നീ  പതിമൂnു വർഷ ൾkു േശഷം വീ ും ഡൽഹിയിൽ.

 ഈ നഗരtിേനാട്‌ eനിk് 
eെnnിലല്ാt oരടുpമു ്. കാരണം eന്‌െറ യാ്രതകൾ തുട ുnത്‌ iവിെട നിnാണ്‌. 
പുതിയ ഡൽഹിെയ കുറിc് eെn ിലും കുറിkുnതിെനkാൾ ഞാൻ i െpടുnത്‌ 
eന്‌െറ ആ പഴയ യാ്രതയുെട ഓർmkുറിp് iവിെട േചർkാനാണ്‌. പ ് പകർtിയ 
ചി്രത ൾ കൂടുതെലാnും iേpാൾ കyിലിലല്. ullതിൽ ചിലത്‌ iവിെട േചർkുnു, 
'aഡ്‌മിൻ' aത്‌ ഡിലീ ് െചyിലല് en ്രപതീkേയാെട. opം പുതിയ യാ്രതയിൽ 
പകർtിയ ചില ചി്രത ളും...... 

aനnപുരിയിൽ നിnും i്രn്രപstിേലk്

 

e്രതയും െപെ n് ചാണകയ്പുരിയിൽ etണം. ടാക്‌സി പിടിkാൻ കyിൽ പണം തികയിലല്,

aതുവഴി വn ൈസkിൾ റിk ൈക കാണിcു നിർtി aതിൽ കയറി. ആ്രഗയിേലkുll
ബസ്‌ പുറെpടാൻ oരു മണിkൂെറ ullൂ. ഭാഗയ്tിനു കൃതയ്സമയtു തെn etിേcർnു,
aധികം താമസിയാെത ബസ്‌ പുറെp ു. നലല് വീതിയും, വൃtിയുമുll േറാഡ്‌, നഗരം
പിnി േതാെട തിരkും കുറ ു വnു. ബാkി യാ്രതkാെരലല്ാം മയktിലാണ്‌. eനിkും
കുറcുേനരം uറ ണം enു ്, ഏെറ ആ്രഗഹിcിരുn ഈ ദിവസെt കുറിc്
ഓർtുകിടnതു െകാ ് രാ്രതി uറkം െശരിയായിലല്. പഠനകാലt് െവറുtിരുn ചരി്രത
പുസ്‌തക ളും, മുഗൾ വംശവും, പാനിp ് യുdവും oെk മനsിൽ oരു സിനിമ േപാെല
െതളിയുnു ്.

eന്‌െറ Kodak K10 കയ്ാമറk് െചയ്‌തു തീർkാൻ oരുപാട്‌ േജാലിയു ിവിെട. ഫിലിം േറാൾ
േലാഡ്‌ െചyുേmാൾ കഴി തവണെt േപാെല aബdം പ ാെത േനാkണം. ആെക 2
േറാൾ ullൂ. രാജ്‌ഖ ്, ശkിസ്‌തൽ, ജnർ മnർ തുട ിയ sല ളിൽ വc് eടുt
േഫാേ ാകൾ ആണ്‌ ആ aബdം െകാ ്ന മായത്‌. iനിെയെn ിലും ആ sല ളിേലk്
േപാകാൻ കഴിയുെമാെയnും aറിയിലല്.

ഏകേദശം 3 മണിkൂെറടുtു കാണും ബസ്‌ ആ്രഗ േഫാർ ിൽ etി. ആയിരേtാളം

വർഷ ളുെട ചരി്രതമു ് ഈ േകാ യ്‌k്. രാജപു്രതnാരിൽ നിnും ആരംഭിkുn ആ
ചരി്രതം ഭാരതം സവ്ത്രnമായതു വെര നീ ുകിടkുnു. iതിനിടയിൽ e്രതെയ്രത
േതേരാ ൾk് iവിടം സാkിയായിരിkുnു. മുഗളnാരുെട തലsാനമായിരുnു
oരിkൽ iവിടം. േകാഹിനൂർ രത്‌നം aവർk് ലഭിcതും ഈ േകാ യിൽ നിnാെണn്
ചരി്രതം പറയുnു. ഡൽഹിയിെല െറഡ്‌ േഫാർ ് ക ിരുnു ഈ യാ്രതയിൽ. പെk
aതിേനkാൾ eെn ആകർഷിkുnത്‌ iവിടം തെnയാണ്‌. കുറcു േനരം ചു ിkറ ി
ഞാൻ oരു ്രപേതയ്ക േകാണിൽ etി, enാnറിയിലല് aവിെട കുറcു തിരk് കൂടുതലു ്.
aടുtു ക oരു ൈഗഡിേനാട്‌ േചാദിcേpാൾ ആണ്‌ ആ sലtിന്‌െറ ്രപാധാനയ്ം
പിടികി ിയത്‌. ഷാജഹാൻ ച്രകവർtിെയ മകൻ ഔറംഗസീബ്‌ തടവിൽ പാർpിcത്‌
iവിെടയായിരുnു. ഷാജഹാന്‌െറ oേര oരു ആവശയ്ം aതു മാ്രതമായിരുnു, eേpാഴും
താജ്‌മഹൽ കാണാൻ കഴിയുnിടt് ആകണം തന്‌െറ തടവറ en്. തിരെkാഴിയുnതു വെര
ഞാൻ കാtുനിnു, ഷാജഹാൻ താജ്‌മഹൽ ക ിരുn ആ കിളിവാതിലിൽ കൂടി ദൂെര യമുനാ
നദിkpുറം ഞാൻ ക ു ആ atുതെt. ഞാൻ ക ആദയ്െt േലാകമഹാtുതം.
ആ്രഗ േഫാർ ിൽ നിnും iറ ി ബസിനു aടുേtkു നടnു, സഹയാ്രതികർ eലല്ാരും
aവിെടയു ്. ഏകേദശം aരമണിkൂർ സമയമു ് ഭkണം കഴിkാനും മ ുമായി.
ഓേരാരുtെരയായി പരിചയെp ു. േക്രn ഗവെ ന്‌റ്‌ uേദയ്ാഗsനായ രാഘവിനും ഭാരയ്
സുചി്രതയ്‌kും iെതാരു മധുവിധു യാ്രതയായിരുnു, aവർ കഴിയുnിടേtാളം
േഫാേ ാകൾ eടുpിkുnു ്. കൂ tിൽ o യ്‌k് യാ്രത െചyുn oേര oരാൾ ഞാൻ ആയതു
െകാ ് ്രകേമണ ഞാൻ aവരുെട ൈ്രപവ ് േഫാേ ാ്രഗാഫർ ആയി enുതെn പറയാം. ആ
േജാലി eനിk് ബുdിമു ുllത്‌ ആയിരുnിലല്. കാരണം േഫാേ ാകൾ eടുkുnത്‌ eനിk്
anും inും i മാണ്‌ eനിkുേവ ിയായാലും, മ ുllവർk് േവ ിയായാലും.
സുേബാധും മാധവിയും ആയിരുnു കൂ tിെല മെ ാരു ദmതികൾ. പെk aവർ oരുമിc്
േഫാേ ാകളും eടുkുnു യിരുnിലല്, ഈ യാ്രത aവരിൽ eെn ിലും കൗതുകം
ജനിpിkുnതായും േതാnിയിലല്. കാരണം േചാദിkാനും aറിയാനും ആരും
്രപയാസെp ിലല്. കൂ tിൽ ഏ വും ആേഘാഷം ഹർവിnർ സി ിനും
കുടുംബtിനുമായിരുnു. േജാലിയിെല sാനkയ ം, കു ു ജനിcു a െന
വിേശഷ ൾ പലത്‌. ആ സേnാഷ ൾ eലല്ാം കുടുംബവുമായി ആേഘാഷിkാനാണ്‌ ഈ
യാ്രത. aവരുെട സംഗീതവും ഭാ ്ട നൃtവും eലല്ാtിലും ഞാനും പ ുേചർnു.

താജ്‌മഹൽ, േലാകമഹാtുത ളിൽ on്, aതിനു മുൻപിൽ തെnയാേണാ ഞാൻ

നില്‌kുnത്‌, aേതാ iെതാരു സവ്പ്‌നമാേണാ? ഞാൻ eെn onു നുllി േനാkി. സവ്പ്‌നമലല്,
ഞാൻ താജിനു മുൻപിൽ തെnയാണ്‌ നിൽkുnത്‌. eനിk് െചലവാkാൻ പ ുnിടേtാളം
ഫിലിം േറാൾ ഞാൻ aവിെട െചലവാkി enു തെn പറയാം. eലല്ാ േകാണിലും തിരkാണ്‌.
eലല്ാവർkും താജ്‌ കാണുക enതിലുപരി താൻ താജിൽ വnു en് മ ുllവെര
aറിയിkാനാണ്‌ തിരk് eെnനിkു േതാnി, eന്‌െറ കാരയ്വും വയ്തയ്സ്‌തമലല്. േഫാേ ാ
പകർtൽ oെk കഴി ു കുറcു േനരം താജ്‌ മഹൽ േനാkി a നിരുnു. താജിന്‌െറ
ചരി്രതവും, േക കഥകളും oെk മനsിേലk് ഓടി വnു. െവll മാർബിൾ െവയിേല ു
പഴുtി ു ്, മാർബിളിൻെറ ചൂടും, കാഴ്‌cയുെട തണുpും ആസവ്ദിcു iരിkേവ
കുtുബ്‌ മിനാറിൽ വc് പരിചയെp ദീപക്‌ en ചരി്രത വിദയ്ാർഥി പറ ത്‌ ഓർമ
വnു, “പൗർണമി രാ്രതിയിെല താജ്‌മഹൽ കാഴ്‌ച” aതാണേ്രത ഏ വും സുnരം. ഈ
യാ്രതയിൽ aതിനു കഴിയിലല്, പെk eെn ിലും oരിkൽ ഞാൻ വീ ും വരും ആ
കാഴ്‌ചkു േവ ി.

ഏകേദശം oരു മണിkൂർ ആയി ു ാവും ആ്രഗയിൽ നിnും പുറെp ി ്. മധുരയാണ്‌ ലkയ്ം,
ഭഗവാൻ ്രശീ കൃഷ്‌ണൻ ജനിc പുണയ്sലം. ൈഹnവ വിശവ്ാസ ്രപകാരം േമാk
്രപാപ്‌തിkായി തീർഥാടനം നിഷ്‌കർഷിcിരിkുn ഏഴു പുണയ്sല ളിൽ on്.
പൂർ മായും oരു േk്രത നഗരം en് മധുരെയ വിേശഷിpിkാം. eവിെട േനാkിയാലും
േk്രത ൾ കാണാനു ്. സഹയാ്രതികർ eലല്ാം തെn പൂജകൾ നടtാനും, ദർശന ൾkും
േവ ി തിരkി ് ഓടുകയാണ്‌. eെn സംബnിcിടേtാളം ആ സമയം സമീപ sല ൾ
കാണാൻ ullതാണ്‌. കി ിയ സമയം െകാ ് ്രശീ കൃഷ്‌ണൻ ജനിcതായി സ ൽpമുll
കാരാ്രഗഹവും ്രപാധാനയ്മുll ര ു മൂnു േk്രത ളും ക ിറ ി. വൃnാവനവും മധുര
മയ്ൂസിയവുെമാെk കൂെടയുllവർ തിരിെctും മുൻപ്‌ ക ു തീർkണം. കാരണം iവിെട
aധിക സമയം േsാp് iലല്. oരു വിധtിൽ വിചാരിc sല ൾ oെk െപെ n് തെn
ക ു തിരിെctി, ആരും iതുവെരയും etിയി ിലല്, േk്രതtിനുllിെല തിരkിലാവും.
ഞാൻ പതിെയ വി്രശാം ഖാ ിേലk് നടnു. iവിടിരിkുേmാൾ ഗുരുവായൂർ േk്രത
സnിധിയാണ്‌ മനsിേലk് etുnത്‌, oരു ഭഗവാന്‌െറ പല രൂപ ളും, പല നാ ുകാരുെട
ആരാധനാ രീതികളും ആേലാചിcു കുറcു േനരം iരുnേpാേഴkും ബസ്‌ പുറെpടാനുll
aറിയിp് േക ു.

മടkയാ്രതയിൽ ര ു sല ൾ കൂടിയു ് കാണാൻ. ആദയ്ം etിയത്‌ aക്‌ബർ

ച്രകവർtിയുെട ശവകുടീരtിൽ ആണ്‌. aധികം സnർശകർ onും ബുdിമു ിkാനിലല്ാെത
oരു െചറിയ േകാ യുെട ullിൽ തണുt കലല്റയിൽ, ഭാരതം ക ഏ വും മഹാനായ ആ
ഭരണാധികാരി anയ് വി്രശമം െകാllുnു.

oരു െചറിയ മയkം കഴി ുക ് തുറkുേmാൾ ബസ്‌ ഡൽഹിയുെട aതിർtിkുllിൽ

etിയിരുnു. പtു മിനി ് സമയം aനുവദിcി ു ് ഹുമയൂണ്‌ ച്രകവർtിയുെട
ശവകുടീരം കാണാൻ. iരു ് വീഴാൻ തുട ിയിരുnത്‌ െകാ ് പകുതിേpരും ബസിൽ നിnും
iറ ാൻ താൽpരയ്ം കാണിcിലല്. ഞാൻ oരു ഓ ്രപദkിണം നടtി െപെ n് തിരിെctി.
ബാkിയുllവെയ aേപkിc് ഈ കുടീരtിന്‌ oരു ്രപേതയ്കതയു ്. oരു ഭാരയ് സവ്nം
ഭർtാവിനു േവ ി പണിതുയർtിയ ഓർmകുടീരം oരു പെk ഭാരതtിൽ iതു മാ്രതേമ
u ാകുllൂ. ഹുമയൂണ്‌ ച്രകവർtിയുെട ആദയ് പത്‌നി േബഗ ബീഗം aേdഹtിന്‌െറ
ഓർmയ്‌kായി പണികഴിpിcതാണ്‌ ഈ മnിരം.

െകാണാ ് േpsിൽ ബസ്‌ iറ ുേmാൾ േനരം iരു ിയി ു ായിരുnു. eലല്ാവരും

പരസ്‌പരം യാ്രത പറ ു പിരി ു. ചിലർ വീ ും കാണാെമnുll വാഗ്‌ദാന ളും,
േമൽവിലാസവും, േഫാണ്‌ നmറുെമാെk ൈകമാറുnു ്. ഞാൻ aേpാേളkും നടtം
തുട ിയിരുnു, ഡിസംബറിെല തണുp് മാ ാൻ oരു ചൂട്‌ ചായയാണ്‌ iേpാൾ ഏ വും
ആവശയ്ം. വഴിയിെല ത ുകടയിൽ നിnും oരു മസാല ചായയും കുടിc്, ചൂടുll കടലയും
െകാറിcു െകാ ് ഞാൻ ബസ്‌ േsഷൻ ലkയ്മാkി നടnു. aല്‌പസമയtിനുllിൽ തെn
മയൂർ വിഹാറിെലkുll േലാkൽ ബസ്‌ കി ി.

മുറിയിെല aര െവളിctിൽ കറ ുn ഫാനും േനാkി കിടkുേmാൾ ചിnകൾ eെn

പുറേകാ ു െകാ ുേപായി. കുറcു ദിവസ ൾkു മുൻപ്‌ തിരുവനnപുരം െസൻ്രടൽ
േsഷനിൽ “ഹിമസാഗർ eക്‌സ്‌്രപs്” കാtുനിൽkുേmാൾ eനിk് aറിയിലല്ായിരുnു ഈ
നഗരം e െനയാെണnും , ഞാൻ iതിെന e െന uൾെകാllുെമnും. െ്രടയിൻ യാ്രത
്രപതീkിcതിലും കൂടുതൽ സേnാഷകരമായിരുnു. aതിനു നnി പറേയ ത്‌
സഹായാ്രതികേരാടാണ്‌. ഹരിയാനയിൽ നിnുll ചൗഹാൻ കുടുംബം, െകാcിയിൽ നിnും
കയറിയ ലാൻസ്‌ നായിക്‌ കിരണ്‌ കുമാർ, േസലtു നിnുമുll െസnിൽ, iവെരലല്ാവേരാടും
ഞാൻ കടെp ിരിkുnു.

ആദയ്െt പകൽ ആരും പരസ്‌പരം സംസാരിkുnു ായിരുnിലല്, പെk പതിെയ

ലഘുസംഭാഷണ ൾ, ഭkണം പ ുവയ്‌kൽ, oെkയായി eലല്ാവരും aടുtു. പാ ും,
ഡാൻസും, േബസിൻ ല ുവും, മസാല േദാശയും oെkയായി മൂnു ദിവസം േപായെത
aറി ിലല്. ഭാരതtിെന കുറിc് നmൾ eലല്ാവരും aഭിമാനിkുn “നാനാതവ്tിൽ
ഏകതവ്ം” ആദയ്മായി ഞാൻ aനുഭവിcത്‌ ആ െ്രടയിൻ യാ്രതയിലാണ്‌.

ഈ നഗരം eന്‌െറ ്രഗാമtിൽ നിnും വളെര ദൂെരയാണ്‌, ഭാഷയും സംസ്‌കാരവുെമാെk

വയ്തയ്സ്‌തമാണ്‌, പെk aടുtറിയുേmാൾ ഈ നാടും eന്‌െറ നാടുേപാെല തെnയാണ്‌. ഈ
യാ്രത കുറcു കൂടി മുൻേപ തുട ാമായിരുnു enു േതാnി. കൂടുതൽ ചിnകളിേലk്
കടkാനുll ശkിയിലല്, a്രതയ്‌kു ് യാ്രതാkീണം, iനി onുറ െ . “ഗുഡ്‌ ൈന ്
ഡൽഹി”.