Ανεµογεννήτριες

Γιάννης Κατσίγιαννης
 Ισχύς αέριας δέσµης
Η ισχύς Pair µιας αέριας δέσµης είναι ίση µε:
1
Pair = ⋅ ρ ⋅ A ⋅V 3
2
όπου:
ρ: πυκνότητα αέρα
Α: επιφάνεια (για µια ανεµογεννήτρια αντιστοιχεί στην επιφάνεια σάρωσης
των πτερυγίων της)
V: ταχύτητα του ανέµου
Η τιµή της πυκνότητας ρ του αέρα εξαρτάται από την ατµοσφαιρική πίεση
P και την (απόλυτη) θερµοκρασία Τ του µέρους που θέλουµε να
µελετήσουµε σύµφωνα µε το νόµο των ιδανικών αερίων:
P
ρ=
R ⋅T
όπου R είναι η παγκόσµια σταθερά των αερίων
 Ανεµογεννήτριες (Α/Γ)

Οι ανεµογεννήτριες (Α/Γ) µετατρέπουν την κινητική ενέργεια
του ανέµου σε ηλεκτρική ενέργεια

Οι Α/Γ µπορεί να είναι δύο τύπων:

Οριζόντιου άξονα

Κατακόρυφου άξονα

Οι Α/Γ οριζόντιου άξονα παρουσιάζουν τα περισσότερα
πλεονεκτήµατα και έχουν κυριαρχήσει στην πράξη

Οι Α/Γ κατακόρυφου άξονα µπορούν να εγκατασταθούν
κοντά στο έδαφος (π.χ. σε ταράτσες κτιρίων) και
συµπεριφέρονται καλύτερα στις αλλαγές διεύθυνσης ανέµου.
Αποτελούν µια ενδιαφέρουσα εναλλακτική για εφαρµογές
στον τοµέα των κτιρίων
 Ταξινόµηση µεγεθών Α/Γ
οριζόντιου άξονα

Μέγεθος Ισχύς εξόδου Ύψος πύργου ∆ιάµετρος ρότορα Επιφάνεια

Α/Γ (kW) (m) (m) σάρωσης (m2)
micro Μικρότερη από 1 - Μικρότερη από 1 Μικρότερη από 1
Μικρό 1 µε 50 5 µε 30 1 µε 16 1 µε 200
Μεσαίο 50 µε 1000 30 µε 70 16 µε 55 200 µε 2400
Μεγάλο Πάνω από 1000 Πάνω από 50 Πάνω από 55 Πάνω από 2400
Τµήµατα Α/Γ οριζόντιου άξονα
micro Α/Γ
Μικρή Α/Γ
Μεγάλη Α/Γ (5 MW)
Αντιπροσωπευτικά µεγέθη Α/Γ
Αντιπροσωπευτικά µεγέθη
µικρών Α/Γ
 Αξιοποίηση αιολικού δυναµικού
από Α/Γ
Οι πηγές πληροφόρησης για το αιολικό δυναµικό µιας περιοχής
προέρχονται κυρίως από:

Χάρτες αιολικού δυναµικού – ΚΑΠΕ – ΡΑΕ

ΕΜΥ

Μετρήσεις αιολικού δυναµικού

Μακροσκοπικά µοντέλα µετεωρολογικών προβλέψεων

Κατηγοριοποίηση του αιολικού δυναµικού µέσης ετήσιας τιµής ανέµου:

Ανεπαρκές: < 4 m/sec

Χαµηλό: 4 – 5,5 m/sec

Μέσο: 5,5 – 7 m/sec

Υψηλό: 7 – 9 m/sec

Πολύ υψηλό: > 9 m/sec

Η εγκατάσταση Α/Γ παρουσιάζει επενδυτικό ενδιαφέρον σε περιοχές

τουλάχιστον µέσου αιολικού δυναµικού (>5,5 m/sec)
 Επιλογή περιοχών για
εγκατάσταση Α/Γ
Περιοχές µε υψηλή µέση ταχύτητα αέρα και
οµαλή ροή όπως:

Περιοχές κοντά στις ακτές

Περιοχές µε οµαλό πεδίο (µικρή τραχύτητα)

Οµαλές κορυφογραµµές
 Προσήνεµη και υπήνεµη διάταξη
Α/Γ οριζόντιου άξονα
Η κατηγοριοποίηση αυτή των Α/Γ οριζόντιου άξονα
σχετίζεται µε τη θέση των πτερυγίων σε σχέση µε τον
πυλώνα. Υπάρχουν δύο κατηγορίες διατάξεων:

Προσήνεµη διάταξη: Όταν η Α/Γ λειτουργεί ο άνεµος
συναντάει πρώτα τα πτερύγια και µετά τον πυλώνα. Οι Α/Γ
αυτές αποτελούν την πλειονότητα των Α/Γ που
κυκλοφορούν στην αγορά

Υπήνεµη διάταξη: Όταν η Α/Γ λειτουργεί ο άνεµος
συναντάει πρώτα τον πυλώνα και µετά τα πτερύγια. Οι Α/Γ
αυτές δεν χρειάζονται ουρά για να λειτουργήσουν. Μπορεί
να παρουσιαστεί πρόβληµα στη λειτουργία τους αν ο
άνεµος αλλάξει απότοµα στην αντίθετη κατεύθυνση
Προσήνεµη και υπήνεµη διάταξη
Α/Γ οριζόντιου άξονα

Προσήνεµη Υπήνεµη
 Συστήµατα Α/Γ

Μηχανικό σύστηµα: Περιλαµβάνει τον ανεµοκινητήρα
(σύστηµα µετατροπής της κινητικής ενέργειας του ανέµου
σε µηχανική). Κύρια µέρη του συστήµατος είναι η έλικα µε
το σύστηµα ελέγχου του βήµατός της (αν υπάρχει).
Συνήθως µεταξύ του ανεµοκινητήρα και της γεννήτριας
µεσολαβεί ένας πολλαπλασιαστής στροφών (κιβώτιο
ταχυτήτων)

Ηλεκτρικό σύστηµα: Περιλαµβάνει τη γεννήτρια και
ενδεχοµένως ένα µετατροπέα ισχύος (π.χ., AC/DC/AC),
που παρεµβάλλεται µεταξύ της γεννήτριας και του φορτίου

Σύστηµα ελέγχου Α/Γ: Προσαρµόζει τη λειτουργία της
προς της εκάστοτε συνθήκες ανέµου, επιτηρεί την ασφάλεια
και µεγιστοποιεί την απόδοσή της
Θάλαµος µηχανισµών µεγάλης
Α/Γ οριζόντιου άξονα
Τµήµατα Α/Γ κατακόρυφου άξονα

Darrieus
 Α/Γ κατακόρυφου άξονα

H-Rotor Savonius
 Συντελεστής ισχύος
ανεµογεννήτριας
Στην πραγµατικότητα η Α/Γ εκµεταλλεύεται ένα ποσοστό
από την ισχύ του αέρα. Το ποσοστό αυτό καθορίζεται από
τον συντελεστή ισχύος Cp της Α/Γ, ο οποίος αποτελεί στην
ουσία τον αεροδυναµικό βαθµό της πτερωτής. Ακόµα και
για µια ιδανική πτερωτή, ο συντελεστής ισχύος δεν µπορεί
να υπερβεί το όριο του Betz (59,3%), δηλαδή:
Cp ≤ (16/27) = 0,593
Η ισχύς PΑ/Γ που αποδίδει η Α/Γ είναι τελικά:
1
PΑ/Γ = ⋅ C p ⋅ ρ ⋅ A ⋅ V 3 ⋅ nH / M
2
όπου nΗ/Μ είναι ο ηλεκτρικός και µηχανικός βαθµός
απόδοσης της Α/Γ
 Λόγος ταχύτητας ακροπτερυγίου λ

Για µια δοσµένη ταχύτητα ανέµου, η απόδοση της πτερωτής είναι
συνάρτηση της ταχύτητας περιστροφής της πτερωτής

Αν η πτερωτή περιστρέφεται πολύ αργά, η απόδοση µειώνεται
σηµαντικά, επειδή τα πτερύγια της Α/Γ αφήνουν πάρα πολύ µεγάλη
ποσότητα αέρα να περάσει ανεπηρέαστη

Αν η πτερωτή περιστρέφεται πολύ γρήγορα, η απόδοση µειώνεται
καθώς ο στροβιλισµός που προκαλείται από ένα πτερύγιο επηρεάζει
αυξητικά το επόµενο πτερύγιο

Ο συνήθης τρόπος παρουσίασης της απόδοσης της πτερωτής είναι να
την εκφράσουµε ως συνάρτηση του (αδιάστατου) λόγου της ταχύτητας
ακροπτερυγίου του δροµέα λ, η οποία ορίζεται ως:
ω⋅R
λ=
V
όπου R η ακτίνα της πτερωτής, V η ταχύτητα του ανέµου, και ω η
γωνιακή ταχύτητα
Απόδοση Α/Γ διαφόρων τύπων
(συσχέτιση µεταξύ Cp και λ)
 Ωφέλιµη αιολική ισχύς
Εκτός από τα όσα αναφέρθηκαν παραπάνω, υπάρχουν και άλλοι
περιορισµοί που µειώνουν σηµαντικά το πραγµατικά αξιοποιήσιµο
αιολικό δυναµικό µιας περιοχής από µία Α/Γ:

Για µικρές ταχύτητες ανέµου η ανεµογεννήτρια δεν περιστρέφεται
επειδή οι απώλειες κενού φορτίου (τριβές στον άξονα, µειωτήρα, κλπ)
είναι µεγαλύτερες από την παραγόµενη ισχύ της µηχανής. Η ταχύτητα
στην οποία αρχίζει η λειτουργία της Α/Γ ονοµάζεται ταχύτητα έναρξης
λειτουργίας Vin (τυπικές τιµές Vin: 2÷5 m/sec)

Από µια τιµή της ταχύτητας του ανέµου και µετά η ωφέλιµη ισχύς της
Α/Γ παραµένει για λειτουργικούς λόγους περίπου σταθερή, µε
αποτέλεσµα να χάνεται ένα σηµαντικό µέρος της ενέργειας του ανέµου
ιδιαίτερα σε υψηλές ταχύτητες. Η µικρότερη ταχύτητα του ανέµου στην
οποία έχουµε ονοµαστική ισχύ της µηχανής ονοµάζεται ονοµαστική
ταχύτητα λειτουργίας VR (συνήθως VR=10÷15 m/sec)

Λόγοι ασφάλειας της εγκατάστασης επιβάλουν τη διακοπή λειτουργίας
της µηχανής σε πολύ υψηλές ταχύτητες ανέµου. Η ταχύτητα διακοπής
λειτουργίας Vout κυµαίνεται µεταξύ 20 m/sec και 25 m/sec
 Αρχές ελέγχου Α/Γ

Για τον έλεγχο ισχύος της Α/Γ είναι απαραίτητη είτε η ρύθµιση
του βήµατός της, είτε ο κατάλληλος αεροδυναµικός σχεδιασµός
και η αξιοποίηση του φαινοµένου «απώλειας στήριξης»

Με τη διαδικασία ρύθµισης βήµατος (pitch control) επιχειρείται
η περιστροφή του πτερυγίου γύρω από το διαµήκη άξονά του, µε
σκοπό την επίτευξη της επιθυµητής γωνίας προσβολής κατά το
µήκος του πτερυγίου ώστε να υλοποιούνται οι απαιτήσεις ισχύος
της µηχανής

Ο µηχανισµός απώλειας στήριξης (stall control) βασίζεται στο
αεροδυναµικό φαινόµενο της αποκόλλησης του οριακού
στρώµατος από τµήµα ή το σύνολο του πτερυγίου, εφόσον η
γωνία προσβολής του πτερυγίου ξεπεράσει ορισµένα
αεροδυναµικά όρια. Το γεγονός αυτό οδηγεί σε απότοµη µείωση
της ισχύος της µηχανής
Μηχανισµός ρύθµισης βήµατος
 Καµπύλη ισχύος Α/Γ µε
µηχανισµό ρύθµισης βήµατος
 Καµπύλη ισχύος Α/Γ µε
µηχανισµό απώλειας στήριξης
Καµπύλες λειτουργίας Α/Γ ελέγχου
βήµατος και απώλειας στήριξης
 ∆ιάκριση Α/Γ ανάλογα µε τις αρχές
λειτουργίας και ελέγχου τους

Σταθερών στροφών: Λειτουργούν σε ένα στενό εύρος
ταχύτητας περιστροφής, λίγο πάνω από τη σύγχρονη
ταχύτητα (που σχετίζεται µε τη συχνότητα του δικτύου). Η
σύνδεση Α/Γ αυτού του τύπου µε το δίκτυο γίνεται
απευθείας και δεν υπάρχει άµεσος έλεγχος της ποιότητας
ισχύος που εγχύεται στο δίκτυο

Μεταβλητών στροφών: Λειτουργούν σε µεγάλο εύρος
στροφών πάνω και κάτω από τη σύγχρονη ταχύτητα. Η
ταχύτητα περιστροφής βελτιστοποιείται µε βάση την τιµή
του εισερχόµενου ανέµου µε στόχο την αύξηση της
ενεργειακής απόδοσης. Για το σκοπό αυτό είναι απαραίτητη
η χρήση ηλεκτρονικών ισχύος (AC/DC/AC µετατροπέα)
Α/Γ σταθερών στροφών µε
ασύγχρονη γεννήτρια
Α/Γ µεταβλητών στροφών µε ασύγχρονη
γεννήτρια διπλής τροφοδότησης
Α/Γ µεταβλητών στροφών µε
σύγχρονη γεννήτρια

Το κιβώτιο ταχυτήτων είναι απλούστερο ή δεν υπάρχει

Πολύ φιλικότερες στο δίκτυο
Α/Γ DC µε µόνιµους µαγνήτες

Συνήθως συναντάται
σε µικρές Α/Γ έως
10kW

Η παροχή DC
χρειάζεται µετατροπέα
για σύνδεση στο δίκτυο

Χρειάζεται προσοχή
στη µεταφορά διότι αν
χτυπηθεί η Α/Γ µπορεί
να προκληθεί βλάβη
στους µόνιµους
µαγνήτες
Παραγωγή ισχύος
από µικρή DC Α/Γ
 Αποδοτικότητα µικρών Α/Γ
και ονοµαστική ισχύς

Σε αντίθεση µε τα φωτοβολταϊκά συστήµατα, οι ονοµαστική ισχύς των
µικρών Α/Γ δεν αναφέρεται σε τυποποιηµένες συνθήκες. Πολλές φορές
αυτό έχει ως αποτέλεσµα δύο διαφορετικές Α/Γ να αποδίδουν ίδια
ονοµαστική ισχύ σε ταχύτητες ανέµου που διαφέρουν κατά πολύ µεταξύ
τους (π.χ., 11 m/s και 15 m/s)

Για το λόγο αυτό πρέπει να αποφεύγεται η χρήση της ονοµαστικής
ισχύος της Α/Γ ως κριτήριο αποδοτικότητας

Ένα πολύ πιο αντιπροσωπευτικό κριτήριο είναι τα στοιχεία ετήσιας
παραγωγής ενέργειας που δίνουν οι κατασκευαστές Α/Γ για δεδοµένες
ταχύτητες ανέµου. Βάσει αυτών των στοιχείων, µπορούν να
παρατηρηθούν διαφορές στην ενεργειακή παραγωγή Α/Γ ίδιας
ονοµαστικής ισχύος ακόµα και µεγαλύτερες του 25%!

Σε περίπτωση που δεν είναι διαθέσιµα τα στοιχεία ετήσιας παραγωγής
ενέργειας, η διάµετρος της Α/Γ (εφόσον αναφερόµαστε σε Α/Γ
αντίστοιχου είδους) αποτελεί αντιπροσωπευτικότερο κριτήριο από την
ονοµαστική ισχύ
 Αποδοτικότητα µικρών Α/Γ
και ονοµαστική ισχύς

Για πιο ρεαλιστικούς υπολογισµούς, σε σχέση µε
την παραγωγή ενέργειας που δηλώνει ο
κατασκευαστής, χρειάζεται να ληφθεί υπόψη η
µείωση εξαιτίας της παρουσίας στροβιλισµών

Μια ρεαλιστική επιλογή των συντελεστών µείωσης
λόγω στροβιλισµών είναι:

15% για µια περιοχή χωρίς σηµαντικά εµπόδια
τριγύρω

20% για περιοχή µε φράχτες και χαµηλά κτίρια

25% για µια πιο πυκνοκατοικηµένη περιοχή, που έχει
τριγύρω δέντρα, σπίτια και άλλα κτίρια
Τύποι στήριξης μικρών Α/Γ

Μονός Πύργος με Στήριξη Στήριξη Στήριξη

σωλήνας με στήριξη δικτυωτού μονού «σπαστού»
στήριξη καλωδιώσεων πύργου σωλήνα μονού
καλωδιώσεων σωλήνα
Τυπική εγκατάσταση µικρής Α/Γ
οριζοντίου άξονα

Στήριξη «σπαστού» µονού

σωλήνα µε στήριξη
καλωδιώσεων
 Θόρυβος µικρών Α/Γ

Οι µικρές Α/Γ παράγουν θόρυβο, και καθώς η ταχύτητα του
ανέµου αυξάνει, αυξάνεται και ο θόρυβος

Ο θόρυβος µιας Α/Γ παράγεται κυρίως από τα
περιστρεφόµενα πτερύγια και δευτερευόντως από τη
γεννήτρια

Ο ανεπιθύµητος θόρυβος µπορεί να µειωθεί µε την επιλογή
Α/Γ που λειτουργεί σε χαµηλές στροφές λειτουργίας.
Επιπλέον, η επιλογή αυτή αυξάνει και τη διάρκεια ζωής της
Α/Γ

Ένας άλλος τρόπος µείωσης του θορύβου είναι η
εγκατάσταση της Α/Γ σε µεγαλύτερο ύψος
 Νοµικό πλαίσιο µικρών Α/Γ
(Νόµος 3851/2010)

Αιολικές εγκαταστάσεις µε εγκατεστηµένη
ηλεκτρική ισχύ µικρότερη ή ίση των εκατό
100 kW εξαιρούνται από την υποχρέωση
να λάβουν άδεια παραγωγής ηλεκτρικής
ενέργειας

Αιολικές εγκαταστάσεις έως 20 kW
εξαιρούνται από την υποχρέωση έκδοσης
Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων (Ε.Π.Ο.)
 Τιµολόγηση Α/Γ
(Νόµος 3851/2010)
 Χρόνος απόσβεσης Α/Γ

Ο χρόνος απόσβεσης της εγκατάστασης αποτελεί τον πιο
κοινό δείκτη αξιολόγησης µιας επένδυσης

Μια απλοποιηµένη προσέγγιση στην εκτίµηση του χρόνου
απόσβεσης αποτελεί ο υπολογισµός του χρόνου όπου τα
συνολικά ετήσια έσοδα γίνονται ίσα ή ξεπερνούν τα έξοδα
συντήρησης προστιθέµενα στο κόστος αγοράς και
εγκατάστασης έως τη συγκεκριµένη χρονιά

Ο παραπάνω υπολογισµός δε λαµβάνει υπόψη τη χρονική
µεταβολή των οικονοµικών µεγεθών και ως εκ τούτου δεν
µπορεί να δώσει ακριβή αποτελέσµατα
 Τεχνική διαθεσιµότητα Α/Γ

Η τεχνική διαθεσιµότητα "∆" µιας εγκατάστασης εκφράζει την ικανότητα ασφαλούς
λειτουργίας της εγκατάστασης από τεχνικής σκοπιάς και δε συνδέεται άµεσα µε το
διαθέσιµο αιολικό δυναµικό της περιοχής

Η εµφάνιση ισχυρής έντασης ανέµων αυξάνει την πιθανότητα βλάβης των
εγκαταστάσεων και κυρίως εµποδίζει τη γρήγορη και αποτελεσµατική
αποκατάσταση πιθανών βλαβών

Επιπλέον, σε νησιωτικές (αποµονωµένες) περιοχές, η επιδείνωση των καιρικών
συνθηκών µπορεί να καθυστερήσει τη µετάβαση των εξειδικευµένων συνεργείων
συντήρησης

Μια αιολική εγκατάσταση δεν είναι τεχνικά διαθέσιµη, ακόµα και αν φυσούν άνεµοι
ικανής έντασης, σε περιπτώσεις τυχαίων βλαβών, προγραµµατισµένης
συντήρησης, λειτουργίας µηχανισµών αυτοπροστασίας αλλά και αδυναµίας του
τοπικού ηλεκτρικού δικτύου να απορροφήσει την αποδιδόµενη ενέργεια, όταν η Α/Γ
είναι διασυνδεδεµένη

Στις µικρές εγκαταστάσεις Α/Γ η τεχνική διαθεσιµότητα κυµαίνεται µεταξύ 0,7÷0,9
 Συντελεστής φορτίου Α/Γ
Η πραγµατική αποδοτικότητα µιας Α/Γ υπολογίζεται µέσω του
συντελεστή φορτίου (ΣΦ). Ο ΣΦ αναφέρεται σε ένα συγκεκριµένο
χρονικό διάστηµα. Ο ετήσιος ΣΦ διαιρεί την ενέργεια που παράγει η
Α/Γ σε ένα χρόνο EWTyear (σε kWh) µε την ενέργεια που θα
παρήγαγε θεωρητικά η ΑΓ εάν λειτουργούσε στην ονοµαστική της
ισχύ PR (σε kW) και για τις 8760 ώρες του έτους. Στον υπολογισµό
της EWTyear έχει ληφθεί υπόψη η τεχνική διαθεσιµότητα "∆" της
αιολικής εγκατάστασης

EWTyear
Ετήσιος ΣΦ =
PR ⋅ 8760 h
 Τοποθέτηση Α/Γ στον
περιβάλλοντα χώρο κτηρίου
Επίπεδο δέντρων και επιλογή
ύψους µικρών Α/Γ
Τοποθέτηση Α/Γ
επάνω σε κτήρια
Ενσωµάτωση Α/Γ σε κτήρια
 Α/Γ κατακόρυφου άξονα:
Ευκολία στην εγκατάσταση

Απευθείας στερέωση

Στερέωση σε βάση
 Ενσωµάτωση Α/Γ
κατακόρυφου άξονα
Αιολικό πάρκο
Υπεράκτιο αιολικό πάρκο
 Ενεργειακή απόδοση αιολικού πάρκου
Η ενεργειακή απόδοση αιολικού πάρκου εξαρτάται από το
ρυθµό ανάπτυξης όµορου και την ενέργεια του οµόρου όταν
φτάσει στην πίσω αιολική µηχανή
 Αλληλεπίδραση Α/Γ

Η Α/Γ επιβραδύνει τον αέρα που
προσπίπτει σε αυτή και
δηµιουργείται ένας όµορος χαµηλής
ταχύτητας που ανοίγει βαθµιαία
λόγω συνεκτικής και τυρβώδους
ανάµιξης

Αν αυτό το ρεύµα αέρα συναντήσει
δεύτερη ανεµογεννήτρια πριν
ολοκληρωθεί η επαναφορά του στις
τιµές πριν από την πρόσπτωση µε
την ανεµογεννήτρια, τότε η
απόδοση της δεύτερης Α/Γ
µειώνεται αισθητά

Η απόδοση της δεύτερης µηχανής
εξαρτάται από τη θέση της ως προς
την πρώτη
 Χωροθέτηση ανεµογεννητριών

Η θέση εγκατάστασης αιολικών

µηχανών, η διάταξη µεταξύ τους και
σε σχέση µε την επικρατούσα
διεύθυνση ανέµου αποτελεί ένα από
τα σηµαντικότερα αντικείµενα µελέτης

Ο κενός χώρος σε µια συστοιχία δεν
πρέπει να είναι µικρότερος από 2-4
διαµέτρους σαρωτής και ο κενός
χώρος µεταξύ των συστοιχιών δεν
πρέπει να είναι µικρότερος από 7-10
διαµέτρους σαρωτής
 Χρήσιµα sites

http://www.cres.gr

http://www.rae.gr

http://www.ypeka.gr

http://www.ewea.org

http://www.eletaen.gr

http://www.wel.teicrete.gr