ΕΡΓΑΣΙΑ: ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΤΟΥ 2ΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ (σελ.

26-48)
ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ:

PLAYING WITH SIGNS – A SEMIOTIC

INTERPRETATION OF CLASSIC MUSIC , V. Kofi Agawn,
Pricetown University Press

ΟΝΟΜΑ: ΔΑΝΑΗ ΓΡΑΜΜΕΝΟΥ

ΑΡΙΘΜΟΣ ΜΗΤΡΩΟΥ: Μ2009021

ΜΑΘΗΜΑ: ΕΙΔΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΣΥΝΘΕΣΗΣ

ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: ΒΑΣΙΛΗΣ ΚΙΤΣΟΣ

ΕΞΕΤΑΣΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ : ΙΟΥΝΙΟΣ 2018

ΤΜΗΜΑ ΜΟΥΣΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΙΟΝΙΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ

Το κύριο ζήτημα που απασχολεί τον συγγραφέα του συγκεκριμένου κειμένου είναι η
σημασία των “θεμάτων” σαν χαρακτηριστικό γνώρισμα της μουσικής της κλασσικής
περιόδου και η λειτουργικότητα τους στην δομή της.
Μελετώντας μουσικολογικές πήγες και κείμενα του 18ου αιώνα παρατηρείτε πως η
έννοια του θέματος δεν είναι καθόλου συγκεκριμένη, καθώς είναι δύσκολο να δοθεί ένας
σαφής ορισμός για το τι θεωρείτε θέμα μέσα σε μουσικά πλαίσια. Παρόλα αυτά θα
προσπαθήσω να δώσω μια ερμηνεία ,για αποφυγή παρερμήνευσης της λέξης “θέμα”,
που στην ελληνική γλώσσα έχει διπλή έννοια όσων αφορά την μουσική. Ο συγγραφέας
ονομάζει θέμα ή θεματική ενότητα, έναν επιθετικό προσδιορισμό ή έναν γενικότερο
χαρακτηρισμό που προσδίδει συγκεκριμένη ταυτότητα σε ένα μουσικό έργο ή σε μέρος
αυτού. Τέτοιοι προσδιορισμοί μπορούν να είναι γύρω από την δομή του έργου, την
ψυχαγωγική λειτουργία του , το συναισθηματικό αντίκτυπο στο θεατή και πολλά αλλά. Η
έννοια του θέματος όμως παραμένει αφηρημένη και αναφορές γύρω από αυτήν είναι
δυσερμήνευτες.
Κοντινές έννοιες όπως ο “χαρακτήρας” ενός μουσικού έργου θεωρούνταν ένα από τα
σημαντικότερα στοιχεία της ταυτότητας του. Και το ενδιαφέρον και η σπουδαιότητα ενός
έργου κρυβόταν μέσα στην ποικιλότητα των γνωρίσματων του. Έτσι , η πολύπλοκη
χρήση των θεμάτων , παρότι μπορεί πολλές φορές να έρχονταν σε αντίθεση με τον
βασικό χαρακτήρα ενός έργου, προσέφεραν στο γενικό αποτέλεσμα τις λεπτομερείς
αυτές που προκαλούν στον ακροατή την έκπληξη , το ενδιαφέρον και την συγκίνηση.
Μάλιστα φαίνεται συγκεκριμένες διαφοροποιήσεις του χαρακτήρα ενός έργου, με
αλλαγές θέματος από μέρος σε μέρος, να ήταν τόσο διαδεδομένες που πλέον είχαν
σαφή και συγκεκριμένη λειτουργία.
Άλλες αναφορές γύρω από την χρήση θεμάτων βρίσκουμε σε αναλύσεις γύρω από το
ύφος-στυλ γραφής διαφόρων συνθετών. Εκεί βλέπουμε πως τα θέματα που
χρησιμοποιεί ο δημιουργός, χαρακτηρίζουν ανάλογα το έργο του και του προσφέρουν
το αποτέλεσμα που επιθυμεί. Βλέπουμε λοιπόν πως έτσι η μορφή ενός μουσικού είδους
μπορεί να αναπαραχθεί πάρα την ενορχήστρωση του και αντίστοιχα αποδεχόμαστε
πως είναι αυτά τα θέματα που χρησιμοποίησε εξ αρχής που προσδίδουν την ταυτότητα
του.
Στην συνέχεια του κειμένου, φαίνεται να γίνεται ξεκάθαρος ο διαχωρισμός μεταξύ της
έκφρασης και της χρήσης εφέ, οπού στην πρώτη περίπτωση “έκφραση” ονομάζεται η
γενική έννοια πίσω από την οποία βρίσκονται όλες οι ιδέες και τα συναισθήματα που ο
συνθέτης θέλει να επικοινωνήσει, ενώ στην δεύτερη περίπτωση, η χρήση
συγκεκριμένων εφέ γίνεται με σκοπό να αναπαραχθεί ένα ύφος ή αντίστοιχα ένα θέμα.
Ο συγγραφέας παραθέτει αναρίθμητες αναφορές γύρω από την χρήση μεικτών υφών
και την σπουδαιότητα τους στους μεγάλους συνθέτες . Η αντιστιτική αυτή χρήση των
διάφορων θεμάτων συμβάλουν στο βάθος, στην πρωτοτυπία και στην
αφηγηματικότητα της μουσικής σύνθεσης. Σαφέστατα η ποικιλία των θεμάτων είναι
ακρίτα συνδεδεμένη με την εξέλιξη του πολιτισμού μας, που αντίστοιχα οδηγούν στην
εξέλιξη της μουσικής σύνθεσης.
Η χρήση συγκεκριμένων στοιχειών φαίνεται να ήταν μια διαδεδομένη τακτική των
συνθέτων του κλασικισμού , υλικά βγαλμένα μέσα από τις νόρμες της εποχής που
διευκολύναν το αποτέλεσμα της μουσικής σύνθεσης. Συμπερασματικά λοιπόν τα θέματα
όπως τα αντιλαμβανόμαστε αποκτούσαν δομική χρησιμότητα και η μουσική της εποχής
είχε πάντα μια αναφορική σχέση ως προς τα διαδεδομένα υφή.
Στο κείμενο , η χρήση των θεμάτων χαρακτηρίζεται ως μορφές συνειρμικής σημασίας
που κατηγοριοποιείτε σε δυο άξονες, τους μουσικούς τύπους , κυρίως χορούς της
εποχής , που μπορούν να χρησιμοποιηθούν και σαν είδος από μονά τους αλλά και σε
πλαίσια μιας διαφορετικής φόρμας, και τα μουσικά στυλ .
Τα θέματα στην βάση τους αποτελούν ένα μουσικό λεξιλόγιο μεταξύ του συνθέτη κα του
ακροατή. Στοιχεία τόσο άρρηκτα συνδεδεμένα με την αντίληψή του κοινού, είτε λόγω της
επαφής του με την έως τότε μουσική σκηνή είτε λόγω της υποσυνείδητης φύσης των
θεμάτων, που προσφέρουν ένα άμεσο επικοινωνιακό εργαλείο . Ταυτόχρονα ,η
αλληλουχία των θεμάτων προσφέρουν στους μουσικούς αναλυτές την δυνατότητα
δημιουργίας ενός “σεναρίου” πίσω από τη μουσική σύνθεση, όχι με την έννοια της
προγραμματικής μουσικής αλλά σαν μια πιθανή ερμηνεία πίσω το έργο ή μέρος του.
Στην συνέχεια του κειμένου, ο συγγραφέας προσφέρει αναλυτικές σημειώσεις γύρω
από έργα σπουδαίας σημασίας και ερμηνευτικές καταγραφές χρήσης θεμάτων μέσα σε
αυτά.
Εν κατακλείδι, η χρήση και εύρεση των θεμάτων σε έργα της κλασσικής περιόδου
σαφώς αποτελούν ένα σπουδαίο κομμάτι ερευνάς. Όμως παρόλο που στοιχειοθετούν
ένα μεγάλο μέρος της μουσικής σύνθεσης της εποχής, δεν είναι τόσο η ταυτότητα της
όσο το έναυσμα για περεταίρω ανακαλύψεις.