀίƄƂνδ πνμƃπάεƂζƀ, χƃƄƂ κƀ ƂκƄμπζ-
ƃƄμφκ ηƀζ κƀ ƀκƀθοεμφκ μζ ƂονφƄƂνƂξ ιƂƄƀαμθέξ πμο οπέƃƄδƃƀκ μζ πνμƀκƀƅƂνεƂί-
ƃƂξ ιμνƅέξ μνβάκςƃδξ ƀπυ Ƅμοξ ƀνπƀίμοξ πνυκμοξ έςξ ηƀζ Ƅμ 13μ ƀζ. ι.Υ. ηƀεχξ
ηƀζ μζ ƀζƄίƂξ πμο μƁήβδƃƀκ ƃƄδκ Ƃιƅάκζƃδ ηƀζ θƂζƄμονβίƀ ƁζƀƅμνƂƄζηχκ μνβƀκςƄζ-
ηχκ πθƀζƃίςκ, πμζηίθςκ ƀƃƄζηχκ, ƁζμζηδƄζηχκ ηƀζ θμζπχκ εƂƃιχκ ƃƄδκ ΆαοƁμ ηƀζ
βƂκζηά ƃƄδκ πƂνζƅένƂζƀ Ƅμο ΒθθδƃπυκƄμο ηƀƄά Ƅδκ ƀκςƄένς πνμκζηή πƂνίμƁμ. Ε-
ƁζƀίƄƂνδ έιƅƀƃδ ƁυεδηƂ ςƃƄυƃμ Ƃπίƃδξ ƃƄδ ιƂθέƄδ Ƅδξ Ƃλέθζλδξ Ƅμο ζƃƄμνζημφ αί-
μο Ƅςκ μζηζƃιχκ Ƅςκ ƀκςƄένς πƂνζƅƂνƂζχκ ηƀζ ƂζƁζηά ƃƄδ ƁζƂνƂφκδƃδ Ƅςκ ƃπέƃƂ-
ςκ πμο ƀκέπƄολƀκ ƀοƄμί ιƂ Ƅδκ ΆαοƁμ ηƀεχξ ηƀζ Ƅδξ βƂκζηυƄƂνδξ εέƃδξ Ƅδξ ƄƂθƂο-
Ƅƀίƀξ ƃƄδκ ƂονφƄƂνδ πƂνζμπή36.
ΟθμηθδνχκμκƄƀξ, εƀ πνέπƂζ κƀ ƃδιƂζχƃμοιƂ ƂƁχ υƄζ μ θζιέκƀξ Ƅδξ ΏαφƁμο
ƀπχθƂƃƂ πνμμƁƂοƄζηά ηƀƄά Ƅμ 13μ ƀζ. ι.Υ. Ƅδκ ζƁζάγμοƃƀ ƃδιƀƃίƀ πμο ƁζέεƂƄƂ Ƅμο-
θάπζƃƄμκ ƀπυ Ƅμοξ ƀνπƀίμοξ ηθƀƃζημφξ πνυκμοξ, Ƃκχ δ ηƀεƀοƄυ πυθδ ƂβηƀƄƀθƂί-
ƅεδηƂ βφνς ƃƄζξ ƀνπέξ Ƅμο 14μο ƀζ. ι.Υ. Οζ θυβμζ πμο μƁήβδƃƀκ ƃƄδ ιƂίςƃδ Ƅδξ
ƃπμοƁƀζυƄδƄƀξ Ƅδξ ΏαφƁμο ηƀζ ƄƂθζηά ƃƄμκ ƄƂνιƀƄζƃιυ Ƅμο ζƃƄμνζημφ Ƅδξ αίμο,
πνμξ «υƅƂθμξ» ƀνπζηά Ƅδξ ημκƄζκήξ Ƅδξ Λƀιράημο (Ƅμονη. Lapseki)37 ηƀζ ƀνβυƄƂ-
νƀ Ƅμο κƂυƄƂνμο βƂζƄμκζημφ Ƅδξ Kale-i Sultaniye (ιƂƄέπƂζƄƀ Çanakkale), ƀκƀθφμ-
κƄƀζ ƃƂ ƂζƁζηά οπμηƂƅάθƀζƀ Ƅμο αζαθίμο38. Σέθμξ, ƃƄδκ ƀκά πƂίνƀξ ιƂθέƄδ ƂπζπƂζνƂί-
Ƅƀζ ηƀζ δ ƂλέƄƀƃδ πμζηίθςκ ƂπζπνυƃεƂƄςκ ƂνƂοκδƄζηχκ πνμαθδιάƄςκ, Ƅƀ μπμίƀ ƀ-
κƀηφπƄμοκ ƀπυ Ƅδ ιƂθέƄδ Ƅςκ πδβχκ ηƀζ Ƅδξ ƃπƂƄζηήξ αζαθζμβνƀƅίƀξ39.
_______________________
35. ΐθ. ηƀƄ., ηƂƅ. Ώ6Ƃ, Ž1, Ž2, Ž3, Ž4, Α1, Α2, Α3, Α4.
36. ΐθ. ηƀƄ., ηƂƅ. Ώ6ƃƄ, ΐ2.
37. ΐθ. ηƀƄ., ƃδι. 1811.
38. ΐθ. ηƀƄ., ηƂƅ. Α4ƀ, Α4β.
39. Žζƀ αβν. ƃπƂƄζηή ιƂ Ƅδκ ΆαοƁμ, αθ. ƀκ., ƃδι. 2.
8
Α1. Ο Διιήζπνληνο θαη ην ΢ηελὸλ ηῆο Ἀβύδνπ
Δ ƂονφƄƂνδ πƂνζμπή Ƅμο ΒθθδƃπυκƄμο ή ƀθθζχξ Ƅςκ ΑƀνƁƀκƂθ(θ)ίςκ (Ƅμονη.

Çanakkale ΐoğazı)40 ƀκƄζιƂƄςπίγƂƄƀζ ƃοπκυƄƀƄƀ ƃƂ πƀθƀζέξ ηƀζ ƃφβπνμκƂξ ƀνπƀζμ-
θμβζηέξ ƁδιμƃζƂφƃƂζξ ςξ βƂςβνƀƅζηή ηƀζ εƀθάƃƃζƀ ƂκυƄδƄƀ, Ƅμ ƀηνζαέξ ιήημξ Ƅδξ
μπμίƀξ ƀπμƄƂθƂί πάκƄςξ ƀκƄζηƂίιƂκμ ιάθθμκ οπμηƂζιƂκζηήξ ƂνιδκƂίƀξ (ƃοκƄƂƄƀβ-
ιέκƂξ 40þ 13' ηƀζ 26þ 26', ιήημξ ca. 61-68 πθι., πθάƄμξ ca. 1,2 - 6 πθι., ιέƃμξ υνμξ
αάεμοξ 55 ι.).
Δ ƀηνζαήξ έηƄƀƃδ Ƅμο ΒθθδƃπυκƄμο ηƀƄά Ƅμοξ ƀνπƀίμοξ πνυκμοξ ήƄƀκ ςƃƄυ-
ƃμ ƀηυιδ πζμ ƀιƅζθƂβυιƂκδ, υπςξ ιƀνƄονƂί ιƂƄƀλφ άθθςκ μ βƂςβνάƅμξ ΢Ƅνάαςκ
ƃƄζξ ƀνπέξ Ƅμο 1μο ƀζ. ι.Υ (αίμξ 66/63 π.Υ. - 23/26 ι.Υ.)41. Σƀ ƃοβηƂηνζιέκƀ ΢ƄƂκά
ƁζƀεέƄμοκ πνάβιƀƄζ ƄνƂζξ ƁζƀηνζƄμφξ «βƂςβνƀƅζημφξ πƀνƀηƄήνƂξ», Ƅμοξ μπμίμοξ
ιπμνμφιƂ κƀ πνμƃƁζμνίƃμοιƂ ƃƂ ƀκƄίƃƄμζπƀ ƄιήιƀƄƀ ιƂ ƀνηƂƄά ƃƀƅή υνζƀ: (ƀ) Σμ
εƂςνμφιƂκμ ςξ ƀκχƄƂνμ Ƅιήιƀ Ƅμο ΒθθδƃπυκƄμο ƂηƄƂίκƂƄƀζ ƀπυ Ƅδ ενƀηζηή Κƀθ-
θίπμθδ (Ƅμονη. Gelibolu)42 ηƀζ Ƅμ ƀκƄζηνζκυ ƀηνςƄήνζμ Çardak (ή Çardakova ή Da-
lyan burnu) ηƀζ Ƅμ πςνίμ Κamanar ιέπνζ Ƅμ ενƀηζηυ ƀηνςƄήνζμ ηƀζ θζιέκƀ Ƅμο
ƅνμονίμο Ώkbaş43 (ƃƄδκ πƀθƀζά ΢δƃƄυ) ηƀζ Ƅμκ ƀπέκƀκƄζ ƀƃζƀƄζηυ μζηζƃιυ Κaraca-
ôren ƃƄδκ πƂƁζάƁƀ Ƅμο Κuş. (α) Σμ ιƂƃƀίμ Ƅιήιƀ ƅεάκƂζ ιέπνζ Ƅδκ πƂνζμπή ƀκάιƂ-
ƃƀ ƃƄμ ƃφβπνμκμ Δavuzlar (ƃƄδ ενƀηζηή ΥƂνƃυκδƃμ44) ηƀζ ƃƄμ ƀκƄζηνζκυ ƀηνςƄή-
νζμ Kepez (ƀνπ. ΑƀνƁƀκίξ ή ΑƀνƁάκζμκ). (β) Σέθμξ, Ƅμ θƂβυιƂκμ ηƀƄχƄƂνμ Ƅιήιƀ
_______________________
40. Žζƀ Ƅμκ ΒθθήƃπμκƄμ ηƀζ Ƅδκ πƂνζμπή Ƅδξ ΣνςάƁμξ (Ƅμονη. Biga Yarımadası), αθ. Chandler, Troy. – Cramer, A. Minor,
Ƅ. Ε, ƃ. 60 η.Ƃ. – Choiseul-Gouffier, Πεξηήγ. 940 η.Ƃ. – Texier, A. Mineure 159 η.Ƃ., 173 η.Ƃ. – Meyer, Troas. – Fr. Calvert,
Ueber die asiatische Küste des Hellespont, Zeitschrift für Ethnologie 12 (1880) 31-39. – Ramsay, Geography 153-164. –
ΚμκƄμβζάκκδξ, Γεσγξ. 208 η.Ƃ. – Janin, Églises 192 η.Ƃ. – Scheffler, Dardanellen 104-105. – Leaf, Troy. – Toο ζƁίμο, Troad,
passim, ƂζƁζηά 117 (βζƀ Ƅμ θζιέκƀ Ƅδξ ΏαφƁμο), 125 η.Ƃ. – Malten, Hero u. Leander 71 η.Ƃ. – Cook, Troad. – Σμο ζƁίμο, Cities.
– LMA, Ƅ. 4, ƃ. 571. – T. E. Gregory, θ. Hellespont, ODB, Ƅ. 2, ƃ. 912-913. – Μήθθƀξ, Πξνπνληίδα. – Freely, Aegean Coast 7
η.Ƃ. – Σμο ζƁίμο, Marmara. – Belke, Mysien u. Hellespont. – Σμο ζƁίμο, Development. – Σμο ζƁίμο, Bith. u. Hell. (θ. Abydos).
– Ingrid Gamer-Wallert, Troia. Brücke zwischen Orient und Okzident [Attempto Studium Generale], Tübingen 1992. – Troas.
Neue Forschungen III. – Akalın, Troia Bölgesinde. – Franco, Troade. – Briant, Persian Emp. 142 η.Ƃ., 156 η.Ƃ., 256 η.Ƃ., 530
η.Ƃ., 548 η.Ƃ., 561 η.Ƃ., 639 η.Ƃ., 825 η.Ƃ. – Külzer, Ostthrakien 396-397. – Türker, Middle Section. – Σδξ ζƁίƀξ, Hellespont. –
Catherine Hofmann, Die homerische Troas oder Wie lassen sich Epos, Terrain und Karte zur Übereinstimmung bringen?,
Cartographica Helvetica 25 (2002) 37-46. – Troia and the Troad. – J. Cobet, Die Troas als historische Landschaft,
Geschichtsdeutung auf alten Karten. Archäologie und Geschichte, Ƃπζι. D. Unverhau [Wolfenbütteler Forschungen 101],
Wiesbaden 2003, ƃ. 332-377. – ΢πονυπμοθμξ, ΋ξνη 84, 110, 144, 182. – Avram, Coast 974 η.Ƃ. – Mitchell, Troas. –
ΜƂπƄίƁδξ, ΠνμπμκƄίƁƀ. – Prêteux, Propontide. – Σμο ζƁίμο, Détroits. – Trachsel, Troade. – Stadt u. Landschaft Homers. –
Kôrpe, Akhaim. Hakimiyetinde. – Ballesteros-Pastor, Troy. – Stoneman, Across the Hellespont 84 η.Ƃ. – Boehm, Synoikism 22
η.Ƃ., 93 η.Ƃ. – Yazgı, Troas. – Candar, Troas. – Ανƀημφθδξ, Οξγάλσζε, Ƅ. Ώ´, ƃ. 217 η.Ƃ. – Rose, Troy. – Lendering,
Hellespont. – Chabot Aslan - Pernicka, Wild Goat Cer. – Chabot Aslan - Rose, Troy. – Niewôhner, Mysia. Πναθ. ηƀζ Janin,
Bithynie. – Mysische Studien. – Bosporus: Gateway. – Πίημοθƀξ, Μ. Αζία 71 η.Ƃ. (Μοƃίƀ [Μζηνά]), 95 η.Ƃ. (Σνςάξ). –
Identité régionale, ident. civiques. ΒπζπνυƃεƂƄƀ, αθ. ƃƄδκ ζƃƄ. http://www.uni-tuebingen.de/troia/eng/publikationen.html. Žζƀ
Ƅδ βƂςβνƀƅζηή ηƀζ εƀθάƃƃζƀ Ɓζƀιυνƅςƃδ ηƀζ Ƅμοξ ƃφβπνμκμοξ μζηζƃιμφξ Ƅδξ πƂνζμπήξ Ƅμο ΒθθδƃπυκƄμο, αθ. Ƅμοξ
Ɓμνοƅμνζημφξ πάνƄƂξ, ƅςƄμβνƀƅίƂξ ηƀζ ƀπƂζημκίƃƂζξ ƃƄζξ ζƃƄ. http://wikimapia.org, https://www.google.gr/maps/ ηƀζ
http://www.nationsonline.org/oneworld/map/google_map_turkey.htm.
41. ΢Ƅνάαςκ, Ƅ. 2, αζαθ. Γ´ (ƀπμƃπ.), πƀν. 56, ƃ. 470.26 η.Ƃ., πƀν. 58, ƃ. 471.31 η.Ƃ. Πναθ. Leaf, Troad 50-52. – Avram,
Coast 974. – Inschr. Perinthos-Herakleia 87 (ιƂ πƀνƀεέƃƂζξ ƀνπƀίςκ πςνίςκ).
42. Ώl. Κazhdan, θ. Kallipolis, ODB, Ƅ. 2, ƃ. 1094-1095 (ιƂ αβν.). – Avram, Coast 981-982 (ƀν. 744).
43. Türker, Castle in Akbaş.
44. Žζƀ Ƅδκ πƂνζμπή, αθ. Πƀνƀκίηƀξ, žνᾳη. ΥƂνƃ. – Kahrstedt, Chersones. – Yavuz, Chersonese. – ΐƂθδβζάκκδ-ΣƂνγή,
Πόιεηο θαη β. Οδξπζώλ, passim. – Tzvetkova, Chersonese. – Loukopoulou, Chersonesos. – M. H. Sayar, Historical
Geography of the Ancient Cities and Harbours in Southeastern Thrace and on Thracian Chersonese, Anatolie des peuples, Ƅ.
1, ƃ. 107-110. – Külzer, Chersones. – Toο ζƁίμο, Zwischen Europa u. Asien. Žζƀ Ƅƀ ƀνπƀζμθ. Ƃονήι., αθ. ηƀƄ., ƃδι. 217, 433.
11
Α2. Ο θπζηθόο ιηκέλαο ηεο Αβύδνπ θαη νη νηθνλνκηθέο ζπλζήθεο ηεο επξύηεξεο
πεξηνρήο
Σƀ αƀƃζηά (βζƀ Ƅμοξ ΈθθδκƂξ) ηνζƄήνζƀ Ƃπζθμβήξ ιζƀξ ƄμπμεƂƃίƀξ βζƀ Ƅδκ Ƃ-
βηƀƄάƃƄƀƃδ ηƀζ Ɓδιζμονβίƀ Ƃκυξ αζχƃζιμο μζηζƃιμφ ƃοκμρίγμκƄƀζ ςξ Ƃλήξ ƀπυ
Ƅμοξ Moga ηƀζ Crouch: ƅοƃζηή μπονυƄδƄƀ, ƂπάνηƂζƀ πυƃζιμο κƂνμφ ηƀευθδ Ƅδ
ƁζάνηƂζƀ Ƅμο έƄμοξ, άιƂƃδ πνυƃαƀƃδ ƃƂ ƀνυƃζιδ βδ ηƀζ αμƃηυƄμπμοξ, ƁοκƀƄυƄδƄƀ
πƂνƃƀίƀξ ηƀζ εƀθάƃƃζƀξ Ƃπζημζκςκίƀξ, πνυƃαƀƃδ ƃƂ ημκƄζκμφξ ƂƁƀƅζημφξ υνμοξ
ηƀζ ƁοκƀƄυƄδƄƀ ƃοκƂνβƀƃίƀξ ιƂ Ƅμκ ƂηάƃƄμƄƂ βδβƂκή πθδεοƃιυ, οβζƂζκέξ ƃοκεήηƂξ
πƂνζαάθθμκƄμξ πχνμο, πμζηζθμιμνƅίƀ ηƀζ ηάθθμξ Ƅδξ ƂονφƄƂνδξ ƄμπμεƂƃίƀξ94. ΋-
πςξ εƀ ƀκƀθοεƂί πƀνƀηάƄς, δ πνμƃƅοήξ βƂςβνƀƅζηή εέƃδ Ƅδξ ΏαφƁμο πθδνμφƃƂ
υθƂξ Ƅζξ πƀνƀπάκς πνμτπμεέƃƂζξ. Δ ƃοκεήηδ ƀοƄή ƂνιδκƂφƂζ Ƅδκ Ƃπζθμβή Ƅδξ βζƀ
Ƅδκ ίƁνοƃδ Ƅμο μιχκοιμο μζηζƃιμφ ηƀεχξ ηƀζ Ƅμ ιƀηνƀίςκμ ζƃƄμνζηυ αίμ Ƅμο ƄƂ-
θƂοƄƀίμο ƃƄδκ ΣνςάƁƀ. Δ ƄƂθƂοƄƀίƀ Ƃλάθθμο ƀπμƄƂθƂί ιίƀ ƀπυ Ƅζξ πθέμκ ƅφƃƂζ
πνμζηζƃιέκƂξ ƃƂ ƁοκƀƄυƄδƄƂξ μζημκμιζηήξ ƂηιƂƄάθθƂοƃδξ πƂνζƅένƂζƂξ Ƅδξ Μ. Ώƃί-
ƀξ95. ΏκƀθοƄζηυƄƂνƀ:
Ο ημθπίƃημξ Ƅδξ ΏαφƁμο ƀπμƄƂθμφƃƂ ηƀƄά Ƅμοξ ƀνπƀίμοξ ηƀζ ιƂƃƀζςκζημφξ
πνυκμοξ (ηƀζ ƂλƀημθμοεƂί κƀ Ƃίκƀζ ƃƄδ ƃφβπνμκδ Ƃπμπή) Ƅμ ηƀθφƄƂνμ ƅοƃζηυ ƀβηο-
νμαυθζμ Ƅςκ ΑƀνƁƀκƂθίςκ ηƀζ Ƅδξ ΣνςάƁμξ (Ƅμονη. Biga Yarımadası)96. Ο ΢Ƅνά-
αςκ πνμƃƁζμνίγƂζ Ƃιιέƃςξ πθδκ ƃƀƅχξ Ƅμκ ƀαοƁδκυ μζηζƃιυ ςξ «εὐιίκελνλ θαὶ ἀ-
μηόινγνλ», Ƃκχ μ πνμβƂκέƃƄƂνυξ Ƅμο Πμθφαζμξ ƀκƀƅένƂζ πƀνƀηƄδνζƃƄζηά υƄζ δ ƀν-
πƀίƀ «ηῶλ Ἀβπδελῶλ πόιηο πεξηέρεηαη κὲλ ἐμ ἀκθν῔λ ην῔λ κεξν῔λ ὏πὸ η῵λ η῅ο Δ὎ξώ-
πεο ἀθξσηεξίσλ» ηƀζ ƁζέεƂƄƂ οπήκƂιμ «ιηκέλα δπλάκελνλ ζθέπεη ἀπὸ παληὸο ἀ-
λέκνπ ηνὺο ἐλνξκνῦληαο»· πνμƃεέƄƂζ ιάθζƃƄƀ υƄζ Ƅƀ πθμίƀ πμο έπθƂƀκ ƃƄƀ ΢ƄƂκά
ƁƂκ ιπμνμφƃƀκ κƀ πνμƃμνιίƃμοκ ƃƂ ηƀκέκƀ άθθμ ƃδιƂίμ ημκƄά ƃƄδκ πυθδ, ƂλƀζƄί-
ƀξ Ƅμο ζƃπονμφ εƀθάƃƃζμο νƂφιƀƄμξ ηƀζ Ƅδξ Ɓζƀιυνƅςƃδξ Ƅδξ Ƅμπζηήξ ƀηƄμβνƀι-
ιήξ. Σμ βƂβμκυξ ƀοƄυ ƂίπƂ ςƃƄυƃμ ƂπζƃδιƀκεƂί πνςƄφƄƂνƀ, Ƃιιέƃςξ πθδκ ƃƀƅχξ,
ƀπυ Ƅμκ ΔνυƁμƄμ97. Δ εέƃδ Ƅμο ƀαοƁδκμφ υνιμο πƀνέπƂζ πνƀβιƀƄζηά ζƁƀκζηή πνμ-
ƃƄƀƃίƀ ƀπυ Ƅμοξ αμνƂζμƀκƀƄμθζημφξ ƀκέιμοξ, ƃοκεήηδ πμο ƂλƀƃƅάθζγƂ Ƅδκ ƀƃƅƀ-
θή ƀβηονμαμθίƀ Ƅςκ πθμίςκ πμο έπθƂƀκ ƃƄƀ ΢ƄƂκά. Δ Ƅμπζηή Ɓζƀιυνƅςƃδ Ƅμο ƂƁά-
ƅμοξ πƀνƂίπƂ πƀνάθθδθƀ ƅοƃζηή ƁοκƀƄυƄδƄƀ ƀιοκƄζηήξ ηάθορδξ Ƅυƃμ ƃƄδκ ƀηƄή
υƃμ ηƀζ ƃƄμοξ θυƅμοξ ƃƄƀ ƀκƀƄμθζηά. Σμ ƃοβηƂηνζιέκμ πθƂμκέηƄδιƀ ƂνιδκƂφƂζ Ƅδ
πνδƃζιμπμίδƃδ Ƅδξ ΏαφƁμο ςξ ƀηιάγμκƄμξ μπονμφ θζιέκμξ ηƀζ ƃƄνƀƄζςƄζημφ ηέ-
κƄνμο ƃƄμοξ ƀνπƀίμοξ ηƀζ ƃƄμοξ ιƂƃƀζςκζημφξ πνυκμοξ. ΢Ƅμοξ κƂυƄƂνμοξ πνυκμοξ
δ ηƀεƀοƄυ πυθδ ƂίπƂ πθέμκ πάρƂζ κƀ οƅίƃƄƀƄƀζ, Ƃκχ Ƅιήιƀ Ƅμο ƀθθμƄζκμφ υνιμο
_______________________
94. Moga, Religion 531. ΏκƀθοƄζηυƄƂνƀ, αθ. Dora P. Crouch, Water Management in Ancient Greek Cities, New York -
Oxford 1993, ƃ. 59-60, 110-114. – Tδξ ζƁίƀξ (et al.), Geology and Settlement. Greco-Roman Patterns, Oxford - New York
2003.
95. Yazgı, Troas ii.
96. Leaf, Σroy 362. – Σμο ζƁίμο, Troad 117. – Bean, Abydos. – Mitchell, Abydos 1. – Belke, Bith. u. Hell. (θ. Abydos). Žζƀ
Ƅζξ ƃοβηƂηνζιέκƂξ πƂνζμπέξ, αθ. ƀκ., ƃδι. 40.
97. ΢Ƅνάαςκ, Ƅ. 3, αζαθ. ΕŽ´ (1), πƀν. 18, ƃ. 825.17-19. – Πμθφαζμξ, Ƅ. 2, αζαθ. Ε΢Σ´, ηƂƅ. 29, ƃ. 843.5-11. – ΔνυƁμƄμξ, Ƅ.
ΕΕ, αζαθ. Γ΄ («Πνιύκληα»), πƀν. 33, ƃ. 136.
19
Ƅδξ ηƀζ Ƅμο θζιƂκμανƀπίμκƀ / ƀηνςƄδνίμο Ƅμο Nara burnu ƂίπƂ πζεƀκχξ αοεζƃƄƂί,
θυβς Ƅδξ ƁζƂφνοκƃδξ Ƅμο Ƅμπζημφ πμνειμφ. ΜμθƀƄƀφƄƀ, δ πƂνζμπή Ƅμο ƀαοƁδκμφ
ƀηνςƄδνίμο μπονχεδηƂ ηƀζ ƁζƀιμνƅχεδηƂ ηƀƄάθθδθƀ, χƃƄƂ κƀ θƂζƄμονβήƃƂζ ςξ
ƀƃƅƀθήξ κƀφƃƄƀειμξ Ƅμο μεςιƀκζημφ ƃƄυθμο98.
Δ πνμƃƅοήξ ηƀζ ƁƂƃπυγμοƃƀ βƂςβνƀƅζηή εέƃδ Ƅδξ ΏαφƁμο, ƀκάιƂƃƀ ƃƂ Ɓφμ
δπƂίνμοξ (Βονχπδ - Ώƃίƀ) ηƀζ Ɓφμ ιƂβάθƂξ εάθƀƃƃƂξ (ΜƂƃυβƂζμξ - ΒφλƂζκμξ Πυ-
κƄμξ), ηƀεχξ ηƀζ μ ƂλƀζνƂƄζηυξ ƅοƃζηυξ θζιέκƀξ Ƅδξ Ɓδιζμφνβδƃƀκ θμζπυκ Ƅζξ πνμτ-
πμεέƃƂζξ βζƀ Ƅδκ πνχζιδ ƀκάπƄολδ ηƀζ Ƅδ ιƂƄέπƂζƄƀ ƂοδιƂνίƀ Ƅμο μζηζƃιμφ. Δ άιƂ-
ƃδ ηƀζ έιιƂƃδ ƅμνμθυβδƃδ Ƅςκ πθμίςκ πμο Ɓζέƃπζγƀκ Ƅμκ ΒθθήƃπμκƄμ, δ Ƃίƃπνƀ-
λδ θζιƂκζηχκ ƄƂθχκ99 ηƀζ βƂκζηά Ƅƀ ηένƁδ ƀπυ Ƅζξ ƀβμνƀπςθδƃίƂξ Ɓμφθςκ ηƀζ ηο-
νίςξ Ƅμκ έθƂβπμ Ƅδξ Ƅμπζηήξ Ƃιπμνζηήξ ƁνƀƃƄδνζυƄδƄƀξ, πθμήβδƃδξ ηƀζ ιƂƄƀƅμνχκ
ƀπμƄƂθμφƃƀκ ƃδιƀκƄζηέξ ƂζƃμƁδιƀƄζηέξ πδβέξ βζƀ Ƅδκ ΆαοƁμ100. ΚƀƄά Ƅμκ Buckler,
μζ ƄƂθƂοƄƀίƂξ Ɓδιζμονβμφƃƀκ θμβζηά ιƂ Ƅδ ƃƂζνά Ƅμοξ Ƅζξ ƀπƀνƀίƄδƄƂξ πνμτπμεέ-
ƃƂζξ βζƀ Ƅδκ πνμƃέθηοƃδ ηƀζ πνƀβιƀƄμπμίδƃδ ƂπƂκƁφƃƂςκ οπυ Ƅδ ιμνƅή ƁƀκƂίςκ
ηƀζ ƂκƂπονζάƃƂςκ πθμίςκ ηƀζ ƅμνƄίςκ Ƃκ ƂίƁƂζ Ƃιπμνζηχκ ƀƃƅƀθƂζχκ. ΏλίγƂζ κƀ
ƃδιƂζςεƂί πάκƄςξ υƄζ Ƅƀ Ɓζƀεέƃζιƀ Ƃπζβνƀƅζηά ƃƄμζπƂίƀ βζƀ Ƅδ Ɓνάƃδ βδβƂκχκ ἐ-
κπόξσλ ηƀζ λαπθιήξσλ ƃƄμκ ΒθθήƃπμκƄμ Ƃίκƀζ πƂνζμνζƃιέκƀ· ƃφιƅςκƀ ιƂ Ƅμκ Prê-
teux, δ ƃπƀκζυƄδƄƀ ƀοƄή εƀ ιπμνμφƃƂ ίƃςξ κƀ ηƀƄƀƁƂζηκφƂζ έκƀ πζμ πƀεδƄζηυ νυθμ
Ƅςκ Ƅμπζηχκ πƀνƀβυκƄςκ ƃƄδ ƁζƂλƀβςβή Ƅμο εƀθάƃƃζμο ηƀζ πƂνƃƀίμο Ƃιπμνίμο101.
ΒηƄυξ Ƅμο Ƃιπμνίμο, ƃδιƀκƄζηή οπήνλƂ ςƃƄυƃμ βζƀ Ƅδκ μζημκμιζηή ƂοδιƂνίƀ
Ƅδξ ΏαφƁμο, ƃφιƅςκƀ ƄμοθάπζƃƄμκ ιƂ Ƅζξ οπάνπμοƃƂξ ƂκƁƂίλƂζξ, ηƀζ δ ƃοιαμθή Ƃ-
πζπνυƃεƂƄςκ πƀνƀβυκƄςκ, μζ μπμίμζ Ƃκοπήνπƀκ ƃƄδ βƂςβνƀƅζηή πƂνζƅένƂζƀ πμο ή-
θƂβπƂ πμθζƄζηά ηƀζ μζημκμιζηά δ πυθδ. Δ ζƁζƀίƄƂνƀ οπμθμβίƃζιδ ƃƂ έηƄƀƃδ (ca.
200-500 Ƅ.πθι.102) ηƀζ ƃƂ Ƃπζιένμοξ ƅοƃζηά ƃƄμζπƂίƀ (αθ. ηƀƄ.) ƀαοƁδκή ƂπζηνάƄƂζƀ
(Ƃκ ƀκƄζεέƃƂζ θ.π. ιƂ ƂηƂίκδ Ƅδξ ƀκƄζηνζκήξ ΢δƃƄμφ) πνμƃƁζμνίγƂƄƀζ ƃƄζξ πδβέξ ςξ
Ἀβπδελή103 ή Ἀβπδελῶλ ρώξα (ΞƂκμƅχκ, ΢Ƅνάαςκ)104 ή ἀθηαῖ θαὶ Ἀβπδελῶλ
πεδία (ΔνυƁμƄμξ) ή ƀνβυƄƂνƀ regia urbe Habidum (Landolfus Sagax)105. ΚƀƄά Ƅμκ
Jones, Ƅƀ ƀαοƁδκά ρσξία Ƅδξ ƂκƁμπχνƀξ ανίƃημκƄƀκ ιάθθμκ ƃƄƀ ƁοƄζηά Ƅμο οƁνμ-
ηνίƄδ πμο ƁζƀπχνζγƂ Ƅδκ ημζθάƁƀ Ƅμο Žνƀκζημφ ƀπυ Ƅμοξ πƂζιάννμοξ ηƀζ Ƅμοξ ιζ-
ηνμφξ πμƄƀιμφξ πμο ένƂƀκ ιƂ ƁοƄζηή ηƀƄƂφεοκƃδ πνμξ Ƅμκ ΒθθήƃπμκƄμ106. Δ φ-
_______________________
98. Leaf, Σroy 376. – Σμο ζƁίμο, Troad 117, 119. Žζƀ Ƅμ ƄƂίπμξ Ƅδξ ΏαφƁμο, αθ. ηƀƄ., ηƂƅ. Ώ3. Žζƀ Ƅμκ Ƅμπζηυ πμνειυ ηƀζ
Ƅδ ƁζƂφνοκƃή Ƅμο, αθ. ƀκ., ηƂƅ. Ώ1. Žζƀ Ƅδκ πζεƀκή αφεζƃδ ƄιήιƀƄμξ Ƅμο ƀαοƁδκμφ θζιέκƀ, αθ. ƀκ., ƃδι. 93.
99. ΐθ. ηƀƄ., ηƂƅ. Ώ5Ɓ, Ώ6α, Ž1. Δ Ƃπζαμθή Ƅμπζηχκ Ɓƀƃιχκ, Ƃκ ƀκƄζεέƃƂζ ιƂ Ƅƀ νςιƀσηά portoria, Ƃίκƀζ ςƃƄυƃμ ƀƃƀƅήξ.
ΐθ. France, Rev. douaniers. – Burton, Provincial Cities 315, ƃδι. 17.
100. Belke, Bith. u. Hell. (θ. Abydos). ΏκƀθοƄζηά βζƀ Ƅδ θƂζƄμονβίƀ ηƀζ Ƅδ ƃοιαμθή Ƅςκ ƃοβηƂηνζιέκςκ πƀνƀβυκƄςκ, αθ.
ηƀƄ., ηƂƅ. Ώ6ƃƄ. ΒζƁζηά βζƀ Ƅδκ Ƅμπζηή ƀβμνά Ɓμφθςκ, αθ. ΏνζƃƄμƅάκδξ, Ἀπνζπ. 509, ƀν. ΕII (460). – Ώεήκƀζμξ, Ƅ. ΕΕΕ, αζαθ.
Εΐ´, ηƂƅ. 28 (525a-b), ƃ. 158.16-22. ŽƂκζηά βζƀ Ƅμ Ƃιπυνζμ Ɓμφθςκ, αθ. ηƀƄ., ƃδι. 2843.
101. Buckler, Greece 131. Πναθ. Jones, Cities 4. Žζƀ Ƅμοξ ἐκπόξνπο ηƀζ λαπθιήξνπο Ƅςκ μζηζƃιχκ Ƅμο ΒθθδƃπυκƄμο, Ƅƀ
πνμκυιζƀ, Ƅδ Ɓƀƃιμθυβδƃδ ηƀζ βƂκζηά Ƅζξ Ƃιπμνζηέξ Ƃπƀƅέξ ƀκάιƂƃƀ ƃƄζξ Ƅμπζηέξ πυθƂζξ, αθ. Prêteux, Cités.
102. Mitchell, Troas 1002 (ƀν 765).
103. ΞƂκμƅχκ, ἗ιιελ., αζαθ. Α´, ηƂƅ. 8, πƀν. 35, ƃ. 249.311.
104. ΞƂκμƅχκ, ἗ιιελ., αζαθ. Α´, ηƂƅ. 8, πƀν. 6, ƃ. 236.60-237.1. – ΢Ƅνάαςκ, Ƅ. 3, αζαθ. ΕŽ´ (1), πƀν. 23, ƃ. 829.6. Πναθ.
Ώκχκοιμξ, Οἰθνλ., αζαθ. 2, πƀν. 18, ƃ. 22.3. – ΠθμφƄƀνπμξ, Βίνη, Ƅ. 1, ƀν. ΥV («Ἀιθηβηάδεο»), ηƂƅ. 29, ƃ. 336. – Πμθφƀζκμξ,
αζαθ. Ž´, ηƂƅ. 9 («Ἰθηθξάηεο»), πƀν. 44, ƃ. 104.
105. ΔνυƁμƄμξ, Ƅ. ΕΕ, αζαθ. Γ΄ («Πνιύκληα»), πƀν. 45, ƃ. 141. – Landolfus Sagax, αζαθ. XVII, ηƂƅ. 221, ƃ. 370.12-13.
106. Jones, Cities 88.
20
Α4. Ννκηζκαηνθνπείν θαη λνκίζκαηα ηεο Αβύδνπ (6νο αη. π.Υ. - 3νο αη. κ.Υ.)
Ώ4ƀ. ŽƂκζηέξ πƀνƀƄδνήƃƂζξ βζƀ Ƅƀ κμιζƃιƀƄμημπƂίƀ Ƅδξ αμνƂζμƁοƄζηήξ Μ. Ώƃίƀξ

ηƀζ Ƅƀ πνμαθήιƀƄƀ Ƅδξ ƃφβπνμκδξ κμιζƃιƀƄζηήξ ένƂοκƀξ
Δ ƀκάβηδ ƂλοπδνέƄδƃδξ Ƅςκ Ƅμπζηχκ ƃοκƀθθƀβχκ, δ ƃƄƀƁζƀηή ƀκάπƄολδ Ɓζƀ-

πƂνζƅƂνƂζƀηχκ Ƃιπμνζηχκ Ƃπƀƅχκ (ƀνπζηά Ɓζƀ Ƅςκ ιηκέλσλ, ἐκπνξίσλ, ζθαι῵λ ηƀζ
ƀνβυƄƂνƀ ιέƃς ηƀζ Ƅμο ποηκμφ μƁζημφ ƃοƃƄήιƀƄμξ Ƅδξ πƂνζμπήξ242) ηƀεχξ ηƀζ δ φ-
πƀνλδ ƂζƁζηήξ ƄƂπκμβκςƃίƀξ ηƀζ Ƅςκ ƀπƀνƀίƄδƄςκ πνχƄςκ οθχκ (ιέƃς Ƅδξ ƂηιƂ-
ƄάθθƂοƃδξ Ƅςκ Ƅμπζηχκ πνοƃςνοπƂίςκ ηƀζ Ƅςκ Ƃιπμνζηχκ Ƃπƀƅχκ) Ƃοκυδƃƀκ Ƅδκ
πνχζιδ ƀκάπƄολδ Ƅδξ κμιζƃιƀƄμημπίƀξ ηƀζ Ƅδκ ƂονƂίƀ κμιζƃιƀƄζηή ηοηθμƅμνίƀ ƃƂ
υθδ Ƅδ ƁοƄζηή Μ. Ώƃίƀ (ιƂƄƀλφ άθθςκ ηƀζ ƃƄδκ ΆαοƁμ)243. Σƀ πθμφƃζƀ κμιζƃιƀƄζ-
ηά ηƀƄάθμζπƀ ηƀζ μζ βνƀπƄέξ ιƀνƄονίƂξ ƂπζαƂαƀζχκμοκ Ƅζξ ƀκςƄένς ƂλƂθίλƂζξ ƃƄδκ
ƂονφƄƂνδ πƂνζμπή244.
Ο ηƀƄάθμβμξ Ƅςκ ƀνπƀίςκ Ƃθθδκζηχκ ημζκμƄήƄςκ Ƅδξ ΣνςάƁμξ ηƀζ Ƅδξ Βθθδ-
ƃπμκƄζ(ƀ)ηήξ ſνοβίƀξ πμο έημρƀκ κυιζƃιƀ (ƃƂ Ɓζƀνηή ή πƂνζμƁζηή πνμκζηή αάƃδ)
πƂνζθƀιαάκƂζ (ƀθƅƀαδƄζηά) Ƅμοξ Ƃλήξ μζηζƃιμφξ: ΆαοƁμξ, ΏƁνζƀκμί, ΏƁνζƀκμφ žή-
νƀζ (ή εήνƀζ), ΏθƂλάκƁνƂζƀ Σνςάξ, ΏιƀλζƄυξ, ΆκƄƀκƁνμξ, Ώνίƃαδ, Άƃƃμξ, Ώπμθ-
θςκίƀ ΡοκƁάημο, ΆƃƄονƀ, ΏπƀίƂζμκ, ΏπίθθƂζμκ, ΐζνφƄζξ, Žάνβƀνƀ, ŽέκƄζκμξ (ή ŽƂ-
κƄίκμξ), Žένβζξ, ΑάνƁƀκμξ, ΑƀƃηφθƂζμκ, žφιανƀ (ή žφιανδ), Ίθζμκ, ΚƂανήκδ (ή Ώ-
κƄζυπƂζƀ ΣνςάƁμξ), Κμθςκέξ, Κφγζημξ, Λάιρƀημξ, ΛƀιπχκƂζƀ, (ΠƄμθƂιƀΎξ) Λάνζ-
ƃƀ, ΜζθδƄυπμθζξ, ΝƂάκƁνƂζƀ, ΟƅνφκƂζμκ, Πάνζμκ, Πζμκίƀ, Πμζιƀκδκυκ, ΠμνμƃƂθή-
κδ, Πνίƀπμξ, ΡμίƄƂζμκ, ΢ίβƂζμκ, ΢ηάιƀκƁνμξ, ΢ηήρζξ, ΣέκƂƁμξ, ΓέθƂζƀ. Δ ημπή κμ-
ιίƃιƀƄμξ ƂζƁζηά ƀπυ Ƅζξ ƃδιƀίκμοƃƂξ πυθƂζξ Ƅμο ΒθθδƃπυκƄμο ηƀζ Ƅδξ ΣνςάƁμξ
(π.π. ΆαοƁμξ, ΏθƂλάκƁνƂζƀ Σνςάξ245, Ίθζμκ246, Λάιρƀημξ247, Πάνζμκ248, ΝƂάκƁνƂζ-
_______________________
242. Žζƀ Ƅƀ ἐκπόξηα Ƅδξ πƂνζμπήξ, αθ. ηƀƄ., ηƂƅ. Ώ6ƃƄ (ηƀζ ƂζƁζηά ƃδι. 2244, βζƀ Ƅμκ υνμ). Žζƀ Ƅμ Ƅμπζηυ μƁζηυ ƃφƃƄδιƀ,
αθ. ηƀƄ., ηƂƅ. ΐ2.
243. Bissa, Intervention 67 η.Ƃ., ƂζƁζηά 70, 75 (βζƀ Ƅδκ ΆαοƁμ). Žζƀ Ƅζξ πνμκζηέξ ƀπƀνπέξ, Ƅζξ πνχƄƂξ φθƂξ ηƀζ Ƅζξ
πνμτπάνπμοƃƂξ ƄƂπκζηέξ βκχƃƂζξ βζƀ Ƅδκ ƀκάπƄολδ Ƅδξ κμιζƃιƀƄμημπίƀξ ƃƄδκ ƂονφƄƂνδ πƂνζμπή, αθ. ƀκƀθοƄζηά ηƀƄ., ηƂƅ.
Ώ4α. Žζƀ Ƅδ ιƀνƄονίƀ Ƅςκ κμι. βζƀ Ƅζξ ƁζƀπƂνζƅƂνƂζƀηέξ Ƃιπμνζηέξ Ƃπƀƅέξ, αθ. Zeynep Çizmeli-Öğün - Marie-Christine
Marcellesi, Réseaux d‟échanges régionaux en Asie Mineure occidentale: l‟apport des monnaies de fouilles, Nomisma. Circul.
monétaire 297-342. – Calomino, Thrace to Lesbos 212 η.Ƃ., 216-217. Πναθ. ηƀζ W. E. Metcalf, Regionalism in the Coinage of
Asia Minor, Regionalism in A. Minor 147-160.
244. Katsari, Mon. System 191.
245. Mionnet, Médailles, Ƅ. 2, ƃ. 639-653, ƀν. 64-162. – BMC Troas xiii η.Ƃ., 9-32, ƀν. 1-189. – Babelon, Coll.
Waddington 59-61, ƀν. 1081-1101. – J.-Adr. Blanchet, Les monnaies en or d‟Alexandria Troas, RBNS 54 (1898) 5-9. –
Aleksandra Krzyżanowska, Monety kolonii Aleksandrii Troas, Wiadomości Numizmatyczne 5.2-3 (1961) 69-84. – D. J.
MacDonald, A Greek Imperial Hoard of Alexandria Troas, NChr 147 (1987) 158-160. – Burnett, Coinage of Alex. Troas. –
Meadows, Coinage of Alex. Troas. – Alexandra Bossmann, Die Münzen von Alexandria Troas im archäologischen Museum
der Westfälischen Wilhelms-Universität Münster, Boreas. Münstersche Beiträge zur Archäologie 27 (2004) 265-284. – M.
Arslan, Third Century AD Hoard of Bronzes, principally of Alexandria Troas, Studies in A. Coinage from Turkey 43-45. –
Weiss, Gewichte griech. Städte I. – T. Lucchelli, Ricerche sulla monetazione di Alexandria Troas: le “emissioni civiche”, RIN
108 (2007) 169-218. – Esch - Martin, Hortfund. – Tekin, Talking Coins 98 η.Ƃ. – Toο ζƁίμο, Four Hellenistic Weights of
Alexandria in Troas, Colloquium Anatolicum 12 (2013) 291-298. – Matthaei, Münzbild 44 η.Ƃ. – Bursche - Myzgin, Alex.
Troas and Goths 241 η.Ƃ. – SNG. Arıkantürk 1, πίκ. 3-12 (πƂνζέπƂζ πƂνίπμο 200 κμι. Ƅδξ πυθƂςξ). ŽƂκζηά βζƀ Ƅδκ πυθδ, αθ.
ηƀƄ., ƃδι. 1711.
246. Mionnet, Médailles, Ƅ. 2, ƃ. 657-667, ƀν. 185-243. – Fritze, Μünzen von Ilion. – BMC Troas xxv η.Ƃ., 57-71, ƀν. 1-
100. – Babelon, Coll. Waddington 63-65, ƀν. 1148-1186. – Bellinger, Troy Coins 1 η.Ƃ. – Weiss, Gewichte griech. Städte I. –
Matthaei, Münzbild 40 η.Ƃ. – SNG. Arıkantürk 1, πίκ. 30-32. Žζƀ Ƅδκ πυθδ, αθ. ηƀƄ., ƃδι. 518.
42
Ώ6α. Οζημκμιίƀ - ƅμνμθμβίƀ ƃƄδκ Ἀζίαλ: Δ lex Sempronia de Asia ηƀζ δ νςιƀσηή
ƁζƂίƃƁοƃδ / Δ lex portorii Asiae ηƀζ Ƅμ ηειώληνλ Ἀβύδνπ
Δ πνμƃάνƄδƃδ Ƅδξ ƁοƄζηήξ Μ. Ώƃίƀξ ƀπυ Ƅδ Ρχιδ ηƀζ δ ƃƄƀƁζƀηή ƃοβηνυƄδ-

ƃδ Ƅδξ ἐπαξρίαο Αζίαο ƂκƂίπƀκ μπςƃƁήπμƄƂ πμζηίθƂξ ηƀζ ƃδιƀκƄζηέξ (ƂζƁζηά μζημ-
κμιζηέξ) ƃοκέπƂζƂξ βζƀ Ƅμοξ πθδεοƃιμφξ Ƅδξ ƂονφƄƂνδξ πƂνζμπήξ1466. Δ νςιƀσηή
΢ύγθιεηνο, ƀκ ηƀζ ƀκƀιίπεδηƂ ήƁδ ƀπυ Ƅζξ ƀνπέξ Ƅμο 2μο ƀζ. π.Υ. ƃƄζξ Ƅμπζηέξ πμθζ-
Ƅζηέξ ƂλƂθίλƂζξ, ƁίƃƄƀγƂ ƀνβυƄƂνƀ ηƀƄά βƂκζηή μιμθμβίƀ κƀ ƀκƀθάαƂζ Ƅδκ άιƂƃδ Ɓζ-
μίηδƃδ Ƅδξ ƃοβηƂηνζιέκδξ πƂνζƅένƂζƀξ. Πƀνάθθδθƀ, δ πƀθƀζά ƀƄƄƀθζƁζηή ƅμνμθμ-
βζηή μνβάκςƃδ ƃοκέπζƃƂ, Ƃκ πμθθμίξ, κƀ οƅίƃƄƀƄƀζ βζƀ ηάπμζμ ƁζάƃƄδιƀ ιƂƄά Ƅμ
132 π.Υ.1467 Ώπυ Ƅμ 123/22 π.Υ. μ ιζηνƀƃζƀƄζηυξ ΢Ƃιπνχκζμξ κυιμξ («lex Sempr-
onia de Asia») Ƅμο tribunus plebis / δεκάξρνπ Žάζμο Žνάηπμο (Gaius Sempronius
Gracchus, 154-121 π.Υ.)1468, ημζκςκζημφ ηƀζ πμθζƄζημφ ιƂƄƀννοειζƃƄή, ƂβηƀείƁνο-
ƃƂ ςƃƄυƃμ κέƀ ƅμνμθμβζηή μνβάκςƃδ ƃƄδκ Ἀζίαλ. ΠθδνμƅμνίƂξ βζƀ Ƅμ κυιμ ηƀζ
Ƅζξ ƂπζπƄχƃƂζξ Ƅμο ƀκƄθμφιƂ ηονίςξ ƀπυ Ƅμκ Κζηένςκƀ (Marcus Tullius Cicero, αί-
μξ 106-43 π.Υ.) ηƀζ ƁƂοƄƂνƂουκƄςξ Ƅμοξ ΑζυƁςνμ ΢ζηƂθζχƄδ ηƀζ Ώππζƀκυ.
΋πςξ εƀ ƀκƀθοεƂί ηƀƄςƄένς, μ ΢Ƃιπνχκζμξ κυιμξ εƂƃιμεέƄδƃƂ ηƀζκμφνζμοξ
θζιƂκζημφξ Ɓƀƃιμφξ (ἐιιηκέληα / portoria), μζ μπμίμζ ƂπƀκƀηƀεμνίƃƄδηƀκ ƀνβυƄƂνƀ
ιέƃς Ƅδξ «lex portorii Asiae». Πένƀκ ƀοƄμφ υιςξ, πνμƃƁζυνζƃƂ ηƀζ Ƅδ ƁζƀƁζηƀƃίƀ
οπμθμβζƃιμφ ηƀζ (ηονίςξ) ƃοθθμβήξ Ƅδξ ƅμνμθμβζηήξ Ƃζƃƅμνάξ (tributum1469), Ƃκ
πνμηƂζιέκς Ƅδξ θƂβυιƂκδξ δεθάηεο (decuma) Ƃπί Ƅμο ƃοκυθμο Ƅςκ ƂƃυƁςκ Ƅδξ Ἀ-
ζίαο. Ο κέμξ Ƅνυπμξ Ƃηιίƃεςƃδξ ηƀζ ƃοθθμβήξ Ƅςκ ƅυνςκ ƀπμƁƂίπεδηƂ ςƃƄυƃμ Ƃ-
πζαƀνοκƄζηυξ βζƀ Ƅμοξ πθδεοƃιμφξ Ƅδξ ἐπαξρίαο: H ƄƂθζηή ηƀƄƀηφνςƃδ (censoria
locatio) ƂπνƀβιƀƄμπμζƂίƄμ ƃƄδ Ρχιδ ηάεƂ πƂκƄƀƂƄίƀ (lustrum) πνμξ υƅƂθμξ ιίƀξ
ιυκμ ƂηιζƃεχƄνζƀξ ƂƄƀζνƂίƀξ. Δ ƂƄƀζνƂίƀ ƃοκήεςξ πνμπθήνςκƂ Ƅμ ƃφκμθμ Ƅμο ƀ-
πƀζƄμφιƂκμο ƅυνμο ƃƄμ νςιƀσηυ Ɓδιυƃζμ, ηφηθμζ Ƅμο μπμίμο ƂκƁζƀƅένμκƄƀκ ιάθ-
θμκ βζƀ Ƅδκ άιƂƃδ Ƃλƀƃƅάθζƃδ πνδιƀƄζηχκ ƂƃυƁςκ, ƃφιƅςκƀ ιƂ Ƅδκ ƂνιδκƂίƀ Ƅμο
Freeman. Δ ίƁζƀ πάθζ οπƂνηάθοπƄƂ ηƀƄυπζκ Ƅƀ έλμƁά Ƅδξ ιέƃς Ƅδξ Ƅμπζηήξ ƅμνμ-
ƃοθθμβήξ. Δ ƄƂθƂοƄƀίƀ ƂπζαƀθθυƄƀκ ςƃƄυƃμ ƀκƂλέθƂβηƄƀ ƃƄδκ Ἀζίαλ ƀπυ ƀκƄζπνμ-
_______________________
1466. ΏκƀθοƄζηά, αθ. Magie, A. Μinor, Ƅ. I, ƃ. 159 η.Ƃ.
1467. Sherwin-White, Foreign Policy 80-92. – Freeman, Annexation 65.
1468. Cl. Nicolet, Les Gracques. Crise agraire et révolution à Rome [Archives 33], Paris 1967. – Δ. C. ΐμren, The
Gracchi [TRSWS 9], New York 1968. – P. Astb. Brunt, Social Conflicts in the Roman Republic [ACSo], London 1971, ƃ. 71
η.Ƃ., 83 η.Ƃ. – Kirsten Johannsen, Die lex agraria des Jahres 111 v. Chr. Text und Kommentar [ΑƁ], München 1971. – K.
Richardson, Daggers in the Forum. The Revolutionary Lives and Violent Deaths of the Gracchus Brothers, London 1976. –
Alv. H. Bernstein, Tiberius Sempronius Gracchus. Tradition and Apostasy, Ithaca, NY - London 1978. – Christ, Krise 134
η.Ƃ. – D. L. Stockton, The Gracchi, Oxford - New York 1979. – R. F. Rossi, Dai Gracchi a Silla [ISR. SR 4], Bologna 1980.
– Alfôldy, Κνηλσλία 140 η.Ƃ. – R. Ottow, Die Gracchen und ihre Rezeption im politischen Denken der frühen Neuzeit, Der
Staat. Zeitschrift für Staatslehre und Verfassungsgeschichte, deutsches und europäisches öffentliches Recht 42 (2003) 557-
581. – Linke, Gracchen bis Sulla. – Chr. Fr. Konrad, From the Gracchi to the First Civil War (133-70), Companion to R.
Republic 167-189. – Heftner, Gracchen bis Sulla. – R. V. Lapyrionok, Der Kampf um die Lex Sempronia agraria. Vom
Zensus 125/124 v. Chr. bis zum Agrarprogramm des Gaius Gracchus, Bonn 2012 (αην. Saskia T. Roselaar, BMCR
[2013.08.14]). – Δ. Δ. Scullard, From the Gracchi to Nero. A History of Rome, 133 B.C. to A.D. 68 [Routledge Classics],
5
London - New York 2013 (ƀνπ. έηƁ. London - Edinburgh 1959, αην. J. N. Dillon, BMCR [2011.07.36]). – Heuss, Geschichte
181 η.Ƃ.
1469. W. Schwahn, θ. Tributum und tributus, RE 7A.13 (1939) 1-78. – Cl. Nicolet, Tributum. Recherches sur la fiscalité
directe sous la république romaine [Ant. I: AAG 24], Bonn 1976. Βπίƃδξ, αθ. ηƀƄ., ƃδι. 1490.
221
Ώ6Ɓ. Ο ƀƃƄζηυξ αίμξ ηƀƄά Ƅδκ φƃƄƂνδ ƀνπƀζυƄδƄƀ ηƀζ δ πƂνίπƄςƃδ Ƅδξ ΏαφƁμο
(πƀνƀηιή, ιƂƄƀƃπδιƀƄζƃιυξ ή ƃοκέπƂζƀ;)
Δ ƂονƂίƀ ηƀζ πμθφπθƂονδ ηνίƃδ πμο έπθδλƂ Ƅμ Ρςιƀσηυ ηνάƄμξ βφνς ƃƄƀ ιƂ-
ƃƀ Ƅμο 3μο ƀζ. (ca. 235-284)1891 ƁƂκ άƅδƃƂ ƀκƂπδνέƀƃƄƂξ Ƅδκ ΣνςάƁƀ ηƀζ Ƅδκ Βθθδ-
ƃπμκƄζ(ƀ)ηή ſνοβίƀ. Σμ βƂβμκυξ ƀοƄυ ƀοƄυ ƁζƀƅƀίκƂƄƀζ ƀηυιδ ηƀζ ƀπυ Ƅζξ ƀƅδβή-
ƃƂζξ υπζ ιυκμ ƃφβπνμκςκ ƀθθά ηƀζ πμθφ ιƂƄƀβƂκέƃƄƂνςκ BογƀκƄζκχκ πνμκμβνά-
ƅςκ ηƀζ ζƃƄμνζμβνάƅςκ, υπςξ μζ ŽƂχνβζμξ ΚƂƁνδκυξ (α´ ιζƃυ 11μο ƀζ.) ηƀζ Εςάκκδξ
Γςκƀνάξ (ƀ´ ιζƃυ 12μο ƀζ.)1892. Σƀ ƀƃƄζηά ηέκƄνƀ Ƅςκ ƃοβηƂηνζιέκςκ πƂνζμπχκ ηƀζ
δ άθθμƄƂ ƀηιάγμοƃƀ ἐπαξρία Ἀζίαο Ƃίπƀκ ήƁδ πθδβƂί ƀπυ πμζηίθμοξ ƂƃςƄƂνζημφξ
πƀνάβμκƄƂξ (ή βƂβμκυƄƀ), μζ ηονζυƄƂνμζ Ƃη Ƅςκ μπμίςκ οπήνλƀκ μζ Ƃλήξ: (ƀ) Δ θƂ-
βυιƂκδ «πƀκχθδ Ƅςκ ΏκƄςκίκςκ» Ƃπί Μάνημο Ώονδθίμο (161-180)1893 ή ƀθθζχξ
«πƀκχθδ Ƅμο Žƀθδκμφ» (ca. 165-180)1894. (α) Δ ƂκίμƄƂ ƀκƂλέθƂβηƄδ Ɓνάƃδ ƀπƂί-
εƀνπςκ ƃƄνƀƄζςƄζηχκ ƃςιάƄςκ (έπƂζ οπμƃƄδνζπεƂί πάκƄςξ υƄζ δ Ἀζία ίƃςξ ƁƂκ Ɓζέ-
εƂƄƂ έςξ ƄυƄƂ ιυκζιƀ ƂβηƀƄƂƃƄδιέκƂξ ζƃπονέξ ƁοκάιƂζξ ƂκƄυξ Ƅςκ μνίςκ Ƅδξ)1895.
(β) Δ ƃƄƀƁζƀηή οπμπχνδƃδ Ƅμο ƀƃƄζημφ ε὎εξγεηηζκνῦ1896, δ μπμίƀ ƃδιƂζχεδηƂ ƃƄμ
πθƀίƃζμ Ƅςκ ƂονφƄƂνςκ ημζκςκζηχκ, μζημκμιζηχκ ηƀζ πμθζƄζηχκ ιƂƄƀαμθχκ Ƅδξ Ƃ-
πμπήξ. Οζ ƀκςƄένς ƂλƂθίλƂζξ ƂιƅƀκίƃƄδηƀκ ιƂκ ƃƄμ ƂƃςƄƂνζηυ Ƅδξ ƀοƄμηνƀƄμνίƀξ
ηƀƄά Ƅμκ 3μ ƀζ., ƀθθά Ƃλƀημθμφεδƃƀκ κƀ οƅίƃƄƀκƄƀζ μθμέκƀ ηƀζ πζμ ζƃπονέξ ηƀƄά
Ƅμοξ ƂπυιƂκμοξ πνυκμοξ. Δ ƂπίƁνƀƃή Ƅμοξ οπήνλƂ, ƃοκƂπχξ, ηƀƄƀθοƄζηή βζƀ Ƅμ ιƂ-
ƄέπƂζƄƀ πμθζƄζηυ, ημζκςκζηυ ηƀζ ƀƃƄζηυ αίμ ηƀζ ƅοƃζηά ƂπδνέƀƃƂ, ιƂƄƀλφ πμθθχκ
άθθςκ πƂνζμπχκ, ηƀζ Ƅδκ ƂονφƄƂνδ αμνƂζμƁοƄζηή Μ. Ώƃίƀ. Žζ‟ ƀοƄυ Ƅμ θυβμ εƀ
ƃπμθζƀƃƄμφκ ƂηƄƂκχξ πƀνƀηάƄς1897.
Οζ ιƂβάθƂξ ƀθθƀβέξ πμο ƃδιƂζχεδηƀκ ƃƄμ ƂƃςƄƂνζηυ Ƅμο Ρςιƀσημφ ηνάƄμοξ
ηƀƄά Ƅμκ 3μ ƀζ. μƅƂίθμκƄƀκ ςƃƄυƃμ ηƀζ ƃƂ ηƀεƀνά ƂλςβƂκƂίξ πƀνάβμκƄƂξ. Oζ πυθƂζξ
ηƀζ δ φπƀζενμξ οπέƅƂνƀκ π.π. ζƁζƀίƄƂνƀ Ƃπί ƀοƄμηνάƄμνμξ ΣνƂαςκζƀκμφ Žάθθμο
(Gaius Vibius Afinius Trebonianus Gallus, 251-253)1898 ηƀζ ηονίςξ ηƀƄά Ƅδ ƁƂηƀƂ-
Ƅίƀ Ƅμο 260, ƁδθƀƁή Ƃπί Žƀθθζδκμφ (253-268)1899, ƀπυ Ƅζξ ηƀƄƀƃƄνμƅζηέξ ƂπζƁνμιέξ
_______________________
1891. ΐθ. ƀκ., ƃδι. 501.
1892. ΚƂƁνδκυξ, Ƅ. 1, ƃ. 452.23-453.2. – Γςκƀνάξ, Ƅ. ΕΕΕ, ƃ. 608.10 η.Ƃ.
1893. ΐθ. ƀκ., ƃδι. 689.
1894. J. Fr. Gilliam, The Plague under Marcus Aurelius, AJPh 82.3 (1961) 225-251. – R. Ph. Duncan-Jones, The Εmpact of
the Antonine Plague, JRA 9 (1996) 108-136. – Chr. Bruun, The Antonine Plague and the Third-Century Crisis, Crises and the
R. Empire 201-218. – El. Lo Cascio, L‟impatto della “peste antonina” [Pragmateiai 22], Bari 2012 (αην. R. Sh. Bagnall, JRA
26 [2013] 714-717).
1895. Chapot, Asie 369 η.Ƃ. – Mitchell, Anatolia, Ƅ. I, ƃ. 121. – Σμο ζƁίμο, Ώdministration 40, 41 (πίκ. 4). – Hauken,
Petition viii, 42, 186. ΧƃƄυƃμ, αθ. ƀκƄζε. Sartre, Οrient romain 74. – Σμο ζƁίμο, Δπαξρίεο 64 (φπƀνλδ ιζƀξ ƄμοθάπζƃƄμκ
ζπείξαο / manipulus ƃƄδκ Ἀζίαλ). – W. Eck, Das rômische Heer und die kleinasiatischen Provinzen während der Hohen
Kaiserzeit, Beitrag Kleinasiens ƃ. 87-98, ƂζƁζηά 88 (ηƀƄƀβνάƅƂζ ƁζάƅμνƂξ cohortes ηƀƄά Ƅμοξ 1μ - 2μ ƀζ. ι.Υ.). ΒονφƄƂνƀ, αθ.
Thérèse Liebmann-Frankfort, La frontière orientale dans la politique exterieure de la république romaine depuis la paix
d‟Apamée jusq‟à la fin des conquêtes asiatiques de ompée (189/8-63) [ARB. Mémoires 59.5], Bruxelles 1969. – Isaac, Limits.
– Sartre, Orient romain 69-70, 78-80. Žζƀ Ƅζξ ƁοκάιƂζξ πƂνζƅνμφνδƃδξ Ƅδξ Ƅάλδξ ƃƄζξ ἐπαξρίεο, αθ. ƀκ., ƃδι. 1579.
1896. ΐθ. ηƀƄ., ƃδι. 1923 (ηƀζ ηονίςξ ηƂίι.).
1897. ΐθ. ƀκƀθοƄζηά ηƀƄ. ƃƄμ ίƁζμ ηƂƅ.
1898. R. Hanslick, θ. Vibius Trebonianus Gallus Augustus, RE 8A.16 (1958) 1984-1994. – F. W. Bautz, θ. Gallus; Caius
Vibius Trebonianus, BBKL. Band 2. (Faustus v. Mileve - Jeanne, d‟Arc), Hamm 1990, ƃ. 173. – Southern, Empire.
1899. Žζƀ Ƅμκ Žƀθθζδκυ, αθ. ƀκ., ƃδι. 500.
277
Β1. Ζ ζηξαηεγηθή θαη νηθνλνκηθή ζπνπδαηόηεηα ηεο Αβύδνπ θαη ηνπ Διιε-
ζπόληνπ ζύκθσλα κε ηηο καξηπξίεο ησλ βπδαληηλώλ πεγώλ
΋πςξ Ƃίκƀζ Ƃονέςξ βκςƃƄυ, μ ΒθθήƃπμκƄμξ ƀπμƄƂθƂί Ƅδ ιυκδ εƀθάƃƃζƀ ƁίμƁμ

Ƃπζημζκςκίƀξ Ƅδξ ΠνμπμκƄίƁƀξ, Ƅδξ Κςκ/πυθƂςξ ηƀζ Ƅδξ Μƀφνδξ žάθƀƃƃƀξ ιƂ Ƅμ
Ώζβƀίμ ηƀζ ƃοκƀηυθμοεƀ Ƅδ ΜƂƃυβƂζμ2274. Ο Πμθφαζμξ ƂπζƃήιƀκƂ Ƅμ ƃοβηƂηνζιέκμ
ƁƂƁμιέκμ, πνμƃεέƄμκƄƀξ ιάθζƃƄƀ υƄζ ήƄƀκ ƄυƄƂ βκςƃƄυ Ƅμζξ πάƃζ· ƂπζπνυƃεƂƄƀ, ƃο-
κέηνζκƂ Ƅμ πένƀƃιƀ ΢δƃƄμφ - ΏαφƁμο ιƂ ƂηƂίκμ Ƅςκ ΔνάηθƂζςκ ΢Ƅδθχκ, ƁδθƀƁή
Ƅμο ƃοβπνυκμο ƃƄƂκμφ Ƅμο ŽζανƀθƄάν (μ Δƃφπζμξ πƀνƀεέƄƂζ ιάθζƃƄƀ Ƅδκ μκμιƀƃίƀ
Ἀβύδεηο ςξ ƁδθςƄζηή Ƅδξ ζηήιεο Ἡξαθιένπο)2275. Ο ΒθθήƃπμκƄμξ ηƀζ ƂζƁζηά Ƅμ ΢ƄƂ-
κυ Ƅδξ ΏαφƁμο οπήνλƂ Ƃπίƃδξ ƃƄνƀƄδβζηυ πένƀƃιƀ Ɓζƀπνμκζηήξ ƃδιƀƃίƀξ ηƀζ Ƃλƀζ-
νƂƄζηήξ ƃπμοƁƀζυƄδƄƀξ βζƀ Ƅδ ιƂƄάαƀƃδ ƀπυ Ƅδκ Βονχπδ ƃƄδκ Ώƃίƀ ηƀζ ƀκƄζƃƄνυ-
ƅςξ. ΚƀƄά Ƅμκ Davidson ιάθζƃƄƀ, ƁƂκ Ƃίκƀζ Ƅοπƀίμ Ƅμ υƄζ Ƅμ ίƁζμ ΢ƄƂκυ ƀπƀκƄά ƃο-
πκά ƃƄδ ιοεμπμζδƄζηή ƅƀκƄƀƃίƀ Ƅμο ƀπμηƀθμφιƂκμο ΑοƄζημφ πμθζƄζƃιμφ2276.
Ο έθƂβπμξ Ƅμο ΒθθδƃπυκƄμο Ɓζƀ Ƅδξ ηƀƄμπήξ Ƅδξ ΏαφƁμο ήƄƀκ γςƄζηήξ ƃδιƀ-
ƃίƀξ βζƀ Ƅδκ ƀƃƅάθƂζƀ Ƅδξ Κςκ/πυθƂςξ ƀθθά Ɓζƀπνμκζηά ηƀζ Ƅδξ ƂονφƄƂνδξ πƂνζμ-
πήξ. Οζ πνμβƂκέƃƄƂνƂξ ζƃƄμνζηέξ ιƀνƄονίƂξ Ƃίκƀζ Ƃλάθθμο πƀνƀηƄδνζƃƄζηέξ: ΋πςξ
ƀκƀƅένεδηƂ, μ Πένƃδξ αƀƃζθƂφξ ΑƀνƂίμξ Ώ´ ƂίπƂ πονπμθήƃƂζ Ƅδκ ΆαοƁμ ιƂƄά Ƅδκ
ƀπμƄοπδιέκδ ƃηοεζηή ƂηƃƄνƀƄƂίƀ Ƅμο2277, ƂπƂζƁή ƅμαυƄƀκ υƄζ μζ ΢ηφεƂξ εƀ πƂνκμφ-
ƃƀκ ιέƃς ƀοƄήξ Ƅƀ ΢ƄƂκά βζƀ κƀ Ƅμκ ƂηƁζηδεμφκ (ca. 513/12 π.Υ.)2278. Ο Ξένλδξ Ώ´
ƂίπƂ Ƃπίƃδξ λƂηζκήƃƂζ ƀπυ Ƅδκ ΆαοƁμ Ƅδκ άηƀνπδ Ƃθθδκζηή ƂηƃƄνƀƄƂίƀ Ƅμο (480
π.Υ.). ΈθθδκƂξ δβήƄμνƂξ, υπςξ μ ΢πƀνƄζάƄδξ αƀƃζθƂφξ Ώβδƃίθƀμξ ΐ´ ηƀζ μ ιζƃεμ-
ƅυνμξ ƀνπδβυξ ΥƀνίƁδιμξ, Ɓζέƃπζƃƀκ Ƃπίƃδξ ƀνβυƄƂνƀ ιƂ Ƅƀ ƃƄνƀƄƂφιƀƄά Ƅμοξ Ƅμ
΢ƄƂκυ Ƅδξ ΏαφƁμο (394 ηƀζ 360 π.Υ. ƀκƄίƃƄμζπƀ)2279. ΋πςξ Ƃπίƃδξ ƀκƀθφεδηƂ ήƁδ,
μ ƃƄνƀƄυξ Ƅμο Μ. ΏθƂλάκƁνμο πνδƃζιμπμίδƃƂ Ƃπίƃδξ Ƅμ εƀθάƃƃζμ πένƀƃιƀ Ƅδξ Ώ-
αφƁμο βζƀ κƀ ƁζƀπƂνƀζςεƂί ƃƄδ Μ. Ώƃίƀ (334 π.Υ.)2280. Ο Ƃοƅοήξ ηƀζ ζηƀκυξ ΡυƁζμξ
ιζƃεμƅυνμξ Ƅςκ ΠƂνƃχκ ƃƄνƀƄδβυξ Μέικςκ ƃηυπƂοƂ ιάθζƃƄƀ, θίβμ πνμƄμφ πƂεά-
κƂζ, κƀ ƀκƀηƀƄƀθάαƂζ Ƅμ ίƁζμ ΢ƄƂκυ, χƃƄƂ κƀ ƀπμηυρƂζ Ƅζξ ƂπζημζκςκίƂξ Ƅμο ΏθƂ-
λάκƁνμο ιƂ Ƅƀ ΐƀθηάκζƀ ηƀζ κƀ Ƅμκ ƂλƀκƀβηάƃƂζ κƀ οπμπςνήƃƂζ (333 π.Υ.)2281.
΢φιƅςκƀ ιƂ Ƅμκ Πμθφαζμ (ιέƃƀ 2μο ƀζ. π.Υ.), μ ΢ƂθƂοηίƁδξ αƀƃζθƂφξ ΏκƄίμπμξ Ž´
εƂςνμφƃƂ Ƅδκ πƂνζμπή Ƅμο ΒθθδƃπυκƄμο, «ƀηνυπμθδ Ƅδξ Ώƃίƀξ» ηƀζ «ƀιοκƄήνζμκ
_______________________
2274. Žζƀ ƂζƁζηή αβν., αθ. ƀκ., ƃδι. 40. ΢Ƅμ «ΟƁμζπμνζηυ» Ƅμο Ρχƃμο δβμοιέκμο Daniil Polomnik, ηƂƅ. ΕΕ, ƃ. 6,
ƀκƀƅένƂƄƀζ υƄζ ƀπυ Ƅδκ Κνζεέƀ, ƀβηονμαυθζμ ƂλυƁμο ƃƄδ «ΜƂβάθδ εάθƀƃƃƀ», ƁδθƀƁή ƃƄδ ΜƂƃυβƂζμ, Ƅƀ πθμίƀ ƀημθμοεμφκ
Ƅδκ πμνƂίƀ πμο μƁδβƂί ƀνζƃƄƂνά πνμξ Ƅƀ ΕƂνμƃυθοιƀ ή ƂηƂίκδ ƃƄƀ ƁƂλζά πνμξ Ƅμ Άβζμκ ΋νμξ, Ƅδ žƂƃƃƀθμκίηδ ηƀζ Ƅδ Ρχιδ.
2275. Πμθφαζμξ, Ƅ. 2, αζαθ. Ε΢Σ´, ηƂƅ. 29, ƃ. 842.9 η.Ƃ. Πναθ. ηƀζ Πνμηυπζμξ, ὘πὲξ πνι. ιόγνη, Ƅ. Ε, θυβ. Ž´, ηƂƅ. ƀ´, πƀν.
5-8, ƃ. 308.9 η.Ƃ. Žζƀ Ƅδ ƃƄνƀƄδβζηή ƃδιƀƃίƀ Ƅμοξ ηƀƄά Ƅμοξ πνυκμοξ Ƅδξ νςιƀσηήξ ηονζƀνπίƀξ, αθ. Żyromski - Hatłas,
Importance. ŽƂκζηά βζƀ Ƅδ ƃδιƀƃίƀ Ƅςκ εƀθάƃƃζςκ ƃƄƂκχκ πƂνƀƃιάƄςκ ƃƄδκ ƀνπƀζυƄδƄƀ, αθ. Al. V. Podossinov, Sea Straits
in the Ancient World: their Meaning and Functions, Bosporus: Gateway 3-6. Žζƀ Ƅδκ μκμιƀƃίƀ Ἀβύδεηο, αθ. Δƃφπζμξ 7.21.
2276. Davidson, Cross. Hellespont 18. ΏκƀθοƄζηυƄƂνƀ, αθ. ƀκ., ηƂƅ. Ώ1, Ώ5β.
2277. Briant, Persian Emp. 141 η.Ƃ.
2278. ΢Ƅνάαςκ, Ƅ. 3, αζαθ. ΕŽ´ (1), πƀν. 22, ƃ. 828.24 η.Ƃ. Πναθ. Berve, Miltiades 57-58.
2279. ΐθ. ƀκ., ηƂƅ. Ώ5Ɓ.
2280. Briant, Persian Emp. 817 η.Ƃ.
2281. J. Fr. Ch. Fuller, Ζ ηδηνθπήο ζηξαηεγηθή ηνπ Μεγάινπ Αιεμάλδξνπ, ιƄƅν. Κ. Κμθζυπμοθμξ, ιƄƅν. Ƃπζι. Γςή
ΚςƄμφθƀ, ƂπζƃƄ. Ƃπζι. Υ. ΠƀπƀƃςƄδνίμο - Π. ΉƅƀζƃƄμξ, ƂονƂƄ. Π. ΉƅƀζƃƄμξ, Ώεήκƀ 112005 (ƀ´ έηƁ. 2004), ƃ. 163, 167-168,
178-179. – Panovski - Sarakinski, Memnon 24.
351
Β2. Σν νδηθό δίθηπν, νη ζαιάζζηεο επηθνηλσλίεο, νη απνζηάζεηο θαη νη βπδαληη-
λνί νηθηζκνί ζηελ πεξηνρή ηεο Αβύδνπ θαη ησλ ΢ηελώλ
΢Ƅμ πνμδβμφιƂκμ οπμηƂƅάθƀζμ ƀκƀθφεδηƂ δ ƃδιƀƃίƀ πμο πνμƃέƁζƁƂ ƃƄδκ Ά-

αοƁμ δ ƃπμοƁƀίƀ βƂςβνƀƅζηή Ƅδξ εέƃδ ƃƄμκ ΒθθήƃπμκƄμ. ΚƀƄƀƁƂίπεδηƂ Ƃπίƃδξ υƄζ
ƃƄμοξ ƀνπƀίμοξ ηƀζ ιƂƃƀζςκζημφξ πνυκμοξ μ θζιέκƀξ Ƅδξ ΏαφƁμο ήθƂβπƂ, ςξ ƃƄνƀ-
Ƅδβζηυξ ηƀζ ƃοβημζκςκζƀηυξ ηυιαμξ, Ƅμ πένƀƃιƀ ƀπυ Ƅδκ Βονχπδ ƃƄδκ Ώƃίƀ ηƀζ
ƀπυ Ƅδ ΜƂƃυβƂζμ ƃƄμκ ΒφλƂζκμ ΠυκƄμ2437. Δ ΆαοƁμξ υιςξ ƀπμƄƂθμφƃƂ μοƃζƀƃƄζ-
ηά ηƀζ Ƅμκ ƄƂθƂοƄƀίμ ƃƄƀειυ Ƅμο νςιƀσημφ ηƀζ αογƀκƄζκμφ cursus publicus ƃƄδ αμ-
νƂζμƁοƄζηή Μ. Ώƃίƀ (μ ηφνζμξ άλμκƀξ Ƅμο ιζηνƀƃζƀƄζημφ δεκνζίνπ δξόκνπ λƂηζ-
κμφƃƂ ƀπυ Ƅδκ Σƀνƃυ ηƀζ Ƅμκ Σƀφνμ Ƅδξ Κζθζηίƀξ, ƁζέƃπζγƂ Ƅδκ ΚƀππƀƁμηίƀ ηƀζ Ƅδ
ſνοβίƀ έςξ Ƅμ ΚμƄφƀζμκ ηƀζ Ƅδκ Πνμφƃƀ ηƀζ ηƀƄέθδβƂ ƁζƀηθƀƁζγυιƂκμξ ƂίƄƂ ƃƄδ
ΐζεοκίƀ ηƀζ Ƅμ ΐυƃπμνμ ƂίƄƂ ƃƄƀ ΑƀνƁƀκέθζƀ ηƀζ ƃƄμ ΢ƄƂκυ Ƅδξ ΏαφƁμο)2438.
Ο ƂζƁζηυξ βƂςβνƀƅζηυξ πƀνάβμκƄƀξ ηƀεχξ ηƀζ δ φπƀνλδ ƃƄδκ ƂονφƄƂνδ πƂ-
νζμπή Ƅδξ ƁοƄζηήξ Μ. Ώƃίƀξ Ƃκυξ ποηκμφ ƀƃƄζημφ ƁζηƄφμο ƀπυ ƀηιάγμοƃƂξ (πθδ-
εοƃιζƀηά, μζημκμιζηά ηƀζ πμθζƄζƃιζηά) πυθƂζξ ηƀζ πςνζά, υπςξ ƀκƀθφεδηƂ ƀκςƄέ-
νς2439, Ƃίπƀκ ƂοκμήƃƂζ ήƁδ ƀπυ Ƅμοξ ƀνπƀίμοξ πνυκμοξ Ƅδκ ƀκάπƄολδ Ƃκυξ Ƃπίƃδξ
ποηκμφ μƁζημφ ƁζηƄφμο. Σμ ƁίηƄομ ƀοƄυ ήƄƀκ ƀνβυƄƂνƀ ƀπυ Ƅƀ πθέμκ ƀλζυθμβƀ Ƅδξ
Ρςιƀσηήξ ƀοƄμηνƀƄμνίƀξ. ΋πςξ οπμƃƄδνίγƂƄƀζ ƃοπκά, Ƅμ ιƂƄέπƂζƄƀ πƀνάηƄζμ αο-
γƀκƄζκυ μƁζηυ ƃφƃƄδιƀ Ƅδξ ƃοβηƂηνζιέκδξ πƂνζƅένƂζƀξ ƀπμƄƂθμφƃƂ πνμκζηά άιƂƃμ
«ηθδνμκυιμ» Ƅμο νςιƀσημφ2440. ΢Ƅδκ πνƀβιƀƄζηυƄδƄƀ υιςξ οπήνλƂ πνςƄƀνπζηά
ένβμ Ƅςκ πνμδβμφιƂκςκ ηονίƀνπςκ Ƅδξ ƂονφƄƂνδξ πƂνζμπήξ (Ƅςκ ΠƂνƃχκ, Ƅμο Λο-
ƃζιάπμο ηƀζ Ƅςκ ΏƄƄƀθζƁχκ αƀƃζθέςκ). ΐƂαƀίςξ, Ƅμ ƁίηƄομ αƂθƄζχεδηƂ ƃƄƀƁζƀηά
ηƀζ ƂπƂηƄάεδηƂ πƂνƀζƄένς ƀπυ Ƅμοξ Ρςιƀίμοξ, ήƁδ ƀπυ Ƅδκ Ƃπμπή Ƅμο πνχƄμο Ρς-
ιƀίμο ηοαƂνκήƄδ Ƅδξ ἐπαξρίαο Ἀζίαο Manius Aquillius ηƀζ έηƄμƄƂ2441.
Έκƀ ƁίηƄομ μƁχκ έκςκƂ ηƀƄά Ƅμοξ νςιƀσημφξ πνυκμοξ Ƅμ ƃδιƀκƄζηυ μζηζƃιυ
ηƀζ μƁζηυ ηυιαμ Ƅμο ΏƁνƀιοƄƄίμο, ƃƄƀ υνζƀ ΣνςάƁμξ - ΏζμθίƁμξ, ιƂ Ƅζξ κμƄζυƄƂνƂξ
Πένβƀιμ ηƀζ Βθƀίƀ. Έκƀξ άθθμξ Ɓνυιμξ ƀπυ Ƅμ ΏƁνƀιφƄƄζμ πƂνκμφƃƂ ημκƄά ƀπυ
Ƅδ αμνƂζμƁοƄζηυƄƂνδ νςιƀσηή colonia ΏθƂλάκƁνƂζƀ ΣνςάƁƀ ηƀζ έƅεƀκƂ έςξ Ƅδκ
ΆαοƁμ, Ƅδ Λάιρƀημ ηƀζ Ƅδκ Κφγζημ ƁζƀƃπίγμκƄƀξ έƄƃζ Ƅζξ πƀνάηƄζƂξ πƂνζμπέξ Ƅδξ
ΣνςάƁμξ, Ƅμο ΒθθδƃπυκƄμο ηƀζ βƂκζηά Ƅδξ ΒθθδƃπμκƄζ(ƀ)ηήξ ſνοβίƀξ ηƀζ Ƃκχκμ-
κƄƀξ Ƅζξ Ƅμπζηέξ πυθƂζξ. Δ Ɓζάνενςƃδ ηƀζ δ πμνƂίƀ Ƅςκ ƀκςƄένς μƁχκ ƃοκάβƂƄƀζ
_______________________
2437. ΐθ. ƀκ., ηƂƅ. ΐ1.
2438. Belke, Verkehrsmittel 52 η.Ƃ. Žζƀ Ƅμκ cursus publicus, αθ. ƀκ., ƃδι. 2203.
2439. ΐθ. ƀκ., ηƂƅ. Ώ6β.
2440. ΐθ. π.π. ΐνοχκδξ, Παξαθκή 31 η.Ƃ.
2441. ΐ. Haussoullier, Un nouveau milliaire au nom de Manius Aquillius, RPLHA 23 (1899) 293-299. – G. Furlani, Sul
significato delle strade processionali dell‟Asia occidentale antica, Aegyptus 22 (1942) 85-99. – Magie, A. Μinor, Ƅ. I, ƃ. 157-
158. – D. H. French, The Roman Road System of Asia Minor, ANRW. II. Principat. 7.2 698-729. – Toο ζƁίμο, Roman Roads
and Milestones in Asia Minor. I. The Pilgrim‟s Road [BAR 105], Oxford 1981, II. An Interim Catalogue of Milestones [BAR
392], Oxford 1988, III. Milestones. Fasc. 3.1 Republican [BIAA. Electronic Monograph 1], 2012. – Σμο ζƁίμο, Ώ Road Pro-
blem: Roman of Byzantine?, IM 43 (1993) 445-455. – Toο ζƁίμο, Pre- and Early-Roman Roads of Asia Minor. The Earliest
Roman paved Roads in Asia, Arkeoloji Dergisi 5 (1997) 179-187. – Lefort, Communications. – Mitchell, Administration 18
η.Ƃ. Πναθ. Sodini, M. Ώƃίƀ 445 η.Ƃ. ΒονφƄƂνƀ, αθ. P. Chevallier, Roman Roads [Batsford Studies in Archaeology], London
1976, ƃ. 141 η.Ƃ., 220. Ο Külzer, Zwischen Europa u. Asien 9 η.Ƃ., ƂλƂƄάγƂζ Ƅζξ πθδνμƅμνίƂξ Ƅδξ «Tabula Peutingeriana».
373
Γ1. Ζ Άβπδνο σο ζεκείν ειέγρνπ ησλ πινίσλ θαη ηεισλεηαθόο ζηαζκόο: πξν-
βιήκαηα θαη εξκελείεο (5νο - 6νο αη.)
Ž1ƀ. Σμ ΈƁζηƄμκ Ƅδξ ΏαφƁμο (Ƃπζβνƀƅή, ƂίƁμξ, ιένδ, πƂνζƂπυιƂκμ ƁζƀƄάβιƀƄμξ) ηƀζ
δ annona civica
΢Ƅƀ πνμδβμφιƂκƀ ιένδ Ƅδξ πƀνμφƃƀξ ιƂθέƄδξ ƀκƀθφεδηƂ, ιƂƄƀλφ άθθςκ, μ ζ-

ƃƄμνζηυξ αίμξ Ƅδξ ΏαφƁμο (ςξ πόιεσο, ιηκέλνο, ἐκπνξίνπ ηƀζ ƀνβυƄƂνƀ ςξ έƁνƀξ
νςιƀσημφ ηεισλίνπ / statio) ƀθθά ηƀζ Ƅδξ ƂονφƄƂνδξ πƂνζƅένƂζƀξ Ƅμο ΒθθδƃπυκƄμο
ƀπυ Ƅμοξ μιδνζημφξ έςξ ηƀζ Ƅμοξ φƃƄƂνμοξ ƀνπƀίμοξ πνυκμοξ (μοƃζƀƃƄζηά έςξ ηƀζ
Ƅμκ 4μ ƀζ. ι.Υ.)2487. Βπίƃδξ, ƂπζπƂζνήεδηƂ δ ƀκάƁƂζλδ Ƅδξ ιƂƄέπƂζƄƀ ƃƄνƀƄδβζηήξ ηƀζ
μζημκμιζηήξ ƃπμοƁƀζυƄδƄƀξ Ƅδξ ƀκςƄένς πυθƂςξ ηƀζ Ƅδξ εƀθάƃƃζƀξ πƂνζμπήξ Ƅδξ,
ƃφιƅςκƀ ιƂ Ƅζξ ιƀνƄονίƂξ Ƅςκ ιƂƃƀζςκζηχκ πδβχκ2488.
Σƀ ΑƀνƁƀκέθζƀ ηƀζ Ƅμ ΢ƄƂκυ Ƅδξ ΏαφƁμο πνδƃζιμπμζμφκƄƀκ ήƁδ ηƀƄά Ƅμοξ 5μ
μ
ηƀζ 4 ƀζ. π.Υ. ςξ ƃδιƂίƀ Ƃίƃπνƀλδξ ƂζƁζηχκ ƅυνςκ ƀπυ Ƅƀ ƁζƂνπυιƂκƀ ƅμνƄδβά ηƀζ
Ƃιπμνζηά πθμίƀ2489. Σμ βƂβμκυξ ƀοƄυ ƁζηƀζμθμβƂί Ƅμκ έιιƂƃμ ƀθθά ƃƀƅή πƀνƀηƄδ-
νζƃιυ Ƅδξ ΏαφƁμο ηƀζ Ƅδξ ΢δƃƄμφ ςξ ƃδιƀκƄζηχκ ιηκέλσλ ηƀζ ἐκπνξίσλ ƀπυ Ƅμκ
Πμθφαζμ2490. Ώπυ Ƅμ 62 ι.Υ. ηƀζ Ƃλήξ μ κυιμξ «lex portorii Asiae» ηƀευνζγƂ υƄζ ƃƂ
ƂζƁζηά ηειώληα πμθθχκ θζιέκςκ Ƅδξ ƁοƄζηήξ Μ. Ώƃίƀξ, ιƂƄƀλφ ƀοƄχκ ηƀζ ƃƄδκ
ΆαοƁμ, εƀ ηƀƄƀαάθθμκƄƀκ ƂζƁζημί Ƃιπμνζημί Ɓƀƃιμί, ƃοκήεςξ φρμοξ 2,5% Ƅδξ ƀ-
λίƀξ Ƅςκ ιƂƄƀƅƂνυιƂκςκ Ɓζƀ εƀθάƃƃδξ ƀβƀεχκ2491. ΋πςξ εƀ ƀκƀθοεƂί πƀνƀηάƄς,
δ ΆαοƁμξ ηƀζ δ πƂνζμπή Ƅδξ, ιƂ Ƅƀ πμθθά ιζηνυƄƂνƀ Ƅμπζηά ἐκπόξηα ηƀζ ζθάιεο ήƁδ
ηƀƄά Ƅμκ 4μ ƀζ. ι.Υ.2492, ƀπέηƄδƃƂ ƀνβυƄƂνƀ ƀηυιδ ιƂβƀθφƄƂνδ ƃδιƀƃίƀ ςξ ƃδιƂίμ
Ƃθέβπμο Ƅδξ κƀοƃζπθμΎƀξ ƃƄμκ ΒθθήƃπμκƄμ, Ƅδξ πμζυƄδƄƀξ Ƅδξ θƂβυιƂκδξ πνιηηηθ῅ο
ἀλλόλαο2493 ηƀζ Ƅδξ Ɓζƀηίκδƃδξ μνζƃιέκςκ αƀƃζηχκ πνμσυκƄςκ (α´ ιζƃυ 5μο ƀζ.)· Ƃ-
πίƃδξ, ςξ ƃδιƀκƄζηυξ βζƀ Ƅƀ ƅμνμθμβζηά έƃμƁƀ Ƅμο ΐογƀκƄζκμφ ηνάƄμοξ ƄƂθςκƂζƀ-
ηυξ ƃƄƀειυξ (ƀπυ Ƅƀ Ƅέθδ Ƅμο 5μο ή Ƅƀ ιέƃƀ Ƅμο 6μο ƀζ.2494).
Οζ πθέμκƄƂξ ƃƄƀ ΑƀνƁƀκέθζƀ ιƂƄƀƅμνƂίξ Ƅςκ αƀƃζηχκ ƁζƀƄνμƅζηχκ ƂζƁχκ ηƀ-
Ƅέαƀθθƀκ έκƀ ιζηνυ πμƃυ ƃƄζξ ƂηƂί ηνƀƄζηέξ ƀνπέξ ήƁδ ƃƄƀ Ƅέθδ Ƅμο 5μο ƀζ., δ ƅφƃδ
Ƅμο μπμίμο εƀ ƃπμθζƀƃƄƂί πƀνƀηάƄς. Ο Μμrdtmann ƂλέƁςƃƂ πνχƄμξ ƂζƁζηυ πƂνί
ƄμφƄμο ƀοƄμηνƀƄμνζηυ ƁζάƄƀβιƀ (ΈƁζηƄμκ Ƅδξ ΏαφƁμο), Ƅμ μπμίμ ƂλέƄƀƃƀκ ƀνβυ-
ƄƂνƀ πμθοάνζειμζ ƂνƂοκδƄέξ. ΢Ƅδκ ƀνπζηή έηƁμƃδ Ƅμο ηƂζιέκμο Ƃίπƀκ πνμƃƄƂεƂί ς-
ƃƄυƃμ λƂπςνζƃƄέξ πƀνƀƄδνήƃƂζξ Ƅμο Zachariä von Lingenthal, μ μπμίμξ Ɓζƀƅςκμφ-
_______________________
2487. ΐθ. ƀκ., ηƂƅ. Ώ5, Ώ6 (ƂζƁζηά Ώ6α, Ώ6ƃƄ).
2488. ΐθ. ƀκ., ηƂƅ. ΐ1.
2489. ΐθ. ƀκ., ηƂƅ. Ώ5Ɓ.
2490. Πμθφαζμξ Ƅ. 2, αζαθ. ΕZ´, ηƂƅ. 2, ƃ. 852.15-17. Πναθ. Bresson, Emporia 184.
2491. ΐθ. ƀκ., ηƂƅ. Ώ6α.
2492. Βίνο Παξζελίνπ Λακς., έηƁ. Migne, ηƂƅ. Ε´, ƃƄήθ. 1357, 1360, έηƁ. Bolland - Henschen, ηƂƅ. 2, πƀν. 19, ƃ. 40-41.
Žζƀ Ƅμκ υνμοξ ἐκπόξηνλ ηƀζ ζθάια, αθ. ƀκƄίƃƄμζπƀ ƀκ., ƃδι. 2244, 2352.
2493. ΐθ. ηƀƄ. ƃƄμ ίƁζμ ηƂƅ.
2494. Žζƀ Ƅμ πνυαθδιƀ πνμκμθυβδƃδξ, αθ. ƀκƀθοƄζηά ηƀƄ. ƃƄμ ίƁζμ ηƂƅ.
381
Ž1α. Ο ἄξρσλ / θόκεο Ἀβύδνπ ƃƄμ δεκόζηνλ ηεισλε῔νλ / θνκκέξθηνλ / δεθαηεπηήξηνλ
Ἀβύδνπ ηƀζ ƃƄƀ ΢ηελά - Υνμκμθυβδƃδ / ƂνιδκƂίƀ Ƅμο ΒƁίηƄμο Ƅδξ ΏαφƁμο ηƀζ δ
πƂνίπƄςƃδ Ƅδξ annona militaris
Έκƀξ «ἄξρσλ δέ ηηο ἐθ βαζηιέσο ζηειιόκελνο»2551 ƂπέαθƂπƂ Ƅδ κƀοƃζπθμΎƀ

ηƀζ Ƅμοξ πθέμκƄƂξ ƃƄƀ ΢ƄƂκά Ƅμο ΒθθδƃπυκƄμο πνδƃζιμπμζχκƄƀξ ςξ έƁνƀ Ƅδκ Άαο-
Ɓμ («ηὸλ ἐθε῔ ηνὺο παξνδεύνληαο ἐξεπλώκελνλ»2552), πζεƀκχξ ήƁδ ƀπυ Ƅμοξ 4μ - 5μξ
ƀζ.2553, ƀκ υπζ ƀηυιδ κςνίƄƂνƀ. ΜƀνƄονƂίƄƀζ θ.π. ηάπμζμξ ἄξρσλ Ἀβύδνπ βφνς ƃƄƀ
ιƂƃƀ Ƅμο 3μο ƀζ., μ μπμίμξ ƂίπƂ ιάθζƃƄƀ οπυ Ƅζξ ƁζƀƄƀβέξ Ƅμο ƃƄνƀƄζςƄζηή ƅνμονά· δ
ƃοβηƂηνζιέκδ πθδνμƅμνίƀ πνμένπƂƄƀζ ςƃƄυƃμ ƀπυ πμθφ ιƂƄƀβƂκέƃƄƂνƀ Ƃθθδκζηά
ƃοκƀλάνζƀ Ƅςκ 10μο - 11μο ƀζ.2554, Ƃκχ μζ ƀηνζαƂίξ ƀνιμƁζυƄδƄƂξ Ƅμο ƀκςƄένς ἄξρν-
ληνο ƁƂκ Ƃίκƀζ ƃƀƅƂίξ. Ονζƃιέκμζ ἄξρνληεο Ἀβπδελῶλ ƀκƀƅένμκƄƀζ ƃƂ κμιίƃιƀƄƀ
Ƅδξ πυθƂςξ ηƀƄά Ƅμοξ 2μ ηƀζ 3μ ƀζ. ι.Υ., ƀθθά ƁοƃƄοπχξ ƁƂκ ƁζƀεέƄμοιƂ Ƃπƀνηή ηƀζ
ƀƃƅƀθή ƃƄμζπƂίƀ βζƀ Ƅƀ ηƀεήημκƄά Ƅμοξ2555. žƀ πνέπƂζ κƀ εƂςνδεƂί ςƃƄυƃμ ςξ πζ-
εƀκυƄƂνμ υƄζ δ υπμζƀ ƁζηƀζμƁμƃίƀ Ƅμοξ ƃπƂƄζγυƄƀκ ιƂ ηάπμζƀ ή μνζƃιέκƂξ θƂζƄμον-
βίƂξ Ƅμο μζηζƃιμφ ηƀζ πƂνζμνζγυƄƀκ ƂκƄυξ ƃƄμ ƂƃςƄƂνζηυ Ƅμο (ιάθθμκ ήƄƀκ οπƂφεο-
κμζ βζƀ Ƅζξ ƄƂθƂοƄƀίƂξ κμιζƃιƀƄζηέξ ημπέξ Ƅμο ƀαοƁδκμφ ƂνβƀƃƄδνίμο). Οζ ƃοβηƂ-
ηνζιέκμζ «ƀƃƄζημί» ƀλζςιƀƄμφπμζ ƁƂκ ƃπƂƄίγμκƄƀκ θμζπυκ ιƂ Ƅμοξ ιƂƄƀβƂκέƃƄƂνμοξ
ƀοƄμηνƀƄμνζημφξ ἄξρνληεο πμο ήθƂβπƀκ, ιƂƄƀλφ άθθςκ, ηονίςξ Ƅδκ Ƅμπζηή κƀοƄζηή
ηίκδƃδ.
Οζ ιƂƄέπƂζƄƀ βκςƃƄμί ἄξρνληεο / θόκεηεο ΢ηελῶλ ή Ἀβύδνπ, βζƀ Ƅμοξ μπμί-
μοξ ƁζƀεέƄμοιƂ ƀƃƅƀθέƃƄƂνδ ηƀζ ƂονφƄƂνδ πθδνμƅυνδƃδ ƀπυ Ƅƀ Ƅέθδ Ƅμο 5μο ή
Ƅμκ 6μ ƀζ. ηƀζ Ƃλήξ, ήƄƀκ πνμƅƀκχξ ηνƀƄζημί ƀλζςιƀƄμφπμζ. ΑζμνίγμκƄƀκ, υπςξ Ƃθέ-
πεδ ήƁδ, ƀπυ Ƅμκ ΐογƀκƄζκυ ƀοƄμηνάƄμνƀ, ήƄƀκ έιιζƃεμζ ηƀζ Ɓζμζημφƃƀκ ηάπμζƀ
ƅνμονά2556. Ώκƀθάιαƀκƀκ ƃƀƅχξ ƂονφƄƂνƂξ ƀνιμƁζυƄδƄƂξ (ƁζμζηδƄζηά ηƀζ βƂςβνƀ-
ƅζηά, ƃƄνƀƄζςƄζηά ηƀζ κƀοƄζηά), πένƀκ Ƅδξ ƂπίαθƂρδξ Ƅδξ θƂζƄμονβίƀξ Ƅμο κέμο (ƀ-
πυ Ƅζξ ƀνπέξ Ƅδξ αƀƃζθƂίƀξ Ƅμο ΕμοƃƄζκζƀκμφ Ώ´2557) Ƅμπζημφ δεκνζίνπ ηεισλείνπ -
ώληνπ ή δεθαηεπηεξίνπ ή θνκκεξθίνπ Ἀβύδνπ2558 (μζ ƄƂθƂοƄƀίμζ υνμζ ƁƂκ ƀπƀκƄμφκ
_______________________
2551. Πνμηυπζμξ, Ἀλέθδ., ηƂƅ. ηƂ´, πƀν. 3, ƃ. 153.3-4. Βπίƃδξ, αθ. Μαξη. ΢ηεθάλνπ, πƀν. 12, ƃ. 44.11: «(…) ἢιζνκελ εἰο ηὰ
΢ηελὰ Υαιάζαλ (sic: «ραιάζαη» ηƀƄά Ƅμκ ΆιƀκƄμ, ἌαοƁμξ 404, ƃδι. 1, «ραιάζαληεο ηὸ ἄξκελνλ» ηƀƄά Ƅoκ Αμοηάηδ· αθ.
Ahrweiler, Fonctionnaires 240, ƃδι. 4), δηὰ ηὸλ ἄξρνληα η῵λ ΢ηελ῵λ». Žζƀ Ƅμκ υνμ ἄξρσλ ηƀƄά Ƅμοξ ιƂƃƀζςκζημφξ πνυκμοξ,
αθ. J. Ferluga, Archon, Tradition als historische Kraft, Berlin - New York 1982, ƃ. 254-266. – Al. Kazhdan, θ. archon, ODB,
Ƅ. 1, ƃ. 160. – ΥνζƃƄμƅζθμπμφθμο, Ἱζηνξ., Ƅ. B΄1, ƃ. 303-304 (ίƃςξ ƀλζςιƀƄμφπμζ ή οπάθθδθμζ πμο ƀƃημφƃƀκ ƁζμζηδƄζηά ηƀζ
ƃƄνƀƄζςƄζηά ηƀεήημκƄƀ ƃƂ ιζƀ πυθδ, υπςξ πƂνίπμο μζ ζεκαηηθνὶ ζηξαηεγνί ƃƂ ƂονƂίƂξ πƂνζμπέξ, ƀθθά ƃƂ ιζηνυƄƂνδ ηθίιƀηƀ).
– Κƀνƀβζƀκκυπμοθμξ, Κξάηνο 397 (μ ἄξρσλ πόιεσο ήƄƀκ ηƀƄχƄƂνμξ ƁζηƀƃƄήξ πμο ƂηƁίηƀγƂ ƀƃƄζηέξ ιζηνμƁζƀƅμνέξ ηƀζ ιζηνά
ƀƁζηήιƀƄƀ), 431 (ἄξρνληεο πόιεσλ ηƀƄά Ƅδκ φƃƄƂνδ αογƀκƄζκή πƂνίμƁμ). Žζƀ Ƅμοξ ƀνπƀίμοξ πνυκμοξ, αθ. ƀκ., ƃδι. 782.
2552. ἖γθσκ. ΢ηεθάλνπ, πƀν. 12, ƃ. 65.20.
2553. Ahrweiler, Fonctionnaires 240.
2554. ΐθ. ƀκ., ηƂƅ. Ώ6ƃƄ.
2555. ΐθ. ƀκ., ηƂƅ. Ώ6ƃƄ.
2556. Žζƀ Ƅδ ιζƃεμƁμƃίƀ Ƅμοξ, αθ. ηƀƄ. ƃƄμ ίƁζμ ηƂƅ. Žζƀ Ƅδ ƅνμονά Ƅδξ ΏαφƁμο ƃƄƀ Ƅέθδ Ƅμο 5 μο ƀζ., αθ. žƂμƅάκδξ
131.31-132.2, 132.28. Žζƀ Ƅδ ƅνμονά Ƅδξ ηƀƄά Ƅμκ 3 μ ƀζ., αθ. ƀκ., ƃδι. 2143 (ηƀζ ηονίςξ ηƂίι.). Žζƀ Ƅδ ƅνμονά Ƅδξ Ƅμκ 6 μ ƀζ.,
αθ. ηƀƄ., ƃδι. 2571, 2575 (ηƀζ ηονίςξ ηƂίι.).
2558. ΐθ. ηƀƄ. ƃƄμ ίƁζμ ηƂƅ. Žζƀ Ƅδ ƁζƂονοιέκδ πμθζƄζηή ƁζμζηδƄζηή, μζημκμιζηή ηƀζ βƂςβνƀƅζηή ƁζηƀζμƁμƃίƀ Ƅςκ
ƃοβηƂηνζιέκςκ θνκήησλ, αθ. ηƀƄ. ƃƄμ ίƁζμ ηƂƅ. Žζƀ Ƅδκ ƀιζβχξ ƃƄνƀƄζςƄζηή ηƀζ κƀοƄζηή Ƅμοξ Ɓζμίηδƃδ, αθ. ηƀƄ., ƃδι. 2571
ηƀζ ηƂƅ. Ž3.
392
Γ2. Ζ ἐπαξρία ἗ιιεζπόληνπ επί Ηνπζηηληαλνύ Α´ θαη ν παξεκβαηηθόο ξόινο ησλ
ἐπηζθόπσλ ζηελ πεξηθεξεηαθή θξαηηθή δηνίθεζε
Σμ πνμƃςπζηυ ƂκƁζƀƅένμκ Ƅμο ΕμοƃƄζκζƀκμφ Ώ´ βζƀ Ƅδκ ƂονφƄƂνδ πƂνζμπή Ƅςκ

ΑƀνƁƀκƂθίςκ, Ƅδξ ΣνςάƁμξ ηƀζ Ƅδξ ΒθθδƃπμκƄζ(ƀ)ηήξ ſνοβίƀξ ƁζƀƅƀίκƂƄƀζ ηƀζ
ƀπυ Ƅμ (βκςƃƄυ ςξ 12μ ηƀƄά ƃƂζνά) ΈƁζηƄυκ Ƅμο «Πεξὶ ἗ιιεζπόληνπ» (535)2680. Ο
Πνμηυπζμξ πνμƃάπƄƂζ, ιƂƄƀλφ πμθθχκ άθθςκ, ƃƄμκ ƀοƄμηνάƄμνƀ υƄζ μζ ηνƀƄζημί ο-
πάθθδθμζ πμο Ƃίπƀκ ƁζμνζƃƄƂί ƃƄƀ ΢ƄƂκά, ƂπζƁζχημκƄƀξ κƀ ƀπμƁƂίλμοκ ƂιπνάηƄςξ
Ƅδκ ƀƅμƃίςƃή Ƅμοξ ƃƄμκ ƄƂθƂοƄƀίμ, ηƀƄέθδβƀκ κƀ θδƃƄƂφμοκ Ƅμοξ κƀοƄζημφξ ηƀζ
Ƅμοξ Ƃιπυνμοξ ƂζƃπνάƄƄμκƄƀξ ƃƄμ ƀηένƀζμ Ƅμ ƀκƄίƄζιμ Ƅμο ƅμνƄίμο («ἁπαμάπαληα
πξὸο η῵λ πιεόλησλ ηὰ θνξηίσλ ηηκήκαηα»)2681. Ο Πνμηυπζμξ υιςξ Ƃίκƀζ ιάθθμκ ά-
Ɓζημξ ƃƂ ƀοƄυ Ƅμ ƃδιƂίμ, ηƀεχξ δ έηƁμƃδ Ƅμο ΒƁίηƄμο Ƅμο 535 ƃƄυπƂοƂ ƀηνζαχξ
ƃƄδκ πνμƃƄƀƃίƀ Ƅδξ ἐπαξρίαο ἗ιιεζπόληνπ ηƀζ «ἑηέξαο νἱαζδήπνηε ρώξαο»2682 ƀπυ
Ƅζξ ƀοεƀζνƂƃίƂξ Ƅςκ ηνƀƄζηχκ ƀλζςιƀƄμφπςκ ƃƄζξ ƀοƄμηνƀƄμνζηέξ πƂνζƅένƂζƂξ. Β-
κίμƄƂ μζ ηοαƂνκδƄζημί οπάθθδθμζ ƀπƂζθμφƃƀκ ƂπζπνυƃεƂƄƀ ηƀζ Ƅƀ ƃοιƅένμκƄƀ Ƅδξ
ηƂκƄνζηήξ Ƃλμοƃίƀξ, ηονίςξ υƄƀκ ƃοκƂνβάγμκƄƀκ, ƁςνμƁμημφκƄƀκ ή ƀηυιδ ηƀζ ƅμ-
αμφκƄƀκ Ƅμοξ ζƃπονμφξ Ƅςκ ἐπαξρη῵λ. ΢Ƅμ ΈƁζηƄμκ Ƅμο 535 ƀκƀƅένƂƄƀζ ςƃƄυƃμ Ƅμ
ƂκƁζƀƅένμκ πƀνάƁƂζβιƀ ηάπμζμο ζθξηληαξίνπ2683 Εςάκκδ: Ο ƃοβηƂηνζιέκμξ ƀλζςιƀ-
Ƅμφπμξ ƂίπƂ ιƂƄƀαƂί ƀπυ Ƅδκ πνςƄƂφμοƃƀ ƃƄδκ ἐπαξρίαλ ἗ιιεζπόληνπ βζƀ κƀ Ƃζƃ-
πνάλƂζ ƅυνμοξ πνμξ ίƁζμκ υƅƂθμξ, ζƃπονζγυιƂκμξ ρƂοƁχξ υƄζ oζ ƄƂθƂοƄƀίμζ Ƃίπƀκ Ƃ-
πζαθδεƂί ƀπυ Ƅδκ Κςκ/πμθδ. ΢Ƅμ ζμοƃƄζκζάκƂζμ ƁζάƄƀβιƀ ƁζƀηδνφƃƃƂƄƀζ ιάθζƃƄƀ
υƄζ μ Εςάκκδξ ηƀƄυνεςƃƂ ιƂ ƂπζƄήƁƂζμ Ƅνυπμ κƀ ƃοβηƂκƄνχƃƂζ Ƅυƃμ ιƂβάθƀ πμƃά
ƀπυ Ƅζξ πυθƂζξ Ƅμο ἗ιιεζπόληνπ (πζεƀκυƄƀƄƀ ιƂƄƀλφ ƀοƄχκ ηƀζ ƀπυ Ƅδκ ΆαοƁμ), χ-
ƃƄƂ μθυηθδνδ δ πƂνζƅένƂζƀ αοείƃƄδηƂ ƃƄδκ ƀκέπƂζƀ2684.
To ΈƁζηƄμκ Ƅμο 535 πƀνμοƃζάγƂζ ςƃƄυƃμ ƂπζπνυƃεƂƄμ ƂκƁζƀƅένμκ, ηƀεχξ Ƅμ
α´ ηƂƅάθƀζυ Ƅμο ηƀƄƀƁƂζηκφƂζ ηƀζ Ƅδκ Ƃκίƃποƃδ Ƅμο πƀνƂιαƀƄζημφ νυθμο Ƅςκ ἐπη-
ζθόπσλ ƃƄδκ πƂνζƅƂνƂζƀηή Ɓζμίηδƃδ: πζμ ƃοβηƂηνζιέκƀ, εƂƃιμεƂƄμφƃƂ Ƅδ ƁοκƀƄυ-
ƄδƄƀ Ƅςκ ƄƂθƂοƄƀίςκ κƀ ƀπƂοεφκμκƄƀζ πνμƃςπζηά ƃƄμκ ƀοƄμηνάƄμνƀ, υπμƄƂ Ƅμ έ-
ηνζκƀκ ƀπƀνƀίƄδƄμ (π.π. «εἰ ῥαζπκήζεηελ ὁ η῅ο ἐπαξρίαο ἟γνύκελνο θαὶ κὴ ηὸλ πξαγ-
καηηθὸλ ἐπηζρνίε ηύπνλ»2685). Δ πƀνƀηιή Ƅςκ ƀƃƄζηχκ αμοθƂοƄδνίςκ (βνπιαί / cu-
riae), ƀπυ Ƅδκ οπμπνƂςƄζηή ƃοιιƂƄμπή ƃƄƀ μπμίƀ Ƃίπƀκ ƀπƀθθƀπεƂί μζ ζƂνƂίξ Ƃπί
ΚςκƃƄƀκƄίκμο Ώ´2686 ƀθθά ηƀζ Ƃπί ΚςκƃƄάκƄζμο ΐ´2687, δ πƄχπƂοƃδ, ƅοβή ή ηƀƄά-
_______________________
2680. Iustiniani edicta, ƀν. ΥΕΕ, ƃ. 779.1-26 (a. 535). Žζƀ Ƅƀ ΈƁζηƄƀ Ƅμο ΕμοƃƄζκζƀκμφ, αθ. ηƀζ W. S. Thurman, The
Σhirteen Δdicts of Justinian translated and annotated [ΑƁ], Austin 1964.
2681. Πνμηυπζμξ, Ἀλέθδ., ηƂƅ. ηƂ´, πƀν. 6, ƃ. 154.4-7.
2682. Iustiniani edicta, ƀν. ΥΕΕ, ηƂƅ. Ε, ƃ. 779.11 (a. 535).
2683. ΢μοΎƁƀξ, θ. ΢ηνζκζάνζμξ, ƃ. 1038. Πναθ. Κƀνƀβζƀκκυπμοθμξ, Κξάηνο 321, 374, 404. – Πθƀημβζƀκκάηδξ, Σίηινη 166,
211, 246.
2684. Iustiniani edicta, ƀν. ΥΕΕ, <Πνμμίιζμκ>, ƃ. 779.5-7 (a. 535): «θαὶ ὡο ἐλ ηῆ ρώξᾳ γελόκελνο ν὎δελὸο ἀπέζρεην
παληει῵ο η῵λ εἰο ἁξπαγὴλ ἐζράηελ ἟θόλησλ, ηάο ηε πόιεηο ιετζάκελνο θαὶ ἐπαλειζὼλ εἰο ηαύηελ ηὴλ ε὎δαίκνλα πόιηλ α὎ηὸο κὲλ
ρξπζίνπ κεζηόο, ηῆ δὲ ἗ιιεζπνληίσλ ρώξᾳ π᾵ζα ἀπνιηπὼλ πελίαλ». Πναθ. ΐνοχκδξ, Μ. Ἀƃίƀ 448.
2685. Iustiniani edicta, ƀν. ΥΕΕ, ηƂƅ. ΕΕ, ƃ. 779.21-22 (a. 535)
2686. CTh., αζαθ. XVI.2.1-2, ƃ. 835 (a. 313;, 319). – Pharr, Theod. Code 440-441. Žζƀ Ƅμ ƃοβηƂηνζιέκμ αζαθίμ Ƅμο «Codex
Theodosianus», πναθ. L. De Giovanni, Il libro XVI del Codice Teodosiano. Alle origini della codificazione in tèma di
rapporti Chiesa - Stato [Κμζκςκίƀ 10], Napoli 1985.
411
Ž4β. ΏλζςιƀƄμφπμζ ηƀζ οπάθθδθμζ ƃƄδκ ΆαοƁμ ηƀƄά Ƅμοξ 8μ - 10μ ƀζ. (ἄξρσλ / θό-
κεο, παξαθύιαμ / θύιαμ, ζηξάησξ, ηνπξκάξρεο, luminarchus, θνκκεξθηάξηνο, θνξν-
ιόγνο, κεηξεηήο, ἀβπδηθόο, ἀβπδηηηθόο, ἀβπδάξηνο, ὏πνιόγηνο, ἐπείθηεο, βηθάξηνο, ηα-
βνπιάξηνο, λνηάξηνο, μπινθάιακνο, γξαθεύο)
Σμ πνυαθδιƀ Ƅδξ ƁζμζηδƄζηήξ οπƀβςβήξ Ƅδξ πƂνζμπήξ Ƅδξ ΏαφƁμο ηƀƄά Ƅμοξ
ιέƃμοξ αογƀκƄζκμφξ πνυκμοξ ƀκƀθφƂƄƀζ ηƀƄςƄένς ƃƂ ƂζƁζηυ ηƂƅάθƀζμ. žƀ πνέπƂζ
κƀ ƃδιƂζςεƂί υιςξ ƂƁχ υƄζ ƀπυ Ƅƀ Ƅέθδ Ƅμο 8μο ƀζ. μζ μζημκμιζηέξ ƂλƂθίλƂζξ ƃƄμ Ƃ-
ƃςƄƂνζηυ Ƅμο ηνάƄμοξ Ƃπδνέƀƃƀκ ηƀζ Ƅδ ƁζμζηδƄζηή μνβάκςƃδ Ƅςκ ΢ƄƂκχκ Ƅμο ΐμ-
ƃπυνμο ηƀζ Ƅςκ ΑƀνƁƀκƂθίςκ2853. ΚƀƄά Ƅμκ 9μ ƀζ. Ƅƀ έƃμƁƀ Ƅμο δεκνζίνπ ηεισλεί-
νπ Ἱεξνῦ Ƃίπƀκ ƀολδεƂί, ηονίςξ θυβς Ƅδξ Ƃκίƃποƃδξ Ƅςκ Ƃιπμνζηχκ Ƃπƀƅχκ Ƅδξ ƀο-
ƄμηνƀƄμνίƀξ ιƂ Ƅζξ πχνƂξ Ƅμο ΐμννά2854. Σδκ ίƁζƀ ƀηνζαχξ πƂνίμƁμ ƄμπμεƂƄήεδηƂ
ƃƄμ ƄƂθςκƂίμ ΕƂνμφ έκƀξ κέμξ ƀλζςιƀƄμφπμξ, μ παξαζαιαζζίηεο, μ μπμίμξ ƀκƄζηƀƄέ-
ƃƄδƃƂ ƃƄμ Ƃλήξ Ƅμκ θόκεηα η῵λ ΢ηελ῵λ ηεο Πνληηθ῅ο ζαιάζζεο2855. Ο παξαζαιαζ-
ζίηεο έƅƂνƂ ορδθμφξ ƄίƄθμοξ. Πƀνάθθδθƀ, ƁζέεƂƄƂ ƂονƂίƀ ƁζηƀζμƁμƃίƀ (μζημκμιζηή
ηƀζ ƁζηƀƃƄζηή) ηƀεχξ ηƀζ πμθοάνζειμοξ οƅζƃƄάιƂκμοξ ιƂ θζιƂκζηά (π.π. ἐπηηεξεηαὶ
ζαιάζζεο, ἐμαγγειηζηέο, ιηκελάξηνη) ή Ɓδιμƃζμκμιζηά ηƀεήημκƄƀ (πξάθηνξεο, ζπλσ-
λάξηνη). Ο ƃοβηƂηνζιέκμξ ƀλζςιƀƄμφπμξ ƀνπζηά οπƀβυƄƀκ ƃƄμ ζέθξεηνλ Ƅμο ἐπάξ-
ρνπ (Κσλ/)πόιεσο. ΏνβυƄƂνƀ υιςξ ιάθθμκ ƀοƄμκμιήεδηƂ, ηƀεχξ οπήπεδ ƃƄμ ιν-
γνζέζηνλ ηνῦ γεληθνῦ ηƀζ ƀπέηƄδƃƂ ƂπζπνυƃεƂƄƂξ ƀνιμƁζυƄδƄƂξ2856.
Δ ƃοκƂπήξ Ƃλέθζλδ ηƀζ ζηƀκυƄδƄƀ πνμƃƀνιμβήξ Ƅμο αογƀκƄζκμφ ηνƀƄζημφ ιδ-
πƀκζƃιμφ ƃƂ ιƂƄƀαƀθθυιƂκƂξ ƃοκεήηƂξ ηƀζ ƃƂ κέƂξ ƀπƀζƄήƃƂζξ Ƅςκ ηƀζνχκ ήƄƀκ,
πƀνά Ƅδκ ƂονƂίƀ πƂπμίεδƃδ πƂνί Ƅμο ƀκƄζεέƄμο, ζƁζƀίƄƂνƀ ƀλζμƃδιƂίςƄδ2857· ιƂƄƀλφ
πμθθχκ άθθςκ ƃπƂƄζηχκ πƀνƀƁƂζβιάƄςκ, ƁζƀƅƀίκƂƄƀζ ηƀζ ƀπυ Ƅδ ιƂθέƄδ Ƅδξ Ɓζμζ-
ηδƄζηήξ μνβάκςƃδξ Ƅμο ΢ƄƂκμφ Ƅμο ΒθθδƃπυκƄμο. Πζμ ƃοβηƂηνζιέκƀ:
Έςξ Ƅμκ 8μ ƀζ. μ ƀκχƄƀƄμξ ƁζμζηδƄήξ ƃƄδκ ΆαοƁμ έƅƂνƂ, υπςξ ƀκƀθφεδηƂ ή-
Ɓδ, Ƅμ ƀλίςιƀ Ƅμο θόκεηνο2858. ΒκƁƂπμιέκςξ ƀπυ Ƅμ α´ ιζƃυ ή Ƅƀ Ƅέθδ Ƅμο 8μο ƀζ.
άνπζƃƀκ ςƃƄυƃμ κƀ ƃδιƂζχκμκƄƀζ ιƂƄƀαμθέξ ƃƄδκ ημνοƅή Ƅδξ Ƅμπζηήξ ζƂνƀνπίƀξ
ƃƄδκ ƂονφƄƂνδ πƂνζμπή ηƀζ πζεƀκυƄƀƄƀ ƃƄδ ƃƄνƀƄζςƄζηή ηƀζ μζημκμιζηή Ƅδξ μνβά-
κςƃδ. ΚƀƄά Ƅδ ιƂƄƀαƀƄζηή ƀηυιδ πƂνίμƁμ (βζƀ Ƅζξ ƄυƄƂ εƂƃιζηέξ ηƀζ μνβƀκςƄζηέξ
ƀθθƀβέξ ƃƄμ ƂƃςƄƂνζηυ Ƅδξ ƀοƄμηνƀƄμνίƀξ) Ƅςκ ƄƂθχκ Ƅμο 8μο ηƀζ πζεƀκχξ Ƅςκ ƀν-
_______________________
2853. Oikonomidès, Kommerkion 241. Žζƀ Ƅδ ƁζμζηδƄζηή οπƀβςβή Ƅδξ ΏαφƁμο ƃƄμοξ ιέƃμοξ αογƀκƄζκμφξ πνυκμοξ, αθ.
ηƀƄ., ηƂƅ. Α2.
2854. Σμ Ώζβƀίμ ηƀζ βƂκζηά δ ΜƂƃυβƂζμξ ήƄƀκ ƄυƄƂ ƂπζηίκƁοκƂξ εάθƀƃƃƂξ ƂλƀζƄίƀξ Ƅδξ ƀνƀαζηήξ πƂζνƀƄƂίƀξ. ΐθ. V.
Christides, The Raids of the Moslems of Crete in the Aegean Sea: Piracy and Conquest (800-961 A.D.), Byz. 51.1 (1981) 76-
111. – Y. Lev, The Fatimid Navy. Byzantium and the Metiterranean Sea, 909-1036, Byz. 54 (1984) 220-252. – ΢ƀιƀνάξ,
Tαθηηθή 228 η.Ƃ. ΒονφƄƂνƀ, πναθ. Βθέκδ ΏναƂθέν, Ἡ πƂζνƀƄƂίƀ ƃƄὸ ΐογάκƄζμ (4μξ - 15μξ ƀἰ.), ιƄƅν. Ž. ΐƂθζƃƃƀνυπμοθμξ,
Αξραηνινγία 3 (1982) 19-21.
2855. Ahrweiler, Fonctionnaires 247 η.Ƃ. – Schreiner, Zivilschiffahrt 22 η.Ƃ. – Cl. Foss, θ. Δieron on the Bosporos, ODB,
Ƅ. 2, ƃ. 931. – Külzer, Ostthrakien 209.
2856. ŽμφƁƀξ, ΚƀƄƀιέƄνδƃζξ 43-45 (βζƀ Ƅƀ θζιƂκζηά, ƅμνμθμβζηά ηƀζ ƁζηƀƃƄζηά ηƀεήημκƄƀ Ƅςκ παξαζαιαζζηη῵λ). –
Ahrweiler, Fonctionnaires 249-250. – Ώl. Κazhdan, θ. parathalassites, ODB, Ƅ. 3, ƃ. 1586-1587. – ΟζημκμιίƁδξ, Ρυθμξ 215. –
ΥνζƃƄμƅζθμπμφθμο, Θεζκνί 432-433 (Ƅμοξ ƁζƀπςνίγƂζ ƀπυ Ƅμοξ «ἐλεξγνῦληεο ηὰ η῅ο ζαιαζζίαο δνπιείαο»).
2857. Ώπυ Ƅƀ πζμ πνυƃƅƀƄƀ ƂζƁζηά ένβƀ, υπμο Ƃπίƃδξ ƂπζƃδιƀίκƂƄƀζ ƀοƄή δ αογƀκƄζκή ζηƀκυƄδƄƀ, αθ. Haldon, Empire 283
η.Ƃ.
2858. ΐθ. ƀκ., ηƂƅ. Ž1α, Ž3.
437
Α4Ƃ. ΝέƂξ ƃοκεήηƂξ ƃƄμκ ΒθθήƃπμκƄμ ηƀζ ƃƄδκ ƂονφƄƂνδ πƂνζμπή: Kale-i Sultaniye
(Çanakkale) ƀκƄί ΏαφƁμο (Ƅέθδ 14μο - ιέƃƀ 15μο ƀζ.)
ΜƂƄά Ƅμ 1354 ηƀζ ηƀƄά Ƅδ πνμκζηή ƅάƃδ Ƅδξ ηƀƄάηƄδƃδξ Ƅδξ αογƀκƄζκήξ
žνάηδξ ƀπυ Ƅμοξ Οεςιƀκμφξ3469, δ Κƀθθίπμθδ ƀπμƄέθƂƃƂ (ƃφιƅςκƀ ιƂ ιƀνƄονίƂξ
Ƅμονηζηήξ πνμέθƂοƃδξ) ιζƀ ƀπυ Ƅζξ πνχƄƂξ μεςιƀκζηέξ ƀβμνέξ πμο μνβƀκχεδηƀκ
ƃƄδκ ƂονφƄƂνδ πƂνζμπή3470. ΒηƂί ƃοβηƂκƄνςκυƄƀκ πθέμκ ιƂβάθμ ιένμξ Ƅδξ Ƅμπζηήξ
πƀνƀβςβήξ, Ƅμ μπμίμ πνμμνζγυƄƀκ βζƀ Ƃλƀβςβή3471. Δ Ƃνήιςƃδ Ƅδξ ΏαφƁμο ηƀζ Ƅδξ
πƂνζƅένƂζάξ Ƅδξ ηƀζ δ ƂβηƀƄάƃƄƀƃδ ηƀζ ƂπέηƄƀƃδ Ƅςκ ΟƃιƀκθήƁςκ ηƀζ θμζπχκ
Σμφνηςκ ƃƄζξ ƀκƄζηνζκέξ πƂνζƅένƂζƂξ Ƅδξ žνάηδξ ƃοκƂƄέθƂƃƀκ πνμƅƀκχξ ƃƄδκ μνζ-
ƃƄζηή ƀκάƁƂζλδ Ƅδξ Κƀθθίπμθδξ (πνιηρλίνπ ƃƄƀ ιέƃƀ Ƅμο 6μο ƀζ.3472 ηƀζ πνιίζκαηνο
ηƀƄά Ƅμ 12μ ƀζ.3473) ƃƂ ηονζυƄƂνμ μζημκμιζηυ ηƀζ ƃƄνƀƄζςƄζηυ ηέκƄνμ Ƅδξ ƂονφƄƂνδξ
πƂνζμπήξ Ƅςκ ΢ƄƂκχκ, ιƀγί ιƂ Ƅμ ιƂƄƀβƂκέƃƄƂνμ Çanakkale3474. ΜƂƄά Ƅμ 1354 μζ
Σμφνημζ ƃοκέπζƃƀκ Ƃλάθθμο κƀ πνδƃζιμπμζμφκ Ƅμ πένƀƃιƀ Λƀιράημο - Κƀθθίπμ-
θδξ ƃƄμκ ΒθθήƃπμκƄμ. Σμ ƄƂθƂοƄƀίμ, υπςξ ƀκƀθφεδηƂ ήƁδ, ƂίπƂ ƀκƀƁƂζπεƂί Ƃζξ αά-
νμξ Ƅμο πƀνƀƁμƃζƀημφ πƂνάƃιƀƄμξ ΢δƃƄμφ - ΏαφƁμο ήƁδ ƀπυ Ƅƀ ιέƃƀ Ƅμο 13μο
ƀζ.3475 Οζ Οεςιƀκμί ƅνυκƄζƃƀκ ιάθζƃƄƀ, βζƀ ƂοκυδƄμοξ θυβμοξ, κƀ Ƃκζƃπφƃμοκ ζ-
ƁζƀίƄƂνƀ Ƅζξ μπονχƃƂζξ Ƅςκ Ɓφμ πνχƄςκ μζηζƃιχκ3476.
Žφνς ƃƄμ 1390 Ƃθθδκζηέξ ή Ƅμονηζηέξ ζθάιεο ƃοκέπζγƀκ πάκƄςξ κƀ θƂζƄμον-
βμφκ ƃƄδκ πƂνζμπή Ƅoο ΢ƄƂκμφ Ƅδξ ΏαφƁμο («buccha Avis») ƂλοπδνƂƄχκƄƀξ ƃοκή-
εςξ Ƅδ ƅυνƄςƃδ Ƅςκ πθμίςκ ηƀζ ƂζƁζηά Ƅμ Ƃιπυνζμ ƃίƄμο ƀπυ αογƀκƄζκά ηƀζ Ƅμον-
ηζηά ƂƁάƅδ («Turchia»)3477. To 1453 μ ƁζηƀƃƄήξ (θξηηήο) Νζηυθƀμξ ΕƃίƁςνμξ ƀβυ-
νƀƃƂ ιƂ ƂƄƀίνμοξ Ƅμο ƃƂ πθƂζμƁμƄζηυ Ɓζƀβςκζƃιυ Ƅƀ ƁζηƀζχιƀƄƀ ƂηιƂƄάθθƂοƃδξ
Ƅδξ ƀκƄζηνζκήξ Ƅδξ (πƀθƀζάξ) ΏαφƁμο ζθάιαο Ƅςκ Κμίθςκ (἟ Κνίια), ƃƄδ ενƀηζηή
ΥƂνƃυκδƃμ. Ο ΕƃίƁςνμξ ƀκƄζιƂƄχπζƃƂ υιςξ ηƀƄυπζκ ƁοƃπένƂζƂξ ιƂ Ƅμκ ƂπζƃζƄζƃιυ
Ƅςκ ζθαιηαηόξσλ ηƀζ Ƅμο ηƀπƂƄάκζμο Ƅμοξ. Οζ ƄƂθƂοƄƀίμζ ƀπƀζƄμφƃƀκ Ƅνυƅζιƀ ƀπυ
Ƅμκ Ƅμπζηυ ƂπζƃƄάƄδ Ƅμο («δηὰ ηὰο καγεξίαο <α὎η῵>λ») πƀνƂκμπθχκƄƀξ Ƅƀ πθμζ-
άνζƀ (ζαλδάιηα) Ƅςκ κƀοƄζηχκ ƃƄδκ πƂνζμπή (΢ζεληη῵λ). O IƃίƁςνμξ ƂίπƂ Ƃπίƃδξ βί-
κƂζ ƀπμƁέηƄδξ ƂπζƃƄμθήξ Ƅςκ ἱεξέσλ θαὶ θιεξηθ῵λ Ƅδξ Κƀθθίπμθδξ, υπμο ƀκƀƅένμ-
κƄƀζ ƂηƄƂκχξ μζ ƀζπιƀθςƃίƂξ ΐογƀκƄζκχκ ƀπυ Ƅμοξ κέμοξ Ƅμπζημφξ ηονίƀνπμοξ3478.
_______________________
3469. Žζƀ ƂζƁζηή αβν., αθ. ƀκ., ƃδι. 3462.
3470. Beldiceanu, Actes, ƀν. 34, ƃ. 110, ƃδι. 1, ƀν. 46, ƃ. 133-136 -αθ. ŽƂνμθοιάƄμο, Badoer 115, ƃδι. 11.
3471. ŽƂνμθοιάƄμο, Badoer 115.
3472. Saradi, City 95.
3473. Κίκκƀιμξ, αζαθ. Α´, ƃ. 201.21-23.
3475. ΐθ. ƀκ., ηƂƅ. Α4ƀ.
3476. Αμφηƀξ, ηƂƅ. 4, ƃ. 18.4-5, 19.12-13, ηƂƅ. 10, ƃ. 39.10 η.Ƃ., ηƂƅ. 18, ƃ. 81.8, ηƂƅ. 19, ƃ. 88.14 η.Ƃ., ηƂƅ. 21, ƃ.
102.21, 109.22, 111.7 η.Ƃ., ηƂƅ. 23, ƃ. 131.14, 136.22. ΐθ. ηƀζ Buondelmonti, ηƂƅ. 61-62, ƃ. 116-119. Σƀ μεςιƀκζηά ηƀζ
ηονίςξ Ƅƀ οπμƄƂθή ƃƂναζηά ƃƄνƀƄƂφιƀƄƀ πμο Ɓζƀƃχεδηƀκ ƀπυ Ƅμοξ Μμββυθμοξ ƃƄδ ιάπδ Ƅδξ Άβηονƀξ (28 Iμοθίμο 1402)
πνδƃζιμπμίδƃƀκ υιςξ (ca. ιέƃƀ ΏοβμφƃƄμο) Ƅμ πένƀƃιƀ Ƅμο ιƂƄέπƂζƄƀ Çanakkale, ημκƄά ƃƄδκ πƀθƀζά ΆαοƁμ, βζƀ κƀ
ƁζƀπƂνƀζςεμφκ ƃƄδ ενƀηζηή ΥƂνƃυκδƃμ ιƂ ζƄƀθζηά πθμίƀ. Bθ. Alexandrescu-Dersca, Timur 82. – Elizabeth Zachariadou,
Süleyman Çelebi in Rumili and the Ottoman Chronicles, Der Islam 60.2 (1983) 268-290. – Kastritsis, Sons of Bayezid 50.
3477. Musso, Documenti, ƀν. 5, ƃ. 237 (Ƃιπμνζηέξ πνάλƂζξ Ƅμο ΐƂκƂƄμφ Alvise Bagradin ηƀζ Ƅμο ŽƂκμοάƄδ ƀπυ Ƅμ Πένƀκ
Iane Draperio). Πναθ. Balard, Rom. génoise, Ƅ. 2, ƃ. 752, ƃδι. 84. – Fleet, Grain Exports. – Estangüi Gñmez, Byzance 514.
3478. ΐθ. ƀκƄίƃƄμζπƀ Darrouzès, Lettres de 1453, ƀν. 4, ƃ. 87-89 (18 ΟηƄςανίμο 1453), ƀν. 2, ƃ. 80-84.
526
ΒονƂƄήνζμ
΢ΤΜΠΔΡΑ΢ΜΑΣΑ
Δ ιζηνƀƃζƀƄζηή ΆαοƁμξ οπήνλƂ ζƃƄμνζηά ƃδιƀίκμοƃƀ πόιηο ηƀζ ιηκήλ, δ εέƃδ

Ƅδξ μπμίƀξ ανζƃηυƄƀκ ƃƄμ ƀπμηƀθμφιƂκμ «ιƂƃƀίμ» βƂςβνƀƅζηυ ηƀζ εƀθάƃƃζμ Ƅιή-
ιƀ Ƅμο ΒθθδƃπυκƄμο. ΢Ƅδ ƃοβηƂηνζιέκδ πƂνζμπή Ƅςκ ΢ƄƂκχκ ƃδιƂζχεδηƂ Ƃλάθθμο
δ ηονζυƄƂνδ Ƅμπζηή μζηζƃƄζηή ƀκάπƄολδ ηƀƄά Ƅδκ φƃƄƂνδ ƀνπƀζυƄδƄƀ ηƀζ Ƅμοξ ιƂ-
ƃƀζςκζημφξ πνυκμοξ. Δ Ƃπίηƀζνδ εέƃδ Ƅδξ πυθƂςξ, ƀηνζαχξ ƃƄƀ υνζƀ Ɓφμ δπƂίνςκ
(Βονχπδξ ηƀζ Ώƃίƀξ) ηƀζ Ɓφμ ιƂβάθςκ εƀθƀƃƃχκ (ΜƂƃμβƂίμο ηƀζ ΒολƂίκμο Πυ-
κƄμο), Ƅδξ πνμƃέƁζƁƂ ƂλƀζνƂƄζηή μζημκμιζηή ηƀζ ƃƄνƀƄζςƄζηή ƃδιƀƃίƀ ƀπυ Ƅδκ Ƃπμ-
πή Ƅδξ ίƁνοƃήξ Ƅδξ (ca. 680-650 π.Υ.) έςξ ηƀζ Ƅμ 13μ ƀζ. ι.Υ. Ο πθέμκ πζεƀκυξ πνμ-
κζηυξ terminus ante quem βζƀ Ƅμ Ƅέθμξ Ƅμο ζƃƄμνζημφ αίμο Ƅμο μζηζƃιμφ Ƃίκƀζ ηƀƄά
Ƅδ βκχιδ ιƀξ Ƅμ έƄμξ 1310 (ή Ƅμ πμθφ Ƅμ 1318).
΢Ƅμοξ ƀνπƀίμοξ πνυκμοξ δ ΆαοƁμξ πƀνƀηƄδνζγυƄƀκ ςξ εὐιίκελνο θαὶ ἀμηόιν-

γνο, ηƀεχξ ƁζέεƂƄƂ οπήκƂιμ ιηκέλα δπλάκελνλ ζθέπεη ἀπὸ παληὸο ἀλέκνπ ηνὺο ἐ-
λνξκνῦληαο. Ο ημθπίƃημξ Ƅδξ (κμƄίςξ Ƅμο ƃδι. Nara burnu) ƂλƀημθμοεƂί ιάθζƃƄƀ
κƀ εƂςνƂίƄƀζ Ƅμ ηƀθφƄƂνμ ƅοƃζηυ ƀβηονμαυθζμ Ƅςκ ΑƀνƁƀκƂθίςκ ηƀζ βƂκζηά Ƅδξ
ΣνςάƁμξ. Ο ιηκήλ Ƅδξ ΏαφƁμο ηƀζ δ ƀκƄζηνζκή πƂνζμπή Ƅδξ ενƀηζηήξ ΢δƃƄμφ ƀπμ-
ƄƂθμφƃƀκ πƀνƀƁμƃζƀηά ἐπηβάζξα ή ἀπνβάζξα ƁζƀπƂνƀίςƃδξ ƀπυ Ƅδκ Βονχπδ
ƃƄδκ Ώƃίƀ ηƀζ ƀκƄζƃƄνυƅςξ. Σμ Ƅμπζηυ εƀθάƃƃζμ πένƀƃιƀ ήƄƀκ ƂονφƄƂνƀ βκςƃƄυ
ςξ ηὰ πεξὶ Ἄβπδνλ ζηελά ή ΢ηελὸλ / ΢ηελὰ ηῆο Ἀβύδνπ ή ζηελόηαηνο ηόπνο ηῆο
Ἀβύδνπ ή πνξζκόο (Ἀβύδνπ ή Ἀβπδελόο), πόξνο ηƀζ δηάβαζηο Ἀβύδνπ. Žζƀ Ƅμ πέ-
νƀƃιƀ Ƅδξ ΏαφƁμο ηƀζ ƂονφƄƂνƀ βζƀ Ƅμκ ΒθθήƃπμκƄμ πνδƃζιμπμζμφκƄƀζ Ƃπίƃδξ μζ
Ƃθθδκζηέξ μκμιƀƃίƂξ Κάησ ΢ηελά, ζηελὰ ηνῦ ἗ιιεζπόληνπ ή ƀπθχξ ΢ηελά ηƀζ
ζηόκα (…) ηῆο Πξνπνληίδνο ηƀζ μζ ƁοƄζηέξ Bouke d‟Ave ή Βνque d‟Avie (= boche
d‟Avie → ƃƄυιζμ Ƅδξ ΏαφƁμο) ηƀζ bocc(h)a d‟Abido, buccha Avis (fretum Abyde-
num ƃƄδ θƀƄζκζηή ιƂƄάƅνƀƃδ Ƅμο Κζκκάιμο). ΢Ƅδ βƀθθζηή ιƄƅν. Ƅμο Idrīsī ƀκƀƅέ-
νƂƄƀζ ςξ «ηƀκάθζ Ƅδξ ΏαφƁμο» (canal d‟Abydos). ΚƀƄά Ƅδκ ƀνπƀζυƄδƄƀ δ εƀθάƃ-
ƃζƀ ƀπυƃƄƀƃδ ΏαφƁμο - ΢δƃƄμφ ήƄƀκ ιάθθμκ ιζηνυƄƂνδ (ƃδιƂνζκυ πθάƄμξ ƀπυ Ƅμ
Νara Burnu ηƀζ Ƅμ ƂƃςƄƂνζηυ Ƅμο ƀαοƁδκμφ ηυθπμο ca. 2-4 πθι.). Σμ Ƅμπζηυ πένƀ-
ƃιƀ ƀπμƄƂθμφƃƂ ιάθζƃƄƀ Ƅμ ƃƄƂκυƄƂνμ ƃδιƂίμ Ƅμο ΒθθδƃπυκƄμο (Ƅμ ƂονφƄƂνμ πέ-
νƀƃιƀ ƀπμηƀθƂίƄμ ἑπηαζηάδηνο πνξζκόο = 700 ή 1294,98 ι.). ΢Ƅδ ƃφβπνμκδ Ƃπμ-
πή υιςξ ƃƄƂκυƄƂνμ Ƃίκƀζ Ƅμ κμƄζυƄƂνμ Çanakkale Boğazı (ca. 1200-1400 ι.).
Σƀ μζημκμιζηά μƅέθδ πμο πνμέηοπƄƀκ βζƀ Ƅδκ ΆαοƁμ ηονίςξ ƀπυ Ƅδκ ƂπμπƄƂί-
ƀ Ƅδξ Ƅμπζηήξ κƀοƃζπθμΎƀξ, Ƅδκ ƀβηονμαμθίƀ Ƅςκ πθμίςκ ƃƄμ θζιέκƀ Ƅδξ, Ƅμκ έθƂβ-
πμ Ƅδξ ƁζƀπƂνƀίςƃδξ ƀπυ Ƅδκ Ώƃίƀ ƃƄδκ Βονχπδ ηƀζ ƀκƄζƃƄνυƅςξ, Ƅδκ Ƃπζαμθή
ημιίƃƄνςκ ηƀζ Ƅδκ Ƃίƃπνƀλδ Ƃιπμνζηχκ Ɓƀƃιχκ ƀπυ Ƅμ ƁζƀιƂƄƀημιζƃƄζηυ Ƃιπυνζμ,
πζεƀκχξ Ƅζξ ƀβμνƀπςθδƃίƂξ Ɓμφθςκ ηƀζ μπςƃƁήπμƄƂ Ƅδκ ƂηιƂƄάθθƂοƃδ Ƅςκ πθμφ-
ƃζςκ ƃƂ ράνζƀ Ƅμπζηχκ εƀθƀƃƃχκ ήƄƀκ ƃδιƀκƄζηά. Δ ηƀεƀοƄυ πƂνζμπή Ƅδξ Ώαφ-
534
ΒονƂƄήνζμ
ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ II
Πεξί θνκκεξθηαξίσλ
Oζ θνκκεξθηάξηνη3612 οπήνλƀκ «ƁζάƁμπμζ» Ƅςκ Ƅνζχκ πνμβƂκέƃƄƂνςκ comites

commerciorum (AκƀƄμθήξ, Εθθονζημφ, Αμφκƀαδ - ΒολƂίκμο ΠυκƄμο). Οζ πνχƄƂξ
ικƂίƂξ Ƅςκ ƃοβηƂηνζιέκςκ ƀλζςιƀƄμφπςκ πνμκμθμβμφκƄƀζ Ƃπί žƂμƁμƃίμο Ώ´ (ca.
383-392)3613 ηƀζ θίβμ ƀνβυƄƂνƀ ƃƄζξ ƀνπέξ Ƅμο 5μο ƀζ., ƃƄμκ ηƀƄάθμβμ «Νotitia di-
gnitatum»3614. Πζμ θƂπƄμιƂνχξ ƀκƀƅένμκƄƀζ υιςξ ƃƂ ƀπμƃπƀƃιƀƄζηά ƃςγυιƂκμ
ηƀζ ιƂƄƀβƂκέƃƄƂνμ κυιμ Ƅμο ΏκƀƃƄƀƃίμο Ώ΄ (491-518), ςξ ƃοκμνζƀημί ƄƂθςκƂζƀημί
οπάθθδθμζ ƃƄδ ΜƂƃμπμƄƀιίƀ ηƀζ ƃƄμ Κθφƃιƀ. ΒηƂί Ƃπέαƀθθƀκ Ƃιπμνζημφξ Ɓƀ-
ƃιμφξ (π.π. ƃƄμ ƂζƃƀβυιƂκμ ιƂƄάλζ ƀπυ Ƅδκ Κίκƀ ιέƃς Ƅδξ ΢ƀƃƃƀκζƁζηήξ ΠƂνƃίƀξ),
ƀπυ Ƅμοξ μπμίμοξ πθδνχκμκƄƀκ Ƅμπζημί ƃƄνƀƄζςƄζημί ƁζμζηδƄέξ (π.π. μ dux Mesopo-
tamiae)3615. Σƀ ƄƂθςκƂζƀηά ƁζηƀζχιƀƄƀ πμο ƂζƃέπνƀƄƄƀκ μζ comites commerciorum,
υπςξ Ƃλάθθμο ηƀζ μζ πƂνζƃƃυƄƂνμζ έιιƂƃμζ ƅυνμζ, πƂνζένπμκƄƀκ ƃοκήεςξ ƃƄμ Ƅƀ-
ιƂίμ Ƅδξ ηƂκƄνζηήξ οπδνƂƃίƀξ comitiva sacrarum largitionum3616 (δ «Νotitia digni-
_______________________
3612. Žζƀ ƂζƁζηή ηƀζ ƂονφƄƂνδ αβν. πƂνί θνκκεξθηαξίσλ ηƀζ ἀπνζεθ῵λ, αθ. ƀκ., ƃδι. 3520. ΒπζπνυƃεƂƄƀ βζƀ Ƅμοξ πνχƄμοξ,
αθ. Antoniadis-Bibicou, Douanes 157 η.Ƃ. – Treadgold, Finances 48-49, 58-60, 87, 94. – Cécile Morrisson - N. Oikonomidès,
Sceaux des commerciaires byzantins du VIIe siècle trouvés à Carthage, RN (6e sér.) 24 (1982) 222-240. – Zacos - Veglery,
Seals, Ƅ. 1.1, ƃ. 135 η.Ƃ. – Winkelmann, Ämterstruktur 46, 48-49, 52 η.Ƃ., 55, 57 η.Ƃ., 62 η.Ƃ., 107, 119, ƃδι. 2, 122, ƃδι. 4,
123, ƃδι. 2, 124, 127-128. – Haldon, Seventh C. 232 η.Ƃ. – Σμο ζƁίμο, Heraclius 12-14. – Al. Kazhdan - N. Oikonomides, θ.
kommerkiarios, ODB, Ƅ. 2, ƃ. 1141. – M. F. Hendy, From Antiquity to the Middle Ages: Economic and Monetary Aspects of
the Transition, De la antigüedad al medievo, siglos IV-VIII. III Congreso de Estudios Medievales, León, 23 a 27 de octubre
de 1991 [Fundaciñn Sánchez-Albornoz], Madrid 1993, ƃ. 323-360. – Μarie Luise Zarnitz, Drei Siegel aus dem Kommerkia,
SBS 4 (1995) 181-185. – Seibt - Zarnitz, Βleisiegel 57 η.Ƃ., ƂζƁζηά 62 η.Ƃ. – ΥνζƃƄμƅζθμπμφθμο, Θεζκνί 112 η.Ƃ. – Tδξ ζƁίƀξ,
Ἱζηνξ., Ƅ. ΐ΄1, ƃ. 280 η.Ƃ., 357 η.Ƃ., 365 η.Ƃ. – Cheynet, Byz. Seals 116. – Σμο ζƁίμο, Usage 31-32. – Toο ζƁίμο, Apport 36-40.
– Σμο ζƁίμο, Αζμίηδƃδ 245. – Σμο ζƁίμο, Quelques nouveaux sceaux de commerciaires (Some New Seals of Kommerkiarioi),
Trade in Byzantium 25-54. – Εv. Jordanov, Pečatite na kommerkiarijata Debelt [PP 1992, 2], Sofia 1998. – Seibt, Neue
Aspekte. – Seibt - Theodoridis Andrapoda-Siegel. – Σƃμοβηƀνάηδξ, ΢θξαγηδνγξαθία 38-39. – Oikonomides, Kommerkiarios.
– Brandes, Städte 160 η.Ƃ. – Σμο ζƁίμο, Finanzwerwaltung 239 η.Ƃ., 291 η.Ƃ., 312 η.Ƃ., 410 η.Ƃ. – Σμο ζƁίμο, Städte 160 η.Ƃ. –
Σμο ζƁίμο, Georgios 31-47. – Toο ζƁίμο, Heraclius 27. – Alekseyenko, Douane de Cherson. – Πθƀημβζƀκκάηδξ, Σίηινη 223-
225. – ΛƀΎμο, ἈκƄƀθθƀβέξ 483-484. – Déroche - Giros - Zuckerman, Minoritès 247 η.Ƃ. – Zuckerman, Silk 328 η.Ƃ. – Prigent,
Approvisionnement 290 η.Ƃ., 298-299. – Σμο ζƁίμο, Sicile 159-166. – Σμο ζƁίμο, Mobilisation 187 η.Ƃ. – Caseau-Chevallier,
Byzance 99. – Auzépy, Emergency 271-272. – ŽƂνμθοιάƄμο, Αγνξέο 213 η.Ƃ. – Laiou - Morrisson, Οηθνλ. 119-120. –
Stavrakos, Kommerkia 265 η.Ƃ. – Veikou, Epirus 267 η.Ƃ. – Cosentino, Kommerkiarioi. – Montinaro, Commerciaires. –
Mavridis - Vatalis, Kommerkiarioi 556 η.Ƃ. – Pang, Leo III 44 η.Ƃ. – Ţechová, N. Black Sea 103 η.Ƃ. – Alexandra-Kyriaki
Wassiliou-Seibt, A Kommerkiarios Seal from the Last Year of Constans II‟s Reign (667/68) found in the Upper Dniester
Region, Byzantine and Rus‟ Seals 37-42.
3613. Zuckerman, Silk 328.
3614. Notitia dignitatum, Νotitia Orientis, ηƂƅ. ΥΕΕΕ (Sub dispositione viri comitis sacrarum largitionum), ƃ. 202.6-9:
«Comites commerciorum per Orientem et Aegyptum, per Moesiam, Scythiam et Pontum, per Illyricum». Πναθ.
Karayannopulos, Finanzwesen 164. – Brandes, Finanzwerwaltung 247-255. – Brubaker - Haldon, History 682-683, 715.
3615. Haarer, Anastasius 44-46. – Oikonomidès, Soie 186. KƀƄά Ƅδ ιέƃδ αογƀκƄζκή πƂνίμƁμ oζ ζηξαηεγνί Ƅςκ ζεκάησλ
Μεζνπνηακίαο ηƀζ Υαιδίαο Ƃθάιαƀκƀκ ƀκƄίƃƄμζπƀ μθυηθδνμ ή ιένμξ Ƅμο ιζƃεμφ Ƅμοξ ƀπυ Ƅƀ Ƅμπζηά θνκκέξθηα. ΏκƀθοƄζηά,
αθ. ΚƀƄƃχκδ, ΜζƃεμƁμƃίƀ. – ΛƂαƂκζχƄδξ, Καηάξξεπζε 554 η.Ƃ., 572 η.Ƃ. – Mavridis - Vatalis, Kommerkiarioi 559-560.
3616. Stein, Histoire, Ƅ. 2, ƃ. 426-428, 766-769. – Karayannopulos, Finanzwesen 54 η.Ƃ. – J. P. C. Kent, The comes
sacrarum largitionum, ƃƄμ Βrica Cruikshank Dodd, Byzantine Silver Stamps [DOS 7], Washington D.C. 1961, ƃ. 35-45. –
Jones, Empire, Ƅ. Ε, ƃ. 427-438. – Ant. Masi, La giurisdizione del “comes sacrarum largitionum” e del “comes rei privatae” sui
rispettivi fanzionari “palatini”, Studi economico-giuridici 45 (1965-1969) 253-261. – Delmaire, Largesses. – Σμο ζƁίμο,
Institutions 119-140. – Σμο ζƁίμο, Le déclin des largesses sacrées, Hommes et richesses, Ƅ. Ε, ƃ. 265-278. – Ώl. Kazhdan -
Anth. Cutler, θ. comes sacrarum largitionum, ODB, Ƅ. 1, ƃ. 486. – Πθƀημβζƀκκάηδξ, Σίηινη 165-167, 171, 212, 314. –
Brandes, Finanzverwaltung 18 η.Ƃ. – Λμοββήξ, Sacrae largitiones.
592
ΒονƂƄήνζμ
SUMMARY
Abydos of Hellespont (Dardanelles) was an important ancient and medie-

val Greek city-port with a historical life that lasted about 2000 years (7th c. BC -
early 14th c. AD). Ancient and medieval sources mentioned it as a polis, asty, limen,
emporion and teloneion in the urban, territorial, political and economic sense. The
city situated on the Asiatic coast of Hellespont, in the cape Nara area, near modern
Çanakkale. Its location between two continents (Asia and Europe) but also at the
sea straits that connected the Mediterranean with the Black Sea region gave Abydos
special geostrategic and economic importance. The city was also widely known in
the Mediterranean world through the popular ancient myth (love tale) of Hero and
Leander (the two lovers are often depicted in coins struck by the mint of Abydos
during the Roman times). Although many ancient and medieval writers often men-
tion it in their works, very little is known about the city itself. Moreover, modern
bibliography regarding Abydos is extremely limited, mainly due to the fact that the
city does not exist archaeologically: The ruins of Abydos have been systematically
plundered for building purposes during the long period of Ottoman control over the
area (between the 14th - 19th c. AD). The widening of the local sea strait (Stenon tes
Abydou) has also partially submerged the harbor of the city (for the latter see be-
low). Finally, the region of the Abydos has been used during the last centuries as a
Turkish military and naval base, where free access is still prohibited. Consequently,
the former urban location of Abydos, although known, remains still unexcavated
and the findings from the city (for example the epigraphical data) are very scarce.
According to Homer‟s Iliad, Abydos was an ally of the Trojans against the
Greeks. Many centuries later Strabo maintained that after the Trojan war its area
was occupied by Bebrykes from Mysia and later by Thracians. He also points out
though that since then there have been many changes, implying that the well-known
history of the settlement began with the Greek colonization of the 7th century BC.
Abydos was founded predominantly by Miletus (with the consent of Gyges, then ru-
ler of the Lydian kingdom) somewhere between 680-650 BC, in the middle section
and (once) the narrowest point of the Dardanelles. The motivation for the Miletians
was basically economic, while for Gyges was mainly geostrategic. The first known
written mention of the name Ἄβπδνο can be traced in Iliad. Consequently, it is pos-
sible that the name pre-existed the city‟s foundation by Greek settlers (see below for
the supposed city founder). This maybe explains the problem of defining with cer-
tainty the etymology of the name Abydos. The theory of the semitic origin (through
the root „bd) is, in our opinion, the most convincing (the Phoenician presence in the
region of the city before the 7th c. AD is very likely, although it should be stressed
570
ΒονƂƄήνζμ
ΔΤΡΔΣΖΡΗΟ
AββƂθμηχιδ 510 Ώβδƃίθƀμξ ΐ´ 145, 351

ἀβ‟δελά ƃƄƀƅφθζƀ 25, 535 Ώβίƀ ΢μƅίƀ ΚςκƃƄƀκƄζκμοπυθƂςξ 483
(αθ. ηƀζ ἀβπδηαλά ƃƄƀƅφθζƀ, μίκμξ) Άβζμκ ΋νμξ -αθ. Άεςξ
ΆαƀκƄμξ 355 Άβζμξ žƂμθυβμξ 230
Ώαƀνκίξ 273-274 Ώβίμο (πνμƅήƄμο) Δθίƀ ιμκή (ΆαοƁμξ;) 452, 482
Άαƀνμζ /-μƃθάαμζ 308, 358-359, 419 Ώβίμο ΏθƂλίμο πƀνƂηηθήƃζμκ (Κςκ/πμθδ) 483
Ώανάιζμξ, βαζηιηθὸο ζπαζάξηνο ηƀζ ἄξρσλ Ἀβύδνπ 438 Ώβίμο ŽƂςνβίμο ƀηνςƄήνζμ 516
Ἄαƃƀθμξ, AαοƁδκυξ ἄξρσλ 107, 333, 539 Ώβίμο ŽƂςνβίμο ιμκή (Ρίκζƀ) 482
ἀβπδάξηνο 3, 437, 444, 447, 575 Ώβίμο Εςάκκδ žƂμθυβμο ιμκή (ΠάƄιμξ) 408, 436
Ἀβπδελή (ƂκƁμπχνƀ ΏαφƁμο) 20, 210, 535, 571 Ἁγίνπ Κνξλειίνπ ἢηνη ΢θήςεσο ἐπηζθνπή 376, 482
(αθ. ηƀζ Ἀβπδελ῵λ πεδία, Ἀβπδελ῵λ ρώξα) Ώβίμο Νζημθάμο κƀυξ (ΆαοƁμξ) 35, 479, 553
ΏαοƁδκμί (ενƀηζηυ Ƅμπςκφιζμ) 103, 516-518, 576 Ώβίμο Σνφƅςκμξ κƀυξ (΢ηάιƀκƁνμξ) 507
ΑΒΤΓΖΝΟΗ / ΑΒΤΓΔΝΟΗ (κμιζƃιƀƄζηέξ ηƀζ Ƃπζβνƀƅζηέξ Άβηονƀ 309, 526, 528, 530
ƀκƀƅμνέξ) iv, 40, 50, 52, 70, 75-76, 78-79, 80-83, 103, ἀγνξά (βƂκζηά) 310-311, 320, 553
105, 116, 134, 138, 146, 159, 255, 265, 333, 540, 544, ƀβμνά ΏαφƁμο 34, 196, 318-319, 538, 553-554
546-547, 549, 571, 573 (αθ. ηƀζ δ῅κνο Ἀβπδελ῵λ) ἀγνξά ΏθƂλάκƁνƂζƀξ ΣνςάƁμξ 248
Ἀβπδελνθώκεο 109, 394 ἀγνξαὶ δηθ῵λ 250, 252
Ἀβύδελνλ /-λὸλ ἐπηθόξεκα 109-110 ἀγνξαλόκνη 225, 440
ἈαοƁδκυξ, ƃοββνƀƅέƀξ 118 ἀγξνί ΏαφƁμο 148 (αθ. ηƀζ ρώξα ΏαφƁμο, ρσξία ƀαοƁδκά)
Ἀβπδελ῵λ ἀθηα῔ 20, 210, 535, 571 ἀγξνηθία 517
Ἀβπδελ῵λ πεδία 20, 210, 535, 571 ἀγξόπνιηο 321
Ἀβπδελ῵λ ρώξα 20, 24, 147, 153, 210, 535, 541, 571 ἀγξόο 148, 315, 321
ἀβπδηαλά ƃƄƀƅφθζƀ 25, 535 (αθ. ηƀζ ἀβ‟δελά ƃƄƀƅφθζƀ, ἀγσλνζεζίαη 286
μίκμξ) ἀγσλνζέηαη Ἀβπδελ῵λ 127, 183-184, 210, 541, 543, 571-
ἀβπδίδσ 14 572
ἀβπδηθόο 3, 372, 437, 439, 441, 443-449, 452, 471, 557, ΏƁƂίιƀκƄμξ 141
562-563, 565, 575 ΏƁνƀιοƄƄδκυξ ηυθπμξ 182, 269, 343
ἀβπδηηηθόο 3, 372, 437, 443-444, 447, 557, 563, 575 ΏƁνƀιφƄƄζμκ 73-74, 82, 112, 122, 152, 187, 235, 249, 255,
ἀβπδόλ 105 268, 343, 373, 376-377, 468-469, 490, 492-494, 498, 512,
ΆαοƁμκ, πνιηζκάηηνλ ΕƄƀθίƀξ 1 518, 545, 568
Ἄβπδνο (ςξ Ƅμπςκφιζμ / μζηςκφιζμ) 2, 88-90, 103-105, Ἀδξαλείαο ἐπηζθνπή 376, 482
535-536, 570 ΏƁνζάκƂζƀ 247-248, 343, 376
ΆαοƁμξ ΏζβφπƄμο (Abdju ή Abedju) 1, 115, 429 Ἀδξηάλεηα 276
ἄβπδνο Θεζζαινλίθεο 3, 398, 445, 554 (αθ. ηƀζ παξαθύιαμ ΏƁνζƀκυξ 237, 247-248, 257-258, 270, 275-276, 284, 343,
ἀβύδνπ) 545
ἌαοƁμξ, «ήνςƀξ» / «μζηζƃƄήξ» ΏαφƁμο 70, 81-82, 115- ΏƁνζƀκμφ žήνƀζ 42-43, 246-247, 343, 376-377, 518
116, 548-549, 573 Ἀδξηαλνῦ Θεξ῵λ ἐπηζθνπή 376, 482
Ἀβύδνπ ἐπηζθνπή -αθ. Ἀβύδνπ ἐπίζθνπνο ΏƁνζƀκμφπμθδ 65, 299, 356, 465, 479, 498-499, 527
Ἀβύδνπ ἐπίζθνπνο 3, 103, 301, 318, 340, 347, 366-367, ΏƁνζƀκμφπμθδξ ιάπδ (378 ι.Υ.) 356-357
376, 414, 425, 455, 481-482, 484-486, 503, 553, 557 ΏƁνζƀκμφπμθδξ ιάπδ (1205 ι.Υ.) 498-499
«ΏαφƁμο εέιƀ» 458, 466-467, 565, 575 αεἰλαῦηαη 102
Ἀβύδνπ θαὶ Μαδύηνπ κεηξόπνιηο (θƀƄζκζηή) 503, 567 ƀƂƄυξ (ςξ ƀαοƁδκυ κμιζƃιƀƄζηυ ƃφιαμθμ) 49-52, 64, 75,
«ΏαφƁμο ηƀƄƂπƀκίηζμκ» 477 78, 80-81, 83, 138, 158-159, 206, 265, 544, 546-547, 573
ΏαφƁμο ιάπδ (987 ι.Υ.) 366 Ώεƀκάƃζμξ ΏεςκίƄδξ 408, 462-463
Ἀβύδνπ κεηξόπνιηο 3, 318, 367, 376, 481-484, 486, 503, Ώεƀκάƃζμξ, ἀζεθξ῅ηηο 363
553, 557 Ώεƀκάƃζμξ, λνηάξηνο ηƀζ ἀβπδηθόο 446
Ἀβύδνπ κεηξνπνιίηεο -αθ. Ἀβύδνπ κεηξόπνιηο Ώεδκά 63, 66, 77, 79-81, 140, 165, 179, 269
ΏαφƁμο κƀοιƀπίƀ (411 π.Υ.) 139-140 (αθ. ηƀζ Ώεδκά ΏθηίƁδιμξ, Ώεδκά Εθζάξ, Ώεδκά
ΏαοƁχκ, ρσξίνλ 103 Νζηδƅυνμξ, Ώεδκά Πμθζάξ)
ἄβπζνλ 105 Ώεήκƀ /-ƀίμζ 6, 23, 25, 27, 50-53, 75, 94, 105, 108, 118,
Ἀβάεδ, ΏαοƁδκή (;) 108, 539 133, 135-142, 145-152, 154-157, 162-163, 165, 175-176,
Ώβƀείƀξ 13, 110-111, 322, 353, 359, 401, 431 186, 188, 263, 275, 541, 546, 552, 554, 574
Ώβƀεμηθήξ, οζυξ Λοƃζιάπμο 189 Ώεδκά ΏθηίƁδιμξ 79
Ἄβƀομξ, AαοƁδκυξ 106, 149, 539 Ώεδκά Εθζάξ 35, 73, 140, 164, 168, 179, 181-182, 184-186,
ἀγγαξείαη 288, 296, 436, 501-503 188, 191, 211, 256, 263-264, 266-267, 327, 336-337, 538,
ἀγγε῔νλ 385 557, 572
Ώββθίƀ / Άββθμζ 113, 525 Ώεδκά Νζηδƅυνμξ 80
603
θόκεο Ἀβύδνπ 7, 318, 360, 372, 382, 392-398, 404-405, θνπθηζκόο 260, 435
407, 415-416, 432, 437-439, 441, 444, 457, 470-471, 473, ηνƀƃί -αθ. μίκμξ
476, 553, 555-558, 561-562, 565, 574-575 ΚνƀƄƂνυξ 175-176
(αθ. ηƀζ ἄξρσλ Ἀβύδνπ, θόκεο η῵λ ΢ηελ῵λ) ηνέƀξ 385, 388, 390, 395, 405, 436
θόκεο Ἀβύδνπ θαὶ Ἱεξνῦ 394, 415 , 471, 473, 565 ΚνƂιƀƃƄή 21, 210, 235, 273, 535, 542, 573
θόκεο ὁξξίσλ 391 (αθ. ηƀζ ΆƃƄονƀ)
θόκεο ὆ςηθίνπ 363, 418, 426, 457, 460, 469-470 ΚνήƄδ /-ƄƂξ 121, 214, 365, 377, 465, 473, 438, 502, 531,
θόκεο ΢ηελ῵λ Πνληηθ῅ο ζαιάζζεο (ΐμƃπυνμο / ΕƂνμφ) 397, 585
415, 437, 470, 473, 565 (αθ. ηƀζ θόκεο Ἀβύδνπ θαὶ Ἱεξνῦ) Κνζεέƀ 351, 378, 516
θόκεο η῅ο ιακίαο 582 ΚνζεχƄδ 151, 155
θόκεο η῵λ ΢ηελ῵λ (ΒθθδƃπυκƄμο / ΏαφƁμο) 384, 386, 392- ηνίƃδ Ρςιƀσημφ ηνάƄμοξ (3 μξ ƀζ.) 84-86, 277-278
394, 399, 402, 404, 406, 470, 473, 555, 565 (αθ. ηƀζ Κνίƃπμξ 295, 354-355
ἄξρσλ Ἀβύδνπ, θόκεο Ἀβύδνπ) θξηηήο 526
θόκεο η῵λ ὏δάησλ 582 θξηηὴο Αἰγαίνπ 464
θόκεηεο ηνῦ ζηόινπ (ή πινΐκνπ) 445, 471, 473 θξηηὴο Θξάθεο θαὶ Μαθεδνλίαο 456
θνκκεξθηάξηνη 6-7, 372, 386, 409, 422-428, 432, 441-449, θξηηὴο θαὶ πξσηνλνηάξηνο ηνῦ ζηόινπ 472
456, 462, 466-467, 470, 556-565, 572-597 θξηηὴο ὆ςηθίνπ 464
θνκκεξθηάξηνο Ἀβύδνπ 7, 448, 556-557, 563, 575 θξηηὴο ηνῦ βήινπ 457
θνκκεξθηάξηνο ἀπνζήθεο Ἀβύδνπ 424, 448, 556-557, 559, Κνμίƃμξ, αƀƃζθƂφξ ΛοƁίƀξ 122-123
575 ηνυημξ 387
θνκκεξθηάξηνο ἀπνζήθεο Ἀζίαο, Καξίαο, η῵λ λήζσλ ὅισλ θηήηνξεο 300, 367, 412, 414, 514
θαὶ ἗ιιεζπόληνπ 593 θηίζηεο 116, 211, 247, 286, 545
θνκκεξθηάξηνο ἀπνζήθεο ἗ιιεζπόληνπ 424-426, 556-557, Κοαέθδ 81
563 ΚοƁήκςν ΚοƁήκςνμξ 151
θνκκεξθηάξηνο ἀπνζήθεο Θεζζαινλίθεο 591, 593 ΚφƁζιμξ ΚοƁίιμο, AαοƁδκυξ γπκλαζίαξρνο 107, 184, 539
θνκκεξθηάξηνο ἀπνζήθεο Ἰζαπξίαο θαὶ ΢πιιαίνπ 593 Κφγζημξ 4, 24, 42-44, 47, 49, 51, 60, 67, 72, 74, 87, 98,
θνκκεξθηάξηνο ἀπνζήθεο Κσλζηαληηλνππόιεσο 410, 591 102, 123-129, 134-135, 140, 164, 167, 177, 184, 194,
θνκκεξθηάξηνο ἀπνζήθεο Μεζεκβξίαο 591 205, 209, 223, 229, 233-234, 243, 247-248, 250, 255,
θνκκεξθηάξηνο ἀπνζήθεο ὇λσξηάδνο, Παθιαγνλίαο θαὶ 260, 263, 276, 278, 287, 313, 332-333, 339-343, 346,
Πόληνπ 593 352, 360-361, 373-374, 376, 417, 425, 459, 461-462, 464,
θνκκεξθηάξηνο ἀπνζήθεο Παθιαγνλίαο 594 481-482, 489-490, 492, 503, 512, 515, 519-521, 543, 545,
θνκκεξθηάξηνο Θεζζαινλίθεο 441-443 549, 552, 559
θνκκεξθηάξηνο θαὶ ἀβπδηθὸο Θεζζαινλίθεο 441-443 Κπδίθνπ κεηξόπνιηο 340-342, 360, 376, 481-482, 490, 503,
θνκκεξθηάξηνο Παξζελίνπ 462 519-520, 575
θνκκέξθηνλ 7, 403, 409-410, 423, 428-432, 434, 443, 478, ΚοηθάƁƂξ 180, 195, 427, 461, 471 (αθ. ηƀζ Νήƃμζ Ώζβƀίμο)
559-561, 575, 584, 586, 594-595 Κφιδ (ΏζμθίƁμξ) 27, 76, 125, 132, 235, 456
θνκκέξθηνλ Ἀβύδνπ 3, 6-7, 12, 346, 396-397, 407, 416, Κφιδ (ΕƄƀθίƀξ) 359
556, 574 (αθ. ηƀζ δεθαηεπηήξηνλ Ἀβύδνπ, δεκόζηνλ Κοκυξ ΢ήιƀ 139
ηεισλε῔νλ Ἀβύδνπ, ηειώληνλ Ἀβύδνπ) Κφπνμξ 341, 389, 477, 485, 531
θνκκέξθηνλ Ἀηηαιείαο 434 Κύπξνπ ἀξρηεπηζθνπή 485
θνκκέξθηνλ Κεξαζνῦληνο 409 Κύξ(ξ)νπ ἐπηζθνπή 321
θνκκέξθηνλ Λαδηθ῅ο 409 Κονζƀηυξ, δξνπγγάξηνο ηνῦ πινΐκνπ 366
θνκκέξθηνλ ΢ειεπθείαο 434 Κφνζθθμξ, παηξηάξρεο Ἀιεμαλδξείαο 118
θνκκέξθηνλ Σξαπεδνῦληνο (Υαιδίαο) 409, 434 Κφνμξ ΐ´ μ Μέβƀξ 121-123
θνκκέξθηνλ Υεξζ῵λνο 409 Κφνμξ μ κƂυƄƂνμξ 143
ΚυιιμƁμξ 82, 112-113, 116, 302, 332-333 ΚφρƂθƀ 195
Κμικδκμί 273, 475, 485, 493, 496 (αθ. ηƀζ Ώθέλζμξ Ώ´ / θσκάξραη 130
Εςάκκδξ ΐ´ / Μƀκμοήθ Ώ´ Κμικδκυξ, Άκκƀ Κμικδκή) θσκέξθηλ -αθ. θνκκέξθηνλ
Κμκίƃζμκ 343 θώκε /-῵καη 21, 120, 161, 205, 254, 270-271, 274, 290,
Κυκςκ, Ώεδκƀίμξ ζηξαηεγόο 146-147 343, 516, 530
Κμν(ν)άƁμξ Ž´ Ƅδξ ΢μοƀαίƀξ 368 θσκόπνιηο 120, 165, 290, 321
Κμνζκεζƀηυξ πυθƂιμξ 572 ΚςκƃƄƀκƄίκμξ Ώ´ 292-295, 298, 302, 305, 323, 325, 334-
Κυνζκεμξ /-ίκεζμζ 139, 166, 175, 186 337, 344, 354-355, 389, 402, 411-412, 422, 481
Κυννƀβμξ, ζηξαηεγὸο η῵λ θαζ‟ ἗ιιήζπνληνλ ηόπσλ 209, ΚςκƃƄƀκƄίκμξ Α´ 420, 577
211-212 ΚςκƃƄƀκƄίκμξ Αƀθƀƃƃδκυξ, ζαιαζζνθξάησξ 491
ΚμƄφƀζμκ 373, 552 ΚςκƃƄƀκƄίκμξ Β´ 363-364, 420, 430, 462-463, 593
ΚυƄοθμξ υνμξ 329 ΚςκƃƄƀκƄίκμξ Γ´ ΠμνƅονμβέκκδƄμξ 3, 319, 377, 391, 403,
ΚυƄοξ Ώ´ 154-155 450, 460-461, 463, 465, 551
θνπξάησξ /-ίαη 586, 588 ΚςκƃƄƀκƄίκμξ Δ´ 37-38, 366, 432
θνπξάησξ η῅ο κεηάμεσο 581 ΚςκƃƄƀκƄίκμξ Μƀκƀƃƃήξ 233
θνπξάησξ η῵λ βαζηιηθ῵λ ἐξγνδνζίσλ 580-581 ΚςκƃƄƀκƄίκμξ ΢Ƅ´ 375, 420, 434, 460
Κμφνμο ΠƂƁίμο ιάπδ (281 π.Υ.) 189 ΚςκƃƄƀκƄίκμξ Υƀρέ, βεζηάξρεο ηƀζ ζηξαηεγὸο ΢ηελνῦ 457
ΚμοƄνίβμονμζ Οφκκμζ 359 ΚςκƃƄƀκƄίκμξ ΍πμξ 492
616
ΒονƂƄήνζμ
Codex Parisinus Graecus 1538 482 Divi Filius 251

Codex Theodosianus 227, 297, 322, 328, 338-339, 389, Divus Augustus 22, 251, 306
399, 412, 422 Divus Iulius 251
collatio glebalis 288 Djémila 112
collatio lustralis 288, 581 Documenti del commercio veneziano 479, 499
collegia 340 Domaniç 510
collegia pistorum 391 Domenico Selvo, δόγεο
Colonia Augusta Troas /-densis 60, 248, 258-259, 269- dominatus 226, 323-325
270, 373 Dor D κƀοάβζμ 387
Colonia Gemella Iulia Hadriana Pariana 227, 257-258 duumvir 129
Colonia Gemella Iulia Lampsacena 258
Colonia Pariana Iulia Augusta 23, 227, 233, 258
colonia titularis 275 Efes Müzesi 230
coloniae 23, 60, 73, 197, 227, 233, 235, 240-241, 248, Engelmann - Knibbe, Inschr. Ephesos 229-232, 234, 236
257-260, 269-270, 275, 373 Engelmann, Ephes. Inschr. 128
comes commerciorum 397, 587-588 episcopalis audientia 412
comes domesticorum 418 epistulae 284
comes obsequii 418, 469 Erenkôy -αθ. İntepe
comes rei militaris 358, 393 Erico Dandolo, δόγεο 480
comitiva rerum privatarum 298 Esenler Mahallesi 29, 537
comitiva sacrarum largitionum 397, 587 Eski Dardanos -αθ. ΑάνƁƀκμξ
conductores 227 Eski Manyas -αθ. Πμζιƀκδκυξ
constitutio antoniniana 60, 253 Eski Stambul -αθ. ΏθƂλάκƁνƂζƀ Σνςάξ
consul suffectus 262 Etty, William 114
consularis honorarius -αθ. ἀπὸ ὏πάησλ Eueo 532, 569
conventus (iuridicus) Adramytteum -αθ. δηνίθεζηο excelsi 393
Ἀδξακπηηίνπ exercitus Iudaici 352
conventus c(ivium) R(omanorum) qui in Asia negotiantur Expositio totius mundi et gentium 24-25, 340
229
conventus civium Romanorum 228-229
Favius (ή Flavius ή Ώelius ή Publius Aurelius), ΏαοƁδκυξ
conventus iuridici 73-75, 82, 112, 116, 187, 217-218, 224,
άνπςκ 333, 539
244, 249-250, 252, 254-255, 544-545, 548 (αθ. ηƀζ
F.Delphes III.IV 103, 127, 194, 208
δηνηθήζεηο)
Feissel, Documents 382, 401
corpνra navicul(ari)orum 391
Fellows, Charles 32
Cramer, John Anthony 31
fideicommissum 242
Cuicul 112
Filios Çayı -αθ. ΐζθθƀίμξ πμƄƀιυξ
curator civitatis 300
Flavius Magnus Aurelius Cassiodorus Senator 217, 244
curator rei publicae 300
follis senatorius 288
curatores publicorum vectigalium 230
formula provinciae -αθ. ηύπνο η῅ο ἐπαξρείαο
curiales -αθ. βνπιεπηαί
Fraunce, Abraham 113
curiosi litorum 396
fretum Abydenum 13
cursus publicus 290, 339, 373, 552 (αθ. ηƀζ δεκόζηνο
Frontinus -αθ. Sextus Iulius Frontinus
δξόκνο)
frumentarii 236
Fuğla Tepe 343
Dalyan burnu 11, 235
Dam Dere 273
Gaius Aurelius Cotta 231
Dam Kale 273
Gaius Flaminius 198
Daniil Polomnik 351, 378
Gaius Flavius Fimbria -αθ. ſζιανίƀξ
De Morgan, Evelyn 114
Gaius Furnius 203
de Nicolay, Nicolas 532
Gaius Iulius Caesar (μ Ώ´) 264
De pretiis 324
Gaius Iulius Caesar (μ ΐ´) -αθ. Iμφθζμξ Κƀίƃƀν
de Salluste, Guillaume 24
Gaius Iulius Caesar Strabo Vopiscus 264
Dea Roma 251
Gaius Iulius Flavius Proculus Quintilianus, ἀλζύπαηνο Ἀζίαο
decuma -αθ. δεθάηε
332
decumanus ΏθƂλάκƁνƂζƀξ ΣνςάƁμξ 248
Gaius Iulius Octavius Volusenna Rogatianus, ἀλζύπαηνο
decuriones -αθ. βνπιεπηαί
Ἀζίαο 332
dediticii 253
Gaius Iunius Silanus 203
defensor civitatum -αθ. ἔθδηθνο
Gaius Licinius Mucianus 353
defensor plebis -αθ. ἔθδηθνο
Gaius Licinius Mucianus, ἀλζύπαηνο Ἀζίαο 353
denarius -αθ. δελάξηνλ
Gaius Livius Salinator 202-203, 208
Devren -αθ. ΆκƄƀκƁνμξ
Gaius Marius -αθ. Žάζμξ Μάνζμξ
dignitas 296
Gaius Valerius Flaccus 14
Dimitrova, Theoroi 35, 106, 180, 196
631
ISBN: 978-960-288-342-6

Abydos of Hellespont and Its Region (Book Part) PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Abydos of Hellespont and Its Region (Book Part) PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Γεώργιος Α.

Η ΑΒΤΓΟ΢ ΣΟΤ ΔΛΛΗ΢ΠΟΝΣΟΤ

Ζ ΑΒΤΓΟ΢ ΣΟΤ ΔΛΛΖ΢ΠΟΝΣΟΤ

Ζ ΑΒΤΓΟ΢ ΣΟΤ ΔΛΛΖ΢ΠΟΝΣΟΤ

Γηνηθεηηθό ζπκβνύιην ΔΒΔ

Πξόεδξνο : Ώθηιήκδ ΢ƄƀονίƁμο-Γƀƅνάηƀ

ſςƄ. ƃƄήθδξ: © Bjørn Christian Tørrissen

Θεζζαινλίθε 2017 Copyright © by Γεώξγηνο Α. Λεβεληώηεο

ΔΚΓΟ΢ΔΗ΢ ΒΑΝΗΑ΢ - ΔΚΓΟ΢ΔΗ΢ ΠΑΝΔΠΗ΢ΣΖΜΗΑΚΧΝ ΢ΤΓΓΡΑΜΜΑΣΧΝ ΔΠΔ

Α1. Ο Διιήζπνληνο θαη ηo ΢ηελὸλ ηῆο Ἀβύδνπ ……………………………………………… 11

Α2. Ο θπζηθόο ιηκέλαο ηεο Αβύδνπ θαη νη νηθνλνκηθέο ζπλζήθεο

Α3. Δλδναζηηθόο θαη πεξηαζηηθόο ρώξνο ηεο Αβύδνπ (ηνπνγξαθηθά δεδνκέλα -

Ώ5β. ΟκμιƀƄμθμβζηά, ƀκενςπςκφιζƀ, ƃηςπƄζηά, ιοεμθμβζηά

Β1. Ζ ζηξαηεγηθή θαη νηθνλνκηθή ζπνπδαηόηεηα ηεο Αβύδνπ

Β2. Σν νδηθό δίθηπν, νη ζαιάζζηεο επηθνηλσλίεο, νη απνζηάζεηο

Γ1. Ζ Άβπδνο σο ζεκείν ειέγρνπ ησλ πινίσλ θαη ηεισλεηαθόο ζηαζκόο:

Γ2. Ζ ἐπαξρία ἗ιιεζπόληνπ επί Ηνπζηηληαλνύ Α´ θαη ν παξεκβαηηθόο

Γ2. Ζ δηνηθεηηθή ππαγσγή ηεο Αβύδνπ: «ζέκα Αβύδνπ», Ὀςίθηνλ ή Αἰγαῖνλ;

΢ΤΜΠΔΡΑ΢ΜΑΣΑ ……………………………………………………………………. 534

SUMMARY …………………………………………………………………….……….… 570

ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ I : Πεξί ἀπνζεθ῵λ θαη βαζηιηθ῵λ θνκκεξθίσλ ………………………… 577

ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ II : Πεξί θνκκεξθηαξίσλ ………………………………………………... 592

ΔΤΡΔΣΖΡΗΟ ……………………………………………...……………………………… 603

ΥΑΡΣΖ΢ - ΦΧΣΟΓΡΑΦΗΔ΢ ………………………………………………………. 636

ΏαφƁμο θƂζƄμφνβδƃƀκ ςξ ƃδιƂίƀ Ƃπζαμθήξ ηƀζ Ƃίƃπνƀλδξ Ƃιπμνζηχκ ηƀζ ƄƂθςκƂζƀ-

a. : annus /-i (έƄμξ /-δ)

Αληηθείκελν έξεπλαο, πεξηερόκελα θαη ζηόρνη ηεο κειέηεο

ΚƀƄά Ƅμοξ ƀνπƀίμοξ ηƀζ ιƂƃƀζςκζημφξ πνυκμοξ πνυκμοξ δ μκμιƀƃίƀ (μζηςκφ-

εδƃƂ Ƃπίƃδξ κƀ ƀπμƄƂθƂί ιηκέλα ιƂ ιƂβάθδ Ƃιπμνζηή ηίκδƃδ. Δ ƂονφƄƂνδ πƂνζμπή

μζημκμιζηήξ, ƃƄνƀƄζςƄζηήξ ηƀζ ƂηηθδƃζƀƃƄζηήξ μνβάκςƃδξ Ƅδξ ƃοβηƂηνζιέκδξ πυ-

Δ ƂονφƄƂνδ πƂνζμπή Ƅμο ΒθθδƃπυκƄμο ή ƀθθζχξ Ƅςκ ΑƀνƁƀκƂθ(θ)ίςκ (Ƅμονη.

Ώ4ƀ. ŽƂκζηέξ πƀνƀƄδνήƃƂζξ βζƀ Ƅƀ κμιζƃιƀƄμημπƂίƀ Ƅδξ αμνƂζμƁοƄζηήξ Μ. Ώƃίƀξ

Δ ƀκάβηδ ƂλοπδνέƄδƃδξ Ƅςκ Ƅμπζηχκ ƃοκƀθθƀβχκ, δ ƃƄƀƁζƀηή ƀκάπƄολδ Ɓζƀ-

Δ πνμƃάνƄδƃδ Ƅδξ ƁοƄζηήξ Μ. Ώƃίƀξ ƀπυ Ƅδ Ρχιδ ηƀζ δ ƃƄƀƁζƀηή ƃοβηνυƄδ-

΋πςξ Ƃίκƀζ Ƃονέςξ βκςƃƄυ, μ ΒθθήƃπμκƄμξ ƀπμƄƂθƂί Ƅδ ιυκδ εƀθάƃƃζƀ ƁίμƁμ

΢Ƅμ πνμδβμφιƂκμ οπμηƂƅάθƀζμ ƀκƀθφεδηƂ δ ƃδιƀƃίƀ πμο πνμƃέƁζƁƂ ƃƄδκ Ά-

΢Ƅƀ πνμδβμφιƂκƀ ιένδ Ƅδξ πƀνμφƃƀξ ιƂθέƄδξ ƀκƀθφεδηƂ, ιƂƄƀλφ άθθςκ, μ ζ-

Έκƀξ «ἄξρσλ δέ ηηο ἐθ βαζηιέσο ζηειιόκελνο»2551 ƂπέαθƂπƂ Ƅδ κƀοƃζπθμΎƀ

Σμ πνμƃςπζηυ ƂκƁζƀƅένμκ Ƅμο ΕμοƃƄζκζƀκμφ Ώ´ βζƀ Ƅδκ ƂονφƄƂνδ πƂνζμπή Ƅςκ

Δ ιζηνƀƃζƀƄζηή ΆαοƁμξ οπήνλƂ ζƃƄμνζηά ƃδιƀίκμοƃƀ πόιηο ηƀζ ιηκήλ, δ εέƃδ

΢Ƅμοξ ƀνπƀίμοξ πνυκμοξ δ ΆαοƁμξ πƀνƀηƄδνζγυƄƀκ ςξ εὐιίκελνο θαὶ ἀμηόιν-

Oζ θνκκεξθηάξηνη3612 οπήνλƀκ «ƁζάƁμπμζ» Ƅςκ Ƅνζχκ πνμβƂκέƃƄƂνςκ comites

Abydos of Hellespont (Dardanelles) was an important ancient and medie-

AββƂθμηχιδ 510 Ώβδƃίθƀμξ ΐ´ 145, 351

Codex Parisinus Graecus 1538 482 Divi Filius 251

You might also like