Εισαγωγική Επιμόρφωση για την εκπαιδευτική αξιοποίηση ΤΠΕ

(Επιμόρφωση Β1 Επιπέδου)

Ειδικές Εκπαιδευτικές Εφαρμογές

για την Ολοκληρωμένη
Παιδαγωγική Αξιοποίηση και
Εφαρμογή των ΤΠΕ στη
Διδακτική Πράξη
Συστάδα Β1.4: Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση

Διεύθυνση
Επιμόρφωσης & Πιστοποίησης

Έκδοση 1η

Φεβρουάριος 2017

ΠΡΑΞΗ: ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΩΝ ΨΗΦΙΑΚΩΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ ΣΤΗ
ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΠΡΑΞΗ (ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ Β’ ΕΠΙΠΕΔΟΥ ΤΠΕ)
 Ειδικές Εκπαιδευτικές Εφαρμογές για την Ολοκληρωμένη Παιδαγωγική Αξιοποίηση και Εφαρμογή των ΤΠΕ
στη Διδακτική Πράξη

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

1 Σκοπός και στόχοι του επιμορφωτικού σεναρίου...............................................4

2 Ένταξη του αντικειμένου στο πρόγραμμα σπουδών & προαπαιτούμενες γνώσεις....5
3 Βασικό υλικό για το επιμορφωτικό σενάριο......................................................5
3.1 Εισαγωγή..............................................................................................5
3.2 Συνοπτική παρουσίαση υφιστάμενου εκπαιδευτικού λογισμικού.....................5
4 Εκπαιδευτικά λογισμικά και ψηφιακά περιβάλλοντα για επιμέρους γνωστικά
αντικείμενα......................................................................................................8
4.1 Μικρόκοσμοι σε συγκεκριμένα γνωστικά αντικείμενα....................................8
4.2 Συστήματα οπτικοποίησης........................................................................9
4.2.1 Ενδεικτικά παραδείγματα συστημάτων οπτικοποίησης...........................10
4.3 Εφαρμογές προσομοίωσης.....................................................................11
4.3.1 Πλεονεκτήματα προσομοίωσης..........................................................12
4.3.2 Μειονεκτήματα προσομοίωσης...........................................................12
4.3.3 Δυνατότητες που παρέχουν οι προσομοιώσεις......................................12
4.3.4 Ενδεικτικές εφαρμογές προσομοιώσεων..............................................13
4.3.4.1 Το λογισμικό ΑΜΑΠ (Ανοιχτό Μαθησιακό Περιβάλλον Προσομοιώσεων).
..............................................................................................13
4.3.4.2 Το λογισμικό PhET (Physics Education Technology)........................14
4.3.4.3 AgentSheets: Εκπαιδευτικό Εργαλείο ανάπτυξης αλληλεπιδραστικών
προσομοιώσεων και δραστηριοτήτων για το ελληνικό σχολείο........................15
4.4 Εφαρμογές υπερμέσων – υπερμεσικές εγκυκλοπαίδειες..............................15
4.5 Ψηφιακές εγκυκλοπαίδειες, σώματα κειμένων, λεξικά & ψηφιακές βιβλιοθήκες. .
.........................................................................................................18
4.5.1 Ψηφιακές/ηλεκτρονικές εγκυκλοπαίδειες............................................18
4.5.2 Σώματα κειμένων............................................................................20
4.5.3 Ηλεκτρονικά λεξικά.........................................................................21
4.5.4 Ψηφιακές βιβλιοθήκες......................................................................22
4.6 Δημιουργία μαθησιακού υλικού πολυμέσων και υπερμέσων.........................23
4.7 Πολυμέσα και εκπαίδευση......................................................................26
4.8 Το λογισμικό ζωγραφικής και επεξεργασίας εικόνων ως εργαλείο ανάπτυξης της
δημιουργικότητας.........................................................................................27

ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ Β1 ΕΠΙΠΕΔΟΥ ΤΠΕ Σελίδα 2 από 32 ΙΤΥΕ “ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ”

ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ & ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ
 Ειδικές Εκπαιδευτικές Εφαρμογές για την Ολοκληρωμένη Παιδαγωγική Αξιοποίηση και Εφαρμογή των ΤΠΕ
στη Διδακτική Πράξη
4.8.1 Λογισμικά αισθητικής έκφρασης και ανάπτυξης της δημιουργικότητας:....28
4.8.1.1 Revelation Natural Art................................................................28
4.8.1.2 Tux Paint.................................................................................29
5 Εξωτερικές πηγές.......................................................................................29
5.1 Ενδεικτική βιβλιογραφία........................................................................29
5.2 Ενδεικτική δικτυογραφία........................................................................30
6 Φύλλα εργασίας και δραστηριότητες επιμορφωτικού σεναρίου...........................31
6.1 Δραστηριότητα 1:.................................................................................31
6.2 Δραστηριότητα 2:.................................................................................31
6.3 Δραστηριότητα 3:.................................................................................31
6.4 Δραστηριότητα 4:.................................................................................32
6.5 Δραστηριότητα 5:.................................................................................32
7 Περαιτέρω δραστηριότητες - Ανάθεση εργασιών για το μεσοδιάστημα................32

ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ Β1 ΕΠΙΠΕΔΟΥ ΤΠΕ Σελίδα 3 από 32 ΙΤΥΕ “ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ”

ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ & ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ
 Ειδικές Εκπαιδευτικές Εφαρμογές για την Ολοκληρωμένη Παιδαγωγική Αξιοποίηση και Εφαρμογή των ΤΠΕ
στη Διδακτική Πράξη

1 Σκοπός και στόχοι του επιμορφωτικού

σεναρίου
Σκοπός:
«Γέφυρα» με επιμόρφωση Β΄Επιπέδου/Β2 ΤΠΕ: ολοκληρωμένη επιμόρφωση των
Εκπαιδευτικών για την Αξιοποίηση και Εφαρμογή των Ψηφιακών Τεχνολογιών στη
Διδακτική Πράξη. Γνωριμία με τις διαφορετικές εκδοχές διδακτικής αξιοποίησης
ποικίλων εφαρμογών: λογισμικά προσομοίωσης, λεξικά - σώματα κειμένων, λογισμικά
γεωμετρίας, λογισμικά αισθητικής έκφρασης και ανάπτυξης της δημιουργικότητας,
επεξεργασίας εικόνας, video, ήχου/μουσικής.
Οι επιμορφούμενοι πρέπει
1) να έρθουν σε μια πρώτη επαφή με τις διαφορετικές εκδοχές διδακτικής
αξιοποίησης ποικίλων εφαρμογών (λογισμικά προσομοίωσης, λεξικά, σώματα
κειμένων, λογισμικά γεωμετρίας, λογισμικά αισθητικής έκφρασης και ανάπτυξης
της δημιουργικότητας, επεξεργασίας εικόνας, video, ήχου/μουσικής) με έμφαση
στην αξιοποίηση των εφαρμογών προσομοίωσης και των λογισμικών αισθητικής
έκφρασης και ανάπτυξης της δημιουργικότητας
2) να αντιληφθούν ότι οι παραπάνω εκδοχές διδακτικής αξιοποίησης εφαρμογών,
ενέχουν διαφορετικές λογικές οι οποίες έχουν ιδιαίτερη σημασία στην
παιδαγωγική αξιοποίηση των ΤΠΕ στη διδακτική πράξη. Πρόκειται για στόχο που
καλύπτεται πρωτίστως στο πλαίσιο της επιμόρφωσης Β2 Επιπέδου ΤΠΕ
3) να είναι σε θέση να θέτουν από την αρχή το θέμα της αξιοποίησης των ΤΠΕ
σύμφωνα με σύγχρονες θεωρίες μάθησης και παιδαγωγικές αντιλήψεις, στο
πλαίσιο της επιμόρφωσης τους και της αλλαγής της εκπαιδευτικής τους
πρακτικής
4) να οργανώνουν την τάξη και τη διδασκαλία με βάση τις αρχές που
υπαγορεύονται από την παιδαγωγική αξιοποίηση των ΤΠΕ
5) να σχεδιάζουν και να εφαρμόζουν εκπαιδευτικές δραστηριότητες με συνδυασμό
λογισμικών γενικής χρήσης και σύγχρονων εκπαιδευτικών λογισμικών
προσομοιώσεων, τις οποίες οι χρήστες θα χρησιμοποιούν και θα μαθαίνουν μέσω
της αλληλεπίδρασης με τις προσομοιώσεις
6) να χρησιμοποιούν ένα λογισμικό ζωγραφικής και επεξεργασίας εικόνας για
επεξεργασία, αναπαράσταση και επικοινωνία εικόνων και οπτικών
αναπαραστάσεων γενικότερα
7) να εφαρμόζουν εκπαιδευτικές δραστηριότητες με λογισμικό ζωγραφικής και
επεξεργασίας εικόνας στο πλαίσιο δραστηριοτήτων ανάπτυξης της
δημιουργικότητας

ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ Β1 ΕΠΙΠΕΔΟΥ ΤΠΕ Σελίδα 4 από 32 ΙΤΥΕ “ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ”

ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ & ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ
 Ειδικές Εκπαιδευτικές Εφαρμογές για την Ολοκληρωμένη Παιδαγωγική Αξιοποίηση και Εφαρμογή των ΤΠΕ
στη Διδακτική Πράξη

2 Ένταξη του αντικειμένου στο πρόγραμμα

σπουδών & προαπαιτούμενες γνώσεις
Σήμερα γίνεται όλο και περισσότερο αποδεκτό ότι ο υπολογιστής μπορεί να
χρησιμοποιηθεί ως ένα επιπλέον εκπαιδευτικό μέσο για να υποστηρίξει διάφορες
μορφές διδασκαλίας και μάθησης των μαθητών.
Υπάρχουν εντούτοις ουσιαστικές διαφορές ανάμεσα στην αναπτυξιακά κατάλληλη
χρήση των υπολογιστών από πολύ μικρά παιδιά (ηλικίας τριών ή τεσσάρων ετών) και
από μεγαλύτερα παιδιά (νηπιαγωγείου ή πρώτων τάξεων δημοτικού). Τα παιδιά ηλικίας
3 και 4 ετών είναι αναπτυξιακά έτοιμα για να χρησιμοποιήσουν και να πειραματιστούν
με υπολογιστές κατά κύριο λόγο με τη βοήθεια και την καθοδήγηση του εκπαιδευτικού
(οφέλη στη νοημοσύνη, μη γλωσσικές δεξιότητες, δόμηση της γνώσης, ενίσχυση της
μακροπρόθεσμης μνήμης, κινητικές δεξιότητες, γλωσσικές δεξιότητες, επίλυση
προβλήματος, αφαίρεση, δεξιότητες εννοιολογικού χαρακτήρα). Σε μεγαλύτερες ηλικίες
είναι απαραίτητο τα παιδιά να έρχονται σε επαφή με τον υπολογιστή χρησιμοποιώντας
κατάλληλο λογισμικό είτε για ατομική χρήση είτε σε συνεργασία με άλλα παιδιά. Κατά
την περίοδο αυτή τα παιδιά έχουν αποκτήσει σχετική αυτονομία και δεν απαιτείται
διαρκής παρουσία και παρέμβαση του εκπαιδευτικού.
Η πολλαπλότητα των τρόπων εισαγωγής και ένταξης των ΤΠΕ στην εκπαιδευτική
διαδικασία καθώς και η ποικιλία των θεωριών μάθησης και μοντέλων που ερμηνεύουν
την ανθρώπινη γνώση και τη μάθηση έχουν οδηγήσει στην ανάπτυξη διαφόρων
κατηγοριών εκπαιδευτικού λογισμικού. Κάθε πρόγραμμα επιμόρφωσης εκπαιδευτικών
στις εκπαιδευτικές χρήσεις των ΤΠΕ οφείλει να λάβει υπόψη του αυτές τις κατηγορίες.
Οι επιμορφούμενοι δεν είναι απαραίτητο να γνωρίζουν τις λειτουργίες των λογισμικών
που θα χρησιμοποιηθούν. Απαιτείται όμως να έχουν βασικές γνώσεις και δεξιότητες στη
χρήση των Τ.Π.Ε. στην εκπαίδευση (Επιμόρφωση Α΄ Επιπέδου).

3 Βασικό υλικό για το επιμορφωτικό σενάριο

3.1Εισαγωγή
Στο παρόν επιμορφωτικό μάθημα παρουσιάζονται ορισμένες γενικές κατηγορίες
λογισμικού και γίνονται επίσης σχετικές παραπομπές για περαιτέρω ανάλυση.

3.2Συνοπτική παρουσίαση υφιστάμενου

εκπαιδευτικού λογισμικού
Για πολλά χρόνια τόσο ο γενικός σχεδιασμός της διδακτικής πράξης όσο και ο ειδικός
σχεδιασμός διδακτικών και μαθησιακών πρακτικών με χρήση ΤΠΕ, βασίστηκε – και
βασίζεται πολύ συχνά ακόμη - σε προσεγγίσεις επηρεασμένες από το λεγόμενο
επικοινωνιακό μοντέλο μάθησης, στη βάση του οποίου τοποθετείται ο/η εκπαιδευτικός.

ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ Β1 ΕΠΙΠΕΔΟΥ ΤΠΕ Σελίδα 5 από 32 ΙΤΥΕ “ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ”

ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ & ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ
 Ειδικές Εκπαιδευτικές Εφαρμογές για την Ολοκληρωμένη Παιδαγωγική Αξιοποίηση και Εφαρμογή των ΤΠΕ
στη Διδακτική Πράξη
Το μοντέλο αυτό δίνει έμφαση στην μετάδοση της πληροφορίας και στην τροποποίηση
της ανθρώπινης συμπεριφοράς, ακολουθεί δηλαδή τη συμπεριφοριστική προσέγγιση για
τη διδασκαλία και τη μάθηση. Πρόκειται για μια προσέγγιση που προσφέρει μια πολύ
συγκεκριμένη και «τεχνική» θεώρηση των αντίστοιχων εκπαιδευτικών εφαρμογών:
αυτό που προέχει είναι ο ξεκάθαρος και λειτουργικός ορισμός των παιδαγωγικών και
διδακτικών στόχων που πρέπει να επιτευχθούν με κατάλληλη προσαρμογή του προς τη
μετάδοση του περιεχομένου και η αδήριτη ανάγκη της αξιολόγησης για την επίτευξη
των στόχων αυτών. Η γνώση συνεπώς που πρόκειται να μεταδοθεί, και οι διαδικασίες
μετάδοσής της βρίσκονται στο επίκεντρο της εν λόγω προσέγγισης, και για το λόγο
αυτό χαρακτηρίζεται συχνά ως γνωσιοκεντρική και δασκαλοκεντρική προσέγγιση.
Τα εκπαιδευτικά λογισμικά που δημιουργούνται στο πλαίσιο αυτής της προσέγγισης
είναι «κλειστού τύπου» με έμφαση στην παρουσίαση της πληροφορίας, κατά κανόνα με
τη μορφή συστημάτων καθοδήγησης ( ή ηλεκτρονικών βιβλίων), και στην αξιολόγηση
των γνώσεων μέσω δραστηριοτήτων εξάσκησης και πρακτικής. Η έμφαση στην
περίπτωση αυτή δίνεται στον εκπαιδευτικό (που υποκαθίσταται πλήρως ή εν μέρει από
το ίδιο το λογισμικό) και έχει συνεπώς όλα τα χαρακτηριστικά της δασκαλοκεντρικής
εκπαιδευτικής προσέγγισης.
Σε αντίθεση με την παραπάνω θεώρηση, τα τελευταία χρόνια έχει αναδυθεί μια νέα
άποψη που υποστηρίζει ότι η υπολογιστική υποστήριξη της διδακτικής και της
μαθησιακής διαδικασίας δεν μπορεί να πραγματωθεί ουαστικά εάν δεν λάβει υπόψη της
τον τρόπο με τον οποίο οικοδομούν τις γνώσεις τους οι μαθητές. Πρόκειται για ένα
μοντέλο διδασκαλίας και μάθησης που ακολουθεί την εποικοδομιστική προσέγγιση, η
οποία αναγνωρίζει ότι οι μαθητές, πριν ακόμα πάνε στο σχολείο, διαθέτουν γνώσεις και
αυτό που χρειάζεται είναι να βοηθηθούν ώστε να οικοδομήσουν νέες γνώσεις πάνω σε
αυτές που ήδη κατέχουν. Τα παιδιά, κάτω από αυτό το πρίσμα, συμμετέχουν ενεργά
στην οικοδόμηση των γνώσεών τους. Το πλαίσιο αυτό οδηγεί στην άποψη ότι η
εκπαίδευση πρέπει να έχει ως κύριο σκοπό να βοηθήσει τους μαθητές να γεφυρώσουν
το χάσμα ανάμεσα στις άτυπες και τις τυπικές γνώσεις τους. Η έμφαση στην περίπτωση
αυτή δίνεται στο μαθητή και στους τρόπους με τους οποίους προσεγγίζει τη γνώση και
για το λόγο αυτό χαρακτηρίζεται συχνά ως μαθητοκεντρική προσέγγιση.
Τα εκπαιδευτικά λογισμικά που αναπτύσσονται στο πλαίσιο αυτής της προσέγγισης είναι
«ανοικτού τύπου» προσφέροντας ένα πλούσιο περιβάλλον αλληλεπίδρασης και
χειρισμού αντικειμένων και εννοιών, έχοντας συνήθως τη μορφή συστημάτων
προσομοίωσης ή μικρόκοσμων. Η έμφαση πλέον βρίσκεται στο μαθητή και στις
δραστηριότητες που αναπτύσσει ή μπορεί να αναπτύξει στο πλαίσιο του περιβάλλοντος.
Παρακάτω γίνεται μια εν συντομία αναφορά στο λογισμικό που διατίθεται από το
ΥΠΠΕΘ. Πρόκειται για λογισμικό που μπορεί να χρησιμοποιηθεί στην Εκπαίδευση και
είναι ελεύθερα προσβάσιμο.
Όλα τα λογισμικά έχουν αναρτηθεί στο «Φωτόδεντρο» > Εκπαιδευτικό Λογισμικό και
στη διεύθυνση http://photodentro.edu.gr/edusoft το οποίο αποτελεί το Πανελλήνιο
Αποθετήριο Εκπαιδευτικού Λογισμικού για την Πρωτοβάθμια και τη Δευτεροβάθμια
εκπαίδευση. Φιλοξενεί εκπαιδευτικά λογισμικά και εκπαιδευτικά πακέτα με

ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ Β1 ΕΠΙΠΕΔΟΥ ΤΠΕ Σελίδα 6 από 32 ΙΤΥΕ “ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ”

ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ & ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ
 Ειδικές Εκπαιδευτικές Εφαρμογές για την Ολοκληρωμένη Παιδαγωγική Αξιοποίηση και Εφαρμογή των ΤΠΕ
στη Διδακτική Πράξη
εκπαιδευτικές δραστηριότητες για τοπική μεταφόρτωση. Το Φωτόδεντρο >
Εκπαιδευτικό Λογισμικό σχεδιάστηκε και αναπτύχθηκε με στόχο τη συγκέντρωση,
ανάρτηση, περιγραφή και ευρεία διάθεση σε σχολεία, εκπαιδευτικούς και μαθητές
εκπαιδευτικών λογισμικών και πακέτων που αναπτύχθηκαν, προσαρμόστηκαν ή
εξελληνίστηκαν στο πλαίσιο έργων του Υπουργείου Παιδείας ή φορέων του (ΙΤΥΕ, ΠΙ
κλπ), από το 1996 έως σήμερα, ή άλλων προϊόντων εκπαιδευτικού λογισμικού που
διαθέτουν σφραγίδα ποιότητας και διατίθενται ελεύθερα προς την εκπαιδευτική
κοινότητα.

Στο λογισμικό περιλαμβάνονται τα εξής:

1) Το λογισμικό που έχει παραχθεί από το (μη-υφιστάμενο πλέον) Παιδαγωγικό
Ινστιτούτο και
2) Το λογισμικό που έχει παραχθεί από το ΕΑΙΤΥ (σήμερα ΙΤΥΕ «Διόφαντος»).
Πρόκειται για σειρά λογισμικών που έχουν αναπτυχθεί ή εξελληνιστεί στα
πλαίσια διαφόρων υποέργων της ΟΔΥΣΣΕΙΑΣ (όπως NAYΣΙΚΑ, ΣEΙΡΗΝΕΣ,
ΚΙΡΚΗ, ΠΗΝΕΛΟΠΗ κά.), του υποέργου ΧΡΥΣΑΛΛΙΔΕΣ και του υποέργου
ΝΗΡΗΙΔΕΣ

Εικόνα 1: Αρχική σελίδα ανεύρεσης εκπαιδευτικού λογισμικού στο «Φωτόδεντρο»

ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ Β1 ΕΠΙΠΕΔΟΥ ΤΠΕ Σελίδα 7 από 32 ΙΤΥΕ “ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ”

ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ & ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ
 Ειδικές Εκπαιδευτικές Εφαρμογές για την Ολοκληρωμένη Παιδαγωγική Αξιοποίηση και Εφαρμογή των ΤΠΕ
στη Διδακτική Πράξη

4 Εκπαιδευτικά λογισμικά και ψηφιακά

περιβάλλοντα για επιμέρους γνωστικά
αντικείμενα
4.1Μικρόκοσμοι σε συγκεκριμένα γνωστικά
αντικείμενα
Σε κάποιες περιπτώσεις, ορισμένα υπολογιστικά περιβάλλοντα αυτής της κατηγορίας
(όπως αυτά που σχεδίασε ο Papert) διέπονται από επιπρόσθετες προδιαγραφές που
υποστηρίζουν ότι η μάθηση είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική όταν πραγματοποιείται στο
πλαίσιο μιας πλούσιας και συγκεκριμένης δραστηριότητας, κατά την οποία ο μαθητής
πειραματίζεται κατασκευάζοντας ένα προϊόν που έχει νόημα για τον ίδιο. Τέτοιου τύπου
πλαίσια προσφέρουν, για παράδειγμα, οι υπολογιστικοί μικρόκοσμοι.
Ως ιδέα, ένας «μικρόκοσμος» συνίσταται από ένα σύνολο συγκεκριμένων και
αφηρημένων αντικειμένων και σχέσεων καθώς και ένα σύνολο λειτουργιών που
επιδρούν πάνω στα αντικείμενα, τροποποιώντας τις σχέσεις τους και δημιουργώντας
νέα αντικείμενα.
Ένας μικρόκοσμος, σύμφωνα με τον Papert, συνιστά ένα εκκολαπτήριο γνώσης,
προσφέροντας τη δυνατότητα στο μαθητή - λόγω της ιδιότητάς του να προσομοιώνει
τον πραγματικό κόσμο - να εξερευνά εκ των έσω ένα γνωστικό αντικείμενο. Για τους
εμπνευστές τέτοιων μικρόκοσμων το ζητούμενο είναι η ανάπτυξη υψηλού επιπέδου
γνωστικών δεξιοτήτων που να μεταφέρονται σε ποικίλες καταστάσεις.
Ως εφαρμογή, είναι ένα ανοικτό υπολογιστικό περιβάλλον μέσα στο οποίο ο μαθητής
μπορεί να εξερευνήσει ένα χώρο με ένα ελάχιστο συμβουλών, συνδυάζοντας, συνήθως
τις εντολές κάποιας γλώσσας προγραμματισμού. Ένα κλασικό πλέον παράδειγμα
μικρόκοσμου είναι τα συστήματα δυναμικής γεωμετρίας, όπως το Cabri Γεωμέτρης
(http://photodentro.edu.gr/edusoft/r/8531/178?locale=el) και το Geometer’s
SketchPad (http://photodentro.edu.gr/edusoft/r/8531/179?locale=el), Τελευταία
προσπέλαση 28/2/2017.
Σύμφωνα με την προηγούμενη προβληματική, οι βασικές προδιαγραφές που διέπουν
έναν υπολογιστικό μικρόκοσμο είναι οι ακόλουθες:
 Ένας μικρόκοσμος πρέπει να διαθέτει ένα σύνολο από υπολογιστικά αντικείμενα
τα οποία μοντελοποιούν τις μαθηματικές, φυσικές ή επιστημονικές ιδιότητες του
χώρου στον οποίο αντιστοιχεί ο μικρόκοσμος καθώς και συνδέσεις σε πολλαπλού
τύπου αναπαραστάσεις των υποκείμενων ιδιοτήτων των αντικειμένων ή των
μοντέλων του.
 Ένας μικρόκοσμος πρέπει να επιτρέπει να συνδυάζονται αντικείμενα ή τελεστές
ώστε να δημιουργούνται πιο σύνθετα αντικείμενα, όπως κατασκευάζονται οι
φράσεις από τις λέξεις μιας γλώσσας.

ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ Β1 ΕΠΙΠΕΔΟΥ ΤΠΕ Σελίδα 8 από 32 ΙΤΥΕ “ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ”

ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ & ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ
 Ειδικές Εκπαιδευτικές Εφαρμογές για την Ολοκληρωμένη Παιδαγωγική Αξιοποίηση και Εφαρμογή των ΤΠΕ
στη Διδακτική Πράξη
 Ένας μικρόκοσμος πρέπει να διαθέτει ένα σύνολο από δραστηριότητες που
ενθαρρύνουν το μαθητή να χρησιμοποιήσει τα αντικείμενα και τους τελεστές του
για να λύσει ένα πρόβλημα, να διερευνήσει μία κατάσταση ή να πετύχει ένα
στόχο.

4.2Συστήματα οπτικοποίησης
Με τον όρο οπτικοποίηση (visualisation) εννοούμε γενικότερα την ανάπτυξη και τη
χρήση οπτικών μέσων ώστε να καταστήσουμε πιο κατανοητό ένα θέμα ενώ ειδικότερα
στο χώρο της ψυχολογίας εννοούμε τη δημιουργία νοητικών εικόνων. Στην
επιστημονική δραστηριότητα με τον όρο αυτό εννοούμε την χρήση γραφικών
παραγόμενων από υπολογιστή που χρησιμοποιούνται για τη διερεύνηση και την
κατανόηση δεδομένων και εννοιών που αφορούν εφαρμογές της επιστήμης και της
τεχνολογίας.
Με την ανάπτυξη των ΤΠΕ, ο όρος χρησιμοποιείται συνήθως για να αποδώσουμε τη
γραφική αναπαράσταση δεδομένων και εννοιών. Οι ΤΠΕ προσφέρουν τη δυνατότητα να
χρησιμοποιήσουμε υπολογιστικά γραφικά για να επεξεργαστούμε αριθμητικά δεδομένα
και να τα μετατρέψουμε σε στατικές ή δυναμικές εικόνες δύο ή τριών διαστάσεων.
Σήμερα, τα υπολογιστικά συστήματα οπτικοποίησης είναι ιδιαίτερα χρήσιμα στη
διδασκαλία των φυσικών επιστημών με χρήση πολλαπλώv τύπων οπτικών
αναπαραστάσεων (χημεία, βιολογία, φυσική, περιβαλλοντική εκπαίδευση), των
μαθηματικών (γραφικές παραστάσεις) της γεωγραφίας (χάρτες, άτλαντες) και της
ιστορίας (ιστορικοί χάρτες, άτλαντες).
Στη συνέχεια συνοψίζονται οι βασικές προδιαγραφές που πρέπει να διέπουν ένα
σύστημα οπτικοποίησης ώστε να μπορεί να αξιοποιηθεί αποτελεσματικά στην
πρωτοβάθμια εκπαίδευση:
 Ταυτόχρονη οπτική παρουσίαση μεγάλου όγκου δεδομένων ώστε να είναι εφικτή
η ερμηνεία και η κατανόησή τους.
 Προβολή νέων μη αναμενόμενων δεδομένων, πληροφοριών, ιδιοτήτων και
ερωτημάτων τα οποία χρησιμοποιούνται για ανακάλυψη, κατανόηση, επικοινωνία
και διδασκαλία.
 Δυνατότητα κατάλληλων αναπαραστάσεων σχετικών με προβλήματα που δεν
γίνονται εύκολα αντιληπτά ως αριθμητικά ή συμβολικά δεδομένα ώστε να
καταστεί δυνατός ο έλεγχος κατά την επίλυση προβλημάτων.
 Παρουσίαση φαινομένων και χαρακτηριστικών που συμβαίνουν σε πολύ μικρές ή
πολύ μεγάλες χωρικές ή χρονικές κλίμακες.
 Δυνατότητα δυναμικών οπτικοποιήσεων με άμεσο χειρισμό των δεδομένων.
 Προβολή στοιχείων χωρίς χρήση συμβολισμών ώστε να καταστεί δυνατή η
διαμόρφωση υποθέσεων και ερευνητικών ερωτημάτων για φαινόμενα και
καταστάσεις.

ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ Β1 ΕΠΙΠΕΔΟΥ ΤΠΕ Σελίδα 9 από 32 ΙΤΥΕ “ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ”

ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ & ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ
 Ειδικές Εκπαιδευτικές Εφαρμογές για την Ολοκληρωμένη Παιδαγωγική Αξιοποίηση και Εφαρμογή των ΤΠΕ
στη Διδακτική Πράξη

4.2.1 Ενδεικτικά παραδείγματα συστημάτων

οπτικοποίησης
Ένα κλασικό πλέον λογισμικό οπτικοποίησης είναι το Google Earth (Εικόνα 2), το οποίο
παρέχεται δωρεάν στην απλή του έκδοση (http://earth.google.com, Τελευταία
προσπέλαση 28/2/2017). Το λογισμικό αυτό παρέχει δορυφορικές εικόνες μεγάλης
ευκρίνειας για όλη τη γη. Οι εικόνες αυτές συνδυάζονται με χάρτες και διάφορες άλλες
πληροφορίες. Ο χρήστης μπορεί να πλοηγηθεί σε όλο τον πλανήτη και να επιλέξει το
ύψος από το οποίο θα κάνει την πλοήγηση αυτή. Το λογισμικό Google Earth μπορεί να
συνδυαστεί με το λογισμικό Google Maps (http://maps.google.com, Τελευταία
προσπέλαση 28/2/2017), ώστε να συνδεθούν δορυφορικές εικόνες με διαφόρων ειδών
αλληλεπιδραστικούς χάρτες. Τα δύο αυτά λογισμικά μπορούν να χρησιμοποιηθούν στο
μάθημα της Γεωγραφίας αλλά και στο μάθημα της Ιστορίας.
Ειδικότερα για την Ιστορία μπορεί να χρησιμοποιηθεί ο ιστορικός άτλαντας CENTENNIA,
που έχει προσαρμοστεί και στα ελληνικά
(http://photodentro.edu.gr/edusoft/r/8531/250?locale=el, Τελευταία προσπέλαση
28/2/2017), (η αγγλική ιστοσελίδα του λογισμικού βρίσκεται στο
http://www.clockwk.com/centennia.html, Τελευταία προσπέλαση 28/2/2017), ο οποίος
επιτρέπει την οπτικοποίηση ιστορικών χαρτών από το 1000 μ.Χ. και μετά.

Εικόνα 2: Η ευρύτερη περιοχή της Ελλάδας όπως εμφανίζεται στο λογισμικό Google Earth
(από απόσταση 1029 Km).

Δικτυακοί τόποι (Τελευταία προσπέλαση 28/2/2017)

http://maps.google.com (χάρτες)
https://www.google.com/help/maps/education (ιδέες για χρήση των Google Maps
στην εκπαίδευση)

ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ Β1 ΕΠΙΠΕΔΟΥ ΤΠΕ Σελίδα 10 από 32 ΙΤΥΕ “ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ”

ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ & ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ
 Ειδικές Εκπαιδευτικές Εφαρμογές για την Ολοκληρωμένη Παιδαγωγική Αξιοποίηση και Εφαρμογή των ΤΠΕ
στη Διδακτική Πράξη
http://www.google.com/sky (οπτικοποίηση του ηλιακού συστήματος και διαφόρων
αστερισμών)
Σε ένα περιβάλλον οπτικοποίησης ο χρήστης μπορεί να αναπαραστήσει δεδομένα με τη
μορφή εικόνων αλλά δεν έχει τη δυνατότητα να τα χειριστεί σε μεγάλο βαθμό. Δεν
μπορεί για παράδειγμα να μεταβάλει κάποιες από τις μεταβλητές ή τις παραμέτρους που
τα αφορούν. Το πρόβλημα αυτό αντιμετωπίζεται συνήθως μέσω των περιβαλλόντων
προσομοίωσης, τα οποία μελετώνται σε επόμενη ενότητα.

4.3Εφαρμογές προσομοίωσης
Σε ένα περιβάλλον οπτικοποίησης ο χρήστης μπορεί να αναπαραστήσει δεδομένα με τη
μορφή εικόνων αλλά δεν έχει τη δυνατότητα να τα χειριστεί σε μεγάλο βαθμό. Δεν
μπορεί για παράδειγμα να μεταβάλει κάποιες από τις μεταβλητές ή τις παραμέτρους που
τα αφορούν. Το πρόβλημα αυτό αντιμετωπίζεται συνήθως μέσω των περιβαλλόντων
προσομοίωσης.
H προσομοίωση (simulation) ως τεχνική μίμησης της συμπεριφοράς ενός συστήματος
από ένα άλλο σύστημα, καταλαμβάνει περίοπτη θέση στα πλαίσια των εκπαιδευτικών
εφαρμογών των ΤΠΕ. Μπορούμε να ορίσουμε την προσομοίωση ως μια μέθοδο μελέτης
ενός συστήματος (ενός αντικειμένου, ενός φαινομένου, μιας δραστηριότητας, μιας
διαδικασίας) με τη βοήθεια ενός άλλου συστήματος. Η προσομοίωση δηλαδή είναι μία
αναπαράσταση ή ένα μοντέλο που έχει κατασκευαστεί για να αναπαραστήσει και να
επιτρέψει την κατανόηση της λειτουργίας ενός συστήματος. Το σύστημα προσομοίωσης
«μιμείται» τη συμπεριφορά αυτού που αναπαριστά και συνεπώς επιτρέπει εξοικείωση με
τα χαρακτηριστικά του και κατανόηση των λειτουργιών του. Το σύστημα προσομοίωσης
στις περισσότερες περιπτώσεις σήμερα είναι ένα μοντέλο που «εκτελείται» σε έναν
υπολογιστή.
Μια προσομοίωση με υπολογιστές είναι υπολογιστικό μοντέλο που χρησιμοποιείται για
να πειραματιστούμε πάνω σε ένα πραγματικό σύστημα χωρίς να έχουμε άμεση επαφή
μαζί του. Στόχος ενός συστήματος προσομοίωσης είναι η μελέτη, η κατανόηση και ο
πειραματισμός με πολύπλοκα συστήματα (στα οποία συνήθως δεν έχουμε απευθείας
πρόσβαση). Οι χρήστες χειρίζονται τα συστατικά του συστήματος με πλήρως
αλληλεπιδραστικό τρόπο, όπως είναι για παράδειγμα η προσομοίωση χειρισμού ενός
πολεμικού αεροπλάνου.
Η έννοια της προσομοίωσης εμφανίστηκε αρχικά στο χώρο της επιστημονικής έρευνας
ως τεχνική μελέτης των αποτελεσμάτων μιας δράσης πάνω σε ένα φαινόμενο χωρίς να
απαιτείται παρέμβαση στο ίδιο το φαινόμενο. Οι προσομοιώσεις χρησιμοποιούνται για
τη μελέτη και την κατανόηση αρχών λειτουργίας πολλών φυσικών, βιολογικών και
κοινωνικών διαδικασιών. Τα συστήματα προσομοίωσης αποτελούν στις μέρες μας πολύ
διαδεδομένες και ταυτόχρονα πολύ αποτελεσματικές εφαρμογές των ΤΠΕ στην
εκπαιδευτική διαδικασία.

ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ Β1 ΕΠΙΠΕΔΟΥ ΤΠΕ Σελίδα 11 από 32 ΙΤΥΕ “ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ”

ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ & ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ
 Ειδικές Εκπαιδευτικές Εφαρμογές για την Ολοκληρωμένη Παιδαγωγική Αξιοποίηση και Εφαρμογή των ΤΠΕ
στη Διδακτική Πράξη
Η εκπαιδευτική προσομοίωση ορίζεται ως ένα μοντέλο κάποιου φαινομένου ή κάποιας
δραστηριότητας, το οποίο οι χρήστες χρησιμοποιούν και μαθαίνουν μέσω της
αλληλεπίδρασης με την προσομοίωση.
Σε μια παιδαγωγική κατάσταση προσομοίωσης, ο μαθητής, αλλάζοντας κατά βούληση
ορισμένες – κύριες κατά κανόνα - μεταβλητές του προς μελέτη φαινομένου, έχει στα
χέρια του την πρωτοβουλία εξέλιξής του και δεν οφείλει να απαντά απλώς σε
ερωτήσεις που έχουν προβλεφθεί από τους δημιουργούς του λογισμικού. Αντίθετα, με
βάση τις παρατηρήσεις που κάνει πάνω στα αποτελέσματα των χειρισμών του, είναι
δυνατόν να ανακαλύψει το μοντέλο το οποίο προσομοιώνει το λογισμικό ή τις βασικές
παραμέτρους που το συνθέτουν και να εφαρμόσει αυτά που έχει ήδη μάθει. Στο πλαίσιο
αυτό, τα συστήματα προσομοίωσης διαφέρουν ριζικά από τα συστήματα καθοδήγησης
και τα συστήματα εξάσκησης και πρακτικής.

4.3.1 Πλεονεκτήματα προσομοίωσης

 Μπορεί να αποτελεί την μόνη προσέγγιση για την επίλυση κάποιων προβλημάτων
(π.χ. μελέτη λειτουργίας ενός απροσπέλαστου συστήματος)
 Μπορεί να κοστίζει λιγότερο από το χειρισμό του πραγματικού συστήματος
 Παρουσιάζει μεγαλύτερη ευαισθησία στην αντίληψη των σχέσεων μεταξύ των
προβλημάτων (αφού οι μεταβλητές που μπορούμε να χειριστούμε είναι εμφανείς
και προσπελάσιμες από τους χρήστες της προσομοίωσης)
 Είναι ασφαλής μέθοδος (π.χ. χειρισμός αεροπλάνου) σε αντίθεση με πολλά από
τα πραγματικά πειράματα
 Δίνει τη δυνατότητα επανάληψης του ιδίου φαινομένου κατά βούληση
 Δίνει τη δυνατότητα πλήρους ενόρασης του συστήματος που εξετάζεται από όλες
τις πλευρές

4.3.2 Μειονεκτήματα προσομοίωσης

 Κάποιες φορές απαιτεί σημαντικό χρόνο ανάπτυξης και μεγάλο κόστος
 Μπορεί να μην είναι η πιο κατάλληλη μέθοδος επίλυσης του μελετούμενου
προβλήματος
 Δεν εγγυάται ότι θα οδηγήσει στην καλύτερη δυνατή λύση
 Μπορεί να μην αντανακλά με ακρίβεια την υπό μελέτη κατάσταση
 Σε μια προσομοίωση το μοντέλο που την διέπει έχει ήδη δημιουργηθεί από
κάποιον άλλο
 Οδηγεί στην ανάγκη για περιβάλλοντα που επιτρέπουν τη δημιουργία μοντέλων

4.3.3 Δυνατότητες που παρέχουν οι προσομοιώσεις

Οι παροχές / δυνατότητες αποτελούν τα διδακτικά χαρακτηριστικά των προσομοιώσεων
που χρησιμοποιούνται στην εκπαίδευση. Ο κατασκευαστής ενσωματώνει όσα

ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ Β1 ΕΠΙΠΕΔΟΥ ΤΠΕ Σελίδα 12 από 32 ΙΤΥΕ “ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ”

ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ & ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ
 Ειδικές Εκπαιδευτικές Εφαρμογές για την Ολοκληρωμένη Παιδαγωγική Αξιοποίηση και Εφαρμογή των ΤΠΕ
στη Διδακτική Πράξη
χαρακτηριστικά θεωρεί απαραίτητα/έχει την δυνατότητα (τεχνικοί, οικονομικοί
περιορισμοί κ.λ.π.). Ο εκπαιδευτικός εκμεταλλεύεται όσα χαρακτηριστικά θεωρεί
απαραίτητα για την εκάστοτε διδακτική του παρέμβαση:
 Δυνατότητα επανάληψης φαινομένου
 Διακοπή και συνέχιση της μελέτης του φαινομένου
 Επιτάχυνση / επιβράδυνση χρόνου
 Γραφικά / Πολλαπλές αναπαραστάσεις
 Απλοποίηση φαινομένων / διαδικασιών
 Επίδειξη μη ορατών στοιχείων
 Ενσωμάτωση μη ρεαλιστικών (θεωρητικών / συμβολικών) στοιχείων
 Εργαλεία για σύγχρονη κατασκευή γραφικών παραστάσεων
 Εργαλεία για ανάλυση δεδομένων
 Εργαλεία χειρισμού μεταβλητών, ρεαλιστικές ή «εξωπραγματικές» τιμές
 Αλλαγή της κλίμακας μεγέθους
 Μεταφορά σε άλλο χρόνο
 Μεταφορά σε άλλο τόπο

4.3.4 Ενδεικτικές εφαρμογές προσομοιώσεων

4.3.4.1 Το λογισμικό ΑΜΑΠ (Ανοιχτό Μαθησιακό Περιβάλλον
Προσομοιώσεων)
Το «Ανοιχτό
Μαθησιακό Περιβάλλον» (http://www.mls.gr/amap, Τελευταία
προσπέλαση 28/2/2017), αποτελείται από έξι υπο-εργαστήρια
φυσικής, τα οποία προσφέρουν δυνατότητες πειραματισμών,
σύνθεσης διατάξεων και ανάπτυξης σεναρίων για εκπαιδευτικές
δραστηριότητες. Οι μαθητές των μεγάλων τάξεων του
δημοτικού και όλων των τάξεων του γυμνασίου και του λυκείου
μπορούν, μέσα από το πρόγραμμα εικονικής πραγματικότητας,
να νιώθουν ότι βρίσκονται σε ένα καλά οργανωμένο εργαστήριο
και να κάνουν πειράματα: Γεωμετρικής Οπτικής, Κυματικής Οπτικής, Σκιάς - Παρασκιάς
και Σύνθεσης - Αποσύνθεσης Χρωμάτων, Ηλεκτρικών Κυκλωμάτων, Στατικού
Ηλεκτρισμού καθώς και Μαγνητισμού.
Καλύπτει τις ενότητες Οπτική, Ηλεκτρισμός και Μαγνητισμός. Παρέχει επίσης τη
δυνατότητα στον εκπαιδευτικό να δημιουργήσει νέο υλικό που ενσωματώνεται στο
υπάρχον. Το περιβάλλον ΑΜΑΠ αποτελείται από έξι συνεργαζόμενα τμήματα τα οποία
είναι υλοποιημένα ως εικονικοί χώροι και διασυνδέονται μέσω ενός κοινού κελύφους.
Κάθε ένας από τους εικονικούς χώρους αποτελεί την εικονική αναπαράσταση ενός

ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ Β1 ΕΠΙΠΕΔΟΥ ΤΠΕ Σελίδα 13 από 32 ΙΤΥΕ “ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ”

ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ & ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ
 Ειδικές Εκπαιδευτικές Εφαρμογές για την Ολοκληρωμένη Παιδαγωγική Αξιοποίηση και Εφαρμογή των ΤΠΕ
στη Διδακτική Πράξη
αντίστοιχου (πραγματικού) χώρου, όπως για παράδειγμα το εργαστήριο, τη βιβλιοθήκη
ή το χώρο μελέτης.

4.3.4.2 Το λογισμικό PhET (Physics Education Technology)

Το Phet (http://phet.colorado.edu/el, Τελευταία προσπέλαση 28/2/2017) είναι ένα
σύνολο διαδραστικών προσομοιώσεων φυσικών φαινομένων
(για φυσική Δημοτικού - Γυμνασίου – Λυκείου).
Χρησιμοποιεί κυρίως εφαρμογίδια Javaapplets που αφορούν
φαινόμενα μηχανικής, κυματικής, ηλεκτρισμού,
μαθηματικών, χημείας και βιολογίας. Οι προσομοιώσεις
ενθαρρύνουν την αλληλεπίδραση με τον άμεσο χειρισμό.
Το PhET παρέχει (όπως λένε και οι δημιουργοί του) διαδραστικές, βασισμένες σε
έρευνες (http://phet.colorado.edu/el/research, Τελευταία προσπέλαση 28/2/2017)
προσομοιώσεις φυσικών φαινομένων δωρεάν. Η βασισμένη σε έρευνα προσέγγισή των
προσομοιώσεων -που ενσωματώνει ευρήματα από προηγούμενες έρευνες- ενεργοποιεί
τους μαθητές, ώστε να κάνουν συνδέσεις μεταξύ των φαινομένων της πραγματικής
ζωής και της υποκείμενης σε αυτά επιστημονικής γνώσης και να εμβαθύνουν στον
φυσικό κόσμο.
Προκειμένου να βοηθηθούν οι μαθητές στην οπτική κατανόηση εννοιών, οι
προσομοιώσεις του PhET απεικονίζουν ό,τι είναι αόρατο με γραφικό τρόπο και
διαισθητικά εργαλεία ελέγχου. Στοχεύοντας στην περαιτέρω ενθάρρυνση για ποιοτική
εξερεύνηση, οι προσομοιώσεις διαθέτουν όργανα μετρήσεων όπως χάρακες,
χρονόμετρα, βολτόμετρα και θερμόμετρα. Καθώς ο χρήστης χειρίζεται αυτά τα
διαδραστικά εργαλεία βλέπει άμεσα τα αποτελέσματα των ενεργειών του και μια
ποικιλία διαφορετικών τρόπων αναπαράστασης των δεδομένων (κίνηση των
αντικειμένων, γραφήματα, πίνακες, κλπ.).
Όλες οι προσομοιώσεις έχουν ελεγχθεί και αξιολογηθεί διεξοδικά. Οι έλεγχοι
περιλαμβάνουν συνεντεύξεις από παιδιά τα οποία έχουν χρησιμοποιήσει τις
προσομοιώσεις σε μια ποικιλία περιστάσεων, όπως διαλέξεις, ομαδικές εργασίες, κατ'
οίκον εργασίες και στα εργαστήρια. Οι προσομοιώσεις είναι προσβάσιμες δωρεάν από
τον ιστότοπο του PhET, είναι εύκολες στη χρήση και στην ενσωμάτωσή τους στη
μαθησιακή διαδικασία. Έχουν δημιουργηθεί με Java, Flash και HTML5. Εκτελούνται με
τη χρήση ενός φυλλομετρητή διαδικτύου με μόνη προϋπόθεση να είναι εγκατεστημένα
στο σύστημα σας το πρόσθετο του Adobe Flash Player
(http://get.adobe.com/flashplayer, Τελευταία προσπέλαση 28/2/2017) και η Java
(http://java.com/en/download/index.jsp, Τελευταία προσπέλαση 28/2/2017). Εφόσον,
όμως, έχετε μεταφορτώσει το σχετικό Java εκτελέσιμο αρχείο (με κατάληξη/επέκταση
*.jar) στον υπολογιστή σας μπορείτε να το ανοίξετε με μονό ή διπλό κλικ.
 Μεταφόρτωση του λογισμικού από εδώ: https://phet.colorado.edu/el/offline-
access (πλήρης εγκατάσταση για εκτέλεση του λογισμικού από τον υπολογιστή
σας

ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ Β1 ΕΠΙΠΕΔΟΥ ΤΠΕ Σελίδα 14 από 32 ΙΤΥΕ “ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ”

ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ & ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ
 Ειδικές Εκπαιδευτικές Εφαρμογές για την Ολοκληρωμένη Παιδαγωγική Αξιοποίηση και Εφαρμογή των ΤΠΕ
στη Διδακτική Πράξη
 Μπορείτε να δείτε τις προσομοιώσεις Απ' ευθείας (On-line):
https://phet.colorado.edu/el/simulations/category/new
 Για την Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση εδώ:
https://phet.colorado.edu/el/simulations/category/by-level/elementary-school
 Βοήθεια on line: https://phet.colorado.edu/el/teaching-resources
(Τελευταία προσπέλαση 28/2/2017)
Διαδραστικές Προσομοιώσεις Φυσικών Φαινομένων από το Ε.Α.Ι.Τ.Υ. (Τομέας
Επιμόρφωσης & Κατάρτισης)
Δείτε εδώ: http://ekfe.kil.sch.gr/docs/phet.pdf ένα σχετικό Εγχειρίδιο Εκπαιδευτικών
Δραστηριοτήτων (μεταφόρτωση από Ε.Κ.Φ.Ε. Κιλκίς: http://ekfe.kil.sch.gr)
Στο εγχειρίδιο εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων περιλαμβάνονται:
 Σενάρια διδασκαλίας που αφορούν ορισμένες από αυτές τις εφαρμογές και
αποτελούν ενδεικτικές προτάσεις αξιοποίησής τους.
 Συνοδευτικά φύλλα εργασίας ανά σενάριο διδασκαλίας.
 Ορισμένες πρωτότυπες δραστηριότητες εξάσκησης στη θεωρία για τους μαθητές
(Δημοτικό – Γυμνάσιο – Λύκειο) που προτείνονται από τους δημιουργούς των
εφαρμογών Phet.
(Τελευταία προσπέλαση 28/2/2017)

4.3.4.3 AgentSheets: Εκπαιδευτικό Εργαλείο ανάπτυξης

αλληλεπιδραστικών προσομοιώσεων και δραστηριοτήτων
για το ελληνικό σχολείο
Οι προσομοιώσεις αναπτύχθηκαν με το ολοκληρωμένο προϊόν
εκπαιδευτικού λογισμικού «AgentSheets: Εκπαιδευτικό
Εργαλείο ανάπτυξης αλληλεπιδραστικών προσομοιώσεων και
δραστηριοτήτων για το Ελληνικό Σχολείο» στο πλαίσιο της
ενότητας «Χρυσαλλίδες» του έργου «ΠΛΕΙΑΔΕΣ», ΕΠ ΚτΠ, Γ’
ΚΠΣ (http://photodentro.edu.gr/edusoft/r/8531/247?locale=el,
Τελευταία προσπέλαση 28/2/2017). Στο πλαίσιο αυτό έγινε επίσης η ανάπτυξη των
εκπαιδευτικών σεναρίων καθώς και η διάθεση αδειών χρήσης του λογισμικού
“AgentSheets” για όλο το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα.

4.4Εφαρμογές υπερμέσων – υπερμεσικές

εγκυκλοπαίδειες
Οι εφαρμογές υπερμέσων (στην κατηγορία αυτή εντάσσονται και οι ιστοσελίδες
με εκπαιδευτικό περιεχόμενο στο διαδίκτυο) είναι από τις ποιο διαδεδομένες σήμερα
υπολογιστικές εφαρμογές που είναι δυνατόν να χρησιμοποιηθούν στην πρωτοβάθμια
εκπαίδευση. Οι εφαρμογές υπερμέσων διακρίνονται από τις εφαρμογές πολυμέσων στο
επίπεδο οργάνωσης της πληροφορίας. Ενώ στις απλές εφαρμογές πολυμέσων η

ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ Β1 ΕΠΙΠΕΔΟΥ ΤΠΕ Σελίδα 15 από 32 ΙΤΥΕ “ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ”

ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ & ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ
 Ειδικές Εκπαιδευτικές Εφαρμογές για την Ολοκληρωμένη Παιδαγωγική Αξιοποίηση και Εφαρμογή των ΤΠΕ
στη Διδακτική Πράξη
πληροφορία οργανώνεται γραμμικά (γεγονός που μπορεί να είναι παιδαγωγικά χρήσιμο
στην προσχολική και την πρώτη σχολική ηλικία αλλά όχι ιδιαίτερα στις μεγαλύτερες
ηλικίες), στις εφαρμογές υπερμέσων η πληροφορία οργανώνεται με τέτοιο τρόπο ώστε
να είναι εφικτή η προσπέλασή της με διάφορες μεθόδους πλοήγησης (συνήθως με τη
μορφή κόμβων και συνδέσμων), που συνιστούν την κατ’ εξοχήν πρακτική χρήσης ενός
υπερμέσου (Εικόνα 3).
Η μη γραμμική συνεπώς οργάνωση της πληροφορίας σε μία υπερμεσική εφαρμογή
τής προσδίδει ένα από τα πιο βασικά χαρακτηριστικά των πετυχημένων εκπαιδευτικών
υπολογιστικών συστημάτων: τη δυνατότητά τους να εμπλέκουν το χρήστη σε ωφέλιμες
δραστηριότητες μέσω πολλαπλών μορφών αλληλεπίδρασης. Οι μορφές αυτές
περιλαμβάνουν δυνατότητα για επιλογή και λήψη αποφάσεων, για σύνθεση και
κράτηση σημειώσεων, για αξιολόγηση και κρίση, για οικοδόμηση, σχεδίαση και έλεγχο.
Η αλληλεπιδραστικότητα υπονοεί πάνω απ’ όλα την ιδέα μιας πραγματικής
δραστηριότητας ανάμεσα στο χρήστη και τη μηχανή. Η δραστηριότητα αυτή δεν μπορεί
να περιοριστεί σε ένα σύνολο επιλογών που με μεγάλη προσοχή έχουν εκχωρηθεί στο
χρήστη.

Εικόνα 3: Κόμβοι και σύνδεσμοι σε υπερμεσική εφαρμογή

(Οι Μηχανές από το Α ως το Ω, Ερευνητές)

ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ Β1 ΕΠΙΠΕΔΟΥ ΤΠΕ Σελίδα 16 από 32 ΙΤΥΕ “ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ”

ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ & ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ
 Ειδικές Εκπαιδευτικές Εφαρμογές για την Ολοκληρωμένη Παιδαγωγική Αξιοποίηση και Εφαρμογή των ΤΠΕ
στη Διδακτική Πράξη
Σε πρώτο επίπεδο, η αλληλεπιδραστικότητα υπονοεί τους διαφορετικούς τρόπους
πρόσβασης σε πολλαπλές αναπαραστάσεις (κείμενα, ήχοι, εικόνες) που το σύστημα
διαθέτει και ο χρήστης μπορεί να επιλέξει κατά βούληση. Σε δεύτερο επίπεδο, το
σύστημα είναι σε θέση να μας πληροφορήσει για τις ενέργειες που βρίσκονται σε
εξέλιξη, η αλληλεπιδραστικότητα συνεπώς ορίζεται ως μια διμελής σχέση. Η ουσιαστική
αλληλεπιδραστικότητα όμως εμφανίζεται μόνο όταν ο μαθητής είναι σε θέση να
μετασχηματίσει και να δράσει πάνω στις πληροφορίες που τίθενται στη διάθεσή του από
το υπολογιστικό περιβάλλον.
Μια άλλη σημαντική έννοια κατά την παιδαγωγική χρήση ενός υπερμέσου είναι η
έννοια της πλοήγησης. O χρήστης καλείται να εξερευνήσει, να ξεφυλλίσει (browsing),
με λίγα λόγια να πλοηγηθεί μέσα στις προτεινόμενες από το μέσο πληροφορίες από
διάφορα σημεία πρόσβασης με ελεύθερη επιλογή του.
H προσέγγιση αυτή καθορίζει ουσιαστικά τρεις βασικές προδιαγραφές μιας
εκπαιδευτικής εφαρμογής υπερμέσων.
α) Προσφορά ποικιλίας δυνατών δρομολογίων: o χρήστης ξεκινώντας από ένα
προτεινόμενο θέμα έχει τη δυνατότητα να εμβαθύνει σε σημεία που επιθυμεί, να
προχωρήσει γρηγορότερα στα επόμενα, να αποκτήσει πληροφορίες που του είναι
απαραίτητες για τη συνέχιση της πλοήγησης.
β) Υποστήριξη ελευθερίας διαδρομής: ο χρήστης δεν υποχρεώνεται από το
σύστημα να εξερευνήσει όλες τις διαδρομές αλλά μόνο αυτές που ο ίδιος κρίνει
απαραίτητες.
γ) Δυνατότητα ελέγχου από τον χρήστη: η διαδρομή μπορεί να ελέγχεται απόλυτα
από το χρήστη του συστήματος. Αποφασίζει ο ίδιος να προχωρήσει ή να γυρίσει πίσω
ώστε να εξερευνήσει και άλλες διαδρομές που προηγουμένως είχε προσπεράσει,
κατασκευάζοντας, κατ’ αυτόν τον τρόπο, το δικό του παιδαγωγικό σενάριο,
εξατομικεύοντας τις μαθησιακές του διαδρομές.
H πλοήγηση, προτείνοντας στο χρήστη ένα αυτόνομο (και συνεπώς
εξατομικευμένο) τρόπο εργασίας, μπορεί να πάρει διάφορες μορφές που είναι
συνάρτηση κάποιων ειδικών προδιαγραφών:
α) Ελεύθερη πλοήγηση σε μια βάση δεδομένων που ισοδυναμεί με το ξεφύλλισμα
μιας εγκυκλοπαίδειας ή των αρχείων μιας βιβλιοθήκης.
β) Δυνατότητες εμβάθυνσης που εξαρτώνται από τον τρόπο δημιουργίας της
βάσης δεδομένων (διαφορετικά επίπεδα πρόσβασης στις πληροφορίες ξεκινώντας από
το ίδιο σημείο) και επιτρέπουν έτσι να προστεθεί μια παιδαγωγική διάσταση στο
σύστημα.
γ) Προσθήκη ελέγχου των γνώσεων μέσω ενός συστήματος “τεστ” που επιτρέπει
στο μαθητευόμενο να ελέγχει τις δυνατότητές του και να καθορίζει ανάλογα με τις
επιδόσεις του τη διαδρομή που θα ακολουθήσει.
δ) Βοήθεια στην πλοήγηση μέσω υποδείξεων τις οποίες ο χρήστης μπορεί να λάβει
αν θέλει υπόψη του.
ε) Πλοήγηση με προσομοίωση μέσω ενσωματωμένων στο σύστημα παιδαγωγικών
σεναρίων ανάλογα με την ακολουθούμενη διαδρομή.

ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ Β1 ΕΠΙΠΕΔΟΥ ΤΠΕ Σελίδα 17 από 32 ΙΤΥΕ “ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ”

ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ & ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ
 Ειδικές Εκπαιδευτικές Εφαρμογές για την Ολοκληρωμένη Παιδαγωγική Αξιοποίηση και Εφαρμογή των ΤΠΕ
στη Διδακτική Πράξη

4.5Ψηφιακές εγκυκλοπαίδειες, σώματα κειμένων,

λεξικά & ψηφιακές βιβλιοθήκες
Οι ψηφιακές εγκυκλοπαίδειες (Εικόνα 4), τα σώματα κειμένων (Εικόνα 5), τα
ηλεκτρονικά λεξικά (Εικόνα 6), και οι βιβλιοθήκες στην ψηφιακή τους μορφή
προσφέρουν ποικίλες εκπαιδευτικές δυνατότητες, πολύ περισσότερες, και προφανώς
ποιοτικά διαφορετικές, από αυτές των συμβατικών ομολόγων τους. Έχοντας, κατά
κανόνα, δομή υπερμέσου, επιτρέπουν πλοήγηση και ευνοούν δραστηριότητες
διερεύνησης και ανακάλυψης. Με τους μηχανισμούς αναζήτησης της πληροφορίας που
ενσωματώνουν επιτρέπουν επίσης την εύκολη αναζήτηση και διαχείριση της
πληροφορίας.
Οι ψηφιακές βιβλιοθήκες επιτρέπουν την πρόσβαση (ελεύθερη ή επί πληρωμή συνήθως
μέσω κάποιας συνδρομής) σε πληθώρα ψηφιακών εντύπων, κυρίως επιστημονικών
περιοδικών καθώς επίσης και βιβλίων. Οι βιβλιοθήκες αυτές μπορούν κυρίως να
χρησιμοποιηθούν από τους εκπαιδευτικούς αλλά η πρόσβαση σε περιεχόμενο βιβλίων
είναι επίσης εφικτή και από τους μαθητές. Βέβαια, το μεγαλύτερο μέρος της
πληροφορίας που προσφέρουν οι βιβλιοθήκες δεν προσφέρεται στην ελληνική γλώσσα.
Κλασικό παράδειγμα ψηφιακής βιβλιοθήκης που προσφέρει πρόσβαση σε
ψηφιοποιημένα βιβλία είναι το http://books.google.com (Τελευταία προσπέλαση
28/2/2017).
Πολύ ενδιαφέρον έχει ο ΠΕΡΣΕΑΣ, http://www.perseus.tufts.edu (Τελευταία
προσπέλαση 28/2/2017) που προσφέρει πρόσβαση στο σύνολο πρακτικά των αρχαίων
κειμένων (ελληνική γλώσσα και γραμματεία, λατινικά, κλπ.) στην πρωτογενή τους
μορφή και σε μετάφραση. Πρόκειται ίσως για την πληρέστερη συλλογή «σωμάτων
κειμένων» που διατίθενται για μελέτη.

4.5.1 Ψηφιακές/ηλεκτρονικές εγκυκλοπαίδειες

Μια ηλεκτρονική εγκυκλοπαίδεια (online encyclopedia) αποτελεί ένα περιβάλλον στο
οποίο μπορεί να ανατρέξει ο χρήστης του υπολογιστή ή του διαδικτύου (αρχικά οι
ηλεκτρονικές εγκυκλοπαίδειες ήταν λογισμικά εγκατεστημένα στον υπολογιστή ενώ
εδώ και μερικά χρόνια είναι συνήθως δικτυακοί τόποι υπερμεσικού περιεχομένου) και
να βρει πληροφορίες για θέματα που αναζητά. Το πλεονέκτημα των ηλεκτρονικών σε
σχέση με τις συμβατικές έντυπες εγκυκλοπαίδειες είναι ότι ο διαχειριστής μπορεί να
ανανεώσει, να επεκτείνει ή να εμπλουτίσει ένα λήμμα οποιαδήποτε στιγμή, ώστε η
πληροφορία που θα πάρει ο χρήστης να είναι επικαιροποιημένη, π.χ.
http://www.britannica.com (Τελευταία προσπέλαση 28/2/2017). Οι on-line
εγκυκλοπαίδειες αποτελούν δυναμικό εργαλείο στα χέρια των δασκάλων κυρίως στην
αναζήτηση πληροφοριών, την οποία κατέστησαν πρόσφορη δίνοντάς της και μια
ευχάριστη –συχνά παιγνιώδη– διάσταση. Οι on-line εγκυκλοπαίδειες με την
επικαιροποίησή τους ξεφεύγουν από τα στερεότυπα ενός γραπτού κειμένου, αφού
υπάρχουν και άλλου είδους –σύγχρονης τεχνολογίας– πηγές, όπως βίντεο, animation,
αρχεία flash, ιδιαίτερες εικόνες και παρουσιάσεις (Κόμης & Ντίνας, ΚΕΓ 2011).

ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ Β1 ΕΠΙΠΕΔΟΥ ΤΠΕ Σελίδα 18 από 32 ΙΤΥΕ “ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ”

ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ & ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ
 Ειδικές Εκπαιδευτικές Εφαρμογές για την Ολοκληρωμένη Παιδαγωγική Αξιοποίηση και Εφαρμογή των ΤΠΕ
στη Διδακτική Πράξη
Ειδική κατηγορία ανάμεσα στις ηλεκτρονικές εγκυκλοπαίδειες («Θησαυρούς»), η πιο
γνωστή σήμερα, είναι η Βικιπαίδεια (Wikipedia: www.wikipedia.org, τελευταία
προσπέλαση 28/2/2017), η οποία αποτελεί μια εγκυκλοπαίδεια που κυκλοφορεί σε
πάρα πολλές γλώσσες και γράφεται από εθελοντές με το λογισμικό wiki, που σημαίνει
ότι άρθρα της μπορεί να προστεθούν ή να αλλάξουν από τον καθένα. Πρόκειται,
δηλαδή, για μια εγκυκλοπαίδεια σε συνεχή εξέλιξη και ως προς τον αριθμό των
λημμάτων και ως προς τον εμπλουτισμό και ως προς τη θεματολογία τους. Αρκετές
φορές ασφαλώς η πληροφορία έχει λάθη –καμιά φορά εντυπωσιακά– ή εντελώς
προσωπικές θέσεις γύρω από ένα θέμα, π.χ. ιστορικού ή πολιτικού ενδιαφέροντος, και
υπάρχει διαφορετικό ύφος γραφής ανάλογα με τον συντάκτη του κειμένου. Για να τη
χρησιμοποιήσει ο εκπαιδευτικός, θα πρέπει να ελέγξει από πριν το περιεχόμενο των
πληροφοριών, γεγονός που στερεί ασφαλώς τη χαρά της αυθόρμητης αναζήτησης.
Παρά τα προβλήματα αυτά, η Βικιπέντια είναι ίσως το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα
ψηφιακού περιβάλλοντος με ελεύθερη πρόσβαση. Βασικό της χαρακτηριστικό είναι η
διαρκής ενημέρωση από τους χρήστες της κάτι που δεν είναι εφικτό στις εμπορικές
εγκυκλοπαίδειες, οι οποίες ανανεώνουν απλώς σε τακτά διαστήματα το περιεχόμενό
τους. Παρά τα πιθανά προβλήματα που μπορεί να ενέχει αυτό το χαρακτηριστικό (π.χ.
για την εγκυρότητα ή την πληρότητα της παρεχόμενης πληροφορίας), η εμπλοκή
χιλιάδων χρηστών στην ανάπτυξή της επιτρέπει συνήθως τη γρήγορη διόρθωση
πιθανών σφαλμάτων ή ατελειών. Ο εκπαιδευτικός έχει τη δυνατότητα να την
χρησιμοποιήσει μέσω καθοδηγούμενων δραστηριοτήτων σε ποικίλες διδακτικές
καταστάσεις.

Εικόνα 4: Ενδεικτικό λήμμα στην ελεύθερη ψηφιακή εγκυκλοπαίδεια Βικιπαίδεια

(http://el.wikipedia.org)

Η Βικιπαίδεια είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα ψηφιακής εγκυκλοπαίδειας με

ελεύθερη πρόσβαση. Βασικό της χαρακτηριστικό είναι η διαρκής ενημέρωση από τους
χρήστες της. Παρά τα πιθανά προβλήματα που μπορεί να ενέχει αυτό το
χαρακτηριστικό (π.χ. για την εγκυρότητα ή την πληρότητα της παρεχόμενης

ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ Β1 ΕΠΙΠΕΔΟΥ ΤΠΕ Σελίδα 19 από 32 ΙΤΥΕ “ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ”

ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ & ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ
 Ειδικές Εκπαιδευτικές Εφαρμογές για την Ολοκληρωμένη Παιδαγωγική Αξιοποίηση και Εφαρμογή των ΤΠΕ
στη Διδακτική Πράξη
πληροφορίας), ο εκπαιδευτικός έχει τη δυνατότητα να την χρησιμοποιήσει μέσω
καθοδηγούμενων δραστηριοτήτων σε ποικίλες διδακτικές καταστάσεις.

4.5.2 Σώματα κειμένων

Ως σώμα κειμένων (corpus, πληθ. corpora) ορίζεται ένα αντιπροσωπευτικό σύνολο
κειμένων (κατά κανόνα ψηφιοποιημένων από έντυπη μορφή), το οποίο χρησιμοποιείται
ως δείγμα με αντικείμενο τη γλωσσολογική έρευνα και ανάλυση. Τα σώματα κειμένων
είναι το αποτέλεσμα ειδικής ηλεκτρονικής επεξεργασίας με ειδικά προηγμένα λογισμικά,
τα οποία δίνουν τη δυνατότητα στον χρήστη να αντλήσει φωνολογικές, γραμματικές,
συντακτικές και υφολογικές πληροφορίες από το κείμενο, να κάνει παρατηρήσεις
σχετικά με τη συχνότητα χρήσης ενός τύπου, το συμφραστικό περιβάλλον του, καθώς
και πληροφορίες για την πρώτη εμφάνιση ή σημασία ενός τύπου και τις τυχόν αλλαγές
του. Η έκταση ενός σώματος ποικίλλει ανάλογα με τις πηγές και τον σκοπό για τον
οποίο έχει παραχθεί: υπάρχουν σώματα κειμένων που καλύπτουν ολόκληρες
γραμματειακές περιόδους (όπως από την Αρχαία Ελληνική, Λατινική έως τη νεώτερη
ελληνική γραμματεία) και άλλα, πιο περιορισμένα, που επιχειρούν να αποδώσουν
στοιχεία τού προφορικού λόγου ή και κοινωνιολέκτους. Ειδικά σώματα κειμένων
αντλούν επιλεκτικά στοιχεία από έντυπο ή προφορικό λόγο, με σκοπό τη μελέτη
ορισμένης γλωσσικής λειτουργίας. Τα σώματα κειμένων μπορούν να είναι μονόγλωσσα
ή πολύγλωσσα, μπορεί να αφορούν συγκεκριμένη περίοδο της ιστορίας της γλώσσας
και συχνά περιέχουν και πολλές άλλες πληροφορίες, χρήσιμες για την εκπόνηση
γλωσσολογικών μελετών ή λεξικογραφικών έργων (Κόμης & Ντίνας, ΚΕΓ 2011).

Εικόνα 5: Ενδεικτική αναζήτηση του όρου «εκπαίδευση» στα σώματα κειμένων του ΚΕΓ
(http://www.greek-language.gr/greekLang/modern_greek/tools/corpora/index.html )

ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ Β1 ΕΠΙΠΕΔΟΥ ΤΠΕ Σελίδα 20 από 32 ΙΤΥΕ “ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ”

ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ & ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ
 Ειδικές Εκπαιδευτικές Εφαρμογές για την Ολοκληρωμένη Παιδαγωγική Αξιοποίηση και Εφαρμογή των ΤΠΕ
στη Διδακτική Πράξη

Τα σώματα κειμένων είναι παιδαγωγικώς αξιοποιήσιμα ψηφιακά περιβάλλοντα, γιατί

προσιδιάζουν κατεξοχήν με τη φύση του γλωσσικού μαθήματος, εξασφαλίζουν
εναλλακτικούς δρόμους για τη γλωσσική διδασκαλία σε σχέση με αυτούς που
προδιαγράφονται στα σχολικά εγχειρίδια, ενισχύουν την απόκτηση μορφοσημασιο-
λογικής επίγνωσης αλλά και την εσωτερίκευση της θεματικής και καταληκτικής
ορθογραφίας. Με κατάλληλη αξιοποίησή τους ενισχύεται η δυνατότητα διερευνητικής
και κριτικής προσέγγισης των γλωσσικών φαινομένων, ο ρόλος δε του μαθητή
καθίσταται πιο ενεργός και ο ρόλος του εκπαιδευτικού πιο δημιουργικός.
Το Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας παρέχει επίσης μια πλήρη συλλογή από «σώματα
κειμένων» της Αρχαίας Ελληνικής http://www.greek-
language.gr/greekLang/ancient_greek/tools/corpora, (Τελευταία προσπέλαση
28/2/2017) στην πύλη του: http://www.greek-language.gr (Τελευταία προσπέλαση
28/2/2017). Η πύλη αυτή προσφέρει και μια σειρά από άλλες πολύ ενδιαφέρουσες
εκπαιδευτικές υπηρεσίες, όπως διάφορα λεξικά, κλπ.

4.5.3 Ηλεκτρονικά λεξικά

Τα ηλεκτρονικά λεξικά (online dictionary) ως ψηφιακά περιβάλλοντα (μονόγλωσσα,
δίγλωσσα, αντίστροφα, θεματικά κ.λπ.) δίνουν όλες τις πληροφορίες που δίνει και ένα
έντυπο λεξικό, αλλά σε πιο σύντομο χρόνο και με πιο λειτουργικό τρόπο δεδομένου ότι
διαθέτουν εσωτερική μηχανή αναζήτησης της πληροφορίας και επιτρέπουν την
αναζήτηση με λέξεις - κλειδιά. Έχουν τη δυνατότητα αποθήκευσης πάρα πολύ μεγάλου
αριθμού λημμάτων και πάρα πολλών ερμηνευμάτων και παραδειγμάτων, βλέπε για
παράδειγμα http://www.komvos.edu.gr/dictionaries/dictonline/dictonlinetri.htm
(Τελευταία προσπέλαση 28/2/2017).
Ειδική κατηγορία ανάμεσα στα ηλεκτρονικά λεξικά είναι τα διαδικτυακά λεξικά:
πρόκειται για λεξικά που εμφανίζονται στο Διαδίκτυο και προσφέρουν τα μεν
μονόγλωσσα συγκεκριμένες για κάθε λήμμα πληροφορίες (π.χ. ερμήνευμα,
ετυμολογία, συνώνυμα κ.λπ.), τα δίγλωσσα ή πολύγλωσσα και τη μετάφραση. Γνωστό
μονόγλωσσο διαδικτυακό λεξικό είναι το wikiλεξικό και πολύγλωσσο το λεξικό της
Google (Κόμης & Ντίνας, ΚΕΓ 2011).
Τα ηλεκτρονικά λεξικά αποτελούν ιδανικό βοηθό για τη διδασκαλία του γλωσσικού
μαθήματος. Οι αναζητήσεις και τα αποτελέσματά τους προσφέρουν γρήγορη και
ασφαλή πρόσβαση σε αρκετά γλωσσικά φαινόμενα, κυρίως σε ό,τι έχει να κάνει με τον
γραπτό λόγο.

ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ Β1 ΕΠΙΠΕΔΟΥ ΤΠΕ Σελίδα 21 από 32 ΙΤΥΕ “ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ”

ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ & ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ
 Ειδικές Εκπαιδευτικές Εφαρμογές για την Ολοκληρωμένη Παιδαγωγική Αξιοποίηση και Εφαρμογή των ΤΠΕ
στη Διδακτική Πράξη

Εικόνα 61: Η αρχική σελίδα του ψηφιακού λεξικού της κοινής ελληνικής (Τριανταφυλλίδη) από
την Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα (http://www.greek-
language.gr/greekLang/modern_greek/tools/lexica/triantafyllides/index.html)

4.5.4 Ψηφιακές βιβλιοθήκες

Ψηφιακές ονομάζονται οι βιβλιοθήκες που παρέχουν όλο το υλικό τους σε
ψηφιοποιημένη μορφή μέσω του ηλεκτρονικού υπολογιστή. Πρόκειται για εικονικές
βιβλιοθήκες ή βιβλιοθήκες χωρίς σύνορα, που παρέχουν στον χρήστη εύκολη και
γρήγορη πρόσβαση στην πληροφορία από οποιοδήποτε σημείο χωρίς να απαιτείται
φυσική παρουσία. Δεν υφίστανται ως φυσικά κτίρια αλλά λειτουργούν μόνο ψηφιακά
μέσω διαδικτύου. Σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να διατηρούνται και κτιριακά, αλλά
παράλληλα διαθέτουν και μέρος του υλικού τους σε ψηφιοποιημένη μορφή. Η συλλογή
των ψηφιακών βιβλιοθηκών μπορεί να απαρτίζεται τόσο από ψηφιοποιημένα όσο και
από ψηφιακώς δημιουργημένα τεκμήρια, τα οποία οργανώνονται με εργαλεία που
εξυπηρετούν τις ανάγκες για οργάνωση, πρόσβαση και διαχείριση της συλλογής π.χ.
http://openarchives.gr (Τελευταία προσπέλαση 28/2/2017).
Οι ψηφιακές βιβλιοθήκες παρέχουν στους μαθητές πλούσιο υλικό, που για να το
αξιοποιήσουν θα πρέπει να ενεργοποιήσουν ανωτέρου επιπέδου νοητικές ικανότητες:
θα πρέπει να μάθουν να διαχειρίζονται τις πληροφορίες, να διερευνούν, να επιλέγουν,
να συγκρίνουν, να εντοπίζουν τις έγκυρες πληροφορίες, να τις κατηγοριοποιούν.
Δίνουν επίσης τη δυνατότητα για δημιουργία πιο ανοικτών διδακτικών σεναρίων, που
παρακολουθούν τη λογική του project και επικεντρώνονται σε ένα θέμα που μπορεί να
κινήσει το ενδιαφέρον των μαθητών(Κόμης & Ντίνας, ΚΕΓ 2011).

ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ Β1 ΕΠΙΠΕΔΟΥ ΤΠΕ Σελίδα 22 από 32 ΙΤΥΕ “ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ”

ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ & ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ
 Ειδικές Εκπαιδευτικές Εφαρμογές για την Ολοκληρωμένη Παιδαγωγική Αξιοποίηση και Εφαρμογή των ΤΠΕ
στη Διδακτική Πράξη

4.6Δημιουργία μαθησιακού υλικού πολυμέσων και

υπερμέσων.
Όπως υποδηλώνει η ίδια η ονομασία τους, οι εφαρμογές που συνήθως αποκαλούνται
με το γενικό όνομα πολυμέσα (multimedia) συνδυάζουν πολλαπλά μέσα (δηλαδή
τρόπους αναπαράστασης και εκφοράς της πληροφορίας) σε μια ενιαία παραγωγή, σε
μια ενιαία εφαρμογή. Παλιότερα υπήρχε μια αρκετά σαφής διάκριση ανάμεσα στα
πολυμέσα και τα υπερμέσα, δηλαδή εκείνες τις εφαρμογές που επέτρεπαν τη μη-
γραμμική, υπερσύνδεση ανάμεσα σε δυο μέσα. Σήμερα αυτή η διάκριση τείνει να γίνει
λιγότερο σαφής. Κείμενο, εικόνα, ήχος, βίντεο, γραφικά, κινούμενη εικόνα και
διαλογικότητα με το χρήστη συνθέτουν τον κόσμο των πολυμέσων. Ως όρος
«πολυμέσα» μπορεί να αναφέρεται τόσο σε προγράμματα εφαρμογών όσο και στη
δημιουργία εφαρμογών. Η διαθέσιμη πληροφορία σε μια πολυμεσική εφαρμογή μπορεί
να προσπελαύνεται από τον τελικό χρήστη είτε γραμμικά (προκαθορισμένη διαδρομή
χωρίς κανέναν έλεγχο από το χρήστη) είτε μη-γραμμικά, χάρη στη διάδραση χρήστη-
εφαρμογής (ο χρήστης δηλαδή, καθορίζει τη σειρά πρόσβασης στο υλικό με βάση τις
προσωπικές του προτιμήσεις).
Τα πολυμέσα κατηγοριοποιούνται ανάλογα με τον τρόπο με τον οποίο οργανώνουν και
«διαθέτουν» την πληροφορία και ανάλογα με τον τρόπο χρήσης των σχετικών
εφαρμογών. Ως προς τον τρόπο διάθεσης/διανομής της πληροφορίας διακρίνονται σε
εφαρμογές διαθέσιμες σε οπτικούς δίσκους, σε κιόσκια, στα πολυμέσα πραγματικού
χρόνου και στα πολυμέσα προσπελάσιμα/ χρησιμοποιούμενα μέσω Διαδικτύου. Η
επιλογή του τρόπου διανομής κάθε φορά προσδιορίζεται από συγκεκριμένους
παράγοντες όπως το κόστος (του μέσου και της εγγραφής των δεδομένων), η
αποθηκευτική ικανότητα, η δυνατότητα επανεγγραφής, οι ομάδες κοινού στις οποίες
απευθύνεται, και οι υψηλές απαιτήσεις σε ταχύτητες που απαιτούνται ακριβώς λόγω
της φύσης του υλικού. Ως προς τη χρήση των εφαρμογών, τα πολυμέσα διακρίνονται
σε όσα είναι πρόσφορα για ψυχαγωγία, εκπαίδευση (εγκυκλοπαίδειες, λεξικά),
πληροφόρηση (ηλεκτρονικοί κατάλογοι προϊόντων, μουσεία, κλπ) ή για
επιχειρηματικούς σκοπούς (επιμόρφωση στελεχών, προβολή προϊόντων κλπ)
Ο εξοπλισμός υλικού πολυμέσων συνήθως περιλαμβάνει οθόνη που να υποστηρίζει
συγκεκριμένες αναλύσεις και με το ίδιο σκεπτικό, κάρτα γραφικών, επιταχυντή
γραφικών, κάρτα ήχου, συσκευές σύλληψης εικόνων (scanner, ψηφιακή φωτογραφική
μηχανή), συσκευές σύλληψης βίντεο, σύλληψης ήχου, περιφερειακά μέσα για
αποθήκευση (σκληρός δίσκος, CD, DVD) και ηχεία.
Αναφέρθηκε παραπάνω ότι τα πολυμέσα τα συνθέτουν η συνύπαρξη κειμένου, εικόνας,
βίντεο, γραφικών, και κινούμενης εικόνας. Τα συστατικά αυτά των πολυμέσων θα
παρουσιαστούν στη συνέχεια πιο διεξοδικά.

ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ Β1 ΕΠΙΠΕΔΟΥ ΤΠΕ Σελίδα 23 από 32 ΙΤΥΕ “ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ”

ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ & ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ
 Ειδικές Εκπαιδευτικές Εφαρμογές για την Ολοκληρωμένη Παιδαγωγική Αξιοποίηση και Εφαρμογή των ΤΠΕ
στη Διδακτική Πράξη

Κείμενο

Το κείμενο είναι απαραίτητο συστατικό για την ακριβή περιγραφή

μιας έννοιας. Τα πολυμέσα καινοτομούν τώρα με τη χρήση του
υπερκειμένου που ουσιαστικά τεμαχίζει το συνολικό κείμενο σε
επιμέρους τμήματα που συνδέονται μεταξύ τους με συνδέσμους, οι
οποίοι ενεργοποιούνται μέσω συγκεκριμένων λέξεων, εικόνων ή
φράσεων. Το κείμενο εισάγεται με πληκτρολόγηση, με οπτική
ανάγνωση χαρακτήρων έπειτα από σάρωση (OCR), ή με αναγνώριση
ομιλίας. Αξίζει να σημειωθεί ότι πρέπει πάντοτε να λαμβάνεται
μέριμνα για ορθή χρήση του κειμένου στις πολυμεσικές εφαρμογές
(σωστή επιλογή λέξεων, κατάλληλη μορφοποίηση, γραμματοσειρά
κλπ).

Εικόνες -
Γραφικά

Η εικόνα είναι ένα στοιχείο που δε μπορεί να λείπει από καμιά

σχεδόν εφαρμογή. Η εικόνα στις πολυμεσικές εφαρμογές αποτελεί
ένα σημαντικότατο παράγοντα για τη μετάδοση πληροφοριών και
μηνυμάτων και συνιστά ένα από τα καλύτερα εποπτικά μέσα στη
διδασκαλία. Στον υπολογιστή, η εικόνα δεν είναι παρά ένα σύνολο
από εικονοστοιχεία τα οποία δεν φέρουν καμία πληροφορία για τη
δομή των εικονιζόμενων αντικειμένων, σε αντίθεση με τα γραφικά
τα οποία δεν αποτελούν απλώς σύνολο από εικονοστοιχεία, αλλά
ένα σύνολο από (γραφικά) αντικείμενα. Ανάλογα με τον τρόπο
κατασκευής τους, οι εικόνες διακρίνονται σε ψηφιογραφικές και

ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ Β1 ΕΠΙΠΕΔΟΥ ΤΠΕ Σελίδα 24 από 32 ΙΤΥΕ “ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ”

ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ & ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ
 Ειδικές Εκπαιδευτικές Εφαρμογές για την Ολοκληρωμένη Παιδαγωγική Αξιοποίηση και Εφαρμογή των ΤΠΕ
στη Διδακτική Πράξη
διανυσματικές.
Οι ψηφιογραφικές αποτελούνται από έναν πίνακα εικονοστοιχείων
και τα χαρακτηριστικά τους είναι η ανάλυση (εικονοστοιχεία ανά
ίντσα), το βάθος χρώματος (διαθέσιμα bit σε κάθε εικονοστοιχείο με
πληροφορία για το χρώμα του), το μέγεθος (αποθηκευτικός χώρος
που καταλαμβάνουν) και οι διαστάσεις τους. Τέτοιες εικόνες
πετυχαίνουμε με τη χρήση έτοιμων εικόνων από συλλογές, με
σάρωση, ψηφιακή φωτογραφική μηχανή, σύλληψη από
βιντεοκάμερα ή από την οθόνη του υπολογιστή κλπ. Τύποι τέτοιων
εικόνων είναι όσες έχουν επέκταση JPG, BMP, GIF, TIF κλπ. Οι
διανυσματικές παράγονται με τη χρήση γεωμετρικών σχημάτων και
χαρακτηριστικά τους είναι οι διαστάσεις τους, το μικρό τους μέγεθος
και η αδυναμία να αποδώσουν εικόνες με φωτορεαλιστικό τρόπο.
Τύποι τέτοιων αρχείων έχουν επεκτάσεις ΑΙ, DXF, CDR, EPS, WNF
κλπ. Όπως και στο κείμενο, έτσι και στην εικόνα χρειάζεται προσοχή
στον αριθμό των χρωμάτων και στο ποια θα επιλεγούν.

Πρόκειται για μια διαδοχή εικόνων που επιτελείται τόσο γρήγορα

Κινούμενη
(20-30 καρέ το δευτερόλεπτο) ώστε να δίνει την αίσθηση της
εικόνα
κίνησης. Υπάρχουν πολλά μοντέλα για τη δημιουργία κινουμένων
εικόνων (animation). Ο χρήστης μπορεί να επέμβει στην κίνηση
κάποιου αντικειμένου, να μετατρέψει τα γραφικά σε βίντεο, να
επεξεργαστεί το φωτισμό ή τον τρόπο εμφάνισης των αντικειμένων.

Βίντεο

Το βίντεο αποτελεί πολύ σημαντικό παράγοντα στη δυναμική των

πολυμέσων. Ο αριθμός των καρέ, ο ρυθμός προβολής τους (καρέ
ανά δευτερόλεπτο), τα χρώματα και ο φωτισμός είναι κάποια από τα
βασικά συστατικά ενός βίντεο. Το βίντεο που θα χρησιμοποιηθεί
μπορεί είτε εξ αρχής να είναι σε ψηφιακή μορφή (πχ βίντεο που έχει
ληφθεί με ψηφιακή βιντεοκάμερα) είτε σε αναλογική μορφή οπότε
στην περίπτωση αυτή πρέπει να ψηφιοποιηθεί με την κατάλληλη
διαδικασία (απαραίτητη κάρτα βίντεο). Λόγω του υπερβολικού
μεγέθους των αρχείων βίντεο χρησιμοποιούνται αλγόριθμοι
συμπίεσης των αρχείων αυτών ώστε να καταλαμβάνουν μικρότερο
χώρο. Γνωστοί αλγόριθμοι είναι οι MPEG, MJPEG, DVI. Μια σχετικά

ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ Β1 ΕΠΙΠΕΔΟΥ ΤΠΕ Σελίδα 25 από 32 ΙΤΥΕ “ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ”

ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ & ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ
 Ειδικές Εκπαιδευτικές Εφαρμογές για την Ολοκληρωμένη Παιδαγωγική Αξιοποίηση και Εφαρμογή των ΤΠΕ
στη Διδακτική Πράξη
νεότερη τεχνική συμπίεσης αρχείων ψηφιακού βίντεο, το DivX,
μπορεί να συμπιέσει ένα αρχείο στο 10% του αρχικού μεγέθους του.
Οι πλέον γνωστοί τύποι ψηφιακού βίντεο είναι οι MPEG, AVI, MOV.
Το ψηφιακό βίντεο εξασφαλίζει πολύ καλή ποιότητα στην
αντιγραφή, δυνατότητα πλοήγησης σε οποιοδήποτε σημείο της
ταινίας, είναι επεξεργάσιμο και μεταδίδεται μέσω του Διαδικτύου
(streaming video).
Σε μια πολυμεσική εφαρμογή ο ήχος μπορεί να περιλαμβάνεται με
Ήχος
τη μορφή μουσικής, ομιλίας ή ηχητικών εφέ. Το πόσο
αποτελεσματική θα είναι η συμβολή του στους στόχους της
εφαρμογής εξαρτάται από την ποιότητα του ήχου, τη χρονική του
διάρκεια, το συνταίριασμά του με τα άλλα μέσα που συνυπάρχουν
μαζί του και τη σωστή υποστήριξη του θέματος της εφαρμογής. Η
παρουσία ηχητικού υλικού προϋποθέτει την ύπαρξη κάρτας ήχου
στον υπολογιστή. Στις υποδοχές της συνδέονται συσκευές
αναπαραγωγής ήχου ή όργανα μουσικής που επικοινωνούν με τον
υπολογιστή με τη βοήθεια ενός συγκεκριμένου προτύπου (MIDI). Η
αποθήκευση ηχητικού υλικού σημαίνει πρώτα ψηφιοποίησή του.
Αυτή γίνεται αυτόματα με τη χρήση ενός μετατροπέα που διαθέτει η
κάρτα ήχου. Τα γνωστότερα και πλέον δημοφιλή αρχεία ήχου έχουν
επεκτάσεις WAV, MIDI. Η χρήση του ψηφιοποιημένου ήχου δίνει τη
δυνατότητα επεξεργασίας του, μεταφοράς και αντιγραφής του
διατηρώντας το επίπεδο ποιότητας του ήχου, μετάβαση σε
οποιοδήποτε σημείο του αρχείου θέλουμε. Για τον περιορισμό του
απαιτούμενου χώρου αποθήκευσης έχουν αναπτυχθεί και για την
περίπτωση του ήχου τεχνικές συμπίεσης. Το δημοφιλέστερο
πρότυπο συμπίεσης είναι σίγουρα το MP3 το οποίο συνδυάζει καλή
ποιότητα ήχου και εύκολη μεταφορά των ηχητικών αρχείων. Βέβαια
από τη στιγμή που ένα αρχείο ήχου θα μετατραπεί σε MP3 δεν θα
είναι δυνατή η αναπαραγωγή του με οποιονδήποτε media player

4.7 Πολυμέσα και εκπαίδευση

Οι εκπαιδευτικές πολυμεσικές εφαρμογές μπορούν να χρησιμοποιηθούν
αποτελεσματικά αφού ο ρόλος που μπορούν να παίξουν είναι διπλός. Συμβάλλουν
όχι μόνο στη διαδικασία κατανόησης του διδακτικού αντικειμένου από τη μεριά
του εκπαιδευόμενου/επιμορφούμενου, αλλά υποστηρίζουν και τον επιμορφωτή,
προκειμένου να καταστήσει το διδακτικό του αντικείμενο πιο σαφές, λεπτομερές
και πλήρες.
Στο πεδίο της εκπαίδευσης, πολλές φορές οι πολυμεσικές εφαρμογές
χρησιμοποιούνται ως πλήρη ή και ως αυτόνομα διδακτικά συστήματα. Άλλες πάλι
φορές οι πολυμεσικές εφαρμογές μπορεί να απευθύνονται σε πολύ μικρά παιδιά.
Πολυμεσικής φύσης μπορούν πια να είναι οι εγκυκλοπαίδειες (Encarta, Grolier
κλπ – ενώ η Wikipedia αποτελεί τυπικό δείγμα μιας συλλογής πληροφοριών

ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ Β1 ΕΠΙΠΕΔΟΥ ΤΠΕ Σελίδα 26 από 32 ΙΤΥΕ “ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ”

ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ & ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ
 Ειδικές Εκπαιδευτικές Εφαρμογές για την Ολοκληρωμένη Παιδαγωγική Αξιοποίηση και Εφαρμογή των ΤΠΕ
στη Διδακτική Πράξη
οργανωμένης με τη μορφή εγκυκλοπαιδείας, δημιουργημένης από μη-
πιστοποιημένους συγγραφείς, διαθέσιμης δωρεάν μέσω Διαδικτύου). Αυτές οι
εγκυκλοπαίδειες παρέχουν από τη μια ένα ευρετήριο για τους όρους κάνοντας την
αναζήτηση πολύ εύκολη ενώ από την άλλη μπορούν οι ίδιοι οι χρήστες να
προσθέτουν λέξεις επιπλέον για να διευκολύνουν την αναζήτησή τους.

Τέλος μπορούν να αναφερθούν και τα λεξικά που βασίζονται σε πολυμέσα. Πολύ

καλά παραδείγματα είναι τα λεξικά Oxford και Longman που συνδυάζουν την
κλασική όψη ενός λεξικού ενισχυμένη από την παρουσία συχνά ήχου και εικόνας.

4.8Το λογισμικό ζωγραφικής και επεξεργασίας

εικόνων ως εργαλείο ανάπτυξης της
δημιουργικότητας
Τα λογισμικά ζωγραφικής αφενός και τα προγράμματα επεξεργασίας εικόνας και
γραφικών αφετέρου έχουν ιδιαίτερη θέση στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση αφού
επιτρέπουν την παραγωγή εικόνων και γραφικών και την εικονογράφηση εγγράφων.
H ψηφιακή εικόνα που παράγεται από υπολογιστές αφενός διευρύνει το πεδίο του
ορατού, όπως είχε γίνει και παλιότερα με το τηλεσκόπιο, το μικροσκόπιο και τις ακτίνες
X και αφετέρου συνιστά ένα νέο μέσο δημιουργικής έκφρασης τόσο για τα παιδιά όσο
και για τους εφήβους ή τους ενήλικες. Μια ψηφιακή εικόνα δεν αναφέρεται πλέον σε
ένα προϋπάρχον αντικείμενο και δεν σχετίζεται πάντα με αντικείμενα της πραγματικής
αντίληψης. H εικόνα - μια φωτογραφία, ένα σχέδιο, ένα κομμάτι από φιλμ, από τη
στιγμή που ψηφιοποιηθεί μπορεί να αποτελέσει εκ νέου αντικείμενο επεξεργασίας, να

ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ Β1 ΕΠΙΠΕΔΟΥ ΤΠΕ Σελίδα 27 από 32 ΙΤΥΕ “ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ”

ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ & ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ
 Ειδικές Εκπαιδευτικές Εφαρμογές για την Ολοκληρωμένη Παιδαγωγική Αξιοποίηση και Εφαρμογή των ΤΠΕ
στη Διδακτική Πράξη
μετατραπεί κατά βούληση, γιατί κάθε παράμετρος που αφορά το χρώμα, τις διαστάσεις,
τη φόρμα, συνιστά αντικείμενο ξεχωριστής επεξεργασίας.
Είναι προφανές ότι η εμφάνιση εικόνων που παράγονται από μηχανές όπως η ψηφιακή
φωτογραφική μηχανή, η βιντεοκάμερα καθώς και οι υπολογιστές οδήγησε σε ένα
κίνημα ένταξής τους στα διάφορα αντικείμενα του αναλυτικού προγράμματος. Στο
πλαίσιο αυτό έχει αναδυθεί και ένα νέο πεδίο γνώσης, αυτό του οπτικού
εγγραμματισμού (visual literacy). Με τον όρο αυτό εννοούμε την ικανότητα ενός
υποκειμένου να ερμηνεύει και να αποδίδει νόημα σε πληροφορίες που παρουσιάζονται
με οπτικό τρόπο.

4.8.1 Λογισμικά αισθητικής έκφρασης και ανάπτυξης της

δημιουργικότητας:
4.8.1.1 Revelation Natural Art
Το λογισμικό αποτελεί ένα εργαλείο γραφικών γενικής χρήσης με πολλαπλές
σχεδιαστικές δυνατότητες, δυνατότητες δημιουργικής γραφής, σύνθεσης πρωτότυπων
ιστοριών και παραγωγής κινούμενων σχεδίων. Μπορεί να
αξιοποιηθεί στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση, στα πλαίσια του
Α.Π.Σ. των Εικαστικών, της Γλώσσας, της Μελέτης
Περιβάλλοντος, της Ιστορίας κ.α.
Είναι ένα απλό και περιεκτικό εργαλείο για την τέχνη και το
σχέδιο, με αρχεία εικόνας και ζωτικότητας που μπορούν να
χρησιμοποιηθούν μέσα από δραστηριότητες ατομικές και ομαδικές
με τη διαμεσολάβηση του δασκάλου-ας, ως ανεξάρτητα κομμάτια τέχνης, ως
διακοσμητικά στοιχεία, ως εικόνες για ιστοσελίδα αλλά και διαθεματικά στα πλαίσια
σχεδίων εργασίας (projects). Με την αξιοποίηση του λογισμικού αποφεύγεται η
μονοτονία του τρόπου επεξεργασίας των θεμάτων, αφού η διαφορετική οργάνωση και
μέθοδος μπορούν να εξυπηρετήσουν κάθε φορά άλλους στόχους. Τα παιδιά μπορούν
να καλλιεργήσουν δεξιότητες σύνθεσης, σύγκρισης, οργάνωσης, γενίκευσης. Μέσα από
την ανάλυση και τη δημιουργία εικόνων, στατικών και κινούμενων, αλλά και με την
προσθήκη κειμένου, αφυπνίζεται και διατηρείται η δημιουργικότητα και καλλιεργείται η
έκφραση των παιδιών, με τη μορφή πολυσύνθετων αναπαραστάσεων.
Ενθαρρύνεται ο πειραματισμός και η έρευνα στα υλικά και στις τεχνικές των εικαστικών
τεχνών, καθώς και στους δρόμους της εικαστικής έκφρασης διεγείροντας τη
δημιουργική φαντασία. Το παιδί μαθαίνει να αναγνωρίζει τη συμβολή των μορφικών
στοιχείων στην απόδοση ιδεών, συναισθημάτων και νοήματος, να αντιληφθεί ότι οι
ιδέες, τα συναισθήματα και οι εμπειρίες μπορούν να ερμηνευθούν με ποικίλους τρόπους
και να πάρουν ποικίλες εικαστικές μορφές.
Μπορεί, μέσα από ένα ευρύ φάσμα εργαλείων κατάλληλων για ζωγραφική και
συγγραφή κειμένου να ερευνήσει και να γνωρίσει την εικαστική γλώσσα, τις μορφές,
τα στοιχεία , τα σύμβολα, το περιεχόμενο, τη δομή, τη λειτουργία, τα υλικά, τα μέσα
και τις τεχνικές, να ασκηθεί, παράλληλα, στην κατάλληλη χρήση και την οργάνωσή

ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ Β1 ΕΠΙΠΕΔΟΥ ΤΠΕ Σελίδα 28 από 32 ΙΤΥΕ “ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ”

ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ & ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ
 Ειδικές Εκπαιδευτικές Εφαρμογές για την Ολοκληρωμένη Παιδαγωγική Αξιοποίηση και Εφαρμογή των ΤΠΕ
στη Διδακτική Πράξη
τους σε έργα προσωπικής καλλιτεχνικής δημιουργίας αλλά και να δημιουργήσει
προσωπικό νόημα στα κείμενά του.
Συμπερασματικά, το λογισμικό Revelation Natural Art, παρ’ όλο που δεν αποτελεί
αρχικά ένα εκπαιδευτικό λογισμικό με συγκεκριμένο σενάριο και δραστηριότητες,
αποτελεί ένα ανοιχτό εκπαιδευτικό εργαλείο με τα εποικοδομητικά κριτήρια ενός
εκπαιδευτικού λογισμικού (αυθεντικότητα, πολλαπλότητα, πλαίσιο στήριξης) που
μπορεί να γίνει πολύτιμο γνωστικό εργαλείο στα χέρια του δημιουργικού δασκάλου. Ο
ίδιος σε συνεργασία με τους μαθητές του, μπορεί να το αξιοποιήσει στην τάξη για την
καλλιέργεια της δημιουργικής έκφρασης, του οπτικού αλφαβητισμού, στα πλαίσια της
οπτικής και της συναισθηματικής εκπαίδευσης, για την καλλιέργεια της δημιουργικής
σκέψης και της συναισθηματικής νοημοσύνης. Το λογισμικό μπορεί να λειτουργήσει ως
γνωστικό εργαλείο εποικοδομητικής μάθησης.
 Εγχειρίδιο xρήσης του RNA: http://www.epafos.gr/revelation-natural-art?
download=32:revelation-natural-art-egxeiridio-xrisis
 Βιντεομάθημα εκμάθησης από τον εκπαιδευτικό/επιμορφωτή Β΄ Επιπέδου ΤΠΕ
Σαλονικίδη Γιάννη: http://salnk.eduportal.gr/wp-
content/gallery/natural_art/naturalart.htm

4.8.1.2 Tux Paint

Το Tux Paint είναι ένα ελεύθερο, βραβευμένο πρόγραμμα ζωγραφικής για παιδιά
ηλικίας από 3 έως 12 ετών. Συνδυάζει μια εύχρηστη διεπαφή,
διασκεδαστικά εφέ ήχου, και μια ενθαρρυντική μασκότ κινούμενων
σχεδίων η οποία καθοδηγεί τα παιδιά καθώς χρησιμοποιούν το
πρόγραμμα. Τα παιδιά έχουν στη διάθεσή τους ένα κενό καμβά και
μια ποικιλία εργαλείων σχεδίασης που βοηθούν τη δημιουργικότητά
τους.
 Δείτε την πλήρη λίστα με χαρακτηριστικά: http://tuxpaint.org/features
 Μεταφόρτωση του λογισμικού: http://tuxpaint.org/download
Βιντεομαθήματα εκμάθησης από τους δημιουργούς του λογισμικού:
http://tuxpaint.org/videos

5 Εξωτερικές πηγές
5.1Ενδεικτική βιβλιογραφία
1) Schar, S. & Krueger, H. (2000). Using new learning technologies with
multimedia. Multimedia, IEEE, 7(3), 40-51. Παρουσιάζει πέντε παράγοντες για
την ανάπτυξη υποστηριζόμενης από τον υπολογιστή μάθησης μεταξύ των οποίων
και τα πολυμέσα.
2) Ivers, K.S. & Barron, A.E. (2002). Multimedia Projects in Education. Designing,
Producing and Assessing. Libraries Unlimited. Το βιβλίο αξιοποιεί τα
πλεονεκτήματα που παρέχει η ανάπτυξη των πολυμεσικών εφαρμογών και

ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ Β1 ΕΠΙΠΕΔΟΥ ΤΠΕ Σελίδα 29 από 32 ΙΤΥΕ “ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ”

ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ & ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ
 Ειδικές Εκπαιδευτικές Εφαρμογές για την Ολοκληρωμένη Παιδαγωγική Αξιοποίηση και Εφαρμογή των ΤΠΕ
στη Διδακτική Πράξη
εφοδιάζει τους εκπαιδευτές με στρατηγικές ιδέες για την ενσωμάτωση των
πολυμεσικών εφαρμογών στο αναλυτικό πρόγραμμα.
3) Solomon, M. (1994). What’s wrong with multimedia in higher education?. IALL
Journal of Language Learning Technologies, 27(2), 27-32. Ερευνά τα εμπόδια
στη χρήση πολυμεσικών μαθημάτων στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση και τους
παράγοντες που απαιτούνται για να ευδοκιμήσουν τα πολυμέσα στο περιβάλλον
αυτό.
4) Hede, A. (2002). Integrated Model of Multimedia Effects on Learning. Journal of
Educational Multimedia and Hypermedia. 11 (2), pp. 177-191 Προτείνεται ένα
μοντέλο που θεωρείται χρήσιμο στο να υπογραμμίσει την πολυπλοκότητα της
φύσης των αποτελεσμάτων των πολυμέσων στη μάθηση και στο να ενισχύσει το
διδακτικό σχεδιασμό που θα μπορούσε να αντιμετωπίσει αυτήν την
πολυπλοκότητα.
5) Juan Manuel Fernandez-Cardenas & Marcela Lucia Silveyra-de la Garza (2010)
Disciplinary knowledge and gesturing in communicative events: a comparative
study between lessons using interactive whiteboards and traditional
whiteboards in Mexican schools, Technology, Pedagogy and Education Vol. 19,
No. 2, July 2010, 173–193.
6) Κόμης, Β. & Ντίνας, Κ. (2011). Μελέτη για την αξιοποίηση των ΤΠΕ στη
διδασκαλία της γλώσσας και της λογοτεχνίας και της λογοτεχνίας στην
Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση: γενικό πλαίσιο και ιδιαιτερότητες, ΚΕΓ, Θεσσαλονίκη
http://www.greeklanguage.gr/sites/default/files/digital_school/p3.1.2_glwssa_b
thmia.pdf (Τελευταία προσπέλαση 28/2/2017)
Μελέτη στο πλαίσιο της Πράξης «Δημιουργία πρωτότυπης μεθοδολογίας
εκπαιδευτικών σεναρίων βασισμένων στις ΤΠΕ και δημιουργία εκπαιδευτικών
σεναρίων για τα μαθήματα της Ελληνικής Γλώσσας στην Α’/βάθμια και Β’/βάθμια
εκπαίδευση» MIS 296579 (κωδ. 5.175), ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ ΠΡΑΞΗ, στους άξονες
προτεραιότητας 1-2-3 του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Διά
Βίου Μάθηση», η οποία συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση
(Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και το Ελληνικό Δημόσιο.

5.2Ενδεικτική δικτυογραφία
http://www.merlot.org/merlot/index.htm Σελίδα πολυμεσικών εκπαιδευτικών πόρων
για την online μάθηση και διδασκαλία.
http://www.uen.org/ucme/ Πολυμεσικοί πόροι για εκπαιδευτικούς και σπουδαστές από
το εκπαιδευτικό δίκτυο της UTAH
http://www.agocg.ac.uk/mmedia.htm Σελίδα με τεχνικές αναφορές για διάφορα
θέματα και μεταξύ αυτών, για τα πολυμέσα στην εκπαίδευση.
Mary Nell McNeese (2007) Evaluation of SMART® Multimedia Classrooms: Impact on
Student Face-to-Face Participation and E-Learning
http://downloads01.smarttech.com/media/sitecore/en/pdf/research_library/higher_ed
ucation/evaluation_of_smart_multimedia_classrooms.pdf).
(Τελευταία προσπέλαση 28/2/2017)

ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ Β1 ΕΠΙΠΕΔΟΥ ΤΠΕ Σελίδα 30 από 32 ΙΤΥΕ “ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ”

ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ & ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ
 Ειδικές Εκπαιδευτικές Εφαρμογές για την Ολοκληρωμένη Παιδαγωγική Αξιοποίηση και Εφαρμογή των ΤΠΕ
στη Διδακτική Πράξη

6 Φύλλα εργασίας και δραστηριότητες

επιμορφωτικού σεναρίου
6.1Δραστηριότητα 1:
Επιλογή ενός μικροπειράματος για τη διδασκαλία μιας ενότητας/έννοιας.
Οι επιμορφούμενοι σε ομάδες ανά κλάδο,
 επιλέγουν
o ένα κεφάλαιο/ενότητα ενός γνωστικού αντικείμενου (κλάδος ΠΕ70) και με
τη βοήθεια των μικροπειραμάτων που έχουν ενσωματωθεί στο αντίστοιχο
διαδραστικό βιβλίο του μαθήματος ή και με τη βοήθεια μαθησιακών
αντικειμένων από το Φωτόδεντρο
o μια θεματική ενότητα ή έννοια (κλάδος ΠΕ60), αν δεν υπάρχει διαθέσιμο
εμπλουτισμένο βιβλίο
 προτείνουν
επιπρόσθετα συνεργατικά εργαλεία, πολυμέσα, ειδικές εφαρμογές και
εκπαιδευτικά λογισμικά με σκοπό να γίνει ολοκληρωμένη και εμπλουτισμένη η
διδακτική τους παρέμβαση.
(π.χ λογισμικά προσομοίωσης, λεξικά-σώματα κειμένων, λογισμικά γεωμετρίας,
λογισμικά σχεδίασης, επεξεργασίας εικόνας/ video/ ήχου, μουσικής).

Οι επιμορφούμενοι περιγράφουν σε ολομέλεια τις αρχικές τους ιδέες.

6.2Δραστηριότητα 2:
Αναζήτηση πληροφορίας σε ηλεκτρονική εγκυκλοπαίδεια για τη σύνταξη βιογραφικού
σημειώματος σημαντικών προσωπικοτήτων οι οποίες αναφέρονται σε μια
δραστηριότητα του σχολικού βιβλίου.

6.3Δραστηριότητα 3:
Με αφορμή δραστηριότητα του γνωστικού αντικειμένου της Μελέτης Περιβάλλοντος
π.χ. Α΄ ή Β΄Δημοτικού: http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSDIM-
A105/220/1608,5051, ή http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSDIM-
A105/220/1610,5056, (ή Παιδί και Περιβάλλον) αναζήτηση και εντοπισμός στο Google
Earth ή Google maps του σχολείου ή της γειτονιάς και συγγραφή οδηγιών για το πώς
μπορεί να πάει κάποιος εκεί (οδηγίες προσανατολισμού).

6.4Δραστηριότητα 4:
Με αφορμή κείμενα του βιβλίου αναζήτηση και εντοπισμός κειμένων που έχουν
καταχωρηθεί ως τέτοια σε Σώματα Κειμένων (ΚΕΓ, ΕΘΕΓ), ώστε να κατανοηθεί

ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ Β1 ΕΠΙΠΕΔΟΥ ΤΠΕ Σελίδα 31 από 32 ΙΤΥΕ “ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ”

ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ & ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ
 Ειδικές Εκπαιδευτικές Εφαρμογές για την Ολοκληρωμένη Παιδαγωγική Αξιοποίηση και Εφαρμογή των ΤΠΕ
στη Διδακτική Πράξη
καλύτερα η υπερδομή των κειμένων τους. Παραγωγή διαφημιστικού πολυτροπικού
κειμένου για τη μετάδοση συγκεκριμένου, π.χ. οικολογικού, μηνύματος.

6.5Δραστηριότητα 5:
Οι επιμορφούμενοι καλούνται να υλοποιήσουν μια απλή πολυμεσική εφαρμογή με τη
χρήση λογισμικού παρουσίασης (π.χ. MS PowerPoint). Η εφαρμογή τους θα πρέπει να
περιλαμβάνει τουλάχιστον κείμενο, ήχο, εικόνα και βίντεο. Για να γίνει αυτό θα πρέπει
ο υπολογιστής να είναι εφοδιασμένος με ένα τουλάχιστο σχετικό πρόγραμμα
επεξεργασίας για καθένα από τα υλικά αυτά. Επίσης το πρωτογενές υλικό μπορεί είτε
να αναζητηθεί εκείνην τη στιγμή διαδικτυακά ή μπορεί να το έχουν ήδη ετοιμάσει οι
επιμορφούμενοι. Στην περίπτωση που θα το φέρουν οι ίδιοι πρέπει να ειδοποιηθούν
πριν τη σχετική ενότητα από το διδάσκοντα ώστε να το έχουν μαζί τους όταν θα
υλοποιηθεί η ενότητα αυτή.

7 Περαιτέρω δραστηριότητες - Ανάθεση

εργασιών για το μεσοδιάστημα
Σχεδιασμός ενός μ-σεναρίου (και ενδεχόμενη εφαρμογή του στη σχολική
τάξη)
Ανατίθεται στους επιμορφούμενους:
 η δημιουργία μικρο-σεναρίου με αφετηρία την ιδέα της Δια Ζώσης,
Δραστηριότητας 1 και
 η ανάρτηση του μικροσεναρίου στο Moodle (από τον κάθε επιμορφούμενο) στον
«Χώρο αποστολής αρχείων ασύγχρονων δραστηριοτήτων, Μεσοδιάστημα:
Συνεδρία 9 & 10» με όνομα αρχείου: S9_m_senario_eponymo_onoma.
Όποιος/α έχει τη δυνατότητα και επιθυμεί, μπορεί να το εφαρμόσει σε συνθήκες
πραγματικής τάξης και να παρουσιάσει μαζί με το μ-σενάριο και την εμπειρία του στην
επόμενη 10η Συνεδρία.

ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ Β1 ΕΠΙΠΕΔΟΥ ΤΠΕ Σελίδα 32 από 32 ΙΤΥΕ “ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ”

ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ & ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ