‫בעזהשי"ת‬

‫תולדות חייו של‬

‫כ"ק מרן רבינו הקוה"ט זי"ע‬
‫יו"ל ט' שבט תשע"ט‬
‫כל הזכיות שמורות‬
‫‪718 – 435 - 6931‬‬
‫באארבעט דורך‪:‬‬
‫קרישקעס‬
 ‫דו"ד עבד ה'‬
‫געהויבענע געפילן פון התרגשות הערשט ביי חסידי ומעריצי סקווירא‪ ,‬און אזוי אויך ביי הונדערטער אידן איבער די גארער‬
‫וועלט‪ ,‬וועלכע זענען געהאלפן געווארן בעצה ותושי' דורכ'ן מאור הגדול‪ ,‬גרייטענדיג זיך צו די "אכצנ'טע" יארצייט פון דעם‬
‫גרויסן צדיק כ"ק מרן אדמו"ר הקוה"ט מסקווירא זצוקללה"ה וועלכער האט באלאכטן די וועלט מיט זיין אפףגעהיטנקייט און‬
‫קדושה‪ ,‬ארויסגעהאלפן טויזנטער אידן און אויפגעטון גדולות ונצורות אין אלע עמודי העולם‪ ,‬תורה עבודה און גמילות חסדים‪.‬‬

‫די פילע חסידים וועלכע זענען אויפגעצויגן געווארן במחיצתו‪ ,‬וועלכע האבן זוכה געווען צוזעהן את האור כי טוב‪ ,‬די אלע‬
‫בענקען און לעכצן נאך דעם ערהאבענעם דמות‪ .‬לשמו ולזכרו תאוות נפש‪ ,‬מה נהדר מראה כהן לא‪-‬ל עליון‪ ,‬ומאז חסרנו כל‬
‫אלה נפשנו מתגעגע‪ .‬עס בענקט צו זעהן זיין עבודת הקודש במסירות נפש‪ ,‬זיינע הויכע מדריגות‪ ,‬און זיין פילזייטיגע‬
‫פערזענליכקייטן‪ ,‬עס בענקט נאכאמאל צו שפירן רוהיג וויסנדיג אז דער צדיק איז מגין‪ ,‬אז דער צדיק זארגט זיך און שטעלט צו‬
‫אלע צרכים‪ ,‬ברוחניות וגשמיות‪ .‬דורך זיינע הייליגע תפלות און ענערגישע מעשים‪ .‬עס בענקט און לעכצט‪ ,‬עס גארט און גלוסט‪.‬‬

‫ווי מער צייט עס גייט דורך ווערן די געגועים גרעסער‪ ,‬די חז"ל זאגן אז "אין אדם עומד על דעת רבו‪ ,‬אלא אחר הרבה שנים"‪ .‬א‬
‫צדיק וואס באהאלט זיך בחיים חיותו‪ ,‬קומען ארויס זיינע גרויסקייטן נאכן פטירה‪ .‬ווען עס קומען אפיר נייע עדות'שאפטן‪ ,‬אידן‬
‫קומען דערציילן מעשי פלא‪ ,‬און אלע סיפורים שטעלן זיך צוזאמען ווי א פאזעל‪ ,‬צו זעהן מיט א נייעם בליק דעם גרויסן בילד פון‬
‫דעם גדול בענקים‪ .‬עס איז א גזירה על "המת" שישתכח מן הלב‪ ,‬אבער א צדיק וואס במותו קרוי חי‪ ,‬און אזא איינער ווערט נישט‬
‫פארגעסן‪ .‬דוד מלך ישראל חי וקיים‪ ,‬די תורה‪ ,‬מעשים טובים און מורשה לדורות לעבן לדורי דורות‪ .‬עס בענקט‪ ,‬און זיין זכרון‬
‫איז פריש אין די הערצער פון צאן מרעיתו‪.‬‬

‫נישט בלויז אנשי שלומנו און די קרייז פון מעריצים וואס זענען מפליא דעם רבי'ן ז"ל איז גאר גרויס‪ ,‬נאר אויך טויזענטער אידן‬
‫פון אומעטים שפףירן דעם יתמות נאכ'ן רבינ'ס הסתלקות‪ ,‬וויבאלד די רבי ז"ל איז געוועהן 'די רבי פון כלל ישראל' און האט‬
‫געזארגט פאר יעדן איינציגסטן יוד באשר הוא שם‪ .‬די רבי איז געוועהן דער ריכטיגער 'מצר ודואג בעד עמו ישראל' און האט‬
‫געטוהן כל מה שביכלתו צו לינדערן די צרות ישראל‪.‬‬

‫הונדערטער הערליכע אידישער שטיבער זענען אויפגעשטעלט געווארן אויפן חסידש'ן לעבענס‪-‬שטייגער‪ ,‬א דאנק דעם וואס‬
‫דער רבי זכרונו לברכה האט זיך אריינגעלייגט בלב ובנפש אויפצובויען ערליכע מוסדות וועלכע פירן זיך בדרך ישראל סבא‪,‬‬
‫און אויף ציען די טייערע תינוקות של בית רבן אויפן דרך של אבותיו הקדושים אין דעם וויסטן אמעריקע‪ ,‬אין יארן ווען‬
‫אויטענטישע חסידישע מוסדות אין אמעריקא איז געווען א ווייטע חלום‪ .‬אזוי אויך זענען דא מערערע נשברי לב וואס געדענקען‬
‫מיט בענקעניש די אומגעהויערע "מדת החסד" פון דעם צדיק וועלכער פלעגט ארייננעמען צו זיך אין שטוב ארימעלייט פונם‬
‫גאנצן געגענט וועלכע האבן זיך געוואלגערט אין די גאסן און צוגעשטעלט פאר זיי די בעסטע און שענסטע‪.‬‬

‫זיך גרייטענדיג צום אכצנ' טן יארצייט‪ ,‬האבן מיר געפילט א חוב ארויסצוברענגן עטליכע שטריכן פון זיין הייליג לעבן‪,‬‬
‫אויפצופרישען די זכרונות פאר אנ"ש וועלעכע האבן זוכה געוועהן צו זעהן‪ ,‬די הייליגע עבודה פון דעם צדיק וקדוש‪ ,‬און אין‬
‫איינוועג'ס אויך מקיים זיין דעם "למען ידעו דור אחרון צדיק מה פעל"‪ ,‬אז די יונגע דור‪ ,‬וועלעכע האבן נישט זוכה געוועהן צו‬
‫"האור כי טוב"‪ ,‬זאלן ארויסהאבן א שטיקל בילד פון דעם צדיק אמת וקדוש בישראל‪ ,‬און ממשיך זיין זיך צו פירן ווי זיינע הייליגע‬
‫וועגן‪ .‬פארשטייט זיך אז דאס איז ווייט פון א דבר השלם‪ ,‬און דאס זענען נאר א טיפה מן הים‪ ,‬ווייל צו באשרייבן דעם רבינ'ס‬
‫גדלות און דערהויבנקייט דארף מען א גרויסן חיבור‪ .‬דערפאר וועלן מיר נאר ברענגען עטליכע שטרוכן אויפן שפיץ גאפל‪.‬‬

‫צווישן אנדערע טוהן מיר אין דעם קונטרס אדורכגיין דעם רבי'ן ז"ל'ס בחורישע יאהרן אין דעם קאלטן אמעריקא ווען בארא‬
‫פארק איז נאך געוועהן א קליין דערפעלע מיט געציילטע פרומע יודן און די עקשנות דקדושה פונם רבי'ן ז"ל זיך צו האלטן צו‬
‫דעם דרך הסלולה פון אבותיו הק' נישט נאכגעשלעפט צו ווערן פון קאלטע ווינטן‪ ,‬א קאפיטל וואס איז נישט צופיל באקאנט‬
‫פאר אסאך‪ ,‬און ווערט צום "ערשטן מאל" פארעפענטליך‪.‬‬

‫דא איז טאקע די פאסיגע פלאץ איבערצוגעבן פון טיפן הארצן א "גרויסע יישר כח" פאר אונזער ידיד נאמן הר''ר אהרן ישעי'‬
‫שטיינמעץ הי''ו וועלכע האט מיט זיין גאלדענע הארץ אונז אויפגעעפענט זיין רייכע ארכיוון און אונז איבערגעגעבן הויפנס‬
‫פון היסטארישע דאקומענטן‪ ,‬מיט סיפורים איבער רבינו זי''ע‪ .‬די זכות פון רבינו זי''ע וועט אוואדאי מגין זיין‪ ,‬און השי''ת זאל‬
‫העלפן‪ ,‬אז זיי זאלן זעהן אסאך אידיש נחת מכל יוצאי חלציהם מתוך הרחבת הדעת‪ ,‬מיט לאנגע געזונטע לעבנס‪-‬יארן עד‬
‫ביאת גואל צדק בב''א‪.‬‬

‫זאל די דאזיגע גליון אונז ב אגלייטן און העלפן איינקריצן דעם דמות פון אבינו רוענו רבינו זי"ע אין אונזערע הערצער‪ ,‬און‬
‫גלייכצייטיג זאל עס דינען ווי א לעבעדיג מוסר ספר‪ ,‬זיך צו לערנען די געוואלדיגע מידות טובות אהבת ישראל ויראת ה'‪ .‬זכותו‬
‫יגון עלינו ועל כל ישראל להוושע בכל טוב‪ ,‬עדי נזכה לישועת ה' בשוב ה' שבות ציון במהרה בימינו דידן‪.‬‬
 ‫~ ואלה תולדות ~‬
‫כ"ק מרן אדמו"ר הקוה"ט זצוקללה"ה איז געבוירן געווארן אין די שטאט קעשינעוו ט' ניסן תרפ"ב לפ"ק‪ ,‬ירח שבו נולדו האבות (ר"ה יא‪ ,).‬צו‬
‫זיין גרויסן טאטן הרה"ק רבי יצחק (השני) מסקווירא זצ"ל בנו הגדול פון ה רה"ק רבי מרדכי זצ"ל‪ ,‬בנו הגדול פון הרה"ק רבי דוד'ל מסקווירא‬
‫זצ"ל בן הרה"ק רבי יצחק מסקווירא זצ"ל‪ ,‬בן הרה"ק רבי מרדכי המגיד מטשערנאביל זי"ע בן הרה"ק בעל מאור ענים זי"ע‪.‬‬
‫זיין מוטער הרבנית מירל ברכה ע''ה‪ ,‬איז געוועהן א טאכטער פון הרה''ק רבי פנחס ראבינאוויטש זצוק''ל האדמו''ר מקאנטיקוזיווע‪ ,‬בן הרה''ק‬
‫רבי יצחק יואל מקאנטיקוזיווע זי''ע‪ ,‬בן הרב הקדוש רבי גדלי' אהרן מליניץ זי''ע‪ ,‬בן הרב הקדוש רבי יצחק יואל מליניץ זי''ע‪ ,‬בן הרב הקדוש‬
‫המפורסם רבי גדלי' מליניץ זי''ע בעל תשואות חן‪ ,‬מבני היכלא קדישא פון בעש''ט הק' און הייליגן מעזריטשער מגיד זי''ע‪ .‬זיין זיידע הרה''ק‬
‫רבי פנחס קאנטיקוזיווע זי''ע איז געוועהן פון די גדולי האדמורי''ם והצדיקים המפורסמים אין רוסלאנד‪-‬אוקריינע‪ ,‬וועלכער האט געהאט‬
‫טויזענטער חסידים ומעריצים אין אלע שטעט און שטעטלעך וועלכע האבן אים מקבל געוועהן אלס זייער "מגיד" ומנהיג דרך כנהוג‪ .‬ער איז‬
‫נסתלק געווארן בשנת תרפ''ב לפ''ק‪.‬‬
‫די ברית פונם רבי'ן ז"ל איז געווען ב' דחוהמ"פ ווען עס איז שוין נישט געווען קיין חמץ אין שטוב‪ .‬אין מלכות בית סקווירא איז דאס א גרויסע‬
‫יחוס – ווייל מרן מהר"י מסקווירא זי"ע פלעגט אלס זאגן אויף זיין זוהן מרן מהר"ד זי"ע‪ ,‬וואס איז געבוירן ער"פ‪" :‬ער איז געבוירן געווארן ווען‬
‫עס איז שוין נישט געווען קיין חמץ אין שטוב"‪ – .‬א רמז אויף ריינקייט (חמץ איז רומז אויפן יצר הרע)‪.‬‬

‫ובא השמש וזרח השמש‬

‫ביום ג' אב שנת תש"א איז דער רבי‪ ,‬כ"ק אדמו"ר הרה"ק רבי יצח ק זצ"ל‪ ,‬נסתלק געווארן במיטב שנותיו‪ ,‬זייענדיג בלויז ‪ 52‬יאר אלט‪ .‬זיין‬
‫פטירה האט ארויסגערופען גרויס צער און טרויער אומעטום ובפרט ביי זיינע פילצאליגע חסידים וועלכע זענען געווען מקושר צו אים בלב‬
‫ונפש‪ .‬מאסן חסידים האבן זיך פארזאמעלט ביי די לוי' ביי זיין בית המדרש אויף די ‪ 47‬גאס‪ ,‬און שפעטער ביים ספרד'ישן שוהל‪ ,‬וואו מען‬
‫האט ביטער געקלאגט אויף די אבידה גדולה‪.‬‬
‫כמנהג סקווירא טשערנאביל האט מען נישט געהאלטן קיין הספדים‪ ,‬בלויז דער חשוב'ער סקווירא חסיד הגאון רבי חיים יחיאל מיכל ביק‬
‫זצ"ל אבד"ק מעזיבוזש האט זיך אויפגעשטעלט מכתיר צו זיין א ממלא מקום‪ .‬ער האט אנגעפאנגען מיט די ווערטער "רוכב ערבות שש ושמח‬
‫בבא אליו נפש נקי וצדיק"‪ ,‬און דער גאנצער ציבור האט אויסגעבראכן און א גרויס געוויין‪ .‬דאן האט ער אויסגערופן דעם בן הגדול‪ ,‬כ"ק מרן‬
‫אדמו"ר רבי דוד זצ"ל‪ ,‬אלס ממלא מקום אביו ולמעב"ק‪ ,‬און דער קהל בוכים האט אפגעענטפערט מיט א מזל טוב‪.‬‬
‫דער יונגער רבי איז דאן געווען דער בחיר התלמידים פון "ישיבת תורה ודעת"‪ ,‬וואו ער איז געזעצן באהלה של תורה און זיך משלים געווען‬
‫בהוראה‪ .‬דער רבי ז"ל האט אנגעפאנגען צו פירן די עדה הקדושה בבית מדרשו של אביו‪ ,‬פונעם סקווירא בית המדרש אויף ‪'47‬סטע סטריט‪,‬‬
‫וועלכע האט ווידער אנגעפאנגען צו ווירבלן מיט חסידים מקרוב ורחוק וואס זענען זיך געקומען מתחמם זיין לאורו ולהסתופף בצלו פונעם‬
‫ממשיך שולשלת הקודש‪ .‬דאך האט אבער דער רבי ז"ל נישט אויפגענומען קיין קוויטלעך ביז צו די חתונה‪.‬‬
‫דער סקווירא הויף איז ווידער געווארן א מגדל אור פאר די גאנצע געגענט און אן אבן שואבת פאר פילצאליגע אידן יראים ושלמים‪ ,‬חסידים‬
‫ואנשי מעשה‪ ,‬וועלכע פלעגן קומען צו די תפלות ועריכת השלחנות‪ ,‬און זיך צו פראווען בפו''פ ביים גרויסן צדיק ונשגב‪ ,‬ביי וועמען פיל אידן‬
‫זענען געהאלפן געווארן בדבר ישועה ורחמים בזכות אבותיו הקדושים‪.‬‬
‫עס איז מקויים געווארן ביים רבי'ן ז"ל דעם "לא שררה אני נותן לכם – עבדות אני נותן לכם"‪ .‬אין יענע צייטן איז רבי'סטעווע נישט געווען קיין‬
‫שום חשיבות‪ ,‬נאר א עבודה קשה‪ .‬אבער דער רבי האט זיך אריינגעו וארפן אין די שווערע ארבעט און געפירט דאס ביהמ"ד פון זיין גרויסן‬
‫טאטן‪ .‬ער האט דעם ביהמ"ד נישט געלאזט בשום אופן משנה זיין אדער איבער בויען‪ ,‬נאר עס האט געמוזט בלייבן אזוי ווי בחיי אביו הק'‪.‬‬
‫דער רבי האט טאקע געליטן אסאך רדיפות פון די שכנים וואס האבן נישט געוואלט אז עס זאל זיין א בית המדרש אויף זייער גאס‪ ,‬אבער דער‬
‫רבי האט זיך נישט גערירט פון דארט במס"נ‪ .‬די ביהמ"ד איז געווען די איינציגסטע ביהמ"ד אין ב"פ וואס האט געהאט דריי מנינים א טאג‪,‬‬
‫שחרית‪ ,‬מנחה און מעריב‪.‬‬
‫די ווארימע תפלות און לעכטיגע טישן זענען געווארן ווייט בארימט‪ ,‬און האבן געצויגען א גרויסע ציבור‪ .‬מדי יום ביומו פלעגט דער רבי‬
‫אפרעכטן די תפלות במקום שהתפלל אביו‪ ,‬און זייער אפט האט ער געדאווענט פאר'ן עמוד אלס ש"ץ זייענדיג מעורר דעם ציבור מיט זיינע‬
‫הייליגע תפילות‪ ,‬ברשפי אש קודש וברוב געגועין לאביו שבשמים‪ .‬זיינע טישן‪ ,‬וואס זענען אפגעראכטען געווארן אויפ'ן דרך פון סקווירא‪-‬‬
‫טשערנאביל‪ ,‬האבן געצויגען פיל חסידים ואנשי מעשה‪ ,‬ובפרט ביומי דפגרא‪.‬‬

‫פרק האיש מקדש‬

‫ביום ב' כסליו שנת תשט"ו לפ"ק האט דער רבי חתונה געהאט מיט נוות ביתו הרבנית הצדיקת תליט"א בת הרה"ק מטורקא‪-‬סטרעטין זי"ע‬
‫וועלכער האט בסוף ימיו געוואוינט אין ניו יארק‪ ,‬וואו ער איז געוועהן באקאנט אלס צדיק תמים ופועל ישועות‪ .‬ער איז נסתלק געווארן בשנת‬
‫תרצ''ט לפ''ק‪ .‬דער טורקא‪ -‬סטרעטינער רבי זצ"ל איז געוועהן א זון פון הרה''ק רבי אהרן מפעלשטין זצ"ל (מעיה''ק צפת''ו)‪ ,‬בן הרה''ק רבי‬
‫צבי ארי' מפעלשטין זי''ע‪ ,‬בן הרה''ק רבי יוסף דוד מאליק זי''ע‪ ,‬בן הרה''ק רבי צבי ארי' מאליק זי''ע‪ .‬רבי אהרן מפעלשטין איז געוועהן אן‬
‫איידעם ביי הרה''ק רבי אברהם מסטרעטין זי''ע‪ ,‬בן הרה''ק רבי יהודה צבי מסטרעטין זי''ע‪ .‬נאך די חופה איז צוגעגאנגען הרה"ח ר' צבי‬
‫וואסילסקי און ער האט געהאט די זכיה צו געבן די ערשטע קוויטל פארן רבי'ן ז"ל (נאכדעם וואס דער רבי ז"ל נישט אויפגענומען קיין קוויטלעך‬
‫ביז צו די חתונה)‪.‬‬
 ‫פרק א'‬
‫~ די "סקווירא פלאם" אין די קאלטע אמעריקע ~‬
‫"דער רבי זכרונו לברכה" האט שוין געוואוינט דא אין אמעריקע ארום אכט יאהר פאר די צווייטע וועלט קריג ווען יודישקייט בכלל און חסידי'שקייט‬
‫בפרט איז געוועהן פרעמד און ווילד אין די אויגן פון די היגע אמעריקאנע תושבים‪ .‬אבער דאך האט זיך דער רבי ז"ל עקשנות'דיג געהאלטן מיטן‬
‫גאנצן חסידישן ווארעמקייט ומנהגי בית אבותיו אפילו ווען עס איז אנגעקומען ביטער שווער אין די אייז‪-‬קאלטע מאדערנע אמעריקע‪.‬‬
‫ואחד שאינו יודע לשאול‬
‫אמאל איז דער רבי ז"ל געפארן אויף א באן און ער האט‬
‫איינגעדרימלט‪ .‬אינמיטן דרימלן פילט ער פלוצלינג ווי‬
‫איינער גיבט איהם א שטופ אויפן פלייצע‪ .‬גיבט ער זיך‬
‫אוועק אויף‪ ,‬זעהט ער א גוי שטייט דארט‪ .‬האט דער רבי‬
‫געטראכט אז מסתמא איז ער אן אנטיסעמיט און דערפאר‬
‫זוכט ער צו טשעפענען‪ .‬פארן אראפ שטייגן פונם באן איז‬
‫דער רבי צוגעגאנגען צו דעם גוי און איהם געפרעגט‪:‬‬
‫"פארוואס האסטו מיך געשטופט?" האט איהם דער גוי‬
‫געענטפערט‪" :‬איך בין א פשוטע פארמער און איך האב נאך‬
‫אין מיין לעבן נישט געזעהן א יונגע מענטש מיט א בארד‪,‬‬
‫ווען איך האב דיך געזעהן שלאפן האב איך געוואלט זען‬
‫אויב דאס איז א לעבדיגע מענטש אדער נישט"‪...‬‬
‫איינע פון די עלטערע יודן וועלכע געדענקען נאך יענע יארן‬
‫דער רבי האט זיך געפירט אייגענארטיג במנהגי חסידות און‬
‫נישט נשפע געווארן פון די סביבה‪ .‬אזוי ווי דער רבי ז"ל‬
‫פלעגט אסאך דערציילן אז אין די ערשטע צייטן ווען ער איז‬
‫געקומען קיין בארא פארק איז געוועהן אמאל א יוד וואס‬
‫האט געדאוונט אין ביהמ"ד אויף ראש חודש‪ .‬ווען דער יוד‬
‫האט געזען אז דער רבי נעמט אראפ די תפילין ביי אשרי‬
‫ובא לציון (כמקובל מאליהו הנביא כידוע)‪ ,‬האט זיך דער יוד‬
‫געגעבן א רוף אן‪" :‬רבי‪ ,‬אין ספרד'ישע שול נעמט מען אראפ‬
‫די תפילין נאך קדיש"‪ ...‬האט איהם דער רבי ז"ל‬
‫געענטפערט‪" :‬די ספרד'ישע שול איז נישט די איינציגסטע‬
‫שולחן ערוך‪ ,‬עס איז דא נאך שולחן ערוך'ס"‪...‬‬
‫מנהג אבותיו בידיו‬
‫דער רבי ז"ל איז אמאל געווען אין די יונגע יאהרן ביי א‬
‫משפחה שבע ברכות‪ ,‬וואס איז געווען אויף מוצש"ק‬
‫צוזאמען מיט סעודת מלוה מלכה און די בעלי שמחה האבן‬
‫פארגעסן אנצוצינדן צוויי ליכט לכבוד סעודת מלוה מלכה‪.‬‬
‫דער רבי ז"ל האט דאס באמערקט אבער ער האט גארנישט‬
‫געקענט זאגן וויבאלד ער איז נאך געווען א יונגערמאן און‬
‫דער בעל שמחה איז געווען א רבי און א זקן‪ .‬האט דער רבי‬
‫געווארט דער בעל שמחה זאל ארויס גיין פאר א מינוט און‬
‫ווען דער בעל שמחה איז ארויסגעגאנגען האט דער רבי‬
‫שנעל אנגעצינדן צוויי שוועבלעך און ווען דער בעל שמחה‬
‫איז צוריק אריינגעקומען האט ער עס שנעל אויסגעלאשן‪.‬‬
‫אזוי האט דער רבי ז"ל אנגעהאלטן די הייליגע מנהגים וואס‬
‫זענען געווען ביי איהם קודש קדשים אן באליידיגן קיינעם‪.‬‬
‫עזות דקדושה‬
‫אין די זעלבע צייט וואס אלע אידן וואס זענען געקומען קיין‬
‫אמעריקע זענען נשפע געווארן פון רוישיגע ווינטן‪ ,‬האט זיך‬
‫דער רבי ז"ל עקשנות'דיג געהאלטן פעלזן פעסט נישט‬
‫נשפע צו ווערן און האט זיך מדבק געווען במנהגי בית‬
‫אבותיו‪ .‬יעדע מנהג קל האט ער געהאלטן יקר וקדוש און‬
‫פאר א 'סקווירא מנהג' איז דער רבי געווען גרייט עד כדי‬
‫מסירות נפש‪ .‬און אזוי האט זיך טאקע דער צעהלימ'ער רב‬
‫אויסגעדרוקט פאר דודו הרה"ק מהרי"י מניו‪-‬סקווירא זצ"ל‬
‫ווען ער איז געקומען וואוינען קיין אמעריקע (בשנת‬
‫תש"ט)‪" :‬מיט אזעלכע פלומעניקעס וואס דו האסט‪,‬‬
‫האסטו נישט וואס מורא צו האבן פון אמעריקע"‪...‬‬
‫דערציילט זיינע זכרונות‪" :‬דער רבי ז"ל האט געהאט אסאך‬
‫נסיונות‪ ,‬דאס מוז איך זאגן‪ .‬דער רבי ז"ל איז געוועהן די‬
‫איינציגסטע וואס זענען געגאנגען מיט בערד‪ .‬ער האט‬
‫נישט גערירט דעם דיקנא קדישא‪ .‬ניין‪ ,‬עס איז איהם נישט‬
‫גרינג אנגעקומען‪ ,‬דאס פירן זיך אזוי מיט די אלע מנהגים‬
‫און חומרות וואס ער האט מקבל געוועהן פון זיין הייליגן‬
‫טאטן‪ .‬דער רבי ז"ל האט געהאט מסירות נפש‪ ,‬ער איז‬
‫געוועהן זייער אן ערליכע קינד‪ ,‬מיט דער חסידי'שן ברען‪.‬‬
‫ער האט נישט נאכגעלאזט! ער האט נישט געהאט קיין‬
‫היימישע סביבה‪ ,‬אבער דאך איז ביי איהם א מנהג געוועהן‬
‫הייליג און טייער!"‪...‬‬
‫דער רבי ז"ל האט ממשיך געווען בחוזק ובגבורה די הייליגע‬
‫דרכים אין עבודת ד' און די אלע מנהגי קודש וואס ער האט‬
‫מקבל געווען פון זיין הייליגע פאטער און ער האט געפירט‬
‫זיין ערליכע הנהגה אן קיין מורא‪ .‬און מ'פלעגט איהם טאקע‬
‫טשעפן און רודפ'ן פאר דעם‪ .‬אין יענע יאהרן צו גיין א בארד‬
‫איז געווען א זעלטענע זאך‪ .‬אבער דער רבי האט זיך פון‬
‫גארנישט דערשראקן און ער האט זיך ח"ו נישט צוגערירט‬
‫די דיקנא קדישא‪ .‬די רעביצנ'ס פון יענעם דור פלעגן‬
‫טשעפען זיין מאמע הרבנית מירל ברכה ע"ה‪" :‬דיין זון‬
‫וואקסט א משוגע'נער ער וועט נישט קענען קיין שידוך‬
‫טאהן"‪ .‬אבער ער האט זיך גארנישט געלאזט פון זיי און‬
‫ווייטער געגאנגען מיטן בארד מיט אן עקשנות‪ .‬למעשה איז‬
‫פון די אלע ליצנים גארנישט געבליבן אבער דער רבי ז"ל‬
‫האט טאקע אויפגעשטעלט בנים ובני בנים עוסקים בתורה‬
‫ובמצוות אן פילע מוסדות התורה והחסד‪.‬‬
 ‫פרק ב'‬
‫~ עמוד התורה ~‬
‫דער רבי איז געוועהן א גאון עצום‪ ,‬געלערנט בהתמדה רבה טעג און נעכט און געוועהן בקי בש"ס ובפוסקים‪ ,‬בנגלה ובנסתר‪,‬‬
‫כמונח בקופסא‪ .‬די וואס האבן געהאט די זכיה מיטצולעבן זיין הייליגן טאגטעגליכן לעבנסשטייגער‪ ,‬קענען מעיד זיין אז יעדע‬
‫ריר פונם רבי'ן איז געווע הן אויסגעהאלטן עפ"י התורה וההלכה‪ ,‬ווי מ'האט געזעהן בחוש אז דא שטייט א צדיק וואס איז בקי‬
‫בד' חלקי שו"ע מיט א בהירות‪ .‬דאך פלעגט דאס דער רבי ז"ל פרובירן צו באהאלטן פון די ארומיגע‪ .‬ער פלעגט זיך נישט‬
‫אויפטון מיט זיין לערנען‪ ,‬און עס איז געווען בינו ובין קונו כדרך הבעש"ט ותלמידיו הק'‪.‬‬
‫לימוד התורה בהצנע לכת‬ ‫התמדתו בתורה‬
‫ווי שוין ערווענט‪ ,‬איז דעם רבינ'ס גאנצע מהות געוועהן‬ ‫די "תורה ודעת" תלמידים פון יענע יארן דערציילן מיט‬
‫"בהצנע לכת עם ה' אלוקיך"‪ .‬דאס האט זיך ווידער‬ ‫התרגשות די געוואלדיגע התמדת התורה פונם רבי'ן ז"ל בין‬
‫ארויסגעצייגט ביי דעם ענין פון "לימוד התורה"‪ .‬דאך‬ ‫כותלי הישיבה‪ ,‬האבענדיג געענדיגט "גאנץ ש"ס" אלס‬
‫פלעגט דאס דער רבי ז"ל פרובירן צו באהאלטן פון די‬ ‫בחור(!)‪ ...‬דער רבי פלעגט זיצן און הארעווען צוזאמען מיט‬
‫ארומיגע‪ .‬ער פלעגט זיך נישט אויפטון מיט זיין לערנען‪ .‬עס‬ ‫זיין חברותא הגאון ר' שמערל שולמאן זצ"ל פאר עטליכע‬
‫איז געווען בינו ובין קונו כדרך הבעש"ט ותלמידיו הק'‪ .‬די‬ ‫שעות ברציפות לעומקה ולרחבה של תורה‪ .‬אזוי אויך‬
‫נאנטע מקורבים וועלכע האבן צוגעזעהן דעם הייליגן סדר‬ ‫פלעגט דער רבי לערנען א 'שיעור בהלכה' מיט ידידו וש"ב‬
‫היום‪ ,‬קענען אבער יא מעיד זיין איבער די געוואלדיגע‬ ‫הגה"צ ר' חיים טווערסקי זצ"ל אב"ד טשערנאביל‪ ,‬וועלכע‬
‫התמדת התורה פונם רבי'ן‪ .‬רוב פונם טאג איז דער רבי‬ ‫האט געדינט אין די שפעטערע יארן אלס דער רב פון‬
‫געזיצן אין זיין צימער אין ביהמ"ד מעוטף בטלית ותפילין‬ ‫'מיימאנעדיס שפיטאל' אין ב"פ‪ .‬דער טשערנאבלער רב‬
‫און עוסק געוועהן בתורה שעות ארוכות‪ ,‬נאכדעם וואס דער‬ ‫פלעגט דערציילן איבער די געוואלדיגע קלארע מהלך‬
‫רבי פלעגט שוין גיין אין מקוה ‪ 5‬פארטאג'ס און פלעגט‬ ‫הלימוד פונם רבי'ן ז"ל‪ .‬דער רבי פלעגט אנהויבן פון גפ"ת‪,‬‬
‫הערשט דאווענען ביי חצות כנהוג אצל רבוה"ק זי"ע‪.‬‬ ‫גייענדיג צום טור‪ ,‬ב"י וכו'‪ ,‬און ערשט נאכדעם זיך גענומען‬
‫אינצווישן איז ער געוועהן פארשפארט בחדר קדשו און‬ ‫צום שו"ע‪ .‬הג"ר חיים זצ"ל לייגט צו‪" :‬דער רבי פלעגט לייגן‬
‫עוסק געוועהן בתורת הנגלה והנסתר‪ ,‬ווען דער רבי האט‬ ‫א דגוש צווישן אנדערע אויפן "פרי מגדים" און "שו"ע‬
‫נאר געענטפערט אויף 'פקוח נפש' שאלות‪ .‬אזוי אויך נאכן‬ ‫הרב"‪...‬‬
‫דאווענען איז ער געזעצן בחדרו מעוטף בטלית ותפילין און‬
‫עוסק געוועהן בתורה‪ .‬הערשט עטליכע שעה נאכן‬ ‫אין די בחור'ישע יארן האט דער רבי געהאט א שיעור יעדן‬
‫דאווענען פלעגט דער רבי אנהויבן מיט די הייליגע עבודה צו‬ ‫פרייטאג נאכט'ס אין חומש רש"י ומפרשי התורה‪ ,‬וואס ער‬
‫דינען אלס די 'עמוד החסד' פונם דור‪.‬‬ ‫האט געלערנט אינאיינעם מיט הרה"ג ר' חיים ביק זצ"ל און‬
‫ער פלעגט גיין א מרחק רב צו זיין הויז יעדע וואך‪ .‬און זיי‬
‫אפילו אין א גרויס חלק פונם טאג האט דער רבי ז"ל זיך‬ ‫האבן עוסק געווען בתורה ביז טיף אין די נאכט‪ .‬אזוי אויך‬
‫מוסר נפש געוועהן פארן כלל ישראל‪ ,‬דינענדיג אלס דער‬ ‫פלעגט דער רבי שוין אויפשטיין ‪ 4‬פארטאג'ס‪ ,‬גיין אין‬
‫'אביהם של חולי ישראל'‪ ,‬פלעגט ער אויסנוצן די פאהר‬ ‫מקוה און עוסק זיין בתורה פאר עטליכע שעות ביזן זמן‬
‫מינוטן בין גברא לגברא און לערנען‪ .‬אזוי אויך איז מעיד ר'‬ ‫תפלת שחרית‪ .‬נישט אומזיסט האט זיך רבו הגאון ר' גדלי'‬
‫יוחנן שור הי"ו פון די ערשטע תלמידים אין די מתיבתא‪:‬‬ ‫שארר זצ"ל אויסגעדרוקט צו כ"ק אדמו"ר מבאיאן זצ"ל‪:‬‬
‫"ווען אימער איך בין אריין צום רבי'ן זי''ע‪ ,‬אדער‬ ‫"דער סקווער'ע רבי איז פון מיינע בעסטע תלמידים"‪...‬‬
‫אדורכגעוואקט דעם רבינ'ס צימער איז שטענדיג געליגן‬
‫אויפן טיש א גמרא‪ ,‬און יעדע איבריגע מינוט האט מען‬
‫געהערט דעם רבינ'ס קול תורה"‪.‬‬

‫הרבצת התורה‬
‫דעם רבינ'ס התמדת התורה האט ארויסגעשטראלט ביי די‬
‫דברות קודש פאר אנ"ש אין פארשידענע געלעגענהייטן‪ .‬ווי‬
‫למשל‪ ,‬ביים פשעטל יום ה' דחנוכה‪ ,‬אדער ביי די שמועסן‬
‫פאר די בחורי חמד פון די מתיבתא הק' וכו'‪ ,‬ווי דער רבי‬
‫פלעגט צוזאם ווארפן אגדות ומאמרי חז"ל‪ ,‬ראשונים‬
‫ואחרונים‪ ,‬נגלה ונסתר‪ ,‬ווען ס'פלעגט זיך גיסן מפה קדשו‬
‫פנינים יקרים ודברים נחמדים‪ .‬ביי די שמועסן האט מען‬
‫געקענט באמערקן אז דער רבי וויל נישט איבערזאגן א‬
‫מאמר חז"ל גלאטיג שגור בלשונו‪ ,‬נאר ער פלעגט זיך‬
‫ארומדרייען בענוות חן צו די יושבים בראשונה‪ ,‬און פרעגן‬
‫במתק לשון צדיק‪" :‬ווי שטייט נאר דארט?"‪...‬‬
‫דער רבי ז"ל פלעגט כסדר מאנען פון די בחורים אין אבער פון היינט און ווייטער גייט ער דאווענען פרי‪ ,‬ווייל ער‬
‫מתיבתא‪" :‬מ'זאל נעמען א ספר און לערנען פארן וויל נישט גורם זיין קיין ביטול תורה‪...‬‬
‫דאווענען"‪" ,‬מ'זאל נישט בטל'ן די צייט נאר זיצן און‬
‫לערנען"‪ .‬אזוי אויך פלעגט ער כסדר ענדיגן די שמועסן‬
‫בברכת קדשו‪" :‬מ'זאל קענען זיצן און לערנען ווי ס'דארף צו‬
‫זיין"‪ ...‬דער רבי האט זיך אמאל אויסגעדרוקט‪" :‬איך וויל‬
‫נישט קיין ישיבה פון 'באבקעס' – איך וויל א ישיבה ווי‬
‫בחורים זאלן זיצן און קלאר דורכטוהן א סוגיא"‪...‬‬

‫דער רבי פלעגט זיך כסדר נאכפרעגן ביי די רמי"ם ומנהלים‬

‫איבער די הצלחה פון יעדן תלמיד באזונדער‪ ,‬און ווען ער‬
‫פלעגט הערן גוטע גריסן איז דאס געוועהן ביי איהם די‬
‫גרעסטע שמחה‪ .‬אזוי אויך האט דער רבי געשעפט א נחת‬
‫רוח פון די הייליגע 'כולל אברכים' אין וועלכע ס'האבן זיך‬
‫געציילט די גרעסטע ת"ח מופלגים פונם אומגעגענט‪ .‬א‬
‫טייל פון זיי זענען היינט פון די חשוב'ע רבנים איבער די‬
‫וועלט‪.‬‬
‫ער געגארט און געגלוסט‪" :‬פארשפרייטן 'תורה' און‬
‫דער רבי ז"ל מיט "תורה הקדושה" זענען געוועהן 'איינס‬
‫געבינדן מיטן צווייטן'‪ .‬דער רבי ז"ל האט ריכטיג מקיים‬
‫געוועהן דעם 'וקרא בו כל ימי חייו' זייענדיג דבוק בה'‬
‫ובתורתו הקדושה זיין גאנצן לעבן‪ .‬דער רבי האט געלעבט‬
‫מיט תורה‪ ,‬און יעדע ריר זיינע איז געוועהן אויסגערעכנט‬
‫עפ"י תורה‪ .‬דער רבי האט געאטעמט 'תורה'‪ .‬דער רבי ז"ל‬
‫איז געוועהן א "לעבעדיגע ספר תורה"‪...‬‬
‫די אויסטערלישע מסירת נפש פונם רבי'ן ז"ל‬
‫אויפצושטעלן די הייליגע "מוסדות סקווירא" איז דאך נאר‬
‫געוועהן צוליב דעם איינעם ציהל‪" :‬שלא תשתכח תורה‬
‫מישראל"‪ .‬אויף דעם האט ער געשוויצט און אויף דעם האט‬
‫אידישקייט אין אמעריקא"‪ .‬הרב יוחנן שור שליט"א‬
‫דערציילט‪ :‬אין יענע יארן פלעגן די בחורים פון מתיבתא‬
‫דאווענען מיטן רבינ'ס מנין וועלכע האט זיך אנגעהויבן‬
‫שפעט‪ .‬איין טאג רופט מיר די רבי צוזאמען מיט צוויי‬
‫בחורים‪ ,‬אין זיין צימער‪ ,‬און ער האט זיך אנטשולדיגט פאר‬
‫אונז פארן דאווענען שפעט‪ ,‬זאגענדיג אז וויבאלד ער איז‬
‫נישט געוועהן געזונט האט ער געמוזט דאווענען שפעט‪.‬‬
 ‫פרק ג'‬
‫~ בשפתי צדיקים תתברך ~‬
‫א געוואלדיגע ידידות און הערצה האט געהערשט צווישן כ"ק רבינו זי"ע מיט אלע גדולי וצדיקי הדור בזמנו‪ .‬אינצווישן זיי כ"ק‬
‫האדמורי"ם מסאטמאר‪ ,‬פאפא‪ ,‬סקולען‪ ,‬גאב"ד ירושלים זי"ע נבג"ם‪ ,‬ועוד ורבים הם‪ ,‬און אזוי אויך מיט כ"ק האדמורי"ם‬
‫שליט"א שבדורינו‪ ,‬וועלכע אלע האבן אים ארויסגעוויזן גרויס כבוד און שעצונג‪ ,‬אנערקענענדיג זיין צדקות ופרושות‪ ,‬און זיינע‬
‫געוואלדיגע פעולות למען הכלל והפרט‪ .‬ווען עס האט זיך גענויגט אין א הילף בדיני נפשות‪ ,‬האבן אלע אדמורי"ם און רבנים‬
‫פון די גאנצע וועלט געשיקט צום רבי'ן ז"ל לעצה ותושיוה‪ .‬אלע צדיקים בדורו האבן געזאגט אויף אים אז ער האט געהאט אן‬
‫עקסטרע ס"ד בעניני רפואה‪.‬‬
‫אלע צדיקי הדור האבן זיך אויסגעדריקט אויפן רבי'ן ז"ל גרויסע זאכן‪ ,‬און אים שטארק מכיר טובה געוועהן אויף זיינע פעולות‬
‫נשגבות סיי פאר א יחיד און סיי פארן רבים‪ ,‬צו טון יותר מכפי יכלתו להרמת קרן התורה והחסידות אויפצובויען ערליכע מוסדות‬
‫אויפן חסידיש'ן לעבנ'ס שטייגער‪ ,‬אויף דעם רוישיגן אמעריקאנעם האריזאנט‪.‬‬
‫דודו הרה"ק בעל דברי יהושע ממאנאסטרישצא זצ"ל‬ ‫גדולי האדמורי"ם הצדיקים מבני משפחתו‬
‫ווי אויך איז דער רבי געוועהן מבאי ביתו פון זיין גרויסן‬ ‫אין די ערשט תקופה ווען דער רבי ז"ל איז אנגעקומען צום‬
‫עלטער‪-‬פעטער הרה''ק רבי אברהם יהושע יהושע העשיל‬ ‫אמעריקאנעם באדן צוזאמען מיט אביו הגדול‪ ,‬האט דער‬
‫ראבינאוויטש ממאנאסטרישצע זצ"ל בעל דברי יהושע‬ ‫רבי ז"ל מקיים געוועהן דעם 'והוה מתאבק בעפר רגלי‬
‫ועוד‪ ,‬דער עלטערער ברודער פון זיין זיידן הרה''ק רבי פנחס‬ ‫חכמים'‪ ,‬ווערענדיג א נכנס ורגיל ביי די גדולי הצדיקים מבני‬
‫מקאנטעקוזיווע זצ"ל און אייניקל פון בעל תשואות חן זי"ע‪,‬‬
‫א איידעם ביי הרה"ק ר' פנחס מסוקולובקה‪ .‬דער 'דברי‬ ‫משפחתו וועלכע האבן דא געוואוינט‪ .‬צווישן זיי די‬
‫יהושע' איז בשנת תרפ''ד ארויסגעקומען קיין אמעריקא‬ ‫אדמורי''ם הצדיקים המפורסמים‪ :‬הרה''ק רבי שלמה‬
‫צוליב די שווערע צייטן אין רוסלאנד (וואו זיין בן הבכור‬ ‫שמואל טווערסקי זצ"ל מטשערנאביל (בן בנו של הרה''ק‬
‫הרה''ק רבי גדלי' אהרן זצ"ל הי''ד איז אומגעקומען ביי די‬ ‫רבי אהרן מטשערנאביל זי''ע)‪ ,‬הרה''ק רבי ברוך בן ציון‬
‫פאגראמען אין אומאן‪ ,‬בשנת תרע''ט)‪ ,‬און האט געהאט זיין‬ ‫טווערסקי זצ"ל מלאיעוו‪-‬טשערנאביל‪ ,‬הרה''ק רבי אברהם‬
‫רבי'שן הויף אין בראנזוויל‪.‬‬
‫פנחס ספרד זצ"ל מקינוב‪ ,‬הרה''ק רבי יעקב חיים פערלאוו‬
‫זצ"ל מסטאלין (אן איידעם ביי ש''ב הרה''ק רבי מרדכי דער מאנאסטרישצע רבי זצ"ל‪ ,‬וועלכער איז נאך געוועהן‬
‫פון די גדולי האדמורי''ם ועמודי הדור אין רוסלאנד‪ ,‬איז‬ ‫מלאיעוו זצ"ל) און אנדערע‪.‬‬
‫גוועהן א גאון עצום בתורה ובחסידות און א געוואלדיגער‬
‫אזוי אויך איז דער רבי ז"ל איז געוועהן מקושר בעבותות משפיע‪ ,‬און ער האט ארויסגעוויזן א חיבה יתירה פאר זיין‬
‫אהבה מיט כ''ק אדמו''ר מראחמיסטריווקא זצ"ל‪ ,‬וועלכער טייערן פלומעניק וועלכער האט א סאך נהנה געוועהן‬
‫איז שפעטער געווארן א מחותן מיט'ן רבי'ן‪ ,‬כ''ק אדמו''ר מאורו הבהיר‪ .‬ער האט פון אים אויך מקבל געוועהן פיל‬
‫ממאחניווקא זצ"ל‪ ,‬וועמען דער רבי האט געהאלפן מנהגי קודש לבית אבוה''ק מקאנטוקוזיווע‪-‬ליניץ‪ .‬ער איז‬
‫געבוירן כה' אדר תר"כ און איז נסתלק געווארן ביום כו' ניסן‬ ‫ארויסברענגען פון רוסלאנד אין די שפעטערע יארן‪.‬‬
‫שנת תרצ"ח‪.‬‬

‫דודו הרה"ק ר' מנחם נחום מסקווירא זצ"ל‬

‫ספעציעל האט דער רבי ז"ל גענאסן גרויס קירבות ביי זיין‬
‫עלטער‪-‬פעטער הרה''ק רבי מנחם נחום מסקווירא זצ"ל‪ ,‬א‬
‫בן יקיר פון הרה''ק רבי דוד'ל מסקווירא זי''ע און איידעם‬
‫פון הרה''ק רבי יוסף מאיר ממאחניווקא זי''ע‪ ,‬וועלכער‬
‫האט בערוב ימיו אויסגעוואנדערט קיין אמעריקא און האט‬
‫זיך באזעצט אין בארא פארק‪ ,‬וואו ער האט זיין ביהמ''ד‬
‫אויף די ‪'51‬סטע סטריט (וואס דער רבי ז"ל האט געפועל'ט‬
‫ביי די משפחה צו לאזן דעם ביהמ"ד דינען אלץ ערשטער‬
‫ביהמ''ד פאר זיין ברודער (פעטער פונם רבי'ן ז"ל) הרה''ק‬
‫רבי יעקב יוסף מסקווירא זצ"ל ווען ער איז אנגעקומען קיין‬
‫אמעריקא)‪ .‬הרה''ק רבי נחום מסקווירא זצ"ל איז בסוף ימיו‬
‫געוועהן א סגי נהר וידוע חולי ל''ע‪ ,‬און דער רבי פלעגט זיך‬
‫מיט אים פיל אפגעבן אים צו פארלייכטערן זיינע יסורים אז‬
‫ער זאל קענען אנגיין בעבודתו הקדושה זכה ותמימה‪.‬‬
‫כידוע איז די מנהג טשערנאביל‪-‬סקווירא אז יונגעלייט‬ ‫דודו הרה"ק ר' יעקב יוסף משיכון סקווירא זצ"ל‬
‫פאסטן בה"ב (נאך סוכות און פסח) אבער אויף בחורים‬ ‫א ספעציעלע קשר און ידידות האט דער רבי ז"ל געהאט‬
‫האט מען נישט מקפיד געווען אז זיי זאלן פאסטן בה"ב‪.‬‬ ‫מיט זיין עלטער‪-‬פעטער הרה"ק מהרי''י מניו‪-‬סקווירא‬
‫דער רבי ז"ל וואס האט שוין מנעוריו אנגעהאלטן יעדע‬ ‫זצ"ל‪ ,‬צו וועמען דער רבי ז"ל איז געשטאנען צו די רעכטע‬
‫הנהגה פון זיין הייליגן פאטער פלעגט יא פאסטן אלס בחור‬
‫בצנעה אן דעם וואס איינער זאל וויסן דערפון‪.‬‬ ‫האנט ספעציעל אין די ערשטע צייטן ווען ער איז‬
‫אנגעקומען עלנד קיין אמעריקא און האט געוואוינט אין‬
‫איינמאל אלס בחור איז דער רבי ז"ל געווען אויף א באזוך‬ ‫בארא פארק‪ .‬די התקשרות פון דעם רבי'ן ז"ל מיט דודו‬
‫ביי דודו כ"ק מהרי"י זצ"ל און עס איז פונקט געווען בה"ב‪.‬‬ ‫הרה"ק מהרי"י זצ"ל גייט נאך צוריק אסאך יארן נאכדעם‬
‫מהרי"י זצ"ל האט מכבד געווען דעם רבי'ן מיט עפעס טועם‬ ‫וואס אביו הגדול הרה"ק מהר"י (השני) זצ"ל האט געהאט‬
‫צו זיין אבער דער רבי האט געזאגט א תירוץ פארוואס ער‬ ‫א נאנטן שייכות מיט מהרי"י זצ"ל וויבאלד זיי זענען‬
‫וויל נישט עסן‪ .‬דודו זצ"ל וואס איז געווען געווען א מבין‬ ‫געוועהן אין די זעלבע עלטער‪ .‬עס איז באוואוסט די מעשה‬
‫אויף זיין צדקות ופרישות האט גלייך געפרעגט‪" :‬דו‬
‫פאסט?"‪ ...‬ווען דער רבי ז"ל האט געענטפערט אז יא‪ ,‬האט‬ ‫וועלכע האט פאסירט ביי די ערשטע וועלט'ס קריג ווען‬
‫זיך כ"ק מהרי"י זצ"ל אנגערופן‪" :‬איך האב געהערט אז איך‬ ‫אדמו"ר מהר"י זצ"ל איז געגאנגען אין מקוה צוזאמען מיט‬
‫האב חשוב'ע פלומעניקעס אין אמעריקע‪ ,‬אבער אויף אזוי‬ ‫דודו מהרי"י זצ"ל אין די מקוה פונם הויף‪.‬‬
‫ווייט האב איך נישט געוואוסט"‪...‬‬
‫אין די דעמאלטיגע צייט פלעגן זיך דרייען די 'באנדעס' אין‬
‫רבו הגאון ר' גדליהו שארר זצ"ל‬ ‫די אידישע געגענטער און אנזייען צרות אויפן באפעל פונם‬
‫הגה"צ רבי גדליה שארר זצ"ל ראש הישיבה תורה ודעת‬ ‫צער ימ"ש‪ .‬אויפן וועג צוריק פון מקוה זענען זיי געכאפט‬
‫האט זיך אמאל אויסגעדרוקט צום באיאנער רבי זצ"ל‪:‬‬ ‫גאווארן דורך די באנדעס וועלכע האבן זיי געוואלט‬
‫"מיינע צוויי בעסטע תלמידים זענען סקווירא רבי מיט‬ ‫אפשערן די בערד‪ ,‬זעענדיג אז דאס איז א חשיבות ביי די‬
‫להבלחט"א הגאון רבי שמערל שולמאן שליט"א"‪ .‬אזוי אויך‬ ‫יודן‪ .‬ווי נאר מהר"י און מהרי"י האט דאס באמערקט האבן‬
‫נאכן פטירה פון כ"ק מרן מהר"י זצ"ל‪ ,‬ווען רבי גדליה זצ"ל‬ ‫זיי זיך שנעל געגיבן א כאפ אן די ציצית‪ ,‬אזוי אז די חברה‬
‫האט געהערט א בחור רופן דעם רבי'ן ביים נאמען האט ער‬ ‫זאלן מיינען אז די ציצית איז מער חשוב'ער ווי די בארד‪ .‬ווען‬
‫זיך אנגערופן מיט רעספעקט‪" :‬נו! סקווירא'ער רבי!"‪...‬‬ ‫די באנדעס האבן באמערקט ווי זיי כאפן זיך אן די ציצית‬
‫האבן זיי אפגעשניטן די ציצית מיט א נקמה‪ ,‬און אוי האט‬
‫מען זיי אפגעלאזט‪.‬‬

‫הג"ר גדליה זצ"ל האט געהאט גאר א נאנטע קשר מיט‬

‫תלמידו חביבו דער רבי ז"ל‪ ,‬סיי אלס בחור און אפי' אין די‬
‫שפעטערע יארן‪ .‬עד כדי כך‪ ,‬אז ווען הג"ר גדליה זצ"ל‬ ‫איינע פון די עלטערע יודן וועלכע געדענקן נאך יענע יארן‬
‫פלעגט חתונה מאכן זיינע קינדער פלעגן זיך באטייליגן‬ ‫דערציילט‪" :‬דער רבי ז"ל פלעגט מיר זאגן‪" :‬ווען דער טאטע‬
‫ביים שמחה עטליכע גרויסע דאקטוירים און פראפעסארן‬ ‫האט געהערט אז דער פעטער גרייט זיך צו קומען קיין‬
‫נאכדעם וואס הג"ר גדליה איז געוועהן פאררעכענט אלס א‬ ‫אמעריקע‪ ,‬האט ער מיר געזאגט דאס פאלגענדע‪":‬איצט‬
‫וועט קומען קיין אמעריקע די פעטער יעקב יוסעלע‪,‬‬
‫פריינד פונם רבי'ן ז"ל‪...‬‬
‫זאלסטו וויסן אז ער איז א חכם און צו זיינע רייד זאלסטו‬
‫אינטערעסאנט איז צו באמערקן אז דער רבי ז"ל איז געווען‬ ‫צוהערן"‪...‬‬
‫דער לעצטער מענטש מיט וועמען זיין רבי וידיד נאמן הג"ר‬
‫הקשר שלו עם הרבי מלויבאוויטש זי"ע ועל היחידות שלו‬ ‫גדליה שארר זצ"ל האט גערעדט‪ .‬דאס איז געוועהן ווען ר'‬
‫אצל הרבי‪ .‬כ"מ מנכדי הבעל התניא זכה האדמו"ר מסקווירא‬ ‫גדלי' זצ"ל איז בעוה"ר צוזאמגעפאלן און נפטר געווארן ביי‬
‫זצוק"ל ליחס נדירה ומיוחדת מכ"ק הרבי מליובאוויטש‬ ‫א משפחה שבע ברכות און איידער ער האט זיך ארויס‬
‫זי"ע"‪.‬‬ ‫געלאזט אויפן וועג צום שמחה האט רבינו געהאלטן‬
‫אינמיטן רעדן מיט איהם‪ .‬און ר' גדליה זצ"ל האט זיך כ"ק אדמו"ר מליובאוויטש זצ"ל פלעגט שיקן יודן צו רבינו‬
‫זי"ע‪ ,‬אסאך קראנקע יודן וועלכע זענען געקומען צו אים‬ ‫אנגערופן‪" :‬די קאר פייפט‪ ,‬איך מוז שוין גיין"‪...‬‬
‫פאר א ברכה‪.‬עס איז געווען אמאל א ליובאוויטשער בחור‬
‫וואס איז ל"ע שטארק נישט געזונט געווארן און דער‬ ‫כ"ק אדמו"ר מסאטמאר זצ"ל‬
‫דער רבי ז"ל האט גענאסן פון גרויס חביבות ביי הרה"ק בעל דאקטער האט געזאגט אז מען מוז איהם תיכף אפערירן‪.‬‬
‫דברי יואל מסאטמאר זצוק"ל וועלכע האט אים שטארק דער בחור איז געלאפן צו זיין רבי'ן דער ליובאוויטשער רבי‬
‫מכבד געווען‪ ,‬וואוסענדיג איבער זיינע גרויסע פעולות‪ .‬ווען און ער האט איהם געשיקט צום רבי'ן ז"ל‪ .‬ווען ער איז‬
‫דער סאטמאר רב זצ"ל איז איינגעשטאנען און ב''פ ביי ר' אנגעקומען און ער האט פארציילט פארן רבי'ן זיין‬
‫חיים הערמאן ע''ה זענען אסאך רבנים געקומען אויף א פראבלעם‪.‬‬
‫באזוך‪ ,‬נאך די באזוכען פון די רבנים האט זיי דער‬
‫סאטמארער רב זצ"ל ארויס באגלייט א שטיקל וועג‪ .‬ווען האט איהם דער רבי ז"ל געזאגט‪" :‬לאז דיך אפ פון דעם‬
‫דער רבי ז"ל איז געגאנגען אויף א באזוך ווי עס האט זיך גרויסן דאקטער‪ .‬איך וועל דיך שיקן צו א פשוטע דאקטער‪,‬‬
‫פארצויגען א הערליכע שמועס בדברי תורה וסיפורי גיי צו איהם און דערצייל איהם גארנישט‪ ,‬ער וועט דיר געבן‬
‫צדיקים ‪ -‬האט דער סאטמארער רב זצ"ל ארויס באגלייט אביסל מעדיצין מיט א שמיר און אלעס וועט אוועקגיין כלא‬
‫דעם רבי'ן פון הויז און האט מוסיף געווען און באגלייט מיט היה"‪ .‬דער בחור איז געפארן צו יענעם דאקטער וועלכע איז‬
‫געווען אזא פשוט'ע דאקטער אז ער האט גענומען בלויז ‪20‬‬ ‫גרויס כבוד ביז די ענדע פון די גאס‪.‬‬
‫דאלער פאר א וויזיט‪ .‬דער דאקטער האט איהם געגעבן א‬
‫מעדיצין וכו' און ער האט געהאט א גאנצע רפואה‪.‬‬ ‫כ"ק אדמו"ר מליובאוויטש זצ"ל‬
‫א געוואלדיגע ידידות האט געהערשט צווישן דעם רבי'ן ז"ל‬
‫און כ"ק אדמו"ר מליובאוויטש זצ"ל‪ .‬דער רבי איז אריבער‬
‫געגאנגען קיין קראנהייטס אויף עטליכע באזוכן ביים‬
‫ליובאוויטשן רבי'ן ווי ס'האבן זיך פארצויגן לענגערע שיחות‬
‫קודש בדברי תורה ומנהגי סקווירא וחב"ד‪ ,‬ווי דער‬
‫ליובאוויטשער רבי האט ארוסגעוויזן א באזונדערע חיבה‬
‫יתירה פארן רבי'ן אנערקענענדיג אין זיינע הייליגע עבודות‬
‫און אזוי אויך זייענדיג אן אייניקל פון הייליגן בעל התניא‪.‬‬

‫עם הרה"ק מסאטמאר זצ"ל‬

‫הגאון ר' אהרן קאטלער זצ"ל ר"י דלעיקוואוד‬

‫דער לעיקווארדער ראש ישיבה הגאון רבי אהרן קאטלער‬
‫זצ"ל –וועלכער האט גוט געקענט דעם רבי'ן און זיינע חסד‬
‫פעולות‪ -‬האט שוין מיט איבער פופציג יאר צוריק‬ ‫צווישן פיל צאליגע עדי ראיה איז אויך מעיד הרב יצחק‬
‫אויסגערימט דעם רבי'ן ברבים‪ ,‬ווען ער האט געזאגט ביי א‬ ‫וואלף הי"ו פון שיקאגוי אין א בריוו‪" :‬כ"א משלוחי הרבי‬
‫גרויסע דינער אינמיטן די דרשה "עס איז פארהאן א רבי ‪-‬‬ ‫מליובאוויטש זי"ע הבעתי להאדמו"ר מסקווירא זצ"ל כמה‬
‫א רבי אויף תורה‪ ,‬א רבי אויף חסידות‪ ,‬און א רבי אויף חסד‪.‬‬ ‫פעמים דברי תודה והכרת הטוב מהרבי מליובאוויטש‪ ,‬על זה‬
‫‪ -‬דער סקווירא'ער רבי איז מיין רבי אויף חסד‪ ,‬ער איז א‬ ‫שעזר הרבה בהצעת הרופאים וכו' כשנחלה הרבי בשנת‬
‫"גאון אין חסד" און ער איז "עמוד החסד בדורינו‪"...‬‬ ‫תשל"ח ואח"כ בתשנ"ב‪ .‬וכל פעם שדיברתי איתו‪ ,‬דיבר על‬
‫ביזן היינטיגן טאג ביי בנו ומ"מ כ"ק אדמו"ר שליט"א‪ .‬אין א‬ ‫הרבנים הצדיקים שליט"א בני רבינו זצ"ל זענען אמאל‬
‫געלעגענהייט האט זיך דער סקולענ'ער רבי אויסגעדריקט‬ ‫געווען אין קאליפארניע‪ ,‬און באזוכט ביי א חשובן תלמיד‬
‫אויפן רבי'ן‪" :‬אויף אים איז געזאגט געווארן די פסוק "אשרי‬ ‫חכם מגדולי תלמידי הגר"א קאטלער זצ"ל‪ ,‬הרב פאסמאן‬
‫משכיל אל דל"‪.‬‬ ‫שליט"א וועלכער איז א גרויסער מתנגד צו חסידות‪ ,‬האט‬
‫ער זיי געזאגט‪" :‬איך צו קיין פיר'אכטס (טיש) וועל איך ניט‬
‫הגאון הגדול ראש ישיבת שערי יושר זצוק"ל‬ ‫גיין‪ ,‬אבער צו סקווירא'ער רבי וואלט איך יא געגאנגען‪ .‬ניט‬
‫ווייל ער האט א פיראכטס‪" ,‬א פיראכטס איז אסור"‪ .‬נאר הגה''ק בעל דברי יושר זצוק"ל האט זיך אויסגעדריקט‪:‬‬
‫ווייל דער ראש ישיבה (רבי אהרן קאטלער זצ"ל) האט "איך האב אליין געזען ווי ער האט געזאגט פאר איינעם‪ :‬אז‬
‫דו ווילסט דוקא‪ ,‬קען איך דיר רופן א דאקטער‪ .‬אבער איך‬ ‫געזאגט אויף איהם אז ער איז זיין רבי‪.‬‬
‫זאג דיר‪" ,‬דו ביזט געזונט‪ ,‬און גיי אהיים!"‪ ...‬ער האט געהאט‬
‫זכות אבות און ער האט אלעס געטוהן לשם שמים‪ ,‬און אזוי‬ ‫כ"ק אדמו"ר מצעהלים זצ"ל‬
‫ווען הרה"ק רבי יעקב יוסף מסקווירא זצ"ל איז געקומען זענען אידן געהאלפן געווארן בזכותו"‪.‬‬
‫וואוינען קיין אמעריקע (בשנת תש"ט) האט איהם דער‬
‫הגאון ר' משה גרין שליט"א ר"י ד'מאנסי‬ ‫צעלימער רב זצ"ל געזאגט‪" :‬מיט אזעלכע פלומעניקעס‬
‫וואס דו האסט‪ ,‬האסטו נישט וואס מורא צו האבן פון הרה"ג רבי משה גרין שליט"א ראש ישיבה דמאנסי האט‬
‫דערציילט‪" :‬פאר איבער זיבעציג יאר צוריק בערך בשנת‬ ‫אמעריקע"‪...‬‬
‫תרצ"ט‪ ,‬האב איך שוין געהאט א טובה פון סקווערער רבי'ן‬
‫בעניני רפואה"‪.‬‬ ‫כ"ק אדמו"ר מרחמיסטריווקא זצ"ל‬
‫כ"ק אדמו"ר מרחמסטריווקא זצ"ל האט זיך אמאל‬
‫הגאון רבי ירוחם אלשין שליט"א ר"י דלעיקוואד‬ ‫אויסגעדריקט‪" :‬דער סקווירא'ער רבי איז פועל ישועות –‬
‫בפועל ממש"‪ .‬אנדייטנדיג אז דער רבי ז"ל איז זיך נישט הגאון רבי ירוחם אלשין שליט"א ר"י דלעיקוואד האט‬
‫מסתפק מיט תפלות און ברכות‪ ,‬נאר ער גייט מחוץ לגדרו דערציילט ביי א געלעגנהייט‪" :‬מען האט אמאל געדארפט‬
‫און פארארבעט מעשים מיט מסירות נפש‪ ,‬צו שאפן אפערירן מיין זון אויף זיין צונג ל"ע בין אין געקומען צום‬
‫רבי'ן ז"ל און ער האט מיך געשיקט צו ד"ר סאם און ער האט‬ ‫דאקטורים און ארלעדיגן די בעסטע רפואה מיטלען‪.‬‬
‫געמאכט די אפעראציע אהן קיין געלט‪ ...‬מיין שווער הגאון‬
‫רבי בנימין פאלער זצוק"ל ראש ישיבה מקור חיים‪ ,‬איז אויך‬
‫כמה פעמים געקומען צום רבי'ן און זיינע עצות האבן‬
‫שטענדיג געהאלפן‪ ,‬ער איז געווען א גרויסע מבין אין די‬
‫ענינים‪ ,‬און האט זיך אוועקגעגעבן בלב ונפש‪.‬‬

‫כ"ק אדמו"ר מקאזניץ שליט"א‬

‫דער רבי ז"ל האט געהאט א נאנטע באקאנטשאפט מיט‬
‫הרה"ק מקאזניץ זצ"ל‪ ,‬וועלכע איז געוועהן אן איש פלא‪ .‬די‬
‫קשר האט ווייטער אנגעהאלטן מיט כ"ק אדמו"ר מקאזניץ‬
‫שליט"א‪ .‬דער קאזניצ'ער רבי האט דערציילט אין א‬
‫געלעגענהייט‪ :‬בשנת תשכ''ב איז מיין מאמע געוועהן אין‬
‫שפיטאל און זי האט כסדר פארלוירן בלוט‪ .‬די דאקטורים‬
‫האבן געזאגט אז מען מוז איר שוין אפערירן און זיי האבן‬
‫נישט גאראנטירט אז די אפעראציע וועט געלונגען‪ .‬זענען‬
‫מיר געלאפן צום סאטמארער רב זצ''ל‪.‬‬

‫הגה"צ אב"ד וואדקאט זצ"ל‬

‫דער וואדקאטער רב זצ''ל פלעגט קויפן לולבים און‬
‫אתרוגים ביי הרה''ח יעקב צוויבל‪ .‬איינמאל איז דער רבי ז"ל‬
‫אריינגעקומען קויפן אן אתרוג ווען דער וואדקאטער רב‬
‫האט געהאלטן אינמיטן קלויבן‪ ,‬האט זיך וואדקאטער רב‬
‫זצ''ל אנגערופן צו ר' יעקב‪" :‬געב איהם ערשט‪ ,‬ווייל ער‬
‫טוהט אסאך פאר כלל ישראל!"‪...‬‬

‫כ''ק אדמו''ר מסקולען שליט''א‬

‫כ"ק אדמו"ר מסקולען שליט"א האט געהאט גאר א נאנטע‬
‫קשר און חיבה יתירה צום רבי'ן ז"ל‪ ,‬וועלכע האלט נאך אן‬
 ‫דער סאטמארער רב האט געהייסן מ'זאל רופן דעם‬
‫סקווירא רבי‪ ,‬אז ער זאל טרעפן א דאקטער וואס זאל זיין‬
‫גרייט איר צו ראטעווען אן קיין אפעראציע‪ .‬עס איז געוועהן‬
‫זאת חנוכה ‪ 10:30‬ביינאכט און דער רבי ז"ל האט נאך‬
‫געהאלטן פאר חנוכה ליכט צינדן‪ .‬אזוי ווי דער רבי האט‬
‫געהערט אז דער סאטמארער רב האט אונז געשיקט‪ ,‬האט‬
‫ער שנעל ערלעדיגט א דאקטער וואס זאל איר קומען‬
‫אונטערזוכן‪ .‬ווען דער דאקטער איז געקומען האט ער‬
‫געזאגט אז ער קען איר אויסהיילן און מ'דארף נישט‬
‫אפערירן‪ .‬די אלע אנדערע דאקטורים האבן געשריגן אז עס‬
‫איז א סכנה‪ .‬אבער דער דאקטער האט זיך נישט‬
‫דעקשראקן פון זיי‪ ,‬און זי האט נאך געלעבט נאכדעם ‪32‬‬
‫יאר‪.‬‬

‫הרה''ג ר' יעקב דרילמאן שליט''א‬

‫"איך האב געשיקט הונדערטער אידן צום רבי'ן נאך הילף‪,‬‬
‫ער האט קיינמאל נישט א טעות געהאט"‪ ...‬איינמאל‬
‫געדענק איך אז איך בין געקומען צום רבי'ן וועגן א איד וואס‬
‫האט געהאט א געוואוקס אויפן פנים ל''ע‪ .‬דער רבי האט‬
‫געהייסן מ'זאל פארן צו א געוויסן דאקטער אין די מיד‪-‬‬
‫וועסט שטאטן‪ ,‬די משפחה האט נישט געוואלט בשום‬
‫אופן‪ ,‬ווייל זיי האבן געוואלט קענען זיין נעבן דעם חולה‪.‬‬
‫האבן זיי געבעטן דעם רבי'ן אזער זאל זיי געבן עפעס א‬
‫דאקטער אין מאונט‪-‬סיינע אין ניו יארק‪ ,‬אבער דער רבי‬
‫האט געזאגט‪" :‬גייטס אהין וועט ער האבן א רפואה"‪ ,‬די‬ ‫אב"ד ראשית חכמה ‪ -‬מאנטריאל שליט"א‬
‫משפחה האט אבער ליידער נישט געפאלגט‪ ,‬מ'האט‬ ‫הרה"ג רב יוסף אונסדארפער שליט"א דערציילט‪ :‬דער רבי‬
‫אפערירט דעם איד אין מאונט‪-‬סיינע‪ ,‬די אפעראציע איז‬ ‫ז"ל איז אמאל איינגעשטאנען ביי מיין טאטן‪ ,‬הגה"צ אב"ד‬
‫ליידער נישט געלונגען און דער חולה איז שוין ליידער נישט‬ ‫ראשית חכמה שליט"א‪ .‬מיין טאטע האט מיר געזאגט נאכן‬
‫בין החיים‪...‬‬ ‫באזוך‪" :‬איך האב ביי איהם געזעהן מדרגות‪ ,‬וואס איך האב‬
‫נאר געזעהן ביי אמאליגע הייליגע יודן"‪.‬‬

‫פרק ד'‬
‫~ בקדושה של מעלה ~‬
‫א באזונדערע עבודה איז געוועהן דאס זיך מ טהר זיין אין "מקוה" יעדן טאג אפי' אין די שווערסטע אומשטענדן‪ ,‬וואס ביים‬
‫הייליגן זיידן רבי דוד'ל זי''ע איז דאס געוועהן פון די הייליגסטע יסודות החיים‪ .‬דער רבי ז"ל פלעגט גיין בקביעות צוויי מאל א‬
‫טאג אין מקוה‪ ,‬פאר תפלת שחרית און מנחה‪ ,‬און זייער אפט נאך מער‪ .‬עד כדי כך אז ביי א געלעגנהייט האט זיך דער רבי ז"ל‬
‫אויסגעדריקט‪" :‬א לעבן אהן א מקוה‪ ,‬איז קיין לעבן נישט!!!"‪...‬‬
‫ווען דער רבי איז געגאנגען אין מקוה איז ער געגאנגען מיט‬ ‫זהירות וזריזות בטבילה במקוה‬
‫אזא זריזות‪ ,‬אז די גאנצע וועג פון די ‪47‬סטע גאס ווי ער‬ ‫פילע אידן געדענקען גוט נאך פון די ערשטע יארן ווען דער‬
‫האט געוואוינט‪ ,‬ביז די מקוה און די וועג צוריק האט‬ ‫רבי ז"ל איז געקומען וואוינען קיין בארא פארק‪ ,‬ווי ער‬
‫געדויערט ‪ 12‬מינוט בערך און מענטשן וועלכע האבן געזען‬ ‫פלעגט שפאנען אין מקוה‪ ,‬צו די ‪'52‬סטע סטריט‪ ,‬עטליכע‬
‫דעם רבי'ן ארויסקומען נאך אייניגע מינוטן פון די מקוה‬ ‫מאל אין טאג‪ ,‬אין די שנייען און היצן‪ ,‬זומער און ווינטער‪.‬‬
‫אויף דער עלטער בשנת תשמ"ה ווען דער רבי ז"ל איז‬ ‫מיט נאסע קליידער (ווייל ער האט זיך נישט אפגעווישט‬
‫געווען בשנת ‪ 63‬לחייו‪ .‬האט מען אים צום ערשטן מאל‬ ‫אין די מקוה) פלעגן פרעגן צו 'דער סקווערע רבי' טובל'ט‬
‫אריינגעפירט אין שפיטאל‪ .‬צומארגנס האט דער רבי זיך‬ ‫זיך מיט די קליידער‪...‬‬
‫געבעטן צום דאקטער‪" :‬לאז מיך ארויס אויף א האלבע‬
‫שעה‪ ,‬איך וויל נאר פארן אין מקוה און איך קום שוין צוריק"‪.‬‬ ‫ווי פריער דערמאנט האט די גאנצע טבילה האט גענומען‬
‫דער דאקטער האט איהם בשום אופן נישט ארויס געלאזט‪,‬‬ ‫אייניגע מינוטן‪ .‬אבער דאס איז נישט געווען סתם א טינק‪,‬‬
‫האט ער געדאוונט אהן קיין מקוה‪ .‬נאכן דאווענען האט זיך‬ ‫דער רבי ז"ל האט געהאט א גאנצע סדר פון טבילות ווי אזוי‬
‫רבינו זצ"ל אנגערופן צום דאקטער‪" :‬זייט די בר מצוה‪ ,‬האב‬ ‫ער פלעגט זיך טויבלען‪( .‬ראה 'מגן דוד'‪,‬ערש"ק)‪ .‬דודו של‬
‫איך נאך קיינמאהל נישט געלייגט קיין תפילין אן קיין‬ ‫רבינו הרה"צ רבי מנחם נחום מסקווירא זצ"ל (בן מרן‬
‫מקוה!!!"‪...‬‬ ‫מהר"ד מסקווירא זי"ע) וועלכע האט געוואוינט אין בארא‬
‫פארק‪ ,‬איז לעת זקנתו געווארן א סגי נהור ל"ע‪ .‬ס'פלעגט‬
‫די לעצטע מאל וואס דער רבי ז"ל איז געגאנגען אין מקוה‬ ‫זיין אן אפטע ערשיינונג אז ווען ער איז געקומען אין מקוה‬
‫איז געוועהן ביום י"ד כסליו אינעם טאג וואס מ'האט איהם‬ ‫די זעלבע צייט וואס דער רבי ז"ל האט זיך געטובל'ט‪,‬‬
‫אריינגעפירט אין שפיטאל‪ .‬חנוכה אין שפיטאל האט זיך‬ ‫פלעגט זיך אנרופן "איך הער אז מיין פלומעניק איז דא"‪.‬‬
‫דער רבי ז"ל אנגערופן צו מקורבים‪" :‬נעמט מיר ארויס פון‬ ‫ווייל לויט די סדר הטבילות האט ער געקענט הערן אז דער‬
‫דא‪ ,‬ווייל איך האלט נישט אויס אהן א מקוה"‪.‬‬ ‫רבי איז דארט‪ .‬אין די שפעטערע יארן האט מען געבויט א‬
‫מקוה קעגנאיבער ביתו נאוה קודש וואס האט אים‬
‫ווען דער רבי ז"ל איז געווען אין שפיטאל איז געבוירן‬ ‫ערלויבט אנצוהאלטן זיין מנהג קודש טראץ די שווערע‬
‫געווארן בברכתו א קינד ביי הרה"ח ר' יודא אריה ווייס הי"ו‬ ‫יסורים ומכאובים אויף די פיס‪.‬‬
‫און ער האט מכבד געווען דעם רבי'ן מיט סנדקאות‪ .‬רבינו‬
‫האט בשום אופן נישט געוואלט מקבל זיין די סנדקאות‬
‫וויבאלד ער קען נישט גיין אין מקוה‪ .‬ביז ר' יודא אריה הי"ו‬
‫האט געזאגט פארן רבין אז איהם גייט נישט אן אויב דער‬
‫רבי איז נישט געווען אין מקוה און מיט השתדלות פון אלע‬
‫מקורבים‪ ,‬האט דער רבי ז"ל איינגעשטימט‪ .‬דאס איז‬
‫געוועהן דעם רבינ'ס לעצטע מאהל אלס סנדק‪.‬‬

‫דער רבי ז"ל האט מקפיד געווען נישט צו טוהן קיין שום‬
‫פעולה אדער רעדן און אפילו נישט זאגן 'ברכת התורה'‬
‫איידערן זיך טובל'ן אין א מקוה (כך איתא בספר 'אמרי‬
‫יוסף'‪ :‬קבלתי מצדיקים שלפני 'ברכת התורה' לא מדברים‬
‫דברי חול')‪ .‬אזוי אויך האט דער רבי קיינמאל נישט געגעבן‬
‫שלום נאכדעם וואס ער איז געווען אין מקוה‪( ,‬סיי פאר‬
‫שחרית און סיי פאר מנחה) און אוודאי האט א גוי נישט‬
‫געמעגט צורירן צו איהם‪ .‬אויך האט דער רבי שטארק‬
‫מקפיד געווען נישט אדורך צו פארן נעבן א טומאה רח"ל‬
‫ווייל טאמער יא דארף מען גיין אין מקוה‪ .‬אסאך מאל ווען‬
‫דער רבי ז"ל האט באמערקט א לויה רח"ל וואס איז אדורך‬
‫געגאנגען אויף זיין גאס איז ער שוין געגאנגען אין מקוה‪.‬‬
‫האט זיך איינגעפאקט דעם פנים מ'זאל נישט זעהן אז ער‬
‫האט א בארד און אזוי זענען זיי געגאנגען אין מקוה"‪...‬‬

‫אבד"ק קאזלוב שליט''א האט דערציילט‪" :‬אמאל בין איך‬

‫געגאנגען מיטן רבי'ן ז"ל אויף די גאס אין 'סאראטאגע'‪.‬‬
‫אינמיטן וועג זענען מיר אדורך געגאנגען א שטיקל וואלד‪,‬‬
‫האט דער רבי מיר געזאגט‪" :‬אנטשולדיגט איין מינוט" און‬
‫ער איז אריין אין וואלד‪ .‬נאך א מינוט איז דער רבי ז"ל ארויס‬
‫געקומען מיט נאסע פאות‪ ,‬האב איך פארשטאנען אז ער‬
‫האט געכאפט א טבילה אין א טייך וואס איז דארט דורך‬
‫געלאפן"‪ ...‬קאזלובער רב ענדיגט צו‪" :‬די טייך איז געווען‬
‫אזא טייך‪ ,‬וואס מים אין בו אבל נחשים ועקרבים יש בו"‪...‬‬

‫דער רבי ז"ל פלעגט זיך פירן צו גיין אין מקוה פסח ביינאכט‬
‫פארן סדר‪ .‬איין יאהר האט דער רבי ז"ל באקומען א‬
‫סטראוק ל"ע בליל הסדר‪ .‬דער רבי האט געליטן שרעקליכע‬
‫יסורים און ווייען‪ ,‬אבער אעפ"כ האט דער רבי בשום אופן‬
‫נישט מוותר געווען און ער איז געגאנגען אין מקוה‪ .‬ער האט‬
‫שפעטער דערציילט‪ ,‬אז ער האט געזען בחוש ווי די‬
‫סימפטאמען האבן זיך פון אים אפגעטאן‪ ,‬און ער האט‬
‫געקענט פירן דעם סדר כדרכו בקודש‪.‬‬

‫דאס זיך מוסר נפש זיין פאר א מקוה איז נאך געווען א‬
‫ירושה מאביו הק' זצ"ל וואס איז אויך געווען גרייט אלעס‬
‫אוועק צו געבן פאר א מקוה‪ .‬אזוי ווי די זקני החסידים‬
‫דערציילן‪ :‬אמאל איז הרה"ק מהר"י זי"ע געווען אין א‬
‫שטעטל לעבן שיקאגו און ער האט געוואלט גיין אין מקוה‪,‬‬
‫איז ער געגאנגען צום שמש און ער האט איהם געבעטן ער‬
‫זאל עפענען די מקוה‪ ,‬האט איהם דער שמש געזאגט אז די‬
‫מקוה איז טרוקן ווייל קיינער גייט נישט דארט‪ ,‬האט מרן‬
‫מהר"י זי"ע געזאגט פארן שמש איך בין גרייט‬
‫אויסצוליידיגן מיינע טאשן און וויפיל געלט עס איז דא‬
‫דארט‪ ,‬וועל איך דיר געבן‪ ,‬נאר גרייט מיר אהן א מקוה"‪...‬‬
‫אומגעהויערע מסירת נפש און עקשנות דקדושה פונם‬
‫נפקד בזש"ק‬
‫כ"ק אדמו"ר בעל אור האמת מוויזניץ זצ"ל (מחותנו של‬
‫רבינו זצ"ל) איז אמאל געווען אויף א שבת אין קווינס און‬
‫עטליכע פון די איינוואוינער האבן נישט געוואלט אז ער זאל‬
‫נוצן די שטאטישע מקוה מיט די טענה אז שפעטער וועלן‬
‫די ארטיגע איינוואוינער נישט וועלן גיין אין די דאזיגע מקוה‬
‫‪' -‬ווייל א חסיד'ישע רבי איז געווען דארט'‪ ...‬האט זיך‬
‫אנגערופן איינער פון די איינוואוינער‪" :‬איר האט פארגעסן‬
‫וואס איז געווען מיט סקווירא רבי? – איר האט נישט מורא‬
‫צו שטערן א רבי צו נוצן די מקוה?"‪ ...‬איז מען דעמאלס‬
‫געוואויר געווארן אז דער רבי ז"ל האט אמאל גענוצט די‬
‫מקוה‪ ,‬און שפעטער איז געקומען איינער וואס האט יאהרן‬
‫לאנג נישט געהאט קיין קינדער און זיך געטובל'ט אין די‬
‫מקוה און ביז א קורצע צייט האט דער אויבערשטער‬
‫געהאלפן און זיי זענען נפקד געווארן בזרע של קיימא‪.‬‬
‫מסירת נפשו לטהרתן של ישראל‬
‫כידוע איז דער רבי ז"ל שטענדיג נזהר געווען אין טבילת‬
‫מקוה במס"נ‪ ,‬און אין די שווערסטע צייטן‪ ,‬און אונטער די‬
‫שווערסטע אומשטענדן‪ ,‬האט ער נישט מוותר געוועהן‬
‫דאס זיך מטהר זיין אין מקוה‪ .‬פאלגענד זענען עטליכע‬
‫ערשט‪-‬האנטיגע סיפורים ווי מ'זעהט קלאר די‬
‫רבי'ן ז"ל לטהרתן של ישראל‪ :‬דער רבי ז""ל האט זיך אמאל‬
‫צובראכן די ריפן ביינער ל"ע און זיך קוים געקענט באוועגן‪,‬‬
‫אבער אעפ"כ איז ער מיט יסורי איוב געגאנגען אין מקוה‬
‫צוויי א זייגער ביינאכט ביי די ערשטע געלעגנהייט‪ .‬אין א‬
‫צווייטע געלעגענהייט ווען ס'האט זיך געטראפן אז שבת‬
‫אינדערפרי איז די געווענליכע מקוה געווען צובראכן און‬
‫מ'האט נישט געקענט גיין דארט‪ ,‬איז דער רבי ז"ל געגאנגען‬
‫צופיס דריי פערטל שעה ביז בעי ‪ -28‬סט‪ .‬וואס דארט איז‬
‫געווען א כשר'ע מקוה‪.‬‬
‫ר' משה סענדערס ז"ל פון ירושלים האט דערציילט‪" :‬איך‬
‫בין אמאל געווען מיטן רבי'ן ז"ל אין פילעדעלפיע אויף א‬
‫שבת און מ'האט געדארפט גיין אין מקוה א וועג פון איינס‬
‫און א האלב שעה‪ .‬אויפן וועג האט מען געדארפט אדורך גיין‬
‫א שווארצע געגנט‪ .‬האט רבינו גענומען זיין מאנטל און ער‬
 ‫פרק ה'‬
‫~ חסידא ופרישא ~‬
‫דער רבי ז"ל איז געוועהן א צדיק תמים ונשגב‪ ,‬חסידא ופרישא‪ ,‬עובד ה' למעלה מכוחותיו‪ .‬דער רבי ז"ל האט זיך זיין גאנצן‬
‫לעבן מסגף געווען‪ ,‬ולא נהנה מן העולם הזה כאצבע קטנה‪ .‬ער האט כל ימיו מנדד געוועהן שינה מעיניו און זיך לאנגע יארן נישט‬
‫געלייגט אין קיין בעט‪ .‬ער האט זיך מתנזר געוועהן מתענוגי עולם הזה און נישט געוועהן אינטערסירט אויף די דרויסענדיגע‬
‫וועלט און אירע געשעענישן‪ .‬זיין גאנץ לעבן און וועזן איז געוועהן תורה ותפלה‪ ,‬די מוסדות הקדושים‪ ,‬צו העלפן אידן און ממשיך‬
‫צו זיין דעם בית צדיקים‪.‬‬
‫אין די לעצטע יאהרן ווען דער רבי ז"ל איז שוין געווען חלוש‪,‬‬ ‫תעניתים‬
‫פלעגן די מקורבים זיכער מאכן אז אין א טאג פון א תענית‪-‬‬ ‫דער רבי ז"ל האט געפאסט די אלע תעניתים וואס זענען‬
‫מנהג זאל זיין א ברית בבית מדרשו‪ ,‬וואס דורכדעם וועט‬ ‫מקובל מרבוה"ק לבית סקווירא‪-‬טשערנאביל‪ ,‬אבער חוץ‬
‫דער רבי קענען עסן ביים סעודת הברית‪ .‬אבער דער רבי ז"ל‬ ‫דעם פלעגט ער אויך אסאך פאסטן לרפואתם של חולי‬
‫האט ברוב קדושתו נישט געלאזט‪ .‬בפרט טאמער עס איז‬ ‫ישראל‪ ,‬אדער ווען יודן האבן דורך געמאכט שווערע צייטן‪,‬‬
‫געווען איינער וואס וואלט אנדערש נישט געמאכט די ברית‬ ‫משפטים אדער צרות‪ .‬צום ביישפיל‪ ,‬ווען א תלמידה פון‬
‫ביי איהם אין ביהמ"ד‪ ,‬האט ער בשום אופן נישט געלאזט‬ ‫תומר דבורה‪ ,‬איז פארשוואונדן געווארן אין וואלד‪ ,‬האט‬
‫מאכן דעם ברית ביי זיך אין ביהמ''ד כדי ער זאל נישט‬ ‫דער רבי ז"ל געפאסט דריי טעג נאכאנאנד‪ ,‬ביז ווען מען‬
‫דארפן פאסטן‪ .‬אין א פאל וואס די מקורבים האבן זיך‬ ‫האט איהר געטראפן‪ .‬אזוי אויך האט דער רבי געפאסט יעדן‬
‫שטארק איינגעבעטן‪ ,‬אנמערקענדיג אז ס'איז סכנת‬ ‫טאג מימי חייו געפאסט אין די ווינטער ביז ‪ 1:00‬אזייגער און‬
‫נפשות‪ ,‬האט דער רבי נאכגעגעבן‪.‬‬ ‫אין די זומער ביז ‪ 2:00‬אזייגער‪.‬‬

‫אינו ישן במטה‬

‫אין א צייט אפשניט פון פערציג יאהר איז דער רבי ז"ל נישט‬
‫געשלאפן אין א בעט‪ ,‬אבער דאס איז נאר אנטפלעקט‬
‫געווארן פאר די קינדער בשנתו האחרונה‪ ,‬נאאכדעם וואס‬
‫ער האט געליטן שרעקליכע יסורים אויף די פיס און מ'האט‬
‫איהם געבעטן אז ער זאל אריינגיין אין בעט און זיך‬
‫אראפלייגן‪ .‬ער האט דאס קאטאגאריש אפגעווארפן און‬
‫אפי' נישט געלאזט אונטערלייגן א קליין בענקל אונטער‬
‫זיינע פיס זאגענדיג‪" :‬פערציג יאהר בין איך נישט געשלאפן‬
‫אין א בעט‪ ,‬און יעצט ווילט עטס אז איך זאל אריינגיין אין א‬
‫בעט?"‪...‬‬
‫אזוי איז דער רבי ז"ל נישט געשלאפן אין א בעט פאר‬
‫פערציג יאהר אנדעם וואס איינער זאל וויסן דערפון‪ ,‬נאר ער‬
‫איז געזעסן אויפן בענקל און איינגעדרימלט‪ .‬נאר ביינאכט‬
‫פלעגט ער זיך אראפלייגן אויף עטליכע מינוט אויפן בעט‪,‬‬
‫וויבאלד ער האט געהאט א קפידה צו ליינען קריאת שמע‬
‫"על" המיטה‪ .‬און דערנאך איז ער אראפ פון בעט‪ ,‬און ער איז‬
‫געשלאפן זיצדיג אויפן בענקל‪.‬‬
‫די מקורבים האבן פארשטאנען אז דאס איז אן ענין פון א‬
‫קבלה‪ ,‬וואס ער האט זיך מקבל געווען נישט צו שלאפן אין‬
‫קיין בעט‪ .‬האבן זיי גערופן הרה"ג אברהם יהושע העשיל‬
‫ביק שליט"א אבד''ק מעזוביזש (וועלכע איז געווען דער רב‬
‫וואס דער רבי האט איהם אלעס געפרעגט)‪ ,‬אז ער זאל‬
‫מתיר נדר זיין פארן רבי'ן‪ .‬אבער דער רבי ז"ל מיט זיין‬
‫עקשנות דקדושה‪ ,‬האט פון גארנישט געוואלט וויסן און‬
‫האט נישט געבראכן זיין מנהג‪.‬‬
 ‫פרק ו'‬
‫~ מעיין הברכה ~‬
‫דער רבי ז"ל האט געהאלפן טויזנטער אידן בפועל ממש‪ ,‬דורך ברענגען רופאים‪ ,‬מייעץ זיין און מדריך זיין‪ .‬אבער ער האט אויך‬
‫געהיילט אידן מיטן זכות פון זיינע תפלות‪ ,‬און בזכות אבותיו הקדושים‪ ,‬מיט הימלישע מעשי פלא‪ .‬פאר איין קינד וואס איז‬
‫געווען שרעקליך קראנק‪ ,‬האט דער רבי געהייסן מען זאל איהם אנטוהן ציצית און ער איז געזונט געווארן‪ .‬מערערע אידן‬
‫דערציילן עובדות אותות ומופתים‪ ,‬וואס צייגט קלאר די מדרגה פון "צדיק גוזר והקב"ה מקיים"‪.‬‬
‫מי יחיה ומי ימות‬
‫מיין מאמע פלעגט מיר אייביג דערציילן‪ .‬אז ווען איך בין‬
‫געווען א קליין קינד‪ ,‬בין איך איין מאל ל"ע זייער קראנק‬
‫געווארן‪ ,‬און מען האט מיר געדארפט מאכן זייער א שווערע‬
‫אונטערזוכונג‪ .‬מיין מאמע איז געווארן זייער דערציטערט‪,‬‬
‫און זי האט זיך גענומען שרייען און מאכן געוואלדעס אין‬
‫שפיטאל‪ .‬דער דאקטער וואס איז געווען א דייטש ימ"ש‪,‬‬
‫האט זיך אנגערופן מיט זיין פרעכע שפראך‪" :‬איר האט‬
‫פינעף קינדער אין שטוב‪ ,‬וועט איר האבן נאר פיר!" רח"ל‪.‬‬
‫מיין טאטע איז שנעל אריבערגעגאנגען צום רבי'ן ז"ל און‬
‫אראפגעלייגט די מצב אין וואס ער געפונט זיך‪( .‬רבינו האט‬
‫דעמאלס געהאלטן אינמיטן א יארצייט טיש)‪ .‬בתוך‬
‫הדברים האט ער איבער געזאגט פארן רבי'ן וואס דער‬
‫דאקטער האט געזאגט‪ .‬הערנדיג די ווערטער איז דער רבי‬
‫געווארן שטארק אויפגעקאכט פרעגענדיג‪" :‬היתכן?! ער‬
‫טיילט קינדער?!" און ער האט זיך געגעבן א רוף אהן‪" :‬עס‬
‫זענען דא אסאך גוטע דאקטוירים‪ ,‬וועט זיין איינס‬
‫ווייניגער!!!"‪ ...‬ביז עטליכע טעג איז דער גוי געשטארבן אין‬
‫דאס קינד איז געבליבן לעבן און ער האט ב"ה‬
‫אויפגעשטעלט א שיינע יודישע און רבני'שע משפחה‪.‬‬
‫(מפי הרה"צ ר' יוסף שטיין שליט"א מפאלטישאן)‬

‫צדיק גוזר‬
‫דער רבי ז"ל איז אמאל געווען אויף א באזוך ביי הרה"ק רבי‬
‫הערשעלע מספינקא זצוק"ל‪ .‬דער ספינקער רבי איז‬
‫דענסמאל געווען זייער חלוש און ער איז געלעגן אין בעט‪.‬‬
‫דער רבי ז"ל איז צוגעגאנגען צו איהם און ער האט איהם‬
‫געהייסן‪" :‬גיי ארויס פון בעט"‪ ...‬האט איהם ספינקער רבי‬
‫זצ"ל געזאגט‪" :‬איך קען נישט!" האט איהם דער רבי‬
‫געזאגט‪" :‬איך הייס דיר!"‪ ...‬און ספינקער רבי זצוק"ל האט‬
‫זיך אויפגעהויבן און ער איז ארויס פון בעט! האט זיך רבינו‬
‫זי"ע אנגערופן ברוב ענותו‪" :‬יעצט וועט מען זאגן אז דאס שעה‪ ,‬און די ווייען זענען אוועק כלא היה‪ ,‬און זיי זענען‬
‫קיינמאל מער נישט צוריק געקומען!‪...‬‬ ‫איז מיין מופת?"‪...‬‬
‫א יוד וועלכע האט געהאט א בעקעריי פאר דרייסיג יאהר‬ ‫אויף די חתונה פון בנו הרה''צ ר' אברהם יהושע העשיל‬
‫צוריק דערציילט‪ ,‬אז וועלענדיג שפארן געלט‪ ,‬פלעגט ער‬ ‫שליט"א‪ ,‬איז געקומען צו פארן פון לאנדאן א זיידע פון די‬
‫אליין שלעפן די זעק מעהל און נישט דינגען קיין‬ ‫כלה‪ .‬אין איינע פון די איידער די שמחת החתונה ווען מ'איז‬
‫מיטארבעטער‪ .‬איינמאהל שלעפענדיג א זאק מעהל‪ ,‬איז די‬ ‫ארויף די טרעפ נאך מעריב האט דער זיידע באקומען א‬
‫גאנצע זאק ארויפגעפאלן אויף זיינע פיס‪ ,‬פון וואס ער האט‬ ‫"סטראוק" און ער איז פאראלאזירט געווארן ל"ע‪ .‬דער רבי‬
‫געליטן שרעקליכע יסורים‪ .‬זייענדיג אין א פארלעגענהייט‬ ‫איז פונקט אדורך געגאנגען דארט‪ ,‬האט ער זיך אנגערופן‪:‬‬
‫האב ער אנגערופן דעם רבי'ן אוןדערציילט זיין ביטערע‬ ‫"ס'איז גארנישט‪ ,‬ביז די חתונה וועט עס אריבער גיין"‪ ...‬און‬
‫לאגע אין וואס ער געפונט זיך‪ .‬דער רבי האט אים‬ ‫טאקע צוויי טעג שפעטער ביי די חתונה איז דער זיידע שוין‬
‫אויסגעהערט זאגענדיג‪" :‬נעם צוויי אספירין און לייג דיך‬ ‫געטאנצן געהעריג און מ'האט גארנישט דערקענט אויף‬
‫אריין אין בעט און אלעס וועט זיין אין ארדענונג"‪ ...‬דער יוד‬ ‫איהם אז עפעס האט מיט איהם פאסירט‪.‬‬
‫האט נישט געגלייבט וואס ער הערט און האט שטארק‬
‫מפציר געוועהן אז דער רבי זאל אים כאטש ערלעדיגן א‬ ‫א געהאלפענער דערציילט מיט התרגשות‪ :‬בדידי הוה‬
‫דאקטער‪ .‬דער רבי האט זיך אבער אנגערופן ליבליך‪" :‬פאלג‬ ‫עובדא‪ ,‬איך האב באקומען שרעקליכע ווייטאגן‪ ,‬און איך‬
‫וואס איך הייס דיר‪ ,‬און טאמער ס'וועט דיר עפעס געשען‪,‬‬ ‫האב נישט געוואוסט וואס דאס באדייט‪ .‬פונקט יענעם טאג‬
‫קענסטו בעטן פון מיר וואס דו ווילסט"‪ ...‬וכך הוה‪ .‬ער האט‬ ‫האט דער רבי ז"ל געמאכט א שבע ברכות פאר אן אייניקל‪.‬‬
‫גענומען די אספירין און די ווייטאגן זענען אוועק כלא היה‪.‬‬
‫דארט ביי די שבע ברכות איז געזעסן כ"ק אדמו"ר מקאסוב‬
‫שליט"א‪ ,‬און איך בין צוגעגאנגען צו אים און איך האב‬
‫מפתח הפרנסה‬ ‫דערציילט וועגן מיינע יסורים‪ ,‬און דרך אגב האב איך איהם‬
‫געזאגט‪ ,‬אז איך גיי באלד אריין צום רבי'ן בעטן א דאקטער‪ .‬דער פראפעסער ד"ר רם ראטה דערציילט‪" :‬איך בין שולדיג‬
‫זאגט מיר קאסובער רבי‪" :‬זיי נישט קיין נער! בעט נישט א דאנק פארן סקווירא'ן רבי'ן‪" :‬מיין טאטע האט געהאט א‬
‫קיין דאקטער‪ .‬בעט א ברכה‪ ,‬עס וועט מער אויפטוהן!"‪.‬‬
‫פאבריק פון קישענעס און אנדערע בעט געצייג‪ .‬אין די‬
‫ערשטע צייטן‪ ,‬ווען ער האט אנגעהויבן האנדלען מיט די‬
‫זאכן‪ ,‬האט מען אמאל באשטעלט פון איהם עטליכע זאכן‬
‫פאר בית כ"ק רבינו זצוק"ל‪ .‬ווען ער איז געקומען איבער‬
‫געבן די זאכן‪ ,‬האט ער זיך באקלאגט פארן רבי'ן‪ ,‬אז ער‬
‫האט נישט קיין פרנסה‪ .‬דער רבי ז"ל האט איהם‬
‫אנגעוואונטשן‪" :‬פרנסה ברווח"‪ .‬באלד האט מיין פאטערס‬
‫מזל אנגעהויבן צו גיין לטובה‪ ,‬און זינט דאן האט ער פרנסה‬
‫בכבוד‪ ,‬דר‪ .‬ראטה לייגט צו מיט א שמייכל‪ :‬דורך די ברכה‬
‫פון רבי'ן האט מיין טאטע געהאט געלט מיר צו שיקן אין‬
‫סקול זיך צו לערנען דאקטעריי"‪...‬‬

‫די גרעסטע דאנק‬

‫ווען דער רבי איז אריין אין שפיטאל בשנת תשמ"ה האבן‬
‫בני רבינו וואס זענען געווען אין שפיטאל‪ ,‬גענוצט יעדן טאג‬
‫די מקוה וואס איז אין די שול פון הרב פארהאנד זצ"ל‪.‬‬
‫נאכדעם וואס דער רבי ז"ל איז ארויס פון שפיטאל האט ער‬
‫זיך אנגערופן צו די קינדער‪" :‬איך דארף דאנקען הרב‬
‫פארהאנד צוליב דעם וואס ער לאזט אייך גיין אין זיין‬
‫מקוה"‪ .‬האבן איהם די קינדער געזאגט‪ ,‬אז דער רבי קען‬
‫איהם אנרופן אויפן טעלעפון און איהם באדאנקען‪ .‬דער רבי‬
‫האט אבער נישט געוואלט זאגענדיג‪" :‬עס קומט איהם‬
‫עפעס מער ווי דעם"‪ .‬אמאל איז דער רבי געגאנגען אויף א‬
‫לויה רח"ל‪ ,‬און די מקורבים האבן באמערקט דארט הרב‬
‫פארהאנד זצ"ל‪ .‬האבן זיי געזאגט פארן רבי'ן‪" :‬דער רבי קען‬
‫יעצט צוגיין צו הרב פארהאנד און אים זאגן יישר כח"‪ .‬דער‬
‫רבי האט דאס אבער אפגעזאגט זאגענדיג נאר‪" :‬עס קומט‬
‫זיך איהם א גרעסערע דאנק"‪ .‬אזוי זענען אדורך צענדליגע‬
‫יאהרן‪ ,‬אבער דער רבי ז"ל האט זיך מער קיינמאל נישט‬
‫געטראפן מיט הרב פארהאנד זצ"ל‪.‬‬
‫נאכן שבע ברכות בין איך צוגעגאנגן צום רבי'ן און איך האב‬
‫איהם דערציילט וועגן מיינע יסורים‪ .‬גלייך האט מיר דער‬
‫רבי געזאגט‪" :‬דו האסט זאמד אין די גאל‪ ,‬און דו זאלסט גיין‬
‫צו דאקטער פלוני"‪ .‬האב איך געזאגט פארן רבי'ן‪" :‬איך וויל‬
‫נישט קיין דאקטער‪ ,‬איך וויל א ברכה"‪ .‬דער רבי ז"ל האט‬
‫ברוב ענותו זיך צולאכט זאגענדיג‪" :‬וואס מאכסטו דיך‬
‫נער'יש‪ ,‬גיי צום דאקטער און שוין!"‪ ...‬אבער איך האב נישט‬
‫נאכגעלאזט‪ ,‬איך האב שטארק מפציר געווען‪ .‬האט דער רבי‬
‫מיך אנגעוואונטשן בזה"ל‪" :‬א רפואה שלימה"‪ .‬איך בין גלייך‬
‫אהיים געגאנגען און איך האב מיך געלייגט שלאפן‪ .‬צו מיין‬
‫גרויס וואונדער האב איך מיך אויפגעוועקט נאך א האלבע‬
‫די אפעראציע האט געזאלט פארקומען דעם קומענדיגן‬ ‫בשעת ווען דער רבי איז געלעגען אין שפיטאל צום לעצטן‬
‫זעקס‪-‬פארטאגס‪ .‬אום פינף אזייגער לויף איך אין‬ ‫מאל איז הרב פארהאנד אויך דארט געלעגן‪ .‬איין שבת‬
‫שפיטאהל און איך באפעל זאפארט ארויסנעמן דעם‬ ‫צופרי פונקט ווען בני רבינו זענען צוריק געקומען פון הרב‬
‫פאציענט‪ .‬מ'מאכט נישט קיין שום אפעראציעס‪ .‬מיט‬ ‫פארהאנד'ס מקוה‪ ,‬איז מען געקומען צו לויפן צו זיי און‬
‫אמונת צדיקים האב איך מזביר געוועהן מיינע קאלעגעס‬ ‫מ'האט זיי געזאגט אז הרב פארהאנד האלט יעצט ביי‬
‫דעם רבינ'ס חוות דעת‪ ,‬אז מ'האט גאר געליינט די‬ ‫יציאת נשמה און זיי זאלן שוין קומען משלים זיין מנין‪ .‬וכך‬
‫עקסרעי'ס פארקערט‪ .‬די דאקטוירים האבן ענדליך מסכים‬ ‫הוה‪ ,‬די מנין וואס עס איז געשטאנען ארום זיין בעט ביי‬
‫געוועהן איבער צוגיין די עקסרעי'ס נאכאמאל‪ -‬אפשר איז‬ ‫יציאת נשמה‪ ,‬זענען טאקע געווען בני ומקרבי רבינו‪ .‬אזוי‬
‫דער ראביי טאקע גערעכט!‪ ...‬וכך הוה‪ .‬די דאקטוירים האבן‬ ‫האט דער רבי ז"ל צוריק געדאנקט פאר הרב פארהאנד‬
‫זיך איבער געצייגט אז דע רבי איז געוועהן גערעכט‪ .‬גער‬ ‫זצ"ל‪' ,‬דעם גרעסטן דאנק'‪ ,‬והיה לפלא‪.‬‬
‫איד איז ארויס געזונט און שטארק נאך א שעה‪ .‬בלויס ז א‬
‫קליין פראצעדור איז ער דורך‪ ...‬ער האט געזעהן בעסער ווי‬ ‫הקורא למפרע‬
‫די דאקטוירים‪...‬‬ ‫דער רבי ז"ל פלעגט אסאך מאל בעטן פון די דאקטורים די‬
‫"עקסרעי'ס" פון די פאציענטן‪ ,‬דאס דורכגעליינט בעיון‪ ,‬און‬
‫זיך געדינגען מיט די דאקטוירים אז זיי האבן עס נישט גוט‬
‫געליינט‪ .‬עס איז אמאל געקומען א איד וואס א צוים איז‬
‫ארויפגעפאלן אויף זיין פיס און דער דאקטער האט געהייסן‬
‫מען זאל שוין אפערירן‪ .‬דער רבי האט געבעטן די עקסרעי‪,‬‬
‫און נאכן באקוקן האט ער זיך אנגערופן‪" :‬דו דארפסט נישט‬
‫קיין אפעראציע! און אויב דו ביסט נישט רואיג‪ ,‬גיי צו יענעם‬
‫און יענעם דאקטער אין די אין די שפיטאל וועסטו זעהן אז‬
‫ער וועט אויך אזוי זאגן"‪...‬‬

‫עינא פקיחא‬
‫דער רבי ז"ל איז אראפ געפאלן ר"ח אייר תש"ס‪ ,‬ווי ער האט‬
‫זיך צובראכן די ריפן ביינער און מען האט איהם‬
‫אריינגעפירט אין שפיטאל‪ .‬אין אמבולאנס האט זיך דער‬
‫רבי ז"ל אויסגעדרייט צו איינע פון די וואלאנטירן און‬
‫געפרעגט ווי אזוי ער הייסט? האט דער יוד געענטפערט‪:‬‬
‫"יחזקאל בן‪ "...‬האט איהם דער רבי געפרעגט‪" :‬האסטו‬
‫דר‪ .‬סמייגעל ע"ה האט דערציילט מיט גרויס התפעלות‬
‫נישט געהאט לעצטנ'ס אן אפעראציע?" ווען יענער האט‬
‫געענטפערט אז יא‪ ,‬האט אים דער רבי געזאגט‪" :‬גיי צוריק‬
‫צום דאקטער‪ ,‬און זעה אז מ'זאל דיך גוט אינטערזוכן‪ ,‬צו‬
‫אלעס איז אין ארדענונג‪ "...‬דער דרייווער האט פארשטייט‬
‫זיך נישט פארשטאנען דעם רבינ'ס כוונה‪ ,‬אבער מיט‬
‫אמונת צדיקים האט ער געפאלגט‪ ,‬און איז אריין אין‬
‫שפיטאהל זיך אונטערזוכן‪ .‬נאך א קורצע אונטערזיכונג‪,‬‬
‫געוואגטע פראצעדורן‪ ,‬בין איך געקומען זיך אויסגיסן דאס‬
‫קומט דער דוקטער צוריק א שאקירטע זאאגענדיג דאס‬
‫אומגלויבליכע‪" :‬מ'האט בטעות פארנייט אינעווייניג אן‬
‫אינסטרומענט‪ ,‬און ס'שוין געווארן פון דעם אן אינפעקציע‬
‫ל"ע"‪ ...‬ווי פארשטענדליך האט מען זאפארט באהאנדלט‬
‫דעם אינפעקציע און דער יוד איז געראטעוועט געווארן א‬
‫דאנק די הייליגע אויגן פונם רבי'ן ז"ל‪.‬‬
‫פארן רבינ'ס מקורבים‪ :‬מיין זון איז געווען זייער קראנק און‬
‫זעקס דאקטוירים האבן געזאגט אז מען דארף איהם‬
‫אפערירן‪ ,‬מיט זייער א זעלטענע און געפארפולע‬
‫אפעראציע וואס קומט פאר איינמאל אין צענדליגע יאהרן‪.‬‬
‫די אפעראציע איז אזוי זעלטן אז ווען אזא אפעראציע קומט‬
‫פאהר‪ ,‬מאכט מען א ווידאו דערפון מען זאל זיך קענען‬
‫לערנען פון דעם‪ .‬אזוי ווי אלעמאל איידער איך פיהר דורך‬
‫הארץ צום רבי'ן‪ ,‬און פרעגן זיין מיינונג‪ .‬דער רבי האט מיר‬
‫אויסגעהערט און ער האט מיר געבעטן אז איך זאל איהם‬
‫ברענגען די עקסרעיס‪ ,‬דער רבי האט געקוקט אויף די‬
‫עקסרעיס‪ ,‬און ער האט א מאך געטאן מיט זיין הייליגע‬
‫האנט זאגענדיג‪" :‬אה‪ ...‬די דאקטוירים האבן געליינט‬
‫פארקערט די עקסרעיס‪ ,‬מען דארף מאכן א פראצעדור‬
‫וואס נעמט בערך ‪ 20‬מינוט און דאס איז עס!"‪ ...‬וכך הוה‪.‬‬
 ‫פרק ז'‬
‫~ עמוד העבודה ~‬
‫די עבודת התפילה פון רבינו זי"ע איז געווען איינס פון די וואונדערליכע זאכן וואס מ'האט געזעהן ביים רבי'ן‪ .‬דער רבי ז"ל האט‬
‫געהאט גרויסע ענינים און כוונות ביי זיין דאווענען‪ .‬דאס דאווענען איז געווען בדביקות‪ ,‬מיט א קאך און א פלאם פייער‪ .‬דאס‬
‫דאווענען פון רבי'ן איז געווען פאר כלל ישראל‪" .‬דטב להון לישראל בצלותיה ובעותיה"‪ .‬דער רבי ז"ל האט געטראגן אויף זיך‬
‫די צרות הכלל‪ .‬הונדערטער אידן האבן זיך אויסגעוויינט צו אים‪ ,‬און ער האט אלע אינזינען געהאט‪ ,‬און מרבה געווען תפלה‬
‫ותחנונים וועגן זיי‪ .‬יעדן שבת ווען דער רבי ז"ל פלעגט עולה זיין צו שישי (כנהוג) האט ער נאך די עליה געמאכט א "מי שברך‬
‫לחולה" פאר הונדערטער חולי ישראל בכל מקום שהם‪ .‬פילע יודן געדענקען נאך די מחזה הוד ווי דער רבי איז געשטאנען מיט‬
‫לאנגע ליסטעס און האט בסקירה אחת אינזינען געהאט יעדן איינעם‪ ,‬זיי זאלן געהאלפן ווערן מיט א רפואה קרובה‪.‬‬
‫פרשת הקטורת איז דאס געועהן אויף א גרויסע פארנעם‪,‬‬ ‫בתוך הסידור‬
‫ווען דער רבי פלעגט אויסרעכענען מיט די פינגער די סימני‬ ‫דער רבי ז''ל פלעגט זייער מקפיד זיין אריינצוקוקן יעדעס‬
‫הקטורת (עפ"י תשובת מהר"ל)‪ .‬די זעלבע פלעגט דער רבי‬ ‫ווארט אין סידור‪ .‬דער רבי ז''ל האט געהאט ביי זיך אן אלטן‬
‫איבערזאגן די ווארט "הקושט" עטליכע מאל יוצא צו זיין‬ ‫ירושה סידור פון זיין הייליגן טאטן זי"ע אין וואס ער פלעגט‬
‫ביידע שיטות צו מ'זאגט מיט א "שיען" אדער מיט א‬ ‫דאווענען‪ .‬וויבאלד די סידור איז צוליב איהר אלטקייט‬
‫"סיעון"‪ .‬זייער אסאך זאכן – ובפרט אין זיינע תפלות ‪ -‬איז‬ ‫געוועהן צוריסן אין עטליכע פלעצער האט מען נישט‬
‫געווען קלאר און ברור אז דער רבי טוט מיט א חשבון‪,‬‬ ‫געקענט קלאר ליינען די ווערטער‪ .‬דערפאר פלעגט דער רבי‬
‫אויסגעהאלטן על פי קבלה‪ ,‬אויסגעארבעט לפי נסתר‪,‬‬ ‫ז''ל דאווענען אין צוויי סידורים‪ ,‬איינס די ירושה סידור‪ ,‬און‬
‫אבער דער רבי האט עס געהאלטן ביי זיך‪ ,‬וסוד ה' ליראיו‪.‬‬ ‫א צווייטע נייערע סידור וואס מען האט יא געקענט ליינען‬
‫אין דעם‪ .‬אזוי אז ווען דער רבי ז''ל איז אנגעקומען צו א‬
‫ווארט וואס מען האט נישט געקענט ליינען אין די ירושה רבינו הק' האט געהאט פארשידענע סדרים אין לערנען‪,‬‬
‫סידור האט ער עס גלייך געקענט זעהן אין די נייערע סידור‪ .‬זאגן תהילים‪ ,‬וכו' אבער קיינער פון די קינדער אדער פון די‬
‫מקורבים האבן נישט געוואוסט וואס דער סדר איז‪ .‬דער‬
‫רבי האט געהאט כמה ספרי תהילים‪ ,‬איינס א סלאוויטא‪,‬‬
‫איינס א נארמאלע‪ .‬אמאל האט ער געזאגט אין דעם אין‬
‫אמאל אין דעם קיינער האט נישט געוואוסט זיין סדר‪.‬‬
‫די זעלבע איז געווען מיט ק"ש שעל המיטה‪ .‬דער רבי‬
‫פלעגט עפ"י רוב לייענען קרי"ש דריי מאל יעדן‬
‫אויפדערנאכט‪ .‬איינמאל זיצנדיג‪ .‬איינמאל שטייענדיג און‬
‫איינמאל ליגעדיג‪ .‬איינס אין א של"ה סידור‪ ,‬א‪.‬א‪.‬וו‪ .‬אבער‬
‫ער האט קיינעם נישט פארציילט אדער געגעבן צו‬
‫פארשטיין זיינע דרכים‪ .‬זיין הויפט עיקר אין עבודת ד' איז‬
‫געווען "והצנע לכת עם אלוקיך"‪.‬‬
‫וועגן איבערחזר'ן ווערטער ביים דאווענען‪ ,‬פלעגט דער רבי‬
‫זאגן‪" :‬דאס איז פאר מיר אן עונש ווייל איך האב נישט‬
‫געפאלגט מיין טאטן‪ .‬מיין טאטע פלעגט מיר אלעמאל‬
‫זאגן‪ ,‬איך זאל דאווענען שנעל‪ ,‬איך האב איהם נישט‬
‫געפאלגט‪ ,‬היינט אפילו ווען איך וויל שוין‪ ,‬קען איך נישט‬ ‫דרכו בקודש‬
‫דאווענען שנעל‪ .‬און טאקע פאר זיינע קינדער האט רבינו‬ ‫אייגענארטיגע‬ ‫אן‬ ‫געהאט‬ ‫דעם רבי'נס דאווענען האט‬
‫מהלך‪ ,‬אסאך ווערטער האט דער רבי איבער געחזר'ט אנגעזאגט‪ ,‬זיי זאלן דאווענען שנעל‪.‬‬
‫פעמיים ושלש‪ .‬סיי ביי קריאת שמע און סיי ביי אנדערע‬
‫בעיני העמים‬ ‫קאפיטלען‪ .‬די גרעסטע וואונדער איז געווען‪ ,‬אז דער רבי‬
‫האט יאהרן לאנג קיינמאל נישט געדאווענט אנדערש ווי אפילו די גויאישע דאקטורים האבן געוואוסט אפצושאצן‬
‫נעכטן‪ .‬צענדליגער יאהרן‪ ,‬האט דער רבי ז"ל געדאוונט יעדן דעם גרויסן כח התפלה פון רבי'ן‪ .‬ווי א יוד דערציילט‪ ,‬אז‬
‫טאג מיט די זעלבע הנהגה‪ ,‬אהן קיין שום שינוי‪ .‬די זעלבע פאר דרייסיג יאהר צוריק האט זיינס א קרוב געדארפט‬
‫ווערטער געזאגט הויך און די אנדערע שטיל אא"וו‪ .‬ומי יבוא דורך גיין א גרויסע אפעראציע‪ ,‬און ווען מ'איז געגאנגען‬
‫רעדן מיטן דאקטער וועגן א פרייז‪ ,‬האט דער דאקטער‬ ‫בסוד קדושים‪.‬‬
‫געזאגט‪" :‬אז דו וועסט זעהן אז ראביי טווערסקי זאל‬
‫דער רבי ז"ל פלעגט שטארק מדקדק זיין ארויסצוזאגן יעדן דאווענען פאר מיר אז איך זאל מצליח זיין אין מיינע‬
‫ווארט פונם דאווענען קלאר און פונקטלעך‪ .‬בפרט ביי די‬
‫אפעראציעס‪ ,‬וועל איך נישט נעמען פון דיר קיין איין איך האב געהערט פון א ליובאוויטשער שליח וואס איז‬
‫אמאהל געפארן מיטן רבי'ן ז"ל אויף א פליגער פון‬ ‫פרוטה"‪.‬‬
‫מאנטריאל קיין ניו יארק‪ .‬ס'איז געווען ערב חנוכה אינמיטן‬
‫העכסטן ווינטער‪ .‬אינדרויסן האט געבוזשעוועט א‬
‫שטורעם און די פליגער האט זיך ארום געדרייט א האלבע‬
‫שעה און ער האט בשום אופן נישט געקענט לאנדן אין ניו‬
‫יארק‪ .‬דער פילאט האט אויסגערופן‪ ,‬אז צוליב די שווערע‬
‫וועטער אומשטענדן‪ ,‬קען מען נישט לאנדן אין ניו יארק‪ ,‬און‬
‫מ'וועט מוזן דערווייל לאנדן אין עפעס א קליין שטעטל אין‬
‫קוויבעק‪ ,‬דארט וועט מען ווארטן ביז די וועטער אין ניו‬
‫יארק וועט זיך אביסל אויסלאטערן‪ .‬מ'קען זיך אליין‬
‫פארשטעלן די גרויסע עגמת נפש וואס רבינו האט געהאט‪:‬‬
‫ווי וועט ער האבן א מנין אויף מנחה‪ ,‬מעריב‪ ,‬א מקוה‪ ,‬חנוכה‬
‫לעכט וכו'‪ .‬האט דערציילט דער ליובאוויטשער שליח‪" :‬איך‬
‫האב געזעהן ווי דער סקווירער רבי נעמט ארויס א ספר פון‬
‫א זעקל‪ ,‬ס'האט אויסגעזעהן מער ווי שמות און ברעקעלעך‪,‬‬
‫נישט ווי א סידור‪ .‬דער רבי האט אנגעהויבן צו מישן אהער‬
‫און אהין‪ ,‬אביסל האט ער געזאגט‪ ,‬אביסל האט ער‬
‫געמישט‪ .‬און פלוצלינג רופט דער פילאט אויס "דער‬
‫וועטער אין ניו יארק האט זיך אויסגעבעסערט‪ ,‬יעדער זאל‬
‫זיך איינבינדן מ'גייט שוין לאנדן‪( "...‬מפי הרה"ח רבי אברהם‬
‫אהרן רובאשקין הי"ו)‬

‫רצועות ארוכות‬
‫דער רבי ז"ל האט געהאט גאר אלטע תפילין און ער האט‬
‫קיינמאל נישט געטוישט די רצועות פון די תפילין‪ .‬עטליכע‬
‫יאהר פאר די פטירה האט מען געלייגט נייע רצועות‪ ,‬און‬
‫וויבאלד דער רבי ז"ל איז געווען קוים הויט און ביינער פון‬
‫אלע תעניתים וסיגופים כל ימיו‪ ,‬זענען די רצועות געווען‬
‫זייער לאנג‪ .‬דער רבי האט זיי ארום געדרייט אכט אדער ניין‬
‫מאל ארום כף ידו הקדושה‪( .‬כידוע אז ער פלעגט זייער‬
‫שטארק מהדק זיין די רצועות ווייל ער האט מקפיד געווען‬
‫אריינצושטופן די רצועה דייקא אינעם כף היד און נישט פון‬
‫אויבן) אבער דער רבי האט קיינמאל נישט געלאזט מען זאל‬
‫שניידן די רצועה‪ .‬דריי יאהר שפעטער ווען דעם רבינ'ס‬
‫האנט איז שוין געוועהן געשוואלען מרוב יסוריו וחליו האט‬
‫די רצועה ארום גענומען זיין האנט פונקט איין מאהל‪...‬‬

‫רבינו הק' האט איבעראל מיטגענומען דעם הייליגע סידור‬

‫מיט זיך‪ .‬און ער האט דאס אלעמאל געהאלטן נאנט צו זיך‪,‬‬ ‫דער הייליגער סידור‬
‫און נישט ארויס געלאזט‪ .‬ס'איז געוועהן אמאל ווען די‬ ‫ווי דערמאנט אויבן‪ ,‬האט דער רבי ז"ל האט געהאט א סידור‬
‫מקורבים האבן געטראפן א גוטע בעל מלאכה אין א"י וואס‬ ‫בירושה פון זיין הייליגן טאטן זי"ע‪ .‬דער סידור האט‬
‫איז געווען גרייט פאר א הון תועפות‪ ,‬איבערצובינדן דעם‬
‫סידור‪ .‬אבער דער רבי האט געזאגט אז ער וועט בשום אופן‬
‫אויסגעזעהן אזוי ווי א פעקל פון שמות און ברעקלעך‪ .‬דער רבי‬
‫נישט ארויס געבן דעם סידור פון זיין רשות‪ .‬נאר אויב דער‬ ‫פלעגט אין דעם סידור זאגן‪ ,‬ברכת החודש‪ ,‬קידוש לבנה‪ ,‬ויהי‬
‫בעל מלאכה וועט עס קומען מאכן ביים איהם‪ ,‬וועט ער‬ ‫בנסוע וכדומה‪ ,‬ווי אויך בעת צרה פלעגט ער ארויף לייגן ידיו‬
‫איהם ארויס געבן א פאר בלעטער אויפאמאל‪ .‬לעת זקנתו‬ ‫הקדושות אויף דעם סידור‪.‬‬
‫יעדע ביהמ"ד א מנין הו"ר ביינאכט‪ ,‬אבער אין יענע צייטן‬ ‫האט דער רבי געבעטן פון זיינע מקורבים‪ ,‬אז לאחר פטירתו‬
‫פלעגן די מתפללים פון דעם ביהמ"ד אוועק גיין פאר חצות‪.‬‬ ‫וויל ער אויך מיטנעמען מיט זיך דעם סידור‪ .‬און טאקע דער‬
‫אבער דער רבי ז"ל האט זיך נישט געבראכן‪ ,‬ער איז ארויס‬ ‫סידור איז נטמן געווארן צוזאמען מיט רבינו הק' עפ"י‬
‫אויף די גאס און ער האט צוזאמען געשלעפט א מנין יודן צו‬ ‫צאוותו‪ ,‬און אוודאי איז כ"ק דער רבי ז"ל עומד ומתפלל אין‬
‫זאגן תהילים‪ .‬אמאל איז דער רבי געלעגן הו"ר מיט ‪ 104‬היץ‬ ‫דעם סידור אויבן אין הימל אויף ישועת כלל ישראל‪.‬‬
‫אבער א מנין נאך חצות האט ער צוזאמגעשטעלט‬
‫במסירות נפש‪ .‬אזוי האט ער מיט כח אנגעהאלטן די‬
‫הייליגע מנהגים אהן זיך צו רירן א זיז כל שהוא מדרך‬
‫אבותיו‪.‬‬ ‫קידוש לבנה‬
‫כ"ק דער רבי ז"ל האט געהאט גרויסע ענינים אין קידוש לבנה‪,‬‬
‫הר"ר משה חיים שטיינבערג שליט''א ראש מכון באר יצחק‬ ‫דודו הרה"ק רבי מנחם נחום מסקווירא זצ"ל האט געזאגט‬
‫דערציילט ‪ :‬דער רבי ז''ל האט מיר אמאל דערציילט אז זיין‬ ‫אויפן רבי'ן‪" :‬ער איז א מבין אויף א שיינע לבנה"‪ .‬והדברים‬
‫טאטע הרה"ק רבי יצחק זצ''ל איז אמאל אלט‪-‬זייענדיג‬
‫אכט יאהר געזעסן ביי די סעודה שבת צופרי פון גרויסן‬
‫עתיקים‪.‬‬
‫זיידן הרה''ק ר' דוד'ל זצ''ל און געזאגט תהילים‪ .‬אינמיטן‬
‫עס איז געווען אמאהל א חודש וואס עס איז נישט געווען‬
‫זאגן תהילים האט אים זיין פעטער געגעבן א פרעג‪" :‬יעצט‬
‫קיין לבנה און אלע אדמורי"ם האבן זיך צוזאמען גענומען‬
‫זאגסטו תהילים‪ ,‬דו ווייסט נישט אז מ'דארף זאגן תהילים‬ ‫און זענען געפארן אויף א פליגער מקדש זיין די לבנה‪ .‬דער‬
‫שבת צופרי "פארן" דאווענען בלי הפסק?" האט אים ר'‬
‫רבי ז"ל האט אבער בשום אופן נישט געוואלט מיט פארן‬
‫יצחק געענטפערט‪" :‬סשטייט דען אין שו''ע אז מ'דארף‬
‫מיט דעם פליגער‪ ,‬ער האט כסדר געזאגט‪" :‬עס וועט נאך‬
‫זאגן תהילים בלי הפסק?" ווען דער רבי ר' דוד'ל זי''ע האט‬ ‫זיין א שיינע לבנה" וכך הוה‪.‬‬
‫דאס געהערט האט ער זיך אויסגעדריקט‪" :‬ביי אונז איז‬
‫מקובל פונם מאור ענים וואס האט עס מקבל געוועהן פונם‬ ‫איינמאל איז דער רבי ז"ל געווען אין קעמפ שבת נחמו און‬
‫בעש''ט‪ ,‬וואס האט דאס מקבל געוועהן פון זיין רבי'ן אחיה‬ ‫ס'זענען צוגעקומען עטליכע יודן צום רבי'ן און זיי האבן זיך‬
‫השילוני און דאס איז אונזער שו''ע!"‬ ‫אפגערעדט אז זיי האבן נישט געקענט מחדש זיין די לבנה‪.‬‬
‫האט דער רבי זיי געזאגט‪" :‬גייט'ס ארויס מוצש"ק ‪1‬‬
‫אזייגער וועט זיין א שיינע לבנה" וכך הוה‪ ,‬די יודן האבן‬
‫דעמאלס מחדש געווען די לבנה‪ .‬עס זענען אבער געווען‬
‫אסאך יודן פון דעם געגנט וואס האבן נאכדעם געהערט אז‬
‫ס'איז געווען א לבנה און זיי האבן נאכנישט מחדש געווען‪,‬‬
‫זענען זיי געקומען צום רבי'ן בעטן "למה נגרע" זיי ווילן אויך‬
‫מקדש זיין די לבנה‪ .‬דער רבי האט דעמאלס געהאלטן‬
‫אינמיטן סעודת דוד מלכא משיחא (אין קעמפ פלעגט ער‬
‫פירן ברוב עם)‪ ,‬האט זיי דער רבי געזאגט‪" :‬גייטס ארויס ‪2‬‬
‫אזייגער און ס'וועט זיין נאך א שענערע לבנה" און ותגזר‬
‫אומר ויקם לך‪ ,‬פון אלע קעמפס ארום און ארום זענען‬
‫מענטשן געקומען צופארן ‪ 2‬אזייגער מחדש זיין די לבנה‪,‬‬
‫ווייל יעדער האט געהערט אז אין סקווירא איז דא א לבנה‪.‬‬
‫(בין הבאים איז אויך געווען כ"ק אדמו"ר ר' הערשעלע‬
‫מספינקא זי"ע)‪.‬‬

‫הבוחר בשירי דוד‬

‫א ספעציעלע עבודה האט דער רבי ז"ל געהאט בשעת'ן‬
‫זאגן 'ספר תהילים'‪ .‬דער רבי ז"ל האט זיך מדבק געוועהן‬
‫אין אמירת תהלים‪ ,‬און מיט ספר תהלים האט ער געפועלט‬
‫ישועות פאר אידן‪ .‬אום הושענא רבה האט דער רבי זייער‬
‫מקפיד געווען צו זאגן תהלים מיט מנין‪ .‬אין די ערשטע‬
‫יאהרן איז געווען זייער שווער צו שאפן א מנין תהילים‬
‫הושענא רבא ביינאכט‪ .‬היינטיגע צייטן איז ב"ה דא אין‬
‫ימיו ווען מ'האט איהם אריינגענומען אין שפיטאל‪ ,‬איז‬
‫געווען ערש"ק‪ .‬פרייטאג צו נאכט'ס איז ער געווען אזוי‬
‫שוואך אז ער האט אפילו די כוס פון קידוש נישט געקענט‬
‫אליין האלטן‪ .‬שבת צופרי האט מען איהם באהאנדלט ביז‬
‫קרוב לחצות‪.‬‬
‫אויף דעם האב איך געפרעגט דעם רבי'ן אז לכאורה איז‬
‫דאס מקובל פון אליהו הנביא? האט דער רבי געענטפערט‬
‫אז אליהו הנביא האט דאס מקבל געוועהן פון זיין רבי'ן‬
‫אחיה השילוני‪ ,‬וואס איז אויך געוועהן די רבי פון בעש''ט‪,‬‬
‫וממילא איז נישט קיין סתירה‪.‬‬

‫ווען מ'האט געענדיגט‪ ,‬האט ער זיך אנגערופן‪" :‬יעצט דארף‬

‫מען גיין זאגן תהילים"‪ ...‬און ער האט געבעטן פון די‬ ‫כמבואר בספה''ק תולדות יעקב יוסף פר' בלק וזלה''ק‬
‫משמשים אז מ'זאל איהם העלפן אויפצושטיין צו תהילים‪.‬‬ ‫בא''ד ושורש ב' סוג' מוכיחים אלו הם א' אחיהו השילוני‬
‫מ'האט אים פרובירט צו זאגן אז עס איז נישט קיין‬ ‫שקיבל ממשה רבינו ע''ה והיה מיוצא מצרים ואח''כ מב''ד‬
‫געפערליכע עבירה אז מ'זאגט תהילים זיצנדיג‪ .‬און אנדערע‬ ‫של דוד המלך ע''ה והיה רבו של אחיה השילוני ורבו של‬
‫האבן זיך איינגעבעטן אז די רבי זאל זיצן‪ ,‬אבעראן ערפאלג‪,‬‬ ‫מורי זלה''ה עכ''ל לענינני‪ ,‬און אויב אזוי איז בכלל נישט קיין‬
‫דער רבי האט אויסגעפירט‪ .‬מ'האט איהם אוועקגעשטעלט‬ ‫סתירה ווייל די קבלה פון אליהו איז אויך פון די מקור פון‬
‫נעבן א טיש‪ ,‬און דער רבי ז"ל איז געשטאנען אנגעלעהנט‬ ‫זיין רבי‪ ,‬אחיה השילוני עכ''ל רבינו זי''ע ודפח''ח‪.‬‬
‫אויפן טיש מיט כוחות אדירים און ער האט אנגעהויבן צו‬
‫זאגן תהילים‪ .‬ווען ער איז אנגעקומען צום האלבן ספר איז‬
‫ער ממש צוריק געפאלן אויפן בענקל‪ .‬דער רבי איז געבליבן‬
‫זיצן א האלבע שעה‪ ,‬און נאכדעם האט ער זיך‬
‫אויפגעשטעלט זאגן די צווייטע האלב‪...‬‬

‫יעדן שבת צופרי פלעגט דער רבי ז"ל שטיין שעות ארוכות‬
‫און זאגן גאנץ ספר תהילים כמנהג המקובל בבית‬
‫טשערנאביל‪ .‬רבינו זי"ע האט קיינמאל נישט געוואלט זיצן‬
‫ביים זאגן תהילים זאגענדיג אז ער האט נישט געזעהן ביי‬
‫זיין טאטן מרן מהר"י זצ"ל זאל זיצן ביים זאגן תהילים‪ .‬סוף‬
 ‫פרק ח'‬
‫~ אוהבן של ישראל ~‬
‫דער רבי ז"ל איז געוועהן מפורסם מסוף העולם ועד סופו בחסד''י דוד הנפלאים עד אין לתאר ואין לשער‪ ,‬זיין‬
‫איבערגעגעבענקייט און מסירת נפש פאר יעדן נפש ישראל‪ ,‬יחיד כרבים פרט ככלל‪ ,‬אויף א געוואלדיגן פארנעם וואס מען האט‬
‫כמעט נישט געזען און געהערט אין אונזערע צייטן און נאך פיל פריער‪ .‬דער רבי איז געווען דער עמוד החסד בדורנו‪ ,‬און געטון‬
‫חסדים פאר טויזנטער אידן בגופו ובממונו‪ .‬דער רבי האט ליב געהאט יעדן איינציגן יוד‪ ,‬נישט קיין חילוק אין וועלכע מצב ער‬
‫זאל נאר זיין‪ .‬דער רבי איז געוועהן אן "אוהב ישראל" כמשמעו‪ ,‬וואס זיין גלייכן איז נישט פארהאן‪.‬‬

‫עולם חסד יבנה‬ ‫ביתו פתוח לרווחה‬

‫כנהוג אצל רבוה"ק לבית סקווירא‪ ,‬איינצולאדענען אן אורח‬ ‫ביתו נאוה קודש פון רבינו זצ"ל איז שטענדיג געווען א בית‬
‫צום סדר‪ .‬דער רבי פלעגט דערציילן‪ ,‬אז איינמאל פסח‬ ‫פתוח לרווחה‪ ,‬פאר אלע עניים ואביונים פון שטאט‪ .‬אלע‬
‫ביינאכט‪ ,‬ווען עפ''י סיבה האט דער טאטע נישט געקענט‬ ‫ארחי פרחי פונעם געגנט האבן געוואוסט‪ ,‬אז ביי‬
‫טרעפן קיין איין אורח צום סדר‪ ,‬אנדערש ווי אלע יארן ווען‬ ‫סקווירא'ער רבי איז דא אן אפענע טיר און דארט קען מען‬
‫ער פלעגט נאך וואכן פריער פארבעטן ווי מער אורחים‪ ,‬ווען‬
‫דער רבי האט צוגעזען דעם גרויסן ווייטאג פון זיין טאטן‪,‬‬ ‫אלעמאל אריין גיין און באקומען מכל טוב וטב‪ .‬דער רבי ז"ל‬
‫איז ער אריבערגעלאפען צום ספרד'ישן שוהל‪ ,‬אויף ‪'14‬טע‬ ‫האט מקפיד געווען אז עס זאל אלעמאל זיין א קעסיל מיט‬
‫עוועניו‪ ,‬וואו ס'איז אים געלונגען צו טרעפן אן אורח‪.‬‬ ‫הייס וואסער‪ ,‬אז טאמער ס'קומט אריין אן אורח זאל מען‬
‫אנקומענדיג אהיים מיט'ן אורח‪ ,‬האט דער טאטע‬ ‫איהם קענען גלייך מכבד זיין מיט א ווארימע טרינק‪ .‬די‬
‫אויפגעטאנצט פאר שמחה‪ ,‬און זיין פנים האט געשטראלט‬ ‫ארעמעלייט זענען אפט מאהל געווען שמוציג אד"ג און די‬
‫פון פרייד אז ער האט דערצו זוכה געוועהן‪.‬‬ ‫מקורבים האבן נישט געוואלט זיצן נעבן זיי‪ .‬דער רבי‬
‫פלעגט צורופן און מוסר'ן‪" :‬מען דארף ליב האבן א איד‪ ,‬א הרה''צ ר' חיים טווערסקי זצ"ל טשערנאבילער רב האט‬
‫איד שמעקט נישט!"‬
‫דערציילט‪ :‬אז עס איז אמאל געקומען צום רבי'ן ז"ל א יוד‬
‫און ער האט זיך באקלאגט אז עס ווארט אויף איהם זייער‬
‫א שווערע משפט‪ .‬האט איהם דער רבי אויסגעפרעגט‬
‫בסבר פנים יפות‬
‫דער רבי ז"ל פלעגט שטארק מקרב זיין טאקע אט די‬
‫צובראכענע נשמות‪ ,‬מיט א גיט ווארט אדער מיט א פונקטליך ווער זענען זיינע אדוואקאטן‪ .‬האט דער יוד‬
‫שמייכל‪ .‬א בחור וואס פלעגט אלס אריין קומען צום רבי'ן געמיינט אז דער רבי האט אויך אן ענלעכע משפט און וועגן‬
‫און אסאך מאהל האט נישט געפאסט ער זאל צוגיין צום דעם וויל ער וויסן האט איהם דער יוד פונקטליך געזאגט‬
‫וועמען ער האט גענומען אלס אן אדוואקאט‪ ,‬און ער האט‬
‫רבי'ן‪ ,‬פלעגט מען איהם בעטן ער זאל ווארטן אינדרויסן‪.‬‬
‫אבער אזוי ווי דער רבי ז"ל האט איהם געזעהן‪ ,‬פלעגט ער צוגעגעבן אז די אדוואקאטן זענען זייער טייער‪ .‬עטליכע‬
‫זאגן‪" :‬פארוואס לאזט איר איהם נישט צוקומען? ער איז טאג דערויף רופט איהם אהן זיין לאיער און ער פרעגט‬
‫דאך א צובראכענע נשמה וואס דארף א גוט ווארט"‪ .‬און איהם צו ער ווייסט ווער איז דאס "ראביי טווערסקי" וואס‬
‫האט אריין געלייגט אין זיין אקאונט "צען טויזנט דאלער"‪...‬‬
‫טאמער די גבאים האבן איהם נאך אלס נישט צוגעלאזט‬
‫פלעגט דער רבי אליין אויפשטיין מכסא קדשו און צולויפן דער רבי ז"ל איז אמאל געפארן אויפן וועג‪ .‬פלוצלינג האט‬
‫און ארום נעמען דעם בחור‪ .‬מ'קען זיך נישט פארצושטעלן‬
‫ער באמערקט‪ ,‬א יוד וואס איז געבליבן שטעקן אינמיטן‬
‫די גרויסע שמחה און סיפוק וואס דער בחור האט געהאט‪ ,‬וועג‪ .‬דער רבי ז"ל האט בלבו הזהב געהייסן זיין קאר זאל‬
‫פון די קירבה וואס דער רבי האט צו איהם ארויס געוויזן‪.‬‬
‫צופארן אהין‪ ,‬און דער רבי איז ארויס פון די קאר און ער איז‬
‫צוגעגאנגען צו דעם יונגערמאן וואס איז געשטאנען דארט‬
‫צווישן די עלענדע ארימעלייט וועלכע האבן זיך געדרייט‬
‫ביים רבי'ן אין שטוב‪ ,‬איז געוועהן אן ארבייטער א רוסישער מיט זיין בני בית‪ .‬דער רבי האט איהם געזאגט‪" :‬איך בין מיך‬
‫יוד‪ .‬איינמאהל האט איהם דער רבי געפרעגט אינמיטן טיילן נוהג נישט צו פארן מיט אן אשה אין די קאר‪ .‬זעץ דיך אריין‬
‫אין די קאר מיט דיין בני בית און פאהר'טס ווי איר דארפט‪,‬‬
‫די עסן‪" :‬ראובן‪ ,‬האסט שוין געגעסן"? האט ער‬
‫איך וועל שוין דא ווארטן ביז די קאר וועט צוריק קומען"‪...‬‬
‫געענטפערט‪ ,‬נאכנישט‪ .‬האט איהם דער רבי געזאגט אז ער‬
‫וועט ווארטן ביז ער וועט נעמען פאר זיך צו עסן‪ .‬האט זיך דער יונגערמאן האט זיך פרובירט צו עקשנ'ען‪ ,‬אבער די‬
‫שפעטער דער רוסישער יוד אנגערופן‪" :‬דער רבי איז א עקשנות דקדושה‪ ,‬וואס די הייליגע רבי ז"ל האט געהאט‬
‫האט געזיגט‪ .‬דער רבי איז דארט געבליבן שטיין א שעה‬
‫אמת'ע צדיק‪ ,‬ער האט א האלדז וואס קען ניט פארנעמען‬
‫צייט ביז די קאר איז צוריק געקומען‪.‬‬ ‫קיין עסן ווילאנג אן אנדערער יוד עסט נישט"‪...‬‬
 ‫פרק ט'‬
‫~ בונה עולמות של תורה ~‬
‫אין די זעלבע צייט וואס אין 'בארא פארק' איז ניטאמאל געוועהן א מזומן פון ערליכע חסידי'שע מוסדות התורה‪ ,‬האט דער‬
‫רבי ז"ל ‪ -‬וואוסענדיג און פארשטייענדיג אז א גרויסע סכנה באדראעט דאס אידישע פאלק ‪ -‬געפילט אז ס'איז א זמן פון‬
‫'עת לעשות לה'' אפצוראטעווען די קומעדיגע דורות שלא תשתכח תורה מישראל‪ ,‬און זיך זאפארט אונטערגענומען צו ראטעווען‬
‫דעם צוקונפט פון ערליכקייט און אידישקייט אין אמעריקע‪ .‬במקום שאין איש‪ ,‬האט דער רבי ז"ל‪ ,‬מיט מסירות נפש ממש‪,‬‬
‫אנגעהויבן אויפצובויען פון פריש די הייליגע 'מוסדות הקודשים דסקווירא' און מיט דעם אוועקגעלייגט א יסוד פאר תורה ויראת‬
‫שמים פון טויזנטער קינדער וואס ווערן דארט נתחנך על פי המסורה לנו מדור דור בדרכם הסלולה פון רבוה"ק זי"ע נבג"מ‪ ,‬עד‬
‫היום הזה‪.‬‬
‫זייערע קינדער אלע אראפ פונעם גלייכן וועג און ס'איז‬ ‫למען כבוד שמים‬
‫די אלע מוסדות האט דער רבי ז"ל נישט אויפגעשטעלט געווען אן עולם חרוב‪ .‬שפעטער האט אנגעהויבן צוריק צו‬
‫לשם פורסום אדער זייטיגע נגיעות ח"ו‪ .‬אדרבא‪ ,‬דער רבי בליען די יודישקייט אין אמעריקע‪ ,‬אזוי ווי עס זעהט היינט‬
‫האט נאר געהאט צרות און חובות דערפון‪ .‬דער רבי ז"ל אויס בליעה"ר כ"י‪.‬‬
‫האט עס אויפגעשטעלט מיטן איינציגן ציהל בלויז צו טון א‬
‫נחת רוח לבורא יתברך שמו‪ ,‬כדי צו פארזיכערן דעם עתיד‬
‫פון ערליכע חסידישע דורות אין כלל ישראל‪ .‬ווען מען האט‬
‫אמאל געפרעגט דעם רבי'ן ז"ל פארוואס זיין טאטע כ"ק‬
‫אדמו"ר מהר"י זצוק"ל האט נישט אויפגעשטעלט קיין‬
‫ישיבה ווען ער איז געקומען קיין אמעריקע‪ ,‬האט דער רבי‬
‫ז"ל געענטפערט‪" :‬ס'איז ליידער נישט געווען פאר וועמען‬
‫צו מאכן א ישיבה"‪...‬‬

‫דער רבי ז"ל האט זיך אמאל אויסגעדריקט‪" :‬איך האב‬

‫מיטגעמאכט פון גאר אויף גארנישט און פון גארנישט אויף‬
‫גאר"‪ .‬בשעת ווען ער איז געקומען קיין אמעריקע זענען‬
‫געווען פילע היימישע יודןאין אמעריקא‪ ,‬שפעטער זענען‬

‫זיינע פרינציפן ווי אזוי מען דארף פירן א מיידל שולע און‬ ‫תומר דבורה לחינוך הבנות‬
‫דער שורש פון התייסדות מוסדות סקווירא‪ ,‬איז געבויעט פון די פרינציפן האט ער זיך נישט אוועק גערירט‪.‬‬
‫געווארן אויף א פשוט חינוך שטאנדפונקט פון חינוך על‬
‫טהרת הקודש‪ .‬דער רבי ז"ל האט בכבודו ובעצמו‬
‫געשתדל'ט ארויסצונעמען אידישע קינדער פון די‬
‫שטאטישע שולעס ווי זייערע עלטערן האבן זיי‬
‫אומוואוסענד אריינגעשטעלט‪ ,‬און אויף זיין אייגענע קאסט‬
‫האט ער אויסגעצאלט זייערע שכר מלומדות אין די‬
‫מוסדות‪.‬‬

‫בשנת תש"כ האט דער רבי ז"ל אויפגעשטעלט די מוסד‬

‫הקדוש "תומר דבורה" בית ספר לבנות לע"נ אמו הרבנית‬
‫דבורה ע"ה אשת חבר כ"ק מרן אדמו"ר מהר''י זצ"ל‪ .‬דער‬
‫רבי ז"ל האט געהאלטן זיין גאנץ לעבן אן עינא פקיחא‬
‫איבער די הייליגע מוסד‪ .‬אלעמאל פלעגט ער זיך‬
‫אינטרעסירן וואס דארט טוהט זיך‪ .‬און רבינו האט געהאט‬
‫דער רבי ז"ל האט געשעפט גרויס נחת פון די ישיבה‪.‬‬
‫בעיקר ווען ער פלעגט לערנען מיט די מגי"ש און פארהערן‬
‫די בחורים‪ .‬ער פלעגט אלס זאגן‪" :‬איך האב ליב א ישיבה‬
‫פאר איין זאך‪" :‬איך וויל מ'זאל פארשטיין דאס לערנען"‪...‬‬
‫זיך געשטעלט אויף‪ ,‬איז געוועהן דאס ענין פון גיין א‬
‫בלי תשלום‬
‫אזוי אויך דערציילן פילע יודן‪ ,‬תלמידי הת"ת והמתיבתא‪,‬‬
‫וועמענ'ס עלטערן האבן נישט געהאט גענוג אויף‬
‫צובאצאלן די שכר מלומדות‪ ,‬אז דער רבי האט פון זיי‬
‫קיינמאל נישט געבעטן קיין געלט‪ .‬אדרבה‪ ,‬ווען איינע פון‬
‫די עלטערן‪ ,‬וועלכע איז געקומען פון א"י‪ ,‬האט נאך עטליכע‬
‫חדשים געוואלט באצאלן זיין חוב‪ ,‬האט אים דער רבי‬
‫קאטאגאריש אפגעווארפן זאגענדיג‪" :‬איך וויל נישט נעמן‬
‫קיין געלט פון אייך‪ ,‬וויל איך ווייס אז עטס קומט'ס פון ארץ‬
‫ישראל"‪.‬‬
‫ווען הרה"צ ר' אברהם יהושע העשיל שליט"א – נשיא‬
‫המוסדות האט איבער גענומען די מוסד "תומר דבורה" און‬
‫ער האט אנגעהויבן צו טוהן אביסל אין די געלט זאכן איז ער‬
‫געוואויר געווארן וויפיל עלטערן עס באצאלן נישט קיין‬
‫שכר לימוד‪ .‬און ווען ער האט אנגערופן עטליכע פון זיי אז‬
‫זיי זאלן אנהייבן צו באצאלן‪ ,‬זענען זיי געלאפן צום רבי'ן ז"ל‬
‫מיט א בהלה‪" :‬הייתכן?! מ'וויל נעמען פון זיי געלט"‪ ...‬דער‬
‫רבי ז"ל האט געלאזט רופן הרב אי"ה שליט"א און ער האט‬
‫איהם געזאגט‪" :‬איך האב נישט ליב אז דו פירסט די מוסדות‬
‫אזוי ווי א ביזנעס!!!"‪...‬‬
‫עס אמאל אריין געגאנגען א יוד צו כ"ק אדמו"ר בעל דברי‬
‫עינו ולבו שם כל הימים‬
‫די מוסדות הק' זענען שטענדיג געווען חרות על לוח לבו פון‬
‫רבי'ן ז"ל‪ ,‬און ער האט דאס געטראגען אלס זיין‬
‫פערזענליכער עול‪ ,‬דערפאר איז גאר גרויס געוועהן זיין‬
‫שמחה ווען ער האט באזוכט אין די מוסדות און פארהערט‬
‫די בחורים און תשב''ר‪ ,‬און מקבל געוועהן תענוג ונחת פון‬
‫די גידולי קודש‪ .‬זייענדיג אין שפיטאל‪ ,‬עטליכע טעג פאר די‬
‫פטירה‪ ,‬האט בנו הרה''צ ר' אברהם יהושע העשיל שליט''א‬
‫‪ -‬נשיא המוסדות אים מבשר געוועהן איבער א נייע סדר‬
‫הלימוד פון "שינון בעל פה"‪ ,‬וואס מוטיגט די תשב''ר‬
‫צוצולערנען און איבער'חזר'ן זייערע לימודים און מקבל זיין‬
‫פרסים‪ ,‬אויף וואס דער רבי זצ"ל האט זיך שטארק געפרייט‬
‫און געגעבן ברכת קדשו אויף הצלחה‪.‬‬
‫עס לערנען אברכים מצוינים יושבים באהלה של תורה‪.‬‬
‫אפילו די חובות זענען נישט געווען זיינע אייגענע חובות‪,‬‬
‫האט איהם געקרענקט אז מ'איז שולדיג געלט פאר‬
‫מענטשן‪ .‬אבער מיט דעם אלעם וואס דער רבי ז"ל האט זיך‬
‫כל ימי חייו געפלאגט מיט די חובות האט דער רבי‬
‫אפגעצאלט דעם לעצטן חוב זיינעם עד פרוטה האחרונה‪,‬‬
‫אין די לעצטע חודש פון זיין לעבן‪.‬‬
‫ביים גרינדן די שולע פאר איבער פופציג יאהר צוריק‪ ,‬האט‬
‫דער רבי ז"ל אוועקגעשטעלט פעסטע יסודות וואס זאל‬
‫ערמעגליכן דאס אויפבוי פון ערליכע יודישע שטובער אין‬
‫דעם רוישיגן אמעריקא‪ .‬צווישן די זאכן וואס דער רבי האט‬
‫'מאנדיר' (יוניפארם)‪.‬‬
‫טראצדעם וואס מען האט געדרוקט אויפן רבי'ן ז"ל פון אלע‬
‫זייטן‪ ,‬אז ער זאל איינפירן א יוניפארם אין די שולע‪ ,‬האט‬
‫דער רבי ז"ל בשום פנים ואופן נישט מסכים געווען דערצו‪.‬‬
‫דער רבי האט געהאלטן אז דאס איז א סתירה צו חינוך‬
‫הבנות‪ ,‬וויבאלד דאס גיין מיט א יוניפארם איז גורם אז‬
‫מיידלעך זאלן נישט וויסן ווי אזוי מדארף זיך אנקליידן‬
‫צניעות'דיג‪ ,‬זיך צוגעוואוינענדיג אז נאר די קליידער וואס‬
‫מ'גייט אין שולע זענען אויסגעהאלטן און אויף די אנדערע‬
‫איז נישט דא קיין שום חינוך‪.‬‬
‫דער רבי האט געהאלטן אז די עלטערן דארפן מחנך זיין א‬
‫יודישע טאכטער ווי אזוי זי זאל גיין אנגעטאן מיט א‬
‫צניעות'דיגע לבוש‪ ,‬ברוח התורה והמסורה המקובלת לנו‬
‫מדור דור‪ .‬אזוי אויך איז דער רבי ז"ל געשטאנען שטרענג‬
‫אויף דעם אז די שולע מוז זיין אפן סיי זונטאג און סיי‬
‫פרייטאג‪ .‬די מיידלעך זאלן נישט האבן פרייע טעג אן קיין‬
‫מסגרת‪ .‬ווייל בטלה מביאה איז א סכנה‪ ,‬ווי חז"ל זאגן בטלה‬
‫מביאה לידי שעמום‪.‬‬
‫יואל מסאטמאר זצ"ל און ער האט איהם געפרעגט אויב ער‬
‫זאל שיקן זיינע מיידלעך קיין "תומר דבורה"‪ .‬האט ער איהם‬
‫געפרעגט‪" :‬פארוואס נישט"‪ ,‬האט דער יוד געזאגט‪" :‬ווייל‬
‫מ'לערנט דארט חומש"‪ .‬האט איהם דער דברי יואל זצ"ל‬
‫געזאגט‪" :‬אויב דו שיקט צו א מוסד פון סקווירא'ער רבי‬
‫גייט עס דיר גארנישט שאטן!"‪...‬‬
‫התייסדות התלמוד תורה‪ ,‬המתיבתא‪,‬‬
‫וכולל אברכים‬
‫בשנת תשכ"א האט רבינו זצ"ל אויפגעשטעלט די הייליגע‬
‫ת"ת "תולדות יצחק בני מרדכי" לז"נ אביו כ"ק אדמו"ר‬
‫מהר"י מסקווירא זי"ע וזקינו הק' כ"ק מרן מהר"מ זי"ע און‬
‫אזוי אויך די "כולל אברכים" 'באר יצחק' ע"ש אביו זצ"ל וואו‬
‫לימים האט דער רבי ז"ל אויך אויפגעשטעלט די ישיבה‬
‫ומתיבתא "בית יצחק" לזכרו הקדוש והטהור פון אביו כ"ק‬
‫מהר"י זצ"ל פאר צענדליגער תלמידים מצוינים‪ ,‬וועלכע‬
‫האבן במשך השנים זוכה געוועהן צו הערן די פייערדיגע‬
‫שמועסן פון כ''ק אדמו''ר זצ"ל וואס האט אריינגעברענגט‬
‫א חשקות בתורה וביראת שמים‪.‬‬
 ‫פרק י'‬
‫~ שונא מתנות ~‬
‫איבער די גארער וועלט איז ברייט באקאנט איבער די אומגעהויערע "מעשה חסד" פון דעם צדיק וקדוש‪ .‬דער רבי ז"ל האט‬
‫אבער געטון חסד פאר די גאנצע שטאט לשם שמים בלתי לה' לבדו שלא על מנת לקבל פרס‪ ,‬און ער פלעגט קיינמאל נישט‬
‫נעמען פון דעם קיין געלט אדער מתנות‪ .‬ער האט ממאס געווען אין געלט וואס מענטשן האבן געגעבן אלס הכרת הטוב‪ ,‬נישט‬
‫וועלנדיג נעמען שכר אויף א מצוה און ער האט טאקע קיינמאל נישט נהנה געווען פון די סארט מתנת בשר ודם‪ .‬דער רבי ז"ל‬
‫פלעגט זאגן‪" :‬איך לעב טאקע פון וואס מענטשן געבן מיר‪ ,‬אבער וואס מ'גיט מיר אלס א ישר כח פאר א טובה‪ ,‬וויל איך נישט‬
‫נעמען"‪.‬‬

‫צוריסן די טשע"ק'ס‬
‫עד כדי כך אז די אלע טשעקס וואס מענטשען פלעגן‬
‫ברענגן פארן רבי'ן ז"ל אלס א ישר כח פאר א טובה וואס ער‬
‫זיי געטוהן‪ ,‬פלעגט ער זיי נעמען און אפרייסן אדער‬
‫אויסמעקן די אונטערשריפט מען זאל נישט קענען‬
‫איינקאסירן דעם טשעק‪.‬‬

‫נאך די פטירה פונם רבי'ן ז"ל האט מען טאקע געטראפן‬

‫בעליית גג גאנצע זעק פול מיט אזעלכע טשעקס וואס‬
‫קיינער האט נישט געוואוסט דערפון‪ .‬עס זענען געווען‬
‫דארט טשעק'ס מיט סכומים אדירים פון פינעף און זעקס‬
‫ציפערן‪.‬‬

‫דער לעגענדארער פילאנטראפ און בונה ומקים עולמות של‬

‫תורה ר' משה רייכמאן ע"ה וועלכע פלעגט שטיצן דעם‬
‫רבי'ן און די מוסדות דורכאויס די יארן‪ ,‬איז אמאל געהאלפן‬
‫געווארן פונם רבי'ן בעניני רפואה‪ ,‬נאכדעם וואס זיין אשת‬
‫חיל איז נישט געזונט געוועהן און דער רבי ז"ל האט אים‬
‫ארויסגעהאלפן מיט דאקטוירים און זי איז טאקע געזונט‬
‫געווארן בברכתו‪ .‬מרוב התרגשות ולאות הכרת הטוב האט‬
‫ר' משה געזאגט פארן רבי'ן אז ער איז גרייט אפצוקויפן‬
‫'גאנץ ‪ 47‬סטריט' און עס מנדב זיין פארן רבי'ן‪ .‬דער רבי‬
‫האט עס אבער קאטאגאריש אפגעווארפן‪ ,‬נישט וועלענדיג‬
‫נעמען שכר אויף א מצוה‪.‬‬

‫ס'איז געווען א גרויסער עושר וואס האט געהאט א מחלה‬

‫אין די פוס און דער רבי ז"ל האט איהם ארויס געהאלפן מיט‬
‫א דאקטער און ער איז טאקע געזונט געווארן‪ .‬דער יוד איז‬
‫געקומען צום רבי'ן זיך צו באדאנקען פרעגענדיג‪" :‬וויפיל‬
‫חובות האט דער רבי?" האט איהם דער רבי געענטפערט‪:‬‬
‫"פינף און א האלב מיליאן!!!"‪ ...‬דער יוד האט אהן בלינקען‬
‫מיט די אויג אונטער געשריבן א טשעק אויפן גאנצן סכום‪.‬‬

‫איידער ער האט איבערגעגעבן דעם טשעק פארן רבי'ן‬

‫האט דער יוד געזאגט‪" :‬איך געב דער רבי'ן דעם טשעק‪,‬‬
‫אבער בתנאי אז דער רבי פארמאכט די תלמוד תורה"‪( .‬ווייל‬
‫די מיידל סקול האט א שטיקל הכנסה אבער די תלמוד‬
‫תורה מאכט נאר חובות)‪ .‬דער רבי ז"ל האט דעם טשעק ער פארט נישט אין די שטעט צו מאכן געלט‪ ,‬נאר אויף‬
‫מחזק זיין די פארלוירענע נשמות‪ .‬איז געוועהן אמאל וואס‬ ‫נישט גענומען‪...‬‬
‫דער רבי איז געווען אויף ל"ג בעומר אין שיקאגו און ער האט‬
‫געפירט דארט א טיש‪ ,‬פון וואס די שטאט איז שטארק‬ ‫"פאהר קיין מאנסי"‬
‫דערהויבן געווארן‪.‬‬ ‫בעניני‬ ‫טובה‬ ‫גרויסע‬ ‫דער רבי ז"ל האט אמאל געטוהן א‬
‫רפואה פאר הנגיד ר' חיים משה פעלדמאן הי"ו‪ ,‬און אלס‬
‫אות הכרת הטוב איז ער געקומען צום רבי'ן ז"ל מיט א די נעקסטע יאהר איז געפאלן ל"ג בעומר אין א זונטאג האט‬
‫טשעק פון א ריזן סכום געלט להחזקת המוסדות‪ .‬דער רבי געוואלט פארן אויף שבת און בלייבן מוצ"ש פירן‬
‫אריינקומענדיג אל הקודש פנימה האט ער אראפגעלייגט דארט טיש‪ .‬די מקורבים האבן אבער פרובירט מונע זיין‬
‫דאס געלט אויפן טיש זאגענדיג‪" :‬ביז היינט בין איך אלע דעם רבי'ן פון פארן‪ ,‬טענ'נדיג אז עס איז א שאד אויף די‬
‫יארן געפארן קיין מאנסי אויף ראש השנה ביים וויזשניצ'ער נסיעה‪ ,‬און מ'קען דארט גארנישט אויפטוהן‪ ,‬ווייל עס איז‬
‫רבי‪ .‬יעצט אלס הכרת הטוב וויל איך קומען ראש השנה נישט דא קיין צייט אז מענטשן זאלן קומען צום רבי'ן און‬
‫געבן געלט‪ .‬אבער דער רבי האט נישט אינטרעסירט די אלע‬ ‫דאווענען ביים רבי'ן"‪.‬‬
‫חשבונות‪ .‬ער האט נאר געוואלט אביסל אויפלעבן די יודן‬
‫האט איהם דער רבי ז"ל געענטפערט בחכמתו‪" :‬קיין געלט וואס זענען דארט‪ ,‬אבער די ענינים פון געלט האט איהם‬
‫וויל איך נישט נעמען פון אייך‪ ,‬ווייל איך נעם נישט קיין אינגאנצן נישט אינטרעסירט‪.‬‬
‫געלט אלס א יישר כח‪ .‬אבער איך וויל אז איר זאלט מיר‬
‫טוהן איין טובה"‪ .‬האט ר' משה געזאגט פארן רבי'ן‪ :‬איינער האט אפילו פראבירט צו בעטן דעם רבי'ן אז ער זאל‬
‫"אדרבה‪ ,‬א טובה? וואס דער רבי וועט בעטן‪ ,‬וועל איך פארן קיין אנטווערפן‪ ,‬צולייגענדיג אז חוץ פון וואס דער רבי‬
‫טוהן!" האט אים דער רבי ז"ל געזאגט‪" :‬איך בעט דיך א וועט באקומען גרויסע געלטער פון די ארטיגע איינוואוינער‪,‬‬
‫טובה אז פון היינט און ווייטער זאלסטו נישט פארפעלן קיין איז ער זעלבס גרייט צו געבן דרייסיג טויזנט דאלער‬
‫להחזקת המוסדות‪ .‬דער רבי האט אבער בשום אופן נישט‬ ‫איין יאהר צו זיין אין מאנסי אויף ראש השנה!"‪...‬‬
‫געוואלט הערן פון פארן וועגן געלט‪.‬‬
‫בסבר פנים יפות‬
‫אז מ'רעדט שוין פון דעם רבינ'ס נסיעות צו די‬ ‫עס איז אמאל געקומען א יוד פון אויסלאנד קיין אמעריקע‬
‫פארווארפענע שטעט‪ ,‬איז כדי צו דערמאנען אז דער רבי‬ ‫וועגן רפואה ענינים‪ ,‬וואס דער רבי ז"ל האט איהם ארויס‬
‫ז"ל פלעגט איינשטיין אין שיקאגו ביי הרה"ג חיים‬ ‫געהאלפן מיט דאקטוירים און עס האט איהם נישט‬
‫גאלדצווייג זצ"ל רב דקהל תפארת משה‪ ,‬און אין טאראנטא‬ ‫געקאסט קיין פרוטה אחת‪ .‬פארן אהיימפארן איז דער יוד‬
‫ביי הרה"ח ר' אברהם קאפלאוויטש ז"ל‪ .‬און אפילו אין די‬ ‫געקומען זיך געזעגענען און באדאנקן רבינו זי"ע זאגענדיג‬
‫שפעטערע יאהרן ווען ער איז שוין געקומען מיט מער‬ ‫צווישן אנדעדע‪" :‬איך בין א סוחר פון אנטיק און איך האב‬
‫מענטשן און עס איז געווען ענג‪ ,‬האט ער קיינמאל נישט‬ ‫ביי מיר א סלאוויטא גמרא פון שנת תקצ"ב וואס דער דרוק‬
‫געוואלט משנה זיין די אכסניות‪{ .‬כדאיתא אצל אברהם‬ ‫האט זייער א שטארקע חשיבות ווייל עס פארמאגט אין זיך‬
‫אבינו (רש"י‪ ,‬פ' וירא ש"בדרך חזרה פרע הקפותיו"‪,‬‬ ‫צענדליגע הסכמות פון גדולי ישראל אין יענעם דור‪ .‬אלס‬
‫ועיי"ש}‪.‬‬ ‫הכרת הטוב בין איך גרייט עס צו פארקויפן פארן רבי'ן פאר‬
‫קאסט פרייז"‪ ...‬נישט נאר אז דער רבי האט נישט געפילט‬
‫בדרך אגב‪ ,‬אין די תקופה ווען די באוואוסטע‬ ‫קיין פחיתות הכבוד פון דעם‪ ,‬נאר ער האט אים געזאגט‬
‫פילאנטראפישע משפחה‪ ,‬משפחת רייכמאן פון‬ ‫מיט א שמייכל‪" :‬ח"ו‪ ,‬איך וויל איר זאלט פארדינען אויף‬
‫טאראנטא‪ ,‬האט געליטן שווערע געלט פארלוסטן אין‬ ‫דעם" און דער רבי ז"ל האט געקויפט דעם ספר פארן "פולן"‬
‫ענגלאנד‪ .‬האבן זיי נישט געטיילט קיין גרויסע סכומים נאר‬ ‫פרייז‪ ,‬און דער יוד האט גענומען דאס געלט‪...‬‬
‫פאר "עניי עירך"‪ ,‬ארימעלייט פון טאראנטא זעלבסט‪.‬‬
‫אנדערע האט מען אפילו נישט אריין געלאזט‪ .‬אבער ווען‬ ‫מסעות חיזוק בערים רחוקות‬
‫רבינו איז געקומען קיין טאראנטא האבן זיי איהם‬ ‫ווי באקאנט‪ ,‬פלעגט דער רבי אפהאלטן די יערליכע נסיעות‬
‫אויפגענומען בכבוד גדול‪ ,‬טענה'נדיג‪" :‬סקווירא'ער רבי‪ ,‬איז‬ ‫קיין טאראנטא‪ ,‬שיקאגו וכו' מחזק צו זיין די היגע תושבים‪.‬‬
‫עניי עירך! ווייל ער העלפט פאר טויזנטער יודן אין די גאנצע‬ ‫דער רבי האט אבער קיינמאל נישט געלאזט אז מ'זאל‬
‫וועלט‪ ,‬און צווישן זיי איז אויך דא יודן פון טאראנטא‪.‬‬ ‫דארט מאכן א טיי אווענט אדער אן אפיעל‪ ,‬זאאגענדיג אז‬
 ‫פרק יא'‬
‫~ ענוה גדולה מכולם ~‬
‫דער רבי האט געהאט א גרויסע תקיפות און שטארקייט‪ ,‬אבער גלייכצייטיג איז ער געווען עניוות'דיג און ווייך אין זיין פריוואט‬
‫לעבן‪ .‬ער איז געווען קשה כארז צו העלפן אידן‪ ,‬אבער אויך רך כקנה‪ ,‬און עניו כהלל‪.‬‬
‫דער קוממית'ער רב ז''ל איז אמאל געווען אויף א שבע‬ ‫הרופא לשבורי לב‬
‫ברכות ביים רבי'ן ז"ל‪ ,‬אין די תקופה וואס דער רבי איז שוין‬ ‫העכער דעם רבי'ן ז"ל האט געוואוינט יאהרן לאנג אן‬
‫געווען חלוש‪ .‬דער רבי האט ברוב ענוותו אנגערופן‬ ‫עלטערע איד און ער איז געווועהן א בן בית ביים רבי'ן אין‬
‫שפעטער דער קוממיות'ער רב בעטענדיג‪" :‬קוממיות'ער‬ ‫שטוב‪ .‬אויף דער עלטער האבן זיינע קינדער איהם געוואלט‬
‫רב‪ ,‬זייט מיר מוחל אז איך האב מיך נישט גענוג אפגעגעבן‬ ‫אריין לייגן אין אן אלט‪-‬היים‪ ,‬אבער דער איד האט קיינמאל‬
‫מיט אייך"‪...‬‬ ‫נישט געוואלט גיין זאגענדיג‪" :‬אין דעם טאג וואס איר וועט‬
‫מיך אוועק נעמען פון דא גיי איך שטארבן‪ "...‬ליידער זענען‬
‫ווען ר' שמעון מייער הי"ו איז נאך געווען א קינד האט ער זיך‬ ‫זיינע ווערטער מקיום געווארן‪ .‬ביום פון א שמחה ביי רבינו‬
‫אמאל אנגעלעהנט אויפן שטענדער פונם רבי'ן ז"ל‪ ,‬און‬ ‫(סעודת עניים של חדב''ן האדמו"ר מוויזניץ שליט''א)‬
‫בטעות האט ער אראפ געווארפן דעם הייליגן אלטן ירושה‬ ‫זענען געקומען זיינע קינדער ‪ 8:00‬אינדערפרי און זיי האבן‬
‫סידור פון רבינו מהר"י זצוק"ל‪ ,‬וועלכע איז געווען חביב‬ ‫איינגעפאקט זיינע פעקלעך און זיי האבן איהם אריבער‬
‫ונערץ ביים רבי'ן‪( .‬ראה לעיל מדור 'עמוד התפלה'‪,‬דער‬ ‫געפירט צו אן אלט‪-‬היים‪ .‬יענעם נאכמיטאג האט דער איד‬
‫הייליגער סידור) ווען דער רבי האט דאס געזען האט דער‬ ‫אויסגעהויכט זיין נשמה‪ .‬שפעטער איז מען געוואויר‬
‫רבי געגעבן א קרעכץ‪" :‬אוי וויי‪ ,‬וואס האסטו געטוהן?‪,‬‬ ‫געווארן אז דער רבי פלעגט יאהרן לאנג ארויף גיין יעדע‬
‫קענסט נישט אכטונג געבן וואס דו טוהסט"‪ ...‬צומארגענס‬ ‫אויפדערנאכט צו איהם און איהם לייגן אקסעגין און איהם‬
‫האט איהם דער רבי צוגערופן און ער האט איהם געבעטן‪:‬‬ ‫באשמירן‪ ,‬אן דעם וואס איינער זאל וויסן דערפון‪.‬‬
‫"זיי מיר מוחל‪ ,‬אז איך האב דיך אנגעשריגן און פארשעמט‬
‫ברבים"‪( ...‬מפי ר' שמעון מייער הי''ו)‬
‫מלך שמחל על כבודו‬
‫ס'געוועהן איין יאהר ערב ראש השנה‪ ,‬און ר' יוחנן שור‬ ‫"יעדע מאל וואס איך קום צום רבי'ן לערן איך מיך אויס א‬
‫שליט''א האט זיך אריינגעזעצט אין ביהמ''ד מיט א גמרא‬ ‫הנהגה טובה‪ ,‬אדער א גוטע מדה"‪ .‬איינמאהל האט דער‬
‫און אנגעהויבן דורכלערנען בלאט נאך בלאט מיט א חיות‬ ‫דאקטער מיט געברענגט מיט זיך זיין קליין יונגל פון אכט‬
‫אויפן קול‪ .‬ער האט אבער נישט אין אכט גענומען אז ביים‬ ‫יאהר אלט‪ .‬אינמיטן האט מען אנגעהויבן צו שמועסן זאכן‪,‬‬
‫עמוד שטייט דער רבי מיטן טלית איבערגעדעקט און טוט‬ ‫וואס מען האט נישט געוואלט דאס קינד זאל הערן‪ .‬האט‬
‫זיין הייליגע עבודה ערב ראש השנה‪ .‬פארן רבי'ן האט זייער‬ ‫דער רבי געבעטן אז די קינד זאל ווארטן אינדערויסן‪.‬‬
‫געשטערט דאס הויעך לערנען פון ר' יוחנן‪ ,‬און דער רבי‬ ‫נאכדעם וואס מ'האט געענדיגט דעם שמועס‪ ,‬האט דער‬
‫האט זיך אנגערופן‪" :‬אוי‪ ,‬ער האט מיר מבלבל געוועהן"‪ .‬ר'‬ ‫רבי צוריק אריינגערופן דאס קינד און ער האט איהם‬
‫יוחנן האט זיך גלייך געכאפט אז דאס שטערט דעם רבי'ן‬ ‫געבעטן‪" :‬זיי מיר מוחל אז איך האב דיך ארויס געשיקט‪"...‬‬
‫איז ער שטילערהייט ארויס פון ביהמ''ד און געגאנגען‬ ‫(מפי ד"ר ראמראז‪ ,‬א ציין דאקטער)‬
‫לערנען ערגעץ אנדערש‪.‬‬
‫יענעם ערב ראש השנה דריי אזייגער נאכמיטאג באקומט‬
‫ר' יוחנן א טעלעפאן רוף‪ .‬אויפן אנדערע זייט טרייבל רעדט‬
‫דער גבאי און זאגט פאר ר' יוחנן'ס מאמע אז ר' יוחנן זאל‬
‫שוין אריבערקומען אין ביהמ''ד‪ ,‬ווייל דער רבי וויל נישט‬
‫אנהייבן התרת נדרים איידער ר' יוחנן קומט אריבער‪ .‬ר'‬
‫יוחנן איז געלאפן מיט איין אטעם צום ביהמ''ד‪ ,‬נישט‬
‫וואוסענדיג וואס עס ערווארט אים‪ .‬שטייענדיג עטליכע‬
‫הייזער אוועק פון ביהמ''ד זעהט ער ווי דער רבי ז"ל שטייט‬
‫אינדרויסן פון ביהמ''ד מעוטר בטלית ותפילין‪ ,‬און עטליכע‬
‫שמשים שטייען און ווייזען מיט די הענט אז ער זאל זיך‬
‫אביסעלע צויאגן‪ .‬אריינקומענדיג אין ביהמ''ד האט אים‬
‫דער רבי באלד אריינגערופן צו זיך אין צימער און מיט אן‬
‫איידעלע גלעט אים געבעטן ער זאל אים מוחל זיין‪ ,‬פארן‬
‫אים פארשעמען היינט אינדערפרי‪ .‬גלייכצייטיג האט אים‬
‫דער רבי אויך דערלאנגט א שיינע מתנה‪.‬‬
‫וועגן קינדער האבן און איך האב שוין ב"ה צוויי קינדער און‬
‫איך האב קיינמאל נישט געזאגט פארן רבי'ן‪ .‬אבער דער רבי‬
‫האט מיר נישט פארגעסן"‪ ...‬האט דער רבי געזאגט‬
‫נאכדעם‪" :‬איך האב איהם געוואלט אליין פרעגן פארוואס‬
‫ער איז נישט געקומען דערציילן‪ ,‬אבער איך האב איהם‬
‫נישט געוואלט פארשעמען‪ ,‬האב איך איהם גארנישט‬
‫געזאגט"‪...‬‬
‫געבעטן‪" :‬זיי מיר מוחל אז איך האב מיך נישט געזעגנט פון‬
‫מהולל בתשבחות‬
‫אין קעמפ האבן געארבייט אפאר איראנער בחורים‪.‬‬
‫איינמאל האט א קינד געזאגט פאר איינעם פון זיי א ווארט‬
‫אויף ענגליש‪ ,‬און פאר איינע פון די ארבייטער האט זיך‬
‫געדאכט אז ער זאגט אויף איהם אז ער איז א "קנעכט"‪ .‬דער‬
‫ארבייטער האט זיך זייער באליידיגט און ער איז געווארן‬
‫זייער פארווייטאגט פון דעם‪ .‬דער רבי ז"ל האט פונקט‬
‫געוויילט דעמאלס אין קעמפ און האט זיך דערוואוסט פון‬
‫די מעשה‪ ,‬דער רבי האט דעמאלט געהייסן אז מ'זאל‬
‫צצוזאמרופן אלע בחורים פון קעמפ און אלע ארבייטער‪,‬‬
‫ווייל ער וויל עפעס רעדן‪ .‬ווען אלע זענען זיך‬
‫צוזאמענגעקומען האט דער רבי ארויפגערופן דעם‬
‫איראנ'ער בחור‪ ,‬און ער האט איהם אנגעהויבן‬
‫אויסצוריהמען און אויסלויבן אינפארענט פון די‬
‫פארזאמעלטע‪ .‬מ'קען זיך נישט פארשטעלן די שמחה פון‬
‫דעם אומגליקליכע בחור‪ ,‬אז דער רבי אליין האט איהם‬
‫משבח געווען‪.‬‬
‫לקיים הבטחתו‬
‫מיין זוהן האט אלס קינד געראטעוועט אין קעמפ א קליין‬
‫קינד וואס איז אריין געפאלן שבת צופרי אין די "סווימינג‬
‫פול" ווען קיינער איז נישט געווען דארט‪ .‬מוצאי שבת האט‬
‫דער רבי ז"ל אליין אנגערופן מיין קינד און ער האט איהם‬
‫געדאנקט אויף די גרויסע זאך וואס ער האט געטוהן און ער‬
‫האט איהם צוגעזאגט אז ער וועט אנטייל נעמען ביי זיין בר‬
‫מצוה‪ .‬ווען דאס קינד האט בר מצוה געהאט איז שוין דער‬
‫רבי געווען א זקן וחלוש‪ ,‬אבער מיט דעם אלעמען האט ער‬
‫זיך אנגעשטרענגט און ער איז געקומען צו די בר מצוה‪ ,‬אלס‬
‫הכרת הטוב אז ער האט געראטעוועט א קינד אין זיין‬
‫קעמפ‪( .‬מפי הרה"ג יהושע כ"ץ אב"ד מאגרוב שליט"א)‬
‫בורח מן הכבוד‬
‫דער רבי ז"ל פלעגט ארויספארן יעדן יאהר אין קעמפ אויף‬
‫שבת עקב צו וויילן מיט די תלמידים‪ ,‬מוצאי שב"ק פלעגט‬
‫מען איהם באגלייטן מיט פאקלען ביז זיין וואוינונג‪.‬‬
‫אלעמאל ווען מ'פלעגט איהם באגלייטן מיט די פאקלען‪,‬‬
‫פלעגט ער שנעל אריבער לויפן צווישן די קינדער‪ ,‬עס האט‬
‫אפילו נישט געהאלפן‪ ,‬אז מ'האט איהם געבעטן ער זאל גיין‬
‫שטאטלעך‪ ,‬ווייל ער פלעגט אנטלויפן פון כבוד ווי פון‬
‫פייער‪ .‬אויף דער עלטער ווען דער רבי איז שוין געגאנגען‬
‫שטאט בעל כרחו‪ ,‬האט ער זיך אנגערופן צו מיר‪" ,‬איך האב‬
‫קיינמאל נישט געפילט‪ ,‬וויאזוי א מת ל"ע פילט ווען מ'פירט‬
‫איהם‪ ,‬אבער איך מיין אז ער פילט דאס וואס איך פיל‬
‫יעצט"‪( ...‬מפי הר"ר יעקב יחזקיהו האפפמאנן הי"ו)‬
‫אמאהל איז איינער פון די אייניקלעך געקומען זיך‬
‫געזעגענען פונם רבי'ן‪ .‬עס איז געווען ערש"ק און דער רבי‬
‫ז"ל האט געהאלטן אינמיטן מעביר סדרה זיין‪ .‬אזוי ווי דער‬
‫אייניקל האט געזען אז ער האלט אינמיטן האט ער נישט‬
‫געוואלט שטערן און ער איז זיך אוועק געפארן אויף שבת‬
‫אהן זיך צו געזעגען‪ .‬עטליכע שעה שפעטער האט דער רבי‬
‫איהם אנגערופן אויפן טעלעפאן און ער האט איהם‬
‫דיר"‪...‬‬
‫אמאל פלעגן די בחורים פון ישיבה קטנה דאווענען מיטן‬
‫רבינ'ס מנין וועלכע האט זיך אנגעהויבן שפעט‪ .‬איינמאל‬
‫האט זיך געמאכט‪ ,‬ווען בחורים האבן געהאט טענות צווישן‬
‫זיך היתכן מ'דאווענט שפעט‪ ,‬מ'דארף דאך דאווענען פרי‬
‫ווייל מ'דארף גיין לערנען‪ ,‬און די בחורים זענען געוועהן‬
‫אביסל צוהיצט‪ .‬דעמאלטס האט דער רבי אריינגערופן ר'‬
‫יוחנן שור שליט"א צוזאמען מיט צוויי בחורים בקודש‬
‫פנימה‪ ,‬און ער האט זיך ברוב ענוותו אנטשולדיגט פאר זיי‬
‫פארן דאווענען שפעט זאגענדיג‪ :‬אז וויבאלד ער איז נישט‬
‫געוועהן געזונט האט ער געמוזט דאווענען שפעט‪ .‬אבער‬
‫פון היינט און ווייטער וועט ער פרובירן צו דאווענען פרי‪...‬‬
‫זוכר נשכחות‬
‫דער רבי ז"ל האט געדענקט א יעדן איינעם וואס איז‬
‫געקומען צו איהם‪ ,‬און ער פלעגט זיך אלעמאל באקלאגן אז‬
‫מענטשן קומען נאר ווען עס איז זיי שלעכט אויפן הארצן‬
‫אבער ווען עס איז דא א בשורה טובה און עס גייט זיי גוט‪,‬‬
‫קומען זיי נישט פארציילן‪ .‬עס איז אמאל געווען א קידוש‬
‫אין ביהמ"ד שבת און דער עולם איז אדורך געגאנגען געבן‬
‫לחיים פארן רבי'ן זצ"ל ווען איינער פון די חברים פונעם בעל‬
‫שמחה זענען דורך געגאנגען האט דער רבי געפרעגט‪" :‬וואס‬
‫טוהט זיך ביי איהם?"‪ ...‬קיינער האט נישט געוואוסט וואס‬
‫דער רבי מיינט‪ .‬זענען די מקורבים צוגעגאנגען צו דעם‬
‫יונגערמאן און זיי האבן איהם געפרעגט וואס ס'טוט זיך‬
‫מיט איהם‪ .‬האט דער יונגערמאן זיך געגעבן א כאפ‪" :‬אוי!‬
‫פאר יאהרן צוריק בין איך געקומען בעטן הילף פונעם רבי'ן‬
 ‫פרק יב'‬
‫~ עמוד החסד ~‬
‫דער רבי ז"ל איז געווען באוואוסט איבער די גאנצע וועלט מיט זיינע מעשי החסד‪ ,‬דאס איז די גולת הכותרת פון‬
‫זיין לעבן‪ .‬ער איז געווען אן איש חי ורב פעלים‪ ,‬וועלכער האט פיר און צוואנציג שעה א טאג געזארגט פארן כלל‬
‫ישראל‪ .‬א גאנצן טאג און א גאנצע נאכט‪ ,‬איז דער רבי געווען גרייט צו טוהן א טובה פאר א יוד‪ ,‬הן בדיבור‪ ,‬הן‬
‫בגוף‪ ,‬והן בממון‪ ,‬און טויזנטער יודן זענען געהאלפן געווארן במאמר פיו בעצה ותושי'‪ .‬אויף דעם צוועק האט דער‬
‫רבי ז"ל מפקיר געוועהן זיין גאנץ לעבן‪ ,‬זיין געזונט‪ ,‬זיין צייט און משפחה‪ ,‬זיצענדיג שעות אויף שעות מיט אן אוזן‬
‫קשבת אויסצוהערן די צרות ישראל בכלל ובפרט‪ ,‬און אויפנעמענדיג צענדליגער אידן מדי יום ביומו‪ ,‬מיט אן‬
‫אומפארשטענדליכן רואיגקייט ובספר פנים יפות‪ ,‬און זיי גלייכצייטיג באגלייט בדברי עידוד וחיזוק כמים קרים‬
‫על נפש עיפה‪ .‬גדולי ישראל האבן צו איהם געשיקט אידן בעת צרה‪ ,‬און צדיקי דורו האבן מפליא געווען פה אחד‬
‫זיין איבערגעגעבנהייט פאר יעדן יחיד ויחיד פון כלל ישראל‪.‬‬
‫געווען‪ ..." :‬מיינע הייליגע אבות און זיידעס האבן זייער‬ ‫פעולות נשגבות להצלת יהודי אירופה‬
‫אז מ'רעדט פונם רבינ'ם 'מדת החסד' איז כדי צודערמאנען אסאך גוטס געטוהן פארן כלל דורך דעם וואס זיי האבן‬
‫אויפן שפיץ‪-‬גאפל‪ ,‬איבער דעם רבינ'ס אויפטוהונגען דיים געוואונטשן ישועות‪ ,‬און דורך מעשי מופתים וכו'‪ .‬איך קען‬
‫צווייטן וועלט‪-‬קריג‪ .‬הגם‪ ,‬אז בחסדי ה' האט דער רבי נישט דאס נישט טוהן‪ ,‬מוז איך פועל'ן ישועות במעשה"‪ ...‬ואשרי‬
‫אדם שזכו לו אבותיו‪( .‬מפי הרה"ח ר' משה האפפמאנן ז''ל)‬
‫פיזיש מיטגעמאכט די רדיפות‪ ,‬נגישות‪ ,‬מערדערייען‪ ,‬און‬
‫אלגעמיינע האס צום יודישן פאלק ביים צווייטן וועלט'ס‬
‫קריג‪ ,‬האט ער אבער גייסטיש מיטגעלעבט און מיטגעפילט‬
‫יעדן פאזע פון חורבן אייראפע‪ .‬זיין לויטער הארץ האט‬
‫געבלוטיגט און געפיברט‪ ,‬הערענדיג די גרויזאמע חורבנות‬
‫וואס די פארשאלטענע דייטשן ימ"ש האבן פאראורזאכט‬
‫פאר זיינע טייערע ברודער און שוועסטער‪ .‬בשעת די‬
‫מלחמה האט ער טאקע נאר געקענט מיטפילן‪ ,‬מיטוויינען‬
‫און מתפלל זיין‪ .‬אבער באלד נאך די מלחמה האט זיך דער‬
‫רבי ז"ל געשטעלט ווי א מלאך המושיע אויפצונעמען אין‬
‫אמעריקא די אודים מוצלים מאש‪ ,‬און זיי פארשאפן די‬
‫סאמע וויכטיגסטע נויטבאדערפענישן‪ .‬ער האט זיך‬
‫געזארגט פאר זייערע עסן‪ ,‬קליידונג‪ ,‬וואוין‪-‬ערטער‪ ,‬און‬
‫פרובירט זיי צו העלפן אויפבויען א ווייטערדיגע אידישן‬
‫לעבן‪.‬‬

‫פועל ישועות בפועל ממש‬

‫עס איז אמאל פארגעקומען א גרויסע דינער פון‬
‫הונדערטער דאקטוירים‪ ,‬לכבוד דר‪ .‬מילגרוימען וואס איז‬
‫ארויס אויף פענסיע‪ .‬און א גרויסע פראפעסער האט איהם‬
‫איבער גענומען‪ ,‬און עס איז פארקומען א גרויסע‬
‫פארזאמלונג פון דאקטוירים לכבוד דעם‪ .‬די דאקטורים‬
‫האבן געשיקט א שליחות איינצולאדענעו דעם רבי'ן‬
‫אנטייל צו נעמען אין די פארזאמלונג‪ .‬פארשטייט זיך אז‬
‫דער רבי האט זיך אנטזאגט פון זיך צו באטייליגן‪ ,‬אבער דער‬
‫רבי האט געשיקט א בריוו וואס דער נייער דר‪ .‬זאל‬
‫פארליינען פאר אלע דאקטוירים און פראפעסארן‪ .‬איך בין‬
‫געוועהן אנוועזענד ביים פארטי כדי פארצושטעלן דעם‬
‫בריוו און רעפרעזענטירן דעם סקווערער רבי'ן‪ .‬נאכדעם‬
‫וואס איך האב געענדיגט צו רעדן האט דער נייער דר‪.‬‬
‫פארגעליינט דעם בריוו פונם רבי'ן‪ .‬די תוכן פונעם בריוו איז‬
‫א הדרת פנים און זעצט זיך אוועק מיט זיין ספר‪ .‬ער האט‬ ‫מיצר בצרתן‬
‫די היינטיגע עסקנים פון אלע ביקור חולים ארגאניזאציעס‪ ,‬אים נישט געקענט‪ ,‬און האט פארשטאנען אז ער ווארט‬
‫זענען אלע זיינע תלמידים‪ .‬דער רבי ז"ל האט פאר זיי אויך אויפ'ן דאקטער‪.‬‬
‫אויסגעטראטן דעם וועג‪ ,‬וויאזוי מייעץ זיין פאר קראנקע‬
‫ל"ע‪ ,‬און וויאזוי צו פועלן ביי א דאקטער‪ .‬אבער ביים רבי'ן כמעט אין די פארטאגס שטונדען‪ ,‬ביים ענדיגן די שווערע‬
‫איז געווען גאר אנדערש‪ ,‬דארטן איז עס געווען מיט א ‪ 6-7‬שטונדען אפעראציע‪ ,‬איז דער דאקטער‬
‫מסירות נפש וואס קיינער קען נישט נאכמאכן‪ .‬דער רבי ארויסגעקומען‪ ,‬און ער האט באמערקט דעם יוד וואס‬
‫זצ"ל האט זיך אריינגעלייגט אין די זאך אינגאנצן‪ ,‬ער פלעגט ווארט אין זאל מיט א תהילימ'ל אין די הענט‪ .‬דער דאקטער‬
‫נאכגיין יעדע פרט און רופן יעדע פאר מינוט דעם דאקטער‪ ,‬האט אבער באלד באמערקט אז דאס איז נישט קיין‬
‫צווייטער ווי דער רבי ז"ל זעלבס‪ ...‬האט ער געגיבן א‬ ‫זעהן ווי עס האלט אין וואס עס טוהט זיך‪.‬‬
‫געשריי‪" :‬אוי‪ ,‬ראביי! ווען איך וואלט געוואוסט אז דאס איז‬
‫הרה"ג סאדוונא רב שליט"א דערציילט‪ :‬דער רבי ז"ל האט דיין פאמיליע מיטגליד‪ ,‬וואלט איך גלייך מסכים געוועהן"‪...‬‬
‫מיר אמאל געשיקט מיט א חולה ל"ע צו א ווייטע שפיטאל‪ ,‬אנדערש האט ער נישט פארשטאנען וואס עפעס איז דער‬
‫איך בין דארט געווען אליין צווישן גוים דריי טעג‪ .‬דער רבי רבי געקומען אין שפיטאל‪ ,‬אויב נישט אז ער איז א קרוב‬
‫האט מיר גערופן יעדע שעה בייטאג און ביינאכט צו פרעגן צום קראנקען‪ ...‬האט איהם דער רבי געענטפערט‪" :‬איך‬
‫וואס טוהט זיך‪ .‬איינמאל האט ער מיר געזאגט‪" :‬איך רוף האב נישט געוואלט אז דו זאלסט טראכטן‪ ,‬אז איך שלעפ‬
‫דיך נישט ווייל איך וויל וויסן‪ ,‬איך רוף דיך ווייל איך וויל נישט דיר ארויס פון דיין וואקאציע און איך זיץ מיר ביי מיר‬
‫אינדערהיים"‪...‬‬ ‫אז דו זאלסט שפירן אז דו ביסט אליין"‪...‬‬

‫עומד ומתפלל‬
‫עס האט דערציילט א איש נאמן‪ ,‬אז איינמאל האט זיך‬
‫געמאכט א קריטישער מצב אין זיין פאמיליע און מען האט‬
‫געדארפט א גרויסן ספעציאליסט דורכצופירן א לעבענס‪-‬‬
‫וויכטיגן אפעראציע‪ .‬צופעליג איז עס געוועהן א חגא‪-‬‬
‫נאכט‪ ,‬ווען רוב דאקטורים זענען אויף אורלויב‪ ,‬און אוודאי‬
‫די גרויסע ספעציאליסטן אין וועמען ער איז געוועהן‬
‫אנגעווי זן‪ .‬דער איד איז ממש אריינגעפאלן אין א יאוש‪,‬‬
‫נישט וואוסענדיג ווי אזוי ער וועט דא געהאלפן ווערן‪ .‬דער‬
‫איד האט נישט געקענט דעם רבי'ן‪ ,‬און דער רבי האט אים‬
‫אוודאי נישט געקענט‪ ,‬אבער ער האט פארט גענומען מוט‬
‫און אנגעקלינגען אויפ'ן טעלעפאן צום רבי'ן און‬
‫געשילדערט זיין מצב‪.‬‬
‫נאר די נאנטע מקורבים האבן געוואוסט אז דער רבי ז"ל‪,‬‬
‫דער גרויסער אוהב ישראל ומיצר בצערתן‪ ,‬פלעגט נאך‬
‫אזעלכע שווערע שעות פון אויסהערן ביטערע צרות ישראל‬
‫און געבענדיג זיינע עצות והדרכות פאר אזויפיל‬
‫צעבראכענע הערצער‪ ,‬נעמען זיין ספר תהילים און זיך‬
‫אויסוויינען דאס הארץ פאר השי''ת‪ ,‬זייענדיג מתפלל‬
‫בדמעות שליש פאר'ן בורא רפואות ורופא חינם ער זאל‬
‫צושיקן די ריכטיגע ישועות ורפואות פאר די נפשות‬
‫האומללים‪.‬‬

‫חנם אין כסף‬

‫אומצאליגע מאל איז געוועהן‪ ,‬אז דער רבי האט ערלעדיגט‬
‫ביי די גרעסטע דאקטורים אז זיי זאלן דורכפירן די‬
‫שווערסטע פראצעדורן אן קיין אפצאל‪ ,‬פאר מענטשן וואס‬
‫זענען ליידער אנגעוויזן דערין און האבן עס נישט געקענט‬
‫ערלויבן‪ .‬דר‪ .‬פלאטס האט דערציילט‪ :‬איינמאל רופט מיך‬
‫אהן דער רבי און ער בעט פון מיר‪ ,‬איך וויל שיקן צו דיר א‬
‫יוד וואס איז א גרויסער ארימאן‪ ,‬איך בעט דיך נעם איהם‬
‫פאר'ן רבינ'ס וועגן מאכן אן אויסנאם‪ ,‬און ער וועט יא‬
‫אהן אן קיין געלט‪ .‬האב איך מסכים געווען‪ .‬זאגט מיר דער‬
‫רבי‪" :‬איך בעט דיך‪ ,‬געב איהם נאך צו אפאהר דאלער" דער‬
‫ד"ר לייגט צו מיט א שמייכל‪" :‬האב איך איהם דען געקענט‬
‫זאגן ניין?"‪...‬‬
‫דער רבי האט אויפ'ן ארט גערופען איינעם פון די גרעסטע‬
‫דאקטורים אויף דעם געביט‪ ,‬און אים "באפוילן" אריינצוגיין‬
‫אין שפיטאל דורכצופירן די אפעראציע‪ .‬דער דאקטער האט‬
‫געזאגט‪ ,‬אז כאטש אונטער קיינע אומשטענדן וואלט ער‬
‫איצט נישט אריינגעגאנגען אין שפיטאל‪ ,‬מוז ער אבער‬
‫אריינקומען אין שפיטאהל צו מאכן די אפעראציע‪ .‬בשעת‬
‫דער דאקטער האט דורכגעפירט די אפעראציע אין איינס‬
‫פון די גרויסע שפיטעלער אין מאנהעטן‪ ,‬האט דער איד‬
‫באמערקט וואו אינעם ווארט‪-‬זאל קומט אריין א איד מיט‬
 ‫פרק יג'‬
‫~ זכרה לחסדי דו"ד עבדיך ~‬
‫עס איז לעגענדאר באקאנט די זעלטענע קשרים וואס דער רבי ז"ל האט אנגעבינדן מיט די גרעסטע דאקטורים‬
‫און ספעציאליסטן איבער דער וועלט‪ ,‬וואס ער האט גענצליך מקדיש געוועהן לטובת הכלל‪ ,‬ארויסצוהעלפן אידן‬
‫בעת צרתם‪ ,‬זייענדיג ממש א מלאך המושיע פאר צאל‪-‬לאזע אידן במשך פון צענדליגע יארן‪.‬‬
‫איינער פון די הויכראנגיקע אנפירער פון די גרויסע מאונט‪-‬‬ ‫די קשרים האט דער רבי ז"ל אין גרויס טייל איינגעשאפן‬
‫סיינע שפיטאל‪ ,‬וועלכע איז געקומען מנחם אבל זיין די‬ ‫ביי זיינע מערער נסיעות איבער'ן לאנד לטובת "וועד‬
‫משפחה נאכן פטירה פון רבי'ן האט ער געזאגט ווי‬ ‫העזרה" צו העלפן ראטעווען אידן ביי די צווייטע וועלט‬
‫פאלגענד‪" :‬דער רבי האט זיך אויסגעקענט אין די גאנצע‬ ‫מלחמה‪ .‬און דער דאזיגער טייל איז טאקע געוועהן דער‬
‫ברייט‪-‬פארצווייגטע חכמת הרפואה‪ ,‬און אין אלע‬ ‫הויכפונקט פונם רבינ'ס חסד‪ ,‬אבער ס'איז אויך אילוסטירט‬
‫קאמפליצירטע רפואות און מדיצינען‪ .‬ווען א דאקטער‬ ‫געווארן אין אנדערע וועגן‪ .‬ווי דורך דעם רבינ'ס פריוואטע‬
‫פלעגט מיט איהם רעדן האט ער געפילט ווי ער רעדט צו א‬ ‫צדקות פאר אומצאליגע אידן בדרך מתן בסתר‪.‬‬
‫צווייטן דאקטער‪ .‬אסאך מאל ווען דער רבי האט מיך גערופן‬
‫בעטן עסקנות‪ ,‬האב איך איהם געזאגט‪" :‬איך בין געווארן א‬ ‫חכם ונבון בעניני רפואה‬
‫דאקטער צו העלפן פאר די מענטשהייט‪ ,‬מוז איך פאלגן‬ ‫דער רבי ז"ל איז כמה פעמים מחולק געווען מיט זיין דעה‬
‫וואס דער רבי הייסט מיר"‪ .‬איך האב געברענגט פארן רבין‬ ‫מיט אנדערע צדיקים וקדושים ווען עס איז געקומען צו‬
‫א בוך וואס הייסט "די בעסטע דאקטורים"‪ ,‬וואס ווייזט‬ ‫עניני רפואה‪ .‬דער רבי איז געווען א יחיד מומחה און חכם‬
‫רעקארדס און רעפוטאציע פון די דאקטורים‪ .‬האט ער מיר‬ ‫ונבון בעניני רפואה‪ .‬ער פלעגט זיך אנרופן מיטן גאנצן‬
‫געזאגט‪" :‬איך דארף נישט דעם בוך‪ ,‬איך קען אליין מאכן‬ ‫תקיפות‪" :‬אין דעם בין איך דער מבין"‪ ...‬ער האט זיך טאקע‬
‫אזא בוך"‪ ....‬ער איז געווען א גרויסער מבין אויף דאקטורים‬ ‫געהאלטן בתקיפות און ער האט פארשטאנען בעסער ווי‬
‫ווער פון זיי ס'קען זיין פאך און ווער נישט‪ .‬מיט זיין שטארקן‬ ‫דאקטורים‪ ,‬און דעם רבי'נס תקיפות האט אפט‬
‫מח‪ ,‬און בעיקר מיט זיין גוט הארץ האט ער אלעס‬ ‫געראטעוועט לעבנס‪.‬‬
‫אמבעסטן אפגעשאצט‪ .‬ביי אונז אין שפיטאל איז א‬
‫פאציענט פון ראביי טווערסקי געווען א ספציעלע‬ ‫די דאקטורים זעלבס האבן אויסטערליש באוואונדערט‬
‫פאציענט‪ .‬מען האט זיך אסאך מער אפגעגעבן מיט איינעם‬ ‫דעם רבינ'ס טיפע פארשטאנד אין די עינינים‪ ,‬כאטש ער‬
‫וואס דער רבי האט געשיקט"‪...‬‬ ‫האט דאס נישט געלערנט אוון האט בכלל נישט געהאט‬
‫קיין צייט נאכצופאלגען די אלע ערפינדונגען‪ .‬דער רבי ז"ל‬
‫האט זיך געקענט אויסטענ'ן מיט דאקטורים וועלכע עס איז געווען א פרוי וואס די דאקטוירים האבן געזאגט אז‬
‫באהאנדלונגען צו געבן פאר וועלכע פאציענט און צומאל זי וועט נאר קענען בלייבן לעבן אויב מען וועט איר אראפ‬
‫האט דער רבי אנדערש אויסגעליינט די "עקסרעיס" צום נעמען ביידע פוס ל"ע‪ .‬האט די משפחה גערופן דעם רבי'ן‪,‬‬
‫און דער רבי האט געהייסן אריבער גיין צו אן אנדערע‬ ‫באואונדערונג פון די ספעציעליסטן‪.‬‬
‫שפיטאל‪ .‬מ'האט טאקע אריבערגעפירט די פרוי און נאך ‪6‬‬
‫וואכן איז זי ארויס פון שפיטאל אויף ביידע פיס געזונט און‬
‫פריש און זי האט נאך געלעבט ‪ 15‬יאהר מיט אירע ביידע‬
‫פיס‪.‬‬

‫ר' אייזיק הענדלער הי"ו א תלמיד פון בעל מנחת אלעזר‬

‫זי"ע האט דערציילט‪ :‬איך בין געווען אין 'לעניקס‪-‬היל'‬
‫שפיטאל ווייל איך האב שטארק געליטן פון צוקער‪ ,‬די‬
‫דאקטוירים דארט האבן געזאגט אז מען מוז מיר אראפ‬
‫נעמען א פוס ל"ע‪ .‬דער רבי זצ"ל האט מיר געהייסן איך זאל‬
‫ארויס גיין פון די שפיטאל און גיין קיין מאנטיפיארי‪-‬‬
‫שפיטאל אין די בראנקס‪ .‬די דאקטוירים האבן געשריגן און‬
‫געוואלדעוועט‪ ,‬זיין האבן געזאגט‪ :‬מיר נעמען נישט קיין‬
‫אחריות אויף אזא געוואגטען ריר‪ .‬אבער דער רבי האט זיך‬
‫גארנישט דערשראקן און ב"ה איך בין געבליבן מיט די פוס‪.‬‬
‫ר' יהושע ווידער הי"ו האט דערציילט‪ :‬א קינד פון מיין וואס געט קיינמאל נישט אויף אלעמאל זאגט ער אז מ'קען‬
‫משפחה האט אמאל געעפנט א גלאזענע פלאש און עס נאך עפעס טוהן‪.‬‬
‫האט זיך צעבראכן‪ .‬און א שטיקל גלאז איז אריין אין זיין‬
‫בחכמה פותח שערים‬ ‫אויג ל"ע‪ ,‬די עלטערן האבן זיך געוואנדן צו רבינו פאר א‬
‫דאקטער‪ ,‬עס איז געווען דעמאלס "טענקס‪-‬גיווינג דער רבי ז"ל האט געטון זיין עבודת הקודש פון הצלת‬
‫וויקענד" א צייט פון וואקאציע פאר דאקטוירים‪ ,‬רבינו האט נפשות מיט מסירות נפש‪ ,‬אנטשלאסנקייט און עקשנות‬
‫אנגערופן דר‪ .‬טשענג און ער האט איהם געהייסן ער זאל דקדושה‪ .‬ער איז געווען "בחכמה פותח שערים" און האט‬
‫אריינגייין אין שפיטאל צו דעם קינד‪ .‬דר‪ .‬טשענג האט בטל געעפנט די פארשלאסענע טויערן פון די טייערסטע‬
‫געמאכט אלע זיינע וואקאציע פלענער און ער איז אריין עקסקלוסיווע מעדיצינישע אנשטאלטן‪ ,‬וועלכע האבן‬
‫געפארן אין שפיטאל‪ ,‬די אפעראציע האט געדויערט אפאר נישט געוואלט אננעמען יעדע פאציענט‪ ,‬אבער ווען דער‬
‫טעג (מ'האט געדארפט ארויס נעמען די אויג אינגאצן און רבי ז"ל האט מחליט געווען אז א איד'ס לעבן דארף דארטן‬
‫זיך שפילן דערמיט עטליכע טעג)‪ ,‬און ב"ה דאס קינד האט געראטעוועט ווערן‪ ,‬זענען די טויערן געווארן ברייט אפען‪.‬‬
‫ווייטער געקענט זעהן און האט אויפגעשטעלט א שיינע ס'איז געוועהן "בתבונה משנה עתים"‪ ,‬נישט נתפעל‬
‫געווארן פון די גרעסטע דאקטוירים און ער פלעגט זיי‬ ‫יודישע שטוב‪.‬‬
‫אויפוועקן אינמיטן די נאכט אריבער צו לויפן אין שפיטאל‪,‬‬
‫ער פלעגט זיי אפילו צוריק רופן פון וואקאציעס‪ ,‬און עס איז‬ ‫זכור במוחא ושמור בלבא‬
‫דער רבי ז"ל האט אין זיין קאפ געהאלטן אינפארמאציע און מקויים געווארן די פסוק "וראו כל עמי הארץ כי שם ה'‬
‫מבינות אויף אסאך דאקטורים‪ ,‬און האט געהאט אסאך נקרא עליך‪ ,‬וייראו ממך"‪.‬‬
‫חשבונות צו וועלכן דאקטער צו שיקן יעדן פאציענט‪ ,‬ער‬
‫האט יורד געווען לסוף דעתו פון יעדן דאקטאר‪ ,‬און הר"ר חיים לייטנער הי"ו דערציילט‪ :‬איך האב אמאל געהאט‬
‫אנאליזירט יעדן'ס פראבלעם צו וועלכע דאקטאר זיין א מיחוש‪ .‬בין איך געקומען צום רבי'ן‪ .‬דער רבי האט באלד‬
‫פראבלעם איז פאסיג‪ .‬פאר יעדן האט רבינו צוגעפאסט זיין אויפגעהויבן דעם טעלעפאן‪ ,‬ער האט גערופן דר' אלירי און‬
‫ער האט איהם געבעטן ער זאל מיך אננעמען‪ .‬דר' אלירי‬ ‫דאקטער וואס וועט זיין גוט פאר איהם‪.‬‬
‫האט זיך אבער ארויסגעדרייט זאאגענדיג‪" :‬איך בין שוין‬
‫דער רבי האט געהאט א געוואלדיגע זכרון‪ ,‬און האט זיך פול פאר די קומענדיגע צוויי וואכן‪ ,‬און איך קען נישט‬
‫קיינמאל נישט באנוצט מיט א טעלעפאן בוך‪ .‬ער האט אננעמען יעצט"‪ .‬האט איהם דער רבי געזאגט‪" :‬איך שיק‬
‫געדענקט אויסנווייניג טויזנטער נומערן פון דאקטוירים אין איהם צו דיר מארגן"‪ .‬זאגט ער פארן רבי'ן‪" :‬איך בין שוין‬
‫זייער אפיס – קליניק‪ ,‬היים‪ ,‬שפיטאל‪ ,‬ביפער‪ ,‬פאקס‪ ,‬פארנומען מארגן דעם גאנצן טאג פון זיבן אזייגער צופרי"‪.‬‬
‫סעליולער‪ ,‬וכו'‪ .‬רבינו זצוק"ל האט אפילו נישט געדארפט האט איהם דער רבי געזאגט‪" :‬וועסטו איהם אויפנעמען‬
‫טראכטן‪ .‬אזוי ווי ער האט נאך געהאלטן אינמיטן רעדן מיט זעקס אזייגער"‪ ...‬וכך הוה‪ .‬האט דער דאקטער מיר‬
‫א יוד וועגן א צרה‪ ,‬האבן זיינע הייליגע הענט שוין געדייעלט דעמאלס געזאגט‪" :‬איך האב ליב דעם ראביי‪ ,‬ווייל ער טוהט‬
‫מיט הארץ"‪...‬‬ ‫דעם נומער פונעם פאסיגן דאקטער‪.‬‬

‫הרה"ג אברהם יהושע העשיל ביק אבד"ק מעזיבוזש‬

‫שליט"א האט דערציילט‪ :‬אמאל בין איך געקומען צום רבין‬
‫ז"ל מיט דריי מענטשן וואס האבן געהאט דעם זעלבן‬
‫פראבלעם‪ ,‬האט רבינו יעדן געשיקט צו אן אנדערן‬
‫דאקטער האב איך געפרעגט "פארוואס האט זיי דער רבי‬
‫נישט געשיקט צו איין דאקטער? האט רבינו מיר‬
‫געענטפערט אזוי‪ :‬דער ערשטער איז זייער שטארק קראנק‪,‬‬
‫האב איך איהם געשיקט צו א גרויסן דאקטער וואס האט א‬
‫פראבלעם אז ער האט א שלעכטע הארץ אבער ער קען גוט‬
‫די פאך‪ ,‬דער צווייטער איז נישט אזוי קראנק‪ ,‬האב איך‬
‫איהם געשיקט צו א דאקטער וואס אפילו ער איז אביסל א‬
‫שוואכערע דאקטער איז ער אבער אן איידעלער‪ .‬דער‬
‫דריטער איז שוין ליידער אזוי קראנק אז עס איז שוין נישט‬
‫דא וואס צו טוהן‪ .‬האב איך איהם געשיקט צו אזא דאקטער‬
‫א יוד האט אמאל געדארפט אדורכגיין אן אפעראציע‪ .‬א ער האט זיך אפי' נישט געדארפט חנפנ'ן צו די דאקטורים‬
‫שעה פאר די אפעראציע האט זיך געמאכט א שאלה להלכה און פרובירן רעדן בעקיפין‪.‬‬
‫צו מ'מעג מאכן די אפעראציע‪ .‬האבן זיך די בני המשפחה‬
‫געוואנדן צו אדמו"ר מפאפא זצ"ל‪ .‬דער פאפא רב זצ"ל האט אמאל איז געוועהן אז דער רבי האט אנגערופן א גרויסן‬
‫אנגערופן הגה"צ מבעלז‪-‬מאנטריאל זצ"ל און ער האט דאקטער און ער האט איהם געזאגט‪" :‬מארגן ‪ 11‬אזייגער‬
‫שיק איך דיר א פאציענט‪ ,‬זעה וואס מ'קען טוהן מיט איר"‪.‬‬ ‫געפסקנט אז ס'איז אסור צו מאכן די אפעראציע‪.‬‬
‫דער דאקטער האט נישט געווארט ביז צופרי נאר ער איז‬
‫דער חולה איז שוין געלעגן אין דעם אפעראציע צימער‪ ,‬און גלייך אריבער געקומען‪ ,‬געמאכט דעם אפעראציע און‬
‫די משפחה האט נישט געקענט טרעפן קיין וועג אפילו קיין געלט האט ער נישט גענומען‪ ,‬און דער פאציענט‬
‫אפצוהאלטן די אפעראציע‪ .‬האט מען גערופן רבינו זי"ע ער איז געבליבן לעבן‪ .‬האבן די בני משפחה געפרעגט דעם‬
‫זאל עפעס טאן‪ ,‬דער רבי האט גלייך גענומען א טעקסי‪ ,‬ער דאקטער‪ ,‬פארוואס ער האט זיך אזוי שיין צוגעשטעלט‪.‬‬
‫איז געפארן אין שפיטאל‪ .‬צוגעגאנגען צום אפעראציע האט דער ד"ר געזאגט אין זיין שפראך‪" :‬פאר ראביי‬
‫צימער‪ ,‬געעפנט די טיר‪ ,‬אריין אינעווייניג‪ ,‬אנגעכאפט די טווערסקי האבן מיר אלע דרך ארץ!‪ ,‬איך הייב אויף מיין הוט‬
‫בעט אויף וואס דער יוד איז געלעגן (שוין איינגעשלאפן)‪ ,‬פאר איהם!"‪...‬‬
‫און ארויס געפירט די בעט אינדרויסן‪ .‬קיינער פון די‬
‫דאקטוירים האט נישט געעפנט זיין מויל צו זאגן א ווארט‪ ...‬ביי איינע פון די נסיעות קיין לורענס‪ ,‬איז אריין צום רבי'ן א‬
‫גרויסע פראפעסאר פונם אומגעגענט‪ ,‬זיך דורכצושמועסן‬
‫דר‪ .‬העריס האט דערציילט‪ :‬אמאל בין איך געווען אויף א מיטן רבי'ן אין פארשידענע נושאים‪ .‬ארויסקומענ'דיג פונם‬
‫פליגער‪ .‬פלוצלינג‪ ,‬רופט מען אויס‪" :‬דר‪ .‬העריס‪ ,‬טעלעפאן רבינ'ס שטוב האט ער געטראפן דעם דעמאלטס'דיגן הויז‪-‬‬
‫אינעם פילאט צימער!"‪ ...‬בין איך אריין צום פילאט‪ ,‬אויפן בחור הרה"ח ר' שלמה זלמן קאלאדני הי"ו‪-‬משב"ק‪ ,‬און‬
‫טעלעפאן איז געווען דער רבי‪ " :‬דר‪ .‬העריס‪ ,‬קום שוין אראפ האט זיך אנגערופן צו איהם מיט התרגשות‪" :‬דו ווייסט‬
‫פונעם פליגער‪ ,‬איך האב פאר דיר א פאצייענט וואס מען נישט וואסערע זכיה דו האסט משמש צו זיין אזא הייליגע‬
‫דארף איהם שוין אפערירן!"‪ ...‬דר‪ .‬העריס לייגט צו מיט א יוד‪ .‬הלוואי וואלט איך געהאט דיין פאזיציע"‪...‬‬
‫שמייכל‪" :‬איינער וואס קען אריינרופן אין א פליגער‪ ,‬מוז‬
‫דר‪ .‬סמייגעל דערציילט‪" :‬איך בין אמאל געזעסן ביי איינע‬ ‫איך פאלגן אז ער הייסט אראפ גיין!"‪...‬‬
‫פון די חתונות ביי די באוואוסטע רייכמאן משפחה‪ ,‬האבן‬
‫זיך צוויי דאקטוירים אנגערופן "מיר זענען דאקטוירים פון‬
‫ראביי טווערסקי"‪ .‬האבן זיך אנדערע צוויי דר‪ .‬אנגערופן‪:‬‬
‫"מיר זענען אויך פון זיינע דאקטוירים" שפעטער ווען איך‬
‫האב געפרעגט רבינו אויף די אנדערע צוויי‪ ,‬האט ער מיר‬
‫געזאגט אז ער האט זיי קיינמאל נישט גענוצט‪ .‬בין איך‬
‫צוריק געגאנגען צו זיי‪ ,‬און איך האב זיי געפרעגט‪ :‬פארוואס‬
‫האט איר געזאגט אז איר זענט פון סקווירא'ער רבי'ס‬
‫דאקטוירים? האבן זיי מיר געענטפערט‪" :‬ווייל וועלכע‬
‫דאקטער ס'איז אויף די ליסטע פון סקווירא'ער רבי‪ ,‬איז א‬
‫סימן אז ער איז א גוטע דאקטער‪ .‬האבן מיר זיך געשעמט‬
‫צו זאגן אז מיר זענען נישט אויף זיין ליסטע"‪...‬‬

‫הרה"ח ר' פתחיה גראס ז"ל – מנכ"ל מוסדותינו הק' רבות‬

‫בשנים האט דערציילט‪ :‬בעת איך האב אמאל געהאט אן‬
‫אפעראציע האט דער רבי זצוק"ל אריין גערופן אינמיטן די‬
‫אפעראציע יעדע צעהן אדער פופצן מינוט צו הערן פונעם‬
‫דאקטער וואס טוהט זיך דארט‪ .‬האט געפרעגט איינער פון‬
‫די יונגע דאקטורים‪ .‬ווי קומט דאס‪ ,‬אז עפעס א ראביי קען‬
‫אריינרופן אינמיטן אן אפעראציע? האט איהם דער‬
‫דאקטער געענטפערט‪" :‬ווען איינער האט א פראבלעם‬
‫קומט ער דורך שמועסן מיט אונז דאקטוירים" "אבער ווען‬
‫מיר האבן פראבלעם‪ ,‬גייען מיר זיך דורך שמועסן מיט ראביי‬
‫טווערסקי"‪...‬‬
‫לפני מלכים ושרים התייצב‬
‫דער איינציגסטער ענטפער וואס מ'קען געבן אויפ'ן רבינ'ס‬
‫זעלטענעם חן וואס ער האט גענאסן ביי די דאקטורים איז‬
‫געוועהן‪ ,‬וויבאלד זיי האבן קלאר געזעהן ווי אמת'דיג און‬
‫הארציג דער רבי בעהט פאר "יענעם" און ווי ערענסט ער‬
‫האט אינזינזינען א צווייטן איד‪ ,‬נישט פאר קיין כבוד אדער‬
‫געלט‪ .‬ודין אהני' ליה אז ס'איז געוועהן דברים נשמעים און‬
 ‫פרק יד'‬
‫~ מצאתי דו"ד עבד"י ~‬
‫טאקע אין די לעצטע יארן פון זיין הייליג לעבן האט זיך אפן ארויסגעוויזן דעם "דוד עבד ה"‪ ,‬ווען טראץ זיין‬
‫שווערע מצ ב אין וואס ער האט זיך ליידער געפונען‪ ,‬האט ער נישט געקוקט אויף זיך זעלבס און זיין געזונט‬
‫צושטאנד‪ ,‬נאר האט מיט אן אויסערגעווענליכע עקשנות דקדושה אנגעהאלטן אלע מנהגי בית אבותיו הק' און‬
‫אלע עניני קדושה וואס ער איז אזוי נזהר געוועהן דורכאויס זיין הייליג לעבן‪ ,‬מיט מסירות נפש ממש‪.‬‬
‫עד סוף ימיו האט זיך דער רבי זצוק"ל מוסר נפש געווען זיך‬ ‫דורכאויס דאס שפעטסטע יאהר פונם רבי'ן ז"ל עלי אדמות‬
‫צו טובל'ן יעדן טאג אין מקוה‪ .‬בימי זקנותו האט מען איהם‬ ‫איז די די מצב הבריאות ערגער געווארן מיט יעדן‬
‫געבויט א ספעציעלע מקוה קעגן איבער ביתו נאוה קודש‪,‬‬ ‫פארבייגענדן טאג‪ ,‬ווערנדיג געווארן שוואכער און שוואכער‬
‫אין די הויף פון די מתיבתא הק'‪ ,‬כדי ער זאל נישט דארפן‬ ‫פון טאג צו טאג‪ ,‬אין די זעלבע צייט וואס כלל ישראל פון‬
‫גיין ווייט ביז צו די מקוה‪ .‬בסוף ימיו ווען ער האט געליטן‬ ‫איבער די גארער וועלט רייסט איין וועלטן לרפואתו‬
‫שווערע מכאובים ויסורים אויף די פיס‪ ,‬האבן איהם די‬ ‫השלימה והמהירה‪ .‬דער רבי ז"ל האט אבער מקבל געוועהן‬
‫מקורבים געבעטן אז ער זאל בלייבן דעם גאנצן שבת אין‬ ‫די יסורים באהבה‪ ,‬און ס'האט זיך נישט דערקענט ביי איהם‬
‫ביהמ"ד‪ ,‬האט דאס דער רבי קאטאגאריש אפגעווארפן‬ ‫קיין שום שינוי אין זיין פריוואטן עבודת הקודש‪ ,‬אנגייענדיג‬
‫זאגענדיג‪" :‬איך וואלט ענדערש אויפגעגעבן די טיש און‬ ‫מיט מסירת נפש מיט זיינע הייליגע הנהגות און סדרים‬
‫דאס דאווענען אין ביהמ"ד‪ ,‬ווי איידער די מקוה"‪ .‬און אזוי‬ ‫תמידין כסדרן‪ ,‬נישט ארויסווייזענדיג קיין שום‬
‫ווי די מקוה איז געווען נעבן ביתו נאוה קודש האט ער‬ ‫צובראכנקייט אדער אנגעשטרענגקייט‪ .‬ווען די מקורבים‬
‫געמוזט אהיימגיין‪.‬‬ ‫האבן איהם געפרעגט אויב ער האט יסורים‪ ,‬האט ער‬
‫אלעמאל געזאגט‪" :‬ניין"‪.‬‬
‫צווישן ראש השנה אין יוהכ"פ בין כסא לעשור האט דער‬
‫רבי ז"ל כמעט גארנישט געגעסן‪ .‬אפילו עריוה"כ‪ ,‬האט ער‬
‫אלעס ארויס גענומען פון מויל‪ ,‬און גארנישט אפגעשלינגען‪,‬‬
‫חוץ אפאר לעפלעך זופ‪ .‬אויף יוהכ"פ האט מען ספעציעל‬
‫געברענגט אינטערווינעס פארן רבי'ן אז ער זאל קענען‬
‫פאסטן‪ ,‬אבער דער רבי ז"ל האט זיך בשום אופן נישט‬
‫געוואלט באנוצן מיט דעם‪.‬‬

‫דער רבי האט אפגעפירט די גאנצע סדר העבודה כדרכו‬

‫בקודש אזוי ווי אין א געווענליכע יאהר‪ ,‬זאגענדיג פאהר‬
‫בכח גדול ובבכיות עצומות די פיר קאפיטלעך תהילים וואס‬
‫מען זאגט פסוק בפסוק כמנהג רבוה"ק‪ .‬די אלע ארומיגע‬
‫זענען ארויס פון התפעלות צוזענדיג דעם דערהויבענעם‬
‫מחזה הוד‪ .‬ווי רבינו וואס איז אזוי חלוש זאגט די פסוקי‬
‫תהילים מיט אזא ברען‪ ,‬און ס'דערקענט זיך נישט זיין‬
‫שוואכקיייט‪.‬‬

‫איידער מ'האט אריינגעפירט דעם רבי'ן אין שפיטאהל‪,‬‬

‫בליל טו' כסליו‪ ,‬האט דער רבי געלאזט רופן די מקורבים און‬
‫קלאר געשטעלט אז ער גייט אריין אין שפיטאהל מיט א‬
‫תנאי קודם למעשה‪ ,‬אז ס'וועלן פארקומען מנינים יעדן‬
‫טאג ביי אלע דריי תפלות‪ .‬אין שפיטאהל האט מען טאקע‬
‫באשטימט א באזונדערע גרויסן צימער‪ ,‬אז דער רבי זאל‬
‫קענען האבן מיט זיך מנין צו די תפלות און קענען ממשיך‬
‫זיין עבודתו בקודש‪ ,‬וואס ער האט נישט נאכגעלאזט ביז‬
‫צום לעצטן טאג ממש‪ .‬דער רבי ז"ל איז געוועהן אין‬
 ‫שפיטאהל מוטל על ערש דוי קרוב צו אכט וואכן און‬
‫דורכאויס די גאנצע צייט איז געווען דארט א מנין דריי‬
‫מאהל א טאג‪ ,‬שחרית מנחה ומעריב‪.‬‬

‫בימי החנוכה‪ ,‬האט מען ערלעדיגט אן ערלויבעניש מיט שפיטאל‬

‫באאמטע‪ ,‬אז דער רבי זאל קענען צינדען די חנוכה לעכט‪ .‬מ'האט‬
‫קובע געווען א מזוזה אויף די רעכטע זייט פון דעם רבינ'ס צימער און‬
‫דארט האט דער רבי ז"ל געצינדען יעדן טאג חנוכה לעכט מיט‬
‫אויסטערלישע כוחות ביז די זעקסטע לעכטל‪ .‬ביי די זעקסטע חנוכה‬
‫לעכטל‪ ,‬איז דער רבי גאר שטארק אפגעשוואכט געווארן און פון‬
‫דעמאלס איז ער שוין מער נישט אראפ פון בעט עד יום האחרון‪.‬‬

‫בני רבינו פלעגן שטארק אבאכט געבן‪ ,‬אין די צייט וואס‬

‫מ'האט ארומגעפירט דעם רבי'ן אין שפיטאל פון איין פלאץ‬
‫צום צווייטן‪ ,‬אז מ'זאל איהם פירן מיט די קאפ פון פארנט‬
‫און נישט מיט די פיס פון פאראויס‪ ,‬וויבאלד דער רבי ז"ל‬
‫האט שטענדיג מקפיד געווען אויף דעם‪ ,‬אזוי ווי דער מנהג‬
‫איז דאך אז בשעת'ן פירן א מת צום לויה ל"ע‪ ,‬טראגט מען‬
‫איהם מיט די פיס פון פאראויס‪.‬‬

‫ס'האט אפילו פאסירט א פאל אין וועלכע מ'האט געדארפט‬

‫אריינפירן דעם רבי'ן צו אן אפעראציע‪ ,‬און ביי איינע פון די‬
‫דרייען אין די קארידאר איז אויסגעקומען אז מען האט‬
‫געמוזט אויסדרייען דעם בעט‪ .‬האבן די מקורבים‬
‫ערלעדיגט ביי די ארטיגע אינסטאנצן אז מ'זאל אפברעכן א‬
‫שטיקל פון די שוועל פון די טיר כדי צו ערמעגליכן דעם‬
‫אריינגאנג אין אפעראציע‪-‬צימער לויט זיין הייליגן ווילן‪,‬‬
‫געפירט צו ווערן מיט די קאפ פון פארנט‪.‬‬

‫דאס לעצטע מאל וואס מ'האט געפירט דעם רבי'ן צווישן‬

‫די קארידארן אין שפיטאל‪ ,‬איז געוועהן איין נאכט איידער‬
‫די פטירה‪ ,‬ווען מ'האט געפירט דעם רבי'ן צו 'קידוש לבנה'‪.‬‬
‫ביי די יעצטיגע פאל איז ממש נישט מעגליך געווען‬
‫אריינצופירן דעם רבי'ן אין צימער מיטן קאפ פריער‪,‬‬
‫וויבאלד ער וואלט נישט געקענט זעהן די לבנה‪ ,‬אויף אזא‬
‫אופן‪ .‬דערפאר האט איהם דער דאקטער אריינגעפירט מיט‬
‫די פיס קודם‪ .‬און דאס איז טאקע געווען דאס לעצטע מאל‬
‫וואס מ'האט געפירט רבינו הק' בחייו‪.‬‬

‫ס'איז אינטערסאנט צו באמ ערקן אז יומא דהילולא קדישא ט' שבט‪ ,‬קען קיינמאל נישט חל זיין אין שב"ק‪ .‬ווען דער רבי‬
‫ז"ל פלעגט רעדן איבער די יארצייטן פונ'ם זיידן כ"ק מהר"ד זי"ע (ט"ו כסלו) און פונ'ם טאטן כ"ק מהר"י זי"ע (ג' אב)‬
‫פלעגט ער שטענדיג אנמערקן אז זיי האבן א ספעציעלע חשיבות וויבאלד זיי קענען קיינמאל נישט חל זיין אין שבת‪ .‬די‬
‫נאנטע האבן ארויסגענומען פון דעם‪ ,‬אוות נפשו הטהורה אז זיין יארצייט זאל אויך נישט אויסגעפאלן ביום השבת‪ ,‬ורצון‬
‫יראיו יעשה‪ ...‬און אזוי דערציילט אויך הרה"ח יהושע חיים קאסטן הי''ו משב''ק ראחמיסטריווקא‪ ,‬אז דער רבי ז"ל האט‬
‫זיך אמאל אויסגעדריקט צו איהם‪" :‬איך האף אז מיין יארצייט וועט אויך נישט קענען חל זיין שבת"‪...‬‬
 ‫פרק טו'‬
‫~ אשכבתיה דרבי ~‬
‫פאלגענד איז א קורצע טאג‪-‬ביך‪ ,‬למען ידעו דור אחרון‪ ,‬פון יענעם ביטערן יאהר ‪ -‬שנתו האחרונה פונם הייליגן‬
‫רבי'ן זכרונה לברכה עלי אדמות‪ ,‬בקרב עדת צאן מרעיתו‪ .‬דאס לעצטע יאהר וואס מיר האבן נאך זוכה געוועהן‬
‫צום לעכטיגן אור כי טוב‪ ,‬צום הייליגן פייע‪-‬זויל פון תורה ועבודה‪:‬‬
‫מ"מ כ"ק דער רבי שליט"א‪ .‬אזוי אויך האט דער רבי ז"ל‪,‬‬ ‫שב"ק פ' ראה תש"ס‪ ,‬האט דער רבי ז"ל געוויילט אין‬
‫איידער תקיעת שופר‪ ,‬באנייעט די נייע מקוה וואס איז‬ ‫קעמפ‪ .‬לויט ווי די מנהלי המחנה דערציילן האבן זיי זיך שוין‬
‫געבויעט געווארן אונטן די ביהמ"ד‪ ,‬נדבת הרבני ר' שרגא‬ ‫דעמאלס געוואונדערט‪ ,‬ווייל ווען זיי האבן גערעדט מיטן‬
‫פייביל פינקל הי"ו‪ .‬די מקוה איז ספעציעל געבויעט געווארן‬ ‫רבי'ן וועגן דעם רבי'נס קומען אין קעמפ די קומענדיגע‬
‫צום באנוץ פונם רבי'ן ז"ל‪ ,‬כדי ער זאל נישט דארפן גיין פון‬ ‫יאהר‪ ,‬האט דער רבי פארדרייט דעם שמועס‪ ,‬אדער זאגן‪:‬‬
‫ביהמ"ד צום מקוה וואס איז אינם הויף פון די מתיבתא‪ .‬די‬ ‫"מ'זאל פארן אויף שמחות"‪...‬‬
‫מקוה איז נאך געווען האלב פארטיג‪ ,‬און דער רבי האט זיך‬
‫באנוצט מיט דעם ביידע טעג יו"ט‪ .‬ליידער בעוה"ר האט‬ ‫יענעם שבת אין קעמפ איז דער רבי ז"ל געווען זייער‬
‫דער רבי נישט דערלעבט צו נוצן די מקוה יעדן טאג תמידין‬ ‫אויפגעלייגט און בשמחה‪ ,‬אבער מוצאי שבת האט זיך די‬
‫כסדרן‪ ,‬וויבאלד ס'איז הערשט פארטיג געווארן בתפארתו‬ ‫רעדל צוקייקלעט בארג אראפ‪ .‬באלד נאך הבדלה האט זיך‬
‫ווען דער רבי איז שוין געלעגן על ערש דוי‪.‬‬ ‫דער רבי ז"ל אנגעהויבן שלעכט שפירן‪ ,‬און האט פון‬
‫דעמאלס כמעט גארנישט געגעסן‪ .‬זיין הייליגע גוף איז שוין‬
‫מזלא חזיה‬ ‫געווען אזוי אויסגעארבעט‪ ,‬אז עס האט שוין נישט געקענט‬
‫הרב צבי יודאוויטש זצ''ל מזקני אנ"ש האט דערציילט‪:‬‬ ‫פארנעמען קיין גשמיותדיגע עסן‪.‬‬
‫"ביים וואונטשן לחיים ביים טיש‪ ,‬פלעגט מיר דער רבי געבן‬
‫כח' אלול תש"ס – יודל"ק הרה"ק ר' ישראל די האנט‪ ,‬נאר מיט די שפיץ פינגער כדרכו בקודש‪ .‬דעם‬
‫מסקווירא זצ"ל‪ ,‬האט מען אריינגעפירט דעם רבי'ן אין ראש השנה‪ ,‬האט מיר דער רבי געגעבן א גאנצע האנט‪ .‬און‬
‫מאונט‪-‬סיני שפיטאהל אויף שווערע אונטערזיכונגען‪ .‬ערב ער האט מיך שטארק געדריקט‪ ,‬דער רבי האט נישט‬
‫ראש השנה אינדערפרי‪ ,‬איז דער רבי געגאנגען אין מקוה‪ ,‬אויסגעלאזט די האנט ביז איך האב צוגענומען מיין האנט‪.‬‬
‫און נאכמיטאג אפגעראכטן "סדר התרת נדרים" וואס איז עס האט אויסגעזען ווי ער געזעגנט זיך פון מיר‪( ...‬דער רבי‬
‫ווי באקאנט געוועהן פון די דערהויבענע מעמדים‪ ,‬בבכיות ז"ל איז געזעסן פיר מאל ביי א סיום הש"ס פון ר' צבי ז"ל‪.‬‬
‫דער רבי האט אויף איהם געזאגט‪" :‬יעדע מאהל וואס ר' צבי‬ ‫נוראות‪ ,‬ביי רבוה"ק‪.‬‬
‫איז מסיים ש"ס‪ ,‬איז עס אין אמת'ן אריין‪ ,‬דריי מאהל! ווייל‬
‫ר' צבי לערנט יעדע זאך דריי מאהל‪)...‬‬

‫ביום י"ד כסליו – יודל"ק פון סבא קדישא הרה"ק‬

‫מהר"ד זי"ע‪ ,‬איז די מצב הבריאות זייער שוואך געווארן‬
‫און מ'האט מחליט געוועהן איהם אריינצופירן אין שפיטאל‪.‬‬
‫דער רבי האט אבער בשום אופן נישט מסכים געווען‬
‫זאגענדיג אז אזוי ווי היינט איז דער יארצייט פונם זיידן נאך‬
‫וועמען דער רבי זצ"ל האט געהייסן (דער רבי פלעגט‬
‫קיינמאל נישט זאגן "די זיידע ר' דוד'ל סקווירא'ער" נאר ער‬
‫פלעגט זאגן "די זיידע נאך וועם איך הייס")‪ ,‬וויל ער נאך זאגן‬
‫די קדישים און זיך וואשן צו א סעודה‪.‬‬

‫דער רבי האט נאך געדאוונט מעריב פארן עמוד מיט די‬
‫לעצטע כוחות‪ .‬נאכ'ן דאווענען האט דער רבי ז"ל געלערנט‬
‫ראש השנה תשס"א‪ ,‬איז שוין דער רבי ז"ל געווען זייער משניות לזכר נשמתו הטהור פונעם גרויסן זיידן‪ ,‬און‬
‫אפגעשוואכט‪ .‬צו די באשטימטע תפלות וואס דער רבי ז"ל געוואשן און געפיהרט טיש‪ .‬הערשט נאכן טיש האט מען‬
‫פלעגט אליין צוגיין צום עמוד האט דער רבי צוגעשיקט בנו האט איהם אריינגעפירט אין שפיטאל‪.‬‬
 ‫שומר ה' אוהביו‬ ‫קידוש לבנה‬
‫דר‪ .‬רם ראטה האט בהשגחה פרטית געראטעוועט דעם‬ ‫מיטוואך נאכט פ' בא תשס"א‪ ,‬האט דער רבי ז"ל זוכה‬
‫רבינס לעבן‪ .‬דאס איז געוועהן ווען מ'האט געדארפט‬ ‫געווען מחדש זיין די לבנה‪ ,‬וואס כידוע איז קידוש לבנה‬
‫העכערן די "רעספערעיטער" אויף א העכערע נומער‪ ,‬איז‬ ‫געווען ביי איהם א גרויסע עבודה‪ .‬נאך מעריב האט בנו‬
‫געשטאנען דארט איינער פון די שפיטאהל‪-‬‬ ‫ומ"מ כ"ק מרן אדמו"ר שליט"א געמאלדן פאר'ן רבי'ן אז‬
‫איינגעשטעלטע וועלכע האט נישט געוואלט העכערן די‬ ‫ס'איז שוין ז' שלמים‪ .‬דער רבי האט זיך זייער געפריידט און‬
‫נומערן‪ .‬פונקט איז אריין געקומען אין צימער דר' רם ראטה‪.‬‬ ‫געפרעגט‪" :‬ווען גייט מען שוין מאכן קידוש לבנה?"‪...‬‬
‫ווען ער האט געהערט פון וואס ס'רעדט זיך האט ער ווי‬ ‫וויבאלד דארט אין צימער ווי דער רבי איז געלעגן האט מען‬
‫באפוילן דעם איינגעשטעלטע‪" :‬מאך עס שוין העכער אויף‬ ‫נישט געקענט זעהן די לבנה‪ ,‬האט מען געברענגט א שטאב‬
‫מיין אחריות‪ ,‬און שרייב אריין מיין נאמען‪ ,‬אז איך האב דיר‬ ‫דאקטוירים ובראשם דער בארימטער פראפעסאר דר‪ .‬ראם‬
‫געהייסן"‪...‬‬‫ראטה‪ ,‬וועלכע האבן אריבערגעפירט דעם רבי'ן אין אן‬
‫אנדערן צימער פון ווי מ'האט געקענט זעהן די לבנה דורכ'ן‬
‫אין א שמועס מיט דר‪ .‬ראם ראטה זעלבס וויקלט ער אויף‬ ‫פענסטער‪.‬‬
‫אלטע זכרונות פון יענע גורל'דיגע מאמענטן‪" :‬ס'איז‬
‫נאך דער רירנדען 'מעמד קידוש לבנה' איז איינע פון די געוועהן א וואונדערליכע השגחה פרטית ווי אזוי איך בין‬
‫פאציענטן אין שפיטאהל צוגעגאנגען צום רבי'ן בעטן א דעמאלט אנגעקומען אין שפיטאל‪ .‬איך בין געווען אין‬
‫ברכה‪ .‬דער רבי האט בשאירית כוחותיו געוואונשן‪" :‬א באסטן צוליב פארשידענע אנגעלעגנהייטן‪ .‬לויטן פלאן‬
‫רפואה שלימה"‪ .‬אזוי אויך איז דעמאלט צוגעגאנגען צום האב איך געדארפט פאלאזן באסטאן מיט א פליגער אויפן‬
‫רבי'ן דער בארימטע פראפעסאר דר‪ .‬ראם ראטה‪ ,‬א שטיקל וועג קיין ניו יורק‪ ,‬בערך ‪ 3‬אזייגער‪ ,‬וויבאלד כ'האב געהאט‬
‫קרוב משפחה‪ ,‬געגעבן די הענט פארן רבי'ן וועלכע האט אן אפוינטמענט אין ניו יארק ארום ‪ 5‬אזייגער‪ .‬ווען כ'בין‬
‫אנגעקומען אין לופט‪-‬פעלד איז מיר שווארץ געווארן פאר‬ ‫איהם צוגעשאקלט מיטן קאפ און מיט די ליפן‪.‬‬
‫די אויגן‪ :‬כ'האב פשוט נישט געקענט טרעפן מיין‬
‫פאספארט‪ ...‬כ'האב געזוכט און געזוכט אבער כ'האב עס‬
‫נישט געטראפן‪.‬‬

‫דערזענדיג זיך אין א דילעמא‪ ,‬האב איך בלית ברירה מחליט‬

‫געווען צו פארן מיט די באן‪ .‬מה עשה הקב"ה‪ ,‬אנקומענדיג‬
‫צום באן‪-‬סטאנציע האב איך געטראפן מיין פאספארט‪...‬‬
‫בין איך שנעל צוריק געפארן צום לופט‪-‬פעלד‪ .‬איך האב‬
‫אבער גענומען דעם פליגער וואס פארט ארויס הערשט ‪5‬‬
‫אזייגער‪ .‬אזוי אז מיין גאנצע סדר היום האט זיך געטוישט‪,‬‬
‫און אנשטאט אנצוקומען ‪ 5:15‬קיין ניו יורק‪ ,‬בין איך‬
‫אנגעקומען צוויי שעה שפעטער‪ ,‬און פארשפעטיגט דער‬
‫אפוינטמענט‪ .‬דאן איז מיר ארויפגעשווימען אויפן געדאנק‬
‫"דער סקווערער רעבע"‪ .‬ווי א בת קול משמים האב איך‬
‫געטראכט צו מיר‪":‬אז איך בין שוין סיי ווי דא‪ ,‬לאמיר גיין‬
‫זעהן וואס דער רבי מאכט"‪ ...‬אט אזוי בין איך אנגעקומען‬
‫אין די ריכטיגע מינוט צו ראטעווען דעם רבי'ן‪ .‬אגב איז כדי‬
‫אנצומערקן אז די לעצטע ברכה וואס דער רבי ז"ל האט‬
‫געגעבן איז טאקע געווען פאר דר‪ .‬רם ראטה‪.‬‬

‫עטליכע טעג פאר די פטירה האט בנו הרה"צ ר' אברהם‬

‫יהושע העשיל שליט"א‪ -‬נשיא המוסדות איהם דערציילט‬
‫איבער א נייע סדר הלימוד פון "שינון בעל פה"‪ ,‬וואס‬
‫מוטיגט די תשב"ר צו לערנען און איבער חזר'ן זייערע‬
‫לימודים און מקבל זיין ווערדפולע מתנות‪ ,‬אויף וואס דער‬
‫רבי ז"ל האט זיך זייער דערפרייט און געגעבן ברכת קדשו‬
‫אויף הצלחה‪.‬‬
‫די הייליגע אויגן וועלכע האבן צוגעזעהן עולם בחורבנה‬
‫ובבניה האבן זיך פארלאשן‪ ,‬די הייליגע הארץ וועלכע האט‬
‫מיטגעוויינט און מיטגעבלוטיגט מיט יעדן יחיד אין זיין צרה‬
‫האט אויפגעהערט קלאפן‪ ,‬די הייליגע אוזן קושבת לצרות‬
‫עם ישראל האבן זיך פארשלאסן‪ ,‬כבה נר המערבי‪ ,‬גלה‬
‫כבוד מישראל‪ .‬דער רבי וועלכע איז געווען א רבי פארן‬
‫גאנצן כלל ישראל בכל מקומות מושבותיהם‪ ,‬דער עמוד‬
‫צלותהון דישראל‪ ,‬דער עמוד החסד פונם דור איז‬
‫אוועקגענומען געווארן‪ ,‬אבי אבי רכב ישראל ופרשיו‪ ,‬תורה‬
‫תורה חגרי שק והתפלשי באפרים‪ .‬א טיפע טרויער איז‬
‫אראפ איבער די גארער וועלט עד אין לשער‪ .‬טויזנטער יודן‬
‫האבן באוויינט די גרויסע אבידה וואס כלל ישראל האט‬
‫פארלוירן‪ ,‬הלא תדעו כי שר וגדול נפל היום בישראל‪.‬‬
‫יצאת נשמתו בטהרה‬
‫די טהרה איז פארגעקומען אין דעם רבינ'ס מקוה בחצר‬
‫המתיבתא‪ ,‬אין וועלכע ער האט זיך געטויבלט און מטהר‬
‫געווען אין די לעצטע יאהרן‪ .‬ארום ‪ 11:00‬איז די ארון‬
‫אנגעקומען צו בית מדרשינו ווי דער רבי ז"ל האט אלע זיינע‬
‫יארן געדאוונט און אפגעראכטן די הייליגע טישן‪ .‬אין‬
‫ביהמ"ד האבן די אדמורי"ם ורבנים געמאכט די סדר הקפות‬
‫כמנהג סקווירא‪-‬טשערנאביל‪.‬‬
‫דאנערשטאג נאכט ליל שישי פ' בא‪ ,‬ארום ‪ 8:00‬איז‬
‫נאך די הקפות‪ ,‬האט גענומען דאס ווארט הרה"ג רבי‬
‫אברהם יהושע העשיל ביק שליט"א אבד"ק מעזיבוזש‪ .‬דער‬
‫רב האט גערעדט קורצע דיבורים זאגענדיג ווי פאלגענד‪:‬‬
‫דער מנהג אין סקווירא איז אז מען זאגט נישט קיין‬
‫הספדים‪ ,‬אבער א פסוק מעג מען זאגן‪" :‬הצדיק אבד ואין‬
‫איש שם על לב‪ ,‬ואנשי חסד נאספו" דער רבי זכרונו לברכה‬
‫איז געווען אן איש צדיק‪ ,‬אבער אויף אזא סארט אופן פון‬
‫"ואין איש שם על לב" – מיט א באהאלטנקייט און‬
‫באשיידנקייט‪" .‬ואנשי חסד נאספו" ‪ -‬ווער איז נאך אזא‬
‫איש חסד אזוי דער רבי זכרונו לברכה! דער רבי איז דאך‬
‫געווען דער "עמוד החסד" פונעם דור! ער האט אויפגעטוהן‬
‫פאר די דאזיגע גאנצע געגנט‪ ,‬און פאר די גאנצע וועלט שוין‬
‫זעכציג יאהר!!!‪...‬‬
‫דער רב האט מיט טרערן אין זיינע אויגן‪ ,‬ממשיך געוועהן‬
‫זיינע רייד‪"...:‬יעצט ווען דער רבי זכרונו לברכה גייט ארויף‬
‫לגנזי מרומים‪ ,‬וועט ער אודאי ממשיך זיין דארט די הייליגע‬
‫פעולות‪ ,‬און ממשיך זיין צו טוהן פאר יודענס וועגן און מליץ‬
‫יושר זיין אויף גאנץ כלל ישראל"‪ ...‬קיין אויג איז נישט‬
‫געבליבן טרוקן די הארצ‪-‬רייסענדע ווערטער‪ .‬די טויזענטע‬
‫משתתפי הלויה האבן זיך נישט געקענט בארוהיגן און א‬
‫היסטערישע געוויין געמישט פון בכיות און יללות האט‬
‫אויסגעבראכן"‪ ...‬און דערנאך האט ער מכתיר געוועהן בנו‬
‫חביבו כ''ק מרן אדמו"ר שליט''א אלס ממלא מקומו של‬
‫אביו‪( .‬צום באמערקן‪ ,‬איז דער רב א ריכטיגע הולך בדרכי‬
‫האחרון חביב‬
‫די לעצטע שמחת נישואין ווי דער רבי ז"ל האט‬
‫באשיינט און אנטייל גענומען‪ ,‬איז געווען ביי די חתונה פון‬
‫בת הרה"צ דוב טווערסקי שליט"א בן אדמו"ר‬
‫מרחמסטריווקא שליט"א ביום ב' כסליו‪ .‬די לעצטע‬
‫שמחה וואס דער רבי ז"ל האט זיך משתתף געווען איז‬
‫געווען ביי א ברית פון אן אייניקל בן בנו הרב פנחס שליט"א‪.‬‬
‫די ברית איז פארגעקומען אין שפיטאל בהשתתפות פון די‬
‫בני המשפחה אנ"ש און צענדליגע דאקטוירים פון‬
‫שפיטאל‪ .‬ויקרא שמו בישאל 'יעקב אריה'‪ .‬דער רבי ז"ל‬
‫האט דעמאלט געבעטן אז מ'זאל רופן דאס קינד 'יעקב‬
‫"ליב"‪ ,‬אזוי ווי מ'האט גערופן הרה"ק ר' יעקב ליב מטריסק‬
‫זצ"ל‪ ,‬וועמענס נאמען דער רך הנימול טראגט‪.‬‬
‫עש"ק וארא‪ ,‬האט נאך דער רבי ז"ל ערלעדיגט ממיטת‬
‫חליו א רפואה ענין‪ ,‬פאר הרה"ק מקאשוי זצ"ל וואס האט‬
‫זיך געפונען אינם זעלבן שפיטאהל‪ .‬דארנעשטאג צופרי‬
‫פ' בא‪ ,‬האט דער רבי מיט גרויס חביבות ומלא געגועין‬
‫רירענד געקישט די ציצית און ספר תורה ביי קריאת‬
‫התורה‪ ,‬שפירענדיג אז כבר קרב קיצו רח"ל‪.‬‬
‫דער מצב ערגער געווארן און די הארץ פון רבינו הקדוש‬
‫האט אויפגעהערט צו קלאפן‪ .‬די ארומיגע האבן שוין‬
‫געמיינט אז דאס איז יציאת נשמה‪ ,‬און מ'האט די פסוקי‬
‫יחוד‪( .‬צווישן אנדערע האבן זיך דארטן מצרף געוועהן הרב‬
‫אהרן מענדל טווערסקי שליט"א און זיין באגלייטער ר' יוסל‬
‫צימענד הי"ו פון דער קליין שטעטל "ניו‪-‬סקווער"‪ ,‬וועלכע‬
‫געפונט זיך נעבן די שטאט 'מאנסי')‪ .‬אבער ווייזט אויס אז‬
‫די וועלט האט נאך געדארפט האבן די הייליגע נשמה‬
‫בעולם הזה אויף נאך גאנצע עלף שעה‪ .‬דר' רם ראטה האט‬
‫שווער געארבעט און ער האט באוויזן צוריק צוברענגן דעם‬
‫רבי'ן צום לעבן‪ .‬דער רבי ז"ל איז געלעגן על משכבו און‬
‫אויסגעזעהן ממש געזונט און פריש‪ .‬א שמייכל איז געווען‬
‫אויסגעגאסן אויף זיין הייליגן פנים‪ .‬רבינו הק' האט זיך שוין‬
‫געגרייט לעולם שכולו טוב‪.‬‬
‫ויהי ביום המר והנמהר ערש"ק פרשת בא‪ ,‬ט' שבט שנת‬
‫תשס"א לפ"ק בשעה ‪ 6:45‬לפנות בוקר‪ ,‬אין די צייט וואס‬
‫עטליכע מנינים יודן שטייען ארום דעם בעט און שרייען‬
‫אויס א הילכיגן "שמע ישראל"‪ ,‬האט דער צדיק תמים‬
‫ונשגב‪ ,‬עטרת תפארת ישראל ראש גולת אריאל‪ ,‬וועלכע‬
‫איז געוועהן אזוי דבוק ומקושר צו זיינע הייליגע אבות‬
‫בשמים מעל‪ ,‬מרן אדמו"ר הקוה"ט זצוקללה"ה זיעועכ"י‪,‬‬
‫אויסגעהויכט זיין הייליגע און לויטערע נשמה לגנזי‬
‫מרומים‪.‬‬
‫והנפלאים ה"ה הרב חיים ברוך גלאק הי"ו והרב‬ ‫אבות‪ ,‬נאכדעם וואס זיין זיידע הגה"ח רבי חיים ביק זצ"ל‬
‫בעריש פרייליך הי"ו על כל הטוב והחסד שגמלו עם‬ ‫האט אויך מספיד געווען כ"ק אדמו"ר מהר"י זצ"ל ביי די‬
‫החיים והמתים‪ ,‬בסידור לויית כבוד מהמשטרה אחרי‬ ‫לויה‪ ,‬און דענסמאל מכתיר געוועהן מרן רבינו זי"ע מיט די‬
‫כס ההנהגה)‪.‬‬
‫ארון הקודש של כ"ק עט"ר מרן אדוננו מורינו ורבינו‬
‫זצוקללה"ה הכ"מ זי"ע למען יוכלו אלפי אנ"ש וגדולי‬ ‫נאך די הארצ'רייסענדע ווערטער פונם רב‪ ,‬האט מען‬
‫ישראל לעבור דרך וגבולים להגיע חיש מהר לבית‬ ‫ארויסגעטראגן די מטה פון ביהמ"ד‪ .‬די מטה איז באגלייט‬
‫החיים ד'קהילתינו ביום עש"ק אחרי חצות היום‪,‬‬ ‫געווארן לענגאויס דרייצנ'טע עוועניו‪ ,‬וועלכע איז געווען‬
‫ולבא בחזרה אחרי סתימת הגולל טרם כניסת‬ ‫פארמאכט פאר פארקער‪ .‬טראץ די קורצע צייט פונ'ם‬
‫השב"ק הממשמש ובא‪.‬‬ ‫הסתלקות ביז'ן לויה‪ ,‬האבן זיך פארזאמלט א געשאצטע‬
‫'צען‪-‬טויזענט' יודן פארנט פון בית מדרשינו‪ ,‬אפצוגעבן‬
‫ופה המקום אתנו להודות לכבוד הני אנשים חשובים‬ ‫דעם כבוד האחרון‪ ,‬און באגלייט דעם ארון קודש הקדשים‬
‫פונ'ם הייליגן רבי'ן מיט אראפ געלאזטע קעפ און‬
‫יקרי ערך‪ ,‬ה"ה בעלי ופעלי 'בית הלויית "שומרי הדת"‬ ‫פארקלעמטע הערצער‪ .‬צווישן דעם ריזן ציבור האבן זיך‬
‫פה בארא פארק" שעמדו לימינינו בעת הטהרה של‬ ‫אנגעזעהן צענדליגע אדמורי"ם ורבנים צווישן זיי‪ :‬כ"ק‬
‫כ"ק רבינו זצוקללה"ה במקוה טהרה שלו ע"ע‬ ‫ניו‪-‬סקווירא‪,‬‬ ‫מוויזניץ‪-‬מאנסי‪,‬‬ ‫האדמורי"ם‬
‫החברא קדישא דקהילתינו‪ .‬וברכה מיוחדת קובעת‬ ‫צאנז‪-‬קלויזנבורג‪,‬‬ ‫נאוואמינסק‪,‬‬ ‫ראחמיסטרווקא‪,‬‬
‫לעצמו ידידינו האברך החשוב והמוכתר מו"ה שלמה‬ ‫טשערנאביל‪ ,‬פאפא‪ ,‬ספינקא‪-‬ב"פ‪ ,‬קאסאן‪ ,‬פאלטיטשאן‪,‬‬
‫עהרנטאהל נ"י בעל הפירמע 'סיקיורטי‬ ‫הגר"א שעכטער ר"י חיים בערלין‪ ,‬מהרנ"צ מבאבוב זצ"ל‪,‬‬
‫דעפענדעביל' על שסידר ה'טלפון סיסטעם' בבית‬ ‫אב"ד טשערנאביל זצ"ל און נאך פיל‪.‬‬
‫נאך א שטיק צייט מלוה זיין צופיס לענג‪-‬אויס עטליכע מדרשינו לניחום אבילים אצל משפחת רבינו זצ"ל"‪.‬‬
‫גאסן‪ ,‬זענען א מאסן עולם ארויסגעפארן אויפן וועג צו לאנג‬
‫איילענד‪ ,‬צום 'בית החיים בית דוד'‪ ,‬חלקת מחוקק ספון‪,‬‬
‫מקום מנוחת קדשו פון כ"ק אדמו"ר מהר"י זצוקללה"ה‪.‬‬
‫ביים חפירת הקבר האבן זיך מתעסק געווען חשובע‬
‫אדמורי"ם און רבנים‪ ,‬צווישן זיי‪ :‬האדמורי"ם מניו‪-‬סקווירא‬
‫און ראחמיסטרווקא‪ ,‬אבד"ק מעזיבוזש‪ ,‬אבד"ק טערנאביל‬
‫זצ"ל‪ .‬עטליכע מינוט נאך חצות‪ ,‬בערך ‪ 6‬שעה פון די זמן‬
‫הפטירה‪ ,‬איז במעמד אלפי מקוננים ומתאבלים‪ ,‬נטמן‬
‫געווארן גופו הקדוש והטהור פון כ"ק מרן רבינו זצ"ל‪ ,‬סמוך‬
‫ונראה צום ציון הקדוש פון זיין הייליגן פאטער זצ"ל‪ .‬די‬
‫קליינע בערגל איז בליץ‪-‬שנעל ווייס געווארן פון הונדערטע‬
‫קוויטלעך וואס דער ריזן ציבור האט אריינגווארפן‪ ,‬וועלנדיג‬
‫אז רבינו זצ"ל זאל מיטנעמען זייערע בקשות לגנזי מרומים‬
‫און פועלן ישועות ורפואות למען הכלל והפרט‪ .‬די חשובע‬
‫משפחה האט זיך אהיימגעקערט ערב שבת שפעט‬
‫שבעה ימי דנחמתא‬ ‫נאכמיטאג‪ ,‬און מ'האט נאך עספיעט צו זיצן באבלות‬
‫אנגעהויבן פון מוצש"ק און ווייטער במשך די ימי השבעה‬ ‫איידער זמן הדלקת הנרות‪.‬‬
‫האבן געשטראמט אומצאליגע טויזנטער יודן פון אלע‬
‫שיכטן און קרייזן פון איבער די גארער וועלט‪ ,‬מנחם אבל‬ ‫אין א מודעה ארויסגעהאנגען דורך 'קהל חסידי‬
‫זיין די געערטע און חשובע משפחה ובראשם כ"ק מרן‬ ‫סקווירא' באדאנקען זיך הנהלת הקהלה פאר די‬
‫חשובע עסקנים אויף זייערע פילע לייסטונגען‬
‫אדמו"ר שליט"א ואשת חבר כחבר הרבנית הצדיקת‬ ‫דוראויס די לויה‪ .‬די מודעה ליינט זיך ווי פאלגענד‪:‬‬
‫"ברכות בכפליים לטובים השנים‪ ,‬הננו להביע תליט"א‪ .‬די טויזענטע מנחמים האבן אלע ארויסגעברענגט‬
‫די געוואלדיגע פארלוסט פונם רבינ'ס הסתלקות פאר די‬
‫תודתינו מעומק הלבבות‪ ,‬ברגשי כבוד ואהבה‬
‫גאנצע וועלט אין אלע עמודי העולם‪ .‬הונדערטער יודן האבן‬
‫משולבות‪ ,‬להגיד ישרים ופעולותיהם הכבירים‪ ,‬של דערציילט עובדות און תולדות פונ'ם רבי'ן ז"ל‪ ,‬וואס א גרויס‬
‫ידידינו החשובים והיקרים‪ ,‬העסקנים הגדולים חלק פון זיי זענען געוועהן פארהוילן פון די בני המשפחה‪,‬‬
‫ווייל ווי באוואוסט (און באשריבן אויבן)‪ ,‬האט זיך דער רבי ראחמיסטרווקא (וועלכע האט געשיקט א ספעציעלע‬
‫ז"ל געפירט בהצנע לכת און באהאלטן זיינע הייליגע שליח)‪ ,‬קוידינוב און נאך‪.‬‬
‫פעולות חובקות זרועות עולם פון זיינע אייגענע קינדער און‬
‫נאנטע‪.‬‬

‫די ימי השבעה האבן זיך געענדיגט ביום חמשה עשר‬

‫בשבט‪ ,‬דער טאג וואס אלע אנשי שלומינו וועלן געדענקען‬
‫ווי רבינו הגדול זצוק"ל פלעגט זאגן ביים טיש די ברכת‬
‫שהחיינו מיט בכיות‪ .‬ליידער האט רבינו נישט זוכה געווען‬
‫צו פירן די הייליגע טיש ביום הקדוש הזה‪ .‬אבער ב"ה אשר‬
‫לא עזב חסדו ואמתו מעם ישראל‪ ,‬און האט אונז‬
‫איבערגעלאזט א שם ושארית‪ ,‬בנו היקר ממלא מקומו כ"ק‬
‫מרן רבינו שליט"א‪ ,‬וואס האט געפירט דעם טיש בלא שינוי‬
‫כל שהוא פון זיין טאטן זי"ע‪.‬‬
‫צענדליגע אדמורי"ם וואס האבן נישט געקענט‬
‫בו ביום בשעת ווען מען האט זיך משתטח געוועהן אויפן‬
‫פרישן ציון הקדוש פון כ"ק מרן רבינו זי"ע‪ ,‬איז בברכתו‬
‫געבוירן געווארן אן אייניקל‪ ,‬הב' מנחם נחום נ"י עלסטע‬
‫זוהן פון בן זקינו הרב צבי אריה שליט"א‪ ,‬וכיון שנולד בן זכר‬
‫נתרפאה כל המשפחה‪.‬‬
‫אזוי אויך זענען געקומען צענדליגער דאקטוירים אן‬
‫פראפעסארן מיטטיילן זייערע זכרונות‪ ,‬און אויסדריקן‬
‫זייער הכרת הטוב פאר רבינו זי"ע‪ .‬עטליכע פון די‬
‫דאקטוירים האבן איהם אין זייער לעבן קיינמאל נישט‬
‫געזעהן‪ ,‬זיי האבן געהערט פון איהם אויפן טעלעפאן‪ .‬אבער‬
‫מיט דעם אלעם האבן זיי אלעמאל געטוהן וואס ער האט‬
‫געבעטן און געפאלגט וואס ער האט געהייסן‪.‬‬
‫פערזענדליך קומען האבן גערופן מנחם זיין אויפן טעלעפאן‬
‫אדער געשיקט מכתבי תנחומים‪ .‬צווישן די מכתבי‬
‫תנחומים וועלכע זענען געשיקט געווארן פון ארץ ישראל‬
‫ציילן זיך בריוון פון האדמורי"ם מצאנז‪ ,‬סטאלין‪,‬‬

‫~ ובא השמש וזרח השמש ~‬

‫הקודש‪ .‬ס'איז שווער צו שילדערן די הרגשים וואס האט‬ ‫די ערשטע שבת נאכ'ן הסתלקות‪ ,‬איז געפראוועט געווארן‬
‫יעדן ארומגענומען‪ ,‬ווען דער רבי שליט"א איז צוגעגאנגען‬
‫מיט גרויס התרגשות און דערהויבנקייט‪ ,‬האלטענדיג‬
‫צום מקום אביו הגדול זצ"ל און איז געזעצט געווארן על‬ ‫אינעם ערשטן טאג פון די שבעה דנחמתא ווען דער שרביט‬
‫כסא כבודו‪ ,‬וואס האט ארויסגעברענגט טרערן ביי פילע‬ ‫ההנהגה והאדמורו"ת איז אריבערגעגאנגען צו בנו וממשיך‬
‫חסידים‪.‬‬‫שלשלת הקודש כ"ק מרן אדמו"ר שליט"א‪ ,‬וועלכע האט‬
‫צום ערשטן מאל געפירט די תפלות ועריכות השלחנות על‬
‫אין א בחינה פון וגילו ברעדה‪ ,‬אפשאצענדיג צום ערשטן‬ ‫כס אביו במעמד קהל רב‪.‬‬
‫מאל דעם גרויסן חלל מיט'ן הסתלקות פונ'ם רבי'ן ז"ל‪,‬‬
‫ליל שב"ק איז דער רבי אריינגעקומען צו תפלת מנחה וועלכע האט דארט צענדליגע יארן אפגעראכטן זיין עבודת‬
‫וקבלת שבת במקום שהתפללו בו אבותיו הק'‪ ,‬וועלכע איז הקודש‪.‬‬
‫געוועהן איבערגעפילט פון פילע צאליגע אנ"ש וועלכע‬
‫זענען געקומען פון אלע מקומות אנטייל צונעמען אבער פון צווייטן זייט האט זיך געשעפשעט א שבח‬
‫באשכבתא דרבי און געבליבן פראווען דעם שב"ק בחצר והודאה פארן הייליגן באשעפער אשר לא השבית לנו גואל‬
 ‫געבנדיג מיט דעם עידוד ותקווה פאר די צובראכענע‬
‫חסידים‪ ,‬צו זעהן ווי דער בן יקיר וחביב הרה"צ שליט"א טוט‬
‫ווייטער ממשיך זיין די שלשלת הקודש‪.‬‬

‫דער רבי שליט"א איז אריינגעקומען צו קידוש‪ ,‬און‬

‫האט דערנאך געפראוועט דעם טיש גענוי כדרך אביו‬
‫הגדול זצ"ל ולמעלה בקודש בלי שום שינוי‪,‬‬
‫פארזאגענדיג 'כל מקדש' און זינגענדיג די זמירות‪.‬‬
‫ביי "לחיים" זענען הונדערטע יודן דורכגעגאנגען‬
‫לברך ולהתברך‪ .‬ביי די תפלות ביום השבת איז דאס‬
‫ביהמ"ד ווייטער געוועהן פיול מן הקצה אל הקצה עד‬
‫אפס מקום און אזוי אויך ביי סעודה שלישית‪ ,‬ווען‬ ‫פאלגענד איז די באריכטן אין די היימישע צייטונגען‬
‫פולע יודן זענען געקומען אנטייל נעמען ביים עריכת‬ ‫איבער דעם ערשטן דערהויבענעם שבת בצל קדשו‬
‫השלחן‪ .‬א טיפע התרגשות האט יעדן באנומען ווען‬ ‫פון מרן אדמו"ר שליט"א‪:‬‬
‫דער רבי שליט"א האט פארגעזאגט די חרוזים פון‬ ‫ביהמ"ד‬ ‫דאס‬ ‫איז‬ ‫שב"ק‬ ‫"ביים עריכת השלחן ליל‬
‫געוועהן איבערגעפולט מן הקצה אל הקצה מיט 'קל מסתתר' און זיך געשטיקט ביי די ווערטער 'קה‬
‫הונדערטע יודן און דער שטראם האט אנגעהאלטן זכות אבות יגן עלינו'‪.‬‬
‫במשך די גאנצע צייט פונם טיש‪ ,‬ווען מאסן יודן‬
‫חסידים ואנשי מעשה האבן געוואלט מיטהאלטן היינטיגן דארנעשטאג‪ ,‬חמשה עשר בשבט‪ ,‬ביים זמן‬
‫דעם דערהויבענעם עריכת השלחן הטהור‪ ,‬די מנחה וועט אי"ה געפראוועט ווערן דער עריכת‬
‫ערשטע טיש פונ'ם נייעם געקרוינטן סקווירא רבי השלחן לכבוד היום‪ ,‬און אזוי אויך וועלן אלע תפלות‬
‫שליט"א‪ .‬אויפן אויבן‪-‬אן האבן זיך אנגעזעהן אי"ה ווייטער אנגיין דורך אדמו"ר הרה"צ שליט"א‬
‫פראמינענטע רבנים ואדמורי"ם ווי‪ :‬דעם רבינ'ס אין ביהמ"ד פון מר אביו זצ"ל‪ ,‬צו וועלכן עס וועלן‬
‫פעטער האדמו"ר מסטרעטין זצ"ל‪ ,‬יבדלחט"א קומען דורשי ומבקשי ה' ובפרט יודן וואס האבן נהנה‬
‫אבד"ק מעזיבוזש‪ ,‬אבד"ק טענקא‪ ,‬אבד"ק געוועהן פון רבי'ן זצ"ל און שפירן פאר א זכיה צו‬
‫טעמאשוואר‪ ,‬אבד"ק אוהעל‪ ,‬הגרי"מ שטיינמעץ און העלפן מקיים זיין דעם 'בית צדיקים יעמוד'‪ .‬נשבע ה'‬
‫לדוד אמת לא ישוב ממנה‪ ,‬פרי בטנך אשית לכסא‬ ‫נאך‪.‬‬
‫לך"‪.‬‬

‫טויזנטער יודן וועלן געדענקען יאהרן לאנג די גרויסע פעולות וואס כ"ק דער רבי זכרונו‬
‫לברכה האט אויפגעטוהן פאר כלל ישראל‪ .‬די הייליגע השפעה וועט בלייבן‬
‫איינגעקריצט לעולם אין די הערצער פון די טויזענטע תלמידים פון די הייליגע מוסדות‬
‫וזכותו הגדול יגן עלינו ועל כל ישראל אמן‪.‬‬