This is a reproduction of a library book that was digitized

by Google as part of an ongoing effort to preserve the

information in books and make it universally accessible.

https://books.google.com
│ │ ││
 ~~~~_|-
·~~~~------|-- ~~~~ ~~~~--------***~~~~ （* * - s|-
·· · · -• • • •
~~-----------|-------
----·
•|-…--•----<！-- <！--…*
|-|-…
--------------- _ -_ _-- - - ------------------- ----- -----------~ ~ ~ ***~~~--------- ---→+=~~~~ ……… . .|------------------
----， ，
（j
*-
!
----„“|-
aeſ|-
ſºſ ?
----*…-N
-… -~
£.

+\， ,！–
* *

Epifcopal1S Ratisbonenfis.
-
—?-
*==i—
… w*

a
-

-
&}
$-）
GL)
. r.
-
››- ^

Ę
()
∞
(_)
(U)
·ſ−3
4-2
.9
•）
±
º
_^----—~~~~=+*
DIA L E CTI g

C A AR I S T O
T E L I S,
3€

B O E T HIO . S EV E
R. I N O. I N T E R
p R E r E.

Adiedkimrecins AngliPolitianiin
fingulos libros Argwmentk.

$
i L V G D V N I,
i -

APV D H A E R E D. S E B. G R Y P H I I. .
M. D. L V i I I.
 -*
3.

il i B R i H o c i N o F E. :
R. E. c ο Ν τ Ε Ν τ Ι.

Porphyrij introduétio Lib. I.

Prædicamentorum Ariftot. Lib. I.
Peri hermenias, fiue de intera
pretatione Lib. II.
Priorum analyticorum Lib. II.
Pofteriorum ânalyticorum Lib. II.
Topicorum . . [lib. VIII.
Eleficiórüihfophifticorum Lib. II.

£
 •. * ,* - . - - ; 3

G%§§§§3§3%$
PO R P HY R I I
Q_v I N Q_v E v o.
* C V M , L I B E R.
- 3€
P R AE F A T I O.

£]v M fit neceffàrium, Chryfaori, & ad

áleam, que eft apud Ari$totelem predia
}|camentorum doéîrinâ noffe quid fit Ge
3\ £|nus, & quid Differentiâ, quid species,
. l$%§=*>]quidProprium,& quid Accidens: & ad
definitionum aßignationcm,& omnino ad ea,quein diuia
fone,ueldemon$trationefùnt,utilia: de iflarürerumffe
aulatione cópendiofam tibi traditioné ficiés, tentaboöre.
uiter,uelut introduétionis modo, ea, que ab antiquk diâa
funt, aggredi, altioribus quidem queiiionibus ábfiinent,
fimpliciores uerò mediocriter cöieétans. Mox de Gene
Yibiu, & speciebus, illud quidéfiuefùbfiftant,fiueinfoli;
nudis intelleéìibus pofitafit:fiue fùbfiftentia corporalia
fnt,an incorporalia: & utrumfeparata àfenfibilibus, an
infenfibilibüs pofita,& circa ea confitentia, dicere recue
faío:altißimum enim negotiumefthuiufmodi, & maiori;
agens inquifitionis.lllud uerò quemadmodum de his, ac de In 7.metaph.
propofiii, magis probabiliter antiquitrafiauerit,& ho- Š
funimaximè Peripatetici,tibi nunctentabo mon$rare. minantur.
' A R G. I N • Q_V i N Q_V E V o c E s P E R.
A N G. P o L 1 T I A N v M.
Priufquamin Ariftotelisadyta recipimur,à Porphyrio 'î
 Ἀ. IL I B. P R AE D 1 C A B.
lut ab aedituoexcipiamur, qui uoces nobis cómunesillasin
$iíÉÉÉÉÉÉÉÉÉ Ac
cidens:Genus illud effe docens,quod de pluri us etiam fpecie: *
Speciem,quae de pluribus tantum numero differentibus dica
tur.fictamen,utinterroganti, Quid eft, utrunque refpondea
mus.Summa effe genera decem,qua: femper defpiciant : infi
mas autem fpecies multas quidem, fed numerabiles, quae tan
tum fi¤É media fint, & alterutra, fùmmis atque in
fimis inferic&ta,defungi utroq;muncre:fcmperq;furfumjcolli
gi,deorfum dißipari. Dici dcinferioribus, quæ fupra fint, re
tiorfus nó dici de nullis indiuidua, id eft quorum proprietates
in uno, altero non concurrant: quæ quoniam comprehendi
numero nequeunt,nullum cum philofopho habere commer
cium.Differentiam de fpecie quoque difcrepantibus prædica
ri:függerieam tamen,quaerentiQgale quideft.Generahis di
uidi,Ipecies compleri:iubire formæ uicem,ficuti matcrig:fub
catgenus:atq;adeorumfubftantiam conducere, quæ fub ge
nere eodemfunt. Propriumquod uocatur,fpeciei competere
unitoti,&perpetuo Aduenire accidens,& abire:fed illo inco
lum,quodfubiicitur.nam & ineffe eidem poffe,&non ineffe:
cumqüe necgenus,ncc fpecies, nec differeótia, nec proprium
fit,alio tamen $ fulciri Nam quæ communia cun
£tis,quae quibufdam,quæ nonnullis propria,quæ fingulis faci
le hiscoghitis,tutemet indagabis.
De Genere. C A P. I.

£ 1 D E TYR autem neq; Genus, neque

Generis mul- |\ 5] species fimpliciter dici. Gcnus eiiim
tiplex acce- 13 \\
ptio.
Ε•A | dicitur & aliquorú quodammodo fe ha
- ® bentium adunum aliquid, & adfeinui
§•22] cem colleciio.secundùm quum fignificae
tionem Romanorumdicitur genu$, ab unius fcilicet habi
tudine (dico autem Romuli) & multitudink habentiuw
aliquo modo adinuicem eam (que ab illo eft) cognatioa
nem, fecundum diuifionem ab alijs generibus diétum.
Dicitur autem & aliter rurfùs Genus, quod eft uniuf
cuiufque

|
 p O R P H Y R I I. 5.

cuiufque generationi, principiä:uel ab eo qui genuit,ucl *. »

ab eo loco,in quoquk genitus eft. Sic enim Oreftem quia - -

dem dicimus âTantalo habere genus,Hylum auté ab Hera

cule:& rurfùs Pindarum quidem Thebanum effe genere,
Platonem uerò Athenienfem. Etenim patria principium
eft uniufcuiufque generationk, quemadmodum gr pater.
Hec autem uidetur effe promptißima fignificatio ge- Cöparatio t.
merk. Romani enim dicuntur, qui ex genere defcendunt
Romuli:& Cecropidequi ex genere Cecropk & eorum
proximi. Ac prius quidem appellatwn eft Genus uniuß
cuiufq; generationk principium: dehinc etiam & multia
tudo eorum,quifùnt ab uno principio,ut â Romulo.quam
' diuidentes,& ab alijs feparantes,dicebamus omnem illam
colleétionem efTe Romanorum genus. Aliterautem rur- 1 1
fùs Genu, dicitur, cuifùpponiturffecies. Adhorum fóra
taffe fimilitudinem diäumi: etenim principium quoddam
eft huiufmodi genus, earum quefùb ipfò fùnt fpecicrum:
uideturj; & omnem eam mültitudinë continere que fùb
ipfò fùnt fpecierum. Tripliciterigitur cùm Geniis dicaa
tur,de tertio apud Philofophosfèrmo eft, quod etiam de
fcribentes aßignauerunt,Genus effe dicentes,quoddeplua
ribus, & diffèrentibusfpecie in eo quodquid eft, predia
catur: ut animal. Eorum enim quæ prædicantur, alia Generis, de
quidem deuiio dicunturfolo,ficut indiuidua, ut Socrates, É Éud Phi
er bic,& hoc: alia uerò de pluribus,quemadmodumge-;;;;É
nera,&fpecies,& différentie,& propria, & accidentia Ę.
cömuniter,fednonpropriè alicui. Eft autem Genus quia
dem,ut animal: species uerò, ut homo:Différentia,ufraa
tionale:Proprium,ut rifibile:Accidens,ut album, nigrum,
fedcre. Ab ijsuerò, quæ de uno fòlo praedicantur, diffa
runt Genera, co quòd hæc de pluribus dicuntur. Ab ijs
- 4 3 4*{t€Ìrg
 L I B. - P R AE D I C A B.
•peclaratiode
ionis.
autemrurfùs, que de pluribus, áspecicbus quidem, quoe
niam fbecies eifi de pluribus praedicentur, non tamen de
diffèrentibus fpecie,fed numero:Homo enim cùm fit fpe
cies,de Socrate, & de Platone predicatur, quinonfpecie
différiit,fednumero.Animal uerò cùm fit genus, de homia
me,boue,& equo praedicatur,qui differuntàfe inuicëffe•
cie,nó numerofolo. A Proprio quoq; différt Genus:quoa
niam Propriumquidem de una folafpecie, cuius eft pro*
-prium,praedicatur,& de ijs,quefub ipfâ fpecie fùnt,indi
iuiduis: quêadmodumrifibile de homine folo,& de partia
cularibus hominibus: Genus auté non de unafòlùm'£
predicatur,fedde pluribus, & différenlibus. A différen
tia uerò,& ab ijs quæ communiterfunt accidentia, differt
Genus:quoniã eifdepluribus,& différétibusfpecie prea
dicentur Différentie,& cómuniter accidentia:nontamen
sineo,quod quid eft prædicátur:fed in eo, quod quale quid
eft.Interrogantibus enim aliquibus, quideftillud, de quo
<£redicantur haec? Genus refpondebimus:Diffèrentia, au
tem,&r Communiter accidentiamom refbondcbimus: non
-enim in eo,quod quid eft prædicantur defùbicão,fedmaa
gkiheo, quod quale quideft, intcrrogantibus enim, quaa
-iis eft hömio? dicimu$ Rationalis:&,qualk eft coruu;? dia
cimus Niger.Eft autem Rationale qiiidcm diffèrentia,Ni
grumuerò accidens. Quando autem quideft homo intera
.. rogamur, Animal refpondemus:eft aütem hominis genus,
.. animal. Quare de pluribus prædicari diuidit Genus ab
ijs,que deunofolo praedicantur,ficut indiuidua: de diffè.
reniibus ueröffecie /eparat ab ijs, que ficutfpecies prae
dicantur,uelficut propria:ineo autem quod quid eft pre
dicari, diuidit genus á diffèrentijs, & communiter acci
: dentibu;:quenó in eo quod quid cft,fèdin eo quod quale
eft,
 • p O R p H Y R I*t; : 7

efi,uelquomodofè habet,predicatur. Nihil igitur neque Corollarium.

fùperfiuugne; minus continet,gencrk diéta defcriptio.
es De Specie. . . c A P. II.
SÉ autem dicitur quidem & de uniufcuiufq; fórma Ngtahigton
'fecundii quam diâumeft,primumquidem fpecies digna ;ìÉg;
•f imperio. Dicitur autemfftcics & ea queeftfib £•;.
gnato genere:fecundä quä folemus dicere,Hominem quia
demfpeciem animalis, cùm fit genus animal Album aiiiem
colork fpeciem,Triangulum uerò figuræfpecicm. Quôd
fetiam genus aßignâtes fpccici meminimus dicentes,quöd
de pluribusdifférentibus
catur:& fpeciem dicimu4fpecieineo,quod quideft,predia
id quodfub aßignato genere po : „ . , ••

nitur. Noffe oportet quòdquoniam genus alicuius eft gea -

nus; & f£ecies alicuius cft fpecies: iccirco neceffe cftin

utrorumq; rationibus utrifq; uti Aßignât ergo & ficffee
ciem.Species eft,quefùb aßignato genere ponitur, & de speciei uariæ
uagenus in eo quod quideft,predicatur.Amplius autem finitiones.
£ quoq;:species eft,quæ de pluribus,& differentibus nu. . . . ,.
mero in eo,quod quideft,praedicatur. Scdhaec quidé aßia .. .
gnatio fbecialißima eft,& eiusquefolùm fpecies eft, non
etiam genus: alie uerò & non fpecialifiimarum effe poß . .
fùnt. Planum autem erit quod diciturhoc modo, in unoa .... .
quoq;praedicamento funt quædãgeneralißima, & rurfùs
aliaffecialißima:& inter generalißima, & fpecialißima
fùnt alia, quæ genera,& fpecies dicuntur eadé.Eft autem
IGeneralißimum quidem fùpra quod nullum aliud fit fùa
feruenien:genus:specialißimum autem efi,poftquodnon u
*eft aliainfèrior fpecies, inter generalißimum aùtem, &
fpecialißimum alia fùnt , quæ genera, & fpecicsfunt eaa
dem,adaliudtamen,&r adaliud fùmpta. Sit auteminuno
quidem prædicamcntomanifiáum quod
•_'.
ere--;
4 4- e
 3 {L 1* b. P R AE D I C A B.
eft quidé,& ipfà genus:fubhac autem eft corpus,fub cora
pore autem animatum corpus,fùb quo animalfùb animæ
liuerò rationale animal,fub quo hómo : fub homine uerò
Socrates, & Plato,& quifùnt particulareshomines.Scd
horumfùbftantia quidem Generalißimü eft, & genusfoa
lùm:homouerò Specialißimum,etfolüffecies:corpus aue
temfbecies quidë eft fùbftantie,genus uerò corpork ani
mati:fed & animatum corpus,fpecies quidem eft corpoe
rk,genus uerò animalk.Rurfus animal jpecies quidem eft
corporis animati, genus uerò animalis rationalis:fed raa
tionale animal fbecies quidé eft animalis, genus autem bo
De animalira mink:homo uerò fpecies quidem eft rationalis animalis,nö
ti9tiali%'%
nicum eft auter: genus particulariùm hominü,fedfolùmfpecies:&
• - - • T • T • • .

£iiii. T* guodeftante indiuidua proximeá;de ipfis predicæ

tur, fbccies eritfòlùm, non etiãgemus.Quemadmodüigie
tur fùbftantia cùm fùpremafit,eò quòdnihil füpra eã fit,
genus eft generalißimum: fic etiam homo cümfitfpecies.
c,.&;aerum, poft quam noneftali fpecies, neque aliquid eorum,que
multi ueterú poffùnt diuidiim fpecies, fedfòlùm indiuidua (indiuiduum
Philofophgit enim eft Socrates & Plato) & hoc album fpecies erit
$*#jgiùm, & uiinjecies, & (ui diciumeffìffecij.
ÉÉÉ. fima:que uerò fùnt in medio, eorum quidem que fùpra
morialia._ ipfafùnt, eruntfpecies, eorum autem que ?ipfà fùnt,
Corollarii I. genera. Qgare hæc quidem duas hâbent habitudines,
eam queeft ad fùperiora, fecundum quam fpecies ipfòe
rum effe dicuntur: & eam quae eft ad po$eriora, fecun
1 1 dum quam genera ipforum effe dicuntur, Extremauee
rò habent unam habitudinem: nam & generalißimum ad
ea quæ po$teriora fùnt habet habitudinem, cùm gemus
fit omnium fùpremum: eam ucrö que eft ad fùperiora
mom habet, cùm fit fùpremum, & primum principium,
«g*
 p O R P H Y R I I. »
&(ut diximur)fiipra quodnon eft aliudfùperueniens ge
mus: ffecialißimum autem unam habet habitudinem, eam
que eft adfùperiora, quorü eft fpecies:eam uerò quæ eft
ad po$eriora non diuerfàm habet, fed eandcm, nam &* * *
indiuiduorum fecies dicitur.'Sed fpecies quidcm dicitur
indiuiduorü,uelut ea continens:fpecies uerò fùperiorum, _ . .
ut que ab illk continetur. Determinant igitür genera- Psftitio
lißimum genu, ita, quod cùm genus fit, nön eft jecies. $**
Et rurfu,fipra quod non eft áliud fiiperuenienígenus. Definitie
• _ - • - •• ■ • •
;
specialißimum uerò,quod cùm fit fpecies, non eft genu4. § ì.
Et cùm fit fpecies,nunquamdiuiditur infpecies. I I

Et quod de pluribus, & diffèrentibusnumcro in eo,quod , , ,

quid eft, prædicatur. Ea uerò, quein medio funt extrea Definitie
morum, fùbalterna uocant genera, & fpecies:& unum- mcdiori.
quodque ipforum fpecies effe poteft & genu, ad aliud
quidem,&adaliudfùmpta. Ea enim,quefùntfùprafbee
cialißima, ufq; adgencralißimum afcendcntia, & genera
dicuntur,&jpeciesfubalterna:sicüt Agamcmnô,Atrides, *
& Pelopides, & Tantalides, & ultimò Iouk. Sed in pecLratio:
fimilijs quidem plerunq; ad unum reducuntur principiii: infamiliis.
uerbigratia,ad Iouem. In Generibus uerò, & Speciebu;
non ficfe habet: Neq;enim unii commune genus omnium
eft ens, nec omnia eiuflem generk fùnt fecundum unum Differentia.
fupremum genus, quemadmodum dicit Ari$oteles: fèd Conclufio *
pofita fint (quemadmodum in praedicamentis diéium èff)
prima decem genera, quáfi prima decem principia. Et ß
quk omnia, entia uocet, equiuoc&(inquit)nuncupabit, &
non uniuocè: fi enim eníunum effet commune omnium ' : :
genus,uniuocè omnia entia dicereiitur. Cùm uerò fint de
cem prima,commune eft ens fècundum nomen folùm, non
etiam fecundamrationem, quefecundumentis nomen eft.
4 5 Dcccm;
 *• • L I B. P R AE D 1 c A B.
Corollarii . . Decem igitur Generalifiima quidemfunt:specialißima
***innumero quidem qüodamifùnt, non tanien infinito.
j diuidua autem quefuit poft ffecialißima, infinisfimi;
* i 94 Propleru/que adfpecialifiima?generalißinháq*.
4€nt€s iubebat Plato qüiefèere.Defceiidere autem per mea
•.'
di44iuidendofuadet,
*£jiigucndi fftcifiikneqüe
differentijs: infinita
enim eoruìn fieriuerôánqui)
poff. difcia
* 1 1 plinam. Defcendentibüs igitur ad f}ecialißiiia , neceffe
dbdiuidetes per multitudinem ire;j:endeìibuîuerú
generalißima,neceffe colligeremuliiudinem inunt, coL
!*iiuum enim multorum in unam naturam,}ecies efi,e,-
*3* £tiam genu;. Particularia uerò,& figularia econ
, £ari?[emperinmultitudinem diuidunt iiqüod vtitwm eß.
. ; Participatione enimffeciei, plureshominé;fùnt unw* hoa
foripp4rticularibus autem;& fingularibuíumus, & có
#4mk;plures: diuifiuum enimjèmper efi quod fingulare
*j* collcâiuum autem,&adunátiuim quod commune eft.
Conclufio ii. Aßignato autem Genere,ę Specie,quidfit utrumq;eorii,
£*§enere quidcm uno exiííente, speciebus uerô pluri
$u$(£imper enimi pluresffecies diùifio Generis fyge
£u* guidemßmper deffeciebu3predicatur,& omiiiafi
£riora deinfirioribus: species autem neque de proximo
.: , fibi genere,neq;defùperioribus,neque enim conuertitur.
• --•• • • 9portet enim aut æqua de equk predicari, utbimnibile
- de equo: aut maiorade minoribui, ut animal de homine:
minorguerò de maioribus minimè: neque enim dices ani
maleffehominem:quemadmodumhominemdiccs effeani,
i ■ i ital, De quibus autem ffecies predicaiur, deij neceß
fariò & ffecieigenus predicabitur, & generis geniâ,
£/$ adgeneralißimum, si enim uerum effSocratíí ho
minem
*- • : > T. dicere, hominem auté animal, animal auté fubflan
. *• tiam:
 p O R P H Y , R I I. - ai
tiain:uerum eft & Socratem animal dicere, atq; fùbftan
tiam. Semper enim cùm fùperiora de unférioribus praedia
centur,& fbecies quidem de indiuiduis prædicabitur:Gea
mus autem & de fpecie, & de indiuiduo:Generalißimum
uerò de genere,uel generibu£,fiplura fint media,& fuba
alterna:& de fpecie,& de indiuiduo.Dicitur enim genea
ralißimwm quidcm de omnibu4 fùbfè pofùis generibus,
& fpeciebus,& indiuiduk. Genus autem, quod anteffce
cialißimum eft,de omnibusfbecialißimis,&fundiuiduisfòa
lùm autem fpecies de omnibus indiuiduk:indiuiduiiautem Indiuiduuai
de uno fòlo particulari. Indiuiduum autem dicitur Socræ autem,£***
tes,& hoc album, & hic ueniens Sophronici filius, fifóa £!;ię
lus fit ci Socrates filius. Indiuidua autem dicuntur huiuf- íííííííííííí
modi, quoniã ex proprietatibus confifiitunumquodq; eo- tioné: & duas
rum, quarum colleóiio nunquam in alio quolibet eadem illi d:finitèr
erisócratk enimproprietates, nunquaminalio quolibet ******
erunt particulariü cedem.Eae uerò quefùnt homink pro=
prietates (dico autem eius qui cft cömunis) erunt eædem
in pluribus, magk auté & in omnibw particularibus hoa
minibus in eo quòd hominesfùnt, Continetur igitur india
uiduum quidemfùb fpecie:f}ecies autemfùb genere.Toa
tum enim quoddam eji genus.indiuiduum autë pars: spea
cies uerò & totum eft, & pars:fedpars quidem alterius,
totum autem non alteriu4,fed in alijs:in partibus enim to*
tumeft. Igitur de Genere quidem , & Specie, & quid Recolleâio
Generalißimum,& quid specialißimum,& que Genera
eadem,& Specicsfint,quae etiam indiuidua, & quot moa ; :
dk Genus,& species dicantur/ifficienter diäum eft.
De Différentia. , C A P. I I I. -

~T~\Iffèrenti uerò communiter,

JEropriè adicitur, propriè,
communiter&quidem & magis
diffèrre Diuifio dif*
alie- ° 1•

- trtM*
 Tr€ L I B. P R AE D I C A B.

rum ab altero dicitur,quod alteritate quadam differt quoe

cunq; modo,uel àfeipfo, uelab alio. Diffèrt enim Socraa
tes à Platone alteritate quadam:& ipfe àfèipfo puero iam
uirfiátus, & à feficiente aliquid cüm quiefcit: & fem
per in áliquo modo habendije alteritatibus ffeéiatur.
Propriè autem différre alterum ab altero dicitur, quando
infeparabili accidente alterum ab altero diffèrt. Infeparaa
bile uerò accidens eft, ut nafcuruitas, cæcitas oculorum,
cicatrix cùm ex uulnere occalluerit.Magk propriè autem
différre alterum ab altero dicitur, quando ffecifica diffè
rentia differt:quemadmodum homo,ab equöffecifica dif
communitas ferentia diffèri, rationali qualitate. vhiuerfaliter ergo
omnis différentia alteratum ficit cuilibet adueniens:fed
ce, que communiter,& proprièfùnt, alteratum ficiunt:
Piuifio 11. ille ucrò quæ magk propriè fùnt, aliud. Diffèrentia=
rum enim alie quidem alteratumficiunt, alie uerò aliud.
ille quidem,que aliud ficiunt,specifice uocantur:ille uea
rò quae alteratum,fimpliciter Diffèrentie. Animali eniin
différentiaadueniés rationalis,aliudficit, & fpeciem ania
malisficit, illa ueròque eft mouendi, alteratum folum à
quiefcente ficit:quare hec quidemaliud, illa uerò alteraa
tumfolumficit. Secundum igitur aliud ficientes diffèa
rentia*, diuifiones fiunt à generibus in fpecies, & defia
nitiones aßignantur: que funt ex genere, & huiufmodi
- . différentijs. Secundùm autem eas,quefòlùm altcratumfia
ciunt, alterationesfolum confi$tunt, & aliquo modo hga
1 1 1 bentis fe permutationes. Afuperioribus ergo rurfùs in•
choantidicendum. Diffèrentiarum quidem alias effefepaa
rabiles:alias uerò infeparabiles.Moueri enim,& quiefce
re,& aegrum effe,& fanum effe,& quæcunque bisproxi
ma fùnt, feparabilia fùnt: at uerò aquilum effe, uel fis
- v * . mùm,
 P O R P. H Y R I I. 13

mum, uelrationale, uelirrationale, infeparabiliafùnt. .

imjeparabilium autemalie quidem funt perfe,alieue• 1 1 1 i
rò per accidens. Nam rationale per fe inefthomini, &
mortale, & difcipline effe perceptibile: at uerò aquilum
effe,uel fimum,pcr accidens,& nomper fe.llle igitur que
perfèfùnt , in ratione fùbftantiæ accipiuntur, & ficiunt
aliud: ille uerò quæ fecundùm accidens, nec in fubjîantiæ
ratione accipiuntur, necficiunt aliud, fed alteratum. Et
ille quidem.que perfèfùnt, non fùfcipiunt magis, & mia
mus: ulle uerò quæ per accidens (& fi infèparabiles fint)
intenfionem accipiunt, & remißionem.Nam neque genus
aut magis, aut minu$praedicatur de eo, cuius fierit genus:
requegenerk différentie, fecundum quas diuiditur. Ipfa
enim funt,que uniufcuiufquerationem complent: effe au•
tem unicuique unum,& idem,neq; intenfionem,neque rea
mißionemjüfcipiens eft: aquilum autem effe, uelfinum,
uel coloratum,aliquo modo &r intenditur,& remittitur.
Cùm igitur tres fpecies différentie confidcrentur, & v
cium he quidem fint feparabiles, ille uerò infeparabiles:
& rurfù,infeparabilium cùm he quidem fini perfè, ille
uerò per accidens:rurfùs earumque per fé funt différena
tiarum,alie quidcmfùntfecundùm quas diuidimus genera
infpecics,alieueröfecüdüm quas ea,que diuifà fùnt,fpea
eificantur:ut cùm perfe différentie omnes huiufinodiania
malis fint,animati, & fènfibilis: rationalis, & irration4e
lis:mortalis,& immortalis:ea quidem, que eft animati &-
fenfibilk, differentia confiitutiua eft fùbflantie animalis:
(eftenim Animal, fùbftantia animatafenfibilis) ea uerò, Animalis ge
que eft mortalis & immortalis diffèrentia, & que ratio- finitio.
malis & irrationalis, diuifiue funt animalis différentiæ:
per ca* cnim generainffecies diuidimus. Sed cae quidem,
qu4
 14- IL I B. P R AE D I C A B.

que diuifiuefùnt diffèrentie generum, completiuefiint,

Platonicum & confiitutiue fpecierum. Diuiditur enim animalratioe
eftiftud.
mali,& irrationali différentia, & rurfus mortali, & ima
mortali diffèrentia: fed rationalis,& inortalis &fferentie
con$titutiue funt hominis:rationalis uerò, & immortalis,
Dei. Ille ueròque fùnt irrationalis, & mortalis, irratio•
maliumfunt animalium. sic etiam & fupremefubftantie
cùm diuifiue fint animati, & inanimati différentiæ: fenfis
bilk,& infenfibilis: animata, & fenfibilk congregate ad
fùbftantiam,animal perfècerunt:animata uerò, & infenfa
bilis perfecerunt plantam. Quoniam ergo caedem aliquo
modo quidé acceptæ fiunt có$titutiuae, aliquo modo autem
diuifiuè,fpecifice omnes uocãtur:& hk maximè opus eß
ad diuifiones generum, & definitiones fpccicrum:fed non
ijs, que fecundum accidens infeparabilesfùnt, nec magk
ijs quefuntfeparabiles, quas etiam determinantes dicunt.
Definitio dif bijìréntia eft,qua abundatfpecies âgenere. Homo enim
****** * . animali plus habet, rationaïè, & miòrtale: animal enim
ipfùmnihil borum eft. vnde'nam igitur habebunt fpea
cies différentias?Ncc cnim omnes appofitas habet, quoniã
in eodem fimul haberet oppofitafed quemadmodum proa
bant, poteftate quidem habet omnes fùb fe différentias,
aéiu uerò nullam:acfic,neque ex ijs,que non funt, aliquid
1 1 fit: neque oppofita in eodem erunt. Definiunt autem
eam & hoc modo:Différétia eft.que de plüribu£, & difè
ferentibus fpecie in eo quod quale quid eft, predicatur.
Rationale enim, & mortale de bomine predicantur in
eo,quod quale efthomo,dicitur: fednon in eo, quod quid
eft. Qgidemim efthomo nobk interrogatis, conueniens
eftdiccre, animal: quale autem animal in requifiti, ratioa
nale , cr mortale conuenienter aßignabimus. Rebus
*. . • • €I1JJÌ3
 -^

p o R p H Y R I I. : 1;
enim ex materia, & firma conftantibus, uel ad fimilitue
dinem proportionem ; materie, & firme, conftitutioa
mem habentibus: quemadmodum flatua ex materia quia
dem eft ære, ex förma autem figura: fic & homo commua
mk, & fpecialis, ex materia quidem proportionabiliter
confi$it genere : ex förmaautem, différentia. Tottomaua
temhoc, animal rationalemortale, homo eft:quemadmoa
dumillic ßatua. Deféribunt autem huiufinodi différena
tiam & hoc modo: Diffèrentiaeft,quod eft aptum natum 1 1 1
diuidere ea, quæ fub eodem generefùnt. Rationale enim,
& irrationale, hominem, & equum, que fùb eodemgee
mere fùnt, (animali uidelicet) diuidunt. Aßignant autem
& hoc modo: Diffèrentia eft, qua differuntà fè fingula. 1 1 1 1
Nanq; homo, & æquus fecundùm genus non differunt,fùa Platonicum.
mus enim animalia nos, &irrationalia: fed additum, raa
tionale, difiunxit nos ab illk:Rationales quoquefùnus &
mos,& Dijfedmortale appofitum,diuifiimos ab illis. Ina v
terius autem perfcrutantes différentiam,dicunt non quoda
libet diuidens ea,quefub eodem genere fùnt,effe Ä.
tiam:fedquodadeffe conducit, & quod eft pars cius,&
quod eft effe rei.Neque enim quodaptum natum eft nauia
gare, efthomink jÉ êifiprópriumfit homink:dis
cimus enim, animaliumhaec quidem apta effe ad nauigaria
dum, illa uerò minimè, diuidentes hominem ab alijs: fed
aptum natum effe adnauigandum, non eftfubftantie coma
pletiuum, nec eius pars:fed aptitudo quaedam fòlùm:iccira
co, quianom eft talk différentia,qualesfùnt, que fpecifice . . ' *
dicúntur, differentie. Erunt ergo fpecifice differentie, Corollarium.
quecumque alteram ficiunt fbeciem,& quæcunque in eo,
quodqüid eft, effe rei accipiuntur. Et de différéntijs quia
áem ijlafifficiât. -. * * _.
- De Pro
■**'**'*'/.,A*;

r6 L I B. P R A E D I C A B.
De Proprio. C A P. I I I I,

proprijdi-
uifio.
Pj; uerò quadrifiriam
quodfolialicuijpeciei diuidunt.omni,proprium
accidit,etfîmô Nam & id
dicitur:ut homini,medicum effe,uelgeometram. Et quod
omni accidit, etfi non fòli:quemadmodum homini, effe bi
pedem. Et quod foli, & omni,& aliquando:ut homini
in feneétute canefcere. Et quodfoli,& omni, grfemper:
quemadmodumhomini,effèrifibilem. Nam etfi non fema
per rideat,tamen rifibilis dicitur, non quödrideatfemper,
fed quöd aptus natus fit utrideat: hoc autem ei femper
maturale eft, ut & equo hinnibile. Haec autem dicuntur
werè propria,quoniam conuertuntur. Quicquid enim eft
equus,hinnibile eft:& quicquid hinnibile,equus.
De Accidente. c A P. v. '
A Ccidens eft,quodadeft, & abeft præterfùbieéticora
ruptionem. Diuiditur autem in duo in Separabile,
cr in Infeparabile. Separabile enim accidenseft, dormia
re: nigrum uerö effe infeparabiliter coruo, & Aethiopi
accidit. Poteft autem fubintelligi & coruus albus, or
Aethiops nitens candore, præter fubieëti corruptionem.
Definitur autem fic quoque: Accidens eft, quod con
tingit eidem ineffe, uel nomineffe. Et quod neque gea
mus eft, meque différentia,neque fpecies,neque proprium:
femperauiem eft in fubieótò fùbfificns. Ömnibu; igitur
aeterminatis,que propofitafùnt(dico autem genere, fbee
cie, diffèrentiâ, proprio,accidcnte) dicendum eft quæ fint
cen* species, ipfis communia, & quepropria.
ΧΕ; &c. DetijsCommùnitatibus,&
Differentia, Differenæ
quinque uocum. . c A P. vi.
£?. C ommune quidem eft omnibus de pluribus predica
ueniant. ri, qucmadmodumdiäum eft. Sed Genus quidem de
-
…
•
- - QÌ
 p Ö R p H Y R I i. 17
όmnibusfùbfèffeciebus,etindiuiduit,& Differëtiafini
liter:species autem de ijs, quefùb ipfà fùnt indiuiduk: at
uerò Proprium et deffecie,cuiu* tffproprium,& de ijs,
que füb fpeciefùnt,indiuiduktAccidensautem & defpea
cicbus,& de indiuiduis.Namq; animal & de equk,& bo
bus predicatur,que füntfbecies : & de hoc equo,& de
hoc boue, que fùnt indiuidua. Irrationale uerò de equk,
& bobus,& deijs quifùnt particulares,praedicatur:Spea
cies autem, ut Homo s fòlùm de ijs, quifitparticulares
bomines, predicatur: Propriuniuerò defpecie, cuius eft
proprium, & de ijs quæfüb fpecie fùntindiuiduis:utrifla
bile de homine,& deijs,quifùnt particulares:nigrumaua
terii & defpecie coruorü,& de ijs,quifùnt particulares,
quòdeftaecidcfis infèparabile: & fioüeri de homine, &
de equo, quodeft accidens feparabile:fed principaliter
quidem deindiuiduksfecundo uerò locò de ijs,que contia
ment iidiuidua, Cömune autem eft Generi,g'Diffèrena Genus et Dif
tie continentlaffecicrii.cótinet enim & diffèrentiaffe ferétiain qui
bus cóueniãt
cies,etfi non omnes quotgenera.Rationale enim(etfi non
continet ea,quæ funt irrationalia,wt genus, quëmadmodú
animal)tamen continet hominem,& Deuni,quefùntffea Platonicum,
cies. Et quecunq; predicantur de genere,ut genere, &
de ijs quefub ipfo/iintfpccicbus prædicátur:& quæcúq;
prædicantur de différentia, ut différentia, & de ea, quie
ex ipfà eft,f}ecieprædicabuntur. Nam cùm genus animal
fit,nonfòlùm de eo praedicantur ut genere fubflantia, &•
animatum,& fenfibile/edetiä de ijs,quefùntfub animaa
li fpeciebus omnibus predicantur haec, ufq; ad indiuidua.
Cumq; différentiafit rationale, predicatüfde ea ut diffè•
rentia, idquod eft ratione uti, & non fòlùm de eo quod
eft rationale,/èdetiam de ijs, quefùntjùb rationalijpee
- b cicbW,
 s8 L I B. P R Α Ε D Ι C A B.
ciebu* , praedicabitur ratione uti. Commune autem eft
perempto genere, uel différentia, fimul pcrimi quefub
ipfis funt. Quemadmodum enim fi non fit animal, non eft
equus, neq;homo:itafinom fit rationale,nullü crit animal
fn quibusdif. quod utatur ratione. Propriumautem eft gencri de plua
ferant, ribus praedicari quàin différentia,& fpecies,&propriâ,
& accidens.Animal entm de homine,& equo,& aue,&*
ferpente predicatur:quadrupes uerò defolis quatuor pea
des habétibus: homo ucrödefòlisindiuiduis:& hinnibile
de equofòlùm,& deijs,quifùnt particulares:& accidcns
fimiliter depaucioribu,.oportet autem diffèrentias accia
pere,quibu$ diuiditur genus:non eas,quae cöplentfubítia ,
tiam generis, fed quaefùnt diuifiue. Amplius: Genus cöa
tinet différentiam poteftate, (animalis enim hoc quidem
rationale eft, illuduerò irrationale) différentie uerò non
continent genera. Amplius:Genera quidépriora füntjjs,
- que funtfùb fepofite,différâtijs.proptcr quodfimul quia
* -
- • i • ••
dem eas auferunt,non
to enimanimalt, autérationale,
aufertur fimul auferuntur ab eis.Subla=
& irrationale:diffé*
rentie uerò non auférunt genum. Nam etfi omnes interia
mantur,tamen fùbflantia animatafenfibilisfubintelligipoa
teft, que eft animal. Amplius: Gcnus quidem in eo quod
quid eft: différentia uerò in co quod quale quiddam eß
(quemadmodum diétum eft)predicatur. Amplius: Ge
nus quidcm unum eft fècundum unamquanq; fpcciem, ut
hominis id quod eft animal:diffèrentiæ uerò plurimefùnt,
ut rationale, mortale, mentis, & difciplinae perceptibile,
uibi;s ab alijs animalibus différt. Et genu3 quidem cofa
Gcnus ctSpe- jÉ cft materiae,firmæ uerò diffèrentia.Cùm autem fint
« iss in quibus & alia communia , & propria gencris & diffèrentie, .
conucnian* nuncijia fùffìciant. Gcmu$ autcm & fpecies commune
- - quid
 p O R p H. Y R I 1. 1%
quiäem habent de pluribus( quemadmodu^ diâumeft)
prædicari. Sumatur autemfpecies, ut fpecies folùm, non
etiam ut genus, fifieritidemffecies, & genus. Com
mune autem ijs eft,& priora effe ijs de quibus predicana -

tur: & totum quoddam effe uirunque, Differunt autem In quibusdi£

eo,quöd Genuíquidem cóntinetffécies fùbjé,species ue- $ta*
rò continetur, & non continet genera: de pluribus enim -

Cenus, quàm Spccies, prædicatur. Ampliu$: Genera

præiacere oportet,& infirmataffecifick différétijs pera
ficere fpecies:unde & priora fùnt naturaliter genera, &
fímul interimentia, fèd que non fimul interiifiantur: &
fpecies quidem cümfit, jt & genus omnino : genus uerô
ciimfit,non omnino erit f}ecies. Et genera quidem unia
uocè de f}eciebu4 prædicantur, fpeciesuerò de generibus
minime. Amplius:Genera quidcm abundant earum, que * * ** *
fùb ipfisfùnt,fpecierum continêtia, fpecies uerò àgeneria -

$us abundant proprijs différentijs.Ampliu*: Neq;fpecies

fiet unquam generalißimum:neq;genus fiet unqüamfpea __,_,
cialißimum. Generis autem, & Proprijcommune quia
demeft,fequifpecies.Namfihomo eft,animal eft:& fiboa
£#3£
§j'' ro•
Imo Κ; eft. cómune eft quoq;, equaliter predica•
ri genus de fpeciebu$, & proprüde ijs,que illo particia
pant,indiuiduis: æqualiter enim & homo, & bos animal
eft:& Cato, & Cicero rifibilk eft. Commune demum
eft his,uniuocè praedicari genus de proprijs fpeciebu$,&*
proprium de ijs,quorum eft proprium. Diffèrunt autem, Genus & pro
quoniam genus quidem priu4 eft,poßerius uerò proprià. Prijin quib*
öportet enim effe animál,dehinc diuidi différâtijs,eipro- differant.
prijs.Et genus quidem de pluribus fpecicbus praedicatur,
propriü uerò de unafolafpecie,cuius eft,ppriü.Amplius:
Propriü quidë conuerfim prædicátur de eo,cuius eftproa
b 2 prium:
 δέ l I B. P R A E D I C A B.
prium: genus uerò de nullo conucrfim prædicatur.Nam
neque fi animal eft,homo eft:neq;fanimal eft, rijibile eft.
sin uerò homo eft, rifibile eft,& cconucrfo. Amplius:
Propriumomni fpeciei ineft, cuius eft proprium,crfali,
& jemper:genui uerò omni quidé fpeciciineft,cuiuffiea
Hic à Graeco rit genus,& femper, non autemfoli. Amplius: Species
nunc cuariat.
quidem interempte,nó fimulintcrimunt genera, quorum
jùntfpccies: propriaucrò intercmpta,fimul interimunt
Genus & Ac ea,quorumfùnt propria:& ijs,quorumfùnt propria,in*
cidcns inqui teremptis,& ipfà fimul interimuntur. Generi uerò, &
bus cöueniãt. accidenti commune eft, de pluribus (quemadmodum dia
&iun cjt)praedicari, fiuefeparabilium illud accidens fit,
fiue infeparabiliú.Etenim & moucri,de pluribus, & nia
grum de coruk, & de Aethiopibus, & de aliquibusin4e
In quibusdif nimatis prædicatur. Differt autem genus ab accudente:
fcrant.
quoniamgenus antefpeciem eft,accidentia ueröffeciebus
poííeriora funt. Nam etfi infeparabile fùmaturaccidens,
tamen prius eft illud,cui accidit, quàm accidens. Et genea
re quidem qu£participant, æqualitcr participant: accia
dente uerò non æqualiter. Intentionem cnim,& remißioa
nemfùfcipit accidentium participatio, generum uerò mia
nime. Et accidentia quidem in indiuiduis principaliter
fùbfifiunt:genera uerò, & fpeciesnaturaliter priorafunt
indiuiduisJùbftantijs: Et genera quidcm in eo, quod quid
eft, prædicantur de ijs,qu£ fubipfis funt: accidentia uerò
in co,quod quale aliquid eft,uel quomodofehabeatumama
quodj. Qùalis eniin ejtAethiops interrogatus, dicis,nia
ger: & quemadmodum fe Socrates habcat, dick, quoa
mium/edet, uel ambulat. Genus igitur quo ab alijs qu4a
tuordiffèrat,dicium eft:contingit autem etiam uniiquodq;
aliorum différreab alqs quatuor.Quarecùm quinq; qui=
dem
 p O R P H Y R I I. 2£

' demfint, unuMquodque autem ab alijs quatuor diffèrat,

quaterquinque, hoc eft, uigintifiunt omnes diffèrentiæ.
Sednonficfe res habet, fèdfemper poßerioribus enu Secundis,ter
meratis, cr fecundk quidem una diffèrentia fuperatis, tijs quartis,•

(proptereà quoniam iamfùmpta eft)tertijs uerò duibus, quintis, quæ

fecundo funt
quartk uerò tribus, quintk uerô quatuor,decem fiunt o loco , tertio
mnes différentie,Quatuor,tres,diie,una.Gemus enimquo quarto,quin
differt á diffèrentia,& fpecie, & proprio,& accidente, to,ita Hermo
diéium eft,quatuor igitiir diffèrentie.Différétiauerò quo laus exponit.
differatâ gencre diiur eft, quando quô diffèrt gemiâ ab
ea dicebatur: relinquitur ergo quo différat Diffèrentiaà
fbecie,proprio, & accidente dicere: & fiunt tres. Rura
fu£ fpecies, quo quidem diffèrat ådifférentia diâum eft,
quando quo différt äffecie diffèrentia dicebatur:quo etiã
diffèrat fpecies à genere diéium eft,quádo quo diffèrt gea
- nus áffecie dicebatur.Reliquumeft igitur ut quo diffèrat
fpecies àproprio & accidente dicatur:& fùnt due diffa
rentie. Propriumautem quo diffèrat ab accidente ree
linquetur : nam quo â fpecie, & diffèrentia, & gemerq
differat,prediäum effinillorum adipfùm diffèrentijs,
Quatuor igiturfùmptk generk ad alia différentjs,tribus
uerô diffèrentie, duabus autemfpeciei, una uerò proprij
ad accidës,decem erunt omnes:quarum quatuor, quefùnt
generis ad reliqua, fuperius demon$rauimus. Commua species & Dif
me ergo diffèrentie &'f}eciei eft, equaliter participari: ferétiain qui
homine enim æqualiterparticipant particulareshomines, bus cöueniät.
*.
& rationali diffèrentia. Coiumune uerò eff & femper
adeffè ijs, queillis participant. Semper enimSocrates ra
tionaliseft,'& fèmper Socrates homo. Proprium autem fn quibus dif ,
différétiequidem eft in eo,quod quale eft,pr£dicari: fpc ferant.
ciciu#rò in eo, quod quid eft. §â etfi homo uelut *j
*, 3 quid
 ** L I B. P R A E IB t C A B. -

quidaccipiatur, non tamen fimpliciter crit quale, fedßa

cundum, id quodgeneri aduenientes differentieeum cona |
ftituerunt. Amplius: Différentia quidem in pluribu£ fea
pefpecicbus confidcratur, quemadmodùm quadrupes in
pluribusanimalibus fp:cie diffèrentibus : Species uerò in
folk ijs,quefub unafpeciefunt, indiuiduis.Amplius: Difè
ferentia prior eft cajpecie,qu£ efifecunduhipfam.Simul
enim ablatum rationale interimut hominem: homo uerò
Platonicum. interemptu$,nonaiffért rationale, cüm fit Deut. Ania
plius:Différentia quidcm componitur cum alia différétia,
Grationale enim,& mortale cöpofitum eft infubftâtiahaa
mink)species uerò fpecici non cöponitur,utgignatalium
aliquam fpeciem. Quedam enim equa cuidam 4fino pera
... mjcetur ad muli gcncrationcm:equa autem fimplicitcr
££*££j$ afio compofiia,niiiiquam perficeret nullum. biffèrcntia
É.£É uerò,& proprium ömune quidem habësequaliterpara
- - - . ticipariab ijs, que illk participant. Aequalitcr eiiimraa
tionalia, rationaliafùnt: & rifibilia,rifibiliafunt.Etfemia
per,et omniadeffe cömuncuirijq;. Etji enim curtetur qui
bipes efi,tamenidad quodnatum efi,Jèmper praedicatur:
quoniam & rifibile in eo,quodnatum eft,femper dicitur: -

in quibus nô /ednon in eo, quod femper ridcat. Proprium auté Dif.

£8auspiant, fereiuie efi,quóniamihaec quidem de pluribus fpeciebus di
citifrfepc:ut rationale dc Deo & homune:Propriumuerò
dicitur de unafolaffccie,cuius eft proprium.Et différena
fia quidcm illk eft conjèqucns quorum eft diffèrentia,fed
non conucrtitur. Propria ucrò conucrfim praedicantur de
ijs,quorumfùnt propria, propter id quod conucrtuntur.
pifférentia& Differentie auté & accideiiti commune quidem eft, de
£j3 pluribus dici. Commune uerò eft & ad ea, quefiniifè.
*** parabili, accidenti,frigę, & òìi 4deffe.Bipes enim
[emper
s
 p O R p H Y R I I. 23

femper adeft omni homini, & omnibu, coruk nigrù effe

Timiliter. Diffèrunt autem, quoniam diffèrcntia quidem Ínquibusdi£
continctfpecics,& non continetur,(continet emini ratio- ferant.
male Deum,& hominem)Accidcntia ucrô aliquo quidem
modo continent,eò quòdin pluribus fint:aliquo uerò mo
do continentur,eò quòd non unius accidentisfufceptibilia
fint fùbieéta, fedplüriä. Et différentia quidem intenfibilk
eft,& irremißibilis:Accidëtia uerò magi$,& minusfùfcia
piunt.Et impermu$ e quidéfunt contrariæ diffèrentieimi?
fä uerö nönunqu:mfiint contraria accidentia.Huiufinodi
quidem cömuniones, & proprietates différentiæ, & ce
terorumfùnt. species uerò quo quidem diffèrt à genere,
& différentia diäum efi:in eo quod dicebamus quo genus
diffèrtâ caeteris,gy quo diffèreiitia diffèrtâ caeteris:reli
quum eft quo différt á proprio , & accidente,ut dicatur.
speciei auté,& proprij communeguidem, £ft defeii- s,„;.,.,p.
uicem praedicari. Nam fi homo eft,rifibile eft:& %#. riuminqui
bile eft, homo eft. Rifibile uerò fecundum id quodnatum b* cóueniüt.
eftridere accipi,fepe iam diétum eft, confnuneautem
eft,aequalitcr effe. Aequaliter cnim affünt fpecies ijs, quæ
illis participant:& propria ijs,quorüfuntpropria, Dif. i,\,i.aie.
fert autemfpecies âproprio,quoniam fpeciesquidem po- íerünt, '
teft & aliórum geiius effe: proprium uerò aliarum fpea
cierwm eße proprium impoßibile cft. Et fpecies quidem
antè fùbfiíit,quùm proprium: proprium uerò pò$ fit in
fbecie. oportet enim antcàbominem effe, ut fit rifibile.
Amplius: Species quidemfemper aétu adeft fiibieéto:
propriü uerò aliquando aéiuspotcftate uerò fempcr. Hoa
imo enimfempera£tu eft Socrates: nonueröfemper ridet,
quamuis natus fit ut femper fit rifibili;. Amplius:
qgorum tcrmini [ùnt différentes, & f?fùnt diffrena
4» tÍ4,
 #4 L I B. P R A E D I c A B.
tia.Eft autem fbeciei quidemfubgenere effe,& de pluri
bua, & différentibus numerô, in eo quod quid eft,predia
cari,& ceterahuiufinodi;proprij uerò eft,foli,& omni,
species et Ac & femper adeffe. Speciei uerò, & accidentk commu
$idensinqui- ne quidem eft de pluribus predicari. Rare uerò funt alie
******* conimunitates, Ęroptereà quòd quamplurimuî diflint
Inquibusdif abinuicem accidens,& idciii accidit. Propria uerò fùnt
ferant. utriufque:ffeciei quidemineo, quodquid eft,predicari
de ijs, quorum eft fpecies: accidentis autcm in eo , quod
quale quiddam eft, uel quomodo fé habens eft. Et unama
quanque fùbftantiam una quidem fpecie participare,plua
ribu$ autem accidentibus, & feparabilibus, & infèpara
bilibus, Et fpecies quidem præintelliguntur accidenti*
bu3, etfi ctiam fint injeparabilia,(oportet enim ante effe
fubieótum,ut illi aliquid accidat)accidëtia uerò poílcrioa
rk generk fünt, & aduentitie nature. Etfpeciei quia
dcni participatio æqualiter eft, accidentis uerò eifiiißa
• w •
Parabile fit,non eqüaliter. Aethiops enim Aethiopisba
bcbit colorem uelintenfùm amplius, uel remiffùm fecun
Proprium & dum nigredinem. Reflät autem de proprio, & accidente
£$£j*3 dicere:quo enim proprium âffeciè,& diffèrentia,& ge
buscôuenii* nere jÉ, » diétum eft, Commune autem proprio, gr
ji/eparabili accidenti eft, quòd præterea nunquàm confi
fuit illa, in quibus confidcranfur. Quemadniodum enim
graeterrifibilemon fùbfifiit homo, ita nec preter nigre
dinem fùbfifiit Aethiops. Et quemadmoâurn femiíer,
& omni adeft proprium, fic & infèparabile àccidens.
In quibusdif Diffrutitauiem, quoniäpropriuiaunifoliffeciei ad
- fcrant. ' -
£ff quemadmodumrjibile homini: infeparaííè uerò ac
cidens, ut nigrum, nonfòlùm Aethiopi,fed etiam coruo
44fhg carboni,& hcbgno, & quibüßìalijs, Amplius
Prop.
 P o R P H Y R I I. 25

Proprium conuerfim praedicatur de eo,cuius eft propriü,

& æqualiter; infeparabile uerò accidens conuerfim non
prædicatur. Et propriorum quidcm æqualk eft partia
cipatio,accidentiumuerò uel magk, uel minus. Sunt quia
dem alie communitates,& proprietates eorum que diéta ,
funt:fedfufficiunt hec & addifcretionem eorum , & ad
gommunitatktraditionem.
F i N i s.

A N G E L I P O LI
T1A NI I N c AT E G O
R 1As A R I s T. A R G v
Μ E N T v M.
Ecce autem magnus ille Peripateticorum princeps prima
nobis rerum gencfa proponit, quæ Prædicamenta dicimus.
Scd Aequiuo;a prius ? docet, quibus idem nomen, ratio
non eadem. namifiratio quoque fit eadem, dici Vniuoca, fi
cuti etiam Denominatiua, quæ ab originc ipfa, qua produ
cantur, folo differant cafu. Dici quaedäm iufi&timi, qüaedam
fcparatim. Dicialiqua defubie£to, quæ infubieéto non fint.
Effe aliqua in fubicäo, quæde fubje&o non dicantur.Com
pctere utrunque aliis,competerealiis neutrum. Diuerfas effe
diuerforum É fpecies, quæ deinceps inferie nonfint.
nam in ferieTi fuerint, non effè interdum diuerfas. Quae fe
paratim dicantur, fubftantiam, quantum,quale,ad aliquid,
ubi, quando,iacere,habcre, facere, pati,uocat, Subftantiam
Primam decernit, quæ de fubieâo non dicatur: fecundam,
quae dicatur. Qua: de fubiecto dicantur,ea nomen illi & ra
tionem : quæ in fubie&o fint, nunquam ratipnem, fape nec
nomen communjcare, caetera uel j. primis dici,uelin primis
effe fubftantiis ergo hisfublatis,omnia tolli.Defécundis ma /

giseffe eapmfübftantiam, quæ primæ uicinior.Atque utpri

ma fc habeat ad reliqua,fic fpecies ad gepus. Nec magis unâ
fpcciem fubftantiam £f? , qüám alterám: de iis loquór;quæ
tantüm fpc£i:s,non &gcnera, ficut nec unam aliquam pri
- - - 5 £Ì4}IS
26

matm magisaltera effe fubftantiam. Atque ut prima fe in dí

cendohabeatad reliqua, fic ad accidentia fpecies earum &<
gencra. Commune ütriufque fubflantiae id effe, ut in fubie
άo non fit.Tam nomenfecundae, quàm rationem de prima
dici.Quod idemtamen & differentijs competat,quae infùb
ie&o quoque fint,fedut partes. Atque ab utrifque,hoc eft,&
fübftafitijs,& differentijs, diciuniüocè omnia : fcd primam
fubftantiam fignificare hoc aliquid,fecundam quale quid po
tius:hoc eft,fion quale penitus, fed quatenusadfubftantian
pertineat.Nihil his effe contrarium:fed nec quantoipfi, cer
to praefertim. Quodq; fübftantia fit,idillam nec magis effe
nec minus. Proprium tamë illiuseffe,ut eadem numero con
trariafufcipiat,nequaquã mutationis expers, ne quaeftionein
uel oratio moueat,uel opinio. Quantüuerò,cffeauit difcre
• tum, aut continuum: rurfus aut habere partiuminterfepofi
rum,aut nonhabere.Difcretum, quodnullo communiter
mino iungatur,ut numerus, ut oratio.Continuum,quod huic
diuerfum;utlinea,fuperficies,corpus,tempus,locus.Nampar
tium pofitu conftarelineam,fuperficicm,folidum: non con
ftare numerum,tempus, orationem:quando in hisordo fit po
tius. Quicquidpraeterea quantum dicatur,horum fimilitudi
ne dici.Nihil huiceffe contrarium. nec enim obftare magnú
&paruum.Nam & effe ad aliquid, & uacarecontrario,nifi fi
quis de loco ambigat.Nec autem recipere magis, aut minus.
Propriumtamenquanti effe,quod aequale uoçamus,& inæ
quale. Adaliquid illa quidem putari,'quae quodipfafunt,effe
aliorum dicantur,uelalio quouis pa&o.Sufcipere contrariü,
fufcipere magis & minus. Quanqüam nec omnia reciproca
efTe, nccunotamen cafu.vtautem reciproca negentur quæ
dam,reddentium fieriuitio.Quare intefdüfingefida uocäbu
la, necad accidens tamen, fedreferendum effè ad illaipfa,ad
<quæ dicuntur. ubifublatisetiamcaeteris,recurrere.nam ex ijs
plcraque fimul effe.Nullasreuerafübftantiaseffead aliquid;fi
re&e uoces. Adaliquid, hoc eft, quod hoc ipfo fit, quoniam
aliquo paéto fe ad aliquidhabeat. quare altero ad liquidum
cognito, protinus &alterum cognófci. Qualitatem deinde,
quãdicamur quales, inhabitu &íifpofitione confiftere: qua
fumfola difcrimem diuturnitas faciat. itemin naturali qua
dam facultate, & facultatis eius uacuitate. In affe&tiuis qüali,
tatibus, quas &afe£tiones quidam uocant, quae ucl
-
É 1G
 27
ά. afficiunt,uelex affe&ionibus oriuntur.At fi maneant,affe&i-
uae qualitates: fi protinus abcant, affe&tiones potius nomi
nentur, quum ab his qualcs non dicimur. Poftremo informa
cuiufquè & figura,quibus denfùmtamen & rarum non adnu
meres, ut quæ magis pofitu contineantur. Denominationes
hinc prodüci, nifi iiuocabula defint.interdum uerònetum
uidcm, cuio praefto funt, Caetcrùm contraria non qualitati
us modò,fed & qualibus effe,nec omnibus tamen, äc fi alte
rum quale fit excontrarijs,effe ité& alterum magisque fùfci
pere & minus,nec ubique tamé. Qualitatis cffe proprium,fi-
mile ac dißimile. Et cum fingularia in qualitatibus fint, unde
quales appcllamur, genera ipià interdumadaliquid effe : nec
abfurdum tamen,ut duobus idem generibus adiciibatur.Re
liquain unum quafifafciculum prędicaméta colligitur. Fa
cere enim & pati,contrarijs offeruntur,qua: magis etiam,mi
nusque fufcipiant.Iacere ipfum denominatur pofitionibus tá
tum quatuor,alia prorfus ut manifefta dif$imulätur.Oppofitis
immoratur Arilìóteles, quæ fint aut ad aliquid,autcontraria,
aut quale habitus & priuatio , aut quale dedicatio & abdica
tio.Plurimü uerò utinuicem differant.nam Adaliquidipfum
quod funt, oppofitorum dici, aut quo álio paéto : Cohtra
ria nqp item,fed hoc ipfum cötraria.quæ ßiiuiufhuodifint, ut
neceffe alterum fit effè, medio carere, alioqui non carere.fed
medijseffealiquibus nomen,aliquibusfieri;fi extrema nega
ris.Priuationemcircaidem fuapte naturauerfari,&habitum.
nec enimalibi efle priuationem, quàm ibi naturaliter habi
tus.aliudque priuationem & habitum, quám quòd priuatum
fuifTe,aut habcre habitum dicitur, quanquamutrobique op
pofitio.Sic aliud effe dedicationcm & abdicationem. aliüd
<quodcunque his fubeft, oppofitionistamé eumdem modum.
Non eafdem e([e priuationis habitusque oppofitiones, quae
ad aliquid fint. quoniam illæ nec alterius dicuntur, qüod
funt,nec retroagüntur,Nonitem eadem,quæ contrariorum.
nam nec neceffeillaaltcrumineffe,ut contrarijs quibufdam,
& ineffe omnibus aliquando: quod nunquamhis euenitcon
trarijs, quâ medio uàcent. Addit&illud,nö poffe regrediäd
habitum priuationcm. Denique abcffe à dcdicatione abdica- '
tioneάύejquibus uerifalfijue ncceflitasiufit.neceffitas ilJa in
quam,qua: neccötraria tãgit,nccilla quae adaliquid.quanquã
aliter id in contrarijs,(cdiün&um prolatis apparet.Pófìremo
- cOntf
 IL I B E R.
contraria circaidé genusuerfari: quin E;
aut effe in eodé
genere,autigeneribus cótrarijs, autipfàmet effe genera,Do
cet &illud uocabulü Prius,auttempore dici,aut cùm retro fi
agas,effe alterum non probetur, aut ordine,aut dignitate, aur
quoniamfitaltericaufâ.Vocabulum Simul,ueltépore,uel na
tura,fedcitra caufam,uel quoniäfub eodé genere,fe&iöe ea
dem cótrà partiaris.Sex effe Motus fpecies generationé,cor
suptionem,incremétum,decrementü,uariationem, loci mu
tationem.Motui quieté contrariam,corruptionigenerationé,
decreméto incrementum:loci mutationi, mutationéalteram
in cötrarium locü.Variationi uel nihil,uel qualitatis paufam,
uel qualitatis in contrariú mutationem. Quum illudhabere,
nunc adhabitum difpofitionemq;referri, nücutad quantum,
nuncutadaliquod circa corpus,autin corporisparticula,nüc
ut ad partem,nunc ut ad id quod in uafe,nünc ut ad poffefsio
nem,nuncadexemplüillud,quo uxor uirum,uir ÉÉ uvxo•

rem dicatur.Atquc ha&enus in Prædicamcntis,

CATEGO RIA
1R V. M, P R A E D I C A M E Na
τ ο R v M'Qv E AR 1 s T o
T E L f S L I
B E R.

De Aequiuocis,Vniuocis,& De
nominatiuis. C A P. I,

ɧ E Q_V IV o CA dicuntur, quorum

$i nomen folüm commune eft , fècundum
57ëÝù nomen uerò fùbfiantieraiio diuerfà.
J/£'A\$jVt 4nimal,& homo, & quodpiäum eft.
Hic Ratio,
1****] Horum enimfolumnomen commune efi,
prodefinitio. fecundumnonię uerôfùbfiìieratio diuerfa. sienim quis
ne accipitur, 4ßignet quidfit utrüq; eorum quo fint animalia, propriâ
/ • • • . ' 4ßî
~.
 P R A E D 1 c A M E N t. *®

•fignabit utriufque rationem. vniuoca uerò dicuntur,

quorum nomen commune ef, & fecundum nomeneae
dem fùb$tantiae ratio:ut animal, homo atque bos:commu
mi enim nomine,horum utrunquc animal nuncupatur, &•
eft ratio fubfiantiae eadem.Si quis enim aßignetutriufque
rationem, quid utrumque fit quo fint animalia , caiidcm
•/$ignabitrationem. Denominatiua uerò dicuntur, que
cumque ab aliquo folo différentia cafù jecundum nómen
babent appellationem, ut âgrammatica grammaticus, &r
è fórtitudine fórtk.
De Complexis & Incóplexis. c A p. 1 i.
Orum que dicuntur,alia quidem fecundum complea
E xionem dicuntur, alia uerò fine complexione. Et ea
quefecüdum complexionem dicuntur.funt, ut homo cure
fit,homo uincit. Ea uerò quæ fine complexione dicun•
aurfùnt, ut homo, bos , currit, uincit. Eorum que funt,
aliade fübieéto aliquo dicuntur, in fùbieéio uerò nullo
funt: ut homo de fubieéto quidem dicitur quodam homia
ne,infùbieéto uerò nullo eft.Alia infubieéto quidemfùnt, Dici defubie
defùbieéto autem nullo dicuntur. Infubiecto autem effe &to, hîc aliud
dico, quòd cùm in aliquo fit, non ficut quaedam pars, ima non eft,quàm
fuperius de in
poßibile eft effe fine eo,in quo eft: ut quedam grammatia feriori praedi
ça infùbieéîo quidem eft,inanima, defubie£to uerò nullo cari.
diciiur. Et hoc album infùbieéto quidem eft corpore: oa · · · ·
mnis enim color in corpore eft: de fùbieéto autem nullo
dicitur.Alia uerò defubieéto dicuntur,& infùbieäo/unt:
ut fcientia infùbieéio quidem eft,in anima:defubiecto uca
rò dicitur,ut de grammatica. Alia neque infubieéto funt,
neque de fubiecto aliquo dicuntur: ut quidam bomo, &*
quidam equus. Nihil enim talium neque in fubieéto eji,
neque de/ubicio aliquo dicitur. simpliciter autem que
[ünt
 fint indiuidua,& numerofingularia,de nullofùbieéto die
cätur:infùbieéto autem nihil prohibet horum aliquaeffe:
quaedam enim Grammatica infùbieéio eft, at dejùbieâo
mullo dicitur. -

De regulis. c A P. f I I.
&egula I. vando alterum de altero praedicatur ut de fübica
£to : quecunque de eo, quod prædicatur, dicuntur;
omnia ctiam defùbieéto dicétur.Vt homo de homine quoa
dam predicatur,animaluerò de homine, ergo & de quoa
dum homine animal predicabitur.quidam enim homo,&r
homo eft,& animal. Diuerforum generum, & mon fuba
alternatim pofitorum,diuerfefünt fpecies,gr différentiae:
ut animalis, & fcientie. Animalk enim différentiae fùnt,
greßibile,bipcs,& uolatile,& aquatile.Sciéìie uerò nula
i, earum eft:neq; enim fciétiá àfèientia différt,in eo quöd
bipes eft.Subalternorum uerò generü,nihil prohibet eaß
dem effe diffèrentias : fùperiora eiiim de ijs, quefùb ipfis
funt generibus prædicantur: quare quaecunq; différcntie
praedicati füerint,eaedem erunt etiamjubieéii.
e decem prædicamentis
1ne12t1m.
ge2
C A P. I I I I.
Diuifio.
ET; quæ fecundum mullam complexioné dicuntur,
Decem gene
fingulum aut Sub$tantiam fignificat,aut Qgantitatem,
ra generalif aut Qualitatem,aut Ad aliquid, aut Vbi,aut Quando, aut
fima. Situm,aut Habere,aut Agere, aut Pati.Eft autem Sub$äa
tia quidem,(utfiguraliter dicatur)ut homo,equus.Quana
titas autem,ut bicubitwm,tricubitum. Qualitas,ut album,
grammaticwm. Adaliquid, ut duplwm, dimidium, maius.
Vbi,ut in fòro, in Lycio. Quando, ut heri, fùperioreana
no. Situm effe, ut iacet, fedet. Habere, ut calceatum effe,
armatum effe.Agere uerò,utfccare,urere, Pati, utfècári,
34}*'•
 P R A E D I C A M E N T. gr
wri. Singula igitur eorum, quae diétafùnt, ipfa quidem Conclufo.
fecundumfe, in nulla affirmatione dicuntur, uel negatioa
ine. Horwm autem 4d feinuicem complexione affirmatio
fit,uelnegatio. Videtur autem omnisaffirmatio autnegaa
tio, ueluera, uel filfâ effe: eorumautem, que fecundwn
nullam complexionem dicuntur, nullumneq; uerum,neq;
fálfwm eft: ut homo, album, currit, uincit.
Dcfubftantia. C AP V,
Vbflantia auté, quæ propriè, & principaliter,& m4*
ximè dicitur, eft, que neq; defùbieéto aliquo dicitur,
neque infubieéto aliquo eft:ut quidamhomo,& quidam
equus. Secunde autem fùbftantie dicuntur fpecies, in
quibw ee, que principaliterfùbftantie dicuntur, infint,
ev he quidem,& harü fpccicrii genera: ut quidãhomo,
in f}ecie quidem eft in homine: genus ueröffeciei animal
eft.Secunde igitur he/ùbftantie dicitur:ut eft homo,atq; Conclußo 1.
animul. Manife$ii eft autem exijs, quæ diétafùnt, quoa
niam corum, quæ defùbieëio dicuntur, neceffe eft & noa
men,& rationê defùbieélo praedicari:ut homo defùbica
&io quodam homine dicitur, praedicatur etiam & nomen:
homincm enim de quodam homine praedicabk: & ratio
quoq;homink de quodam homine prædicabitur, quidam
enim homo & bomo eft, &animal rationale, mortale:
quare & nomen,& ratio defübieéto prædicabitur.Eorii
iierò quæ infùbieéto fùnt,in plurimk quidem neq;nomé,
ncq; ratio predicabitur defubieéio: in aliquibus auté nos
mci, quidem nihil prohibet praedicari aliquando defùbica
&io, rationem ucrö impoßibile eftpraedicari: ut album
cùm infùbiedtofit corpore, prædicatur defubie&o, dicia
tur enim corpus album: ratio ucrò albinunquam de cora
pore praedicabitur. Alia uerò omnia aut de fùbieétis di
¢#i#£
3z IL I B E R.

cuntur primisfùbftantijs,aut infubieák ekfiint. Hoc au*

temmanifèftum eft ex ijs que per fingula proponuntur?
utanimal de homine prædicatur, ergo & de quodam ho*
mine animalpredicabitur. Nam fi de nulloquorundä ho=
minum,neq; omnino dehomine. Rurfu4 color in corpore
cft, ergo & in quodam corpore.Nam finö in aliquo effet
fingulorum, nec omnino incorpore:quare alia omnia aut
aejübieâis primis dicunturfùbjlantijs,aut infùbieëtis eif
dem fùnt. Non ergo exifientibus primisfubftantijs, im
poßibile eft aliquid aliorü effe.Omnia enim alia aut prae
dicanturde eis,aut infubieák eis fùnt:quare non exiftena
tibus primis fübftantijs,impoßibile eft aliorú aliquid effe.
,, Secundarum uerò fubftantiarum, magkfùbftantia eft
fpecies,quàm genus.Propinquior enim eftprimefùbftan=
tie:fiquk enim aßignet primamfubflantiam quideft,euia
dentius, & conuenientius aßignabit fpeciem præferens,
quàm genu{;ut quendam homunem aßignans, manife$ius
aßignabit bominem quàm animal aßignando. Illud enim
propriummagk cuiufdam homini$,hoc autem communis.
Et cùm quandam arborem aßignauerit, manife$ius aßia
gnabit arborem aßignando quam plantam. Amplius:Pri
me fùb$tantie ideo quòdalijs omnibus fubijciuntur, &•
omnia alia uel de ipfispraedicantur,ucl in ipfìs fùnt,proa
pter hoc maximè fubflantie primæ dicuntur. Quemad
modum autem prime fùbftantie ad alia omniafe habent,
fic & fpecies adgenu, fe habet. Subijcitur enim fpecies
generi genera enim defpeciebus predicantur:f}ecies au•
tem cum generibu$ nomconuertuntur. Quare & ex bk
manife$tum eft , fpeciem mag* genere fubflantiam effe.
1 1 1 ipfarüuerò fpecierii,quæcunq; nonfùnt genera,nihil ina
gk altcrìalicro fübftantia cft.Nihil enim fimiliarius aßi
gnabis
 P R AE D I C A M E N T. 33

gnabk de quodam homine, hominem aßignando, quàm de

quodam equo, equum. Simuliter autem & in primis fub= II I ■
fùntjs,nihil magk alterü altero fùbflantia eft.Nihil enim
magk quidähomo fùbftantia eft,quàm quidam bos. Mea v
ritò autem poftprimas fubftantiasfola aliorü omniumfpe
cies,& genera fecüdefubflantie dicuntur:fola enim hæc,
eorum que praedicantur, primam fubftantiam indicant.
; Quendam enim hominem fi quis aßignauerit quidfit,fpea
. ciem quidem, quàm genus, aßignando fimiliarius demona
ftrabit, & manife$ius ficiet,homunem aßignando, quàm
, animal.Aliorum uerò omnium quicquidaßignauerit quis,
aßignabit extranee: uelut albü,aut currit,aut aliud quoda
cunque talium aßignans:quare meritò hæfole aliorüm fea
, cumdefubftantiæ dicuntur. Ampliu$:Primaefubftantiæeó
quòdalijs omnibusfùbijciuntur,et omnia alia de ipfispre
dicantur, uelim ipfis fùnt, proprijßimefùbftantiae dicuna ,
tur. Sicut autem prime fubftantie adalia omniafe habét,
itagenera, & fpecies primarumfubftantiarumadreliqua
omnia fe habent;de his enim reliqua omnia prædicantur:
quemdam enim hominem dices grammaticum effe,crgo &
hominem,& animal grammaticum dices. Similiter autem
&in alijs. Commune autem omnifubftantiæ eft,infùbiea Cómunitas, r
&io non effe. Primanamq;fubftantia,nec infubie&ioeft,
nec de fübieâo aliquo dicitur.Secundarum uerò fùbftan
tiarum conflat quidem etiam fic,quianullaeftinfubieéto.
Homo enim de fübieéto quidem homine quodam dicitur,
infùbieéto uerò nullo eft,neq; enim in quodam homineho
mo eft:fimiliter autem & animal defùbieéto quidem dicia
tur quodamhomine,non etiam eft animalin quodam homi
ne. Amplius:Eorum,quæ infùbieéto funt,nomen quidem
de fùbie£to aliquando nihil prohibet prædicari, rationem;
C ucrô
 34- L I B E R.

uerò impoßibile eft:fecundarii ueròfubftantiarum de fùb

ieétoratio praedicatur,&nomcn:rationem autem hominis
de quodä homine predicabis:& animalisfimiliter.Qua=
re non erit eorumfùbftantia,quæ funt infubieéto.Non eft
autem propriiifubflanlie hoc,fed& différétia eorwm eft,
que non fùnt in fùbieéto.Bipes enim,&greßibile defùba
ieéto quidem quodihomine dicitur,in fùbieóto uerò nullo
eft:neque enim in homine eft bipes,neque greßibile:ratio
quoq;différétie de illo praedicatur,de quocunq; ipfâ diffa
fentia dicitur. Velutfgreßibile de homine predicatur,et
ratio greßibilk de homine praedicabitur: eft enim homo
greßibilk.Non ucrö cöturbent mosfubfhntiarum partes,
que itafùnt in toto,quafiimfubicéto fint:nefértè cogamur
eas non effe fubftantias confiteri: non enim fic in fubieéto
effe dicebantur, quafi partes effent, Ineft autem fuba
ii flantijs & diffèrentijs omnia uniuocè prædicari. Omnia
enim que ab his praedicata fùmuntur, aut de indiuiduis
predicantur,aut de fpeciebus:àprima nanq; fùbftantianul.
la eft praedicatio, de nullo enim fùbieâo dicitur.Sccundaa
*umuerò fùbflantiarumffecies quidem deindiuiduoprea
dicatur,genu, uerò & deffecte, & de indiuiduo. Similia
ter autem & différentie,& de fpeciebus,& de indiuiduis
praedicantur:& rationem quoq; fufcipiüt prime fùbflan
tiefpecierum,& generuni,& fpccies generis.Quaecunq;
enim deprædicato dicuntur, eadem & de fubieéto dicena
tur.Similiterautem rationé différentiarumfufcipiuntffea
cies,& indiuidua.Vniuoca autem fùnt,quorum & nomen
commune eft,& ratio eadem:quare omnia, que àfubflana
I II tijs, & differentijs fùnt, uniüocè prædicantur.' omnis
autem fùbftãtia uidetur hoc aliquid fignificare,& in pria
mis quidem fùbftantijs indubitabile,et uerum eft, quoniam
hoc
 p R A E D -I C A M E N T. 3£
1%
hoc aliquidfignificant. Indiuiduum enim,& unum nume
ro eft,quod fignificatur. In fecundis uerò fubftantijs uidea
il£
tur quidem fimiliter propter appellationis figuram hoc
aliquid fignificare, quando quis dixerit homunem,uelania
í mal,non tamen uerum eft , fed magk quale aliquid fignifia
cant:neq; enim unum eft quodfubieéium eft, quemadmoa
: dum primefubflantiæ, fed de pluribu$ bomo dicitur, &•
animal. Non auté fimpliciier quale quidfignificat, quem
È admodum album:(nihil enim aliud fignificat album, quàm
,£
qualitatem) atfpecies,& genus circa fubftantiam qualitae
tem determinant, qualem enim quandam fubflantiam fi
gnificant : plus autem in genere determinatio fit, quàm in
fpecie:dicés enim animal,plus compleétitur, quám quiboa
munem. lneft autem fubjlantijs etiam nihil illk effe con- 1 1 1 1
trarium. Prime enimfubflantie quid erit contrarium? Vt
cuidam homini, uel cuidam animali, nihil eft contrarium.
At uerò nec homini, nec animali aliquid eft contrarium.
Non eft autem hoc fubftantiae proprium/edetiam mula
torum aliorum,ut quantitatis:bicubito enim, uel tricubito
' nihil eft contrariii:at uerò nec decem,necalicui talium:nifi Quôd quan
förté quis multü pauco dicat effe contrarium,uel magnum_ contrariú,
- ** w - -
jgtinijlfu fit
paruo.Determinatorü uerò quantorii nullum ulli cft con- fiusuidebitur
trarium, videtur autem fubjîantia non/u/cipere magk ïîä
& minut. Dico autem hoc non quòd fubftantia àfub= to quãtitatis.
flantia non fit magis & minusfubftantia,boc enim diétum ì¤Ej
aflu.
eft quijifed quoniam unaquæque fiji; boc ipfùm íi negatio
- - - -

quod eft,non diätur magis & minui:utfi eft haec fùbjîan- É

tia,homo,non erit mag% & munu$ homo,nec ipfe àfeipfo, tanturíefíae
nec alter ab altero,non enim eft alter altero magkbono, fidicatur, nul
ficut eji album alterum altero magk album,& bonüaltea Ęj':
rum altcromagis bonum:[ed & ipfùm àfèmagk & mi- ìììì.
C 2. mW$
36 IL I B E R.
|
nus dicitur:ut corpus cùmfit album, magk niic album effe |
dicetur, quàmprius: & cùm calidumfit, magk & minus
calidum dicitur.Subflantia uerò non dicitur magis aut miia
nu, fübflantia: non enim homo magk nunc homo, quàm
priùs dicitur:neq; aliorum quicquam que fubftantiefünt:
i
. quapropter nö recipietfùbftantiamagk & minus. Maa
ximé ucrô propriùm fùbflantie effe uidetur , quodcúm
unum,& idem numerófit,cótrariórum fùfceptiüü effe:ut
in alijs quidem nó habet quifquá quod proferat, quæcunq;
monfùnt fùbftantie,quod cüm fit unü numero fùfceptibilc
contrarioräfit:uelut color,qui eft unus,& idem numero,
non dicitur albus,& niger:neque eadem aétio,& una mua
mero, erit praua, & ftudiofà, Similiter autem & in alijs
quæcunq; non funtfubflantie. Subftantia uerò cùm unum.
& idem numérofii,capax cótrariorum eft:ut quidamhoa
mo,cümunus,& idem fit,aliquädo quidem albu,aliquana
dofitniger,& calidus,& frigidu$,& prauu$, &ftudioa
fu;;in nullk auté alijs, aliquid tale uidetur. Nifi quisfira
fitam in$et, dicens orationé, & opinionem contrariorum
effe fùfceptibilia:eadem enim oratio uera,& fàlfa uidetur
effe:ueluti fiuerafit oratio, federe quendam, eo fürgente
ipfâ eadem filfà erit.Similiter auté & de opinione:fi quis
enim uerum putet aliquemfedere,fùrgente eo filsöpütaa
bit eandem de eodem opinionéhabens. Sed & fi quis hoc
fùfcipiat, tamen modo differt: nam ea, quae infubflantijs
fùnt, ipfà quidem mutatafufceptibilia funt contrariorum.
Frigidum enim ex calido fiëtum mutatä eft, alteratii enim
eft & migrwm exalbo, & ftudiofùm ex prauo, Simuliter
autem & in alijs, unumquodq; eorum mutationemfufcia
piens,fufceptibile cötrariorum eft. Oratio nanq;,& ópia
nio,ipfà quideimimmobilia omnino perfeucrani:cùm uerò
- rés
•_
 p R AE D I C A M E N T. 37

res mouetur, contraria circaipfàmfiunt. Orationamque

eius, quodfedeat aliquis, permanet eadem: cùm ueröres
motafit,aliquando quidem uera,aliquando autemfilfà di
citur.Simuliter autem eft in opinione.Quapropterfaltem
hoc modo,proprium fubftantie eft, utfecundum mutatioa
memfuijpfiusfufceptibilisfit contrariorum. Si quis autem
recipiat etiam haec,orationem,& opinionemfufceptibilia
effe contrariorum,non eft hoc uerum.Oratióniamque, &
opinio nomineo,quòd ipfâ aliquid recipiant,cótrariorum
fùfceptibilia effe dicunturfedin eo, quödcirca alteritalia
quapaßio fiâtafit, mam in eo quod res eft, „ut non eft,in
eo etiam oratio uera, uelfilfa effe dicitur,nomin eo quöd
ipfafufèeptibilisfit contrariorü.Simpliciter enim ànullo,
neque oratio,neq; opiniomouetur:quapropter non erunt
fufceptibilia conirariorum,cùm nulla cötrarij fit paßio in
eisfiéta: uerùm fùbftantiain eo quòdipfa contraria recia
. piat,in hocfufceptibilis effe contrariorìdicitur, Languoa
rem enim,& fànitatemfùfcipit,& candorem,&rmigredia
nem,& unumquodq;taliü ipfà fùfcipiendo,contrariorum
fùfceptibilis effe dicitur. Qgarepropriwn eritfubftantie . .. . .
hoc,quòd cùnìunum, & idem numerofit, fecundumfuia
ipfiu3 mutationem fufceptibilem contrariorum effe.Ac de
fùbftantia quidem hæc dicta funt. , ' - ..
De Quantitate. : • c ap. vi.
vantitati, autem,aliudeft Continuum,aliud eft Dij Diuifio quan
Q¥#; aliudquidem ex habentibus pofitionem titatis prima.
adfe inuicemfùk partibu$ conflat,aliudautem exnonhaa *- *

• n. : *
bentibus pofitionem. . Eft autem Difcreta quantitas: ut
numerus, & oratio: Continua uerö:ut linea,fùperficies, .
corpus:amplius auté & præter hæc eft tempus, & locui.
Partium etenim numeri nullu% eft communis terminu*, ad
c 3 ' quem
 38 L I B E R.

quem copulentur partes eius: ut quinque fi funt denarij

partes,ad nullum terminü communem copulätur quinque
cr quinque, fedfemper difcrctafùnt & feparata. Sic &-
tria,& feptem ad nullum communem terminum copulana
tur. Neq; omnino habeas in numcro cömuncm termunum
partium accipere, fed femper difcretæ & feparatæ fünt:
quapropter numerus quidem difcretorü eft. Simuliter au=
tem & oratio difcretorü eft.Quòd autem Oratio quantia
ta* fit,manife£lum eft : menfùratur enimßllaba breui, &-
ionga. Dico autem cum uoce orationem fáétam:ad nullum
enim communé terminum particule eius copulantur: noit
enim eft communkterminus,ad quem ßllabae copulentur,
fed unaquæq; diuifà eft,ipfafecundumfeipfam.Linea uerò
continuum ejt: eft enim fürnere communem terminum,ad
quem partes eius copulentur,ideft,punéî:& fuperficici,
lineam.Plani nanq; partes ad aliquem cömuncmtcrminum
copulätur. Similiter autem & in corpore habeas fümere
communem terminum, lineam, uel fuperficiem, ad quem
corporis partes copulantur.Eft autemtalium & Tempus
focusàfü£$r & locus:Præfens enim tempus, copulatur ad praeteritum,
ÉÉÉ$ & adfuturum. Rurfus locus continuorum giilocüenim
ÄÄÄÈÉ;. quendam partes corporis obtinent, queadcömunemtera
ficor. minum copulantur:ergo cr loci partes,que obtinent fina
gulas corpork partes, ad eundem communem terminum
copulantur,ad qué & corporis partes: quapropter cona
tinuu$ erit & locu$. Adunum enim communem terminum
Diuifio quan- eiu, partes copulantur. Amplius auté:Alia quidem cona
“atis mi- flant expartibus,quæ in eisfùnt,pofitionemhabentibus ad
fe inuicem:alia autem ex non habentibus pofitioné, vt lia
nee quidem partes pofitionem habét ad/e inuicem:fingua
lumiumq; eorum/itum eft alicubi, & habcs undejúnas,
�*
 p R AB D I C A M E N T. j9
mi e* affigies ubi unumquodq;fiiigfitplano, & adquam
jt partemireliquarum cópuliiur. Similiter autem & pàrtes
£lunipofiiónem habët aliquam:fimiliter nanq; aßignetur
unumquodq; ubi iacet, & quæ copulantur ad/è inuicem:
fed etjolidiiatk quoque fimiliter & loci. In numero auté
non poßit quifquam o$tendere,quemadmodum: partes eius
pofitionem aliquam habent ad fe inuicem, aut ubi iacent, Ad pofHone
aut que partes adfe inuicem conneótuntur: neque eæ quæ tria requirun
Temporis funt, nihil enim permanent partes tempórk. #9rdogar
Quod autem non eft permanens, quomodo pofitionem ÉÉg¤
aliquam habebit? Sed magk ordinem quemdam partia îîïí.
cularum tempus habere dices , quòd aliud quidem prius quem termi
fit tempork, aliud uerò po$erius. Sed & de Nürnero num commu
fimiliter, eò quòd priu$ numeratur unus, quàm duo, & "°
duo quàm triã: & fic habebunt aliquem ordinem, pofi
tionem uerò non multum accipies. Scd & oratio fima
liter, nihil enim permanent partes eius, fed diétum eft,
& non poteft hoc amplius affümi, Quapropter nomerit
ulla pofitio partium eius , fiquidem nihil permanent.
Agitur alia ex habentibus pofitionem partibus conflant,
* alia ex non habentibus pofitionem. Propriè autem haec Conclufio.
fola que diétafùnt , Quanta dicuntur:alia uerò omniafè
cundum accidens. Ad haec enim afficientes, & alia dicia
mus quanta: ut multum dicitur album, eò quòd fùperfia
cics multa fit:& a£tio longa, eò quòd tempus multùmfit,
& motu, multus. Neque enim borumfingulum, per fè
quantum dicitur: ut fi quis aßignet quanta fit aliqua
' actio, tempore definiet, annuam, uel fic aliquo modo ἀia
gnans: & album quantum fit aßignans, fùperficie defia ,
niet: quanta enim fierit fùperficies,tantum album effe dia
cet. Quare eafola, que diéta fùnt, proprié & fecwndwm
' c 4 feip
 4o L I B E R. -

feipfà dicuntur quanta: aliorum uerò nihilperfe,fedper

c5munitas, 1 accidens. Amplius:Quantitatiuerò,nihil eft contrarium.
In definitk enim manifèftum eft,quoniam nihil eft contraa
rium:utbicubito,ueltricubito,uelfuperficiei,uelalicui taea
Inflantia, 1 lium:nihil enimipfis eft contrarium. Nifiquisfòrte dicat,
multü pauco effe contrarium,uelmagnum paruo. Horum
autem nihil eft quantitas,fedmagis ad aliquid. Nihil enim
perfeipfùm magnum, uelparuum dicitur, fedeò quòd ad
alterum refertur: ut mons quidem paruus dicitur;milium
uerò magnum,eò quòd hocijs, quæfuntfui generis, maius
fit : illud ijs, quae fuifunt generis, minus:ergo adaliudeft
eorum relatio. Nam fperfeipfùm magnum,uel paruum
diceretur,nunquämons quidem aliquandoparuus,milium
uerò magnum diceretur. Rurfùs in pago plureshomines
effe dicimus,Athenis uerò paucos,cùmfintillis multòplua
res: gr in domo quidem multos, in theatro uerò paucos,
cùmfint plures. Amplius:Bicubitumuerò,& tricubitum,
ev unumquodq; talium, quantitatem fignificat: magnum
uerò,uelparuüm non fignificat quantitatem, fedmagk ad
aliquid, quoniam ad aliud confideratur magnum & para
uum:quare manifeftum eft,quoniam haec ad aliquiddicuna
tur. Amplius:Siue aliquis ponat quantitates effè hæc,fiue
nonponat, nihil illis contrarium eft:quod enim non poteft
funiperfeipfùm,fed ad folam alterius relationé refertur,
quomodo huicaliquiderit contrariii? Amplius:Si magnâ
& paruum fùnt contraria,continget idé fimul contraria
fùfcipere,& ea ipfa fibimet effe contraria:contingit enim
fimulidem paruüeffe,&magnum:eftenim adhoc quidem
paruum, ad aliud uerò idipfùm magnum: quare idem &
paruum & magnum eodem tempore effe contingit,quæ
re fimul contraria/i/cipit. Sednihil eft quod uideatiirfi
miul
 p R A E D I C A M E N T. 4*
per mul contraria fufcipere poffe. vt in fubflantia quidem,
* fùféeptibilisenim contrariorä effè uidetur:fednullusfimu!
r4 fanu eft, & æger:neque albus, & niger eft fimul:nihil;
te aliudfimul contrariajufcipiet. Et eademfibijpfis contina
(4!, get effe contraria:nam feft magnum paruo contrarium,
'■ ipfùmautéidem fimul eft magnum,&paruum,ipfùm fibi
iim erit contrariumfedimpoßibile eft aliquidfibijpfi effe con
[4! trarium:non eftigitur magniparuo contrarü,neq;mula
AM tum pauco.Quare uel fimom ad aliquidhaec quk dicat,fed
i; quantitatk, nihil contrarium habebunt. Maximè autem Inftantia, 1r
circa locü effe uidetur contrarietas quãtitatis:furfùm enim
ei,quod eft deorfùm,cótrarium ponunt,locú quiin medio
eftdeorfùm dicentes,eò quòd plurima diftantia eft medica
tatis ad mundi terminos. Videntur €” aliorum contrarioa
- rum ab his affèrre definitionem: que enim plurimum à fe
. inuicem djlantfùb eodem genere, contraria effe definiüt.
| Non uidetur autem quantitas fufcipere magk et minus,ut commu.m
| bicubitum:neque enim aliud eft alio magk bicubitum:neq;
! in numero,uttriaquàm quinque nihil magk dicuntur, uel
quinque magk quàm tria: nec tempus aliud alio magk &
minus dicitur tempus: nec in ullo eorum, quæ diétafùnt,
omnino magk & minus dicitur:quare quantitasnonfùfcia
pit magk & munus. Proprium autem maximè quántiæ 111
tk eft, quod equale,& inæquale dicitur. Singula queque
enim earum,quæ diéte fùnt,quantitatum,aequalis,& in ea
qualis dicitur: ut corpu*, æquale,& inæquale dicitur:&-
| numerus,& tempus, equale,et inæquale:& oratio,equaa
lk,& inæquali:fimiliter autem &inalijs,quæ diâafunt,
unumquodq; aequale, & inæquale dicitur. In cæteris uerò
quae quantitates non funt,non multüuidebitur æquale,&
inæquale diciut diffofitio æquali,& in equalisnonmulti;
- G 5 dici
 A* L I B E R.

dicitur:fedmagk fimilis, & dißimilis:et album equale &r

in equale non multü dicitur,fedfimile,uel dißimile.Quare
quantitatis maximé fit proprium, equale et inæquale dici.
De Ad aliquid. C A P. V I I.

Definitio, 1 A D aliquid uerò taliâ dicuntur, quecumque hoc ipfùm

quodjùnt,aliorü cffe dicuntur,uelquomodolibet alia
tcr ad aliud. Vt maius hoc ipfùm quod eft altero dicitur.
aliquo enim maius dicitur: & duplum alterius dicitur hoc
ipfùm quod eft,alicuius enim duplum dicitur:fimiliter aua
tem & alia quæcunq;funt huiufmodi. At uerò fùnt etiã et
haec ad aliquid,ut habitus,difpofitio fciëtia fènfùs,& pofi
tio.Haec enim omnia,quæ diétafùnt,hoc ipfùm quod fùnt,
aliorum effè dicuntur, uelquomodolibet aliter ad aliud,et
non ad aliud quiddam. Habitu, enim alicuiu« habitu, effè
dicitur,& fcientia alicuiu$ fcicntia,et pofitio alicuius poa
filio: & alia quidem fimiliter. Ad aliquidigitur fünt,
quæcunq; hoc ipfùm quod fùnt, aliorum effe dicuntur,uel
quomodolibct aliter ad aliud: ut mons magnus dicitur ad
alium montem, magnum cnim ad aliquid dicitur:& fimia
le alicui fimile dicilur, & caetcra taliafimiliter ad aliquid
dicuntur. Sunt autem & accubitus, & ftatio, & fefiio
pofitiones quædam, pofitiones uerò ad aliquidfunt:iacere
... autem,& flare, uelfedere, ipfà quidcm non funt pofitioa
nes, denominatiuè uerò dicuntur ab ijs, quæ dife fùnt,
c&musicas, 1 pofitionibus. Ineft autem contrarietas in ijs, quæ fùnt
?
ad aliquid:ut uirtus uitio contraria eft,cùm utrunq; eoa
ruin ad aliquid:etfcicntia ignorantiae.Non autem omnibus
ijs,quæ fùnt ad aliquid infùnt contraria: duplo enim nihil
1 1 cft contrarium, neque dimidio,neq;ulli talium. Vidcntur
autcm magis et minus ea,quæ ad aliquidfunt,fùfcipcre.Sia
mile enim,& dißimile magis & minu3 dicitur:& equale,
* €” tm
 P R AE D I C A M E N T. §
e* inequale magk & minus dicitur:cùm utrumque fit ad
aliquid.Simile enim alicui fimile dicitur, & in equale alia
cui inequale.Non autem omnia,quefùnt ad aliquid, fùfcia
piunt magk & minus:duplum enim non dicitur magk &*
ninus duplum,nec aliquid talium. omnia autem quefùnt 1 1 i
ad aliquid, ad conuertentia dicuntur. Vtferuu$ , domini
feruus:&r domunus,ferui domunus effe dicitur:& duplum,
dimudij duplum:& dimidiü, dupli dimidium:& maiu4,mia
more maius:& minu3,maiore minus.fimiliter autem & in
; alijs. Sed cafù aliquoties diffèrunt fecundüloquutioní:ut Conclufio
difciplina,difciplinati difciplina dicitur: & difciplinatum,
r.

; difciplina difciplinatum:& fènfùs fenfibilis fenfus:& fena

fibile,fenfùjenfibile. At uerò aliquoties nö uidebitur con
uerti,nifi cöuenienter ad quod dicitur aßignetur, fedpeca
cet is qui aßignat:ut alafiaßignetur auk,non conuertitur
auk ale.non enim prius cöuenienter aßignati eft ala auk.
neque enim in eo quòdauk eft, ala auis dicitur, fed in eo
quödalata eft:multorüenim & aliorum alefùnt,que non
funt aues: Quare fiaßignetur conuenienter,conuertitur:
ut ala alati ala eft:& alatum ala alatum.Aliquoties autem
fòrtè & nomen fingere neceffe erit, finon fierit nomen
impofitum, ad quod conuenienter aßignetur: ut remusß
aßignetur nauis,non eft aßignatio conueniens:neque enim
in eo quódnauk eft, in eo eius remus dicitur: fùnt enim
naues,quarum remi nonfùnt:quare non conuertitur: n4a
uk enim non dicitur reminauis. Sed förté conuenicntior
aßignatio erit, fific quodam modo aßignetur: remus, re
mute rei remus eft, aut quomodocunque aliter: nomcn
enim non eft pofitum. Conuertitur autem fi conuenicntcr
aßignetur:remitü enim remo rematum eft.Similiter autem
& in alijs: ut caput conuenientius aßignabitur capitati
cap.
 - - - - -

44 L I . B E R.

caput,quàmfi animalis aßignetur. neque enim in eo quod

eft animal, caput habet: multa enim animalia fùnt capitw
non habentia. Sic autem fórtaffè ficilimè quk fùmet,
quibus pofitamon fint nomina,fi ab ijs quæ primafunt,&r
ijs,adque conuertuntur,nomina ponat:ut in ijs, que prea
diâafunt, ab ala alatum, åremo remitum. Omnia igitur,
que ad aliquid dicuntur, fi conuenienter aßignentur, ad
conuertentia dicuntur:quoniam fi ad quodlibet aliud aßia
gnentur,& non adid,adquoddicuntur,non cöuertuntur.
Dico autem quoniã neq; eorum,que indubitanter ad con
uertentia dicuntur,& nomina ekpofitafunt, nihil cöuera
titur,fadaliquid eorum,quae funt accidentia aßignentur,
& non adid,ad quoddicuntur:utferuus,fi nó domini aßia
gnetur,fèd hominis,uel bipedis,uel cuiufcunq; talium,non
conuertitur:namque dici non poteft,homo efferuihomo.
non enim cöueniens eft aßignatio. Amplius:Siautem cona
uenienter aßignetur ad id, ad quod dicitur, omnibu* alijs
fublatis,quæcunq; accidentiafùnt,reliétofolo illo,adquod
aßignatumeft,femper adipfùm conuenienter dicetur: ut
fiferuus ad dominum dicitur,circumfcriptis omnibus, quae
accidentiafùnt domino,ut effe bipedem.uelfcientiae fufce= .
ptibilem,uelhominé, reliéio uerò folo quod domunus eft,
femperferuus adipfùm dicetur:feruus enim dominifera
uus dicitur.Si auté non cöuenienter adid,ad quod dicitur,
4ßignetur,circumfcriptk omnibus alijs, reliéio eo folo, ad
quod aßignatum eft,non dicetur adipfùm:aßignetur enim
feruus hominis,& ala auis & circumfcribatur ab homine
effe dominum, nomiam feruus adhóminem dicitur: cüm
£nim domunus nonfit,neq;feruus eft. Similiter & de aue.
fiadimatur eam alatam effe. non enim amplius eritalaad
aliquid:cùm enim nonfitâlatiónec alacritalicuius.Quare
oportet
 P R AE D I C A M E N T. %%
oportet aßignariid, ad quod conuenienter dicitur: & fi
fit momen pofitum, ficilis erit aßignatio:fin autem non
fit.fòrtaffe neceffariú erit nomen fingere:fi autemfic aßia
gnetur,manife$tum eft,quoniam omnia ad cöuertentia dia
cuntur. Videntur autem ad aliquid, fimul effe natura:&r Communitas
in plurimis quidem uerumeft, in aliquibus uerò non uea * *ri.
rum. fimul enim duplum,& dimidiumfunt:& cùm fit dia
midium,duplum eft:& cùmfitdominus feruus eft,& cùm
fit feruus, dominus eft.fimiliter autem his, & alia. Simul
autemhæc auferunt fe inuicem:fi enim non fit duplum,non
erit dimidiú:& finon fit dimidiü,non erit duplum.Similia :
ter autem & in alijs, quecunq; talia funt. Non auiem in Conclufio
omnibus relatiuis uerùm utdetur effè,ut fintfimul natura: '**
fcibile enimfcientiaprius uidebitur effe:nanq; ut plurimii
prius rebusfùbfiftentibus fciëtias accipimus:in paucis uea
rö,uel nullo quifquähoc perfpiciet, fimul ciifcibilifciena
tiam effefiäam. Amplius: Scibile fùblatum fimul aufért
fcientiâjcientia ueròfimultion aufertfcibile:namfifcibile Hippocral.,
nomfit,non eritfcientia,nulliu$ enim eritfcientia:fcientia Chiis cona
uerò finófit,nihil prohibet effè fcibile:ut circuli quadraa tus $it circuli
turafi modò eftfcibilis , fcientia quidem eius nondum eft, ΈÉ
ipfà ueròfcibile eft. Amplius:Animali quidëfùblato non íî
eritfcientia:fcibiliuw uerò plurima effe contingit. Simi- ftrationé af
iiiefhis fefe habent ea, que defenfù funt:feifibile enim ÉGeorgius
prius , quàmfenfùs effe uidetur:fublatum enim fenfibile É ;i:*
fimul aufertfenfùmfenfùs ueròfenfibile nomfimulaufirt. ά.
fenfùs enim circa corpu$, & incorpore funtfenfibiliaua
temfublato,aufertur & corpu£fenfibile enim corpus eft: ,
; cùm autem corpw, non fit, auferturfenfùs, Quare fimul
aufertfenfibilejenfùm,fenfùs ueròfènfibile non fimulaua
frtfùblato enim animali,fènfùs quidcm aufertur/enfibile
. - - φ%t€ηα
 '46 L I B E R.

- autem non:eft enim fenfibile corpus, ut calidum, dulce, - es.

amarü,& omnia aliâ quæcunq; fùnt fenfibilia. Amplius:

senfu, quidem fimul cüm fenfiiiuo fit, fimul enim fit ani=
mai,& fènfùs: Senfibile uerò ante animal, & fenfùm eft:
ignis enim, & aqua, & alia huiufinodi, ex quibus ipfùm
animal conflat,anlè fùnt,quám animal omnino fit, uel fen=
Dubium. fiw: quare prius fenfibile quàmfenfùs effe uidebitur. Ha=
bet autem dubitationë,utrum nulla fub$tãtia ad aliquid dia
catur,quéadmodü uidetur:an hoc contingat fecundú quaß
dumfècundasfùbftantias.Nam in primk fubflantijs uerum
' efl,namneq;tote,neq; partes primarii fùbftantiarü dicum
tur ad aliqüid:nam quidã homo,non dicitur alicuius quidã
homo:neq; quidábos,alicuius quidibos.similiterauté &-
partes:qüedienim manus non dicitur alicuius quaedäma=
mus,fedalicuius manus: & quoddá caput, non dicitur alia
cuius quoddam caput, fedalicuius caput. Similiter autem
crinjecüdis fubflantijs, atq; hoc quidé in pluribus:ut ho=
mo,non dicitur alicuiu$ homo:nec bos,alicuiu$ bos:nec lia
gnum,alicuius lignijfed alicuius poffeßio dicitur.ln huiuf
modi ergo manijt$i eft,quoniã nonfùnt ad aliquid.In alia
quibus ueròfeciidisfùbftantijs, habet aliquam dubitationé:
ut caput alicuiu$ caput dicitur, & manu$ alicuius dicitur
manus: & fingulahuiufmodi: quare haec fòrtaffè ad alia
Definitio ii, quid effe uidebuntur. Si igiturjufficienter eorum, que
Jünt ad aliquid, definitio afiignata eft, aut nimis difficile,
aut impoßibile eft oßendcre,quòdnullafubflantiaeorum,
quefùnt ad aliquid, dicitur.Si autem non fùffìcienter, fed
fünt ad aliquid, quibus hoc ipfùm eft effe, ad aliquid quo
dam nodofè habere, fòrtaffe aliquid contra iftà dicetur.
Prior uerò definitio fequitur quidem omnia ea, quefunt
ad aliquid, non tamen hoc ck eft effe, quòd fìnì ad ali
quid,
 P R A E D I C A M E N T. 37
quid, quòd ea ipfà que fùnt, aliorum dicuntur. Ex Corollarii.
his ergo manife$um eft, quòd fi quis aliquid eorum,
quæ fùnt ad aliquid, definitè fciet, & illud, ad quod dia
citur, definitè fciturus eft. Si enim nouit aliquis quida
dam, quod ad aliquideft (eft autem effe ijs, qüe ad alia
quid fünt, idem ac ad aliquid aliquo modofehabere)&-
illud nouit, ad quodhoc aliquo modo fè habet. Si enim
non nouit omnino ad quod hoc aliquo modo fe habet,
meque fi ad aliquid hoc aliquo modo fe habet, nofcet.
Sed in fingulis palám hoc eft, ut fi quid nouit quis dea
finitè, quia duplwn eft, & cuius duplüm eft mox defini
tè nouit: fuerò nullius definitorum nouit ipfùm duplum
effe,nequefifit duplum omnino nouit. Similiter autcm &
hoc aliquid fi nouit quk quod melius eft definitè, & quo
melius eft flatim definiténeceffàriam eft noffe. Propter
hec,non indefinitè fcict quia hoc eftpeiore melius, fua
fpicio enim haec eft, non fcientia: non enimfciuitexaétè,
quod eft peiore melius, fienim fic accidit, nihil eft detea
rius ipfo. Quapropter palàm eft, quia neceffìrium eft,
f nouerit quis aliquod relatiuorwn definitè, & id, ad
quod dicitur, definitè noffe. Caput uerò, & manus, &
eorum fingula, quæ fùbftantie funt, ea ipfâ quae fùnt,
fciri definitè poffünt: ad quod uerò dicantur, non eft nca
ceffàrium fcire. cuius enimhoc caput, uel cuius haec maa
niis fit, non eft féire definité: quare non erunt haec ad
aliquid. Si uerò non fùnt haec eorum, quæ funt ad alia
quid, uerum erit dicere, quia nulla fubftantia aliquid eoa
fum eft, quæ fùnt ad aliquid. Fortaffe autcm difficile fit
de huiufinodi rebus confidenter declarare, nifi id fepe
pertraåatum fit: dubitaffe autem de horwm unoquoque
non eft inutile.
IDe
 '48 IL I B E R.
I)e Qualitate. C A P. V I I 1,

Qgalitatis Valitatem uerò dico.fecundumquam quales quidam

fpccies, I. effe dicuntur. Eft autem qualitas eorum quæ mula
. tipliciter dicuntur. Et una quidem fpecies qualitatis, Hae
Habitus. bitus, & difpofitio dicaniur. Differt autem Habitus à
Difpofitio. Difpofitione,quòdpermanentior,& diuturnior eft.Tales
uerò fùntfcientiæ, & uirtutes. Scientia enim uidetur effè
permanentium,& eorum,quae difficilè moueantur, fi quis
uel mediocriterfùmat fcientiam : miffgrandis permutatio
fiétafit, uel ab ægritudine,uel ab aliquo huiufinodi. Simia
liter autem & virtu£,& Iuftitia,et Temperantia,& fina
gulatalium,non uidenturpoffe moueri,neq; ficile permua
tari.Difpofitiones ucrò dicuntur, quæ funfficilè mobiles,
& citòpermutabiles:ut calor,& frigidita$,& ægritudo,
& fanitas,et quæcunq;alia huiufmodi:afficitur enim quoa
dammodo fecundumeas homo,citò autem permutatur, &
ex calido frigidusfit, & exfànitate in ægritudiné tranfít.
Similiter autem & inalijs,nififörtéin hk quoq; contingat
pcrtemporis longitudinem in naturam cuiufj; transferri,
et immobili$,uel difficilëmobilk exiftens,quäiam quilibet
Habitum uocet.Manifèftum eft autem,quoniam haec uolüt
Habitus dicere,quefùnt diuturniora,uel difficilè mobilia:
nanq;in difciplinis nömultü retinentes,fedficilè mobiles,
non dicuntur habitü habcre, quamuis fint addifciplinam
peius, melius'ue diffofiti:quare différt Habitus à Difpofia
Qui enim re- tione, quòd hæc quidem ficilémobilis fit:ille uerò diutura
jÉÉÉÉÉ. nior,et difficilius mobilk. Suntautë habitus etiam diffoa
iitera Græca fitiones: difpofitiones uerò nonneceffe eft habitus effe:qui
'paulô aliter enim retinent habitum, & quodammodo diffofiti juntad
notisagno eaque habent,uelpcius,ucimcliu
£'j;
ex - _ - -
a:quiauijofiiifunt,
- - - - w -. ._

fcitur. non omnino retinent habitü. Aliuducrò genus qualitatis

eft,
 P R AE D I C A M E N T. 49
|
eft,fecundum quod pugillatores,uelcurföres,uelfàlubres,
uel infalubres dicimus:& fimpliciter quæcunq;jècundum
potentiam naturalem, uel impotentiam dicuntur. Non 1 1
enim quoniam funt difpofiti aliquo modo unumquodque Naturalispo
huiufmodi dicitur, fedquòdhabeant naturalem potentiâ, !entia,aut im
uel impotentiam ficilè quiddificere,uel nihilpáti:ut pua potentia.
gillatores, uel curfores dicuntur, non quöd fint diffofiti
aliquo modo , fèdquöd habeant potentiam naturalem boc
fàcileficiendi. Salubres uerò dicuntur, eò quòd habeant
potentiam naturalem, ut nihil à quibuslibet accidentibus
fìcilè patiantur: infalubres ucrò quòd impotentiam hæ
beant maturalem nihil ficilè ab accidentibus patiendi. Si
niliterbis &durum,& molle fè habent.Durum enim dia
citur,quodhabeat potentiam non ficilefecari:molle uerò,
quod eiufdem ipfius habeat impotentiä. Tertia ueröffea 315. .
áies quaiitatk éjí.pafiibiles quàlitates,& paßiones. §unt bilis
ἐ qualitas.
autem huiufinodi,utdulcedo,& amaritudo,& au$eritas,
& omniahk cognata:amplius,& calor,etfrigus,et albea
do, & migredo. Et quoniam he qualitates funt, manifea
fumeft:quecunque enim hasfijceperint, qualia dicuntur
fecundùmipfas:utmel quoniam dulcedinem fùfcipit,dicia
tur dulce : & corpus album,quoniam albedinem fufcipit.
similiter autem fefehabent & in caeteris. Paßibiles uerò
qualitatesdicuntur,non quòdea,quae illas fùfceperint quae
litates, aliquid patiantur:neq; enim mel, quoniamaliquid
paßüfit,dicitur dulce,neq; aliquidaliud huiufinodi.Simia
literautéhk,et calor, et frigus paßibiles qualitates dicuma
tur,non quòd ea,quæ illasfufcipiunt,aliquid paffà fint,fèd
quoniam fecundum fenfùs unaquæq; diäarum qualitatum
££ionis effèéiiua eft, paßibiles qualitates dicuntur: dula
cedo enim paßionem quandam fecwndum guftum efficit,
d �*
 -

$o L I B E R*
& calorfècundumta£ium:Similiter auiem & alie.Albee
do autem & nigredo, & ceteri colores, non fimiliter his
que diâafunt,pºßibiles qualitates dicuntur:fedboc,quòd
ipfe ab aliqua paßione innafcuntur. Quoniam enim fiunt
propter aliquâ paßionem multæ colorum mutationes,ma=
nife$um eff: erubefcens enim aliquis,rubeusfiéius eft:&r
timens, pállidus : & unumquodq; talium. Quare etiam f
quis naiura aliquid talium áccidítium,perturbationum'ue
paffus eft,fîmilem colorem ucrifimile eft eumhabere.Qgae
enim affeâio nunc in eo quòduerecundetur, circa corpus
fáéta eft,etiamfecundumnaturalem con$titutionem eadem
fiet affeétio,ut &naturalk color fimilis fit.Quæcunq;igia
tur talium accidenlium ab aliquibus paßionibus difficilè
mobilibus,et pcrmanétibus principiunfùmpferunt,pafia
biles qualitates dicuntur:fiue enim fecundum maturalem
con$titutionem pallorfit,aut nigrcdo, qualitates dicuntur,
(quales enimfecundum eas dicimur)fiue propter ægritudi
mem longam, uelpropter æ$tum aliquid tale contingit, uel
migredo,uelpallor,& nó fàcilè praetereunt,ueletiäin uita
permanent,& paßibiles qualitates iftae dicuntur:fimiliter
enim quales fecundum eaîdicimur.Quaecunq; uerò ex hk
fiunt, queficilè foluuntur, & citò tranfeuni paßiones di
cuntur, qualitates uerò minimè:non enim aliquifecundum
ipfas dicuntur quales:neq;enim quipropter uerecundiam
rubcus fiêius eft,rubeu, dicitur:neque cuipallorpropter
timorem uenit;pallidus cft,fedmagi$ eo quòd aliquidp£
fù$ eft:quare Paßiones quidem huiufinodidicuntür, Qjaa
litates uerò minimè.Similiter autem his,& fecundum ania
mampaßibiles qualitates,& paßiones dicuntur:quecunq;
enim mox innafcendo ab aliquibus paßionibus difficuliir
mobilibus fiunt,qualitates dicuntur & ipfe:utamiui, &-
1*4,
 p R AE D I C A M E N T. $t
ira,gr alia huiufinodi:quales enim fecüdum ea, dicuntur,
id eft,iracundi,atq; amentes.Similiter autem & quecunq;
alienationes non naturales, fed que ab aliquibu$, alijs ac.
cidentibus fiétefùnt difficilè prætereuntes, ueletiá ómni
no immobiles,qualitatesfünt etiam huiufinodi:quales enim
& fecundum cas dicuntur. Quecunq; uerò ab ijs quefi
cilè,& citò pretereunt,fiunt,Paßiones dicuntur:uífi quis
contriftatus, iracundiorfiat. Non enim dicitur iracundus,
qui huiufmodi paßione iracundior eft,fed magk quia alia
quid paffùs:quare Paßioncs quidem huiufinodi dicuntur.
Qualitates uerò minimè. Qjartum uerò genu, qualitae
tis eft Figura, & circa unumquodque conflans fórma.
Amplius autem adhaec reâitudo, & curuitas, & fi quid
aliud hk fimule eft: fècundum enim unumquodque eorum
quale quid dicitur. Triangulum enim,uel quadrangulum
effe,quale quiddicitur,& reétum, aut curuurn, &fecun
dum etiam fórmam unumquodque quale dicitur. Rarum
uerò, & fbiffüm, & afferuni, & leue putabuntur quia
dem qualitatem fignificare: fed aliena huiufmodi putana
tt4r j. * ádiuifione, que circa qualitatem eft: quandam *difpofitione
enim pofitionem magis uidentur partium utrumque mona
ftrare.spiffùm enim dicitur,eò quòd partes fibiipfis pro
pinque fint:Rarum uerò,eô quôd di$tent àfe inuicem: &
leüe quidem, quödin re£titudinem aliquo modo partes
iaceant:Afferúm uerô,quôd haecquidcmfùperet, illauea
rô fit inferior.Et fórtaffè alijquoque apparebunt qualita
tis modi fed qui maximè dicunturfretotfunt. Qtialitates Definitio qua
itaque fùnt, quediéte funt. Qualia uerò fùnt, quefe litatum.
cundum has denominatiuè dicuntur, uel quomodolibet
aliter ab his. In plurimis fiquidem, & fèrè in omnibus
¢ dcnominatiué dicuntur:ut à candore candidus, & à grama
- d z mati
 52. l I B E R.
matica grammaticus, & à iufiitia iufius:fimiliter &r in
alijs. Iialiquibus uerò, eò quòd nonfunt pofita qualitati
nomina, non contingit ab eisdenominatiuè dici:ut curfor,
aut pugillator, quifecundum naturalem dicuntur potena
tium,änulla qualitaie denominatiuè dicitur:non enim poa
fitafunt nomina potentijs, fecüdum quas ifii quales dicuna
tur,ficuti dijciplinis,fecundum quas pugiles, uel paleiirici
fecundum difpofitioné dicuntur.Pugillatoria enim,&p4a
leíìrica difçiplinadicitur, quales uerò ab his denomunatia
uéhi, qui ab eis efficiunlur,dicuntur.Aliquando autem &-
pofitonomine nö diciiur dcnomunatiuè id,quod fècundum
eam quale dicitur: ut, à uirtute ftudiofùs: eo enim quôd
uirtutem habeat, ftudiofùs dicitur,fèd non denominatiué á
uirtute.Nonauté in pluribus hoc tale eft.Qualia ergo dia
cuntur,quæ denominatiuéá diéiis qualitatibus dicütur,aut
commu. 1. aliquomodo aliter ab eis. Ineft autem & cótrarietasfea
cundum qualitatem: ut iuíìitiaeuniu$tia conlraria eft, &r
albedo nigredini,& alia.Similiter auté & ea, quæ fécun=
dum ea, qualia dicuntur:ut iniu$um iu$o,& albâ nigro.
Nonum omnibus autem hoc cft:rubro enim,& pallido,aut
huiufmodi coloribus,nihil cötrarium eft qualitatibu$ exia
Regula. ftentibus. Amplius:Si contrariorum alterum fierit quaa
litas,& reliquum erit qualitas: hoc palàm eft proponema
ti ex fingulis alia praedicamenta. Nam fi eft iuíìitia iniua
ftitie contrarium, qualitas autem eft iußitia, qualita* igia
tur & iniuftitia: nullum enim aliorumpraedicamentorum
aptabitur iuíìitie,neq; Ad aliquid,neque vbi, nec omnino
aliquid huiufmodi mji quale.Sic autcm & in alijs,quefea
Comm* ** cuiidum quäle fùnt coiilraria. Sufcipiunt autem quália
magk & minùs. Album enim magk & minus album ala
tcro albo dicitur,& iuííum altcrura altcro magk uelmia
114$.
 p R AE D I C A M E N T. $;
num.Sed& ipfâ crementäfüfcipiunt:cùm candidamnanq;
fit,contingit amplius candidum fieri,non tamen omnia,fèd
plura. Iu$titiam tnque f dicatur magk & minus iu{litia, Dubium 1.
poteft quilibet ambigere, fimiliter auté & inalijs diffoa
fitionibus.Quidam enim dubitant de talibu;:iu$itiam mana
que iuíìitia non multum aiunt magk & minus dici, nec
fanitatemfìnitate: minus autemhabere alterum alterofà
mitatem aiunt, & iu$titiam alterum minus altero habere
dicitur:fic autem & grammaticam, & alias diffofitiones:
quare ea, quefecundum eas dicuntur, indubitanter recia
piunt magis &rminus:grammaticior enim alter altero dia
citur: & iu$ior,& fànior:ficautem & in alijs. Trian
gulum uerò,& quadrangulum nö uidenturmagk & mi
nusfufcipere,neq; aliqua aliarum figurarum. Quecunq; A
enim definitionem trianguli recipiunt, & circuli, omnia
fimiliter trianguli,uel circulifùnt. Eorum uerô,quæ non B
recipiunt, nihilmagk alterum altero dicetur: nihil enim
quidratum mag%quin parte alteralongiu', circulus eft:
nullum enimipforü recipit circulirationem. Simpliciter
autemf utraq;nonrecipiunt propofitirationé, non dicea
tur alterum altero magk. Non ergo omnia qualiarecia
piunt magis & minus. Horum itaque, quæ prediétafunt,
nihil eft proprium qualitatis. Similia uerò, & dißimilia Commuiii.
fècundum fòlas dicüntur qualitates. Simile enim,& dißia '
$imile alterum alterinon eftfecundumaliud, nififècundum
id,quod quale eft. Quare propriú erit Qualitatis,fecun=
dum eam fimile,uel dißimile dici. At uerònondecet cona Dubium 11.
turbari, ne quk nos dicat de Qualitate propofitionem fi
cientes, multa eorum, quefùnt Adaliquid, interpofùiffe.
Habitus enim difpofitiones eorü, que ád aliquid fünt, effe
diccbamu$. Penè enim in omnibux talibus gencraadaliquid
d 3 dicum
 54. L ,I B E. R.
dicuntur,nihil autem eorum,quefùntfingularia:nam cimt
difaplina genusfit,hocipfùm quòdeft, alterius dicitur:ali
cüius enim difciplina dicitur. Eorum uerò que fingularia
fùnt,nihilipfùm quod eft alterius dicitur: ut Grammatica
non dicitur alicuius grammatica:nec Mufica alicuius mua
fica:fedfòrtè fecundum genus, & hæ ad aliquid dicuntur:
ut Grämatica dicitur alicuius difciplina,nó alicuius grama
matica:& Mufica alicuiu, difciplina, non alicuiu$ mufica.
Quapropter que fingularia quidcmfùnt, nonfùnt ad alia
quid. Dicimur autemfecundùm fingula quales: haec enim
& habemus.Scientes enim dicimur,cò quòdhabemu$ fina
gularwnfcicntiarum aliqua*, quare he crunt etiam quaa
litates, quae fingulares fùnt ,fecundum qu4saliquando &-
- qualcs dicimur: he autem non funt eorum , quæ fùnt ad
aliquid. Amplius:Si contingat idem ipfùm, & quale, &
ad aliquid effe: nihil eft inconueniens in ulrifque hoc gea
neribus enumerari.
De A&ione,& Pafsione. c AP, 1 x.
Commu. 1. Ecipit autem Agere,& Pati, & contrarietatem,&r
magk, & minus. Caleficere enim & Frigeficere
contrariafunt: & Calefieri, & Frigefieri:& Deleâari
& Contrifari:quarefùfcipüt contrarietaté,& magk &r
minus:cft enimcaleficere & magk & minu$:&r calefieri
1 1 magk,& munus: & trifhri magk,& minus. Sufcipiunt
igitur magi$,& minu3,agere,& pati:& de hk igitur hec
diétafint. Diétum eft autem & de Situm effe, in ijs que
fùnt ad aliquid, quod denominatiuè àpofiiionibus diciiur.
De reliquis uerò,ideft Quando,& vbi,& Habere,pro
ptereà,quòdmanifeflafùnt,nihil de his aliud dicitur,quàm
quæ in principio diétafunt: quòd Habere quidem fignifi
cat calceatum effe,armatum effe;Vbi uerò,ut in Lydio, in
fòro: -
 p R AE D I C A M E N T. 45

** föro: Quando uerò, ut heri:& alia quæcunq; de hk di£ia

* fùnt.Igitur de omnibus gencribus,que propofùimu, fùffa
•, ciant que diéta fùnt. '
74Î. • *• De Oppofitis. C A P. * X,
-

% ft* Dî oppofitis aütem, quoties fòlent opponi, dicendum

fir eft. Dicitur enim alterum alteri opponi quadruplia
ra citer:aut ut ad aliquid:aut ut contraria:aut ut habitus, &*
% priuatio:aut ut affirmatio,& negatio. opponitur autem
i& unumquodq; ifiorum(ut figuratim dicam)änquam adalia
ig quid quidem,ut duplum dimidio:tanquam cötraria,ut maa
j* lumbono:tanquam autemfecundum habitum&priuatioa
;* nem,ut cæcitas,& uifioitamquam uerò affirmatio, & mea
; gatio,utfedet,non fedet. Quæcunq; igitur ut ad aliquid Definitio,1
4.
r.
opponuntur,ea ipß,quefùiit, £j£ dicuntur, aut
quomodolibet aliter ad ipfâ:ut duplum dimidij, hocipfùm
} quod efi,alterius dicitur;alicuius enim duplam dicitur. Et
dißiplina difciplinato, tanquam ei quod eft,ad aliquid,opa
&, ponitur: & dicitur difciplinaipfùm quod eft difciplinati,
g c* difciplinatum dicitur quod eft oppofitum ad difciplia
mt ham:difciplinatum enim aliquo dicitur difçiplinatum, fcia
4T, licet difciplina. Quecunque ergo oppofita fùnt tamqüam
ç ad aliquid, ea ipfâ, quefiint, oppofitorum,uel alio quolia
tt, betmodo adinuicem dicuntür. Illa uerò, quæ opponun- Conclufio, 1
M, tur ut contraria, eaipfà quidem, quæ fùnt, nullo modo ad
f, fé inuicem dicuntur:contraria uerò fibi inuicem dicuntur.
|# Neque enim bonum, mali dicitur bonum, fed contrarium:
If, necalbum nigri album,fed contrarium:quare diffèrunt ab
O- inuicem he oppofitiones. Quæcunq; uerò contrariorum Definitio,11
1 talia funt,ut in quibu$ natafuntfieri, & de quibus predia
à cantur, neceffàrium fit alterumipforum ineffe,horum nia
f. hil cji mcdium. Qgorum uerò non eft neceffarium al- 1 1 1
; **.*, . d 4 t€r%η
 56 L I B E R.

terumineffe,horum omnino eft aliquidmedium:utAegria

tudo,& Sanitas in corpore animalismatafuntfieri,& mea
ceffarium eft alterumipforum ineffe animalis corpori,uel
aegritudinem,uelfanitatem. Et Par quidcm, & impar, de
numero prædicátur: & neceffe eftborum alterum nume
ro ineffe,uelpar,uelimpar,& non eft horwm aliquod me
dium,neq; egritudink etfanitatis, neq; impark atq; paris.
Quorum autem non eft neceffàrium alterumineJe, eoa
rumeft aliquod medium:ut Nigrum,& Albumincorpo=
re nata funt fieri, & non eft neceffàrium alterum eorum
ineffè corpori: non enim omne corpus uel album, uelnia
grum eft. Sed & Prauum, & Studiofùm praedicantur
quidem de homine,& de alijs compluribus:fednon eft mea
ceffarü alterum eorum ineffe ijs,de quibus predicantur:
non enim omnia aut praua,aut ftudiofafunt,fèd eft aliquid
eorum medium:ut,albi, & nigri fifcum, & pallidum,&
quicunque alij colores: praui uerò,& ftudiofi,quodneq;
prauum,neq;ftudiofùm eft. in aliquibus igiturmedijs póa
ftafunt nomina: ut albi, & nigrififcum, et pallidum, et
quicunq; alij huiufmodi colores.In aliquibus uerò nomfia
cile eft,medium eft nomine aßignare.utriufq; uerò extre
morum negatione medium definitur: ut, quod neque bo*
. 1 1 1 1 mum,neq; malum eft,nequeiu£um,neq; iniufium. Priua
tio uerò,et Habitus,dicuntur quidem circaidem aliquid:ut
uifio,et cæcitas cirga oculum.Vniuerfàliter autem dicen
do,eft inquo natus eft habitus fieri,circa hoc dicitur utrìa
que eorum fieri. Priuari uerò tunc dicimus unumquoda
que habitus fufceptibilium,quando is, in quo natuseftina
effe, uelquando illud natum efi habere, nullo modo infit.
Edentulum enim dicimu,non quodnonhabet dëtes:et cea
. cum,non quodnonhabct ujumjed quodnonhabet,quan
- do mat

_*_=-
 p R AE D I C A M E N T. 3j
do natumefthabere.Aliquaenim ex natiuitate neque dena
tes habent,neq; uifùmfednon dicuntur edítula,neq; ceca.
Priuari uerò,& habere habitum,non eft priuatio,& hæ Conclufio n
bitus.Habitus enim uifus eft,priuatio uerò cæcitas.Habere
autem uifùm,non eft uifus:neccæcum effe,cecitas.Priuatio
enim quedam eft, cæcitas: cæcumuerò effe priuari, non
priuatio eft. Amplius:Siidem effet cæcitas,& cecii effe,
í utraq; de eodem predicarentur:fed caecus quidem dicitur
homo,cæcita, uerò homo nullomodo dicitur.opponi quia
dem etiäifla uidentur,priuarifcilicet,& habere habitum,
quemadmodum priuatio, & habitu;:idem enim modus eft
oppofitionk:nam ficut cæcita* uifii opponitur,fic caecum
effe,cruifùm habere opponuntur. Non eft autem neque I II
hoc,quodfüb affirmatione, & negatione eft,affirmatio,et
negatio:affirmatio nanq; oratio affirmatiua eft:etnegatio,
oratio negatiua:quod uerò fùb affirmatione,& negatione
eft,nullaeftoratio/edres ipfe.Dicuntur autem etiam hec
effè oppofiia ad inuicem tanquam affirmatio, & negatio:
nam & inhk modus oppofitionk idem eft. Sicut enim af
firmatio ad negationem opponitur, ut quodfedet, eiquod
monfèdet:fic & res quæfùb utroque pofite funt, fcilicet
federe aliquem, & non federe, Ä
mutuò aduerfantur,
Quódautem Priuatio, & Habitus monopponantur ut Ad 1 1 1 i
aliquid,maniféìum eft: non enim dicitur idipfùm quodeft
oppofitorum : uifus enim non eft cecitatk ufùs, nec ullo
alio modo adipfùm dicitur. Similiter autem neq; cæcita*
uifionis cecitas dicitur,fedpriuatio quidem uifionis dicia
tur: cæcitas uerò uifionis non dicitur, neque wifi, cæcitaa
tk. Amplius: Ad aliquid omnia ad conuertentia dicun=
tur: quare fi cecitas eorum,que adaliquidfunt,effet,utia
quc & conuerteretur ad illud 4d quod.
-
fa; : fèdnon
5 con
58 - L I B E R.

v conuertitur:nonenim dicitur uifus,cecitatk uifus. Q t;od

autem neq; ut contraria opponantur,quæ fecundiâ priua=
tionem & habitum dicuntur, ex his manife$ii eft:contra
riorumenim,quorum nihil eftmcdiú,neceffe efi in quibus
fierinata fùnt,aut de quibus predicätur,alterum ipforum
ineffèfèmper.Eorü enim nihil mediü erat,quorü alterum
ineffèfufeeptibili ncceffarü erat:ut in ligiore,et fanitate:
&inpari,atq;pari. Quorü uerò aliquid medü eft, mune
quam neceffe?ft omni fùfceptibili ineffe alterii:neq; enim
iieceffe eft omne fifceptibile uel candidum, uel nigrii effe:
neq;frigidù,uel calidwm.Horüenim medium aliquid nihil
effè prohibet:infupcr autcm et eorum erat aliquidmediä.
jüorum alterum ineffe fùfceptibili non neceffrium erat,
preterilla quibu$ unumineft naturaliter, ut igni calidum
effe, & niiiicandidum. In bis enim determinatè ncceffe
rium eft alterum ineffe,& non alterutrum:non enim pofà
fibile eft,ignem frigidum effe:neq;niuem nigram. Qgare
omni quidemfufceptibilition neceffàrium eft alteräipfòa
rumineffe,fed folk,quibu* naturaunumincft,& his dc
terminatè unum,non altcruirwwcontingit. In priuatione
autem, & habitu, neutrum eorum, quae diäa fùnt,uerum
eft:nomenimfemper alteru* eorum ineffè fùfceptibulunca
i
: ceffàrium eft:quod enim nondwm natum eft habcre uifùm,
meq; cecum,neque uifum habens dicitur: quare non erunt
hæc,utca contraria;quorumnihil eßmedium,fedneque ut
ca,quorum aliquid eft medium: neceffàriuw enim eft alia
quándo omnifùfceptibilialterwmeorü ineffe:quandoenim
ium adhabendum uifionem natw fierit, tunc aut caecum.
aut habens uifümdicetur. Et eorwm non determinatè ala
terùm,fed alterutrum contingit:non enim neceffàrium eß
welcecum,ueluifùm habens effe,fed utrumuis contingit,
*. Ift
 P R AE D I c A M E N T. 39
^-
•Q. In conlrarijs autem, quorum aliquid mediwm eft,nune
quam neceffàriii erit omnifùfceptibili alterum ineffe : fèd
quibufdam, & hk determinatè unum, & non utrumuis
: contungit,Vnde palàm eft,quodfecundum neutrum modo*
rum tanquam contraria opponuntur ea quæ fecundii pria
uationem,& habitum opponuntur. Amplius: Inconlraa
rijs quidem cùm fit fùfceptibile, adinuicem mutationem
fieri poßibile eft, nifialicui unum natura ineft,ut ignicae
lidum: etenim famum poßibile eft languere, & candidw
nigrumfieri,& calidumfrigidii: & exftudiofo prauu*,
cr ex prauoftudiofùmfieri poßibile eft: prauus enim ad
meliores exercitationes deduäus, & doârinas, etfi ad
modicum aliquid proficiat, ut melior fit: fi certè femel
quamuismodicum incrementuwfwmpfèrit,palàm eft,qui4
aut perfèáé mutabitur, aut fatk multùm incrementwnfùe
metfemper enim bene mobilioraduirtuté fit, etiã quoda
cumque crementüfùmpferit âprincipio,quare etiam ueria
fímile eft, pleniù eum fùnere incrementum:& hoc duw
femperfit.pcrfeâè in contrarium habitumre£tituetur,niß
förté tempore prohibeatur. Verùm inpriuatione, & hae
bitu impoßibile eft adinuicem mutationem fieri:exhabia
tu enim in priuationem mutatio fit: à priuatione uerò in
habitum impoßibile eft: neque enim cæcus fiâtus aliquis,
rurfiw uidit;neq; cùm caluus fùerit, rurfùs comatu%fääius
eft:neq; cùm fierit edentulus, dentes eiiterum ortifùnt.
Qgecumque uerò tanquam affirmatio , & negatio opa vI
ponuntur, palàm eft quia nullo praediétorum modorum
opponuntur:infolis enim hk neceffàriumeftfemper, hoc
quidem eorum uerum, illud autem filfùm effè. Neq; enim
in contrarijs,neceffàrium efifemper alterum uerum effe,
altcrum autemfilfim:neq; in ijs,que ad aliquidfunt, neq;
ιη
6e L 1 B E R
inhabitu, & priuatione:ut fànitas, & languor contraria
fùnt,& neutrum neq; uerum,neq;fiJum eft.Similiter au
iem & duplum, & dimidium tanquam ad aliquid oppo=
ftafunt:& non eft eorum neutrum,neq; uerum, neq; fäl
fùm.Sedneque e4quefecüdum priuationem, & habitum
dicuntur,ficut uifio,& cæcitas. omnino autem eorü, quæ
fecundum nullam dicuntur cöplexioné, nihil neq; uerum,
neq;fi|ùm eft: omnia autem,que diâafunt,finé comple
xione dicuntur. veruntamen maximè tale hoc contingere
uidebiturinijs, que fecundum complexionê contraria dia
cuntur.Sanum nanque effe Socratem, ad languere Socraa
tem contrarium eft.Scdneq;inhisneceffàriumfemper al
terum uerum effe, & alterumfilfùm:cùm enim Socrates
fit,aliud quidem uerum, aliud autem filfum erit:cùm uerö
non fit,ambo filfafùnt:neque enim languere,neque fanum
effe ucrum eft,cùmipfè non fit omnino Socratcs. In pria
uatione uerò, & habitu,cùm nonfit omnino,neutrum uea
rum efi:cùm autem fit, nöfemper altcrum quidemuerum
erit,alterum autem fìlfim:habere nanq; uifum Socratem,
ei,quod eft cecum effe Socratem, oppónitur,ficut priuaa
tio,& habitus:& cùmfit, nö neceffarium eft alterum ue=
rum effe, uelfilfwn. cùm enim nondum fit natus habere,
utraq; filfafunt:& cùmnonfit omnino Socrates,fimiliter
quoq;filßfunt utraq;, & uifùmeum habere, & cecum
effe. Inaffirmatione uerò, & negatione, fèmperfiue fit,
'ue non fit, hoc quidem fiifùm erit, illudautemuerum.
Languere nanque Socratem , & non languere Socratem,
cùm ipfe fit, palàm eft,quoniam alterum eorum uerum,
alterum ueröfälfùm eft:& cùm non fitfimiliter.languea
re etenim cùm non fit, fiffüm eft:non languere autem,ue
rum. Quare in hk folis proprium eritjemper alterum
¢0rum
 p R AE D I C A M E N T. 6r
eorum uerum, alterum filfüm effè, quæcunque tanquam
affirmatio, & negatio opponuntur.TContrarium autem Cömunitas 1
bono quidem ex neceßitate malum eft:hoc autem perfina
gulorum induétioné palàm eft: utfanitatilanguor, & iua
ftitiae iniu$titia, & fòrtitudini iimuditas, fimuliter autem
ev in alijs, Malo autem aliquandoquidem Bonii eft con- 1 1
trarium:aliquandomalum.Deféctui enim (cùm malumfi)
fuperabundantia contraria eft, cùm fit etiam ipfà malum.
Similiter autem & mediocritas cùm utrique contrariafit,
bonum eft.Sed in paucisquis tale hocafficiet, in pluribus
uerò femper malo bonum cötrarium eft. Ampliu$:Coma 1 1 r
trariorum non neceffàrium eftfialterum fit, & reliquum
effe. Sank nanque omnibus, fanitas quidem erit:languor
ucrò non. Similiter auté fi omnes albifint, albedo quidem
erit,nigredo uerò non. Amplius:Si ei quodcft Socratem 1111
fanum effe, Socratem languere contrarium eji, non cona
tingit,fimul utraque eidem incffe: non utique continget
cùm alterum cötrariorum fit, & rcliquum effe:cùm enim
fit Socratem fanum effe, languere Socratem non erit.
Palàm uerò eft, quia circa idem aut fpecie, aut genere, v
matura habent fieri contraria, Languor nanque & famia
tas incorpore animalis natura habent fieri:albedo autem,
& nigredo,fimpliciter in corpore:iuiiitia uerò, & iniu
ftitia, in animabomink. Neceffàrium autem eft omni, vt
conlraria uel in eodem genere effè,uel in contrarijsgemea
ribu$, uel ipfa genera effe:album enim, & nigrum iu eoa
dem gcncrefunt: color enim eorumgenus eft:iu$ita uea
rò,& iniuítitiain contrarijs generibus:illius nunque Vir
tus genus eft, huius autem Vitium: Bonum uerò,& m4a
lum non in genere fùnt, fed ipfà fùnt genera aliquorum
exiííenti4.
De
6. il I B E R.
De Modis Prioris. c A p. x r.
P¤ autem alterä altero dicitur quadrupliciter. Prie |
mò quidem, & maximé proprié fecundum tempus,
fecundum quod fcilicet antiquius alterum altero,& uetu
ftiu, dicitur. In eo enim quòd tempus amplius eft,&- antia
quius,& uetu$ius dicitur. Secundò autem quod non cona
íertitur fecundum fùbfiftendi confèquentiä:ut unum duoa
bus prius eft:duobus enim exi$tentibus,moxunii effe cona
fequens eft: uno uerò exi$ente, duo effe non neceffàrium
eft:quare non cöuertitur ab uno confequëtia, ut reliquum
fit. Prius autem illud effe uidetur, quod non conuertitur
effcndi confequentia. Tertiò ueròfècundü ordinem quen
dam prius dicitur, quemadmodum & in difçiplink, &*
in orationibu;:nam in demon$ratiuk difciplink eftprius,
€r po$erius ordine: elementa enim in geometria prioa
rafùnt ordine ijs, que defcribuntur per ordinem. Sed &-
ingrammatica, elementaßllabk priorafùnt: & in ora=
tionibus fimiliter proæmium narratione prius ordine eft.
Amplius:praeter ea,que diétafunt,quodmelius, & hono=
rabilius eft,prius natura effe üidetur. Confùeuerunt etiam
multi honorabiliores , & magk dileélos à fe, priores
apudfe dicere. Sed cft penè alienißimus Priorum hic moa
duae. Modi igitur qui diâi funt de Priore, ferê hi fùnt.
videtur autem præter eos,qui diäifunt,alter effe Prioa
rk modus. Eorum enim, que conuertunturfecundum ef
fentiæ confequentiam, id quod alteri quomodolibet caufá
eft, digné prius natura dici poßit: quöd uerò quedamfiiit
huiuftodi, paläm eft. Effe namque hominem,fecundum
effentie confequentiam ad ueram de fé conuertitur ora
tionein. Nuifi hgmo eft, uera eft oratio, qua dicitur,
quia homo eft:& fi ucra cftoratio,qua dicimü,quodho
1|{Q
 p R AE D I C A M E N T. 63
mo eft,confequitur effè hominem. Et uera quidem oratio
nequaquam caufà eft,utfit res: ueruntamen res quodam
: modo caufa uidetur, ut fit uera oratio: eo enim quod res
eft,aut non eft,uera oratio,autfilfà dicitur. Quarefècuna
dum quinque modos,prius alterum altero dicitur.
De Modis Simul. C A P. XI I,

S# autem dicuntur fimpliciter quidem, & proprijß

fimè,quorü generatio in eodë eft tempore:neütrii enim
eorum neque prius,neq;po$erius eft. Simul itaq;fecun
dum tempus haec dicuntur. Natura autem fimul funt,
quæcunq; conuertuntur quidemfecundü quod eft effe con
jèquentiam, fed nequaquam alterum alteri caufà eftutft.
ufin duplo, & dimidio.conucrtuntur etenim hæc:nã cùm
duplum fit,dimidiumeft:& cùm dimidium fit,duplum eft:
fèdneutrum alteri caufà eft, ut fit. Dicuntur autem fimul
natura, & quæ ex eodem genere ediuerfò ab inuicem dia
uiduntur.Ediuerfo autem diuidi ab inuicem dicuntur,que
fècundum eandem fùnt diuifionem: ut uolatile, greßibile,
& aquaiile. Hec enim ab inuicem ediuerfo diuiduntur,
gue ex eodê generefùnt. Animal nanq; diuiditur in hæc,
uolatile,greßibile, & aquatile:& nihil horum priu3,uel
poßcrius eft, fed fimulhecnatura effè uidentur. Diuia
ditur autem & fingulumhorum infpecies rurfùs: ut uoa
latile animal,greßibile,& aquatile.Erunt ergo & illafa
mulnatura,quæcunq; ex eodem genere fecundum eandem
fùnt diuifionem. Gencra uerò fpeciebus femper priora
funt,neq; enim conuertunturfècundum effeiidiconfèqueite
tiam: ut cùm quidem aquatile fit, animal eft: cùm uerò fit
animal, non neceffe eft ut aquatile fit. Simul crgo natura
dicuntur,quæcunq; quidem cöuertunturfècundum effendi
confequentiâ, fed nequaquam alterâ alteriutfit, caufaeft:
�' £4,
 34. - L I B E R.

& ea,queex eodem genere è diuerfo diuiduntur ab inuia

cem, & fimplicitcr fimul fùnt, quorumgeneratio in eoa
dem eft tempore.
De Speciebus Motus. c A P. x 1 1 1.
Otusautemfpeciesfuntfex:Generatio,Corruptio,
Augmentì, Diminutio,Alteratio, fecundum locum
Mutatio.Alijitaq;motus palàm eft quia ab inuicem diuerfi
fünt:non enim eft generatio,corruptio, neq; augmentum,
diminutio, neq;fecundum locum mutatio: jimiliter autem
Dubium. & alij. In Altcratione uerò habet quädam dubitationem,
ne fit förténeceffàrium id quodalteratur.per aliquam rea
liquarummotionumalterari. Hoc autem non uerum eft.
Nam fecundum omnes penè paßiones, aut cöplures accia
dit nos alterari, nulla aliarum communicante motionum:
nam neq; augeri neceffàrium eft,quod per paßionemmoa
uetur, neque diminui: fimiliter autem &.in aljs. Qgare
alia præter alios motus erit Alteratio:namfi effet eadem,
oporteret id, quod alteratur, mox & augeri,uel minui,
wel quamdam aliarum motionumfequi:fednon neceffe eft.
Similiter autem & quodaugetur, aut alia aliqua mua
tationemouetur, alterari oporteret. Sed fùnt quaedam,
que augmentantur, quæ non alterantur: ut quadratum
gnomone circumpofito creuitquidem:alteratumuerò nia
hil fiâtum eft. Sic & in alijs huiufinodi: quare alij motus
fùnt abinuicem.Eft autemfimpliciter motui quidem quies
contrarium ijs uerò, que per fingula fùnt,&fingula.ge
merationi quidem corruptio,augmentato uerò diminutio,
fecundum locum mutationi, fecundum locum quies ma
zimè uidetur oppofitum effe, & fòrtè in contrárium loci
mutatio: ut eique inferius eft,eaque fùperius eft : & ei,
que fùperius eft , eaqueinftriu$eft. Reliquo ucröaßi
gnat
 P R A E D I C A M E N T. 6;
gnatorum motuum,nonficile e$aßignare quidfit cötrae
rium.Videtur auté nihilet contrarium,nifi quis & in hoc in hoc.ta,.H
fecundum qualitatem quietem opponat:aut in contrarium quo motu,fci
qualitatk, mutationem:ficut & immutationefecundum lo- licet altera
I1OnC»
cum, quietem fecundum locum, aut incontrarium locum
mutationem. Eâ enim & alteratio fècundum qualitatem
mutatio. Quapropter oppofita erit fecundum qualitatem
mutationi, fecundum qualitatem quies, aut in contrarium
mutatio qualitatk:Albumficri adid, quodeft,Nigrüfieri.
Alteratur enim in contrarium, qualitatk mutatione fiéta.
De Modis Habere. c A P. x 1 1 1 I.
H Abere autem multis modisdicitur.Aut enim tanquã
habitum & affèétum:aut aliam quamlibet qualitaté:
dicimur enim difciplinam aliquam habere atq; uirtutem.
-Aut tanquam quantitaté,quodei,qui magnitudinem hae
bet, contingit: dicitur enim tricubitamhabere magnitudia
mem, uel quadricubitam. Aut tanquam ea,que circa cora
pus fùnt:üt,ueftimentü, ueltunicam.Aut tanquam in para
te: ut in manu annulum. Aut tanquã partem: ut, pedem,
uelmanii. Aut utin uafe:ut in modio grana tritici, uelin
'■ lagenauinum.Vinum enim habere lagena dicitur:& moa
diusgranatritici.Haec enim omnia Haberedicuntur,ut in
uafe. Aut tanquam poffeßionem: Habere enim domum,
aut agrum dicimus. Dicitur etiam & uir uxorem habe
re,& uxor uirum.Sed qui nüc diétus eft modus, alienißia
mus efi eiu4,quod e$ Habere:nihilenim aliud Vxorem h4
bere fignificámu%, quàm quòd cohabitant. Fortè tamen &r
aljquidam, eius quod eft Habere,apparcbunt modi:fed
quiconfücuerunt dici, penè omnes enumeratifùnt.
categoriarum, Prædicamemtorumj;
-arijlotelu , fimù.
G. AN G
66?

AN G E L t P O L1T 1 A NI I N
IL I B R O S P E R I H E R M E—
NIAS A R G V M E N T V M.

Sed age Librum quoque aspìipuwefas infpiciamus,in quo

iam uerbâ me&tuntur. Quæcúque igituruocibusinfunt, nótae
illorumfunt, quae animo:ficutiuocum notae,ipfà quae fcribi
mus. fed nec uoces,nec litcræ tamen caedem cunétis: cùtn fint.
in animo omnibus eadem, quorú funthae fimilitudines, con
ceptiones & inanimo funt ueri expertes & falfi,quibus nomi
na & uerba refpondent: nam uerum falfumά; diuifionis eft &
compofitionis utrobique.Nomen dico,uocem fignificatuiha
bilem expofito finctcmpore:cuius pars nuila feorfiim fignifi
cat, licetáffe£tct. Cuiquidem negatio fi obftiterit, indéfini
tum,uocabitur nomé: fic aliud à nomine,quemadmodum &:
nominis cafus, Eadem & uerbi finitio, modò tempore non.
fraudetur; quod eft corum fignum, quæ de altero dicuntur,à
quo itidem indefinitum uerbtim,cafus$uerbi difcrepant.Hacc
autem feorfüm quidem fignificant, fèd non uerumtamen,ac
faffum. Qggre adorationem gergamus, quæ uox eft fignifi-*
catuihabilis, cuius etiamfeorfümi partesipfaefignificant.Nec
omnistamen oratio uerum falfumq; recipit,fèâ enunciatiua
duntaxat, quæ affirmatio primum uel pegatio cft: etiamque
prius,quàm copula nunciatur. Verbum autem fibi enunciatio
ofcit, quod etiam finitionibus adhibetur. Eftque una inter
dü cnunciatio inuocabulis pluribus, eft& in uno multiplex,
fenfus enim potius ibi refpicitur. Sed affirmatio de quopiam
negatio à quopiam quid enunciat.Nullaque omnino eft àffir
mátio, cuinon aliquâ aduerfetur negatio, quod totumCon
tradiétio dicitur. Agatur de eodem óportet, reieéta æquiuo
catione, & cauillamentis caeteris.Fitautem,ut uniuerfafia no
mina, fit ut & fingularia committantur : fed uniuerfalia nunc
uniucrfali nota, nunc particulari, nunc prorfùs nulla profe
rantur:ubinota non cft,nihil repugnant:ubi uniuerfàlés,con
traria nafcuntur, quæ fimul uëra nunquam funt: cumuera
illaeffè p9ßint, quæ his opponuntur. At cum ab angulis mu
tuo gefficiinf;£ogtradiétigfit:cuius parsalterâueräfemper,
autfaliä, Quodinfingularibus quoquè deprehenditur, etiam;
qu4
-' Š nota carentibus, Idem tamë quod affirmatum fuerat,
sa dicariab eodem conuenit,cuifuerat dedicatum.Non enim
• • _ • -- - - - - ^

affirmationiscuiufquá pluresfingulis negationes:uerajfem

, per alterutra,nificùm futurü tempus fingularia praefertim re
ipiciunt,ne fateriilludabfurdum cogamür,fortuito nihil fieri.
Nam neutrü fimul,nunquam omnino non uerum diftinétii,
$uippe uerißimum femper.Ex nomine autem,& uerbo,uelex
indefinitis,nunc utroq;,nunc alteroaffirmationes primae con
ftant,& negationes:quæ fic tamé porriguntur,ut uerbum. Eft
tertium quiddâ fit,acpraedicato adnumeretur:autuerbücerte
aliudadfit,quodinhocipfum deniq;refoluatur.Hic uerò enti
, tiationü geminatur numerus.Tum ubique diximus indefini
' ta,ponuntur,multa oritur diuerfitas,proüt negatio locum mu
tat.nam uerbaipfà & nomina quáuisloco priore cedant, mi
mime intelle&um uariât:alioquinegationesplures,affirmatio
• nis eruntunius. Verùm necumaDiale&tici interrogatio, quae
uel unü quærit de pluribus,ucl de uno plura,quare nec una re
fponfione excipitür.Nam cùm fint dud interdü feparatim ue
* ra,falfâ eadem fiiungas deprehendentur.quæcunque auté ex
accidenti,uelde uno eodemj; uelipfà interfe dicütur,nequa
uã fieri unum poffunt:nec item fi quodipfum dicitur, inerat
illi iam,de quo dicitur.Qgibus autê prædicationibus repugnâ
riæ nihil adhærefcit,& ubi uocabulis orationes dicuntur,quae
uidelicet àfeipfis,non exaccid&ti prædicanrur:& purèuerum
Profertur,& quadantenus nec tamë illud omnino eft,quodeft
in opinione. Cæterùm per modosetiam contradiáió uaria
Atur, quiuicem prædicati obtinent: ficuti fubieâi, quod reli
quü.Neceffarijdehinc illa, & pofsibilis & contingentisatque
impoßibilis multa & uaria, fed ab omnibus decantata cön
tradiâio In qua tamenimpofsibilis æquiuocationem caueas;
neceffàriumpropterca quod a&tu fit,in capitc cóftituas,
Nam difceptationem praetcreo fex illis argumen
tationibus confe&tam,qua repugnare magis ne
gatio affirmationi cölligitur;quàm du£in
terfeaffirmationes:quoniameam
'.. .. plerique Ariftotelis cffe
• ` . . . negant. -

e°s PE R t
(38

3:23}$*®®®2®
P E R I H E R M E N I A S.
A R I S. T O T E L I S
I. I B E R P R I M V S•
+

De Signis. C A P. I,

j\R1 M v M oportet conftituere, quid

£)$|fit Nomen,& quid verbwm,poíteá quid
3'|eft Negatio, & Affirmatio, & Enuntiae
$|iio, & oratio. Sunt ergo ea, quefùnt
AE`§*|in uoce,earum quefunt in anima, paßioa
Ετῆ, qu£ fcribuntur,eorum,quefùnt inyoce.
II Et quemadmodum nec liter? omnibu% eedem, fic nec
eaedeniuoces. Quarum autem heprimùm motae fünf, e£a
£m omnibus pj'iones anime funi:& quarumbefimili
iudines,res etiam eaedem. De his uerò diéîumeftin ijs,qui
fùnt de Anima:alterius enim eft negotij, Eftautem,qucma
Âmodum inanima, aliquando quidcm intelle£iusfine u£
,o,uelfiffo: aliquido autem cuiiam neceffe£ft horum al
terumineffe:fic etiam inuoce.Cirçã compofitionem enim,
¢ diuifiónem, eft ueritas, & filfitas, . Nomina igitur
ipfi,&uerba cónfinulia fùntei, qui fine compofitione,
& diuifione efi, intelleâui; ut homo, uel album , quan*
do non aliquid additur: neque enimfälfùm, neque uerum
adhuc eft.Signum autem hüius eft, hircoceruu$ cnim alia
quidfignificat:fednondum uerum aliquid,uelfilfùm, ß
iion üéi effe, uel non effe addatur, uel fimpliciter, uelßa
cundum tempus. *,
D¢
 p E R 1 . h E R M E N.
De Nomine. . c A P. 1 1.,
NĘ igitur eft uoxfignificatiua fecundum placia
tum fine tempore: cuiu$ nulla pars fignificatiua efi,
feparata. _In nomine enim,quod eft Equijerus, Ferusnia
hilperfefignificat, quemadmodum in oratione , que eft
Equus Ferus. At uerò non quemadmodum in fimplicia
bus nominibus,fic fé habet in compofitis. In illis enim
mullo modo pars fignificatiua eft:imbisautcm uidetur quia
dem/ed nulliu$ eft,/eparata: ut in eo quod eft Equifèruae,
hocquod eft Ferus. Secundum placitum uerò, quoniam
naturaliter nomen nullum eft,fed quando fit nota: quoniã
defignant & illiteratifoni,utjerarum: quorum nullus eft
nomen. Non homo uerò non eft nomen.At uerò necpoa
fitumnomen eft,quo illud oportcat appellare:neque enim
oratio,neque negatio eft:fcdfit nomen infinitum,quoniam
fimiliterifi quolibet efi,& quodeft,& quod non eft.Ca
tomk autem,uel Catoni,& quæcumquetaliafunt, nonfùnt
nomina,fedcafù nominis. Ratio autem eius eft,alia tamen
fùnt fecundumfeipfâ: quoniam cum Efi,uel Fuit,uel Erit,
neque uerum, nequefalfùmeft, nomen uerò fèmper: ut
Catonis eft, uel non eft: nondum enim aliquid uerum dia
cit, aut filfùm. - . -

De Verbo. C A P. I I I.
Erbum autem eft, quod confignificattempus , cuius
nulla pars fignificat extra: & eftfemper eorii, que
de altero prædicantur,nota. Dico autem quoniam coma
;
f.
/ignificat tempus:ut curfùs quidem nomen eft,Curritues
75 uerbum:confignificat enim nunc effe. Et femper eorü,
que de alterodicitur,notaeft:ut eorum, que defùbigito,
áelim fùbieéto fùnt. Non currit uerò, & Non labo _*

ά rat,nón wcrbwmdico.Confignific4tenimtcmpu$,& feme'.

¢ 3 pcr
 - - - - - - - _

•' L I B E R. : T.
per in diquo eft. Diffèrentie autem huic,nomen pofitum
nó eft,fedinfinitum uerbum fit: quoniamfimiliter in quo*
libet eft, & quod eft, & quod non eft. Similiter autem
& Curret,&r currebat: non uerbum eft,fed cafus uerbi.
diffèrunt auté á uerbo,quòdhoc quid: prefenscöfignifi
cat tempus,illa uerò id quod circumcirca eft. Ipfa igitur
fècundäfedita uerba,nominafùnt,& fignificant aliquid:
conftituit enim qui dicit intelle&um,& quiaudit;quiefcit.
sedfiEfi,uel Noneft,nondum fignificat:neque enim fe
gnumeftrei Effe,uel Non effe.Necfi hoc ipfùm Eft,purâ
dixerk:ipfùm enim nihil eft:confignificat autem compoffe
tionem quamdam,quamfine compofitk non eft intclligere.
De Oratione. C A P. II I I.

Oj autem eft uoxfîgnificatiua,cuius partiumalia

quidfignificatiuum effeparatum, ut diáio,fe{non
at affirmatio, uel negatio.Dico autem, ut Homo fignjfia
cat enim aliquid:fednon quoniam eft,aut non eft:fed erit
affirmatio,iielnegatio,fi qùid addatur.Sed nonumabomia
nisßllaba. Neque enim in eo quod eft Sorex,Rexfignifia
cat,fèd uox nünc eft fòlùm. in duplicibum uerò fignificat
quidem aliquid,fednonfecundiife,quemadmodü diâü eft.
Èft auté oratio omnk quidá fignificatiua,nonficut infirue
mentum,fèd quemadmodum diéiam eft,fècundiiplacium.
Eniitiatiuã uerò nó omnk, fed illain quauerü, uel fila
fùmgft,non autem omnibus ineft:ut Deprecatio,oratio
quidë eft,fedneque uera,neque fiifa.Caetera igitur relin
uátur:rhetorice enim, uel poëticæ conucnientior eß cöa
áeratio: Enuntiatiua uerò præfentk eft fpeculationis.
Eft autem una prima oratio cnuntiatiua,affirmatio,dea
Conclufio, inde negatio: alte uerò omnes coniunéìione une. Ne
ceffe£ft autem omnem enuntiafiHam oratioIIcim, ex
-
*t:
CIIG
-

^
 -» •

pE R I H É R Μ Ε Ν. 7*
èffe,uel ex cafù uerbi.Etenim homink ratio, fi non adda
tur,autEft,aut Fuit, aut Erit,aut aliquidhuiufinodi, nona
dum oratio enuntiatiua eft. Quare autem unum quiddam
eft, & non multa, Animalgreßibile bipes : nonemineö
quödpropinquè dicuntur,unä erit, Eft certè alteriushoc
traäare negotij. Eft autem una oratio enuntiatiua, qua
$num fignificat,uel coniunétione ulla: Plures autcm, que
plura,& non unum,uel inconiumété. Nomen igitur, &
Verbum,diâio fitfolùm: quoniam non eft dicere, fic alia
quidfignificantem,uoce enuntiare,uel aliquo interrogan•
te, uel non, uerùm ipfò profèrente. Harwm autem haec
quidemfimplexeßenuntiatio:ut aliquiddcaliquo,uel alia
quidab aliquo, Hæc autem ex his coniunóta , uelut oratio
quaedam iam compofita.E$ autéfimplex enuntiatio: uox
fignificatiua de eo,quod eft aliquid, uel non eft, quemada
modumtempora diuifà fùnt. Affirmatio uerò efi enuna
stiatio alicuiusde aliquo. Negatio uerò cnuntialio alicuit%
• ab aliquo. Quoniam autem enuntiare eft , & quod eft,
non effe:& quod nó eft,effe:& quod eft,effè: & quodnó
eft,nón effe:& circa ea qu£ extra praefenstempus funt.
similiter,omne utiq; contingit quod quisaffirmauerit,nea
gare: & quod quâ negauerit, affirmare. Quare maniféa
fiiì eft quoiiii omniaffirmationi, oppofita eft negatio:&
omninegationi,affirmatio. Et fit hoc cótradiétio, affira
matio & negatio oppofite. Dico auté opponi, eiufáem
de eodem:non autem equiuocè, & quaecumque caeterataa
lium contrafophi$ica* dctcrminauimus importunitates.
De Subiectis, & Prædicatis enunæ
tiationum. * * : *c Ap v. De oppofitio
nibus,& enü
^Voniam autem fünt haec quidem rerum uniuerfalia, tiationum le•.
Q% ucrò fìngularia. Dico quię Vniuerfale, quod
c 4 de
gibus.
 7* IL I B E R. I.

de pluribu* prædicarinatumcft:Singulare uerô,quodnó:

ut homo quidé uniuerfàle eft:Plato uerò eorum, quaefùnt
fingularia. Neceffe eft autem enuntiare cùm ineft alia
quid,aut non:aliquando quidem alicui eorum, que uniuer
jàliafùnt:aliquando autem alicuieorum,quefùntfingulæ
contrariae. ria. Si ergo in uniuerfàliuniuerfàliter enuntiet quk,quoa
niam eft,aut nö eft,cótrariæ enuntiationes erüt.Dicò aua
tem in uniuerfàlienuntiare uniuerfaliter: ut,Omnis bomo
albus e$t,Nullus homo albus e$t. Qttádo auté inuniuerfa- |
libus nö uniuerfaliter,nonfùnt cötrarie. Qge autëfigni
ficantur, eft effe aliquando contraria. Dico autem non
uniuerfàliter emitiare in ijs,que uniuerfaliafunt:ut,Eftal
bus homo: Non e$albu$ homo. Cùm enim uniuerfaie fit
Homo,nöuniuerfaliterutitur enuntiatione:omnisnamg,
Regula uni- non uniuerfàlefignificat/ed quoniãuniuerfàliter. lnto
uertalis uerò quòdunuerfàle predicátur, id quod eft uniuerfali
ter predicare,non e$uerum. Nulla enim affirmatio uera
erit, inquauniuerfale
: ut,Omnk homopraedicatum, uniuerfàliter predi.
eft Omne animal. •

Contradiâo- c4tur: tJt, ft l. Opponi au

r12e. tem affirmationé negationi dico contradiâoriè, que uni- |
- - -

uerfaliter fignificat ei, que non uniuerfaliter: ut,omni;

homo albus eß: Non omnishomo albus eft: Nullus homo
contrariae. albus eft:Aliquis homo albu$ eft. Contrarię uerò uniuere
falem affirmationê,& uniuerfàlem negationem:ut,omni;
homo iu$tus e$:Nullus homo iu$tus eft.
Cótrariae nú- De Regulis Qppofitorum, c A P. vi.
quàmfimul Vocircabas quidê impoßibile eftfimul effe uerat.
ucrac, $ię uerò oppofitas, contingit aliquando in eodem
fimul effe ueras:ut,Non omnk homo album efi:ey Aliquk
homo albu3, cf. „ Quæcunq; igitur contradiéîiones üni,
uerfàliumfùnt uniuerfaliier; neceffec$ alteram effé ue
3 £r4#,
 p E RT H E R M E N. 7$

ram,uelfiifam:& quecunq;infingularibus fùnt:ut;Soa

crates albus eß:Non e$ Socrates albus. Quecunq;aua
temin uniuerfalibus non uniuerfàliter, non femper hæc
quidem uera e$t, illa ueröfälfà. Simul enim uerum e$t die
cere,Quoniam eft homo albus:&, Quoniam non e$hoa
moalbus:&,Efthomo pulcher:&, Nö eft homopulcher.
si enim turpis eft, mone&pulcher:&fi fitaliquid, nona
dumeft. Videbitur autemfubitò inconueniens effe:ica
circo quoniamuidetur fignificare hæc,None$ homo ala
bus:fìmul & hæc, Nullus homo e$ albus. Hec antem
neque idemfignificat, neque fimul neceffàriò. Manife
ftuin eft autem, quoniam unanegatio uiiius affirmationk
eft:hoc enim idem oportet negare negationem,quod affira
matio affirmauit,& de eodem,uel de aliquo fingularium,
uel de aliquo uniuerfàlium ut uniuerfàliter, uel ut non
uniuerfàliter:dico autem, ut, Eft Socrates albus, Noneft
socraies albus. Si autem aliud aliquid de eodem, uel de
alio idem, non eft oppofita,fèd erit ab eadiuerfà. Huic
uerò que eft, omnishomo albu, eft,contradiâio eft illa,
que e$t,Non omnk homo albus efi. Illi uerò quæ e$, Alia
quis homo albus e$, illa que eft, Nullus homo albus eß.
illi autemque e$,E£homo albus,illa que eâ,Nonefthoa
mo albus.T Quoniam igitur una affirmatio uni negatio Epilogus.
ni opponitur contradiétoriè, & que funt hæ,diâum e$:
& quoniam contrarie alie,& quefùnt ille, diâumeft:
& quoniam non omnk uera uel filJa contradiäio,&
quare,&r quando uera,uelfilfa.
- É Affirmatione,& Nega*
tione una. - C A P. I V I. I.

V* autem Affij natio,& Negatio eft,quae unum de

unofignificat, uel cùmfit uniuerfale miniucrfaliter,
c 5 wel
 74. L- I B. E R . I.

uel nö fimiliter:ut,omnis homo albtts eft,Non oinnk hoe

mo albus e$t:Eft homo albus, Nomefi homo albus. Nullus
homo albu$ e$,Altquis homo albuse$,fi Albii unię fignia
ficat.Sin uerò duobiis unum nomcn pofitwm eft,cx quibus |
non efl unwM, non eft una affirmatio, neque una negatio: |
wtfiquk ponat hoc nomen Tunicahomini , & eques &* |
dicat,Tunica alba eft:haec non e$umaaffirmatio, nec una
negatio.Nihil enim {diffèrt hoc, quàm dicere: E$ homo ea
quus,albus.Hoc auté nihildiffért, quàm dicere, E$ homo
, albus,& eíí equus albus. Si ergo hæ multafignificant, &r
fùnt plures: maniféÉwn eft quoniam & prima uel multa,
• uel nihilfignificat:neq;enii eft aliquis, homo equus.
Crollarium Qgare nec inbi* mfceffè eft hanc contradiäionem uea
ram,illam uerò fìlßm effe.
Régula, 1
De Futuris cótingcntibus. c A P.v τ ττ.
IÈ ijs ergo quefùnt,& quæfátafunt,neceffe eft affira
mationem,uelnegationemueram effe,uelfijam. Ac in
- uniuerfàlibus quidem uniuerfaliter, fèmperhanc quidem
uerôillam uerò fàlfàm effe, & in his quaefingulariafunt,
quemadmodum diäum e$t. In ijs uerò quæ in uniuerfàlia
busnon uniuerfàliter dicuntur, nonneceffe. Diâumeft
1 1 autem & de his. Infingularibus uerò, &r fiituris, non
fimiliter. Namfomnis affirmatio, & negatio uera, uel
fìifa c£:& omne neceffe eft effe,uel non effe: quarefihic
dicat fiturum effe aliquid, ille uerò non fùturwm dicat
hoc ipfùm manife$um eft, quoniam,neceffè eft uerum dia
cere alterum ipforum, fiomnisaffirmatio, uelnegatio
uera, uelfilfa eft: utræque cnim non erunt fimul in talia
bur. Nam fuerum eft dicere,quoniam album,uel non ala
bum:neceffè cft effe albam,ueinon album.Eftffeftalbum
uelnon album, uerü crat affirmare, ucl negare. Etfinon
«ft,
 P ERI H E R M E N. 7$
\ •ft,fììfìndicit : &fifijfimdicit, non eft: quare neceffè
Ni eftauit affirmationem, aut negationem ueram effeuelfila
j fam.Nihil igitur neque eft, nequefit, nec áfòrtuna, nec
■
$ utrumlibet, neque erit, neque non erit:fedexneceßitate
§. omnia,&rnom utrumlibet. Aut enim qui dicit,uerus eft:
# aut qui negat, Similiter enim uel fieret, uelnon fieret:
'|| utrumlibet enim nihil magk fc, uel non fic fe habet, uel
M. babebit. Ampliusautem,fî eft album nunc, uerwm erat
i. dicere prius,quoniam eritalbum.Quarefemperfiituerä
dicere quodlibet eorum que fiéta fùnt, quoniam eft, uel
erit. Si autem femper uerumfùit dicere, quoniam eft, uel
erit : non poteft hoc non effe, uelnonfütiirum effe.Qgod
autem non poteft non fieri, impoßibile eft non fieri. Et
quod impoßile eft non fieri, neceffè eftfieri. Omnia igia
tur,quefiiturafùnt, neceffè eftfieri. Nihil igitur utruma
libetneque àfòrtuna erit:namfíáßrtuna,non ex neceßi*
tate. At uerô nec quoniam neutrum uerum eft, dicere
contingit:ut quoniam nequeerit,neque non erit. Primwn
enim cùm fit affirmatio fija: negàlio non ueraerit. Et
cimbecfiifafit, contingitâffirmationemnon ueram effe.
Adhecfi uerùm fit dicere, quoniam album eft, & iiiaa
gnum:oportct effe utrumque.Si uerò erit cras,oportet,fia
re cras. Siautem neque erit,neque non erit cras, non erit
wtrumlibet: ut,Eft nauale bellum: oportetenim nequeficæ
ri nauale bellum,neque non fieri. Quae ergo contingunt
inconuenientia haecfunt,& huiufmodi alia:fi omnisaffira
tmationis,& negationis,uel in ijs,quein uniuerfalibusdi
cuntur,ut uniuerfaliter,uel in ijs, quefuntfingularia,ne
ceffe eft oppofiirum hanc quidcmiucram effe,illam uerô
i* fiifám. Nihil autem utrumlibet effe in ijs, que fiunt: fed
j* omnia effe,&ficri cxneceßitatc.Quarentquc cofüita
re;
 ' L I B . E. R . I.:

re oportebit,neque negotiari: quoniam fihoc quidemße

cimus,erit hoc:fi uerò non hoc, non erit hoc.Nihul enim
prohibct,& in annum decies millefimum, hunc quidem di
cere, hoc jüturum cffe: illum uerò non dicere. Quare ex
neceßitate erit, quodlibet eorum uerumerat dicere tunc, |
At uerò ncc hoc différt , fi aliqui dixerint contradi&tioa
mcm , uclnon dixcrint. Manife$tum enim quödficfè hæ
bcnt res, etiam fi non hic quidcm affirmauerit, ille uerö
megauerit.Non enim propter negare, uel affirmare, erit,
uel non erit: ncc in dccics millefimum annummagis quàm
in quantolibet tempore. Quarefi in omni temporejicfe
babcbat, ut alterum uerè diceretur:neceffe erat hoc fieri.
Et unumquodque corum que fiunt,ficfemperfe habebat,
ut ex mcceßitate fieret. Si enim uerè dixit quis, quoniam
erit, non poteft non fieri.Et quodficium eft, uerum erat
dicerefemper, quoniam erit. Si quidem haec impoßibilia
fünt: uidcmus enim effè fùturorumprincipium, & ab eo
quod confültamus, atque aliquid agimus, & quoniam eft
omnino in ijs, quenonfèmper aéiufùnt,effè poßibile, &
non effefimiliter: in quibux utrunq; contingit, & effe,&
non effe. Quare & ficri,&nófieri, & multanobismae
mififlafuntficfe habentia: ut quoniam hanc ucstcm poßia
bile eftincidi, & non incidetur.fedpriu% exteretur.Simia
literautcm &non incidipoßibile eft:non enim effet cam
prius exteri,nifipoßibile effet non incidit.Quare quodin
alijs generalionibus, quæ fecundum huiufinodi potentiam
dicuntur. Manife$tum igitur eft, quoniam non omnia
ex neceßitate uel funt, uelfiunt. Sed alia quidem utruna
libct: & nihil magk uel affirmatio, uelnegatiouera eft.
Alia uerò magis quidem,& inpluribus alterum:fedcon
tingit fieri & altcrum, 4ltcrumucrò minimé. Igitur
effe
 -

fuii; p E R I H E R M E N. 77

§. effè quod eft,quando eft,& non effe quod non eft,quando

a non eft,neceffe eft.Sed non omne quod eft, ncceffe eft effe,
g nec quod non £f,neceffeeft non effe. Non enim idem eft,
` omne quod effeceffriò effe, quando efi: & fimpliciter
„ ex ncceßitate effe. similiter autemg in eo quodnon eft.
lij Et in contradiétione eadem ratio eft.Effe quidem,uel non
i effe omne neceffe efi:& fiturum effe üeliion.Non tamen
'I diuidentem, dicere alterum neceffàrium. Dico autem
[4ft;
' ut neceffe eftfiturum effe bellumiiauale cras, uelnonfia
: turum effe. Sednon fùturum effe cras bcllum mauale, mea
ceffe eft,uelnon fuurum effe:fiuurum autem effe uelnon
' effe, neceffe eft. Quare cùm fimiliter orationes ueræ Conclufio.
; int,quemadmodum & res: manife$um eft quoniam quaea
!
cumque ficfehabent, ut utrumlibet fint,& contrariacona
- - - -* - - -
-

, tingant, neceffe efifimiliterfehabere & cótradiâionem:

; quod contingit in js,que non femperfunt,uel nomfempcr
non funt. Horüm enim neceffe eft alteram partem con
:
l*,
tradiéiionis ueram effe, uel fàlfam: non tamen hanc, uel
illam,fed utranlibet : & magis quidem ueram alteram,
$íí noiìieiiim ueram
eft, quoniam non uel fìii.
eft ncceffe Quare manijiium
omnis affirmationis, uel nce
'* ' giiionis oppofitarum, hanc quidem ueram,illam aua
$ tem fijam effe:non enim quemadmodum in ijs,
? quefùnt,ficfe habent & in ijs,quæ non
# funt quidem, poßibilibus taa
fº, meríeffe, uelnom cffe: Scd
V. - quemadmodum dia
AM &tum eft.
f| -

# Primi libriPcri Hermenias

} . . . , , , Ariftotelis finis.
' .. - PE R.
 P E R I H E R M E N I AS
A R. 1 S T O T E L l S
IL I B E R I I.

De Enuntiationibus infinitis. c A P. t.
Conclufio. È voN I A M autem eft affirmatio de alia
7®\\\
T*
quofignificans
eft, aliquid
uelinnominat hoέautem uel
um : unumautem nomê
oportet
ɧ<…] effe, & de uno, id quod eft in affirmatione,
(nomen autem diétum eft, & innominatu^ prius: Non !
homo enim nomen quidem non dico,fèd nomen infinitum:
unum enim fignificât aliquomodo infinitum nomen: quía
admodu* &' Non currit, non uerbum,fedifinitum uera
bu^)erit omnk affirmatio, & negatio,uelex nomine &
uerbo,uel ex infinito nomine & uerbo. Preter uerbâ au
tem nulla affirmatio,uelnegatio eft.Eft enim,uel Fuit, uel
Erit,uelFit,uel quaecüq; alia huiufinodiuerba,cx ijs funt,
quepofiafint:onfigiificanteniìtempus. Quare pri- !
ma eft affirmatio & negatio,Efthomo, Non eft bomo:
Eft, fècundú d inde,Eft nó homo, Non eft nóbomo.Rurfù,,Eft omnis ;
adiacés eft,cúhomo,Non eft omnis homo:Eft omnk non homo,Non eft ;
praeteripfum
aliud prçdica omnk nonhomo.Etin ijs, que extrinfècu, fünt, temporia
tum nö eft:ut bu4 eadem ratio eft. Quando autem Eft tertiwadia
homo eft.
Tertiumadia
cens praedicatur, dupliciter dicuntur oppofitiones. Dico
censeft, cùm
autem,uteftiuftu s homo:Eft tertiit,dico adiacere nomen,
præter ipfum uelucrbum in affirmatione. Quare ob idipfùm quatuor
aliud apponi erunt ille, quarum due quidem adaffirmationem &- nea
tur: ut homo
eft animal.
gationem/e babebätßciindiconfèqùêtiâ, ut priuationes:
- * dwg
 P £ R I . H E R M E N. 79
Ý duæ uerò minimè. Dico autë quoniam Eft, aut iu{lo adiæ
cebit,aut iniu$to,quare etiä negatio:quatuor igitur erät.
I! Intelligimus uerò quod dicitur ex ijs, quefubfcriptafùnt.
Simplices.
A.Homo iuftus eft
-• . , •• • Priuatoriæ.
c.Homo iuftus non eft,
c.Homo iniuftus A.Homo iniuftus :
AM - non cft - - - ** cft,' . .'.' -

ię ' '' Infinitæ. ' * * * -

A, c.Homo non iuftus : ' A.Homo non iuftus ''

# non eft ' ' ' ' ' ** eft. ° . ;
β vniuerfàles & particulares affirmatioiies' ' '
1$ & negationcs. : ** , - - -

* ~ Simplices.
. - - -

„ A.Omnis homo eft ' ' c.Non omnis homo

„ iuftus ' eftiuftus.
:{ - Iafinitae. ' .

; c.Non omnis homo , A.Omnis homo eft

íj eft non iuftus non iuftus. *
ij Eftiu£lus homo: huius negatio eft, Non eft iuftus hoa
„ mo, Eft noniu£us homo:huius negatio eji, Non eft non
à iu$us homo. Eft,enim hoc inloco,& Non eft,iuíío &*
, non iußo adiicet. Haec igitur,quemadmodum inrefolutia
j uk dicium eft,fkfunt diffofiia. Similiter autemfe ha*
„ bebunt etfi uniuerfalis nóìnk fit affirmatio: ut, Omnis
j efi homoiufius:negatio.Nó omnk eft homoiuiiu;oiuii ,
§ eft homo soniufiig, Non omnis eft homo nomiuííus, sed
nonfirulitcr angulares ueras effe contigit.Coiuiiigit au* Regulas ,
tcm aliquando:hae igitur due oppofite fùnt. Alic autem
due ad Noii homo, quafifubieétum aliquod additum: ut,
2: Effiúu,
'^ wow honio , Nön eft ifniijm
* <$
homo:Eftiu§u$
non
 8o IL I B E R I I.

iu$u$ nonhomo,Noneft moniußus non homo.Plures aua

tcm hk non erunt oppofitiones. Hae autem extra illas,
ipfe fecundum fe erunt, utnomune utentes eo, quod eft
iii 1 Non homo. In quibus uerò Eft non conuenit, ut in eo
quodeft Currere, uel Ambulare: idem ficitfic pofitum,
ac Ji EJt adderetur: ut, currit omnishomo, Non Currit
omnk homo:Currut omnis non homo, Non Currit omnis
non homo.Non enim dicendum eft, Non omnis homo:fed
Non, negationem ad id quod eft Homo addendum eft:
Omnis enim non uniuerfale fignificat, fed quoniam unia
verjaliter. Manifé$um eft autem ex eo,quod eft Cura
rit homo,Non Currit homo:Curritnonbomo,Non Cura
rit non homo. Haec enim ab illis differunt, eö quöd unia
uerfaliter nonfùnt : quare omnis, uel Nullus nihilaliud
confignificat, quàm uniuerfaliter de nomine vcl affirm4a
tionem, uel neg4tionem: ergo &religua eadem oportet
v apponi. Quoniam uerò contraria j negatio ei, que
efh Omne eft animaliuäum illa, que fignificat, quoniam
Nullum eft animal iu$tum: he quidem manif $um eft,
quoniam nunquam erunt neq; uerefimul, neq; in eodcm.
Hk uerò oppofite,erunt aliquando:ut, Non omne ani
maliufium eft,&,Eft aliquod animaliußum. Sequuntur
verò & he.cam quidem,que eft, omnis efthomó nó iua
fui, hec,Nullu,homo effiuíú: illam uerò que eft, Ali
quk £ff bomo iu$tus,oppofita,quoniam Non omnis homo
v 1 eft non iufius:neceffe eft enim áliquem effe. Manife$tum
•ji autem etiä quöìiìinfingularibus,ffuerüeftiiicrro
gatum negare,quoniam & affirmare uerü eí:ut,Putas'ne
Soçrates fàpiës eft:Non Socrates igitur eftnonfapiës. In
guiucrfalibus uerò modò eft uera , que fimilitérâicitur.
Vcra akténegatio c§:ut,Putas?ie omnk bomo fapiës eft?
-..
- ' ' ' * Nom.
 -;

P E R I H E R M E N. 81
Non.omnk igitur homo nonfapiens eft:hoc enimfijfùm
eft,fèd, Non igitur omnis homo fapiens eft,uerü eft.Haec
enim oppofita eft, illa uerò contraria. Ille uerò fècuna Dubium,
dum infinita contraiacentes nomin4 & uerba (ut in eo
quod eft Non homo, uel Non iufius) quafi negationeslfia
me nomine & uerbo eße uidebuntur,fednonfùnt:femper
enim uel uerä,uelfilfam effe neceffe eftnegationem. Qui
uerò Nom homo dixit,nihilmagk,quám qui dixit Homo,
fed etiam minus, ueru£ uelfilfisfiiit,fimon aliquid addae
tur. Significatautem, Eft omnis non homo iu$us, nulli V 1 I

aliarum idem, nec huic oppofita, que eft, Non eft omnis
non homo iu$tus: ea uerò quæ eft, Omnis non iu$tu$ non
homo eft:illi quae eft, Nullùs eft iufius non homo,idem fa
gnificat. Tranffofita uerò nomina, & uerba idem fignia
ficánt:ut.Eftalbus homo:&, Eft homo albus. Namfihoc
non eft, eiufâem multe erät negationes.Sedoftenfùm eft
quödumauiiius eft.Eius enim que eft,Eft albus homo:nea
gatio eft,Non eft albu, homo;eius autem que eft, Efthoa
mo albus,finon eadem eft eique eft,Eft albu, homo: erit
negatio, uel ea que eft,Non eft nó homo albus:uel ea quæ
eft,Non eft homo albus. Sed altera quidé eft negatio eius,
que eft,Eft non homo albus: alteri uerò eius quae eft,Eft
albus homo. Quare erunt duæ unius. Qgomiam igitur
tranfpofito nomine & uerbo eademfit affirmatio,& nca
:
m.
gatio, manife$tum eft.
tiationibus.
-

De coniunétis & diuifis Enune

C A P. I I.
{Conclufio i.
T uerò unum de pluribus,uel plura de uno affirma
3! re, uel negare, nififit unum aliquid, quod ex pluria
j/ bus fignificatur,non eft affirmatio, uel negátio una. Dico
§ autcm unum: nonfi unum nomen pofitumfit, nonfit au
t€m?
W
 * $z IL I B E R l I.
tenunw aliquid ex illis:ut hom9 eft fórtaffè & animal,
cr bipes,& manfùetum:fed ex bisunwm fit: ex albo aua
tem,&r homine & ambulare, non fit unum. Qui fre necfî
unum aliquid de his affirmet aliquk , erit affirmatio una,
fed uox quidem unu; affirmationes ueròng!*:!ec fi de
ìno jiajedfimiliter piures. Si ergo Diale£tica interro
guioreffonfionis eft petitio, uel propofi:io:iis, uel altea
jus páscóntraditionis, propofitio uerò çontradictio*
nis eft unius pars: non erit ut14 refponfio ad haec , neque
enim interrógatio eft unt, nec fifit uera, Piétur; cft aua
teme his in ropicis. siinul autem manife$tum eft • quo
nium ncc hocipjùm, Quideft, Dialeäica interregati•
eft : oportct eiiin datum effe cx interrogation£ £ligere,
jìrami uelit contradiétionis partcm enuntiare : fed opor
tetintcrrogantem determiiiire, utrum hoc fit bono •am
geftio, * non hoc. Qgoniam uerò haec quidcm predicantur com*
pofita, ut unum omie praedicatumfit, eorum tu£ extrâ
predicuntur:alia uerô non, que eft différenti£ , De bo=
irinccniin uerum cft dicere & feparatim animal » & fè
p ratim bipes:& hæc ut unum: & hominem}& album,
ά-Haec utünum,fed non fi citharædus eft,& bonus:etit
Conclufio. rt citharxdu bonus. Si enim quoniam alterutrum dicia
§„„, poni tur,& utrum4; dicetur, multainconuenientia erunt, De
Âï'όζ homine ciiinuerum eji , & bominem & album dicere:
guod c$lo- qure & omne. Rurfiw fialfiumipfit,&omne: qu£
;íí ări, homo albus, albus : & hoc in infinitum. Etrurfùs
ÄÜã muficus albus ambulans:& haec eadcm frequcnter implia
citi. Amplius:si Socrates,Socrates eft,& homo:& So*
crates,socrates homo:etfi homo & bipes,crit homo bie
pes. Quoniam igiturfiquis fimplicitcr dicat complexio
iiesficri, multaaccidit diccreiitionucniciitia, manifiilus
* eft,
 p E R I H E R M E N. 8;
eft. Quemadmodwm autem ponendum fit, nunc dicamus.
Eorum igitur, que predicantur, & de quibus praedia Regular
cariaccidit, quæcunq; fecundum accidens dicuntur uel de
eodem,uel alterum de altero,haec non erunt unum:ut, Haa
mo albus eft,& muficus:fed non eß idem Album,& Mua
ficum : accidentia eiiim fùnt utraq; eidem. Nec,fi Album,
mufcum uerwm cft dicere, tamen erit Album muficum
unum aliquid:fecundùm accidens enim albwn muficum:
quare non erit album muficwn unum aliquid. Quocirca
ncc citharædus bonus fimpliciter,fed animal bipes: non
enim fùntfecuiidum accidens. Amplius:Nec quæcumque Regula 11
infùnt in altero:quare neq; albumfrequenter,neq; homo,
bomo animal eft uel bipes; infùnt enim in homine animal, Concl.I 11
& bipes. verùm eft autem dicere de aliquo & fima
pliciter: ut,aliquem hominein,hominem : aut,aliquem al=
buw bominem,hominem album. Nonaiitem femperfèd Reg 11 1
quando in adiecto quidem aliquid oppofitorura ineft,quod
confequitur contradiäio,non uerumfedfiifum efi: ut hoa
munem mortutum, hominem dicere. Qgando autem non
ineft, uerun eft. Anetiam quando ineft, fèmper non ue* Quæftior 1
rum eft: quando uerò non ineft,nonfemper uerum eft:ut,
homeru5 eft aliquid, ut poëta: ergo etiam eft,an non jea
cundum accidens enim prædicatur Eft, de Homero, quoa
niam eft poëta:fèdnonfècundum fè praedicatur de Homea
ro quoniam eft. Quare in quibufcumque praedicationia Reg. 11 11

i
;

;.
ά
bu$ neque contrarietas ineft,fi definitiónes pro nominia
bu4 dicantur, & fecundwmfe predicantur,& non fecuna
dum accidens,& inhk aliquid, & fimplicitcr uerüherit
diccre. Qgodautem non eft, quoniam opinabile eft, non
eft uerum dicere effe aliquid. opinio enim eius eft, non
quoni4m eft,fed quoniam non eft,
Dc
84 l 1 B E R I I.
De enuntiationibus modorum, Pof
fibilis,Contingentis, Impofsibia
1is,&{ Neceffarfj. c A P. I I I,
ls uerò determinatis perfpiciendum cft quemadmo=
H dum fefe habent affirmationes & negationes adfe |
inuicem:eae fcilicet quae fùnt de Poßibilieffe,& non Poßia
bili:& de Contingenti,& non cötingenti,& de Impoßia
bili & neceffàrio.Habent enim aliquas dubitationes:Nam
fi eorum,qüe compleétuntur, ille funtfibiinuicem oppo=
fte contradiétiones, quæcunquefecundum Effe, & Non
effe,diffonitur:ut eiu«, que eft Effèhominem: negatio eft
Non effè hominem:non ea,que eft, Effe non hominem: &r
eiu,qüe eft,Effe albumhominem: negatio eft, eaque eft,
Non effe album hominem:fed non ea que eft,Effe nonale
bum hominem. Si enim de omni aut affirmatio, aut neg*a
tio eft, lignum erit uerum dicere effe non album homia
mem.Quodfih echoc modo & quibufcunque Effe nóad
ditur,idemficict id quod pro Effe,dicitur:ut eius quae eft,
Homo ambulat,non haec, Ambulat non homo,negatio erit:
fed haec,Nó ambulat homo.Nihil enim différt dicere,Ho
minem ambulare,uel Hominem ambulantem effè, Quare
fi hoc modo ubiq;,& eius que eft.Poßibile eft effe,nega
tio erit, Poßibile eft non effe:fednó eaque eft,Nonpoßi
bile eft effe.videtur autéidem poffe,& Effe,& Nö effe.
Omne enim quod eft poßibile diuidi,uel ambulare:& n5
ambulare, & non diuidi poßibile eft. Ratio autem eft,
quoniã omne quodfic poßibile eft,nófémper in aâu efi:
quare inerit ipfi etiam negatio.Poteftigitur & nö ambu
lare,quod eft ambulabile: & non uideri,quodeftuifibile. .
At uerò impoßibileeft de eodë oppofitas ueras effécnun
tiationes:Non igiturcius que eft Poßibile eft effé negatio
` é
 pE Ri H E R M E N. • : 8;
èf bec, poßibile eft nô effe, Contingit enimex*£# idâ
affirmare, & negare fimul de eodë:aut non/ecundü effe,
viélnon effe,queäpponuntur,fieri affirm4iofte*g*t*g4•
fi:££ ÉÉÉ efi,íggittiag*eligena
Jam Effigiiur negatióeius,qu£•6P%*i5£|£:egque
eft,Non poßibile effe:fednon^41* £ft;Poßibile náéffè.
Eadê quoq; ratio eft; & i*% quod eft,götigeri; eße.ete
enim negatio eiu$£% §?" cótingens effé.Etinaljsquoq;
fimulimödo,y:it $|4ri9:3 impoßibili, Fiunteiint
quemÄ inillk Effe,& Non effè appofitionesfùbie
„róres,hoc quidem album,illud uerò homo. Eodem
qüóq; modo hoc in loco Effe quidem, & Nó effefubieéia
funt:Poffè uerò,& Contingere appofitiones detérminan
ies(quemadmodum in illis Effe,& Non effe)ueritatem,&
fälfiätë.Similiter he in eo quod eft Effe poßibile,&: Effè
món poßibile.Eius uerò quæ eft, Poßibile eft non effe, iie
gatio eft,nonea quæ eft, Non poßibile eft effe: fed ea que
çft, Nonpoßibile eft non effe:& eius que eft,Poßibilé eft
èfféron eaque eft,Poßibile eftnoneffifedeaque eft,Nó
gößibile ?effe.Quare & féquifèfè inuicem ùidcbuntur
he,Poßibile eft effe,& Poßibile eft nô effe:idë enim pof
fibile eft effe, & non effe. Non enim contradiétionesfiint
fibi inuicë huiufinodi,Foßibile eft effe, & Poßibile efi nó
effe:fed,Poßibile eft effe,&Non poßibile eft effe,nâquâ
; finulii eodemuerefùnt,opponuntur enim:neqüeea que
£ft Poßibile non effe,& Noh Poßibile non effè nunqüam
fimul in eodem uere funt. similiter auté &'eiu, quœ eft,
Neceffarium eft effe: negatio non eft ea,que eft,Neceffa
rium non effe , fèd ea quæ éft, Non neceffàrium eft éffè.
Eius uerò quæ eft, Neceffariuni eft non effe: eaque eft,
sNonneceffàrum eft non effe. Et ciu$ quep.
- 3
Pret; €$6
;
 L I B E R II.
effe:non £# eaque eft, Impoßibile non effe:fedhec, Non
impoßibile %Eiii; ucröqüe eft,Impoßibiíenon effè: ea
que efhNot imp^ßibile nö eff.vniüerfaliter uerò(quëa
admodum diéìum ejAEfT. quidë,& Non effe,oportet poa
nere quemadmodum fúráa:affirmationínuírá, &ne
gationem haecfcicntem 44 Jé, gr Non effe, apponere:
& has oportet putare effe oppofius diéìioiìes, poßibile,
g Non poßibile;Conting;$9n ceeingens: Iípefá
bile,Non impoßibile:Neceffarii,& Nonfi.-■,i;. V.
rum, Non uerum. Confequentie uerò fecundi.,„i.„
nem fiunt cùm itaponuntur: illam enimque eft, Poj¤,
effe,féquitur eaque eft,Cötingit effe, & hæc illi conuer
titur: & Non impoßibile effe, & Non neceffàrium effe:
illa uerò que eft, Poßibile iiom effe, & Contingens nom
effe, ea que eft, Non neceffarium non effe, & Non ima
poßibile non effe:illam auté queeft,Nonpoßibile effe,&
Non contingens cffe, eaque eft, Impoßibile effe,& Nea
ceffè non effe:illam ueròque eft, Non poßibile non effè,
& Non cöntingens non effe,eaque eft, impoßibile effnö
effe, & Neceffàrium eft effe. Confidcrctur autem exfùb
fcriptione,quemadmodum dicimus.
Prima defcriptio confequentium.
I XI II

Poßibile effe Non poßibile effe

Coniingens effe Non contingens effe
Non impoßibile effe Impoßibile effè
Nonncceffàrium effe Neceffàrium non effè
Poßibile non effè Non poßibilemon effe
contingens non effe ' Non contingensnon effè
Non impoßibile non effe Impoßibile non effe
Nonneceffarium non effe | Neceffarium effe.
II - I i II
 p E R 1 H £ R M E N. 8j
Heigiiur,impoßibile,er Nöimpoßibile,eamque efi, cóclufio iii
contingens & poßibit,& Norigontigris & non p9f*
fibilefequuntur quidem contradiâoriè :fed coiiuerfiit.
£an£him que eff, Poßibile effe, negatio impoßibilk fea
quitur,negatioiiam uerò affirmatio:nam illam;Non poßia
êile effe,eaque eft, impoßibile effe: affirmatio enim eft, -

Jmpojibile effe:Non impoßibile uerò negatio. Neceßæ 1 1 1 1

riüniueröqüemadmodumfe habct confiderandum efi: :
AManifflum eft enim quoniam non eodcmmodo , fedcona
trarié fequuntur: contradiéîoriæ autem fùnt extra: non
enim eft negatio eiu$que eft,Neceffe non cffe, ea quae eft,
Non neceffecft effe: contingit enimueras effè utrâfjue iii
eodem.Qjodenim eft Ncceffarium nö effe,non cft necef
prium//Je. Caufa autem , cur nonfèquátur fimilitcr caea
terg«ft : quoniam conlrarie, impoßibile effè, neceffàriò
raditur idem ualens: non quod impoßibile eft cffe,neceß.
fe eft hoc,non quidemeffe,fedpotius non effè.Qjod uerò
impoßibile eft non effe,hoc ncceffàrium efíeffe. Quarefi
illafimiliter fequuniur Poßibile, & Non pößibile : hæc
ccontrario, quoniam non fignificant idem, Neceffàrium
& Impoßibile,fed,quemadmodwm diétum eft, conuerfim.
At certè impoßibile effic poni cótradiâiones neceffì- v
rj.Nam quod eft neceffàrium effe,poßibile eft effe:nam f? ,
non,negiiio confèqueiur: neceffe enim eft aut affirmare,
aut negare: quaréfinonpoßibile eft effe, impoßibile eft.
effe:igitur impoßibile eft effe, quodnéceffe effcffe:quod
eft inconueniens.At uerò illám quæ eft, Poßibile effe:Non
impoßibile effe fèquitur. Hanc uerò ea,qu£ eft;Nónea
&effàrium effe:quare contingit quod eft neceffàrium effe,
möneceffàrium effe:quodfànè eji inconuenieiis. At uerò v 1
neq; Ncccffriwi effèfèquitur eam ; eft,Poßibile effè:
- - - -- - 4- neque
 ■
- - -*-l- - - -
- -
- …-
- -

IL I B E R . I I.

neque eaque eft, Neceffarium non effe.Illi enim utraque

contingit accidere: harum auteia uiralibet uera fùerit,
non erunt illa uera, fimul enim pojìbile ef! effe , ©* mom

effe.Si uerò neceffe eft effe,uelnon effgiofi erit utrumque

poßibile: relinquitur erg9 Non neceffriù non effe.fèqui
v 1 1 eam que eft, Poßibile effe. Haec enim uera eft, & de fie
ceffe effe: haec enim fit contradiétio eius que fèquitur iu
lam,que eft,Non poßibile effe:illam enimjequitur ea que
eft Impoßibile effe,& Neceffe eftnon effe: cuius negatio
Corollarium eft,Nqji eft neceffe non effe. Sequiturigitur & he con
tradiétiones fecundum preditum modwm , & nihil im
poßibile contingitficpofitk.
Sccundadefcriptio.
I. I1 1

poßibile effe Non poßibile effe

Contingens effe Non contingens effe .
Non impoßibile effe Impoßibile effe
Non ncceffarium non effe | Neceffarium non effe
FORibile non effe Non poßibile non effe
Contingens non effe Non contigensnon effè
Non impoßibile non effe Impoßibile non effeT .
Non ncceffàrium effe Neceffârium effe.
1 I I I I I.

Dubitabit autem aliquis, fiillam que eft, Neceffarium

effe,ea que eft, Poßibile effe,fequatur. Namfi nonfequia
tur,contradiâio fequetur,que eft Nonpoßibile effe.Et[?
quis hanc non effe dicat cötradiéiionem, neceffe eft dicere
Poßibile non effe:fed utræq; filfefuntde meceffe effe.At
uerô rurfus idem uidetur effe poßibile incidi,& non incie
di:& cffe,& non eße: quäre erit neceffe effe, contingens
non effe, hoc autemfilfùm eft.Manifjtum eft aufcm quoa
fjt4}i|
 P E R I H E R M E N. 89
# viam non omne poßibile uel effe,uel ambulare, etiam op
fofita poße:fèd eft in quibus non fit uerum, & primum
euidem in ijs,quæ non feciidum rationem poßunt: ut ignis .
èalefáétiuuá eft,& habet uim irrationalem.que igiturfe
undum rationempoteftatesfünt, eaedem plurium etiam
ventrarioräfünt:irrationales uerò non omnes:fed(quema
admodumdiétum eft)ignem non eft poßibile caleficere,
€r non caleficere: neque quæcunque alia femper agunt:
alia uerò poßunt & fècundum irrationales poteftates fe
mul oppofitafufcipere. Sedhoc huius gratia diétum eft,
quoniam non omnis poteflas oppofitorum fùfceptiua e$t,
neque quecunque fecundum eamdem fpecicm dicuntur.
Qgaedam uerò poteftates equiuocefùnt:poßibile enim v 1 11
non fimuliter dicitür: fedhoc quidem quoniam uerum cô,
quodin aétu eft: ut, poßibile eft ambulare, quoniam ama
bulat iam: & omnino poßibile eft effe, quóniam iam in
actu quoddicitur effepoßibile. illud ucrô quontamfirfi
tam erit aétu, utpoßibile eft ambulare, quoniam firfitan
ambulabit. Et haec quidem in folk mobilibus eft potefhs,
illa uerò & in immobilibus.Vtrunque uerò uerum eft dia
cere poßibile ambulare, uel effe : & quodambulatiam,
ev agit, & ambulabile eft. Sic igitur poßibile non eß Ix
•rum de neceffàrio fimpliciter dicere: altcrum aütem
* eft. Quare quoniam partem uniuerfàle fèquitur,
illudq*dex neceßitate eft cónfequetur poffe effè,fednon
omnin: Et eft quidem fórtifféprincipiiìngìoàne- x
: ceffarwìeji, & quod non neceffàriumeft
omitwm uel effe, uel non effe: &
aliavuemádmodumhofîin
comj-tuentia confidea
: r4* oportet,
` f 3 Terti4
 9â L I B E R f f.
- - Tertia defcriptio.
1 | I Í Í

Neceffàrium effe | Non neceffarium effe

Non poßibile non effe * | Poßibile non effè
Non conttngens non effe Contingens non effe
Impoßibile non effe Non impoßibile non effe
Neceffàrium non effe | Non necejìrium non eff:
Non poßibile effe | Poßibile effe -

Non contingens effe Contingens effe

Impoßibile effe Non impoßibile effe.
' II III I

Manife$tum eft autem ex hk que di£tafùnt, quoniam

quod ex neceßitate eft, fècunduin aéîum cff. Quare fi
priorafuntfèmpiterna,& que a&fufiint, poteftateprioa
ira fùnt: & haec quödfine poteflalefùnraétu,funt ut pri
maefùbflantie: alia uerô cum potefhte, quæ natura prioa
rafint,tempore poßeriora:alia uerò numquam aétu fùnt,
fed poteftatefòlum. -

Quae magis aptæ enuntiatioz

ncs contrariæ dícantur. -

C A P. 1 I I I. -

Qgaeftio. V£; autem contraria eft affirmatio negationi

è#; y an affirmatio affirmationi , & oratio orationi, 14*
ÉÉ.;;;;; dicit Qmnishomojiius fìci gesf, Niluj*
ïôïíåÀïí ftu, eft:aut omnishomo iu$tus €ft,eique eft, £"i!* ho
for.fiitauit, moiiiufius efi:ut, eft callius iüßus : non cº Calliaie
$iííeííi fius, Calliâ iniußis efi : que harum contrari! eft;
jÉÉÉ Namfiea, quefùnt in ìoce fequunr, ea, qu*fiinti;
Ë'Éjj anima:
&tu.
illic autem
Omnis homo contrarii
iu$tus eft, ci quae jtj; Omnis
opinio homo
£ontrarj, ut
iniu$us
Conclufio, i eft, etiam in ijs, quefùnt in rvceaffirmationibw5, *; ę
 P E R I H E R M E N. 9t
effimiliterfefehabere.Quödfinequeilliccontrarijopi
nio contraria eft, nec affirmatio âffirmationi erií cón
3 traria:fed ea que dicta eft negatio.quare confiderandum
efi,quae opinio filfa opinioniuere cötraria efi:utrum mea
? gationk: an certè ea, que contrarium opinatur. Dico au
y*

M.
tem hoc modo:eftquãdam opinio ueraboni,quoniam bo
ngm eft:alia autem,quoniaminon bonumeft,fija: alia ue
rò quoniam malum, jÉ, filfa: que harum contraria II
gere? & feftuna,fecundum quamtontraria ? Namare Ifta contraria
bitrari contrarias opiniones definiri, eô quôd contrario Opiniones
*#m fùnt,filfùm eft.Boni enim quoniäbonum eft, & ma contrariae.
ii quoniam malwm eft,eadéföräffè opinio eft etiam uera,
fiue plures, fiue una fit.funt autémifíá contraria: fèd non
eò quòd contrariorum fint,contrariafunt,fed magk quód
~qntrariè. Si ergo cft boniquidem,quoniam effbonum, III
°?°*^.gliaautem, quoniamnonbontinefl: efi uerô quoa Sed magis qät
miam aliqua aliud? quoditomefi,neq; effè poteft.aliarü contrariè
uerbium.
ad
quidem nulla ponat, eft:neq; quæcunq; effe quod non eft
9?fatigneque quecunq; nön effe quód íjiiifinite enim
utreq; fùnt, & que nofíeff. opinantur quodnon eft, &*
qu*fom effe quod eft. Sá in quibusfiiicia eft, íeate
$ temfunt ex ijs, ex quibusfùnt generaiioncs:ex oppofitis
1; verò generationes, quarè etiam fillacie. si ergo quod
;* £onum eft, & bonüm, & nonmialum efi,& hoí quidein
í £cundum fe , illudueròfècundum accidens, (accidit enim
“Qnmalum effe) magis autcm in unoquoque uera eft,
j! que}£tfe efi,etiamfijfa,fiquidem & üera:ergo ea
j: %*%°roniäm non efl bònìnì quodbonum eft,eius que
i| fecundumje £ßlß eft illa ueròque eft quoniam maium
£fheius queßäçìïí. Quare magis erit filß de
£ bono, ea quae eft iííj; opinio, quàm ea que eft cona
… trarij
 IL I B E R I I.
trarij. Falfüs autem eft maximè, qui circa fngula babct
contrariam opinionem. cötraria enim eft eorú,quae plu
rimum circa idem differunt. siigiturharum conírariaj
alter4magk uerò negationis eft contraria:manife$umeft
quoniam hec erit contraria. Illa ueróque efi, quoniam
malum eft quodbonum efi: implicita efíetenim quoniam |
non bonum £fi, neceffe eft fòrte ipfum eundem opinari.
Δmplu: Si etiam in alijsfimiliter oportetfebäbere, e,
hocmodo uidebitur bene effe diéium. Auténim ubique ea
queeft contradiäionis,autnufquam:quibusuer3ndi,fùnt
gntraria $e illis quidemfijîea quéeft, efi uere oppo
fita. ut qui bomunem tonputat effe hominem,fijfis ejí. Si
igiturhe contrariefunt,etiä & alie, quefuit 3onifarie
diéiiotk. Amplius: Similiterfe habei opinio boni, quo
niam bonum eft: & non boni, quoniami non boni; eft:
&preter h4.boni quoniam non bonum efi:er non &-
ti, quoniam bonum eft, illi crgo quenon boni quoniam
nonbonum, uere opinioni, que j contari4* Non enim
ea, que dicit quoniam maluin efi: fnul enim aliquando
erituere ;unquam autem agra uere contraria efi. eft
ctim quoddam non bonum malum, quare contingit fimul
effe ueras.At uerò necilla que eft, quoniam non malum.
uera enim & hæc, fimul enim & hæc erunt. Relinquitur
igitur eique eft, non boni, quoniam non íí COn!*

traria ea que eft,nonboni quoniam bonum efi: fiifà enir

haec, quare & ea que eft boni, quoniam non boiium ft:
eique eft boni,quoniam bonum eft. Manf£v* ergo
eft quoniam nihil intereft, nec fi uniuerfalitè. ponamus
affirmationem:uniuerfàlis enim iiegatio éo-rari4erit: ut
9pinionique opinatiir, quoniam ám- quod eff bonum,
bonum eft:ca que eft,quoiiiamnik worwm quæ *;fùnt,
Qf}{Π
 P E R I H E R M E N. 9;

*ibonum eft:nam eaque eft boni, quoniam bonum, fiuni

£ uerfaliterfit bonum, cadem eft ei quæ opinatur, quonium
£; quicquidbonum eft,quod bonumeft.Hoc autem nihil difè
fw fert ab eo quod eft: quoniam omne quod eft bonum, bonii
j* eft.Similiter autem & in non bono.Qgare fi in opinione
#* fic fè habet,& funt he quefùnt in uoce affirmationes,&'
;* megationes, molæ earum que funt in anima : manifeííum
£ eft quoniam affirmationi contraria quidem negatio eft,
$ que de eodem uniuerfaliter; ut ei que eft quoniam omne
a bonum,bonum eft,uel quoniam omnishomo bonus:eaque
ti eft quoniam nullum,uelnullus.Contradiéiorie autem que
í eft quoniam non omne,aut non omnk. Manife$um eftau
a tem, quoniam & ueram uere non contingit effe contra=
f ruam: neque opinionem,neque contradiétionem.Contra
, rie enim circaidem oppofitafùnt.Circa eadem autem cöa
r tingit uerum dicere eundem:fimul autem non contingit
* £idem ineffe contraria,
tr.

$ Secundi libri Peri Hermenias

£ Ariftotelisfinis.
i;

* A N G E LI PO L ITI A
1i Ni IN PRioRA ANALY
T ICA AR GV M E N
; T v M.

„? Erprior
esiamRefolutoriosdecurramus.Praeceptaigitur
'M PÉ áemöftr atione daturus Ariftoteles,ipfam Priöribüs Li
„ brisratiocinationem,quoniam cómunior,cdocet: propofitio
„ geii,finiens, quæ aliquidaut confirmct,autnegcÉdealiquo.
sed uel uniuerfalem effe ait,uel Particularem, uel ipdefiíitá,
tumaliud demôftratiuampropoíitioné,atquc aliuddiale&ti
; ¢4*»
94
cam,quoniamfumat illa propofitionem cötradi&ionis alteri
Haec ipfiuscótradi&ioni§intérrogationé,fi quaerasiliius oppo
fitioncm,quod uerifimile uideatur:fi refpondeas,terrniniiË
propofitiorcfoluatur.fedeüuelfubiiciue! prcdicari,uel affir
mari,uel ÉÉÉ qua oratione quaepiá ftätuätur, unde aliud
neceffario efficiatur,propterea qùòdilla fint, campropriè rae
tiocinationen dici.quae fi neceffària protinusappareät, eff:
perfeétam:finadid üno autpluribusindigeat, quæ neceffàris
quidem terminisfiant, licefex propofitionibus non fumad
fur,imperfe&ti. Quod finihil adcipere de fubie&o pofsis, de
quo nó alterum dicatur,effeillud in altero toto,dicique alte
fum de cmti Sed & de nullo eadem ratio eft. Retro agi pro•
pofitiones,incolumi fenfu fiue abfolutæ, fiue neceffâriae fint,
uoties ueluniuerfales negentuelparticulares affirmét,adaf.
É. uerò uniuerfàles fecurrere eiufdé tantü ordinis par
ticulares. Nã quæ particularesnegét, minime effe retrogra
das,nifi cùmpropriæ cótingunt:ubi particulatim magis,qüäm
in uniuerfumi remeant. Péífe&a ratiocinatio in prima dun
taxat è figuris tribus deprehenditur, quoties in toto medio £t
ultimus terminus,inprimo, ueltoto uel nullo fit medius, fed
in mcdioultimus,affirmansubique: ncc in uniuerfum modo,
fed & pcr parteis.ita modi quatuor emergunt omnibus pro
blematisidonei. Mcdiü uerò illud appelló, quodipfum in al
tero cùm fit, inipfo alterü medio quoque loco recipitur. Ex
trcma,cümquod ipfum cft in altero,tùm illudin qüo eft alte
rum.Infigurâ fecunda mediü illud cfi quod de utfoque dici
tur:cxtrema,de quibus mediü,fedmaitis quod propiüs:ipfùm
minus,quod longius.nec in medio medium,fcd in capite, nec
- É; ibiratiocinatio.Siue auté bis uniuerfale, fiue femel fit,
oc eft in maiore tantum propofitione,negare alterâconue
nit.Vnde modi exifiüt quatuor, reieétiscæteris. quorumduo
Priores adprimæ fecundum,tertiusadtertiüretróaéta propo
fitione altera, fed nö utralibet reuocantur.quartus impofsibili
perficitur,nec unquä,quodcolligitur affeuèrat.At quöties ei
dem uelutrüquc ómnè,uelmaiisnullum minus otiine,uelma
ius aliquod minus omne,uelitem contra.uel maius non omne
£tiuusomne usi maius nullum minusaliquod,figurahaecpo
ftrcma: modiáue fex imperfe&i,particulatinicölligétesjii.
mus,tertius,3uartus, ad primæ tcrtium:fecundusacfextus ad
- - - ciuld
 95
is*; e$taßem quartû,propofitione altera ceßim redeunte perducé
di.uam quiutus impoisibilife perficit.Hic medium poflrcmo
* quafi gradu fubfidit, ac de illo tam maius, quod lógius abeft,
a quàm etiäminuscxtremü prçdicatur,qά adhærefcit. Reliqua
& omnia coniugata reijcito,nifi fi maior ait, minor negat,fedu
;* tfaq; in uniuersü.ná iiambgi figura primaretro eunt, infecü
„ da minor,in tertia maior,rit: qüidé,fednó quod uolesratioci
… nabere.Abfolutisncceffàriacögruít,liccthicexpofitione per
':? íŸ; illicimpo$ibili.Qjòd fi neceffària mifceasabfo
¤; lutis,necéffiriücolligcs,quoties maior neceffària fuerit.Atin
Š fecundi,quoties unijerfälis necefîàriodeneget:in tertia uerò,
[0: quoties ifiaffirmitibus utri(q;uniuerfalibus utrauis neceflaria
fi
usui, APponatur:aut fialtera negct,ipfà quae neget:aut fi particularis
T: altera fit,ipfaque particularis nófit.fed & cötingens hoc loco
: excutitur,quod neceffàriü nö fit,at fi cffe tamen cöcedatur, ni
*-
iw hil impoßibile cófequatur.Quare omneis;Ppofitiones recur
: rere,quae figurâ habeant in cótrapofitisaffirmantë.Sed cötin
j gens raodôin his uerfari,quc£Pius ufu ueniätneceßitate re
, julfà,modò inijs,quç fufjue deq;habcit.Conuerti9Ppofitas
£ ütrobiq;propofitiones,fed illicquodfuapte natura fit,ad illud
I, quod neceffàrio nö fit,Hic auté,quodfufjue de$tigcam*, à
I. quo demonßratio excluditur.utrifq;igiturcótingétibus,fcm
j per in j? prima côtingêter colliges,ubiiugationes quas di
„ x;mus;o tinueris, fed & cú neget utraq;, cum neget & minor
j titum(quodlicet)adaffirmandi compellas,contingëter effi
I cies,quód uolcs.Ita ficötingentibus ab$oluta permifceas,ma
iorά;cötingens,nuinor abfoluta fit,& cótingenrer colligas, &
perfeéte.riim minor cótingens non imperfe&temodô,fèd im
propriè cótingens efficiet.Hicillud traëtatur,fi neceffe gft hoc :
èfT:,cú illud eít:&cum poßibilc hoc eft,necefîàrio &illud fo
re po$$ibile,quodabhóc emanat:pofito falfo,quod impofsibi
le hon fit,etiam quod inde fit non effeimpoßibile,fed falfum.
If Quodfi m ius iuteruallücötingat,& uniuerfalefit,minusab
* foiütü ponas: & particulare coiliges quidé, modò particulare
* affir.net:fiaauté particulari contingat,imperfeéte concludes:
* at fi neget,cóucrfionc: fin uero affirìaetimpo(sibiljperficitur.
* Neceflárium uerò contingenti perindefe mifcet,utäbfolutum
: , tantumille uariat, quod ubi propofitio negatur abfoluta,con
* tingeuseucnitconclufio.neccflària uerò, quæ negat, & con
- tingens
96
tingens colligit,& quod non abfolutefit.Porrò in fecundani
hiÌ€uenit excötingëtibus,quo loco illudacerrime tuetur Ari
ftoteles,uniuerfalem contingentem,quæ neget,nufquá recur
rere. At fineget cótingens,affirmet abfolutâ,nimirùm colligi
ait,quemadmodum & fineget utraque, fedtranfmutãda con
tingens. Lex eadem & neceflàrio , fit$ conclufio femper lat: |
accepticötingentis,quoties uniuerfalis neceffario gneget. Im
tertiâcontingentes duae colligunt, fiterminosritè adiugem
Namuel fibiipfæ cóftant,uel conuertendo reftituütur. uerùm
fialtera abfolúta fit, altera contingat, nimirum continget,&
quod efficitur.Quod fineceffàrià,& ÉÉ committan
tur, ubitermini afferunt, contingit, quod efficitur. At fi tan
tum neceffària progofitio affirmiet, continget ut non fit : fin |
uerò neget,nó modò ut nonfit, continget,fed & prorfus non
erit. & quoniã eximpoßibiliargumentatio pars conditiona
lis eft,iure illud oftenditur,ad has omnino É & eann ne
digi, quoniam roburipfius ratiocinandotutamur. Denique
illúd quoque faciliusexpugnari, ā rarius colliguntur, ae
grius defendi :fed & expugnare feinuicem,quæ particularìa
quæq;uniuerfalia funt:defendi abuniuerfalibüstantummodo |
particularia,prorfus$ effe facili* oppugnare, quàm tueri. A
gamus & de Appofiti9nü copia. De nullo fingularia dicütur,
fiifi ex accidenti.Defummis generibus opinione reieéìa nihil
dicitur. Conftet oportet quidfit, dc quo agitur, quæ finitio,
quod eius propriü,quidfequatur,quid'ue præcedat,quid inde
abhorreat.quae ut quid fint,quae propria,quae accidentia,quae
opinione, quae uero.fumendunquodrem,non quod hancré
fequatur:fedadijciéda particularis nota,ne fallatindefinitum.
Totum fumendum, quod praeit, non quod fequitur.fumptis |
quibus cöprehenditur fubieétum,fuperüacuo fümpferis, quae |
in uniuerfumfequantur.fumeautem,quae fpecié proprie con
fequantur, quæq;fint ut plurimum, necautem quae fuccedít
9mnibus. Süme, quc cgmmuniora, fed & medium infpice,
fiue demonftras, fiuecolligisimpoßibili, uenari potes ex dia
grammate fex illos quafilimites, quibusaut affifmes,aut nc
ges. Nonnihil fibi & diuifiofibi colligit,ea eft imbecilla ratio
cinatio.Sednofcenda omnium difcijlinarii principia,ut ubi
quaque ratiocineris. Vtautem refoluas,propofitiofies captan
dę, uidendumάutraintoto, utrainparte. íàrciendum quod
defii,
 97
aeft,reijciendi quodinane fit.Neceffeftatim ratiocinationé
credendum, quod neceffàrium fit.Propofitiones ad terminos
redigendae,nam figuras inde fingulas odorabere.Difcernenda
terminorum fimilitudo,notaeaddendæ, ne difcrimen exiguú
fallat.Cauendum àterminis perperam expofitis,fpeétandûs &
fiabitus,et quod ex habitu Nö{èmperteriminis imponéda no
mina. Terminificftatuendi,ut primi nominú fituspropofitio
nescafibus uariandae. Quod duplicatur,iuxta maiòréponen
düuarianditermini. Cum quidinplenum colligis,&aliqua
tenus:nomen pro nomine,(ermonem pro fermone,alterüca
piendum proaltero,dummodo idemuialeant.Caeterum Apfer
mone interminisnomina capienda. Difcrimé Š
uniuerfalis peruidendü;nec éxtimefcendum continuò,fi quic
exterminis efficiatur.fic nos illisurimur,utGeometralitéris,
utfenfibusdifcipulus.Refoluédum quidq;ad ratiocinationem
fuam, non adaliam pariter concludentem Finitionis partesin
verminis, non integfafinitio (umenda. Ad hypotheticas quod
refoluam*,nö eft, exalijs jÉ adalias licuerit.Nó
efthoc,& eftnomhoc,diuerfumfigni cans.quareillud uiden
-

aum,nein contradiétionibus offéridas. In fecüdo Priorum li

Bro qugdam quafi adulterinatra&tantur;quæ ueritaté plerüq;
emétiuntur,qüocirca dicendabrcuibus. Plurafemelcolligi,ut
particulariaüniuerfalibus,exueris falfa.nä cötrauideri quàm
èffe potius,praefertim fi n6prorfusfalfà maior id in figuris o
mnibus.Recurrere demonftrationem recurrentibusterminis,
uerfainpropofitionem conclufione:fed recurréte conclufione
manereâlterampropofitionem,cü tollatur altera.Pofita com
clufionis cótradiáióne,atq;altera adfumpta APpofitione, tolli
alteram impofsibili,quod ijfdëperagi terminis,quibus&iufta
aemonftratio.Excötradicentibùsquoq;ratiocinátioné cóclu-'
di. Iam illa, quid principijpetitio, quid aon, ex hoc fequens, _
quodfalfae rationis difcerniculü, quô pa&o nec ratiocinando
&apiamur,nec refellamur,ncc falfo c6u£tos&redamus,recur
*' fusq; illi etiam alterni extremorum ac medij,tum indu
**' T&tio, exemplum,auocatio,obieétio, fignú,uc- -

-•. rifimilé, commentum,fignorumó;in

- ., .phyfiognomico problemate exér
*', citatio reliquüfibihuius
uoluminis afcifcunt.
* .- - 3 p RI O
 98
3:g£3;$ @£%§©233)
P R I O R V M A N A LY
•T I C O R V M AR I ST O T E L IS
IL I B E R PRI
- m V S, -

De Propofitione, Termino,& ' '

Syllogifino. . . C A P. I,

§] R i M v M dicendum circa quid, &

de quo eft intentio : quoniam circa de
Éëi mon$trationem, & dc difciplina demona
- ζ ftratiua eft. Deinde determinandwm quid
ÉÉÉÉ Propofitio, & quidTerminus, quid Syge
logifimus,qui* Perfè&us,& qüis inperfèçíüs, Pofieà utrâ
quideftintolo effe,uel nö effè hoc in illo:& quid dicimu$
de omniautdc nullo predicari, Propofitia crga gt ora
*} μ* ri), in- hi ticttltri$, au
■- . niti. Dicó
quit Ariftot. autem uniuerfàlem quidcm, cùm aliquid omni, aut nulli
ÉÉ; iiiffc: Particularem uerò,cúm alicuitautnon alicui,aut |
íú non omni ineffe: indefinitwn autem, cùm quid ineffè, uel
äïíôåíïí. non ineffe fignificat, fine uniuerfáli, ucl particulari: ut
cularitátis no contrafiorum candem effè difciplinati; aut uoluptatem
ts, Fra-Pofita, non effe boiiuin. Di deman§ratiua prapofie
non aliquis a-
#
Ę£ '; £# demon$tratiua quidem fiiijiio
äÄÈÉ 28fi;£ííóús eft. Non enim interrogat,
pug Arifto nó fcd ffyti, qui demon$trat, Dialeética ucrö intcrrogátio
efficit tantun #í eft, Nihil autcm refirt ut fiat ex utraque

ÉÉ; jjgjius snrie* quiTGisgìiiierìg;

£ "*" fjllogi$at: funciis aliquid de aliquo effe, uclnon effe.
,, - -
-
• • • . Qgare
»
 L 1 B. I. p R 1 o R v M. 95. , … a .
s., w .?,4-A-
%|| 3. quareeritßlogifiica quidempropofiig:fimplicit
aoam* mam at imacrumae_a1e_4 Italiam

áum modum: Beiiion{iratiua uerò fiuera fit,&perpria – – – –,

IX
ma* propofitiones fùmpta, Dialcâica autem percontanti ' ^ . . •
quidem interrogatio contradiétioniseft,£yllogizantiuerò .

fùmptio apparenti$,& probabilk,quemadmodum inToa

§. picis diétum eft.Quid cftergo prapofitia,&r quid differt . . ,
A? fyllogi$ica à demon$tratiua&- diáleéiica, diligëtius quia ' ' -
&
]
dem inféquentibus dicetur.Adprefèntemuerâ utilitatcm, ^
'.
fùffìcienter nobis determinatafint,quae nunc diäa fùnt. ,
1* Terminum autem uoco,inquenirefòluitur propofitio: *• - /ve
ut predicatum, & de quo predicatur, uel appofito, uel
fèparato
quibufdam effe, uel non
pofitis, effe. Syllogifmus eft oratio ; it. 4 Syllogifmus
aliud3£? . • - • • •

iunt, Graeciieft,no
ex neceßitate accidit,cá fíeó- ftri Έi
quòd hæc fit:propter hecaccidere. Propter haec uerò iË
accidere, eft nulliu$ extrinfecus termini indigere, ut fiat EGGáíá
necefftrigm. Perf&tu*#e£&ttara£llogifinum, quinula ritiad ratioci
} lius£ià indiget,praeter ea quefùmptafunt, ut
neceffàrium. Imperfeótum uerò, qui indiget aut uniu#;
•!
uldctuf/2 • _._
í #:
- - • _ • -• - avaxovöenim ce-*
• •• •

aut plurium, quefùnt quidé neceffària per fübieétos tera δῖά cô*£*;
: mnos:non auiem fùmptafùnt per propofitiones. Intaa gregatioq;di-°'*°
- i; : cr de omni prædicariala **"*
terum dc altero idem eft. Dicimus autcm de omnipraedia
cari: quando nihil effùrrerefùbieéti, de qüo moh dicatur

: QΣ,alterum: & de nullofimilitcr.

De cgnuerfione abfolutarum proe
pofitionum. C A P. . I

autem omnkpyopofitio eft,

•_ .
•--•
-" • -
iï. •
-

2. :
?•

;/& Â C. (
dt£t ex neceßitate iite]]e 5 ât4t contingere ineffè. H42 z: £X£'.
rum autcm, hae quidcm affirmatikæ, ille autem ncgatiue
g 3 fecum
 1qo. L I B E, R . I.
fecundum unamquamque appellationem. Rurfus autem
matiuarum, & negatiuarii,aliefunt uniuerfàles, g!i%.
£,2—2--i x*: árticularcs, alie indefinite. Vni
£3**;T$%?iüîde eo quod eftineffe, neceffeeftintermink conuere
*f~ tiut,sin£l413lug££ff£gt;£pequebonum ullum erit
uolupt4£Præ aíííííííáííéníäönuerti quidgt; neceffàa
rium eft:non tamen uniuerfaliter,fed iní £ì:;Si omnk
uolupta$ eft bonum: &bonum aliquod uoluptas. Partie
cularem autem affirmatiuam quidem conuerti neceffe eft
particulariter.Nam fugljgigáliqua£9ig;g
aliquodcrituolupta. bonum
'É ìåôïöifeft neceffe
rium, Non enimff homo nomineft alicui animali, & ania
malnon ineft alicuihomini. Primum ergo fit priuatiua
uniucrfalis A B,propofitio:fi ergo nulliB ineft A,neque A,
ulliinerit B : nam Jî alicui ineft ut c, monuerum erit nula
lum B effe A:nam c eorum que fùnt B aliquod eft. Si uea
rò omniB ineft A:& B alicui Aineft: namfi nulli, neq; A
ulli B inerit:fedpofitum erat,omni ineffe. Similiteraue
jrtt : nam fineft Aalicui
b,& Aalicui eorumque funt Ancceffe eft ineffe: fi enim
mulli,nec A ulli inerit B. Si autem A alicui eorü quæ funt
B non ineff,nó neceffe eft & B alicui A non ineffe: utfib
quidcmfit animal, à uerò homo: homo enim nö omniania
mali,animaluerò omnihomini ineft.
De conuerfione Propofitionum
de modo.
E , -* - _ • -
C A P. - I { I.
- - opofia
tionibus:nam uniuerfalk quidé priuatiua uniuerfalia
ter conuertitur. Affirmatiuarum autem utraq; particula
riter. Namfi neceffe eft A nullib ineffe, neceffè eft & b
nulli Aineffefíenim alicui contingit:& A alicuiB contina
*. •. get.
 - p R I O R V M. - 16£

get.. Si autem exneceßitate Aomnigelalicuis ineft,& m.„;.„;„-

£ , alicui A neceffe eft ineße : nam fnon ex neceffitate gêíí
ineft,neque A alicui B ex neceßitate inerit. Particulark ceffàrium,n6
acrö priuatiu4*e* cehuer£i#,-propter eandem caufam, Š,
propter quam & fùprà diximuä. Ih contingeniiuìue- °°"*
rò quoniam multipliciter dicitur Contingere, nam &*
Neceffàrium,& Non neceffàrium, & Poßibile contingea
re dicimus. In affirmatiiik quidem fimuliter fé habebit
fecundum conuerfionem in omnibus. Nam fiÃomniaut
alicui B contingit, & B alicui A contingit : fenim nulli,
nec Aulli B: oßenfùmeft enim hoc prius. In negatiuk
uerò non fimiliter:fed quæcunq; quidem contingere diciie
tur,ex eo quòdex neceßitate nóminfunt,uel in eo quòd nó
ex neceßitáte infùntfimiliter, vt fi quis dicat hominé cona
tingere non effe equum,aut albumnullitunicae ineffe.Hoa
rum enim'hóêquidë ex neceßitateineft,illuduerô non ex *Hoc,£qu£s
neceßitateineft,& fímiliter conuertitur propofitio. Nam É Ę:
fícóntingitnillihomini equunineffe, & hominem con- ******
: tingit nulli equo ineffe:&fialbum contingitnulli tunice,
& tunica cóntingit nulli albo: fenim alicui neceffàrio,
eralbum tunicae alicuiinerit ex neceßitate: hoc enim oa
; ftenfùm eft prius. Similiter autem & in Particulari mea
gatiua. Quecumque uerò utim pluribus, & in eo quod
natafùnt dicuntur contingere,' fècundum, quemntodum *De&hge,
determinamus contingens:nonfimilitcrfe habebat in pri- tiillo fecìo
uatiuk conuerfionibus. Sed & uniuerfàlk quidem priuaa go39;Præ£r
tiuapropofitionon conuertitur: particuliris uerò con- É É
uertitur. Hoc autem erit manife$tum quando de contina Ę fyllogif
genti dicemus. Nunc autem nobis tantum fit cum ijs mos.
que diéta funt manife$tum, quoniam Contingere nulli,
aut alicui homineffe,affirmatiiiamhabetfiguram: nam &*
g 3 . Com
 so* --■ - I B E R I. -

contingitipfefifimiliter ordinatur.Eft autent, quibu£

cunquè adücens predicatur , affirmationcm femper fi;
cit,& omnino:ut.Eft non bonum:uel,Eft non album: uel
fimpliciter,Eft non hoc.Ofienditur autem & hoc perß
quëntia:fecundum conucrfiones autem/imuliter/e habe
bunt in alijs. -

Dé Modisfyllogifticis,& afylfoa
giftis abfolutis Primæ
figuræ. C A P. I I I I,

H Isuerò determinatis,dicemus iam per quae,e* quan

Ildo,& quomodo fit omnk ßllogifinus: po$teà uerô
dicendum de demöftratione. Prius enim de Syllogifino dia
cendum quàm de Demon$tratione, eo quòd uniucr/alior
: eft ßllogifinu;:nam demößratio quidein fyllogifitu, quia
• *.•-
-
ta-*££;£££ llogifinusiuiffc
„.....•j~*5**.
- I.
uerò fenonhabomnis,demon$ratio.Qiiana
• •

^j;;eiiiiìffiiitoiomcdio,& medius in toto primo ueifit,

uel non fit: neceffe eft cxtremitvum perfeéîum cffè£ylloa
gifinum. Voco autem Mediunt,quod& ipfùmin alio,&'
Aliudin ipfa eft, quod & pofitione mediüm eft.Extrema
uerò quod & ipfùminalio, & in quo aliud cft. Si enim
A de omni B,& B de omni c,neceffe eft Ade omni c praea
dicari.Prius enim diétum eft, quomodo de omni dicimus.
similiter autem & fi A de nüllo B, B ££££gjlig;
g , /..,…; „„.„£*%**; nulli cinerit, Š
ÄIJ.;; .£gredio £onfequés eft,medium uerò nullipoíremo: nö erit
;;;::-:T£j:;£llogifiiusextremutatum.Nihileninnectffgiumaccidi,
Aj-a. <ò quòd h£cfunt:nam & omni, & Nullicótingitprimi
poflremigiiieffe: quare neque particulare,neq; inierfàle
fitneceffàrium.Cùm autem nihil eft neceffariàm, per hec
non eritßllogifmus.Termuiii uerò eius quodq* dmniine
effe,
 ; p R T O R V M. to3
èJesanimul,homo,equus:cius uerò quad cft Nulli,animal,
bomo,lapk.Qgando uerò nec primum medio, nec mediä

: po$remo ulli ineft, mecficerit ßllogifinus.Termini uerò

ut ineffe,fcicntia,linta, medicina: ut Nomincffe,fcicntia,
linea, unitas. Vniuerfalibus igitur exiílentibus terminis,
manife$tum eft in hac figura quando erit , & quando non
eritßllogifimu$:& quoniam cùm efßllogifmus,neceffà
rium eft terminosficfe habere, ut diximus:&fificfeha
: &ens mattifeííum quoniam eritßllogifimus. Si autcm hic
quidem terminorurh uniuerfàliter, alius uerò particulæ
riter ad alium,quando uniuerfàle quidem ponitur ad maea
; iorem extremitatem uel prædicatiuum, uel priuatiuwn,
particulare uerò ad minorem praedicatiuum : neceffe •fè
fyllogifinum effe perfèéium, Quando ucrò ad miiiorem
uel quolibet modo aliter fehabeant termini : impoßibile
eft. Dico autem Maiorcm extrcmitatem quidem, in qua
medium cfi: Minorem uerò,quae fub medio eft. Imfit enim
a quidem omni b,b auté alicui c:ergofi eft de omnipraea
dicari,quod inprincipio diéium eft,neceffe eft A, alicui c
ineffe.Ètfi A quidem nulli Bineft, B uerò,alicui c:neceffè
ef Aalicui c nomineffe:determinatum eft enim & de iiul
lo.quomodo dicimus, quare eritßllogifinus pcrfeóius.Sta
militer autem & fiindefinitii fit B c praedicatiuum: nam
idem erit ßyllogijinus indefinito, & particulari fwmpto.
Siautem ad minorem extrcmitatem uniuerfale ponatur
uel predicatiuum, uel priuatiuum : non erit ßllogifinus
neq; eum affirmatiua,neq; negatiua, neque indefinita, nea
quę particularis fit: utfi Aquidem alicui B ineft, uelnon
ineff:b autem,omni c ineft.Termini ut ineffe, bonum,hae
bitus,prudëtia:utNomineffe,bonum,habitüs,indifciplina.
Rurfùmfi B quidã nulli C,A ucrò alicui B inc$,uel non
; - 3 4 ineft,
 *o4- IL ' I' B E R '. I.

ineft,uelnon omni ineft,nec fic eritßllogifinu*. Termini

omniineffe,albii,equus,cygnu;:Nulliineffè, albit, equus,
coruus. Idem autem & f Ab indefinitumfit. Nec quamdo
admaioré extremitaté quid? uniuerfàle ponatur uel prae
dicatiuum, uel priuatiuum, adminorem uerò particulare
priuatiuum: non eritßllogifmus uel indefinito,uel parti.
culari fùmpto. Velut f A quidem omni bineft , B autem
alicui c nonineft, uel non omniineft. Cui enim alicui non
ineft medium,hoc omne & nullumfequatur primum. Po
mantur enim termini, animal, homo,album: deinde e* de
quibusalbk non praedicatur homo, fùmantur, cygnus,&
*Albo,fcilicet nix:ergo animal de uno* quidem omnipraedicatur,deale
$yggg.,_ tero'uerò nullo:quarenö eritßllogifinus.Rurfùm a qui
çaise ni,
nuuc.
nulli b infit,bhomo,
deminanimatum, c non infit:
alicui deinde
autemalbum, & finitermie
fùmantur alba,de
... quibus non predicatur homo: cygnus & nix:nam inani
A$iæ matum de hoc*quidem omnipraedicatur,deillo*uerö mul
$í, ., 19.Amplius;Qgoniam indefiitum eft aliciisorum que
gάΤ'* fùnt c,nomineffe b: uerum eft autem & nulliinef, &f
non omni,quoniam alicuinomineffúmptk autemhktera
minis uelut nulli ineffe, non fitßllogifinus(hoc enimdi.
£ium eft prius) manife$tum ergo eft, quoniamin eo quöd
ficfe habent termini nomerit ßllogifius, effet enim &r
in his. Similiter autem o$endetur: & fi uniuerfàle po
natur priuatiuum. Neque enim fi ambo interualla para
ticularia predicatiuè,uel priuatiué dicantur:aut hoc quia
dem predicatiuum, illud uerò priuatiuum: uel hoc qui
demindefinitum, illud uerò definitum, uel ambo indefini
ta,non eritßllogifinus ullomodo. Terminiuerò comima
mes omnium: animal, album,equus: animal, album,lapk.
manififiwm eft igitur ex ijs quae diäa fùnt, quoniam
fí/í.
 P R I O R V M. ; ro;
m fffit fyllogifinus in hac figura particulark,quoniã neceß
tu fè
ia eft terminos
habentibus, fic fehabere
nullofit. Palà ut diximus.Aliter enim
w
ficfe
5 qui iniT

'm hacfùntßllogifini, perfeéîifunt. Omnes enim ÉÉ

i turper ea, quae ex principio fùmuntur. Et quòdomnia
:m problemata o$tenduntur per hancfiguram. Etenim omni,
s* & nulli:alicui,«* non alicuiineffe.Voco autem huiufinoa
is difiguram, Primam.
;} . De §¥gnis abfolutisinSecun
t;
dafigUI1T2l. . „ C A P. V.

W! Vando üerò idem huic omni quidem,illiuerò Nulli

$. ineft,uel utriq; omni,uel Nulli figurâ quidem hue
* iufinodi uoco Secundam. -MediuM autem in h4c dico,-
* icatur, Extremitates uerò, de quia
a bus diciturböc. Maiorem
Mai quidem extremitatem, queiue
is xtamedium pofita eft.Minórem uerò, que longiuifita eft.
is tum
àmedio, Ponitur
primùm ueròautem medium föras quidem extremita
pofitione, • • •

£ fyllogifinus ullo modo in hacfigura:poßibile uerò erit &*

3:ir. mk,
uniuerfàlibus,
Vni •-
& non uniuerfàlibus exi$entibus termia
• • • - • •

ss domedium buic quidem omni,illi uerò nulliinerit, etfi ad

3, utrumuis fit priüatiuum:alitcr ucrönullo modo.—Praedi
At cetur enim M de N quidcm nullo,dex uerò omni. quoniä
ii igitur conuertitur priuatiua, nulli Minerit N: at M 9mni
s x fùpponebatur,quares, nullix inerit: hoc enim o$ten*
& fim eft prius. Rurfùm f M N quidem omni ineft, x uea
is ro nulli.neq; nullix inerit.Namfi M,nullix, neq;x, ulli
is Miuerit:atuerò M,omni N inerat,quare x, nulli N inerit.
„ faâa eft enim rurfùmprima figúra, Quoniam autem
à conuertitur priuatiuum,neque Nulli xinerit: quare erit
j g 5 idem;
3o6 fl *t. B £ R. 1. :
idemßllogifinii;:eft autem oÉdcrebec et adimpoßibile
ducentes. Quoniam crgo fitßllogifinusficfehabentibus
terminis manife$tum ; fednon perfeétus : non cmim fòlùm
ex ijs, queab initiofumptafùnt,fed ex alijs perficitur mea
ceffàrium.[Si aut - icefur

eritßllogifmus. Terminiineffe,fubftantia, animal ratio:

Nohineffè,fùbflantia, animal, lapis: Medium,fubftantia, |
Nec quando de N, nec de xnullo, prædicatur M. Termi
niiniffè,liuea.animal,homo: Non ineffe,linea,animal.læ
pk. Âanife$tum crgo quoniam fi fitfyllogifmus ex unia
iuerfalibus terminis, ncceffè eft terminos ficfe habere, ut
inprincipio diximus: aliter enimfe habentibus terminis
nonfitconclufio neceffaria. Si autem adaltcrwn fit aniæ
uerfàliter medium, quando ad maius quidem fierit unia
uerfàliter uel praedicatiuè, uel priuatiuè, ad minus autcm
ev particulariter,& oppofite uniuerfali(dico autem op
pofle,fi uniuerfale quidem priualiuun,particulare pre
dicatiuum:uelfi uniuerfàle predicatiuü, particulare pria
uatiuum)neceffe cftfyllogifmum fieri priuatiuum partia
culariter. Nam fi M,nulli quidem n,x autem alicuiiiefi:
neceffe cft N, alicuix nomineffe. Quoniam enim conuera
titurpriuatiuum, mulii M inerit N , M uerò fùpponebalur
alicui xineffe: quare Nalicui eorumque funtxnonine
rit.Fit enim ßllogifmus pcrprimain figuram. Rurfu, fi
n quidem omni M, xuerò alicui nomineft, neceffè effn
alicuixnomineffe. Nam fix omniineffi n, pr£dicatur
autem & M de omni N,neceffe eft M omnix ineffè:fipa
ponebatur autem alicuinonineffe. Etfi M, N, ómniqüi.
dem ineft,xautem non omni,erit ßllogifinus,quoniänon
omnixineft N,demonfirati
• i.
o autem eadem.
ι
§iautem
i praedicatur de
M, non
crit
 p. R I O R V M. ro7
* erit ßilogifinuf. Termini Ineffe,animalfùbßäia, coruu:
* Non ineffe, animal, album, coruus.Nec quando dexquia
a)5. dem ullo, deMa •N uerò aliquo. Termini Ineffe, animaljùba
- - '• • - •

á fíantia, lapis: Non ineffe, animal, fùb$antia,fcientia.

ü. .Qgattdo igitur oppofitum eft uniuerfale particulari,
■ diétumeft quando erit, & quando non erit ßllogifinus.
Quando autem fimilis figure fierint propofitiones, ut
[]
ambæ priuatiue,uelaffirmatiue:nullo modo critßllogifà
* mus:Sint cmimprimùm priuatiue: & uniuerfàle ponatur
T.
ad maiorem extremitatem: ut M, N quidem nulli, x autem
: alicuinon infit, contingit ergo & omni, & nullixineffè
■ N.Terminiquidem Nulliineffe,nigrum,nix,animal:omni
uerò ineffe,non eftfumere:fi M alicui quidem xineft,alia
cui autein non.Nam fi omnixineft N, & M nulli N.etiam
M mullixinerit:fedpofitum eratalicuiineffe, non igitur
ficfùmere contingit terminos.Exindefinito autem o$tena
dendumeft.Quoniam enim uerwm eft Mnomineffè alicui
x,& fi nulliimeft:nulliuerò cùminfit,nó eritßllogifmus,
maniféílum, quoniam neque nunc erit. Rurfùmfipredia
catiue, & uniuerfàle ponatur fimiliter, ut M omni quia
dem N, x autem alicui infit : contingit ergo & omni, &
nullixineffe. TermuniNulliineffe, albuM, cygnus, lapis:
Omni uerò non erit fùmere terminos: propter eandem
caufám quam & priuA: fedex indefinito monfirãdum eft.
Siautem uniuerfale ad minorem extremitatem eft, & M
x quidem nulli, M uerò alicui non ineft: contingit N &*
omni & nulli x ineffe.Termani Ineffe,album,animal,cora
uus: Non ineffe, album, lapis,coruus. Similiterautem &-
fi prædicatiueficrint propofitiones.Termuni non Ineffe,
album,animal,nix: Ineffe, album,animal,cygnus.Manifea
[tum eft igitur quoniamfi fimilk figure/int propofitioa
11€$»
 so8 IL 1 B E • R • I.

nes, & hec quidem uniuerfalis , illa uerò particulark…

quoniam nullomodo fit fillogifinus. Sed negfalicui.
iitrique ineft,uel non ineft,uel huic quidem inefl: illi uer&
non, uel neutri omni uel indefinitae. Termini autem com=
nunes omnium,album,animal, bomo: album,animal,ima*
nimatum. Manife$tum eft igitur ex praediétis, quoniant
fificfehabent terminiadinuicem, ut diáum eft,fit ßyllo
gifinusficfe
minos ex neceßitate
habere. : Palà
& fifitßllogifimus,neceffe eft tera
imaι

perfe&ifunt, quiinhacfigurafuntßllogifmi:omnes enim

perficiuntur affümptis quibufdam, quæ uel infunt termia
nis ex neceßitate,uelponuntur uelut hypothefes,ut quan
do per impoßibile o$tendimus. Et quöd non fitaffír
matiuus ßllogifinus per hanc figuram,fèd omnespriuatè
tiui, & uniuerfàles,&r particulares.
De Syllogifmisabfolutis Tere
tiæ figüræ. C A P. V I.
Caput hoc de
finitiöcs tres
S. autem eidem hoc quidem omni, illud uerò nulli ineft,
uelambo
<ontinet, tres uoco omni, uel nulli figuram quidem huiufinodi
Tertiam. . •de ante •

conclufiones,
& corollaria ßo praedicamus. Extremutates uerò, quæprædicantur.
tria.
Maiorem autem extremitatem, que longius eft medio:
Minorem ucrô, que propius. Ponitur autem medium fìa
ras quidem extremitatum, ultimum uerò pofitione eft.
- • • gura: -•

poßibilis uerò erit & uniuerfaliter,& non uniuerfàliter

terminis exifientibus ad medium. uniuerfàliter quidem,
quando & P & R,inerunt omnis, quoniäm alicui R inea
rit P ex neceßitate: nam quoniamconuertitur praedicatia
u4, inerit s alicui R, quare quoniam P ineftomni s, &- s
alicui R, ncceffe eft Palicuiì ineffe. Fit eiiimpjllogifmus
per
 * p R I O R V , M. I o9

* per primamfiguram.Eft auté &rper impoßibile,& ex- -

É pofitione*ficere demonßrationem.fi enim ambo omni *Id eft fyllo:

** s infùnt,fifùmaturaliquod eorum quefùnt s, ut N, huic $? expofi
* e*? & Rinerunt ex neceßitate: quarè alicui R inerit p. “
* Et fi R omni quidem s, P autem nülli s ineft,eritjôllogif.
£ mus, quoniaì p alicui R non inerit ex neceßitate. Nam
3: idem modus erit demon$rationis, conuerfa R,s propofia
% tigne. Oficndetur autem & perimpoßibile, quëmadnio- ^
■ dum in prioribus. 1 i/it-a-s quidem nulli
* uerò omnis,non eritßllogifinu;. Termini Ineffe, animal,
4; equus,hono:Non ineffe,animal,inanimatum,homo neque
w quando ambo de nullös dicuntur, non erit fyllogifinüs.
* Termini Ineffe, animal, cquus, inanimatum: Non ineffe,
homo,equus,inanimatum:Medium, inanimatum. Mania
fe$tum eft igitur & in hac figura & quando erit , &*
quando non erit ßllogifinus exuniuerfàlibus terminis.
Qgando enim ambo termini fùnt prædicatiui, eritßlloae
gifinu3:quoniam ineftalicui extremitas extremitati quafa
: do uerò priuatiui,non eritßllogifmus: quando autem hic
quidem priuatuus, ille uêrò affirmatiuus, fi maior quia
dem fierit priuatiuus, alter uerò affirmatiuus, erit ßlloa
gifinus, quoniam alicuinonineft extremitas extremitati.
:
!
Si autem econuerfò , non erit. Si ic quidem
uniuerfàliteradmedium,alteruerò particulariter,fiutera
j# quefitpredicatiuus,neceffè eftfierißllogifmum,&fal
teruterfit uniuerfàlis terminorww: R omnis i
à fit, P uerò alicui s, neceße eft &r P alicui R ineße. nam
i quoniam conuertitur affirmatiua inerit s,alicui p : quare
£ quoniam R omni s ineft , s autem alicui p, & R alicui ?
g inerit, quare & P alicui R. Rurfùm,fi Ralicui s, P uerò
; omnis infit,nccffe ef& P alicui aiiefis:nam idem t.

:
IIQ L •I B E R I.
du* demon$raiionk. Eft autem demon$rare & per ime
poßibile, & expofitione, quemadmodum in prioribus.
Kiautem unus quidem fit predicatiuu* , aliuA uerò priuaa
tiuu*, uniuerfaliter autem praedicatiuus, quando minor
quidem fierit praedicatiuus, erit ßllogifimus: nam fi R oa
mni s, p uerò alicui s non ineft, neceffe eft p alicui R. non
ineffe:fi enim p omni R, & R omni s,& p omni s imerit,
fednominerat.Mößratur autem & fine deduâione: fifi,-
matur aliquideorumquefùnt s,cui p nomineft.
Qgandouer&maiorfùerit praedicatiuus, non erit ßle
logifinu*:utfi p ifit omnis,Raulem alicuis non infit.'
Terminiuerò omniineffe,animatum,homo,animal: Nula
liuerò non eft fùmere ierminos: fi R ineft alicuiquidem
s,alicui autem non.Si enim omnis ineft P,Raulem alicui
s,& p ineritalicui R :fedpofitum erat nulli R ineffè.Sed
quemadmodwn in prioribus, dicendum eft: nam cùm ina
definitam eft alicui homineffé, & quod nulliincf uerùm
eft dicere alicui non ineffe,nulli uerò cùm ineffet non erat.
fyllogifinus: manife$um ergo eft, quòd non erigtiogif*
% terminuf- quana
mw4. Si iuafim -

do maior quidem priuatiuus fùerit, minor autem predia

catiuú, eritßllogifinuM. Si enim P nulli s, R autem alicui
- imeft s,& p alicuiR nominerit. Rurfùm enim prima erit
figura;R s propofitione conuerfà. ` Quando autem mia
nòrfieritpriuatiuus,nó eritßllogifinus. Terminiineffè,
animal,homo,firum: Non ineffe,animal, fcientia, ferun:
*Mediumin utrifque, ferun. Ncc quando agbo priu4•
tiuipoliuntur: eft autem unu, quidem uniuerfalis, alter
uerò particulark. Terminiineffè, quando miiior eft uni*
vcrfalis ad mediwn, animal, homo, frum: Non ineffe,
dnimal, ßiciiti4»fwm. Qgando autein maior, Non j.
€||€
 : P R I O R V M. r II

s effe quidem,coruus,nix,album: Ineffe uerò non effimee ,

£ re , fi R alicuiquidem ineft s, alicui autem non ineft. Si
„ enim P omni Rimfit, Rautem alicuis, & P inerit alicui
, s. Pofiium eftauiem nulli, fedexindefinito, mon§ran
, dum cft. . ,u ~ ' rque ali&i+nedi9 iheft, uel non
| ineff, uclunujquidem inejt, alter uerò non ineft, uelhic
, quidem alicui,ille uerò non o/nni uelindefinite,nullo mo*
do eritßllogifi/i/s. Termuniuutem communesomnium,
animal, honio, albwn. animal, inanimatum, album, «
Manife$tum eft igitur, & in hac figura , quando erit.
& quaiido non erit ßllogifmus: & quoniam habentibus
fêtermunk,ut diäum eft, fitßllogjfimus exneccfiitate:&r.
fifit ßllogifiius , neceffe eff termîosficfe habere, • ,
sìanijíium cft etiám, quòd omnes imperfeéli fùit
ij hac figuraßllogjiii : ómnes enim perficiuntur quie
bufdam affùmptk, Et quòdßlogizare uniuerfàle per
hancfiguram mali erit, iieque priuatiuum, neque affir*
mitiuum. ;. .; ... …ύ **q<
•**** **
* , ,
… De tribus figuris,&indiredtis a
- :.:,.:.. fyllogifmisad iauicem, -

* * * ***** ** c A P. ' s v 1 1. s. ; ;r

P£ autem & quödin omnibus figurk quando non continet hoc ,

fitfyllogijnus, cùm predicatiuiquidcm , uel priuae ££; $!;
tiuifftg£ gigperij;ulirt; nihilomiiipfit £,£#:
neceffariu*. Cum autcm Predicatiuus,& priuatiuus, fpicientia. 1*2
& uiiiucrfaliter fùmptus priuatiuùs, feinperfitßyllogg.
mus mimorä extremitatk ad maioré:ut,fi Aquidë omnis
utlalicui, p autem nulli c,cöuerfis enim própofitionibus
ncccffe efi c alicui Anomineffe. Similiter auié & inalijs
figuris: femper enii fitper conucrfionem fyllogifinus.
ticiJ
■

ri2 L I B E R. I.

ticularipofitum, eundem ficiet ßllogifmu»m in om

4-. figuris. Maniféìum autem &r quòd omnes imp.
ßllogifmi,perficiuntur per primam figuram. Au.
2ßenfiuè, aiit perimpoßibile clauduntur omnes:utr
autem fit primafigura. Et o$cufiuè quidé perfe&iùs,
niam per conuerfîoné claudebantur omnes: conuer/f.
tem primäficiebatfigurâ per impoßibile uerö demös
tk,quoniam pofitofilfo ßllogifinus fit per primam fi
ram. Vt in poßremafigura,fi A & B omni c in/ùmt,qa
niam Aalicui B ineft,namfi nulli,& B omni c,multi c ι
erit A: fèdineratomni. Similiterautem in alij -

' *. reducere omnes ßyllogifino* 4d uniuerfàles ßliogjínc

- primefigure.Nam quifunt infecundafigura,manjfefium
quoniam perillos perficiuntur,uerùm nöfimiliter omnes,
| jéduniuerfàles quidem priuatiua conuerfá,particularium
| autem utraq; per Adimpoßibile reduétionem. Qgi uerò
- _ - . perficiuntur quidem per/è.
Eft autem & perfècundam figuram o$tendere ad ima ,
poffibile ducátes:utfi Aomni B,& B alicui c, quoniam A |
alicui cinerit. Si enim nulli, b auté omni;nulli c imerit B.
hoc enimfcimus perfecundam figuram. Similiter autem ]
· · · · · & in priuatiuo erit demonßratio:fi enim Anulli B,& B
"' ' ' * alicui cineft,Aalicui c nominerit:namfiA omnic, B aua
. . ' ' tem nulliineft:nulli cinerit B.Hec autemfiitmediafigu
- - - ra:quare quoniam qui in mediafuntßllogifii,omnes re
- ducunturinprimefigure uniuerfàlesßllogifinos: quiuea
rò particulares fùntin prima, ad eosquifùnt in media:
manife$um eft, quòd & particulares reduccnlur ad eos,
qui in primafigurafint,uniuerfàlesßlogifitos guiuaej | si
| in tgrtia, cùm uniuerfàlesfint quidemtermini, fhiim | ę
| - perficiuntur perillosßllogifimos. Si autem particulres, | £;
/ùm

I
 P R I O R V M. r1;

fumutitur per particulares ßlogifinosprimefigurefid

bi reduétifùnt ad illos: quare & tertiefiguræ particiila
res. Manife$tum ergo quòd omnes reducentur in prime
figureumiuerfales ßllogifmos.Igitur ßllogifiniineffè,uel
mon ineffè oftendentes, diëium eft quomodójè habent, &-
adeos qui ex eademfunt figura,& adinuicem, & adeos
qui ex %$funt figuris.
/'' 2.---: * _ • C A P. V II I.

AVoniam autem diuerfùm eft Ineffe, & Ex neceßi- De 51logif

ΘΧ. ineffe,& Contingere ineffe, (nammultainfùnt £isde nece£
iiidem, nontamenex neceßitate;aliauerò neq; ex necep íjíi
íate, neque infùnt omnino,contingitautem ineffe) mania îîî
fe£tum quòd & ßllogifinus in unoquoque horüm diuer- bet, & corol
fùs eft,& non fimiliter habentibusjè terminis:fed hic qui- lariumunum.
dem ex neceffàrijs, ille uerò ex ijs que fimpliciteriifint,
illeautem ex contingentibus. Ergo in neceffarijs quidem
féré fimiliter fe habet,& in ijs queinfünt. Simuliter enim
pofitis termunis, & in ijs quæ infùnt , & in ijs quæ exmea
ceßitate infùnt,uel non infùnt,&rerit,& non eritßllogi£
mus. verum diftabit in eo quod adiacet termink ex mea
ceßitate ineffè,uelnonineffe:nam & priuatiuumfinuliter
conuertitur, & in toto effe, & de omnifimiliter aßignae
bumus. Ergo in alijs quidem eodem modo o$tendetur per
conuerfionem:quoniam conclufio neceffària, quomodo in
eo quod eft ineffe. In medio autem figura quandofierit
uniuerfalis affirmatiua, particularis uerò priuatiua , &*
rurfùm in tertia quando uniuerfalis quidem prædicatiua,
particularis uerò priuatiua,non fimiliter erit demonftrae
iio:fedneceffe eft exponentes,cuialicui utrumque nomina
! eji, de hoc ficcre ßllogifmum: erit enim ;jr; in
OC,
 114 IL I B E R I I.

hoc fi autem de expofito eft neceffàrius.erit & de illo alia

quo;nam hoc quod eft expofiium,ipfum quidcm illud alia
quid eft. Fit autem uterq; ßllogifiuus inpropria figura.
De Miftis exuina neceffaria,& alte=
raabfoluta in prima figura.
C A P. I X.

ccidit autem quandoque & altera propofitione mea

A ceffària, ncceffàrium fieri ßllogifinum: ucrùm non
vtralibet, fed que ad maiorem exlremutatem eft, ut /? A
quidem B ex iieceßitatefùmptum eft ineffe,ucl non ineffe,
Èautem c ineffe tantùm: fic enim fùmpik propofitiónia
bus ex neceßitate a incrit c, uel non inerit : nam quoa
niam omni B exneceßitatcimcft, uelnon ineft A, c aùtem
aliquid eorum quae fùnt B cft, manife$tum quoniam &r
c ex neceßitate erit alterumhorum. Si autem AB quia
dcm non neceffària, B c autem neceffària, non erit con
«lufio neceffaria. Nam fi eft:accidit A alicui B uneffè ex
| neceßitate, per primam, & tertiam figuram: hoc autem
filfwn: contingit enim tale effe B, cui poßibile eft Amulli
ineffe. Amplius autem & ex tcrminis manife$tum,quo
niam non erit conclufio neceffâria: ut fi A quidcmfiimoa
tus, B autcm fit anina, in quo autem c homo:nanque hoa
mo animal eft ex neceßitate, mouetur autem animal non
ex neceßitate, quare nec homo.Similiter autem & fipri
uatiua fit A B. Nam eadem demon$tratio. Inparticulae
ribus autem ßllegifinis, fi uniuerfalis quidem eff nece£
fària, & conclufio erit neceffària: fi autem particularâ,
mon neceffària,fiue priuatiuá,fiue predicatiüa fierit uni
uerfalis propofitio, sit autem primò uniuerfälk neceffe
ria , & A quidem omni B infit ex neceßitáte, b autem
alicui c iiifii folùm: ncceffe eft crgo  alicui c ineff.
6%
 P R I O R V M. rr;
ΠΙ
ex neceßitate: nam c fub B eft, B autem omni A inera,
* ζ necefiitate. Similiter autem & fipriuatiuus ßlogip.
% mu$f : nam eadem erit demonftratio. Si autem?artiú.
tará eft neceffària:non erit conclufio neceffària:nihilenim
impoßibile euenit: quemadmodum nec in uniuerfalibus
f%llogifinisfimiliter autem & in priuatiuis. Termiiiimo,
tw*, animal, album.
De Miftis ex una neceffarfa,& a!-
tera abfoluta in fecundâ
figura. C A P. x.
N fecunda autemfiguraff priuatiua quidempropofitio
|; I uniuerfalis fit, & neceffària: conclufio erit necèffria.
Si autem praedicatiua,noh neceffària. Sit enim primü pri
uatiua neceffaria:& A B quidem nulli contingãt, c aütem
, itfit tantüm quoniã ergo çonuertiturpriuatia,& a nul
liA contigit:A autem omni c ineft,quare nulli c contin
} git Bnam c fub A eft. Similiter autem & fi ad c ponatur
' Ériuatiuum: namf Ac nulli contingit,& c nulliA pote
rit ineffe.Aautem omnib ineft: quâre nulli eoriiquèfùnt
; B, contingit c: fit enim prima figurarurfùm,ergo neque
: Bipfi c** conuertitur ciimfimiliter. siautemjredica- *st,„„i;„.
tiâ propofilio efi neceffaria, non erit conclufio neceffe dii eft,inefTe
' ria: infit enim Aomni íexneceßitate, c autein nulliifi, contingit.
tantum:conuerfà ergo priuatiua,fit prima figura. Oßen
, fùm efi autem in primâ, quoniam ἀm nohjt neceffria,
que admaiorê eft priuatiüa, nec conclufio eritneceffàriâ
j;tar£ meciubis erit ex neceßitate.Amplius autêf?cónclu
£ff teceffaria accidit c alicui Anoiiineffe ex necefia
fef enim $nullic ineft ex neceßitate, neque c ulli B in
$it ex neceßitate:s autë alicui Aneceffe eft ineffe,fiqui
dim & A omni b exneceßitate incrai:quáre cíecéffè eft
? alicui
 ----- - - -
-
*. - .

--- --- --- --- --• - .

116 L I B E R I.

alicui Anonineffe:fednihil prohibct Ahuiufinodi accipe

re, cui omni c contingat ineffe. Amplius & fterminos
ponentesfit oííendere, quoniam conclufio non eft mecef
jariafimpliciter. & hk exi$entibus, neceffàrium,ut /it A
animal,B uerò homo,c autem album,& fimiliter propoa
fitionesfumptae fint: contingit enim animal nulli albo ima
effe:non incrit ergo nec homo ulli albo, fed non ex necef
fiate, contingit enim homunem fieri album, non tamen
donec animal nulli albo infit: quare cùm hæc fint , mea
ceffària erit conclufio:fimpliciter autem non neceffària.
similiter autem fé habebit & in particularibus ßllo
gifink,quando priüatiua quidem propofitio & uniuerfàa
lö füerit, & neceffâria, & conclufio erit neceffaria.
Qiiando autcm prædicatiua uniuerfalk fierit neceffaria,
priuatiua uerò particularis nonneceffaria, non erit cona
clufioneceffaria. Sit enim primum priuatiua, & uniuera
falisncceffaria,& AB quidem nulli contingat ineffe,c au
tem alicui infit:quoniam ergo conuertitur priuatiua, &
b nulli Acontinget ineffe,A autem alicui cineff:quare ex
'neceßitate alicui eorum quefunt c,nonincrit B. Rurfùm
fit prædicatiua, & uniuerfalk, & neceffària, & ponatur
ad b quidem predicatiuum: fiergo A %mni B exneceßia
tate ineft, c autem alicui non ineft: quoniam nominerit
» alicui c manife$tum, fednom ex neceßitate. Nam ijdem
termini erunt ad demon$trationcm, qui in uniuerfálibus
[3llogifinis;fed nec fi priuatiua neceffâria eft particularia
terfumpta, erit conclufio neceffàrià. Nam per eofàcm
terminos demon$tratio eft.
- De Syllogifmis miftis ex alteranea
ceffària, & altera abfoluta in
tertia figura. c A P. xi.
In
 p R I O R V M. 317
Jí po$rema autem figura terminis quidem uniuerfàli
busadmedium, & predicatiuk utrifque propofitionia
bus, fiutralibet fit neceffària, & conclufio erit neceffa
ria. Si autem hec quidem fit priuatiua, illa uerò prædicaa
tiua, quando priuatiua quidem fierit neceffària, & cona
clufioerit neceffâria:quando autem predicatiua, non erit
neceffaria. Sint enim primum utreque predicatiue proa
pofitiones, & A & B omni c infint, neceffàri, autem
fit A c: quoniam ergo B omni c ineft, & c alicui b
inerit, eò quòd conuertitur uniuerfalis particulariter.
Quare fi A ineft omni c ex neceßitate, & c alicui a:
& Aalicui B neceffàrium ineffe:nam B füb c eft. Fit
igitur prima figura. Similiter autem o$tendetur, & f?
B c eft neceffaria, conuertitur enim c alicui A: quare
fi omni c ineft B ex neceßitate, & A alicui B inerit ex
neceßitate. Rurfùm fit A c quidem priuatiua, B c uea
rò affirmatiua, neceffaria autem priuatiua: quoniam era
go conuertitur affirmatiua, erit c alicui B, A autem, mula
li c ex neceßitate, neque A alicui B inerit ex neceßitaa
te: nam B füb c eft. Si autem predicatiuafit neceffaria,
non erit conclufio neceffaria. Sit enim B c prædicatiua,
cr neceffària, A c autem priuatiua, & non neceffaria:
quoniam ergo conuertitur affirmatiua, inerit & c alicui
È ex neceßitate. Quarefi A quidem nulli eorumque funt
c ineft,c autem alicui eorum,quefùnt B, & Aalicui eoa
rum que fùnt B non inerit;fednon ex neceßitate. Oßema
fùm eft enim in prima figura quoniam priuatiua propoa
fitione nonneceffària, ncc conclufio erit neceffaria. Ama
plius autem & per terminos fit manife$tum: fit enim A
quidem bonum, in quo B animal, c autem equus: ergo
bonum quidem contingit nulli equo ineffe, animal uerô
3 ncceffe
118 - IL 1 'B* E R I.

neceffe eft omni equo ineffè: fed non neceffe eft aliquod
animal non effe bonum, fiquidem contingit omne effe boa
num.aut finonbocpoßibile:feduigilare,uel dormire tera
minum ponendam. omnc enim animalfufceptibile eft boa
rwn. figitur termini uniuerfàliter ad medium fint: di=
àwmeft, quando crit conclufio neceffària. Si autem hic
quidem uiiucrfàlis, ille uerò particularis, predicatiuus
uterque:quando uniuerfàlis fierit neceffàrius, &* conclu=
fio erit neceffària. Demonfiratio autem eadem quae &;
prius : conucrtitur enim & particularis affirmátiua. fi
èrgo neceffè eft B, oinni c ineffe, A autem fùb c cft:
neceffe eft B alicui A ineffe. fi autem B alicui A, & A
alicui B ineffe neceffàrium: conucrtitur enim. Similiter
autem & fi A c fit neceffària uniuerfalk: nam B füb c
eft. Si autem particularis cft neceffària, non erit con=
clufio neceffria. Sit enim b c particularis, & neceffa
ria, A autem infit omni c, non tamen ex neceßitate: cona
uerfâ ergo b c prima fitfigura, & uniuerfalis quidem
propofiiio non neceffària, particularis autem neceffària:
quando autem ficfe habebät propofitiones, non erat cona
clufio neceffària, quare nec in his. Amplius autem & ex
terminis manife$tum. Sit enim A quidem uigilatio, B aua
tem bipes, in quo autem c, animal: ergo B, alicui c mea
ceffe eft ineffe? A autem omni c contingit, & Anon nea
ceffàriò B: non enim neceffe eft aliquem bipedem dormia
re,uel uigilare. Similiterautépereoflem terminos o{lena
detur,etiamfi A c fit particularis, & neceffària. Si aua
tem hic quidem terminorum fit praedicatiüüs, ille pri
uatiuus, & neceffàrius: quando uniuerfàlisfierit priuaa
tiuus,& neceffarius, & conclufio erit neceffària.si enim
Amulli c ex neceßitate contingit, B autem âlicui c inefl:
neceffè
 - p R I Ö R V M. : 119
j* iieceffe eft a alicuis nomineffè: quando autem affirme
kh iiù neceffària ponetur uel üniuerfàlk, uel particulark,
%* welpriuáiiua particularis, non erit conclufio neceffària.
* nah alia quidem eadem quæ & in prioribus dicemus.
** Termini aütem cùm uniuerfali, quidem affirmatiua eft
** neceffària,uigilatio,animal,homo? Mediunî, homo: cüm
* autem particularis prædicatiua neceffârit, uigilatio,ania
* mal, album: animai enim neceffè eft àlicuialbo ineffe,uia
*: gilatio autem contingit nulli:& non neceffe eft alicui ania
i* mali non ineffe uigilationem. Quando autem priuatiua
* particulark eft neceffària: bipes,motus,animal:Medium,
;. animal. Manifé$um igitur quoniam * intffe quidem non *InefT. H. ge
: eft ßllogifimus, fiutræque propofitioiies non fünt in eo nitiui locüm
- quod eft ineffe: neceffàrij uerò eft, & altera folàm exia tenet ,
. ftente ncccffria. In utrifque autem & affirmatiuis, &*
priuatiuk exi$entibus ßyllogifink, neceffè eft alteram
propofitionem fimilem effe cónclufioni. Dico autem fimia
iem,fiineffe quidem,exiííentem:fiautem neceffària,neceß
/àriam. Quare & hoc palàm, quoniam non erit cone
clufio neque neceffària, neq; ineffè non fumpta uelneceß
fària,uel quæ ineffe fignificet propofitione. Igitur de ne=
ceffàrio quomodo fit,& quam diffèrentiamhabeat adina
effe, fufficienter penè diétùm eft.
IDe Contingenti non neceffario. cAP. xii.
E contingente autem pofthec dicemus: quando, &
quomodo,& per que eritßllogifinu*. Dico autem
Contingere , & Contingens : quo non exifiente neceffà
rio, pofito autem ineffe,nihil érit propter hoc impoßibi
le. Nam neceffarium equiuocè contingere dicitur. Quoa
miam autem hoc eft contingens, manife$um ex affirma
tionibus » & negationibu$ oppofitis. Nam non contingit
4- cffe,
 12o L I B E R I. |
effe,Non poßibile effe:& impoßibile effe, & Neceffe eft
iion effe:uel eadem funt, uel fequuntur fe inuicem:quarc
& oppofitabis Contingit effe, & Non impoßibile effe,
cr Nonneceffe non effe, eadem erunt,uelfequentia fe ina
uicem. De omni enim affirmatio, uel negatio uera. Erit
ergo contingens neceffàrium,& non Neceffàrium contin
gens. Accidit autem omnes quæ fecundum contingere
fùntpropofitiones, conuertifibi inuicem:dico autem non \i
affirmatiuas negatiuk, fed quecunque affirmatiuam hae \;
bent figuramfecundum oppofitionem: ut ea quae eft cona *
tingit effe,eique eft contingit non effe:& ea queeftcona li;
tingit omni, ei que eft contingit nulli, uel non omni: & •••

*pro alicui quæ alicui, ei quæ'non alicui: eodem autem modo & in ζ
DOn, alijs. Quoniam enim quodeft contingens,non eft neceffè ,

rium, & quodnon j neceffàrium,poßibile eft non effe: ;

manife$um quoniam fi contingit Aineffe b, contingit &
nomineffè: & fi omni contingit ineffe, & omni contina
git nonineffe. Similitcr autem & in particularibus affira
mationibus:nam eadem demon$tratio. Sunt autem huiuf
modipropofitiones, prædicatiue:nam contingere,ei quòd
eft effè , fimiliter ponitur, quemadmodum diäum eft 'ä
*Infectidope prius. * Determinatk autem hk , rurfùm dicimus quoa
ri hermenias. niam Contingere duobus modis dicitur: vno quidem,
quod plerunque fit, & deficit neceffàrium: ut canefcere
hominem, uel augeri, uel minui, uel omnino quod matum tu
eft effe. Hoc enim non continuum habet neceffàrium, eò
quòdnon femper eft homo: cùm tamen homo eft, aut ex
neceßitate, aut in pluribus eft.Alioautem modo,infinitum
quod & fic, & non fic poßibile : ut animal ambulare.
uel ambulante fieri motum terre, uelomnino quod cafù
fit:nihil enim magk fcnatum eft, uel econtrario, Cona
£4crtt£
 - p R I o R v M, : ***.
f uertitur ergo &fecundum oppofiias propofitiones utrita
* que Contingens,non tamen eodem modo: fed quodnatum
$ quidem eft effe, ei quodnon ex neceßitate effe. fic enim
i contingit nom canefcere hominem. infinitum autem ei,
* quod nihilmagk fic, uelillo modo. Difciplina autem,&
n ßllogifinus demonfiratiuus, exinfinitis quidem non eft,eo
* quodinordinatum eftmedium: ex ijs uerò quæ nata funt
u effe, penè orationes, & confiderationes fiunt de fic con
* tingenlibu%:ex illk autem poßibile quidem eft fieri ßlloa
* gifimum:non tamenfòlet quaeri. Haec ergo definientur maa
' gk infequentibus: nunc autem dicemus, quando,& quoa
modo, & quk eritßllogifinu, ex contingentibus propoa
fitionibus." Quoniam autem contingere hoc huic ineffe,
dupliciter eft accipere:aut enim cui ineft hoc,aut cuicona
tingit ipfùm.ineffe, nam de quo BA contingere,horum ala
terum fignificat:aut de quo dicitur B, aut de quo contina
gitdici:de quo autem BA contingere:aut omni B poßibile
ineffe A,nihil diffèrt. Manifé$umigitur quoniam duplia
citer dicetur A omni b ineffe contingere. Primùm ergo
dicemus fide quo c contingit B,& de quo B,contingit A:
quis erit,& qualis ßllogifimu3:fic enim utræque propofia
tiones fùmuntur fecundum contingere: quando autem de
quo B eft,contingit A:haec quidem ineffe, illa uerò contina
gens : quare à fimilibus figurk incipiendum quemadmoa
dum & in alijs. -

De Syllogifmis exambabus contingena

tibus in prima figura. c A P. x 1 1 I.
I Vando ergo Acontingit omni B, & B omni c, ßla
logifinus erit perfeótus, quoniam A contingit omni
cineffe. Hoc auté manife$tum eft exdefinitione:nam con=
iiigere omniineffefíc dicebamM. Similiter autem & fi
i h 5 A qui
Yizz L. I B E R I,
a quidem conlingit nulli b, b autem omni c, quoniam $
contingit nulli c. Nam de quo B contingit, A non contie
gere : hoc erat nullum dimittere fub B contingentium.
:
Quando autem A contingit omni B, B autem nulli c, pcr
fùmptas quidem propofitiones nullus fit ßllogifinus:coI
uerfà auiem b c fècundum contingere, fit idem quemaâ
modum & prius:quoniam enim contingit » nulli cincff,
contingit & omniineffe.Hoc autem diéturn prius. Qgare
fi b quidem omni c,A autem omni B,rurfùm idemfitßllo
gifinus. Similiter autem etfi ad utrafque propofiiione;
negatio ponatur cufn contingere (dico autem ut fi A core
tingit nulli B, & B nulli c.)igitur per fampta, quidcm
propofitiones nullu, fitßllogifimus:conuerfùs autem rura
fù, idem erit,qui & prius.Maniféâum eft igitur quoniam
megatione poft ad minorem extrcmitatem, uel adulr4f};
propofitiones, autnonfitßllogifinu,, aut fit quidemßd
non perfèétus: ex conuerfione enim fit neceffàrium, $i
autem hæc quidem propofitionum uniuerfàlis, illa uerò
particularis fùnatur, ad maiorem quidem extremitatem
pofita uniuerfali,ßllogifinu, erit perfèétus. Nam fi Ao.
anni B contingit, B autem alicui c, a alicui c contingit:
hoc autem manife&um ex definitione contingentis. Rura
fùm fi A contingit nulli B, B autem contingit alicui ci*
effe: neceffè eft A contingere alicui c non ineffe.Demop
ftratio auiem eadem que in hk. Si autem priuatiua fe
natur particularis propofitio, uniuerfàlis autem affir
matiu4,pofitione autem fimuliter fè habeant (ut A quidem
omniB contingat , b autem alicui c contingat non ineff*)
per fùmptas quidem propofitiones non fit manife$ius ffk
logifinus:conuerfà autem particulari, & pofito Balicui
c contingere ineffe, cadcm crit conclufio quæ & prius,
qucm
 p R I O R V M, 123
vi, quemadmodum in ijs que ex principio. Si autem que
mo, ad maiorcm cxtrcmitatem particularis fùmatur, quead
igc minorem uniuerfàlis, fiue utræque fùmantur affirmatia
iis, ue,fiue priuatiue,fiue non fimilis figure,fiue utreque
fir, indefinite, uel particulares: nullo modo eritßllogifinus.
qut *Nihil enim prohibet B tranfcendere A, & non prædicaa
;;; ri de æquk:in quo enim B iranfcendit A, fùmatur c: huic
„g neque omni,neque nulli neq; alicui neque non alicui con
 tingit A ineffe:fiquidem conuertuntur fecundum contin
, gere propofitiones, & B pluribus contingit quàm A ina
, effe. Amplius autem ex termink manife$tin eft: nam
, fic fè habentibus propofitionibu4, primum po$remo &
, mulli contingit,& omni ex neceßitate ineffe. Termhimiaua
, tem communes omnium, ineffè quidem ex neceßitate,ania
mal, album, homo: non contingcre uerò, animal, album,
„ uefiis. Maniféíum igitur quoniam hoc modo habentia
, tuae fe terminis, nullu, fitßllogifinu;;nam omnk ßlogif
v, mus uel eius quod eft ineffè eft, uel ex neceßitate,uel corta
„ tingere : non eft autem eius quod eftineffe,neque neceffe
.; rij manifefium quoniam non eft, nam affirmaiiuus interi
... mitur priuatiuó, & priuatiuus affirmatiuo:relinquitur
j ergo eius quod contingere effé, hoc autem impoßibile.
„ ofcnfum eft enim quoniam fic fé habentibus terminis,
jM et omni poftremo primim neceffe ineffe, g nulli con
£. figere ineffe : quare non erit eius quod eft contingere
At filogifius: nam ncceffarium non erat conlingens.
T. ' Manifefium autem & quoniam cùm uniuerfales fünt
Ἀ {erminiin contingentibus propofitionibus, femperfit fóla
à fogifinus inprima figura,fiue fint predicatiui,fiue pria
„ •jiui. Verùm expredicatiuk quidem perfèétus, expria
f *atiuk autem imperfectus. Oportet autem contingere
p. fwm
t?4. L I B E R I.

fùnere nonin neceffàrijs,fedfecundum diâam definiii»

nem: aliquoties autem latet huiufmodi.
De Syllogifmis ex unaabfoluta,& alte2
rà contingente inprimafigura.
c A P V T . x I I I I.
S. autem hec quidem ineffe,illa uerö cötingere fùmuir
propofitionum, quando que ad maiorë quidem exire
mitatem cótingerefignificauerit,perfèétierunt omnesßk
logifint,& contingentisfecundü diétam determinationem:
quando autem que ad minorem, & imperfecti omnes,&
priuatiuißllogifininon cötingentis fecundum diétam de |
terminationem:fed eius quod eft nulli, aut nö omni ex nta
ceßitate ineffe. Si enim nulli, aut non omni ex neceßitit
contingere dicimus,& nulli,& nó omni ineffe.Contingat
enim A omni B,b autem omni c ponatur ineffe: quoniam
igiturfùb B eft c, A autem contingit omni B, manififium
quoniã & c omni contingit Afit ergo perfèétusfyllogi£
mu$.Similiter auté & cum priuatiua eft AB propofüio, $
b c autem affirmatiua,& hæc quidem cötingere,illa utrô
ineffefwnetur:perfeäuseritßllogifinu,quoniâ Aconie :
git nulli cineffe.Quoniam ergo ineffe pófito adminorcm
extremitaté,perfeéiißllogifmifiunt,manifeíü. Quodae
tem conlrarie fe babente eruntßyllogifni,per impoßibi: [.
monfirandum eft:fimulauté erit manife$um & quoniam |
imperféái:nam oílenfio non exfùmptis propofiiionibu$ i
Primum autemdicendum quoniam ficüm eft A, neceffetf f
effe B, & cùm poßibile eft effe A, poßibile erit B, ex ne
ceßitate.Sit enimficfe habentibus rebu, ut in quo quidcm
Apoßibile,in quo autem B,impoßibile: fiergo aliudpof
fibile quid: e|i;cùm poßibile effe, ipfùm fiet;hocueröiii.
poßibile,quoniä impoßibile, iionùiiq;fici:fimul autem;
Apofi
 P R I O. R V M. 12;
mi; Apoßibile,& B impoßibile,continget Afieri preter b:fi
$i autemfieri, & effe:nam quodfit, quandofiétum eft, eft.
llfâ.
Oportet auté accipere non folüm in generatione poßibia
le,& impoßibile, fed & in uerum effe, & in quod aétu ,
eft,& quocunq; modo fimpliciter aliter dicitur poßibile:
¥j. in omnibus enimfimiliterfe habebit,Amplius cùm eft A B
litt.
effe, non tanquam uno aliquo exiííente A, erit B, oportet
*
ffA;
opinari:nihil enim eft ex neceßitate uno aliquo exi$tente,
ir.
fedduobus adminus,ut quãdo propofitiones ficfe habent,
*£:
ut diäum eft,fecüdumßllogifimum:namfi c dicitur de D,
OM:
P autem de E, & c de E ex neceßitate:&fiutrunq; poß
fibile,& conclufio erit poßibilis.Quemadmodum ergo ß
quk ponat A quidem propofitiones, B autéconclufionem,
accidet non fòlùm a exiííente neceffario, & B fimul effe
neceffarium,fedetiä poßibili.poßibile. Hoc autem o$tena
fo,manife$tum eft, quoniäfifopofito, & non impoßibili,
& quodaccidit propter pofitionëfàlfùm erit,& non ima
poßibile:ut ff Afilfim quidem eft,non tamen impoßibile:
cùm autemfit A & B,erit filfùm quidem , non tamen ima
poßibile. Nam o$tenfùm eft quoniam cùm eft A, eft &*
B,& cùm poßibile eft A, poßibile eft & B. Pofiium aua
tem eft Apoßibile effe, & B igitur erit poßibile: fi enim
impoßibile eft B,fimulidem erit poßibile & impoßibile.
Determunatis autem ijs,infit A omni B, B autem contine
gat omni c, neceffeejtigitur Acontingere omni c ineffè.
fac enim non contingat, B autem omni c ponatur ineffe
(hoc autem filfùm quidem)nontamen impoßibile:fi ergo
A quidem non contingit omni c, B autem omni c infit,
Anon omni B contingit:fit enimßllogifmus per tertiam
figuram.Sed pofitum erat, omni c contingere ineffe: nee
ceffe eft crgo A omnic contingere. Falfo cnim pofito, &
f|Oft
 -T
I 26 L I B ' E. R I.
ú,í;
monimpoßibili, quod accidit eft impoßibile. Poßibile 4 ùs
autem & primam figuram ficere impoßibile ponent;
b ineffe c: namf B omni c ineft, A autem omni b co fíì;
tingit,& omni c continget Afcdpofitum erat, non omi
poßibile ineffe. oportet autcm accipere omni ineffemM h£,31,
fecundum tempus detcrminantes, ut nunc, aut in hoctem, #*w,
pore,fed fimpliciter (per huiufinodi enim propofiiiont; b'1',
& ßllogifinos fácimus) quoniam fecundum non fùmpti
| propofitione, non erit ßllogifmus : nihil enim firt/?
prohibet quandoque & omni mouenti hominem int|,
im.
sym.
$e
ut finihil aliud moueatur: mouens autem contingit omni
equo,fed homo nulli equo contingit.Ampliu3:Sit primum $æ;
uidem animal, mediùm uerò mouens, po$tremumuerò ά;
É : ergo propofitiones quidem fimiliter fé habcbut, §*
conclufio uerò erit neceffàrià, non contingens:exficctffia Ę.
tate enim homo eft animal. Manifeßum igitur, quoniam fk;
uniuerfalefùmendumfimpliciter, & non tempore dcftt, Š
minantes. Rurfùm : Sit priuatiua propofitio uniuerfi;
a B,& fìnalur A quidem nulli B ineffe, B autem comi *} $;
gat omni c ineffe: hk igitur poftk, neceffe eft a conti ά,in
gere nulli c ineffe.Fac enim non contingat;B autem poma £*c;
tur ineffe cficut priu;:neceffe eft igitur A alicui B intff: άηq.
fit enimßllogifinus perteriiam figuram. Hoc autem ire Ę
poßibile: quare contingit Anulli c.Pofiio enim fiffo,&
non impoßibili,impoßibile eft quodaccidit.Hic ergo fil. È
η (9)
logifmus non eft contingentis fècundum definitionem,fl
nulli ineffe ex neceßitate. Haec eft cótradiâiofiétæ bypo^ Mi|
thefis.Pofitum eft enim exneceßitate Aalicuic ineffeffk igi
logifinus autem per impoßibile, oppofite eft cótrádiâio \|
nk. Amplius autem & exterminis manife$um, quoniam Ę;
non erit conclufio contingens : fit enim A quidem cor
- {IV};
 P R I O R V M. 127
;'; aus; in quo autem B intelligens, in quo autem c homo,
mulli ergo B ineft A, nam mullum intelligens coruus : B
, autem contingit omni c, omni enim hominiineft intellia
„ gere: fed a ex neceßitate nulli c, not igitur conclufio
, contingens.Scdnccneceffriafemper : fit enim A quidem
mouens, B autem fientia, in quo autem c homo: ergo
a quidem nulli $inerit; B aulem omni c contingit: &
; non erit conclufio neceffari:non enim neceffe eft nullum
' hominem moueri,fedneceffe eft aliquem: manifefiumigia
tur quoniam eft conclufio eius,quòdeft nulli ex neceßita
' teineffe. SuMendum autem melius terminos. Si autem
priuatiuum ponatur ad maiorem extremitatem contina
gere fignificans, ex ipfis quidem fùmptis propofitionia
bus nullw eritßyllogifinu;:conuerfà autemfecundum cone
tingens propofitione, erit quemadmodum in prioribus.
infit enim Aomni B, B autem contingat nulli c: fic ere
' góhabentibus fe terminis, nihilerit neceffàrium. Siaua
tem conuertatur b c, & fùmatur B contingere omnic,
* fiet ßllogifinu, quemadmödum prius:fimiliter enim hæ
* bent /e termini pofitione, Eodcm autem modo & cùm
* priuátiua funt utraque interualla: fi A 8 quidem nomine
* effe, b c autem nulli, contingere fignificat: nam per e4
* quidem quaefùmptafùnt, nullo modo fit neceßarium:c91f
£ àcrfa autem fecündüm contingens propofitiongeritßl.
* logifinus : fumatur enim A quidcminuiii b ineffe, B age
; tejî contingere nulli c, per haec quidem nihil neceffàe
,ium. Si autem fùmaturâ omni c contingere, quoduce
rum eft, A b autem propofitiofimiliter fe habeat, rura
fùs eritidem ßlogifinus. Si autem non ineffe ponatur
£,omnt c»&- mon contingere non ineffè, non erit ßlloe
gifimik nullo modo »fiue priuatiua fit, fiue affirmatiua
.A $
 - -
- - - _ _ _ *-

128 IL I B E R. I.
An propofitio. Termini autem communes ex neceßia
teqúidehineffe, album,animal, tix: N9; contingere*
efi,album,afiimal,pix. Manife$tum eft igitur quoni*
cùm uniuerfàles funttermini, & hæc quidem propoj.
tionumineffe, iila uerò fùmitur contingens, quandoque
adminoreiì eft extremitatem contingerefùmitur pr9$*
fiiio,femperfitßllogifinus: veruntamen quandoqui,
Exigfis,'quandô autém propofitione conuerfà , 14*
uerô utruique horum, & ob quam caußm, diximú.
re siautem hoc quidem uniuerfàle
fimitur interuallorum, quando, ad
illudmaiorem
uerò parti*
uidem
È
exiremitatem uniuerfàle ponitur, & contingens 1164
gatiuum,fiue affirmatiuum, particulare autem affirmati,
ìum & ineffé, erit ßllogifius perficius , quemadmo* |
dum & cùí uniuerfàles jünt termini: demon$tratio 4*
tem eadem quæ & prius. Quando autem; uniucrfal:
quidem fierit ad maiorem extremitatcm ineffe, &#!
çontingens,alterum uerò particulare, & contingens; fi:
*vfurpatur affirmatiuéfiu£ negatiuè ponantur utræq;fiuehec ' 4;
M.'ÉÉå ãm negatiüa,illauerâ affirmatiua, omnino erit ßlogj
;? É; musimjjerfèéius.verùmihi quidem per impoßibileoii*
;
ÉÉ:i#* duntur, illi uerò per conuerfionem contingentis,qucm*
É*"* modum inprioribus Éritatem fillogifinus per conuer*
fionem,& quando uniuerfàlis quidem admaiorem agº F
£nitatempofitafignificauerit ineffe,uelnon ineffrpari*
ïuęîji priuatiua,fìnatur contingeni:#fi^
quidem omni a nijt, uelnoiiineft. £ autem alicui*
fingit non ineffe: conuerfâ enim B c»fecundum contig*
rejitgllogifius. Quaiido autem non ineffe fùmet pa*
ticulariterpofita propofitio, non eritßlogifmus. Ta*
miniineffè,aibuni, aiiimal, nix:Nonineffeautem, animal,
albu*
 P R I O R V M. 129

% animal,pix,per indefinitum enim eft fùmenda demonßra

tio. Siautemuniuerfàle quidem ponatur ad minorem exe
tremutatem, particulare autem ad maiorem , fiue priuati
uum,fiue affirmatiuum,fiue contingens,fiue ineffè utrum
uk:nullomodo erit ßllogifinus.Nec cùm particulares,uel
indefinite ponentur propofitiones,fiue contingerefùm
pte,fiue ineffe,feu permutatim, nec fic erit ßiiogjinus:
demon$tratio autem eadem,que in prioribui. Términi
autem communes tneffè quidem ex neceßitate, animal,al
bum,homo: non contingere uerò, animal, album, tunica.
Manife$tum eft igitur quoniam uniuerfàli pofito ad
maiorem extremitatemfemper eritßllogifinu, ad mino
rem autem nunquam.
Miftio neceffarij, & contingentis in
prima figura. C A P. ' . X V.

Vandò autem haec quidem propofitionum ex necef

Q fiueineffe,uel nö ineffe,illa uerò contingerefignie
ficat,ßllogifimü, quidem erit hoc modo habentibus fetere
minis. Et perfeäus, quando ad minorem extremitatem
ponetur neceffaria. Conclufio autem, fipraedicatiui fùnt
quidemtermini, contingentis, & nomineffe erit, fiue unia
üerfaliter, fiue non uniuerfàliterponantur: fi autem fint,
hoc quidem affirmatiuum, illud uerò priuatiuum, quana
do affirmatiuum quidem fierit neceffarium, & contine
gentis erit conclufio, & non eius quod eft non ineffe.
Quando autem priuatiuum néceffarium, & contina P£
gentis non effé, & nomineffe, fiue uniuerfàles, fiue non :* u11o
uniuerfàles fint termini. Contingere autem in conclufioa
ne eodem modo accipiendum eft, quo in prioribus. Eius
autem quod eft ex neceßitate nomineffe, non eritßllogif
mu$: aliud enim eft non ex neceßitate ineffe, & ex Â
â ceßit
r3o L I B E R I. ¬
ceßitaienomineJe. Quoniam igitur uniuerfàlibus affife \;
matiuis exificntibus terminis non fit conclufîo neceffari, I t.
maniféâum:fi fit enim A omni B ex neceßitate, b autem 1 r
contingat omni c, erit igitur ßllogifmus imperfèétu, I ;
quoniam Acontingit omni cineffe. Quoniam autem im- | *
perfèétus, ex demon$tratione palàm: eodem enim modi Ijc
offendetur, quo & in prioribus. Rurfùm A quidem con- [t;
tingat omni b ineffe, b autem omni c infit cx neceßitate: |*
erit itaque ßllogifmus, quoniam A contingat omni c | f.
ineffè, fèd non quoniam ineft: & perfèâus quidcm,fed |is
non imperfèétus: flatim enim perficitur per exprincipio |*;
propofitiones. Si autem non fimilk figúræ finipropofi. Is,
tiones,fit primum priuatiuaneceffària, & A quidem nul• |*;
li contingat B ex neceßitate, b autem contingatomiiic: Is
neceffe eft igitur a nullic ineffe. Ponatur enim Ain*j.
aut omni, aut alicui: pofitum autem eft Anulli conting.
re B: quoniam ergo conuertitur priuatiua, & B nulli a
contingit, A autem pofitwmeftiieffec,aut omni,autdi
cui:quare nulli,autnon omni c continget b ineffe:fedft*
ponebatur omni ex principio. Manifeßum autem, quoe
niam &r eius quod eft contingere non ineffè fit ßllogi?
mus, fiquidem non ineffe.Rurfum fit affirmatiua quidem |j
propofitio neceffària, & A quidcm contingat nulli B i* \
effe, b autem infit omni c ex neceßitate: ergo fit ßlior } i
gifinus quidem perfeâus,fednoneiüs quod effnómineß \
jéd eius quod eft cóntingerenonineffe: nam & propofi.
tio ficfùmpta eft,queadmaiorem eji extremitatém.&
.
impoßibile non eft ducere:nam fiponatur Aineffèulli c,
pofitum eft autem & AB contigere nulli ineffé:nihil ag
cidit pcr haec umpoßibile. Si autem adminoríim extrcmi*
tatem ponatur priuatiuum, quando contingere *: gnijic
 p R . I O R V M. 13r
fi gnificauerit,ßllogifinus erit per conuerfionem quemad
modum inprioribus: quando autem non contingere, non
a erit ex neceßitate,nec quando utraquc quidem propofitio
# priuatiua,non eft autem contingens quodadminorem eft.
* Termini autem ineffe quidem,album,animal,nix: nomina
: effe ucrò,album,animal,pix.Eodem autem modo fe habea
* bit & in particularibusßllogifink. Quando enim fierit
à priuatiua neceffària, & conclufio erit eius quod ejt non
: ineffe: ut fi A quidem nulli B contingitineffe ex neceßitae
te, B autemalicui c contingat ineffe: neceffe eft A alicui
eorumque funt c nomineffe.Si enim A omni c ineft, nul
li autem contingit B, & B nulli A contingit ineffe:quareß
omni c ineft A.mulli c contingit B: fedpofituhieratalicui
contingcre.Quando autem particularis affirmatiua necef
fria fùerit, que in priuatiuo eft ßllogifmo , ut B c, aut
uniuerfàlis in affirmatiuo, ut A b: non erit ineffe ßllo
gjínus. Demon$ratio autem eadem quæ in prioribus. Si
autem uniuerfàle quidem ponatur ad minorem extremia
tatem, uelaffirmatiuum, uel priuatiuum contingens, par•
ticulare autem neceffàrium, non eritßllogifinu.Termini
autem ineffe quidem exneceßitate, animal, album,homo:
non cötingere autem,animal,album,tunica. Quandofimie
üter uniuerfàle quidem eft neceffàrium,particulareautem
contingens,cum priuatiuum quidem eft uniuerfàle: ineffe
quidem termini animal,album,coruus:nonineffe, animal,
album,pix:cüm autem affirmatiuii, ineffe quidem, animal,
album,cygnus:non contingere autem,animal, album, nix.
Nec quädo indefiiitefùmuntur propofitiones, aut utræq; Auxefis ne
particulares:tgm fic eritßllogifinu.Termini autë cömi- gationum.
iics,ineffè quidéanimal,álbü,homo:nö ineffè aulâ, animal,
album,inanim4tum.Nám & 4mim4l alicui albo, & album
i z. in4nim
132 IL 1 B E R. ' 1.
: inanimato alicui eft neceffarium ineffe, & non contingit
ineffe, & incontingenti fimiliter: quare ad omnia utiles
fùitermini. Manifefium ergo exijs que diétafunt, quo
tiam fimiliter habétibusfe termink, & in eo quod j. ina
effe,& inneceffàrijs,& fit,& ngn fitßllogifmus:uerun
άmen feciiduriíineffe quidem pofita priuatiuapropofitio
ne, eius quod eft contingere erat ßlogifinu* :fecundum
neceffàriùm autem priuatiua:& cótingere,& non ineffe.
Palà autem & quoniam omnes imperfectißllogifmi,&
quomodo perficiüntur perprediäa figuras.
Défyllogifmis ex ambabus cona
tingentibus infecunda
figura. C A P.- x V 1.

IÄ. fecunda autem figura quando contingentes quidem

fùmuntur utreque propofitiones, nullus erit ßllogifa
mus,fiue fintaffirmatiuæ, fíue priuatiue,fiue uniuerfales,
fíue particulares.Quandoauté haec quidemineffe,illa ue
*ö contingere fignificat, affirmatiua quidemineffè fignifi
cante, nunquàm eritßllogifinu£priuatiua uniuerfali exia
fente femper.Eodem modo & quádo haec quidem ex mea
ceßitate,illa uerò contingere affùmatur;oportet autem &
in ijs accipere quod in conclufionibus eft cótingens:quem
admodum in prioribus.Primum igitur o$cndendum.quo
miam non conuertitur in cötingenti,priuatiua:utfi Acoma
tingit nulli B,non neceffe eft & B contingere nulli A. Pos
natur enim hoc, & contingat B nulli Aineffe : ergo quo
niam conuertumtur,quefùnt in eo quodeft contingere a£
firmationes negationibus, & contrarie, & contratacen
tes, B autem contingit nulli Aineffe: manifèâum eft quo
niam & omni A contingit B ineffe. Hoc autem fijìm
eft.Non enim fihochuic omni cötingit, & hoc huic çon
tingat
 P R I O R V M. sy
£x iingat neceffarium:quare non conuertitur priuatiua.Am
i plius autem nihil prohibet A quidem contingere nulli B:
iv, » autem alicui A ex neceßitate non ineffe: ut album qui
0
£ dem contingit omni homini non ineffe, nam & ineffe:hoa
te minem autem,non uerum eft dicere quoniam cótingitnula
# li albo,pluribus enim ex neceßitate nomineft: neceffàrium
ía autem nominerat cötingens. Sednec ex impoßibilio£fena
At detur conuertens:ut fi quk putet,quoniáfiifùm eft B cona
j tingere nulli Aineffe, uerumnon cötingere nulli A: affira
matio enim & negatio:fiautem hoc uerum,ex neceßitate
y alicui A ineffe B,quare & A alicui bineffe:hoc autemima
poßibile. Non enim f A non contingit nulli B, neceffe eft
r A alicui b ineffe.Nam mon cötingeremullt,dicitur duplicia
■ ter:boc quidemfi ex neceßitate alicui ineft,illud ueröfiex
neceßitie alicuinomineft. Nam quodex neceßitate alicui
i eorum quefùnt Anon ineft, non eft uerum dicere, quoa
i miam omnicötingitnonineffe:quéadmodum nec quodalia
j cui ineft ex neceßitate, quóniám omni contingit ineffe. Si
i ergo aliquk putet, quoniam non contingit c omni D in
: effe: ex neceßitate alicuimom ineffè ipfùm, filfùm fùmet,
, omni enim ineft, fi contingat: fed quoniam quibufdam ex
, neceßitate ineft,propter hoc dicimus nonomini cötingere.
t. Quare ei quod eft contingere omni ineffè , & ea que
. eft ex neceßitate alicuiineffe,opponitur:& eaque effor
, neceßitate alicui nomineffe: fimiliter autem & ei que eft
„ contingere nulli. Paläm ergo quoniä adfic contingens,&*
. non contingens,ut in principió definiuimus, non fòlùm ex
, neceßitate alicuiineffe,fed & ex neceßitate alicui nomina
, effe fùmendá.Hoc autemfumpto,nihil accidit impoßibile:
; quare non fitßllogifinus. Manififiäergo exijs quæ diéta
, funt, quoniã non cóuertitur priuatiu4.Hoc autem o$tenfò
t i 3 pon4
$34 L. I B E R I.
ponatur A b quidem contingere nulli, c uerò omni:per
çonuerfîonem ergo non erit ßllogifimus.Diétum eft enim
quoniinoncóuertitur huiufinodipropofitio. Sed nec per
inpoßibile: nam pofito B omni c contingere ineffè,nihil
accidit fiJùm: continget enim A & omni & nulli c in
effe.Omnino autemf eft ßllogifinus,palàm quoniam con
fingens erit, eô quôd neutra propofitionumfùmpta eft in
eo,quod eft ineffe:& hic uel affirmatiuus,uel priuatiuu:
meuiro autem modo poßibile efi:affirmatiuo enim pofito,
oßendetur per terminos, quoniam non contingit ineffè:
priuatiuo autem , quoniam conclufio non eft contingens,
jéd neceffària. Sit enim a quidem album, B autem homo,
in quo autem cequus; erg9 album Acontingit huic quia
dem omni,illiuerò nulli ineffe: fedb neque ineffe coniina
git c neque non ineffe. Qgoniam igitur ineffenonpoßia
bile,eft manifefium,nullus enim equus homo:fedneq; con
tingere non ineffè: neceffe eft enim nullum equunihomi
memeffe,neceffàrium autem non erat contingens: nonigia
turfiißllogifimus.Similiter autem oßendetur,& fi econ
uerfò ponatur priuatiua, & fi utræque affirmatiue poa
mantur uel priuatiue:nam per eofdem terminos erit dea
mon$ratio. Et quando hec quidem uniuerfàlis, illa uerò
particularis, uel utræque particulares,uel indefinite, aut
quolibet modo aliter contingit permutari propofitiones:
femper enim erit per eofdem terminos demon$ratio.Ma
nififium ergo quoniam utrifq; propofitionibus fecundüm
contingere pofitk,nullus fit ßllogifinus.
Miftio abfQluti, & contingentis infe
- cunda figura. c A P. x v 1 1.
I autem altera quidem ineffe, altera uerò contingere
'fignificat, praedicatiua quiäem ineffepofita, priuatiu;
- - t4€r0
 P R I O R V M. 335

uerò contingere, nunquam eritßllogifinus,fiue uniuerfá

liter, fiue particulariter fumantur termini: demonßratio
autem eadem, & per eofdem terminos. Quando autem
affirmatiua quidem contingere,priuatiua ineffe.eritßllo
gifinus. Sumatur enim AB quidem nulliumeffe, ô uerô
omni A contingere:conuerfà ergo priuatiua, b ineft nula
li A, A autem omni c contingebat:fit ergo ßllogifinu,
quoniam B contingit nulli c»per primamfiguram. Simi
liter autem & fi ad c ponatur priuatiua. Si autemutre
que fint priuatiue, fignificet autem hæc quidem non ineß
jè, illa uerò contingere non ineffe: per ea quidem qüe
fùmptafùnt nihil accidit neceffarium: conuerjà autemifè
cundum contingere propofitione fit ßllogifiiius:quoniam
e contingit nulli c ineffe,quemadmodumim prioribus:erit
enim rurfùm primafigura. Si autem utræque ponantur
prædicatiue,non erit ßllogifinus. Termini quidem ineffe,
ßnitat,equus,homo. Eodcm autem modofehabebit & in
particularibus ßyllogifinis. Quando autem erit affirmatia
üa ineffe,fiue uniuerfàliter,fiue particulariter fùmpta,nul
lux erit ßllogifmus: hoc autem fimiliter, & per eofdem
terminos demon$tratur, quibus & prius. Quando autem
&priuatiua,erit per cöüerfionem,quemadmodùin prioa
ribus.Rurfùmfiamboquidem interualla priuatiuafùmana
tur, uniuerfaliter autem quodnon ineffe: ex ipfis quidem
propofitionibus non erit neceffàrium:conuerfà autem cös
tingentificut im prioribus,eritßllogifinus.Siautem ineffe
quidem fit priuatiua, particulariter quidemfùmpta, non
eritßllogifinu$,neq; praedicatiua,neq; priuatiuaexifiente
altera propofitione.Nec quando utræq;ponuntur indefia
nite, uel affirmatiue, uel negatiuae aut particulares: de•
moníìratio autcm eadcm & pcrcofàem terminos,
- i 4 Mißio
 -

-- , -

_ _• • • - …..

136 IL I B E R I.

Miftioneceffarij,& contingentis in fea

cunda figura. C a p. X V I I 1,

iautem hec quidem propofitionum ex neceßitate, illa

S£ contingerefignificat,priuatiuaquidem neceffaria,
erit ßllogifinis non fòlùm quoniam contingit non ineffe,
fed & quonimnonineft:affirmatia autem non erit. Po
íuturaiitem AB quidem nulli ineffe ex neceßitate , c au
tem omni contingere,conuerfà ergo priuatiua, & B nulli
ainerit: A autem omni c contingebat. Fit igitur rurfùm
per primâfiguramßllogifinus,quoniam B contingit nulli
ç ineffe.Simul autem manife$tum quoniã neq;ineft B nulli
c, ponatur enim ineffe:ergo fi a nulliB coiitingit, B aua
temineft alicui c,A alicui c non contingit: fèd omnipo*
mebatur contingere.Eodem autem modo o$tendetur, &r/?
ad c ponatur priuatiuum.Rurfüm, Sit predicatiua quia
dem neceffaria, altera autem priuatiua , & contingens:
cr ab contingat nulli, c autem omni infitex neceßitate:
flc ergo habentibus fetermink,nullus eritßllogifimus:ac•
cidit enim B ex neceßitate non ineffe c. Sit enim A quis
demalbum, in quo autem B homo,in quo uerò c cygnus:
ergo album cygno quidem ex neceßitate ineft:homini au
temcontingit nulli, & homo nulli cygno ex neceßitate.
Quoniam igitur eius quod eft contingere non eftßllogi£
mus,manife$tum eft:nam exneceßitate non erat cötingens.
sed tamemnon neceffarij:nam neceffàrium aut ex utrifque
neceffarijs, aut ex priuatiua neceffâria contingebat. Am
plius & poßibile eft, ijspofitk , b ineffè c. Nihil enim
prohibet c quidem fub B effe, Aautem B quidem omni
contingere,c uerò ex neceßitate ineffe:utfit quidem c uia
gilia, B autem animal,in quo auté A,motus. Nam uigilanti
quidcm exneceßitate ineßmotu;;animali autem omni cöa
fingit,
 P R I O R V M. s;r
in fingit, & omne uigilans animal. Manife$um ergo quo
tv- niam noneiu, quodeft non ineffe: fiquidemficfehaben
t= tibus termunk,neceffe eft ineffe neque autem oppofiarum
£ affirmationum, quare nullis erit ßllogifnus. Similiter
M* autem o$tendetur, & ecoiiuerfò pofita affirmatiua. Si
Mriii. autem fimilk figuræ fint propofitiones, cùm priuatiuæ
sit; fint,femper fit ßllogifinu,conuerfàfècundumcontingea
,cV re propofitione, quemadmoduminprioribus. Si fùmatur
firm enim A, B quidem ex neceßitatenon ineffe, c autem con
#i tingere non ineffe, conuerfis autem propofitionibus s
*i quidem nulliineffe A:A autemomni c contingit: fit igitur
; prima figura: &fiadc ponatur priuatium,fimiliter.
i. Si autem prædicatiueponantur, non eritßllogifimu*:nam
: eius quod eft non ineffe, aut eius quodeft exneceßitate
„ non ineffe. maniféftum quoniam nón erit, eò quòd non
s fùmpta fit priuaiiuapropofiiio, neque in eo quodeftina
£ effe, neque in eo quòd eft ex neceßitate ineffe,fed neque
Q. eius quòdeft contingere non ineffe:ex neceßitate enim fic
,, /e habentibus, b non inerit c : utf A quidem ponatur ala
ss 6um,in quo autem B cygnus,in quo auiem c.bomo:neque
Ę oppofitärum affirmationum, quoniam oßenfumeft B ex
„ neceßitate nomineffe c: non ergo fitßllogifinus omnino.
} Similiter autem fé habebit & in particularibus ßlioa
* gifinis. Quando autemfierit priuatiua, & uniuerfalis,
e & neceffaria,fempererit ßllógifinus, & cius quod eft
„ contingere non ineffe,& eius quod eftnon ineffe.denona
I. firatio autem per conuerfionem. Quando autemaffirmae
a tiua,nunquam.Eodem autem modo oßcndetur, quo & in
s wniuerfàlibu£,& per eofàem terminos.Nec quando utre
, que fùmuntur affirmatiuæ: nam & huius eadem demone
. ítatio,qu*et prius, Quando utreque quidem priuatiuæ,
s- i 5 %ηΊβ
 w38 IL I B E R I.

uniuerfàlk autem, & neceffària,que nomineffe fignificat,

per ea quidcm, que fùmpta fünt, non erit neceffarium:
çonuerfâ autem fècundum contingere propofitione, erii
fyllogifinus, quemadmodum in prioribus. Si autem utre
que indefinite, uel particulares fùmantur, non erit ßilo
gjfinus:demon$ratio autem eadem,&r per eofdem termê
nos. Manife$tum igitur ex prediéti*, quoniam priuatiua
4uidemuniuerfàlispofitaneceffària, fèmper fit ßyllogi£
mus,nonfòlùm eius,quod eft contingere non ineffe.fed &
nomineffe: affirmatiua autem, nunquam. Et quoniam eoa
dcm modo fe habentibus & in ncceffàrijs, & tm ijs, quae
infùnt:fit & nonfitßllogifimus. Paläm & quoniam ima
perfeóìiomnes funtßllogifii,& quoniam omnes perfi
ciuntur perprediéfas figuras.
De Syllogifmis exambabus contingen
tibüs intertiafigura. C A P. X I X.

N po$rcma autem figurâ,& utrifque contingentibus

,
Ij altera erit ßllogifmus. Quando ergo contingere
fignificant propofitiones,& conclufio erit contingens.Et
quando haec quidem contingere, illa uerò ineffe: fimiliter
eritßllogifmus. Quando autem altera ponitur neceffe
ria,fi affirmatiua quidem,non erit conclufio,neq; neceffe
ria,neq; ineffe.Siautem priuatiua,eius quod eft non ineffè
erit ßllogifimus, quemadmodum in prioribus. Sumendam
*Q;;,■;■;... 44** £. in his £: quod eft in conclufionibus cona
alíi, „., tingens.*Sint ergo primum contingentes:& A & B con
coiitingêti n6 tingant omni c ineffe:quoniam ergo conuertitur affirmæ
ii:£? • & tiuaparticulariter, B autem omni c contingit, &r c alicui
âÄ° B contingit: quare fi A quidem omnic contingit,c autem
Σὰ- 4licui B,& Aalicui B contingit:fit enim prima figura.Et
mutur. fi a quidem contingt nulli dineffe, a auiem oninic con
tingat:
 P R I O R. V* M.' 135
fingat:neceffe eft a alicui » contingere non ineff: eris
enim rurfùm prima figura per conuerfîonem. §i autem
gtr*quepriuatiueponantur, ex his quidem quefùmpta
fintmonerit neceffarium: conuerfis aütem própóìioni,
6us eritßllogifmus,quemadmodùm in prioribiii. si enim
A & B contingunt c non ineffe, fí tránfinutatur contin
gerengnineffe:rurfùm erit primafigura per conuerfio
nem;siautem hic quidem terminorüm eft üniuerfalis, ille
gerê particulari,eodem modofehabentibustcrmini; quo
ineffe:& erit, & non critßll6gifinus. Contingat enii a
quidem gmni c, B autem âlicui Gineffe:eritergo rurfù^
prima figura particulari propofitiöiie conueríá: námfi
Agmmi c,c autem alicui B, g- Aalicui B contingit. Etj?
4d B cponatur uniuerfàle,fimiliter. similiter äutem &
fi a c quidem priuaiiuafit, b c autem affirmatiua: erit
anumrurfùm prima figura per conuerfonem: fìautem
atr<£priuatiue ponantur,hec quidem uniuerfàliter, illa
verò particulariter, per ea quidem quefùmptafùnt non
*rit ßlogifinus: conuerfis autem propofitionibus erit,
quemadmodum in prioribus. Quando autem utreque
indefinite, uel particulares fùmuntur, non erit ßllogif.
mu$: etenim neceffe eft Aoiiini b,& nulliineffè Termini
ineffe, animal, bóno,album:non ineffe, equuíhomo, al
bum:medium,album.
Miftio contingentis&ineffè in
tertia figurâ. C A P. XX.

S. autem haec quidem propofìionumineffè, illa autem Hoc captit éx

xv. c. luccm
contigere fignificet, coiiciufio quidenîerit quoniam capit.
contingit • & ngn quoniam ineft:filogifnusaiitem erit
$dem modofe habentibus terminä quöër in prioribus.
$imiriimprimiprædicatiue, & a quidcm omni c infit,
8 414t£?££
r4o L I B E R T.
e autem omni c contingat: conuerfà ergo B c erit prima
figura, & conclufio quoniam contingit A alicui p ineffe:
aim enim altera propofitionum in primafigurafignificæ
tit contingere,& conclufio erit contingens. Similiteraue
tem & fi b c, quidem tneffe, A c autem contingit ineffe.
Et f Ac quidem priuatiua, b c autem prædicatiua , infi
autem altérutrauirinque,contingens erit cóclufio:fit enim
rurfùmprimafigura.Oftenfùm eft autem quoniä fi altera
própofiiio fignificet contingere inprimafigura, & cone
clufio erit contingens.Si auté contingens priuatiua pon4
tur ad minorem extremitatem, uel fiutraq;ponatur pria
uatiua,per ea quidem quae pofitafùnt nó erit ßllogifinu:
conuerfís autem erit, quemadmodum & in prioribus. Si
autem hec quidcm propofitionum fit uniuerfàlk, illa uerö
particulark, utrifque quidem predicatiuk, aut uniuerfali
quidem priuatiua, particulariauté affirmatiua, idem mo
dus eritßllogifinorum: omnes enim clauduntur per pria
mamfiguram. Qgare manife$tum,quoniam eius, quod eft
contingere, & non eius, quod eft ineffe, erit ßllogifimus.
si autem affirmatiuaquidem uniuerfàlk, priuatiuaautem
particulark, per impoßibile erit demon$tratio. Infit enim
s quidem omni c, A autem contingat alicui c non fí
neceffè eft ergo Aalicui B contingere nomineffe:nam fo
mnib ineft A ex neceßitate, B autem omni cpofitum eß
ineffe,A omnic ex neceßitate inerit. Hoc autem oßenfùm
eft prius,fedpofitum eft alicui cötingere nö ineffe.Qiiana
do autem indefinite, uel particulares fùmuntur utræque,
non erit ßlogifinus: demonfiratio autem eadem quæ &-
inuniuerfis,& per eofdem terminos.
Miftioneceffarij,& contingentis in
tcrtiafigura. C A P. . . X X I.

Si
 p R I O R V M. t4t

S. autem eft hec quidem propofitionum neceffaria, illa Hoc caput,

uerò contingens,fi prædicatiui quidem fùnt termini, dãmodo
- • - -
$*Y* $-fub
femper eius quodeft contingere erit ßllogifnus.Quando íú.
autem fùerit hic quidem praedicatiuus, ille autem priua
tiuus,fifit affirmatiuus quidem neceffarius, eiu$ erit quod
eft contingere nö ineffejiautem priuatiuus, & eiu$ quod
eft contingere non ineffe,& eiu; quodeftnomineffe: eius
autem quod eft exneceßitate nomineffe non erit ßllogi£
mus:quemadmodum & in alijs figuris. Sint ergo prædia
catiui termini primùm:&' A;c quidé omni infitexnecef
fitate, B autem omni c contingit ineffe: quoniam ergo a
omni c neceffäriö ineft,c autem alicui B contingit,& alia
cui B cötingens erit, & non inerit:fic enim accidit in prie
mafigura.Similiterauté oíendetur,&fi b c quidem poa
natur neceffària, A c autem contingens. Rurfùmfithoc
quidem predicatiuum, illuduerò priuatiuum,neceffarium
autem predicauiuum: & Aquidem contingat nulli c ina
effe, B autemommiinfitex neceßitate c, erit ergo rurfùm
prima figura, & conclufio contingens,fed non ineffe.
Nam priuatiua propofitio contingere fignificat. M4a
nifé$um eft igitur quoniam conclufio erit contingens:
cùm enim fic fe habebant propofitiones in prima figura,
& conclufio erat contingens. siautem priuatiuafitproa fn multis ex
pofitio ncceffaria, & conclufio erit,quoniam contingit $implaribus
alicui non ineffe , & quoniam non ineffe. Ponatur enim Ę sit;$
A non ineffe c exneceßitate,b autem ómnic contingere, í, åíïí,
conuerfa ergo B c affirmatiua,prima erit figura, & ne• in Græco ta
ceffària priuatiua propofitio. Cùm autemfic fé habebant men habetur.
propofitiones , accidebat a & contingere alicui c non
1 ineffe, & non ineffe: quare & Aneceffe eft alicui B non
{/ ineffè. qu4ndo autem priuatiuum ponitur ad munorem
- extremù
14* L I B E R I.

extremitatem,ßcontingens quidem,eritßllogifinustranf
fùmptapropofitione, quemadmodum & inprioribus.
siautem neceffarium,nó erit. Etenim neceffe eß omni,
er nulli contingat ineffe. Termini omni ineffe, fonnu,
equus,dormiens homo:Nulli ineffèfèmmus,equus,uigilans
homo.Simuliter auté£ habebit,& fihic quidem termino
rum fit uniuerfalis,ille auté particularis admediü : namfi
utriq; fint prædicatiui,eius quod eft cótingere, & nó eiia
quod eft ineffe,erit ßlogifmus.Et quando boc quidë pri
.
tiatiuumfùìetur,illud uerò affirmatiuü, Ë 4Vfeffi

affirmatiuú,huius quod eftcótingere.Qgandoautépriu4

tiuumneceffàriii,& conclufio erit quod eft möineffe:nam
idem modiùerit demon$rationk, & cùm uniuerfàles &
non uniuerfàles fùnt termini.Neceffe effemimperprimam
figurâperficißllogifmos:quare ut inillk,& inhisneceß.
fàrium accidere.Quando autem priuatiuum uniuerfaliter
fùmptum ponitur ad minorem extremitatem,fi cötingens
quidem eritßllogifmus per conucrfionem:fiauté neceffè
7iumfit, non erit: o$tendetur autem eodemmodo qu6&
in uniuerfalibus,& per eofdem terminos.Manife$â ergo
& inhacfigura quãdo, & quomodo eritßllogifinus,&
quando eius quod eft contingere, & quando eius quod eß
ineffe.Palàm autem & quoniã omnes imperfeéîi,& quoa
niam perficiuntur per primamfiguram.
IDe Syllogifmo oftenfiuo.
C A P V T X X I I.

QΣ, igitur qui in hk figuris fùnt ßllogifni,

perficiuntur per eos qui in prima figura £unt uni
werfales ßllogifmos, er in hos reducuntur, palàm ex di
£tiifit. Qgoniam auté fimpliciter omnkf%llogifinus ficfe
habebit, nunc eritmaiiifiäum, cüm ofienfùsficrit omiii;
qui
 p R I O R V M. - *43

£jw, quifit,per aliquam harum: figurarum fieri. Neceffè eft

ftiri ergo omnem demon$trationem, & omnemßllogifinum,
■ji aut ineffe quid, aut non ineffe mon$trare. Ethocautunia
?,fi uer/àliier, aut particulariier. Amplius aut oftenfiue,aut
juj exhypothefi. Eius autem quod eft ex hypothefi, pars eft
jwri per impoßibile. Primùm ergo dicemus de o$tenfiuk :
miii hk enim o£enfis, manife$tum erit & deijs qui ad impo£
ngi fibile,& omnino de ijs qui ex hypotheff. Si ergo opore
$ygi teat A, de B/3llogizare, uel ineffe,uel nomineffe: neceffe
i% *fifùnere áliquidde aliquo.siérgo Afùmatur de B,quòd
ijs ex principio erit fùmpium:fin autem A de c, c aùtem
££ de nullo alio, nec aliud de illo c. neq; de A,alterum,neque
r: de altero A, nullus erit ßyllogifmus:nam in eo quod unu*
… d; uiiofùmitur,nihil accidit exneceßitate:quare affinen
;• da eft altera propofitio. Si igitur fumatur a de alio,aut
ia aliud de A, aut de c altcrum, effe quidem ßllogifinum
, nihil prohibct : ad » autcm non erit per ea que fùmpta
igi fùnt: nec quando c ineft alteri, & illud alij,& hoc rura
*% /ù alteri non copuletur autem ad£,nccfic erit ad B ßlloa
:ì gifinu, ipfius A.] Omnino enim dicimus, quoniam nullus Auxefis ne
;* mumquam erit ßlogifmus alius de alio, non fùmpto ali- gationum·
i, quo medio.quodadutrumquefe habet quoquo modo praea
: dicationibus.Namßllogifiu, quidemfimpliciter exprge
pofitionibus eft : ad hoc autcm ßllogifmus ex propofie
tionibus quae adhoc:quiautem eft huius adhoc, perproa
pofitiones huius adhoc.Impoßibile eft autem adbfùmere
2 £ropofitiouem nihilnequepredicantes de eo,neq;negan- .
„ tes:aut rurfum ciu, quodsf aade, nihil commiiiefimè
' tes, fed utriufq; propriaquedam predicantes,aut iiegana
… tes:quarefùnendjtriufj; quodcopulet predicationes:fi
„ erii huius ad hoc ßlogifnià. Ergò fineccffe ef *g ύλβ€
 funere adutrunque commune,hoc autem contingit tripl.
citer:aut enim Ade c,& de b praedicantes,aut c de uiri}
que, aut utraque de c: he autem fùnt tres diííe figure,
ìManife$tum ejt quoniam omnem ßllogifinum neceffé*
fieri per aliquam harum figurarum.Nam eadem ratiof
& fiper pluracopuletur ad B,eadem enim eritfigurad
in pluribus. Quoniam igitur o$tenfiuiterminantur;
praediéta*figuras,manifefium eft.
De Syllogifmo ex hypo=
thefi. C A P. XX III,

De fyllogif-voniam autem & qui ad impoßibile, palàm erit

É;ex hyp9-
thet1,quOS CO- per hæc: omnes enim qui per impoßibile condus
- . • • • •. •

jÉ ap- dunt,filfum quidemßllogizant:quod autem exprincipio

pellamus,pie er4% bypothefidemon$trant,quando aliquidacciditit:
áëïíí poßibile pofita contradiâione, ut quoniám diamcier f
telligitubique àfijmmetér,eóquodfiütabundätia equalia perfeäis,pofio
^rifto* ffmmetro:ergô aeqüalia quidemfieri abundantia perfiât
ßllogizant:aßmmetrum autem effe diametrum,ex hypo
thefi mon$trant, quoniam filfùm accidit propter contra
diétioné.Hoc enim füit per impoßibileßllogizare,ofiev
dere aliquid impoßibile propter priorem bypothefin.
Qgare quoniam fijiis fit ßllogifmus o$enfiuusink $ij
que ad impoßibile deducuntur, quod autem eft expri* \,
çipio,ex hypothefi mon$tratur:oííenfiuos autem diximus
prius, quoniampcr has terminanturfiguras, manififium Fqi
quoniam & perimpoßibileßllogifniper has eruntfig* *p4
?as. Similiter autem & alijomnes qui fùnt ex bypothtf, $. W
in omnibu% his enim ßllogifnus quidé fit ad tranffùmpti: iulti
A. quod autem eftexprincipio,terminaturperconfeßioncm, \ \,

aut per aliquam aliam bypothefim. Si autemhoc ucrum,

neceffe eft ómncm demonjîrationcm , & omnem ßllogi?
• * ItlVM
 p R I O R V M. 145

ij, mumfieripertres preditasfiguras. Hoc autem oßenfò,

uá, palàm quoniam omnis fyllogifmus perficitur per primam
iiij figuram,& reducitur in huius uniuerfàles ßyllogifinos. *
** De qualitate, & quantitate terminoa
imi rum Syllogifmi. C A P. X X I III.

rii; A Npliu, autem in omnibus oportet aliquem tcrmunoa

sì rum prædicatiuum effe & uniuerfalem:fine uniuera
fìlienim non erit ßllogifmus:aut nö adhoc quodpofitum
y £ft,aut quod exprincipio eft petet.Ponatur enim muficam
, , uoluptatem effeftudiofàm, fiergo popofccrit uoluptatem • '

,;& effeftudiofam, non addens omnem, non erit ßllogifinu;;/?

£, autem aliquä uoluptatem effe ftudiofam:fi aliam quidem,
„. nihil ad hoc quodpofitum eft : fiautem eamdem, quod ex
[* principio erat,fumit. Magk autem fit manife$tum infigu= Ifofceles, qui
7 ri$, ut quoniaì equicruris equale$fünt anguli, qui funt #$ $ii:
crurus dicitur
à 4d bafim : fint enim in centrum duciæ A B, fi ergo æquæ eft triangulus
i? lem/ümpferit A c angulum ei, qui eft B D, non omnino ìåíïí, gqua
„ petens æquales eos qui fùnt femicirculorum; & rurfùm liumlateiüm.
., c ei qui eft D, non ómiiem jumens eum qui eft incifioa
nis.Amplius,ab equalibus exi$entibus totkangulis, equaa
Ζ libus demptis, eqüales effe reliquos,fcilicet E £: quod ex
2 Principiogii p;ict;iffinitãgibusequalibus equis
j, demptis, æqualiarelinqui. Maniííum igitur, quopiam in
... omnißllogifino oportet uniuerfàle effe.Etquoniã uniuer
fale quiddam ex omnibus terminis uniuerfalibus moníiraa
a tur:particulare autem & fic, & aliter.ôuare fi conclua
fofit uniuerfali$s et terminos neceffè eft uniuerfàles effe:
, fiautem uniuerfale; fint termini, ἐoniingit conclufioiicm
: non uniuerfalem effe.Palim etiam quoniam in omnißlloa
, giffimo aut utramq;aut alteram propofitionem fimilem ne*
} ctje tjtficri conclufionidico autemnomfolumin eo quòd
! k. gfftrrt£4
146 l I B E R I.
affirfnaiiuafit, uel negatiu4,fed in eo quòdneceffària aut
iiieffe,aut contingens : confiderare autem oportet & alii
prædicamenta. Manife$tum autem & fimpliciter quando
çrt,& quando non eritßllogifinus, et quando perfeétu.
& quoniam fi eft ßlogifinu$,ncceffariüm eft haberetct,
minos fecundum aliquem diétorum modorum.
De numero terminorum Syllogifmi.
C A P. X X V.

P£. autem & quoniam omnk demon$tratio erii |

per tres terminos, & non pcr plures, nifi per alü
er alia eadem conclufio fiat:ut E per A B,& per c D:aut
per AB, & A c, & B c:plura enim media eorundem mi.
hil effe prohibet:haec autem cùm fint,non unus, fed plures
fùntfyllogifini.Autrurfùm, quando utrunq; AB fùmitur
per ßllogifinum, ut A pcr D E. & rurfùm B per * G:
aut hoc quidem induéiione, illud autemßllogifmo:fed& |
f plures erunt ßllogifni, plures enim conclufiones fùnt:
ut A B & c. Siigitur non plures, fed unu$ (fic aulcm
contingitfieri per plura media eandem conclufionem: ut
E quidem per AB c D) impoßibile. Sit enim conclufo
ex AB c D:ergo neceffe eft aliquideorum, aliud ad aliud
fumptum effe:hoc quidem ut totum,illud uerò ut pars:hoc
enim o$ci fweftprius,quoniam fi eftffllogifnus,neccff.
eft fic aliquos fe habere terminorum. Habeat fe ergóA
fic ad b: eft itaque aliqua ex ck conclufio : aut ergo
E , aut alterum eorum que funt c D, aut alterum aliud |
quidem praeter hec. Et fíe quidem: ex AB tantum, eri|
fyllogifnu*. c D autem quidem fe habeant fic, ut flebo;
quidem ut totum, illud uerò ut pars, erit aliquid exilli, \
aut £ • aut aliquid eorum quae fùnt A B, aut alterum
aliud quidem preter hec. Etji E quidcm, aut eorum que
fünf I.
 p R I O R V M. 147
„.funt AB alterum:aut plures eruntßllogifini,aut (utcon
„, tingebat)idem per plures terminos cócludi accidit:fiau
„ tem aliud quidem præter hec, plures erunt & inconiun
j <ii6logifiiadinuicem:fiautem non fic fe habeat c ad
ï. D ut ficiatßllogifinum, uanę eruntfumpta, nifiinduâio
mk, aut celationis,aut alicuius aliu3 talium gratia.Si autem
gj*£*£i:fedalia quaedam fiat conclufio, ex c D au
tem aut horum alterum, aut aliud præter hæc: & plures
A. fiuntßllogifini, & nou eius quodpofitum eft. Ponebatur
3, enim eius quod eft E,effeßllogifimum.Si autem non fiat ex
I. c D ulla conclufio:& uanefumpta effe ea accidit, & non
$it: quod eft ex principio effe ßllogifinuh.Quare manis
? fiíiuim, quoniam omnis dcmon$tratio, &romnk ßllogifa
', mu,git per tres terminosfolg*.
...
■;
De fyllogifmis.
numero propofitionum,& c AP. Proa
xxv I.,
Ocáutem manifé$o, palám quoniam & ex duabus
fi, propofitionibus,& non pluribu$:nam tres termuni,
' duefùntpropofitiones: nifi affumatur aliquid(quemad
: modum im prioribus diéium cft)ad perfeéfionem ßllogif
: morum.Manife$tum igitur quando ut in oratione ßllogis
a ftica non pares fùnt É , per quasfit conclufio
* principalis (quafdam cnimfùperiorum conclufionum mea
* ceffarium eft effe propofitiones)haec oratio aut nonßllo*
' giàica eft , aut plura neceffàrijs interrogauit adpofitios
* nem. secundum igitur principales propofitionesfumptis
* ßllogifinis,omnis/yllogifmuserit cxpropofitionibus quia
“dcm perfeéiis, exterminis autem abundantibus: uno eniis
' plures termini propofitionibus:crunt auté & cóclufioncs Cùm Syllogif
* âimidietas propofitionum.Quando autem per* Proßlloa mi cuiufpiam
â gjnos concluditur , aut pcr plura media non continua, APpofitio,aut
*. & 2. t£
 ■_ _ _

148 IL 1 B E R I.
„t„„;., ,i ut A sper c D : multitudo quidemterminorumfimililer
iGgío cóí. uno fùpcrabit propofiiones; aut enim exirinfecus, aut
lig; ur, is§yl- mediü ponetur intercidens terminu$:utrinque autem acci
£É$ dit uno munus effe interualla quàm tcrminos: propofitio
& ££Ä:, ncs autem æquales funt interuallis, Non tamen hae quidcm
natio nuncu- Jemper perjectæ erunt,illi ucrò abundantes, fed permutw
gatur. tim: quia cùm propofitiones quidcmfùnt perféctæ, abun
dumtcs erunt termini:cùm uero termini perfecti, abundam»
tcs erunt propofitiones, fimul cnim termino addito, un4
additur propofitio,undecunque addatur terminus. Quare |
quoniäbe propofitiones quidcm perféctæ, illi ueròabum
dumteserunt, neceffe eft tranfinutare eadem, additionefia
èta. Conclufiones áutem, non ctiam eundem habebunt ora
dinem,neque ad terminos,neq; ad propofitiones:uno enim
termino áddito, conclufioncs adungentur uno pauciores
prae exifientibus termink:adfolum enim ultimum non fi
cit conclufioncm,ad alios autcm omiies.Vt fi cis quae funt
AB c,adiacet Bytù;im & conclufiones duae adiacent, qu*
dd A.& ad b: fimiliter autem & in alijs.Si autem admea
dium intercidat,eodem modo:ad unum enimfolùm nonfi*
ciet ßllogifinä:quare multò plures conclufiones erunt &
terminis, & propofitionibus.
* De Problematis, hoc eftpropofitis in
_ unaquaque figurafacilè,& difficilè
- -
* conftruendis,& deftruendis.
-
. * ... C A P. X X V I-I.

QΣ autem habemus ex quibus ßllogifni, &

guale in unaquaq;figura, & quot modis mon$træ
tur: mäiiijçitum nobk ejt, & que propofitiofàcilè, &
que difficile argumentabilis eft."Nam qüe in pluribus fi- !
gurá,& pcrplurescafùs concluditur,ficilis: quæ autem
in
 P R I O R V M. 149
in pauck,&'per pauciores,difficilius argumëtabilis.Ergo
affirmatiua quidem uniuerfalis per primam tantum figue
rammonßratur, &rper hanc* fimpliciter. Priuatiuauea Simpliciter,
rò & perprimã, & per mediámper primâ quidemfim- huod
oc eft unicè,
Grae
pliciter, per mediam autem dupliciter. Particularis aua c& dicitur
tem affirmatiua per primam,&per poíremam:fimplici A40yaXρως•
ter quidem per primâ, tripliciter autem per po$tremam.
Priuatiua uerò particularis in òmnibus figuris mon$traa
tur:ucrüm inprima quidemfemel;in media autem,& poa
' ftrema, in illa quidem dupliciter, in hac uerò tripliciter.
Manife$tum ergo quoniam uniuerfàlem affirmaiiam cona
fruere quidem difficilimum, de$truere autem ficilimum:
omnino autem eft interimenti quidem, uniuerfália quàm
particulariuficilius. Etenim fimulli, &fi alicui non infit.
inleremptü eft.horum autem aliqui quidem non,in omnia
bu$ figurismon$tratur:nulliautéin düabus. Eodem autem
modo & in priuatiuis: etenim fi omni, & fi alicui:intera
emptum eft quodex principio.Hocauiem fit in duabusfia
gurk. In particularibus autem fimpliciter: aut omni, aut
nulli o$tendentem ineffe.Con$truenti auté,ficilius eft para
ticularia: nam in plüribus figuris, & per plures módos.
omnino autem non oportetlatere,quöniä deftruere qui
dem perfe inuicem eft, & uniuerfalia per particularia,
& hæc per uniuerfalia:con$ruere autem nö eft per para
ticularia,uniuerfalia: per illa uerò,haec eft. Namfi omni,
& alicui. Simul autem manif $um, quoniam de$iruere
quàm conftruereficilius. Quomodo ergofit omnisßlloa
gifmus, & per quot terminos,& propofitiones,& quos
iiodo habentesfe adinuicem, amplius autem que pröpoa
filio in unaquaqu£figura, & quíe in pluribuí, & quein
puioribui moniiratur: paliâ caehis que diâajunt,
k 3 DG:
1 5o L I B E R I.

De abundantia propofitionum.
C APVT X X V I I I.

Vomodo autem idonei erimus femperßllogiza:

Q? propofitum, & per quam üianifümemus dia] ,
unumquodque principia,nunc dicendum. Nonenim fòlù]
fòrtaffè opórtet generationem cöfiderare ßyllogifmorur
fed & poteftatem habcre ficiendi. Omnium igitur qu
fùnt, baec quidem funt talia, ut de nullo alio praedictiir
uerè uniuerfaliter: ut Cleon, & Callias, & quodfig*
lare, & fenfibile:de hk autem alia:nam & homo,&ari
maluterque horum eft. llla uerò & ipfâ quidcm dej
praedicantur: de illis autcm alia priu$ non praedicanlur
aliaautcm & ipfâ de alijs,& de hk alia,ut homo de Cl.
lia,& de homine animal. Qgoniam ergo quedum eorum];
quefùnt, de nullo natafùnt dici, palàm: namfjkììwm)
pené unumquodque eft huiufinodi,ut de nullo predictiir,
nifi utfecundum accidens: dicimus enim quândoqut k
bumillud Socratem effe, & hoc ueniens dalliam.'Qy
niam autem infùrfum pergentibusflatur quandoqut»
fùm dicemus:nunc autemfit hocpofitum:de ijs ergopre:
dicatum aliquodnon eft demonfirare, nififecundwmę
nionem,fedhec de alijs, nequefingulariaáe alijs,fêdi
de ipfis. Quae autem in mcdio fùnt, manifi{luni quonia
utrumq; cötingit:nam & hæc de alijs,& alia de bis dicure
tur:& penè rationes, & confiderationesfunt maximè;
hk. Oportet ergo propofitiones circa unumquodq; horí
ficfumerefùpponentem, ipfum primum & áefiniiiont,
£rquecun$ propriafùnt rei:dcinde poft hoc, quecum;
fequuntur rem.Et rurfùm que res fequitur, & quæcum;
non contuigunt ipffiieffe : quibus autem ipfâ non coniip
git, non [wmcnduni, eò quòdconucrtitur priuatiua. D*
- - Vidit
 P R I O R V M. 15i
iMm, uidendum autem eft & eorumquefequuntur,quecunque
I. in eo quod quideft,& quæcunj; ut propria,& quæcunq;
prj; ut accidentiâ prædicantùr : & horumque fecundùm opia
ijrni
mionem, & quæ fecundùm ueritatem. Qgantò enim plua
NMtf riumtalium abundauerit quk, citius inueniet conclufîoa
mem:quantö autem ueriorum,magk demon$trabit.opor
Ę tct autem eligere non quefèquuntur aliquâ féd quæcunq;
■*;
totamrem fequuntur: ut non quod aliquem hominem,fèd
ip: quod omnem hominé fequitur:per uniuerfàles enim proa
v£ pofitiones fit ßllogifmu$. Cùm autem effindefinitum,in
;!;*;
{
ccrtum f uniuerfàlk eft propofitio:cùm uerò definitum,
;* manife$tum. Similiter autem eligendum & que ipfùm fé
ir. quitur tota,propter diétam caufam.ipfùm autem quodfèa
q?
}
quitur, non cft fùmendumtotumfequi: dico ut hominem
; omne animal;aüt muficam,omnem difciplinam:fed fimplia
!
citer folùmfèqui, quemadmodum & pretendimus:etenim
inutile alterum, & impoßibile : ut omnem hominem effe
omne animal, ueliuftitiam, omne bonum: fed cui confea
quens eft, in illo omni effe dicitur. Quando autem ab alia
quo continetur fùbiectum,cuius conféquentia oportet fùa
mere:que uniuerfale quidem fequütur,uel nonfequuntur:
non eligendum in hk, fümpta enim funt in illis:quecumque
enim animal, & homuncm.fequuntur, & quecunq; non
animali infunt, fimiliter, Guè autem in unoquoque fùnt
propria, fùmendum: funt enim quaedam feciei propria
præter genus: neceffe eft enim diuerfis fpeciebus proa
pria quædam ineffe. Neque autem uniuerfàle eligendum
ijs quae fequitur quod continetur: ut animal ijs quæ fea
quitur hgmo: neceffe eft enim fi hominem fequitur ánia
mal, & hæc omnia fequi:conuenientiora aütém haec boa
winis clefiiomi. Sumcndum autem & que plerunque fea
4, quuntur
152 L I B E R I.

quuntur ea que confequuntur:nam et problematibus que

plerunq;:& ßllogifnüs expropofitionibus,queplerum;
Aut omnibus, aut aliquibus.fimilk enim eft uniufcuiufqie
conclufio.principijs.Ampliu$que omnibusfequentiafiint,
non eligendum:non eritfyllogifinus exipfis:ob quam au
tem caufam,infèquentibus erit manife$tum.
Medij Syllogifmorum inueniendi
regulæ. C A P. X X IX,

on$truere ergo uolentibus

C eius quidem quodconßruituraliquid de aliquo toto,
infficiendum adfübita
&ta de quibus ipfùm dicitur:de quo autem oportet predi.
cari,quæcunque hocfequuntur.Si enim aliquod horumfit
idem, alterum alteri neceffe eft ineffe. Si autem non quo
niam omni, fed quoniam alicui, quefequitur utrumque:/?
enim aliquòd horum idem fierit, neceffe eft alicuiintffe.
Qgando gutem nulli oporteat ineffe» cui quidem oportet
non ineffe, ad fequentia fubieéti:quodautem oportet non
ineffe,infpiciendum adea quæ non continguntilli adeffè.
cui quidem oportet non ineffe, ad eaque
non contingunt eidem adeffe: quod uerò non ineffe, iji.
ciendum adfequentia. Nam fi haec fint eadem uirorumq;,
nulli contingit alterialterum ineffe:fit enim quandoq; qiia
dem inprimafiguraßllogifmus,quandoque autemimmt*
dia-siautem alicuinaning]e,cui quidem oportet nonie
effe;que confequitur:quod uerò nomineffè,quenonpoßi*
bile eft illi ineffè. Si enim aliquid horum fúidem, neceff.
eft alicui non ineffe. Magis autcm firaffe exitfic, unuii
quodque eorum quæ diéta funt manifeíüm. Sint enimfe
quentia quidem A,in quibus B:que autem ipfùm fèquitur,
in quibus c;que auté non contingit ei ineffe, inquibus D:
rurfùm autem ipfi E quæ quidcm infùnt,in quibùs F : que
g!4tfMi
 P R I O R V M. 153

#& 4utem ipfumfequitur,in

gunt eidem quibus
ineffe,in quibus H. siG:que autem non contin
• • . •

à rum que fùnt c, alicui eorum que fùnt F: neceffe eft a

: omnie ineffe: nam F quidem omni e, c autem omni A,
* quare omni E ineft.Si autem e-&-c idem,neceffè eft alia
cui
omneE ineffe A: nam
eifequitur. Si id quod eft E,A.iduerò
•
quod eft
idem:nulli g,e,
E inerit
: ex proßllogifino: quoniam enim conuertitur priuatiua,
, & F ei quod eft D idem, nulli F inerit A: F autem omnie.
Rurfùs fia & H idem,nulli E inerit A:nam B, A quidem
: omni:ei autem in quo E,nulliinerit. Idé enim erat ei quod
£ft H, B: H autem nulli e inerat.Si autem G & D idem,A,
alicui e non inerit: nam ei quod eft G, non tnerit A, quoa
niam neq; d : G autemfub E eft,quare alicui E non inerit.
Siautem c & aidem, conuerfùseritßllogifmus: nam G,
inerit omnia,nam B eiquod eft A: e autem ei quodeft B,
idem enim crat ei quod eft G: Aautem ei quod eft E,omni
* quidem non neceffàrium eft ineffe, alicui autem neceffàe
rü:eò quòd coniiertatur uniuerfàle praedicatiuuminpara
ticulare. Manife$umergo quoniam ad prediáa perfpie
a ciendum utrinq; in unaquaq; queftione: per haec enim oa
$ mnes ßlogfii. oportet autem & féquentium,& qui:
i bus fèquitur fingulùm, adprima & uniuerfaliamaximè
, ifficere: ut e quidem magis ad k F, quàm ad F fòlum:A
» 4utem ad K c magis, quâ ad cfolum. Si enim ei quod eft
, KF ineft A, & ei quoá eft f ineft,& ipfi E:fi uerò hoc nö
a féquitur Apoßibile eft id quod eft F fequi.Similiter auté
, & in quibu3 tdemfequitur,confiderandüm:nam fi primk,
; & ijs quefib ipfis fùnt,fequitur:fi autem non hk, & ijs
. que füb ipfis funt, poßibile. Paläm autem quoniam per
frts tcrminos » & duas propofitiones confîdcratio, &
,
. - k 5 pcr
 - - - -
-

Eô: ■
- -
…. - -

I 54, L I B E R. I.

per prediétas figuras ßllogifini omnes:mon$traturari,

omniquidem eineffe A,quando eorumque funt c f.iln
quiddìfùmitur:hoc autem erit medii extremitates aula.
À & Efit enim primafigura.Alicui autem,quando cti;
fùmitur idem:hoc autem po$rema figura, medium cit
fit c. Nulli uerò, quando D & F idem:fic autem &pri
mafigura, & media prima quidem,quoniamnulli Fi;
a:fiquidem conuertitur priuatiua:F autem omnie. M£
dia aùtem quoniam DA quidem nulli: E autem omni inf.
Alicui autém nomineffe, quando D & G idem fierit:ht:
autempo{lrema figura : nam Aquidem nulli G inerit,*
uerò omnig:manife$tum igitur eft quoniam perpredifi*
figuras omnesßllogifini. Et quoniã non eligeniungue II;
cumque omnibusfequuntur,eò quòdnullus fiatffllogjitu;
ex ipfis:nam con$uere quidcm non omnino tra* £• 1$.
quentibus:priuare autênon contingit per ea,quæ omibus || §.
fèquuntur:oportet enim huic quidemineffè,illi ueröfw || ;
ineffe. Manififium autem quóniam et aliae confíderi;
ties quæfecundum elc£tionés,inutiles adficiendäßlij È
mum.vtfifequentia utrunq; eademfìnt,aut quefequit
A, & quæ non contingit eineffè: aut rurfùm quæcumq*
3.
non poßibile eft utriq; ineffe:non enim fitßllogifinu;£ | D
hec. Nam f fequentia fit eadem, ut â & F,mediafij l °
gura,predicatiua, habens utrafq;propofitiones, si4uia
ea quefequitur A,& que non çontingit E.ut c,&H£rk
ma erit figura,priuatiüam habens propofitionë admi* E
rem extremitatë.Si autem quæcúq; non contingunt uiri? (4
ut D & h: priuatiueutrâq; pröpofitiones érunt, utìl'£
primafigura,uelin media:jic autem nullo modo erit fih
logifmus, Paläm autem & que eadem, fùmendumßciº
dum confideratioiicm, & nón quæ diucrfà, ucl contrari; *;
prinm
 P R I O R V M. r35
ff;
primùm quidemquoniam medijgratia,inffeétio: medium
$ autem non diuerfùm,fed idem oportetfîere.Deinde &
in quibus accidit fieri ßllogifimum quöd fùmantur cona
#
traria, aut non contingentia eidem ineffè, in praediétosoa
mnia reducuntur modos. Vtfi b & Ffint contraria, aut.
; non contingant eidem ineffè: erit enim hk fùmptkßlloa
',.
gifinus, quoniam nulli E ineft A,fèd non ex ipfis:fed ex **
t;
praediéto modo: nam B, A quidem omni,E autem nulliina
erit: quare neceffe eft B, idem effe alicui eorum, que fùnt
h. Riirfùm f B & c non poßint eidem adeffe, erit quoa
niam alicui E nominerit A: nam & fic media erit figura:
nam B A quidem omni, G uerò nulli inerit, quare neceffe
ef G idem effe alicui eorumque fùnt D:nam non contina
gere G & beidem ineffè nihildiffért, aut G alicui D idem
effe. omnia enimfùmptafùnt in D que non contingunt A
ineffe. Manifefium ergo quoniam ex ifik quidem inffee
áiónibu, nullus fit ßllogjinus: & fi b & F fint contraa
rit, idem effe B,alicui h, & ßyllogifmumfemperfieri per
haec.Accidit ergo fic infficiëtibus confiderare uiam aliam
neceffariam, eò quòd quandoque latet identit4* horum
quefùnt B & H.
De §£££; Affertorijs, Adima
pofsibile,8{ reliquis, quiex -

hypothefi. *** Tc AP. xxx.

E. Odem auteii'modo fé habent & qui ad impoßibile
deducuntßllogifni, o£enfiuis:nam & ipfi fiuntper
ea que/equuntur,& quibusfèquitur utrumque.Eteadem
confideratio in utrif;nam quodmonfiratur ofienfiuè,&
per impoßibile efijllogizare, & per eofàcmtermino$,
& quodper impoßibile,& ofienfui.vt quoniam anule
liiimeftponatur enim alicuiineffe:crgo quoniam B omni
A» A
 1g6 L I B E R I.
|
a, a autemalicui e, & n alicui E inerit:fed nulli intral :
Rurfùm quoniamalicui e ineft a:ffenim nulli E ineff ,
E autem omni c, nulli G inerit A, fed omniinerat. Simili
ter autem & in alijs propofitis,femperemimeritimomi
Propofitum bus per impoßibile oßenfio, exfèquentibus, & quis
ÉÉÉ feqüitur utruîque. Et ininoquoq;fropofito eadeifi c*
*° fideratio, eroíicnfiuè uolentißîogizáré,& adimpoß |
bile duccre:nam ex eiflem tcrminisutreq; dcmonfiraii»
nes. vt fé oílenfùm éft nulli E ineffe A: quoniam accii
& b alicui e ineffe, quod eftimpoßibile. Sifùmptumf |
e quidem mulli B, A autem omni b ineffe. manifefiumq;
enim quoniam nulli E inerit A. Rurfùmfi o$tenfiuéffl»
gizatümfit, Aineffè nulli e:fùppofik ineffe perimpoß
fibilemon$rabitur nulliineffe.fimiliter autem & in aljt.
In omnibus enim neceffe ejî ijs qui per impoßibile com
munem aliquem fùmere terminum alium à fùbiták,ad
syllogifmus quem erit mendacij ßllogifimus: quare conucrfaeagf* |
méndàçj, di: pofitione, altera autem fimiliterje habente, o$ci,fui
£; $£ eritßllogifinus per eofdem terminos.Diffèrt auté 0£º;
pofsibilc, qά' fiuii ab eo, qui Adimpoßibile î, in ofienfio},
falfum coii. cundum ueritatem ambe propofitionesponuntur: imô
&ludit. autem qui adimpoßibile,filfa unt. hæc uerò erunt mg.
manifèfta perféquentia, quando de impoßibili diccm:
munc autem tantumnobisfit manife$tum, quoniamadh*
perfpiciendum, & oßenfiué uolentibusßllogizare,&
adimpoßibile deduccre. In alijs autemßllogifink qui
cumque fùnt ex hypothefi, ut quicunq; fècundätranffim*
* * plionem,autfecundum qualitatem injùbieéìis, nö inpri*
* ribus:fedin tranffùmptis erit confidcratio, modusauir
infpeétionis idcm: confiderare autem oportet.& diuide
re quot modkfùnt ex hypothefi:imonératur ergo unum,
quod}
à quodque propofitorumfic. Eft autem & alio modo quæ
ídam Jyllogizare horum, ut uniuerfalia per particularem
& infpeäionem ex hypothefi. Si enim c & G eademjînt,
i: folùm G autemfùmatur e ineffe,omni E inerit A: & rara
:fùm fi g & D eadem folum auté de g predicetur E, quia
+niam nulli E, inerit Amanife$tum ergo quoniam fic iiifp
ficiendum.Eodem autëmodo & in Neceffàrijs,& in Con
itingentibus:nam eadem cöfideratio,& per eofìem ternua
mos erit, eodemj; ordine & contingentis, & ineffeßlloa
* gifmus.Sumendum auté & in contingentibus & que non
: ifùnt,poßibilia autemineffe.O$enfùm eft enim quoniam
&per hecfitcontingentisßllogifinus.fimiliterautem fé
habcbit & in alijspraedicationibus.
Quod omnium fcientiarum Sylloa
gifmi fuperioribus præceptis
efficiántur. C A P. XXX f.
í MĘ. ergo ex praeditis, quoniam non fòlùm
$ poßibile eft pcrhanc uiam fieri omnes ßllogijinos,
: fed etiam quoniam per aliam impoßibile.Omnis enumßla
à logifinu* oííenfiuu* eft, quoniã per aliquam praediétarum
: figurarumfit:has autem non contingit pcr alia coníìitui,
• quim perfequentia & quefequitur unumquod};. ex his
„ enim propofitiones, & medijfumptio:quare necßllogifa
mum poßibile eft fieri per alia. Ergomethodus quidem
. de omnibus eadem eft: & circaphilofophiâ,& circa ara
: tem & quamlibet difciplinam. Oportet enim queinfünt,
& quibus infùnt circaunumquodq; colligere,& hk quàm
plurimisabundare,& hoc per tres terminos conjiderare:
deíìruentem quidem fic,conííruentem ucròfic: & fecun*
dum ueritatem quidcm , ex ijs que fecundum ueritatcm
ßriptafùnt ineffe:ad Dialeäicos autcm [jllogifmos, j
-propo
-*-*-*- -** ***- - - … ….. .
-

vi6e l I B E R i.
mitates.Infine autem quoniam hoc eft homo,aut quicquil |
erat quod queritur, nihil dicunt maniffium , quarent. |i.
ceffariumejt effe: etenim aliam uiamficiunt omnem:non
quidem contingentes idoneitates, opinantes effe. Me || ;
iiifi$um eft autem quoniam neque defiruere hac uia, tff, Is
neque de accidente aliquid, aut de proprio ßllogizari, Is,
meque de genere, neque de quibus ignoretur utrum h« Is,
módo,auiillo fic habét:ut putas'ne diameter eft ßmmtia \;
uel aßmmctcrfi enim fùmat,quoniam omnis lögitudo # |,
fymmetros, uel αβmmetros, diameter autem longitudo, 1,
ßllogizatum cft quoniam ßmmeter, uel aßmmetcrqt |
diamctcr.Si autemfwnietur incömenfùrabile, quod opora |
tebat ßllogizare fùnetur, non ergo eft oftendere: nam I,
uia quidem haec: per hanc autem nó eft ofieiidcre,6mmea |
trum.uelaßmmetrum:in quo A,longitudo:B autëßmmca I,
ter,aut affmmeter:diamcter c.Manifèftumeftigitur quoa
niam neque ad omnem confiderationem congruit inquifi |;
tionis modus, neque in quibus maxime uidetur conuenire, ].
in hk eft utilis.Ex quibu; crgo demon$trationes fiunt,& |,
quomodo, & adque, perfpiciendum fecundum unum* ]
quodque propofiium,manifeftum ex diák.
De Refolutione Syllogifmorum in
propofitiones. C A P. xxx I II,
Vomodo autcm rcducemus [yllogifmos in predi
£tas figuras, dicendum erit poft haec: refiat enim
confideratiohec. Si enim & generationem ßllogifino*
rum infpiciamus, & inueniendi habeamus poteftatem:
amplius autem fiétos reducamus in praediétas figuras,fi»\.
nem babebit quod ex principio propofitum eft: accidct
ctiam fimul quae prediétafunt confirmari,& manifesio
ra effe, quoniam fic fé hábent, per ca quæ nunc dicenda
fùnt.
 P R . I O R V M. a&i
£funt. oportet enim omne quod uerum eft,ipfumfibiipß
¥maniffim'effe omnino. Primùm ergo oportetuentire *InGr;:oe*
£ duas propofitiones accipere ßllogifmi. Facilius enim in £g:
: maiora diuidere, quim inmiiiora maioraautem compofè $í
* tiorafùnt,quàm ea exquibus componuntur.Deinde confe fentiensfignie
£derare,utra in toto,& ulra in parte.Et finon ambefùm- ficat. -

*pte fint, eum qui ponit alteram. Aliquoties enim uniuera

'falem protendentes,eam quein hac eft nonfùmunt,neque
*fcribentes, meque interrogantes: aut has quidem proten
dunt per quas autem he concluduntur,omittunt: alia uee
■ röuanę inierrogant. Confiderandum autem fiquidfupera
fuum fùmptum fit, & fi quid neceffàrium omiffùm : &
hoc quidem ponendwm, illud uerò auférendum, donec uee
niat quis ad duas propofitiones: finehk enim non eft rea
ducere fic interrogatas orationes. In aliquibus ergoficile
ejt uidere quod minus eft:aliqui uerò latent, & uidentur
, quidem ßlogizare, eö quöd neceffàrium quid accidit ex
vj* que pofitajunt. Vt fijümatur, non fubflantuaintereme
ipta,fùbjlantiam noninterim, ex quibu, autem eft, intera
icmptis,& quod ex ck eft corrumpi. Hk enimpofitk,nee
ceffàrium eji fubflantie partem effe fùbftantiam: non t*e-
:menffllogizatum eft per ea que fùmpta,fèd defùnt proa
pofitiones. Rurfum fi cùm eji homo, neceffe eft effe anie
mul:& cùm eji animal,fubflantiam:& cùm eft homo, mea
:tffé eft effe fubjlantiam: fèd nondum ßllogizatum eft:
1ón enimfe babcntpropofitiones ut diximus.Fallimuraua
fcm in talibus , eò quòd neceffàrium quiddam accidat ex
his que pofita funt, quoniam & ßllogifinus, neceffarium
eft:in plus autem eftncceffarium, quàmffllogifinus: nam
omnkjllogijinuò, neceffàrium:neccffariumautcmnom oa
mne jyllogifinus. Qgare non(fiquidaccidatpofitk quia
- l bufdam)
 ■L . |
162 IL I B E R. , I.

bufaum) flatim tentandu^ eft reducere,fed prin

mendum eft duas propofitiones.
De Refolutione interminc»s-
C A P. X X X I III.

Einde fic diuidendum interminos. Mediuom

ponendum terminorum, qui in utrifq; propo,
bus dicitur:ncceffe eft enim medium inutrijq;e[Je in
bus figuris. Si crgo fubijciatur, & predicetur m
aut ipfùm quidem predicetur, aliud uerò de illo at
tur,prima erit figura. Si autem & prædicetur, ez
tur ab aliquo, mediaerit figura:fi uerò alia de illo p
centur,authoc quidempraedicetur,illud uerò ab illo n
tur, po$trema:fic enim fè habuit in po$rema figura
dium.Similiter autemetfinomuniuerfales fintpropo/
nes,nam eft eadem determinatio medij. Manife$tum ig
quoniam in qua oratione non dicitur idem frequem
non fitßllogifinus:non enim fùmptum eft medium.Q
niam autem habemus quod propofitorum in unaqua,
gura clauditur,& in qua uniuerfàle,& in qua particu
re, manifefium eft.quóniam non ad omncs figuras per]
ciendum, fedinunoquoq; propofito adpropriam. Q!
cunq; uerò in pluribus çoncluduntur, mcdjpofiiioiiea
gnofcimus figuram. -

I De Neceffario, Thefi terminorum.

w F√ ergo filli accidit circa ßllogifingi ?'*
C A P. XXX V.

pter Neceffàrium, quemadmodum diâum eji pri,

aliquoties autem propter fimilitudinem pofitionister*
norum: quodnoii oporteilatere nos,vtfia,de b diäi,
& B de ó : uidebitur enim fic fe habentibuitcrnij
[%llogifmu$:nonfit autem neq; ncceffàriä *-,%lV;:
 P R I O R V M. 163
$* ßllogifinus.sit enim in quo A. femper effe, in quo autem
B,intelligibilis Ari$tomenes:in quo autem c,Ari$onenes:
fî uerum eft autcm A ineffe B,femper enim eft intelligibilis
Ari$omenes. fed & B de c:nam Ari$tomenes efi intellia
Wils gibilis Ari$omenes: Aaulem non ineft c, corruptibilis Ariftomenes
& Micalus,
## eft enim Ari$tomenes: non igiturfiebatßllogifinus ficfe auditores fue
íi habentibus terminis,fèd oportebat uniuerfaliicr Abfi re Platonis.
iri mi propofitionem: hoc uerò filfùm quod putabat,omiicmi
iii intelligibilem Ari$tomenem femper effe: cùm Ari$tomea
ç: mes fit corruptibilis. Rurfùm fit in quo quidem c Micae
Lá ius, in quo autem B, muficus Micalui: in quo autë a,cora
nisi rumpi cras.Verum eft ergo B.de c praedicari:nam Mica
iri ius,eftmuficus Micalus:fed & A de B:corrumpetur enim
;j cras muficus Micalus: A autem de c filfim: hoc autcm
¢ idem eftpriori:non enim uerum eft uniuerfaliter,Micalus
us, muficus,quoniam corrumpetur cras.Hgc autem nonfùme
já pto non eratßllogifius, Hecergfillaciafit in eo quod
ä pené:ut enim nihil différés dicere, hoc huic ineffe,aut hoc
i;! huic omni ineffe:concedimus.
Ę De Edthefi terminorum.
ry: c A P. . x x x v. 1. ,. .
fj ; TRequenter autem mentirieuenit,eò quòd nóbcne £xe Promifcuè
utitur Arifto.
ponuntur fecundùm propofiiionem termini, ut fi a thefi, & e&he
„« quiäem fitfanitas autem egritudo,c uerò homguerum fi,pro eodem.
£ft enim dicere quoniam Anulli » contingit ineffe, nulli
;* enim aegritudinifanitas ineft: & rurfùm quoniam B,ineft
£. omni
:I. c, omnk enim homo fufceptibilis eft aegritudinis:
uidebitur ergo accidere nulli homini contingere fànitatem
A, ineffe. Huius 4#s; caufa eft, quòdnon bcne exponuntur
"… ijiini fécundum locutionem, quoniam tranffùmptk ijs
a? quaefùntfecundum habitudincs,non critßllogijnu$. Vifi
pip - l z pro
 164. L I B E R. I.

profanitate quid: ponaturfànum, pro egritudine autem

agrum:non enim uerum eft diccre quoniam non contingi
aegrotanliineffefanum effe:hoc autemnonfùmpto, noji
pyllogijinus, niji contingentis.Hoc autcm non impoßibil,
Eonlingit enim nullibomuniineffe fànitaté. Rurfùmimmt,
diafigurafimiliter erit fiJùm. Nam fànitatem ægritudii
quidcmnulli,homini uerò omni cötingit ineffe:quare nul
li bomini egritudo.Intertia autem figurafecundiiconii,
gere accidit filfum:etcnimfanitatem, & ægritudinem, &
difciplinam, & ignorantiam, & omnino contraria,omii
cidcm conuingit ineffe:fibi uerò inuicëimpoßibile.hoc 4,
tem confiffumim praediétis. Cùm enim eidem plura cóti
gerent ineffe,contingcbant & fibiinuicë. Maniféílumigia
tur quoniäin omnibu» hk fillaciafit,propterterminorum
expofitionétranffumptis enimhis, quefuntfecundiumba
biiudines, nihilfit filjùm. Palàm crgo quoniamfecundùm
huiufinodipropofitionesfemper quod efifecundùm há
tum prohabitufùmendum,& ponendum terminum.
De Edthefi terminorum compofitoa
rum, & obliquorum fyllogifmi.
C A P V T X X. X V I I.

N On oportet autem terminos femper quererenomi,

ne exponi fepe enim erunt orationes,quibusnópo*
nuntur nomina:quare & difficile crit reducere huiufmo*
dißllogifmos. Aliquoties autem &r filli accidet proptcr
huiufinodiinquifitionem: ut quoniam immediatorum crii
s,ii.;;■•.fyllogifu,fit enim a duo rcciis auté triangulus,c uerò
inimeáiatorû equicruru:ergo ci quod eft c, ineft A proptcr B:ei ucrô
do ï?
appellat,quá- quodeft
ft B,non iterüpropter
> prop aliud P
perfè
f. enim trianguiu;
2.
habet duosre£ios,quare non erit mediücius quod efi AB,
Äî cümfit dcmonfiratiuum.Manifefium enim quóniániedium
11011
 -

• II P R I O R V M. 163
* nonfi.femper effùnendum,utbocaliquidfedaliquando prædicatum
M.
* ut orationê, quod accidit & in predi£fo. Ineffè auté pri- ἐορclufionis,
** mum medio,& hoc po$remonä oportetfììere,ut pre- mi!it***
"* dicenturfemper adfè inuicé fimiliter, & primum de me- Ε.
* dio,& hoc de po$femo:& innö inefféfiniliierfedquo- ÉÉÉÉ
££ ties dicitur effe & uerädicere, hoc toties arbitrariopor- ceptum% fim
£ tetfignificare & ineffe.vt quoniã contrarioräuna ejt di- Plex.
* ftiplina:fit enim A unam effe difeiplinâ, b autem contraria
* fibiinuicë:A ergo ineft e:iion quóniácontraria unam effe
y* eorä difciplinä fedquoniã uerum eft dicere de ipfis,unäm
% effe eorüäißiplinam.Acciditautem quandoq; primum de
i£ medio dici,inediäautem de tertio non dici: ut ffòphia eft
u* difciplina,boni autem eftfopbia: cóclufio.quoniäbonieft
■' 'difciplina:& nonbonum quidem eft difciplina,fòphia au*
j tem eft difciplina.quandóq; autem mediâ quidem detera
i* tio dicitur, primum auté démedio non dicitur:ut fi qualk
á omnkeftdifciplina,aut contrarij.Bonumauté eft,&fcon
cs* trarium,& qüale:conclufio quiäem,quoniäbonieft difcia
ηι plina. Nomeft autembonum difciplina, neq; quale, neque
ij contrariii,fèd omnium,difçiplina. Non eft áutem boniìdia
fciplina,neq; conclufiofècundùm reéium, neq; quale, neq;
r contrariífèd boniì haec. Eft autem quädoq; neq;primum
á de medio.neque hoc de tertio prim6 de tertio quandoque
à quidem diétó,quandoq;autënön diéîo.vtf cuiùs eft djci
£f plina,huius ef genus, boni autem cft difciplina:conclufio,
à quomiä boni eft genus.Praedicaturáuté nullum de nullo:fi
„ autë cuius eft difciplina, genus eft hoc,boni auté eftdifcia
;- plina:conclufio,quoniäbonum eft genus:ergo de extremo
a quidem predicaturprimum,defè autem inuicé nondicuma
1 tur. Eodem autem modo & Nonineffèfùmendum: non
, enimfemper fignificat Nonineffè hoc huic.Non effè hoc, .
l* ; hoc:
i66 IL ' I B E R I.
bocfedaliquidoNon effe hoc huius,aut hoc huic:ut quos
niam non eft motionk motus, aut generationis generatio,
uoluptatis autem eft,nô ergo uoluptas generatio.Aut rura
fu, quoniamrifiw eft fignum, figni autem non eft fignum,
quare non effignum rifù, similiter autem & in alijs,i
juibus interimitur propofiiä eö quöd dicitur aliquo m
áoad id genus. Riirfwm quoniam occafio non eft tempm
opportunum,Deo enim oçcafio quidem eft,tempus autem
opportunum nó eft,eò quòd nihilfit Deo conferens.Tera
niinos enim ponendum eft occafioné,& tempus opporte
mum,& Deüm propofitio autem fùmenda feciidùm nomia
nis cafùm fimpliciter enim hoc dicimus de omnibus, quos
niam terminos quidem fempcr ponendum fecüdüm decli
mationes nominum,ut homo,aut bonum, aut contraria,aut
hominis,aut boni, aut conlrariorum:propofitiones autem
fùmendum fecundùm cuiufq;cafùs,aut enim quoniam huic
ut æquale,aut quoniam huius ut duplum,aut quoniamhoc
ut firiens,ueluidcns,aut quoniam hic ut homo,animal;!
fi quolibet modo aliter cadit nomé fécundùm propofiit.
mcm,ineffè autem hoc huic, & uerum effè hoc de hoc,to
tiesfùmendum,quoties praedicamenta diuifafunt , & h£c
aut aliquo mod6,autfimpliciter,amplius aut fimplicia,aut
complexa.Similiter autem & non ineffe, Confíderandum
haec autem,& determinandum optimum.
De Anadiplofi, & Thefi fyllogifmo
rum,hoç eft,de Geminatione,&
Pofitione. C A P. XX X V I I I.

R#. autem in propofitionibus ad primam

extremitatem ponendum, non ad medium: dico au
tem ut fifitßllogifinus, quoniam iußitie eft difciplina
quoniam bonum:quoniä bonum,adprimam exiremitatem
- - ponend
 P R I O R V M. i6j
$ia ponendum.Sit enim Adifçiplina quoniam bonum, in quo
3g: autem B bonum,in quo autem ciuílitia:ergo uerum eft A
i£ de B prædicari. Nam boni eft difciplinaquoniam bonun.
¶ Sed &- B de c:nam iuíìitia quiddam bonüm eft:fic ergo fit
: refòlutio.Si autem ad B ponatur quoniam bonum,nö erit:
ra mam A quidem de B uerum erit, B autem de c non erit uea
iri: rum: nam bonum quoniam bonum, predicari de iußitia
ex filfimeft,& non intelligibile.Similiter autem & fi falu
in bre o$endatur, quoniam difciplinatum eft in eo quod boa
;* mum: aut hircoceruus,opinabilis in eo quod exi$tens: aut
3. homo corruptibilis in eo quodfenfibile: in omnibus enim
ne praedicatis adextremumreduplicationem ponendum.Non
; eft autem eadem pofitio terminorum, quando fimpliciter
quidem ßyllogizatum fierit: &r quando hoc aliquid, aut
quo,aut quomodo. Dico autem ut quãdo bonâ difciplina
tum ofienfùm erit:& quando difciplinaturn,quoniam boa
mum.Sedfifimpliciter quidcm difciplinatum oßenfüm eft,
medium ponendum ens : fi autë quoniam bonum,quidens.
sit enim A difciplina,quoniä quid ens,in quo autem B,ens
quid:in quo autem c,bonum:uerum eft ergo A de B praedi
Ä.,
; cari:erat enim difciplina alicuius entis,quoniã quidens:fed
§. «3, 8 de c;niin quo c;ens quid,quare et a de c:erit erga
&j* difciplina boni,quoniäboniin:erat enim quidens,propriè
fùbftantiæ figniim.Si autem ens medium pofitum fit,& ad
»„, extremum ens fimpliciter,& non quidens diétumfit, non
j eritßllogifinus:quoniam eft difçiplina boni, quoniam bo
j mujed quoniam ens,ut fifit in quo A difciplina quoniam
4; enti, quo B,ens in quo c,bonum. Manife$wmigiiur quoa
{% nimiiiparticularibusßllogifni,ficfumendum terminos.
: Pro debitaréfolutione præ2
M. cepta. C A P. X X X IX.

! l 4 oportct
 168 , IL I B E R , I. P.

O Portet autem accipere que idem poffünt nomiu mìMm

pronominibus,&oratiónespro orationibu%g* H*;

men,& orationem,& femper pro oratione nomenfüß: íilii
íciliorefi enim terminorùmexpofitio: utfinil áj Ijjum
jirt dicere fufpicabile, opinabilk non effe genus, aut M Mylii!
eff: idem qiiidamfùfficabile,quod opinabile fuit, fiidam iiivi;
άquodflgnificatùr, pro oratione dii£uerò
fufficabii;g umj;
ôpiabile terminos ponendum.Quoniã non effidem wjw|
volgt sem effe boiium, & effe uoluptatem qu3? bonum, sati;
nonjùnfiter ponendü terminos;fed fi cftßllogifmus 4* \imi
miani uoluptas quodbonum, terminum ponendum?" $unt;
bonum:fi autem quoniam bonum,bonum:fimilitcrauim simi;
*Id eft,neq;re crinalijs.Non eft autem idem neq; effe,neg; diccre,'quo. \
ipfa,& fecun
um ueritaté, niam cüie ineft, huic quoque onini Aineff:&£**
ncq; oratione. °mnia inef, & Aineji omni: nihil enim prohibtts*
eff. c, fiigitur
aibum noii autem omni.vtineft
alicuialbo fi epulchrum quihc*qi
pulchrum quidua*
aicere quóniam alboineft pulchrum, fed honomi fit,
taffe.Siergo Aineft B, non omni autem de quos %**
fomni cineft a neque fifolùm alicui) non ncctffejfi
quod eft c, ineffe Ä, non quia non omni,fcdnec ijfi
quod eft c. Si autem de qiiocunque adiátur uerę
omni ineft A, accidet ut de quo omni b dicitur, de tos;
mi & Adici, siautem aâicitur de omni de quos*
catur,nihilprohibet ei quod eft c,ineffe », nonomi*
tem a, aut non ineffe omnino. In tribus igitur termi*
manifefiumeft quoniam de quo B quidem omni, & Aά
citur:hoc eft de quibufcunq; a dicitur,de omnibus did*
«y A: & fi B quidem de ómni, & Afimiliter: fiaud.
non de omni, nonncceffe eft Aineffe omni. Non op* \'irio,
auté arbitrariproptcrcxpofitionem accidere aliquodi* \li
g9miffi
 P R I O R V M. r69

** conuenií;non enim laboramus in eo quodaliquidfi hoc,

* fel quemadmodum Geometer pedalem, & feéîam hanc
*, eff, etfine latitudine dicit,que non eft: fèdnonficutitur,
si iiiekfiilogizans.omnino enim quodnoneft ut totum ad
** partem,& aliudadboc ut pars ad totum, ex nullo talium
te, o$cndit demon$trator,neqiie enim fitßllogifinus:expofi*
£ tione aulem fic utimur, üt & fentiat qui difcit dicentet,
II, nomenimfic ut fine his non poßibile fiídemon$trare,quéa
* admodum ex quibus eft ßllogifinus. Non lateat autem
g* nos, quoniam in eodem ßllogifmo, non omnes conclufoa
t* nes per unam eandem figuram funt, fed haec quidem per
■* hanc,illauerò per aliam.Palàm ergo quoniam & refolua
2. tionesficficiendum. Quoniam autem non omne propofi*
* tuminomnifigura, fèdin unaquaque difpofita fùnt, m4a
p nififium eß ex conciufione in quafigura fit, querendum.
μ Et ad definitiones orationum quæcunque ad unum quide
a dam fùnt argumentate in eorumque infùnt termino, ad
* quodargumentatum eft ponendumterminum, & non tos
|| tam orationem: minus enim contingit perturbaripropter
â longitudinem: ut fi quis aquam oftendit, quoniam efthu
a midię potus,potum & aqüam terminos ponendum,
- De Refolutione Syllogifmorum ad ima
* * pofsibile,& ex hypóthefi. c A P. * L.
* A NÀplius autem ex hypothefi ßllogifmos non efttens
* tandum reducere:nam non eft ex ijs que pofita funt
: reducere: non enim perßllogifinum o$ei fi fùnt , fèd ad
g placitum conceßifunt omnes.Vtfi quk ponat,fiuna quea
.; dam poteßas* non fit contrariorum, neque difciplinam *id eß natu
j, sj unam. Deinde difputet quoniam non eft una pote$tas ralis, ipfit %
ia, conlrariorum:utfanutiui,& egrotatiui: fimul enim idcm P*
2. (ri;guiare ægrotatiuum, Quoniam autem non eft
f;* l 5 Qπάnttim;
 --- ---

r7o - IL I B. E ' R I.
omnium contrariorum una potefias, o$enfiwn eft: f! \if
quoniam difciplina non una, non eft oííenfùm, quam , jri;
confiterifít neceffe:at non exßllogifino,uerùm exhypo fit,
thefi hoc igitur non effreducere, quoniam non unapoIt. MifiM
fas eft:hic enim fórtaffe eratßllogifinus,illud autcmhyp. *j.
thefis. Similiter autem inhis, qui per impoßibile conclw tfui
duntur.nam neq; hos efi refoliiere, fed adimpoßibilequi, Μή
dem reduéìionem,eft:fyllogifmo enim monftratur:alterum íü,
autem non eft, nam ex hypothefi concluditur. Diffèrunt *;
autem à prædiáis: quoniam in illis quidem oportct pri* çr;
confiteri, fi debet concedere:ut fi oíendatur unapottfi% λλη
contrariorwm,& difciplinam effè eandem : hic autem & $imid
non priu, confißi concedunt, eò quòdmanife$tum fifil; *ya.
fùm: ut pofitä diametroßmmetrò, eò quòd imparü effe *,
æqualia paribu;. Plures autem & diuerfîterminanturex lati
conditione:quos profpicere oportet,& notare aplè.Qte 5i;
ergo horum différentiae, & quoties fiunt,quifunt ex hy £s;
pothefi, poftea diccmus: nuiicautem tantüm fit nobk me $;
nififium, quoniam non eft refòluere in figuras huiufiwi ûii,
fyllogifmos:& ob quam caufam,diximus. *■ i|
Dc rcciprocâ reduéìione fyllogifmorum $ita
uniüsfiguræ in aliam. 7. έA p. xli. $u B;
Q?# auté in pluribus figurk mon$ranturpro* jiiu
pofita, fi in altera ßllogizetur, eft reducerefflo* iila
gifinum in alteram: ut eum qui in prima efi priuatiuM, diit,
infecundam figuram:& eum quiin media efi,in primum. ítem
Non omnes autem, fed quoflam:erit autem inféquenlibi; Šdo,
manife$tum. Si enim a nulli B, B autem omni c, nullic: \f/
fic ergo prima figura:fiautem conuertatur priuatiua,m* *30
dia crit. Nam B,A quidem nulli, c auteni omniinerit. Si. ¥ fg
militcr autem et fiion uniuerfàlis,fèd particularisfitffk ú
lo3
 P R . I O R V M. 171
fijai iogifinu:utf A quidem nulli b,b autem alicui c: conuera
tjt,£ fé enim priuatiua, media eritfigura. Eorum autemßllo*
Misí gifinorum, quifùnt infècunda figura, uniucrfales quidem
mMm reducentur in primam figuram, particularium autem al=
$ilia* terfolùm.Infit enim A,B quidem nulli, c uerò omni, cona
fjiii uerfapriuatiua,prima erit figura: num B quidem nulli A,
iiij* A autem omni cinerit, Si autem praedicatiuum quidem
Qjiiri fit ad B,priuatiuum autem ad c, primus terminus ponen
uim, fi du,eft c:hoc enimnulli A, A autem omni B, quare nullis
fami;: inerit c, ergo & B nulli c: conuertitur enim priuatiua.
iuuim. Si autem particulark fit ßllogifinus, quandopriuatiuum
m:it quidem erit ad maiorem extremitatem, refoluetur in pria
numi$ mamfiguram: utfi Anulli B, B autem alicui c, conuerfà
μά f enim priuatiua, prima eritfigura: nam B quidem nulli A,
ìum A autem alicui c.Quando uerò prædicatiuum,non refola
for* £lurutfiA quidem omni b, c uerònon omni: nongnim
t4ij* //ipit conuerfionem A B;neque cüm fit,eritßllogifnus.
ijs tur
g/ia
, Rurfùs
qmnes quiintertia
inprimam: quidcmfintfigura, non ,refoluut*
quiautem funt in prima omnes im.
tertiam. Infit enim A quidem omni B, B autem alicuic,
gên: ergo quia conuertitur particularis prædicatiua, inerit &
„,., c alicui B: a uerò omni b inerat, quare fit tertiafigura.
j. Etfipriuatiuusfit ßlogifinu,fimilitcr:conuertitur enim
rtii'? particularis affirmatiua: quare A quidem nulli B: c aua
j;, tem alicui inerit.Eorumaútemfyllogifinorum, quifunt in
fijif po$remafigura , unus tantum non refoluitur in primam,
nij; quando non uniuerfalis ponitur priuatiua: alij autem oa
„cui mnes refoluuntur. Praedicentur enim de omni c, & A &
„ae
„riae •:ergo
qu ergocoutrietur
A alicui B: cquare
ad utrumque particulariter:
erit prima ita
figura. Siquia
μέ/ άη A/ffit c»c uerò alicui B : & fi A quidem omni c, I,
at{tcjìè
 ———
r7z L I B E R I.
autem alicui c, eadem ratio: conuertitur enim ad se,$
autems quidem omni c,a autem alicuic,primum pom
dus B, nam b omni c, cautem alicui A, quare Balicuis
quoniam 4utem conuertitur particulari£, ex- A aliai;
inerit.Etfipriuatiuusfitßllogifinus uniuerfalibus tem
nkfimiliterfùmendum.infitéiiim bomni c,aautem
lic.ergo alicui ainerit c,a autem nulli c:quareerim
diumg. similiter autem & fi priuatiua quidem fihus,
werfalk, predicatiua autem particularis:?nam A quidam
nulli c, c autem alicui ainerit. Siautem particularkfe

| naturpriuatiua, non erit refòlutio: ut ffa quidem ofii

c,a autem alicui c non ineft:conuerfà enim ac utreqit
propofitiones erunt particulares. Maniféâum auim
quoniam ad refoluendum ad fe inuicem figura, quead
I.

minorem extremitatem eft propofitio, conuerinl,in

utrifque figurk:hac conuerfà, iranfitio fit. Eorumau
tem, quiinmediafùnt figurâ, alterquidemrefòluitur4
ter uerò non refòlutturin tertiam:iam cùmfit uniurije
.lk priuatiua, refoluitur. Si enim A nulli quidem B.alicii
autem c, utraquefimiliter conuertiturad A:quare b qui.
dcm nulli A, c uerò alicui, medium ergo A. Quando* |
tema omni b, c autem alicuinoninfii, nonfii refòluli:
neutra enim propofitionum ex conucrfioné uniuerfâ,
Qgi autem £x tertia funt figura, refòluentur iìme
diam, quando fierituniuerfali, priuatiuã: uifiXliiis,
*£*£malicui, aut omni c:nam c A quidem nùlli,aauam
£licuiinerit. Siautem particularisfi, priuatiua, non rts
foluetur:non enim fuféipit conuerfionem particularitm
g4ia. Maniféftum ergo quoniam ijdem ßllogifnimo,
refoluuntur in his figuris, qui nec in primam refòluebam.
f* Et quoniam in primàm figurám reduââ /%llogij,
mi$
 P R 1 o R v M. ' i73

ι{mk, iiifolißllogifini per impoßibile clauduntur. Qgo

iainodo ergo oportetßllogifinosreducere,& quoniamrea
tiífoluunturfiguræ infe inuicem,manife$umexdiâis.
£ii De Syllogifmis infinitis,& regulis cone
á féquentiarum. C A P. X L I I.

1=TYiffèrt autem in confiruendo, uel defirucndo opina

in L/ri, aut idem, aut diuerfùmfignificare, non effe hoc,
iis & effe non hoc:utnoneffe album, eiquod eft effenonala
subum,noncnim idem fignificant: nec ejtnegatio eius, que
r eft effe album, eaque eft, effe non album,fednon effeala
-, bum. Ratio autem huius hec eft:fimiliter enimfehabet
g poßibile cftambulare, adpoßibile eft non ambulare, ei
que eft, effe album, adeffè non album: & fcit bonum,ad
fcit nonbonum: namfcit bonum, uel fciensbonum, nihil
differt: neque poteftambulare, uel eftpotens ambulare:
' quare & oppofia, nonpoteftambulare, & non eft poe
, tensambulare. Si igitur non eft potensambulare idemfe
.gnificat, & eft potens non ambulare, ipfafimul inerunt
- eidcm:nam idem poteft ambulare, &' non ambulare: or
„idemfcuens bonum, & non bonum eft. Affirmatio autem,
j& negatio non funt oppofite fimul in eodem. Qgema
ì admodum ergo honidem eft, non fcire bonum, & fcire
non bonum,nec effè non bonum,& non effe bonumidem:
14m proportionálium, fi alterum fit, & alterunt:nec effe
j*aon equale, & non effè æqualeidem: huic enim quod eft *$olum po£
;*aon equale,fùbiacet aliquid,& boc eftinaequale,illiuerò Ęti
[*aiil:eò quòd æquale qùidcm,uelinęquale non omne efi, §£
• *Propofitio •
.sequaleautem,uelnon equale omne. Amplius, eft non al- nesillæ dicum
74> imlignun* & non ejî albumlignum.* non finulfùnt: tuffifuieff,
;£ ciijtligiumnonalbum, gii ligum: quoddiucm £i?
; *sou* dbumlignum, nonneccffe effeffligiám. Qgre ÉÉÉ
manifjtum
 174 ' l 1 B E R I.
manifeßum eft, quoniam non eft eius quodeftbonum,* tia;
non bonum, negatio: fi ergo de omni uno uel affirmi, iuj
uel negatio uera:fi non eft negatio, palàm quoniam fff, Ę
matio aliquo modo erit:affirmationis autem omni,ncge Rm15
tio eft, & huius ergo,ea quae eft,non eftnonbonum. H? igi, 4.
beni autem ordinem hunc adinuicem: fit effe quidem* # Qg,
num in quo A, non effe autem bonum in quo b, effea* ia$ (
temnonbonum in quoc fùb B, non effe autem non kw iri;
numin quo D füb A, omni ergo inerit aut A, aut B:& ύis
mulli eidem, & omni aut c, aut D, & nulli eidem: &ai ttjj
c ineft, neceffe eft b omni ineffe. Si enim uerum tffi, litui;
cere, quoniam eftnon album, & quoniam non eft album, A$ia.
p.
i4i|

ueruni:impoßibile eft enim fimul effe album, & effe non

album:aut effe lignum album, & effe lignumnon album:
quarefnon affirmatio, & negatio inerit. Ei autem quod
;
eft B, non femper c: quod enim omnino non eft lignum,
II neque lignum erit album, nec non album. Econucrf04
tem cui ineft A, & D omni ineft:aut enim c,aut D:4·
niam autem non poffùntfimul effe non album, & effeâ;
bum, D inerit: nam de eo quodeft album, uerum dixit,
quoniam non eft non album. De D autem non omnino A ||?
erit: nam de eo quod omnino non eft lignum, non uerm
eft dicere A, quoniam eft lignum album: quare D ucrum
eft, & A non ucrum, quoniam eft lignum album. P*
läm autem quoniam & A & c nulli eidem infùnt:ßî
& D contingit eidem alicuiineffè. Similiter autem feh*
bent & priuationes ad prædicationes eadem pofitiot«|ti;
fit enim æquale, in quo A:non equale, in quo B:in equk,
in quo c: non inaequale, in quo D. In pluribus autcm
quorum his quidem ineft, illis ucrò nominift idem, neg,
tio quidem fimiliter uera fit, ut quoniam, non fùnt dk
Q}ήfll4;
 P R I O R V M. 17;

ía omnia, aut quoniam non eft album unumquodque:atquo

i# tiam tf non album unumquodque, aut quoniam omnia
a* fùntnon alba, filfüm eft. Similiter autem & eiu, quae eft
i- omne animal album, non haec (eft non album omiie ani=
„„ mul)negatio, ambae enimfilfe:fed eft, non omne animal
is alium. Quoniam autem palim, quod aliud figtificat
„ eftnon album, & non eft album, & illa quidem affirmae
„ tio, haec uerò negatio: manife$tum quoniam non eft idem
„ modus mon$trandi utrumque,ut quoniam quicquideftania
„ mal: non eft album,aut contingit non effe album,& quoa
„ tiam uerum dicere non album: hoc enim eft effe non al
-

„ tum, seduerum quidem dicere,eft album,fiueiion album,

„ iicmmodus.conftruäiue enim ambe perprimum oííen
I. duntur figuram:nam uerum ei quodeft, fimiliter ordinaa
j tur: tius cnimque eft, uerumdicere album: nonheciue
7, rum diceremorialbum, negatio:fedhæc,non eft uerum dia
cere album, si enim uerùm efi dicere quicquid eft homo
â muficum effe, aut non muficum effe: quicquid eft animal
Σ, fineiidum, muficum effe,autnon mufcum effe.& ofief
fùm eft. Non effe autém muficum quicquid eft homo: de
£ fruííiue monfiratur fècundùm diétos tres modos. sime
„ pliciter autem quando fic fe habent A & B, ut fimul
I. quidem eidem rón contingimt, omni autem de neceßitate
i? alterum : & rurfùm c & d fimiliter, Sequitur autem id
g? quod eft c A:& non conuertitur,& id quod ef B feque
tur D.& non conuertur:& A quidem,& D,contingunt
eidem, B autem & c;non contingunt. Primùm ergo quoa
' niam id quod eft B,fequituro:hinc manififium, quoniam
' eorum quae funt c D alterum ex neceßitate omiii ineft:
% cui autem B, mon contingit c, eö quödfiinulinfert A: A
, autem & B mom contingunt eidem: manifiííum quoniam
;1 -
-
D fequc
176 L I B E R I.

p fequetur B. Rurfùm quoniam ei quod eft a noncor \ i

uertitur c.omni autem uel c,uel D,contingit A, & D die
demineffe.B autem,& cnon contingit:eò quòdconfequi
tur a id quod eft c: accidit enim quiddam impoßibit,
Manife$tum eft ergo quoniam nec B ei quod eft D con
ucrtitur, eò quòd dontingit fimul A 5 ineffe. Acciä
autem aliquoties un huiufmodi terminorum ordine fili;
eö quöd oppofitanon fùmantur rcéte, quorum neceßtß
omni alterum ineffe.Vt f A & B non continguntfimul
eidem, ncceffe eft autem ineffe cuinon alterum, alterum:
crrurfus c & D fimuliter,cui autein c omni fequitura,
accidet enim cui D, b ineffe ex neceßitate, quodfiJùmqi:
fi fùmatur enim negatioeorumque fùnt AB, eâqueq
in quibus F. &rurfùs eorum que fùnt c D, eaque qtii
quibus G. ncceffe eft igitur omniineffe uel A, uelae, aut
enim affirmationem, aut negationem, &rurfùm, autc,
aut G. affirmatio enim & negatio. &: cui c, ómni Afüb.
iacet: quare cui F, omni hoc quod eft. Rurfum quoniam
eorum que funt F B,omni altcrum: & eorum que fùnt
cP/imiliter.Sequitur autem G.id quod eft F, & id quod
eft D fequitur B:hoc enim fcimus.Siergo Aid quod ejfc:
& id quod eft D fequetur B.hoc autemfilfim.econtrario
enim erat imbk (qüe fic fè habent) cojequentia. Non
enim fórtaffe neceffarium omni ineffe. aut A, aut F, ncc
f aut s:non enim eft negatio eius quod eft A,hoc quodq?
f:nam boni non bonum negatio: mon autem eft idem boc
quodejtngnbonum,ei quod effneque bonum, neque non
bonum: fimiliter autem & in c 5, nam negationes que
fùmptefùnt,duae/unt.
T •
E I N I S.
pR. I O
 —-

177
: P R I O R v M A N A.
ia lY T 1 C o Rv M A R I s T oa
i; - T E L I S L I B E R S Ea
; C V N D V S.

*
Cft.
Qui Syllogifmi plura concludant.
C A P-V Τ I.

11. -
ĘN QvoT ergo figurk, & perque syllogifmus
£|les, & quot propofitiones, & quando, upiueríálisqui
%|& quoniodo fit fiiogifius, ampliusau- jj"j;.
j$|tem ad que peífficieiidum coiêruenti, ἐ„£.
■*>*=*%J& deftruenti , & quomodo oporteat ticularis, qui
• quaerere de propofitofecundùm unamquanque artem,am- particularem:
£lius autem per quam uiam fumemus;que in fingulis fùnt É;
principia,iampertranfluimüs. Quoniam autem aljquia íïí
• 4em ßlogifiiorum fùnt vniuerfales, alijuerò Particu- jìgì.
a lares: Vniuerfàles quidem omnes femper plura ßllog!- tiuam. -

** xamt, Particularium autem prædicatiuiquidem plura,nea

** gatiui uerò conclufioncmfolam.Nam alie quidem propoa
* /itiones conuertuntur: priuatiua uerò non conuertitur.
Conclufio uerò aliquid de aliquo eft: quare alij quidem
& fyllogifmi plura ßllogizant. Vt fi A oííenfùm fit omni
;s- aut alicui B ineffè, & b alicui a neceffariüm eft ineffe:
ì,* & fi nulli B ineffe A, & B nulli a: hoc autem aliud eft á
»&*Priore. Si autem Aalicui B nomimfit, neceffe eft & B alia
fi- caei A non ineffe:contingit enim omni a ineffe. Hæc ergo
•* communis omnium caufâ vniuerfàlium, & Particula
A*sarium. Eftautem de vniuerfàlibuí & aliter dicere: que
<ungenim autfübmedio,autfùb cóclufionefùnt,omnium
•riiicnffllogifinus , fi illa quidcm in medio,hecuerò in
} -wi/ioiie ponantur: utffAa conclufio pcrc, quee
It} cwng;
 173 L I B E R I I.

cunquefùbp, aut füb.c fùrit,neceffe eft de omnibus dii

A: fiam D fi in toto B, & B in A, & D erit in A. Rurfùm
fh in toto c, & c in toto A: & B in toto A erit.'Si
muliter autem & fipriuatiuú, fit ßllogifmus. Infecuml
autem figura quodfub conclufione erit, folùm erit ffl»
gizare, ut fiAitfitmulli B, & omni c:conclufio quonim
nulli c ineft b: ffautem D füb g eft, manife$tum quonim
non inrff ei B: ijs autem quæ fúnt fub A, quoniam B mo,
ineft,non palàm cfi perfyllogifinum,& fi non ineft B, fi
quodefte,ficfi Efùb A: fed D ineffe quidem B,nulli c,pcr
jjllogifinum o£cifùm efl: non ineffè uerò A hoc quod
Icfi B, indemonfiratum fwnptumeft: quare nec perfillae
… gifinawaccidit B nomineffe eJnparticularibus autem,€¢
rurn quidemque fùb conclufione funt, non erit negff*
' rium Non enim fitßllogifmus,quatido ea fùmpta fierit
particulari$,eorú autem quefuntfùb inedio,erit omnium,
ueruntamen non per ßllogifimum:utfiA omniB,& Balk
cui c:nam eius quodfùb c eft pofitü,non eritßllogifi*
eius utrá quodfub B erit, fèdnon propter eum qui prik
fââus eft,fyllogifmum.Similiter autem & in alijs figur#
qnam eius quidemquod fùb conclufione eft, non erital* s.
rius ueröerit:uerum non perßllogifinu^, eò quòd &i |;
tuniuerfàlibus exindemon$rata propofitione,qüaefùntffi M.
medio o$tendebantur.quare neque bic erit, uel &r in illi, 1,
… Quòdexfalfis in prima figura uez «
* ***' rum colligatür. c A P. 11. |.
Ej ergo fic fe habcre;ut ueræ fintpropofitioncs,pa V.
qua3 fitßllogifinus.eft autem ut filfe:eft uerò ut ha;
*quidem uera, illa autem filfà: conclufio autem aut ucrs,
autfiifâ ex necefiitate. Ex uerk ergo non eß fiifùm glo
gi<are: ex filfis autcm ucrunt, tamcmnon propter quiá
ß
-
-_-_=

; P R I O R V M. j 179.

i:oriü fed quia: nam eius qui eft propter quid, non efi exfilfis
fiiAH fyllogifimus: ob quamautem caufàm, infèquentibus dicea
OIO At tur. Primum ergo quoniam ex ueris non poßibile fijfwn
ita ; ßllogizare, hinc manife$tum. Si enim cùm eft A, neceffè
ômnij eft effe B : fi non eft B, neceffe eft Anon effe: fi ergo üea
idja rum eft A, neceffe eft & B uerum effe , aut accidet idem
jira fimul & effe, & non effe: hoc autem impoßibile. Non
q'ia autem quoniam ponitur A umu$ termini*,accipiatur cona
jirii tingere uno aliquo exiííente,ex neceßitate aliquid accidea
£m$$. re:non enim poteft. Nam quod accidit ex neceßitate, cona
trj,& clufio eft: per quae autem fit,adminimum tresfunt termia
f*** ni, duo autem interualla,&propofitiones.Si ergo uerum
4ri;</ tjl cui omni ineft B, & A : cui autem c» & B: cui c,
neceffe cfi Aineffè: & non potefthoc filfùm effe ; fimwl
101*
t4j. enim eritidem, & non crit: ergo a ut unum, pofiiun eft
di0fr. duas propofiiiones colligere. Sinwliter autemfèbabet &r
0|i! iùpriuatiuis: non enim eft ex utris ofienderefiifim. Ex
itrij, fijsautem eft ucrum ßilogizare, & utrifq;propofitiga
„„; tibus fàlfis, & una:hac autem non utralibet contingit.fed
„ £cunda:fi quidcm totam fùmamus filfam : non tota autem
g«./ùmpta.eft utralibet. Infit enim A omni c, ei autem quod
„&$ B nulli, neciB infit c: contingit autem hoc » ut nulli
OΣ$ „lapidi animals & lapis nulli homini: fiigitur fùmatur
it,*a omnia, & B omni c:a omni cinerit: quare ex utrifq;
£ììfis uera di conclufio,omniseuim homó animal, simi
*'.,
CA liter autcm &. priuatiuum:infiae enim c nulli, ncc A,
2,
-* ---
ύ • •!! :
„*<£:A autem ; omui; ut fi ejìem ternui; fangit,
3j*aedium potir hoho , lapidi enim nec animal, nec boa
• • i * * *, , , , 2. ** *s

tua!**• nulli ineffihomini autë omnianimal: quarefi cuiqui* , , ,

tí£? demomniineffi sfürmamus nulliineffè: cuiuerò non ineft, ' ' *.
-

ip* “.•maniineffe:exfilfis
-. . - utrifque uera érit conclufio.Similiter **j
m ' z
-

` autem
-.iu- -
 ….…. ...

r8o IL I B E R I ' I.

autem oßendetur, & fin aliquo utraque filfà fùmulir,

Si autem altera ponatur fälfa,prima quidem totafilfìexi,
flente ut A b, non erit conclufio uera: B c autem crii,
Dico autemtotamfilfam contrariam uere,utfi quodmul;
li ineft, omhifùmptüm eft:autfi quod omninüliintff,
infitenim A à nulli, B autem omni c:f ergo b c qui
dem propofitionem fümamus ueram, A B autem filjam
totam, & omni b ineffè A: impoßibile eft A c condae
fionem ueram effe: nülli enim inerat A earum que fr.
c, fiquidem cui b nulli, » autem omni c. Similiter 4
tem necfi A omni b ineft: b omni c: fùmpta fit aulcm
b c quidem uera propofitio: A B autem fùfà tota,&
mulli, cui B, ineft A, conclufio fiifa erit: omni enim c,
ineft A, fiquidem cui b omni, & A : B autem omni c.
AManiféìurì ergo, quoniam prima tota fùmptafij,fiue
affirmatiua,fiue priuatiua, altera autem uera, noii fitu*
ra conclufio, Non tota autemfùmptafilfa, erit :namfi A
c quidem omni ineft, b autem alicui : B autem omni ]
m
c: ut animal cygno quidem omni: albo autem alicui,& I

bum autem omni cygno: fi fùmatur A omni b , & *

omni c , A omni c incrituéré: omnis enim cygnus di !
mal. Similiter autem & fi priuatiua fit a B: poßibi:
eft enim A B quidem alicui ineffe , c uerò nulli : 8 4w
tem omni c: ut animal alicui albo, niui uerò hulli;album
uerò omniniui: fi ergofùmatur a quidem, nulli B, » a*
tem omni c : A nulli°o inerit. Si autem A B quidem |
$£
ÉÉÉ, propofitio totafumatur uera, B c autem tota fäjä, tri|
ucrus - - - -

cuiuscóclufio ßllogifmus Merus: nihil enim prohibet Aey- B g- c 0,

v£j*$? mniineffe : B autem nulli c, ut quæcunque eiufJem gent,
pofito,falfus,,; - • - *-* 1
É ris fùnt fpecies non fubalterne: nam animal & boni |
äää" & equöiiiqi:equu autemnullihominiinqi:] ergoj-| my4tWf
 p R I O R V M. 181

íí malur A omni b, & B omni c, conclufio uera erit,

Iwi totafi|aB c propofitione. Similiter autem cùm uniuera
ca* falk priuatiua eft A s propofitio:contingit enim Aneque
via b, neque c nulli ineffe:& b nulli c,ut ex alio genere fpea
iá ciebu; diuerfùm genus: nam animal nec mufice, nec mea
ryi dicineiiefi,neque mufica medicine, fùmpta ergo A quie
in dcm nulli B, B autem omni c: ueraerit conclufio. Étfi
1: non totafilfa fit b c, fed in aliquo: etiamfic erit conclus
as fouera. Nihil enim prohibet A & B & c toti ineffe,
i& B autem alicui c : ut genus fpeciei, & differentie: nam
pi animal homini omni,& omnigreßibilt: homo autem alia
ij cuigreßibili, & non omni:fi ergo A omni B, & B oa
$ mni cfùmatur: A omni c inerit, quod quidem erat uea
e rum, similiter autem cùm priuatiüa eft A, B propofitio:
» contingit enim a nec », nec c nulli ineffe;$ uerò alia
… cui c:at genus ex alio genere fpeciei, & différentie:nam
; animal nec fapientienulli ineft, nec contemplationi: fâa
a pientia uerò alicui contemplationi : fi ergo fùmatur A
… mulli B, B autem omni c, nulli c inerit A:hoc autem
„ erat uerum. in particularibus autem ßyllogifinkcomtina
; git & primapropofitione totafiifa exifiente, alteraate
j temuera, ueram effè conclufionem, & ab in aliquofila
„ fé exi$tente, B c iutem uera, & AB quidem uera, para
„ ticulari autem filfa: & utrifque exi$entibus filfis. Nihil
g, enim prohibet AB quidem nulli ineffe, c autem alicui, &r
, B alicui c ineffe, ut animal nulli hiui, albo autem alicui
. ineft, &r nix albo alicui: fi ergo ponatur medium nix,
, primum autem animal,& fùmatur Aquidem toti B ineffe,
W

f. bautem alicui c, A B tota filfa, B c autem uera: & cona

; clufio uera. Simliter autem & cùm priuatiua eft A a
, propofitio:poßibile eft cnim ab quidcmtoiiineffe,c
f
| η 3
au
tem;
182
——— IL ' I B E R. * I * I.

tem alicuinon ineffe,B uerò alicui c ineffe: ut animalho. ití

mini quidem omniineft, album autem aliquod nonfèqui. turi,
tur. homo uerò alicui albo ineft, quare fi medio pófio igit
homine, fùmatur A nulli B ineffe, & B alicui c, uerafi fi;f.
conclufio: cùmfit tota filja A B propofitio. Et fiinali, άζ
quo fit fàlfa A B propofitio» B c uera exi$tente, cri iier ?
conclufio uera. Nihil cnim prohibet A & B & alicui *;
ineffe, b autem alicui c: ut animal alicui pulchro, & ali riis
cui magno, & pulchrum alicui magno ineft: fi ergofi. íít
matur A omni b, & B alicui c: & AB quidempropos i*■
filioin aliquofijfâ erit,B c autem uera: & conclufioue: £t,
ra. Similiter autem & cùm priuatiua eft.A B propofi $i;
tio : nam ijdem erunt termini, & fimiliter pofii ad de ùas
mon$trationem. Rurfùm fi A B quidem uera, B c au s*,
tem fàlfa: uera erit conclufio.Nihil enim prohibet Aqui W:
-dem toti ineffe B, c autem alicui: &: B nulli c ineffe.Vt $.
animal, cygno quidem omni, nigro autem alicui, cyg* ι
uerò nullinigro: quare fifümatur A omni B, & B alii
c, uerae eritconclufio, cùm fit filfà B. c. Similiter autcm
& priuatiuafùmpta A B propofitione: poßibile enim A È *}
B quidem nulli, c autem alicui non ineffe, & e nullic: $i,
ut genus ex alio genere fpeciei & accidenti eius fpcci* Ęg
bus: nam animal quidem numero nulliimeft, alöö uerò λάγ
*ionalicui, numerus autem nulli albo:fi ergo medium po fihi
natur numerus,& fùmatur A quidem nulli b,b autem di* iimtj
'cui c: A alicüic non inerit: quod füit uerum, cùm A B l dtg
quidemfit propofitio uera, B c autem fájá.Etfi in aliquo W4
fit fälfâ A B, fijjè autem & B c: erit conclufio uéra. *}
Nihil enim prohibet a alicui b,& alicui cineffe utrique, \Me
£ autem nulli c ; ut fi B fit contrarium ipfîç: ea- ?m. $.
bo accidentia eidemgencri:nam animalalicuialbo,exrali. 1 ,
• * ** < ** ç||
■ -. ■_

. p R Ι Ο R V M, , * 18;
■* cui nigro ineft,album autem nulli nigro ineft:fi ergo fùma
* tur Aomni B, & B alicui c : uera erit conclufio. Et pria
■ uatiuaquidemfùmpta A B, fimiliter. Nam ijdcm termini,
itt &fimiliterponentur ad demon$trationem.Et ex utrifque
$i filfis,erit cóclufio uera.Poßibile eft enim AB qutdemnula
ii. ii, c autem alicuiineffè : B uerò nulli c. Vt genus exalio
;;; genere fbeciei et accidentifpeciebus eius:animal enim nua
ę: mero quidem nulli,albo uerò alicui ineft:& numeru, nula
fi: lialbo. Si ergo fùmatur A,omni B,& B alicui c:conclua
in fio quidem uera, propofitiones uerò ambæ fiffe.Similiter,
is autem & cumpriuatiua eft A B. Nihil enim prohibet AB
y quidem toti ineffè:c autem alicui non ineffè: & neque b
; nullic:ut animal cygno quidem omni, nigro autem alicui
j nomineft:cygnus uerò nullinigro:quarefifumatur A nula
… li a,b autem alicui c:A alicui c hon inerit:ergo conclufo
ia quidem uera, propofitiones autemfilfe. '-' _ *•
L ' Quòd còlligatur uerum ex falfis
; * infecunda figura. ' " c A P. 1 1 1.
** ]` media autem figura omnino contingit per filfà uea
g J rumßllogizare: & utrifq; propofitionibus totisfilfis
„ fùmptk, & hac quidem uera, illatotafijâ, utralibetfiJà
j pofita,& fiulreque in aliquofijfe,& fihaec quidemfiiia
j,& pliciter uera,illa autem in aliquofilfa:&inaniuerfàlibus,
„ & in particularibus ßllogifinis.Sienim A,B quidem mula
„ liineft,c autem omniutlipidianimal quidem nulli,homia
;, mi autem omnifi conlrarièponanturpropofitiones, &f
' fumatur A, B quidem omni, c uerò nulli: exfilfis totis
; propofiionibus erit ueraconclufio, similiter autemgfi
3, Ainef,b quidem gmni, c uerò nullinam idem eritßllo
' gifinu;. Rurfùm fî altera quidem tota fiiß, âltera autem
ā
"
totaucra. Nihil enim prohibet A & B & commiineffe, '
§ . ' m, 4. b 4%£
184, L I B E R I I.
s autem nulli c, ut genus nonfubalternis fpeciebus. Nam \\
animal gr equo omni, & homini ineft, ©r nullus homo |j
equus:fi£rgofùmatur animalhuic quidemomni,illiuni |
nulliineffe:bec quidé eritfiiß,illa uerö totauera,&com. 1,
clufio uera, ad quodlibctpofito priuatiuo. Etfiìierai, *.
aliquofilfa,altera autem totauera:poßibileeft enim a,n |;.
gjdemglicuiineffe,cautem omni& snuliic,utaim |;
albo quidem alicui;coruo autem omnialbii uerò mulicor &fi
wo. Sigrgofùitur AB quidë nulli,cautem totiincff, ]$.
b quid£ prgpofiiioin aliquofijfaeft,a cautem totaîem, […]
& conclufio uera:& trìpofiäqüidè priuatiua,fimiliur. 1,
Nam per eofdem terminos demoiifiraiio. Etfi áffimui, |j
ua quidem propofitio in aliquofiffa,priuatiuáaíemtos sj
uera:nihil enim prohibet A; B quidem alicuiineffe, cau- |j
temtoti nomineffe,&B nulli c;utanimalalbo quidemdia 1*.
cui piciautem ulli album uerò nullipici:qu£efifim. É
£tatoti B ineffe, c autem nulli, A à quidemiâliquo |
fi|3A£ autem tot uera,& conclufiouéra.Etfiuirj- *
propofitiones in aliquofijfe,erit conclufiouerì:po£ìi, (J
le eft enim A & B & c alicui ineffè, à autem huiii c,
gt4nimal, & albo alicui,& nigro alicui,albumuerònui.
linigro: fi ergofùmatur AB quidem omni.c autemnulli, 1,
4mbequidem propofitionesij aliquofiffe, conclufio a. \
té uera:fimuliterautétranffofia priuatiua perterminof. j.
Nanifefìiì auté & in particularibù,ßllogifinis:nihil enim |;
pr?bibst.^) 8 quidê omni, cautem aliciiineffe,&- aali. |
cuic nó ineffe:ut animalomnihomini,atboau£alicui,ho
mouerò alicui albo non inerit.Siergo ponatur A,B quid;
#liinefféc autéalicuiineffe,uniuάρις quidem propo
fiiio totifiißparticulari, áé uera , &; conclufio uera,
Similiterautê & affirmatiuafùmpta AB poßibile effemi* / .
A,B
 -

\, p R I O R V M. 18;
%i, A, b quidem nulli,c autem alicuinon ineffe,& b alicui c
• στύimonii effe,utanimal nulliinanimato, albo autemalicui:&-
ataiüinanimánö inerit alicuialbo. Si ergo ponatur A,B qui•
Mary demomni,c uerò alicuinomineffe: Ab quidem propofiiio
i^ Eji uniuerfàlistota filfâ, A c autem uera, & conclufio uera.
hitiis Et uniuerfali quidem uera pofita, minori autem particua
■iwilarifij&: nihil enim prohibet A, nec B,nec c nullumfèa
liinii qui, & B, alicui c nomineffe:ut animalnullinumero, nec
Maiii inanimato, & numerus aliquod inanimatumnon fèquia
;am tur. Si ergo ponatur A, B quidem mulli, c autem alicui,
riuiú & conclufio uera, & uniuerfalk propofitio uera: para
, Ej ticularis autem fìlß. Affirmatiua autem uniuerfali fimia
uium liter pofita: poßibile eft enim A & B, & c totiineffe, b
iaii) autem aliquod c non fequi: ut genus fpeciem, & diffe
11% rentiam. Nam animal omnem hominem, & totumgreßia
a;* bilefequitur homo uerò nongmne greßibile:quarefifie
iai matur A, B quidem totiineffe, c autem alicuinon ineffe,
ā€jt uniuerfalk quidem propofitio uera, particularis fiifà,
ßri conclufio aiitem uera. Manifefium autem quoniam &
, ajutrifque fiifis erit conclufio uera:fiquidem contingit A,
„■& b & c.huic quidem omni,illi uerò nulliineffe: a uerò
3:a aliquodc nonßqui: nam fùmpto AB quidem nulli,c au•
£&tem alicui ineffe,propofiiiones quidem ambefiife: coma
„a£lufio autem uera. similiter aiitem & cum predicatiua
j*fierit uniuerfalis propofitio, particularis autem priua
%ju4 : poßibile eft enim Ais quidem nullum,c gutem omne
Z£qui, gr B alicuic nomineffe:ut animaldißipliiam qui
„dem nullam, bominem autem omnem fequitur, difciplina
, utrónogomnem hominem,si ergofùmatur A, B quidem
Ζ taiisffe, c autem aliquodnonfequi,propofiioncs qui
£ dimfije,conclufío auicm ucra.
I im* 5 Qgód
w
 ■- --- --- -
E. -•• - - -.

r86 IL I B E R I I. }R

Quòd exfàlfis uerum identidem collè farauit

gatur intertia figura. c AP. 1111 ruj^iir
E Rit autem & in poftrema figura per filfà, tot48 wiit;ii
in aliquo utraque, & altera quidem uera,altera* jtjitf,
tem filfa: & hac quidem in aliquo filfa, illa autem I* i;amur.
uera:& econuerfó;gr quotquot modk aliterpofiibile? sagwi
tranffùmere própofitiones. Nihil enim prohibct ncc ! írrími
nec $, nulli cineffe, A autem alicui B ineffe:ut nechon, nji, A4|t.
nec greßibile, nullaminanimatum fequitur:homoauit; fimiy);
aliciiigreßibiliineft:fi ergo fùnatür A & Bominicif miiiiui,
fe, propofiiones quidem totefilfe,conclufio aulemufl $it;ii
similiterautem & cùm hæc quidem eft priualiu4 il/! $it, $im,
rò affirmatiua. Poßibile effènim b quiäemnullicij, íámio
A aütem omni, & A alicui B non ineffe, utniguntuli Aiit,
cygno, animal autem omni, & animal non omifigº; *komm
quare fi fùmatur b quidem omni c, A uerò nulli, Adiai imo,
È non inerit:& conclufio quidem uera,propofiiionti* sui;
tem filfe. Etfi in aliquo fierit ulraquèfijìerit cofi* *qiia
fio uera:nihil enim próhibet & A & b áliíui ciij%£ *aitmu
• A alicui B:ut album, & pulchrumalicui animalii fig|
album alicuipulchro fièrgo ponatura,et » omnici*
fe: propofitiones quidcm in aliquo filfe,conclufio di£
uera. Et priuatiuãA c pofia,fimiliter:nihil enimpręli
bet A quidem alicui c non ineffè,B uerò alicuiineffe:&!
non omni bineffe,ut album alicui animalimoninj;. $•
chrum autem âlicuiineft, & album non omni pul;irl;
quarefifumatur Aquidem nulli c,b autem omni,ulr4*
propofitiones quidem in aliquo fälfe,conclufio autem*\
ra. Similiter autem & bac quidem totafijâ,illa ucröß
uerafùmpta. Poßibile eft enim A & B omne cf qui,&
A alicuiB non ineffe:ut animal & albuin, omneinçygium
:^:^ . ~r fqi
-_- ■_

I. P R I O R V M. 187
idtmt fequilur, & animal non omni ineftalbo. poflik igitur his
cAi terminis, fifumatur B quidem toti c ineffe, A uerò toti
'trí non ineffe, b c quidem tota erit uera, A c autem tota fila
miiiefa, & conclufio uera. Similiter autem & fi B c quidem
%,iafi]g, A c autem uera: nam hi quidem termini ad demona
infifirationem,nigrum, inanimatum, cygnus.Sed & fiutreq;
fj* affùmuntur affirmatiue:nihil enim prohibet B quidem Ga
wr mne cfequi, A autem toti c non ineffe, & A alicui Bine
in$t effe:ut omni cygno animal: nigrum uerò nulli cygno: &
gis nigrumineft alicui animal: quarefifùmatur A & B omni
dij: cineffè , B c quidem tota uera, A c autem totafilfa, &
piis conclufio uera. Simulier autem & A cfùmptauera,nam
jns per eofdem terminos dcmonfiratio. Rurfùm hac quidem
;, e totauera exi$ente, illauerâ in aliquo filfà:poßibile eft
ja, enim B quidcm omni c ineffe, Aauiemalicui c, & alicui
„¢ B:ut bipes quidem omnihomini, pulchrum non omni, &
is pulchrumalicuibipcdiinf. sicrgofùmatur A & B toti
;;s cineff, » cquidem totauera, A c autem in aliquofija,
„g conclufio autem uera.Similiter autem & A c quidem uea
L-jra:B c auté fìlß in aliquo fùmpta:tranfpofitis enim ijfdem
„a terminis erit demon$tratio.Et cùm hæc quidem eft priu4a
.gtiua, illa uerò affirmatiua:quoniam poßibile eft B quidem
ijatoti c ineffe, A autem alicüic: & quando ficfe habeant,
Amon gmni B ineffe A. Si ergo affùmatur B quidem toti c
Έineffé, A auteminulli: priuatiuãquidem in aiiquofiißale
„teraautem tota tigra,& conclufio erit uera.Rurfùmquo
„niam ofienfùm eft,quòd cùm Aquidem nulli c inef, & è
, alicui, euenit Aalicui B nomineffe:manifefium igitur quo
„ niam & cùm A g tota eft uera, b c autem in aliquo fiiß,
„a quingit conclufionem effe ueram fienim fùmatur Aqui
… demmulli c,b autem omni: Ac quidem tota ucra,b cau
: terrę
 188 IL I B E R I I.
YC
syllogìmus tem in aliquofilfa. Manifefium autem & in pariai,
uniuerfàlis in ribusßllogifimis, quoniam omnino per filfà erit utrur
%£££?;
culus utraque nam ijdem íerminijìmendi, & quàndo ufiiuerfales j.
- - • 3 - - - • .• .
[;ig4|

propofitioii £tn, propofiones: in predicatiui, quidem praedicti #M1

3ïìïëïã. in priuatiuk autem priuatiui: nihilenim diffèrt cùmmi ry
iis: particula- inerat, uniuerfaliterfùmere ineffe:&falicuiinerat,ui #iim
£££ uerfaliierfùnere adterminorum pofitionem.fimilitera uixi;
iì. 'É tem & inpriuatiuk. Manifé$um igitur quando fit tw $is
tur, clufio filfa, neceffe eft ea ex quibus eft oratio , fiffìfff *;;;i;
aut omnia, aut aliqua: quando autem uera,non neceffèd
uerwm effe,nec aliquod quidem, nec omne. Sedeffdm útq;
nullum fit uerum eorum, quefùntinßllogifinis, & co
clufionem fimiliter effe ueram, non tamen ex neceßitait, £\^;
Caufà autem quoniam quando duo fic fè habentadinui, ú,
cemi, ut cüm álterumfit, ex neceßitate effè alterum:hoc \\
cùm nonfit quidem, nec alterum erit: cùm autemfit, non &.
meceffe eft effe alterum:idem autem cùmfit,& nonfitie ά,
poßibile eft ex neceßitate effe idem. Dico autem cùmj
a album, b effe magnum ex neceßitate, & cùm nonfiA
album,b effe magnum ex neceßitate,quädo enim cùmh*
fit (ut A) albwm, illudneceffe eft (ut b) effè magnum:dii
autemfit b magnum, c non effe album: neceffeeftfi Afi
album,c non effe album. Et quando duobus exi$tentibw*, ||
cùm alterumfit, neceffe eft álterum effe: hoc autemdim
non fit, neceffe eft Anon effe:cùmergóe non fit magnum,]
a non poteft album effe:ciim uerò Amonfit album,nectffi
eft B magnum effe:accidit exneceßitate cùm B magniìmo,
fit,idem b effe magnum: hoc autem impoßibilénam fi ,
non eftmagnum, Anon erit album exneceßitate:fiergo
cùm non fit A album, B erit magnum, acciditf B non*
magnum,B effe magnum,ut pcrtria.
D¢
). P R I O R V M. r89
& ii} DeCirculari oftenfione in prima
fiìmi , figura. C A P. V.

Viri
kmfii rYlrculo autem, & exfe inuicé oßendere eftper cone Girculg oftea
clufionem, & econuerfò prædicationem alteramfùe dere,& í fe
fíimentem propofitionem, coiicliidcre reliquam,quamfùm- íîï*
fiirpferat in alteroßllogifino: ut fi oportuit o$tendere quoa /

mániam A ineft omni c,o£ìendat autem per B:rurfusfimon

gnifiret quoniam aiitf b:fùmens a quidem ineffe c,c au•
ígitem B, & Ainerit A.prius autem econuerfofùmpfit bina
ut effe c:aut fi quoniam bineftc, oporteat o£endere, fifie
in g mat Ade c,quefiiit conclufio,b autem de aeffe:priusaue
;* temfùmptum efteconuerfo Ade B.Aliteruerò non eft ex
ía fe inuicem oßendere, fiue enim aliud medium fùmetur,
;g non circulo: nil enimfùmitur eorundem:fiue horü quida
7. dam,i;csjetfi alterumfolum: tam fìambo, eadem erit
A.

I. conclufio: at oportet diuerfam effe. In ijs igiturque non

i.. conuertuntur, ex indemoiifiratá altera propofiiione fit
„ ßlogifinus: non enimeftdemonfirare per hosterminos,
„ quoniam medio ineft tcrtium, aut primo medium, in ijs
%. autemque conuertuntur, erit omniamojîrareperßin
j*; viccm.vt fi a,& b,& c conuertunturfibiinuicë: o$tena
í datur enim A c per medium B: & rurfùm Abper con
dè clufionem, & per B c propofitionem conuerfàm. Similia
|3
Ἄter autem & B c,& per conclufioncm, & per A B proa
Äpofitionem contigifam,oportetautem;& £ B, & $A.
jropofitionem demonfirarcinam hk detoniiratk ufifie
. „ musfolis. si ergofùmatur bomni c ineffe, & c omni A,
£ßlogifiusgris eiusquod eft B ad A.Rurfùsff fùmatur c
Z, si Äineffe, & oiiis, ncccffe efi g ijtffe omnis.in
+j uirifque ergo ßllegifink c A propofitiofùmptaeftindca
"" móìrata, nämaliae probate erant: quare[ibanc oiiema
deri
 - -
… _.
- - -

19o IL ' I ' B E R I I.

derimus,omnes erunt approbatæ per inuicëfî ergofù

tur c omni b, & B omni A ineffe:utreque propofitic
` demon$tratæ fùmuntur, & c ncceffe effumeffe A. Man
ftum eft ergo,quoniã infòlis ijs quæ cóuertuntur,circi
! - - -- & pcrfe inuicem contingit fieri demon$trationes: ima
uerò quemadmodum prius diximu3. Accidit auté & in
eodem quod monßratur,uti ad demon$trationë : nam c
E,& B de A,mon$traturfùmpto c de A dici:c autem de
perhus o$tenditur propofüiones: quare conclufione u.
mur ad demon$trationem. Inpriuatiuk autemßyllogifit
hoc modo moníraturexfe inuicem: fit B quidem,omni
ineffe,A autemnulli B:conclufio autem, quoniã A nullic
si ergo rurfùm oporteat cócludere quoniâ AnulliB quo.
priujjumptú erat,erit A quidé nullic,c autem omnib/i.
enim ecóuerfo propofitio.Si autë quoniä B incji c opora
teat concludere,non iamfimiliter conuertendum AB:nam
eadem propofitio eft,b nulli A, & à nulli B ineffe,fedfi*
mendii,cui Amulliineft,huic B omniineffe.Sit enim Ani.
ii cineffe,quodquidä füit conclufio,cui autem A,nuliij
fùmatu*, omniiiieffe:neceffè eji ergo »omni c ij;
quare cùmfiiit tria,unumqüódq; cóclufio eft ficia,& d*
culo demonfirare:hoc eft conclùfionéfùnentem & eco*
uerfò alterâ propofiiioncm,reliquäßllogizare.inpari,
cularibus autëßllogifinkuniuerfálém quidë propofiii*
non eft demon$rare per alias, particularem autem qi
Quoniã autem non eft demon$rare vniucrfalem, manj*
fiiin:nam uniuerfàle monfiratur per uniuérfalia:cúdú
autem non eft uniuerfalis:oportetauté oííendere excú
fione & alterapropofitione.Amplius omnino nonfitff/
logifmus conuerfà propofitione: nam particulares fùm
wtræq;propofitiones. Particularem autem efi:oficndul'
* * _. - éffifM
 -
-

] 1 P R I O R V M. 19r

iij;eiiim Ade aliquo c per B, fi ergofùmatur B omni A, &

typiconclufio maneat, B alicui g inerit:fit enim prima figura,
fjiev eft Amedium.Siautemfit priuatiuusßllogifinus,vni
iuria uerfàlem quidé propofitionem non eft oííendere,propter
iiir hoc quodprius diéium eft : Particularem ( fi fimpliciter
diui;conuertatur A B, quemadmodum & in uniuerfàlibus)non
fiiaieft: per affùmptionem autem eft,ut cui A, alicuinon infit,
„;i;v* alicui ineffe:nam aliterfehabentibu$ nonfitßllogifinu;:
na* cò quòdnegatiua eft particulark propofitio. *•.*• .

alii , 7. Deeadem Circulari oftenfionein

ha* . .** {ecunda figura. C A P. •** V I.

qú lì,
fecunda autem figura affirmatiuam quidem non eft
„;„ lofiendere per hunc modwm priuatiuam autem eff.Ergo
... praedicatiua quidé non o$tenditur,eò quòdnonfunt utræq;
j,, propofitiones affirmatiuae:nam conclufiopriuatiua. Prè
„ dicatiua autem ex utrifque ofieiidebatur affirmatiuis.Pri
£ uatiuaautem fic ofienditur, iiifit & A omni b : c autem
j.$a nullisgnclufio quoniam e nulli c:fi ergofùmatur B omni
„ aiieffe,& nulli c,ncceffe efi A nulli c ineffe fit enimfe*
„£gid¢figura, medium a;stautem AP priuatiua fùmpta
06 ££ altera uerò predicatiùprima eritfigra:nam c qui
Mí„dem omni A, B autem nullic,quare B nullia, ergo ncc a
0% siuedium c:ergo per conclufioj quidcm,& uiamprg
ulâ;£9fiiionem nonfiißllogifiua;affumptaautem altcra,crit.
% si autem
lif£dem non uniuerfàlisfitfyllogifinus;que
eft propofitio,nón in toto çaua
ofieiiditur, propter eandem quia
c£fam, quam quidem diximus & prius:que autem inparte,
*%ìiirjuando uniuerfi, jipr.icaiu. iiieii
a£ omni b,c autem non omni,conclufio B c:fi ergo fùm4a
*£ iirs omnia,c autem non omni,coiiclufio $aliüic non
? incrit,medium. B. *Si autem eft uniuerfàlis priuatiua, £.
%f]; •j . - O§tC11
…….….….….
£E - LÁÉÉL.

19* IL I B E R. I I.
oßenditur A propofitio, conuerfa A B : accidit ei
utrafque,aut alteram propofitionemfieri negatiuam.q.
re non erit ßliogifmus:fedfimiliter o$tendetur quem.
modum et uniuerfàlibus,fifùmatur cui B,alicui non ime
aalicuiineffe.
De Cyclica ratiocinatione in tertia
figura. C A P. V II

IĘ tertia auiem figura, quando uireque propofítione

uniuerfàluerfùmentur, non contingit o$tendere perfe
inuicem propofitionem. Nam uniuerfàlis quidem o$tendi.
turper uniuerfalia:in hac autem conclufiofemper eftpar
ticulark:quare manife$um, quoniam omnino non contia
git oftcndere perhancfiguramuniuerfàlem propo/ìiomã.
Si autem hec quidem uniuerfalk fit, ullauerö particæ
laris,quandoq; quidê erit,quandoq; uerò nominerit:quare
do ergo utræq; predicatiüe fùmitur, & uniuerfalis fi,
adminorem extremitatem erit: quando uerò ad alterum,
non erit. Infitenim A omni c, b autem alicui c.condú
a B. Si ergo fùmatur c,omni Aineffe conuerfà uniuerfè
li, & Aineffe B,quod erat conclufio: c quidem o$ci,fim
eft, alicui B ineffe, B autem alicui c, non eft oííetjùr J;
quamuk neceffe eft fcalicui B , & Balicui c ineffe:fi
non idem eft hoc illi, & illudhuicineffe:fedaffùmendum
eft, fi hoc alicui illi, &r alterum alicuihuic: hoc auta
fùmpto iam non fit ex conclufione, & aliera propofii* IU.
neßllogifmus. Si autem B quidem omni c,Aautcm aliai|i,,
g, erit oííendere A c, quandofùmatur cquidem omii|s; €
ineffe, A autemalicui.namfi c omni B Ê A autemali I$
sui B:neceffe eft a alicui c ineffe. medium B. Et cwIi,.
fùerut hec prædicatiua quidem, illauerópriuatiu4:ui \%í
ucrfalis autem praedicatiu4, 9§endcturalter4. Infit enim I »$.
B Qi| .

—l
 P R I O R V M. . 193

* s omni c, A autem alicui non infit : conclufio, quoniam a

* alicui B non ineft,Si crgo affùmatur c B omni ineffè:inea
£ rat autem & Anon omni B : neceffè eft A alicuic non in
* effe. Medium B. Cùm autem priüatiua uniuerfàlkfit,non
o$tenditur altera mifificut in prioribus,fifumatur cuihoc
f alicui nomineft,alterum alicui ineffe:utf a nulli c, B aue
tem alicui:conclufio, quoniam Aalicui B nomineft. Si ere
w go fùmatur, cui A alicui nomineft: eidem calicui ineffe,
: neceffeeft c alicui B ineffe, aliter autem,non eft conuera
tentem uniuerfalem propofitionem o$tendere alteram:
mullo enim modo erit ßllogifmus. Manififium igitur
quoniamimprima quidemfigura perfeinuicem eft often
jio:& perprimam,& per tertiam figuram fit: nam cùm
prædicatiua quidem eftconclufio,per primam:cüm autem
priuatiua,perpo$remam;finitur enim cuihoc nulli, ale
terum omni ineffè. In media autem,cüm uniuerfalk eft
quidem ßlogifmus & peripfàm, & perprimam figua
fam, & perpofiremam:cùm autem particularis, & per
„ipfam,& pcrpofîremà. In tertia uerò peripfam, omnes.
vianifefium etiam quoniam inmedia,& in tertia,qui non
per ipfàs fiuntßllogifini:autnonfunt/ecundùm eam que •

íirculo eft o£cnfionem, aut imperfecti fùnt. -

De Syllogifmo conuerfiuo. c AP; v 111.

oniiertejî autem eft tranffonétem conclufioncmfia Ex eo quod
C cereßllogifinum:quoniaiiuelextremum medio non eftcgglutior nem conuerte
„…it,uel hoc póáremô neceffe eft enim conclufione con re, cognofci
verfa, & altera remanente propofitione, interimi relia ííííí quid
ïm:namfierit, & conclufio crii: differt autem oppofie fitfyllogiinus
£„ut contrariè conucrtcre conclufionem: non enim fit conueifivu*
idem ßyllogifmus utrolibet conuerfà:palám autem hocerit
perjèqucniia. Dico autem opponi quidem,omni ineffe
û f^Qi*
 -. -
… -
-- - - - ….….

194 L I B E R. I I.
non omni, & alicui nulli:contrariè autem omni, nulli& I ■
alicui, non alicui ineffe. Sit enim o$tenfùm A de c, % 1 ;
mcdium B: fiigitur fùmatur a nulli c ineffe, omnia 1 s.
tem B , nulli c inerit B: & fi A quidem nulli c,B 4, 1 s;
tem omni c, a non omni B,& non omnino nullimo1» I i.
nim o$tendcbatur uniuerfale per tertiam figuram. Omi I ■
no autem eam, quae eft ad maiorem extremitatem propa I §.
fitionem, non eft defiruere uniuerfàliter per conuerfi, 13;
nem:femper enim interimitur per tertiam figuram mttt} Is,
fe enim ad pofiremam extremitatem utrafj; fùmereprœ le
pofitiones.Et fi priuatiuus fit ßllogifnusjimiliter.oflib 1 ,
datur enim A nulli c ineffe per b: ergo fi fùmutur A* ||
mni c ineffe,nulli autem B,nulli c inerit B. Et fi A & B l |
omni c:Aalicut B, fed nulliinerat. Si autem oppofitcon- l \
ucrtatur conclufio, & alj ßllogifni oppofiti,& non '
vniucrfales erunt: fit enim altera propofitio particulo I
rk: quare conclufio erit particularis. Sit enim predi* ( t
tiuus ßllogifinu, & conuertatur fic : ergo fi A, MM* || ;
mni c, B autem omnib non omni c. Etfi A quidcmm lę
omni c , B autem omni: A mon omni B. Similuter aulcm ] ,
& fi priuatiuus fit ßllogifmus: nam fi a alicui ci* ls,
eft, B autem nulli: B alicuic non inerit, & non fimplii]s
ter nulli: & fi a quidem alicui c, B autem omni, quavls;
admodum in principio fùmptum eft, A alicui B inerit. IIJ,
particularibus autem ßllogifink quando oppofîtè copl
uertitur conclufio, interimuntur uireque propofilior;
quando uerò cótrarit, neutra:nomenim iam accidit quc*
4dmodum in uniuerfàlibus interimere deficiente cóndw
`
fione fecundum conuerfionem , fèd nec omnino intcti,
mere. Oftcndatur enim A de aliquo c per b: ergo fi fé
matur A mulli c ineffe, B autem alicui c > AIalicuit
110M
 P R I O. R v - M. I95

* non inerit: & fi a nulli c, B autem omni, nulli c ineri,

£t B, quare interimentur utræque. Si autem contrarie con
'* uertantur, neutra. Namfi A alicui c nominof, p autem
$M. omtiib alicui c nominerit:fednondum interimitur quod
* £x grincipio:contingit enim alicui ineffè, & alicuinom
* ineffe:uniuerfaliautemfublato A B, omiiiino nonfit fylloa
*: giftus, Stenim A quidem alicui c non inef, p. autem alia
a cuiineff, neulrapropofitionum uniuerfàli efi. similie,
V* autem & fipriuatiuus fitßllogifinus:fi enimfimuiu,,,
j* omni c ineffe,interimuntur utræque: fiautem alicui,neua
tra:demon$tratio autem eadem. -

í De Syllogifmo conuerfiuo in fècun

dafigúra. .. , . C A P. I x.
; IÈfecundtautem figura eam quidem, que efi ad maio
-1 rem extremitatem,propofitionem, nón eft interimere
* contrariè, quolibet modo conuerfione fi£ia, femper erit
■* conclufio intertiafigura,uniuerfalis autem non fiiit inhac
= /δllogifnus: alteram autem in hac interimcmu;?fimilitcr
* <onuerfione. Dico autem fimiliter,ficontrari: qiiidè con
*ertitur, contrarié: fi oppofité, oppofité. Infi'enim ao
*ni 8. c autem nulli : conclufio É`c. Si ergo fùmatur a
s omni c ineffe, & AB maneat, A omni c inírit: fit enim
s £rimafigura, si autem B omni c, a autem nulli c, a non
ï: omni b : figura po$rema. Si autem oppofitè conuera Syllogifinus
yy*wr £S: A B quidem fimiliter o{lendeiür, A c autem oppofitus $
Ä* oppofiè : nam fi alicui c, a autem nuiic : Aaiii, '&toriam
jiicontraalicu
li
a nominerit. rurfùmf B alicui c, Aautem omni b, A ali ius propofitio
is cui c:quare oppofitusfitßllogifmus.Similiter auté ofien- $i concludit,
a kur,&fiecoiuerfofehabeìì propofiiones,
' . • ••** ~ ••: siluem tem
ötiiiiì
qui cötra
farticularis cft ßllogifimus, contrarié quidem conucrfa riam colligit. -

}|
$d\ione neutrapropofiiionum interiniur, quemad
- - 'j 2 modum
196 IL I B E R M I.
modumnec inprimafigura:oppofitèautem,utreque. Po*
natur enim A, B quidem nulliumeffe , c autem alicui: con
clufio B c.Si igitur ponatur B alicui c ineffe,&r A B ma
meat, conclufio erit,quoniam A alicuic non ineft:fed non
interimuur quodex principio:contingit enim alicui inef.
fe, & nonineffe. Rurfùm fib alicui c, & Aalicui c,non
crit ßllogifmus:neutrii enim uniuerfàle eorum quæ fun
ptafùnt:quare non interimitur a B. Si auté oppofitè con
uertatur, interimuntur utræque:non f B omni c,a autem
nulli b,nulli c A:crit autem alicui. Rurfùm fi B omni c,
A autem alicui c, alicui B A. Eadem autcm demon$tratio,
& fiuniuerfàlk fit praedicatiua.
ifmo conuerfiuo in ter
De Syllogra.
tiâ figü A C P. X.

Ij tertiaueròfigura quando contrariènumquidemconuer a

rfea
titur conclufio, neutra propofitio interimitu
cundum nullumßllogfnorum: quando autem oppofitâ,
utrequein omnibu4. Sitcnim oíenfùm A alicui B ineff.,
medium autem fùmptum c, & fint uniuerfàles propos
fitiones:fi ergojùmatur a alicui B non ineffé, B aütemioe
mni c,nonfitßllogifinus eius quod e$t ade c.Nequef A
b alicuinonineft, c autem omni: non erit eius quod eft ?
» cßllogifinu*. Similiter autem oßendetur & fïnö uni
uerfalesfintpropofitiones: aut enim utrafque neceffe eff :?
particulares effe per conuerfionem, aut üniuerfálém ad
minorem extremitatem fieri:fic autem non fiet 3llogi£
mus, nec inprimafigura, nec in media. Si autem oppofíi
conuertantur propofitiones,interimuntur utræque:namf w,

Anulli 35 autem omni c: Anulli c. Rurfùmfia a qui,

qem nulli;c autem omnib nulli c.Etfi alieraiion fit ìnj. .
verfalkfimulierfenim anulliB, » àutcinalicuié,aali,
&#!
 I. P R I O R V M. 197
murty auicnominerit. Siautem A quidem nulli, c autem omni:
ucmdiì, nullic B. Similiter & fi priuatiuus fitßllogifnus:o£fena
fßgum dalurenim a alicuis nomineffe:fit autêpredicatiua quia
jiig dem B c, A caulemnegatiuá fic enim fiebatßllogifius.
in iii Quandoigiiurcontrarium fùmitur conclufioni, non erit
Aliq ßlogifinus:namfi A alicui B, B autem omni c, nonfit
rumqui ßllogifmuseius quodeft a &rc.Nequeffa alicui b,nulli
q& autem cnonfiiicius quodeft a » & cffilogifinus:quae
ā, remon interimuntur propofitiones. Quando uerò oppoa
j,- fiuinigimunturnumfía omni B,& B omni c,a omni
Ä& cfednulliincrat.Rurfùmfi a omni b,nulli auté c, anula
li c:fed omniinerat.similiterautem mon$ratur:&finon
|t;/ uniuerfàlesfint propofitiones:fit enim a c uniuerfàlis,&r
T priuatiua:alteraautem particularis, & prædicatiua:ergo
., /iAquidem omni B, B autem alicui c, Aalicui c accidit:
„ fed nulli inerat. Rurfùmfi a omni b,nulli autem c: & b
mulli c.Si autem a alicui B, & B alicui c,nonfit ßlloa
* gifinus.Neque fi a alicui B, & nulli c nec fic. Quare illo
quidem módo interimuntur:fic autem non interimuntur
propofitiones. Manife$tum eft ergo ex ijs quae diétafunt,
quomodo conuerfà conclufioneinunaquaq; figurafit ßla
logifmus : & quándo contrariè propófitiöni, & quando
oppofité. Et quoniã inprima quidem figura per mediam,
&rpo$tremam fiunt ßllogifini:& quaequidem ad minoa
rem extremitatem.fèmperpermediâinterimitur:que uea
rö ad maiorë,per po$tremám, Infecunda autem,pcrpria
mam,&r po$tremam:que quidem ad minorem extremit*=
tem,femper perprimam figuram: que uerò admaiorem,
perpo$tremam.In tertia uerò,per primã.&rper mediam:
er que quidem ad maiorem per primam femper:que uca
rò ad munorem, per mediam fempcr, Qgid ergo eft cona
m 3 Vert
1 98 IL I B E R I I.
uertere,& quomodo in unaquaque figura, & quifit ßl
logifinus, miniffiu*. ' -

Ësyllogifmo per imp9fsibile. c AP;xi.

t)Er inpoíibile aufem ßlogifmus o$tenditur quidem,
Pjúni, contradiélio ponitur conclufioni$, & affìrnia
tu, jiera propofitio.Fit autem in oftitibus figuris: fimile
Äî cônuerfioni, veruntyngn differt intantum, qug:
Äänuertitúr quidëfiiiofyllogifmo,& fùmptk utrif
que propofitionibus. Deducitur autem ad impoßibile non
£onfiffôoppofito priu$£d manife$to quoniam eft uerum.
Tániáérófimiliter fé habët in utrifq; , & eadem fùm
ptio uirorumq;:utfia ineft omni »mediüautem c:fifupa
ponitur Anoii opnigel nullis ineffe, c uerò omni, quod
fùit uerum,neceffe eft c B aut nulli,aut tô omni ineffe:hoc
autem impoßibiie,quare filfüm eff qu9d fùppofìiì eft.uea
γύη ergô oppofiùnfimiliter autem in alijsfiggh;££*
cunq; enim äönüerfionêfufcipiunt,&r per impoßibileßla
ijiium.Ergo alia quidem propofitaomnia ofiendunt;
pâ impoßibilein omnibus figurk giiiicrfale auté prædia
íatiuui, in media,& intertia mon$tratur:imprima autem
non mon$raturfùpponatur enim A non omtii B, aut nul*
liineffe,& affùmatur alia propofitio,utrolibet modo, fe
ì X'όηiiìfi c,fiue B omni D (fic enim erat primafie
gura)fi ergofùpponatur Anon omniB ineffe,nonfiet ßla
iogifinus quómodolibet fùmpta propofitione. Si autë nula
ijîo quiáem affùmaturjiiogifinus quidem eritfilfinon
oßenditur autein propofitum: nam fi A nulli B , B autem
omnio,Anulli phocautè fit impoßibile:filfim igitur eft
mulli b ineffe A:fednon fi nullifilfùm,omni uerü.Si autcm
c,Aaffìnìtur, non fitßllogifmus : nec quando fùpponie
turnó omni b ineffè À:quare manififium quoniamineffè,
•• • • -
omiti
 p R I O R V M. 199
$ iheffe,non o£fenditurin primafiguraper impoßibile.Ali.
cuiautem, & mulli,& non omni o£enditur. Supponatur
: enim A nulli B ineffe, b autem fùmptuM fit,omni,aut ali
£ cui c: ergo neceffè eft Anulli,aut non omni c ineffe, hoc
% autem impoßibile.Sit enim uerit,& maniféftum,qüoniam
i, omni c ineft A: quare fihocfilfum,neceffè eft A alicuis
a ineffe.Siauté ad Afwnaturaltera propofitio,non eritßla
; logifimus, neq; quandofubcontrariü conclufionifipponi
a tur,ut alicuiíó ineffe:manife$tum ergo quoniä oppofitum
* fùmendum eft.Rurfùm fùpponatur A alicui B ineffè, fùm
, ptumauféfit c omni A:neceffè eft igitur c alicuibineffe:
' boc autéftimpoßibile:quarefifüm quidäfüppofitum eft:
fi autem fic,uerü eft nulli ineffe.Similitcr autem & fipria
uatiuafùmptafit c A.Si autem ad B fumptafit propofitio,
non erit ßllogifimus.Si autem contrariüfüpponatur,ßllo
gifinus erit & impoßibile, non tamen o$enditur quod eft
propofitü füpponatur enim A omni B, & cfùmptumfit
omni A:ergo neceffe cft c omni bineffe,hoc autem impoß
fibile:quarefilfùm eft omni b ineffè A:fed nödum erit mea
ceffàrium,fi nö omni,nulli ineffe.Similiter autem & fi ad
Ejùrmatur altera propofitio:nam ßllogifinus quidem erit
&impoßibile,non intcrimitur autë hypothefis:quare opa
pofitäfupponendü.Ad o$tendcndum auténom omniB inefà
jè À, fùpponendum omni ineffe:nam fi A omni B, & c oa
a mni »omnia inerit c:fiergohocimpoßibile,filfum quod
j fippofitum eft:fimiliter autem & fi ad B,fùmptafit altea
rápropofitio. Etfipriuatiua fit c A,fimiliter:nam & fic
fit fyllogifinu$. Si autem ad b fumpta fit priuatiua, nia
bil o£enditur.Siautem non omni, fèd alicuiincffèfuppoa
•. natur,non o$cnditur quoniam nö omni,fed quoniam nula
li: fi enim a alicui B, c autem omni A, alicui B inerit c:
; f| 4. ferga
2oo IL I B E R I I.

fíergohocimpoßibile, filfùm eft alicui b ineffe A, quare

uerumnulli:hoc autem oßenfo,interimitur uerum: nam a
alicuiquidem b inerat;alicuiuerònoninerat.Amplius au
temnoniam propter hypothefin accidit impoßibile, filß
enim erit,fiquidem exuerk moneftfiifwmßllogizare.niic
autem eftuera:ineft enim A alicui B:quare non fùpponen
dum alicuiineffe, fed omni. Similiter autem & fialicuis
non ineft A, o$cndemus:fi enim idem eft alicui non ineffe,
& non omni ineffe, eadem in utrifq; demon$ratio.Màni
fé$umergo quoniam non contrarium/ed oppofitumfùp
ponendum in omnibusßllogifink:fic enim neceffariã erit •,

çr axioma probabile: nam fi de omni uel affirmatio,uel

 Rurfùmfinon ponätueram effe affira .
negatio,oftenfò quoniam non negatio,neceffe eft affirmaa
tionem ueram
mationem,conflat ueram effe negationem contrariam uea
ro:neutromodo contingitratum ficcre:neque enimneceß
fàriumfinullifilfùm, omniuerum:neque probabile, ut ff.
alterumfilfùm,quoniam alterumuertim.Manifèftum ergo
quoniam in prima figura alia quidem propofita omnis
o$tenduntur per impoßibile: uniucrfàle autem affirmati.
vum non o$tenditur.
De Syllogifmo per impofsibile in
fecundafigura. C A P. XII.

] N media autem figura,& po$trema &hoc o$tenditùr.

ponatur enim a non omni b ineffe, fùmptumfît autem
omni c ineffe a,ergo fib quidem non omniinefl a,c auté
omninon omni b ineft c:hoc autem impoßibile. sit enim
manifftü quoniam omni b ineft c:quarefijùm quodfip
pofitum eft,uerü eft ergo omniineffe. Si aütë cöntrariùm
fùpponatur%llogifinu, quidem erit adimpoßibile, nöt*
men oftenditur quod propofùum eft: fenim a nulli e,
- omni
,^
 P R I. O R V M. £o .

ij\ omniautem c,nulli b c:hoc auté impoßibile:quarefiifùm

krim:i eft,nulli ineffe:fednonfihoc filfùm,uerum omni. Qgana
fArjv do autem alicui b ineftA,fùpponatur a nulli b ineffe, c
Κj autem omniinfit:neceffè eft ergo c nulliB ineffe: quare f
ljw hocimpoßibile,neceffè eft A,alicui B ineffe. Si autemfupa
IMjM ponatur alicui non ineffe,eadem erunt quæ in primafigua
1αjâ ra.Rurfùm fùpponatiir A alicui b ineffe,c auté nulliiifii:
fumi megffeeftigitur c alicui B nö ineffe:fèd omni inerat:qu4e
fiíí refilfim quodfùppofitum eft,nulli ergo b inerit A. quäe
£%iw do autem non omnib ineft A, fupponatur omniineffe, c
■ji auicmnulli:neceffe eft ergo c nullib ineffe:hoc autem im
lffiv pofiibile.quare uerum eft,nó omniineffe. Maniffumere
j£# go, quoniam omnesßllogifnifiunt per mediamfiguram.
itai 7 De Oftenfionépér impofsibile in
(0fff* tertia figurâ. . C A P. X I I I.

μιν Ssi; autem & per ultimam. Ponatur enim a alicui

ή Us nonineffe , c autem omni b : ergo Aalicui c nomina
uj erit:fi ergohocimpoßibile,filfùm alicui non ineffe:quare
nyjii ucrumeft omni, si uerò fùpponatur nulli ineffefflogi£
iní mu, quidemerit,& impoßibile:non oftcnditur auté quod
propofitú eft: fi enim contrariumfùpponatur,eademerit
$i que in prioribus. Sed ad oftendendum alicuiineffe, eae
31. ' demfùmenda eft hypothefis:namf Anulli B, c autem alie
„¢ cui B, Anon omni c:f ergo hocfilfüm,uerum eft A alicui
sui, sineffe. Quando autem nulli b ineft A, fùpponatur alie
jju cui ineffe,fumptumfit autem & c omni $ineffe.ergo nea
£ ctffe eft A alicui c ineffe. fednulli inerat, quare filfùmeft
as- diuis ineffe A.siautemfùpponaturomnis ineffe a;non
ā: •jienditur propofitum:fedad oftendendumnon omni in
γὰ ę, eadem fùmenda bypothefis: nam fiA omnis, & c
£u* diuis,a ineftalicui c:hoc autem nomfiit, quarefiifùm
M. η § ®
 2o. L I B E R. I 1;

eft omni ineffe:fi autem fic, uerum non omni. si autem |

fùpponaturalicuiineffe , eadem erunt que & in ijs, qui
prius diéta funt. Manifé$um ergo quoniam in ómnibw ,
per impoßibile ßyllogifinis, oppofitùm fùpponendum.
Palim autem & quoniam in media figura o£fendiim
quodammodo affirmaiiuum,& inpoßrema uniuerfàle.
… Quo iufta,& quæ ad impofsibile ducit
demonftratio,différant. c A p. xiiii,
Pcmjfiratio T-Wffèrt autem que ad impoßibile demon$ratio, a$ti
$$$$$
& iufta & af- T l Jjue efi o£lemffiua,eò quòd ponat quod uult interime
fertoria dici- 7* deducens ad confiffùmfilfum:oftenfiua autem incipij
tur,ex notiset confiß pofitionibus uerk.Sumunt ergo utræq;du£pro- !
magifgfiisuc- pofitiones confèffà, fed haec quidem ex quibus efßlogiâ
ram effe con
clufionem o mu,illa uerò uiiam quidem harum, alteram uerò conlra- !
ftendit. diéíioné conclufionk. Et hinc quidê non neceffe effotvm
- • •_ •__ _ • -

efTe conclufioncm,neq; prius opinari quoniam eft,autnon

efi;illinc uerò neceffèeft, quoniam non eft. Differt aut
nihil affirmatiuam, uel negatiuam effe conclufionem: ß
fimilitér fe habet in utrifqüe. omní enim qüe o$fii
concluditur,& per impoßibile monfirabitur:& quepit ;
impoßibile,oßenfiue,& per eoflem termiiios, nonale,
in eifdem figuris. Nam quandò per impoßibile ßlogè
mus fit in prima figura,quod uerum eft,in media erit, 4 ;
in po$rema: priuatiuum quidem in media, praedicatium ;'
autem in pofirema: quando autem ßllogifinus in metu .
fit,quod uerum efi, erit in prima figura in omnibu% pro- ;
pofiionibus:quando autem in po{iremaßllogifinus,quº
uerum eft,erit in prima, & in media : affirmatiua quidtm
in prima, priuatiua autem in media. Sit enim o$enfi,A
nuiii,aut non omnis per primam figuram.ergo bypolh*
fis quidem erat alicui Bineffe A: c autem A*;:
- qui4;
 * P R I O R V M. 1o;
quidein omni, B autemnulli:fic enim fiebatßllogifinu* ad
impoßibile. Hoc autem media figura, fi c A quidë omni,
» autem nulli ineft, & manifèfiun ex his quoniam b, nula
liinf A. Similiter autem & finon omniofienfùmfit in
effeiiumhypothefis quidem eft omni b A ineffè : c autem
fìnebatur A quidem omni, B autem non omni: & fipria
uatiuafitfùmpta c A: fimiliter etenim fic fit in mediafi.
gura. Rurfum fit o$tenfum alicui B ineffe A, ergo hypo*
thefi; quidem eft nulliineffe : B autemfúnebatur omni c
itffe,& A uel omni, uel alicui c:fic enim erit impoßibia
lt hoc autem po$trema figura:fi A & B,omni c:& mania
ffium ex his quia neceffe eft Aalicui B ineffè:fimiliter aua
tcm &fialicui c, fumatur ineffe B uel A. Rurfùm in mea
diu figura o$emfùm fit Aomni B ineffè: ergóbypothefis
quidem fùit , non omni B ineffe A. fumptum eft autem A
omnic,& c omni B, fic enim erit impoßibile:hoc autem
primafigura: fi A omni c, & c omni B. Similiterautem
• & fi ofienfùm fit alicui ineffè: nain hypothefis quidem
: fit,nulli B ineffe A: fùmptum eft autem A omni c, & c,
alicui B. Si autem priuatiuus fit ßllogifiitus, hypothefis
; quidem A alicui b ineffe: fùmptwn eft autem A nulli c,
& c omni B : quare fit primafigura. Et fi non uniuerfà*
lk fit ßllogifiius,fed A alicui B o$ci,fùm fit non ineffe
finiliter:nam hypoihefis quidé omni b ineffe Afùmptüm
j autem Amulli c:& c alicui B : fic enim prima figura.
Rurfùm in tertia figura oílenfùm fit A ineffè omni b:era
go hypothefis quidem fùit non omni B ineffe A:fùmptum
. tji autem c onini B, & Aomni c, fic enim erit impoßibia
„ k:hoc autem prima figura.Similiter autem & fiin aliquo
a fidemonßraiio:non hypothefis quidem erit nulli b ineffè
3 Aj-ptum ejt autem calicuis, & A omni c. si autem
■
.
priu4
 304. IL I B E R I I.

priuatiuus fit ßllogifmus,bypothefis quidem a alicuis

ineffe:fùmptumeft autem c aquidemnulli, » autem o
mni: hoc autem mediafigura. Similiter autem.& fi non
uniuerfàlisfi* demon$tratio, nam hypothefis quidem erit
omni b ineffe A, fùmptumeftautem c Aquidem nulli, e
autem alicui: hoc autem media figura. Manife$tum ergo
quoniam per eofdem terminos, & oftenfiué eft demon
firare unumquódq;propoflium,&rper impoßibile.simi
liter autem érit, & cùm fint o$tenfuißllogifini, adim
poßibile deducere in termink fümptis, quando oppofita
propofiiio conclufîonifùmpta fierit:nam fiunt ijdem ßla
logifiuijs, qui fùnt per conuerfionem: quarejbuimha
bemus & figuras per qua* unumquodqueerit. Palàm er
go, quoniam omne propofitum oßcnditur per utrofque
modòs, & pcr impoßibile,& oííenfui,& non contingit
feparari alterum ab altero.
De Ratiocinatione ex oppofitis.
C A p V T x V.

N qua auté figura eft ex oppofitk propofitionibusßl.

IÉ. : & in quanon eft, fic erit manife$tum. Dico
autem oppofitas effè propofitiones fecundum locutioncm
quidem quatuor:ut omni, nulli:& omni,& non omni:&
alicui, & nulli: &ralicui,& nonalicui ineffe. Secundum
Syllogifmus ueritatem autemtres: nam alicui & nonalicuifecundum
£; £f?* locutionem apponunturfòlùm. Harumautem contrari4
eft,quipropo - • • - -- • - • _ --

Å£ quidem uniuerfale:omii, nulliineffe:utomné difciplinam

fumptione,cô effe ftudiofam,nullam effeftudiofam:alias uerò oppofita*.
trariisautcó- Inprima igiturfiguranon eft ex oppofitis propofitionia
Š; busßllogifimu,neq; affirmatiuus,neq; negatiuus:affirmæ
äääïí, tiuus quidcm, quoniam oportet utrafque affirmatiuas effe
denìeganté, propofîtiones: oppofiteautè affirmatio, & negatio:pria
watiuus
 P R I O R V M. 2o5

hi uiiuut autem, quoniam oppofite quidemidem de eodem

his predicant, & negant: in prima autem medium non dicia
£ tur de utrifque,fedde illo quidem aliudnegatur:idcm au
fú tem de alio prædicatur:he uerò non opponuntur.
35 De Ratiocinatione ex oppofitis in fè
i* cundafigura. C A P. *X V I. '
fâ IĘ mediaautem figura, & exoppofitis, & ex contra- Syllogifmus
# Irjs contingitfierißllogifinum $it enim bonüquidem, ex opjofitis
$it inqüo A: difçiplina autem in quo b & c:fiergjomnem
•• • _ •• * - •*.
Ęr
T lutè fyllogif
## jiplinamjtudiofamfumpfit,&nullum: Äinjt omnib, ££ parti
'* & iiullic: quare B nulli c;nulla crgo difciplina,difcipli- cüiííí
# Mutfi. Similiter autem & fiomnemjfimen; ftudiofâmdi- $yllogiigi ex
* fiplinam, medicinam uerò non ftudiofàm fùmpfit: nam A ?Ę
* jilcmomni, c autem nulliquareâliqúadjäplinanon ííîî
ia eritdißiplina. Etfi A c quidem omni, & autem nulli: eft aiïç I.

aulem» quidcm difciplina,c autem mcdicina,Auerò opi- iger paralo

È nio:nullam enimâfèiplinam opinionemfùmcns,fùmpfit £"**°*
diquamdifciplinam effe opinionem.Différtautemiàprioa '
* * intermink conuerti: nùm prius quidem ada, nuiic au
* itmad caffirmatiuum.Etfifitnonüniuerfàlisaltera pro- ' ' -

£ pofiio,fimiliter:femper enim medium eft, quod ab altero -

1* quidem negatiuè dicitur, de altero uerò àffirmatiuè.

$* Quare contingit oppofita quidem perfici, non autem
fa ßmper,neque omninojedficjè habeant,quefùntfùb me
* dio,ut uel eadem fint, ueltotum ad partem, aliter autem
á impoßibile:non enim eruntpropofiiiones ullomodo, nee
% quc contrarie,neque oppofitae.
% De Syllogifmò ex oppofitis in tere
?
+ tia figura. C A P. XV I I.

iu, ] tertia uerò figura affirmatiuu, quidem ßllogifmum

1* liumquam crit ex oppofitis propojitionibus: propter
#/ caufàm
2o6 L I B E R I I.

caufàm diétam, & in primafigura, Negatiuus autem erit !

fyllogifinus, & uniuerfalibus, & non uniuerfàlibus tet,
mink.Stt enim difciplina in quo B,& c: medicina autéi
quo A: f ergo fùmat omnem medicinum difciplinam, &
mullam mcdictnam: difciplinam B, omni Afumpfit , & c
nulli A: quare erit aliqua difciplina non difciplina. Simi;
liter autem & fi nonuniuerfàlitcrfùmpta fit A B propo- |
fitio:namfeft aliqua medicina difciplin4,& rurfùm nul
la medicina difciplina, accidit difciplinam aliquam non
effe difciplinam.Sunt autem uniucrfaliter quidem fìmplì
términis, contrarie propofitiones:fi autem particulari;
altera fit, oppofite. Oportet autem fcire quoniam com
tingit oppofita fic fùmere: quéadmodum diximus,omncm
difciplinamftudiofàm effe,& rurfùm nullam,aut aliquam
non cffeftudiofam: quod non folet latere: crit autem per
alias interrogationesßllogizare alteram:& quemadmo
dum in Topick diéium eft, fùmere. Quoniam autem 4fi
firmationum oppofitiones funt tres, fexies accidit oppo*
fafùnere, aut omni, & nulli, aut omni, & non omni ,
aut alicui, & nulli:& hoc conuerti interminis,ut A omni ,

E,& nulli c:aut omnic,& nulli B:aut huic quidem omni, s,

illiuerò non omni:& rurfumhoc conuertifècunduntcf. s.
minos:fimiliter autem & in tertia figura. Quare mani. è
fe$tumeft & quoties, & in quibus figuris contingit par *j
oppofitas propofitiones fieri ßlogijinum. Manififiumj
eft quoniam exfilfis eft ucrum ßllogizare, quemadmo- H;
dum diétum eftprius: ex oppofitis autem non eft:femper ;
n]
enim contrarius ßllogifinus fit rei (utfi eft bonii, non eff;
bonum:autfi animal,non animal) eô quôdex cótradiéîio
me eftßllogifinus, & fùbieäi termini aut ijdemfùnt: aut
hic quidemtotum, ille autcm pars, Paläm autem quo
- 1I4J!
 P R I O R V M. 2o7

faa nim in paralogifinis nihil prohibet fieri hypothefeos

ἀ conlradiâionem, ut fi eft impar, non effe impar: nam ex
ita oppofiik propofitionibus conlrarius erit ßllogifinus: f?
fie ergofùmpferit hoc modo, hypothefeos erit contradiétio.
i;i . Oportet autem confiderare, quoniam fic quidem mom
iu, £f contraria concludere exunoßllogifino(uifit conclua
Ai; fo quoniam non eft bonum, bónum:aut aliud quiddam
j til.) nififlatim huiufinodi propofitio fùnalur : ut omne
ijs animil effe album, & non album, hominem autem ani
i* mlfed uel affùnere oportet contradiétioné: ut quoniam
pra omnis difciplina opinio, & non opinio: deinde fùnere,
ra, quoniam medicina difciplina quidem eft:nulli autem opia
: fio, quemadmodum redargutiones fiunt, uel ex duobus
… ßlogifmis. Quare effe quidem coniraria fecundum ueri
: flcm que fumpta funt, non cft alio modo quàm hoc,
;* £dingdum diâum eft prius,
i: De Petitioneprincipij. c Α P. xv 1 1 1.
iii;: IÈ principio autem petere, & accipere eft quidem, ut . Caput hoc,
… liigemerè fùmere in eo quod non eft demonírare pro- d; eo qu9i
á fifiim. Hoc autem accidit multipliciter: nam & fio- '; £j; id,
ist mino nonßllogizatur, & fiper ignotiora, aut finiliter ÉÉÉ
μ ignota, & fiper po$teriora quod prius eft: demon$tratio fcuruihefi,fo
„* tnim expetere
prioribüs, & notioribuseft:
eft.fedHorum ergo nul- lergétuí re
… lumeft quodexprincipio quia haec quidem
13 ntafunt perfe cognofci, illa ucrò pcr alia (nam princia
$ diligea
ann.

„3 fi quidem perfe, quæ autem füb principijs, per alia)

$a $unde quod non perfe notum eft, per fe aliquis conae
;* firofiendere, tunc petit quod cx principio eft: hoc au=
„£ km eft fc ficcre quidem üt fiatim poílulet id quod pro
f/ £fium efi:contingit autem & tranfgredientes et ad alia,
at torum quae nata fùnt per illa oífcndi pcr haec noui;
f, quo
2o8 L I B E R I I.

quodex principio eft: ut fi a o$cndatur per b, & spar |

3, cautem natum fit o$tendi per A:accidit enim idem A
per fé demonfirare eos, quificßllogixant, quod ficium;
quiparallelas arbitráturjcribere:latent enim ipfifeipfò,
talia fùmentes, que non ualent demon$trare,cùm nonfihi
parallele. Qgare accidit fic ßllogizantibus uniquod;
effe dicere, fieftunumquodq;:fic autem omne erit pcrj.
motum: quod eft impoßibile. Si ergo aliquk dubitat4%
fùmpto dubio quoniam Aineft c,fimiliter & quoniam,
petat autem A ineffe B:nondum manife$tum eft,fi quodi
principio eft, petit,fcd quod quoniam non demQnfiraui
manife$tum: non enim eft principium demon$rationk,
quod fimiliter eft incertum. Siautem B ad cficfehabct,
ut idcmfit:autmanife$tum quöd conucrtütur, auiineffal.
terum alteri, quod in principio eft petit: nam & quoa
miam Aineft B, per illa mon$trabit fi conuertantur:num;
autemhoc prohibet,fednon modus. Si autem hoc ficiat,
quoddiétum efficiet, & conuertet per tria:fimilitera*
tem & fi B fümatineffe c, quod fimiliter incertum fi, ut
& fi Aineft c,nondùm quòdex principio petit/edneque
demon$trat. Si autcm idem fit A & B, aut eò quòdóre
wertuntur, aut eò quòd Afequiturei quod eft b, quodax
principio eft petit proptereandem caufam:nam cx pri* ,
cipio quidualet, prius diâumefànobis: quoniampcrß
mon$trabitur quod non eft per fè manifeííum. Si ergo ;
eft in principio petere perfè monßrare, quodnon perß
eft manifefium:hoc autem eft non oftendere quando fimi*
liter dubitantur quod monfiratur, & per qüod monfir*
tur;uel eò quòd eadem eidem,ueleò quòdiäem eifäcmi
effefùmitur:in media quidem. figura,'& tertia uirorüque
continget fimiliter quod eft in principio petere:in £££4
-_-—

I. P R I. O R V M. * 2o9

rynt dicatiuo quidemßllogifmo & intertia figura;& inpria

iitii m£iegatiuè autem quando eadem ab eodem,& non fimua
m;^i literuireq; É; autem & in media,eö
tiij quòdnon conuertuntur termini fecundum negatiuos ßla
imâ logifmos.Eftauté in principio petere in demonftrationia
viari bu, quidem que/ecundum ueritatem ficfe habcnt: in diae
iommiltiick autem, quae/ecundum opinionem.
i;ui , De non proptcr hoc accidere
rv*, falfum. . . . C A P. X I X.

inii; Nonpropter hoc autem accidere filfum (quodfepe

nomini A\in difputationibu3 folemu$ dicere ) primùm quidem
qni fimijs quiadimpoßibilefyllogijinis:quando ad cötradia
4:i iioncm eft huius quod mon$tratum ejt, ea que ad inpofè
juriâ fibile.Nam neq; qui nö cötradicit, dicit non propter boc,
iu* fed quoniam filjùm eft aliquid pofitum priorum neque im
„as oirijiu: non enim ponit quod contradicit. Amplius au•
„a* tem quando interimutur aliquid o$tenfiuè per A B c ,
„£ pntjidicere quoniam non propter quod pofitum ejtfia
„Ea intftffllogijinus: nam non propter hoc fieritunc dicia
spignu, quando interejftohocfibilominus perficiturßlo
£g£ju£,quod non eft in ofienfiuis;interempta enim propoa
d jiifione, nec qui ad hanc gt;eritßlogijmus,manjeää igta
Litur quoniaminjs quiadimpoßibile/unt, dicitur nópro
pa* hoc , &£f. ficfe habet ad impoßibile, qu£ ex
I.

£a£i;ipio eff ypothefis , ut cum fit, uel cüm nonjit hec,

Zj.ihilominus acciditimpoßibile.Ergo munifiiifiimus quia
r! e%t modus £ft non propterfuppofiiionë effefJum:quan:,
I. ά** ab hypothefi inconiunétus eft à medijsßllogifinus ad
ánij, impoßibile , quod diéium & in Topicis : quod enim non
rur tji auß,ut cau/ampo;r: hoc efi, Vt fiuólens ofiendere
pura, quoniam aßmmcter qi diamctcr,conetur zsp- rat;
21o IL I B E R. I I.
ne quoniam nö eft moueri,& adhoc inducat impoßibile
nullo enim modo continuum eftfijfw locutioni , quae eft
ex principio. Aliik autem modus,fi continuurn quidemfit
impoßibile hypothefi, non tamenpropter illam accidat:
boc autem poßibile cftfieri, & in hoc quod fuperiùs, &
in hoc quod infèriùs fìnienti continuum: ut fi A ponatur
ineffe B , B autem c, c uerò D, hoc autem fit fälfùm
b ineffe D: nam ( fi ablato A , nihilo minus a ineff
c, & c D) non eritfilfwn propter eam que ex prima
cipio eft hypothefin. Aut rurfùm, fi quis infùperiori fùe
niat continuum, ut f A quidem B, E autem a , F uerò
E, filfùm autem fit, F ineffe A: nam & fic nihilo minus
erit impoßibile,intcrcmptaqueefi ex principio hypothea
fi. Sed oportet ad eos qui ex principio ternunos,copulaa
re impoßibile:fic enim erit propter hypothefin.vt inina
fériori quidem fùmenti continuum ad prædicattfntermia
num: fimfiiiiipoßibile eft A ineffe b:intcrempto A,
non amplius erit fifum.Infùperiori autem de quo praedia
catur. namfi F non poßibile eft ineffe B, interempto B,
non amplius erit impoßibile:fimiliter autem & cùm pria
uatiui fintfyllogifmi. Manifèfium ergo quoniam cùm im
poßibile non ad priores terminos,nö propterpofitioncm
acciditfijfim. An nec ficfemper propter hypothefin erit
fjüm? iam fi non ei quod eft B, fed ei quod eft kpofè
tùm eft ineffèA , k autem c, & hoc D , & fic manet
impoßibile:fimiliter autem & infurfùm fùnétitermunos:
quarc(quoniam cùm cft, & cùm non eft, hoc, accidit ima
poßibile)nó erit propleripofitionem,aut cùm non efthoc
nihilo minus fierifilfum. Nec fic fìniendum ut alio pofia
to accidatimpoßibile:fed quando ablato hoc,idem per rea
liquas propofitioncs concluditur impoßibile:eò quòd id:
filfim
ι , s. p R I O R ' V ' M, 2 rr

*jj* accidere per plures bypothefes nihilfôrtaffeincó

*fueiiiem: eft:ut parallelas cötingere:& fi maior eft qui ita
'*tcri;ji,eo qui exteriu{:&fi triãgulw, habet pluresree
im* §o; duobus. , •

* DeFalfa ratiocinatione, Catafylloz

* gifmo,hoc eft corratiocinatiòa
* * ne, & Elencho. c A P. xx.
**TAIfàautem oratio fit proptcr primùfilfwn: aut enim Catafyllogif
4*1 ex duabus propofitionibus, aut ex pluribus omnis eft fi'i*$9rratio
*filogifmu» : ergoji ex duabus quidem harum neceffè eft íú,
3 *dicraiii,aut etiam utrafq; effefilfas: nã ex ueris non erat ú
i* fijgffllogifinu:fi uerò expluribus(utfic quidem per A quis propofi
? », hôc autéin per p F)horum erit aliquid fùperiorum gigne$$diiii;
* fan&propter hoc oratio, nam A & b figiliacon- j;£$?
ii* dudumiur: quare propter illorum aliquid,accidit conclu- ditcolligëtes,
* fo,&fiifin.Vt autem non cat%llogizctur,obferuandä
£ quandofine conclufionibu$ interrogat orationem, ut non I.

£? diiur bk idem in propofitionibus,eò quòdfcimus, quoniä

irtfiemedioßllogifmú nó fit:medium autem eft,qu6dple
: fum; dicitur. Quoiitodo autem oportet adunamquamque
coiiclufionem obferuarc medium.mahife$tum eft,eò quòd
fiiur quale in unaquaq;figura o$tenditur:hoc autem nos ,
i$*fílitebit,eò quòdüidemus quomodo fubmittimus oratioa
ęttm, oportet autem quod cu$odire praecipimus refpon
j* lnles,ipfos argumentantestentare latere:hoc autemerit,
tºrprimùm quidem fi conclufiones non prius ßllogizeiit,fed
(* Jumptis neceffàrijs no:i manife$te fint. Amplius autem fi
31$ fympropinqua interrogant, fed quàm maximè longé mea
i? fit:ut fifit opportunum conclùdere A de F, media B
r£ £ D E : oportet ergo inquirere fi AB: & rurfùm non
j#, fs cfdji D E : deinde í b c, & ficreliqua:&fit{1}{{???
O 2
per
 IL I B E. R. * I I.
2££
μnum mediumfitfyllogifmus, à medio incipere : maxim?
enimfic latebit refpondentem. Quoniam ergo habem,
quando & quomodofehabétibus terminisfitßllogifim,
manife$tum & quando erit, & quando non erit elench;
nam omnibus affirmatiuis,uelpermutatim pofitis refpo
fionibus(ut hac quidem affirmatiua, illa ucrò j£#.
contingit fieri elíchum:erit enimßllogifimu$:& fic inil
lomodo fé habentibu$ terminis: quarefi id quod pofiium '
eft, contrarium fit conclufioni, neceffe eftfieri elemcham:
nam elenchus, ßllogifiniis contradiéiionk eft. Si ueröni. *
hilaffirmetur,impoßibile eft fieri elenchum:nó enim erat ;
fyllogifinus:cùm omnes terminierant priuatiui,quarent;
glenchus;nam fíelenchus,neceffè eftßllogifnuni gffe:cùm
autem efßllogifimu$,nö neceffe eft elenchumeffe.Simili
ter autemifi nihilpofitumfitfècundùm refponfioncm uni
μεrfàlitcr;nam eadem erit definitioßllogifmi,&- clcnchi,
- De Fallacia fecundum
- - 9pinionem. . C A P. XX 1, *
A Cgiditautem quandoquamur
e (quemadmodumimpofii» *
)& cm
TAnc terminorumfälleb fecundumopinion v
fieri fillicium:utfi contingat idem pluribus principalia $
jieffe:& hoc quidem latere aliquem,& putäre nulliiifji;
fe,illud autem fcire:ut tnfit A B & c perfè, & hæc omi$i
D fimiliter:fi igitur B quidem putet omni Aineffe, &h*l
D : c autem nulli A, & hoc omni D: eiufdem fècunduijd
idem habebit difciplinam,& ignorantiam.Rurfùmfiqifi,
fällatur circa ea qu£ funt ex eadem coniugatione: ui]ii;i
iiieff B.hoc autem c, & c p: optnetur autem A ineffe* |;
mni B, & rurfum nulli c. Simul enimfciet,& nonopi, |
tabitur ineffe:ergo nihilaliud exifiimat ex ijs, quámfâ
hoc noii opinari:fcit enim aliquomodo quóniam A iii |
*_-

p R i o R v Mi. zij
„£per B, uelut in uniuerfali boc quod eft £giicularé!
£juare quod aliquomodojit , hoc omnio exijiiniat non
Égiiur; quod eft impoßibile. In eo autem quodprius dia
jiitfffiiion ex eadem çoniugatione fit medium, fecuria
| Ę utrümq; quidem mediorum ambas propofitioncs mori
Ε poßibile eft opinari : ut AB quidcm gmni, c autem nul
„!i; hæcautem utraque;omnib; accidit autem autfimplia,
{ „£ autin aliquo contrariamfùnere primam propofi
iniTincm:fi enim cui B ineft omni, A opinatur ineffe, &
Āa Piouit, & qugiam APĘgreffufàm
jiic nullis putatA ineffe:cuis alicuiiiji huic iionpie
Ε* Aineffe:quod autem omni putat cuis, rurfùh alia
£ aimonßuäre cui B , aut fimpliciter , aut ii aliquo cotia
ja; trarium eft : fic ergo non contingit opinari. Secunduni ,
ζ utrum gaütemiunani:autfecundumalterum uirufque nihil
È proi√ A omnia, & s p : & tujui {juiii c.
■** Naiji, huiufinodi fällacia, uelutifillimur circapara
". tituliria: ut fi  omnib ineft; B autem ómnic ;  02
'', mi cinerit? fiergo aliquis nouit quoniam a cui B, ineft
£ ômni: nouit & quoniam ei quod eft c.fednihil prohibet
*ignorare c quoniam eft; utfi a qüideriduo rcíii, inqué
f?icm b triãgulus , ii quo ueröc fenfibilk triaiigilus:
*'£iabiturenim aliquisiion effe c:jciens quoniam omnis
%£ingulus habet duos reéios, quarefimuljciet, & igfida
£ffiiidem:namfcire omnem triangulum,quoniam duobu* .
***ii,non fimplex eft:fed hoc quidem uniuerfalem habet
°*jiplinarii, iüud uérô fingularem. Sic ergo in uniuerfali
£fwic, quoniam duobuîreâis, infinguiri autem fiori
f£! g fit: qiiare non habebit contrarias, simuliter auteriiejt

% gui $enone eft oratio, quoniam djeiplinatjircmiii

-:

vii**'
/ęmiu:nunquam enim accidit praefcire 9quod
3
pvt; €
 £r4-, L 1 B E R ** f 1,
eß:fedfiwul induétione fùmere particulariumdifçipli\|;
uelut recognofcentes. Nam quaedamfcientes, fatimfù |
mus: utquoniä duobus reáis fifcimus quoniam triaig* |
lu,:fimiliterautcm & in alijs. £rgo uniuerfàliquidíffe |;
*HicPropria, culamur particularia,*propria autem monfcimùs,qua* |
ablatiuus eft. contingit & filli circaea,uerum non contrarie,fedhit, |
re quidem uniuerfàlem,dccipiautem particulari.Similia |
autem in praediék: non enim contraria que efßcüm íi
medium,ei que eft fècundumßllogjfimuhdifciplinæ:* *
que effecündum uträque mediorain opinatio:nihilcij s
prohibetfcicntem,& quoniam Atoti B ineft, &rurfim *
hoc toti c, putare nomincffe c: ut quoniam omnk muli
fierilis,& haec mula: putare hanc habcre in utero: non
enimfeit quoniam A, c quinon conf}icit,quodgißculº |
dumutruiq;. Qgaremamififium quoniami &fihoc 4i* ;
dem nouit,illud uerò nonnouit,filletur: quodhabciitu* ,
uerfàles,adparticulares difeiplius: nulium eiiimfj* ;
lium cùm extrafenfùm fit,fcimus: necfi fentientesfit* s
mus/cirtus,nifi ut in uniuerfali,& in eo quodhabct?** ;
priiim difciplinam,fed nomineoquod eft in aâu.Nam/* s
retripliciter dicitur,aut ut uniuerfáli,aut ut proprü4* si
ut in aéîu:quare & dccipitotidem modis: nihil crgopr* w
hibet & féire, & dcceptun effe circaidem: uerunt* ;
non contraric. quod accidit & ci, quifecuudum uirû*it
fcit propofitionum, & nonpertraåaiiitprius: nam%* í
mansinùlerohabere nulam, non habet jècundum4â* ù
difciplinam, neq;propter opinionemfiliaciam cötrari* ,
difcipline:f3llogifinus enim eft conlraria fillacia ii!* ,
μάrfliQü autem opinatur quòd bonu'néffè, effu* ;
efféidem opinabitur bonuméffe,& miiunî sit enim*
hwm effe in quo A, malwn, autem effe tn quo » ; '?
 p ; R I Ο R V M. £r;
** fwnbonum effe in quo c: quoniam igitur idem opinatur
, '& b & c, & effe c B opinabitur: & rurfùmâ effe a
** finiliier: quare & ca:iiam quemadmodum fieriiuea
i;i rumde quo c B , & de quo B A, & de quo c A ucrwm
ii; erut:fic & in opinatione, Similiter autem & in eo quod
i£ £ft effe. nam cùm idcin fit c & B, & rurfùm B & A, c
ni Aidcm erit:quare & opinatione fimiliter: ergo hoc quia
j demmeceffàriumfiquis det primum.Sedfirtaffeilludfila
i;i fùm opinari aliqucm quòd malum eße eft bonum effe,fiifi
ię fecundùm accidens, nullipliciter cnim poßibile tfi hod
„g: opinari perfpiciendum autem hoc melius...,.. , , , ,
s | . De Conuerfionibusterinia ... ;
■* • , norum,,. . . c A P. xxx 1 1,
Vando uerò conuertuntur extremitates, neceffe efi
\-{& mediw/heonuerti adutramq;: fi enim a de c,
$ pratft , fi conuertitur & ineft cuiA omni c, & B A.
fa; foiucrtitur, & ineffi cuiA oinni: B per mcdiurn e,& c
in B conucrtitur per medium A. Et in non effeitideni:utfi B.
;& iffic,A uerò nomineft B , neque A iiierit c, Siergo B.
iy conuertatur ad A: & cada conuertetur:fit enim B nulli
p* Aiexiítcns, ergo neq; c,omni enim c iterat B: & fi B
i; £onuertitur ad c, & A conuertetur ad c: nam de quoa
ita qiii%9mnino B,& c. Etfi c ad A cóuertitur,&r a cona
r: Wertetur ad A: cui enim B ineft,& c : cui autem e, Amon
;* ieft:etfolum hoc à conclufione incipit,alia autem non fia
de militer: ut in predicatiud ßllogifmo. Rurfùm fiA et b Ea hic cöuer
ię conuertuntur, ct c ct Dfinùliter, omni auiem neceffè eft ti dicütur,qug
de fe inuicem
j A4ut c ineffe:et B et D ficfe habebunt,ut omini,alárum uniuerfaliter
j iii:quoniam enim cui Λ Ε: et cuic, D: omniautem a prædicantur.
ia *c, et nonfimul: manife$ii quoniam et B auid omni,
11 hmmfùmul;iitfiingenitum,incorruptibile:et incorruptia
" ,. ,. 9 4- bile,
216 IL , 1 B E R. LII M.
tile,ingenii£neceffè eft quod fi&umeftcorruptibile, &
corruptibilefi£ii effe:duo cnimffllogifni conftituti fùnt.
furfùmfiomni quidem , A uel B, & c uel D: fimul au
tem non infunt:fi conuertitur A &'c,& B & D conuera
tetur.Nam fi alicuinon ineft B, cui d , palàm quoniam A
ineft:fi autem A,& c:conuertuntur enim: quare fimul c
& D. hoc autem impoßibile. Qtiando autem A toti B &-
c ineft,& de nullo alio praedicatur, ineft autem & B, oa
mni c:neceffe eft A & B conuerti:quoniam enim de fòli,
b c dicitur A, praedicatur autem B, & idem de fè & de
c:manife$tum quoniamde quibu$ A, & B dicetur omnia
bus,uerum & de A. Rurfùm quando A & B , toti c in
funt: conuertitur autem c B : neceffè eft A omni B ineffe:
quoniam enim omni C, A c autem B, eò quòd conucrtate
tur: & A omni B tnerit. Quando autem duo fierint opa
pofita,ut Amagk eligendum fit quàm B,cùmfint oppofita,
ç* b quàm cfimiliter, fi magiseligenda fùnt A c quàm s
p, A magk eligëdü quàm D. Similiter enimfèquendum A,
& figiendä B. oppofita enim:& cei quod eft D:nam&r
haec opponuntur: f ergo Aei quodeft dfimuliter eligena
dü,& fi ei quod eft cfùgiendü,utrunq; enim utriq;fimilia
terfigiendüelig;do:quare & haec ambo A c,ijs quefiint
b d,quoniam auté magis:nó poßibile fimiliter: ná & b d
fimiliter crunt.Si autem D magis eligendü quàm A, & b
quàm c minus figiëdü:ná quod minus eft,minori opponia
tur:magk autëeligendü eft maiu, bonii,& munus malum,
quàmminus bonit, & maius mali. vniuerfùmigitur B D
magk eligëdum;quàm A c, nunc autem non eft, ergo m4e
gk A eligendi, quàm D:& c ergo minusfùgiédum quám
B. Siergo eligat omnis amans jecundum amorem Aficfè
habere,ut concedere,& non cöccderc in quo c, aut con
'•- cedcre
 P R I O R V M. 217

eedere in quo D, & non tale effe ut concedere in quo a:

manife$tum quoniam A huiufinodi effe , magk eligendum
eftquäm concedere:ergo diligi quäm conuentio magk eli
gendumfècundum amorem : magk ergo amor eft in amia
citia, quàm conuenire. si autem maximéhuius , & fink
hec:ergo conuenire aut non eft omnino, aut diligendigra
tia: nam & alie concupifcentiæ & artes,ficfiunt.Qtio
modo ergo fehabent terminifêcundum conuerfiones, &-
in eo quod magk figiendum, uel magis eligendum fit,
manifé£um eft. - •
· · · · De Epagoge,ideft,indu- • • • •
' * &tióné. T· · · · · · c A P. x x 1 1 i.
voniam autem nófolùm dialeáici, & demonßraa
tiuißllogifint per prediétas fiunt figuras,fed &
rhetorici,fed & fimpliciterquecunq;fides eft, & fècun*
dum unainquanq; artem, nunc erit dicédum. Omnia enim
credihus perßllogifinum,autex induéìione:ergo fiindua
άio quidem eft,& ex induéìioneßllogifinus per alteram
extremitatem medioßllogizare.vt fíeorum que fùnt A
c,mediu^fit b,perc oßendere Aineffe B : fic enimficia
nus induâiones, vt fit Akongeuurn,iiiquo autem B choa
leram non habere,inquo uerò c fingulare longeuuh, ut
homo,equus,& mulüs: ergo toti b ineft A: omne enim
quod fine cholera eft,longaeuum,fèd & b nö habere cho=
leram,omni ineft c: fi ergo conuertatur c ei quod eft b ,
&r nontranfcendat medium, neceffè eft eineffe B. oftena * Propofitio
prima,& im
fùm enim eft prius, quoniam fidúo aliquaeidem infùnt, mediata, eft
cradalterum eorum conuertatur extremum, quoniam qug medium
conuerfo & alteruh inerit predicatorâ, oportet autem nö habet, per
intelligere c ex fingularibusomnibus compofitü: namin quod pofsit
domonftrari.
duäio per omnia. Syllogifmus autéhuiufinodi eft*pri
- o 5 - fm€,&*
218 l 1 P E R I I.
me,& immediate propofitionis:quarum enim eft medii
per medium efi ßlogifinu;:quarüm uerò non eft, periº
duâionem. , Et quodam modo opponiturindu£iioßl*
gifino: nam hic quidcm pcrmedium, cxtremum deterii,
o$tendi:illa autem pcr tertiü,extremum de medio. Ergº
matura quidem prior, & notior per mediwwfyllogifiiM, ||;
nobis autem manifi£ior,quieff pcr indu£iionem.
De Paradigmate,hoc eft Exa
. . :.... emplo.' * . . . c A P. , xxiii!
EĶ aütem eft, quando medio exireiiumi*
effe o§cnditur per id,quod effimile tertio.oport!
autcm & mediurh tertio, & primum fimili notiu; cffi,
ineffe. vt fit a malum, B autem contra confinerifnt
bellum, in quo autem c Athenicijfes conlra Thehalogi,
quo autem D Thebanos contra Phocenfès. Si ergo Wol*
imus o$cndere quoniam Thebank pugnare mälu* tfi
fùmendum quoniam contra confines pugnare eft mfl*
huiu3 autem fides exfimilibus,ut quoniamThebaiik*
tra Phocet/es. Qgoniam ergo contra confiheghá*
contraThebanos autem contra confines eff: naiifii*
guoniam contra Thebanos pugnare malw. Qgoniam
ergo b,c & D ineft,maniféìurn: utrunq; enim eft comit* fj
confines inferre bellum;&: quoniam A, B: Thebanä cnim
nonfiit utile contra Phocejjèsbellum.Quoniam autcmA
ineft B,per d oftendetur:eodë autem modo & fiperpl*
r4fimulia fides fiat, medjad extremum. Manifefium*
** go quoniam exemplum eft negut totum ad partem, m£
vt pars adtotum: fèd ut pars?id partem, quando am?
;'
• .-e quidem infùntfub eodem, notwn autem alterwn. Et if.
… •
firt ab induétione , quoniähec quidéex omnibus indiu*
dui ofiìdebat ineffè extremâmédio,&adextrcmumtn'
*•
*
cogM -
 p R r O. R. V M. 21$
copulabatfyllogifinum: hoc autem & copulat,& hohex
omnibus oßendit.
De Apagoge, Dedudtioae
- - - ne'que. C A P. XX V.

Eduétio autem quando medio quidem primum p4a

Täm eft ineffe:po£remo autem medium dubium quia
dem,fîmiliter autem credibile aut magk conclufîone.Âma
plius fpauciora fünt mediapoíremo & medio, omniiio
enim propinquius effe acciditfcientie. Vt fit A, docibia
le,in quo B difciplina, c iu$titia: ergo difciplina quoniam
docibilis, manifefiwn:iu§itia autem fi difciplina, áubium.
Si igitur fimiliter aut magk credibile fit b c quàm A c,
deduëiiog*: propinquius enimfcientie, per quod affìma
pfèrint A, c difciplinam priusnon habentes. Aut rurfwii
fipauciora mediafint B c :nam & fic propinquius eft
Re&ifineft,
fcienlie.Vtfi D fit quadrangulare,in quo autem £* reéia *dicitur figura
lineum,in quo F circulus:fî ergo eiu3 quod eft £ F, un* reétis lineis
/òlumfitriedium, pcr luiiares figuras equalem fierirca clauíáãêáú
«tilineo circulum,propinquius eritfcicniie. Quando aua tem Pqpitur
tem neque credibilius eft B c,quàm A c,neque pauca mea proquadrato.
dia:noii dico deduâionem:neque quandoiiimediataefta
c: difciplinaenim quod eiufinodi eft. • •• • • . •

· · · · De Inffantia,quam Enftafin ,
,, , dicunt. C. A P. XXV I.
IÉ autem eft propofitio propofitioni contraria.
Différt augm ápropofitione: quóniam cótingit quidë
{*) in$tantiam effe in parté: propofitionem uerò aiiioinino
fi: non contingit, aut nomin uniuerfàlibusßllogifinis. Fera
tur autem infantiaduobus nodk , & per düas figuras:
£í diiobiM modis quidem,quoniäaut uniuerfàlk,aut particu
n? lai* oniû inflantia per duas autéfigurat, quoniã *;:
t£
«^
22o
l 1 B £ R I I.
ftaefèruntur propofitioni: oppofita autem in prima , &
tertia figura perficiuntur folk. Nam quando po$tulatur
omniineffe,injiamus quóniam nulli,aut quoniam alicui nö
ineft. Horum autem nulli quidem ex primafigura: alicui
autem non ex po$trema, Vtfit Aunam effe djciplinam,in
quo b contraria: proponit ergo unam effe contrariorum
dijciplinam:aut quoniam omnino non eft eadem oppofito
rüm inflant.Contraria autem oppofita:quarefit primafia
gura.Aut quoniam noti,& ignotumò una: hæc autem tera
tia. Narwfecundum tertiam motum,& ignotum contraria
quidem effe,uerum: unam autem effè eorum difciplinam,
jìlfim. Rurfùm in priuatiua propofitione fimiliter : cùni
po$ulat enim non effe contrariorum unam difciplinâ, aut
quoniam omnium oppofitorum, aut quoniam contrarioa.
$um aliquorum eft eadem dijciplin4 , dicimus , utfani, &
aegri: ergo omniumquidem exprima,aliquorum uerò ex
tertiafigura. Simpliciter autem in omnibus uniuerfali.
ter qüidem inflantibus, neceffe eft adid quod uniuerfàle
eft propofito contradiâionem dicere: utfi non unam exi
ftimet contrariorum omnium, dicere oppofitorum unam:
fic autem neceffe eft primam effe figuram: medium enim ,
fit uniuerfàle, adhoc quod ex principio : quod autem ad
hoc in parte eft uniuerfàle,dicitur propofitio: utnoti,&
ignoti non eandem : nam coniraria uniuerfàleadhaec: &
fit tertiafigura: medium enim in partefùmptum, ut noa
tum,& ignotum. Nam ex quibu$ ejt fyllogizare contra
riunt, ex ijs & inflantias conamur dicere: quare & ex
bkfolisfiguris ferimus, nam in his folü oppofiiißllogif,
mi per mediam enim figuram non fuit affirmare.Amplius
autem & fifit,oratione indiget plùrima, qu£ eft per me
giam figuram:utfinom concedunt Aineffe B, eò quodnon
fequi
 p R I o R v M. 22I

/£quitur hoc c, hoc enim peralius propofiones manife

:
t
ftum: non oportet autemiflantium cóníertiadalia, fed
fiuim muniffam habere aiteram propofitionem. Q£
propter & figium exfolghucfigúra honefi.Perfpiäén- -

: 4um autem & de alijs ijiyitjs, ut de ijs quefùiîexa;.

£rario,&fimili,&fecundüopinionem;&fiparticuur:
ex prima, uelpriuatiuam ex media poßibile eftfumere.
De Bicote,hoc eft,confeiitaneo figno,
Indicio, & Enthymcmate. CA£V, i.
1£9* autem;& fignum nos idem eft,fedeicos quidem
£-£f propofitio probabilis. Quod enim utinpiuribus
fjuitficfìtum uelnonficium, ut effe,uelnon effe, hoc
£jfEicos;ut odireinuidentes,ueldiigëreamuntes. Signum
autem uult tffe propofitio demonítiua, uelneceffària,
uelprobabilis:nam quo exifiente efi,uelquofiéíóprius
Adpoííeriusre£ fignü eft uelfüiffe,ucleff, Enthyihema
£rgo eftßllogifinu* umperfèâus ex cicoiâus, & fignis.
Accipitur autem Signum tripliciter, quotiesew Meiium . .
infigurk: aut enim ut inprima, aut üi in media, aututin
tertia, vtofiendere quidem parientemeffe, eô* quôd lac *fntellig£dí
hoc de iis fo
habeat,exprimafigura: medium enim lachabere, in quo
A, parere B, lac habere mulier in quo c. Qgoniam àu lis,quae lacha
bent, & non
temfapientes/tudiofi: nam Pittacus?fi ftudiofus: perpo, düpeperere.
ftremam in quo Aftudiofùm,in quo Bjàpientes,iiiquâ c,
Pittacus. Verùm igitur A & Éde c praedicari:fedhoc
quidem non dicunt qui4notumfit; illuâuerò fùmint. Pe
periffe autem quoniam pallida, per mediam figuram uult
effe,quotiam fhimfequitur parientes pallor,jiquiturau
tem & hanc:o£tenfüm effè arbitrantur quoniam peperit.
fallorii, quoAparere inquo B, mulier in quo ά.ζgoß .
tu quidem dicatur propojitio fignumfitfolùm: fi autem
& al
2:22 L I B E R I f.
& alterafùmitur,ßllogifmus.Vt Pittacu* liberalis: nam
ambitiofi liberales:Pittacus autem ambitiofùs.Aut rurfùs,
quoniamfapientes boni, Pittacus autem bonu$, fed & fa
picns:fîc ergo fiuntßllogifini. Verum quidem per pri
imam figuram infolubilis,fiierusfit: uniuerfàlis enim eft.
Qui autem per Po$tremam,eftfolubilis, etfiuera fit cona
clufio,eò quòd nó uniuerfàlk:eftintertia, nec ad remßla
logifinus: non enimfiPittacw eftftudiofùs, propter hoc
& àlios neceffe eft effe fàpidites. Qui uerò per mediam
figuram eft,femper & omiinofolubilis: nunquam enim
fyllogifimusfit.fic fe habcrtibus termink.Non enimfî que
peperit pallida , pallida autem & hæc ncceffe eft parere
hanc:ergo uerum eft qudem in omnibus figgris,diffèrena
ti4 autem habentiandiétas. An igitur fic diuidendum
Signum?horum aut^m medium Indiciumfùmendum: nam
Indicium dicunt effe quodfcireficit: tale autem maximè
Medium: an uerò quæ quidem ab extremitatibus , sigu
dicenda, queautem ex mcdio indicium? probabilißimum
cnim & maximè uerum eft, quod eft per prinamfigurâ.
...;
De Syllogifmo phyfiognoe
- -- mico. • C A P. XXV I I I.

N% autem cognofcere poßibile eft,fiquk conce

datfimultraifinutare corpus,& animam: quæcun
quefùnt naturalcs paßiones: difcens enim aliqui$fórtaffè
hauficam,tranfinutauit/eciiduMi quidanimam,fednon eaa
rum quenaturanobis infùnt,haec eft paßio, fed ut iræ, &
concupifcentie,& naturalium motionü. Si igitur & hoc
det,& unum unius fignwm effe,& poßumusfümere pro
priam uniufcuiußgeneri;p fionem,&fignum potcria
imus maturas cognofcere.Si enim eft propriè alicui generi
indiuidu9 inexiíícnt paßio,ut/ileoiiibW; pm-g; CJ£ ©*
-—_—-

P R I O R V M. 223"

„°ft & fignäiffealiquod: compatiemimfibiinuicem po

f; fiium eft, gfit hoc magnusfùmmitateshibere: quod&
, aljs geiieribus montotk contigit. Nam fignum ficpro
; prium ji, quoniam totiu generis propria paßio eft, &
, igtfoliusproprium,ficutfolemus dicere.Erit ergo & in
alio genere hoc,& erit fórtis homo,& aliquodaliudani•
„ multbabebit ergofignum, vnum cnim unius erat, siera
„ 33 hec funt, poterimus tali; figna colligere in ijs animaa
;: libus, que folùm unam paßionem habcnt aliquam pro
Ifritm:unaqueque autem habetfignum.&quoiiiam ünum
habere neceffe eft, poterimus natura cognofcere. Si ue
rò duo habet propria totum genu4 , u leo förté & com
: £unicatiuum: quo modo cognofcemiu, utrum utrius fit
fignum eorum fignorum que propriè fequuntur ? Än
fi& aljallcuinontoti ambo,& in quibus montotisutrá
, que : qüando hoc quidem habet, illud autem fom ? namß
' firik quidem , libcralk autemmom, habet autem duorum
hoc,palàm quoniam & iii leonehoc fignum fórtitudinis.
: Effuerò natura; cognofcere in prima quidem figura, eô
} quôd medium priori extremitati conuertitur, tertiam aua
jem tranfcendit, & non conuertitur: ut fit fórtitudo A,
fùmmitates magnas habere in quo B;c autem leo;
' crgo cui c, B omni, fed & alijs: cui autem
A, A omni,& non pluribus,fed conuera
titur:fi autem non,non erit ua
' . . num, uni%fignum.
s E c V N D I IL I B R I P R I o R V M
AN AL y T1coRvM A R1s T o
, τ Ε LI s F 1 N 1 s.
224.

A N G E L I P O. * L I
T IA N I I N A N A L Y T I C A
P osτ eR1oRA ARGv
'' M E N T v M. -

Dpofteriora tranfeamus.Iufla hic demonftratio tra&a-

tur, cuiusnobisinfita animo quafifemina ,. uriam quod
difcimus,non in plenum,fed quadantenus fciamus.Prænofci
mus aut effealiqüid,aut hoc fignificare:fed & utrumque,quae
damq;prius & pofterius, quaedam fimul intelligimus. Ritè
quid éx caufafëimus,& demorftratione: ducittir ea ex ueris
rimis,medio carentibns prioribus, caufis neceffàrijs. priori
í naturæ potius, quàm hobis. Principijs credendum potius,
quàm conclüfionibüs Praedicatumdici per fc de fubieéto de
bet, priufque de omni.Per fe nunc accipe,uel effentia uel pro
pria, fed &uniuerßiter. Vniuerfàle hic intellige, quod & de
omni, & per fe, &quaipfum eft , necin alio prius. nec ideas
demonftraueri, Caue autem,ne demonftrafIe uniuerfale fal
fò te credas, aut non demonftraffe. Fallimur, cùm de indiui
duo agimusfolitario Cùm uacat nomine illud, quod fpecie
dißidéntia deuincit, cum difcrimen inter uniuerfàle nodcer
nimus,&qu9d de omni.Necueritas modo, fed & neceßitas
exigitur: ea$ non conclufionum modo,fed & principiorum,
nofi modo effe indicans, fed & cur fit:non modo ex necefla
rijs,fed & è fuis,hoceftexijs,quæ uel unius uel cognati gene
ristum ex uniuerfalibus;nec enim corruptibilium.Nec äütem
fcientia ullafüatuetur principia, fedadunam rediguntur o
mnes, quæ fapientia uocatur, quæquc primas,& eafgepm ma
xime caufas confiderat, fubic&tumftatuimus effe, Proprium
quærimus,quid fignificet.axiomatis utrunque debemus,quo- £'
rum interdum uiutimurpotius, fed & quædam funt axio
mata,quæ fcientijs congruunt omnibus,Duae fcientiam facul
tates conftituunt,fapientia & diale£tica.Nunc eadem fciëtiaet
effe aliquidfcimus, & cür fit, nunc diuerfis. Caufae mutuò,&
figna interdü recurrunt,altcra alteri fcientia fubeft.Prima de
móftrationifigura debetur:aut réfic ignoramus, ut effe nefci
amus,aut ut aliter effe putem*: que difpofitionis infcitiauoca
tur.fit autë,uel ubi præfto cft mcdiü,uel ubi defit.utrobiq;au
t€M
 225
[tfattnotione fimplici,autadulterina ratiocinatione. Debcl
dæ cótrarijs potius,quàm contradiétorijs minus ueræ Æg
I(i }9itiones. Si fénfus ÄÈÉ etiam demonftratio deerit. ná
illorüope inducimus,atque abftrahimus, Nofce quod ex ac
cididicitur,uariè dici'Cæterum accidensquoq; de accidé
[?:ti. £d&de accidéti eodem rurfum fubftantiâ;quäfiprçterna
' tutam prædicatur,necfubie&ta in infinitü,nec prædicata pro
'* £dit Particulari praeftatuniuerfàle,affirmatiò negationi:iu
** fa demonfiratio illi,quæ fit ex impoßibili. Potiofilla & pri
j* •fficultas quæ caufäm docet altérius, qugcirca intelligôile,
$- citcauniueríale uertitur,quæ fuperior,quá fimpliciorãhabet
£?fijpia.nam quarü diuerfà principia fünt,hae âiuerfae fcicn
*Titiae, Reseadem uarijs demonftratuf medijs.nulla fortuiti fci
*
:||:.
entia, nihilfenfibile demonflratur. demonftrationis origo in ,
ftnibus, diuerfàrumfcientiarum nec eadem Pprie priuîipia,
* nrccoinmunia. Etiam utra opinio, & fubieétô differtàfciçn
' tia,&aeftimationis modo. nec eiufdem omnino rei opinio,&
£icntia. Solers ille, qui medium quafi de improuifo çorripit.
ErgoinLibro fecundo, demonftrationis medium excutitur:
Im:
quouiamq;formalis caufa medium potifsimü demonflratio
% niseft,ea porrò definitio de definitione agit, fed & de cæteris
£* cufijfiué quæ fa&ionem,fiue quæ materiam,fiue quæ finem
&: Ê Quæruntur &illa,num finitionis demonftratio,num
■* finitionis finitio, quibus finitio competat, atque unde abhor
› reat?Aguntur & qüaeftiones,an eft,qüid eft?eæ uerò fimplices,
ç$* acprior magis eâdem:anilli illud competat, & cur competat?
i\* ezcöpofitæ, magistamen pofterior. Conueniuntillæ térmi
çnis,hæ propofitiónibus. Cüius demöftratio eft,nö eius omni
** no definitio.nec idem omnino definitione fcitur,& demóftra
' £tione. Comitituit definitio quid eft,ipfamdemóftratio accipit.
5:!- demonftratio prædicata,rerum natüras definitio exhibet.Ne- ^
■ ■ que diuifione finitio , neque fuppofitione demonftratur:utro
fi>bique principium petitur. eadem ncc induétione Apbatur,ncc
ęfefifibüs. Definitio quidem ratio dicitur eius quod eft : quod
3® tamen aut nominis eft,aut naturæ. ratio autem una, loco tan
Ę tumdifferens à demonftratione. Diuerfæ caufae medijlocum
I: fùbeunt,diuerfæ inquam & tempore. quarü uel ordo, ucl re
iú curiùsinfpiciendus:quoáue paéìo finitionis finitio fit,aut non
■& fit.Commìuniora definitis accipienda,non tamen & definitorú
l P. generc,
2v6 L I B E R. I. \

generc,quæ gefinitum iunâa fimul exaequgnt.Indiuiduary 14,

partium dcfinitiones, generum quoque definitionib* indagj. U '
äis adhibcntur. ubieóíüfpe&atür ofdo, quæ fumunturiliil \
cauetur, ne quid utilc praetereatur. Ipfum quoque quoddefi- \
nitur arte , quæritur, ne res aut nomeninuicem perturbent,
ubi duplex infpicitur fubie&torum feries. Nihilidcm caufâ
eiufdem ex pluribus,nec idem conclufionis & rei. Poftremo
ftamencarentis medio propofitionis inanimo habemus,quan
do uniuerfàleillud,quod unum prxter multa fit,fenfibus,ima
ginatione,memoria,intclle&tu , formisq;,& notisquibufdam
paritur. Principium fciëtiæ intelle£tus, hoc eft cogitio prio
cipiorum fcibilis rei, .

P O S T E R I O. .
R V M A N A L Y T I C O. *
R y M AR IS T O TE L is ç
I. I B E R. I, $
%0;

De Præcognitis. c A p. 1, %
És
T”.
' M N I S doéìrina, & omnis difcipliú j
ú intelleâiua ex praeexi$tente fit cogia ;
ΣΙ Ε* - jl ,« - • An. $t;
-

*3 ? $ % i tigne. AManife$tum autem hoc fpeculae sj

j\\ $i tibus in omnibus: Mathematicae enim i jtlt
;',
Κέ fcicntie per hunc modumfiunt, & alie- j
rum unaquaeq; artium. Similiter autem & circaoralio^ -

nes,que perfyllogifinos, & quepcrinduétionem:uire;

enim per prius nota ficiunt doéirinam: he quidem acci* j\'
- v. •_ •f A. -• •

pientes tanquam â notis, ille uerò mon$rätes uniuerfàle, ?

per id (quod manife$um eft ) fingulare, similiterae ì
tgm & rhctoricae pcrfi£dent: aut enim per cxipla,quod
effi, *
 p O S T E R I O R V M. 227

* ffiduétio:aut per enthymemata, quod quidem cftffllo

j gifinu,. Dupliciter autem cft neceffàriumprecognofce
… rt:lianamque quiafiint preopinari neceffe eß: alia uee
* röquid cft quod dicitur intelligerc oportct, quedam au
* tmutraque. Vt quoniam quidem omne aut jÉ
tegre uerum eft, quia eft : triangulum autem, quoniam
hocfignificat: fed ünitatem utraq;, & quidfignificat quia
dim, & quia ej}:non enim fimiliier horum unumquodque
i m.ijíiiiim cft nobk. Eft autcm cognofcere alii quidem
priâ cognofcentcm , quorundam autem finul accipere
., iioiitiam:ut quaecumque conlingunt effefub uniuerfalibus,
„; quorumhabent cognitionem: quòdenim omnis triangu
| lu habeat tres angulos duobę reétis æquales, praefci•
jt:quòd uero hic qui eft in feinicirculo, triangulus fit,
jiuiiiducens cogjiouit, ô gorundam enim hoc modo
djpiu eft, & non pcr mcdium, ultimum cognofcitur:
444tcunque iam fingularium contingunt cffè, & non
dejibie£t6 aliquo. Antè quám autem fit inducere, aut
, 4cciperefyllogifinum, quodam quidem modo fòrtaffe dia
' £idurû eftfcire, modo autem alio, non : quod enim mea
ßiuit fieft fimpliciter, hocquodam mod6 fciuit, quòd
duos babet reâos fimpliciter: fèd manife$tum eft qüödfi
» {uidemfcit,quoniiuniucrfàliterfciuit,fimpliciterautcm
wnfcit : fi uerò non, Meionis ámbiguitas continge;: aut
; tiim nihil difcet, aut que nouit. Non enimficut quidam
& gnantur/oluere , dicendum eft: nunquid fciuiíiánnem
z dualitatem quoniam par eft, aut non? dicénteautem, ata
* tulerat quandam dualitatem, quam non opinatus eft effe,
f % re neque parem. Soluunt cnim dicentes non cogioa
? 1*0miiem dualitatem parem effe, fed quam fiunt
£ %dlualitas fit. Attvneii fciunt quidám cüius uéré dce
W £ 2. 11t011
—————_-

428 IL I B E R I.
t? *

mon$rationemhabcnt, & cuius acceperunt: acceperim, £!

Åëm non de omnicui, utiq;fciunt quòdtringulò* f,
quòdnumcrusfit,fedfimplicitér de oinninumcro,&tri
gulo:neque enim ùni propofitio accipitur huius quódq;
à no$i humcrum, aüt quòd tu no$ti reâiiiteum , fedit f*
omni. scd nihil(ut opinor)prohibet quod dijçit qu*; f |
utfcire,fit etiam ut ignorare:inconueniens enim non dij f;
fi quoáum modo qüod djci:fedfihoc modo utih%* ā,
tumdifcit, & fcit. 5;
DéModis fcicndi,& Dcmon- *
ftratione. c A p. II, *
S§nonfophi$icómodo,
ire autem opinamur unumquodque fnpliater, ß **
qui eftjecuiidüm accidens, cùm ût,
caufam arbitramur cognofcere, propter qua#r* gi, si
quoniam illius cauß efíé non efi cóntingercboc £li*! '?
je habere. Maniféâum igitur eft , quoniam Huifij i;
aliquid fcire fit: & nanque non fcientcs,&fcienigg* $
deih opinuntür ipfific fébabcrejcicntcs autem £ii* hae si,
bent fcientiam. Quare cuiusfimpliciter eft fcienlib* Ì.
eft inipoßibile aliter fé habere. Siquidemigitur &nis $i
efi fcicndimodus,poßerius dicemus. Dicimus aut Sj jt|
re, & pcr demon$trationem intelligere. Demonßri***
nem aùtem dico, ßllogifmum Epiíemonicon,j4 j jjt
cicntemfire:fed Epiímonicoi dico,fecundùm qu*
(in habéndo ipfùm) fcimus. Si igitur eft, Scire ut fj£
mus, neceffè eft & demonfiratiuam fcientiam ex iisq
effe,&primis,grimmediatis,et motioribus,& priori 'i
cäufisjconclufionís. Sic enim principia erunt prop- f;
eius quoddemon$ratur: namfyllogifmus quidem crig VC
iie iis demoniiratio quiem'fionífit, nön enim * '°
fcieutiam. Vera quidem igitur oportct effe:quoniam r. fim,
[10]
 P O S T E R I O R V M. 229

a noheft, non effcire : ut quôd diameterfiißmmeier. Ex

„ primis autem, & indemon$trabilibus eft,quianófciet,nó
. babcns dcmonftrationem ipfòrum:fcire enim quorum
è demon$tratio eft non fecundùm accidens, eft babere dee
„ moi*trationem. Caufàs quoque,& moiiora oportet effè,
a g priora.Caufà, quidem,quoniamtuncfcimus,cüm cau
„, fam cognofcimus:& priora,fiquidcm éaufefùnt:& no
„ tiora, nonfolùm altero modo intelligendo,fèd infcicndo
quoniamfunt. Priora autem, & Notiora dupliciterfint:
„ j enim idem eft natura prius, & ad nospriu;;nequeno»
„ tiua natura,& nobis notius.Dico autcmadnospriora,&-
... notiora,propinquiorafenfùi. Simpliciter autem priora,
'. & notiora, que longius fùnt, Sunt autem longinquißima
ā quidcm, Vniuerfàlia maximè. Proxima autem, Singula
I. *& opponuntur haec adfeinuicem. Ex primisautem
a* fi quodèx proprijsprincipijs eft:idemcniìdico Primi,
, & Principium. Eft autem Principium demon$trationis
I. Aropofitio immediata. Immediata autem eft, qua non eft
si prior. Propofitio autem eft enuntiationisaltera pars
*enum de uno. Dialeética quidem , eft fimuliter accipiens
$uamlibet. Demon$tratiuâ autem , determinatæ alterum
Syuonimuerum eft. Enuntiatio autem , contradiétionis
guelibet pars. conlradiâio autem, eft oppofitio, cuius
non eft mediumfècundum fe. Pars autem contradiéiioa
„ nis, que quidem aliquidde aliquo eft,Affirmatio eft:Qge
| wróeft aliquid ab aliquo, Negatio eft. Immediatiaua
icm principijßllogi$tici, Pofitionem.quidem dico: quam
moneft mon$trare, nec neceffe eft habere docendum alia
ά 'quid: Quam uerò neceffe eft habere qucmlibet docena
ùm, Dignitatem. Sunt enim quedam huiufmodi: hoc
%,
11* fi maxim. in huiufccmodi cónficuimus fioncm dicee
p 3 r€,
 23• L I B È R . , M.
re.pofitionk autem , que quident eft quaftlibct partiumi
enuntiationis accipiens, ut dico aliquid effe,aut non effè,
suppofitio eft. Quae uerò fine hoc, Definitio eft : defia
nitio enim pofitio quedam cft. Ponit enim Arithmeticus
vnitatem indiuifibilc effe fecundum quantitatem: fiippoa
filio autem non cft : idenim quod quid cjl unitas, & effé
unitatcm: non idem eft. Qgoniam autem oportet crcdea
re, & fcire rem , in huiufinodi habendo ßllogifmum
qucm uocamus Demofifirationem. EJiautcm hic eö quöd
ta fùnt , ex quibu$ efi ßllogifinu*, neceffe eft non fo
lùm praecognofccre prima , aut omnia , aut quaedam,fcd
& magk: Scmpcr enim propterquod unum quodque eft;
illudmagk cft: ut propter quod amamus , illud magis
amicum eft: quarefi quidcmfcimu8 propter prima, &*
credimus, & illa fcimus, & credimus magk: quoniam
propter illa, & poficriora. Non poteft autem credere
magk quefcit : quæ non contingit neque fciens, neque
melius diffofitus quàm ficontigeritfciens:accidet auicm
hoc nifi aliquis precognoucrit propter demonflrationcm
credentium:magis enim ncccffe eft credere principijs, aut
syllogifmus omnibus, aut quibußam, quàm coiiclufioni. Debentéaue
contigiis 35 tem habere fcicntiäm per dcmoufirationem, non folum
É;} oportet principiamagk cognofçere, & magis ipfi;crc
ÉÉÉÉÉɧ. dcre,quäm ci quod demon$tratur,fedneque aliudipficrca
fiiisprinçipio dibilia effe, neque notius oppofiiis principijs: ex quibus
rum fit, eritßllogifmus conlrarie dcccptionk: fi quidcm oportet
fimpliciterfcientem, immut:bilcm effe. *•• :\

Quòd non omnium fit Demone

ftratiua fcientia. C A P. I I I.

Q'É: autein igitur propter id quöd oportet

prima/äre, non uidcturfcicntia effe,Qgibufdam
4£4f€}ή
 £ o s τ Ε R Ι Ο R v M. •j*
* àiem effe quidem, omnium tamendemoniiraiiones effè,
quorum neutrum neq; ucrwn,neq; neceffàrium. Poneiiies
'* au/erm non effe omnino fcire, hiad infiniium uolunt redu
s dariqwi non fiiit utiq;fcientes poficriorapropter prio
: **q*orw*nonfiht prima,re£iè dicentes,impoßibilé enim
•,

&: eftinfinita pertranfire: & fiftent.grfnt principia haec,

£ ignota effè, suh demonftratio non fit ipforwn, qüod quia
i$ dcindicùnt effe fcirefòlum fuerò nó eí primajcire,íeq.
$t,{; que exekfiut;ejifiire neg;fimpliciter,iieq; proprièyé!
#* £x conditione fi illafint, Hîâutem de eo quòd quidem eft
** £ire,fic cohfiicntur:per demon$rationeiiienii effefolâ:
* fdoiiinium effè leinònfirationem nihilprohibet, contin
* gitenim circulofieri demon$trationem,& ex ijs quefùnt
:
* adinuicem.Nosautcm diccmu; neq; omnemfcicniiii dea
**;. toiàratiuam effe,fedimmediatorùm effeindemonftrabi
* lem & quòdhôc iieceffàriumfit, maniííum cf. Si cnim
*' **j: j quidemférrepriora, ex quibus eft demonfira
* *iojùnìaùtem aliquarìo immcdiiia, haec quidem inde
* *• onírabilia Έ eft effe:& hoc igiturfc dicimus, &-
eonfìlimfcientiim,fed & principiúmpitieeffe quod
{\
dicimus, inquantum terminos cognofcimus, circulo,
suiem quôd impoßibilefit demonfirarefimpliciter mani • • •i •

* fèâùm éf : fiqiiidem ex prioribus oportet àemonftratioa . } .

£ nem effe,&notioribus:impoßibile enimefeademfibiiite
$ uicemfimulpriora,& poíícriora effe, nifi allero modo,
* ut hec quidem adnot,illa uerò fimpliciter: quo ccrtè moa
doindútio ficit motum. Si autem flc eft,non utique erit
V fipliciterjcirebene dcfinitum,feddupliciter.Anjiöfim
fliciter aliera demon$tratio fit cx nobis notioribu;? Aca -
3 filii uerò dicentibus circulo demon$rationem effè, non
£ [im quod nunc diâum eft,fed nihil aliud dicere, quàm
& P 4 quon
 ag* IL I B E R I.
quoniamhoc eft,fiboc eft:fic autemficile eft demo/jhi
fe omnia. Manife$tum autem eft quöd hoc accidit tri* \
terminispofitis: per multos enim , aut perpaucosrsje
&iere,dicere nihiidiffert:per paucos autem,aut per du* \
cùm enim fit a, fi ex fiecefiitate B : hoc autem cimf,
& c : cüm igitur a fit, crit & c: fiigitur cümfit» }
neceffè eft B effe,hoc autem cumfit, A ejt. Hoc enim erit \
circüloponaiur autem a, in quo c: B igitur cùmfit, ^ k
effe dicere,eft & ipfum c dicere effe. Hoc autem dię
fé eft,quoniam cum fit A, eft c:c autem ipfi a idem#
quare accidit dicere, circulo dicentes effè demonßralio.
iiem nihil aliud nijî cumfit a, eft a:fic autem omniu£•
mon{lrarc lcuc ejt. At ucrò neq; hoc poßibile : nifiijt
quae altcrnaiimfe çonfèquuntur, ficutfunt propriu. Vno viij
quidcm igitur pofiiooiicmjùm cft, quod nequaquamne MÎII;
ceffe aliquod effe alterum, dico autem uno, quoniamfit; ij dij
tcrmino uno, nec pofitione una pofita: ex duabu% auit? l()(|
pofitionibus primis,& minimisjiquidem cótingit&ffk $;
logizare. fi igitur & A ipfi B, & c fequatur, &b* ijii,
adinuicem,& ipfi a:fi quidemigitur contingit exal* íi
nis mon$trare omnia quajitainprimafigura:ficut oíitiº $it£,
*£?;£* Μ,έt
7.lib. 2. prio fumeftinjs,qui de ßlogijinojùnt.*öícnfimeftata,
rum analyti quòd in alijsfiguris,aut monfitßllogifinus,aut non de*
Κιι
ceptis: que autem non mutuò prædicantur, ncqu4qu® útili
COIUIIY)•
ejt dcmóniirare circulo:quare quoniampauca qüidemh. dijshi
üfinodiindemoníìrationibus fùnt, maiiififiui eft q* iltifr,
uanum quidem , & impoßibile fit diccre ex ijs, quefi* wli.
adinuicem,effe demon$trationem:& propter hoc conim sit,
gere omnium effe dcmonfirationem. •
phil.
Quid De omni, Modi perfe,& quid $.
T Vniucrfalc. * c A P. 1 !! ;
- - Qß
 p O S T E R I O R V M. 233

'. Voniam autem impoßibile eft aliter fè habere id,

ii: cuius eftfcientiafimpliciter: neceffarium utiq; erit
II ideffefcibile,quodeftfecundum demonftratiuäfcientiam.
p, Demonftratiua autem eft, quam habemus in hâbendo de
ia mon$trationem: ex neceffarijs itaque ßllogifink eft de
a monfiratio. Accipicndum igitur eft ex quibus & quaa
a libu3 demonfirationesfùnt:primum quidem determinabi
i* mu, quid dicimus De omni, & quid Perfe,& quidVnia
a uerfale.De omni quidé hocdico,quòd utiq; eftnö in quo
g: dam quidem,in quodam autem mom,neque quodaliquando
3 quidem,aliquando uerònon:utfi de omni homune animal,
fuerum eft quidem dicerehominem, uerum cft & dicea
re animal,& finiic alterum,& alterum:&fiin omnilia
, mca punéiü,fimilitcrejtfignum autem eft:namq;inflantias
. fitjirimus;ut de omni etiam interrogati,autfin quodam
„ noii,autfi aliquando nom. Perfè autemfùnt,quæcumque
„ fint in eo quod quid eft: ut triangulo ineftlinea,& puma
git íium lineæfùbftantua enim ipforü exhis eft,& inratione
} dicenti quideft,infunt. Et quibufcunq; eorumque infìnt
'f! ipfis,ipfà in ratione infunt quideftmonfiranti, ut reéium
„ ineft linee, & circulare, & par, & imparnumero,&
„ primum et compofitum, et jjopleurum, et altera parte
I. iongius,et que omnibus hisiifint, imratione quidgt die
cente,illindquidem linea, hinc uerò numeru* :fimiliteret
„ in alijs huiufinodi:unicuiq; Perfe eße dico.Quæcunq; ut:
3. rò neutralisrijiitassidentijjtu; muficum,aut albi;
animali. Ampliu3,quod non de fùbieéto,alio quodam dia
citur, ut ambulans, aut album, cùm et alterwm quiddam
fit ambulans, et album. Subflantia autem , et quæcunque
, hoc aliquidfignificant, mon alterum aliquid funt, quäm
' quod quidemJùnt: que quidem igitur non deae,alio
- 5 i#mf»
 234 I. 1 B E R I.
fùnt,perfe dico:que uerò defùb eáo, Accidentia, id h£
f, ,

alio modo quod quidem propter ipfùm ineft unicui#

Per fe dicö quöd ucrò non propter ipfù*, Accideri; j.
utfi ambulaiite corufcatiit,accidens eft;non enim profli
idquod ambulauit, corufcauit:fed accidens dicimu; hoc,

siùerò propter ipfùm, Per fé: ut fi aliquid interfim

intcrijt, feçundùiìinterfeéîionem, quoiiiam propitr*\
quod intérfáum eft,interjt:fed non quòd accidat,il!
jélum interire. Que ergo dicuntur in finpliciter % i
%ilibus perfe fic funt,ficut effe praedicatk,aut ineffèp*
pter ipfàq;junt, & ex neceßitate: non enim conligi,
| iiomiiieffé, aut fìmplicitcr,aut oppofîta: ut lineæ, autr:
£ium aüt obliqüú: & numerò, aut par, aut impr$
enim contrarium,aut priuatio, aut contradiéiio in eodtm ij
gencre,ut par aut impar in numerisfècundum quodcor*
jequitur:qüare fi necèffe eft affirmare, aut negáre, nt*
fé eft & quefùnt per fe,ineffè. De omni quidem,&f* ,
fé, feddcicrminutum fit hoc modo. Vniuerfale est
dico,quod cùm de gmmifit,& perfè eft,& fecundique!
ipfwn eft. Manifé$umigitur j quodquecünq; fìiitui*
uerfalia,ex neceßitate infùnt rcbus. Pcrfè autem , & ß |
cundum quodipfum
reéiitudo:& efi:utperfe
manq;fecundurn liiceineftpunium
quod gY
linea eft:& triangi, .^

fecundum quodtrígulus efifintduofeiiettiif* *

j; !
fe triangulus duobus reéìis equalis eft. Vniuerfàle diam, íur,
reft tunc,cum in quolibet, & primo mon$tretur: ut dμωί '
reéios habere : iieque cuilibei figure ineft uniuerfali*, *f,
& tamen eft inoníirare defigúrá, quòd duos refio; h* ά,σ- \i|
bet,fednon defigura qualibct, nec ùtitur qualibetfig*
moijtrans: qüadrangulus cnim figura qüidem eft;* $t;
;
habet autem duobó redi; equales: féájofcclcs Ê |i;
- - quid ?
 - p O $ T E R I O R V M. 235
fi, £j*idem quodlibet duobus re&tk aequales;fednonprimum,
wa £dtriangulus prius. Quodcumque igitür primùm mona
{% ftratur duos häbere reéios, aut quodcumque aliud, huic
im; primo ineft uniuerfàle:& demoníìratio perfehuius unia
i;i uerfàlk€ft,aliorumautem quodammodo, & non pcrfe,
iii heque ifofcclis eft uniuerfaliter,fèdin plut.
;
iii,
Quo paéîo cgftingathallucinatio
cauniuerfàleprimum.
cira
c A p. v.
fii* Portet autem nonlatêre, quoniam multoties cótin
ti; gitpeccare, & nó effè quod dcmoníratur primum
u® * niuerfale,fecundwn quoduidetur demon$trari uniuerfàe
ita leprimum;oberramu$ autë hac deceptione, cùm aut aliud
— nihilfit accipcreâfipcriori extrafingulare, uclfingulae
a- *4utfifii quidein, fedi nominatum fit quidem in diffa
**-tibus fpecierebu$:autcontingat effe ficuti parte, to=
“sai, qiio monfiratur: ijs eniniquè fint inparte,itcft
%/-km demon$ratio,&erit de omni:fèd tamennonbua
1*e=rit primi uniuerfàlis demonfiratio:dico autem huius
: pri-araifecundum quod huius demon$rationem , cùm fit
priraeai uniuerfàlis, siergo aliquis nonfirabit quidem
I, quò- dreáé non intercidant: uidébituruique huiwi effede
T. worsáratio;propter id quodin omnibus eft re£tk.nonaue
Š. tcm eji;nifijuidcm(quóniam fic equalesfint)fiat hoc,fed
$ £cundum qüod quoinodolibct aeqüales. Et fi triangulus
*'uom effet aiius qùàm ifofceles fecúndum quodifofceles uia
)) * dcreiur utique ineffe.Etproportionalequod commutabi
fit* liie,. cft,fecundum quod numerifùnt, & fècundum quod
zzrÀ”
4*
4*e,&fecundum quodfolida, & fecundum quodiem?
fìiit , quemadmodum demonfiraium eft aliquando
■! im:contingens autem de omnibus una demon$ratioa
{j; fonûrari:[ed propter id quodnom eft nominatwn fî
€ qui
 L I. B E R ' I.
236
quidfecundum quodhaec omniaunumfùnt,nuneri, longi
iudines,tcmpora,folida,& fpecie diffèrentia: fèorfùm ab
inuiccm acceptafunt: nunc autcm uniuerfàlemon$tratur.
Non enim fecundum quodlineaefunt, aut fccundum quod
numeri,incrat:fed fecundum quod hoc cft, quod uniuerfà
le fùpponunt effe. Propter hocnec fi aliquis mon$ret
unumquemque triangulum demon$ratione autuna, aut
altera, quòd duos reétos babet unufquifque, ijopleuron
feorfùm,& fcalenoit,& ifofceles: nondum cognouit trià
gulum quòd duosreéios habet, nifi fophi$ico modo, ne
que uniucrfaliter triangulum,ne quidem finullus eft pre :
ter haec triangulu$ alter: non cnimfecundum quod triana
gulus eft, cognouit, neque omnem triangulum,fed/ecuma
dum nuncrum, fècundùmfpeciem autcm non omnem, etfl
nullus eft quem non nouit. Qgando ergo non nouit unia
uerfalitcr, & quando mouit fimpliciter, mamififiwm eft:
quoniam fi idcm crit triangulo effè,& ifopleuro,aut uni,
cuique,aut omnibu$:fiucrò non idcm,fedaltcrum,cftau*
tem fecundum quod eft triangulus, non mouit. Vtrum
autcm fecundum quod eft triangulus, autfecundum quod
cjt jjofcclcs infit,& # de hoc eftprimur, & uniuere
fale,cuius eft dcmonftratio, manife$tum eft,quando remoa
tis infit primum,ut ifofceli eneo triangulo, injùnt duorea
<ii, fedencum effe remoto, & ifofcele,fednonfiguraaut
tcrmino fed non primis. quo igitur primò? fi itaque trià
gulo,eft,&fecundumhoc incjt,& alijs,& huiuíuniucra
falis ejt demon$tratio.
Demonftrationë exneceffàrijs,& pro
- pofitionibus per fe effé. ' c A'p. vi.
S iigitur eft demonfiratiüa fcicntia, & ex neceffàrijs
'•0 principijs: quod enim fcitur, non poteftfe aliter be
bcrt;
 P O S T E R I O R V M. * 37

' bere:que autem perféfùnt, neceffriò infùnt rebus : hec

?
i.
enim infùnt in eo quòdquid eft, quibufdam autem haec in
•;
funt in eo quod quid eft, praedicantibus de ipfis , quorum
alterurn oppofitorum neceffè eft ineße. Manifeílum eft
;
igitur, quod ex huiufinodi quibufdam utique fit demone
ftratiuas ßllogifinus: omne enim aut fic ineft,autfècun
dum accidens: accidentia autem neceffìria non funt. Aut
igitur fic dicendum, aut principium ponentibu* quód de
mon$tratio neceffària fit , & fi demon$tretur non aliter
habere poffè: ex neceffàrijs igitur oportet effè ßllogi£
muni. Bx uerk quidem eft, & non demon$trantemßllo.
gizare: ex neceffàrijs autem non eft,fed aut demon$tran
tem:hoc enim proprium iam demon$rationis eft.Signum
autem eft quôd demon$ratio ex neceffàrijs fit, quoniam.
vijlantisficfèrimus ad opinantes demon$trare, quoa
nium non fit neceffefi opinamur, automnino contingere
aliter, aut orationis caujâ. Manife$tum autem ex ijs eft,
& quoniam ftulti qui opinati funt accipere bene princia
pit, fi probabilis fit propofitio, & uera, ut fophi$te* *vt Protago
ras,qui prola
quoniamfcire, fcientiam eft habere: non enim quod proa tisin medium
babile eftaut non, principium eft,fèd primum in genere uerifimilium
circa quod deinoníratur,& uerum nó omne,proprium. propofitionú
Quàd autem ex neceffàrijs oportet effeßllogifinum, m4a árcinulis,pro
mittebat eos
nife$tum ex his eft.fi enim non eft habens rationem pro= fcientiam ha
pter quid exiííente demon$ratione, non eftfciens:fit au bituros,quiil
tem utique ut quòd A,de c ex neceßitate effe,B autem mea las memoria
dium per quod demonílratum eft non exneceßitate, non tenuißét: qué
fciuit propter quid: non enim eft hoc, propter medium, ridet Plato in
hoc quidem contingit non ineffe,conclufio autem neceffìa, Protagora.
rit. Amplius, fi aliquis nefcit, nunc habens rationem &
/allatus eft,& faluare,nec oblitu, eft, neque priusfciuit:
- CQr}*{%
a3s L I B E R I.
corrumpetur autem utique medium mififit neceffarium,
quarehabebit quidem rationemfaluus,fàluare,nefcitau
tem:nccergo prius fciuit:fi uerò non corruptumeft,con
tingitautem corrumpi quod accidit, utique erit poßibile,
& contingens:fedeftimpoßibile,fic fé habentem ßire,
Cüm igitur conclufio quidem éx neceßitate eft, nihil
prohibetmedium non effeicceffàrium, per quod máfire |
taeft:eft enim neceffàriâ & exnonneceffàrijs ßlogize ;
re:fic & uerum ex non uerk. Cùm âùteri mediúnt:
neceßitate eft, & conclufio eft ex neceßitue,ficut exu*
zk uerum eji femper. Sit enim a de B ex neceßitate, &
hoc de c, teceffe eft ergo & a cineffe:fedámnonex
£££££iigt£fit cóclufio,neq; medium néceffàrium effepof. *
fibile effitenim ain c nön exneceßitaté ineffe, inaaua ;
É A»&bocim c ex neceßitate, & A ergo iîccxncctf ;
fitgerit:fednon effefiipponebatur. όμοnimigiiuffi ;
/$i demon$tratiuè, oporietex neceßitateineffe, jurii, i
ftum quoniam & per medium neceffàrium oporteth'* *
£s* demonftrationem,autnonfictíneque enim propa ,
quid neg; quigquarencceffe efi illudeffèfèdaufâpiüi. *
tur;nefcicns,fi opinabitur noh neceffîiùs, tanqiiannte $i
ceffarium,aut neq; opinabiturfimulier, fiue quoniìfit $
permcdia,fiue propter quid, & per immediáta. Äccia §
deiitium autem non perfé quo módodefinitumeft,perf. ??
qui4em non eftfcientiaáciáratiua, nomeninëfëxî* *
c£itate totârare conclufionem:accidens enim coniis *
gitngteffe,deialiautem dico accidente.Ettamen ambigi *
£r#/e aliquis, cuius caufa hec oportet interrogare?
|#3 fiuom iieceffe eft conclufioncm effè: nihileniiiidiffit *
£ aliquh interrogatus coniingentiâ,
fioncm,oportctâutcm poßea dicat*£
interrog4re homtwiquam concl* * W,

fl
 P o s T E R τ ο R v M. 239
f;'. fi* effe propter interrogta,fedquòddicere neceffe eft
££ iudicenti, & uerè dicere fucrefùnt que iiifùnt.
Demonftrationcs ex ijs, quæ per fe
■ Junt,&ex pcrpctuis cffe. cAP.vii.
■; Voniam autë ex neceßitate fùnt circa unumquodj;
„, \%giusqueguiq; pcrfefuit,&fecundi quod unum
:||: 401; qíimánijîâuî eft quoniam de ijs quefùnt perfe,
$. finifice demonfirationes, & ex talibuifùnt. Acciden
£i iiiti;non neceffària fùnt. Qgare noi; neceffàrium
. didifionem fcire propter quidfit, iiequeßfempcrfit,
superfe autem: utfunt pcrfigna ßlogijini, hoc enit;
„ frßam perfefcict,neque propter quid Proptcr quid
I, 4tmfire, efi percußinfire: propterhoc ipfùm gra
; , £goret & tertio medium, & primur^ mcdioineffe,
I. Noitrgo eft ex alio genere defecndentem demonfire
„ jugometricum in arilhmeticam. Tri enimfùnt in
ἐ 4jrationibus , 1471(0)1 quidem quo demonfiratur C0a
fr.Š :hac autcm eft quòd itcft alicui generi per fe,
£. Vim autem, dignitates. Dignitates autcmfunt, ex quia
Τ;

|#
%£jf demöfträiio.Tertium autem genusfibicium,'cu
j* ■pjiones, &pcr fe accidentia oficndit demoiifira
trì 4 Exquibus igitur demoníìratio fit, cgniiigit eadem
4, .% Qgorum autem genus alterum eft, ficut arühmetis

i;ij;;£g geometrue,non ejiarithmeticam denignârationem

(0111en;re jjmagnitudinibus accidentia , nifi magnitudi

jungi fiiit(hoc autem quomodocojitingitim quibuß

fá impoíterius dicetur)fedârithmctica demon$tratiofeii
f. £habetgenus circa quod fit demon$tratio, & alie fe .
* . • • • •

:;£
ff ||
filiier. Qgare aut fimpliciter neceffè eftidem effe gea
• - •

'. *) aut aliquo modo, fi debet demoiifiratio defcédere,

f| {4*4utem quonianiiiipoßibilc,niaiiififiumj: cxco
f
dcm
24e IL I B E R I.

dem enim genere neceffe eft ultima, et media effe:finali; l.

monfùnt pcrfe,accidëtia erunt. Propter hoc geometrit l.
moneft demonftrare, quódcontrariorum unafitfcicnii,
fedneq; quödduo cubifit unus cubu, neq;alterius fitu
tie,quòd alterius eft:fcd aut quecunq; ficfehabent adie
uicem, ut quòd alterumfit füb alterò, ut perfbe&tiua ad
geometriam,et confonantia ad arithmeticam, neq;fidi
quidineftlinck non fecundum quodline efünt, et nomi* ,
quantum ex proprijs principijs, ut fipulcherrima lit* ;
}
rum reéta eft, aut contrario modo fè habeat circulfi ,
mö enim fecundum quod proprium ipfàrum genus eji,fi ;
inquantum compune quoddam. Maniííum autem % ;
etfifintpropofitiones uniuerfàles ex quibu$ ejt ßlogj ,
mus, quòd neceffe eft et conclufionem perpetuum effe ,
huiufmodi demon$trationis, et fimpliciter (ut fi dictrt)
demonftrationis, Non eft ergo demonftratio corrupti.
bilium,nequefcicntia fimpliciter,fedficejtficutfecundum ,
accidens, & non uniuerjalis ipfius eft,fèd aliquando v ,
fic:cùm autem itafit, neceffe ejt alteram non üniuerjlam .
effepropofitionem,& corruptibilcm:corruptibilcm qui ;
dem, quoniam & conclufio cjt: non uniuerfàlem autem ,
quòdhoc quidem erit, hoc autem non critèx quibusti: i
quarenonejißllogizare uniuerfàliter/edquoniamnum: ,
eft. Similitcr fe habet de definitione, quoniam quidem {
eft definitio,aut principium demon$rationis,aut demon- 3
ftratiopofitione differens, aut conclufio quedam dcmoP ,
ftrationis. Eorum autem quefepefiuni funt demöfir* &
tiones,& fcientie(ut lune dejeétus) manijííum ejt qu*
niamfecundum quod huiufmodifùnt,fempcrfuit:inqua
tum autemnonfèmper, fecundumpartemfùnt. Sicutae
tcm deféétu$ eft, fimuliter & in alijs. Qgoniam autcm
*, miamj
 p O S T E R I O R V M. 241

á miííum eft quód demonfirare unumquodq; non eft,

¥ ßdaut ex unoquoq;principiorum, fiidquod demon$tra
# tur fit fecundùm quod eft illud:nonauté eftfcire hoc quia
w; dim/iexuerk,&indemon$rabilibus monáretur,&ini
at mtdiuis: eft enim fic mon$rare ficut Bryfon tetragoni£ Bryfon circu
ἀ non fecundùm communeenim mon$trant rationes huiuf- j É
*} modi, quod & alteriineft:unde & inalijs conueniunthe É are

d* ttiones non congenek. Non itaq;fecundùm illud fcit,fed

fi fécundùm accidens: non enim donuenit demon$ratio'&
á italiudgenus.Vnumquodque autemfcimus monfecundùm
w£ 4;ident,cumfecundùm illüdcognofcimus,fècundùm quod
ad fi exprincipijs illius inquätum illud eft: ut duobu, feåk
j æquales habere cuiineftperfe quod diétum: eft,ex princi- ■

* pjsillius. Quarefperfe & illud ineft cui ineft, neceffè

: £medium in eadem proximitate effe:fi uerò non fit,jèd
is fauharmonica perârithmeticani, huiufinodi auiemàca
.a nofirantur quidem fimulier, fed differunt. Nam ipfùm
ia £iitm qui,alterius quidemfcientieeft:fubieâum enim
ia £tu$ alterum eft: fedpropter quid, eft fùperioris, cuius
; perfè paßiones fùnt. Qgare ex hk manifftum eft,quòd
At nonfii demoníráre unumquodq;fimpliciter, aliter quàm
q* £*proprijs uniufcuiufq; principijs;ßdhorum principia,
„ habent commune. Si autem manififium hoc, maniféíum
g: & quoniamnoneftuniufcuiufque propria principiade
„á mon$trare: erunt enim illa omnium principit, & fciena
,& fi eorum domina omnium: & nanque fcit magk ex fua
T. fcrioribus caufisfciens: ex prioribüs enim fcit, cùm iion
„ £;caufatkfciat caufis:quare fi magk fcit, & maximi:&
Π fitmliailla erit & niagis, & maximè. Seddcmonfira
g taiom conuenit in aliud genus, aliter quàm ut diâum eft
j, &metriceimmachinatiuas, aut perffeäiuas, & arithe
M. % fmcti
 24.? L I B E R I.

meticeinharmonicas. Difficile autem eft noffefi exui,

ufcuiufque principijsfcimu$,aut non,quod quidem effi
re : opinamur autem hoc, fi habeamüs ex üeris aliquibus
ßllogifinum & primisfcire,fedhoc non eft,fed congenta
aportet effe primis. -

De Principijs tum uagis,commua

nibúfqué , tum Proprijs, ac ada
didtis. C A P. V I I I. I.

D? autem Principia in unoquoque genere, illaque ,

.^quoniam fint, non contingit demonftrare.Quidquè ,
demigitur fignificent, & prima, & quæ funt ex primi, ,
accipicndum: quòd autem Principia quidem neceffe q? 3.
accipere, aliaüeròdemonfirare: ut qüid unitas, aüquid .
regium, & quid triangulu;:effe autem unitatem accipere, j
& magnitudinem; alteram uerò monfirare, sunt 4ulcm .
4uibus utuntur in demon$tratiuisfcientijs,alia quidë pro* {
pria uniufcuiufque fcicntie, alia uerò communia. Co* }
munia uerò ßcüdümanalogijm quoniam ulileę |
tuncumque eft in co,quod effiibfientia,genere. Propí ,
principia quidem,ut lineam effe eiufinodi,& reéium.Cº* *;
muniaauté:ut æqualia ab æqualibu; fi aufèrat,quòd* $i;
liareliquafùnt.Sufficiens aùtem unumquodq; horáq* §,
tuncuiique in gciiere eft. Idem enim ficiei & fi figm siq
omnibuì accipit, fedin magnitudinibü fòlùm, arib* ;
tice autem in numeris. Sunt autem própria quidem , C ; qt
quae accipiuntur effe: circa que fcientia fpeculatur% *j
fünt per fe: ut arithmetica unitates:geometria autciifi
gna,& lineas.haec enim recipiunt effé,& hoc effe:ho* ,
p fiones perfe. Quidquidem unaquæq;fignififh ;
Geometer dif autem
É';';;! accipiunt,ut arithmetica quidem quidpar, aut imp£ a
gitudinibus, quadratiá,aut cubu$:geometria uerò quid praet: 'j
 P o S T E R I o R v M. 243
'j; iftffi, aut concurrere:quódautemfiit,demonßrant per Arithmeticus
* ómmunia, & ex ijs quæ demon$trantur 3 & aftrologia de ηυη€i§,
** fmlicr.omnis enih demonfiratiuafcientia circatria eft; Muficus de
í; guttumq; effeponuntur.Haec autemfùnt genus, cuius per $pantii;.
w - Aftrologusde
ßpifionurn fbeculatiua eft, & que communes dicuntur,g£ lobis
■ jgitates,ex quibus primis demófìrant:& tertium pap íî Infpe
** ffones,quaruni quidfignificet unaqueque, accipit. Quag §iua efíéui
' tmtimcnfcieniius nihil prohibei quędam eórum deji. Ę,
iii ctre, ut gemus nonfiipp onere effe » fifit manife$um quo*.„ nó eftcer
® fimeft:non enim fihilitermiíifíiun efi, qugniam nu- ti generi§, i.
* mtru,fi:& quód calidum,& figidum:& paßiones non qùò differat,
* *rccipere quidfignificent,fifiit manifê; figutneque fi.iŠ
** ómmunia non recipit quidfignificcnt, quod eft aequâliaj;
&' 4 equilibus demere,qüoniäni motum eft:fed nihil minus á differendi
ftitatria hecfint, circa quod demon$rat, & que de- uires,argumé
“fiat, & ex quibus. Non eft autem fùppofiiò; neque tatione$.
— Pjg, quod neçeffe eftpropterfeipfùiéffè , & uideri.
1% *ffe efi:nó eftejîim àdextërius orätionem demonßrae;
ft* fio:fedad eam que eft in anima, quoniäm nequeßllogi£
f**#:femper enim efi ifiire adèxterius oräioíémjíd.
;£ finierii; orationë non femper. Quæcunq; ergo quidem
íá dimon$rabilia effe accipit ipfè non demon$trans, hecf
git quidem quae uidcntur accipiat, difcenti fùppofitio,& nón
h*#fimpliciterfiippofiiiojedadillumfölüvfiuerô neque.
& fius opinionis;äüt contrária eft, accipiat , idem petit. Et
áa iihoc différtfùppofitio,& petitio:eft enim peiiiio in con
i£ firiam difcefitis apinioni: aut quodcunq; aliquis demona.
ú fibile cünfii;accipiat:& utarirnon demon$trans. Tera.
j jiigitur nonfumifùppofitiones, nihil enim effeau iion
ig %icunt:fediùpröpöfiionibusfùntfùppofitiones.Tera
id mino folüm intelligere oportet,hoc aütémìnonef?fuppo
* ' q 2 [itio,
 i -
24. 4. L I B E R I. |
fitio, nifi & audire aliquis fùppofitionem effe dicat:ß || *]

quibufcunq; exifientibüs in eo quod ulla fünffitcondj, | /

l'|

Neque autem geometrafilfafupponit, ficut quidam 4ff.

mant,dicentes,quòd oportet nöfilfo ut geometram, mi*
tiri autem dicentem lineam effe unius pedk, que nomę
unius pedis, aut reéìam lineam, non reétam exiftemlam.
fedgeometra nihilfecundum hanc lineam concludit,qui
ipfe pofüit, fedque per hæc o$tenduntur. Ampliu;;Pdi
tio, & fùppofitio omnis, autficut totum eft, aut inpric ,
termini autem neutrumhorum, species quidem igitur#
fe,aut unum aliquidextra multa nonneceffe eft effe,fi& ,
mon$tratio erit:effe tamen unum de multis uerum dixit,
neceffè eft. Nonánimerit uniuerfàle nifi hoc fit. Siuri
uniuerfàle non fit, mediumnon erit, quare neque demon
flratio: oportet itaq; aliquod unum, & idem äc pluribus
effe non equiuocuni. Nón contingere autem idem fimul
affirmare, &r negare, neque una recipit demon$taï
fed aut fi indigeat mon$rare conclufionem fic: oííi
tur autem accipientibus primum de medio quod utri*
negare autem honueruni medium autem nihil diffrtf];
«v non effe accipere, fimiliter autem & tertiun:ficni, ,
aßignetur de aliquo hominem, uerum eft dicere: &}
noiihominem, uirum:fedfifolum homiiem animal%
omne, non animulauiem hóì. Eri enim uerum diât ?
Calliam, fiue non Calliam effè animal: non animalauit* ;
non. Caufaautem eft quòd primum nonfòlum demci- !
dicitur,fed de alio.propter id quòd de pluribus:quare* ,
quefiniedium & idem eft, &nonidem, adconclufio^
nihil differt. Commune autem affirmare, aut negare, 4*
eft ad impoßibile demon$ratio, accipit:& hoc neq;ß*
per uniuerfaliter, fed quantum fùfficiens eft » fjt.
* . 4#!
[ p O S T E R I O R V M. a45
a£H aulemtfingenere: dico autem ingenere, ut circa quod
ífi* gnu,demonírationes fért : ficut diâumeftprius. Com
iiifi* iuitant autem omnes fcientie, fecundùm communia:
*** (ommunia autem dico, quibus utuntur tanquam ex ek
ά£* demonírantes, fed non ex quibus demon$trant : neque
íaá quoddemon$raiit. Et dialeética quidem de omnibus, etfi
1¢ âliquauniuerfàliter tentet mon$trare communia, ut quod
r.A* tffaffirmare omne, autmegare, aut quod eft equaliâ, ab
ja* equlibus demere , aut talium quelibet : fed dialeâica
qiia? moneft definitorunfc quorundam, neque generk alicua
ijj iwuiius, non enim interrogaret: demón$antem autem
i, 11 non eft interrogare, propter id quöd oppofitorum effe
íkwí mommon$rat idem. Oßenfùmautem eft hoc in ijs, quede
remi? ßlogifino. - .

in? Cüiufque difciplinæ proprias,accom

unâ modatas'que effe interrogationes.
ni, jf* C A P V T I X.

namfi S£ idem eft interrogatio ßllogi$ica, & propoa

ip* Jilio contradiéiionis,própofiiones autem fùni fecun
niíí dimunamquamq;fcientiä,ex quibus eftßllogifinus:fecuna
uria, dùm unamquanj;erunt utiq; âlique interrogationes fciem,
fi^ tiales, ex quibüs qui eftfècundümunäquanq; proprius fit
igna* ßlogifinui. Manife$umi itaq; quôd non omnis interroga*
mid? fio geometrica erit,neq; medicinalis:fimiliter autem & in
qui* dlijs fed ex quibus aut mon$ratur aliquid de quibus geoa
ßa* metrica eft , aut quod ex eifìem moriáratur?eometrie,
£# utuifibilia:fimiliter autem & inalijs.Et de ijs quidem &*
dā rationem ponendam effe ex geometricis principijs, &*
μῆ ἀnclufionibus: fed principiorum rationem non ponen
** dm effe geometrefècundùm quod eft geometra fimuliter
ę 4tm & in alijs fcicntijs. Nequeomne
I 4 3eft utique unum
quemque
 246 :•L I B E R - - I.
quemque fcientem interrogandum, ncque fecundùm om. |
intcrrogatum effè refpondendum de unoquoque:fed que |
fùnt fecundùm fcientiam determunata. Si aütem diffiid
cumgeometra,fecundùm quod eft geometra: fic, maij.
ftum eft quòd & bcne, fi ex ijs aliquid demoníret:fiueri
non, non bene:manife$tum autem eft quòd nó arguitgo,
metram , fcd aut fecundùm accidens. Quare non utique
erit in nongeometricis, de geometria difputandum: luit.
bit enim prauè difputans:fimiliter autem & in alijsfeh*
betfcientijs.quoniam autemfùnt geometrice interrog*
tiones, non'ne funt & non geometricae? Et quefùntf*
cundùm unamquamque fcientiam, & quæ fecundùm igoa
rantiam qualk geometrica eft. Et uirum qui fecundùm
ignorantiam fyllogifinus, qui eft ex oppofitisßllogiffnu$,
an paralogifmus ? Secundùm geometriam autem, aut ex
aliâ arte ut mufica, eft interrogatio non geomelrica:d:
geometrica autem, ut ad inuicem parallelas concurrere
opinari, geometrica quodam modo eft, & non geome
trica alio modo: dupliciter enim hoc eft ficut arithmon:
* • - • alterum quidem non geometricum eft in non habcndo,
• M • 1 - -

Pf'%£***$ alterum uerò in * prauè habendo: & ignorantia hac

pia habemus,
ãdo perpe que eft ex eius principijs, contraria eff. In doârii, 4 ;
É ííííííim non eft fimiliter paralogifimus, quia mediumfempit
gimus, aut eo eft dupliciter: etenim de hoc omni, & hoc iterum dedi ;
fí.oPPofitis dicitur omni: quod autem prædicatur, non dicitur omit.
affentimur. Hæc autem funt ut efl uidere in intelleéîu, fedin ordi*

nibus latet: utrum omnis circulus figura fit: fifcribit*

autem manife$tum eft.Quid autem, fint'ne carmina cir*
lu3? manife$tum quoniam nonfùnt.Non oportet autemi*
fantiam in ipfùm fèrre fi fit propofiiòinduâiua,fi#
enim neq; propofitio eft,quae nö eft in pluribu$,non :
- - - df
- -
 p O S T E R I O R V M. 247
is trie in omnibus:ex uniuerfálibus autemßllogifinus,mania
* f$ wm eft quòd neq; inflantia eft:eaedem enimfùnt propoa
-; fiiones, & inflaniie: quam enim fért inflantiam, hec fiet
i;i uiiq;propofitio demoníìratiua,aut dialeética. Contingit
$i autem quofdam nößllogiíicé dicere propter id quodaca
r; cipiuntutrifq; comfequëtia: ut & Cæneus ficit quod ignis
:i;; in multiplicata analogia fit : & namque ignk citò generaa
is tur,ficut dicit:& haec eft analogia.Sic autem non eftßlloa
,j gjius:fed fiuelocißima analogia fequitur multiplicata,
uir & ignem uelocißima inmutatione analogia. Aliquando
gii quidem igitur ßllogizare non contingit ex acceptis, alia
£ , quando uerò contingit, fèd non uidetur.Si autem effet ima
„£ poßibile exfilfis uerum monfirare,ficile utiq; effét refola
f uere: conuerterentur enim ex neceßitate. Sit enim Aens:
hocautem cùmfit, ea utiquefunt que noui quoniam fùnt
hi h;ex his igitur monírabo quoniam illud eft. Conuera
, s %itur autem magk quefùnt in mathematicis,quoniänula
T; Mnrccipiunt acíideiis(& in hoc diffèrunt ab ijs,quae fùnt
|| : #dialogk)fed definitiones.Augentur autem non per mea
,& % fed in affùmendo:ut A de B,hoc autem de c. item hoc
: * D, & hoc in infinitum,& in latus, ut A de c, & de E,
£ * e/t numerus quantus,uel unfinitus.Hoc autem in quo fit
* *numerus impar quantus, in quo B, numerus impar in
%o c: eft & itaque Ade c,& eft par quantus numcru*
· "sruo fit D, par numerus in quo eft E, ejt ergo A de E.
a IDe Demonftratione Propter quid,
j: &C $ eft. ... c AP; x.
A. QEd quia differt, & Propter quidfcire: primum in eæ
„ \?dcm fcientia, & in hac dupliciter, vno quidem modo
ffi/ fi non per immediatafiat ßlogifmus: non efiim accipitur
§ Prima cauß: fedque propter quidfcicntia, effecundùm
4 4 primam
 248 IL I B E R I. }(

primam caufàm. Alio modo fi per immediata quidemßl kwási

non per caufàm, fedper conuertentia,& per notiu£pro- \ai
hibet enim nihil eque predicantium, notius aliquaní lís,
effe non caufa:quare per hanc erit demon$ratio.Vt quòd ■jra.
£ropèfint planete per illud quód nóßintillare:fitijq |j
ç planetæ, in quo b non fcintillare,in quo Apropè tff* fiigi,
uerum igitur eft de c b dicere. planete enim nonfcintil. {kam
lant: fed & A B, non fcintillans enim propè eft. Hoc4 immi
tem áccipitur per induâionem, aut perfenfùm: meriff ίαμ
ergo A ipfi c ineffe: quare demonftratum eft quödpl* *i,
; nete propè fùnt. Hic ergo ßlogifinus nongf Propia sii,
quid,fed Quicnon enim ex eo quòdnonfcintillantpr* iv.
junt, fedpropter illud quòd propè fùnt, non finiillmt. $.
Poßibile eft autem & per alterum,alterummonßrarrct iij;,
erit Propter quid demonßratio:ut fit c planete,inquos illi,
propè effe, Amonfcintillare:eft igitur B in c,quodfig ij
jiniilire, quare & in c, & efitpropterjiifil; $;
mus: acceptâ enim eff prima caufa. Iterum fic lunami*, §j,
monftrant, quòd quidem circularis fit per incrcmtm. $jm
enim quod augetur,fic circulare quidem fit, augur* §§g.
tem fic luna: maniffium quoniam circularis: fcig* $. ii,
ipfius quia,fiátus eft ßllogifmu;:econuerfò autem pof» stqi
medio, ipfiu, propter quid ßlogifimuî fit. Non tria sis ,
propter augmenta ipfiü, circularis eft:fed quiadra* $sit,
lark eft, accipit augmenta huiufmodi. Lunâ fit in4 iiim,
c,in quo B fit augmentum,fitin quo A circulare. In 4* j mul,
bus autem media non conuertuntur, & eft notiu$ qM \tmul,
non eft caufâ, quiamonftratur: fed & Propterquit: $í,
amplius in quibus medium extra ponitur: etenim in Κ … H
non Propter quid: fed ipfius Quia demonftratio: non* jm.,
mim dicitur caufâ, vt Propter quidnon reffirat ft. [i|t;,
qu

• _
w-_

P O S T E R I O R V M. *49
ii, quiz non eft animal: ff enim non refpirandi caufà eft hoc,
ig oportet effe animal caufâ refpirandi. vt fi negatio cau
i;. % tfi ipfiu$ non effe, affirmatio caufà eft ipfius effe:ficut
y fi fine menfùra effè calida,&frigida,caufà eft non fànana
j di&r menfurabuius caufà erit fanandi. Similiter autem,
fr; & fi affirmatio eft caufá ipfius éffe, & negatioipfius non
w? tJe. In his autem fic demonftratis non contingit quod di•
íí äum eft:non enim omne animalrefpirat. Syllogifmus aua
i** ftm huiu£ caufe eft in media figura: ut fit A animal, in
; quo B refpirare, in quo c paries: in quo B quidem igitur
fi* omni, eft A : omne enim refpirans eft animal. in c autem
iiae nullo, quare neq; B in c nullo eft: non igitur refpiratpa
*£ ties.Comparantur autem huiufinodi caufefècundüexcela
r* lentiamdiétis:hoc autem eft plurimum diflìns mediumdie
rt* ctre:ficut enim illud eft quod Anacharfidk: quòdin Scya Refert Laer
g* fhkmonfùnt fibilatores,neque enim uites. sécundumigi- tius Anachar
j furtandem fiientiam, & fècundum mediorä pofitionem: £; jíí
£;j;rejie funt ipfiuíquiæ, adcumqui propter qui4j£
„• £j? /%llogifmum. Alio autem modo différt Propter quid íiicina? re
g. abipfo Quia:quod eft per aliam fcientiam utrunque fbee fpondiffe,Ne
à fulari. Huiufinodiauiem fùnt,quecunq; ficfe hábent ad äï
a tueicem,quòd alterüfüb altero eft:ut perfeétiua adgeo- ÉÉÉ:
V ***iam,& machinatitia adftereometriam, & harmonie mimæ fíiitui
2; (4{uidem
ad aritbmeticam,
uniuocæ fùnt& apparentia
harùm adaftrologiam. aftro
quaedamfcientiarum:ut Ferè ces
ni affe&atri-
fint.
.
kgia mathematica, & quæ naualis'eft, & harmonica, -

s Mathematica,quae eftfecundumauditum. Hic enim ipfùm

ss Quia,fenfibilium gffiirc:fedPropter quid, mathemati
„ grum. Hi enim habent caufarumdcmonftrationes, &-
Ἄ $equenter nefciunt ipfumQüia:ficut illi uniuerfàle cona
;* '*irantes, fepe quaedamfingularium nefciunt, propter
\ 4 5 id quod
25o , L I B E R I.

id quodnoniniendunt. Sunt autem hec quecunq; alterum |

quiddam funt fecundum fubftantiam, & utuntur ffecit: 1
bus. Mathematice enim circa fpecies fùnt, non enimd:
fùbieéto aliquo: fi enim de aliquo fübieéto geometria
funt,fèdnonfùntfècundum quod geometrica fùnt. Hahd
autem fé ad perfpeétiuam,ficut hec ad geometriam,etali
adiflam, ut id quod eft de iride ipfùm quidcm Quiutj
fcire phyfici,fedPropter quid perffeéliüi:autfimplicit, iwj;
aut fecundum difciplinam.Multæ autem,& nonfùbfei* siAq.
uicem fcientiarum,habentfic:ut medicina ad geometri* $$i
quod enim uulnera circularia tardiusfanantur,mcdiidi iii,
fcire Quia:Propter quid autem,geometræ. simi pt
Primam figúram maximè fcientiæ effe wv,
accommodatam. c A P. XI. $A m
F# autem ficiens fcire maximè,primatffim* ii, 114
thcmaticae enim fcientiarum per hanc demon$tratio^ MIt,
mesferunt: ut arithmetica, & geometria,& perfpeáit VACD
& fire eft dicere quæcunque propter quid ffecülarif* íiiis
ciunt confiderationcm:aut enim omnino,autficutfrcqut* $t:;m
tius, & in plurimis, per hanc figuram (qui eft profl*. Mirtmi
quid)fit ßllogifimus:quare & propter hoc erit maxime âlig;
ficiensfcire:proprijßimum enimfcire, propter quidff* Mff.
culari. Po$eâ ipfius quod quid eft fcientiam, perh4 fimti
folam uenari poßibile eft. In media enim figuranom ! $qW\
predicatiuus ßllogifinus,fèd ipfius quod quid eft fcicnii* i4 tri;
affirmationis eft: in ultima autemfii quidèm, fed nonu* íimi;
uerfàliter, fed quod quid eft, uniuerfàlium eft : non ciim Tcpo;
quodam modo eft animal bipes homo. Amplius haec 4* Ęque
dem illis nihil indiget: ille autem per banc denfàntur,& ιιτις
dugmentantur quoufq; utique ad immediata ueniant:ma* {tOi
fitum igitur eji quöä maxiniè propria fcientie ¢
gWr
i. {(
 p O S T E R I O R V M. 25*
;£ figura. Sicut autem A effe in B contingit indiuifibiliter,
r: fic &- mon effè poßibile eft:dico autem indiuifibiliter effe,
ne uel non effe, eô quôd non eft aliquid eorum medium : fic
** enim non erit fecundum aliud effe. Cùm igitur aut A aut
m3 B in toto aliquo fit, aut etiam ambo, non contingit A in
ia B primo non effe. Sit enim A in toto c, igitur fi B non
mQ eft in toto c (poteft enim A quidem effe in quodam toto,
jr. £d B non effe in hoc)ßllogifinus erit quòd non fit Ain B:
oj fienim in Aquidem omnieffc,in B autem nullo eft:innula
gitr lo B eft A.Similiter autem & fi B in aliquo toto eft, ut in
■*: D : D enim in omni B eft, in A autem nullo, D:quare A in
fullo B erit per ßllogifinum. Eodem autem modo mona
çft, firabitur & fi utraque in toto aliquo fit. Quòd autem
• contingit B non effè in quo toto eft A, aut iterum A in
* quo eft B, manifé$um eft ex coordinationibus,quæcunque
non commutantur ad inuicem: fi enim nihil eorum que
/ùnt in A c D coordinatione, de nullo praedicatur eorum
quæ fùnt in B E F, A autem in toto G, fic coordinatione
exi$tente: manife$um eft quòd D B non erit in G,commue
* furentur enim coordinationes:fimilitcr autem £f & fi B
„ in toto aliquo eft. Si uerò neutrum fit in toto aliquo mula
j, jg. non fit autem A in B,neceffe eft indiuifibiliter non effe:
1m,}: fi enim erit aliquod medium, neceffe eft alterum horum
gt £ quodam toto effe: aut enim in primafigura, aut in mea
jf* dia erit ßlogifiiius:fiquidem igitur in prima figura, B
% erit in toto aliquo: affirmatiuam enim ad hoc oportetfiea
: ri propofitionem.Si uerò in media, utrunque contingit:ad
ta utrumque enim pofito priuatiuo,erit ßllogifimu;:cùm aua
« ttm utraque priuatiua fit,non erit: manife$tum igitur eft
A* quódcontingit & aliudinalio non effe indiuifibiliter: &
*? quando contingit,& quomodo diximus. '.
j; - De
252 L I B E R I.

De Ignorantia,& Syllogifmo imp** fi

ritiæ eorum, quæ primo, immedia. E
te'que infunt. c A p. xii. \
I Gnorantia autem nonfècundum negationem,fedfecu- ]*
dum diffofitionem diéia: eft quidem perfyllogifmum f;'
fiéia deceptio. Haec autem in ijs, que infùnt primo, 4 F;
non infùnt, contingit dupliciter: aut enim eft cum fimpli, in
citer accipiat effè, uel non effe, aut cùm perßllogifmum *
accipiat ópiniónem:fimplicä quidem ergo opinionisfi, *
plex deceptio,fèd que eft per ßyllogifmum pluresfit, *
Non fit enim Ain nüllo B indiuifibiliter, ergo fißlogi, $
zet À effe in b, medium accipiens c, deceptu, tripa $i
ßllogifum:contingit igitur ütrafque propofiiiongtff $
fijßá, contingit autem alteram folüm effe filfam:fenim $
neque Ainnullo c erit, neque c in melio B erit:£«p* *
autem utraque econtrario, utreque erim eruntfiJe Po* fi
teft autemficfe habere c ad A & ad is,quôd neque cfì *|
A fit, neque in B uniuerfàliter: B quidem impoßibi: f i.
effe in aliquo toto: primum enim áiéfum eft inipfò A,* &
non effe:À autem nön neceffè eft omniEus ineffe,qüefit $i
c uniuerfàliter: quare utrèquefijfefient.Sed alterito* *i
tingit ueram accipere, non tamen quamlibet contigi ,
fed que eft A c, nam c B propofitio femper filfa tri, * ;
propter id quöd c, in nullo b ejî:fedque éft Äöpoft *
ut fi A & in c, & in B indiuifibiliter eft: cùm enimpri, *
mum predicetur idem de pluribus:neüräinncuiro at *
Diffèrt autem nihil, neque finon indiuifibiliterinfiiifjs *,
juidem effe igitur deceptio per ifta, &fic fitfòlùm:* *
£nim erat in aliafigurâ ipfiu, effe ßlogifinùs, quiuaι *
ipfius non effe, in prima figura, &inmedia eft: primum !
igitur dicamus, quot módis in prima fit, & quomodo}
habentibii
 p O S T E R I O R V M. 233

si habentibus propofitionibus. Contingit igitur utrifque

\i filfis:utfi A & in D,& in c indiuifibiliter fit:fenim ac
s , cipiatur A in c mullo effè, c autem in omni B: filfe fùnt
g. propofitiones. Contingit autem & alterafiJa, & hac
; quacumque contingente: poteft enim que eft A c uera
„ effe, que uerò B cfilfâ, fed que eft Ac uera, quoniam
.; non in omnibu* quefùnt,ineft A: fed que eft c B filß
, effe, quoniam impoßibile eft effe in B c, in quo nullo eft
, A: non enim etiam uera erit, que eft Ac propofitio:fia
„ mul autem & fi fint utreque uere, & conclufio uera
erit >fed etiam que eft c B. Contingit ueram effe cùm
. alterafitfilfâ: üt fi B in c fit, & in A,neceffe eft enim ala
I. terumfùb altero effe : quare fi accipiatur A in nullo c
effe, filfàerit propofitio: palám igitur quoniam & cum
dltera fit filfà, & in utrifque, fìlfüs ßllogifmus erit.

. Std in media quidem figura totas propofitiones effe

ittfque filfà, non contingit. cùm enim in omni B, Afit,
„'. nihilerit accipere quod in altero erit omni, in altero uee
I. rönullo erit : oportetautem fic in media figura accipere
£ propofitiones, & quòdin hoc quidem fit,& quòd in hoc
I. pnfii,fiquidemeritßllogifiniû:ftigitur accipiantur fic
„ fiffe, palàm quöd contrarie econuerfo fé habebunt, hoc
gr
3 qutem impoßibile eft. In aliquo autem utranque proa
£o fitionem nihil prohibetfilfìm effe, ut fi c inÂ,& in B
4 –quo eft: fi enim A in omni c accipiatur effe, B autem
in ullo, filfe quidem utræque propofitiones, non tamen
loee,fèdin aliquo: econuejo autem pofitopriuatiuofa
a mêliir. Alteram autem fiJam, & quamlibet contingit:
', $eodenim eft in A omni, & in B eft:fiigitur accipiatur
£ i A quidem toto effe c, in B autcm toto non effe, que
I. £*iitii eft c A erit ucra, [ed que eft c B filß, Iterum
#. quod
 254 L I B E R I.

quodin b nullo eft,neque in A omni erit: fi enim in Af.

& in B : fednon inerat:fiigitur accipiatur c in toto que
dem A effe, in B autem nullo quidem , que eft B c, pro
pofitio uera eft, altera uerò fìlß. Similiter autem fil
tranfpofitio priuatiuo: quod enim in nullo eft A, nequei
b nullo erit:fi igitur accipiatur c in toto quidem A, non
effe, in B autemeffè toto , quæ quidem eft A c propofiio
uera eft, altera autemfàlfa. Et iterum quod in omni;
eft, in nullo accipere A effe, filfüm eft: neceffe enim tffi
in omni b,& in.quodam A effe: fi igitur accipiatur in*
mni quidem B effe, c in A autem nullo , que quidem effc
; b, uera erit, que autem eft A c, fálfâ, manife$umigiiur
quòd utrifquefilfis, & alterafolùm, eritßllogifinu dea
çeptiuus in indiuifibilibus.
í _De Syllogifmo imperitiæ eorum quæ
infünt mediatè. ` ' c A p, ^xiii.
IÈ ijs autem que non indiuifibiliter infunt, aut nomip.
fùnt, cùm quidem per propriwn medium filfiialkjt
pyllogifmus, non poßibile eft filßs utrafque effepropofi
tiones,fedfolùm que ante maiu, extremum. Dicoaulcm
proprium mediüm, per quodfit contradiétionk ßlloge
mu£fit enim A in B per medium c, quoniam igitür mtcif.
fé cft que eft c B affirmatiuam accipi ßllogifino fiío:
manife$tum quödfemper haec eft uera, non enim conltra
Sgperiora & titur: fed quae eft A c filfa, hac enim conuerfà, econtra !
Ę? rio fietßyllogifnus. Similiter autem eft, & fi ex aliatos
jîj, ordinatione accipiatur medium: ut D, fi & in toIoA,
contrà,quorú & de B praedicatur omni, neceffe eft enim (que quin
vnum alterius
fuperius eft D b) propofitionem manere, alteram autem conuita
non , tt.
A; - w
6. ęfm*
eft,alterius or
•
Quare hæc quidem femper uera , illa uerò f.
jÉÉ" perfàlfa:& fire huiufmodi deceptio, eadem eft ei *;
;
■_—

p O S T E R I O R V M. 233
„ fit per proprium medium. Si uerò non per proprium
„ medium fiatßllogifmus,cùm quidem fub A fit medium,
„ i ■ autem nullo eft,neceffe eft utrafq; fìlßs effe:fùmende
„ timecontrario funt quàm ut fe habeat propofitiones, fi
„ #tatßllogifinus effe fic autem acceptis, utræque fiunt
„ figuifi A quidem in toto D eft,d autem in nullo B;con
„ j;enimjs ßlogifinus erit,& propofitiones utraeque
f., ffe. Cùm uerò non fit fub A medium ut p, que quia
5. diim efi A D uera erit, que uerò eft D B fija: qüe enim
a tf A D ucra eft, quia non erit in A D : que uerò eft D B
T. fiifà, quiafi effet uera , & conclufio effet uera, fedfilfà
3, rat. Sed per mediam figuram fi£ia deceptione, utraf
' que quidem non contingit filjas effe propofitionestotas:
dim'enim fit B quidem fub A, nihil contingit in hoc
quidcm omni, in illo autem mullo effe: ficut diétum eft &r
priuAltera uerò poteft effe fìlß,& quæcunque contina
a gr. fienim c & in B, & in A efi, fi accipiatur in A quia
$. $im tffe, in b uerò non effe, que quidem A c uera
i; trit, altera autem fiJà. Item fi in B accipiatur c effe,
tia autem nullo eft, que quidem eft c 8 uera erit,alte
, t, autem filfa:fiquidcm igitur priuatiuus fit deceptioa
I. i /3logifiu, digiumeft quando, & per que eritde
? aptio. si uerò fit affirmatiuus, tunc gm per pro:
priwn medium, impoßibile eft utrafque effe filfà*:neceß
' j eft enim quæ efí ô B manere,fîquidem erit ßllogifà
°* mus ficut dicium efi & prius, quare c A femper crit
'*' fiJa, haec enim cft conuerjà. Siniiliter autem eft, & fi
'' ex alia ordinatione accipiatur medium, ficut diéium eft
* & in priuatiua dcceptione: neceffe enim eft quæ quidem
' tf d'e munere, quæ ucrò eji A D conuerti: & hæc
, deceptio
p -
cadcm eft priori. Cum ucrò fic non per pro^
prium:
 256 IL I Β Ε R I.

priumrfiquidemfiipfùb A, hec quidem erit uera, 4* [i;

ìauerìfìß: poteft énim Ainpluribus effe,quenonfm
fub fé inuicem. si uerò nonfit P fub A,h£c quidcmfem- 1}
ger'manife$tum eft quoniam eft filfa : affirmatiu4gri \
accipiatur, que ueròeft D B, contingit & ueram effé& |:
fjìm: nihil enim próhibet a quidem in nullo D effe, P
aiitem in omni b: ut animalim fcientia, fcientia autem* £
inmufica, neque utique A in nullo D , neque p in nullos l.
effe:manifeíüm igitur eft quoniamcùm nonfit mediº ;
proprium, & utræque poffünt fimul effe filfe, & 4* ;
çunque contingit. Quot quidem igitur modk , & ?* ;
qu£poffùnt fieri fecundumßllogifmum deceptioiies, g .
in aljs quefùnt fíe medio,& in ijs quefùnt pcrdcmo* ,
ftrationem,manife$tum eft. *;
SiSenfusâ natura deficit,& fcicna ;
tiam propriorum fenfibilium ,
illius deficere. c A P. x 1 111. ,
MÉ nififiumeft autem, & fi aliquk fenfùs defari, ';
neceffè eft aliquam fcientiam deficcre , qu®* .
senfis,Giii£ poßibile eftaccipere:fi quidem difcimuâ,autperindu* $;
dipotetj*
uiíüs,auditus, iiem,aut per demon$rationem.Eft autem demoniirali*
- • - - - icularit, §
odoratus, 3u* uniuerfàlibus:induâio autem ex ijsque fùnt particul* v.
£tus, ta&us. impoßibile autem eft uniuerfalia fpeculari, nifi pcri* ,,
ãîquôiï& qu£:aííione diuiur* ,
per induáiónem nota ficere, fi quis uult nota ficer** ii
jùnt in unoquoque genere quedam, & finonfeparafii ,
fintfecundùin quod huiufmódi unumquódque fii* a
re autem nó habentes fènfùm, impoßibile efi:fingulari* ,
enim fènfùs eft:non enim contingit accipere ipforum]* §.
tiam: néque enim eft ex uniueríálibusjiic induäion** ;
que perinduäionem fine fenfü. EX q* }
|
 P O. S T E R I O R V M. 257

Ex quot, & qualibus conftet Sylloe

-
-

.* _ /
gifmus: &anfurfum,deorfum'ue
fiat in infinitumabitio. c AP. xv.
Ej auté omnis ßyllogifinus per tres terminos,& quia
dem mon$trarepoßibilis eft:quoniam A eft in c.pro=
pter id quod eft in B,& hoc in c. Sed priuatiuus eft quie
dem alteram propofitionem habens quoniam eft aliquid
diiudin alio, alteram autem quoniam non eft: mamififium
igitur eft quòdprincipia,& fuppofitiones diâa hec fùnt:
; accipicntem enim hæc fic, neceffè eft mon$trare:ut quöd
: A fitin c per b:iterum autem quöd a fit in B per aliud
medium, & quòd b fit in c fimiliter. Secundùm igitur
9piioncm ßlogizantibus, & folum dialeéîicè, manife
fumtf quòdhocfolum intendendum,fi ex quibus contin
(£ gmximé probabilibus fiatßllogifinus. Qùare & fi eft
jú aliquilinueritate eorum, quie fùnt A B medium:uidetur
, fi
4imnoneffe per hoc ßlogizans,ßllogizat dialeäici.
j# Adueritatem autem,ex ijs quæ funt oportet intendere,h4a
:,% fetaulem fe fic. Quoniariauiem eff quòdipfùmquidcm
itffi
de aliapr£dicatur,nonfecundùm accidens. dico autem ße
*
f%
{*endì accidens: ut álbum aliquando dicimus illud effe
hominem, nonfimiliter dicentes &hominem album, cùm
* fnimnon fit alierum, aliquod albumeft: album autem eft
? %omo, quoniã accidit homini effe albumfunt igitur quea
i* lamhuiufinodi,quecunq;fecuníümfe predicantur.siigia
* Su* c hüiufinodi quòdipfùm quidem non in alio fit, in
oc autem B fit primo, & non per aliud medium: itea
sum e de D fit, & fimiliter & hoc in B, numquid igie
trhoc neceffe efflare,an contingit in infinitum ire ? Et
$
itrum fi de A quidem nihil predicatur perfe, A autem
iúfq; primo, medium autem innullo priori, & F tn A,
? & hoc
·
•a;8 t; l 1 B E R* 3 I. ,
& hoc in B, numquid & hoc flare neceffè eft ? an &k
contingit.in infinitum abire ? Diffèrt autem hoc à pri»
ri intantum , quoniam hoc quidem eft:nunquid confit ;
git incapturum ab huiufinodi quodin nullo ejt aliero/ i.
áliud in illo: in fùrfùnìin infiitum abire: allcruma [*
tem incepturum ab huiufinodi quod ipfùm quidem # [
alio, deillo autem nihil prædicatur,in deorfwm intendi*
tem fi contingit in infinitumire.Amplius,inedia numqi i. V;
contingit infinita effe determinatis tcrminis? dico aulae 'Wj
ut fi Ain cfit,inedium ipforumfit B, ab ipfo autem Bg iv,
ab A altera, fèd borum alia, nunquid & hæc in ifi T
tum contingit abire ? an impoßibile eft ? eft aulemik j
quidem intendere idem & fidemon$trationes in ifii. ;
tum ueniunt:& fi eft demon$ratio omnis rei,anadiuié 3''
«oncludantur. Similiter autem dico & in priuik ffk *
logifinis,& propofiiionibus:utfi anoninijt » nuljat ?
prìno, aut ji aliquidmedium, cui priori hominif ** *'
jifit G quod omnib ineft, & itcrùm hoc non ciimdi $
priori,iit fiH eft quod fi iu omni B:& nanqueinh#4 Ę
infinitafunt, in quibu$ non eft in prioribus, autfuur$ Ê,§
$*

iiconuertibilibüs non fimiliter je habet: non enimffi ,

æquè prædicabilibusde quo primo prædicatur,aut uli"? É
oihniâ enim ad omniafièfinùliter fé habent,fiuefiti* '
nita de ipfò predicata,fiue utraqüe fùnt dubiai iji* Ę
nififimiliter conuerti contingaffeáhoc quidemfiai*' 4
:cidens, illuduerö ficut predicatum. - gs
• Determinatis extremis,fummo,im6q* *
-QΣ; media non igitureffe
mediainfinita-'
non couiigit cÄP. 33',:j 'í
infinia%;
•\-4 infùrfam,& deorfùm fient predicata, maiiij* ; s
eft. Dico autem furfum quidcm, quod uniuerfale
. • -
*; Σ
ß
 -

$a; p O S T E R I O R V M. 259
i' efi: deorfùm autem,quodparticulare eft. Si enim Apr.e-
,i. dicante de c, infinita funt media, in quibus eft B;manifa
í fumeft quod continget utrique: ut ab A in deorfùm altea
7. rumde altero contingit praedicari in infinitum. antequàm
* gimin c ueniat, infiiä fünt media:& ab c infiifin
'* ifinita, antequam in A ueniat, quare fi hec impoßibi
"' li fùnt, & ipfiu, A & c impoßibile eft infinitâ effe
+ media. Neque enim fialiquk dicat quòd hæc quidem que
"* ac contingentia fùnt adinuicem, ut & nón fint mea
'* di,illa uerò non effe accipere:nihil differt. Quödcunque
** enim accipio eorumquefùnt B : erunt ab A , aut c. ina
** fiia media. An non à quo iam prima fint infinitafiue
* fim,fiue nonflatim, nihil différt ? que enim fùnt poft
*' ht,ifinita fùnt. - -

jj** Propofitionisnegatiuæ
diâ, quibus reûcetur mediatae mea
adimmedia
* tamirion effè infinita. c A P. xvii.
at M#; autem & in priuata demöftratione quo
? nium flatur , fi quidem in praedicatiua flatur in
* **ifque, si enim nön éontingens neq;infùrfum ab ultia
**oiiinfinitunire (dico autem in quóftaiur;quodipfùm
* %*idem in alio nullo eft: fed in illo aliud ut c) neque â yltimum,in
' £rimoinultimum. Dico autem primum,quodipfùm quia diuiduum eft:
* lem de alio,fedde illo nullum áliuddiciiür: ffigitur hec ííTJn
* *unt, muniffium quòd & innegatione fiabitur. Tripli- ""°"*
sìierautem monftratur non effe : aut enim in quo quidem
*-f c, a ineft omni, fedin quo eft B nulli, ij
A: ipfùm
igitur b c , & femper alterum fbatiwn neceffè eft ire
immediata: predicatiuum enim efthocfpatium.Sed alte
* -*ummanifeftum eft, quöd fi in alio non eft priori, utin
£? »,hoc iiidigcbit in ómni b effe: & fi iierùm A in álio
* . 3^ 2 priorc
26® IL I B E R I. J -

priore quàm D non fierit: illudindigebitin omni D £j: |.

quare quoniam in deorfùm flatuia,& quæ in furfùmjiw l.
bit, &erit aliquidin quo primo non erit A.item fi b qui,
dem in omni A,in c autem nullo,A in c nullo erit. Iterum
hoc fioportet mon$trare,mamififium efi,quódaut perfe }
periorem modumfurfùm mon$trabitur,aut per hunc, aut k
tertiwm. Primus quidem igitur diéiu$ eft: fecundus aulcm ;
demon$rabitur. Sic autem utique mon$trabitur: ut quid ,
D in B omni eft, in cautem nullo:fi neceffe eft aliquidq* ■
in B, & iterumfihoc in c non erit, aliud uerò in D$ ;
quodin c non eft: igitur quoniam effefemper fùpcriori ;
ftat,ftabit & non j? Tertius autcm modus eft: fi A B0. 3.
mniinfit, c ueröiii nullo B fit, non in omni c, inquo f ;
A. Iterum autemhoc perfùperius diéta aut fimililcr de- .
monfirabitur. Illkigitur modk flatur. Si ucròfic cft,iie ,
rum accipietur B ine effe,in quo c non in omniE,& hx ;
iterumfimiliter. Quoniamautemfùppofitum efjhrtor j,
in deorfüm, manifefium eft quòd flabit & quòd in ciom , V.
gi.Manjifium autem eft quoniam & finö unauiano* si
ftretur/ed omnibus, aliquando quidem ex primafigur£ &,
aliquando uerò ex fecunda, aut extertia, quoniam & k g.,
ftabitur: finite enimfùnt uie. Finita autem finitèfùmpa •,
pluries, neceffe effiniri omnia. Quod quidem iglurim a,
priuatione fiquidem & ineffeftauim,manife$tum eji, in
Propofitionis affirmatiuæ médiatæ me* V.
dia non effè infinita. c AP. x v 111 ,
Sj quodin illis quiquidem logicè fpeculantur,ficm^ »
nife$tum fit.In ijs quidem igiturque quidemin eo quod ,
quideft predicantur, manife$tum eft:fieft enim definito
aut fi notum eft quöd quid erat effè, infinita autem non
eji tranfire:ncceffeffiiüriiico qüodqüideftpredia*
-. vu
-
 -
——

p O. S T E R I O R V M. 26;

Vniuerfàliter autêfc dicimus: eft enimuerè dicere album

£ ambulare,&r magniiillud lignum effe: &riterum lignum ,
Ę magnum effe, & hominem ambulare:fed alterum eftfie
*# dicere: aut illo modo: cùm enim album quidem effe dico
fi* quód cui accidit album effe, lignum eft:fèdnon quödfùba
** ie&iumligno,albumfit: & nanq;neq;quodalbù% eft,mea
fk quc quod quidcm album aliquod eft, fiétum lignum efi:
a quare non effaliter quàmfecundùm accidens: cùm autem
ra lignum album effe dico, non quòd aliquod alterum fit al
+ bum:illi autem accidit lignum effe,ut cùm muficum album
si effe dico: tunc enim quóniamhómo eft albu;, cui accidit
££ *ffemuficum,dico:fedlignum effùbie£ium, quod quidem
i£ & fiftum eft,nô cùm alierum aliquidfit quàm qu6d qui
ita dcm lignum eft,aut lignum aliquod. Si igitur oportet noa
12. miia ponere, fit fic dicere prædicari, fed illo modo, aut
in} nullamodopraedicari, aut predicari quidem non fimplis
or: dir,fedfecundùm accidens predicatur:effautem tana
nô] quamalbum quidem quod predicatur.fedfcut lignum eft
p* d: quo prædicatur. Supponatur ergo predicatum præa
At dicarifemper de quo predicaturfimpliciter,fed non fea
* cundùm accidens.fic enim demon$rationes demonftrant:
2 quare in eo quod quid eft, aut quoniam quale, aut quan
* *um, aut ad aliquid, aut ficiens, aut patiens, aut ubi, aut
: quando:cùm unúm de uno prædicabitur.Amplius fùbftana
* tiam quidemfignificantia,quod quidé illud eft,aut aliquod
& ülud quidé # de quo predicátur. Quecunq; ucrö
homfübflantiâfignificant,fedde aliquo fubie£fo dicuntur,
quodnon eft,neq; quodillud eft,neq; quod quidé illud alia
quideft,accidentiáfunt:ut de homine álbum.Neq; enim eft
A homo, neq; quodquidem albú eft, neq; quodqüidë album
... ἀaliquiffèdanimalfirfan: quod qiiidè enim animalef.
{? rT3 ** homo
zëz ; L v I * B E R '. I. –
homo eft. Quæcunque uerò non fùbftantiam fignificant,
oportet de aliquofübieéto praedicari,& non effè quid al.
bünfquodnonicùm alterum aliquod fit, album eft. Spea
cies ejiiniialearit,& genera,monfira enimfùnt:&fifiit,
nihiladrationem funt:demon$rationes enim de huiufinoa
difüni. Amplius,finon eft hoc huius qualitas,& illudhue
iùs,neq; qualitati, qualitas, impoßibileeft æquè predicari
adinuicemfic:fed üerum quidem contingit dicerefic;equè
autem ùere predicari non contingit. * An enim ficut füb.
fantia prædicábitur, aut ut genus, aut ut diffèrentia præ
dicari?haec autem oßenfà fùnt, quoniam nó erunt infiniti,
neque infiirfirii, neq; in deorfin:ut homo bipes,hoc ani*
mil,hoc autem alterü eft : neq; animal de homine,hocaue
tem de Callia, hoc autem de alio ih eo quod quideff:/ùb
fhntiam enim omnem eft definire huiufmodi:ifinitaaue
tcm non eft tranfire intelligentem:quare neque infirfùm,
neque in deorfùm infinitafunt:illam enim non eft definire,
de quâ infinitâ praedicantür. Sic igitur genera adiiiuiam
non æquáliter praedicantur.erit enim ipfùm,quod quidem
ipfùm aliquid eft,neq; tamen de qualitate,aut aliorùmnul
lo,nififecunduni accidens prædicabitur: omnia enimhec
accidunt, & de fübftantijs predicantur, fed quoniamme;
infùrfùm,infinia fünt:de unoquoq; enim prędicaturquód
fignificat aut quantum aliquid; aüt quale aliquid, aut hie
iufinodi que fùnt infùbfäntia: hæc autemfinitafùnt, &
generapraedicamentorum finita:aut enim quale;aut quam
tum,aut äd aliquid,autficere, aut pati, aut ubi, aut qua?
do.Suppofiiuiiiautem eft unum de unoprædicari,ipfà 4*
teni de ipfis quæcunq; non ad aliquidfiint, predicârim
dicimus: accidentia enim fùnt oniniajedhec quidëfëcun
4ümfeipfi,alia uerò fecundùm alterummodum. Haec au
* * * * *. f£/!
 p OfS T;E R I O R VIM. 26;
;*. tem omniade fùbieéîo quodam predicaridicimüs, accidés,
íj* autem non effè fibie&iùm aliquòd, nihilenim taliümponi
j mus
r*
-/
effe,non quödaltcrum aliquod effe dicitur,fèd ipfùm
›› dealjs, & alta quidem de alio,neq;irfirfiwm, ergo unum.
]
ai deuiio,neq; in deorfùm effe dtcetiir;de quibus enim dicìa
tur accidentia , quæcunq; in fùbftantia uniufcuiufque funt:
hæc autem nonfùnt infinita: fedfurfùmipfäqüoq;& ac
cidentia utraque non infinita fùnt. Neceffe efi ergo effè
aliquid, de quo primum praedicetur, & de hoc aliud: &
hoc ftare, & effe aliquid quodnon ampliui$ neq; de alio
priori,neque de illo aliudprius praedicetur, vnu, quidem
* igitur modus demon$rationk , dicitur hic. Adhuc autem
* alius,fí de quibus priora quaedam praedicantur eft horam
denonâratio:quorum autem eft demon$ratio,neq;potiùs
habere poßibile eft adipfà,quàmfcire,neque fcire effine
demon$tratione:fiautem hoc per hæc fit motum.\ Hec au
tam nefcimus,neq; meliushabemus adipfà,quàmfcire:neq;
per hæc notiífimus. Si igitur eft aliquidfeire perdemón
firationemh{ìmpliciter,& non ex aliquibus,iifq; &fippo
filione , nectffàrium eft flare prædicátiontsjiediorum fi
enim nonfteterint,fèd efi fèmper acceptio in fiipérius, d*
mnium erit demonfiratio:quare fi infinitarioiipoßibile eft
pertranfíre,quorum eft demonfiratio,heanöfciemus per
íemon$trationem.Siigiturneque meliushabemus ad ipfâ
quàmfcire, non eritjcire perícmonfiratiónem fimplici
3 ier/èd ex/ippofitione. Logicè quidcm igitur exhis utiq;
ß aliquis credat;de eo quod diétü eft. Analyticè áuté manifè
f. ftuin eft per haec uelocius,neq; infùrfum, neq; in deorfùm
infinita prædicata contingit effe in demon$tratiuis fcientijs
;;/

? i: quibus intentiorf: demoníìratio enim efi ex his quaea

[f.
* -
cuiq; ipfà quidem infùntfecundum feipfâ
*
rt--;
4- cip
264 .. L; I B E : R. ; . I.

feipfàuerô dupliciterquecunque enim in illis infùntint»

quôdquideft, & inqüibus ipfâ in eo quod quid eft ifit |
ipfis: ut in numero impar; qüodineft quidem numero,fi
autem ipfè numerusinratione ipfius:& iterum multitu
do,autdiuifibile,in ratione numert: horum autem neutra
contingitinfinita effe,neque utimpar numeri.Iterumenim
fimparialiudinfit,cuiiierat exi$tenti:hoc fi eft primum
numerus,erit ijs queinfùnt ipfi.Si igitur non cötingitiv
finita huiufinodiéffè in uno,nequeinfùrfum erunt infinit
at uerò neceffe eft omnia ineffe primo, ut numero, &i
illk numerum:quare conuertibilia erunt,fèdnon excedí,
tia.Neque tamen quecunquefunt in eo quod quideft,neq;
hæc infinita funt,neq; effèt definire:quare fi prædicatapæ
fe quidem omnia dicuntur, hec autë noninfinitafùnt,
buit utiq;infirfùm,quare & in deorfùm fiautemfctf,
& quæ fùnt in medio duorum terminorum fempcr fit
finiti.Si uerò hoc eft:manife$tum iam eft,&-demon$rii,
inon quôd ncceffe eft principia effè, & nonomnium%
demon$rationem, quod quidem dicimus quofùm dig*
iuxta principium:fi enim principiafùnt, non omniafit
demon$trabilia,neque iniifinitum poßibile ire: effectit
horumquodlibet.nihil eft aliud,quàm effènullumffati*
fine medio,& indiuifibile:fedominiadiiiifibilia.Intu, erit
immittendo terminum, fed non affùmendo, demonfiruit
quod demon$tratur: quare fi hoc in infinitum contigi
ire,contingit utiq; duorüterminoruminfinita effe interi*
media:fedhocimpoßibile eft,fipredicationesfieteriti,
fùperius,& in inferius:quöd autem ftent, monßratum
logicè prius,analyticę uerò nunc. -

Elementa monftrandarum mediata*

rum non infinita effè. • • • c A p. â
M0f
 p O S T E R I O R V M. 26;
Wm on$ratis autemhk, manife8um eft fi aliquididem
infit duobus, ut a & in c.& in D, non predican
te allero de altero, aut nullo modo,aut non de omni:quod
non femper fecundumcommune aliquidinerit:ut ifofcea
* li, & fcaleno, æquales duobus reétis habere: fecundum
commune aliquidineft:fecundum enim quodfigura quea
damfùnt,& non fecundum alterum.Hoc autem nonjema
ig per fic fé habct.Sit enim bfecundum quod A,in c & D:
I: erit maniféftum igitur quod B in c 5 fecundum aliud
*' commune eft, & illudfècundum alterum: quare duorum
t t.
terminorummedijinfiniti utique inciderunt termini, fed
ię hoc eft impoßibile fecundumigitur aliquid commune ina
effe, non neceffe eftfemperidem pluribus, quoniam quia
dem erunt immediata fpatia. In codem tamen genere,
& ex ejùem atomis iieceffè eft terminos effe: fi quidem
ijs que per fè fùnt, erit commune:non enim erat ex alio
genere in aliud genus defcendere quæ demon$rantur.
Maniféftum eft autemi quoniam & cum A in s fit,fi
quidem eft aliquid medium, eft demon$trare quòd A in
sfit,& elemeiitahuiusfünt hec, &iot, quotiediafùnt.
immediate enim propofitiones fùnt elementa, aut omnes.
r? aut uniuerfales:fi uerò moneft medium,non amplius erit
Wj demon$rátio, fed in principia.uia efi bec. Similiter
r* autemerit & fi Ainbnonfit,fi quidem enim autmediunt
f%
»; £ft,aut prius cui noninefíerit démonfiratio.siuerò nofi
7: /è medium, non efi demonfiratio, fcdprincipi, & cica
* ^emtafùnt tot,quotfùnt termini:horum enim propofitio*
a * et principia demöírationisfimt:gr ficut quedam prine
§più funt indemon$rabilia quödfithoc illud,& quòdfit
M.
*
'Siciìillo:fic quodnon eritíociiiud,neq; quöd fihocin
w
}
*l, Qgare bec quidcm effe aliquid,aliâ non effe aliquid,
:
• * ; €rM4n€
 - -
—-

266 L * I ' B 'E* R. : I. ^ *

erunt principia. Cùm ergo indigeat mon$rare aliquil,

accipiendwm quod de b primum prædicetur. Sit c, &d; |
hocfimiliter Ä, & fic femper euntinunquam extra, cri
propofitio,nequefi effe ipfius A accipiatiir ut demon$te
tur,fedfemper mediâ deufetur quoufque indiuifibilitfii,
exunum: eft autem unum,cùm immediatum fiat:&r unu
propofitio fimplex eft immediata: & quemadmodum i
alijseft principiumfimplex:hoc autem nonidem ubiq;fff,
fèdin graui quidem uncia, in melodia autem diefis jiliw
autem in alio:fic efi inßllogifino uhum propofiiom:
diata:in demonfiratione autem, & fcientias intelleéîu, I,
offèfiuk igiturßllogifimis eius quod eft, mibilcgdit extra.
* Sedin priuatiukgubiiquidem quod oportet tffe,nihil
cadit extra hoc: utfi Ain B per ô non ineft:fi eiiimi, B
quidem omni c,eft autem A innullo c. Iterumfindigeat
quodin c;A nullo fit:mediumaccipiendum eß ipfius x&
c:etficfemper procedct.Siucrò indigeat moiifirarequi!
íiue iiom fit,eò quòd efi cum D quidem omni;in edit
nullo,áut non omiiienumquam extra cadit:hocauteth
cui homioportet ineffe, interiio autem modo,nequeâque
oportet,neq;quodãportet priuari,nequaquam extraibit.
*:Quòd demonftratio uniüerfalis præ ?
*.. ftantiorfitparticulari. * * , c Ap. xx.
CY: autemfit oinni, demonfiratio, alia quidcmVi*
uerfàlk, alia uerò£articularisy& bec quidem C? '
tegorica illa uerò Priuatiua:dubitabiiur, quali potiorí
fimiliter autem & de ea, que demon$rafe'dicitur,&*
ducenti ad impoßibile defiionáratione. Priiiim quia
igitur intendinis de Vniuerfáli, & Particularijoii*
dentes autem hoc, & de ea quae demon$rare dicitur,g
queefi ad impoßibile, dicemii;. videbitur igitur £
**•• , • , * utiqu
 -—--

P O S T E R I O R V M. *67

„ utique quibußam fic intendentibus, quod Particularis efi

Σ, potior, si enim fecundum quàm magkfcimus demonfirae
tioncm,potior demon$tratio eft (haec enim uirtus demona
' ftraiionk: magisautéfcimu; unumquodq;,cùmipfùm co
Σ gioíiusßcundumipfùm,quimfecundùm aliud: utmu
£. ffctim Corifcum,quando cognofcemus quòd Corifcu, mu*
íficus eft,quàm quòdhomo mufcusfit. Similiter autem &*
Ê& in alijs) Sed Vniuerfàlk quoniam aliud,non quoniâipfùm
Έ firtffe dcmonfiratui quoniamiffccles habet tres angue
£ los ęquales duobusreák,non qüoniam jofeeles,fed quae
Σ fiam triangulus:fed particulark quoniam ipfùm eft:fiigia
I, turpotiorefque eft fècundum ipfùm : huiufinodi autem
Έ qi particularâ, & uniuerfali magi$,& potior utiquefèa
… cundum partem demonfiratio erit.Amplius,fivniuerfæ
I le quidem non eft aliquid præter fingularia, demon$traa
' tio autem opinionem conficit effe aliquidhoc de quo de•
mor£rat , & quandam naturam effe hanc in ijs quefuit
(ut triangulipraeter quofàam;& figuræ præter quafdam,
. & rauneri praeter quofdam numeros) potior autem eft
quae e/t de effe, quàm de non effe, & propter quam non
* ma&itur, quàm propter quaiiierrabitur: ef autem unia
*. ucrfàlis huiufinodi(procedentes enim demonârit uniuere
¥ Βέquemadmodum de eo quodeft proportionale ut quod
S`ítále:erit proportionale quod neque linea,neque niimea
£?* y,neq;folidum;neq; plaiimeft,fidpreter hãc aliquid)
\iij* jiigitur uniuerfalk magk haec eft,& de eo quidem quod
g* fminu*, uniuerfalk quàm particulark, & jìcit opinioa
¢* 4®Jám:indignior utique erit vniuerfàlis Particulari.
*?.£erimumjidem niiii magis in uiuerfaliquamin
;4* £*Siuri altéra ratio eft:fi éiiim quod düobiâ reélis
jr* #, ~on eft fecundum quod fjtjofcelcs,fedRute;
/ - quo
268 L. I B E R I.

quodtriangulus eft: cognofcens quoniam ifofeeleshild i/W

tres inquantum ipfùm eft, minuscognouit, quàm cog» \
fçens, quoniam triangulus eft:& omninof nö quidemf* i*
çundum quodfit triangulus, & po{tea mon$rat, non ti \
utique demon$ratio:fi ueròft cognofcens unumquodque |;
fecùndum quod unumquodq; eft, magk cognouit:figir F
triangulus in plus eft, & eadem ratio & nonfecundum f;
equiuocationem triangulus eft, & ineft omni triangl *
quod eftduobus reétisequales habens:non utiq;eftriº
gulus inquantú ifofceles,fedifofceles fecundä quoditiº *;
gulushuiufmodihabet tres angulos. Quare uniuerfitf $
fciens magk cognouitfecundumquod eft,quàm partiale *
riter:potior eft ergo uniuerfàlis,quàm particulark. A* ;
plius, fi quidem fit quaedam ratio una , & non equiuo* *;
tio:uniuerfàle erit utiq; nil minusfecundumpartíquibuß ;
dam fed magk eft quantò incorruptibiliorafuntillk: qu* #
uerò fecundum partemfunt corruptibiliamagk.Ampli, i3
nec ulla neceßitas eft opinari aliquid effe hoc preiak •!
quoniam o$cndunt unumnihil magis, quàmin alj** '*
£unq; non aliquidfignificantfedaiitquäle, aut adji* $
aut agere:fi ergo,non demonjîratio £aufà eft,fedaui* *t
Ampliù, fídemon$ratioefßllogifiniis âemorita* *
uus,quifit caufe & propter quod, uniuerfale mag* $
fasciiienim perfè ineft aliquid hocidem ipfi caufìftu**
verfale autém primùm: cáufa ergo uniuerfàle eft, 4**
*&- demoníratio dignior efi:magis enim caufe effufi*, *
fale, & eius quodpropter quid eft. Ampliu*» uß*4 *
boc querimuspropter quid: etenim tunc òpinamur?*, *
cùm non fit aliquidaliud quàm hoc aut quodfiat,aui* $
fit:finis enim"& termifius ultimus iam fic eft , gia* '
caufâuenit? ut accipiat argentum. Hoc autem % £ 1
'1,

|
|
 —- -

'). - P O S T E R I O R V M. 269
Â, mu*reddat cui debuit. Hoc autem ut nominiuftè agat, &-
;„ ficprocedentes cùm non fit amplius propter quid, nec ala
„, terius caußpropter hocficut propterfincm dicimus uee
. nire, & effe, &ficri, & tunc eftfcire maximèpropter
„ quiduenit:fiigiturfe habet fimiliter & in omnibus caue
yj. fis, &quefùnt propter quod:in ijsautem quæcunquefic
„ funt caufæ, ficut que eji cuius caufa fic fcimus maximé:
… grin alijs igitur iunc maximè fcimus, cum non amplius
ię fit hoc quoniam aliud eft:cùm igitur cognofcimus quidem,
I. quòd quatuor qui extrafùnt, æqualesfunt, quoniamjoa
„, fceles: adhuc deeftpropter quid ifofceles? quia triangu
„ lus:& hoc, quia cftfigurare&islinck contenta. Si autem
T hoc non amplius propter quidaliud,tunc maximè fcimua:
. uniuerfàle eft autem tunc, uniuerfalis igitur potior. Am*
, plius, quantocunque utique magkfecundumpartes eft,in
igênitá cadit: uniuerfàle autem in fimplex, & infinem:
, /ìrat autemfecundum quodinfinitanon/cibilia,fed/ecuna
duom quod finitafcibilia fùnt, fecundum utique quòd unis
werfalia magk fcibilia fùnt,quäm quefùnt/ecundumpara
terra demon$trabilia.ergo magis uniuerfàlia. De magk dea
... mon$trabilibus autem, magk eft demon$tratio/imul enim
$ „. m3g3 ad aliquidfùnt: digniorigitur uniuerfalis eft, quoa
& , miam quidcm & magk demon$tratio eft. Ampliu%,ffma
£. gk eligenda eft fecundum quam hoc & aliud, quàmfea
s ; $undum quamhocfolum cognouit: uniucrfale aùtem ha
ing j £tfis , cognouit particulare, hoc autem, uniuerfàle non
agi* Aegit:quare &/icutique magis eligenda erit uniuerfalk,
;* °\mplius autem & Jic. viiiucrfale enim magisfcire eft
jg 'squòd eft pcr medium dcmoiifirare, cùm propius fit
a! '*Sipio pròxime autem immcdiatum eft: hoc autem eft
<igium. Si igitur que cxprincipio eft ca que non cx
princip
 2jo L I B E R I. ,

principio, que magk ex principio eaque minu£ efi, ctp |

tior eft demonßratio:eft autem huiufmodi uniuerfalkme
gk,dignior utique erit uniuerfalis:ut fi oportet mon$r4,
re A de D,media autem fint in quibu$ eft b c,magk autem
furfum fit B quàm c:quare fiper B magk eft uniuerflk;
fed eorum que diétafùnt , quedam logica fùnt. Máximi
autem manife$tum eft, quöd uniuerfalk m*gk precipua f
fit,quoniam propofitionum quidem hanc priorem habit,
tes fcimus quodammodo & po$teriorem , & habent
potentia: ut fi aliquk cognoucrit quòd omnis triangi;
habeat tres duobus reétis equales, fciuit quodammodo&
quód ifofceles duobus reâis potentiafit, & fi non cogno
uitifofcelem quödtriangulus fit: hanc autem habentpro»
pofitionem, nullo modo uniuerfàle cognouit, neq;polttte
tia,neque aâu. Et uniuerfalis quidem intelligibiik tfi/ed
particulark infenfu perficitur. Quöd igitur uniuerfali;
dignior fit particulari,tot nobk diétafint.
Quòd Demonftratio affirmatiua præftam
* Itior euadat negatiua. C A P. XXI.

Vòdautem mon$ratiua fit dignior priuatiua, hic vi;

QÉ eft : fit enim hec demon$ratio dia jî,
] gnior (alijs eifdem exi$tentibus) aut exminoribu£ qu£e $.fr
ftionibus, aut fùppofitionibus, aut propofitionibu$. $i Μμύ
*Hocgfbagt enim note fùnt fimiliter * uelocius cognofcere perhºc
] gi: £t erit : hoc autem£t eft.Ratio autem propofiiò: E.d
- [0d

Σὺ nk quöd meliorfit ex munoribus, uniuerfàluter eft fic:

Ylti
quoad nos. enim contingit fimiliter cognita effe mcdia, priora aula
motiora fùnt. Sit autem per media demon$tratio eorum, sì,
quefùnt B c D quod A in eft: altera autem demon$r* *}
tio quòd A in D fit per B c, fimilitcr igitur fe habet hoc *.
quöä A in Pfit, & quòd Ain efit:fî quôd A in pffi 'j
priù ,
 -_

P O S T E R I O R V M. 27t

„; prius eft , & cognofcibiliu$ , quàm quòd Ain E : per hoc

„ ciimillud demonfiratur: credibilius autem eft per quod.
„ Etque per pauciora demon$tratio, potior, alijs eifdem
$ exifientibus: utræquequidem per terminos tres,& pro=
I. pofiiones dua* mon$trant:fed hæc quidem effè aliquidaca
I. dpit,illauerò & effe,& non effe aliquid per plura itaq;,
-; quare indignior eft. Amplius, quoniam o$tenfùmeftima
poßibile per utramque priuatiuarum propofitionumfie
„ rifflogifimü:fedoportere quidem huiufinodi effe unam,
„ dum uerò quoniam eft. Amplius, preter hoc oportet
I g hoc accipere, predicatiuas cnim augmentata demone
I ftatione neceffe eftfieri plures,priuatiua, autem impoß
fibile plures üna in omnißllogifiho effe. Sit enim iniuiio
'?- £je a in quibus eft B,in c autem omnifit b:fiigitur opus
ęrurfùîaugere utrafq;propofitiones, mediuminijcien
, d#ft:huius quidem Abfit D fed B c fit E:£ igitur mae
" mjfium eft prædicatiuum effe,fed D de b quidem predia
, qtiuum, A autem de D tanquam priuatiuumponitur: D
£ tim de omnib:feda oportetiniullo d effejit ergo una
priuatiua propofitio.Idem auté modus eft & in alijs ßla
$. logifink. fèmper enim medium praedicatiuorum terminoa
' rum, prædicatiuum in utraque eft, fed priuatiuiin altera
priuatiuum neceffe eft effe:quare haec una huiufmodi fit
, propofitio, aliae uerò prædicatiuae.Si igitur notius eft per i
1

: quod demon$tratur, & credibilius, demon$ratur autem

' priuatiua quidem per predicatiuam, hec autem per illam
* iomdcmofifiratur: prior ergo, & notior, & credibilior
* dmfit, melior itaque erit. Âmplius,fiprincipiumßlloa
* jnipropofitio uiiucrfalk fiiimmédiâta,effauieiîut in
mon$tratiua prædicatiua: in priuatiüa autem, negatiua
}'
A ; propofitio uniuerfalk,affirmatiua autcin negatiua prior,
«* m9

!
27* L I B E R I.
& notior(peraffirmatiuam enimnegatiuanota)& pri* 1,6;
affirmatiuaeft,ficut effe prius eft non effe. Qgarepoiifl:i;
eftprincipiummoníìratiue,quàm priuatiue: dignioribw ||
autem principijs utitur dignior. Adhuc principaliorqî \t
fine enim moníìratiua non eft priuatiua. Quöd quidam |
prædicatiua, priuatiua digniorfit,manifèfiumeft.
Demonftrationem oftenfiuam po
tiorem effe ea, quæ ducitadTin
commodum. C A P. XXII,

Eâ ad impoßibileducente: oportet autem fcire que

differentia fit ipfàrum.Si igitur Ain nullo b,in ca
4em omni b: neceffe eft in nullo c effe A: fic igitura?
ptis, oííenfiua priuatiua erit demon$tratio,quoniam Aii
e nomerit.que uerò efi adimpoßibile fic fehabct/i opus
eft demon$rare quòd Ain B non fit: accipicndum eft A
 in B, & B in c:quare accidit Ain c effe. Hoc quiam
fit motum, & conceffùm quod ipfùm eft impoßibile%
non igitur poßibile eft ATin B effe.Si ergo $in c ακ£
fùmeji ineffe,A in b impoßibile eft effe:ierminiigiiur fi
militer ordinantur. Diffèrt autem quo, qualis fitmoir
priuatiuapropofüio: utrumigitur quia AB moniif*
quia a c:àm igitur eft conclufio notior quoniam nongè
quod eft impoßibile,fit demon$tratio:cùm autem inßlio ;
gifmo fit, demonfiratiua eft. Natura autem prior eff, 44
eft quòd A in B nonfit,quàm A in c non fit: prioracii,
conclufionefùnt,ex quibus eft conclufio:eft aüemque#
Ain c non effe,conclufio:Aautem in B ex quibus jta*
clufio. Noiienimfi contingit remouerialiquid,hoc*
clufio eft, illa autem ex quibusfùnt : fed hoc quidam*
quo ßllogifinus eft,utiqüe ficfe habet, ut autficuttotam
adpartem, aut ut parjad totum fe habct: fèd que fin
•.• . A C,
-_-—-

P O S T. E R I O R V. M. *7s
E; Ac, & AB propofitiones, non fic fè habent adinui
£! ctm. Si igitur ex dignioribus,& credibilioribus dignior
:; ę: fùntautem uireque ex non effè aliquid, credibiles,
fi hecquidem ex priori, illa uerò ex poßeriori: po
;;; iiruiique fimpliciter eritea,quæ effadimpoßibile,pri
f; Matiua demon$tratio: quare & hac dignior predicatiua.
Namififium eft ergo quòd & ea quæ eft ad impoßibile,
potior eft. - - . - , •*-' *

Quæfcientia certior, quæ una, quæ

altera: &eiufdem plures effè pof
fé demonftratione§. o A p. 3. x 1 1 1.
C Ertiorautem eft fciëtia,fcientia & prior queipfius
quia,& propter quid eadé eí}quàm non, extraeam
que jtpropter quid.Et que nö eftâefùbieéto,eaque eft
d:fùbiedto: ut arithmetica,harmonica.Et quæ eft ex mia
tribu,eaque ex appofitione:ut arithmeticageometrig:
dioautem ex additione;ut unitasfubftantia eft fine pofia
tione, punéium autemfubftantia pofita:hoc autem ex ap
pofiiionc. Vna autem fcicntia eft, que eft unius generk,
quæcunq; ex primis componitur, & partes fùnt aut paß
fioneshórum, quæ fùnt per fe. Altera autemfcicntia éft
ab altera,quarùmcumque principia neque ex eifdem,neq;
exalterisfùnt. Huius autem eftfignum,cùm indemon$træ
hilia ueniant: oportet enim in eodem genere effè cum ijs
que demonfirantur: fignum autem eft & huius, cùm dea
moniirabilia per ipfà in eodem genere fùnt, & proa
xima. Plures autem dcmon$rationes ciufdcm poßibile
£ft effe, non fòlùm ex eodem ordine accipiéndinoncontia
tuum medium (ut eorum que funt A b, c & D & E,) i
£t & ex altero : ut fit Ä tránfinutari, in quo autem
» moueri, fed letarifit in quo E, & iterum È quiefcca
$ re:Vcr
 z74 L I B E R I.
re:ueruM igitur eft & D dc B, & a de d praedicari:
letans enim mouetur,& quod moueturtranfmutatur:it,
runi A de E, & E de B, uerum praedicari. omnk enim
letans quicfcit , & quicfccns tranfinutatur: quarepcral,
teram:dia, & non ex eodem ordine ßllogifimus eft:M
tamen eft neutrum de neutro dici mcdiorum. Nectffe dí
enim idcm £ alicui utraque ineffe:intendere autem ijiprt
alias figura*, quot modk contingit eiufdem fieri ßl*
gijiiium. - - - - - -

Non eff&Scientiam fortuitorum,

nequc in fenfuum functione :
C Α P. XX I I I I. *

Decafti &for S Edeius quod eft à fòrtun4non eft fcicntia pcr dcfugi
£u* ^fifet. £>jirationem. Reque enim ficut neceffàrium nequefiu,
Ę. fequentcr quod ji a firtuna, fcdextrahocfi£l4.
monílratio alterius horum. Omnis enimßllogifmu* 4ut
per neceffirias, aut per eas que funt tanquam jfeququr
propofitiones:et fi quidem propofitiones neceffàriefth
cz conclufio erit neceffaria: fi uerò fint ficutjsqufifr
& conclujio huiufinodi. Quare fiidquod eji à firiM,
neque ejtficutfrequenter, neque neceffàriufh;nequ£u$
erit ipfiuâ demonfiratio.Neq;perfeijüm effcirificia
efifèjùs talis huius,& non hùius alicuius:fèd/enirek
aliquiá eftneceffe & ubi,& nunc.vniuerfàleâuang*!
eji in omiiibus,impoßibile cffentire:neque cnimhocdi
quid efi,neq; fiunóiieque ubi,ieque cniiuiique effé*
uerfale:quòd enim femper efi, & ubique, uniuerjalcdi*
mü effè: quonium igitur demon$tiones uiiucrf* iti,
fuiit,licc aútem non ejifemuire,wanij $umeft,quòdß* WLM
fcire per fenfùm ejt.sed manife$tum quoniamjiefft/*
tirc urianguium , quòd duobw, rc&ik babcret :
angii^ :
 -_-—

P O- S T E R I O R V M. 275

angulos: quereremus utique demonftrationem, & non

ficut quid in fitentur, fciremus. Sentire enim neceffe eft
fingulariter:fcientia auiem eft in cognofccndo uniuerfàle.
Vnde & fifuper lunam effemus, & uideremus obieâam
terram , non utiquefciremus caufàm defeéius: fèntiremus
enim quoniam deficeret, fed non propter quid omnino:
non enim uniuerjàlis fènfùs. Sed cx confiderare hoc mul•
toties accidere uniucrfale uenantes, demonflrationem haa
bemus:exfingularibus enim pluribus, uniuerfàle manifea
Jtum eft. Vniuerfàle autem honorabile, quoniam offendit
caufám : quare de huiufmodi uniuerfàlis honorabilior eft
fenfibus & cognitione quorumcuiique alteraraufâ effèd
ae primis aliaratio eft.Manifèftum igitur qf quòd impoß
fibile fit fentiendo fcire aliud demon$ratorum: nifi alia
. quis dicaífentire féientiam habere per demonftrationem.
$unt tamén quaedàm reduâ, adfenfùs deficiumin propo
/ìk: quedam enimfiuideremu$,non utique quereremur,
sed nón tanquam fcientes in uidcndo »fedtanquam babema
tes uniucrfàie ex eo quod uidemus:ut fi uitrum firatu*
uidcremuê,& lumen pertranfiens, manififtum utique erit - -
-

ex- propter quid illuminat, propter id quod uideremus

quiâemifeorjum in unoquoq;:intclligere autemfimul eji,
juoniam in omnibus/icefi.
:7 Non omnium fyllogifmorum eadem
: principia eflèpofte. C A P. XXV,

Aäcm autem effe principia omniumßllogifinorum

Eíjí eft:primum quidem logicè fpeculantibus:
ôiîrifuntßilogifini,aljautemfilfi. Etfi enimfit
uerumexfiifis Jyllogizare, fed femel hoc fit: ut fi Ade
c ucrum fit, medium.autem B, fiJùm: nequc cnim a
in a, neque a in c:fedfi harum media accipiatur proa
, * $ 2. pofi
 *76 IL I B E sR I.
poflionum,fiJe erunt: ex eo quòdomi* conclufio fälf.
Ā£fi;ef;üera autem exueri; alteraau£funt ugger,
|
fja.' Poàcàneque fiJa ex eifdetfiint; eft enim fâlfà ad
i\ieem,er contrariã, & impoßibiliafimul effe:ut iufti
tiam effeiniuíìitiam,aut timoremaudaciam, aut hominem
equuîaut bouem,aut æquale,maius & minus. £x oppo
fìisautemfic efi,neque énimucrorum eadem principia o
mniumfunt:altcra enim multorum genere principia funt,
& neque conueniunt:utunitates punäk nop conueniunt:
he enim non habent pofüionem,illa autem habent.Nec£
fe auté efi aut in mediaconuenire,aut infurfùm,aut deor*
fùm,aut bos interius habere, illos autem exterius termi:
Morum.sedneque communium principiorum poffùnt effe
aliqua ex quibus omnia demoniirabuntur: dico autem
communia, ut omne affirmare, aut negare: genera enim
eorum quae funt, alterafünt, <r alia quidem in quantita
tibus, aiia uerò in qualitatibusfùntfolum, cum quibu$ dea
mon$rantur per communia. Amplius > principia non
multô minorâ funt conclufionibus: principia enim pro*
pofitiones funt, propofitiones autem affijpti termii,
*AMumptiter aut immifiis* termini fùnt. Adhuc conclufiones fùnt ima
mini, & im- finite, & termini autemfiniti. Amplius, principia £c
j£quidem
funt fingula exneceßitate,illa contingeiuia.Sigigitur confide
res fantibusimpoßibileeft eadéprincipia effe, aut finita cum
infinite fini cönclufiones. Siuerò aliter quodammodo di
cat quis, quòd hæc quidcm geometrie, illa uerò numeroa
runi,illa autemmedicinæ:quidutique erit aliud quod dici•
tur, nifi quódfuntprincipiafcientiarum diuerfa? fede*
dem dicere defifio eft,quoniäcadem eifdem cadem erunt:
omnia nanque ficfiunt eadem. At uero neque quod eft £x
omnibusdémonírare quodlibet, cft quaerere omnium effe
- - cadem
 ===-= • • • ~717

p o S T E R I o R v M. 2j7
eadem principia: multum enim infipienseft. Neque enim
in manife$tis doéìrinishocfit,neque in refòlutione hoc eft
poßibile : immediate enim propofitionesfunt principia:
altera autem conclufio fit accepta propofitione immediæ
ta. Si autem dicat aliquisprimas immediatas propofitio=
• mes eadem effè principia:unain unoquoque genere eft. Si
uerò neque ex omnibus ut opus eft demon$trari contingit
quodlibet,neq;fic ex altero tanquam erunt uniufcuiufque
féientie alterâ: relinquitur quôd proxima fit principia
amnium:& ex bis quidem hæc,ex illis autem illa.Manifea
ftum autem & hoceft, quoniam non contingit: mon$træ
tum eft enim quòd alteræ principia genere fùnt differene
tium genere.Principia enim dupliciafùnt, Ex quibus, & Principiagif
circúquod.Ex quibus quidem cöminiafùnt:que autem $*
fint Circa quodjùnt propriaut numerus,magtitudo.
Quòd Scientia,8{ Scibile, ab Opinaa
tione,& Opinabilidifcrepent.
C A P V T * x x V I.
SÉ autem, & Scientia diffèrunt ab opinabili, &r
Qpinione: quoniam Scientia uniuerfàlis, & pernce
ceffariaeft: neceffàrium autem momcontingit aliterfe haa
bere. Sunt autem quedam uera, que cötingjtaliterfehae
bere.Manifèfiumeftigitur quod circa hec fcientianö eft,
effent enimutiq;impoßibilà aliterfè habere.At uerò mea
que intelleéius:dico enim intelleéiiiprincipium effe fcien•
tiae,neq; fcientiaindemon$trabilis: hæc autem eftacceptio
immediate propofitionis: uerus enim eft intelleétus, &*
fcientia,& opinio:& quidper hec dicitur. Quare rclina
quitur opinionë effe circa ueruntquidem,autfilfum:cona
iingens autem eft & aliter fe habere.Hoc autem eft accea
. ptio immediate propofiiioiik,& non neceffariae. Certum
 - $ 3 4Wt€ftì
278 * L I B * E R. I.
autem eftfic apparentibu;:opinio ei inceriiiefi:& natura
huiufinodi eft.Adhuc auté nullus arbitratur opinuri, cùm
opinetur impoßibile aliterfe habere,fedScire: fed quädo
effe quidéfic,fed tamen aliter,nihil prohibet & tunc opi
nari, tanquamhuiufinodi quidem opinionem effe, neceffe
riam autemfcientiä.Quomodo eft igitur non idem opina
ri,& fcire?& quare non erit opinio fciëtia,fiquk pofùe
rit omne quodfcit cötingere opinari?cöfequitur enim hi;
quidemfcicns,ille uerò opinans per media,quoufq; adim
mediatâueniat:quarefiille quidcmfciuit, & opinans fá
uit:ficut enim & quia opinari, & propter quid:hoc aut:
mcdium eft.Anfiquk fcarbitrabitur non cötingentitali,
terfe habere,ficutfe habent definitiones per quasfunt de.
monírationes:non opinabiturfedfcictffi autemuera qui
dcm effe,non tamë bec ipfis ineffèfècundum fùbftantiam,
& fècundum fpeciem, opinabitur & nonfcict uerę: e*
Qüia,& Propter quid fi quidem per immediata opinabi.
tur :fi ucrò non per immediata opinabitur, foluiipfùm
c}uia opinabitur. Eiufdcm autem opinio, & fcientiâ non
penitu eft:fedficut uera,& fija ciufdem quodam modo
eft,fic & fcientia & opinio eiufdem:& opinionem eiue
ram,& filfàm (ficut dicunt quidam) eiufdcm effe,incon
uenientia áccidunt, appetere aliaj; , & non opinarique
opinanturfilsè. Quoniam autem idem multipliciter dici
tur;ejiautem ficut contingit,eft autem ut non:cómcnfir4•
tam enim diametri effe uerè,opinari inconueniens €ft:fed
quòd diamctcr (circa quamfùnt opiniones) idem:fic eiuf.
„áem eft,fedquodquiderat effe,unicuiquefecundum ratio•
memnon eft idem. Similiter autem & fcientia,& opinio
eiufdem efi:hec enimfic animalis eft,quódnon eft contin
gere non effe animal,fcd illa quidcm quae eft contingere:
-
-
##
 p o S T E R I o R v M. 379
affhec quidem quodhomink quidem eft,illguerò homi
ni: quidem,nó auiem quod quidem hominis £ft:idem enim
eft,quia homo:hoc aufem ficut non idem: Manifeílum aua
tem ex hk eft,quòd neq; opinarifimul idem,& fcire cona
tingit:fimul enimhaberet utique opinionem aliter habena
di, & non aliter idem,quod quidem non contingit:in alio
enim unumquodq; effè çontingit eiufdem,fícut diáum eft:
fèdin eodem nihil fic poteft effe, haberct enim opinionem
fimul,ut quòd homo effet fecundum quodeft animal: hoc
enim fierit non contingere effe nondhimal:& nonfècuna
däm quod animal:hoc enimficut contingere.Reliqua aus
tem quomodo oportet difiribuere in rationem, & intel
leáüm,& fcientiam,&artein,& prudentiam,& fapien
tiam: haec quidem pbyfice efi,illa uerò eihiceffccxlatioa
nk magis. -

IXe Solcrtia. C A p, XX V I I.
*Sic Graec&
SÉ; autem eft fùbtilita* quaedam in non perffeéto Ariftoteles.
tempore medij.vt fi aliquis üidens quödlunáfflendoa à Juaexafíusa
remfemper habet adfòlem,ftatim intellexit propter quid voy wAeolg,
» /
hoc fit, quia propter id quòdilluftraturâ fòle: aiiidi áyy&» J)u6tu
fputantem cum diuite, * cognouit quoniam commodæ J*ayeì%).
tum eft:aut proptcr id quödamicifùnt, quia inimici etup. Pro quo Ar
dem fùnt. Omnes enim caufâ, medias uidens, cognouit & gyropilus:
ultima , fplendidu* effe ad folem, fit in quo A: lucere à aut fiuifo pau
pere diuitem
fole, B: luna, c: ineft igitur lunæ quidem ipfi c, adeunte, hoc
b:quod quidem eft lucere à fole:ipfiautem illü proptcr
b,a quod eft adhoc effe fplëdidum, ea facere,
à quo fblendet : quare & quòd mutuo
arge ntum ac•
ipfi c, ineft A cipit, intclle<
per B. X€f15.
f . 4. - P OST
 28o

posT ERIoRvM A R I S T O T E L I S
1 1 B. s E c v Na
- D v s.

Quot quærifolentindifciplinis. c A p. 1.
ôäsęVAE s T 1 O N E S equalesfuntnume
(Ęrojsqueciiguerëßimù.Qgerimusgue
ÉÍtem quatuor:Qgia,Propter quid,Si eft,et
@§<É|Quid eft.Cùm enim utrühoc infit,authoc
£*=*] quærimus,in numerä ponentes: ut utrum
fol deficiat,autnom,ipfüm Qgia querimus.Signumautem
huiu$:iuueniëtes enim quia deficit,paufámus:&fiin prin
cipio/ciremus quia deficeret, non quaereremus utrü.Cùm ;
autë fciamus ipfùm Quia,ipfùm Propter quid querimus:
ut/cientes quia deficit fol,& quia mouetur terra;et proa
pter quid deficit, & propter quid terra mouetur:quaeri
imüs hec quidem fic.Quaedam autem aliomodo querimus:
ut Sieft, aut noneft centauru$,aut Deus: boc autem Si eft
aut non fimpliciter dicofednonfi albus eft,autmö.Cogno
fcentes autem quoniam eft, Qgid eft quaerimus: ut, Quid ,
igitur eft Deü;, aut quideft homo. Qge quidem igitur
querimus,& quæ inuenientes fcimus;hec & totfùnt.
Omnem quæftionem medij effe. c A p. 11.
Verimü, autem,cùm quaerimus Quia eft, aut Sieft
fimpliciter, utrumfit mediumipfius,aut non:cùm,
autem cogiiofcentes aut quia eft,autfi eft,aut in parte,aut
fimpliciter,iterum propter quid querimus, aut quiddi:
& tunc quaerimus quid fit medium. Dico autem Qgi4
eft, aut Si eft, aut in parte, aut fimpliciter: in parte quia
- dem,ut uträ deficit luna,aut augetur:fi enim eft aliquid,
4#
 L I B. I I. P O S T E R I O R V M. 28e
aut non eft aliquid,inhuiufinodiquerimus:fimpliciter au
tem, fi eft, aut non eftluna, autmox. Contingit itaque in
omnibus quæ$ionibus querere, aut si eft medium, aut
Qgid eftmedium. Caufa enimeft medium:inomnibus aua
iam haec quæritur, ut utrum deficit luna, utrumeft aliqua
aufà,autnon: pofthecfcientes quia eft aliqua, quidigia
turbaec fit,querimus. Caufàenim ipfius effe non hoc, aut
hoc: fedfimpliciter fubftantiam, aut non fimpliciter,fed
diquid eorum que fùnt per fè, aut fecundum accidens:
médium efi. Dico autem fimpliciter quidemfùbieéium:ut
Lunam,autTerram,aut Solem,aut triangulum: quid au*
irm effe defiäum, equalitatem,autinæqualitatem fi in mea
dio fit, aut non. In omnibus enim his manififium eft quòd
idem fit quod Quid eft, & Propter quid eft. vt quid
eft defèâus ? priuatioluminis à Luna â Terre obieâu.
}2
Propter quid eft defèétus, autpropter quiddeficit Luna?
propter defeétum lumink obieâa Terra. Quid eft cone
fònantia?rationumeroruminacuto,&rgraui:& propter
quid confònat acutum graui ? propter id quöd rationem
10 habet numerorum & graue & acutum. Vtrwm eff con
i! fonare acutum & graue? Vtrum fit innwerk ratio eo•
μ! rum? Accipientes autem quia eft, quidigitur eft ratio
querimus. Quôd autë fit medij queííio,oííenditur quan
docunq; medium eftfenfibile:querimu4 enim nonfentiena
i tes, utde defèâuf eft. Si uerò effemusfùper Lunam,non
utique quaereremus neque fi fit, neque propter quidfit,
; fed fimül maniféìum ütique effet utrunque: ex eo enim
quödfèntimus,& uniuerfàlefiäum eftnobk notum.Sene
faenim quod nunc obijcitur, & manifé$um cft quöd
nunc deficit:ex his autem uniuerfale utiquefââum eft.Sie
wt ighurdiximu*, quod quid eft fcire idem eft &proa
$ 5 ptcr
\
\

\ \
s£e IL I B E : R. *. I I. : .•

pter qaideft:hoc autem aut efìfimpliciter, & non eorum à

queifuntaliquideft:aut quæ infùnt,ut quoniam duo reâi :
jùnt:aut quoniam maius,aut minus eft. Quôd igitur omnia :t
que queruntur mcdijquæftio fint, manififium eft. ά
Difcrepatio quòd Demopftratio,& íi
Definiitionón eiufdem fint. c A p. 1 1 1. :
Vomodo autem quod Quid eft demon$ratur, & *
QΣ, modum introduâionis, & quid eft pefinitio, |
& qüórum,dicemus:primüm opponentcs de ipfis.Princia i
pium autem fit füturorwn:quod quidem fit máximé proa ,
prium habiik rationibu;. Dubitabit autcm aliquis, m;
utrum fit idem, & fècundum idem Definitione fcire, & ?
Demon$trationefcire, aut fit impoßibile. Definitio enim i;
ipfius quod Quid eft, effè uidetur: quod autem Quidef, £?
omne uniuerfàle.& prædicatiuum eft: Syllogifmu autem ;
fùnt,alijquidem priuatiui,alij uerò non uniuerfàles:ficut ;
infecundafigura priuatiuiomnes funt, in tertia uerô non ,
uniuerfàles. Pofieà neque eorum que in prima figura .
praedicatiuorum omnium eft definitio: ut quoniam omnk ,
triangulus tres duobus reák habet æquales. Huius autem .
ratio eft, quoniamfcire dcmonftrabile,eft demon$ratio- „
mem habcre,quare fin talibus eft demonftratio, eft m* ,
nififtum quôá non uiique erit eorum definitio. Scict ,
enim ulique aliquk, & fecundum definitionem, nonhe ,
gens demonfträtionem: nihil enim prohibet non finul ,
habere. sufficit autem fides & ex induâione: nihil enim
definientes aliquando cognofèemus, neque eorum, que
per fe fùnt, néque quefècundum accidcfis. Ampliíí ,
definitio,fiibftaiiie quedam cogitio eft : huiufinodi* .
mifè£um cft quöd non fint fubjlantie: quoniam guidem {|
igitur non cft definiiio omnis cuius eji demoráratia: ,
manij?
 P O S T E R I O R V M. s8y
HftM muniííumeft. Quid autem cuius eftdefinitio: nunquid
diOri omii, demonfiratio eft, aut non ? una quidem iam ra
||f(M. i,& de hoc eadem eft: unius enim inquaniw unum,
}, íiufcicntia: quare eft utiquefcire demonßrabile, eft
)$ honfirationem habere, accidit quoddam impoßibile:
, P, II.| ijiiionem enim habens,fine demon$ratione fciet. Ama
4|f,! fiu:Principia demon$ration
umfùnt definitiones, quoa
Diffi nmnon effe demonßr ationes mon{lr alum eft prius: aut
}}} rim erunt princip ia demon$r abilia, & principiorum
imi* ficipia, & hoc in infinit um abibit: aut prime definia
alfi, iMct crunt indemon $trabil es. Sedutr um fit non omnis
(iri; ijicm,fed alicuius ciufdem fit definitio & dcmonftr4a
iiii0t? i:umimpoßibile fit : iiom enim eiufäem demon$ratio,
jii aiutft definitio: definitio quidcm ipfius quid eft, &•
#4f fibfhntie eft , fed demon$rationes omnesuidentur fùpa
'ef:fid ponere, & accipientes quod quid eft:ut mathematice
rrdm quiduiiius, & quid impár, & fimiliter alie. Amplius:
figi Omnk deinonfiratio aliquid de aliquo mon$trat, ut quia
m Omifi fi,autnon eft:in definiiione autem nihil alterwm de ala
[34!f! Propredicatur : ut neque quod animal de bipede, neque
ßri* kd:animali: neque de plano figura:neq; enimeftplaa
tff y MüMÉÉ planum. Ampliuíalterum quod
, $it fidejî, & qüiainonfiráre:definitio enim quideftofiena
Mí/ it:fed demonßratio quia eft hoc de hoc, aut non eft.
H! fil Alerius autem altera demon$ratio eft, nififit tanquant
fr, quedam totius(hoc autem dico quòd oftenfùm eß
hila*
1,4 $ubiis reák æquales habere de jfofccle, fi omni; oftema
£ft triangulus, pars enim hoc €ft:illud totum) hæc aua
pì ftadinuicem
non fefè habentfic : & quia eft, & quid
£monenim alteruìífí alterii, pars. Maniffium itáque
10 iam neque cuius definitio, omnk huiu, demon/lra
t{Q;
 *84 IL y I. B . E, R I I.

tio:neque cuius omnisfit demon$ratio, & huius omnk fit!

definitio.quare omnino eiufdem nullius contingit utraque
habere. Maniffium eft itaque quòd neque definitio „T«*
demon$tratio, neque idem erunt, neque alterum in altea?
ro: &r namque fübieétafimiliter fé haberent. Hec ergo ,
ufque huc addubitata fùnt, i|
Syllogifmo duplante
fi Quid eft de eonon demonftra-
Cuius eft. *
π

C A P V T I I I I. !,

IÉ autem Quid eft utrum ßllogifinus fit,& demon- !

firatio aut non,ficut nunc ratio fuppofüit. Syllogifnus;
enim aliquid de aliquo monftrat per mediü:fed quid eft, ;
*Ideft, aequa propriü quidem eft,* & in eo quodquid eft prædicatur:s
le, quod neq;
plus,neq; mi hoc autem neceffe eft conuerti.Si enim ipfi C.propriú eft ;
mus, quódque A:manife$tum quöd & ipfi B, & hoc ipfi c:quare omnia ,
omni,folique fùnt adinuicem: at uerò & fi Ain eo quod quid eft omni;
conuenit,atq; sineft, & uniuerfàliter B de omni c, in eo quod quid eft ;
rcCurrit.
dicitur, neceffè eft Ain eo quod quideft de c dici: f uerò
nonfic accipit aliquis duplicans, non neceffe erit Ain eo ,
quodquid eft prædicari de c:fedfia de B iii eo quod quid i
eft,nó autem B de quocunq; in eo quod quideft:ipfùmiaua *
tem quideftutraq; habebunt: de hoc erit utiq; & h de c, ,
in eo quod quid eft. Si igitur quod quid eft & quid erat a
effe utraq;habcnt, in medio termino erit prius quod quid ,
èrat effe:& omninofiefi mon$rare quideft hömo, fitc ;
homo, Auerô quod quid eft,fiue animal bipes,fiue alie ,
quid aliud: fiergoßllogizatur A de c,neceffè eft Adeo^ :
mni b prædicari;huius auté erit aliamcdia ratio,quare& ,
hoc erit quod quid eft homo: accipit igitur quod oportet ;
oäendere, etenim B eft quodquid eft hominis, oportet ;
autcm in duabu* propofitionibû,&primk,& *; 7;
 p o S T E R I O R V M. a8;
1 hcoffderare:maximè enimmaniféâum quod dicitur.fit.
Fröuerfionem quidem igitur mon$rantes quideft ania
M,aut quid eft homo, aut aliud quodlibet eorum que
| jj quod eft exprincipio petunt:utfiquk putet animam
J jtandemfibiipficaufàmiuiuendi, hoc autem numerum
'l mitmfeipfùmmouentem, neceffe eft enim petcre, ania
, tumhoc effe quod numerum effe feipfùm mouentem fic
fuiidcm. Non enim ficonfeqüitur AB,& hoc,c:erit in
jc, A, quod erat effe:fèd uerum crit dicere c folum.
,| \quefieft A quod quideft,& de bprædicatur omni:&
- imque animalis effe praedicatur de homunk effe : uerum
.] imtf de omnihomink effe, animalis effe,ficut & de
„ miihomine, animal:fednoaficficut unum effe.Siquidem
;|ijirnon fic accipiat, nonfjllogizatur quòd A fit in c,
„Iquod quiderat effe, &fubftâtis:fiuerö fic accipiat,prius
t, [rit áccipiens in c, quoniam ejì quod quid erat effe a:
| furtmom demon$ratum eft:quodíim érat in principio
, &:pit. -

Neque idem effici poffè per diuifio

nem,fyllogifmg. c A P.*V;

 A'. uerò neque per diuifioncmuia eftßllogizare, fi*

j T\cut in refòlutione circa figuras diäum eft. Nequæ
J fumenim neceffefitrem illam effè, cùm hæc fint,fédfie
Al qtncque inducens demon$trat:non enim oportet conclua
| fimciiintcrrogare,neque in concedendo effe,fed ncceffe
,l ftffècùm fintilla:&finondicat refpondens,utrum boa
,| mo animal eft, aut in4nimatuh?poíteá accipit animal,
, | mfillogizat : iterum omne animal, aut greßibile, aut
j quticum, accipit greßibile,& hominem effe totum ania
:| fulgreßibile,nö neceffè erit ex diáié, fedaccipit & hoc.
À Djrt autem nihil in multis, aut in paucis fic *;
í idem!
a86 IL * I : 8 Er- R . I I. –;

idem enim eft. Nonßllogifiici» quidem igitur & wfiwfit n

ficprocedentibus:& de contingentibu$fyllogizari. Qgid;i
enim prohibet & hoc uerum quidem omne effe de homi- g
ne,non tamen quideft,neq; quod quid erat effe offendent.
Amplius, quidprohibet aut appoiiere aliquid, aut aufirai
re, aut excellere fùbftantias: hæc quidemigitur dimittumat,
. tur.Contingit autcmfoluereinaccipiédo in eo quod quidi;
eft omnia , & quöd eft confequenter diuifionem ficcre ,
quefium prius, & nihil relinquere: hoc autem neceffe;
Jium eft, fi omne in diuifione cadit,& nihil rclinquit, ina,
diuiduui enimfpeciei oportet effè. Sedßllogijiiistatem;
non ineft, fedfiquidem alio modo cognofcere ficit,hoc,
quidem non füit inconueniens, neque enim inducensfir~,
íédemomfirat, fedtamen oftendit aliquid.Syllogifinuwale,
tem non dicit, ex diuifioneeligens definitionem:ficut enim,
in conclufionibusque fix medijsfint/i aliquis dicat quo-,
niam his exifientibus ìcceffe eft hoc effe, contingit iier.
rogare propter quôdfit : fic & indiuifis terminis? ut quid ;'

effíonio?animalimortale.pedes habens,bipes, fine pennis,J

propter quid fcit unamquamque appofiiionem: & dicet ,
enim, & monftrabit diuifione, ficut opinatur quòd omne ,
animal aut mortale, aut immortale fit: huiufinodi autem $
oratio omnk, non eft definitio: quare quamuis diuifione ;
monftrauit:fed tamen definitio:nönßllogifinuafit. ' '
Non monftrari definitionem fumen* , `
do definitionem definitionis, neque .
definitione contrarij. c A p. vi. *
SÉ atrumfit demonftrare quod quideft/ecundumfit-,
/tantiam ex conditione accipicntem quoà quiderì c£ '
fe:quod eft ex ijs, que funt in co quod quid eft proprijs. $
haec autem in eo quòdquid eftfola, & propriú eft omne: .
- - hoc'
 P O S T E R I O R V M. 287
boc enim eft effè illi._ An iterum accepit quod quiderat
•ffe & inboc? neceffe eft enim per mediúm nónârare.
implius,ficut neque in ßllogifimo accipitur quod quid
άβilogizare, femper enimtota,aut pars eft propofitio, Totaautpars,
eft maior,
ti quibu$ eft ßllogifinus: fic neque quod quid eft effe, id
aut minor:mi
fortet effè in ßllogifmo,fedfeorfùm hoc á pofik effe. nusenim na
Etaddubitantem am ßllogizatum eft,an non eft hoc? ioris pars eft.
Wuiandum quoniam:hoc enim erat ßllogifinus: & ad
huc quòd nec quod quid eratßllogizatumeft, quoniam
wi;hoc enim pofitumeft nobis quod quid erat éffè:qua
et fiicceffe & fine eo quodquid eft, fit ßllogifius?aut
M,
Mod quid erat effe ßllogizare aliquid. Et fiex condi
*),
iioiie mon$tret,ut finulo ineftdiuifibile effe: in contrario
#contrarium effe,in quibufcunq; eft aliquid contrarium:
%wautem malo contrarium eft, & indiuifibile diuif.
bilijiitaq; boni & indiuifibile effe. Etenim hic accipiens
ftf,
quod crafeffe, monfirat. Accipit autem 44demon$rana
! ùmquodqüiderat effè, alterum tamen fit.Etenim in de•
|;
mmfirationibu, efthocquidem dehocfednonipfam,neq;
Ii*
diu, eft eadem ratio: & conuertitur. Ad utrofj; autem,
vfecundum diuifionem demon$trantem, & adjicßlloa
[? jum:eft eadem dubitatio propter quidefthomo animal
; £tfibile bipes,fednon animal & bipes:ex acceptk enim
fcqucuna neceßitas eft unum fieri quod predicatur, fed
iiqueficut idem homo erit & muficus & grammaticus.
Contendit Qjiid eft,non poffè mona
ftrari. - • C A P. V I I.

valiter igitur definiens demonßrabit fubflanitam,

Q aut quod Quid eft ficiet,
? neque enim ficut demon$tratis
quòd neceffe eft cùm fint
τέrtis, manife$tum effe
ilaltcrwm aliquid cffe.Dcmoníiratio cnimhoc ¢: jcHt
a88 L . I. • B E R • 1 • I.

fcutinducens per fingularia,cùm maniffafint:quoniam ,

omnefic eft,eò quòd nihil aliter eft.Non cnimquideftdce ;
monfirat, fèd quoniam eft, aut non eft. Quî igitur eft ;
aliusmodiis reliquus?non enim dcmonfirabitfenfü,aut die,
gito. Ampliu;,quomodo mon$trabit quodquideft homo?,
iieceffe efi enini fcientem quideft homo, áut aliud quod.
cunque fcire quia eft. Quod enim non efi,nullu,fcit quod,
quideji, fed quidfignificat:oratio quidem,autnomen cùm ,
âicotragelphus: quid autem sftfragelaphus impoßibile ;
eji fcire. Atuerófidcmonfirabit quideft, & quia jicr ,
qualiter eadem ratione demoniirabit:definitio enim unum,
aliquid, & demonfiraiig;idautem quod eft quid£f ho
mò, & effe hominem, aliud eft. Po$eâper demon$tralio•
mem dicimus neceffàrium effe demonftrare omne qui4
eft:nififùbflantia,fit:effe autem non fùbftantia ulla eft:non
enim eft genus.quod eft:demonftratio itaque erit quia tffi,
quod quidem& nuncficiunt fcientie: quid enim fignifia'
cattriangutus, accipit geometra: quiaautem eft, demon*'
ftrat.Qjidigitur mon$trabit definiens, quid eft triangue
lu*?/éiensitaq; aliquk definitione quid efi, fi eft non fèiet,
fidimpoßibile. Maniféftum eft &fecundum nunc niodos?
terminorum, quod non mon$trant definientes, quia eft. ff.
enim & eft exmedio aliquod equale:fedpropter quideft*
quoddefinitur, & propier quideft circulus quæritur:¢'
fet enim utique & montk eneidicere ipfùm: neque enim $
Quia poßibile fit effe quod dicitur aßigiiant ternüni, nc- '
jue quódillud eft íüiá dicunt effe definitionem:fedfem- §
£erlicetdiccre & proptcr quiâ Sicrgo definiéis íiones
jirabit aut quid eft, aut quidfignificat nomen:fednon cft ;
ullo modo eius quod quid eft, erit utique definitio ratio $
tiomini$ , idem fignificans, fed non conueniens eft. Pri• .
mum '?
 P O S T E R I O R V M. 289
mum quidem quia & non fùbftantiarum effet definitio,
& eorum quæ non funt: fignificare enim eft &r quenon
fùnt. Ampliu;, omnes orationes definitiones erunt: effet
cnim utique nomen ponere cuilibet orationi:quaretermi
wutique difputabimu, omnes,&'ilius definitio erit.Am- * Ilias, hifio
pliùs,
iu quodneq; quid
una fcientia
eft effe demon$trat hoc nomen ÉÉÉ'*
utiq; quia definitiones
ofiendit, nequêigitur $. Ho
hoc aßignant. Ex his igitur neq; definitio & ßllogifinus
, idemuidetur effe,neque ciuflem ßllogifmus & definitio.
| adhuc autem quòd meque definitionihil demon$rit,neque
si mon$trat, neque quod quid eft,neque definitione,neq; de
*] mon$tratione cognofcere eft. -

Quid eftmonftrari per aliud

Quid eft. C A P. V I I I. -

Terum autem fbeculandum eft quid eorumdicitur bea

lÉ quid non bene,& quid eft definitio:& eius quod
quideft,nunquid quodammodo eftdcmon$tratio,aut defi
itio,aut nullo modo.Quoniam(ficutdiximus)* idem eft *infine,.ca
ßire quodeft,&fcire caufàmipfiusfieft:ratio autem hue pi.huiuslibri, `
üt eft, quoniam eft aliqua caufà, & hæc, aut eadem, aut
aliaeft:& fi utiq; alia èft,aut demon$rabilk efi, aut indea
} mon$rabilis. Siigitur eft alia, & contingit demon$trari:
Êl neceffè eft medium caufàm effè, & infigura primamon
firari:uniuerfàle enim,& prædicatiuum eft quod demon
fratur. Vnus quidcmmodus nunc exquifitus eft per aliud
quodquideftmonfirare:horum enim quodquideftneccf
j eft medium effe quideft,&propriorum propriü.Qu4e
re hoc quidcmmoníìrabit, illud uerò non eorum quod
pid erat effe eiufdem rei.Hic quidem igitur modus quòd
iam fit demon$tratio diäum effprius:fedeft ßllogifinus
logicus ipfiu$ quid eft.
ę De
 29o : L ** I. B E R T I I.
De Quid eft,& Quod eft. c A p. 1x. #
vo autem modo contingat dicemus, iterum dicema a.
\_4_tes ex principio. Sicut enim propter quid queria :
nus, habentes quia eft:aliquando autem & fimulmanifa ;
flafiunt: fedneq; prius propter quidpoßibile eft cognoa …
* : fcere, quàm quiâ: manifé$un effquod fimiliter & quod ,
- - quiderat effe non fine quia eft : impoßibile eft enim fcire ;
quideft,ignorantes fi eft. Hoc autem fi eft aliquando quia s;
dí,fedfecundùm accidens habemus,aliquando uerò habene in
tes quidipfius rei;ut tonitruum,quoniàmfonus quidam eft si
nebularum:& defèótum,quoniam priuatio quedam lumi- ;
nis: & hominem, quoniam animal quoddam eft:&ania ,
mam,idcmfeipfùmmouens.Sed quæcunque quidemfecuii- s
dùm accidens fcimus quia fùnt,neceffè eft illa nullo modo ;
fe habere adquid eft:neq; enim quiafùnt,fèimus:querere ;
autem quid eft, non habentes qüia eft, nihil querere efi: ,
fecundum quecunq; autem habemus quid ficile eft:quare ,
... -;... quemadmödum habemus quia eft, fic habemus & ad quid ?
· · · · eft. Quorum igitur babemus aliquid, quod quid eft:pri
tum quidem fit deficius, in quo Ailuni, in quo c:oppo- ;
fitio ferre, in quo 8: uiruni quidem deficit, an nofi: , ,
querere eft, nunquid eft, aut non. Hoc autem nihil diffèrt ,
c.Earum, querere,quämffeft ratio ipfiu;:&fifithoc,& illud dicia ,
nonnulli,lunä mus effe:aut utrius contradiétionk efi ratio:utrum habena
iiiedie£i;im di duos reâos, aut non habendi? Cùm autem inueniantus
: Et: fimul uerò
ipfùm quia, & propter quidfcimus, fi per media ,
nón, quiafcimus,propter quid autem non. Sit ,;
ram lucidaum: fit:fi
ciaut mpais ergo luna c; defèâus A, lunam plenam, umbram nonpoß ,
opaca adpos fe ficere, nulló noárum in medio exißente manife$ó,in {;;
couertcretur,
$j;" quo efîergo in g eft B,quodeft non poffe ficcre umbri, '|
åííî cùm nulliis noílrüm in medio fit, in hoc quidem A, quod ij
- cft
 P O S T E R I O R V M. 29r
'eft deficere, quia deficiumanifeílum eft,fedpropter quia.
nondum:fed quia deficius quidem cftfcimus: quidaùtem
tf nefcimus. Cùm autem maniféílum eft quia »in c fit,
fd propter quid eft? querere B quidem eft, utrum obie
íio, aut conucrfio lune,aut extinétio luminis : hoc autem
ratio alterius termini: ut in his, ipfius A:efi enim defeéìum,
obieétio terre. Qtiid autem eft tonitrus? ignis extinétio
innube. Propter quid tonat? propter extingui ignem in
nube.Sit nubes c, tonitruum A, extinäio ignis b:in;c igia
tur nube eft,extinguitur enim in ipfàignk:huic autem in
tft A, & eft ralio B, ipfius A primi termini: fi autem ite
rumhuius aliudmediwmfit,ex reliquis eritrationibus, vt
igitur accipitur quid eft,& fit motum,diétüm eft, Quare
ßllogifinus quidem ipfius quod quideftnon fit,neque dea
monfiratio, maniféíum tamen eft perßllogifmumi&- dea
mon$trationem , quare neque fine demoníralione eft coa
gnofçere quideft,cuiu3 eft caufa alia:neque effdcmonfirae
tio ipfius,ficut & in dubitationibus diximu*. . .
De Definitione Quid eft, & Prò- ;
pter quid. ' `c  P. x.
E St autem quorundam quaedam caufâ altera, quoruna
-D.dam autem non eft : * quare maniféfium quoniam *Hicin mul
eorum quefùnt quideft, alia quidem fine medio, ut prin- j*$.
cipia funt: que quia funt , & quæ quidfùnt , fùpponere ;Éi
oportet,aut alio modo ficere manifjta:quod quidem ari- ÉÉÉÉÉ
fhmeticus ficit.Et nanq; quid eft,unitatéfùpponit,& quia quoniamfi'in
ffffed habentium medium, & quorum eft quædam altera Š
• • • -
non
ünt, à do&tis
gifafùbftantie, & ipfius effe: cáper demonfirationem $í
(ficut diximus) o$tendere, non dcmonfirare. Definitio
autem quoniam quidem, ratio ipfius quod quid e$,mania
fiâum eft quoniani aliqua erit ratio ipfiu5quòd quidem
t 2 [ignifi

–
v9* •L I Β Ε R I I.

fígnificat momen,aut ratio altera, nomina ponens: ut quid ,

fgnificat quod quid eft fecundùm quod triangulus eft, ,
guodquidem babentes quia eft, querimus propter quid ,
eft:difficile autem fic eft accipere que nefcimus quia fùnt: ,
caufà autem diéta eft prius difficultatk : quia neque fi eft,
nequefinon eft,fcimu%: fed aut hoc fccundùm accident.
oratio autem una eft dupliciter, hæc quidem coniunétio
ne, ut Ilias:alia uerò unum de uno o$tendens monfecun
dùm accidens:unaquidcm igitur terminus eft termunique ,
diéta eft.Alius uerò terminus eft oratio demon$ransproa
pter quid eft: quare prior fignificat quidem , demon$trat ,
autem nom. Que uerò po$terior eft, manife$tum eftquoa j
niam erit ut demon$ratio eius quod quid eft, pofitione ;
differens à demonfiratione. Diffèrt enim dicere proa ,
pter quid tonat, & quid eft tonitruus: dicet enim fic f
quidem , propter id quod cxtinguitur ignis in nubibus. II

quid eft tonitruus? fonus extinëiionkignis in nube, Quae ,

re eadem oratio alio modo, gr alio dicitur: & fic qui- '
dem demon$ratio continua,fic autem definitio. Âmplius ,
eft terminus tonitrui,fonus in nubibus:haec autem eft que :
eft ipfiu$ quid eft, demon$trationis conclufio: que au
tem eft iimediatorum definitio, pofitio eft ipfius quid ,
eft, & indemon$trabilis: eft ergo definitio una quidcm :
oratio cius quod quid eft, indemon$trabilis: unà ucrö '
fjllogifmus ipfius quideft: cafu différens à demon$tratioe ;
ne: iertia uerò effque eft ipfiu, quid eft, demonßratio• ;
nk conclufio. Manife$tum igitur ex diéiis eft, & qualia •
ter efi ipfiu, quod quid eft demonfiratio, & quoinodo :
non eft: & quoruih eft, & quorum non eji. Amplius '
aulem definitio quot modis dicitur,& qualiter quodquid ^?
eft monfirat, & quomodo non, & quorum eft, & quo• .
rum! *),
 P O S T E R I O R V M. 293

rumnon: adhuc autem &raddemon$rationem quemodo

fehabet , & quomodo contingit, eiufdcm effe, &rquali
fermon contingit. •,•

Per quodlibet genus caufæ demona

ftrari poffe. C A P. XI.

voniam autem fcire opinamur cùm fciamus caua

fám: caufe autem quatuor fünt: una quidem quod
quid erat effe, una uerò cùm hoc fit, neceffè efthoceffe.
altera autem que aliquidprimò mouit: quartauerò cuius
gratia: omnes hæ per medium mon$trant. Et hoc enim
quod cùm fit hoc, neceffe eft effe, una quidem acceptx
propofitione non eft, düabus äütem ad minus: hoc aua
lem eft , cùm unum medium habeant: hoc ergo uno accea
plo, conclufionem neceffè eft effe. Maniféíumeftautem
& fic, propter quid eft reâu, in fémicirculo?autquo
exiíìcntereátus eft?fit ergo reétu, in quo A, mediadùoa
rum re£torum in quo B, qui eft in femicirculo in quo
t:ipfius A igitur?eéîum effe in c, qui eft infemicira
tulo, caufà eft B. hoc enim ipfi A equale eft: qui uea
rö eft c, ipfi B. duorùm enim reéforum dimidium efi:
exi$tente igitur dimidio duorum reéiorum, A tn c eft:
hoc autem erat in femicirculo reétum effe. Hoc autem
idem eft ei, quod quid erat effè: cùm hoc fignificaret
oratione: at üerò & ipfius qüod quid crat effe, caufâ
mon$trata eft media. Hoc dutem propter quid Medoa
rum bellumfââumeft Athenienfibus ? que caufà eft prae
liri Athenienfès ? quoniam in Sardes cum Erethrijs coma
miferunt : própter hoc enim motum eft, Primumfitbcla
lum in quo A, priores committentes in alios B, Atheniena
ßs c:eft igitur B in c. prius enim eft committere Athea
nienfibus: A autem in B: debcllauerunt enim priua in•
t 3 iußos
 294 fl : I 3 B E s R. : I I.
iu$os:eßit*quein B A, debellari priùsincipientes: B dita
tem im-é, fiùe in Athenienfibi6. priores enim incorpea
runt:mcdium itaque hic caufa primùm mouens. Quorunâ
cunque uerò c4ufâ eji cuiu% gratia;ut , Propter quidama
bulat? ut fámus fiat. Propter quid domus eft? ut faluentur
uafa, Hoc quidem gratiabutus quod eft fàmari, illud uerò
gratia huius quod efi fàluari: &propter quid oportet
pofícæagmámbulare: & cuius gratia oportet, nihil difè
£ri. Sit ambulare poft cænam , in quo c;mon cminere cià
&os,in quo B: fanari in quo A:fit igitur in eo quod eft
poft cænam ambulat, effe fácere nonjupcremincre cibps
iuxta os ucnträ, & hoc effe fanum: uidetur enim ine
ipfi ambwlare quod gft c» B. non enumere cibos: in A ;
autem A, hoc quod cffimatiuum: quae igitur caufâ efi,it
c. quòd A fit, quod;eft gratia cuius ? B. non cminere:
hoέautem eft fidut illius ratio. A enim fic reddetur, proa
pter quid B ineft c? quoniam hoc eft fanari, hoc fic haa
íereí oporiet autem commutare rationes, & ficfingue
latmagk apparebunt. Generationes autem econtrario hic
& in caufisfècundùm motu/n. ibi enim medium oportct
primàm fieri: hic autemipfùm c extremum,ultimwm aua
tem gratia cuius, Contingit autem idem & gratia cuius
effe & ex neceßitate: ut per lucerne pellem lumcnegre
di. etenim ex neceßtate difgreditur, quòd in parua eft
partibilius,& per maiores poros,fiquidem lumemfit dig
grediendo:& gratia cuiu$,utnon offéndamuf.Non'ne igia
tur fi effe contingit,& ficri contingit?ficut fi tonat extime
•{ey,eft fona ęto igne,ncceffè eft fizire,& fonare:& (quemadmodum
re, ut cùm in
aqua candens Pythagorici dicunt)minarum caufâ ijs quifùnt in tartaro,
ferrum extin quatenus timeant.Plurima autem huiufinodifùnt, & ma
guitur. ximein ijs quæ naturafùbfiííunt: & in conftantibus haec ;
'• • •• - - quidcm
 p ' O S T E R I O R : V M. 295

quidem propter hoc haturaficit: illa uerò ex neceßitate.

i\eceßitas autemreft duplex: hec quidem fecundùm natu
ram, & aptitudinem: hæc uerò uiolentâ, & contra apti
tudinem: ficut lapis ex heceßitate & firfü*;& deorfùm
ßrtur, fed non propter eandem neceßitatem. Sed in ijs
quefunt ab intelligentia,alia quidem nequaquam fùnt ab
eo quodperfefufira eft,ut domus aut effigies:neq;exnea
ceßitate funt : fèdpropter hoc. Alia uerò à fùrtuna fùnt,
ut fanitas, & fàlus, maximè in quibufeumque contingit,
ey fic & aliter:cúm non à fòrtuna genérâtio fit. Quare
fink bonus alicuiu$'graiia fit,aut natura,aut arte: à fùra
tuna autem nihil propter aliquid fit.Eadem autem caua
ßeß & in #* quæ fiunt; & infiáis,&r fituris,que ue
ré eft ijs qu£ fint* mediwn enim caufà eft, uerùntamen
in ijs que funt$que eft: in ijs autem quæ fiunt que fit,
fiáis autem fidia, & fùturis fùtura, vt propter quid
fââu efi defìéì:propter id quöd iii inedio fiâa eft iera
ra : fit enim propter id quod fit:erit auteih &propter
iάquod erit in medio: & eft autem propter id quod eft.
vt quid eft cryfùllus : accipiatur quoniam aquá cóngelæ Cryftallus hfc
taeft. Aqua in quo c, congelatâ in qüó A, caufà me- P3 33$jepe
diain qu6hocb:autem
dem B:in defiéium caloris penitus,
congelatum eft igitur
effe,quod ii`cefiqui-
eft in quo Ę
a:ii. gyropi•

fit autem cryflallu, , cùm fiat B. fiétü eft autemjáêto:erit

què fùturo B. Sic quidem igitur caufa, & cuius äuß eft,
finulfit, cùmfit, & eft,cüm eft:& in eo quod fiâtim eft,
& in fùturo eodem modo. *--.*.'. .
r. De Fieri, & Faéîo effe. c A p. xri.
jÉ ijs autem que itom finul fünt,nunquid fùnt in contia
muò tempore?ficut uidetur nobis aliâ eorùm caufâ effè:
ut fäáti effè alteraficia,& füturi fùtura:& eiüs qüod fit,
' , t 4. fi aliqu
296 ; L '; I * B E. R . • I. I.

fi aliquidanteà fiâum eft, Eft igitur à poßerius fà&io,

ßllogifinus:principium autem, & horum quæ fiéia fùnt,
unde & in ijs que fiuntfimiliter;äpriori autem non eft,
ut quoniam hoc fiátum eft:quöd hoc po$terius fiéium efi:
&in fùturofimiliter eft:neq; cnim infinito aut finito erit
tempore: quare quoniam hoc ucrwm eft dicere fiétum ef
fe, hoc uerum eft dicere fiétum effe po$terius. In medio
autem filfüm effet dicere hoc iam altero fiëto: eadem aue ;
temratio eff &infüturo.Neque quoniam hoc fiíiumeft, ;
hoc erit: medium enim fimul gemitwmoportet effe,ficio* .
rum fiétum, füturorum fùturum, cùm ijsque fiunt, fiea ;
ri, cum ijs quæ funt, effe:fed füturum effe, & effe, non ;
contingit fimul effe genitum. Amplius, meque infinitum ;
contingit effe tempus medium,neque finitum fiJùm enim ,
erit dicere in medio, speculandum ergo quideft continés* ;
ut poft id quodfiétum eft,fit fieri in rcbù?anmanife$um
eft quòdnon continuum cum ficio effe,quodfit?nequefá*
άum cum poft fiäio effe?tcrmini enim fùnt atomi: fícui ,
igitur neq; fùnt punia aditiuicem copulata, meq; quaefie ,
– âafunt:iiiraq; enim indiuifibilia fùnt. Neque igitur quod ,
fiiíum eo qüód ficium efi,propterideniquoieiiji, W
diuifibile ejt: quodautemfiäum eft,indiuifibile efi, sicut
igitur linea ad punétum fe habct:fic quod fit, ad quod ;
' fiétum eft: fünt enim infinitafiéia ineo quodfit: manif* ,
ftum autem magk eft in uniuerfalibu;: de motu opore I.
tet dicere de bk. De eo igitur quomodo cum eo quod ;
confequentcrfitgenerationefe habeat media caufà,intate ,
tumacceptumfit:neccffe enim.& in hk mediam, & pri* í
mam immediata effe:ut A ficium, quoniam c fiétumefi: ;
pofierius autem cficium, Aautem prius:principium igit ,
tur effc,propter ud quod proximì c£ipfinunc.quod eji {M
-'--'
• :••--,
…
, :
princ
 P O S T E R I O R V M. 297

| principium temporis: fed cfìéìum eft, fi D fiétum eft:

dùm igitur pfiäum eft,neceffè eft gr Afiäum effe:caua
ß autem eft c. D enimfi&io, neceffe eft c fiáum effè: c
qutem fà&io,neceffe eft A prius fùiffe. Si autem accipiens
fiquod medium, flabit alicui immediatum, an femper
txtrâ cadet propter infinitum? non enim continüum fìa
íium cum fiéto, quemadmodum diétum eft:fed incipere
tamen eft neceffè àmedio,& ab ipfò nunc primo. Similia
irrautem eft & in eo quoderit:fi enim uerum eftdicere
quoniam erit D, ij; eft prius uerum dicere quoniam
A erit: huius autem caufàeft c. f quidem enim D erit,
prius c erit:fi uerò c erit, prius Aerit. similiter autem
& infinita efi decifio & in his:non enim erunt que erunt
continua adinuicem: principiumautem & in his fine mea
dio accipicndum eft. Habent autem fic fè in operibus:f!
fi£taeftdomus, neceffe eft decifòs effe lapides, & fiétum
effehocpropter quid eft: quoniamineceffè eft findamene
tum fiâumeffe,fiquidem & domus fiäa eft:fiueröfima
dimentum eft,prius lapides efféfiéios neceffe eft: iterum
fierit domus fimiliter prius erunt parietes(demonßratur
autem per mediumfimiliter) erit enim findamentii priw.
In ijs quæ circulo gignuntur, demone e
ftrationé effè circülarem. c A P. x 1 1 1.
;Voniam autem uidemus in ijs quæ fiunt, circulo
Q. quandam generationë effe, & çontingit hoc effe:fi
quidem confequantur adinuicem medium gr termini: in
his enim conuerti eft: o$enfum* autem eft hoc in primk cap.5.2.prior.
quöd conuertuntur conclufiones:circulo autem hoc eft. In
operibus autem uidetur fic : deplutaterra, neceffe eftuaa
porem fieri:hocautemfiéio,nubë:hac autemfiéta,aquam:
hac ucrò fàóta,ncccffe eft terram deplutam effe.Hocautem
- - t 5 €r4t
»98 IL *' I ;; B) E. R Τ 1 1.'
M.
erat ex principio,quare circulo circuiuit:cùm enim unum
horuw, quodlibet eft, alterùm eft: & cum illud;alterum:
& cum hoc, primum. Sunt autem quædam quæfiunt unia
uerfàliter: femper enim & in omniaut fic fè habent;aus
fiunt: alia uerò quidem femper non, fedficatfrequenter
fùnt:ut non omnkhomo mafculus habet barbani,fèd eftfè
cut fequenter. Taliumr igitur neceffe cft & mcdium
ficutfèéquenter effe.Si enim Adeb prædicátur uniuerfa
liter;& boc de Cuniuerfàliter neceffe eft;& Ade c fem- ;
per, & de omni praedicari hoc enim efi uniuerfàliter, &
de omni,& fèmptrfedfuppofitü efficutfrequenter effe:
neceffe eft ergo medium ficut frequenter efTe quod eft in
quo B: erunt ergo & eoruM principia fréquenter fine
medio,quæcunque ut plurimumfic fùnt,aut fiunt. si vas
8. < Quo paéto definitio ueftigana>. s.
***.*.- Tdafit.** • g, ; : , c A pvvx-rr i r.
() ;vomodo quidcmfit quodquid eft in terminos aßia
QΣ & qualiter dembnftratioy awtdefiiiiuio
fit ipfius, aut non, diáum eft priüs. Qgohtodo autem.
oportet uenariineo quod quid cft praedicantia; nancdia
cemus. Eorumigitur, queiifùnt femper unicuiq;, que
damfè extendunt in plus, non tamen extragenw:dicoiaua
tem in plus effe,quecunq; infùnt quidem unicuiq; uniuer
féliter, at uerò & alij: iit eft aliquid quod omni trinitati
ineft,fèd & non trinitati:ficut quod eft,ineft trinitati;fed
&r non numero:fed impar ineft omni trinitati, & in plus
eji, & nanq;ipfi quinario ineft, fednon extra genus:qui
narius quidem munierus eft: nullum autem extramumerä,
impar eft. Huiufinodi igitur accipienda fùnt ufq; ad hoc,
quoufj; tot accipiantur primum, quorum unumquodq; in
plusfii;omnia autem non in plus:hâc enim neceffe efjübe
, ,* - /lantiam
 P O S T E R -I O R V M. 299
fanliam rei effe. Vt trinitatiimeft omni, numerus impar
primusutrobique:& ficut quod eft nommenfùrari nume
ro,& ficut non componi ex numerk.Hoc iùq; iam trinia
uteft,numeru, imparprimus:&ficprimus.Éorum enim
numquodq; illa quidé imparibus omnibus infùnt, ultimii
autem &r dualitati : omnia autem nulli. Qgoniam autem
ofienfùm à nobk infuperioribus, quod neceffâria quidem
fùnt in co quod quid eft predicâtia:uniuerfaliaauiemnea
ceffària funt: trinitati autem, & cuilibctalijficaccipiun
tur in eo quod quid eft accepta, fic ex neceßitate quidens
trit trinitas haec. Quòd aulemfubfiantia fit, ex bk mani
fíìum eft:neceffe eft enim nifi hoc fit trinitatis effe, ut ge=
nus aliquod effe:hoc aut nominatüeft,autnon nominatur*
erit igitur in plu3 quám trinitati inexißens. Conceffw
enim huiufinodifit effe genu£,ut quod infit quidem fecun
dum potentiam inplus: fiigitur nulli ineffalij quám atoa
mätrinitatibu3,hoc utique erit trinitatis effe:fùpponatur
enim hoc fubftantia uniufcuiufq; effe,quein atomis ultimâ
praedicatum:quarefimiliter & alijcuilibet,fic demon$r4e
torum quidem,illi effe crit. Congruum autem eft cum toa
£um aliquod negotietur aliquis, departiri genus in atom4
fpecie prima:ut numerum um trinitaté,& dualitaté:pofla
câfîc illorumdefinitiones accipere tentare,ut reátæ linee,
& circuli, & reéti anguli. Poft hec autem accipientem
quod genus fit,ut utrum quantitatum,aut qualitatum,proa
prias paßionesfpeculariper communiaprima:compofitis
giim ex atomis conuenientia ex definitionibus erunt maa
iiifjla, propterea quòdprincipium eft omnium definitio,
& quodfimplex ejt: & fimplicibus perfe ineffe conuea
nientiafolis, alijs autemfecundum illa. Sed diuifiones que
fùnt fecundum différétia,utilcs fùnt adboc fic adeundum:
14t
3oo L . I B E R I f.
ut tamenmon$rant, diétum eft prius. Vtiles autem erunt
fic uiquefolum adcolligendum quodquid eft:& uidebi
turutij;nihil monírare,fed mox decipere omnia,tanquä
fiexprincipioacceperii aliqui,fine diuifione. Diffèrtâu
tem aliquid primum & po$terius predicamêtorum præ
άicari:üt eftdicere animal manfuetum,bipes:uel bipes ani
malmanfuetiífi enim omne ex duobu* eft, & unum quid
fi animálmanfietum, iterum ex hoc & differentia hoa
mo aut quodlibet unum fit,neceffe eft diuidentem petere.
Ampliüs: nihil relinquendum in eo quod quideft, fic fò- ;
lummodo contingit: cùm enim primum accipiatur genus,
fi quidem alicuiü, inferiorum aliquam diuifionum acci
piat, non incidet omnein hoc:utnon omne animal, aut toa
áum pennatum eft,aut diuifùm pennis:fed pennatum,amia
malömne. Huius enim diffèrcntia haec eft. Prima autcm
différentia eft animalis, in quam omne animal incidit. sie
militer autem & inungquoq; aliorü, & in ijs que extra ;
genera, & quefùb ipfijfunt: utingue, in quâ eft omnk ,
áut;:&inpifce,in quo omnis eft pifcis. Sic igitur uadenti
proprium eftfeire quoniam nihil reliétum eft : aliter au
ítem relinquere neceffe eft, & non fcire. Nihil autem
oportet definientem & diuidentem omnia fcire quefùnt:
& tamen impoßibile dicunt effe quidam, différentiâs co
gnofcere, que fùnt ad unumquodque non cognofcentem
ìnùmquodj;:fine autem différentijs non effe unumquod
quefcire:à quo enim non différt,idem effe huic: ä quo au•
tem diffèrt , alterum ab hoc. Primùm quidem hocfiifim
eft: non enim fecundum omnem différeiuiam,alterümeft:
multe enimfùnt différentie in cifdcm fpecie,fednonfe
cundumfubflantiam, neque perfe. Po$teà cùm accipian
tur oppofia, & différentiã, & quòd omne incidit hinc
4Wt
 P O S T E R I O R V M. 3or

aut inde, & accipiat in altero quöd queritur effe, & hoc
cognofcat, nihildiffértfcire, dütnomfcire de quibufcun
que praedicantur alijs différentie. Manife$um enim eft,
quôd fi fic uadens ueniat inhæc, quorumnoneftamplius
ijèrentua, habebitrationemfubftantiæ : omne autem in
ddere in diuifioncm, fifint oppofita quibus nihilintereft,
moneft petitio: neceffe eft enim omne un altero ipforum
tffe, fi quidem illiu; différentia eft. Ad probandüm au
tem terminumper diuifiones, tria oportet conieéturare:
utaccipiantur predicata in eo quod quideft: & hæc ora
dinatè quid primum eft, autfècundùm: & quoniam hec
omniafint.Eft autem unum horum & primiiper id quod
poffùnus ficut ad accidensßllogizare, quoniam eft &-
per genus probare. Ordinare autemficufoportet, erit:fi
primum accipiat:hoc autem eritfi accipiatur quod omnia
busfequitur.illi autem nö omnia. meceffe eft enim aliquod
effehiiiufinodi: accepto autemhoc,iam idem inferioribus
modus:fècundum enim, aliorum primum erit, & tertium
continuorum: remoto enim quod eftfurfùm, continuum
aliorum primiierit:fimiliter autem & in alijs.Quódau
temomnia hæc fint, maniféâum ex hoc quod recipimus:
primum quidemfecundum diuifionem,quóniam omne aut
hoc,autillud efi:eft autemhoc.& iterii huius totius diffè
rentiam:extremiautem non amplius effe différentiam, uel
etiam flatim cumultima différentia à totomö différre ffea
cic. Hoc maniféìum cnim eft, quoniam neq;plus hoc ope
ponitur. Omnia enim in eo quod quid eft accipiuntur hoa
rum,neq; deficitnihil;aut enim genus,aut différentia utiq;
crit: genus quidemigitur eft primum,& cum différentjs
hoc acceptum'eft: différentie autem omneshabentur,non
cnim amplius eft po$crior.fpecie enim utique différret,
€¢*
 3o* L I B E TR. I I.
& ultimum:hoc autem diéium eft non differre. Querere
autem oportet intendentem in fimilia, & indifférentia:
primum quid omnia idcm habeant:po$teà iterum in aliea :
ra, quæ in eodem quidem generefùnt cum illis:funt autem
ipfis quidem idcm fpecie, ab illis autem altera:cùm autem
in hk accipiatur quid omnino idem, & in alijs fimuliter:
in acceptis iterum intendendum eft fiidem fit,quoufque in
unam conuentant rationem:haec enim erit definitio. Si uea ;
rò non uadit in unam, fed in duas,aut plures: manife$tum ;
eft quöd utique non eft unum aliquod quodprædicatur,
fedplura.vt dicofi quideft magnanimuta, querimu, :in t
tendendum eft in quofdam magnanimos, quos fcimus quid 'i;
habeant unum omnes inquantum fùnt huiufinodi, Vt fî 't
D£ Alcibi;de Alcibiades magnanimus,aut Achilles, & Aiax: quid unä
'*!%*!;* omnes habeni?nontolerare iniuriatiHic enim dimicauit,
£#; £ ille infaniuit,hic auteminierficitfeipfùm. Iterum idemefi
Aiace ouid. in alteris, ut Lyfandro, & Socrate, fi iam indifférenles ,
libr. 13.Meta- effe,& fòrtunati,& infòrtunati:haec duo accipiens inten
Ë£££
fti. lir. á quid idem habent, áut impoßibilitas queji circafir
. - - - … -

£*#* iuni,autnontolerauiacuhiiuriantur:fiíerünuim
Lertium, & fit commune, duae fpecies erunt utique magnanimitatis,
Plato Phaedo semper enim eft omnk definitio uniüerfalis: non enim in
£*: *M** in
XCI1O.
quoàam
fpecieoculo dicitfanabiie medicus, fèâaut in omni, aut
determinans.
- • v, -

• T Species facilius, quàm genera

finiri. C A P. ' ' XV.
F%! auté eft magk fingulare definire, quàm uniuer
fále : unde oportet àfingularibus in uniuerfalia afécn
dere. Et nanque aequiuocationes magis latent in uniuera
fàlibus, quàmin indifférétibus. Sicut autem in demon$tra
tionibus oportet ßllogizariineffe, fic & intcrmunk clae
"…: rum:
 P O S T E R I O R V M. 3o}

Qgam; rim hoc autem erit, fi per ea que fecundum unumquodq;

iffiti; ianlur, fit in unoquoq;genere definiri feparatim:utff.
miil, mile non omne , fed in coloribus & figurk: & acutum,
fùmiam qod cftin uoce:& fic in commune erit ire, timentem ne
timum quiuocatio contingat. Si autem non oportet difputare in
ffwir hitiphoris,manifefium eft neq;definire metaphork, neq;
Wowffti Mecumque dicuntur inmetaphoris:difputare enim eritnee
ilio, $iv ij in metaphoris. - - - -

mnja Anatomen,& Analogiam termi- ,

r£dit/; nandis problematis momen
rumM;* tum habere. C A P. -X V 1,

£im£ W T habeamus propofita, eligere oportet decifiones,

10di. VI) & diuifiones:fic autem eligerefècundumfubieétu^
:quiisi gmu, commune omnium, vt fi animalia fint que confi.
diffi* irritur, qualia omni animaliifunt: acceptis autem his,
milia; rdiquºrwn primo qualia omnifèquantur: utfihoc eft aa
Iffrtmt uk, qulia omni fèquantur aui, & fic femper illi proxia
M;itttM m.maniféìum enim eft quoniam habebimus iam dicere
drcaf | proplcr quid infùnt fèquentiajsque fùntfub communi:
rônulli *propter quid homini,aut equo infùnt. sit autem animal
inimii iiquo A, Β autem fequenlia omni animali:in quibu\ aiia
ymtmii* fim fùnt c, D, £,ficut quedam animalia:manifefium igia
omni ,4 irtf propter quid eft} in D,propter A enim:fimiliter
quem & in alijs,&fèmper in alijs eadcm eft ratio.Nunc
(à quidem fecundum eaque aßignantur communia nomina,
, p. ¥1 iiius, oportet autem non folùm in hisconfiderare,fed
muri* σfaliudâliquid uidetur commune exifiens accipientem:
lù4* Pofira quibuíhoc inhæreat , & qualiabuic fequantur:ut
M μήτ' wrnua habentibus habere uentres, &rnon utrobiq; dens
mo* itttffe:item habere cornua quibu$ fequitur,manifèftum
Mykd* fimpropter quidin illk eji quod dicitur propter id £;
ff. - quo
3o4 L. I. B ; E. R. ^ ' I I.

quódcornua babent,ineft.Amplius:alius modus effecutia

dum analogum eligere:unum: enim accipere non eft idem,
quodoportet uocare feipfùm, & fpinam,& os fùnt au•
temque fequuntur & his:tanquam natura una huiufinoe
di exiííente. Eadem autem propofita funt, que quidcm
idem mediumhabent, ut quoniam omniacontrarij ftatu,:
borum autem quedam genere eadem fünt, quæcunque h4a ;
bent diffèrentias, ex quo aliorum aut aliterfunt: utpro
pter quid refonat, aut propter quidapparet, & propter
quidirk: omnia enim hec quidem unum propofitumfùnt
genere: omnia enim repercußio fùnt, fed fpecie altera.
Alia autem ex eo quòd medium quidemfubalternum mea
dium eft, diffèrunt propofitorum: ut propter quidNilus
finiente menfe magis fluit ? propter id quödhybernioreft
finiens menfis. propter quid autem hybernior eft finiens
menfis ? propter idquòd Luna deficit, hec enimficfehae
bent adinuicem. -

De Caufis,& Effe&is:& an unius

plures fintcaufae. . c A P. xvii.
Dj Cajá autem, & cuiu$ caufà eft dubitabit aliquk:
nunquidcùmcaufatum eft, & caufà eft: ut fi fòlia
fluunt, aut deficit Luna: & caufa deficiendi, uel fòliac4*
acndi erit : ut fihuiu* efi, lata habere filia:deficiendiau*
tem,terram inmedio effe.Sienim non,aliqua alia erit caue
fà ipforum:fiuerò caufà fit, & caufatümfimul: utfiin
mcdio eft terra,deficit:autfi latum eft fólium fòlia fluunt:
fi autem fic eft, fimul utique erunt, & dcmonftrabunlur ;
per inuicem: Sit enim fòlium fluere in quo A, latum aue
tem filium in quo B, uitk uerò in quo G: fiigitur in B eft
A, omne enim latum fóliumhabens fòlio fluit: c autem
ineft B : omnis enim uitk habet lata fòlia: & A in c eji,
omni$
 P O S T E R I O R V M. 3o5

omnis uitk filio fluit: caufà eft B medium. Sed & quo
niam latisfilijs uitisfit,eft propter id quöd filio fluit, de
mon$trare. fit enim D latum quidem filium, e autem
filio fluere, uitkuerò in quo F, in F igitur eft e, ete- Quare arbo
rim fòlio fluit omnis
fuens fòlio, latum eft uitis:
filiuminhabens:omnis
E autem d eft: omne
itaque uitisenim ríaliae
la- i5 citius,
feriusfo
- - - io fluant. le
tum eftfólium habens:caufâ autem eft fòlio fluere. Si au- £ TÉÉÉÉ
tcm non contingit caufas effe adinuicem,caufâ enim prius Ê, 1.de ííí.
tjt eo cuiuseftcaufa:& deficiendi quidem eftcaufà, ter- &plantis.
| ram effe in medio: eiu% autem quod eft in medio terram
I tffe, non eft caufa deficere. Si igitur per caufam dcmona
,| firatio eft.propter quid eft:fiuerò non per câufàmipfius,
,I quia: quoniam quidem terrain medio eft cognouit, pro=
f| $ter quid autem nom. Quòd autem non, deficere caufâ
, 1 fit in medio effe, fedhoc, deficiendi manife$tum eft: in
ratione enim deficiendi, ineft quod eft in medio: quare
manifèâum eft quöd per hoc, illud cognofcetur:fednon
hoc, perillud. Ancontingit unius plures effe caufàs? &r
,,! namque fi eft idem de pluribus primis predicari primo:
, I f ATin B primo exi$tens, & in c alio primo, &r hoc
I, I fit in D, hoc uerò fit in E, erit itaque a in D,& in E:caua
,| faautem quöd a fit in D quidem, B: in E autem, c:quae
, | re cùm caufà fit,neceffè eft rcm omnem effe j£ res cùm
fit, non neceffè eft effe omne quodcunque fit caufà: fed
caufàm quidem neceffè eft effe:non tamen omnem. An
fèmper uniuerfàle propofitum, & caufa totum quida
áam eft, & cuius eft caufa uniuerfale? ut fòlio fluere in
toto quodam determinatumeft: & fi fpecies ipfius fint:
unuerfàliter igitur aut plantis, aut buiufmodi plantk:
quare & medium æquale oportet effe in his & cuius
iji caufà, & conuerti: ut propter quid arbores filio
ζ fluun*
3o6 L l . B E R I I.

fluunt:ftergo propter denfitatem bumidi,fue filio fuit ,

arbor, oportet effe denfitátem: fiue denfitas eft non in ;
qualibet,fèdin arbore:eft filiofluere. Vtrum autem con- .
tingat non eandem effe caufàm eiufdem in omnibus fèd ala ..
teram, annon ? anfiquidem perfe demonßretur,aut non ,
fecundùm fignum aut accidens?non poteft effe. ratio enim ;
extremi,medium:fiuerònon fic, contingit: eft autem &
cuius caufà & cui, confiderare fecundùm accidens, non
tamen uidentur propofita effe. Si autem non, fimiliter fé
habebit medium:fiquidemfunt equiuoca, equiuocum mea ,
diù eft:fi uerò fìcut in genere,fimiliterfe habebit : ut proa
pter quid commutabiliter, analogum: alia enim eft caufâ ; A.

innuwerk, & inlinck, & eadem quidem inquantumli- ;

meæ, alia: inquantum autem habens augmentumhuiufinoa '
di,eadem fiiii omnibus simulem autem effe colorem colo- ,
ri, & figuram figure, aliam effe caufám alij: equiuocum
enim eff fimile in his: hic quidcm cft förtaßk Jècundùm ;
analogiam habere latera & æquales angulos, in coloria !
bus autem unum fenfùm effe, aut aliquid aliudhuiufmodi: i.C.
que autem
habent fecundùm
fecundùm analogiam. Habet eadem,
analogiamfùnt mediunt ę,
autem flc&confèqui
caufà ad inuicem, & cuius eft caufà,&r cui eft caufâ:unii
quódq; quidem
quatuor aequalesaccipicnti,&
qui fùnt extra,in eft caufàin
cuiüs plu$ funt quàm eft:ut ô]§
plùtriana
- - - • !
gulus, aut quadrafigulu$, in omnibus autem ut in æqualia fa*
bus eft: quecunq; enim, quatuor equales qui funt extri: $;
& medium fimiliter eft. Eft autem medium ratio primi
extremi,ex quo omneifieiitie per definitionemfiuiit:ut ;
filio flucre fintiliter fèquitur uiti, & excellit:& ficui, :
& exccllit, fed non omnia,fedequaliafunt:fi ucrò acci- !
pia* primum medium,ratio fluendifòlijs eft:erit cnim pria §.
*.• m&VW |
mum quidem in altera medium, quoniam huiufinodifùnt
omnia: deinde huius medium, quoniam fuccu; denfìur,
aut quiddam aliudhuiufinodi.Quid autem eftfiliofluere?
£rfari in contaâufeminisfùccum. Infiguris autemficaf,
fignabit querentibus confecutionem caufe, & cuius efi
caufa: fic a quidem in B omni, B autem in unoquoqüe
corum , quefùnt D , in plus autem: B igitur uniuerjäle
utique ipfis inerit D:hoc autem dico uniuerfàle,quodnon
conuertitur:primum autem uniuerfale, cuiunumquodque
quidem mon conuertitur, omnia autem conuertuntur,'&
iion excedunt: ipfis D igitur caufà ipfiu A, eft B. opor
tet itaque A in plus quàm b extendi:fi uerò non,quidma
gk caufà erit hoc illius? Si igitur in omnibus E eft A,
crunt aliquidillaunum omnia aliud quàm B : fienim non,
quomodo erit dicere quoniam in quo eft E, fit a, omni?
in quo autem A, non omnifit E?propter quid enimnon
erit caufâ aliqua ut a fit in omnibus d?fed numquid &
que fùnt E, erunt aliquot unum? confiderare oportet Felis uacuf
hoc, & fit c: contingit igitur eiufdem plures caufâ effe, tislorgæuita
fednon eifdemfpecie:ut longe uite quadrupedia, non ha- Χί É $
bere choleram caufà eft:uolatilia auiem, ficca effe, aut al- ÉÉ É
fera aliqua:fiautem in atomumnon fluim ueniunt, & anirhal.
non fòlùm unum medium/edplura,& caufe pluresfunt.
Vtrum autem caufa mediorum, quod ad uniuerfale pria
mum eft, aut quodadfingularefigularibu;? Manifèâum
igitur eft ea effe, quæ proxima unicuiq; cui caufà eft:prie
mum enimfub uniuerfàli effe, haec effcaufa: ut in D, fit
quod eft A, caufa eft c : in d quidem igitur effe A,
taufa eft c, in c autcm B: in hoc autem, eadem eft. De
ßllogifino igitur , & de demon$tratione, #*[Tr1UMM*

quodque eft,& quomodofit,manife$tum eft:fimul autcm

£ z. €¢*
3o8 .. IL I B E R I M.
ey defcientia demon$ratiua, idem enim eft.
Quomodo principia cognofcátur,&
quis prificipiorum fit habitus.
C A p V T X V I I I.

Dj principijs autem qualiter fiunt cognita, & quk

eft cognofcens habitus:hinc eft manife$tum, dubitare ;
tibux primum. Quòd quidem igitur non contingit fcir;
per demon$rationem, non cognofçentem prima princia
piaimmediata, diâumeftprius:immediatorum autem cos ,
gnitionem utrumeadem eft, am non eadem, dubitabituti;
aliquis.Et utrum fcientiain utroque eft,an non: an huiüs
quidemfcientia, illius autem alterum aliquod genus fit,
Et utrùm cùm non infint habitus, fiant: am cùm infint, lae
teant. Siquidem igitur habemus ipfòs, inconueniens eft.
contingit enim certiores habere cognitiones demon$tr4•
tione,cr latere: fi autem accipimus nonhabentes prius:
qualiter utique cognofcamus, & addifcamu* exnonprea
exißenti cognitione? impoßibile enim eft, ficut in demon- ;
ftratione diximus. Manife$um igitur eft quoniam neque
habere poßibile eft,neq; ignorätibus, & neq; non haben• s.
tibus habitüfieri.Neceffe eft itaq; habere qiiâdam quidem
potentiam:nó huiufinodi autemhabere, que eft hk hono
rabiliorfecüdüm certitudinem. Videtur autem haec omnia
bus ineffè animalibus: habent enim connaturalem poteme
tiam iüdicatiuam, quam uocant fenfùm. Cùm infit autem
fenfu,in ijs quidem animaliumfit manfiofemfibilis, in alijs
autem nonfit:in quibufcunque igitur non fit, aut omnino,
autcircaquæ non fit, nec ejt in his cognitio extra quod
fentiunt:in quibus autem ineftfentientibu*, habere unum M.
quiddam in anima: multi, quidêfiáis huiufinodi, iam dif
ferentia quaedam fit, ut inhk quandam fit ficri rationem ;
€X
.
 P O S T E. R I O R V M. 3oy
ex talium memoria: in alijs uerò non. Ex fènfù igiturfit
memoria ficut dicimus.exmemoria autem multoties eiüf
dcm fàóta,experimentum.Multe enim memorienumero,
txperimentum eft unum:ex experimento autem ex omni
quiefcente uniuerfali in anima: uno prætermulta (quod
cùm in omnibus unum fit illudidem) drtk principiuni, &r
fcientie:fiquidem igitur circa generationem, arik eft:f!
uerò circa ens,fcientie. Neque igitur infunt determinati
habitus,neq; abalijs habitibu% fiunt notioribus,fédâfènfù.
Vt impugna euerfione fiéta, uno flante, alter ftetit, pófta
taalter , quoufque in principiun ueniant: anima autem
huiufinodi,cùmfit qualk poßit patihocflante. Quodaua
tem diétum eft anlè,fednon clarè diéium eft, iterum dicaa
mus: flante enim uno indiffèrentium, primùm quidem in
anima uniuerfàle eft:&r nanquefèntire quidem fingulare,
fènfùs autem uniuerfàlis eft,ut hominis, non Callie homia
Mk.Iterum in hk flatur,quoufque utiimpartibiliaftent,&'
* uniuerfália:ut huiufmodi animal, quoufque animal: & in
hocfimiliter.Manifèfiumigitur eft,quoniam nobis prima,
fj induâione cognofcere neceffàrium eft:& nanq; & fenfùs
fic uniuerfàle ficit. Quoniam autem circa intelligentiam
habituum quibus uerum dicimus, alijquidemfemper ueri
fùnt,alij recipiuntfilfitatem:ut opinio,& ratio:uera aue
tem fùntfemperfcientia,& intelleâu,:& nihil eftfciena
tia certius aliudgenus,quäm intelleétus: principia autem
demon$trationibus notiorafuntfcientia autem omnk cum
ratione eft : principiorwm fcientia quidem non utique
erit. Quoniam auicm nihil uerius contingit effefcienti4
quàm intelleétum: intelleétus utique erit principiorum.
Èx bis confidcrationibus & quoniam demon$trationis
principium non demon$ratio:quarenequefcientiefcien
£4 3 ti4•
 3ro * £ L I B E • R • I I.

tia. siigitur nullum aliud preter fcientiam habemus gea

nus uerum, intelleétus utique erit fcientie principium:&r
principium quidem principijerit utique: omne autemfe
militerfehabct adrem omnem.
**
.

);
£ . I N I S,

A N G E L I P O L I &
T1AN1 1N PRIMvM To s
P I c O R V M L I B R V M
A R G V M E N T V M.

Vnc&Topica percurramus.Differerehicin quouis ne

- gotio docémur. Traétaturque diale&ica potifsimum
•
$
ratiocinatio ex probabilibus,differens à litigiofa. quo- ,
niam in ea nontam piobabilia funt,quàm uidcntur. Confert
exercitationi,congreßibus philofophiae. Propofitio igitur O
mnis,uel problemiâ, quod à Propofitione módo tantùm dif
£ert,circagemus, definitionem, proprium atque accidens , & á
quidéinprcdicamentis omnibus uerfantur.Cernitur & idem,
* &alterum,quod utrunquegencre,fpecie,numero. Quatuor
dialeétici inftrumenta,a£ceptio propofitionum, diftinétio in- '
telleétuum,inuentio differéntiarum,cófideratio fimilitudinis. :
Propofitiones accipimus, ex omnium, exuulgi, è fàpientium
opinionibus,uel memorabilibus,uelnaturalibus, uel rationa
' libus. Diftinguuntur intelleétus infpeétis oppofitis, fpecie'ne,
an uocabulo differant:itemcafibus,generibus,finitioni- '
' bus, comparationibus, difcriminibus Differentiæ *
generibusexquiruntur:fimilitudoiisindaga
tur, quæ diuerforum fünt, aut eorun- .*. . .
dem generum, Horum quaeli
bet ufus habent in di
fputando pro
prios. -

T O P IC
 ■

TO PICO RVM
A R I S T OTE L I S
L I B E R P R I.
M V S.

Quid intendat,& quæ ratiocinandi

fpecies. . C A P. I.

jR Q P9S1TV M quidem negotij eft, Methodast.

j;isthoduminuenire,per quam pöteriiu, gificatfini
§16ilogizare de omni propofiiò proble-
- •. - - -
##££
£L pédiariâ: quo
mate exprobabilibus,& ipfi diffutatio- £j£
Èêinemfùfiinentes,nihil dicemüs repugnans. É;
Primùm igitur dicendum quid fit Syllogifinu, ;ej que plinas uocat:
eius diffèrentie: quomodo fùmatur Diaiáicus ßllogif- Êg;
#4: hutc enim querimus fecundùm propofiuì ne%.; fiiy È
tium. Eft itaque Syllogifimùs, oratio in qua pofitis qui- quáíåô
bufdam aliquid aliudâpofitis ex neceßitate acçidit per ea, êentes c6gi
que pofitâ funt. Dcmonfiratio uerò eft quando ex ue- tionem.
rk, & primis ßlogifinus erit,aut ex talibus queperali
44 prima, & uera eius, que circa ipfà efi,'cognitionis
Principium fùmpferunt. 5ialeéiicus autem ßiogifinus
£f, qui exprobabilibu, eft colleéius.sunt autém vê €r
Prima , quae non per alia, fed per feipfâ fidem habent.
Non enim oportet in difciplinaribus principijs, inqui
ftre Propter quid: fed fecundùm unumquodqüe prihci.
piorum; ipfam per fe effe fidem, Probabilia áutem fùnt, .•

f;Veueluidentur omnibu3,aut plurimis, aut fapientibu%: «*

omnibu$,uel plurimö,uelmaximè fimiliaribus, &r
u 4 probat
31* L I B E R I.

probatis.Litigiofus autem eftßllogifinus,exijs queuidem

turprobabilia,nonfunt auté. Et qui ex probabilibus qui=
dem,aut exijs que uidentur probabilia,eftapparens.Non
enim omne quod uidetur probabile, etiam eft probabile:
nihil enim eorum que dicuntur probabilia in fùperficie,
habet omnino phantafiam, uelut circa litigiofarumdifpu*
tationum principia, accidit fé habere:flatim enim,fepius
etuam eis qui parua uiderepoffùnt,manifflaeftinhk fila
fitatis natura. Ergo prior quidem eorum (qui diéti fùnt
litigiofißllogifini)etiamßllogifinus dicatur:reliquus uea
rölitigiofu, quidemßllogifimus.[yllogifmus autemnon.eö
quöd uidetur quidem ratiocinari, ratiocinatur autem mia
nimi.Ampliu$ autem preteromnes,qui diétifuntffllogif
mos, ex ijs, quae funt circa aliquas difciplinas peculiaria,
fiunt paralogifmi: quemadmodum in geometria , & huic
cognatis, accidit fehabere. Videturautem hic modus dif
ferre à diâis ßllogifink: nam neque ex uerk , & primis
colligit pfeudographus , neque exprobabilibu$:nam fub
definitione non cadit: neque enim que omnibus uidentur
fùmit,neq; que pluribus,neq; quefapientibu;:& hk,neq;
omnibus,neque plurimis,neque probatißimis, fèd ex pè
culiaribus quidem difciplinae fùmptis, non ueris autem,
fyllogifimum ficit: nam eò quòd aut femicirculos deférie
bit, non ut oportet, aut lineas aliquas ducit, non ut du*
cende funt, paralogifmumficit.species igiturßllogiß
morum, utfiguraliterfit compleéii,diéte fint. Summatim
autem dicendo de omnibus praediéìis , & de hk que
po$ea fùnt dicenda, intantum nobis determinatum fí:
.
eö quöd de mullo eorum exaâam rationem aßignare
deligimus : fed aliquantulum figuraliter de hk uolue
mu* pcrtranfire, omnimo fùffìcicns arbitrantes effe fe•
;
cundum
 T O P I C O R V M. 313

cundum propofitam methodum poffe cognofcere quomo

do unumquodque illorum.
Ad quótnam utilis diale&ica, diffé2
rendique difciplina. C A P. I I.

Omfèquens autem erit,exijs que diâafunt dicere,ad

quot, & que, utile fit hoc negotium. Eft autem ad
tria:ad exercitationes, adcolloquia, ad eas, quæ fécundum
philofophiamfùnt,difciplinas.Qtjödigitur ad exercitatio
nem fit utile, ex his perfpicuum eft: methodum enim haa
bentes,fàcilè depropofiiòargumentaripoterimus.Adcola
loquia uerò, eò quòdmultorum annumerantes opiniones,
non ex extraneis, fed cx proprijs doéirinis fermocinabie
mur ad eos tranfinutantes quicquidnon beneuidentur noa
bk dicere. Ad fecundum philofophiam autem difciplinas:
quòd potentes adutraque dubitare.ficilè in fingülkintuea
bimuruerum,& fiJün preterea autem adprima eorum
quein unaquaq; difciplina fùnt principia. Nam ex proa
prijs fècundum propofitam difciplinamprincipijs,impoß
fibile eft dicere aliquidde ipfis, eò quòd prima principia
funt omnium: perea uerò,que funt circafingula,prob4•
bilia,neceffeeft de illistranfigere.Idautem proprium,m4a
xime'ue peculiare dialeáice eft:nam cùmfit inquifitiua,
ad omnium methodorum principia uiam babet. Habebia
mus autem perfèáé methodum, quando perinde habebia
mus ac in rhetorica, & medicina,& huiufmodificultatia
bus:hoc autem ex ijsque contingunt ficere que eligimus.
Nam neque rhetor omni ex modo perfuadebit,neque mea
dicus fanabit :fedfi ex ijs, que contingunt,nihil omiferit,
fufficienter eum difciplinam habere dixerimu$.
Ex quibus, & quot difceptatio diaae
lectica conftét. C A P. I I I.
- # 5 Primº
 3r 4 L I B E R I.

PĂ igitur confiderandum, ex quibus eft methoa

du£fiquidemfùmpferimus ad quot, & que, ex quia
bus orationes, & de quibus ßllogifni, & quomodo his
abundemus, habebimus fufficienterpropofitüm. Sunt aua
tem numero æqualia, & eadem ea ex quibus orationes,
& de quibusßllogifini:fiunt enim orationes ex Propofè
tionibus:de quibu$ autemßllogifnifiät,Problemata fùnt.
Omnk autem Propofitio, & ómne Problema, autPro
prium, aut Genus, aut Accidens indicat: etenim différena
tia cùm eftgeneralis, cum genere ordinanda eft. Quoe
niam autem Proprium hoc quidem quid eft cffe fignificat,
illud autem non fignificat:diuidatur Proprium inuirafque
praediäas partes, & uocetur illud quod quiderat efféfi
gnificat, Terminu$:reliquuM uerò fècundum communcm
deipfisafignatam nominationem, nuncupetur Proprium,
AManife$tum igitur ex ijs que diéta fùnt, quöd fecundum
Interrogatio praefèntem diuifionem quatuor omnia accidit fieri, aut
problematis Proprium, aut Terminum, aut Genus, aut Accidens.
utrüq;oppofi Nemo autemnos opinetur diccre, quòd unumquodque
toríi claudit:
propofitionis borum fecundumfe diäum,Propofitio,uel Problemaeft:
autem, alterü fè d quöd ab hk & problemata, & propofitiones fiunt.
tantum.
piffèrunt autem Problema,& Propofitio,modo;nam cùm
fic dicitur, puta* nc animal greßibile bipes definitio gt
bomink? & puta'ne animal genus eft hominis? propof*
tio fit.Si autem,utrum animalgreßibile bipes definitio eß
hominis,annon?problema fit, Similiter autem & in alijs.
Quare meritò æqualianumero problemata, & propofi
tiones fùnt:nam ab omni propofitione problcma efficict,
mutans modum. - -

De termino,Proprio,Genere,8£
Accidente. c A P. I I 1 I.
Diccm
 T O P I C O R. V M. 315
Icendum autem,quidTerminus,quid Proprium.quid Nomine Ter
.-/Genus, quid Accidens. Eftauiem Terminu, quia Ę ;$:
dem oratio, quiderat effe fignificans. Aßignatur 4iem ígí
aut oratio pro nomine, aut oratio pro oratione: poßibile É intclli
£ff enim & eorum, quefùb oratione fignificantur, que= gitur. -

dum definiri.Quicunq; autem quolibet modo nomine aßi

gnationem ficiunt, manife$tum quoniam non aßignant ij
rei definitionem, eö quöd omnis definitio, oratio quedam
eft:accommodatum tamen termino, & huiufmodipomena
dum eft:ut quod hone$umeft,decens. Similiter autem &*
utrum idemfenfùs,& difciplina,ucl diuerfùm:etenim cir
ca definitiones,utrum idem,uel diuerfùm, plurima fit ima
moratio. Simpliciter autem accommodato termino omni4
dicantur:quefub eadem difciplina cum definitionibus con
tinentur. Quôd autcm omniaque nunc diétafùnt, huiufâ
modifint, maniféftum ex hk. Potentes enim quòd idem,
& quòd diuerfùm diffutare, eodcm modo & ad definia
tiones argumëtarificilé poterimu;;nam o$tendentes quöd
monidem eft,interimentes erimus definitionem,nontamen
conuertitur,quod nunc diétum eft: non enim fufficiens eß
ada£ìruendum definitionem o$tendere idem effe: attamen
addcârucndum,fufficicns eft o$cndere quòd non idem
eft. Proprium aütem eft, quodnon indicat quid eft effe,
foli autem ineft, & conuerfim prædicatur de re : ut pro
prium efi hominis grammiiicei effefufeeptiuum. Namfi
homo eft, & grammaticesfufceptibilis eft:&figramma
fices fùfceptiuum eft,& homo eft. Nemo enim Proprium
dicit.quod contingit alij ineffe, ut homini dormire:ne quia
dem fi fòrfitam per aliquod tempus ineft foli. si enimfire
fé dicatur aliquidtalium proprium, non fimpliciter, alie
quando.uel ad aliquiddicetur;nam ex dextrk quidcm £;
- ' 4li4
316 L I B E R I.

aliquádoproprium eft. Bipes autem adaliquid proprium

effdiétum: ut hominiadequum, & canem. Quöd autem
eorumque contingunt alijineffe, nullum conuerfim praea
dicatur, manife$um eft: non enim neceffàrium eft fi quid
dormit, bominem effe. Genus autem eft, quod de pluria
bus, & différentibus fpecie in eo quod quid eft predicaa
tur.In eo quodquid eft predicariea dicuntur,quæcunque
conuenit eum, qui interrogatuseft, reddere quid eft,quod
propofitum effiquemadmodum de homine, conuenit eum,
quiinterrogatuí eft,quid, id eft,quod propofitum eft: die ,
cere quòdanimal. Generi autem accommodatü eft utrum
in eodem genere aliud alij,an in alterofit. Nam & huiufè
modi fùb eadem methodo cadit cumgenere: diffutantes ,
enim quòd animal genushomìnk fimpliciter & bouk,dia
fbutanteserimus quoniamhecin eodemfùnt genere:fiaua
tem alterius quidem oßendamus quöd genu, eft, alterius
autem quöd non eft, difputantes erimus quoniam non in
eodem genere haecfunt. Accidens autem eft, quod nihil
horum eft,neq; definitio,neq; proprium, neq; genus:ineft
autem rei.Et quod cötingit ineffè cuiuk uni,& eidem,&
nomineffe: ut federe contingit ineffe alicuieidem, &r non
ineffe.fimiliter autem & album: nam & idem nihil pro
bibetquandoque album, quandoque non album effe. Eft
autem Accidentis definitionum fècunda melior: nam cùm
dicitur prima,neceffàrii effi debet quis intelligere, prea
fcire quideft terminuò, &genus, & proprium:fecunda
autem perfeéta eft ad cognofcendum, quid eft quod dija
tur, perfe. Anneétantur autem Accidcnti, & quæ j.
inuicemfùnt comparationes quolibet modo ab accidente
diiie:ut utrum honeftum,an quod cófért,expetibilius: &
wtrum que effecundum uirtutem, aut quæfecundüm uoa
luptatcm
 *r O p 1 C O R V M. 317

iuptatem fùauior uita: &f quidaliudfimiliterhk eft di

£tum: in omnibus enim talibusutrimagk predicatumaca
cidit, quefiio fit. Manifefiwneftautem ex his, quoniam
Accidens nihilprohibet, & Quando,& Adaliquid pro
prium fieri: utfedere cùm fit accidens, quandoqukfolus
fedet,tuncaliquando proprium erit: folo uerò fedente,ad
nonfedentes proprium: quare & aliquid, & aliquando
nihil probibet accidens, propriumfieri;fimplicitcr autem
proprium non erit.
Quòd cætera prædicata aliquid claudát
eorü,quæ définitio continet. c A p. v.
On lateat autem nos,quoniam quae adProprium,&r
Genus,& Accidens omnia dicitur, & addefinitioa
nes conueniet dici. Oficndentes enim quoniam non eifoli
ineft, quod eftfub definitione (quemadmodum &in pro
' I prio)aut quoniam nongemu$ quod aßignatii eft in definia
J| tione,aut quoniammonineft, aliquideorum quein defini
h! tione diétâfùnt(quod quidem & in accidente dici pöteft)
s | interimentes crimus definitionem. Quare fecundum prius
4ßignatam rationem,omnia erunt quodammodo definitio
niaccommodanda, quæ numeratafùnt. Sednon propter
!
hoc unam in omnibüs uniuerfalem methodii querendum,
i neq; enimficilè inuenire hîc eft:&fi inueniãtur, omnino
* objcura, & infuauk plané fierit adpropofitünegotium.
Propria ueròin unoquoq; determinatorum generum afie
gnata methodo, ficilè exijs que circa uniiquodq;propria
fùnt, decurfùs propofitifieri poßit. Quare uniuerfaliter
. figura quid: (quemadmodü diâü eft prius) diuidendüeft:
riliquórüautem ea que maximè fùnt fingulk peculiaria,
f amne&tendum,definitioni & generi accómodata ea nuncue
* ptntcs: psniauiiadiunâafuit, que diâafuntadfingulæ
'? . . - ID®
318 L I B E R I.

De Eodem quot modis dicatur.

C A P V T V I.

Rimum autem omniü Deeodem determinandum,quoa

PĘ dicitur.videbiturautem idem,utfiguraliterfitfia
mere, tripliciter diuidi. Numero enim,aut fpecie,aut ge•
mere idem fòlemus appellare.Numero quidë,quorü nomia
ma plura,res aué una:ut indumentü,& ue$ti$. Specie au•
tem quecùmfint plura, indifferentiafunt fecüdüm fpecii:
uthomo homuni,equus equo:nam huiufmodifpecie dicum•
tur eadem,quæcunq;fub eadé fpeciefùnt.Similiter autcm
& genere eadem,quæcunq;fub eodé genere fùnt:ut equu$ ;
homini. videbitur autem ab eodemfönte aqua,que eâdem ,
diciturhabere aliquam différentiam praetefdiäos modor.
Non tamen,fed & huiufmodi in eodéordinetur ijs queße
cundum unamfpeciê quoquo modo diétafùnt:omnia enim
talia cognata, & affinia fibi inuicem uidentur effe:nam 0
mnis aqua omni aquæ eadé fpecie dicitur, eò quòd habcat
quandám fimilitudiné:ab eodem autem fönte aqua quæ ea
áem dicitur,nullo alio différt,quäm eò quòd uehementior
fitfimilitudo:quare nonfeparamus idem ab ijs quefecun
dum unamfpecié quoquo modo dicuntur. Maximè autem ;
indubitanter quod unwm eft numcro,idem ab omnibus uia
detur dici.Solet auté & hoc aßignari multipliciter: pro
prijßimè autem, & primò, quando nomine, uel termino
idem aßignatii fùerit:ut uefikindumcnto,& animalgref
fibile bipes,homini.Secundum autcm,quando proprio: ut
qjfcipline fùfceptibilis, homini: & quod natura fùrfùm
fertur,igni.Tertiüuerò,quando ab accidente:utfedeni uel
muficii Socrati:omnia enim hec unura numero uolunt fie
gnificare. Quòdautcm uerum fit quod nunc dictum eft, ,
ex tranffùmentibu% nuncupationes maximé quis dif&ai:
* . A[epc
 T O P I C O R V M. 319

fepe enim praecipiëtes nomine uocare aliquemfedentium,

tranffùmimus,quandoförtéis non intelligit cuipreceptum
ficimus, tanquam ab accidente ipfomagk intelligente: &r
iubemus fedentem, uel difputantem uocare adnos, manif
jum quòd ut eundem opinantes, &fècundum nomen,&-
ßcundum accidens fignificare.Ergo idem,qucmadmodum
áiáum eft,tripliciter diuidatur.
Omnem difputationem dialeéticam effe
exterminQ,pr9prio, genere, aut accía
dente:& ubi illa reperiantur. cAP. vii.
Voniam autem ex prius diétìs fùnt orationes: &r
Q per hec, & adhaec una quidemfides eft per indu
âionem. Si enim quk confideret unamquamq;propofitio
num,€r problematum,apparebit aut à termino,aut à pro
prio, aut àgenere,aut ab accidente fiáta.Alia autem fides
per ßllogifinum: neceffe eft enim omne quod de aliquo
prædicatur, aut conuerfim dere prædicari, aut non:& f?
conuerfim praedicatur,terminu$ erit,uel proprium. Nam
fifignificat quid eft effe,eft terminus:fi autem non fignifi
cet, propriùm:hoc enim erat proprium, quod conuerfim
praedicatur,non fignificans quideft effe.Siautem non cona
uerfim predicatur de re, aut ex ijs quæin definitione fùba
ieéiidicuntur, eft,autnö:& fi eft ex ijs, queindefinitione
dicuntur, genus, aut différentia erit, eò quòd definitio ex
genere, & différentijs eft:fiuerò ex ijs non eft,quæ in dea
finitione dicuntur, palám eft quoniam accidens erit: nam
accidens diccbatur, quodneq; terminu$, neq;genus,neque
proprium:ineft autem rei. Poft hæc autem oportet detera
minare genera praedicamentorum, in quibus fùnt diéte
quatuor diffèrentie:fùnt hec autem numero decem.Quid
çft,Qgantum,Quale,Adaliquid,Vbi,Quando,Situm effe,
- Hube
 33o IL I B E R. I.

Habere, Facere,Pati. Semper enim Accidens, & Genus, ;

* Terminus ey Proprium,& * Definitio in uno praedicamentorii boa ,
rumerit : nam omnes ab his propofitiones, aut quid eft, ;
aut quale efi, aut quantum, aut aliorum aliquod predicae ;
mentorum fignificant. Manife$tum eft autem ex eifdem, ,
quoniam quòd Quid eft fignificans, quandoque quidem ,
fubftantiâ fignificat, quandoq; autem quale, quandoq; uea ;
fö aliquodaliorum predicamentoruni:nam quandopofito ,
hominedixerit quodpofitum efthominem effe,uel animal: .
cr quid eft dicit, & fignificatfubftantiam:quando colore ,
albopofito dixerit quod pofitum eft album effe, uel coloa ,
rem.quid eft dicit,& quale fignificat.Similiterautem&fì ,
cubitali magnitudine pofita, dixerit quodpofitum eft cubi
talem effe magnitudinem,& quid effdicit,& quantum fie ,
gnificat.Simuliter autem & in alijs.Vnumquodq; enim ta* ì
lium fiue idem de eodem dicaturjiue genuíde hóc,quid eft .
fignificat:quando autem de alio,non quid eftfignificat,Jed s
qùafitum,aut quale, aut aliquodaliorum preficìmenìo- '
fum. Quare de quibu, fünt dijputationes, & ex quibus, !
hæc & tantafùnt.Quomodo autem fùmemus,& per que .
copioferimus, poft hæc dicendum. :
De Propofitione dialeciica. c A p. v 1 1 1. '
P;i igitur determinetur quid eft Propofitio dialee '
êtica,& quid Problema dialeäicü. Non enim omnem *
propofitionem,necomne problema,dialeâicum ponendä: *
nullus enim offeret,quimentem habeat:quodnulliuidetur: "
nec proponet quod omnibus eft manife$tum,uel plurimk: '
nã hæc quidem nonhabent dubitationem:illaaulem nemo ?
ponet.Ejt autem Propofitio dialeética, interrogatio pro- *
babilk aut omnibus , aut plurimis,autfapientibu»: & hk '
welomnibu%wclplurimis,uelm4ximè fìmiliaribu% nonin
opin '
 T O P I C O R V M. 32 I

opinabilk. Ponet enim aliquk quod uidetur fapientibu: Ponet,hoc

eft, concedet.
nifi id contrarium fit multórum opinionibus.sunt autem
| propofitiones diale£ice, & ea qüe probabilibus funtfia
| milia, & contraria ijs que uiditur effe probabilia/ecun
im contraditionem protenfi, & quecunque opiniones
} fintfecundùm artes inuenta,. Si enim probabilé eft ean
dem effe cötrariorum difciplinam,& fènfùm eundem effè
' contrariorum probabile apparebit: & fi unum numéro
j grammaticem effe,& tibicinariam unam: fiautem plures
grämaticas, & plures tibicinarias:omnia enimfimilia &
çognata haecuidentur effe.Similiter autem & eâque pro
i babilibus fùnt cötraria fecundùm cótradiétionem protéa
ß,probabilia uidentur:fi enim probabile eft quòd opora
ttt amicis beneficere,& quód nó oportet amicis malefia.
cere,probabilc eft:eft autemcótrariumquid: quòd opora
tet malefácere amicis, fècundùm contraditionem autem
quödnon oportet amicis maleficere. Similitcr autem &
ßoportet amicis beneficere,inimicis non oportct: eft aua
| km & bocfecundùm cótradiétionem contrariorum: nam
contrarium eff,quòd oportet inimicis beneficere. Similia
ttr autem & inälijs. probabile autem & infimilitudine
apparet, etiam coiitrarium de cötrario:utfoportet ami*
j. ck beneficere, &r inimicis oportet male: apparebit &r
contrarium hoc quod eft amicis beneficerc,ei quodinimia
dk male. Vtrum autem fècundum ueritatemfehabeat, uel
noii, in ijs que de contrario dicentur, ofiendetur. Palàm
autem, quoniam & quecunq; opiniones fecundùm artes
f fint:dialeétice propofitionesfunt. Ponet enim aliquk c4,
£ que uidentur ijs,qui in eis probatifùnt: utde his quidem
{ que in geometria,ut geomctcr: dc illk autë quein media
cina,ut medicus. v .

x De
 3** IL I B E R !.
' De Problemate diale&ico, & Poa '
* ' fitione dialeética. C A P. IX,
P**#; autem dialeéticum, eftfbeculatio intendent
uelad eleéiionem,& figam: ucl adueritaté, & fciéa
tiam, aut perfè, aut ut adminiculans ad aliquidaliud t:
lium » de quo aut ncutro modo opinantur, aut contrarié ,
plerique fàpientibus,aut fapientes plerifque,aut ulrifquç
ijdemreijdem. Qvaedam cnim problematum utilc eftfiirc
tantum ad eligendum, uel figiendum : ut utrum uoluptas
fit eligenda, an mom ? Qgcdam autcmad fciendum tana
tum: ut utrum mundus æternus fit,qmnon? Qgaedamuce
rò ipfa per fé quidem adncuirum horum: adminiculare,
tia autcm funt ad aliquatálium. Pleraque enim ipfà quia
dempcrfe non uoluiiu; cognofcere,fèd aliorum gratia;
ut per ill4aliud quippiam cognofcamus.Sunt autem Proa
blemat, & de quibus contrarijfintf%llogifii dubitatigâ
nem enim bibent utrum fic fé habent,an rioh fic : eò quòd
de utrifq;funt rationesfuifibiles. Et de quibus ratiónem
non hábemus, cùni filii magna: difficile arbitrantes effe
propter quidaßignáre: ut utrum huindió fitaeternus, an
mori: nam huiufinodi queret aliquis.Problemata ergo &
propofitiones(ut diéíüm eft) determiiiata fint. Pofitio
çft opinio admirabilk alicuiu4fimiliariä fecundùm phia
*Hoc eft, po lofophiam: * ut quòdnon eft contradicere, qucmadmoa ,
torum,& dq- iium dixit Antiííenes:& quòd omnia moueiitur.fecuna
mefticorú in Ę •* , • . , •, -

ÉÉÉÉÉÉ
r. . . :
4im Hergliiin: aut quòd unum cft ens, quemadmoa
dum Meliffù, dixit (näm de quouk contraria opinioni,
bus proferenle, curam haberèftultum eft)aut de quibus.
oraiionem habemus contrariam opinionibus:ut quoniam.
non omne quod eft, uelfiâtùm eft, uel æternum, quemad*
modumfophiâ edicunt. Nam mufcumgranimaiicii effe: :
neq;
 T O p I C O R v M. 3*j
neq;fi&tuht, neq; effè æternurn. Hoc enim & flalicuinon
uideatur,uidebitur utiquc eò quòd rationemhabeatfùafi
bilem.Eft igitur & Pofitio qüidem problema,non autem
omne problema pofitio, eò quòd quadam problematum
hlia funt, de quibu*meutro modo opinamar.Quod autem
£ft & pofitio problema manifèftum eft: neceffe eft enim
| ex ijs quæ diétafunt,aut plures fapientibus circapofitio
nem dubitare,aut utroslibet fibimet, eò quòd opinio que.
dam admiranda pofitio eft. Penè autem nuncömnia bia
leëtica problemata, pofitiones uocantur. Diffèratautem
nihil quomodolibet diétum:nomeninnomen effúgere uoa
lcntc$ diuifiinu* fic ea fed ut nonlateant nos,çúm quædam
eorum fùnt différétie. Non oportet autem omneproble
ma,nec omnem pofitionem confiderare,fed quanidubita
ibit aliquk eorum,quiratione egent,& nonpœna,uclfen
fit. Nam qui dubitantutrum oporteat deos honorare, &
31 parentes diligere,annon?pœnaindigent: qui uerö utrum
' I iix alba,an nonfènfù. Neque uerò quorii propinquaeft
| demonßratio, neq; quorum ualde longè: nam ii!: quidem
-| pon habent dubitationem : haec autem magk quàm fecun
7I dùm fäcultatem exercitatiuam. - -

? JDe fpeciebus differendi, dialeétiæ

--- ' cæ'que difputationis. • c A p. x.
* | T~\Eterminatk auté hi$ oportct diuidere, quot Dialea
D.&iicarum difputationu;n funt fpecics. Eftautê Indu
'£io quidem hec:illa aùréSyllogifisus.Etfillogifmus qui
dem quid eft,diííumeftprius.induéiio uerò eftàfiigüla
ribu£ad uniuerfàlia acceßio:utfi eft gubernator, erudi
t | tu,optimus,&auriga:& omnis qui eft eruditus inunoa
quoque,optimu£.Eftautem indu£iio uerifimilitcr,& clae
fior,cr fècundùm fènfùm notior,&pluribu; est;
, ** . ; • - x z ' Syllo
 324. L I B E R I.
Syllogifinus autem ualentior,& ad contradicentes effic4• i
cior.Ergo genera de quibu$ difputationes, & ex quibu$, ;
: quemadmodum antè diâum eft, determunata fint. T ., ,
De inftrumentis, quibusfyllogifmoz , ;
rum copiam nobis ad âÄÈÉ; T.
fuppeditamus. c A P. X I. *

Inftrumenta ] Nôrumenta autem per que abundemus ßllogifink, i;

abundandi ad funt quatuor.Vnum quidem,propofitionesfümere.See *
diTerendum, ciindùniautem,quotupliciter uiiuniquodque dicitur,poffe &
diffinguere.Tertium;fiffèrentia, inuenire. Quartum aüa V
tem,fimilitudink confideratio,sunt autem & modo quoa!
dum etiam triahorü propofitiones.Eft enim unumquodq;*
eorum propofitionemficere;ut quod eligendumefhonees
ftum,uel deleéiabile,uel utile: & quöd diffèrtfènfù à di- *
fciplina, eòquòdaf:;itttieam, poßibile eftrurfùm fùmea *
re illum autem impoßibile, Et quoniam fimiliterfè habet;
fàlubre adfanitatem, & habile ad bonam habitudinem. i;
Eft autem primapropofitio, ab ijs quemultipliciter di-;
cüntur: feçunda, â differentijs: tertia uerò, àfimilibus. &
Defumptione propofitionum. T «.
c A P v T : x 1 1. '., … ®.
*Cap.8.huius Rgo propofitiones quidem eligendum quotquot mo- ;
libri. `' D.dk determinatum eft* in propofitione? aufomnium;
opiniones proponenti,autplurium,autfapientum,& bo.s.
rum, uel omnium, uel plurimorum, uel motij$imorum; i,
Aut etiam contrarius apparentibus,& quæcunq; opinio- s,
mes fecundùm artcm funt: at oportet protendere contrae ,
*i* apparentibus probabilibu6, fecundùm contradiâio- ,
nem: quemadmodum diâumeftprius.Vtile autem & fi-,
ccre eâ, in eligendo nonfolùm que funt probabiles, fédè
& fimiles ei3:ut quòd contrariorum idem effénfus: nam ,
• • •• , ; - & fcicm
 £r O p I C O R V M. : 3*5
&rfcientia contrariorum eft eadcm.Et quöduidemusfif,
cipientes aliquid,nonemittentes: nam & in alijsfenfibus
fc eft, nam & audimu$fùfcipientes aliquid,non emittena
tes: &- olficimus eodem modo:fimiliter auté & in alijs.
Amplius:queciiquein omnibus, uel plurimis uiditurjù
mendum ut principium,& apparentem pofitionem:nam
ponunt quinorcomfficiunt,in aliquo non fic.Eligere au
| iem oporter& exfcriptk difceptationibus. Defcriptio
nes autăacere in unoquoq; genere fùpponentes fèorfum
(ut drbgno, aut de animali, & de bono omni)incipientë
i,uid eft. Annotare autem & fingulorum opinioiies, ut
quòdEmpedocles quatuor dixit elementa corporum effe:
ponet enim aliquk quödab aliquoprobato diâum eff.
Suntautem (uifiguraliterfit compleéîi) propofitionum,
&problematum partes tres: nam aliefunt morales proa
pofitiones,alie naturales, alie rationales. Morales quidë
huiufinodi,ututrum oporteat parëtibus magk,am legibus
•bedire,fidiffentiant. Rationales uerò, ut utrum contra•
fiorum eademdifciplina, am non. Naturales autem, ut
utrum mundus fit æternus, nec'ne. Similiter autem &-
problemata. At uerò qualesfint fingule earumque di
de fùnt , definitione quidem non ficile aßignare eft de
ipfis. Eft autem ea, qüeperinduéiionem eft,affùetudine
irntandum cognofcere unamquamque earum, fècundùm
prediéta exempla confideranti. Ad philofophiam igitur,
fecundùm ueritatem de his negotiandum : Dialeético aua
tem modo, ad opinioncm.Sumende autem quàmmaximè
uniuerfàles propofitiones omnes , & unaficienda mula
i*: ut quòd oppofitorum eadem difciplina: deinde quòd
daliquid.Eodemmodo & ipfe rurfùm diuidende, quoa
) Mjue contingere poteft diuifio: ut quödboni, & mali:
,| ' 2. 3 & al
-_
sas
& albi, & nigri:&frigidi,&'<alidi:fimiliter aut£&£* .
alijs.Depropofitionibus igitur fùffìciant praediäa. T. .
· De Multiplicis diftinéìione. ,
· · · · · · · · · · c A P v T · · · x I I I., J• "!

Pfùm aulem quotupliciter negotiandum eft, nomf* .

IÉ fecundum aliunmodum,fed i;
& rationes eorum tentandum 48ignars: ut non foiùm ;
quòd bonum alio quidem modo dicitur igitia & fir, ,
titudo, habile autem & fàlubre:fed quòd & illa qui, .
demgà quòdipfa qualia qüaedam fiint $ec autem % qu£ ,
effeéiiuâ alicuius, & nofieòquòd qualia quædamfùfioffa ,
militer autem & in alijs. Vtrùm aiiteminiultipliciter, au» ,
uno modo fpecie dicitür,per haec confiderandum.Primum ,
quidem in contrario perfpiciendwn,fi multipliciter dici• ;
iur.fiuefpecie,fiue nòmine diffönet. όgedam enim ftatim ,
& nominibus alia fùnt : ut âcuto in uoce contrariumeft?
graue: in magnitudineautem obtufum: patetigitur quòd]
contrarium acuto multipliciterdicitur: fí autem hoc, &']
acutum.Namfecundùm utrumque horum aliud erat coma.
trarium: non enim idem acutum erit obtufo , &* graa,
ui contrarium, utrique autem acutumcontrarium. Rura
fùm grauiuoce quidem contrarium acutum, magnitudia, +

ne autemleue:quare nullipliciter grauediciiur, cò quòd,

& contrarium. Similiter autem & pulchro, & quidcm
quod inanimali turpe : ei uerò quod cft in domo, perni*'
ciofüm:quare equiuocum pulcbrum. In quibufdam autem
nominibus quidem nullo modo diffönat, f}ecie autem me
mififli in eâ flatim différentia efi:ut in cúro, & obfcuro: !
vox enim clara , & obfcura dicitur. Similiter autcm &r'
color. Ergo nominibus quidem nihil diffonant,fpecie aue,
a tem manifijia in ck fùfim différentiaę: noiïenim fie'
militer
 Τ Ο p I c ο R V M. 3*7
Wilite* & color clarus dicitur, & uox clara : mani£.
fium autemideft & perfenfùm : nam eoruinque eadem
funtfbecie;idem/ènfùs: at clarum quod cft inüoce,& iii
colore,nó eodemfenfi, iudicamus;fedhoc quidemuifu,il
.iudautem auditu. Similiter autem & acutum, & óbtua
fùm in humoribus,& in magnitudinibus:fcdhoc quidem
taétu, illud aufcmgufiu. Namneque haec diffònanítiom
nibus,neque in feipfis,neque in contrarijs: obiufùm enim
tji conlrarium utrique. Amplius: Sihuic quidem effali
, quidcofiirgium, illiauiífipliciter nihil: ut eiqueeft
Bpotu dclc£tationi, ea queejt àfiiitriáitia, contrárium:
ei autem que eft ab eo quod eft confiderare quòd diamea
ter eft co£te incommífürabilis,nihil, quare fultipliciter
deleäatio dicitur, Et ei quidem quæ effecüdüm inentem
• amare, odire contrarium eft: eiautem que cffècundùm
córporalem aótum,nihil:manife$um ergo quoiiiamamaa
re equiuocum.Praetereà in mcdijs:Sihuicquidem eft alia
quid medium,illi autem nihil.Autfiutrifque quidem eft,
nonidem autem:ut clari, & obfc#rini coloribw quidem
aliquid eft medium,fifcum:inuoce autem nihil.Autfifira
te raucum, quemadmodum quidam dicunt raucamuoa
cem, medium effe: quare æquiuocum clarum:fimiliter&-
obfcurum. Êj horum quidem plura media,illorum
autem unum:ut in claro & obfcuro. Naih in coloribus
plura media:inuoce autem unum, raucum. Rurfiimiiieo
quod fècundùm contradiäionem opponitur confideran•
dum.fi multipliciter dicitur. Namfi hoc multipliciter dia
citur, & quod huic opponitur multipliciter dicetur, vt
non uidere multipliciter dicitur,unum quidem non habe
re uifum : alterum dutem non operariuifù. Si autem hoc
multipliciter dicitwr,neccffarium eft & uidcrc multipli
2C 4- citer
3*8 L I. B E R I.

citer dici, utrique enim nö uidere opponitur:ut ei quidem ;

quodeft non habere uifum, habere : illi autem quodnon e
ifi operari uifi, operari. Amplius: Inhis quefècundùm ;
priuationem, & habitum dicuntur, perfficiendum. Si ii
enim alterum multipliciter dicitur,& reliquum:utffen- w
fibile multipliciter dicitur,& fècundum animam & cor- i,
pu£,& infenfibile multipliciter dicetur,& feciidùm ani• ;
inam & çorpus.Quódautem fècundùm priuationem,& a
'habiwn opponuntur,que diétafùnt, manife$tum:eò quòd &
natafint utrunquefènfumhabcre animalia , & fecundùm ;
animum,& fècundùm corpus. Amplius autem in cafibus ;
confiderandüm. Nam fiiuftè multipliciter dicitur, & iue
ftum multiplicitcr dicetur: fècundùm utrunq; enim iuflo»
rum eft iuftum: ut fiiuftè dicitur & fècundùmfuicogni |
* tionem iudicare,& utoportetfimilitcr & iuffum.Eodcm ,
autem modo & fifalubre multipliciter dicitur, &r falua ;
;
»britcr multipliciter dicetur: utfifalubre dicitur hoc quia .
demfamitatk effèéiiui,illud auté conferuatiuäquoddäuca ,
*ö ;££££fàlubriter uel effeéiiui,acicöferuati ,
ut,ut fignificatiuè dicetur.Similiterauté et in alijs quan- .
do ipfùm multipliciter digiiifierit,& cafik ab eo nulli.,
pliciter dicetur:& fic cafus,&ripfùm.Cónfiderãdaautem,
€rgencrafecundü nomcn prædicationü,fi eaedem fintno- „
' minibus.Namfnon eaed&manifefium eft quoniã equiuo-,
cum eft quod dicitur : ut bonü in cibis quidem effèâiuum ;
eft uoluptatis, in medicina autem effèâiuum fanitatis, in ,
anima uerò quadam effe:ut cafam,uclfirtem,ucliufim: ,
fimiliter autem & in homine, aliquoties autem et quando i;
ut in tempore bonum(boni enim dicitur intempore)ple- „
runq;autem quantum in mediocri (dicitur enim & mca,
• diocre bonum)quare equiuocum bonum similier€”autem
c4f.
, I
 T O p I C O R V M. 3*9
€* candidum:in corpore quidem color,inuoce autem bea
ne audibile.Similiter autem & acutum:non enimfimuliter
idem in omnibus dicitur:nam uox acuta quidem uelox(f.
cut dicunt,quifecundum numeros harmonici fùnt) angua
iws autem acutus, qui minor eft reéto:gladius uerò,qui eft
anguli acuti. Confideranda etiam & genera eorum, que
fùnt fùb eodem nomine,fídiuerfà, & nonfubalternafunt:
ut equu$,hoc autem animal,& hoc ua;:diuerfâ enim,que
fecundum nomen efthorüratio: namhoc quidem animal,
quidfignificat: illud uerò uas,quale quid.Si autemfubala
terna fint genera, nonneceffàrium diuerfas effe rationes:
ut corui animal,& auis genus eft: quando autem coruum
dicimus auem effe & animal: quiddicimus eundem effe:
quare utraque genera de eodem praedicätur.Similiterau
iem & quãdo animal uolatile bipes coruii dicimus, auem
dicimus eandem effè: & fic ergo utraq; genera de coruo
predicantur,& ratio eorum. In nonfübalternk generia
-bus non accidit hoc: neque enim quando uas dicimus,ami
ma! dicimus: neque quando animal, uas. Confideran
dum autem non fòlùm fi in propofito diuerfà fùnt gene
ra,&r non fubalterna,fed & in contrario. Si enim cótra
rium multipliciter dicitur, maniféfium quoniam & proa
pofitum. Vtile autem ad definitioneminfficere, qiie de
tompofitofit:ut candidi corpork, & candide uock : nam
fùblato proprio,eandem rationem oportetrelinqui. Hoc
autem non accidit in aequiuocis, ut in ijs quæ nunc diéta
fùnt:namhoc quidem erit corpus habens talem colorem,
illudautem uox bene audibilis:fublato igitur corpore,&-
uoce,nó idem in utraque relinquitur:at oportetfi uniuoa
cum effet candidum, j:iod in utraque dicitur effè idem.
saepe auté & in ipfis definitionibuälatet afféquens equi
χ ; {40CÜM.

] -
 3}• 1, * I B E R I. .

uocum: quapropter & in definitione confideranda*. *;

vt fi quis fignificatiuum, uel effèétiuumfanitatis, quod *;
moderatéfè habet adfanitatem,dicat effe,nonrefitandum: ).
fed infficiëdum quid modcratè quidem fecandum uirum i
que dixit:ut fihoc quidem tale fignificat ut ficere fànite
tem, illud autem tale utfignificare qualk quidcm fit habia
fus. Adhucfi non comparabiliafuntfecundùm magk, &
minus,uelfimilitcr : ut clara uox, claraueftis: & acutus
humor,& acutauox: bec enim neque fimiliterdicunt*
clara, uel acuta, neque magk alterum: quare aequiuocu*
' cltrum, & acutum: nam uniuocum omne, comparabile:
aut enimfimuliterdicetur, aut magk alterum. Qgoniam
autem diuerforum generum , & non fubalternatim pofia
torwn diueffe fpecies fùnt, & différentie:ut animai,&r dl
fcientiae(diuerfœ enimhorum diffèrentie) confiderandwm
fique fùb eodem fùnt nomine diuerfòrum generuw, &
nonfubaltcrnorum diuerfediffëreniiefint,ut acutumuoa
cis,&: magnitudink:différt enim uox à uoce eö quödacia
tafit:fimiliter & magnitudo à magnitudine: quâre aquia
uocum acutum;diuerforum enim generum,& non fubala
ternorundiuerfæ diffèrentiefiini. Rurfùmfi eoründem,
quefuntfùb eodem nomine, diuerfe diffèrentiefünt: ut
colork qui eft in corporibus, & immelodijs. Nam eiu;,
So!orinm£ qui eft ifi corporibus, congregatiuun , & áifgregatiuum
$i;? £; uifis:eius uerò qui in melodijs,nó caedem diffèrentie:que
ÄÈÉÉ· re aequiuocum color: nam eorundem, eedem différentie.
da procedunt Amplius,quoniam fpecies nullius eft différentia:iffia
Perdughcfpi cere oportet, fi eorum, quefùb eodem funtnomine, hoc
#;i. É quidemfpccies eft,illud autem diffèrentia:ut clarum,quod
ÂÃÄÈ in cgrpore quidem »fpecies colork , quodautem in uoce,
ficis. differentia. Differt enim uox àuoce, cò quòd clara fit.
**'.-*. .,'..
-* - D€ €0
 T O p I € O R v M, si.
De eo igitur quod multipliciter dicitur perhec, & htta
iwfinodi perfpiciendum. -

JDe Differentiarum ínuentione, Simia

iium confideratione,&utilitatibus
inftrumentorum. c A P. X I 1 I I.

Dj* autemin ipfis generibus adfè inuicëpera Piffersutiati

jiciendum: ut quo diffèrtiußitiaâfèrtitudine, & *°*
prudentiaà temperantia:hec enim omnia ex eodem geme
re fùnt,ex uirtute.Et exalio adaliud, ut in ijsque nö nia
mum differunt:ut in quo différtfènfùsàfciëtia: nam in ijs
que multum diffèrunt, manifé$efùnt omnino différétie.
Similitudiiiein autem confiderandum,in ijsquefùnt indi Similiuma<5•
uerfis generibus:utficut alterum ad alterum quidem, fideratio•
aliudadaliud ut ficutfcientia adfcibile,ficfenfùs adfen
fibile : & ut alterum in altero aliquo fic aliudin alio: ut
-qucmadmodum uifusiu oculo:mensin anima: & uttrane
quilitasin mari,ferenitas in aëre: utrüq; enim quies.M4e
ximè auteminijs, quemultâ dijìant exerceri oportet:fie
<!--enim iureliquis poterimus fimilia infpicere. Conß
$er3nt, autem & eâ, quefùb eodemfùnt genere, ßquid
ig* gmn^usii:ut hómiíí,& equo.& câii:namfiiie#
aliquidekid*, in eo funt fwilia. vtiHitates e6
vtile autemipfùm fiderationis
quidem quod quatupliciter dicitur, confidcraffe,ad íilue
£iditatem:maximè diem quisfciet quidponatür: manifi multiplicis.
ftofiéio quotupliciter &itur. Et ádfieri fecundumrent
£andem,& non adnomenfylogifines:fi enim immanißa
ftum fit quotuplicitcr dicitur, <0ntingitnon ad idem étiá
qui refpondct,& qui interrogat, £rre intelleétum:munia
fefto autem quotupliciter dicitur, &adquid£rens poa
nat,ridiculus uidebitur interrogans effe,(ìiion adhocjer
monem ficiat. Vtile ctiam , & utiiom fi grationé de
- • cipia
 332 ,L I B E R I. '
' agimur,fèddecipimuspotius:namfciente: quotuplici £
ú, dicitur,nonhüllucinabimurf dfcicmusfinomadidem
fèrmonem ficiat k , quiinterrogat , & ipfì interrogan*
íes poterinius apparénti ratiocinatione fillere, nifi k qui
reffondet, agnófcat quotupliciter dicitur. Hoc nomino
miìibusfemper poßibile,fed quando fierit eorum, que
multiplicitcrdicunlur, alia qüidem uera aliaautemfiif*
Eß äutem propriè non conueniens modus hic Dialeäi
câ: quare ömnino uitanda Diale£tici; huiufinogi ad nomé
diffiuio nifi quis aliternonpoßit de propofit9 differe
Vtilitates in ré Diffèreiitiùs autem inuenire utile, & adffllggifinos
uentionis di£
ferentiarum.
de eodém,ey diuerfo, & adcognofcédum quideft unum
quodque.Qgodauiemadßllogifinos de egem,& diuer
jbuiie, mäiffium: inüenientes enim différentiampro
pofitorüquaiiilibet,ofiendentes erimu%quoniínonidet,
Ad cognofcêdum autem quideft ununiquodq;, eò quòd
propriamfiibíìie cuiufq;ratioiiemijs,qu£ circa unum
vtilitates có
juodque fùnt, accommodatis diffèrentijs feparare fòle.
fideratióis fi #m.* similitudinis autem confideratio utilk eft adjdt*
milium. äiurationes,& ßlogifinoiexfùppofitione;e ! aßi
-
gnationem definitiónum.Adinduäiuasqui'**%j;
3quódcircàfingula in fimilibus induę; uniuerfale
Âïmùiììcere: iion enimficilreffiducereign£.
rantes fimilia. Adßllogifmos ex„appofitione , eò quòd
ÉÉÉÉÉjiqiieniìdnöámirtio fimilia*/? habét,fic
$.
«* in reliquk. Quare ad quodcumque eorum ficulæ
íniííeíimus diffitanâ: profitebifur quemadmodum
in hk fehabet,fic grät própofito habere.Id enim ofien*
dente;, & propqfium ex fùppofitione o$cndentes eriæ
mujìppóneries enim quo niodo in hkfe habet,fic &
in prôpôjio/ehabcredemoniirationemfáciemu$.
=*] Ad defi
 T O p I C O R V M. 333
Ad definitionum autem aßignationem, eò quòdpotentes
confbicere quid in unoquoque idem, non dubitabimus ad
quid oporteat genuA(cùm definiemu* propofitum) colloa
care: nam cömunium quod maximè in eo quòd quidpraea
dicatur, genu, erit. Similiter auté & in multum diftantte
bus utilisaddefinitiones fimilitudiniscófideratio:ut quöd
idem tranquillitasin mari,& ferenitas in aëre: utrunque
enim quies:& quoniam punétuminlinea,& unitasinnua
mero: utrunque enim principium: quare communein oa
mnibus genu; afiignâtes,4rbitrabiniur non extraneę defi
mire. Penè autem & definientesficfolentaßignare: nam
cr unitatem,principiunnumeri dicunt effe:& punétum,
principiumlinee.manife$tum igitur quoniam ad commua
ne utrorumque genus collocant. Inftrumenlaitaque per
quefiunt ßilogifini,hæc funt: loci autem, ad quos utilia
fùntpredita, üfünt qui dicendifùnt.
F I N I S.'* *
-;- … -
-
A N G E l1 P o l1T 1A N 1*
1 N 1 1 b. 1 1. T o P 1 c o R v M '.
A R G v M E N T v M. . . '• . *

N libro fecundo locitra&ätur abfoluti accidentis,fiuere

fellendum, fiue fit afferendum. Loci autem funt hiferè.
Non eft accidens interdum, quodut accidensenütiatur. Sub
itêum feorfum capitur ab accidenti,feorfum definitur.Trá£
fertur problemaaduniuerfalem propofitioné, quæritur quid
ipfiobiiciatur.Decernitur, quibüsappellationibus multitüdi
nemfequi,quibus inde recedere opórtet. Diftinguenda æqui
uocatio,fed & ambiguitas, obfcurisinfundenda lux:generis
injicienda contrariã, & gropofitigeneris fpecics utendum
-
* defi
 IL - I : B. ' E - R. " I I. *
334
definitione,confèquentia,tempore:reuocádó problema illuc
ubi argumentationes circunfiuant: uefìigìdaqucfequuntur.
Infpiciédum,quo affirmatio ac negatio differafit.Eriiëda ety
mölogia:penfandaquæ cui neceffârio, quæ fecus competunt.
Compleéïénda omnino multiuoca,contrariorum cönexio,&
oppofita quælibet,&conferta,&confertis obuia,&generatio
nes corruptionesj; confequentiae. ,&propofitionum præterea
Š æquefit,&appofitio;& quod
quátenus,&quaado,& ubi,
aliq , -
· · · ·z·¤: • • * .•*
•. ... *• . . .*.. • .* * ,• - •* - · | *.

* •

T o PIC O R v M
•

' T A R I s T o T E l 1 s * l 1- -
•-*,,.• .•• • , ,
3 b ER ** s E c vn- " *'"'*''
• * * * ** * • ' • , • • . • .;.. .,
- - - - - v's,
• • -. - - *. -*•- •:• ; .*,.. - - - - > ***.*** ***.- -.

**'* De Pröbfematis uniuerfàlibus,&fn

quibus prædicatis Ineffè, & Effe
conuertuntur. . c A P. I.

vN T autem problematum haec quidem

£jVtiiuerfalia, illa uerò Particularia:vniuer
fälia qüideih, ut omnis uoluptas bonum eft,
£f& milla uöluptas bonum: Partieularia uea ;
rò, ut aliqua uoluptas bonum, & aliqua uoluptas non
bonu*. Sunt autem ad utraque genera problematum
cqmitumia unucrfalia: cr coníìruéiiua, &* dc$ruétiuâ,
o$tendentes enim quod omni ineft, & quod alicui ineft
o$endentes erimus? fimiliter autem & ffquod nulliiuft
oßenderimus, & quod non omni ineft oíendentes cria
mus. Primùm ergo de uniuerfàlibus defiruétiuk diccn*
dum , eò quòd communia finthuiufmodi ad uniuerfali*,
&particularia: & quiamagk pofitiones affèraniin 3.
-
gw
■

T O P I C O R V M. 333 .
quod ineft, quám non diffutantes autem de$ruant. • •
Èft autem difficilümum conuerti ab accidente propriam
nominationem. Nam aliquo modo & non uniuerfaliter
infélis contingit accidëtibus, à definitione enim, & proa
prio, & gcncre neceffarium eft conuerti:utfiincft alicui,
animal greßibile bipes effè, conuertentem uerun crit dia
gere, quoniam illud animalgreßibile bipes eft. Similiter
autem agenere: nam fianimalineftalicui, animalefi.
Eodem autem modo & in proprio eft:fi enim alicui inef*
grammatices fùfceptiuumeffe,'grammatices fùfceptiuum
trit. * Nam nihilhorum cótingit fècundum quid ineffe,
Vel non effe:fedfimpliciter uelineffe,ucl nomineffe. Inaca,
fidentibüs autem mihil prohibet jecundum quidineffe, ut s.
albcdinem, ueliuffitiam. Quare non fùfficit o$tendere
quoniam ineft albedo, ucliuftitia, adoáéndendum quòd
albis, ucl iuftiis eft : nam habet dubitatiohem , quoniam. Platanusar•
V. i fècundú quid albus, ueliuftus eft: guapropter non hecef bor eftgenia
lis,& uolupta
ßrium cft in accidentibus conuerti. Deternunare autem ria, foliorum
tr. oportet &r peccata,que funt in problematibus: humfùht défifsima um
f, duo,uel in eo quodfijfum dicunt, uel in co quod tranfgre bra magng ca
diuntur pofitam locutionem. Falfùm etcnim dicentes;& pacitatis,quae
? üino radicib*
qui quodnó ineft,ineffe alicui dicunt,peccant:& qui exe. infufo nutri
iranek nominibu, res appellant(ut * platanum hominem) tur: hinc fi •
; fran/grediantur pofitain nominationem. '
loci Problematum quòd quicquam
quis hominé
quòd uino
infit,uel non infif. ' c A p. i 1. quoq; nutria
tur,Platanum
Vę autem locus cft infpicere,fi quidfecundum alia {lOCCt » UOCa

quem alium modum ineft:ut accidens aßignauit.Peca bulo, utiquit

Ariftoteles,
ätur autem maximè id circa genera: ut fi quis albo dicat abutetur.
accidere colorem effe:non cnim albo colorem effe accidit; Primus locus
ßdgenua eius color eft. Contingjtautcm & fécundiinoe dcclaratio.
- hiiiu4
336 IL I B E R I f.
minationem determinare cum qui ponit: ut quodaccidit
iuílitie uirtutem effe. Saepe autem & cùm nôáeterminet,
manife$tum quödgenus ut accidës aßignauit:ut fiquk al
bedinem colorari dixerit,uel ambulationem moueri.à nul
lo enim genere denominatiue praedicatio de fpecie dicia
tur:fed omnia uniuocè genera de fpeciebus predicantur:
nam & momen, & rationem generumfùfcipiuntfpecies:
qui igitur coloratum dixit album, neq; genus aßignauit,
quoniam denominatiuè dixit: neque ut proprium, uel ut ;
definitionem: nam definitio, & propriumnullialjinefl:
fùnt autem colorata &pleraque 4liorum, ut lignum, lae
pk, homo,equus. Manife$umigitur quoniam ut accidens
II 4ßignauit. "Alius locus eft infpicere ea, quibu4 ineffe.
aut omnibus, aut nulli diétum eft: & confiderarefécuna
dumfpecies, & non in infinitis. Namtranfitumagis, &*
inpaucioribus confideratio: oportet autem confiderare,
& incipere àprimis, deinde confequenter ufquc adindi
uidua: üt fi oppofitorum eandem djeiplinam quk dixe
rit effe, perfficicndumfieorum quefùnt ad aliquid, &r
contrariorum, & quæ fecundum priuationem & habi
tum, & quæ fecundum contradiétionem dicuntur eadem
fit difciplina: &fiinhk nondummanife$tum eft, rurfùm ;
ea diuidendum ufque ad indiuidua: ut fiiufii, uel iniu$i: ;
uel dupli,uel dimidij:uel cæcitatk,uel uifus:uel effe, uelnô
effe. Nam fi in aliquo o$cndatur quòd non eadem, in
* * terimentes erimus problema: fimiliter autem & fi nulli
* ineft : iße autem locus conuertitur ad con$truendum &r
de$truendum. si enim in omnibus uideatur cùm diuifio*
mem proférimus, uel in pluribus, po$tulandum eft autem
uniuerfalitcrponere, aut inftantiam ferre in aliquo nö fic
effe:namfincutrum horum ficiat,abfùrdus apparebit,qui Y
;
* * • 10r;
 | T; O p I C O R V M. 337

nonponet. Alius eft,definitiones ficere accidentis,& eius i 11

cui accidit, aut utriufq; de utroq;,aut alterius:deinde con
| fiderare fi quid nomiicrum ináefinitionibus perinde ac
uerum fùmptum fit. Vtfi eft deum iniußitiamficere,quid
iiuíìitiamficere. fi enim nocere fponte,manifefium,quoa
iam non eft deum iniuíìitiam ficere, non enim contingit
| uocere deum: &r fiinuidus fit ftudiofiw,quk inuidus,&
| que inuidia. Namfiinuidia eft triftitiâ in âpparenti proa
fperitate alicuius proborü, manife$umeft quòdftudiofùs
non eft inuidus,prauus enim effet:& fiindignans inuiduae,
qukuterq;eorum fic enim manife$umerit utrumuerunt,
anfilfum fit, quoddiâumeft:utfiinuidiw quidcmfit, qui
; \ triftaturin bonorum profperitatibus:indignans autem,qui
| inmalorum profperitatibus trijlatur : maniféâum quòd
non erit inuidus indignans. Sumere autem & proijs, que
V, | /îcre
in definitionibus funt, nominibus definitiones,&r non dea
donec ad motum deuentum fit: namfepe cùm tota
quidem definitio aßignata fit, non manife$tum eft quod
] queritur:pro aliquo autem eorü, que indefinitionejùnt,
f iiominum, definitione diäa,manife$tum fit. Amplius, 1 1 1 1
LI problema propofitionemfibi ficientem, inflare. Nam
iftantia erit argumentum ad pofitionem. Eftautem lo*
ciis hic penéidem ei, quo confiderare quibus ineffe, uel
omnibus, uel nulli diâum eft:differt autem modo. Ama v
plius, determinare quae oportet dicere utplures: & quæ
mon. Vtile enum & ad con$truendum, & ad de$truen=
dum: ut quod nominationibus quidem res nuncupandum
ut plures: que autem fùnt , talia'ne , an non talia, non
amplus attendendum ad plures: ut, Salubre quidem di
cendum effèétiuum fanitatis, ceu plures dicunt. Vtrum
autem propofitum effèótiuum fit fanitatk, an non: non
5) ampliu$
 338 L I B E R . I . I.

v 1 amplius ut plures dicendum,fed ut medicu*. * Amplius,f!

multipliciter dicatur,pofitum autem fit quoniam ineft,aut
quoniam non ineft:alterum monfirare eorum que multi
fliciter dicuntur,finon ulraquc cötingat.vtendum autem
in ijs que latent:namfinonlateat multipliciter diâum,ina
flabit quoniam non monfiratum eft id quodipfe dubitabat,
fed alterunt.Hic autem locus conuertitur & ad confiruen
aum,& ad de$truendum:nam Con$truere uolentes o$tena
demu, quoniam alterum ineft,finonambo poterimus.Dea
fruentes autem, quoniam nomineft alterum o£endemus,
fiambo non poterimus.veruntamen dcfiruentiquidem nie
hil oportet ex conceßione difputare,neque fi omni,neq; fi *
nulli diâum fit ineffè: nam fo$cnderimus, quonim fiom
ineft quodcunq;udfit, interimentes erimus omni ineffe:fia
militer autem & fiuni o$cndcrimus ineffe, interimemus
nulliineffe. Conßruenlibus autem præcónfitendum, quod
cuiuk ineff, omniineffe, fuerifimile fit po$tulatum. Non
fufficit enim ad ofiendendum quòd omni ineft, in uno dia
futaffe;utfi hominis anima immortalk eft, propter boc.
animiâ omnis immortalis:quare praeconfitendum, quòd fi
quæcunq; anima immortalis,omnktmmortalk:hoc autem
non femperficiendum,fed quando non ficilè poffumus
communem, in omnibus unam rationem dicere : quemada
modumgeometer,quödtriangulus duobus reáisaequosba
v 1 1 bettres angulos.Si autem non lateat quodmultipliciter di
citur:diuifùm quotuplicitcr dicitur & interimendü,et cöa
fruendü.Vt fî decens eft utile,aut honefti,tentandum ama
bo confirucre,uel interimere de propofito:ut quodhone
ftä,& quoduiile,uel quodneq;honefiùneq; iiiile.Si auté
non contingat utraq;,alterum óííendendum;ìnnotato quòd
boc quidcm tfi, illiid autem non:eadcm autem ratio,etiam
fi plu
 T O p I C O R V M. 339

fplura fint,in que diuiditur. Rurfùmquecunq; nonf. v 1 1 i

cundùm æquiuocationem dicuntur multipliciter, fedalio
modo. Vt difciplina wnaplurium, aut ut fink, aut ut eius
quod ad finem: ut medicina eius quod fìnitatemficit, ut
quod cibat:aut ut amborumfinium uelut contrariorum
tadem difciplina(nihil enim magk fink alterum altero)
aut ut eius quodperfe eft, & eius quod per accidens: vt
perfe quidem quòd triangulus duobu, reéik æquales ha
kt tres angulos : per accidens autem, quòd æquilaterus:
quoniam enim accidit triangulo, equilaterum triangulu*
iffe, per hoc cognofcimus quòd duobus reák æquales ha
bet. Siergo nullo modo contingit eadem effè pluriumdia
ßiplinam, manife$tum quoniam omnino non contingit ef.
ß: autfi aliquo modo contingit,manifé$um quod contina
git. Diuidere autem quotupliciterutile: utfi uoluerimus
con$truere, taliapraeftatuendafunt quecunq; contingunt, ;
grdiuidendumin ea tantum, quecumq; utiliùfùnt adcone
fruendum.f autem de$ruere, quecunq; non contingunt,
reliqua uerò omittenda. Idautem fáciendumin ijs cùm la
fuerit quotupliciter dicuntur: & effe hoc quidem huius
aut non effe,exeifdemlocis ad$ruendum: ut difciplinam,
huius quidem aüt ut finis, aut ut eorum que fùnt adfia
mem, aut ut eorum que fùnt fecundùm accidens, uel rura
fmnon effe aliquid fecundùm aliquem diétorum modoa
rum:eadem autemratio,& in deflerio,& quæcunq;alia
dicuntur plurium. Eß enim defiderium huius aut utfink,
utfanitatis: aut ut eorum quæ fùnt ad finem, ut medicine
tonficiende:aut ut eorum quefùnt fecundùm accidens, ut
iüino amicum dulce,non quiáuinum, fed quia dulce efi:
nam perfe dulce defiderat, uinum autem per accidens:fi
tnim auíerum, fit, non ampliu, defiderat: per accidcns …
- % & ergo
 34o IL I B E R I I.
ergo defiderabat.vtilk autem locus hic & inijt,quefùnt
1 x ad aliquid, penè enim talia ea, que ad aliquidfunt. Ama
plius, transférre ad euidentius nomen. Vt pro exaâoin
opinione clarum, & procuriofitate cupiditas fùperfluae
rum rerum: euidentiori enim fáéto quod diéìum eft, bea ;
ne argumentabilis eftpofitio. Eft auté hic locus ad uiruna ;
que communis: ad con$tituendum, & ad defiruendum,
x Äd o$tendendum autem contraria circa idem ineffe, cona
fiderandum in genere. Vt fiuolumus o$tendere quöd eft ;
circafenfum reâitudo, & peccatum;fèntire quidem iudia ,
care eft,iudicare autem eft reété, & non reótè, & circ4 ;
fenfùmerit reêtitudo, & peccatum:nunc ergo exgenere ,
circa fpeciem demon$tratiofit:nam iudicare eft genus/ena ,
xi tire: quinamquefentit, aliquomodo udicat. Rurfüm,ex ;
fpeciegeneri:quecunq; enim fpeciei infùnt,gr generi. Vt ,
fi difciplina praua eft,& ftudiofa,& difpofitiopraua,& ,
ftudiofà:namdiffofiiio,difciplinae genus.Primus autem loa,
cusfijfiw eft ad conftruendum/ecundus autcm uerus: non,
enim neceffàriâ quecunq;gencri infùnt, & fpcciei ineffc:,
nam animal eft uolatile, & quadrupes: homo autem non.,
uecunq; uerò fpecieiinfunt,neceffàriò &generi:fi enim,
£.ftudiofù£,& animalftudiofùm eft. Adde{lruendum,
autem & primu, quidem uerus, fecundus autem fâlfw:,
quecunq; enim generi non infùnt,neq; fpecici:quecunque,
uerò fpeciei non infùnt, non neceffe eft generinon ineffe.,
xii Qgoniam autem neceffàrium de quibus genus praedica- ,
tur,& fpecierum aliquampredicari:& quecunq; habcnt ,
genu$, ucl denominatué dicuntur âgenere, & ffccierum ,
aliquam habere neceffe eft, uel denominatiuè ab aliqu4,
fpecierum dici. Vtfi de aliquo difciplina predicatur : & ,
grammatica, uel mufica, uel aliqua difciplinarum aliaa,
* rum
 T O P I C O R V M. 341
rum predicabitur: &faliquk habetdifciplinam,uelde
nominatiuè à difciplinadicitür, & grammaticamhabebit,
aut muficam, aut aliquam aliarumdifciplinarum, uel dea
hominatiuè ab aliqua earum dicetur,utgrammaticus, uel
mufcus:fi igitur aliquiddiélum àgenere quoquomodo,
ut animam moueri, confiderandum eft fi fecundùm ali
quam fpecierum motus contingit animam moueri: ut aua
geri,uel minui,uel corrumpi,uel generari,aut quæcumque
alie motus fpecies fùnt:mam fi fécundùm nullam, manifèa
fium eft quöd non mouetur, Hic autem locus communk
\ ad utrumq; , & ad confiruendum, & ad deßruendum:fi
, | enim fecundùm aliquam fpeciem mouetur, perfpicuum
tfi quoniam mouetur:& fi fecundùm nullam ffecierum
mouetur,manififium quòdnonmouetur. Cùmautem fia x 1 1 1
1 cultas non aßit argumentationk ad pofitionem, intendena
: I dum ex definitionibus aut quefùntpropofiterei,uelque
AI uideantur, & fi non ab unâ,etiam à pluribus.Facile enim
r 1 definientibus argwnentarierit:nam ad definitiones, ficilis
ô] argumentatio. Confiderandum autem in propofiio,quos x 1 111
;| niam exi$tente neceffè eft pofitumeffe,aut quid eft ex ne=
<| ceßitate,fipropofiúeft, confiruere quidem uolenti, quo ,
A exi$tente propofitumerit exneceßitate:namfiillud o$ten
,j datur effe, & propofitum oßenfùm erit: deßruere aua
| tem uolenti, quidejtf propofitum eft: nam fi oftcndea
!| rimus confeqüens propofium,non effe: interimentes eria
mu, propofitum. Amplius;ad tempùsinfficiendumfalie xv
cubi diffonat, vt fquodnutritur, dixerit quis exnecef
fitate augeri:nutriuntur enimfèmper animalia, augentur
autem nö femper, similiter autem & fi fcire dixerit quk
.
•
remunifci:hoc enim praeterititêporis eft, illudautem praea
fentis, & fùturifcire enim dicimur praefèntia, & fiuura,
5y 3 £t
 34v IL I B £ R . I. I,

vt quoniam erit Solk defeétus, reminifci autem non con- *;

xvi tingit aliud quàm preterium. Ampliusfophifiicus mo- ,
dus ducere ad id, ad quod plurimam habemu$ argumena ,
4orum ficultatem. Hoc autem erit quandoque quidem ;
neceffàrium, quandoque autem apparens neceffàrium, ,
quandoque autemneque apparent, neq; neceffarium:ne ;
ceffàrium quidem, quando negante e6 qui refpondet alia ,
qüid utiliumadpofitionem, ad illud rationes ficit:contine ,
git autem id talium effe ad que copiofàm argumentorum
ficultatem habemu«, fimiliterautem & quando induéiio- „
nem ad aliquid per pofitumficiens, interimere conatur: ,
hoc enim interempto,& propofitum interimitur. App4e
rens autem ncceffàrium eft, quando uidetur quidem utile,
& accommodum pofitioni: non eft autem ádidad quod
fiunt diffutationes, fiue negante eo qui difputationemfie ;
finet,fiue ab induâione probabili,perpofiionem adidcm ,
fiâaminterimere conetur idipfùm: reliquumuerò quan- .
donec ncceffàrium gft, nec apparens adidad quod fiunt ,
i , diffutationes, & fine caufâ accidit redarguere refbon- Σ
dentem. Oportet autem deuitare pofiremum diéiorum ,;
, modum: omnino enim femotus , & extraneus uidetur :
effe à dialeéiica. Quare oportet. &r refpondentem non
grauiter ferre,fed ponendo que nö utilia fùnt adpofitioa
nem fignificare quecunque non uidentur, ponit tamen:
nam magk perplexos effè ut plurimum contingit eos, qui ;
interrogant, quando omnia huiufinodi ab eis pofita £t
*V** rint,fi non concludunt. Amplius, omnis qui dixit unum
quoduis, quodam modo multa dixit: eo quödpluraunia ,
cuique exneceßitate confequentiafùnt (ut qui homincm
dixit effe, & quòd animal eft dixit, & quòd animatum,
ev quòdbipes, quodj; mentk cr difciplinae fifceptuum)
- quarc
 “r”: G p t- C o R v M. 343
quare quouk uno conféquentium interempto, interimia
tur & quod in principio eft:cauere autem oportet in hua
iufinodi, difficiliork affùmptionem ficcre. Nam quan- xv 1 1 1
doque ficile eft confèquens interimere, quandoq;idipfùm
propofitum. Quibufcunq; autem neceffe eft alterumtan
iimineffe,uel non ineffe,utbomini ægritudinem,uelfania
tatem: fadaltcrumficile poterimum diffutare quodineft,
ucl non ineft,& ad reliquum ficilè poterimus." Hoc au- x 1 x
tem conuertitur ad atrunque,o£tendentes enim quod ineft
alterum,quod non ineft reliquum o§endentes erimus: f «
autem quod nomineft,ofiendamus, reliquum ineffè o$ena
dentes erimu$; manife$tumigitur quödad utrumque utilis
bic locus eft. Amplius argumentari:transferendo nomen
in orationcm; cùm longe magk confèntaneumuifùm fie
rittranffùmere quìn ut ponitur nomen.Vt magnanimum
non fòrtem, ut ponitur,fed magnum aniniumhabentem:
quemadmodumfidentem,bona fpcrantem,Similitcr autem
& ingeniofüm, cuiü, fierit geniusffiidiofii;.quemadmoa
dum Xenocrates inquit, ingeniofwm eum effe,qui animam
fortitus eft ftudiofam:ipfàm enim unicuique effe genium.
Quoniam autem rcrwm alie quidem funt, ex neceßitate, xx
alie autem ut in pluribu*,alieuerâ utrumlibet,fi quod ex
neceßitate efi, ut in pluribus ponatur, aut quod ut in plue
ribus, ex neceßitate:aut ipfùm,aut contrarium ei quod eft
$ut in pluribu$,femperdat locum argumentationis. Nam
fiquod ex neceßitate cff, utin pluribus ponatur: manifi.
quoniam iioii%innidicit ineffè, cùm infit omni:quare
peccauit:fiue,quod ut in pluribus dicitur,ex neceßitate dia
zit.omni dixiincffè, cùm non infit omni: fimuliter autem
& fi contrariwm ei quodinpluribu* *fi,exncccfiitate dia
zit : femper euii* in ß4u£ioribu% dicitur contrariwm ei,
- 2) 4- quod
 3 46 L • -I • B - E R • I I.

fint innobk,impoßibile eft immobiles effe.nam nioti* no- !

&is,neceffarium eft & que in nobis fùnt omnia,fimulmoa ;
ueri.manife$um autem quoniam & fenfibiles, fi in nobis ;
fùnt:nam perfenfùm qui circa uifùm eft, eamque in unoa
xxv quoq;eftfirmam cognofcimus. | Rurfum, fipofitum eft
accidens, cui eft aliquid contrarium: confiderandumf &r
contrarij fùfceptiuum, quod & accidenti$ eft. Nam idem
conirariorum fùfceptiuum:, ut fi odium hærere irae quis
dixerit, erit odium in firoris fpecie, illic enim ira:inffia
cicndum igitur fiev contrarium iii firork fpecie, an in
concupifcentia:namfinonfèdin concupifèibiliefi,noncoa
baergt odium ire. Sintilitcr autem & fî concupifcibile,
ignorare dixerit: nam erit & difcipline fùfceptiuum,fi-
quidem & ignorantiae: quedquidem non μidetur,concua
pifcibile fùfceptiuum.effe difciplinae. Defiruenti ergo
quemadmodum diéium eft utendum: aftrüenti uerò quod
inef quidem accidens non utilis locus,quodautem contin
git,incffc utilis. O$cidentes enim quódnon fùfceptiuum ;
eft conirarij, ofiendentes;erimus quòd neque ineft.acci
dens, neque contingitineffe:fi autem ofìerìerinus quöd
ineftconirarium,autquôd fùfceptiuum eft contrarijjion
dw* oftcndentes crinius quod& accidens ineft,fèd quöd
ixxva còntingit ineffe infantum folum oftenfw erit. Qgoa
niam autem oppofitiones fùnt quatuor,confideranduw ex
contradiéiionibu$, econuerfo ex confequentia, & interia ■?
* * * 1 X *. meiui,& confiruenti. Suwere autem ejicxinduâione:ut
fihomo,animal:non animal,nom homo:fimilitcr autcm &
in alijs.Hic enim econuerߣonfequentia:namhomincm,
animalfequitur:nonbomunem autem, nonanimal, nequ4e
quam:fedeconuerfo,non animal,nö homo.In omnibu3 igi*
iur tale eftcxifiimandú.utfibonii fùaue:& nonfuaue,non
-
-
bonwm.
 T O P I C O R V M. 347
bonuM. fi autem non hoc,necillud fimiliter autem & fi
non fuaue, non bonum:bonum fùaue. Manifeßum igitur
quòd utrunq; conuertitur:quefecundum contradiäioncm
£ff confequentia econuerfófiäa. In contrarijs autë con- xxvii
jierandümfi contrarium, contrariumfequatur, an con
trafeipfâ confèquentia, an econuerfo, & interimenti, &r
confìruenti. Sumere auté & talia eft ex induétione quan
tumutile eft, contra ipfùm confèquétia eft,ut in fórtitudia
ne, & timiditate: namillam quidemfequitur uirtusyhanc
autem uitiwn:& illam quidemfequitur eligendum, hanc
autem figiendum: igitur contra feipfà & horum comfea
quentia:contrariü enim eligendum figiendo:fimiliter aua
tem & in alijs:econuerfo autem confèquentia, ut bonam
quidem habitudinemfanita,fequitur, malamautem habia
tudinem egritudo nequaquam, fed aegritudinem mala hæa
{;itudo: manife$um igitur quoniam cconuerfò in hk corta
/équentiafit. Rarò autem econuerfò accidit in contrarijs,
feáin pluribus in feipfâ confequentiafî ergo neque cötra
feipfâ contrariumfequiturcontrarium, neque econuerfò,
manife$tum quoniam neq;eorum que diâafùnt, alterum
fequitur alterum:fi autem in contrarijs, & in ijs que die
á fünt neceffè alterum fequialterum. similiter autcm xxvi 11
contrarijs, & in priuationibu4, & habitibus refbicien
dum.Verumtamen non eft inpriuationibus econuerfo:fcd
contra feipfâ confèquentiam neceffàrium eft femperfieri:
utluti uifiimfequifènfùm, cæcitátem autem infenfibilit*
tem: opponitur enim fenfùs infenfibilitati, ut habitus cr
priuatio:nam illudhorum quidem habitus,hoc autem pria. . .
uatio eft. Similiter autem habitui& priuationi , & in ijs
que fùnt ad aliquid, utendum: contrafeipfâ enim, & ho^
rwm confequentia,utfitriplum multiplum,& fuit,
fubmu
 348 L I B E R I I.

fübmultiplum dicitur: dicitur enim triplum quidem ad

fùbtriplum, multiplumautem ad fùbmultiplum. Rurfus.
fißientia opinio, & fcibile optnabile: & fiuifisfènfùs,
... & uifibilefenfibile. inflantia, quòd non neceffe eft in ijs, :
que fùnt ad aliquid confequentiamfieri, quemadmodum i
diétum eft: namfenfibilejcibile eft,fènfù autem non eft ;
fcientia.Non tamen uerainftantia uidetureffè: multi enim ,
non dicunt fenfibilium effe fcientiam. Infùper autem ad .
contrariumnomminus utile quod diâum eft : ut quödfen- ;
xxix fibile non eft fcibile, neque enim fènfùs fcientiâ. Rårfùs ,
inconiugatis,& in cafibüs:& interiméti, &r con$ruenti. :
Dicuntur autem coniugata huiufinodi, ut iuftú, & iufius ;
iu$iiie:& fòrtia, &r fórtis fórtitudini.Simuliter autem eft ;
feéiiua, & conferuatiua, coniugata illicuiusfüht effèéti= i
ua, &r conferuatiua, ut fànatiuafànitatis, habituatiaaba
bitudinis: eodem autemmodo & in alijs:coniugata igittir ,
talia folent dici.Cafùs autem,ut iu£e,&fórtiter, & fàn*= ;
tiuè, habituatiuè:& quæcunq; eodem modo dicuntur. vi- ;
dentur autem & quefùntfecundum cafùs,coniugata effe, ,
:utiuê iußitie, & fòrtiterfòrtitudini, Coniugata autem ?
dicunturfècundum eandem cöiugationem omnia, ut iu$ti- .

: : : tia,iufiuì, iuífum;iuè: mamifíum igitur quoniam uno

quouis ofienfo eorumqueßcundum eandem coniugatio- ,
iiem dicuntur, ut bonó, utiludibili: & reliqua omnia ,
ofienfafùnt:utfi iuíìitu eftlaudabilium,& iuíí,iufius, ,
•iuffumlaudabilium: dicetur auté iußè & laudabiliterfè- *;
cundum eundem cafum(nam álaudabili) quemadmodum
xxx iufté á iuíìitia. Confiderandum autem non folumineo ;
' quod diäum eft,fed & in contrario conlrarium, vt
-quòd bonum non ex neceßitate fùaue, neque enim malwm
triííe:autfi hoc,& illud:& fiiufiitiafcicntia, & iniuííi- *;
- tt4
-
 T O P I C O R V M. 342

tia ignorantia: &fi quodiu£e eft,fcienter & experien

ter eft, quodiniuílè cft,ignoranter &inexperienter efl:
fiautem haec non,nec illa, uelutin hoc quod nunc diéium:
nam magis utique apparebit quòd iniufie experienter,
quàm inexperienter. Hic autem locus diétus eft prius in
£ontrariorum confequcntijs, nihil enim aliud nunc oficne
dimus > quám contrarium fequi contrarium. Amplius in xxxr
generationibus, & corruptionibus,& effeéiiuk, & cora
ruptiuis: & interimenti & aßruenti. Quorum enim gea
nerationes bonae fùnt, & ipfâ bona funt: & fi ipfa bona
fùnt, & generationes bone: fi autem generationesmale,
& ipfa mala.In corruptionibus autemecontrario:namfi
corruptiones bone, ipfà mala:fiautem corruptiones ma
le,ipfafùntbona. Eademratio & in effeétiuis, & corrua
ptiuk:quorum enim effeéiiuabona, & ipfa bona:quorum
vcrù corruptiuabona,ipfà mala.
– Ex Similibus, Appofitione, Magis,
Minus,Simpliciter,& Secundüm
quid,loci. - C. A P. I I I I.

RÅ. infimilibusfifimiliter fé habent. Vtfidjci- xxxii

plina una plurium,& opinio:& fiuifùm habere eft
uidere: & auditum habcre eft audire:fimiliter autem &
in alijs, & inhk quefùnt, & in ijsque uidentur, Vtilk
autem hic locus adutrùmque: namifiimaliquo fimiliumfic
fé habet, & in alijsfimilibu»:fiautem in aliquo non, ncc
inalijs fimilibus. ' Confiderandum autem & in uno , & xxxii*
impluribus fifimiliterfehabet. Aliquoties enim diffonat: : •
utfifcire eft cogitare, &r multa fcire eft multa cogitare:
hoc autem non uerum,contingit enim plurafcire, cogita•
re autem non fiautemnö hoc, nec illud quodin uno,quod
fcire eft cogitare. Ampliùs,exmagis & minu$. Sunt au- xxxi 1 1 *
- fcm*
 33o L I B. E R I I.

tem eius quodeft magk loci quatuor. vnu, quidemf ma—

gkfequitur magk: ut fuolupta* bonum, & magk uolu=
ptât,magk bonum:& finiuriamficere,malum, & magís
iniuriam ficere, magk malum, vtilk autem ad ulrumque
hic locus: nam fifequatur adfùbieéìiincrementum, acci
dentis incrementum, quemadmodum diétum eft, maniféa
- - ftum quod accidit:fiaulem nonfequatur, non accidit:hoc
xxxv autemi induétione fùnendum. Alius, uno de duobus di
&fo,f cui magis uidetur ineffè non ineft, nec cuiminus:&r -
xxxv 1 ßcuimnus uidetur ineffe ineft, & cuimagk. Rurfùm,
duobus de uno diétk: fi quodmagk uidetur alij ineffe non
ineft, neque quod minu£: aut fi quod minus uidetur ineffè
xxxvi 1 ineft,& quod magk. Ampliu,duobu, de duobus diáis,
fi quodalierimagis uidetur ineffè non ineft, nec reliquum
reliquo: aut fi quod minus uidetur alteriineffe ineft, &
reliquumreliqüo. Amplius,exeo quodfimiliter ineft,ue!
uidetur ineffe,tripliciter: quemadmodum in eo quod ma
xxxv 1 1 1 gk:ut in po$terioribu$ tribus diéii$ lock dicebatur, siue
enim uniim quoddam duobus fimiliter ineft, aut uidetur
ineffe, falteri non infit, nec alteri: fiautem alteri ineft,
& reliquo. Siue duo eidemfimiliter, falterum non infir,
nec reliquum: fiautem alteru^,& reliquum.Eodem au
tem modo & fi duobus duo fimiliter injùnt. nam fialte
rum alterinonineft, nec reliquum reliquo: fiautem inef}
alterum alteri, &reliquum reliquo:ex eo igiturquod eß
· · · · magk, & minus: & quodeft fimiliter, tot modi£contin
xxxix git argumentari. Amplius autem ex appofitione, fi al
terum ad alterum appofitum ficiat bonùm, uel album,
cùmnonfùerit prius album, uel bonum, quod appofitum
eft, erit album, uel bonum, quale re uerâ & toììmificit.
** i. Ampliu autemf idad qüodeft appoflium aliquid fi
:* cit.
.
 T O P I C O R V M. 33r

cit magk tale, quale erat,& ipfùm erit eiufinodifimiliter

autem & in alijs. Viilk autem non in omnibus htc locus,
| fed in quibu$ ipfius magk crementum acciditfieri.Ifte ue=
| rólocus non conuertitur ad defiruendum:nam finonficit
| quod appofitum eft, bonum:nondum manifefium, fiipfùm
| iom bonum. Nam bonum malo appofitum, non ex necef
fiate bonwn totum ficit,nec album nigro, nec dulce ama
ro. Rurfùm,fi quid magk & minu* dicitur,&fimplici- xl 1
fcrineft.Quod enim bonum uel albumnon eft,nequeina*
gk & minus bonum uel album dicetur: nam malum de
nullo magk, uel minus bonum,fedmagkmalumuel minus
dicetur. ' Non conuertitur autem hic locus ad deßruen
dum:multa enim eorum quæ non dicuntur magk, fimplia
dter infùnt: nam homo non dicitur magk & minus,fed
non propter hoc non eft homo. Eodem autem modo x L 11
confidcrandura & in ijs quæ fecundum quid, &r quando,
& ubi. Nam fi fecundùm quid contingit, & fimpliciter
contingit: fimuliter autem & quando, & ubi: nam quod
fimpliciter, eft impoßibile,neq;fecundum quid,neque fe
cundum ubi, neque fecundum quando contingit. Inftantia:
quoniam fecundum quid quidemfuntnaturaftudiofi(utlia
'| berales, uel cafti) fimpliciter autem nonfùnt naturaJtua
' / diofi, nam nullus natura prudens. Similiter autem &
quando contingit corruptibilium aliquid mori corrumpi,
jmpliciter autem non contingit non corrumpi.Eodem au»
tem modo & ubi expedit quidétaliobferuantia uitus uti,
utin morbofis lock.fimpliciter autem non expedit.Adhuc
autem alicubi quidem unum tantum poßibile eft effe,fima
pliciter autem hon poßibile unum tantum effe.Eodem au
tëmodo & alicubibonum eft quidé patrëfàcrificare,ut in
Tribalis:fimplicitcr autcmnom bonum. An in hoc quidem
| i10r]
 332 l 1 B E R I I.
non ubifignificat,fed quibufdam?nihil enim refert ubicuna ,
que fint: ubique enini erit?k bonum in Tribali$. Rurfùs
guidem expedit medicari, ut quando egrotat: fimpliciter :
autem non.An neque hoc quando fignificat,fed in eo quod
afficitur aliquo modo? nihil enim refert quandocunque,
Dilutio. dummodo fic affèétus fit. Simpliciter autem eft, quod
mullo addito dicis quod bonum eft,aut contrarium:ut p4a
... trem facrificare non dicis bonum effe, fed quibufdam bo- í
numeffe:non ergo fimpliciter bonum;fed Deos honorare
bonum dicisnihiladdens:fimpliciter enim bonum eft:qua- .
re quod nullo addito uidetur effe hone$um, uel turpe,ucl
aliquidtalium,fimpliciter dicetur.
F I N I s.

AN GE L I P OLI TIA Nt
1 N 1 I I. L 1 B R v M r o p 1 c. .
' A R G V M E N T V M.
m.

r*Ertius comparationum locoshabetaccidentibus adfcri 5

. ptos, confideransutrum diuturnius,ftabilius,optabilius,
otioribus,uelfeipfo, uel exaccidenti. Praeterea utfum fim
liciter optabilius, & fuapte natura: utrum praeftantioris na
turae uel bonum, uel proprium: utrum honoratius,ac prius:
utrum fini propinquiùs,utrü ad finem præftantiorem, utrum
pofsibile. Finium proportionem Š &àquibus præftan
;
tur fines:utrum pulchrius,honeftius,Iaudabiliüs. Præftabilio- s
ris origo, ubi plurafunt bona, ubi uoluptas, ubi opportuni
tas,ubifrequentior tempeftiuitas:utrius corruptio peior, ge
neratio melior:utrumbonouicinius, aut fimilius, fed & nie
liori,utrum illuftrius,utrum magis proprium:utrum ingene
re meliore,utrum magisexabundatiti:ütrum rarius:utrùm fi
ne altero eligibilius:utrum negetur minus,utro amiffo,qui do
leat minus reprehendatur, utfüm fuauiftet:utrum aut bonú,
autnieliorem reddat cui ädfit: utro bonum praeftantius effi
ciatur.
 T O p I C O R V M. -353
ciatur.Hucloci etiam pleriqueabfoluti accidentis faciunt.tum
illi, quod ex duobus optabilius, tertio ipfüm quoque altero
optabilius:ut cuius cxcefius, exceffualterius, ut quod fe ipfo
potius optabile,ut quod cuiadiicitur optabilius fäcit, ut qüod
maiori additum: totum mox ipfum reddit optabilius,quàm
quod minori,ut quod fui merito non gloriae caufaoptabilius,
ut quod utroque,ut cui notiones competant omnes optabilis.
Qúodô; proptcr optabilia meliora fit. Cui nihil admixtum
quòd fügias.Sume tamen uniuerfales magis locos,quos & ad
particuläres transferre poßis, fiue determinatos,fiue determi
hationis expertes: quæ uariis defenduntur acrefelluntur mo
dis, & adufqueindiuidua perducuntur.

… T O P I C O R V M .
- - A R I S T O T E L I S
IL I B E R T E R2

' 'r I V S.

De meliorum,eligibiliorúmque proa
1olematum locis. • C A P. I.

£ T R v M autem eligibilius, aut melius

P/ii duorú,plurium'ue exhi5perfpiciendum.
tf.%. í Primùàutem determinetur quòd cófidca
|
%gi rationem ficimus non de plurimâ diftan
Σ] ìiù,&magniadinuicem differeiiliam
ΒΕΕΤius enim dubitat uirum felicitat, an diuiiie
expetibiliores)fedde ijs que propinquafunt,et de quibus
dubitamus utróoporteat opponere magk,co quòd nullam
uidemus alterius id alteruiii praecminentiam? Matifíium
igitur in hk quódoficifaunapr£emungiiia,u¢! pluribus,
ânâituentuíintelligêtia, quòd id eligibilius eft,quo4£9*
rii eft precmincns. Primùm igitur quod sunt;fpi- Primus locus
2® tW% W£»
 354, IL I B E R. * 1 I I.

i 1 lius'ue,eligibilius eo quod minu$ huiufinodi. Et quQdm4e i

gis eligit prudens, uel bonus uir,uel lex recta, uel ftudiofi ,
circa fingula dcleéii quatenu, tales funt, uel in unoquoque
genere periti,uel quæcunq; plures,uel omnes (ut immedia
cina uel ædificatoria, quæ plures medicorum uel omnes)
uel quecunq; omnino plures,uel omnes,uel omnia,ut bo
mum,omnia enim bonum appetunt.Oportet autem ducere
1 1 , adid quod fierit utile,quòd dicendum eft.Eft autem fim*
pliciter quidemmeliu,ac cligibilius, quod fecundum mce
liorem difciplinam: alicui autem, quod fecundum proa
1 1 1 1 priam. Deinde quod idipfùm quod eft,eo quod non.im ge
nere eft:utiu$iiiaiufio. Nam illa quidem in genere bomo,
hoc autem non, & illa idipfùm qüodeft, bonum eft, hoc
autem non.mam nihil dicituridipfùm quod genus eft,qu9d
mon eft in genere.Vt albusbomo non eft id quod color.fia
v militer autem & in alijs. Et quodpropterje eligendü.c2 ;
eligendo quod propter aliuá eligibilius, vt finum effe
quàm exercitari:illud cnim propterfe eligendum:hoc aua
v i tempropteraliud.Et quodperfe,eo quodper accidés. Vt ,
amicosiùfios effe, eo quod inimicos:illùdenim perfe eliè ;
gendam,hoc autcm pcFaccidens eligimus. Nam inimicos
iuftos effe fecundùm accidens eligimus, ut nihilnobi$ noa
ceant. Eft autem hoc idem ei£? ante hoc, différt autem ,
modo;nam amicos quidem iu$tos effè propterfe cligimus,
& finihil nobis debeat fóre,quamui$ apud Indosfint:inia
micos autem propter alterum,ut nihil nobk noceant. Et ,
v 1 1 quod caufâ boni per fe,eo quod per accidés caufà.Qgemte
admodum uirtus, fòrtuna: nam illa quidem perfe,hec au=
tem per accidens eft caufa bonoruni: &fi quid aliud hua
iufinodi. Simuliter autem & in contrario. Nam quod
ger ß eft caufàmali, figibiliu$ eft co quod per accidens,
{4£
 T O p I c O R v M. 335

wt uitium quàmfòrtuna: nam illud quidem perfè malum,

fòrtuna autem per accidens. Et quòd fimpliciter bonum, v 1 1,
eo quod alicut eligibilius. Vt faniifieri,quäm incidi. Nam x .
hoc quidem fimpliciter bonum:illud autem alicuiindigen
iium incifione.Et quod natura eft,eo quod non natura. vt , ,
iußitia, iu$to: illudenim natura, hoc autem acquifiìiuum.
Et quod meliori, & honorabiliori ineft, eligibilius: ut .
Deo,quäm homini: anime,quäm corpori.Et quodmelio- , ,
| ris propriü,melius quàm quodpciork.Vt quod Dci,quám
quod hominis:namfecundü cömunia utrifq;,nihil Ä.
ab inuicem, proprijs autem alterum alteri diffèrentijs fù
pereminet.Et quod in melioribu$,uel prioribus uel hono- & , ,
rabilioribus,eft meliu3.Vtfanitas rgbore,& pulchritudi- ., , ,
ne;nam illa quidem in humidis,& ficci$,&(ut fimpliciter
dicatur) ex quibus prius confiiiuium eft animal.hiec uerò
impo$erioribus:nam robur in meruis, & oßibus:pulchria ; .- :
tudo autem membrorum quedum commenfuratio uidetur
effe. Et finis ijs quefùnt adfinem eligibilior uidetur effe, &, , , ,
Et duorum, quod propinquius effini. Et omnino qüod,,,
ad uitae finem;expetibilius, quàm quod ad aliud aliquid ut ,,,,
quod adfelicitatem contendit, quàm quod ad prudentiam:
iam quod ad félicitatem contendit,eligibilius. Et poßibile , , , ,
impoj$ibili. Amplius , cùm duo fint effeâiua, cùiu finis ®£,
melior , & ipfùm melius. Cùm autem fit effectiuum, & Ζι,
finis: ex proportione, quando plurifuperat finis finem,
quàm ille proprium effectiuum. Vt felicitas plurifùperat
júnitatem, quàm fànitas fàlubre:quare effèâiuumjiiicis
tk, melius fànitate: num quantumjelicitas fùperat fanita
tem,tantum & effèctiuum felicitatis, falubrefuperät:fàni
tas autem fàlubre minus juperabat,quare plus fùperat ef.
fèâiuumjeliciatisJalubre:quämfanitas fàlubre: quapro*
- z 2 pter
 356 L I B E R s I I I.

pter effeâiuum félicitatis,melius fànitate: manifi£um igi

... , tur, quòd eligibilius effeéiiuum félicitatk, quàmfanitas: '.
xxnam idem plus fùperat. Amplius: melius eft quod proa f|
pterfe, & honorabilus,&laudabilius. Vt amicitia diuia
, , tjs,iufiitiafanitate, & robore: nam illa quidem propter
fe honorabilium, hec uerò non propter fe, fed propter
aliud:nullus enimhonoratdiuitias propter fe,fed propter
... aliud: amcitiam uerò proptcrfe, & finihilnobis debeat
aliudab ea effè. -

Alijpro eifdem problematis loci.

C A P V T I I. ••• ,

XX I A;£git duo aliqua fierint ualde fibimetipfè

a, & non poterimus praeeminentiam aliquam
confbicere alterius ad alterum: uidendum ex ijs quefea
quuntur. Nam cum confèquens eft maius bonum,hoc clia i.]
xxi 1 gibilius. Siautem fint cqnfequentia mala:cui confèquens ({)
minus malum,boc eligibilius.Nam cumutraq; fint eligena :i
, , , . . da,nihilprohibet molefium aliquidfequi:dupliciterautem '{|
„ ab eo quodfequitur confideraiio,nam & prius,& pofica $
. . . riu3fèquitur: ut addifcentem ignorare priu$, fcire autem ;
- po$teriu3:melius autem ut plurimum, quod po$teriu4, ß* •j

, , , quiturfùmendum igitur eorum que fequitur quodcunq; *;

xx 1 1 1 füerit utile, Amplius.plura bona paucioribus.uelfimplie M.
.,, citer, uel quando altera alteris infùnt ut pauciora in plu*
ribus. Infantia,fi alicubi alterii alterius gratia:nihil enim
eligibiliora utraq;quàm unum: utfanumfieri,&fanit4,
quàmfanitas,eò quòdfanumfieripropterfanitatcm eligi*
mus, Et non bona, bonis nihilprohibet eligibiliora effé
ut felicitatem: & aliud aliquid quodnon eft bonum,iufti*
xx 1 1 1 1 tia & fórtitudine. Et eadem cüm uoluptate magis, quàm
/ine uoluptate:& eadem cum indolentiâ,quàm cum iriíi
* - ti4,
 T O p I C O R V M. 3yj ^
tia. Et unumquodque in quo temporemagkualet, inhoc xxv
etiam eligibilius. Vt carentiatri$itie infeneétute magk, xxv 1
quàm in iuuentute:magk enim infeneéïute ualet. Secundii
hec autem,&prudêtiainfeneétute eligibilior:nemo enim
iuuenes eligit duces, eò quòd non conflat eos prudentes
tffe.Fortitudo autem econtrario:in iuuentute enim magk
neceffàriafecundùm fórtitudinem operatio:fimiliter aua
tem & in temperantia, magis enim iuuenes quàmfenes
concupifcentijs moleflantur. Et quodin omni tempore, xxv 1 1
uel in pluribus,utilius. Vt iu$itiâ, & temperantia fòrtia -

tudine: nam illefemper,hec autem aliquando utilk. Et xxv 1 11

quod cùm omnes haberemus, nihil altero indigeremus,
quàm quod cùm haberemus, indigeremus reliquo, vt in
iu$itiâ, & fòrtitudine:namfi omnes effentiufii,nihil utilis
firtitudo: fuerò omnes effent fórtes,utilkußitia. Ante xxix
plius,ex corruptionibus,& abieéiionibus, & generatioa
nibus,&rfùmptionibus,& contrarijs.Quorum enim cora
ruptionesmale,ipfà eligibiliora:fimiliter autem & in aba
ieäionibus, & in contrarijs: nam fi abieétio, uel contra•
rium fiigibilius eft,ipfùm eligibiliu,:ingenerationibus aua
tem, &fùmptionibus, econtrario. Qgorum enim fùmma
ptiones, & generationes eligibiliores, & ipfà quoq; elia
gibiliora. Alius auté locus eft,Qgodpropinquius bono, xxx
mclius,atq; cligibilius. Et quodfimuliùs eft bono:utiufia xxx 1
tia, iußo. Et quod meliori eorum eft fimilius, quemad* xxxi 1
modum Aiacem vlyffe dicunt aliqui meliorem effe , eò
quódfimilioreft Achilli. lnflantiabuius eft, quòdnon ue*
fum fit : nihil enim prohibet non qua ratione óptimus eft
Achilles, eadem fimiliorem effe Äiacem, cùm erit alter
quidem bonus, non fimiliter äutem. Confiderandamaue
iemf & um ridiculofioribus fit fimile: ut finia homini
2Z 3 quam
 338 1L I B E R I I I. -

- quàm equo,cùm nonfitfimilis: non enim eft finia melior, it

fimilior tamen eft homini. Rurfùm in duobus: fihoc quia *
dem meliori,illud auté peiori eft fimilius,erit melius quod á
meliori eftfimilius.Habet autem & hoc inflantiam: nihil i;
enim prohibet hoc quidem meliori parum fimile effe,illud :
autem peiori ualde:utfi Aiax quidemAchilli parum,Vlyfa ;
fès autem Nefiori ualde:ut fihoc quidem meliori in ptioa i
ribu,:illud autem peiori in melioribus: ut equus afino,&' , :
xxxy 1 1 finiahomuni. Et quodmaximè infigne, eo qüod minus te ;
xxx 1 1 1 1 le.Et quod difficiliu : magk enim amamu5cùm habcmu, *
xxxv quodnon eftficile adipifci. Et quod magk proprium, eo i
xxxv m quod communius. Et quod magk incommunius.namm4a ii
xxxv 1 1 gk eligidum quod nulla molefiiafequitur, quàm quodße vi
xxxv 1 1 1 quitur. Amplius,fi hoc illo melius & omnino optimìcoa ;
xxx 1 x fumque in hoc, melius eo quod in altero optimum, vtf í
meliór eft homo quàm equus, & optimus homo, optimo
equo melior.Etfi optimum optimo melius,& fimpliciter ,
hòc illo melius:utfit optimus homo, optimo equo melior, i;
x l & fimpliciter homo, fimpliciter equo mclior. Ampliu;, g
ea que uolumus amicos participare, eligibiliora, quàm g
x l 1 que non. Et que ad amicum ageremalumus, quàm que ,
ád qucmlibet,illa eligibiliora.vt iufiè agere,& beneficta
re,magis quàm uidcri:nam amicis beneficere uolumus ma ,
gk quàm uideri:quibu$libet autem econuerfo.Et quefùnt s;
, xl 1 1 ex circumflantia neceffàrijs meliora, aliquando aùtem & j
eligibiliora. Melius enim quàm uiuere,bene uiuere: bene ;
autem uiuere eft ex circumftantia:ipfùm autem uiuerence }
ceffârium.Aliquando autem meliora non etiam eligibilioa ,
ra:non enimfi meliora, neceffäriö quöd eligibiliora philo ,
fophari/iquidem melius quàm lucrari, fed non magis elia ,
gendumindigentineceffàrijs. Ex circuinflantia autem eft, ;
- quando
 T o p I c o R v M. $
s, am
quando exi$tentibus neceffàrij alia qued adijc iuntu r
bonorum. Ferè autem fórtaffè eligibilius quod neceffa
rium eft : melius autem quod ex circumflaniia. Et quod x 1 1 11
mom eft ab alio exquirere,quàm quodeft & ab alio.Qua- xl 1 1 1 1
kfùftinet iuíìitiaadfórtitüdinem. Et fi hoc quidem fine
illo eligendum, illudautemfinehoc nom. Vt poteßas fine
prudentia non eligenda, prudentiauerò fine poteftate elia
genda. Et duorum, fialterum negamus, ut reliquumuie xi.v
deatur nobis ineffe: illud eligibilius quod uolumus nobk
uideri ineffe. Vt laborem diligere nós negamus, ut inge
niofeffè uideamur. Amplius,pro cuius abfentiamunus in- x Lv 1
crepandi fùnt moleßé férentes,hoc magk eligendum. Et x 1. v 1 1
pro cuiu* abfentia non mole$tè fèrentem magkincrepana
dum:id eligibilius.
Alijmclio rum eligibiliorúmque
.
loci C A P. I I I.

; A Mplius, eorum quefuntfùb eadem fpecie, quodhae x L v 1 1 1

bet propriam uirtutem, eo quod non habet: utrifq;
autem habentibus,quod magk habet,eligibilius. Amplius, xl 1 x
fihoc quidem ficii bonum illud cui adeft, illud autem non
: ficit: quod ficit, eligibilius. Quemadmodum & calidus
quod caleficit, eo quodnon.Si autem utrunqueficit,quod
imagis fácit,aut quod meliu,& principaliu$ ficit bonum:
ut fihoc quidem animam,illud autem corpus, Amplius aua L
tem à cafibus, & ufibus, & aétionibus, & operibus, &
hec ab illis.Sequuntur cnimfefe inuicem: ut fi quod iufiè
eft eligibiliu$, quàm quod fórtiter, & iuíìitia É
eligibilior: & fiiufiitia quàm fórtitudo eligibilior, &
quod iuíle,quám quod fórtiterfimiliter autem & in alijs.
Âmplius, fi aliquo eodem, hoc quidem maius bonum eji, 1. 1
illud autem miiiu;: magis eligendum maius , aut fi ma
- 2. 4- tOre
 36o L, * I B . B R. * *1 I I.
1. 1 1 iore maius fieritalterum, Sed & fiduo quedam uno í
aliquo fint eligibiliora: quod longé eligibilius, eo quod #
1. 1 1 1 minus eft eligendum, eligibilius. Amplius, cuius eft !!
... , fùpcrabundantia eligibilior, & ipfùm eligibiliu£. Vt
amicitia, pecunijs: nam eligibiliorfuperabundantia amia if,
l 1 1 1 1 citiae,quàm pecuniarum. Et id cuius magis eliget qukut £.
1. v ipfe fibi caufà fit, quàm cuius altcr. Vt amicos pecunij*. 1|
Ampliu$,ex # ïfieidem appofitumaliquid quod s;
totum eligibilius ficit. Cauere autem oportet extendce i;
re ad ea, in quibus altero quidem appofitorum utitur £;
r/
commune, uel alio quolibet modo cooperatiuum eft, rea
liquo autem non utitur, neque cooperatiuumeft:ut ferr4,
& filce cum arte fibrili : nam eligibilior ferra confociae
1. v 1 ta, fimpliciter autem non eligibilior. Rurfùm fi minoa
lv 1 1 ri appofitum aliquid, quodtotum maius ficit. Similiter
autem & ex ablatione: quo enim ablato ab eodem, quod
reflat eft minus: illudmaius erit,quodablatum, reliquam
lv 1 1 1 minus ficit. Et fi hoc quidem propter fe, illud áutem
propter gloriam eligendum.Vtfanitas.pulchritudine:tera
munus autem eiu$ quod eft adgloriam:quod nullo confcio,
lix non ftuderet ineffe. Et fihoc quidem propterfe,& proa
ptergloriam eligendum:illud autem propter alterumtana
lx tum. Et utrumuis magis propterfe honorandum,hoc &
melius, & cligibilius. Honorabilius utiq;fieritfecundùm
fe, quod cùm nihil aliuddebeat effe, propter fe eligimus
1 x 1 magk. Ampliu4,diuidendum quoties quod eligendum eft
dicitur.&quorum gratia:ut utilk,uelhone$i,uel deleátæ
bilis.Nam quod ad omnia,uel adplura eft utile,eligibilius
fùerit ££ nonfic. Si autem eadem utrif; infunt,utri
magis infint confiderandum. Vtutrum deleéïabile, ambos .

mcííwm, amutile magk. Rurfùm quodproptcr melius,elia

gibilius,
 T O. p I C O R . V M. 36r
gibilius, vt quod propter uirtutem, quàm quod pro• 1 x 1 1
pter deleétationem. Similiter autem & in fùgiendk.
ENam magk eft figiendum, quodmagk impedit uirtua lx 1 1 1
tes, ut aegritudo turpitudine:nam & uoluptatis, & eius
quod eft ftudiofùm effe, prohibentior eft ægritudo.Am
plius ex fimilitudine mon$trari poteftfigiendum, &relia 1x1 1 1 1
grndum quod propofitum eft.Nam minus eligendumhu
iufmodi,quod equè & eligeret aliquk & figeret, altero
quod eligendwm eft tantum. ad fe inuicem igitur compae
rationes (quemadmodum diáum eft)ficiendum.
De eligendis,8( fugiendis,docue
menta,& loci communes.
C A P V, T I I I I.

Idem autem loci utiles, & ad demon$randum quoda P9cumftum

uk eligendum, & fùgiendum. Namauférre fòlum eam P°
oportet ( quæ ad alterum eft) praeeminentiam: fi cnim
quod honorabilius,eligibilius: & honorabile eligendum:
& fi quod utilius, eligibilius: & utile eligendum fimilia
ter autem & in alijs quecumque huiufinodi habent coma
parationem. In aliquibus autem fätim fecundum eam,
que ad alterum eft, comparationem : & quod eligendam
utrumque, uel alterum dicimus. Vt quando hoc quidem „„;„„„,
*' matura bonum, illud autem non natura bonum dicimus: 163.
nam quod natura bonum, manife$um quoniam eligena
dum eft. sumendum autem quàm maximè uniuerfàles
locos de eo, quod eft magk &minus: namficfùmpti, ad
plura utiles erunt. Fieri autem poteft ut eorum qui diéti 1
fùnt,quofdam uniuerfàles magk quis ficiat parum tranß
mutans fecundum appellationem. Vt quod natura ta
le, eo quod non natura tale, magktale. Et fi hoc qui• 1 1
dem fäcit, illud autem non ficit quod habet tale cuicunq;
3, § inJit
 36z L. I '. B E R I I 1;

infit: magk tale quod interdum ficittale quàm quod non

1 1 1 ficit. Si autem utrunque ficit quod magis ficit tale.
1 1 1 1 Amplius, fi eodem aliqüo,hoc quidem magk: illud autem
v minus tale. Et fi hoc tali magis tale, illud uerò non tali
v 1 tale: manife$tum quoniam primum magk tale. Amplius,
v 1 1 ex additione:fieidem additum, aliquod totum magktale
v 1 1 1 ficit.Aut fi ei quod minus eft tale additum totum magkte
• 1 x leficit. Similiter autem & ex ablatione : nam quo ablato
reliquk reliquum, minu* tale, ipfùmmagk tale. Et que
contrarijsfùnt impermi$iora, magk talia. Vt albiu, quia
Documëtum dem nigro impermi$tius, Amplius, præter ea quae dia
'i 1 i £ta fuit priùí, quod magk fijcipit propriam propofiti
rationem. Vt } albi eft ratio color difgregatiuw, ui
fùs: albioris eft, color magk difgregatiuus uifus. Si aua
tem particulariter, & non uniuerfàliter problema pon4e
tur, primumquidem diétiumiuerfàliter con$ruétiui, uel
defiruétiui loci omnes utiles. vniuerfàliter enim interia
mentes, uel con$truentes, &r particulariter mon$tramur:
nam fomni ineft, & alicui: & finulliineft, nec alicui.
111 1 Maximè autem opportuni,& communes loci,qui fùnt
ex oppofitis, & coniugatis, & cafibus. Nam fimiliter
probabile eft exi$timare, fi omnis uoluptas bonum, &
triftitiam omnem malum effe: & fi aliqua uoluptas bo
num , & tristitiam aliquam effè malum. Item fi aliqui:
fenfùs non eft pote$tat, & infenfibilitas quedam non efi
impotentia, & fi quoddam opinatum difciplinatum, opia
nio quaedam difciplina: rurfum fialiquod iniußorum bo
num, & iufiorum aliquod malum: & aliquod eorum
que iniu$, malum, & aliquod eorum quæ iniuftébo•
mum: & fi quoddam deleâabile figiendüm, & dcle
£iatio quaedam figienda: fecundum haec autem & fi alie
quod

••
 ; T O P I C O R V M. 343
quoddeleétabile utile, deleétatio quedam utilk. et in v
corruptiuk autem,& generationibus,& corruptionibus
fimiliter. Nam fi aliquod corruptiuum deleâationis
ueldifciplinae bonumeft,erit quedam deleâatio,ueldifcia
plina malorum : fimiliter autem & fi corruptio quedam
difcipline bonorum, uel generatio malorum crit quea
dum difciplinamalorum. Vt fi obliuifci que quk iura
pia egit bonorum eft, uel reminifci malorum: eritfcire
quae quis turpia egit, malorum fimiliter autem & in
alijs: in omnibus enim fimiliterprobabile. Amplius, vr
ex eo quodeftmagk & minus, & fimuliter:fi enim maa
g% quidem eorum qüe fùnt ex alio genere aliquidtale,
illorum autem nihil eft: neque quod diéium efterit tale.
Vtfimagk quidem difçiplina quedam bonum, quàm
uoluptas: nulla autem difciplina bonum, nec uoluptas
bonum erit: & ex eo quodeftfimiliter quidem & minus
eodem modo. Nam erit & interimere, €r confiruere:
ueruntamen ex eo quod eftfimiliter, uiraque : ex munus
autem, confiruere folum, de$ruere autem non:fi enim
fimiliter poteßas quaedam bonum, & difciplina: eftau*
tem quedam poteíía, bonum, & difciplina: fi autem
nulla pote$tas bonum,nec difciplina:fi autem minusquea :
dam potefias bonum, quàm difcipliwa: eft autem quea
dam pote$tas bonum, & difciplina: at ueròfi nullapoa
te£las bonum, non neceffè eft & difciplinam nullam effe
bonum: manifèfiumigitur quoniam confiruere folum ex
eo quod minus,eft. Nonfòlum autem ex alio gencrc eft v 1 1
defiruere, uerùm & ex eodem:dumfùmit quis quodmaa
ximè tale eft. Vtfipofitum eft difciplina quædam bonum,
o$tendatur autem quoniamprudentia non bonum,nec alia
wlla erit, quia nec que maximè uidetur. Amplius, ex v 1 1 1
fuppo
 364. l I B E R I 'I I. *
fùppofitione fimiliter po$tulantem fiuni, & omni iheffè.
uel non ineffe. Vt fihominis anima immortalis, & alias:fi
autem hec non, nec alias. Siigitur ineffe alicuipofitum
eft, ofiendendum quoniam alicui non ineft: nam confe
quetur per hypothefim nulli ineffe: fi autem alicui non
ineffè pofitam eft, offendendum quoniam ineftalicuinam
& fic confequetur omnibus ineffe. Manife$tum igitureft
quòd qui hypothefi utitur, ficit problema uniuerfale,
particulariter pofitum: nam particulariter confitentem
uniuerfaliter po$tulabit confiieri, eò quòd uni, & omni
1x fimiliter po$ulauerit ineffe. Cùm autem indefinitum eft
problema, uno modo defiruere contingit. Vt fi dixea
rit uoluptatem bonum effe , uel non bonum, & nihtl
aliud quicquam determinauerit: namfi aliquam uoluptae
tem dixerit bonum effe, o$tendendum unuuerfaliter quòd
nulla , fi debeat interimi propofitum : fimiliter autem
& fi aliquam dixerit uoluptatem non effe bonum, o$tena
dendum uniuerfàliter quòd omnis, aliter uerò non con
tingit interimere: nam fi o$tenderimus quoniam ejt que
dam uoluptas bonum, uel non bonum , nondum interia
mitur propofitum. Manife$um igitur quoniam interia
x inere quidem uno modo dicitur. Confiruere autem du=
pliciter:fiue enim uniuerfàliter o$cnderumus, quöd o
mnis uoluptas bonum,fiue quòd eft quedam uoluptas bo
x 1 num, oííenfùm erit quodpropofitum eft. Similiter aua
tem & fi oporteat differere quòd eft quedam uoluptas
non bonum: fiofienderimus qüödnulla bonum, uel quòd
quaedam non bonum, ofiendentes erimus utrumque &*
uniuerfaliter, & particulariter, quòd eft quaedam uolue
ptas non bonum. Cùm autem determinatâ fierit pofi
xi 1 tio, dupliciter interimere erit. Vtfiponatur alicui quia
dcm
T
T O P I C O R V M. 36; I.

dem ineffe uoluptatibonum effe, alicui autem non ineffe:

nam fiue. omnk ofiendatur uoluptas bonum,fiue nulla,
interemptum erit propofiium. Si autem unam folam
uoluptatem pofuerit bonum effe, tripliciter contingit ine -

icrimere. Nam o$tendentes quòd omnis, uel nulla, uel x 1 1 1

quòd plures quàm una bonum, interimentes erimus quod
propofitum eft. In pluribus uerò pofitione determina
ta (ut quòdprudentia fola eft uirtutumfcicuia)quadru
pliciter eft interimere. Nam oííenfò quòd omnis uirtu, x 1 1 11
fcicntia, uel quòdnulla, uel quòd & alia aliqua ut iuíli
tia, uel quòd eadem prudentia nonfcientia, interemptum -

erit propofitum. Vtile autem & infpicere in fingulæ

ribus, in quibus ineffe aliquid uel non, diâumeft:queme xv
admodum in uniuerfalibus problematibus. Ampliùs aua
tem & in generibu8 infpiciendum, diuidenti fecundum xv 1
fedcs ufque ad indiuidua,ficut priw diäum eft. Nam
fomni appareat ineffe,fiue nulli multa profèrenti po$ue
landum uniuerfaliter confiteri, aut fèrre inflantiam in alia
quononfic. Amplius, in quibu£ poßibileeft aut fpecie,
aut numero determinare accidens: infpiciendum fi nula
lumborumineft. Vt quödtempusnon mouetur, nec eft xv 1 1
motus, annumerantiquotfuntfpecies motus: namfinula
la earum ineft tempori, manife$tum quoniam non mouea
tur, nec eft motus:fimiliter autem & quòd anima non eft
numerus: diuidenti quoniam omnis numerus aut impar,
aut par: nam fi anima neque impar, neque par, manif*
ftum quòd non eftnumcrus: ad accidcns igitur pertalia,
& boc modo argumentandum, -

F I N I S.
AN G
}
 366 · · · , • -

AN G E LI . PO LI TI A N I *;
IN I I I I. LI B RV M T O P. 1 C. }|
- A R G V M E N t * w M.

- L# quarto genus agitur, ubi cognata infpicis omnia, I.

an fit de quo non dicatur. Dc quo ut accidens,an pofsit ,
& non ineffe , an fit in eadem ά genus & fpccics: an ,
capiateiuspartem genus,quod fit ingenere:an propofitafpe- .
cies alicui uerè competat,cui genus ipfum non competat: an .
quod pofitumfit ingenere, nullius fpeciei fit particcps, an fit
genere amplius:an
quippiam ex æquo
differat,cuius fpeciesillud;aut
áut nonfit dicatur,&genus;an fpecie , §
nön uideaturge-
iius,an aliud eiufdem fit generis, quod nec contineat gefius,
nec contineatur: anfuperiora omnia genera defpecie É ç

tur, qua quid eft:angenus, uel ipfum,uel fuperius fpeciei fit

... partiçeps:anfifpecie$,ut quid etiãgenus, imô uerögenera ut T
quidprædicentiir.anrationesgenerumfpeciei congruant,aut
gmnino his quæ partëfpeciei capiunt,auingenere pofita dif
* * * ferentiafit,afi&fpecies;aninfpècie differéíía, an ifidiffeten
tiagenus,an diétumgenus,ut differentia:an ut data fpecies eft,
nufla de his différentia dicatur, quae funtgenerisariprius na
turafpeciesanabeffe poßit autgenus,au£differentiâ an quöd !
genere fitum particepsalicuius;autfit,aut effepoßit,quòdge
íieri fit contrárium ahfpccics alicuiusparticeps,quodçqmje
tere his ÉÉÉ genere funt. ån fint æquiuoca fpeçies
-,
.* ; . . & genus, an efle aliqua nequeat propofitigenerisfpecies. an
. diéîûm tralatione geiius, analiquidfpcciei contrariüm. an in
contrario contrarium:an quod generi contrarium nullo fit in
genere,fed ipfum fit genus: angcnus & fpecics alicui contra
fia fint, cum fit alteriüstantum medium.öel fi utriufq;, tamen
alterius dißimile.an medium quoq;in eodem generè,an ali
cuicotrarium genus,fpecies nulliaî medium aliquod in pro- *
pofito genere, ànaliquid gencri contrarium. an iù cafibuis, & &
ferie, & æqualiter fe habcntibus,&genciationibus,generanti- ';
bus, corrumpentibus ex æquo fequatur.-An priuatio fpeciei
opp9natur.An & generifui fit negatio. an ad aliquid,am non
adidcm dicatur, üt fpecies,& utgenus.uel ut genus, & quae w?
fub gencre.anitidem genus & fpecies dicatur in cafibus.am ;
quæ fimiliter ad aliquiddicuntur,non fimiliter recurrant, an \
AOPA
 IL I B. I I I I. T O p I C. 367
non ad aequalia genus dicatur,& fpecies.an contrapofiti con
trapofitum genus, an quæ ad aliquid, partimncceflaria,par
timi fecus. anina&tu habitus, aut contra, an habitus in confe
quéti,(ed poteftate.an temere quod féquitur;acceptü ut genus.
äm utrunq;in eodé aliquo an quadantenusfpecies?eneris par
ticeps:antotum in partefumptum.an in poteftate aut pofsibili.
an quod in duobusgeneribus, autpluribus in altcropofitum,
an genus ut differentiaexpofitum uel contrà,anaffeétio,uel iri
affeéto : uel pro affeéto capiatur.an in fubieétafpecie redditii
genus,an è contrariis,quod melius,aut quod æqúe bonú,dete
íiore in genereponatur. Speéta & magis & minus, fiuefit, fi
ue appareat,& an de quo genus dicitur, non fit inter fpecies.
Diftingue àgenere differentiam. nam & amplius eft, & qua
quid dicitur,Concreta, abftra&a,comitantia peruide.
|| | T O P I C O R V M .
- - ' A R I S T Q. T , E - L I S - -

1. I B E R ., Q v A Ra
&, - . •• T. V, S..
t; Problematum generis aliquot
loci. C A P. I.

] O s T hec autem de ijsque ad genu;& primu.,..„.

proprium, infpiciendum. fùntautem haec
elementa eorum,quefùnt adterminos,&r
i|hk ipfis rarö confîdcrationes fiunt: diffti
t ;
-*--
-
j|tantibut. Si ergo ponatur genus alicuiu$
• • W • - - - .

2 exi$tentium, primùm quidem infpiciendum ad omnia;que

g, cognata fùnt ei, quod dicitur, fide alio non praedicatur:
$i quemadmodumejt in accidente.vtfi uoluptatis,bonü po
iiatur genu3:fi aliqua uoluptas non bonum.Namfihoc,m4a
nife$tum eft quoniam non genus bonum uoluptatis: nam
genus de omnibu$ quefùntfub ipfo fpeciebu$ predicatur.
Deindefinon in eò quod quid eftpredicatur: fed ut accie i i
dis.QuemadmQdum album,dc niue:de anima,àfeipfo agi
t*WÍì.
 368 L I. B E R I I I I.

tatum. Neque enim nix idipfùm quod eft,album:quapro

pter non £jt genus album niuk: neque anima idipfùm
quod eft,agitatum:nam accidit eimoueri, quemadmodum
& animali frequenter & ambulare, & ambulans effe.
Amplius, agitatum non quideft,fcd quid ficiens , uel pa
tiens fignificare uidetur: fimiliter autem & album, non
enim quid eft nix, fed quale quid eftumdicat: quare ncua
iii trum horü in eo quod quid eft predicatur. Maximè aua
tem in accidentk definitione infpiciendum,fiaptatur addi
êium genus. Vt ad quæ nunc diéta fùnt: contingit enim
quippiam mouere féipfùm, & non:fimiliter autem &
album effe,& non:quare neutrum horum genu$,fedacci=
dens, eò quòd accidens dicimu$,quod contingut idem ineffe
, , , , alicui, & non. Amplius, finonin eadem diuifione eft
genu4, & fpecies:fed hæc quidem fùbftantia, illud autcm
quale:aut hoc quidem ad aliquid illudautem quale.Vt nix
quidem, & cygnus fubjîantia, album autem non fùbjlana
tia,fed quale:quare non eft genus album niuk,neq; cygni:
rurfùm difciplina quidem ad aliquid, bonum autem, &
pulchrum quale: quare non eft genu, pulchrum, uel bo=
numdifciplinae:namgenera eorum quefùntad aliquid,er
ipfà ad aliquid, oportet effe: ut in dnplici.etenim multi
plex eft genus duplicis, & ipfùm eorum que funt ad ali
quideft.Vt uniuerfaliter autem dicatur, in eadem diuifio=
te oportet genu, effe fpeciei:namfifpeciesfubftantia,&
genus: & fi quale quippiamfpecies eft, & genu, quale
Quippiam:ut fialbum quale quippiam, & color.Similiter
v autem & in alijs. Rurfum, fineceffe fùerit,uelfi contia
gerit genus participare quod pofitum eft in genere.Tcra
minusautem eius quod eft participare, eftfùfcipere para
ticipati rationcm: manifiiiuh igitur quoniam fpecies
quidem
 T O p I C O R v M. 369
quidem participant genera : genera autemfecies non.
mam fpecies fùfcipit generk rationem: genu, autemffe
ciei non : confiderandum igiturfparticipat,uel contingit
aßignatum genus participâre ffeciem: uif? quk entk,iiel
unius,genus quippiã aßignauerit,accidet enim genus,pare
ticiparefpeciem:nam de omnibus quefunt, ens, & unum
predicantur:quare & ratio eorum. Amplius,fide aliquo vi
aßignata fpecies uera eft, genus autem non, vt fiens,aut
fcibile opinabilk genus ponatur: nam de non ente opina
bile prædicabitur: multa enim non entia, opinabiliafunt.
at quöd ens,uelfcibile non predicatur de non ente, mania
f$um: quare non eft geniis ens,neque fibile,opinabilis:
nam de quibus fpecies predicatur,& genus oportet prea
dicari. Rurfum,fi nullam ffecierum contingiiparticipare V I I
quodpofitum eftingenere. Nam impoßibile eftparticipa
regenus, quòdnullum fpecierumparticipat,nifi aliquafèa
cundùm primam diuifionem ßecierum fit:ille autem gea
nus fòlum participant: f? igitur motus, genus uoluptatk
ponatur, confiderandumfineq; corruptio, neq; alteratio
uoluptas,neq;ullus reliquorum(qui aßignari fòlent)moa
tuum:maniféâum enim quoniam nullam fpecierum partia
cipabit, quare neq; genus, eò quòdneceffarium eft quod
genus participat,&fpecierum aliquam participare:quae
re non erit ffecies motus uoluptas, neque indiuiduorum,
neq;eorum quicquam que fùb fpeciemotu, fünt:nam &
indiuidua participantfbeciem,&genus:ut quidam homo,
ey hominem participat,& animal. Ampliüs,fi de pluri• v 1 1 1
bus dicitur quàm genus, quod ingenere pofitum eft. vt
opinabile, quàm ens : nam & ens, & non ens, opinabile:
quare non erit opinabile fpecies entis: de pluribus enim
fempcr genw*, quäm ffccics presar, Rurfw, fide IX
: «qu4
379 L. I. B E -R: I I I I.
aequalibus genus & fpecies dicuntur. Vtfi eorum que 0*
mnia confequuntur,hoc quidcmfpecies, illud autem genu,
ponatur: quemadmodum ens, & unum : omne enim ens,
& unum:quare neutrüneutrius genus, eò quòd de equæ
libus dicuntur, Similiter autem & fi primüm, & princia
pium ad fé inuicem ponantur: nam & principium,prie
mum:&r primum, principium:quare aut utraque quedia
&ta funt idemfunt, aut neutrum neutrius genus. Elemena
tum autem eft ad omnia huiufinodi, quòd de pluribus gea
mus quàm fpecies, & diffèrentia dicitur: de paucioribu*
x enim,etiam différentia dicitur quàm genus. Videndumaue
tem & fi alicuius indifférentiüm fpecie non fit genu, quod
diâum eft genus, uel non uideatür. Conííruenti autemfi
eft alicuius: idem enim omnium tndifférentium fpecie ge*
nus: fi igitur uniu, mon$tretur, mauififium qüoniamo*
mnium: & fiuniu, non, manife$tum quoniam nullius:utf
quis infecabiles ponens linea, indiuifibile genus earum i
dicat effè : nam linearum habentium diuifionem non eß ;
quod dictum eft, genui, cùm fint indifferentesfecundùm
fpeciem: indifférentes enim fibi inuicem fecuiidùm ffce
ciem,re£tae lineæ omnes. · · ·~·~· *.- '. - . • • •

, II,
XI C Qnfiderandum autem, & fi quod aliudgenu, eft a£ ,
fignatefpeciei, quodneque çontinet aßignatuinge
mu$,neq; fùb illo eft. Vt fi qüisiuíìitie fcientiam ponat
genus: eft enim uirtus genus, & neutrum generum, reli*
quum continet: quare non erit fcientiagenus iu$itie,vis ;
detur enim, quando fpeciesumafub duobus generibusefi,
alterum ab altero contineri. Habet autem dubitationem
in quibufdam quodhuiufinodi eft:nam uidetur quibufdam
• £rudentia, &*.uirtu, & ßiciiiiueffe, & ncuiium genus
- - 4!!C|3
 T Or P I C O R V. M. 37r

ineutro contineri:non tamenab omnibusconcediturpru

dentiamfcientiam effe. Si igitur quk admittat quodditum
eft uerum effe, attìnenfìbulterna, uelfùb eodem ambo
fieri que eiufáem fùnt genera neceffàrium uidebitur effe,
quemadmodum & in uirtute & infcientia accidit: utraa
que enimfub eodem genere funt:nam ulrunq; eorum ha
bitus,& difpofitio eft. Confiderandum igitùrfineutrum x 1 1
eft in aßignato genere. Si enim neq;fubalterna fùnt gene
ra,neq;fùb eodem ambo,non erit quod aßignatum eft ge- . .
mus. Confiderandüm autem & genus áßignati generis, x 1 1 1
& fic femperfùperius genus,fi omnia predicátur de fpe
cie, & fi in eo quod quid eft praedicantur. Nam omne
fuperius genus predicari oportet de fpecie in eo quod
quideft:ficrgo alicubi diffonet, manife$tum quoniam non
eft genus,quod fiignatum eft. Rurfwi, figenu, particia x 1 1 1 1
patfpeciem, uelipfùm,uel aliquodfùperiorum generum.
Nam nullumfùperiorum participat quodinferius eft.De
fruentiigitur quéadmodùm diâumeft utendum,afiruenti
autemficonfiteatur quidã ineffeffeciei quod diâü effgea
mus, at ut genus ineft dubitetur , fùffìcifo£endere aliquid
fùperiorägenerwmin eo quod quideft de fbecie predic4a
ri. Vno enim in eo quod quid eft predicato, omnia & fùa
periora illus, & inferiora fè prædicantur de fpecie, in eo
. quod quid eft predicabuntur: quare & aßignatumgenus
in eo quod quid efi predicabiiur : quöd autem uno in eo
quodquid eft predicato,omnia etiamireliqua φῖpraedicam
; tur)in eo quodquid eß predicabuntur,per induétionem
fùnendum. si àutem fimpliciterineffè dubitetur aßignda
tum genus, non fùfficit oßcndere aliquodfupcriorum gea
merùm in eo quôdquid eft defpecie prædicari:ut fi ambu
lationisgenuô quii}ium aßignauit lationem,
nem non fùfficit
* A 2 o£fend
 372 I, I. B E R * I I I I.
oßendere quôdmotus eß ambulatio, adgäendendi quô4
utio eft eo quòd & aljmotus funt:fed o$cndendum quöd
jiijpriicipaiamfiulatio éorum que fùnt fecuiìm
jndem diuifionem,nifi lationem:nam neceffe £ff qu93ge
nus participat, &ffecicrum aliquamparticiparefecun
dimi primindiuifiönemfi enim ambulatio neq; augmen
r tuionem, neque diminutionem, neque alios motus p4ra
ticipet, manifèum quoniam lationem participabit: qu4a
xv re érit genuilaiio; ámbulationk. ** Rurfum» de quibus
: : : f}ecies que pofita eft ut genus praedicatu** confiderana
Åj& jìgìtuì gerüs in eo quod quid ff de ipfis
eifâem praedicatur de quibus & fpecies: fimiliter autem
&fioiniquefuprá genusfui. Nam fi alic£i diffe*
nai, maniféíum qüoniam non eft genu; quod aßignatum
• • - - - -
efi:fi enim effet?enus, omnia & fùperior4 illi% • &
ipfùm, in eojuoíquid eft pr£dicarent#r de ijs, de quia
ü, &#ecie$ ineö quoáqüid efpredicatur: defi*** :
tiigituïutile fi non'praedicetur genus in eo quod quid ]
;
eft de quibus & fpccies prædicatur: afiruenii autemfi
A.
praedicetur in eo quod quid eft, utile: accidet enim gea
iu, &ffeciem, de eodem in eo quo4quid eft praedicaa r|

ri: quâ & idcm fub duobus generibus fit: neceffe eß *.

igiiìr fibalerna genera effe. §i igitur ofiendatur quod *

iìlumìs genus aíruere nön effe fùb fpecie, manifeíium
- ']
a*
quoniamj}eciesfibboc erit: jure, ofienfùm erit quo^ û
xv 1 iiiam genii; hoc. Confiderande autem & ration£s ge*
ú
nerui,fi aptantur ad aßignatam fpeciem , & ad par* ί!
ticipatui ffeciem. Neceffè eft eiiim generum rationes
predicariäeffecie, & de ijsque participant fpeciem; ;
jî igitur in aliquo diffonet, âificifum qualiam non e$ . ;
xv 1 1 genus quod aßignauum eft. Rurfùs ,
* .* &
Â.différentiam ut %

i;
* A. - gen*
 T o . p I c o R v M, , 378
| genus aßignauit. vtfiimmortale, genus Dei: nam di£
|| ferentia eft animalis immortale, eò quòd animalium alia
| mortalia, alia immortalia : manife$tum igitur quoniam
| peccant, nullius enim differentia, eft genus. Quod aua
tem hoc uerùm, manife$tum: nulla enim différentia ßa
gnificat quideft: fed magk quale quid: ut greßibile, & -

bipes. Et fí différentiamin genere pofuit tanquamfpea xviii

diem. Vt imparem quidem numerum:différentiâ enim nua
meri impar, gy non fpecies eft: neque uidetur particia
pare différentia gentis: nam omne quod participat gea
mus, uel fpecies, uel indiuiduum eft: différentia autem
neque indiuiduum, neque fpecies:manife$tum igitur quoa
niám non participat genuò diffèrentia, quare neque ime
, par fpecies erit, fed différentia, quoniam non participat
genus. Amplius, figenu, infpecie pofuit. Vt contiguie xix
I item idipfùm quod efi continuitatem:autmifiuram ide -

.1 ipfùm quodeftiemperamcnlum: aut(utPlato definiuii)

1) lationem, fecundùm locum mutationem: non enim necef.
;| prium contiguitatem continuitatem effe,fed econucrjo,
. continuitatem contiguitatem: non enim omne contiguum
£| coniinuatur,fed quod continuatur, cgntiguum eft:fimi
I liter autem & in alijs: nam neque mu$ura omnk, tempta
ramentum: namficcorum mu$ura, non efttemperamene
tum: neque fecundùm locum mutatio omnis, latio: nam
', ambulatio non uidetur latio effe: penè enim in ijs que Latio quid.
' i inuoluntariè loci, ex loco permutant, dicitur latio, quema -

admodum inanimatis accidit : manife$tum autem quoniam

& depluribus fpecies dicitur quám genus in aßignatis,
cùm oporteat econtrario fieri. [Rurfùm , fi diffèrcntiam xx
in fpecie pofuit. Vt immortale idipfùm quod ejt , Dcum:
tam accidit de æqualibu$, aut pluribus quàmfpeciem dici: · · · · ·
- - A 3 diffèr
~ •
 374 pL* I * B * E : R : I- I 'I I.

diffïrätiaenimfemperde equalibus,aut de pluribu, quàm

fpecies dicitur. Amplius, fi in différentia genus pofiit.
xx 1 vt colorem idipfùm quod eft congregatiuum: aut numea
xx 1 1 rum quodimpir. Et figenus ut différentiam dixit.Pofà
fibile eft enim aliquem,talemfùfcipere pofitionem,uttcma
perantie, mu$uram diffèrentiam, aut lationis, fecundùm
locum mutationem: infpiciendum autem omnia quæ funt
huiufmodi, per eadé : cömunicant enim loci : de pluribus fr
enim genus quàm différentiam oportet dici, & mon para £;
ticipare différentiam. Sic autem aßignato, neutrum eoa
rum que diâafunt, poßibile eft accidere: nam & de paua
xx 1 1 1 ctoribus dicetür,& participabit genu, différentiâ: Rura
fùm , fi nulla diffèrentia generis praedicatur de aßignata
fbecie, nec genus praedicabitur. Vt de anima, neque ima
xx ti 1 1 par,neque par prædicatur:quare nec numeru*. Amplius,
- fipriu£ eft naturaffecies, & fimul intcrimit genus.videa
xxv tur enim conlrarium, Amplius, fi contingit relinquere
diélum genus, uel differentiam (ut animam, moueri:opia
nionem, uerum, & fàlfum) neutrum erit diétorum gea
nus uel diffèrentia. videtur enim genu, & différentiaj&a
qui quindiu fierit fpecies.
* De Gcnere,loci alij. . . c A p. 1 1 1.
xXv I ] Nfficiendum autem & fi quod in genere pofitum eft,
participat aliquid contrarium generi, aut ff contingit
participare. Nam idem contraria fimul participabit, eâ
quòdipfum, genus quidem nunquam relinquit: participat
xxv 1 1 autem & conlrarium, aut contingit participare. Ama
plius, fiquippiam communicat fpecies, quod impoßibile
eft omnino ineffe ijs,quefuntfub genere.Vt fi anima uitae
communicat,numerorum autem nullum poßibile eft uiuea
xxv 1 1 1 re,non erit fpecies numeri anima. Con/idcrandum autem
- - - «3r
 T O p 1 C o R V M. 37;

e* fequiuoca fit f}ecies generi elementis utenti,ijs que

diéta fùnt ad aequiuocum. vniuocum enimgenus, & fbe
cies. Qttoniam infpiciendum autem omnk generk plures xxix
fpecies, infpiciendum fi non contingit alteram fbeciem
effè diâi generis. Namfi non eft,manifèftum quoniam non
erit genus omnino,quod dicium eft. Confiderandum etiam xxx
eft f quod translatitiè diétüm eft, ut genus aßignauit. vt
temperantiam comfonantiam. nam omne genus propriè de
fbeciebus praedicatur: confonantia uerò de temperantia
non propriè,fed translatitt&:omnis enim confònantia infoa
mk. Amplius, fi fit contrarium fpeciei aliquid, confidea
fandum. Eft autem multipliciter confideratio. Primùm xxxi
quidem fi in eadem genere contrarium fpeciei, cùm non
fit contrarium generi: oportet enim contraria in eodem
genere effe,fi nihil fit contrariumgeneri. Cùm autem eft xxx 1 1
contrariumgeneri: confiderandum ficontrariumin coma
irario. Neceffè eft enim contrarium in contrario effe, f?
fit cótrarium quidem generi.manifé$um autem eft unuma
quodque eorum, perinduéiionem. Rurfùmfi omnino in xxx 1 1 1
nullo genere quod fpeciei eft contrarium, fedipfùm ge
mus. vt bonum: nam ipfi boc non in genere,nec contraa
rium huius in genere erit, fèd ipfùm genus, qucmadmoa
: dum in bono & malo accidit: neutrum enim horum in
genere fed utrunq; eorum genus. Deinde confiderandum xxx 1111
fi contrarium eft alicui & genus, & fpecies: & horum
quidem eft aliquid medium, illorum autem non. Nam f
generum eft aliquidmedium, & fpecierum: & fifpeciea
rum, & generum:ut in uirtute, & uitio:& iu$itia,et ima
iußitia: utrunque cnim eft aliquid medium. Inflantiahua
ius, quoniam fànitatis & ægritudinis nihil eft medium:
mali autem & boni aliquod medium. Ampliùs, fi eft xxxv
- A 4 quidcm
 576 L- I. B - E R I I I I.

quidem aliquid utrifq; medium & fpeciebus,& generia

bus: non fimuliter autem,/edhorum quidcmfecundùm ne
gationem,illorum uerò utfubieâum probabile enim fimia ;
liter & inutrifq;.Vt in uirtute & in uitio,iuftitia,& in= \

iu$titia:utrifq;ciiim/ecundùm negationem medium. Ama

plius, quando non eft contrarium generi, confiderandum
nonfolùm f contrariumin eodem genere,fed & medium.
In quo enim extrema, & medium, ut in albo & nigro:
nam color genus & horum, & mediorum colorwm oa
xxxv 1 mnium.Inflantia,quoniam defectus quidcm & fùperabuna
dantia in eodem genere (in malo enim ambo ) mediocre
autem cùm fit medium horum, non in malo, fed in bono
xxxv 1 1 eft. Confidcrandum etiam, fi genu, quidemcontrarium
eft alicui,fpeciesautem nulli.Namfi genus eft contrarium
alicui,& fpecies:quemadmodum uirtus & uiiiu^,& iua
ftitia & iniußitia: fimilitcr autem & in alijs confideraria
.xxxv 1 1 1 ti,manifeílum uidetur effe. Infantia,infanitate & ægritua
dine: fimpliciter enim fanitas aegritudini contraria:aliqua
:
:|

autcm aegritudo,cüm fit fpccics egritudinis, nulli coniraa

rium: ut febris & ophthalmia, & unumquodq; aliorum,
Interimenti igitur tot modis infpiciendum: fi enim non ina
fint quæ difta funt, manife$tum autem non eJJe genus quod
aßignatum eft. Conííruenti uerò tripliciter:primùm quia
dem fi contrarium fpecieifit in dicio genere, cùm noii fit
contrarium generi.Namfi comurarium un hoc,manife$tum
xxx 1 x quoniam & quod propofiiumeft. Amplius,fimidium in
x L diéto gencre. Nam in quo mcdium, & exirema. Rurfùm
fifit & contrarium quidem generi, confidcrandum qt &
fi contrarium in conirario. Nam fi fit,manife$tum quòd
&propofiium in propofito. - -

Dc Gcnere, loci alij. c A P. , 1 1 1 i.

- Rurjum
 't" O p I C O R* V M. gry
IR Vrfùmimcafibus, & coniugatis,fifimiliterfèquune
tur : &r interimenti, &r conßruenti. Simul enim x li
uni,& omnibu4 infunt,uel non infùnt : utfiiußitia fciens
tia quaedam, & iufté fcicnter, & iu$tu,fcicns:fi autem
horum aliquid non ineft, ncc reliquorum ullum. Rure x l 1 r
fùm, in ijsque fimiliterfe habentâdinuicem. Vt deleâa*
bile fimiliter ad uoluptatem, & utile ad bonum, uirun
que enim utriufque effeéiiuum: fi igitur uoluptas quida
dam bonum, & deleéiabile quiddam utile erit: manife
ftum enim quoniam boni erit effèâiuum, eò quòd uolu
ptas bonum. Similiter autem & in generationibus, & xl 1 ii
corruptionibu*. Vt fi aedificare eft operari, edificaffe, -

operatum effe:& fi difcere eftreminifci, & didiciffe, rea

cordatum effe: & fi diffolui eft corrumpi, & diffolutum
effe, corruptum effe, & diffolutio, corruptio quedam.
Et in generatiuk uerò, & in corruptiuis, fimiliter & x 1 1 1 11
impotentijs, & ufibus, & omnino fecundum quamlibet
fimilitudinem & interimenti,et confiruentiinfficiendum,
: quemadmodum in generatione, & corruptione diximus.
Nam fi corruptiuum diffoluiiuum,& corrumpi diffola
ui:& figeneratiuum eft effèétiuum,& generari fieri,& .
generatio fiátio:fimiliter & in potentijs,& ufibus, & oa
• ■ mnino fi potentia diffofitio, & poffe,difponi:& fi alicue
iu* w/ws eft aéius:& uti,agere,& ufùm effe,egiffe. Si au• xlv
tem fit priuatio id quod opponiturfpeciei, duobus modis • :
£ft interimere.Primum quidem fi aßignato genere eft opa
pofitum. Aut enim fimpliciter in nullo genere eodem
priuatio,aut non inultimo:utfiuifùs in ultimo gcncre eft,
fenfu:cæcitas non erit fenfus. Secundo autem, fi & gea
neri & fpeciei oponitur priuatio,non eft autem oppofie
f tum in oppofiio:nec quod aßignauum eft, in aßignato
- - A. 5 crit.
 378 L I B E R I I 1 I.”
xlv 1 erit. Interimenti igitur, quemadmodum diéiam eft;utena
: ::: dum. Con$truenti autem uno modo: nam fi oppofitum
in oppofito,& propofitum in propofito erit, vt fcecia
x 1 v 1 1 tasinfenfibilitas quædam,& uifikfenfùs. Rurfùm,in nee
... gationibus confiderandum econuerfo: quemadmodum in
accidente dicebatur. vt: fi deleétabile quod bonum:
quod non bonum non deleâabile: nam finön itafehabet,
eritcontrà,non bonum: deleâabile:atimpoßibile efi,fi bo
numgenus eft dele&iabilis, effe quicquam non bonüm de
leétabile:nam de quibu* genu, non praedicatur,nec fbeciea
:.: -:- rum ulla: & con$truenti etiam fimiliter inf}iciendum,
mant fi non bonum, nondeleétabile, deleétabile bonum:
xlv 1 1 1 quare genus bonum deleétabilk. Si autem fit ad aliquid
fpecies, confidcrandum fi & genus ad aliquid. Nain ff
fpecies ad aliquid, & genus: ut in duplici, & multiplici:
: : xl 1 x utrunque enim ad aliquid. Si autem genu, ad aliquid,
non neceffàrio & fpecies. Nam difciplina ad aliquid;
grammatica autem non.. An nec quod priw, dictum eft
uerum uidebitur?nam uirtusipfùm quod bonum,&ipfùm
quodbonc£lum: & uirtus quidem ad aliquid, bonum ue=
1. rò & hone$tum non ad aliquid, fed quälia, Rurfw, fi
monadidem diciturffecies:& fecundumfè, & fecundum
genus. Vt fi duplum dimidijdicitur duplum, & multi
v : plum dimidij oportet dici: fi autem non, non erit multia
1 1 plum genus dupli. * Amplius, fi non ad idem & fecun
dumgenus dicitur, &fecundum omnia genera. Nam fé
duplum dimidij multiplwm eft, & abundans dimidij dicea
tur, & fimpliciter fecundum omnia fùperiora genera ad
dimidium dicetur. Inflantia: quod non neceffe efi fecun
dum fe, & fecundum geniwadidem dicinamfcientiafcia
bilis dicitur: babitus autem & difpofitio non fcibilis,fèd
`. -
411i:}34°.
 | 'r* o * p I C O R V. M.'. $79

anime. Rurfùm,fifimiliter dicitur genus, & ßecies fea iii

cundum cafus.utfi alicui, aut alicuius, autquolibet modo
aliter dicitur:nam ut fpecies, & genus, uelut in duplo,&^
infùperioribus: alicuius enim & duplum,& multiplum:
fimiliter autem gr in fcientia, alicuius enim & hæc, &* • *
genera: ut difpofitio, & habitu£. inftantia autem quod 111
aliquoties non fic: nam différens, & contrarium alicui,
diuerfùm autem cùm fitgenus horum, non alicui, fèd ab
aliquo: diuerfùm enim dicitur ab aliquo. Rurfùm, fifia
militer ad aliquid fecundum cafus diëta,non fimiliter cona
uertuntur. Quemadmodum in duplo,& multiplo:utruna
que enim horum alicuius: & idem etiam fecundum cona
werfionem dicitur:alicuius enim & dimidium, & fubmul
tiplum. Similiter autem & in difciplina, & opinione:
mam & hæ alicuius,& conuertitur:fimiliter & difciplia
natum, & opinabile alicuius:fiigitur in aliquo nonfima
liter conuertitur, manifé$um eft non effè genus alterum . . . .
alterius. Rurfùm,fi non ad equalia fpecies, & genus L 1 1 I !

.
£!

}.
dicitur. Simuliter enim, & æqualiter utrunque uidetur
dici, quemadmodum indono & datione : nam & donum
alicuius alicui dicitur, & datio alicuiu$ & alicui dicitur:
eft autem datio genus doni,nam domum, datio eft irreddis
bilk. In aliquibus autem non accidit ad æqualia dici:
: nam duplum alicuius duplum, abundans autem & maius
alicuius & aliquo:omne enim abundans, & maius aliquo
abundat,& alicuiusabundat: quare non funtgenera que - - -
-

diâafùnt dupli, eò quòdnonadæqualia dicuntur fbccici,

aut non uniuerfàliter uerum, ad æqualiafpeciem & gea
nus dici. Videndum autem & fi oppofiii, eft oppof* Lv
tum genus.vt fi dupli multiplwn, & dimidij fùbmul=
tiplum: oportet enim oppofiium oppofiiigeiius effe :fi
- igitur
 38@ L. • I -: B * E. R. ' I I 1 f.

... igitur ponat aliquk feientiam idipfùm quod eft, fenfùm:

oportebit & fcibile id quod eftfenfibileeffè, fèd non eft:
non enim omne fcibilejenfibile:nam intelligibilium, quea
damfcibilia.quare non eft genusfenfibile,fcibilis:fiautem
tv 1 hoc non, neque/enfiófcientie. Quoniam autem eorum
, ... que adaliquid dicuntur, alia quidem ex neceßitate in eis,
aut circaeafunt adquæ dicuntur (ut difpofitio , & habi=
tus,& commenfùraiio:in alio enim nullo poßibile eft effe m.
que diéta funt, quàm in eis ad que dicuntur) alia autem
nonneceffe eft quidem in ek effe ad que dicuntur:contin=
git autem (quemadmodumfcibile eft in anima: nihil enim
prohibet fui fcientiam habere animam, non neceffàrium
autem poßibile eft enim & in alio effe hanc eandem) ali4
uerò fimpliciter non contingit in eis effe ad quae dicuntur
(ut contrarium in contrario: neq;fcientiamjcibili nifi fit
fcibile anima,uelhomo) confiderare igitur oportetfi quis
vv 1 1 in genere ponat quod tale eft, in non tali. Vt fi memoa
, , , , riamimmanfionemfcientie dicat:nam omnk immanfio in
mente,& circa illud:quare & fcientiae immanfio,infcicn=
tia.memoria igitur in/cientia,eò quòdimmanfio,fcientiae
eft:hac autem non contingit:memoria enim omnis in ami
ma.Eft autem qui diäus eft locu; & accidens communk:
#ihil enim refert, memorie genu, immanfionem dicere,
aut accidere dicere illiboc:nam fi quouis modo eft memo=
*i4,immanfio fcientiae.eadem aptabitur de ipfà ratio,
ss.; -De re eadem,locialij. . . T c A p... v.
1 v 1 1 1 J Vrfum,fi habitum in aéîu pofuit, aut aétum in habi=
.1Ntu,non eft genus quod tale eft. Vtfifei fùmmotum
•; : pcr corpus:nam fenfù$ babitus, motus autem aétus.Simi*
liter&utem & firmemoriam habitum cätentiuum opinio=
wk dixcrit: nam nulla memoria habitus, fed magk a&ius.
*. •' **, ; Pec
 T O P I C O R* V * M. 381

| Pecc4tt autem & qui habitum in confequ£tem poten- . 1x

tiam ordinant. Vt mifüetudinem, contineiitiam ire: &r
| firtitudinem,&iußitiam, timorum, & lucrorum conti
I ntntiam : namfirti, & mar/ùetus, perturbatione uacans
3 íicitur:continen$auiem qui perturbátur,fed non ducitur:
' frtaffe igitur talis poteiii,fequitur utrümq;,ut fperture · · · ·
httur,non ducatur:uerùm àviiere non hoíefi,hinc quia
dem fòrtem, illum autem manfùeva effe:fed omnino pere
trbari ab huiufinodinihil. Aliquoì«{autem & quod 1.x
A.

i fequitur,quouk modo ut genus ponunt:vt trigitiam,ire:

í cr opinionem, fidei:utraq; enim prediétafèquuntur qui.
.' dcm quodammodo aßignatasf^ecies.neuirùm autem eo*
!
rum genus eft: nam qui irafcitur,cótriflatur:priore in eâ
frúitia fi£ta.non enim ira tri$itie,fedtriáitiaire caufà
£j:quarefimpliciterira non eft trifiitia.Secundum autem 1■- .
hec,neque fides opinio:contingit enimeandem opinionem
; fi£tiamfidesnoneffetcredentem habere : non contingere autem hoc,
fpecies opinionk: non enim contingit idem
amplius permanere,fiex ff>ecie omnino permutatum fit: i ; ; :
I quemadmodum mec idem animal quandoque hominem effè
1%&
I. quãdoq; non. Si quisautem dicat ex neceßitate opia
. nantem etiamfidem habere, de æqualibus opinio & fides
dicetur:quare neq;ficerit genus: depluribus enim opor•
tct dici genus. Videndum autem & fi in aliquo eorum 1. xr
%
uia fint utraquefieri.In quo cnimfpecies,& genus:ut in
., quo album, & color, & in quogrammatica,&difciplis
" I na: fé igitur uerecundiam timorem dixit, aut iram tristia.
' I tiam, nonaccidit in eodem fpeciem & genus effe:nam ue*
recundia quidem in rationali, timor inirafcibili, attri£ia
f tiain concupifcibili:nam inhoc & uoluptas, ira autemit
, irafcibili:quare non/ùnt genera, quæ aßignata fùnt, eâ : * *
quòd
 ] 382 :: E. R . I I I I.
L. I : B -_-
<. . quödmon in eodem cum ßeciebus natafintfieri:finiliter ,
autem & fi amicitia in concupjsibili, no erit uoluntas 5.
4£lam: omnis enim uoluntá in rationali, vtilis auem ,
hic locus & adaccidens, & id cui accidit: in eodem enim

]
*;
4ccidens, & cui accidit:quare nifiim rodem uideatur,ma- ,,
1x1i£fium quoniam non accidit. Rurfum/i/ecundum quia , j
£cis;dium genus partiiig:ioneijuidcurfùm- ,
4u*guidparticiparigendi$gnomgit homo ßcündum ?
== ä
gigiijtjjgg
Ę

i - aute: &in 4lijs: confidcrandumquidjplins

igiturfiinali- , }|

qui%/£gidum quid participatur genus, ut fi animal £;

ggd/enfibile uel iiifibile dicitùr numifècundum 4uid/ena ;
ile£luifibile animal,fecundwn corpus enimfenfibile. í
eruifibile fecundum animam aiiiem nön: quare non erit ,
vxiii genus, corpus uifibile, & fenfibile,animali;. lieri, V. ■;
tem quandoque &totum in partem ponentes, vt animum, i.
¢orpus animatutiiullo enim modo pars detoto predica. $.
#4#######3eu% corpus, animalis, eo quod pars ;
1x1 1 1 1 €ff.:;Videndum autem fi quiá uituperandóriá, á fia ;
gigndqrumin potefiueaufpotenle pofuit.vtfopbi£n. $
uelςalumniatorcm,uelfùrem cum quipoßit aliena latena ;
£fjberginemgeniin prediáoíuiii eo quidpojj.
aliquid horä talis dicitur potef}enim co-Deus,& ftudio- ;
* * * £a praua agere: nottfùnt autem huiufmodi: num omnes ?
£*£uifecundum eleótionem dicütur. Amplius,omnes po=
te/ätes eorumfùnt 3**fùnt eligendatum prauorum po
teftates eligende, eôquôd Deuìorftudiojùmhabcre di- *
aimus e4, potentes enim dicimus eös effé, praua agere*
quarenu!!us uituperabilk erit genus pôtefì, si àìem.
*£4cciktuitupgrandorum quiddam eligendi; effe: nam,
lxv £erity. quedam potejüs uitupcribilis. Etj quid proptcr *;
©
 - T O ; P I C O R V M. 338}
*] fe honorabilium uel eligibilium, in poteftate uel potente,
*) uel effèciiuopofuit. Nam omnis poteßas, & omine poa
* tens aut effeäiuum, propter aliud cligendum. Aiit f Lxvi
quid eorum quae fùnt in duobus generibus uel pluribusin
al dlteropofùit.Quedam enim non eft in uno genere pone
t | re: ut fraudulentum, aut calumniatorem: neque enim
qui eligit, impotens autem neque qui poteft, at non elia
| gens, calumniator, aut fraudulentuì : fèd qui utraque hec
> | habet:quare non ponendafùnt in uno genére, fèdin utro- • : :
que eorum quae diftafùnt. Amplius,aliquoties econuere lxv 1 1
jò,genus quidem ut différentiam différeniiam autem uige
nus af$ignant. Vt/tuporem,fuperabundantiam admiratio
nk:&r fidem, uehementiam opinionis: nam nequefùperte
bundantia, neque uehementia genus, fed différentia:uidea
tur enim fiupor, admiratio effe fuperabundans:&fides,
opinio uehemens, quare genus admiratio, & opinio eß:
fperabundantia autem, & uehementia différentia.Am
plus, fi quis fùperabundantiam, & uehementiam uige*
nera aßignet,inanimatafidem ficient.& ftupeficient:nam
cuiufque uehementia, &r fùperabundanlia illi adefi, cuius
e*| effifiiperabundantia,& iehementia:fi ergoftuporfùpera
Êf abundantia efi admirationis, aderit admirationi:quare ad*
»1 miratio ftupefáciet:fimiliter autem & fides aderit opi•
* nioni, fi uchcinentia quidem opinionk eft: quare òpinio
y, fidem fáciet. Amplius, accidet fic aßignantiuebententiam
*| uehementem dicere,&fuperabundantiam fuperabundame
p| tem: eft enim quedamfides uehemens: fíergo fides uehea
:I mentia eft, uehementia erit uehemens: fimiliter autemr&**** *
* I fiupor quidam & fùperabundans : fi ergo ftupor effie
f | perabundantia, fùpcrabundantiaeritfùperabundans: uia: * *
*] detur autcm mcuirû horw, quemadmodum mcc
-
*:,
£}% (!!
 384 IL I B E R I I I I.

tx v 1 1 1 nadifciplinatum, nec motus motum. Qgandoque autem !

peccant,& paßionem in genere eius quod paffùm eft po- ri
. , : : mentes. Vt'immortalitatem uitam fempiternam dicentes ,
effe: paßio enim uitæ & accidens, immortalitas uidetur ;
effe: quòd autemuerum fit quod dicitur,manife$umfiet, a
fquisadmittat aliquem ex mortali fieri immortalem:nule ,
lus enim dicit aliam uitam eum fùmere: fed accidens alia i)
quod uel paßionem huic eidem aduenire:quare nongenus 13
ixix ìita;immortalitatis. Rurfùm,fipºfiionë cuius eft paßio, si
..:.:: : illius genus dicit effe. Vt fpiritum,aërem motum magk .
enim motus aëris, fpiritu;:nata£r idem permanet, & à
quando mouetur, & quando fiat: quare non eft omnino ;
dérfpiritus:effet enim &non motoäèrefpiritus,fiquidem ,
idem aër permanet, qui quidem eratffiritus:fimiliier au- „
tem & in alijs huiufinodi. Si igitur & in hoc oportet ,
admittere quòd aër motus, eft fpiritu:nö tamen de omni- ß;
ôw huiufinodi eft aßignandum, de quibus nonuerificatur
genus,fèd de quibufeutique uerè predicatur aßignatum ;
genus: nam in quibufdänon uidetur uerificari,ut in luto, ;
ey- niue:nam niuem dicunt effe aquam coagulatam, lutum
autem terram humido temperatam: eft autem neque nix
aqua,neque lutum terra:quare neutrumafiignatorum gea
nerum erit genus:oportet enimgenus uerificarifemperde
omnibus fpeciebus:finuliterautem neque uinuin eft aqua
putreficia (ficut Empedocles dicit,in ligno pulruit unâ.)
nam fîmpliciternon eftaqua.
· · · · De Genere, locialij. . C A P, V r, ,

ixx A Mplius fiomino quodafiigatumeft,nullius eft ge- ,

4 Amuz. Maniffium enim quoniam neque eius,quod die ,
txxi äium eft. Confiderandum autem ex eo quod nihil eo- $
rum diffèrt ffecie,que participant aßignatìm genus. ve ;
- nibil
 T, O. p I C O R V M. 38;
- - - -
nihil alba diffèrunt fpecie, ipfà à fè inuicem:omnisautem
generis, funt fpecies différentes: quare nullius erit album
genus.Rurfùm,fi quodomniafequiturgenus,uel différen L XX I I
tiam dixit.Plura enim fùnt quæ omnia fequuntur: ut ens,
& unum, eorum fùnt queomniafequuntur:fiigitur ens
genus aßignauerimus, manife$tum quoniam omnium erit
genus, eo quòd predicatur de ek. de mullo enim genus
quàm de fpeciebus predicatur: quare & unum fpecies
erit entk:accidit ergo de omnibus de quibu, genus predia
catur, &r fpeciem praedicari, eo quöd ens,& unum de o
mnibusfimpliciterpraedicantur:oportet autem de paucioa
ribusfpeciem predicari. Si autem quod omnia fequitur,
différentiam dixit, perfpicuum quoniam de æqualibus,uel
de pluribus différentia quàm genus dicetur. Nam f &*
genus omnia fequitur, de equalibus: fin uerò non oa
mnia fequatur genus , de pluribus différentia dicetur
quim ipfùm genus. Amplius , fi in fùbieéta fpecie efi, LXX I II
quod aßignatum genus dicitur. Vt album, in niue:quare
manife$tum quoniamnon erit genus:de fübieéta enimffe
de folùm genus dicitur. Confiderandum autem etiam L XX II I 1
tft, fi non uniuocum fit genus fpeciei : Nam de omnibus
fpeciebus uniuocè genus predicatur. Amplius, quando L x XV
exi$ente & fbeciei, & generi contrario, fi quodmelius
contrariorum eft, in peiori genere ponit. Namaccidet
reliquuminreliquo effe, eo quòd contraria in contrarijs
generibus: quare quod deterius efi,in meliori erit:atui•
detur melioris, &genu, meliu4 effe. Et fi eodem fimia IL XX V I
liter ad utraque febabente, inpeiore, & non in meliore
genere ponit. Vt animam ipfùm quod eft agitationem,
aut agitatum: nam pari modo eadem flatiua, & agitæ
' tiua effè uidetur: quare fimclius ftatio,
B
in hoc oportet
gencrc
 3$« L. f. B E R : t I. I I.
1xxv 1 1 genere ponere. Amplius, ex magk & minus. Dea
jiruenti quidem figenus fuféipit magis, fpecies autem non
: ... : fufcipit,neque ipfà,neque quod ab ipfa dicitur:ut fi uirtus
fùfcipit magk,& iufiitit,& iufiu,:dicitur enim iußusma
gis alter altero: fiigitur aßignatum quidem genus magis
fùfcipit.fpecies autem nonfùfcipit,neq;ipfa,neq; quoda&
1. xxv 1 1 1 ipfà dicitur, non erit quidem aßignatum genus. Rurfùm,
quod magk uidetur, uelfiniliter, non eft genus : manifa
ftum quoniam nec quod aßignatum eft. Vtilis autem bic
locus in talibus maximè: in quibus plura uidentur deffea
ciein eo quod quid eft praedicata , cùm non determinatum
eft, neque promptum nobk eft diccre, quodnam eorum
genus: ut deira,triftitia, & opinio paruipendentie, in
eo quod quid eft prædicari uidentur : contriflatur enim
lxxix irafùs, & opinatur paruipendi. Eadem autem confa
deratio & infpecie ad aliud aliquid comparanti. Nam
: ; ; ; * * fí quod magis , aut fimiliter ùidetur effe in aßignato
geiiere, non eft in genere: manife$um quòd neque aßia
gnata omnino fpecies erit in genere: interimenti igitur
, t ; t ? *; . quemadmodum diâum eft, utendum.Afiruenti uerò fi
quidem fufcipit magk quod aßignatum eft genus , &
j)ecies, non utilislocus: nihil enim prohibet utrorumque
fùfcipientium, non effe alterum alterius genus: nam bo
num & album fùfcipit magk, & neutrwn neutrius gea
mus. Generüm autem, & fpecierum adfe inuicem coma
paratio, utilis: ut fi fimiliter hoc,& hoc genus: fi altea
• rum genus, & alterum: fimiliter autem & fi quodmia ,
nus,& quod magis:ut ficontinentie,magk potefht,quàm
uirtus genus,uirtus autem genus,& pote$44. Eadem au=
tem & de fpecie conuenit dici:namfifimiliter hoc,& boc
propqfitiffecics:fi alterumffecics, grreliquum: & fi ç
quod `
 T. O p 1 c *o R v M.: : * 38f
quodminus uidetur,fpecies eft,& quodmagh. Amplius,
ad confiruendum : perfpiciendumfide quibus aßignatum
£ff genus,in eo quod quideft praedicatur: cùm nonfit un4
£ignataffecie$,fedplures, & différentes. Nam manif
quoniam erit genus. Si autem in aßignatof}ecies lxxx
tft,confiderandum & fi de alijs fbecicbus genus in eo
quod quid eft praedicatur. Nam rurfùs accidet de pluribus
€r £ idem praedicari. Quoniam autem uidea lxxx 1
tur in quibufdam & différétiain eo quod quid eft de ffea
ciebus praedicari, feparandü eft genus & différétia,utena
fiijs que dicentur elementk, Primùm quidem quoniam
genuí de pluribus dicitur quàm differentia. Deinde quo
niam fecundùm eius, quod quid eft, aßignationem, magís
conuenit genus, quàm différentiam dicere, Nam qui ani
muldicit homincm, magk indicat quideft bomo,qüám qui
greßibile. Et quoniam differentia quidem qualitátem ge
iieri, femperfignificat:genu,autcm diffèreiiiienon. Nám
qui dicit greßibile, quoddam animal dicit:qui uerò animal
;
?
dicit, non dicit quale quiddam greßibile: différentia igi*
tur à genere ficfeparanda. Qgoniam auté uidetur mu• l xxxi 1
ficum, qua muficum eft, fciens cffe: & mufica fèientia
:| quedam eft: & fi ambulans eò quòd ambulat mouetur,
ambulatio motu, quidam eft: confiderandum in quo ge=
mere uult quippiam conftruere fecundùm diéium modum.
j Vt fi fcientiam ipfùm quod eft fidcm:fifciens quatenus
fit, fidit: manifé$um enim quoniamfcientia, fides quea
dum erit:eodem autem modo & in alijs huiufmodi. Ame lxxx 1 1 1
plius,quoniam quodfequitur aliquidfempcr & fiomcon
uertitur,difficile eftfeparare,quódnöfitgenus,fihoc quia
dcm illudfèquitur omne,illud uerò hoc nó omne,vt trana ,
quillitatem quies, & nuncrum diuifibile: econuerfo au
B z tcit;
â - - - - *
388 I, I B E R . I I I I. T O P I C.
temnon:nam diuifibile non omne, numerus: neque quies
omnk, tranquillitas: ipfo quidem eft utendum ut genere.
quodeft femper confequens, cùm non conuertatur altea
fum:cùmautem alterumfe extenditnon in omnibus,obfe*
quendam. Inflantia autem huius: quoniam nomens fequia
tur omne quodfit (nam quodfit non eft) & non conuer J)
titur(non enim omne quod non eft, fit) attamen non eft
genus non ens eius quod fit:fimpliciter enim nonfùnt non
entisfpecies. De genere igitur quemadmodum diäum eft, f
tranfeundum. ··· ;
F I N I S.

AN G E L I . P O L I TI A N I •
1 N L I B R v M v. r o p I c. • .
$
* A R G v M E N r v M, :í
vinto volumine proprium libratur. Infpice an impro
O: proprium,an minus notum,anæquiuocumibino.
mnem,ià&fubi&ii, an &idem:an quidibi omnibuscompe
tat,an plura eidempropria,nec diftinéta;anidcuius proprium,
an qu6d tantumßmper comitatur:an quod nunc propriú, an
quodnonfolisnofcitürfenfibus,an defihitio magis,arinufquâ
proprij genus.Vide illud quoque,cuius propriuifitraditur, an
Ήοηάibigenusque difsideant.an fubieétumi proprium eitra
ditum, quod in fubie£to:an quod in propfijpàrticipatu.an
prius ibi aliquid,& pofterius,amieorundem quafunt eádé, non
idemfitproprium,autnonidem femper eorundem fpecie.an
proillofiuncillud femperafferatur,ahidem eiufdem propriii.
Confidcra & quæ fimilium funt partium. & oppofitá qüaeli
bet,& quæ de quibus praedicentur, quæ fubiiciätür, quae diftim
uantur.Sed & cafus etiamin contrapofitis.Et quae fimiliter (e
É & quæ itidem,fedideam,magisque & minus,& quod *;
uiproprium,& quod fuperlatione. · ·
- - T O P I C t;
Π
3ê»
l T oA RPI IS TCooT ERL Ivs M.
•

•L1 B£ R ; v. , . . ; -- sis

De modis Proprij.
- -
* cap.- v.
: · ···

sg 5 ralTRv y autet propriwm, 4m mom pro• PHmus locus

£ §} %| prium eft quoddiäum efi per hæc coiifide- ' ;
£$ | randum. Aßignatur autempropriiiaut per
*… 'V\% fe,& femperaut adaliud,aut aliquãdo.Per
fequidem,ut hominis, animal manfuetur natura: ad aliud
auiem,ut anime ad corpus: quoniam illa quidem imperae
remata, hoc autem parere:femper autem, ut Dei, animal
immortale: aliquando uerò, ut alicuius hominis ambulare
iigymnafio. Sunt autem proprij,quodadalterii aßignae 1 1
tum eft, aut duo problemäta, aut quatuor. Nam fide hoc
quidem aßignatumquippiamfierit, de illo uerò negatum
idipfùm : duo duntaxat problematafiunt:quemadmodum

. hominis adequum proprium eft quòd bipes eft:nam &*

quôd homo non bipes eft argumentabitur quifpiam, &*
j quòd equus bipes:utrinque autem remouetur proprium.
! §i autem de utroq; utrumq;aßignatum fùerit,& de utroq; *
*, negatum:quatuorproblemataerunt:ut homink proprium
adequum,quòdille quidem bipes, hic autem quadrupes
ji;nam & quòdhomonábipeseft,& quòdeffe quadrue
pes natus eft, argumentarièft, &rquòd equusbipes , &*
quòdnon quadrupes, poßibile eft argumentari: quolibet
igitur modo o£feifo,interimitur quodpropofitüeft. Eft 111
ìl autem perfèquidem proprium, quod ad omnia afign4e
tur, & ab omnifèparat(quemadmodum hominis animal
1 :… B 3 ■Or*
 39b ' L I B E R V.

moftde difciplinefufceptiuuô) ad áliud autem,quod non

ab omni,fedab aliquo ftatuto determinat(ut uirtutis addia
fciplinam: quoniam illa quidem in pluribus,hec in ratio
malifolo,& in habentibü, rationem nata eftfieri)femper
autem,quodfecundùm omne tempus uerificatur, & nuna
quam relinquüur (quemadmodwm aniialis ex afiima &r
corpore compofitum effe)aliquando uerò,quodfecundùm
,..,; „„„; aliquodtempus uerificatur, & non ex neceßitate femper
1 1 1 1 cofifèquitur:ut alicuiu, hominis,ambulare inféro. Éftau*
tem ad alterum propriumafiignare : différentiam dicere,
aut in amnibut,&femper,aut ut multum,& in plurimis.
Et in omnibus quidem & fèmperiquemadmodum homink
proprium ad equum quoniam bipes : mam homo quidem
cromnis;& fèmper eff bipes: equum autem nullujefibie
pes,& nunquàm ut multum autem &:inplurimk:quem*
: , admódum rationalis proprium principare ad concupifcis
bile, & irafcibile, eò quòd illud quldem imperat,hecau*
• temparent:nam neq; rationalefèrtifer imperat/ed quan*
dogiiiimperatur:neq; cócupifcibili,& irafcibilifëimper
imperatur,fedimperant quãdoq; cùm fierit hominkäni* ,
vmàflagitiofa. Propriorùm autem eaiiiaximè logicafùnt,
que perfé,& fèmper,& quead aliud.Nam eiu4 quod ad
áliud eft propriü,plura problematafùnt: quemadmodum
diximus & prius:nam aut duo, aut quaiuor, ex neceßitae
^ tefiuntproblemata: plures autem orationesfiunt ad haec:
quod autem perfe eft, & fèmper, admiulta eft argumen
tari,&adplura tempora obféruare: quodpcrfe quidem
admulta;nam ad unumquodq; eorum quæ fùnt,utpote cui
:: , oportet ineffe proprium: qùare finon ab omni feparat.
non erit bene aßignatum proprium: quodauem femper.
adpluratempora eft obferuare;& fiüe nomineft,fiue non
"' ' . , . infierit,
 T O' p I * C o R v M. 39*
inferit,fiue nominerit,nô erit proprium.Quôduer$alia . .
quando,ad illud(quod nunc dicitur)tempus,confideramus:
non igitur fünt rationes ádipfùm plures, Logicum autem
efi problema, ad quod rationes fiunt, & crebre quidem,
& bone.Adaliud igitur proprium diétum,ex ijfquefùnt
de accudente locisinfficiendum, fihuic quidem accidit, illi
uerò non. De ijs autem quefemper, & quæ per fé, per
hec confiderandurn. * T . . . . . ' ' *,
* * * De locis Proprijs. c A p. 1 1. «
PÉ quidem annonbene aßignatum eftproprium, v ,
I. an bene. Eius autem quod eft non bene ; aut bene, eft
unum quidem,finon perfiotiora,aut per notiora pofitum
eftpropriun:defiruenti quidem,fi nó per notiora:at con
firuenti,fiper notiörü. Eius autem quod non per notiora v 1 1
eft, boc quidem fiomnino ignotius pofitum eft propriwm
quodaßignauit, illo cuiu4 proprium dixit: Non enim erit
: bene pofitum proprium:iiam propternofitiam proprium
ficimus:difeendienim caufa,& proprium, & definitiones
ficimus: per notióra igitur accipiendum: fic enim magk
erit füfficiëter cognofcere:utputa qui ponit ignk propriâ
effè fimilimum animae, ignotiore quàm ignkutitur,anima:
magk enimfcimu4quidefignk,quàm quid anima:nö igia
furerit bene pofiiiw propriumiignis, fimilimum anime.
Aliudauté,finon motius eft hoc huic ineffe. Oportetenim v 1 1 1
nonfolummotius effere,fed & huicineffe,notiw, effe:nam
qui non fcitfi huicineft,neq;fiillifolinotius ineffcognoa
fcit:quare cùm quodui* ború acciderit, obfcurum fit proa
prium:ut quia qui ponit ignk propriü, inquo primo ania
ma nata eft effe, ignotiore utitur quàm fîignis, eò quòd
ignotius eft.fiim hoc eftanima,& fiin hoc primo eft: non
erit itaq; bcnepofùù proprium ignis,in quo primo anima
B 4 f}4t4
 392 L I B , E R. * V;

ix nata eft effe. Confiruentiautem,fi per notiorapoftum eft ;

proprium,&fpcrnotiora[ecundùm utrumq;modii.Erit ;
enim benefecundùm hoc pofitum proprium:nam con$trua ,
ἀtiuorum locorwmeius quod bene, alij quidem fecundum ;
hocfolum,alijautem fimpliciter monérabunt quod bene: ,
ut quia qui dixit animalis proprium, fenfùm habere, per ii
notiora,& notius $ignauit proprium fecundùm utrunq; i;
modum:quare erit bene aßignatum fecundùm hoc,animae i
x lk proprium, fenfùmhabcre.Deinde defiruentiquidem,/? &
, , quodnominumque in proprio fùiit aßignata, multiplici- s
' ' ter dicitur, uel etiam iotìoratio plurâ fignificat. `Non s
enim erit bene pofitum proprium, ut quoniam fentire ;
multa fignificat,unum quidemfenfùmhabere,alterumaue e
tem fenfu uti: non erii animalis proprium bene pofitum ,
quod natumeft fentire:quapropter non utendum eft,nc^ a
que nomine, quod multipliciter dicitur, neque oratione, &
queplurafigfiificet: quia quodmultipliciter dicitur, oba ,
jcurum ficit quoddictum eft, dubitante eo qui debetara ,
gumentiri, quodnam dicit eorum que multipliciter di* i,
¥i cuntur: nam proprium difcendi gratia aßignatur. Am* ;
plius autem ad hoc neceffàrium eft redargutionem alia ,
quam fieri cum ficaßignant proprium: quando in dißi* ,
áente quifpiam conficiet ßllogifinum, de eo quod multis ,
pliciter dicitur. Confiruentiautem, finon plura fignifi- „
cat, neque nominum quippiam, neque tota oratio. Erit ,
enim fecundùm hoc benepofitwm proprium: ut quia ne*
que corpu$ plura fignificat, neque mobilißimum in fie j.
periorem locum: neque totum quod ex his compofiium
eft, erit bene pofitum fecundum hoc ignis proprium ;
x 1 1 corpus mobilißimum in fùpcriorem locum, Deinde de• ,
frucniiquidcm /i multipliciter dicitur illud, cuius pro
- prum
 T O P I. C- O • R V M. 39j.

prium aßignatur: non determinatur autem cuius edruni

ponaturproprium. Non enim bene erit aßignatum pro
prium: ob quas autem caufàsnon immanifefiwm eft exijs
que prius dictafùnt:nam eadem accidere neceffariü efi; ut ' ; :
quia fcire hoc plura fignificat:unum enim fcientiam ba*
bere hoc, alterumautemfcientia utihoc,aliuduerò féiena
tiam effe huiu*,aliud autemfcientia uti huius,non erit cius
quod eft fcire hoc, bene aßignatum proprium nullum,
' I non determinato, cuius horum ponitur proprium. Coma xi 1 1
fruentiuerò,finondicitur multipliciter hoc cuius pro
prium ponituryed eft unum,& fimplex. Erit enim bene
pofitum fecundum hoc proprium:ut quiahomofimplicia . . . .
ter dicitur,crit bene pofitum fècundum hoc hominisproa
prium, animal manfùetum matura. Deinde deßruenii x 1 1 1 1
quidem fi fequenterdiäum effidem in proprio (fepe
cnim latenthoc ficientes & in proprijs, qucmadmodum
& in terminis) non eritbene pofitum quodhoc fufiinet, . . ; ? »
iM proprium.Conturbat enim audientem;quodfrequëterdie
citur :obfcurum igitur neceffàriumeftfieri,& præter id
nugari.uidentur. Eueniet autem frequenteridem dicere
duobu4modk: uno quidem quandonominaueritfequens
teridé:utfiquk proprium jíignetignis, corpustenuißis
mum corporum:hic enimfrequentcrdixit corpus.Secüdö
autem,fi quis affùmat orationespro nominibus: utfiquis
reddat tcrre proprium fùbfiantiam quemaximè corpo
rum fecundum naturam fértur in inferiorem locum:deine
de affumat pro corporibus, huiufmodifubftantias: unum
enim & idem eftcorpus;& huiufmodifùbftantia:eritera ***,
go hoc modo fùbfiantia frequenter dicta, quare neutrum
erit bene po/itum proprium. Conííruentiuerò,fimul• xv
lo utitur frequcnlcrnomine eodem. Erit enimpare
b 5 Q¢
 394 IL I . B * E. R :: V. £
hoc bene aßignatum proprium, ut quia qui dixit homfa
nk proprium, animal difciplinae fùféeptiuum, non ufùs
ef fequenter eodem nomine : erit utique fècundum hoc
xv 1 benè aßignatum hominis proprium. Deinde deßruena
ti quidem, fi tale aliquid aßignauit in proprie momen,
quòd omnibus infit.Inutile enim erit,quodnonfeparata&
aliquo:quod autem inproprijs dicitur,feparare oportet:
quemadmodum & quæ interminis: non igitur erit bene *

; ; , . pofiium proprium:ut quia qui pofùitfcientie proprium

opinionem indiffùafibilem à ratione, ünum exi$ens, tali
aliquoufùs eft proprio(umo inquam)quod omnibu* inefi:
xv 11 non erit utiq; bene pofitum fcientiæ proprium. A£ructa
tiautem, fi nullo ufùs eft communi, fed quod ab aliquo
:
, , , , , Jèparat, erit bene pofium fecundum hoc proprium.vt
quia qui dixit animalis proprium animam habere, nullo
vfus efì communi: erit fècundumhocbeme pofitum proa
xv 1 1 1 prium animalis , animam habere. Deinde deßruenti
quidem fi plura propria %ignat eiufûem, non deternia
iuns quöd plura ponit.Non enim erit bene pofitum pro
i
:ç

priunì: nam quemadmodum nec interminis oportet præ

teream (que indicat fubfiantiam)orationem, adiungere
quippiam plufculum ficnecin proprijs preter eam (que
jìcit proprium quod:diáum eft) orationem, quicquam
coaßignandum. inutile enimfit eiufinodi:ut quia qui dixit
:
- :

proprium ignis, tenuißimum, & leuißimum, plara aßie

gnauit propria (utrumque enim defolo igne uerum eft die
cere) non erit bene pofitum propriumignis,corpus fùb
xix tilißimum, & leuißimum. A£ruenti uerò fi non plura
eiufdem propria aßignauit, fedunum. Erit enim fecun=
:s. dum hoc bene po/itum proprium: ut quia qui dixit hue
mudi proprium, corpus quod in omnem figuram diducie
- tur,
i
û;
 T O p 1 C O. ; R* V M. 393
tur, unwn afiignauit proprium, & non plura:erit/ecun*
dum hoc bene pofitum hwmidi proprium. Deinde dee xx
fruenti quidem, fi eodem ufus eft cuius propriii aßigna*
uit:aut eorwquefùnt illius aliquo.. Non enim erit bea
me pofiiwn proprium:nam difcendi gratia aßignatur pro*
prium:idem autem eidem fimiliter ignotüm eft: id autem
quod aliquid eorum eft que fùnt eius,poßerius non igi*
iurefènotius: quare non fit ut per hoc quifquam mag*
quippiam difcat:ut quia qui dixit animalk propriumfuba
flamtiam cuius fpecies eft homo,aliquo wfiw eft eorwm que
fùnt animalis: non erit bene pofiium proprium. . con- xxi
fruenti autem fi neque eodem , neque eorum quefùnt
ipfius aliquo utitwr, Erit enim benefecüdumbocpofitum : • •
proprium: ut quia quipofùit animali, propriu* ex ani*
ma &r corpore compofitum effe, neque eorum quefùnt
ipfius aliquoufüs eft, erit utique benefecundum hoc aßi*
gnatum animali, proprium.. Eodem autem modo & in
alijs confiderandum eji, quænam nonficiunt, aut ficiunt -

notius. Dcfiruentiquidemfi aliquo ufiw eft, aut appoa xxii

fito,aut omnino fimul natura, aut poßcriore aliquo.Non
enumerit bene pofitwm proprium: nam oppofiiun fimul
natura, quodautemfimul natura, & po$terius, non eff•
cit notius:ut quia qui dixit boni propriü,quod malo ma*
×imè opponitur,o£pofito eft ufùs boni: nón eritproféáé
£ene aßignatum boni proprium. : Conííruentiautem.f xx 1 1 t
nullo ufùs eft neque oppofito, neque omnino fimul natu*
ra,neq; poííeriore.Erit enimfecundum boc bene aßigna*
tum proprium:ut quia qui pofuit difciplinæ propriâ, opi
mionem maximè fìcientemfidem, nullo ufùs eft neque ope
pofito,neq; omninofimul natura, neq;pofierioreíeritj&; : y =*
cundumhoc bcne pofitum difciplinæ proprium. Deinde xx 1 111
.i* - dc{lru
 396 L '. I , 8^ E R V. *

defiruenti quidem,finomquodfemperfèquitur proprium

aßignauit,fed id quodfit quandoque non proprium. Non
enim erit bene pronuntiatum proprium:nam neq;in quo
deprehendimus ineffe ipfùm,de hoc & nomem ex neceß
tate uerificatur, neque in quo deprehenditur mom ineffe,
de hoc ex neceßitate non dicetur nomen: quare nomerit
£ene pofitum proprium. Amplius autem adhæc, neque
quandoquifquam aßignauerit proprium, erit manifefium
jineft:fiquidem taleeft, ut quod ipfùm relinquere poßit:
mom igitur erit clarwn effè proprium: ut quia quipofùit
- : x animalis proprium moueri quandoque, uelflare tale,aßi*
gnauerit proprium quod fit quandoque, non proprium:
xxv mequaquam erit bene pofiumiproprium. A£ruentiuea
réfiquodex neceßitatefempereft, propriwnafiignaues
rit. Erit enim bene pofiiumfècundum hoc proprium. ut
[uia qui pofüit uirtutis proprium quod habentem ficit
É! , quod femperfequitur, proprium aßignauit:
erit uiiq;fecundumhoc bene aßignatüuirtutisproprium.
xxvi , Deinde defiruenti quidcm fi quod nunc proprium eft
aßignans:non determinauerit quodnon propriiiaßignat.
' Non enim erit bene pofitum proprium: primum qui
dem quia quod praeter confùetudinem fit omne,fiiper
determinatione indiget:folent autem ut plurimum omnes,
qüodfemper fèquuurproprium aßignare. secundò au
* * *. íem, quia immaniféìus efi quinondeterminauerit:fi quo?
nunc eftproprium uoluerit ponere: non igitur danda eft
abiurgationk occafio: ut quia qui pofüit alicüiw homink
proprium fèdere cum aliquo homine, quod nunc pro
prium eft pofùit: non beneproprium aßignabit,finon
*
xxv 1 1 dctcrminans dixerit quod nunc. Conííruenti autem , fi
* ••
nunc proprium aßignans determinando pofùit , quod
?· · · · · [14]C
T. T o P I c o • R • V M. 397

nunc proprium pofùerit. Erit enim bene pofitum fecuria

dum hoc proprium: ut quia qui dixit cuiufàam hominis
propriumambulare nunc alicubi, di$inguens pofùit hoc:
bene erit pofitum proprium. Deinde deßruenti quia xxv 1 1 r
dem fi tale aßignauit proprium , quod manifefium non
ftaliter ineffè quàmfenfu. Non enim erit bene pofitum
proprium: iiam omnefenfibile extrafènfùmfiáum, ima
manifeßumefi:latens enim eftfiadhuc ineft, eò quòd fena
ffòlum cognofcitur. Erit autem uerum hoc in ijs quae
l ín ex necíiáiefemper confequunlur, ut quia qüi po
fùit solis proprium, aírum quodfèrturfùper terram lua
cidißimum:tali ufus eft in proprio (füper terram inquam
frri) quod fenfu cognofcitur: non utique erit bene solk
4ßignatwm proprium, immanife&wn enim erit cùm oca
ddet Sol,fiadhuc fèraturfùper terram, eò quòd nos tunc
&feruimus fènfùm. Con£ruenti uerò fi tale aßignauit xxix
proprium, quodnonfenfu eft manife$um:aut cùm fitfema
fibile,ex neceßitateineffe manifèfium eft.Erit enimfècuna
;| dum hoc bene pofitum proprium. Vt quia qui pofuitfua
perficici proprium quod primum coloratum eft,fenfibia
li quidem aliquo ufù eft(coloratum effe inquam)tali quia
| dcim quodmanife$umeft ineffe femper:erit fecundum hoc
bene aßignatumfùperficieiproprium, Deinde de$truen* xxx
ti quidem, fi terminum ut proprium aßignauit. Non
| enim erit bene pofitum proprium : nam non oportet ina
, dicare quod quideft effe,proprium: ut quia quidixitho
minis propriùm animalgreßibile bipes,quod quid eft effe
fignificans aßignauit homink proprium, non utique erit
hoc homunis proprium bene aßignatum. Con§ruenti xxxr
autem,fi quod conuerfim quidem praedicatur aßignauit
proprium: non autem quod quid eft effe indicans. Erit
cnim
 398 “L,'' I.' BT E R * V. **

enim fecundum hoc bene aßignatum proprium: ut quia

qui pofuit homink proprium animal manfùetum natúra,
quodconuerfim quidem praedicatur aßignauit proprium,
, , • ' * non quod quid eft quidem indicans:eritfecundum hoc bea
zxx 1 1 ne aßignatüproprium homink. Deinde defiruentiqui
dem, fi non quippiam in quid eft ponens, aßignauit pro=
prium. Oportet enim in proprijs quemadmodumintera
munk, primum aßignari geniis,deindeficiam addere relia
qua, & feparare : quare quod non hoc modo pofitum eft
proprium, non erit bene aßignatum:ut quia quidixit ania
malk proprium animam habere, non pofüit quicquám in
4uo utin quid,eft animal: non erit bene pofiium animalis
zxxi 1 1 proprium. Con{truenti uerò fi quk quippiam quod in
quid eft ponens eius cuius propriüaßignauit, reliqua ada
iungit.Erit enimfecundum hoc bene aßignati proprium:
• • * ut quia quipofuit homink propriü animal difçipliefifè
ceptibile: quippiam quod in quid eft ponens, aßignauit
proprium:erii fècundùm hoc bene pofitum propriumho
minis.virüigitur bene,an non bene aßignetur proprium,
per hec infpiciendum. • · · ·
* De Proprio,loci alij. c A p. I 1 1.
xxx 1 1 1 1V Trum uerò proprium eft omnino quod dictum eft,
: ... V an non proprium ex his confiderandüm. Namfima
pliciter confiruentes proprium quod bene pofitum eft,
loci ijdem erunt ijs qui proprium omnino ficiunt: in illis
igitur dicentur. Primüm ergo de$ruenti quidem infpi
ciendum ad unumquodque eorum cuius proprium aßis
3 •
gnauit. vtfi nulliineft,autfi non de hoc quidem uerifie
* catur, aut fi non eft proprium cuiufque eorum fecundum
illud cuius proprium aßignauit. non enim erit proprium,
quodpofitum eft effe proprium:ut quia de geometra
-
#
&(crt
 T O p I C O R. V* M. 399

verificatur indeceptibilem effe ab oratione (nam decipi.

tur geometer cùm pfeudographiam ficit) non erlt hoc
•-
fcientis proprium, non dccipi ab oratione. Con{lruenti.
autem fi de omni uerificatur, & qua de hoc uerificatur.
Erit enim proprium, quodpofitum eft effè proprium: xxxv
ut quia animal difciplinæ fùfceptiuum de omni homine
uerificatur & qua homo, erit homink proprium animal
difciplinæ fúfceptiuum. Eft autem locus hic de$truenti … -

quidem,finon de quo nomen & oratio uerificatur, & f?

non de quo oratio & nomen uerificatur. Conßruenti xxxv;
autem, fi de quo nomen & oratio,& fi de quo oralio &
nomen predicatur. Deinde defiruenti quidem, fi non
de quo oratio,& nomien ucrificatur:&fi non de quo noa
men, & oratio uerificatur. Non enim erit propriwn,
quod pofitum eft effe proprium: ut quiaanimal quidem
difciplinae fufceptiuum uerificatur de Deo: homo autem i ••
non prædicatur:non erit hominis proprium, animal difcia -

pline fùfceptiuum. Conííruenti autemfi de quo oratio xxxv 1 1

€r nomen predicatur:& fidequo nomen & oratio pre
dicatur. Erit enim proprium quod pofitum eft effe proa
prium:ut quia dequo animamhabere uerificatur animal, ,
& de quo animal animam habere: erit animam habere
animalû proprium. Deinde de$ruenti quidem fi fùba xxxv 1 1 ;
ieâum, proprium aßignauit eius,quodin fübieéto effe die
citur. Non enim erit proprium, quod pofitü eft effe proa xxxtx
prium:utquia qui pofuit proprium fubtilißimi corpork,
ignem, fubieéium aßignauit praedicatiproprium, non erit
ignk corpork fubtilißimi proprium: propter hoc autem
mon erit£££; un fubieéto effe dicitur proa
prium, eö quöd tdem effet plurium, & différentium fpea
cie, proprium: nam eidem plura quedam difcrepantia · · · · ·
f*ecie
 4oo IL I. B E R V.
fecie infunt, de folo diéta : quorum erit omniw proe
priu* quod fübieótum eft, fi quk hunc in modum: ponat
x 1. propriüm. Conftruenti uerò, fi quod in fùbieéio eft,
aßignauit proprium fùbieéti. Erit enim proprium quod
pofitum eft non effe proprium: fi quidcm defolo predie
- catur(ut diétum efi) proprium: ut quia qui dixit terre
proprium corpus grauißimum fbecie, fubieéti aßignauit
proprium quod de fòla dicitur re, & ut propriumpre*
xl 1 dicatur, erit terrae proprium reétè pofitum. Deinde
... g deßruenti quidem, fi fecundum participationem aßignae
- uit proprium. Non enim erit proprium, quod pofitum
eft effe proprium: nam quod fecundum participationem
ineft, ad quod quid eft effe conducit:erit autem huiufmoa
di differentia quaedam de aliqua fpeciediéta: ut quia qui
dixit homink proprium greßibile bipes, fecundùm par=
ticipationem aßignauit proprium: non erit utique proa
z 1 1 1 prium hominis greßibile bipes. Conííruenti autem, fi
., , non fecundum participationem 4ßignauit proprium,nec
quoá quideft effe indicans, conuerfim predicatare. Erit
enim proprium quod pofitum eft effe proprium, ut quia
qui pofuit animalk proprium quod natum eft feniire,
neque fecundum participationem aßignauit proprium,
• . . . . neque quod quid effe indicans, conuerfim re prædicata,
• erit utique quod fentire natum eft, animalis proprium.
x1 1 1 1 . Deinde defiruenti quidem, fi non contingit fimul ina
effe proprium, feduel poßerius, uel prius quàm idipfù*
momen. Non enim erit proprium quod pofitum eft effe
proprium, autnunquam,aut non femper;ut quoniam con
tingit alicuiprius fóre,& po$terius ambulare per fórum
quàm quòdhomo, non erit ambulare per fórum hominis
.xi 1 1 1 1 proprium, aut nunquam, aut non fempcr, Conííruenti
* . \ 444t€η»
*
-r—
T o p I C O R V M. 4•*
*mtffimulexneceßitatefemperimeft,cùm neque ter
mius,neque diffèrentiafit. Erit enim propriam, quod
fofiumeft firfiiam non effè proprium? ut quia animal
άiplinefifçeptiuum:fimul ex neceßitate femper eft,&r
idquodeft homo, cùm neq;différentia fit, nec terminu, ** * *
!] trit animal difcipline fufèeptiuum hominis proprium. *** ***
Dcinde deftrüenti quidem, fi eorundem quae eadem fùnt, x ,v
moneftidem proprium. Non enim erit proprium, quod
fofiium cft effe proprium:ut quia non eftproprium proa
ßquendi,apparere quibufdam bonum,neque eligendifica
riiuiique proprium apparere quibufdam bonum. idem
timeftprofequendum & cligendum. Conftruenti, f xiv,
tifìem quatenus idem proprium. Erit enim proprium
quodpofium eft non effèproprium. Vt quoniam ho
mik, quâ homo dicitur proprium tripartitam animam
hibere, & terrigene quatenus terrigenaeft, erit proa
| priumtripartitam animam habere. Vtilis autem locus
¢| li: & in accidente:nam ijfâemineo quòd eademfùnt e4a
?] dimoportet ineffe,uel nómineffe. Deinde defiruenii quie x l. v 1 1
g| dim,fieorum quefùnt eadem fpecie : non idem femper -

f | ffecie proprium eft.. Neque enim eius quoddiäumerit

?
2] proprium,quod pofiium effe propriùm: ut quia idcm
al sßffecie hómo & equus:nonfèmper autem equieftpro^
a] primflare àfe, nec hominis erit proprium moueri äße.
*] Idem enim efi fpeciemoueri,& flareâfe,quatenus utriq;
£| torumut aniiììeft,accidit. Conftruentiuerò fcoruiii x iv 111
/
quefùnt eadem ffecie, idemfemperf}eciefit proprium.
Èriieninproprium quodpofitum eft non effè proprium:
M.
wt quia hóminis eft proprium effe greßibile bipes , &'
*] aui5erit propriwm effe uolatile bipes:utrumque enimhoa
w| rum eft idem,qu4tciiih illa quidemfùb eodemfùnt genere
- - C fbeciet,
 2, •* IL: I. B : E R · · V. **
fbecies, cùn*fintfùb animali, hec autent ut generk dijà
. rentieanimalk. Hic autem locus fiifus eft:quädoalterum
quidem eorum que diciituruni alicuifoliimcftffeeieiala
terum uerö ineft pluribus,quemadmodum greßibile quas
Annotatiolo drupes. Quoniam autcmidem & diuerfùm multiplicia
cicauilli ter dicitur, labor effòphi$ice affùmeniiunius affigure,
„ . , & folius alicuiw* proprium:naiii quodincft alicuicuiaca
icidit aliquid, &r accidenti ineritfumpto cuneo cui accia
dit:ut qüod ineft homini, & albo hominiinerit,fifieri;
-• albiae homo:& quod albo hominiineft, inerit & homini,
°**" * calumniabii, àutem aliquk multa propriorum, quöd
... . . fùbieâumidaliud efi quodfècundumfeficit, aliud autem
cum accidente: ut aliud quidem hominem effè dicet, aliud
c„m.,, uerèalbumhominem. Âmpliüs autem diuerfùmficiens
habitum, &r quodfècundùm habitum dicitur: nam quod
habituiineft,& ei quodfècundùmhabitum diciturinerit;
& quodei (quodfecundùm habitum dicitur)ineft,&r ha*
bitui inerii:ut quoniamfciens fècundùmfcientiam dicitur
, , , , affici, nomineritfcientie proprium indiffùafibile à ratios
Dilutio pri- ne;nam & fciés indiffuafibilk eritâratione. Confirucn*
smi. tiautem diçendum quoniam non eft diuerfùm fimpliciter
idcui accidit,& acçidens cum cocuiacciditfiimpiumjèå
aliuddicitur,eò quòddiuerfùmfitipfius,efie:non enim id;
eft homini effe, quòdfit hömo, & albo homini effe,quöd
fitalbus hoino, fretcreâ autem confiderandum effè adca*
: : : • j * fùs dicenti,quod neq;fciens eftindiffùafibile à ratione,/èd
indiffùafibilisäratióne:neq;fciëtia indiffuafibile,fedindjg
fuifibilis à ratione: nam ei qui oinnino injlat, omnino eft
i. aduerfàndii. Deindedefirucnti quidem, fi quod natur4
;
inefi üolensafignare:hoc modo ponit fecundùm locutioa
-nem,ut quodfempcriijffignificet.
-
Videbitur enim £4Crę
mo .
 - T O p 1 c* O R V M. 4e3
aeripoffè quod pofitum eftpropriumeffe:ut quia quidia
: xitbomink proprium bipes, uult quidrii, quod natura
ineft, aßignare:fignificat autem locutionem quodfèmper
ineft, non erit homimis proprium bipes: non enim omnis
: homo eft duos pcdcs habcns. Conííruenti autem, fìuult in
quod natura ineft proprium aßignare, & locutione hoc
modo fignificat. Non enim moucbiturfècundùin hocproa
prium: ut quia qui hominisproprium 4ßignauit, animal
difcipline/ifceptiuum & uult,& diäiöe/ignificat quöd
natura incftproprium:non mouebitur,fecüdüm hoc quöd
non fit proprium hominis,animal difciplinefùfceptitit*.
Ampliu8,quæcumque dicunturut fecundum aliud aliquod L 1 t
primum, aut ut primumipfum, labor eft afiignare talium
proprium. Namfieiu£ quod eft fecundum aliud aliquid
proprium aßignauit, & de primo uerificabitur:fi autem
primipofùerit, & de eo quod effecundum aliud predia
cabitur:utfiqukaßignetfuperficieiproprium coloratum
effe, &r de corpore uerificaturcoloratum effe:fi autem
corporis,& defùperficie prædicabitur:quare non de quo
oratio, & noniéucrificabutur. Accidit autem in quibuflâ in i m
proprijs plerumque ficri aliquodpeccatum, propter hoc
quòd non determinetur quomodo, & quorum ponit quis
proprium: omnes enim conätur aßignarepropriüm, aut
quod naturaineft, ut hominis bipes , aut quod nunc ineji,
üt hominisalicuius quatuor digitos habere: aut fpecie,ut
igiisfùbtilißimum,autfimpliciter,ut animalkuiuere:aut
fècundwm aliud,ut animae prudciis:aut ut primum, quern*
admodumrationalis prudens:aut ineo quodhabet,utfciée
tis indiffuafibile á ratione(nihil enim aliud quàm babetudo
aliquiderit indiffù fibile á ratione) ut in eo quòd habeaa
| tur ut féientie indiffuafibileâ ratione:aut in eo quodpara
C 2 ticip*
 4®4» IL I B. . E R. * V.

ticipatur, ut aniinalisfentire(fentit enim & aliud quidue

homo,fedparticipansiam hoc,fentit)aut ineo quodpare
ticipat,ut alicuius animalis uiuere:qui non addit igitur n4
tura,peccat,eò quòdcontingit quodnature ineft, nomina
; . effèilli cui natura ineft, ut homini duos pedes habere:qui
uerò non determinat quoniam quod ineft aßignat, quod
non erit tale quale mäcineftid, ceu quatuor digitos habe*
rehominem, nonindicans quoque quod ut primum, aut
utfècundum aliudponit,quòd non de quo oratio grnomé
uerificabitur, ut coloratùmeffefiuefùperficiei,fiuecore
porkaßignauerit proprium, non praedicens ctiam, quö4
, aut in eo quod eft habere, autin eo quod haberi propriii
aßignituit, ideo non erit proprium quod aßignatum efí:
nam inerit(fiin eo quod habetur aßignauit proprium)
etiam habenli:fiautem habenti,&reiquodhabetur,utina
diffùafibile à ratione fciétie uelfciétispofitumproprium:
mom praefignificans etiam in eo quod participat,uelparti•
cipatur, eo quod& in alijs quibufàam ineritpropriu*.
Si enim in eo quidem quodparticipatur,afiignauit, partia.
cipìtibus inerit:fiueròin eo quòdparticipat,ijs que par
ticipantur:utfialicuius animalis pofüerit uiuere propriii,
non diuidés etiamf}ecie quoduiiifoliinerit eorum, que
fùb eo funt,cuiuspropriumponit:nam quodeftfecundum
l 1 1 1 i fùperabidantiam,unifoliineft:ut igni leuißimii. Aliquo
ties autem & fbecies addens peccat.Nam oportebitiinam
fpeciem effe eorum que dicuntur, quando fpecie addide
rit:boc autem in quibufdam non accidit,ut nec in igne, nö
enim eft una fpecie ignis, nam diuerfùm eft carbo &
flamma, & luxf}ecie, cum unumquodq; horum fit ignis:
propter hoc autem non oportet quando fpecie additur,
diuerfam effèffecicm eius quoddicitur,quoniam hk qui
·· · - dem
 T O p 1 C O R V M; 405
dem magk, illk autem minus inerit quod di&iwm eßpro•
prium:ut in igne/ùbtilißimü:fùbtilior enim eftluxcara
bone, & flamma. Hoc autem non oportetficri quando
non, & nomé magk praedicatur, de quo oratiomagisuea
rificatur.Siautemnon, non erit de qüo oratio magis, &
nomen magk. Amplius autem adbec idem effe accidit L v.
proprium eius quodfimpliciter, & cius quodmaximè in
fìmplicitertali:utimignefehabetfùbtilißimum: nam &*
fimpliciter & ignis,& lucis eritbocipfùmpropriiifùba
tilißima enim eft lux: cùm igitur aliuífic aßignat pro*
prium,argumentandum:fibi autem non dandabec inflan*
tia, fedflatim cùm ponit proprium, determinandum eß
quomodoponit propriwm. '*
De Proprio, loci alij. C A P. . ■ III,

Dú de$ruenti quidem fidem eiufdem proprium L v 1

pofùit. Non enim erit proprium, quodpofitum eft
effe proprium: namidcm eidem omne, quideft cffèindia
dat: quodautem effe indicat, non proprium/ed terminus
eft, üt quia qui dixit hone$iproprium decens effe, idem
eiufdem propriwmaßignauit(idem enim eft hone$tum &r
decens) monuiique erit decens hone$i proprium. Con IL V I I

. fruentiauiem,finoneiufáemproprium aßignauit, cùm .

conuerfim predicatum pófùit. Nam erit proprium quod
pofitum eft non effe proprium: ut quia quipofüitanim4a
lk proprium id quodfubßantia animata, non idem quia
demeiiflempropriumpofùit,& conuerfim predicaium
4ßignauit,erit animalis propriumfùbftantitanimata.Dea IL V I 1 1

inde etiam in ijs quefimiliùm partium funt confiderane

dumeft: defirueiitiquidcm fi quod totius eftproprium,
monuerificatur de parte: aut quod partk, non dicitur de
? toto.Non cnim eritproprium quodpofiiumeft effe pro•
C 3 prum:
 - -
-----
-
- ------- -—

4o6 pL I B E R V.
priu*: dcciditautem in aliquibus hoc fieri. Aßigna%f*
enim aliquk in ijs que fimilium partium fùnt proprium
aliquoties quidem in toto refpiciens, aliquoties autem in
eo quodfècundùm partem dicitur ipfejeipfùmintelligés:
at erit neutrum reétè aßignatum, ut in totoquidem, qui*
qui dixit mark proprium,plurima aquafalfâ, alicuiù fia
miliùm partium pofüitproprium,& tale aßignauitquod
monucrificatur de parte (non enim erit quiddam maris
plurima aqua falfâ)non utique erit märk proprium,
plurima aquafalfa. in parte autem,ut quia qui pofuitaëa
rk propriùm, refpirabile, fimilium qüidem partium alia
cuiusdixit proprium, tale autem aßignauit quod de que
aëre uerumeft, de toto autem non dicitur(non enim erit
uniuerfùs aër refpirabilis) non erit utique aëris pros
vix prium refpirabile. A§ruenti autem, fiucrificatur de
vnaquaque fimilium partium quodeftpropriüw earum
fècûdû totum. Erit enim proprium , quod pofitus
eft non cffe proprium: ut quia uerificaturde omniterr4
deorfùmficrifecundùm naturam: eft autem & hoc proa
prium alicuius terrefècundùm totum (nam feciidùntcra
ram,& id quod eft terram effè)crit terre propriiideore
vx fùm fieri fecundùm maturam. Deinde ex oppofitk cone
fidcrandum eft,primum quidem ex conlrarijs: deílruenti
quidem, fi contrarij non eft contrarium. Neque enim
contrarij crit contrarium proprium: ut quia contrarium
eft iuíìitie quideminiuftitia, optimo autem peßimum:nö
cft autem iuííitie proprium, optimum,non erit iniuíìitie
1. x 1 proprium peßimum.Conííruenti autem,ficontrarijcona
trarium proprium eft,& cótrarij contrarium propriwm
erit.Vt quia contrarium efi homóquidem malum,eligena
do 4utem fùgieiidum: qi4Wtcm boni proprium eligena
-
dunt:
 ' * o p 1 c o R v κτ. *%oj
dum*: erit maliproprium figiendwn.- Sccundùm autem, 1.x 1 i .
ex ijs que ad aliquidfùnt: defiruenti quidem fihoc quod
ad aliquideft, eius quod eft ad aliquidnoh eftproprium.
ANeque enim hoc quodad aliquideft, eius quod ad alie
quid eft, erit propriwM: ut quia dicitur duplum quidetii
ad dimidum, fùperans autcniad fùpcratum: noneftaue
tem duplipropriumfuperans, non erit dimidijproprium * .
fùperatwn. Conftruenti autem , fi eius quodeft ad alia L x 1 1 i
quid,hocquod ad aliquid efi proprium* & eius quod eft
aliquid,id quod eft ad aliquideritpropriwm. Vt quia die
citur duplum quidem ad dimidium id %. quod duo ad
umum: eft autem dupli propriwm ut duo ad unum: erit .
dimidijpropriam, ut unum ad duo. Tertium autcm, de= L x 1 1 11
fruenii quidem,fi habitus,id quodfecundùm habitum die
citur non eft proprium,neq; profeétô priuationis,idquod: : : : : :
feciidùm priuationemdiciiur,erit proprium:&fi priu4•
tionis,id quod fecundùm priuationem dicitur nó eft proe
prium, neq; habitus, id quod fecundùm habitum dicitur
erit proprium. . Vt quia non diciturfurditatk proprium .xw
infenfibilitatem effé, neque auditus erit proprium fenfwn
effe. Conßruenii uerô, fi quodfècundùm habitum dicia x :
•tur,eft habitus proprium: & priuationis,id quodfècun*
dùm priuationë dicitur erit proprium: & fi priuationis,
id quodfecundùm priuationem dicitur, eft proprium, &*
habitus quod fecundùm habitum dicitur erit proprium.
'Vt quiauifw eft proprium uidere, fècundùm quodhabea
mus uifùm: erit cæcitatis propriuminon uidere fecundùm :
quod nö habemu» uifùm,iatihabcre, Deinde ex affirmæ 1. xvi
tionibus, & negatiónibus: primum quidcm cx ipfisque . -*-*
prædicantur. Eft autemlociis hic utilis dcftruentitantum:
at faffirmatio, uel quod fccuiidäm affirmationem dici
C 4 f#r»
 4&.t : L •1.B E R V.
- . . tur,eiu£eftproprium: non erit proféáò eiu*negatio,nee i;
que quodfècundùm negationem diciturpropriiim:fi au
tem fit negatio , aut quod fècundùm negationem dicitur
proprium,eiufdê non erit affirmatio,neq; quod/ecundùm
affirmationcm diciturproprium:ut quiâ propriiianimaa
lis eft aniwiatwm, non erit animalis propriumnon animae
v xv 1 1 tum.Secundùm autem ex praedicatk.weletiam nonpredie
, catis, & de quibu$ praedicatur, uel non prædicatur: dea
fruentiquidem , ß affirmationis affirmaiio non eft pro
prium.Neque enimnegatio negationk erit proprium:&r
fìnegatio negationis non eftproprium, neq; affirmatio
nis affirmatio erit proprium: ut quia non eft proprium
hominis animal,neq; non hominis nó animal.fautem non
hominis non uidetur propriumnon animal, neq;hominis jM
v.xv iii erit proprium animal. Conftruenti autemflaffirmationis q;
affirmatio eftproprium. Nam & negationegationis erit t|

proprium:fi autem negationk negatio eftproprium, &r M(|

affirmatio affirmationis erit proprium: ut quianomania

„ . , malk eft propriummonuiuere, erit animalis proprium
uiuere : & fi animalk proprium uidetur uiuere, & non
lx 1 x animalis proprium uidebitur non uiuere.Tertiumautem
exipfisfùbieëik.deftruenti quidem,fi quod aßignatumefi
propriumaffirmaiionk eft proprium.Nó erit enim idem
ev negationk proprium: fi auténegationis eftproprium
quodaßignatum eft, non eritaffirmationis propriùm: ut
quia animalk proprium eft animatum, non animalisnon
v. xx erit proprium animatum, Conftruentiuerößaßignatas
proprium non eft affirmationk propriü, eritnegationis.
4nnotatio. At hic locus deficit:nãaffirmatio negationis, & negatio
- affirmationk nö eft propriü, quandoquidέaffirmatione•
gationi omnino nomineft:negatioautem affirmationi #
ę
 T o P I C o R v M. 4e2

eft qwiderit, atmó ut propriam ineff. Deinde ex ijsque lxx 1 -

ex òppofito diuiduntur:dcfiruenti quidem,fi eoruin que

ex oppofito diuiduntur, nullwmullius reliquorumcxop
pofito diuiforwm eft proprium. Neque eniin quodpo
fitumeft,erit proprium eius cuius pofitum eft propriiw:
ut quia animal fenfibile nullius aliorä mortalium animæ
lium eftproprium, non erit animal intelligibile Dei pro•
prium., Conííruentiautem,fi caeterorumque ex oppo- lxx 1 r
fito diuiduntur quoduk eft proprium talium quorumcun
que eorum quae ex oppofiiò diuiduntur. Nam reliquum
erit eius proprium, cuiuspofitum eft non effe proprium:
ut quiaprudentie eftproprium, perfenatum efferatio
malis uirtutem effe, & aliarum uirtutum fic uniufcuiuß
quefumpte:erit temperätieproprium perfe natum effe,
concupifcibilk uirtutem effe. , Deinde ex cafibus: de- l xx 11 1
fruentiquidem,fìcafu, non eft cafw proprium. Neque ., ,
enim cafù erit propriwM cafù: ut quia non eft eius qüod
cffiuftè proprium id quod bcne,neque iufti propriâ erit lxx 1 1 1 1
bonum. Conflruentiautem, fi cafù eft proprium cafiw.
Nam & cafus erit cafùs propriwm: ut quia homink eft
propriumgreßibile bipes: «rbomunieritpropriiigref
fibili bipedidici. Non fòlùm autem in eo quod diäum lxxv
eß fècundumcafùs eft confiderandum, fed & in oppofi*
. tis, quemadmodum & in prioribu* lock diéium eft: de•
fruéntiquidem,fi oppofiti cafùs, non eftpropriumop
pofiti caju,.Nequeenim oppofiti cafùs erit propriü ope
pofiti cajùs: ut quia non eft eius quod effiufiè proprium
*quodbene: neque iniuftè erit proprium quod male.
Confiruentiuerò, fi oppofiticafus eft proprium op* lxxvi
pofiiicafiw. Nam & oppofiiicafùs, critproprium op• • x ;
pofitic«/i*: ut quiahomcfi eft proprium optimum , &
C 5 inhow
 Ἀτο £l I B É R V,
1. xxv 1 1 inhonefti erit propriüm peßimum. Deinde exjjr quefí
militer fé habent: deííruentiquidcm , fi quod Äî;fè
v. xxv 11 1 habet eius quodfimiliter fe habet,non eft proprium, Ne
que enim qüodfimiliterfè habet,eius quodfimiliterfè ha
bet erit propriwn: ut quia fimuliter fé habet ad extruen
dum ædificiùm ædificatör, & medicus adefficicndwmfà*
mitatem: non eft autem proprium medici efficere fànita
· · · · · tem;neque ædificatork eritproprium, extruere edificiä.
xxxix ** Conííruenti autem ,fi quodfimiliterfehabet erit pro*
priwn eik quod fimiliter fè habet. Nam &* quod fie
iniliter fé habet, eius quod fimiliter fé habet erit proa
prium:ut quoniam finiliter fé habetmcdicw ad id quod
eft eße effèéiiuum fànitatis, & ludimagíácradid quod
eft effè effèétiuumbone habitudinis: eft autem proprium
: : : magi8riludi eße effèétiuum bonæ habitudinis, eritpro
v. xxx priùm & medici effèétiuwn effè fìnitatk. Dcinde ex
js quefcfè habent: defiruenii qüidcm f quodficfeha
: * bet, eius quodficfe habet non eft propriuiii. Nequeeniw
4uod ficje habet, eius quodficfehabet, eritproprium.
Si autem eius quodficfehabet, id quodficfehabet eft
proprium: eius non erit proprium cuius pofitum eft effè
' proprium. Vt quiafic fè habet prudentia ad honeftüm:
& turpe, eô quôd difciplina utriufque eorum eft:non eß
autem prudentiae proprium difciplinam effe hone$i: non
utiqueerit proprium prudentie difciplinam effèturpis:ß
werò efi proprium prudentiae difciplinam effè honefti.
non eritproprium eiufdem difciplinam effèturpis:impof&
fibile effenim eiuflemi plura effè propria. Con&rieiiii
· · · · · uerò nihil locus ijteutilis:nam quodficfe habet, unum ad
τxxx i plura comparatur. Deinde defiruenti quidem, fi quod
fecundum effe dicitur,non jtcik quodfècundhm effe die
• . GiftHr
 'T o P I c O R V M.
citur proprium. Nam neque corrumpi eius quod effé
cwndwm corrumpi :neque generari eius quod fècundum :
generaridicitur, erit proprium.vtquia ejthominis pro
prium effe animal, neque eius quodeft hominem gencraa
ri,erit proprium generarianimal,ncque cius quod homia
nem corrumpi erit proprium corrumpi animal. Eodem
autem modo accipiendu^ eft & ex generari adeffe &
corrumpi,& ex corrípiadeffè& gencrari:quemadmoa
dum diéium cftmunc ex effe adgenerari, & corrumpi. I , x ' * .

Confiruenti autem, fi eius quod efifecundum effeordia 1L X X X I I

natum eft. * Eftautem per fé, ordinatumproprium:nam
& eius quod fècundum generari dicitur,erit hoc quqd
fècundum generari diciturproprium: & eius quodjęcie
dum corrumpi,hoc quodfècundum corrumpiejtafiign4*
tum:utquia homini$eftpropriam effè mortalem, & eius
quod effigencrarihomamem, erit proprü generarimore
ùlem,eyreiu, quod eß corripibominem,corrampi mor*
talem: Eodcm autem modo accipiendum eft & ex geneæ .
rari, & corrumpi: & ad effe;& adipfa ex ipfis fieri:
quemadmodum & in de$ruenti diâum eft. Deinde in; L XXX 1 I }
jiciendum adidemfùppofiti: defiruenti quidem ,fiidee
ìmonineft,autfinö quaiddicitur, cuius ejtproprium aßi*
gnatum. Non enim erit proprium quodpofitum eft effe
proprium:ut quoniamipfihomininonineft quicfcere qua
homo eft/edquàidea,nó erithominis propriü quiefcere. · · · · · ·

Con{lrueniiautem,fi idce ineft,& fècundum hoc ineft lxxx 1 1 1 s

quâ dicitur deilloipfo,cuiuspofitügftnon effeproprium.
Èrut enim proprü quodpofitumeftnonineffe proprium:
ut quoniam ineftipfi animaliex anima & corpore conia
pofitum effe, & quâ animalefiipfiineftid: eritpropriä
animalis excorpore & anim4 compofitufn effe.. , ..
De Pro
 4. I2, 1L I B- : E R V. -

De Proprio,lecialij. : c A P. -.v.
I. xxxv D#; ex magk & minus.Primum quidem deftruâa
ti,fi quodmagk eft,eius quodmagknó eftpropriit.
Neq; enim quod minus efi, eiuô quod minus erit propriâ:
neque quodminime eius quod minime: neque quodmaxia
meciu3quodmaxime:neq; quodfimpliciter eiü, quodfiw ;
pliciter: ut quia non eft magk colorarimagk corporis ;
proprium:nequeminus colorariminus corporkpropriii
v.xxxv 1 erit, neque colorari corpork omnino. Confiruentiaue
tem,fi quod magk efi.eiu, quod magk eft, £f próprium.
Nam quod minu$ eft,eiuô quod munus eft eritpropriii:
£r quodminime.eiu* quQdminime:& quodtngxime,eius
quodmaxime:& quodfimpliciter, eiuíquodfimpliciter:
ut quiamagk uiuentk magkfentireeftpropriu*,&rmi
nus uiuentis minusfentire, érit propriu*: cr eius quod
maxime id quodmaxime, & ciù*£ minime idquod
minime,&reiu, quodfimpliciter, idquoque quodfimpli•
x.xxxv 1 1 citer. Et ex eo autem quod fimpliciter, adeademcon
fiderandum:deftruenti qüidem,fi quodfimpliciter monef
1xxxviii proprium. Neque enim quodmagk eft eius quod me
gk,neque quodmunus cius quod minu$,neque quodmaxi*
me eius quodmaxime, neque quod minime eiüs quodmi
nime erit proprium: ut quia non eft bominkproprium
ftudiofùm,neq; magk homink, magkftudiofùmerit pro
1. xxx 1 x prium. Conftruenti autem,fi quodfimpliciter efficius
v quod fimpliciter eft proprium. Nam & boc quodma
gk eius quodmagk,& quod minus eiu$ quod minu$,&
quodminime eius quod minime, & quod maximé eius
quod maximè erit propriw: ut quia effignk propriwm
Jurfùmferrifecundum naturam,& magk ignis erit m4^
gk proprium/urfùmferrißcumdìnaturam;eodem :;
COf
 ºr O P. I c O . V. M. . 413
confiderandum eft & exalijs huiufmodi. Secundumau xc
tem,defiruät quidem,fi quod magk eft,non eft cius quod
magis eft proprium. Neq;enim quod munus eft eius quod
munus erit proprium:ut quoniam magk eft propriumiani
malk fèntire quàm hominisfcire, non eft autem animalis
propriumfèntire, quarenä erithomunispropriumfeire.
· Con{lruenti autem,fi quod minus, eius quod minuseft
proprium.Nam &r quodmagkeiu, quodmagk erit pro
prium: ut quiaminus eftproprium hominis manfùetun
natura quàm animalisuiuere: efi autem homink propriâ
manfùetumnatura,eritpropriü animalis uiuere.tertiam XC 1

uerô, defiruentiquidem,ficuiw magk eft,proprium non . .

gi.Neq;enim cuius efi minusproprium,criteiu, propriü:
fiauteiù illiuseftproprium:nöerithuiu$ propriä:ut quia
dolorari magìs fùperficiei quàm corporis eft proprium,
non eß autëfwperficieiproprium,non erit corporisproa
prium colorari:fi uerò effùperficiei proprium, non erit
corporis proprium. Con$ruenti autem bic locus non eft
utilis : nam impoßibile eft idem plurium proprium effe.
Qgartum, defiruentiquidem, fi quod magk eft cius X C I r
proprium,nó eft propriùm,neq;profeótò quod minus eft
Eiu; proprium,erit proprium.Vt quia nagk eftpropriâ
animalisfenfibile quàm partibile, non eft autem animalis
penfibile propriuin:quare non erit animalis partibile pro- .
prium. Conßruenti autem:fi quod minus eft ciu, pro X C I t*
prium,eft propriü.Nam & quod magk eft eius propriii,
erit proprium: ut quoniam minus eft proprium animalis
fentire quàm uiuere: efi autem animalis propriuwfentia
re, crit animalis proprium uiuere. Deinde ex hi$que XC II1 I

fimuliter infunt:primin quidem de$ruenti, fí quodfiiiili

tereft proprium, nó eft proprium eiu% cuiusfimilitcreft
- propr
 414 il* t- 8 -E* *R: ' V.

... proprium. Neque enim quodfimiliter eftpropria:,erit

proprium eius cuiusfimiiiter eji propriú: ut quiafinili
ter eft proprium concupifcibilis cöcupifcere,&r rationa *.
ik ratiocinari: non eft autem proprium concupifcibilk
comcupifcere, non erit rationalis proprium ratiocinari
, cv o-Conííruentiuerò,fi quodfimiliter ejt propriii.eius eß
propriwm,cuius effimilitcrproprium.Nam & quod fe
nùliter eftproprium, crit cius propriwn cuius fimilitcr
•ji proprium:ut quiafiwliterejtrationalisproprüpria
müm prudens, & concupifcibilis propriamprimumtís
perans: ef autem rationalisprimumprudens: erit igitur
zcv 1 concupifcibilis propriumprimum temperans, secundum
antem, defiruenti quidcm,fi quodfimiliter eftpropriü,
nó efi proprium eius. Nam neque quodfinilues fèproa
priuM, erit proprium eius: ut quiafimiliter efí propriä ;
boninò uidere,&r audire, monefthominispropriumuia
s:c v 1 1 dere, non utique hominis proprium audire. Con£ruenti
uerò,fi quodfimiliter eft eius proprium, £f proprium.
Nam quod fimiliter eft eius proprium.proprium erit: ut
quiafimiliter cft proprium anime, aliquidpartium eius
primò effe concupifcibile,& rationale primò: efi autem
propriúanime,quid partium eius effe concupifcibilepri
mò,erit utique proprium anime quippiam partium eih
z cv 1 1 1 effe rationale primò, Tertiumuerò,dcfiruentiquidem,
. . . . . fi cuiusfimiliter eftpropriünö eft proprium.Neq; enim
- cuiusfimiliterpropriii.erit proprüfiauté illius ejiproa
prium,non crit alteriu* propriú: ut quia urere fimiliter
eji propriumfiamme,& carbonis,noneftautemflamma
propriuin urere,non crit carbonk propriäurere:fi autê
jifiamunepropriunt, nó erit carbonk proprium urere.
çonáriántiautcmhic locus iiö fuiilkidiffert t.
quo
 | .T o. p I c o R v M. • 41f
' quodeßex fimiliter fé babentibus, ab eo quodexj eft : : …
quefimilitcrifiint:quoniam illud quidemfècundum pro*
portionemfimtur non in eo quodineftaiiquidcöparatii:
iboc autemex eo quodineft, aiicui c5paratur. Deinde dea x c ix
firuentiquidem,fipotétiaproprium figuns, & non ad
ens 48ignauit proprium potentia, cùm non contingat ei
potentia ineffécùm cns non eft. Nonenim erit proprium
quod pofitum eft effe propriä:ut quia quidixitáëris pro
prium refpirabile, potentia quidcm aßignauit proprium
(nam tale propriä utrefhiraripoßit,refbirabile efi)aßia
gnauit autcm & adnon effè propriä:iiam & cùmnon eft
animal quod ffirare natum ex aëre,contingit aërem effe,
non tamen cùm non eft animal, poßibile eft fpirare:quare
neq; aëri: crit propriä huiufmodi poßibile refpiraritiic,
quia animalnonerit quodtale eft ut refpirare poßit: non
èrgo erit aêris proprium refbirabile.Conftruenti autem, c
fpatétia fignans propriam;tam aden**fiignauit pro
prium, qüániád non ens, cùm contingat potentia non enii
.] ineffe.Erit enim propriwin quodpofitum eftnö effe proa
a| prium:ut quis quiaßignauit proprium,entispoßibile pa*
:| ti,autficere potentia äßigiians proprium, adeiis aßigna*
uitpropriüíïìáriciiicn;eft,& poßibilégatiquid,autfia
cere érit)quare propriäerit entis poßibile pati quid,aut
ficere.Deinde därüentiquidem,fperßperabundantiâ ci
pofitit propriam. Non erit cnim propriä quodpofitü eft
effè própriii:accidit enim fic aßignantibu4proprium, noii
de quo órationem,& nomen uerificari;nam corruptare;
nihil minus erit oratio: nam eoräquefùnt alicui maximè
ineft:ut fi quk £ignetignis proprium, corpu, lcuifimię
corrupto enim igne, erit aliquod corporum quod lcuißie
mum crit:quarcnö erit ignis propriii, corpii* lcuifiimii,
| Con$tru
@1 1 conftruentiautem:finonperfiiperabundantiam pofiit
proprium. Erit enim fécundùm hoc bene pofitumpro* ,
prium:ut quia quipofuit homink proprium animalmam*
fùetumnatura,nonfiiperabundantiaafiignauitpropriu*
erit utique fecundùm hocbene pofitum proprium. .
- f 1 N 1 s. -

' AN G E l 1 P ol 1 T1AN 1 1N
l 1 a R v M s E x T v M r ο Ρ.
- A R G. v M E N T v M.
Í`tes.fexto definitionis aguntur loci.cuiusnegotijquinquepar
Sedha:cduo priusexquirimus:an obfcura elocutio,an s
plusdiétumquàm oporteat.In priore, an translatio adhibita,
ânuerbainfölita, an inde contrarij parum nota ratio, an non
continuo cognita definitio. in pofteriore : an plane omnibus,
& an omnibiiseiufdemgeneris competat.anfüperfluí ÉÉ
piam,an quod eiüfdemfgecieipon£ömpetat omnibusandi
άum idemfaepius,an uniuerfali additum particulare. Vtrùm
autemimpleta fit definitio,inde colligis, fiuideas annonex
prioribus,àc notioribus:an certi definitio incerta,an res inge
here nonponatur, annon quae oportet definitum refpiciat;an
tranfiliatür genus, annon 6mittántur differentiæ geáeris: an
differentia defit, quæ contrà diuidatur, aut ex uerò nonfitge
ncre.angenus negatione diuidatur,angenus,an etiam fpgcics
ut differentia reííántur.andifferentiä hoc aliquid figjificct,
an exaccidenti definitio competat: andifferentia,ueffgecies,
uel quæ (üb pecie;dicanturdeÄÈÉ : an rurfùs de differétia,
- , üel genus,uelfpecies,uelquae übfpecie.annô differentiafpc
cic5tior,&analteriusguoquc generis:anquqdinaliquo eft,
an étiam affeétio prodifferéntia:anillius quod eft ad áliquid,
' ipfà non fit ad aliquid differentia;analiòipfum quàm quódc
beat referatur. annö primidefinitio cum de plüribus àgaturt
an affe&io,ueldifpofitio,uel definitum quidaliudquoddici
turnonfufcipiat.antcmpgre aliquo difféntiat anälio paâo ,
magis cóueniat: anresipfamagis quàm definitio annóámbo
pariter crefcät, an magis quodfe quàmquod ratione:anutriq;
alterumpariter competafialterumjnon competat.an utrobiq;
*- .
 IL I B. V I. T O p I C. •
' 417
definitio duobus competat:anfi loco nominü fumantur ora
riones,alicubi diffentiant:anfi nó finem refpiciat,generatio fit
an aétus,an indiftinéta prædicamenta,an habitus pro habéte,
uel contrà ancorum qùæ funt ad aliquid, eodem referütur &
£'; &fpecies anin reliquis oppofitisordoteneatur:anfimi
es cógruant cafus;an ideæ congruât;anunaratio aequiuoc9
rum pofita,an & impliciti,an &öpofiti.antranffumptio adhi
bita,anuariatis intelleétus uariatusnominibus,an träffumptio
non differentiae,(ed generis:an eft cuius ratio traditur,non eft
id quodfub ratione:an indiftin&um, quòilludreferendum,
uòd eft adaliud;andefinita non rcs,fedbene habcns,autper
e£ta res.anquod fuicaufà eligendum fit, alteriuseligendum
caufa dicatur;annonipfum,fèd quod exipfo definiatur. Quae
fcire fingula difcernes, ut totü & partes, ut magis & minus,ut
melius & peius,ut uniuocationé, ut praeteritíicompofitionis
modum,ut quod dicimus hoc poft illud,ut quot modisalterú
cum altero dicatur,utantotumiuocetur aliquorumcöpofitio,
& an altero contrarium quippiä definiatur.Declaranda intcr
dum &definitio,interdum & melior excogitanda.
T O P I C O R V M
A RI S T O T E L I S L I
.B E R S E X T V S.
- *%
De locis Definitionis, C A P. I,

§ 1 V s autem quod eft circa terminos nego Primus locus

: tij,partes funt quinq;.Nam aut quod omnino
§í non uerwm eft dicere de quo nomen & orae
LH34] tionem (oportct enim homink definitionem
de omni bomine uerificari) aut quod cùm fit genus non
pofuit in genere, uel non in accommodato genere pofuit
(oportet enim eum qui definit in genere ponentem diffa
rentias adiungere;nam maximé eorum que funt in definia
tione, genu% uidetur definiti fubftä fikvm
D
fisfe;
qto
413 t I B E R v I.
quodnonpropriaeftdefinitio(oportet enimdefinitionem
propriumieffé, quemadmodum priu4 diétum eft)aut fi o
mnia que diíiafùnt k quificit, non definiuit, neque dixit
quid eft effe rei definitè:reliquum auté preterea que dia
ii âafunt,fi definiuit quidem,at non bene definiuit. TSiigia
tur non uerificatur de quononem & oratio, ex ijs que
diétafùnt in accidente locis,confiderandum. Nam & illic
uirum uerwnuel non uerum,omnis confidcratio fit:quana
do enim quod ineft accidens diffutamus, quod uerum eft
dicimu3:quando autem quod noii ineft, quod non uerum.
1 1 1 Si uerò non in accommodato genere pofüit,aut finöproa
pria eft 4ßignata oratio:ex ijs qui funt ad genus & proa
prium diétis locis, profpiciendum, Reliquum uerò fi non
definiuit,autfinon bene definiuit, aliquomodo aggredia
11 1 1 endum dicere. Primùm igitur infpiciendum fi non bene
definiuit. Nam ficilius eft,quodlibet fèciffe,quàm benefia
ciffe:manife$tum igitur quoniam peccatum circa hoc plua
fculum, eó quòd laboriofiu; . quare argumentatio fäcilior
v que circa hoc, quàm quæ circa illudfit. Suiit autem eius
quod non eft bene,partes duæ,Vna quidem,obfcuraintera
pretatione uti. Oportet enim definientem(ut contingit)
quàm clarißima interpretatione uti: eò quòd cognofcendi
gratia aßignatur definitio. Secunda autem, fi amplius di=
zit in definitione,quàm parfit:nam omne quodfùpcradica
çium eft in definitione,fuperfluum eft.
De Definitione,loci alij. C A P. I I.

FYj; autem utrunq; quod dicium eft in plures par

wI tes diuiditur: unus auté locus eius quod obfcurè eft,
fifit equiuocum alicui, quod diétum eft.T vt quòdgenca
ratio eft duéiio adfùbflantiam, & quòd fìnitis commena
[ìratio calidorwn & frigidorwm; nam aquiuoca eft#:
VQ»
;
;
 T o p I c O R v M. 4r9
êtio,&' cömenfuratio:immanife$tumigitur utrum uult dia
cere eorum que fignificantur ab eo, quod multipliciter
dicitur.fimiliter auiem & fi cùm definitum multipliciter
dicitur,diuidens non dixit:nam immanife$tum utrius defia
nitionem ßignauit,contingit4; calumniariuelut non cona
ueniëte oratione ad omnia quorum definitionem aßignae
uit.Maximè autem cótingit tale quippiamficere, cùmlaa
tet equiuocatio.Contingit etiam & eum qui diuidut,quoa
ties dicitur id quod in definitione aßignatumeft, ßllógiß
mum fácere:nam fifècundùm nullum modorum fufficiëìer
diétu/n eft,manife$tum quód nó definierit illomodo. Alius v 1 i
fifecundùm metaphoram dixit. Vt fcicntiam indeciduam,
terram autem nutricem,aut temperantiam confonantium:
nam omne obfcurum,quodfecüdüm metaphoram dicitur,
contingit & etiam metaphora loquentem calumniari,fana
quam non propriè dicentem: non enim congruet diéia dea
finitio,ut in temperantia, nam omnis confonantiain fonis.
Amplius,fi eft genu, confonantia tcmpcrantie: in duobus
generibus erit idem,non continentibusfe inuicem:namnca
que coiifonuntia uirtutem, ncq; uirtus continct confonana
tiam. Amplius, fi non pofitisnominibus utitur. Vt Plato v 1 1 s.
ciliumbre oculum,aut araneum putrimordax,aut medullä
oßigeniumdixit:nam omne obfcurum, quodinfuetum eft.
Quaedam autem neque fecüdüm equiuocationem, neq; fea IX

cundùm metaphoram,neq; propriè dicuntur.Vt lex,men

fura,uelimago eorumque natura iuíta funt : fùnt autem
huiufmodi deteriora,metaphora:ná metaphoraficit quoa
diminodo notum quod defignatum eft per fimulitudinem
(omnes enim metaphora utentes,fecüdum aliquam fimilia
tudin, mea utuntur)at quod tale eft,nonficit notum:nam
mtj;jiniiiiudo ejijecundùm quam menfura,ucl imago j
D z €|ι,
A*9 L I B E R V I,
eft,neque dicifolet proprie: quapropterßpropriêmêfiie
ram, uelimaginem legem dicit effe, ueritatk eft expers:
mamimago id eft, cuius generatio perimitationem eft:hoc
autem nómineft legi:fiauté non propriè, manife$ii quod
obfcurè dixit,atq; deterius quolibet eorum quefecundum
x metaphoram dicuntur. Amplius, fi non manifèfta eft con
trarijoratioex hoc quod dicitur.Namque bene aßignan*
z 1 tur, contrarias commanifèflant. Autfiperfe diéta:nonfit
manife$tum cuius eft definitio:fed quemadmodum eaque
fùnt antiquorumfcriptorum,nifiqüisfuperfcripfiffet:non
cognofcebatur quid unumquodq;fiigitur nö clare,exhu
xi 1 iufmodi effifficiendum.Siigiiurfùperfluumintermino
dixit, primùm quidem confiderandum, fi aliquo ufùs eft,
quod omnibu;iiifit,uelfimpliciter ijs quefunt,uelijs que
jùb eodem genere fùnt definitorü. Nam fùperfluümäici
neceffàrium id eft: oportet enim genus ab alijsfeparare,
différentiam autem ab aliquo eorum que fiiniin eodem
genere:atqui quod omnibus quidé íífimpliciter,à
nul
lofeparat,quodautem omnibus quefùb eodemfunt gene
re ineft,nonfèparat ab ijs quefùnt in eodem genere:qua*
¥ ii , refùperuacaneum huiufmodi oppofitum. Autfi eft quidâ
proprium quod appofitum eft,ablato autem illo,&reli
qua definitiopropria eft,& indic4tfùbftantiam.Vtinho
minis oratione fcientie fùfceptiuum, appofitum •fupera
fluum: nam & eo ablato, reliqua oratio propria eft, &r
indicatfubftantiam: fimpliciter autem diccndo, omne fita
perfluum, quo ablato, reliquum manife$tum fécit id quod
definitur.Talis autem eft & animae terminus,fieff numea ;
rus ipfefeipfùmmoués: nam quodfeipfùm mouet eft ani=
ma,ceu Plato definiuit,an proprium quidem quod dicitur:
m9mindicat autemfùbftantiamrumteremptonümero? utroa
##
:
 T O p I C O R V M. 44f
uk igitur modofehabeat, difficile eft utexplicet.viendi;
ergo in omnibu; talibus ad id quod expedit: ut eftphlege
matk terminus,humidum priniiâ cibo, indigeßuni;unin
tmimprimum non multa: quare fùpcrfluum, indigeßum
appofitum:nam hoc ablato,reliqua erit propriadefinitio:
non enim contingit àcibo & aliud quiddam primüm effe.
Annon fimpliciterà cibo phlegma, fèdindigeßorum pri
mum? quare addendum eft indigeßum: nam illo quidem
modo diéta non ueraerit definitio:fiquidem non omnium
primum eft. Amplius fi quippiam eorü que funt in ora- x1 i 1 ;
tione non omnibu, ineft,quefùntfùb eademffecie. Nam
talkpeius definiuit,quàni quiufifùnt eo quodineft omnia
bu, quefunt:namillic,fireliquapropria?efinitio, & toa
tapropria erit:fimpliciter enim adproprium quolibet ad
diio uero, tota oratio propriafit: at uerò fi aliquideorü
quefùnt in oratione, non omnibus infit quefùntfub eadé
j}ecie,impoßibile eft totam orationem propriani effe:non
enim cöuerfùmprædicabitur dere,ut animal greßibile bia
¥
pes quadricubitale: nam huiufnodi orationon conuerfim
praedicabitur dere,eò quòd nó omnibus ineft(quefùb eae
demffeciefùnt)quadricubitale. Rurfùmfiidcmfequé. xv
: terdixit.vt qui concupifcentiam appetitum deleétationk
dixit: namomnis concupifcentia, deleélationk eft, quare
& eidem concupifcentie deleâationis crit: fit igiturtera
minus concupifcentiæ appetitus deleétationis (nihil enim
différt concupifcentiam dicere, aut appetitum deleâatioa
nk)quareutrunq; eorum deleétationis erit. An hoc quidê
nihil abfurdum? nam & homo bipeseft.Quare & idem
homini, bipes erit.efiautéidem homunt, animal greßibile
; bipes:quare animalgrefiibile bipes, bipes eft:fednö pro•
pter hoc abfùrdum aliquidaccipit:non enim de animali,
D 3 folum
42* IL I B - E R VI.
fòlumgreßibile bis bipes predicatur:fic enim de eodem
bis bipes predicatur, fide animalibipede,greßibile bipes
dicitur,quarefemel tantum bipes praedicatur.Simuliterat;
tem & inconcupifcentia:non enim de appetituidquod eft
deleäationis effe praedicatur,fedde toto: quare femel &r
hic praedicatio fit. Non eft autem bis dicere idem momen,
aliquid abfurdum;fed frequenter de aliquo idem predicae
ri]icut Xenocrates prudcntiam definitiuam, & contcma
platiuam eorum quefùnt,dicit effe:nam definitiua,cótcma
platiua quedam €ft,quare bk idem dicit, addisrurfùm &
contemplatiuam. Similiteraulem & quicüquerefiger*
tioncm,priuationem ciu, quidem calorû,quifècìdùm hæ
turam eft,dicunt effe:namāmnis priuatio eius eft,quodßa
cundum naturam eft: quarefùperfluum eft adderejccun
dùm naturam:fedfufficitfíráffe dicere priuationem calo
ris, cò quòdipfa priuatio, nótum ficit quòd eiusfit quod
„, fecundùm naturam dicitur.Rurfùm fiuniuerfali diéio ad
didit & particulare.Vt ficlementiam imminutionem,exa
pedientiam &iu$torum : nam iuílum expediens quippiã
ejt,quare continetur inexpediente.fuperfluum igitur iua
ftum:nam qui dixit uniuerfàle,addit & particulare: & fi
medicinam difciplinam fämatiuorum animali & homini:
autlegem imaginem eorü quæ natura fùnt bona & iufla:
, nam iuííum bonum quippiam, quare frequenter idcm dia
` cit.wrwm igitur bene an nö bene definiuit:per hæc & húa
iufinodi perfpiciendum., '• • • ….. ***..*…, ,. *. .

$• De L)efinitione, locialij. c A p. , 1 1 r.
XV I *V£? definiuit, g* dixit quid eft effe, an non
* V. ex hk. Primùm ergo finon, per priora & notiofa
-conficit.definitionem. Nam terminus aßignatur eius coa
gnofcendi grati4 quod dicitur, cognofcimu$ autcm non
* ,* * : - €X
 T o p I c ο R V M. 423
•! ex quibuslibetfedexprioribu4,notioribu%queinadinoa
' dwniin demonfirationibu$: fic enim omnis doéirina, &
omnk difciplinafehabet:manifi£tum igitur quöd qui non
per huiufmodi definiuit, non definiuit: fieiiim definiuit,
plures erunt eiufdem definitiones. Nam manife$tum quod
ev quiper priora,acnotiora,iterùmelius definiuit: qu4
reuireque crunt definitiones eiufdem: taleautem non uiae
detur:namunicuiq; eorum quaefunt,unum eft effe idipfùm
quodeft: quarefiplures erunt eiufdem definitiones,idcm
erit definitio, effè quodquidem fecundùm utranq; definia
tionem fignificatur. hæc autemnon eadem fùnt, eö quöd
definitiones diuerfæ:manifeßum igitur quoniam non defia
niuit,quinom per priora, atquenotiora definiuit.' Igitur
per non notiora quidem terminum dici, duplicitcr eft ac=
cipere. Autenim fifimpliciter exignotioribus, autfinoa xv 1 1 t
„bis ignotioribus, contingit enim utroq; modo:finpliciter
igitur motius quodprius eft, po$tcriore: ut pun£tum lia
mea,& lineafùperficie, &fùperficiesfolido:quemadmoa
dum & unitasnumcro: prius enim &principium omnis
numerifimiliter autem & elementwmßllaba. Nobis aua
, | tem econuerfò quandoque accidit: nam maximèfòlidum,
ā] magkfub feifi cadit, quàm fùperficies, fùperficies aua
: temmagk quàm linea, linea autem figno magis: quare
multitudo magis huiufmodi cognofcit, nam illa quidem
quomodolibet, hec autem fubtili, & ficcundo intelleétu
: comprehendere oportet: fimpliciter igitur melius per
I , priora,poßerioratentare cognofcere, nam magk fciena
| | ; tificwmtale eft. .Verüm ad eos qui impotentes funt coa
,| . gnofcere per talia, neceffàrium förté per ea quae illis co*
,| . gnita fùnt. ficere orationem: funt autem talium definia
'; . s* tiones quae crpunâi, & lineæ, & fuperficici omnes
• • TY 4 enim ,

L. - - …
4? 4
1L 1 B E R V f.
enim per po$eriora, priora indicant: nam illudquidem
lineæ, iflamautem fùperficiei, hanc uerò folidi fines dia
cunt effe. Non oportet autcm latere quoniam fic defia
nientés non contigit quod quid eft effe definitio, indicaa
re : nifi contingat idem nobis notiui effe, & fimpliciter
notius: fiquidem oportet per genus & différentia, defie
nire eum, qui bene definit: hæc autem fimpliciter notio*
ra, & prióra fùnt f}ecie: interimit enim genus & diffa
rentiaffeciem, quare priora haec fpecie, Sunt autem nga
:
*I.

tiora, famffecie quidem notancceffe eft genus & diffèa

rentias cognofci:quihomincm enim cognofcit, & animal
greßibile cognofcit:ac genere & différentia notis,nó mea
ceffe efi & fpeciem cognofci:quare ignotior fpecies.Am
plius,illi,(quifècundùm ueritatem huiufinodi definitiones
dicunt cffe quæ funt ex ijs quæ unicuique funt nota) plua
i
T.

' res:eiufdem accidit dicere definitiones effe.nam aliaalijs,

& non omnibus eadem contingit notiora effe: quare ad
unumquenque erit definitio aßignanda, fi quidem exijs
que fingulis quibufquefunt notiora, definitionem opor
tet fácere. Amplius,eifdem alia intcrdum aliamagk noa
ta: nam â principio quidem fenfibilia, inßruäioribus
autem fiéik, contrà: quareneque ad eundem femper ad
i
eadem definitio aßignanda , ijs qui per ea que fingulis
quibufque fùnt notiora definitionem fitentur aßignan
dam tffe: manififium igitur quòd non definiendum per
ea quæ huiufmodi funt,Jed per fimpliciter notiora: nam
folo modo fic una & eadem definitio femper fiet. Fora
taJe autem & quod fimplicitcrnotum, non éft id quod
omnibus notum, fed quod bene difpofitis intelleéiu:
quemadmodum & fimpliciter falubrèjs qui bene affea • '}
£ium habent corpu$: oportet crgo unumquodque te
lium
 T O P I C O R V M. 4*3

lium diligenter perueßigare: uti autem diffutantes adid

quod expedit. Maximè autem fine diffenfione interimere
contingit definitionem:fineque ex fimpliciter notioribus,
neque ex ijs que nobis, contingit definitionem fieri.Vnus
igitur locus eft eius quodnon permotiora, quod perpo
fteriora,prioraindicat: quemadmodum prius diximus.
Aliu, autem, fi eiu, qüod eft in quiete, & definitione, x 1 x
perindefinitum, & quodin motu eft aßignata eft oratio
nobis. Prius enim eft & notius quod manens eft, & dea xx
finitum, eo quodindefinitum & in motu eft. Eius aua
tem quodeft non ex prioribus,tresfùnt loci. Primus quia
dem, fi per oppofitum, oppofitun definiuit. Vt fper
malum, bonum fimul enim natura oppofitx,& nonnullis
etiam eadem difciplina utrorumque uidetur effe : quare
non motius alterum altero. Oportet autem non latere , ::
quedam fórtaffè aliter definiri non poffe, ut duplum fine
: dimidio, & quæcunque per fe ad aliquid dicuntur: nam
omnibus huiufinodi, eft idem effe ei quod eft ad aliquid
quodammodo fé habere:quare non effpoßibile fine áltea
ß; fo alterum cognofçere, eò quòd neceffàrium eft in altea
;A. rius oratione coaffùmi & alterii. Ergo cognofcere quia
dem oportet huiufinodi omnia: utiautem eis in hk ut ute. <
debitur expedire. Alius, fi eodem ufùs eft ei quod defie xx 1
nitur. Latet autem , cùm non eodem definiti nomine utia
tur: utfifolemftellam in die apparentem definiuit: nam
quidie utitur,fole utitur: & par eft ad deprehendena
da taliafùmere pro nomune orationem: ut quòd dies eft,
Solk latio fuper terram:namtunc manififium quòd qui
Solis lationemfùper terram dixit,folcm dixit: quare utia
turfole, quidie utitur. Rurfùm,fi eo quod ediuerfo die xx 1 1
2
uiditur,id quod ediuerfò diuiditur definiuit. Vt imparef,
D 5 qui
 426 IL I B • E * R. V I.
;quiuhitate maior eft pare:fimulenim natura, que ex eò
dem gencre ediuerfò diuiduntur: impar autem & par
ediuerfo diuiduntur: nam ambo, numeri différentie.
Similiter autem & fiper inferiora,fuperiora definiuit.
xx 11 1 . Vt parem numerum,qui bipartitefecatur: aut bonum,
habitum uirtutis: nam & bipartitè fùmptum eft á duoa
bu4,quæ paria funt:& uirtu$,bonum quoddam eft: quaa
re infiriora haec quàm illafùnt:eft autcm meceffe eum qui
„ „ inferioribus utitur,& illis uti;nam & qui uirtute utitur,
bono utitur,cò quòd bonum quoddam uirtus:fimiliterau
tem & qui bipartitè utitur,ei pare utitur,eö quödin duo
fecari fignificat bipartitefecari: duo autem pariafunt.
Vniuerfaliter igitur dicédo,unus cft locus nö per prioa
ra & notiora fciffe orationem:partes autcm eius,ea quæ
xx 1 1 1 1 diäa funt., Secundus autcm, fi res cùm fit nonponitur
ingenere. Namin omnibus huiufmodipeccatü efi,in quia
„bus non prius ponitur in oratione, quid eft : ut corporis
, definitio,quodhabet tres dimenfiones: autfiquis hominë ,
definiuit, quod cjtfcicns numerare : non enim diólumeft
, quideft, habere tres dimcnfiones:uelquideji,fcit nume
rare: genu, autem uult quideft fignificare: & primum
xxv apponitur eorum quæ in definitione dicuntur. Amplius,
f ad plura cumdicatur id quod definitur: non ad omnia
a/$ignauit.- Vtfigrammaticem, fcicntiamfcribendi quod
profertur:nam indiget, & quodlegendi:nihilo enim mda
g%fcribendi quàm legendi aßignat qui definit: quare non
alius, fed qui utraque haec dicit, eò quòd plures non cona
tingit eiufdem definitiones effe.In quibufdam profeâô fèa
cundumueritatemfehabet,utdiétum eft:inquibußam aua
tem non, ut in quibufcumque non perfe dicitur ad utrun
que: Vt mcdicinam, fcientiam, fanitátem,& ægritudinem
effic
 T O p I C O R V M. 3*7
efficiendi :numde illa quidem perfè dicitur,de hac autem
per accidens:fimpliciter enim alienum ámcdicina, aegri•
tudinem efficere. Quare nihil magk definiuit, qui ad
utrumque jSignauit, quàm qui adaltcrum, uerum fórtaffe
«r deterius,eò quòd & reliquorum quilibetpoteft egria
tudinem efficere. Amplius, fi non ad meliusfed adpeius xxv r.

aßignauit, cùm fintplura adque dicitur quod definitur.

*Nam omnk difciplina & pote$at, optimi uidetur effe.
Rurfùmfinonpofitum eft in proprio genere quod dia xxv 1 i
£tum eft, confiderandum ex ijs(que adgenerafunt)elta
mentk:quemadmodum eft diâum prius.Rurfùm fträfi
liens dictt genera, vt qui iuíìitiam æqualitatk habi
tum effèétiiium,ueldiâribütiuum equi: nam tranfilit,qui
fcdejinit,uirtutem:relinquentigitur iuíiiie genus, non
dicit quid eft effe(namfubílantiaunicuique eft in genere)
eft autem hoc idem ei quodeft nó in próximo genere po
nere. Nam qui in proximo pofüit,omniafuperiora dixit:
eòquòd omnia fùperiora genera de inferioribus prædicá
tur. Qgare aut in proximo genere ponendum, aut omnes
différentiasfùperiorigeneri addendum, per quas defini
tur proximum genus: fic enim erit nihil pretermuffùm,
fedpro nomine,in oratione diétum erit inferius genus:
quiuerò ipfùm fùperius genus dicit, non dicit & infirius
genus: nam qui plantam dicit, non dicit arborem, Rura xXv I I I

fùm indiffèreiitijsfimiliter confiderandum,fi & différena

tias dixit generis. Nam fi reinon fpecialibus definiuit
diffèrentijs, aut fi etiam omnino aliquid huiufmodi dixit,
quod nullius contingit diffèrentiam effe (ut animal, aut
jüb$antiam) manifefium quoniam non definiuit: nullius
Enim diffèrentie, que diâa fùnt. Videndum autem & XX IX
{
fi eft aliquid quodediuerfò diuiditur diéîae différentie.
: - N4m;
 428 L I B E R V I.

Nam fi non eft, perfpicuum quoniam non erit quae di£ta'

eft generis différentia: nam omne genus ijs(quae ediuerfo
diuiduntur)diffèrentijs diuiditur : ut animal greßibili,&
XXX uolatili,& aquatili,& bipedi. Aut fi eft quidem ediuera
fo diuifà differentia, non uerificaturautem de gencre.
Namfi non, manife$tum quoniam neutra erit generk
différâtia: omnes enim quæ édiuerfò diuiduntur différen
XXX I tiae, uerificátur de proprio genere. Similiter autem &*
fuerificatur quidem,at nöficit appofita generifpeciem.
Nam manifííüm, quòd non erit hæc fpecifica différentia
generis: nam omnisfpecifica différentia cum genere,fpe*
ciem ficit : fi autem haec non eft différentia, nec que diéia
xxx I I eft: quiahaec ediuerfo diuiditur. Amplius, finegatione
diuidat genus. Vt qui lineam definiuntlongitudinem fihe
latitudine effè : nam nihil aliudfignificat, fine latitudine,
quàm quòd non habet latitudiné:accidetigiturgenus para
ticipare fpeciem.nam omnis longitudo fine latitudine, aut
latitudinem habens eft, quia de omni affirmatio uel negaa
tiouerafit:quare genuslineæ cùm longitudo fit, fine latia
tudine, aut latitudinem habens erit: at longitudofine latia
tudine fpeciei eft ratio:fimuliterautem & longitudo latia
tudinem habens:namfine latitudine, & latitudinéhabens,
diffèrentiefùnt: ex différentia auté & genere,eft fpeciei
oratio : quare genus fufcipiet fpeciei orationem, fimiliter
Autem& diffèrentiae,eò quòd altera diâarum diffèrentiae
rum ex neceßitate praedicatur de genere.Eft autem diétus
locus utilis ad eos,qui ponuntudea* effe:namfinon effipfà
longitudo, quodam modo praedicabitur de genere quod
latitudinem habet, aut fine latitudine eft: oportet enim de
omni longitudine alterum eorumuerificari,fiquidem de
genere uerificari debeat, hoc autem mom accidit: fùnt aua
tem?
 T O p I C O R V M. 4-29

tem & fine latitudine,& latitudinembabentes longitudi

nes,quare ad illosfolos utilis hic locus, quicunque genus
unum numero dicunt effe:hoc autemficiunt qui ideas poa
nunt. Nam ipfam longitudinem, & ipfùm animal, genus
dicunt effe. Fortaffè autem in quibufdam etiam neceffàriâ
tftnegatione utidefinientem,ut in priuationibus:nam ce
cum eft quod non habet uifùm, quando natum eft habere.
Differtäutem nihil negatione diuidere genus, aut huiufè
modi affirmatione, qua negationem neceffe efi ediuerfò
diuidi: ut fílongitudinem, habens latitudinem definiuit,
eam habente latitudinem ediuerfò diuiditur, non habens
lilitudinem,neq; aliud quicquam:quare negatione rurfùm
diuiditur genu;. Rurfùm fifpeciem ut diffèrentiam aßi XXX I 1 I

gnauit. Vt qui cöuicium,iniuriam cum irrifione definiuit:

fumirrifio iniuria quedam eft,quare non diffèrentia, fed
ffecies eft irrifio. Amplius, figenus ut différentiam dia XXXIIII

xit. Vt uirtutem,habitum bonum, uelftudiofùm:nam boa

numeft genus uirtutk. An non genus eftbohum,fed difa
firentia? fiquidem uerum eft quòd non contingat idem in
duobus generibuseffè non continentibus fe inuicem (nam
ncq; bonum continet habitum,neque habitu, bonum: non
enim omnis habitu,bonum,neque omne bonum habitus)
non erunt profeétô genera ambo. Si igitur habitus genus
£ft uirtutis, perfbicuum bonum non genus, fedmagk dif
frentiam effe. ' Amplius, habitus quidem quid eft uirtus
fignificat:bonum autem non quideft,fed quale quideft:ui
detur autemdiffèrentia quäle quid fignificare. Viden xxxv

durn autem & fi non qualequid, fedipfum quidfignifia

cat åßignata diffèrentia. Nam uidetur quale quid omnis
différentia fignificare. Confiderandum autem & fifè X xx V I

fundum 4ccidens ineft definito différentia. Nam nülla

diffi
 v

43o IL I B E R V I.
différentia eft eorum,quefècundùm accidens infunt, ficut
neque genus:non enim contingit diffèrentiam ineffè alicui,
XXXVII & non ineffe. Amplius, fi prædicatur de genere diffèa
rentia,uelfpecies, aut inferiorumaliquidfbeciei, non erit
definiens. Nam nullum eorum quae ditafunt,contingit de
genere predicari,eò quòd genus de quàmplurimk omniú
X x XV I I I dicitur. Rurfùmfi predicaturgenus de différentia. Nam
non de diffèrentia,fèd de quibus différentit,genus uidetur
praedicari:ut animal de homine,& boue,et de alijsgreßia
bilibus animalibus,non autem de ea différétia,quæ de fpea
ciedicitur:nam fideumquaque diffèrentiarüánimalpraea
dicabitur, multa animalia de fpecie praedicabuntur:nam
différentie defpecie predicantur. ' Amplius, différena
tie omnes, autfpecies, aut indiuidua erunt,fiquidemfunt
animalia:nam unumquodq; animaliun aut fpecics, autina
X X X IX . diuiduum eft Similiter autem infpiciendum & fifpecies,
aut inferiorumfpeciei aliquod,de diffèrentia praedicatur.
Impoßibile enim, eò quòd de pluribu, différentia, quàm
fpecies dicitur. Item accidet diffèrentiam fpeciem effe,fi-
quidem praedicabitur de ea aliqua fpecierum: nam fi de
différentia predicatur homo, manife$tum quoniam diffé*
X I. rentiaefthomo. Rurfumfinon prior eft différentia fpca
cie.Nam genere quidem po$terior eft:fpecie autem prioa
X L I rem différentiam effe oportet. Confiderandum autem
& falterias generk eftdita différenuia, neque contenti,
meq; continentk. Nam non uidetur eadem Ë duoa
rum generum effe non continentiumfè inuicem : fiautem
non, accidet & fpeciem eandem in duobus generibus effe
non continentibusfe inuicem:infert enim unaqueq; diffa
* rentiarum proprium genus,ut greßibile & bipes animal
coinfirwnt:quare fide quo différâtiâ & geilcrùm utrüq;.
m4ni
 T O P I C o R v M. 4-3f

íi manife$tum utiq; quoniam fpecies in duobus erat generia

i; bus non continentibus fe inuicem. An nö impoßibile eana
dcm différentiam duorum generum effe non continentiun
JMff]
…
ßinuiccitfedaddendumneq; utroq;fub eodem exifiente?
;; numgreßibile animal,& uólatile ánimal,generafunt non
continentiafe inuicem, & utriufq; eorum eft bipes diffa
ritia:quare addendum eft,neq;fub eodem,utroq; exiften
ft:namhaec ambo fùb animalifunt.manife$tum éiiam quoa
iimnon neceffè eft diffèrentiam omnem, proprium gea
mu$inferre, eò quòd contingit eandem duorum generum
tffenon continentiumfè inuicem: fèdalterumtantum mca
affeeft inferrc,& fùpcriora omnia: ut bipes, greßibile,
wcl uolatile infèrt animal. Videndum autem & fi in alia X L I I
quo différentiam aßignauit fübflanlie. Nam uidetur dif
frre Jubjlantia à fùbflantia in eo quod alicubi eft, quare
& eos qui greßibili, & aquatili diuidunt animal increa
pant,tanquam greßibile & aquatile alicubi fignificet.
Aninjs quidem non reáté increpant? non enim in alia Dubitatio,
quo,neq; alicubi fignificataquatile,& tcrreáre,fedquaa
ff) j; le quidiâ & fi imjicco fit,fimiliter aquatile:fimiliter au
1? tcm & tcrre§re, & fiin humidofit , fimiliter terre£re,
i} Jednon aquatile erit:attamen fi quandoq; fignificat in alia
quo différentia, manife$tum quoniam peccabit. Rurfwn, X L I II
| p?
fi4jèátum, diffèrentiam aßignauit. Nam omnk affectus
cùm magis fit,detrahit à fùbflantia:différentia autem, non
huiufinodi eft:nam magis uideturfaluare différâtiâ,id cua
iheft diffèrentia: & fimpliciter impoßibile eftfingulum
quodq; effè fine propria diffèrentia:nam cumnö eft gref&
fibile,hoii erit homo:&(utfimpliciter dicamus)fecundum
quecunq; alteratur habens, nihil eorum différentia illius
fii
£jijiam omnia huiu{inodi cum magk fiunt, *;; V4
 43* IL • I B E R V I.
fùbftantit:quare f aliquâ huiufinodi différentiäqüiffiam
aßignauit,peccauit:fimiliter enim non alteramurfècundiâ
xlii 1 1 différentias. Etfi alicuius eorum quae funt ad aliud, non
aliudquid, différentiam aßignauit. Nam eorum quefunt
ad aliquid, & différentie ad aliquid: ut & in difciplina:
contemplatiua enim,& aâiua, & cffèétiua dicitur:unum
quodq; autem horum, ad aliquidfignificat:contemplatiua
enimálicuius,& aâiua alicuiu$,& effèétiua alicuius.
xiv Confidcrandum autem & fi ad quodnatum eft unum•
quodq; eorum quefùnt adaliquid, aßignauit definiens.
Nam in quibufdam quidem ad quod natum eft fingulum
quodq; eorum quefùnt adaliquid,folum eft uti, ad aliud
autem nihil,ut uifùaduidendumfolum: quibufdam autem
er ad aliquid aliud, ut dolio fané hauriat aliquis, attamen
f quk definiuit dolium, infirumentum ad hauriendum,
peccauit:non enim adhoc natum eft : terminus autem eft,
ad quodnatum eft,adquod fané utitur prudens qua pru=
, dens: & quæ circafingulü quodq;propria eft difciplina.
« sv 1 Ampliùs,finon primi aßignauit, quando contingit ad
plura diétum effe. Vt prudentiam uirtutem homink, aut
animae:& non rationalk: primum enim rationalis uirtus,
prudentia:nam fecundum hoc & anima & homo dicitur
xlv 1 1 prudens. Amplius, fi non fùfceptiuum eft eius cuiu$ di,
citur affèétus, uel # quoduk aliud, peccauit,
Nam omnis difpofitio, uel affëius in illo natus eft fie»
ri,cuius eft difpofitio,uel affèétus:ut & fcientia in anima,
x L v 1 1 1 difpofitio exi$ens anime.Aliquando autem peccant intæ
libus,ut quicüq; dicunt quòdfomnus eft impotëtia fenfù,
& dubitatio aequalitas contrariarum ratiocinationum, &
dolor feparatio naturaliumpartium cum uiolentia: nam
neq;fomnkincji/ei/ùi, oportcrct autem ineffe fi impo*
££r}fi4
 T O p I C O R V M. 433

' fentiafenfu eft. Similiter autem neq; dubitatio contrarijs

ratiocinationibus ineft, meq; dolor, maturalibus partibüs:
dolebunt enim inanimata,fi dolor ek ineft. Tális autcm
&fanitatk definitio.fiquidemcommenfùratio calidorum,
& frigidorum eft,neceffè eft enimfäna effe,calida & fri
gida: nam cuiufq; commenfùratio illk ineft,quorü eß cö
itemfiratio: quârefànitas inerit utiq; ipfis, item id quod
fit,in effèétiuùm,aut ecöuerfo,accidit ponere,fic defiiiien
tibus: non enim eft dolor, feparatio maturalium partium,
fedeffèâiuum doloris: nec fomnus,impotentiufènfùs,fed
effèétiuum alterum alterius: aut enim propter impoten
tium dormimus, aut proptcrfomnum impotentes fùmus.
Similiter autem & dubitationis uidebitur effèétiuum effe,
confrariarum æqualitas ratiocinationum: quandocumque
cnim ad utraqué ratiocinantibus nobisfimiliter uideniur
omnia fecundä utrunq; fieri, dubitabimus utrum agamus.
Amplius,fecundum témpora omnia, confiderandumficu x L IX
bidiffönettutf immortale definiuit,animal nunc incorru
ptibile effe.Nam nunc incorruptibile animal,niic immor
, tale erit,Animhoc quidem non accidit? num anceps fecun Dubitatio.
dwmamphiboliam eft nunc incorruptibile effe: aut enim
quoniam non corrüpitur nunc, fignificat , aut quoniam
mompoßibile corrumpinunc: aut quoniam huiufinodi eft
nunc, ut nunquam poßit corrumpi:quando igitur dicimus
quod incorrúptibile nünc eft animal,nö hoc dicimu;,quòd
hunc tale eft animal, fed ut nunquam poßit corrumpi:hoc
autem immortali idem erat, quare mom accidit,nunc idem
immortale effe,sedtamen ficubi accidit quodfecüdum dea
finitionem quidem aßignatum eff ineffe nunc uel prius,
quod uerò fécundùm nomcn monineft, non erit eidëtutema
âum ergo hoc loco quemadmodum diâum eft. ifi;
E • dum;
 %% IL I B E : R. V I.

' dum autem & fifecundùm aliud quippiam magk dicitur

uod definitur,quàmfecundum aßignatam orationcm. Vt ,
íiu§itiapoteftas equi diéributiuaejt: iuftu$ enim magk ,
Eft,qui eligit equum diiiribuere,eo qui poteft:quare non .
erit iuíìitia poteftas æqui di$tributiua: nam & iufìus ;
effetmaximè,quipoffet equùdijtribuere. Ampliù,fires ,
quidem fùfcipit magis, quod autem fecundùm orationem ,
aßignaturnonfùfcipit:aut contrà,quodfecundùm oratioa ,
nem ei aßignaturfùfcipit, res autem non, oportet enim ,
aut utraq;fufcipere, aut meutrum:fiquidem eft rei quod ,
ii fecunduiiiorationem aßignatur. Amplius, fi fùfcipiunt
utraque quidcm magk, non fimul autem utraq; augmeta
tumfumunt, Vtfîamor concupifcentia conuentionis eft. .
nanimagis amans non magis concupiféit conuentionem: .
quare ngmfimulutraq;fjcipiunt mag%: at oporteret.fi ,
, , , idem effent. Ampliuji duobu, quibusdam propofiüs,de
quores magk dicitur, id quodeft fècundum orationem
minus dicitur, Vtfignk eft corpüs fübtilißimum, ignis ;
enim imagis flamma quàm lux, corpus autem fùbtilißimii $
minus flamnia quàm lux: oportet autem utraq; magk in= `
j¥.
AL II I fiqüidem £adem fùit, Rurfum,fihoc quidei; .
fimiliter utrifq; ineft propofitis, aliud autem non fimia V.s
p. 1 1 1 1 liter utrifque,Jed alteri magk, Amplius, fi ad duo defi* !
mitio/iem 4ßignauerit fecundum utrumque. Vt bonum
quod per ujum,aut per auditum deleftabile,& ens quod
poßibile efi pati,autficere:fimul enim idem & bonum,
& non bonum eft: fimiliter autem & ens, & non ens:
nam per auditum deleâabile,idem bono erit: quare quod
non deleétabile eftper auditum, non bono idem:nam eifa
dem & oppofiiaeadcmerunt: opponitur auté bomo quia
dem non bonum, per auditum autcm dclcábili, f; 4#a $.
ô;
- - itkm
 T O P I C O R V M. 435:
* diiumnon deleâabile: manffium igitur quoniam idem
*] momdeleétabile pcr auditum, non bono:fiigitur aliquid
* fpcruifùm quidem deleéiabile, per auditum auteminâ,
% & bonum, & non bonum erit:fimiliter autem o$tendea
*| mus quoniam idcm ens,& non ens eft.Amplius,& gene- Lv
i\ ribui,& diffèrentijs,& alijs omnibus que in definitioni
*] hkfùnt %ignatis, eis qui orationes pro nonumibu$ficiiit
i* [(iifderandum, fi quicquam diffonet. - - -

*] De Definitione, loci alij. * c A p. 1 1 1 r.

; S. autem fit ad aliquid quod definitur,autperfe,aut fé- Lv 1
cundum genus: confiderandumfinon diâumiefi in de
?|fiiione ad quod dicitur, autfecundum ipfùm, autfècun
3-] dumgemus. vt fifcientiam definiuit opinionem indiffùafia
:|£ilem:aut etiam uoluntatem, appetitum finetriílitia: oe .
*| mik cnim eius quodefl adaliquid,fub$tanti ad alterum,
¥| tjquódidem Ä. unicuique eorum que fùnt ad aliquid
a]ę, idipfum quod eft ad aliquid quodammodofe habere:
{| oportebat igitur fcientiam dicere opinionemfcibilis, &* * *
i°] holuntatem appetitum boni. Similitcr autem & figramte
g[nuicem definiuit fciëtiam literarum: oportebat cnim aut
| ad quodipfùm dicitur, aut ad quodfiriégenus dicitur, in
f[ definitione aßignari. Autficüim quippiam ad aliquid dia L v 1 r
*] titur, non aßignauit adfinem. Finis autem in unoquoque
*| di quod optimum eft, aut cuius gratia adiafùnt:dicendum
?| igiir aut optimum, aut ultimum,ut concupijcentiam non *
*l deleétabilis,fèd deleâationis: nam propterhahc,&dclee
*| άabilc eligimus. Confidcrandum & fi generatio eft ad L v 1 1 1
*] quod aßigiiauita claás.Nihil enimtiiuìfink:nanima
*] £k quod efi egiffe, & gciieraffefinis,quäm fieri & age
?| re. Annö in omnibus uerum huiufmodi?pené enim pluri- Dubitatio.
*' mi deleótari magk uolunt, quàm deftitiffe deleári:qu£re
*. - E 2 agere
436 1 1 B E. R. v I.
iix agere magkfinem quis fatuat, quàm egiffe. Rurfùmii*
' juibufìamfinom determinauit quanti, uel qualis,ueluti, ;
iielfecundumalias diffèrentias.vt ambitiofùs, & quali,
& quanti appetenseft honoris: nam omnes appetuntboa •
morem : quare nonfüfficitambitiofùm dicere, qui appetit *
bonoremi: fèd addere oportet diâas différentiùs fimiliterii
autem & auarus,quantas appetit pecunias: aut intempea ,
rahs,circa quales uoluptates, non enim qui à qualibet uoa •
luptate tenetur, intemperans dicitur, fed qui ab aliqua. *
, , Autrurfùm qui definiuitnoétem,umbram terre: autfica*
cußionem, motumterre:aut nubem,denfitatem aërk: aut ;
uentum, motum aëris: addendum enim quanti, & quali,*
ubi,& àquo. Similiter autem & in ceteris huiufinodi:*
mam omiìitens diffèrentiam quamlibet, non dicit quid eft ;
effè: oportetautemfemper ad idquò indiget, argumenei
tári:non enim quolibet modo terra mota,neq; quantacunas
quefuccußio erut:fimiliter autem neque aërë quolibct mo*
1x do,neq; quantocunq; modo, uentus erit. Amplius,itapas
petitibu£,finon apponitur quod apparet, & in quibuflia;
bet alijs congruit. Vt quoniam uoluntas appetitus boni;
concupifccntia autem appetitus deleétationis, fednon ip× √
parëtisboni,ucl deleâationk:plerunque enim latetappta ;
tentes:quoniam bonum aut deleétabile eft: quare nonne- s
ceffariumbonum, uel deleéiabile effe, fed apparentfo* ;
luin: oportebat ergo fic & aßignâiionem ficere, Siau- i
1L X 1

tem & aßignauit quod diétü eft, in ipfà fpecies ducena ;

. . . dum eum quiponit ideas effe. ' Non eniiiieft ideaullius ,
apparentk;ipfa autem fpecies ad ipfam fpeciemuideturi
dici: ut ipfà çoncupifceniia, ipfius deleäationk: & ipßs
uoluntas, ipfius boni apparentis igitur boninomeritip/4i
4oluit*, neque apparentis deleétationk ipfâ
- - - - - - -
et;
ccI.
\
 T O p I C O R V M. 437
r': fentia: abfùrdum enim eft effe, ipfùm apparefis bonum,
wtldcleéiabile. .Amplius,fifit quidem habitu, definitio, 1. X I I

confiderandum in habente:fi quidem habentis, inhabitu:

fimiliter autem &in ceteris tálibus. . vtf dele&tatioeft
iuùantia,& deleétabile iuuabile. Vniuerfaliter autem dia IL X I I I
»| ttndoin huiufmodi definitionibuM, quodam modo, uno
* pluraaccidit eum qui definitdefinire. Nam qui fcientiam
** dtfiniuit, quodammodo & ignorantiam definiuit: fimia
irrauté & fcium,& infcium:& fcire,& ignorare:nam
:; primo dilucido fi&io , & reliqua quodammodo dilucida
A | fiunt. Infpiciendum igitur in omnibus talibus, ne quicquã
ijonet: utendo elementis ex contrarijs, &r coniugátis.
Amplius, in his, que ad aliquidfunt, confiderandum f!
| ad quodgenus aßignatur,& fpecies adilludquoddam aßi
„ gatur. Vtfi opinio ad opinatwm, & quædam opinio ;L x 1 1 1 i
.] dquoddam opinatum: & fimultiplexadfùbmultiplex,
a] &quoddam multiplex ad quoddamfùbmultiplex:fiaua
temnon fic aßignatur, manife$um quoniam peccatur.
JVidendum autem,& fí oppofitiöppofita definitio. Vtf? Lxv*
dimidjeafit,que oppofita eft ei, que eft duplicis: namf
duplex eft quod in æquali fùperat dimidium: & dimie
| diüm quod in æquali jùperatur. In contrarijs autem fa IL X V 1
„…] militcr. Nam contraria contrarij oratio erit,fecundum
.] numquandam complexionem contrariorum: utfiadiua
| tiuum quidem effèéiiuum boni eft, nociuum effèétiuum
nuli, aüt corruptiuum boni: alterumenim horum necef
À ßriumeft contrarium effe ci, quod ex principio diétum
f/ £ffiigitur neutrum contrarium eft ei quod ex principio
;* diâumeft: manifeßum quoniam neutra erit earum(que
:| po$teriu4 aßignatæ)contrarij oratio:quare neque que ex
*£|

** principio aßignata eft definitio, reâè aßignata eft. Qgo^

B 3 f;!4f3

|
 433 IL . I : B E R • V 1.°
niain autemut quedam
dicuntur. contrariorum
inæqualitas priuatione
priuatio æqualitatk alteriù*
uidetur ef- *
r}

fe : inequalia enim,que non equalia fùnt dicuntur: pera *

'fficuuniquoniam quodfecundümpriùationem quideiudi- *
: * Σitur contrarium, neceffärium eft definire per alterum: *
reliquum uerònoniami oportet, per id quod fecundùn* *
priüationem dicitur. Non enim accidit alterutrum per $
alterutrum cognofci. confiderandum igitur in contrarijs $.
'buiufinodipeccatuM.Vtfiquk definiuitæqualitatem,con* *
trarium in equalitati: nam per hoc quod fecundùm pri- $
, , , , ■ uatiomcn dicitur, definiuit. Ampliu;; fic definicntcm mca ?
ceffè eji eo quod definitur uti, Patet auté hoc, fi accipiæ ;&
tür pro nonüne oratio:nam quia nil refèrt dicere inequaa ;
'litatem priuationem æqualitatis , erit æqualitas contrae ?
' ,,,,,,, rium priuationi æqualitatk : quare eodem erit ufùs. Si s
autem neuirum contrariorumfecundùm priuationem di* ;
catur, aßignetur autemoratio fimilitcr. Vt bonum coii* *;
trarium malo: manife$tum quoniam malum contrarium ;
„. bono erit: nam fic contrariorurn fimiliter oratio aßia ;
gnanda: quare rurfum eo quod definitur accidit uti:ineft &
cnim in malioratione bonum: quocirca quoniam bonum ;
... , , eft malo conlrarium : malum autem nihil différt, uel si
quod eft bono contrarium, erit bonum contrarium, boni ;
contrario: perfpicuum igitur quoniam eodem ufùs efi. _ ¢
,£i x s. Ampliu$ fijecundùm priuationem dicitur aßignans,nö
, xx aßignauit cuiu% eft priuatio, Vt habitus, aut contrarij,
aut cuiufcumque efi priuatio. Etfi non in quo natum eft
fieri addidit juclfimpliciter, uel in quo primonatum eft ;
fieri. Vt fiignorantium dicens priuationem,non fcientia ;
priuationem dixit: autfi monaddidit in quo natum effiee ;
ri, aut addens mom in quo primo aßignauit : ut quod a
'• •* * -* fÌQÌ!
 “r” O p I € O R V M. 2#39
*] noninrationali,fèdin homune,uel inanima:namf quoda
libct horum omittat, peccauit. Similiter autem &'ficaea
citatem non uifw priuationem in oculo dixit: oportetaua
tcmbene aßignantem, quid eft, & cuius eft priuatio aßia
glare, & quidnam eft quod priuatum eft.
Videndum autem & finom fecundùm priuationem dia lxxt

.
*

:
άum,priuatione definiuit,Vt & in ignorantia uidebitur
¢]ehuiußnodipeccatä, ijs quinonfccundùm iegationem
ignorätiam dicunt:nam quodnon habetfcientiâ non uidea
turignorarc: fcdmagis quod dcceptü cft:propter quod
neque inanimata, nequepueros dicimus ignorare: quare
töfecüdümpriuationé fciétie ignorätia dicitur.Amplius, i.xx 1 *
fifimilibusnomink cafibus, fimilcs orationis cafùs aptana
tur. . Vt fadiutiuwm eft effeétiuumfanitatis,adiutiué eft
ßnitatis effèétiuè, & adiuuans efficiens fanitatcm.
Confiderandum & inidea, fi aptabitur diétus terminus.
Nam in quibufdam non accidit: ut qucmadmodum Plato
definiuit, mórtale addens in animalium definitionibus.
Idea cnim non erit mortalis, ut ipfè homo: quare nonae
ptabitur adideâ definitio,Simpliciterautem in quibu$ apa
ponitureffèétiuum, aut paßiuum: neceffe eji diffonare in
ideaternunum: nam impaßibiles,& immobiles uidentur
effe ideæ ijs,quidicunt idcas effe: aduerfùmhos autcm,&
talesDe
oration es
Definutiles
itionfùnt.
e, locialij. c A P. V.
Mplius,fi eorum quefècundùm æquiuocationcm die lxx 1 1i
T\cuntur,unam definitionem omnium communem aßia -

glauit: Vniuoca enim, quorum una cft,fecundùm nomen

oratio: quare nulliw eorum quæ fùb nomine fùnt, aßia
gnatu, ejt terminus: eo quòdfimiliter adomne, equiuoa
cwm adaptatur.Pa|ü* autem hoc eft& Dionyfijuitae tera
E 4. mimW:
 44o I, . I B E R. . • V I.
minus:fiquidem eamotus eft generinutriendinaturaliter
inferuiens:nihil enim hoc magis animalibus, quàm plantis
ineft: uita autem non fecundùm unam fpeciem uidetur dia
ci/ed altera quidem animalibu£,altera plantis ineft: coma
tingit igitur &fecundùm eleétionem fic aßignare termia
num,acfi uniuoca, &rfecundùmunam ffeaem omnk uia
tadiceretur. Nihil autem prohibct & eum quiconfficit
æquiuocationem, & alterius uult definitionem aßignare:
latere non propriam, fedcommunem utrifque orationem
.
IL xx I I I I
aßignare,fèd nihil miiiu$ fiutrouk modofècerit,peccauit.
Poftquam autem quaedam latent equiuocorunt, interro•
ganti quidem ut uniuocis utendim. Nam non adaptabitur
:
3.
alteriùs termunus ad alterum: quare uidebitur non di$tina
guendumhocpaéto,oportet enim in omne,uniuocumadaa
I. X X V ptari:eidem autem refpondenti, di$tinguendumeft. Qgoa
niam autem quidam refpondentium uniuocum quidem die
cunt effe æquiuocum, quando non accommodatur ad oa
mneafiignatâ oratio:aequiuocum autem uniuocum, etiam
fi adutrunq;accommodetur: pre confßione utendiipro
talibus,aut precolligendum quòd æquiuocum, uel uniuoa
I. X X v I cum,aut utrunq;fierit. Magk enim conceduntnon pre
uidentes, quodfùturum eft ut accidat. Si autemnonfiéta
confißione dixerit aliquis uniuocum æquiuocuneffe, eö
quòdnon accommodatur & in hocaßignataoratio:coma
fiderandum fi huius oratio accommodatur & adreliqua.
Nam manife$tum,quoniam uniuocum erit reliquis:fiaua
temnon, plures erunt definitiones reliquis: nandue fea
LXXVII cundùm nomen orationes accommodabuntur ad eandem,
quae prioraßignata eft,& quæpo$terior. Rurfùmfi quis
definiens aliquid eorum que multipliciter dicuntur, &
oratio non accommodatur adomnia, & quia equiuo
cum.
 T O p + c ο R V M. 44*
eum effe non concedat, nomen etiam dicat non ad omnia
4¢commodiri, quoniam nec oratio, dicendum ad eiufino
di,quòd nominitione quidem oportet uti que tradiâ efi,
e* qu£fequitur,& non dimouere que taliafunt, tamétf
nonnulla dicenda non fint fimiliter multitudini, si aü L XX VI I I
tem 4licuius complexorum aßignetur terminus, confide /

randum eft auferendo alteriüs eorumque compleáúntur

grationem,fi eft & reliqua reliqui. Namfi nón, manifé
fum quoniam neq; totatotius: üt fiquiffimdefiniuiili.
itcamfinalem reéîam, finé planihäbentófines, cuius me
diumfùperadditurfinibus? fifinalis lineæ oratio eft, finis
plani habëtisfincs, reáé oportet effereliquum,cuius me
£iumfùperadditurfinibus : fedifinitantq;mediumneq;
fines habet, regia áutem eft, quarénom efjeliquareliqí
oratio. Ampliu£,fi cùm fit compofitum quod definiúr, i., xix
equimembrk oratio aßignetur definitio. Àequimembris
autem dicitur oratio effe, quando quotfùerint compofita,
tot & in oratione nominã, & uerba füerint: neceffè eft
enim in talibus ipfòrum nominum commutationem fieri
aut omnium, aut aliquorum, eò quòdnihil plura nunc,
quám prius nomina diâa fùnt: uerùm oportet eum qui
definit, orationem pro omnibus aßignaré, maximé qüi
dem omnibus:quòdfinon, at faltemin plurimis:fic énins
& in fimplicibus qui nomen commutat, non definiturus
eft. vtpro tunica,uefiem. Amplius autem máius pec L XXX
catum, fi & per ignotiora nominâ commutationemjice
fit.Vtpro bomine albo,terrigenam candentem,neq;enim
4finiuit, cùm minus fit clarüm quod fic dicitur. Confi
derandum autem & fper commutationem nominuin,
homidem iam fignificat. vt qui contemplatiuum fcien
' fium, opinionem cötemplatiuamdixit: nam opinio fien
- 5 ti£
 - / -

34* IL 1 B E R . V I.
tie non idem (at oportet, fi dcbet, & totuM idem effe)
nam contemplatiuum quidem commune in utrifque oraa
IL X X XII tionibus eft, reliquum uerò différens. Ampliu3,fialtea
rius nominum commutationem ficiens, non différentie,
fed generis commutationem fecit. Vt in eo quod nuper
diétum eft: ignotius enim contemplatiua quàm féientia:
nam hoc quidem genu , illud autem différentia, omnibus
autem notius genus, nam communis: quare non generk, ;
fèd diffèrcntie oportcbat commutationem fieri, eò quòd
Dubitatio. ignotior eft. An haec quidem ridicula reprehcnfio?nihil
enim prohibet diffèrentiam quidem notißimo nomune dia
ci genus autem non:fic autem rcbusfehabentibu% maniféa
Jium quoniam generis, & non différentiæ fecundum noa
mem commutatiofìcienda: fiautem non nomen pronomia
ne,fed orationem pro nomine cömutat, manife$tum quo
niam diffèrentie magis quàm generis definitio aßignama
da eft, eò quòd cognofcendi gratia definitio aßignatur:
nam munuîdifférentia quám genus iiota. Si autem diffè
xentiæ terminum aßignauit, confiderandum fi & alicua
ius alius communis eft aßignatu* terminus. Vt cùm ime
parem numerum, numerum medium habentem dixerit.
detcrminandumeft quo paéto mediwn habentem:nam nua
merus quidem communi$ in utrifq; orationibus eft.Impa*
ris autem confùmpta eft oratio:habent autem,cr linea,&r
corpus medium, cùm non fint imparia: quare non utique
erit definitio haec imparis: fi autem multipliciter dicitur ';
medium habens, determinandum quomodo mcdium haa
bens,alioqui reprchenfio erit, autjyllogifmus: quodnon
1xxx 1 1 1 definiuit. Rurfum fi id cuius quidem orationcniafiigiaa
uit eft eorum quæ funt, quod autem fub oratione,non eoa
rum quae fìiit. Vtfi alhun , quifpiam defiiiiuit colorem
- igni
 T O p I C O R V M. •44*
igni permißum , impoßibile enim incorporeum corpori
permifceri, quare non erit color ignipcrmiííus, attamen
.album eft. Amplius, quicunque non diuidunt in ijs que LXXXIIII
fùnt 4d aliquid ad quod dicitur, fèdin pluribus compre
hendentes dicunt: aut omnino,aut in aliquofilfùm dicunt.
Vt fi quk mcdicinam difciplinam entk dixit: nam ß
nullius entium medicina eft difciplina: manife$um quo
niam tota oratio mendax eft:fiautemalicuius quidem,alia
cuius autem non,in aliquo memdax: nam oportet de omni,
fiquidem per fe, & nonfècundwn accidens entk effe dia
citur, quemadmodum in alijs fe habent ea que adaliquid
Jùnt : nam omne difciplinatum addifciplinain dicitur. Si*
militer autcm & in alijs, eö quöd conuertuntur omnia
ad aliquid:omne cnim difciplinatur, ad aliquid. Ceterum
fis (qui non per fe, fed fecundum accidens «fiignatioa . . .
nem fecit) re£tè aßignauit, non ad unum, fed ad plura
unumquodque eorum que ad aliquid dicuntur , aßignâ
uit:nihil enim prohibet idem, & ens, & album,& bonâ
effe: quare qui ad quodlibet horum aßignauit, reciè aßie
gnauit, fiquidem is qui fecundum accidens aßignauit, rea
&îè aßignauit. Prætereà autem impoßibile eft huiufmodi
orationem propriam aßignati effe: nam nonfolüm media
cina, fèd plures aliarum difciplinarum ad ens dicuntur,
quare unâqueque entis difciplina erit: manififium igitur
quoniam ális nullius eft difcipline definitio: propriam
Enim & non communem oportetdefinitionem effe. ,
Quandoque autem definiunt non rem, fed rem benefé I. XXXV
habentemaut perfèétam. Talis autem & rhetoris & fia
ris terminus,fifitrhctor quidem, qui poteft quod in unoa
quoque eft ucrifimule confiderare, & nihilpreternutte^
refirauté qui clämfwnit:perfpicuum enim quoniã cùm
talk
 44-4 L I; B * E R V I.

talk uterq;,hicquidem bonus rhetor, ille autem bonu,fi*

1, XXXV I erit : non enim qui clàm fwnit,fedqut uult clàmfùmere,
für eft. Rurfùm fi quodpropterfè eligendwn eft,ut aétia
uum uel effeétiuum, uel quolibet modo propter aliud elia
gendum aßignauit.Vt qui iuíìitiam,legum conferuatiuam
dicit:autfapientiam,effèéiiuamfèlicitatk:nam conferuatia
uum & effèétiuum eorumfùnt quepropter aliudeligun
tur.Annihil quidem prohibet quodpropterfe eligendum
eft,& propter aliud effe eligendum? attamen nihil minus
peccauit, qui ßc definiuit quod propter fé eft eligendum.
nam unicuiq; optimum, infubßantiamaximé:melius auté
quodpropterfe eligëdum,quàm quodpropter aliud:quae
feid & definitionem oportebit magkfignificare.
De Definitione, locialij. ' c A P. vr.
IL XXXVI I C Onfiderandum autem eft & fik qui alicuius definia
tionem aßignauit, aut hec, aut quod eft ex hk, aut
hoc cum illo definiuit. Namfi hec quidem,accidet utrifq;
& neutriineffe:utfiiußitiam,temperantiam,&firtiiì
dinem definiuerit:namfifint duo, uterque autem alterum
habeat,utriq; iufiierunt,&neuter:eò quòd utriq; quidem
habentiußitiam,uterque autem non habet.Si autem non
dum quod dictum eft admodum abfùrdum uidetur,eô quôd
& in alijs accidat huiufmodi(nihil enim prohibet utroß
que habere unam, cùm neuter habeat) attamem contraria
ineffè eidem,omnino abfùrdum uidebitur effe : accidetaua
tem hoc, fihic quidem ipforum temperantiam & timidia
tatem habet, ille autem fórtitudinem, & prodigalitatem:
mam utrique & iu$titiam,& iniuftitiam habent:namfiiue
ftitia, temperantia & fórtitudo eft, & iniu$itiatiniidia
tas & prodigalita*erit: & omnino quecunque ad argus
mentandum idonea quòdnon idemfùnt & partes & toa
- - tùm*,
 T O p I C O R V M. 4-4-$

tum , omnia utilia ad id quod diâum eft. uidetur autem

quific definit partes,totieafdem dicere effe. Maximé au
tem accommodatæ fiunt orationes, in quibufcunque maa
mifèfta partium eft compofitio, quemadmodum in domo,
& in ceteris talibus: manife$um enim quoniam cum fint
partes,nihil prohibet totum nö effe.quare non tdem par
tes toti. Si autem non hec, fèd quod ex bk eft dixit id LXXXVII1

effe quod definitur, primum quidem confiderandum, fi

monnatum eft quippiam unum fieri, ex ijs que di£iafint.
Quaedam enim fic fè habent adinuicem: ut nihil ex eis Lxxx 1 x
unum quippiamfiat: ut linea,& numerus. Amplius, fi X C
definitum quidem inuno aliquo natum eft primo fieri, ex
quibus autem dixit ipfurh effe,non in uno primo natafùnt
fieri, fed utrunque in utroque. Nam manife$um quo
niam non erit ex ijs illud in quibus enim partes,&tótum * *
neceffe eft ineffe, quare non inuno totumprimo effe,fed
inpluribus. Si autem & partes, & totum in uno aliquo xc 1
primo, confiderandumfinonin eodem,fedinalteroîo
tum, & in altero partes. Nam in quo totum, in illo &-
partes effe uidentur. Rurfùm,fiçum toto corrumpune X C III
turpartes. Econuerfò enim oportet accidere, partibus
corruptis totum corrumpi.toto uerö corrupto, nönecef
fe eft & partes corrumpi, Autfi totum quidem bonum, X C I I ■!

vel malum, partes autem neutre, aut econuerfo, partes

quidem bone,uelmale, totumautem neutrum. Näneque
ex neutris poßibile bonum quippiam,uel malumfieri:nca
que ex bonis uel malis neutruni, Autfi magis quidemala
terumbonum quàm alterummalum: quod autem ex hk,
non magk bonum quàm malum.Vtfi imprudentia ex föra
titudine & filfâ opinione, magk enim bonum fórtitudo,
quäm malwm fìlß opinio : oportet ergo & quod ex his
€
 346 L I B: E R v I.
eft,féqui illud,quod magk eft, & effe uel fimpliciterbo*
Dubitatio. num,uelmagk bonun quâm nalum. Ahhoc quidem mon
neceffârium: nifi utrumque fit per fe bonum üelmalum?
multa cnim effèétiuorum per fe quidem non fùnt bona,
miíla autem quibufdamfiunt bona:aut econuerfo utruma
que quidem bonum,nufiaauleminalum,uel neutrum inde
Σimè autem manifi£lum quod nunc diâü eft in fálubri*
bus & morbificis:nam quaedam mcdicamentorum ficfe
habent, ut utrumque quidem fit bonum:fi autem utraque
xc 1 1 1 1 dentur mi$a, malum. Rurfùm, fi quod ex meliore &
... peiore eft, moneft totum peiore quidem melius, meliore
autem peius. An neque hoc neceffàrium, nifiperfe fint
ex quibus componitur , bona? nam in ijs quæ non per fe
fùnt bona,nihilprobibet totum non fieri bonum: ut in ijs
xcv quemodo diéia fùnt. Amplius,fi cognomune eft totum
alteri, Non oportet enim,ut neque inßllabis: nulli enim
. elementorum exquibu£ coinponitur, ßllaba cognomink
xcv 1 eft. Amplius , fi noii dixitmodum compofiiioiiis. Non
enim fufficiens eft ad cognofcendum, quòd dicat , cxhis;
... nam non quod ex his,fèd quodfc ex his,eft cuiufq; gome
pofitorum fùbftanti4, ut in domo. non enim fi quolibet
xcv 1 1 modo componatur haec, domû eft. Si autem hoc cum
, ., ... illo aßignauit, primum quidem dicendum quòd hoc cum
illo,aut hoc & illud dicitur, aut quodcxillis. Nam qui
dicit mel cum aqua»uclinel & aquam dicit, uel quod ex
melle & aqua:quareficuilibct eorü que diäafiint idem
confitebitur effe hoc cum illo, eadem conueniet dicere,
xcv 1 1 1 quæ quidem ad utrumque horum prius diéia fùnt. Am
pliu4, diuidenti quoties dicitur alterum cum altero,con=
fiderandumfinullo modo hoc cum illo. vtfi dicitur altea
rumcumaltcro, aut ut in aliquo eodcmfùfécptiuo, utile .
fiti4
 T- O P I C O R V M. 447

ßitia & firtitudo in anima,aut in loco eodem,aut intema

pore eodcm:nullo autem modo uerum fit quoddi&um eft .,
in his, manijefium eft quoniam nullius erit aßignata defi
nitio,cò quòdnullo modo, hoccwm illo eft. Si autem di- x c ix
uijio quoties dicitur alterum cum altero, uerum erit in
eodem tempore utrumque effe, confiderandum fi contina
git non ad eundem utrunque dici finem. Vt fi fòrtitudia
nem definiuitaudaciam cum reéia intelligentia: contina
git cnim audaciam quidem habere fholiandi, reétam au
tem intelligentiam circafalubria,fcdnondumfórtis qui in
eodem tempore, cum illo boc babct. Amplius, fi & ad c
. idem ambo dicuntur:ut admedicatiua.Nihil enim prohia
bet & audaciam quandam, &r re£iam intelligentiam haa
bere admcdicatüia, attvnennecfifirtk qui hoc cum illo , ,
habet: neque enim ad alterum, eorwn utrumque oportet
dici,neque ad idem quodcunque fit, fedadfórtitudinisfia
nem,utadprcliorum pericula: aut fi quid magk eftillius
finis. Quedam autem fic aßignatorum, nullo modo fùb c r
diétam cadunt diuifioncm:ut fi iratriiiitia eft cum opi
nione paruipcndendi: nam quòdpropter huiufmodi opi
mionem triíìitia fitJioc uult indicare: propter hoc autem
fieri aliquid, non eft:idem ci quod eft boc quidcm cum ila
lo effe fecundwnullum diétorum modorum. Rurfùm, c 1 *
; fihorum conpofitionem,dixit totum. Vt animæ & core
poris compofitionem aninal. Prinum quidem confidea
randum fi non dixit qualk compofitio: ut fi carnem defie
miens, aut os: ignis, & aëris, & terræ dixit compofitio
nem:non enim fufficitcompofitionem dicere,fedgue &r
qualis determinandum: non enim quolibet modo compoa . . .
fitis his caro fit,fedfic quidem cópofitk,caro: ficueróos,
videtur autein iieq; effe omnino conpofitioni idem trHm}
neue
 248 L 1 B E R. v I. _
trum eorumque diéta fünt: nam compofitioni omnidif £
c 1 1 1 fblutio cótraria,diétorumautem meutri,nihil. Amplius,
fi fimiliter eft uerifimule omne compofitum compofitio
nem effe , uelnullum:animalium autem unumquodq; cum
fit compofitum, non eft compofitio, neque proféêïò alioa
*um compofitorum ullum compofitio erit. Rurfüm, fi
fimiliter in aliquo natafunt effe contraria, definiuit autem
per alterum: manifeßum quoniam non definiuit. Si aua
temnon ita eß, plures accidet eiufdem definitiones effe:
quidenim magk quiper hoc, quàm qui per alterum defia
niens dixit ? eö quödfimiliter utraq;nata fùnt fieri in eoa
dem.Talk autem anime eft definitiò,fiquidem eftfubflana
tiadifciplinefufceptiua:namfimiliter & ignorantie eft
c 1 1 1 1 fufeeptiua. oportetautem fi non ad totam habeat alia
quis argumentari definitionem, eô quôd non nota fit tota,
ad aliquam partium argumentari fifitnota, & non bene
aßignata appareat: nam parte interempta, & tota defia
cv nitio interimitur. Quecunque autem obfcure funtdea
finitionumemendanti, & confórmanti, ad manifèftana
dum aliquid & habendum argumentum, fic confidcran
dum, Neceffè eft enim reffondentem aut fufcipere quod
fùmptum eft ab interrogante, aut eundemdeclarare, quid
cvi temere eft o£enfùm à definitione. Amplius, quemad
-
-
modum in congregationibus folentlegem inducere, &fi
fit melior que inducitur, interimit anteriorem: fic & in
definitionibu$ficiendum, & definitio aliaférenda. Nam
fapparet melior, & magkmaniféìum quod defiitur:
perfpicuum quoniam interempta erit qu? pofiiaef, eò
cv 1 1 quöd non fünt eiufdem, plures definitiones. Ad omnes
autem definitiones non minimum elementum ad feipfum,
folerter definire propofitwm, aut aptè diâum *=
4II!Vm.
|
 T o p I CiO R V M. . 449

affiwere. Neceffe eft enim ueluti ad exemplrcófideraii

tem, & quodmunus eft ijs que oportet habere definitio- '
nem,& quod appofitum eftjùperfluę, infpicere:ut magk
argumentk abundemu;:que igitur circa definitionesfunt,
intanuumdiétafint. * * * * * * *
• F • 1 • n 1 s. • ' - --
- · · · · · ·· .• * . • • * . .

A N G E. L 1. P o l I T 1, A N i
1 N L 1 B R v M v 1 1. T o R I
c o R v M A R G.
H Abes in Septimo de eodem,&altero. Cafushic,&feries, '
II & contradiétio,& efficientia,& deftruentia perpendun1
tur. An cuialterüm,idem &alterum:fed &accideiitiâ eorfi,&
quibus accidantianidéprædicationisgenus;angenusalteriuf
utrius non idé:an non eædéalteriufutrius différentig:an alt<-
rum magis admittatur;alterü refpuatur.Sed & accefsio,& de
cefsio:& an ex fuppofitione aliquid competat:an fübieëtü ali
cubi à prgdicato difcordet:anijfdé dicëdis alius modus:an effe
alterúfine altero nequeat.Obiiciataffirmans,raro àdifputan
tibus definitioné ratiocinando colligi.nätradere exaéìá,difci
linæ effe alterius. Sunt enim affirmantiü, & negantium non
-
ijdemlocidificilus;defendiuisum
•* ' ' - • ' ' * • ** *. *. • .
opyugnátur
•****. -
definitio.
•. •.• • •••••.

a
* T O P I C o R v M;
' . A R I s T o T E l 1 s l i- ...
£ ' ' ' ' ' ' ' B E R s E p T 1- '' ' -

M v s.
De Eodem &Diucrfo,loci., car. i.
jr] TRVM autem idem an diuerfùm fècun- Primuslocus
(\ ῦ t
dum proprijßimum eorum(qui di&ifunt dc
VV§N eodem)modorum,dicendum:dicebaturautem
BAߧ] proprijßimè idem quodnumero unum,con
fiderandum autem cx cafibu*,& coniugatis,& oppofitis.
- - R. Nam!
 L I B E R : V 1. m. •. •

Numffiuflitiaidem eft förtitudini, & iu$ufìrii:&iua

s 1 fte förtiter.Similiter autem & in oppofiik. Nam fbec
eadem,& oppofitahk,eademfecundum quamlibet dictæ
rum oppofitionum. Nihil enim differt hòc uelhoc modo
1 1 1 oppofitumfùmere: eô quôd idem eft.Rurfùm eft effeciie
uis, &r corruptiuis, & generatioiiibus, & corruptionia
bus, & omnino ex ijs que fimiliter fé habcnt altcrum ad
alterum.Nam quaecümq;fimpliciter eadcm,etiam generaa
tiones eorum, & corriiptiones cedem, &r effè£tiua, &r
; 1 1 1 corruptiua. Confiderandum autem & quorum alterum,
μιximè dicitur quoduis effe,fi & alterùm ipforuinfecü
duwidem maximè dicitur, sicut Xenocrates beatam uia
tam,& ftudiofam aßignauit eädem, eö quöd omiiiumuia
-tarum,maximè eligëdajtudiofa,&r beat:unun enim m £•
2:iméeligendum,& maximum. Similiter et in alijs huiufè
modi. óportet autem utrunq;ui;iinwero effe,quod dia
citur maximum,& maximè eligendawfiautém non, non
erit oftenfùm quodidem. Non neceffàrium enim fìfórtifè
fimi Græcorumfùnt Peloponnefj, & Lacedemonij, eof.
Idem effe Pelopoiineffos Laccdemonijs, eò quòdnoii unus
numeroPeloponnefius, & Lacedeiitonius,fed contineri
quidem alterarn ab altero ncceffàrium, ut Lacedemonij
/3 Peloponncfjs:fiautem non, accidetfèipfis É!
meliores,finom continentur alteri ab alterk: neceffe cft
enim Pcloponnefios meliores effè quàm Laccdenonios,
fi non continentur alteri ab alteris,iam omnibus reliqui*
fùnt meliores. Similiter autem & Lacedemoniosncceffe
eft meliores effe Peloponnefijs, nam criiìi omnibus ce
tcrôfùnt meliores, quarefè inuicemmelioresfiunt.M4a
nife$tum ergo quoniam ununnumero effè oportct, quod
epiimum & iii4ximum dicitur, [idebgat quòd idciiJint
-* - - oífetj
 T* O p I C O R V M. 43r

oftendi: propter quodXenocrates non idem aßignauit.

*] mon cnim una numero beata,& ftudiofa uita: quapropter
*l non neceffàrium eandem effe, eö quöd ambæ maximè clia
gende, fed altcra fùb altera. Rurfùm coiifiderandum fi v
* \ cui alterum idem,&r altcrum.Namfinäfünt ambo eidcm
' \ eadem, manife$um quoniam nec fibi inuicem. Ainplius v 1
autem ex ijs que hk accidunt:cr quibus haec accidüt cona
* | fiderandum. Nam quecüq; alteriaccidüt,& alieri opora
* I tet accidere:& quibus alterum eorum accidit,& alterum
*1 eorum oportct accidere:fi autcm aliquidborum diffonet,
£l dilucidum quoniam non eadcm. Videndum autcin et/?
t.] non in uno genere praedicamäiutraque,fedhoc quidem
**] quale,illud autem quantü, uel ad aliquid indicet.Rurfùm, v i ,
*| figenus utrifque nó idem, fedhoc quidé bonum, illud au
i | tem malum:tut hoc quidem uirtus,illud autemfciëtia.Aut v ir,
*\ fîgenus quidem idë, diffèrentie autem nó eaedem de utro=
;?] que prædicátur:fed de hac quidem quoniam contemplatis
;| iiafèientia,de illo autem quoniam aéiiua: fimilitcr auté et
j?] in alijs. Amplius autem ex magis, fi boc quidemfufcipit , .
ja| magis, illudautem non: autfiambo fùfcipiunt quidem,nö
**| fimulautem. Vt qui magk amat, non magis concupifcit
r | ueneré: quare non idem amor, & concupifcëtia uenerk.
Amplius ex appofitione:fi eidé utrunq; appofitü,nonfia &
citidem totum.Autfi eodem ab utroquefùblato,quodrca xi
linquitur eft alterum. Vt fi duplum dimidij, & fultiplä
dimidjidem dixerit effe:fùblato enim ab utroq; dinudio, « *

reliqua idem oportere indicare: non indicant autem,nam

duplum & multiplum non cadem fignificant.Confiderá- kr,
duas auté nonfolùm fiiam aliquid accidit impoßibile per
pofitioné,fedetfipoßibilefit exfuppofitiöe exiftere.Qué
4dmodum ijs quiuacuu*,& plcnu^ 4ere,idcm dicüt effc: • •
F 2 11.11.3
 43* L* I B E R ' V I I.

nam manifeßum quoniam fiexeat aër, uacuum quidem

non minus,fèd magk erit, plenum autem aëre nö amplius
erit:quarefùppofito aliquofiue uero,fiuefilfo(nihil enim
, reféri)fi alterum interimitur, alterum autem nö,profèâà
x 1 1 1 non idemfunt.Vniuerfàliter autem dicêdo exijs quæ quos.
, • uis modo de utroq; predicantur, & de quibus hec pree
dicantur, confiderandum fi alicubidiffonent. Nam quea
cunq; de altero prædicátur, & de altero predicariopore,
tet,& de quibus alterum praedicatur, & alterumpraedia,
¥ , i 1 1 cari opórtet,Amplius,quia multipliciter idem dicitur,cöa
fidcrandum fifecüdümalium aliquem modum eademfùnt.
Namfbecie,ucl genere eadem,non neceffe eft numero e4a.
, , , dem effe,confideramus autem utrum fic eadem,an non fic.
+ v Amplius, fipotcft alterumfine altero effe, Non crit enim,
, , , , idem adidem:igitur loci tot dicuntur.
De Eodem definitione,loci alij.c A P. 11,
xvi P*#. autem ex ijs que diétafunt, quoniam omnes qui
adidem fùnt deiìruéiiui loci, & ad terminum utiles
. funt:quemadmodum priu$ dictum eft.Nam fi nó idem iiia.
dicet & nomen, & oratio, manife$tum quoniam non erit
xv 1 1 definitia, aßignata oratio. Conílruéiiuorum autem locoa
rum nullus utilisadterminum. Non enim fufficit o$ena
… dere ideiiì quodfub oratione,& nomune eft ad confiruen*
.. dum quoniam definitio, fed & alia oportet omnia habere.
(quæ præceptafùnt)definitioné: interimere igitur definia.
xv 1 1 1 tionem fic, & per hecfemper tentamdum.Siautem com
uere uolumus, primùm quidem fcire oportet quoniaiur
... nullus, uel pauci difputantium, terminumßllogijino colas
ligunt, fed omnes principium quod tale eft accipiunt. Vt.
qui circa geometrii, & numeros, & alias huiufmodi di*;
z 1 x fciplinas,Deinde quoniam exaétè quidë alterius eft nego*
- . * - ; tij
 T. O P I C O R V M. 43

tijafiignare, & quid eftterminus, & quomodo definire

oportet: nunc autem quantumfufficit adpraefentem utilia
tatem, tantumfolum dicendum,quoniam poßibilefieri de
finitionis & eius quod quid eft, effeßllogifinum. Nam [!
terminus eft oratio quæ quid eft effe rei indicat:&r opor
tet ea quae intermino ponuntur, in eo quodquid eft dere
fola prædicari: predicantur autem fola in eo quod quid
£fi,genera,& différentie: manifé$um quoniamfiquk fi
-mat eaque folüdere in eo quod quideftpraedicariopor
tet, quòd hæc habens oratio terminu$ ex neceßitate erit:
non enim cötingitaliud cffeterminum,eo quòd nihilaliud
in eo quod quideft de repredicatur:quòdigitur poßibile : : : : : *
£ft cxtermino ßllogifinumfieri,manife$ii.Ex quibus au- xx
tem oportet conâruere, determinatum eft quidem in alijs
.diligétiua:adpropofitam autem methodum ijdem lociutia
les.infficiendum enim in contrarijs,& in alijs oppofitis,
.«rtoia, orationes,& fècundùm partem confideranti.Ná
fi oppofita oppofite, & eam(que diäa eft)propofitine
ceffe eß eße. Quoniam autem contrariorum plures come xx 1
iplexioncs.fùimcnda eftex contrarijs qualifcunq;maximè
apparebit cötrariadefinitio:totas igitur definitiones quë
admodum diâumeft, confiderandum. Secundùm partem
autem hoc paâo:primùm quidem quoniam 4ßignatiigea « r
mu4re&afignatum eft.Namfi contrariumiitconlrario, xx 1 1
propofitum autem non eft in eodcm,manife$tum quoniam
in contrario erit, eö quöd neceffe eft contrariain eodem .
-genere,uelin contrarijs generibus effe.Et différétia* qui- xx 1 1 1
idem contrarias de contrarijsarbitramurpraedicari. .'Vt
s de albo & nigro: nam illudquidê difgregatiuum,hoc au
tem congregaliuwmuifiw:quiare fide contrario contrarie
•praedicantur, de propofito quæ aßignate
v - - R 3
fùnt praedica•
buntur
- ' .
-
 454 L. 1 B E R V I I.
buntur:quapropter quia & genus, & diffirentie re&è
aßignatefiint, manifefium quoniam definitio erit,queafà
Dubitatio. fignata eft. Am non neceßarium eft de contrarijs différena
tias predicari,nifi in codcm genere fint contraria? quoríí
autem generafunt conlraria,nibilprohibet eandem diffé
rentiam de uirifq; dici: ut de iuíìitia & iniufiitia:nam illa
quidem uirtus, hec auté uitium animæ: quare id quodeß
animae,diffèrentiade utrifq; diciiur, eö quöder çorporis
eß uirtus & uitiwnfedbócuerum quòdconlrariorii aut
conlrarie,aut caedem différentiefunt:fi ergo de cötraris
contraria praedicantur,de hoc autem nö manififlum quos
xX1 11 £ niamque diâa eft de hoc predicabitur.vniuerfàliteraue
•*
temdicendo,fi dcfinitioeftex genere & diffèrentijs,fifi:
contrarij definitio maniffb, & que propofiti definitio,
manifjlverit. Nam quoniam contrariumim eodem genea
re,uelim contrario/imiliter autem & diffèrentiæ aut cöe
trarie de contrarijs, aut eædem praedicantur: dilucidam
quoniam depropófito,aut idem genus praedicabitur quod
A *, • de contrario: dijfèrentie autem contrarie,uel omnes,uel
alique,relique autem taedcm:aut contrà diffèrentie quié
£££; uerö cötraria,aut ambo cötraria et genera
re* diffèrentia,ná eadem effe ambo non contingit:fi autem
xxv fècus,definitio eadcm conurarioram erit. Ampliu,excae
fibus,& coniugatis.Neceffe eft enim confèqui generagee
neribus,&tcrminos termink:utfi obliuio,efifciëtie amif
fo:& obliuifciamutierefcientiä crit,& obliiùm effe,ami
/|£fcientiam:uno igitur quolibeteoráque diéìafìnt cę
jíffó.neceffe eft & reliquâconfiterisiniiliter autcm&fi
sorruptio,diffolutio,diffolutiofùbftantiæ, & corrumpta
re,diffòluere fùbflantiã & corruptiui, diffòlutiuè:ficora
ruptiuum diffolutiuumfùbfhntie,& corruptio/ù/iitie
+ diffè
 •r o P i c o R v M... 43*
diffolulio. similiter autem & in alijs. Qgare uno quouis
fùmpto, eyreliquaoiiinia confiteaiu* oportet. Efex#. xxV t
*|
milüerfè habcniibus adinuicent. Nam (*; eft effè.
&iiuumi/anitatis, & habile effeâiuum bène habitudinis
arit.&radiutiuwm effèétiaamboni: nam fimiliter ununa
quodque eorumque diâa fùnt, ad fìumfincm fé habet:
ijuarè funius eórum dcfinitio eft effèéiuum effè finis;
& reliquorum cuiufque .fc erit definitio. Ampliùs, ex xxv 1 1
eo quod eft magk &Jimiliter, quod eftfimiliter, quoties
contingit confirucre duas addúo comparantetn.T vt ß
magk haec huiu£,quäm ijlaijtius definitio, ifta autem que
minus, definitio eft, &:baec quemagk: & fi fimiliter
bechuius,crifùijfiw:fi altera altcriùs, & reliquurea
lique. Vna autem definitio ad duo compara*, aüt dua- xxv 1 1 1
bus definitionibus adunum, neutiquaihitilk ea,que ex
Anagk cft confideratio. Nani neque unam duoruin, nee
que duas eiufdcm dcfiniiiones poßibile effe. sunt autem
opportunifiimilocorum, & quinunc diéîifunt, & qui
ex cafibus , & quiexconiugatk, quocirca & oportet
maximé detinere cr promptoshabcre hos. Vtilißimi
enim adplurima... Aliorum autem j qui maximè funt xxrx
communes. Nam illimaximé reliquorwn efficacißimi:
atifficere imfingularibus, & inffecicbusconfiderare.
ß conueniat definitio, eo quòd uniuoca fpecies tft: eft
autem utilishic locu% adeos quiponuntidea* effe, quem
admodum prius diâum eft.7 Ampliu;, fi per metapho• xxx
•ram dixit momen,uel idem de eodem praedicauit ut diuera
[ùm: & fi quis alius communk & efficax locorum, illo
vtendum.
De Conftru&ione,8{ Deftru&ione
prædicatorum loci. cap. 1 1 t.
F 4, Q39
 %$% l.-i B E R ; vm m.
xxx 1 /^\Voniam autem difficilius confiruere.quám defiiite
1 * * * Q. reterminum: ex ijs quæ po$cãdicentur, manifêïí,
Nam noffeipfum , & fùnere ab interrogantibu* huiuf
modi pröpöfiibiiesnofificilè,utquod eorùmquefìniì
aßignata oratione hoc quidem gemu$,illud autem differen
tia, & quodin eo quod quid eft, getu, & diffèrentie
predicätur.Sine bk uerò impoßibile eft definitionisßlio
; ; ; . . gifinum fieri :namfi quaedam & alia in eo quodquid eß
de re gredicantur: incertii utrum'ne que diäa effamalia
eius definitio cfi, eo quòd definitio, eft oratio quod eftina
dicans... Manife$um autem &r etiam ex his, namficilius
unum concludere,quàm multa.interimenti quidemfùffici:
adunuM differerc.Vnum enim quodcunq;fit, defiruentei.
A : ; . . . interempturi fùmus terminii:at confiruenti,omnia neceffe
eft con$ruere quòdinfint, quae interminofùnt.Amplius,
con$ruenti quidem uniuerfaliter ftatuendumßllogifini,
(tiam oportet de omni,de quo nomé.praedicari, & terme
num,& etiam adhuc conuerti de quo orationé, cr nomâ,
fi debeat proprius effe aßignatus terminu)de£ruentiue
rò non neceffèo$tendere uniuerfaliterfùfficit enim oßen
,,, , dere quöd de quopiam eorum, quefùb nomine funtor*
tionö uerificatur:& tametfi uniuerfale oporteat de£ruc
re,non tamen conucrti neceffariwm et in deßruendo, nam
fùfficit defiruentiuniuerfàle, ofi&dere quòd de aliquo có
rwm,de quibus nomen praedicatur,oratio nompredicatur: «
„ .., at è comiierfònon neceffarium ut o$tendatur,quòdde quia
xxx 1 1 bus orationom praedicatur, neq;nomen praedicetur. Am
plius etiã fi omni eiineft,quodfùb nomine cft,at nonfòli,
interępta eft definitio. Similiter autem & circa proprü,
& genik fehabet. In utrifq; cnim de$irucre quàm côftrue
reficiliùí efi:de proprio quidcm mahjííwm, ex ijsÄ
%.
 T O p I C. O R V 'M. 457

•dita funt tnamut plurimum in complexione proprium

4ßignatur:quare defiruere quidem eft,unum interimenti:
conílruentiautem , omniaratiocinatione colligere necef
fe eft:pené autem & reliquaomnia quæcunque ad definia
tionem &adproprii conueniet dict:nam & omni opora
tet quod fùb nomine eft, congruenti mon$trare, quoniam
ineft: deíruenti autem fufficit ofiendere uni non ineffe:fi
uerò & omni ineft, at nonfòli, etiam fic defiru&um fit,
perinde ac & in definitione dicebatur. De genere autem,
quoniam confiruere quidem neceffe eft uno modo, quiga
■ imioßendit ineße, de£ruentiautem dupliciter: nam fiue
nulli,fiue alicuio£eifùmfitnonineffe,interemptam eft
quodin principio. Item confiruenti quidem non fùfficit
quoniamineft o£endere, fèd & quoniam ut genii, ineft
o£endendum: deßruenti autemfùffìcitoßendere non in- • • x * :

; tffe,uel alicui, uelnulli: uidetur autem,quemadmodumrim

aljs, corrumpere quàm ficereficiliw: fic & inhis, dée
fruere quàm confiruere. In accidente uerò uniuerfàle xxx 1 1 1
quidëficilius de$ruere, quàm con$iruere. Nam con$ue
eniiquidem o$tendendum quoniam omni : deßruentiaue , : • • x .
tem fifficit o$tendere uni non ineffe. Particulare uerö xxx 11 11
tcoiuerfo:namficilius con$ruere quàm dcftruere. Cona
fruentienim fat eftofiendere alicui ineffe:defiruentiaua : : ■ r • • «
tem oiïendendum quoniam nulli ineft. Manife$tum autem
quade caufà omnium ficilimum eft terminum defiruere.
Plurima enim fùnt in ipfo data multorum diâorum: ex
pluribus autem citius fit ßllogifinu;: nam uerifimilein
multis, magk quàm in paucis peccatum fieri. Ampliu*, xxxv
4dterminum quidem contingit & per alia argumentari:
fiue enim non propria fit definitio,fiue non genus quod
4ßìguatur,fiue nomineft aliquod eorum que funt in defia
”. F ; nitio
 458 L B E R v 1 1. T o P 1 C.
niiione, interempta fit definitio: ad alia autem neque et
que ex terminis, neque alia contingit omnia argumet*
fi.fola enim ca que ad accidcns,communiafùnt omnibus
predidis: ineffcniin oportetunumquodque coram que
âiâafunt : fiâutcm non ut proprium incft genu3,nondum
inlercmptum eft genus:fimilitcr autcm & propriumnon
neceffarium ut genus ineffe, neque accidens ut genu%4*
projjrium,fcdincffe taniùm: quiare non poßibile £3£lijs
adali, argümentái, nifiin definitione folum: maniffi*
igitur quóniam ficilimum omnium cff, terminum inter*
hicre, £ongruere autemdifficilimum:nam & illa oportet
omniuratiocinatione colligere, & quodifùntquedié'
fùnt,& quòd genu, quodãßignatuìff, quod££rgpj*
ájiiiio? & áhuc£reic*hic quodindicatqiiideftff*
xxxv i oWatio: & haec probè oportctfciffe. Aliorum 4*
proprium maxiii huiufinodi.] Nam interimere quidem
}iciiius, cò quòd cxpluribus plcrunquefit. Confiru*
. . . . . autem difficilimum, quoniam multa oportct afiruere, &
adhuc qüoniamfoliiiieft, & quoniam conuerfim praedi*
xxxv 1 1 catur de re. Facilimum aiitem omnium conftruere ac*
< cidens. Nam in alijs quidcmnonfolumineffèfèd & qu*
nun ficineft offéndendum: in accidente uerò quonię
,,,,,,, ineffáuntaxat, fùffìcit oftendere; Deftru£re 4tem df.
ficilimum eft accidens, Quia quàm paucißima ine24*
fùnt: non énim confignificat iiiaccidcnteque modo inft.
Quare in alijs quidem duplicitcr interimere contingit,
uel oflendenão quòdmoniiieft,ucl quòdnonfisinfité
... - cidcrite ucrô nofi cótingit interimeremifi offendendo%
nominef.locipcrquos copiofierimusadfingulaquequ*
problematìargumentarij refufficiter dimincraijut.
F 1 N 1 S. -

Angii
 v
449
ANGEl i po lI r1ANr I N
L 1 B Rv M V I I I. T o p I c.
.A R G V M E N T V M.
(i,
OŠ quiultimus eft, artes ipfae difceptantiumtradun
tur,uelinterrogantium,uelrefpondentium. Locos inbe
£i temct rogita,cuiiialtero congrederc.locoruminuétiophi
lofophi, dùô réliqua dialc&ici?iopofitioncs cxtranecèffa
rias, quatuor. Aufenim funt indu&ionis gratia,utuniuerfale
c£c£datur : aut ad pompam fermonis, autad conclufionis la
tebras,adexplicanâum quod obfcurum.Ncceffaria nöftatim
roponenda, fed recedendü procui, nifi cùmfùnt manifeftif
a Inducendacxparticularibusuniuerfalia,cx notisignota.
Latcbisfecundæ ratiocinationis ope, &fipofterius conclufio
ncsiteirogabis,&congeres: ne£perpetüo, fedinterpellatim
{9gabis.Atj; aliorfümt€pdes,quàì quòfis euafurus,áut fimi
litiidinibus âges. Actute tibialiquidóbie&abisNec magnifi
;! care uideberis,cuiplurimum fidas.proponesaliquidute;em
plum:nec autem qùod obtinere ui$;fedundeidfequatur:&fi
poftcrius interrogabis,quod obtinereuis prius. fcd mutanda
tamen ratio,fi contumaxhomo fit autacei,cum quo difputas.
dilatandusinterdum fermo,& quæ nihiladrcm ÄÈÉ infer
tanda.Magnificam prafiabit diiputantis orationem,ucl indu
$tio, uel diüifio.perfpicuam uerò exépla, & imagines.Ratio
cinandum contrádiilc&icos,fedinducere uniuerfalia nöfem
£ licet. aliter obijciendum,fi unumproponas: aliter fiduo.
ximpofsibili non magnopere argumentandum.Cauendum
&illudne parum dialèëticaspropófitionesafferamps,nec idé
rogidumfèpius. Tenëda prórfìis, quæ difficile oppugnétur,
$uçfàcile defendätur,utprima:utprimis proxima:ütqugfunt
autincertæ definitionis,autimprópriæ.Refpondentisofficiti . . . .
$fynecubilabafcat.Scdalia ratió, ficongruat opinioni propo- .:. . . . .;
fitio: alia,fiabhorreat: alia fi medium téneat: âlia fi fimplici
£er, alia fiuel fibi,uel eiquem tuetur congruat.Videndum 11
lud, an ad rem faciat,quód quæritur. Si qüid obfcurc quaera
tur, poftulandum auda&ter utexplanetur, fi aequiuocum,tum
i. excommodo aut dandum, aut diftinguendiim. Ac fi quid ëx
concefsis deducatur quodnolis, diceiidum illud aliò fpeétan
.tem concef$ifIe.Simanifeftumfit quodquæritur,refpóndeto,
cft
 462 L I B E R V I I I.
eft,npp eft.Alitertaméparticularibus,aliteruniuerfalibus oc
currëddum.Nunquam abfurdapofitio tuenda:Interpellanda *
conclufié, quod procedet, fiilludfuftuleris,unde deducitur:fi :
interrogátiobieceris,fiadinterrogãdadixeris: fi diem(quod
_£ftpQgifsimum)dicêdo exemeris:ncc agtemgeram 96&£d
I& falfa: nec exueris modò,fed & exfalfis colligendü. Diale
_£ticcpotius agédum,quàmlitigatoriè.nam &fermoincrepa
iur,& difceptatur.Sermo igitufquinq;modis,ubinihilcolligi
fut,ubi nihilad rem,ubi fuflra quippiã adiicitur,und&rurfus ;
- aufcrtur:ubiexinopinabilibus,aüt íiinuscredédis deducitur.
In uniuerfum cauéda ratiocinationis uitia. principijcótrario
rumópetitio.meditandum fæpe quid ÉÉÉ
denti profit opustamen iogenio fnaximo,nofcendæ rationcs m
Ë maximc quæftiónü:definitiones&plurimç,&pgr •,
bilifsimae,&primæténédæ memoria pernofcehdaillapotißi
mü,de quibüsfrequentius difputatur.Confuefcendü,utexuna
fationc plures efficiamus.Propofitióes àratiocinãtibus accipi
endae,potius ab inducentibus exépla proponendi obijciendiô &
£apiendaexercitatio,cum hominibusindoéîis nó magnoperc ;
difputandü. habéda quafi arma femper in promptu, aduerfùs
problcmata
prouifo quælibet rationum illarum,qug nöfacile dcim
excogitantur. εη

I. T O P I C O R V M. * .
' * ARI sToT E l I s ' '
" .

… , , LIBE R v I I I.

gantem. , c A P, !•

primus locus [%SE§£ O s T hecautem de ordine, & quonam ;

intcrrogátis. [g. pa£io oportet interrogare, dicendum ,
£] oportet autem primum quidem,eum 4i
i|inierrogare dcbetlocüiiiucnire, undffit
AE`] argumentandum:fecundumautfinierre* .
gyy7T refiigula apudfeipfùm reliquä uerò, & §
1 1 icrtiumdicere iam e£dem adalterä.Qgod autem itit §.
· · - - Qςμη, '
 ' T ' O p I c'o R v M. 46r
locum,fimiliter philofophi, & dialeétici cófidcratio:fùb
inde ucrô illa ordinare,& interrogare, proprium diale Différétiadia
leëtici,& phi
&tici: ad alterum enim omne quod tale eft:philofopho au
tem, & qucrenti perfeipfwm,nihil cure eftfi uera quidë lofophi.
fint,& nota per quefyllogifinus,&nonponat ea qüire
fpondet, eò quòdpropinquafintillk quefùnt ex princi
pio,& præuideat quodfiibfecutü eft:fed fórtaffe & flua
diosè aget, quoniam maximè notæ, & propinquefùnt di- '
gnitates,exillk enimfcientificißllogifmi: loci igitur unde
oporteatfùmere,di£iifunt prius: de ordine autem,& in
terrogatione dicendum,diuidemdo propofitiones quecuna
que fùmende fùntadneceffàriâ: neceffàrie autem diciú
. -
tur per quasfyllogifmus fit. Queautê adhasfùmuntur,
quatuorfùnt. Aut enim gratia induétionis, ut deturuni* I II

uerfàle: aut ad magnitudinem orationis, aut ad occultaa

tionem cóclufionis,aut ut dilucidiorfit oratio: praeter ha#
autem nulla eft affumenda propofitio,fed per hae augea
re, & interrogare tentandum. Sunt autem quae ad occula
tationem,certamunis gratia,fèd quia omne(quodhuiufinoa
di eft)negotium ad alterum eft, neceffe eft & illis uti.“
Ncceffàriò igitur, per quasfitfyllogifinu, non flatini II I I

preordinandum, fed abeundum ad fuprema. Vt non po

jtulet quk cótrariorum eamdem difciplinam,fi hoc uoluca
ritfùmere,fed oppofitorum: pofito enim hoc, & quoniã
contrariorum eadêdifciplina[yllogifino colliget, eò quòd * :
ex oppofitis, funt contraria. * Si uerò illam non ponat
per induétionem, fùmendum proponenti in particularia
•.
bus contrarijs. Nam aut per ßllogifmum, aut per indus
&tionem neceffàriasfumendum, aut has quidem induétioa
me,illa, autem ßllogifino. Quæcunque autemualdema vr

nijifie fùnt, illa, quoque oportet præponere:nam *t;

1!
 -

46t L 1 8 . R V I II.

nife$ius eftfemperin abfeeffu, & induéìione quod fécu

turum ejt, & fimul ipfàs neceffarias proponére: & qui
non poteftillo modo, fürnere effe paratum: queucröad
hasfümptæfunt , accipicndequidem illarumgratia.Vna=
quęque autem earum boc modo utendum inducentem
quidem àfingularibus ad uniuerfalia, & à notis adigno=
ta: nota autem magis quæ fecundumfènfùm, uclfimplici=
v 1 1 ter, uel multipliciter, uel multitudini. Occultantem ue=
rò, ratiocinatiöe precolligere oportet ea, per queßllo=
gifinu, eius quod ex principio eft debet fieri: & hec ut
plurimum, Érit autem hoc,fi quis nonfolum, neceffarias. .
fed & earum(quae adilla</üntutiles) aliquam ßllogiz4=
v 1 1 1 uerit. Ampliù, conclufiones non dicere:fedpoftea ra=
„ „ tiocinatione colligcreJubitari44.Sic enimlögißimè abfcea
det ab ea, que exprincipio, pofitione: uniuerfaliteraue
tcm dicendo fcoportet eum interrogare qui occultè ina
terrogat,ut interrogata omni oratione,& eo dicente cöa
clufionem, queratur propter quid: idautemerit inaximé
per antè diéium modum: namjola ultimadiéta conclufio=
tú
ne, immanife$tum quomodo accidit, eö quödnonpreuidit
refbondens, ex quibus accidit, non per membra digeflk
prioribusßliogifinis: minimè autemper mcmbradigerie
turßllogifinus conclufione,cam non eiusfùmptiones poa
munuur/cd cum ullafùmuntur, â quibusßllogifinusfit.
sx Vtile autem & noncontinua po$tulatafùmcre,cx quia
:
bus ßllogifmi,fed uicißimad aliam & ad aliam conclus
fioncm. Nam pofitk cöuenientibusiuxta/e inuicem, m4a :
x gis quod accidit ex ipfis manij $um. Oportet antem
cr definitionefùmere (in quibus poßibile efi)uiiiuerfa
, … iem propofitioncm: non iii ipfis,fèdin coniugatis, Nam
dccipiunt filjáratiocinatione ßipßs (quandoin coniu- !';
:
g4t0
 /
°r' O p I C O R V M. 463

„ gatofùmitur definitio) fi non uniuerfàle concedunt: utfi

oportet fùncre quòd quiirafcitur appetit pœnam:fùmae
tur aìtem, ira appetitüs effe pæne propter apparentcm
paruipenfioncni:manifi$umautem quoniamhocfùmpto
habebimus uniuerfàle quodpr.eelegimuM:atek qui inipfis
proponunt, fepe accidit ut abnuat refpondens, eö quöd
magk fé babcat in ea re in/la/uia : ut quöd non omni$ qui
`ir4citur appetit pænam, nam parentibws irafcimur quia
dem, non autem pænam appetimus. Fortaffè autem non
uera ijhtitia eft: nam à qùibufâum fufficiens pæna cft,
trijlarifolùm,&ficere pœuitere : ueruntwnem habet alia
quid verifimile, ut non uideatur irrationabiliter negare
propofituw: inire autem definitione,non fimiliterficile
qjt inflantiam inuenire. Praetereàproponere par eft,non x 1
ut proptcr idipfùm,fed alteriu4grati1 cuin quiproponit.
|i Nam deuitant ea que adpofitionem fùnt utilia. Simplia x 1 1
citer autem dicendo,quàm maximèficere dubium: utrum
quodproponitur, an oppofitum fùmcre uult. Nam dubio
?xi$cute quidnam adpofitioneni eft utile, magk quodfle
biuidetur ponunt. , ámplius, perfintilitudinem interros x 1 1 1
e gare. Nam & uerifimule, & latet magk uniuerfale: ut
;! quod quemadmodu* fcientia & ignorantia contrarios
ß rwm eâdem,fic etfènfùs contrariorum idem:aut è conuere
fo. poílquam fènfùs idem contrariorum, etfcientia:hoc
autem ejifimile induétioni,noutvnen idem: nam illc quie
dcm àfingularibus uniuerfale fùmitur, infimilibw autem
non eft quod fùmitur uniuerfale, füb quo omnia fimilia
füit. Oportet autem et ipfùm fibimet quandoque im- x 1 1 1n
jluuiainferre. Nam infùffréfèfè habent reffondentes ad* * *
. eos, qui uideiuuriu$: argumeiuvi. Vtile autem dice- xv
re quadcofjietur,et quòddicitwrtale. Nam *=;
qw
 464 pL I B E R. V I I I.
quodßlium fidimouere,inftigitnon habentes:fimu!
áutnie & quia utuntur & ipfi talibus, cauent ea dimos
xv 1 uere. Ampliu$, nonfedulè agere, & fi omnino utilefit.
Nam aduerfùs fedulè agentes, magk renituntur.* Et ut
in fimilitudine proponere, quod propter aliud aliquid
proponitur,& non propter fèipfùm,utile ponent magk.
xv 1 1 * Amplius, non idproponere quod oportet fùmcre:fed
cui confèquens,id eft ex neceßitate.Nam & magk concea
dunt, eo quodnonfimiliter exhoc manifé$um fit, quod
confèquiiurum eft, & fùmpto hoc fumptwh eft& illud:
xv 1 1 1 : Et id ultimò interrogare, quod maximè uult fùmere.
Nam maximè primarenuit,eò quòdplurim, interrogana
tium prima interrogant,circaque uel maximèftudent.Ad
xix quofdam autem prima que utiliafunt proponere. Nam
proteruimaximè primâ admittunt, nifi omnino manifeßä
fit quodfecuturum eft,infine autem proteruiunt:fimiliter
auté & quicumque arbitrantur acuti effe in reffóndendo,
ponentes enim prima,in fine recantani, tanquánihilaccia
derit ex ijs que pofitafunt:ponunt autem prompté,confia
: xx dites habitui,& arbiträtes nihil fe effe paffùros.Amplius
prolögare,et interponere que nihilfuntufuiadorationë,
quemadmodüpfeudograpbiautentes. Namcumfit plue
fa,immanife$iiin quofjùmfit,quare et occultant quan
doque interrogãtes,in abfèorfò proponãteseaque perfé
propofita,nonponerentur: adoccultationem igitur,diák
*fiutendum; , ********* \ -. - - : . • •.•
-

* : ProInftru&ionerefpondentis II.
**
: : -■ ••** locialij.' - c AP,

xx 1 r Atbornatum uerô,induétione, & conclufîoné eorwm

* * £\que affiniafunt.Induâio igitur quale quidcft,maniae
f£wri: diuidere autem huiufinodi, út fcicntiam fcicnti4
effe
 T O. P I C O R V M. 465

effe melioré,aut eo quôd exaâior eft, aut quôd meliorü:

& quòdfcientiarumalie quidem fùnt cötemplatiue, alie
dutcmafiiue,alieporrò effèótiué:nam unumquodque ta
lium coormat quidem orationem, at non neceffàriüm eft,
ut dic4turadconclufionem. Addiluciditatem áutem exem xx i ,
pla,& fimilitudines afférendum.Exempla autem accom
modata,& ex quibusfcimu% qualia Homcrus, non qualia
Charilu,:fic enim clarius erit quod proponitur, viëdum xx 1 1 ;
autem in différendo, ßllogifino quidem ad dialeéiicos ma
gk, quàm ad multitudinem: induâione uerò contrà, ad
: multitudinem magis, Diâum eft auté & de hk & prius.
Eft autemin aliquibus quidem inducéti poßibile interro- xx 1 1 i ,
gare uniuerfale,in aliquibus ucrò nonficile, eo quòdnon
pofitum fit fimilitudinibus nomen, omnibu% commune:fed
quando oportet uniuerfàle fùnere, fic in omnibus talibus
£ffè dicunt, Id autem determinare difficilimum efi, qualia
fint ea que proferütur huiufmodi,& qualia non:ei proa
ptcrhocfepenumero dißident in difputationibu;:alij quia
demdicáte: fimjlia effe;que non fuit fimilia:alij ucròdua
bitantes que funtfimilia, non effefimulia. Quare tentan
dumin omnibus talibu3, ipfùm nomina effiigere: ut neq;
reffondentiliceat dubitare quòd nó fimiliter,quod infèr
tur,dicitur: neq; interroganti calumniari, utfimiliter dia
áo,eô quôdpliira eorum quae non fimiliter dicitur,fimia
liter uidentur dici, Quando autem inducenti in pluribus xx y
non dederit uniuerfàle, tunc iuftum eft efflagitare infama
tiam: non dicente autem ipfò in aliquibu$fic, mom iufium
eft efflagitare,in aliquibu$non fic, oportetenim inducen
tem prius fic inflantiam efflagitare. Efflagitandum autcm xx v 1
iflantia; non in eo quodproponitur ferre,nifiumum tan
:twmfit huiufmodi: üt dualitas partium numcrorum folus
G prinit;;,
 p, I B E R V I I I.
primum. Nam oportet & eum qui inflatin altero inflana
,,,, , tem
imfrre:aut dicere quodhoc fòlum tale eft. Ad$os 4*
quiinflant uniuerfàlinon in eodem autem inflantiam
ferunt,fed in equiuoco (ut quodhabeat aliquis non fùum
2olorem,uelpeâem, uel mahum,habebit enim piäor non
fùum colorem, & cocus pedem non fuum) diuidendorea
g xv 1 11 u£r4 in talibus interrogandum eft.Nam latente aequiuoc4*
tione,bene uiderentur inflare propofitioni. Si autem non
in equiuoco,fèdin eodem inflans prepedit interrogatioa
nem, oportet auférentem id in quo inftantia eft,proponca
rereliquurn, uniuerfaleficiendo, douecfumut quod utile
efi.viin obliuione,& in oblitum effe:non enim cócedit
eum quianiifit difciplinam;oblitum; èffe, eo quòdtranfeii*
tere,emifit quidem difcipliium,oblitus autei;no? eft.dia
«endum?utém auférentiid in quo inftantia efh reliquu*
ut fipermanente re amifit jí , idcirco oblitum
effé;$imiliter autem & contra inflantes, quoniam maiori
δno,muius opponitur malum: proferunt cnim quoniam
fanituiminoribono quin bonuhibitudo,
apponitur: nam egritudinem maiusmala
maiu* effe malum nilum
h4a
μῖudine:auferendüm igitur & in hoc in quoinftanti eft;
num ablato, magis pónet : ut quoniam maiori bonomae
ius malum opponitur, nifi conjîrat alterum ad alterum:
quemudmodùin bona habitudo ad fìiitatem, Nonßlua
áutem eo infiante hocficiendum, fed & fi fine inftantia
negat:eo qüod præuideat aliquid talium. Nam ablato eo,
in quo infantiâ eft, compelléturponere,eo quòdnöpf*
,, ,* uideatiireliquo;in aliquo non fic effe. Siaiitcmmom ?*?
nut, efflagitafus infantiam, non habebit 4ßignare. Sunt
auteiíhüiufmodi propofitionum quæ in aliquofiJ£fünt,
in aliquo aütíucre:iiihk enimpar eft au£rrc: rcliqu*
/ 44{£'}
 T O p I C O R V M. 467
iutemuerum relinquere. Siautem in multk proponen- xxx
ti non ferat tnßantiam, po$ulandum eft ponere. Nam
dialeética eftpropofitio adquam fic in pluribusfehaben
tem,non eft in$untia. Quando autem contingut idem &- X X XI

fine impoßibili: & per impoßibile ßllogizare, demon

franliquidem & non differenti,nihilrefert uelfic, uelila
lo modoßyllogifino colligere:differentiautem non eft utάa
dum per impoßibileßllogifino.nifi fine impoßibili qui
dem ßllogifino colligat,minimefiet ut dubitent: at quan
do pcr impoßibile fyllogizant ( nifi ualde manifi{lum
fit fälfùm effe) non impoßibile dicunt effe: quare non fit
interrogantibus quod uolunt. Oportet autem proponere XXX I I

quaecunque in pluribiw quidem fic fe habent. Inítantia

autem aut omnino non eft, aut non in fuperficie eft cona
fbicere: nam qui non poßunt confpicere in quibu4 non
fic : tanquam üerum quidem fit, ponunt. Non oportet XX X I I I

autem conclufionem, interrrogationemficere. Alioquin

autem, eo renuente non uidetur fieri ßllogifinus: nam
& fepe cùm non interrogat,fedutfequeiisinfèrt,negant:
& boc ficientes non uidentur redargui ijs qui non cona
fpiciunt quodaccidit ex ijs quae pofitafùnt: quando igia
tur non dicens quidem accidere , interrogabit, ille aua
tem negabit, omntno non uidetur fieri ßllogifiru*. Non X X XI I 1 '

uidetur autem omne uniuerfàle dialeética propofitio effe:

ut quid eft homo?aut quot modis dicitur bonum? cft enim
dialeética propofitio, ad quam eft refpondere, fic uel
noii : ad diéta, autem non eft, quare non funt dialc&itce.
huiufinodi interrogationes , nifi ipfè determinans, uel
diuidens dicat : ut puta$ne bonwmfic uel non fic dicitur?
nam ad talia ficilk refponfio, uel affirmando , uel ne
gando : quapropter tentandum fic proponcrc huiufinoa
2.
 '468 L I B E R V I I I.
xxx v dipropofitionum. Simul autem & iußum fórtaffe ab
illo interrogare, quotmodis dicitur bonam, quando hoc
xxxv 1 diuidente & proponente, nullo modo concefferit. Qujfa
quk autem unam orationem nulto tempore interrogat,
male interrogat. Namfi refpondeat quidem ei interroa
gato quodinterrogatur,manife$tum quod multa*interroa
gationes interrogat,autfrequentcr eafdcm;quare aut nue
gatur, qut non habet ßllogifinum, nam expauck omnis
fyllogifimus:fiuerö non refpondeat, quidaut non increa
xxxv 1 1 pat, aut difcedit? Eft autem argumentari difficile,&fùa
ftinereficile ipfà fùppofitiones. Suntautem talia, &
quaenatura funt prima, & quæ po$rema. Nam prima
quidem termino egent, po$rema uerò per multa termi
mantur uolenti continuum fùmcre à primis, autfopbilia
cae uidentur argumentationes: impoßibile enim demoma
ftrare quippiam eft eum qui nomincipit à proprijsprie
cipijs, & conneétit ufque adultima ; definire autemnia
hili ducunt refpondentes, neque fi interrogans definita
rit, aduertunt : atqui non fiéto manife$to quidnam eft
quod propofitun eft , non ficile eft argumentari: me
ximè autem quod tale eft , circa principia accidit. nam
alia quidem per haec mon$trantur, ipfa uerò non contina
git per alia, fed neceffe eft definitione talium , unum
xxxv 1 1 1 quodque cognofcere. Sunt autem difficilè argumfnta
bilia, & quae ualde propinqua fùnt principio, Nam
enim contingit plures adhaec rationes inuenire, cumfint
paucamedia horum'que & principiorum, per queme
xxx 1 x ceffeeft mon$rare ea que po$ illa fùnt. Terminorum
autem difficile argumentabiles ij omnibus maximè fùnt,
quicumque utuntur talibus nominibus, que primiim quia
dem immaniffa funt, fimpliciter'ne dicantur, an #;
tipli
 T o p I C O R V M. 489
tipliciter:adhuc autem que nequenotautrum propriè,an
fecundum metaphoram de definito dicantur. Nam quia
9bfcurafùnt, non habet argumenta: quia ueròignorätur
fabfque metaphora dicitur quod tale eft, non habet quod
increpet. Omnino autem omne problema quando diffi .XI,
cile arguitentabile,uel termino indigere arbitrandum efl:
uel eft eorum que multipliciter,uel eorunique fecundum
metaphoram de definito effe dicantur,uelnólongé àprin
cipijs:uel quianó manife$um eft primùm nobk hoc idem,
fecundùm quem diâorum modorum eft quod dubitationé
pre{lat.Namcùm eft manifefius modus, manifefium quoa
niam aut definire oportebit,aut diuidere, aut media*proa
pofitiones inuenire.Nam per haec mon$rantur ultima. In X t. t
multkautem pofitionibu3(non bene aßignata definitione)
monficile diffutare, ac argumentari.Vt utrum uni cötraa
rium,am plura:definitis autem contrarijs aliquo modo,fia
cile eß oßendere utrum contingit plura eidem effe cötraa
ria,annon:eodem autemmodo & in alijs definitione india
: gentibus:uidentur autem & in difciplinis quedaiii ob dea
finitionis defèâum,nonficile defcribi:ut & quoniam que .
adlatus fècatplanum linea , finiliter diuidit & lineam.
crlocum: dejinitione autemdifta,ftatim manifèftum eft
quoddicitur.Nam eandem ablationem habent loca,& lia
iieae:eftautem definitio eius orationis hec.Simpliciter aue XL I 1

tem primaelementoruwpofitk quidem definitionibus(ut

quid inea,uelquidcirculus)ficiiimum 9$endere: uerùm
ηοη multis ad unwquodque eorwm eft argumentari, eò
quòdnonfiittrnulta?iiedia:fi autem non ponantur prima
cipiorum definitiones;difficile:firtaffè autem omnino ime
poßibile.similiter awteiii hk,& in ijs quefunt circa graa X LII I
iioiiesfehabet,non igitu*latcre opórtet, quando difficile
: • • . •.. G ; argW
 47o l I B E R V I I I.
argwnentabilis eft pofitio, quödpaffaeff aliquid eorum
que dictafùnt: quando autem erit addignitatcm,& pro•
pofitionem, maior labor diffutare quám ad pofitionem.
Dubitatio. Dubitare autem poßit quifpiam, utrum ponëdafinttalia,
- annon:nam fimon ponat,fed pofcat, & ad illa difputare,
maiw precipiet quäm quodin principio pofitü eft.Siuea.
rò ponat, crcdet ex minus crcdibilibus:fiigituroportet.
non difficiliu% problemaficcre ponédum:fi autem pernoa.
tioraßllogizare,non ponendum.An difcenti quidem non
ponendum, nifinotius fit:excrcitato uerò ponidum,fiues
irâ folum uideatur? quare mamifi£um quoniam nófimulis
ter &interroganti& docentiexifiimandumeffeponem*
dum.Quo paóto igitur interrogare & ordinare oportet,
penè fùfficiunt quae diétafùnt, .. **

Loci pro refpondente. c A p. 111.

x 1 1 1 1 1 T~\E refponfione autem primùm quidem detcrminane
dum:quodnam eft opu, bene rcfpondcntis, queinada
modum bene interrogantk. Eft autem interrogantk quie
demfic deducere orationem, ut fiìiatrcffondentem dicea
re inopinabiliora quàm ea, quæpropter pofitionem fùnt.
neceffària:refpondentkuerò non proptcrfeapparere,ac
cidere impoßibile,aut quod pr«terapinionêtfffèdpro
pter pofitioncm: nam alierumfirta]e peccatwn, pohere,
, . . primum quod non oportet: &pojiiuim non ferua*alia
×1v quo modo: Quia aulemfùnt indeternunata ijs qui pro*
pter exercinitionem & cxperiéntiam; arationes ficiunt
:
(nam non caedem confideraiioncs & dijccntibtw, & do*
centibua, & concertantibuÍ,ncque his,&ijs quiexercet;
..
fe inuicem infpeäionkgratia:iiamdjceiuiquidempo* .
dafuntfemper eaque uidentur,neq;enim canaturfijùm.
μllus docere: coiiccrtantium uerò interrogantem £;
:
 T O p I C O R V M. - 371
wideri aliquidficere oportet omnino, reffondentem autë
mihil uideripati)& in dialeéiick congreßionibus que nö
concertationis gratia,fedexperimáti & inffeéiionis oraa
tiones ficiunt, mödum enucleatum eft quo pa£to oporteat
conieéiare refbondentem , & qualia dare,& qualia non,
ad bene aut non, feruádam pofitionem:quoniam(inquam)
nihil habemus tradium ab alijs, ipfi aliquid dicereientea
mus. Neceffe eft autemrefpondentem fu$incre oratioa x lv :
nem.ponendo aut probabilem,aut improbabilcm pofitioa
mem,aut neutram:& aut fimpliciter probabilem, aut ima
probabilem,autindcterminalè,ut huic alicui,uel alij. Nie
hilauiem refirt quomodocumque dum eaprobabilis, aut
f, improbabilisfit: nam idem modus erit bene reffondendi,
uel dandi,uclnon dandi quodinterrogatum eft: nam cùm
improbabiliseftpofilio,ncceffe eft & conclufioncm pro=
babilem fieri: cùm uerò probabilk, improbabilem, nam
oppofitumfemperpofiiionk interrogans concludet:fiaua
tem neq;probabile,neque improbabile quodpofiiun eft,
ev conclufio erit talis.. Quoniam autem bene ßllogia x L v 1 1
zans, ex probabilioribu* & notioribu4 propofitum de
mon$rat, maniféum eff quódquandofimpliciter cftima
probabile quod proponitür,non dandum effrtffondcmii,
nec quodnon uidetur fimpliciter, nec quod uidetur quia
dem,minus autem conclufione uidetur. Nam cum improa
babilis eftpofitio, probabilis eft conclufio:quare oportct
quefùmuntur.probabilia effe omnia, & magk probabia
lia quàm quòd proponitur,fi dcbet per notiora quod mia
musnotum eft concludi: quare fineque tale eft quippiam
eorum que interrogantur, non ponédumeft reffondenti.
Simpliciterautéfieff probabilis propofitio:dilucidwm eft x 1 v 1 1 i
quoniam conclufio fimplicitcr improbabilis: ponendum
* -*- . G 4. igitur
 472 L I B E R. V'I I I.
igitur & que uidentur omnia,& eorumque non uidema
tur,quæcunq; munus fùnt improbabilia conclufione. Nam
x i. 1 x fufficienter fic uidebitur difèeptatum effe. Similiterautem
erit,& fineque improbabilis,neq; probabilis eft pofitio.
Nam fic & que uidentur omnia dandum, & eorum que
non uidentur, quæcunq; minus funt improbabiliaconclua
1. fione:fic enimprobabiliores accidit ørationes fieri.Siigia
turfimpliciter quidem probabile, uelimprobabile quod
ponitur:ad ea que uidenturfimpliciter,comparatioficiëa
âa. si autem non fimpliciterprobabile, uel improbabile
fit,quodponitur, fed reffondenti:adfeipfùm, quod uidea
tur, & quodnon uidetur iudicando, ponendum, uel non
1 1 ponendum. Siuerò alterius opinionem tutetur reffona
dens, manife$tum quoniam ad illius intelligentiam afficia .
endo,ponere fingula debet, & negare: quare & qui cua
rant extraneas opiniones(ut bonum & malum effè idem,
quemadmodum Heraclitus inquit)non dant nonãdeffèfè
mul contraria eidem, non quia non uidentur ekbáé,fed
quiafecundum Heraclitum fic dicendum. Faciüt hoc au
:
¥.

. . ' tem & qui fùfcipiunt abinuiccm pofitiones, conieéìant ì

enim ac fik dicat qui ponit: manife$tum igitur que con
ieéìandum refpondenti fiue fimpliciter probabile, fiue
1. 1 1 alicui pofitum eft. Qgoniam autem eft neceffè omne
quod interrogatur,aut probabile, aut improbabile effe,
aut neutrum,& adorationem, aut non ad orationem,at
tinere quod interrogatur, fifit quidem quod uidetur, &-
non adorationem: dandum eft dicendo quod uidetur.
1 1 1 1 Non enim interinitur (pofito eo) quodin principio. si
uerònon uidetur,& non adorationem: dandum qiiidem,
& confignificandum quodnon uidetur , addeuiiìionem
1 1 1 1 1 abfùrditatk.Siuerófit adorationem,& uideatur,dicédum {
- quoniam
 T O p I C O R V M. 373 —
quoniam uidetur quidem, fedualdepropinquum ei quod
inprincipio eft,& interiìitur(eo pofito)quodpropofi
tum eft. Si autem adorationé quidem,ualde autem proa I. v :
babile poßulatum, dicendum qüodaccidit hocpofito, at
ualde abfùrdiieffe quodproponitur. Siueröneque proa iv r
babile,neq;improbabile fnihilquidem adrationem,dan
dum nihil determinando. Si autem adorationem, cona 1. v 1 r
fignificandum quodinterimitur (pofito eo) É in prin=
cipio eft. Namfic & quireffódetnihiluidebiturpropter
hoc patifquidempreuidensfingula,pofùerit, & quiina
terrogat affequetur ßllogifinumpofik ab eo omnibus
probabilioribus conclufione. Quicunque uerò non ex L v 1 1 1
probabilioribus conclufione conáturßllogizare,perffia
cuuii, quoniam non beneßllogizant:quare cum fic intera
rogant, nonponendum. Similiter autem & in ijs que L 1 x
obfcurè, & multipliciter dicätur,occurrendum eft. Nam
güia datum eft refpondenti non difcenti, dicere non difco,
& multipliciter diétum non ex neceßitate confiteri, uel
negare,manifé$um quoniam primum quidem nifiplanum
fit quod dicitur, non cun£tandum ut dicat haud intelligo: `
mamfepe ex eo quodnon claréinterrogantibusdant, oc
currit aliquid difficile. Si autem notum quidem fit,mul- lx
tipliciteràutem diáum, fi in omnibus quidem uerum uel
fiifimfit quod dicitur: dandum fimpliciter quoddicitur, s
uelnegandum:fiuerö in aliquo quidemfit iicrum,in alia
quo autem filfum, fignificandum eft quod multipliciter
dicitur: & quia hoc quidemfilfim, illud autem uerum.
• Nam cùm pò$terius di$inguitur, immanifèfium fe* in
principio ambiguum animaduerterit. Siautem nö pree lx 1
uiderit dubium,fèdin alterum afficiens pofùerit, dicendii
ad eum qui in altcrum ducit, quoniam monadidafficiens
G 5 dedi,
 374 t, I B E R V 1 1 r.
dedi, fedad alterum eorum. Nam pluribus exißenfibu*
quæfùb eodem momune,uei eadcm oratione funtficilk eft
vx 1 1 ambiguitas. Si uerò & dilucidüfit,& fimplex quodine
terrogatur,autfic,autnon,refpondeiidü. Quoniam au
tem omnis propofitio ßllogifiica, aut earü aliqua efi,ex
, quibusßllogifmu$,aut propter aliquam illarum, mamifèa
ftum quòd quandoq;alterius gratia fùnetur, ex eo quòd
plurafimilia interrogant. Nam aut per induéiionem, aut
per fimilitudinem,plerunq; uniuerfalefùmunt:fingularia
1x1 1 1 igitur omnia ponendumjifintuera, & probabilia. Ad
uniuerfaleautem tentandùinflantiam ferre. Nam fine in• .
flantiauelquefit,uel que uideatur,prohibere orationem,
protcruire eft:fiigitur multis apparcntibus, non dcderit
uniuerfàlequi non habet inftantiam, manififium eft quo
1x 1 1 11 niam proteruit. . Amplius, fî neque contrà argumentari
babeat quòd non ucrum, multò magk uidebitur protera
uire,quamuis nechoc fifficiat: nam complures orationes
opinionibuscontrarias habemu4,quas difficile eft foluere,
velut Zenonis,quòdnoncpntingit moueri, neque /ladius
pertraifirefedìion propter id,quefuit oppofitahk,non
ponendum.Si igitur qui neque contrâ argwncntari habet, t;
… , neq; inflare,non ponit,dilucidum quoniam proteruit: eß
enimin difputauionibus proteruia,refponJiopraeter diâos
1. xv modos,ßyllogifmi defirüéiiua. Su$tincre autem &poa
fitionem, & definitionem, ipfùm fibi ipfi oportet preara
gumentando. Nam ex quibw, interimunt interrogantes
quodproponitur, manijt£ìum quoniam ijs aducrjandum.
1 x v 1 I inopinabilem ueròfuppofitionem cauendumjüflinere.
, , , Erit autcm inopinabilis multipliciter: nam & ea ex qua,
abfoma contingit dicere: ut Ji onmia dicat aliquk moueri,
4ut iiibii: & quaecumque priork moris effe cligenda , &r
••-. . - ' qu£
 T o p I c O R v M.
que contraria confilijs,ut quöduoluptas bonum,& iniu
riamficere melius quàm iniuriam pati: nam non ut oraa
tionis gratia fù$inentem,fed ut ea que uideantur dicena
tem oderunt. Qgæcunque uerò orationumfilfwmßlloa
gizant, foluendum interimendo idpropter quod fit fila
fùm. Nam non k qui quoduis interimitfoluit, ne quidem
fifilfùm eft quod interimitur: habere enim poteft plura
filfa,oratio, ut fi quisfumat/edentemfcribcre, Socratem
vcrö federe:accidit enim ex his,Socratemfcribere:intera
empto igitur Socratêfedere, nihilmagkfòluta eft oratio:
quamuis fijumfitpoííulatum, fed non propter id ora
tiofilfa:namfiqukfitfedens,nonfcribens autem,non ama
plius in tali, aptè accommodabitur eademfolutio : quare
uouudunterimeiidum,fedfedentemfcribere: non enim oa
mnis qui fedet, fcribit.Soluit igitur omnino, qui interimit
id propter quodfitfilfim: nouitautemfolutionê,quifit
quöd propter id filfa oratio: quemadmodum in ijs que
filsò defcribuntur: non enimfifficut inflare, ne quidem ß
fiifimfitquodinterimitur.fed& idpropter quódfilfum,
aßignandum: fic enim erit manifefium utrum praeuidens
£ aliquid, annon,ficit inflantiam. -

Iloci communespro interrogante,.… ;

8{ refpondente. ' ' cÄP.;, 11 1 1.
γ Ej autcm orationem prohibere concludi, quadrupli I, x V I I I

citer. Nam aut interimêdo idpropter quodfitfiifùnt:

aut ad interrogantem in$antiam dicendo,fœpe enim non : : : :

foluit quidë:quitamen interrogat,non poteftlongius pro*

ducere.Tertium autem adinterrogata:accidit enim exima
terrogatis quidem nonfieri quod uolumus, eò quòdnon
bene interrogatafint:addito autem aliquo fieri conclufioa
ncm.Si igiturnon ampliùspoteft produccreinterrogans,
• • . 4dint
 476 L I B E R. : V I 1 1.
adinterrogantem erit inflantia : fiautem poteft,adintera
rogata. Quartum autem,peßima eft inflantiarum queeft
ad tempus: nam quidam talibus inflant ad que difputare
plurk eft temporis, quàm præfentis exercitationis:inftare
tie igitur,ut diâumeftprius,quatuor modisfiunt.Solutio
autem eft earumque diétefùnt,primatantii:relique au
- tem prohibitiones quedam & impedimenta cóclufionum.
ux 1 x • Inculpatio uerò orationis, & fecundùipfam orationë,
& quãdo interrogatur non eadem. Plerumque enim quòd
non bene difputatur oratio, is qui interrogatur, eftcaufa:
eò quòdnon concedat ex quibus probe erat difputarc ad
É non eft in alterofolo, bene abfoluere cöa
lxx mune opus.Neceffàrium igitur quandoq; addicentcm,&
non adpofitionemargumentari, quandók quirefpondet,
er contrariainterroganti obfèruat corroborás: protera
uientes igitur,altercatorias,&rnöDialeética*ficiüt exer
citationes.Ampliusautem quia exercitationis &r experia
mentigratia, & non doârinaehuiufinodi fùnt orationes,
perfpicuumquoniänöfòlumuerumßllogizandii, uerùm
etiäfilfùm, nec peruerafemper, fed quädoq; & perfila
:
fa:fepe enim uero pofito,interimere neceffefi djffutura
tem.quareproponendafilfa:quandoq; autem & fiJopoa
fito,interimédiíperfilfa:nihil enim prohibet, alicuiuidea
;
* * - rique nonfùnt,magk quàm uera: quapropterexijsque
illiuidëtur,oratione fiáamagk eritfuafu, quàm adüiu.
1. xx 1 * oportet autem eum qui bene transfert, Dialeäicè &
;
non contentiosétransferre.Vt geometrägeometrici, fiue
filfum,fiue uerumfit quod cócludendum eft:quales autem
' 1. xx 1 1 Dialeéticißllogifini,diétumeftprius. Qgoniumautem
malus particeps,qui impedit commune opus, patet quòd
cw in orationibw:nam commune quippiam quodpropo
- - i|tkf ;
.M.
 *

T O p I C O R V M. -
477
nitur & inilùs eft, preterquam incöcertantibus: hk au
tem non eft eundem utrifjue finem affequi: nam plures
uno impoßibile eft uincere.Diffèrtautemnihilfiueimrea
fpondendo,fiue id interrogando fiat: nam & qui contena
tiosè interrogat,prauè difputat:& qui inrefpondendo nö
dat quod uidetur,neq;fùfcipit quicquam quoduult intera
rogans interrogare. Manife$tum igitur ex ijs que diéta, IL XX 1 1 1
quöd nonfimiliterinculpamdum &'feciidumfeipfàm oraa
tionem,& interrogantem.Namnihilprohibet orationem
quidem prauameffè, interrogantemuerò ut poßibile eft
optimè contrareffondentemdifceptare:nam contrapro
teruos non poßibile fórtaffe flatim fùnere quales quk
uult,fed quales fieri poßibile,ficiëdißllogifni.Qgoniam
autem effindeterminatum quamdo contraria, & quando
ea quae funt in principiofùmunt homines(nam plerun=
que per feipfòs dicentes contraria dicunt; &' abnuentes
prius,dant po$eriu;: eòquòdinterroganti & contraria,
& que inprincipia, plerumque obediunt)neceffe eftpr4a
ua* fieri difputationes: caufâ autem eft quireffondet hec
quidem non dans, illa autem talia dans: manife$umigitur
quoniam non fímiliter inculpandum & interrogantes,
cr orationes. Orationk autem fecundumfeipfà,quina nesInculpatio
orationis
que fùnt inculpationes. Prima quidem quando ex inter quinque.
rogatk non concluditur, neque quod propofitum eft,nea
que omnino quicquam, cùmjfintuelfijfa, uel inopinabia
lia,automnia,aut plurima,in quibus confi$cre debet cona
clufio: & neque ablati* quibufdam, nfque adiitk,neque
hk quidem ablatk, illi, u£rô additi$,fit óclufio. secuiidò
autem,fiadpofitionemnonfiatfyllogifinus,& ex talibus,
& eo modo quo diétum eft prius. Tertia uerö ßadditis
quibufdamfiat ßilogifiw: hæc autemfint dcteriora ijs,
que
 478 IL I B E R V. I I I.

que interrogantur , & munus probabilia conclufione,

etiamfi ablatk quibufdam. nam quandoque fùmunt plu
raneceffàrijs:quare non eô quodhec funt,fitßllogifmus.
Amplius , flexinopinabilioribus, & minus credibilibus
conclufione, autfi ex ueris, fed maiore opera indigentia
bus demon$trari,quàmproblema: non oportetautê exo
mnibusproblematk ßllogifinos exi$timarefimiliterpro
babiles effe, &fuafibiles: matura enim flatim fùnt aliqu4
quidemficiliora, alia uerò difficiliora eorum quae inter
V, *ogantur: quare fi ex aliquibus ut fieri potejt maximé
probabilibus,conieâuramfécerit, diffutatum bene eft.
1.xxi 1 1 1 Manife$um igitur quoniam orationis non eadem ita
culpatio,& adproblema, & fecundum fe. Nam nihilfee
cundum fè quidem orationem prohibet effè uituperabia
lem, adproblema autem laudabilem: & rurfùm cdiucra
fo fecundum fequidem laudabilem, adproblema autem
uituperabilem: quando ex pluribus efficile cùm proba- .
1xxv bilibus,tumuerk concludere.Erit autem quandoque ora
tio etiam concludens quàm non concludens detcrior,quam
do illa quidem ex abfùrdis concludit: cùm non fit tale
problema, hec autem indigeat talibus que fùnt probabi
txxv 1 lia &ruera, &nondum ex affùmptis fit oratio. Eosaua
,
?t'
tem quiperfilfàuerum concludunt,non iu£un eft incula
pare.Namfilfim quidemfemper neceffe eft per fil/äßla
logizare: uerum autem eft quandoque per fülßßllogi• :
zare, manife$tum autemidex Analyticis. Cumautemdee
monfiratio fit alicuius diéia oratio:fi aliquid eft aliud
quod ad conclufionem nullo nodo fé habet, non erit ex
illoßllogifinu$:fi autem appareat,fòphifina erit,nó dea
. mon$ratio. Eftautem philofophemá quidem,ßllogifinus
demöíìratiuû:cpichcrrima autem,6lIogifinus dileâicus:
fophif
 *T O p I C O R V M. 479

fophifina uerò, ßllogifinus contentiofùs, aporeinaautem

fyllogifmu, dialeâicus contradiâionis. Si uerò exutrifq;
que uideantur,aliquid o$cndatur,non autem fimiliter uia
deantur: nihilprohibet quod o$enditur magk altero uie
deri. Scd Ji hoc quidem uideatur, illud auem neutra I. xx v I I
parte:autfi hoc quidem uidetur, illud autcm nonuideaa
tur:fifimiliter quidem fimiliter utique crit,& non:fiaua
tem magk alterum, fequetur quod eft magk. Eft au IL xx v I I I
tem quoddain & idem adßllogifinos peccatum, quando
o$tenditur per longiora quod contingit per breuiora, &'
que orationi affùnt. Vt quòd eft opinio magk altera, quâ
altera: fi quis petat ipfùm quodque maximé effe, effeâue
tem opinabile, ipfùm quod uerè eft:quare quorüdüm mas
gk eße ipfùm : ad quod autem magií, magä dicitur effe.
effè autem & ipfàm opinionem uera*: an erit accurae
tius, quäm par fit exigens quædam?petitum cft autem &*
ipfum opinionem ueram Ä. & ipfùm quodque maximè
: eJe, acfiipfâ opinio uera, certiorfit: fed que nequitia
maior,quam queficit circa id cuius eft oratio,latere caua
: fámforatio autcm eft manife$auno quidem modo,& pu
blicißimo,ß fitconcludcns fic, ut nihil oportcat interroa
gare:uno autem & quimaximè dicitur:cumfùmpta quis
dem fint ex quibu$ neceffariwm eß conclufionem effe;que
quidemfintper conclufiones concluß, etiam fiidomittis
tur quod ualde probabile eft.
Pro opponente & refpondente loci
COÌnÌnlÍ11€S. ' C A P. V.

Fí autem oratio uocatur quadrupliciter. vno quia L XX I X

dem modo,quando apparet concludcre que non con
cludit:uocatur auté apparens,litigiofùs fyllogifinus. Alio
ruodo, quando concludit quidem , non tamen adpropofia
•* tù%û;
 IL I B E R V I I I.

tum: quod accidit maximè in ijs que adimpoßibile die

cunt, Aut adpropofitumquidem concludit,nontamenfe•
cundumpropriam difciplinam:hocauté eft,fiea quæ non
eftmedicinalis,uideatur effe mcdicinalk, aut geometrica
quæ non eft geometrica, aut dialeäica quenoneft diale»
&iic4, fiueuerum,fiuefilfimfit quod açcidit. Alio autem
modo,fperfilfà non concludit:huius autem erit quädoq;
quidem conclufiofilfa,quandoq; autem uera: namfiifiim
quidemfempcrpcrfijß conclúdit, uerumautcm poßibia
le eft & non peruera:ut diétum eftprius, Quodautem
filfafit oratio,dicentk peccatum potius eft, quàm oratioa
nk:atne quidcm dicentk femper, fed cùm lateat ipfùm
quódfilfàm orationem dixit aliquâ:eò quòd ab ipfofufiia
pimus cwmpluribusuerk quippiam ampliu*:fi ex ijsque
maximé uidentur interimit aliquid uerorum (talis enim
exi$ens, uerorum demon$tratio eft) oportet fànè pofè
torum aliquidnoneffe omnino, quare erit huius demon
ftratio. Siautem uerum concludat perfilfà, & ualde aba
fiirda,compluribu£ deterior erit quefilfùm ßllogizani:
erit autemtalk, & quæ fálfùm concludit. Qgaremanifa
fium quòdprima quidcm cöfideratio orationis fècundùm
feipfàmeft,ficoncluditfecunda autem, utrum uerumam
filfim:tertia uerò,ex qualibus quibufdam. Nam fi exfila
fiquidé,opinabilibus autem,rationabili$:fiautéexiftcn
tibi, quidem,fedinopinabilibu3,praua;fiuerò & fija&
ualde inopinabiliafint,dilucidijquod praWa;aut fimplicia
ter,autadrcm. Idautem quodinprincipio & contrari,
quonam paéto peteret interrogans,fecundüueritatéquie
áemin Analyticis diâumeft,fecundum opinionem üerò
IL X X X nunc dicendum eft. Petere autem uidentur id quod cft in
principio quinq; modk.Maniféíjíimo quidcm & fit,
Ji qw
 T o P I c o R v M. < 48r
fiquk idipfum quod mon$trari oporteat,petat:hoc autem
in eo ipfo quidé nonficile lateré potcft,inßnonymis au
tem, & in quibufcunq; nomen & oratio idem fignificat,
magis.Secundo autcm,quando quod particularitcr opora,
teat demon$trare uniuerfàliter quis petat: ut qui argue
mentaturquòd contrariorum una difciplina, omnium opæ,
pofitorum poftulauerit unam effe: nam uidetur id quod,
oportebat fècundùm fe o£tcndere, cum alijs petere pluri
bus.Tertiò,fi quis quid uniuerfaliter cft oíídere propo
fitum, particularitcr petat : ut fi de omnibus contrarijs.
propofitum e$t, de aliquibus po$ulet: uidetur enim hic
quod cum pluribus oportcbat o$tenderefecundùm fe,exa.
trapetere. Rurfus, fi quis diuidens, petatproblema:utfi,
oportet oítendere medicimum fani & ægri,extra utrunq;
poftulet: aut fi quis eorum que fequuntur fe inuicem ex.
neceßitate, alterum pctat: ut latus incommenfurabile effè
diametro:fi oporteat o$tendcre quòd diametcr lateri. Ae
qualitcr autem & contraria petunt ei quod ex principio
eft. Nam primò quidem fi quis oppofitapctat fecundùm
;
.
affirmationem & negationcm. Secundò autem contraria
fecundùm oppofitionem:ut bonum & malum idem. Tera,
tiö ueròfi quis uniucrfàliter po$tulans,particulariter pea
ticrit contradiétionem. Vtfiquis fumens contrariorum
unam difciplinam, fàni & ægri alteram effe petat: aut fi L XX X 1
hoc petens,in uniuerfàli oppofitionétentet fùmere, Rura,
fùm, fi quis petat contrarium ei quod ex neceßitate accia
dit pcr ea quae pofitafunt:& fi quis ca quidem non fùmat
que ï at alia petat duo, ex quibu$ erit oppofita
contradiétio. Diffèrt autem contraria fumere tantillum I. xxx 1 1 :
ab eo quod eft in principio: quoniam huius quidem eft
peccatum ad conclufionem ( nam ad illam afficienlcs,
H ' quod
*-
 3* ? p, I B E R. : V Ι Ι Ι.
quodinprincipio efi dicimus petere)cótraria autem fint
impropofitionibus,eô quôd ipfe aliquo modofehabent ad
inuicem. Ad gymnafiam autem & exercitationem taliam
erationum primùm quidem conuertere affuefcere opora
tet orationes, Sic enim & ad id quod dicitur copiofius
mom habebimus, & in paucis, pluresfctemus orationes:
mam conuertere,eft tranffwnentem conclufionem cum rca
liquis interrogationibus interimere unum quippiam eoa
rumque diâafunt: neceffe eft enim ficonclufio non eft,
unam aliquam interimere propofitionum:fiquidem omnia
£xxx 11 1 bu* pofìs neceffè erat conclufionem effe. Ad omnem au
tempofitionem & quodfic,& quod non fic argumcntum
confiderandu^,& cùm inueneris,folutionem flatim quea
rendum. Sic enim fimulaccidet & ad interrogandum,
& ad refbondendum exerceri:& fi ad nullumalium haa
bemus, apudnos ipfos fenfim comparandafunt quae attia
mcnt adipfàm pofitionem argumenta:nam idadcogendum
multam copiam praebet: & ad redarguendum magnum
habet adiumentum, quando quifpiam promptus eft argua
memtari,& quödfic & quòd non fic : nãad contraria aca
ciditficcre obfèruationem,& adcognitionem,&- ea(que
fècundum philofophiam eft)peritiam poffèconfpicere,&
confpexiffè que ab utraq; acciduntfùppofitione,non para
uuminfirunentum: reliquurn enimhorum, reété eligere
alterum:oportet autem ad id quod tale eft,effè bono ingea
mio: & hoc eftfècundü ueritatem bonum ingentum, pofè
fe bene eligere uerum,& diffugerefijun: quod quinati
funt bene, poffünt probéficcre : nam qui amant, & qui
s.xxx111* odiunt,quod proférturficilè difcernunt optimum, Et ad
ea quejepißimè inciduntproblemata, feire oportet orga
tiones,& idmaximè de prink pofitionib'.Näin his £;1411;
| T o p r C o R V M. 4, %8;
diant fepe quirefpondent. Amplius terminorum copioa L xxxv
fos effe oportet, & probabilium,& primorumfebabere
promptos.Nam per hæc fiuntfyllogifni. Tentandum aua Lxxxv 1
| tcm & ea (in quefepißime incidunt difputationes) tcnea -

| re. Nam quemadmodum in geometria antè opus cft circa

elementa exercitatum effe, & in numcrk circa capitales
prompté fe habere, & multum refért adhoc & aliü nua
merum cognofcere nultiplicatum. fimilitcr quoq; gr in
orationibus promptum effe adprincipia, & propofitioa
mes memoriafcire oportct:náperinde ac immemoriefema
foriofolum, locipofitifhuim ficiunt ipfàs res memorare:
& hec ficiunt ad ratiocinandum promptiorem, eö quöd
ad determinata* iila* infpiciatfecundum munerwm. Proa Lxxxv m ;
pofitionemq; communem magk quàm pofituonem in mea
moria ponendum. Nam principiorum & fùppofitionum
copiofum effe mediocriter, difficile. Amplius, orationcm lxxxviii
unamplures ficcre affùefcëdum, ueluti j qui occultißime
abfcódunt. Tale autem critfiquk quàmplurimum abfcca
dat ab affinitate eorum, de quibus eft oratio: erunt autem
'| potiores orationum uniuerfàles maxime,que idpati pofè
'| fint, ut quoniam iiom cft una pluriu/n difciplina:fic cnim
& in ijs quefùnt ad aliquid, & in cötrarijs, & coniugaa
| tis eft. Oportet autem & reminifci uniuerfales ficere I. xxxix
| orationcs:tametfifierit difputans particulariter. Sic cnim
| & plures licebit unam facere :fimiliter autem & apud
rhetores in enlbymematibi\s.Eundem autem quàm maxia
me figere,contra uniuerfàle firreßllogifinos. Etfemper x c.
oportct confiderare orationes,fiin pluribus communibus
diffutätur.Nam omncs particulares in uniuerfàli difput* xc 1
tefùnt,& ineft in particularibus eiu$ quod eft uniuerfale
dcmonfiratio: eò quòd non cftpes; quicquamfine
2. £{{!t4
1.
 [484 L I B, v I I I. T o P i c.
, x c i I uniuerfàli. Exercitatio autemficienda:induétiuarumqui
z c 1 1 1 dem ad rudem,ßllogi$icarum autem ad expertü. Ettens
' ; tandum accipere ab ijs quidem qui inßllogifimk tritifùnt
prepofitiöes,ab ijs uerò qui in induéìióibus,fimilitudine:
xc 1 1 1 1 inhoc enim utriq; exercitati fùnt. Omnino autem exerci
tationis gratia djceptantibu; tentandum afférre autfflloa
gifimum de aliquo,autpropofitionem, autfolutioncm,aut
inflantiam : fiüereéte quis dicat, fiue perperam, utlipfe,
uelalter:& ad quippiä uterq;.Ex his enim ficultas,exere
citatio autem fäcultätis grati?. Et maximé êirca propofi
tiones, & inflantias:eft enim(utfimpliciter dicam)Dialea
èticus, propofitiuus & in$tantiuus: eft autem proponerc
quidem,unumficere quae funt plura. Oportet enim unum
omnino fùmere ad quod eft oratio: in$are autem quod
unum eft ficere plura: nam aut diuidit,aut interimit:hoc
uidem dans,illud autem non dans, eorum que propofita
xcv fùnt, Non eft autem çum omni difputanduì, neq;contra
quemlibet exercitandum. Nam neceffè ad aliquos, parua;
fieri orationes: ab eo enim qui omnino tétat âpparere dif.
fùgiendum: iu$um autem omnino tentareßllogifino coma
cludere, ueruntamen non pulchrum,eò quòd non oportet
aduerfùs quoslibetficilè confiíere:quandoquidem neceß
' fe eft paruiloquium iiidc emergere:ná qui exercitatifùnt,
non poffünt ab$inere á difputatione, fine altercatione.
xcv 1 oportet autem & fiéias habere orationes ad huiufinodi
- problemata, in quibus cum paucißimorum copia eas ad
quâm plurima utiles habeamus:ille uerò funt uniuerfales,
& ad quas in promptu quippiam adinuenire difficile eft.
;
F I N I S * L I B R I ' v I I 1,
- - • AN GE
 .*
485
ANGELI PoLITI Ä.
' N I IN L I B R O S E L E N- .
c H o R v M A R I s T o T E- '
L I S , A. R G V M. -

IN Vncleuifsime
-
elenchosattingamus.Hinontam praefi*
ut fimus,quàm,utdo&tiuideámur,afpicienditamien non
nihil,ne facile à Sophiftis confutemur: quòrù hifunt indifpu
tando fines,ut refellant,ut métiri cogarit,ut abfurda loqui, &
barbara,& nugatoria. Loci corü in üerbis,aut extra uerba.ln
uerbis aequiuöcatio,ambiguitas,compofitio,diuifio, accétus,
diétionisfigura: ná fubieétas generibusfpecies omitto.extra
uerba auteum,quod ex accidenti,quod pure,& aliquatenus:tú
-
i•
cöfutationis infcitia, & quod ex confequenti, nec fion princi
pijacceptio, & pofitio non caufae tanqüam caufæ, & multarú
interrogationum in unam collifio: quos explicare lögifsimü,
& fortaffe(quoniamplerunque adTopicaréférütur)íüperua
cuum.Ha&tenus Ariftotelis ars omnis uel ratiocinandi,uel pe
culiariter demonftrandi, ueldifferendi,uel poftremo äìïí

. di.quam qui penitusinfpexerit,edidicerit,exercuerit,& fecum

quod opus eft argumentando colliget, ac demonftrabit,& cú
alio difputans facile quod uolet,aut impugnabit,aut tuebitur.

.*.
so P H 1STi c1 AR Gv M E N
•
T1
•
I N v E N T I o, A c
Bv TI o, p ER
DIsTRI
G EOR

: G I VM V A L L A M.

Rgumenta fophiftica intra colorem funt pofita uerita

Atis ut minus expertishominibus ftannum,argentum, &
orichalcum, aurum effe uidetur:itafophifticumargumentú
uidetur uerum, cùm manifeftofalfum effe deprehéílatur.Si
cut ergo folertibus medicis uenena effe cognitâ,necnö offen
dentiâ humantum corpus omnia debent: ita uerüin omni di
{ciplinaexquirentibus, (ophifmata & captiones omnes debêt
infiotefceré. Primum quidem , quoniam nobiscôtingit mul
tum in fermone uerfafi,expediüerit noffe, quot inoâis unü
- _• . • - H 3 quodque
486
quodquc dicatur, quæ fimili modo, & quae älio, tum fieriinâ
fcu uöces, tum res dici po[sint. Sccundo loco, ut queftioni
bus pofsimus alienis occurrere, ncc non noftris haefitationi
busîàtisfacere. Tcrtio loco, ut loquacitatem aliquorü poßi
mus contundere, qui rebus in omnibus ideo uidentur exerci•
tati, & nullius rei expertes effe,in pefsima uita aliosalIiciunt, ;
quòd funt omnium ignarißimi, fcd fola loquacitate redídan
tes : quales quidam fùiflè rhetores arguuntur, Gorgias,Hip
pias,Protagöras, & Prodicus. His ergo de caufis n5n prçter
imittenda ùifa eft captionum,inq; fermonetendicularùm co
gnitio.Cùm ergotria fint omnino,utiam diâum cft,argumé
torum genera, ierum unum,alterum falfum, tertium inter ea
medium, quod probabileuel non repugnans appcllatur: pri
mum quidem ab alijs doétrinam parietis, ab alijs demonftra
tiuum nuncupatur, de quo mox dicetur.Hoc circa prima uer
fàtur,quandóquidem ex fuis cuiuslibet difciplinæ principiis
definitis,& firmis,non ex refpondentium & intendétium ap
probationem opinione texuntur demonftrationes. Secúdum,
quod medium diximus locum obtinere, partiunturaliqui in
probabile,feu dialccticum,& quodexquifitiuum uocát,id ex
probabilibus fit.Probabilia autem,ut iäm diétü eft,quae uidé
tur omnibus, uel plurimis,uelperitis,uel magngexiflimatio
nisuiris. Circa eadem fermè í. exquifitiua ,nifi quòd non
funt ex communibus, uel plurium opinionibus,fed eörum qui
refpondeapt, àquibus eam deprehenderc expedit (cientiahm,
in quafit expericntia.cum dialecucus intra communëfermo
nem acceptionemé difciplinarum omnium contineatur,ma
thematicasinquam,& grammaticam,& reliquas : circa quæ &
exquifitiuus quod diximus modò ucrfabitur, de quibus iá di
ximus.Tertiüm, quod falfum,quod fophifiicü,qu6d4; captio
fumdiximus appellari,exquifitiuifaciem gerit,uerücircà fal
fauerfatur, & in ipfa hallucinatur matefia, declinatá;ad id
quodab opinione alienum eft: quippe uel ex folis cóftât par
ticularibus,uelnegatiuis,uel etiam fimilifigura.Propofitiónes
infecundafumendo figura, de quain parte dicetur iudicanti:
ueluti fi dicas, hæc tunica eft fortis, fortis eft quifortitudinë
habet,ha:c ergo tunicahabet fortitudincm. Ité,homo e£t ani
mal,equus effanimal;crgo homo efi equus.Dc his igitur nüc
nobis dicendum cft. Primum itaquc cöfiderandum nobis eft.
quæ'nam ita corrixantcs,& histehdiculis & captiunculis intu
 487
- dantes conie&ent. Sunt nimirumhaec numero,utquidãpau
cis metiuntur, tria.nam ea captio,aut in loquendo,aut inpro
numtiando, aut in fcribendoeft. Ariftoteles autem quifique
partes facit:elemchos,médacium,admirabile,foloeciffium, &
quintum,nugari eum quidifputet.Id certè eft cogere, idé fae
Piusdicere.Elenchi,hoc eft coarguendifpecies duae;unaqui
dem in diétione,alterauerò extrádi&iofiem.

£®*®®®®®
i ELENCHORVM
· S O P H I S T I C O Rv M
- . , A R I S T O T E L, H S.
L I B E R I.

Quid intendit,&aliquem fyllogif. . .

imum,fophifticum effe. T δ Ap. 1.
£ E S O P H I S T i C I S autem £xsyagae, Lati
I)redargutionibus, & de ijs quæ uidentur nis redargu
$; redargutiones (funt autem captioferaa *°
…. ' £}tiocinationes,atnon redargutiones)dicaa
--- as 45 mus oportet,incipientes fecundùm natus
rana primû.Qgödigitur hi quidemßllogifini, illi autë
(cùm non fint)uidentur:manifeftum eft.Nam quemadnioa
dä & in älijs idfit per quandifimilitudiní/így in ora*
tionibusfe habei:etenim hi quidéhabitâprobè habent,illi
werò uidëtur,ex tributurnâtes,& componétesfeipfòs,&*
pulchri: hi quidem ob pulchritudinem:illi autem uidëtur,
jeipfòs fücaiiies. Et in inanimatis quoq; fimiliter:nam &*
illorum haec quidem argentum, ifia uerò auru*, re uera
fùnt: illanomfùnt quidem,apparent autemfecundùmfena
[ùm:Wf lithargyrina,&r/hnnca,argentea:& fille tinéta,
H 4 4kręg;
 488 L I B E R I.

- aurea:eodem autem modo & ßllogfnus,& redargutio:

haec quidé eft,illa uerö nö eft,apparet auté propter impea
ritiam:ná imperiti uelut diftätes,älögé fpeculätur.Näßl
logifmus quidé ex quibufdá eft pofitis, ut colligamus âlia
quid aliudex neceßitate ab ijs que pofita funt per ea que
pofitafunt:redargutio autëßllogifmus eft,cú cótradiéiio
caufa unafo ne cóclufionis:illi uerò id quidë nöficiüt. Vidëtur auté ob
phifticarü fe- multas caufàs,quarum unus locus aptißimus,&publicißi
dat8'to"* mus per nómina.Nam quiafierinoii poteft utre$ ipfasjea
rentes diffuiemus,fed nominibus prò rebus,utimurfignis:
& quod accidit in nominibu3,in rebus quoq; arbitramur
accidere:quemadmodü ijs qui calculisfippùtant,id autcm
non eftfimile:nam nomina quidéfinitafùnt,& orationum
multitudo:res uerò numero infinitefunt:neceffe eft igitur
plura eandem orationem, & nomen unum fignificare:
quemadmodum igitur & illic qui nö fünt prompticalcua
* • • los fùftinere;âfcientibus decipiuntur,eodem quoq; modo
*** ' ' ct in orationibus,quinominiiuirtutkfunt ignări, perficia
le captionibus hallucinätur,& ipfi difpütätes, et álios au
• dientes:ob hanc igitur caufam,& e* quæ dicéde fùnt,eft
[yllogifimu$,& redargutio apparens,atq; non exiftens.
De generibus difputationüm. c A p. 1 1.
.
QVoniam autcm quibufdammagis operæpretium eft
uideri effe fapientcs, quàm effe & non uideri:(eft
enim fòphi$ice,apparens fapientia,nö exiflens autem:€r
* fophijlapecuniarum aucupator ab apparëtefapientia,&r
' non exiííéte)manife$tum profeâô eft quoniam neceffiriä
* eft illis & fapientis opus uiderificere magis,quàmficerc
. . .; & non uideri. Eft autem(ut unum adunum dicamus) in
£t offi. unoquoque opus fapientis, nonmentiriquidem ipfùm de
• • quibu$ nouit: inentientem autem manifflare poffe. Haec
- 4t4t€m*
 - E L E N C H. S O P H. 489 .

autem fùnt, hoc quidem in eo quòd poteft dare oratio

mem: illud autem in eo quòd fùmcre. Neceffeeft igitur
! ilos qui uolunt fophi$icè agere, diétarum orationum
. -genus quaerere. Operæ enim pretium eft ek , nam hu=
:| iufinodi poteflas fáciet uideri fàpientes: cuius funt defidea
4. rium habentes. Quod autem tale orationum genus eft,&-
| quòdtalem appetunt pote$tatem,illiquos uocamus fophia
i | fias, manife$tumeft. Quot autem funt fpecies fophi$icaa
$. rum orationum, & ex quot numero poteftas ea con$tat,
:] & quot partes contingit effe negotij, & de alijs que
«| fuffragantur ad hanc artem, nunc dicamus. Sunt igitur ad Generadifpu
a| difputandum,orationum genera quatuor:doéìrinales,dia- ta*°°"*
a] r leâicae, tentatiue,contenliofe.Et doëirinales quidemfùnt
a| , que ex proprijs principijs cuiufq; difcipline,& nó ex ijs
i.] que uidentur refpondenti colligunt:nam oportet credere.
gl eum quidicit.Dialeétice autem,que ex probabilibus cola
.] leéiiuefunt contradiétionum. Tentatiuæ uerò, que ex ijs
&| colligunt que uidentur refpondenti, & que neceffàriun
., | eft eum fcire quifinulatfe haberefciétiam,quomodo de
.| terminatum eft in alijs.Porrò contentiofe, quefùnt ex ijs
. | - que apparent probabilia,apparentes ßllogi$ticè. De de
- monftratiuis autem in analyticis diétum e$t: de dialeéticis
r. uerò,& tentatiuis,in alijs: de altercatorijs autem & cona
„ 1 • tentiofis nunc dicendum. -

; I ' Finesfophiftae,& loci fophiftici

- in dictione. * C A P. I I I.

; }Rimüigiturfùmendü eft quod conieétant, quiin ora

1 tionibus decertant, & coaltercantur. fùnt autem hæc
quinq; numero:redargutio,filsü,inopinabile, folæcifinus:
: I . & quintum, quod eft ficere nugari eum,qui condifputat:
g! ; hoc autem eftfrequëtercogere idem dicere,aut quod
." H. 5
£;
C|/,
 49o L .I .B E. R , 1,
eft,fed quod apparet quodq; effe horii. Nam maximëuqa
lunt apparere redarguere:fecundum autem,fijum aliquid
moiftrare: tcrtium uerò,adhoc quod cft inopinabiledua
ccrc: quartum,folacifino uificerc:hoc autem eft ficors
fecundùm locutionem barbarizarc ex oratione rcfpon•
dentem. Vltimum autcm,idcmfrequenter dicere, Aodi
autcm rcdarguendifunt duo: nã alij quidem funt proplcr
diéiionem:alij uerò extra diäioiiein. Sunt autcm ea quia
Hoc effici- dcm quae propter diótioncm fáciunt phantafiam fex ne
unt ag ParsP- mcro: haec quidcmfunt,equiuocatio,amphibologia,coma
tiam.
pofitio,diuifio,accentu$,& figura ditionis, Huiu, autcm
fides , & ea que ejt perindu£tionem, & ßllogifinua:&
jiquafumatur alia, & quòd totidem modis,fi eijdem noa
munibus, & eifdcm orationibus, non idem fignificamur.
Acquiuocatio Sunt autem proptcr aequiuocationem huiufinodi or4a
tiones:ut quoddifcuntfcicntes:ii:m ea quae mcmorie proa
ditafunt,difcunt grammatici.Difcere enim equiuocum eft,
, ad intelligere eum quiututurdifciplina:& ad accipere di
fciplinam.Earurfù quod mala bonafunt:nam qu.c expca
diunt,bona fùnt:mala autcm expediuiit: duplex enimexe
pediens eft: & neceffìrium,quod accidit plerunq; inme
lis(eft cnim quoddam malum,neceffàrium)& bonaquoe
que expedientia dicimus effe., Amplius autem euidcm
federe,& jhre,& ægrotare,& fanum effe:nam qui fura
gebat,ftat:& quifànabatur,fámus eft:furgebat aùtemfèa
.dens , & fànabatur ægrotans: ægrotantcm enim quilibct
fácerc, aut pati non unum fignificat,fed quandoq; quidem
qui nuiic ægrotat, autfedet, quandoq; autem qui egrotaa
bat prius: uerumtamenfànabatur quidem ægrotans, cum
*grotans:fànùs cjt autcm non cùm ægrotans,fcd ægrotans
Amphibolo
3a. -non nunc/ed priu$. Proptcr autcm amphibologiamfùnt
- -
Qr4fi0
 Ë L E N C H. S O P H.
] erationes tales: uelle capere me pugnantes. Et puta«?ie
quod quis cognofcit, idcognofcit? nam & cognofcentem
& cognitum contingit ut cognofcentem fignificare hac
oratione. Et puta, quod quis uidet, id uidet? uidet autem
eolumnam: quare columna uidet. Et putas quodtu dick
effe,id tu dicis effe ? dicis autem lapidem effe:quaretulae
pk,dick effe.Etputas eft filentia dicere? duplex enim eft
& idfilentia dicere: hoc quidem eos qui dicuntfilcre,il
lud autem, eaque dicuntur. Sunt autcm tres modifecuna
dùm equiuocationem, & amphibologiam: unus quidem
quando nomen uel oratio plura fignificat principaliter:
ut aquila uel canis.Alius aütem quandofoliiifumus fic die
eere:Tertiu, uerò quando compofitü plurafignificat,fea
paratwuerò fimpliciter,utfcire litera*:nam utrunq;fóre
taffe unumquidemfignificat,& fcire,& litere:ambo aue
templura,áut litera, ipfâ fcientiam habcre, aut literarü,
alium. Amphibologiaigitur.& æquiuocatio proptcrhos
modosfunt.Propter compofitionem uerò huiufmodifùnt:
at poßibile eft,fèdentemambulare:& nonfcribenté,fcria
έere:non enim idë fignificatfidiuidensquis dicat,& come
ponens,quod poßibile eft fédítem ambulare,& nonfcria
bentêfcribere:&hocidentid:fiquis cöponatnonfcribëa
â temfçribere,fignificabit profíáòquòd habet poteftatem,
ut nonfcribensfcribat: fiquis autem non componat,quoa
niam habet poteftatê quaiilo non fcribit, utfcribat.Et di
fcu niic literas,fi quisìidicit quaî fit.Amplius,quoduiii
folum poteftfèrre, plura poteft fèrre. Propter uerò dis
uifioncm quod quinq;funt duo.& tria:paria,& imparia.
Et quod maius, equale: tantundem cnim eft maiu, grada
huάamplius: naiùeadem oratio diuifà, & compofitanon
idem femper widebiturfignific4re. Vt egopofùite/j;
j ¢X£
* 4.9 £. L • I •B E R I.

exi$entem liberum.Et hoc quinquaginta uirum, centum.

heros liquit Achilles. Propter accentum autem, in ijs
quefùnt fine fcriptura, nonficile dialeéiici, ficere ora
tionem : i::jcripturis autem & poëmatibus magi$, vt &r
poëtam defendunt nonnulli aduerfus redarguentes quaß
Cùm poëtam hic abfiirde locutum. Nec gemere aëria ceffìuit túrtur
£; : ab ulmo:quödpentemimeriujusfit,&turturefamuning,
ÉÉÉÉ, fòluunt enim id accentu: dicentes quòd aëria accentum fi*
teles carmina malem longü babet,& non ad turtur, fed ad ulmo,ut epi
citat : uerüm thetum,debet refèrri: & id de Nifo,& Euryalo eüm Rua
í';;;;;; tulos uino,fomnoq; fepultosintcllexiffent
iafomno
:
ÅŸ - Cetera per terras,omneis animal
dariqueüt, in - Laxabant curas,& corda oblita laborum. . .

£*PĘs pr9 il Talia igitur propter accentum fùnt. Quæ autem proa
lis Vergilij, pter figuram diétionisfunt,accidunt quando nomidem ut
qui Latinorü £T.'
É É; idem interpretatur:ut mafculinum,fcmiinum:uelfirmi
- - - -

carmina po- ninum,mafculinum:uel quod inter haec eft,alterum horü:

fuit. uelrurfùs quale, quantum:uel quantum,quale:uelficiens,
patiens:uel difpofitü,ficere:& alia,ceu diuifùm eft prius.
Nam eft aliquid, quod non eft eorum quefùntficere : ut
eorum quefunt ficere,aliquidditione fignificare, ut uta
lere. Similiter figura diétionis dicitur ei quod eft fecare,
uel edificare,quamuis illud quidem quale quid,& affêáä
quodam modo fignificet: haec ueröfäcere aliquid: eodem
autem modo & in cæteris:propter igitur diéiionë redara
gutiones ex his exi$tunt. • ' -

De locis redargutionum fòphifticarum

' extradidtionem. c A P. 1 1 1 i.
E Arum uerò que extradiéîionemfunt captionum fpea
iLciesfunt fèptem.Vna quidem propteraccidens:fecun
da autcm proptcr id quodfimpliciter,uel non fimpliciter:
-. fèd
 E L E N C H. ' S O p H. 493

fedaliqwo modo, aut ubi,aut quando, aut ad aliquid dici

tur: tertia autem propter redargutiom*s ignorantiam:
quarta uerò propter confequens: quinta autem propter
id quod eft in principio fumere:fexta propter id quodnó
eft caufa,ut caufám ponere:feptima uerò propter plures
interrogationes unam ficere. Propter igitur accidens
captiones funt: quando fimuliter quodcunque exi$timabia
tur rei & accidenti ineffe:nam quia multa eidem acci
dunt,nó eft neceffe omnibus predicatis & ei de quo praea
dicantur, illi omnia ineffe: nam omnia fic erunt eadem,
quemadmodum fophi$æ dicunt: ut fi Corifcus cft alter
ab homine,ipfè eft alter âfe,eft enim homo:autfi á Socraa
te alter, Socrates autem homo,ab homine alterum dicunt
effe confiffùm, eò quòd accidit(â quo dixit alterumeffè)
hunc effe homunem. Propter idautem quòdhoc quidem
fimpliciter, illud autem aliquo modo, & non præcipuè:
quando quod in parte dicitur,utfimpliciter diciumfwnia
tur:ut fi non ens eft opinabile, quodnon ens eff:non enim
eft idem effe quiduis,& effe fimpliciter.Aut rurfùm quoa
niam quod eft non eft, fi eorum quae funt quippiam non
eft,ut finon eft homo: nam non idem eft non effè quiduis,
& non effefimpliciter:apparet autem, eò quòd perquàm
propinqüum eji diäione, & parum differat effe quid
uk,ab eo quod eft effe, & non effe quiduk ab eo quòd eft
non effe, Simuliter autem propter id quod ej} aliquo mo
do,& fimpliciter:utfi Indus cum fit totus niger, albus eft
dentibus, albus igitur & non albus eft. Aut fi ambo ali
quo modo, quod fimul contraria inerunt: tale autem in
quibufdam quidem cuilibet ficile eft confiderare, vtfifù
mens Aethiopem nigrum effe, dentibus dicatquöd albu;;
fi ergo ibi albus, quòdniger,& nonniger, putabit diffu
mffe
 494 IL I B E R I.
tffe ßllogi$icè,cumperfeccrit interrogationem. In quia
bufdam uerò latet frequentcr. in quibufcunq; cùm aliquo
modo dicatur fimplicitcr uidetur fequi: & in quibufäq;
nonficile eftcófiderare utrii eorü praecipuè fit aßignari,
dum.Fit autem tale,in quibufcunq;fimiliterfùnt oppofia:
namuidentur aut ambo,aut neutrum dandum effefimplia
citer predicari: ut dimidium quidem album, dimidium
Redargutio uerò nigrum,utrum album, an nigrum? Quae autemfùnt
quid. propter id quod non determinatur quid efiffyllogifimu$,
aut quid redargutio, fiunt propter omißionem oratioe
mk:nam redargutio,eft contradiéiio unius & eiufdem, nó
momumk.fèd rei,&r nominis nößnonymi,fed eiufdem, ex J!
ijs quaedatafunt ex neceßitate, non connumerato eo quod
erat in principio,feciidwmidem,& ad idem, & fimiliter, ?
& in eodem tcmpore. Hoc autem modofieri poteft, ut
quis filfim dicat de aliquo: quidam autem omittentes alia ;
quideorum quae diétafùnt, apparct redarguere: ut quod
idem duplum & non duplum: nam duo unius quidem dua
pla,tria autem non dupla. Aut fi eiufdem idem duplum,
& non duplum,fednon fecundum idem:namfecundum
longitudinemduplum,fecundumlatitudinemnon duplum.
Aut ß eiufdem,&fecundum idem,& fimiliter,fed nonfia
mul: quare eft apparens redargutio. Trahat autcm alia
;
quis hanc & intas que funt propter diétioncm. Que
autem propter id quod in principio cratfùmuntur,fiuiit
;
quidem fic et tot modis, quot modis contingit quod in
principio eft petere: uidëturautem redarguere,eo quòd
non poßit quis infpicere idem, et diuerfùm. Qge uerò
proptcr confèquens eft redargutio, ideò eft, quòdputent
conuerti confequentiam: nam fícùm hoc eft ex neceßitia
te,illudfii:ct cùm illud eft, putant et alterum effè ex Ἀ
CCI33
 - ■ -------
i -i-.-…*…

E L E N C H. S O P H.

ceßitate: unde &(que ob opinionem ex fenfùfùnt)dece

ptiones fiunt: namjepe effe mel.felfufficatifùnt,eô quod
fequitur fltuus color mel. Et guia accidit terram, pluuia
madidam fieri,etiamfi fit madidit,opinantur pluiffe:idaua
tem non neceffàrium eft. In rhetoricis quidem qüe fecun
dam fignum fiunt demonftrationes, ex confequentibus
fùnt : nam uolentes o$tendere quòd adulter, quod confe
quens eft accipiunt,quod comptus,aut quoduideturnoéìu
„errabundus: pluribus autem hæc quidem tnfùnt,predica
tum tamen non ineft. Similter autem &r in ratioctnatiuis:
ut eft Melißi oratio,quodinfinitum eftuniuerfùm fùmens
autem uniuerfwn ingenium(nä ex nihilo nihil fieri)quod
autem fiétum eft ex principio fiert : fi igitur non fiâum
«ft,principiumnon habet uniuerfum,quare infinitum:non
neceffè eft autem hoc accidere,non enimfi omne quodfia
^ étum eft, principiii habet,etiam quicquid principium hae
betfi£tum eft:quemadmodum neq;fifèbriës calidus etiam
calidum neceffè eft febrire. Qtt£ uerò propter non cau
fám,ut caufam:cùm affumitur quod non caufà eft,tanquàm
propter illudfiat redargutio:accidit autem tale,ad impoß
fibile ßllogifinis:neceffàriâ enim eft in his aliquid interi
mcre ex ijs, que pofiäfint :fi ergo enumeretur in necefà
fàrijs interrogationibus ad id ad quod accidit impoßia
ßile, uidebitur propter idfepefieri redargutio, ut quod
mon eft anima, & uita idem:nam figencratio corruptioni
eft contrariu^, & alicui corruptioni erit quedam genea
ratio contrarium ; mors autem corruptio quaedam, et
contrarium uitae, quare uita generatio, et uiuere genea
rari:hoc autem impoßibile;non ergo idem anima &- uita.
Nequaquam colleétum eft, nam accidit(timetfi quijbiam
non idem dicat uitam et animam) impoßibile:fedfolwn,
- c011ty
 496 , L I B E R . I.
contrarium uitam quidem morti, cwmfit corruptio, cora
ruptioni autem generationé. Incolleétiles igitur fimplicia
ternö fünt huiufmodi orationes,fedad propofitum incola
leâiles: & latet plerunq; non munus ipfos interrogantes *.-

quodtale eft. Propter igitur confequens,&propter non

Pluresinter- caufàm orationes huiufmodi fùnt. Que autempropter
rogationes
llna.
ut plüres
id quodeffe,&
eft duasperinde
interrogationes unam ficere,refpófio
ac una fit,aßignatur quädo latet
una.
In aliquibus auté ficile eft uidere quòd plures,& quòd,
non danda una refponfio:ut utrum terra mare efiam cæa
lum?in aliquibus ueròminus,& quafi unafit, aut confitea
tur( eo quòd nequeunt refpondcre ad interrogatum)aut
redarguiuidétur:ut putas hic & hic efthomo?quare cum
aliquis percufferit hunc & hunc, percutiet hominem &r
non homines.Aut rurfùm quorum haec fùnt quidem bona,
illa autem non bona: omnia hæc bona,an non bona ? nam
utrumuis dixerit,eft quidem ut aut redargutioné, aut fila ,
fùm apparens uideaturficere:nam dicere eorum que non
fùnt bona aliquid effe bonum, aut eorum que bóna fùnt
mó bonum,filfùm.Quandoq; autem affùmptis quibufàam,
redargutio etiamfiet uera:ut fi quis concedat fimiliter &
unum & plura dici alba,& nuda, & cæca:namfi caecunt.
eft quodnon habet uifùnt, natum tamen habere, & cæca
erunt que non habent ujùm, nata autem habere; quando
igitur hoc quidem habet uifum,illudautemnonhabet,ama
bo erunt uel uidentia,uel caeca;quod eft impoßibile.
Omnesfophifticas redargutiónes in
ignorantiam redargütionis
1'€UIOC2tUI1m 1171. c A p, v.
A Vt igiturfic diuidendum apparentesßllogifmos,&'
redargutiones: aut omnes reducendum ad redura
gutio
 E L E N. C H. *S O P H. 49)

gutionkignorantiam, ijs quibanc principitwnficiunt.fiea

rienim poteft, ut omnes refoluamus diâos modos ad re
dargutiomk definitioncm.Primùm quidem fiincolleâiles
füerint, oportet ehim exijs que pofitafunt, accidere cona
clufionem, & (ut ita dicam) ex neceßitate, atque non ap Hoceft,iisqui
parere.Deinde & fècundùmpartes definitionis: nam eaa ignorantiam
rumque fùntin diâione,hae quidemfùntpropter duplex, redargutionis
fundamétum
ut equiuocatio & oratio,&fimilk figura:confietü enim pogit omni
id omnia,ut& illud quippiamfignificare.Compofitioau- sedargutionê
-
tem, & diuifio, & acceptus, eo quôdnoneadem eft ora -

... -* -

- tio, aut nomenquod differens:oportebat autem & ideffè

quemadmodum& rem eandem,fi debebat redargutio,iiel,
ßllogifimu% effeiutfitunica,non uefikffilogizetur,fedtu*
nica: nam uerwefb & illud, fed non ßllogizatum efi:
fedadhuc interrogatione indiget, quod idem fignificat ad
¢wm qui querit propter quid. Qge uerò fecundùm accie
densdefinüo ßllogifinomanififtefiunt:nam eandem defia
nitionein oportetßyllogifmi & redargutionk fieri,attamê
&*adiungere conlradiäionem: nam redargutio ßllogifè
nus eft contradιάionk: fi igitur non efffllogifinus accia
dentis, non fit redargutio:non enimficumhecfint, nece£
fé ejtillud effe, id autcm eft album effepropter ßllogifè
num: neq; ftriangulu* duobus reáis tresangulos habet
«equales, & accidit ei figuram effè,uel primum,uel prima
cipium, quòdfigura, uel primùm,uel principium tale eft:
nam non quaten* figur4, uelprimums uel principium,
fed quatenus triangulus deinonâratio fimilitcr & in alijs.
Quìre firedargutioßllogifinw* quidam, non erit quefca
cundùm accidens redurgutio, Verum propter hoc & ara '
tifices & omninofcientes ab infcijs redarguuntur:namfca
cundùm accidctis fillegfinos ficiunt contrafapientes:qui
- -
3** *s. - - - 1 uerò
 498 .** L I B E R. * I. *
verô non poffünt diuidere, aut interrogati concedunt, aut
cùnom dit,arbitrantur dediffe.Que ueròpropterid quod
aliquo modo,& fimpliciter,quoniam non de eodem âffira
maiio & negatio eft:nãaliquo modo albi,aliquo modo nö *•
albi:& fimpliciter albi,fimpliciternon albüjiegatio efi:fi
igitur cùm daturaliquomodo effe albi,quk utfimpliciter
diéium accipit,nonficit redargutionem:apparet autépro=
captiones fè- pter ignorantiä ipfiu«,quid eft redargutio.Manifefiißimæ
cundùm iufti
tiam redargu
auté omnium, quæprius diétæ funt propter redargutionis
tionis, definitioné,quire&fcnücupatefùnt:nãpropter rationk
omißionem phantafiafit,& diuifishoc páão,commune in
omnibus his ponendä eft orationk omißio.Qtieuerâ proa
pter id quodfùmitur,quoderatum principio,& non cauf&
ut caufâponitur,manife$ efünt per definitionem:nãopor
tet conclufîoné accidere, eo quòd hæcfùnt,quòdnon erat
innoncaufis:& rurfùmnon connumerato eo quoderatis
principio, quodnon habent eeque fùnt propter petiiio
hemeiu, quod in principio.Qge uerò propter confequês
particula fùnt accidentis: nam confèquens actidit:£.
autem abaccidehte : quoniam accidens quidem eft in uno
folofùnere,ut idem effeflauum,& mel,& album,& cy
gmw:quodautem propter confèquens, feinperim pluris
bus:iiaiu qaeumi & eidemfunt eâdem,&fibiinuiceh pò
Aulantur effè eadem: propter quod fit ea que propter
confequensredargutio: eft autem uon omnino werum, ut
ffitdbuwfecundüs accidens: nam &rnix & cygnum ala
bo idcm: aut rurfùmin Melißioratione idem effe accipit
fiäuw effe, & principium habcre, swt equaliafieri, &r
eandem magnitudinem accipere. Qgoniunt enim princia
pium habet quodfiäweft, & quod habet principium,
fääum effe po$ulat, tanquam amiòoeadcin fint, eo quòd
prin
 E L E N C H. ' S O P. H. 499
principiwbabentfiáum effe & finitum. Similiter au
tem & in ijs quæ æqualiafiäafint, fi eandem magnitu
dinem, & unamfùmentiaequaliafiunt: & quæ æqualia
fiäafunt,eandem & unum magnitudinemfumunt: quare
confèquens fùmit:quöd igitur propter accidenrredargu
tio, in ignorantiaredargutionk eft : maniféâum, & quòd
eaque eft,eftpropter conféquens:infpiciendum autem eft
id & alià. Que uerò piopter id quod eft plures intera
rogationes ut unamficere, ineg fiint quòd non enucleaa
mus,fiue non diuidimus propofitionk δrationê:nam pro
pofitio, unum de wno eft:namidemterminum unuwjólium
vei,&fimpliciter rei:ut hominis,& unius fòlius homunis:
fimilier auté & in alijs, si igitur unapropofitio eft,que
wiiwde uno po$ulat;& fimplicuererit propofitio tilk,
interrogatio.Atqui quoniamßllogifinus expropofitionis
bu* efi;redarguiio aùtem[)llogifimu*, &redargutio erit
f.
ex propofitionibüs:fiigitur opofilio unwm deunojma
mififiwm quoniam & hæc in redargutiohk ignorantia:
non appâret effe propofitio, que non eft propofiio. si
iug deditfeffofifionem utadinaniverrogationem,erit
Peiargufio:fi autem noii dederit, fed apparet;apparens
redargutio.^Qggre-omnes loci cadunt in redargutionis
ignoriiium:quiquidcindíífintpropter di£tionem,quia
èfè apparenjcoiiraditio; qiiöd erat propriwiredargia
*: prophé*ßilogifiiiterwiuii.
-*'* :
* '
'* Caufæ de&eptiohüin,captiónum $ -
** ; -•• • •. ,

- ' fophifticarum.'* ** c A ?;* vt

Dú auteinfit inij quidem, que propter £quis
c/uocàìiónem, &oräiöiiemi; eóqüödiion poteft quis
diuidere id qüod multipliciter dicitur: ham quxdùm non .
eftpromptümdiuidere:wf
3. >'•*.*••
whim; & cns,&idcm,
I z
in ijs
g%{Cf'0
 goo j, l 1 B £ , & g 1. *
_ autem quefùnt propter compofitionem,& diuifionem,
eò quàá nihil putatur diffèrre compofita, & diuifaorae
Id eft,acutatio, ceu cugnit in plurimis. $imiliterautem & in ijs quae s
££'j? fùntpropter acccnium;non enim aliud uidetur figiifi*
acuta intendi
tur,grauis re careincenfa , &remiffà oratia in aliquo;aut non in plu*
mittitur, ribus.-Earwn weröqüaefùntproptcr figuram, obfimili*
tudinem diéiionk: diffiçile eft enim diuidere, que fimi*
liter, & quealiter dicuntur: nam firme qui hoc poteft
ficerein procinâu eft, ut uideat uerum: maximè autem
fciet innuere, quod omne quod de aliqüogredicatur, ar*
bitramur idipfùm aliquid effe, & wlunwm intelligimut
nam uiuv,&fùbfianiiam iiiaximé uideaturfèquiiáqüod
ς/i aliquidarens, Quare inijs quefùnt propter diäica
mcmhicloaisponendum: priniùm quidem magi& dcceptio
- aggignitur in ijs, qui cum alijs coiifiderant, quàm quiper
ßipß******jue cum alia efi coiifideraiio per or*
tioiiem*; que autem perfeipfos, non minus peripßm
rem Deinde&:pcrfeipfòs decipi accidit, quanda in oræ
tione figit coiifiderationem: præterea deceptio quidem ,
exfiilitudiuifimilitudo autem ex liâioue.inja*m
guefùntpropter accidens, eo quòdnon poteftdjudiáre
idcm &:diucrfüm,& unum & multa;neq; quibù predi«
gatorum amni, bec,&reiaccidunt, Similiter 4utem &t
in ij$ qH€#£«#*** cofjèquènsfùnt; pars eiüm quedin
accidentis, £fi£éyéquens, Ampliu4g.in multò apparet,
& poë\rhocpafia; fi hóøb illo/ionfeparatur,nec
ab altero/èparat alterííijs hiró quaefùnt proa
£££pig£ìonem eratiqihag;idijs quæ fuit propieri?
qu6daliquaniodo,&fimpliciter:éájuàdpropter pará .
£####iiifejìig;quid##ue
mode #/ingliciter.quk«li\i%n\ia uniuerfáliter
--
-'--**? * i ' conccd
 E L E N C H. ' S O PfH. yor'

eoncedimus. similiterautem &inijrque quodinprih

eipio effùmunt, & innom caufis, & quæcúmque plures
interrogationes ut unam ficiunt: in omnibus enimkk efi
* deceptio, ob id quod propter parum: nam non exaâè
difcernimus:neque propofitionis, nequeßllogifinitermia
* mum,propterprædiáam caufàm. •*.*. q- i g. * *;
* * * Ex quibusfocis captiones falfi. •; …
c A, prv -r v, I I. **** ***.- - -
QΣ, autem habemus propter quecumque fiunt Vnde fiunt
appárentes ßllogifinis habemus & propter que fyllogifmi
fophifüci.
êunquefiuntfophi$icißllogifini, & redargutiones:dico
• áutémfòphi$icamredargutionem, &fiyllogifinum, non
Jòlùm apparentem ßllogifinum, aut redargutionem non
exi$tentem quidem,fed & exißentem quidem yat appaa
renter accommodatam rei. Sunt autem ille quæ non fèa
tuiidùm rem redarguunt, & quemohfiranfignorantes,
quod quidem erat proprium ientatiue. Eft autem tena
àtiua;pars dialeéiice:illa autem potefifyllogizarefila
fùm, propter ignorantiam eius qui dat orationem.asoa
phi$ice autem redargutionestajiietfi colligant contradi•
&tionem,non ficiunt manifè£um,fignorat:nam &fcien•
temimpediunt hifce orationibus. Quòd autem illas ha
beamus,hac uiainanfèâumeft: nam propterquecumque
apparet audientibus +interrogataßllogizare, propter
hec & reffondentiutiq; uideatur:quare erunt ßlogifini
fálfi per hec aut omnia,aut aliqua:nam quodnon interroa
gìuà arbitratur dediffe, &riiierrogati, quoque ponct. *''*' , *^
verùm in quibuffam fimul accidit & interrogare quod
deeft,& apparerefiifim: ut in ijs quefuntfecundum di•
ationem, & fòlaecifinun»si ergoßllogifinicontradiéiioa
mk propter apparentem redargutionemfùnt, maniféâ fí
..* . * I. 3 :€
 39t. * L I B E - R; I.
eff quôd propter tot erunt & fifforii ffllogifini, propter
quot &r apparens redargutio: apparens autem propter
particula, uerinam cum quodcunque defierit, apparebit
redargutio:ut quod propter nö accidcns:propter oratioe
nem,que adimpoßibile: & que duae interrogationes ut
unam ficit,propterpropofitionem: & pro eo quodper
fe,quodpropter accidens, & huius particula, quodpro•
pter conféquens.Amplius,non in re,fèd in oratione acci•
.. • *** dere: deinde pro uniuerfali conlradiäione, & fècundw
: idcm,& adudem,& fimiliter, propter id quodin aliquo,
* • ' , welpropter unumquodq;horü peccat, Ampliu;, propter
id quod eftnon connumerato eo quodinprincipio, quod
ih principiofùmere. Quarehabemusfeciidwm quodfiunt
captiofe ratiocinationes: namfecundùmpluramonerunt;
fècundùm autem eaque diéia fùnt erunt omnes.Eft autew
fophi$icaredargutio non fimpliciter redargutio,fedad
aliquem:& fyllogifinusfimiliter.Namfinonfwmat id quia
dem quod eft propter equiuocwn unum fignificare, &
quadpropterfimilitudinisfiguramfolw hoc quidem,&r
in alijs fimiliter, neque ßllogifini, neque redargutione*
erunt,neque fimpliciter,neque ad cum quiinterrogatur:fi
autemfùmant, adeum quiinterrogatuferunt,fimpliciter
autem non erunt:nó enimumumfignificatum fùmpferunt,
fed apparens.&r apud illum quidem. . .
s* De ueris,&falfis redargutionibus.
ve* reiir-- * p. · · · · C· A- P V I. íi i. i redar
f* '*"*' * DRopter quaecunque autem redarguunt qui redargua
£*- Ptionibus fit?: monoportettentare£ fine o=
mnium quaefuntfcientia:idautem non unius artk,namina
finuefirtaffèfùntféientie:quare maniféìumquoniam «*
demonfirationes, redargutiones quidem fùnt , & ueret
< • -
14Ìt,
 18 L E N. C H. S Ο Ρ Η. £os
wamquecunque eft demon$rare, eft gr redargtiere eum,
qui ponet contradiâionemueri: ut f commenfùrabilem
diametrumpofùerit,redarguet quk demonßratione,quód
incommenfùrabilis: quare omnium oportebit effe féium:
nam alie quidem fèquunturproptereaque ingeometria
funt principia, & eorum conclufiones: alie autem pro
pter eaque fùnt in medicina:alie deniq; propter illa que
funt aliarum difciplinarum. Sed & fiife redargutiones
fimiliter infinite crunt. Nam fecundùm unamquamque
artem eftfilfùsßllogifinu:ut fecundùmgeometriam geoa
metricus, & fecundùmmedicinammedicinalis:dico autem
fecundùm artem, fècundum illius principia. Manifefium
eft igitur quöd non omnium redargutionum, fèd earum
que fùnt fecundùm dialeâicam, fùmendifùnt loci. Nam
ij communes funt ad omnem artem & potentiam, &r
eam quidem que eft fecundum unamquamque difciplinam
redargutionem: fcientk eft confiderare fiue cùm non efl,
apparet:fiue cùm cft,& quare eft:eam autem queex coni
munibus eft,& fùb nulla arte cadens,dialeäicorum: nam
fi habemus ex quibus probabiles ßllogifhu in quolibet,
babebimus ex quibu, redargutiones;redargutionanq; eft
fyllogifinu, contradiéiionis:quare aut unus, aut duoßlloa
gifini contradiétionis,redargutio eft.Habemu$ igitur pro*
pter quecunq; omnes huiufmodi fùnt:fi autem hec habee
mus,& foluitomes habemus: nam illaruminflantie,folu^
tiones funt. Habemus autem propter quæcunq; & appae
rentes fiunt: apparentesautem non cwilibet , fèdtalibus:
infinita enim fùnt, fi quk confidcret illa , fècundùm qu&•
cumq; apparent quibuçlibet. Qgare manifefiwm eft.quoe
niam dialeétici ejt poffè fùnere propter quæcunq;fii per
communia,uel quae efi rcdargutio,uel quæ apparet redar
*• . - I 4 gutio,
fo4 ** L 1 B E R 3 I. *. ,
guieseldialeäica, uel apparens dileâicguel tentalia.
7. Crationes ad nomen,& ad intel
… », se léótum non bene diduci. .
•: .… … **'*** c* A P. * * 1 x. ** ;
NTon eft autem différentia orationii quam quidam die
cunt effe, has quidem ad nomen,illas uerò adintellea
4ium. Inconueniens enim eft opinari alias quidé effè adno
memorationes,diuerfàs uerò ad intelleéîum,& nó eafdem.
Quid enim eft non ad intelleéîum, nifi quando non utitur
nomine(quiputat interrogare)eo, ad quod k qui interroa
gatus dedit?idem autemideft & ad nomen. Et ad intellea
άumautem,quandoad quod deditintelligens.Siautem alie
quis(plurafignificante nomine)unum putetfignificare,&
interrogans, & interrogatus(utförté ens & unum plura
fignificat, fed &refpondens & interrogans Zeno unum
putins effè interrogauit, & eft oratio qüoduniim,omnia)
haec ad nomen eft,aut adintelleéîûinterrogantis difputata.
si uerò aliquis multa putet fignificare, manifefium quöd
oratio illa non eft ad intelleétum. Primüm igitur circábua
iufinodi orationes, eji adnomen, &-adintelleéîum, quee
cünq; plura fignificant:deinde circa quamlibet efi,namnô
in oratione eftadintelleéiüeffe,fed in eo quod refpondens
fé habet aliquomodo ad ea quæ dantur: deinde adnomen
$contingit omnes eas effe:nam effe ad nonem,hoc in loco,eft
•ffe non adintelleéium:namfi omnes, erunt quedam alie
que neque adnomen neque adintelleéîum illiuerò dicunt
ômnes, & diuidunt uel adnomen, uel adintelleéium effè
omnes,alias autem non.Attamen quicunquefumtffllogifmi
propter id quod multipliciter, horum aliqui funtfecure
dùni nomen: nam abfürde dicatur fecundùm'nonicn effé
omnes, quifùnt propter diéîionem: fèd fùnt quædamptio
c4*
- t- -
 E l E N c H. ' s o P H. %o;
pfiones,non in eo quòdreffondens adea, fe habeat aliquo
modo, fed quia talem interrogationem oratio ipfâhabeat;
que plürafignificet. Et omnino inconueniens eft de rea
| dargutione differere,& non prius de ßllogifino:nam rea
dargutio ßllogifinus eft:quare oportet & de ßllogifmo
prius, quàm de fiJa redargutione: nam tilis redargu
tio,apparens ßllogifinu, contradiétionis.Quare aut inßl
logifino erit caufà, aut in contradiétione (nam adiungea
re oportet contradiâionem)quandoque autem in utroque -

erit apparens redargutio: eft autem de eo quod effè poëmadrcu

lentia dicere, in contradiéîione, non in ßllogifino. De eo lusfortè dici
autem quod eft quod non habet aliquis dire, in utrifque: §i#È
de eo uerò quod eft quòd Homeripoimaeft figura,per Ę;
circulum,in ßllogifino:que autem in neutro eft, uerus eft eadémq;defi
fyllogifinus.* verùm unde fermo prouenit reuertamur: nitqualesfunt
utrum que in difciplinis fùnt orationes ad intelleétum £#.
fint, anfion? & fi íuiuidétur plura fignificaretriangu- Xjíí
lus , & dedit non ut eam figuram de quâ concludebat miniscirculus
quoniam duo reéìi, utrum adintelleéîuni illius diffutauit eft figura,po£
hic, an non ? amplius fi plura quidem fignificat nomen, £; jÉÉÉ
ille autem non intelligit, neque putat quomodo k non ad ÅŸ:
intelleéium difputat? aut quomodo oportet interrogre$ura.
eum,qui non dat diuifionem ? fiue interroget aliqukfi eß* —
filentia dicere an non ? an eft quidem ut non, an eft ut fc?
fi autem dat aliquis nullo modo, illeautem difputat, ua
trum non ad intelleétum diffutat, quamuk oratio uideae
tur earum effè quæ ad nomen fünt ? Non igitur eft genus
aliquod orationum adintelleétum, fed ille quidem ad noa
menfùnt:& huiufinodi, non omnes, non quòd redarguâ
} tiones, fed neque apparentes redargutiones: namfunt &
,| nonpropter diétionem apparentes redargutiones, ut quae
• . . I 5 propter
§o6 L I .B E R I. ,
propter accidens, & relique. Si autem po$tulet diaia
dendum, quòd dico quidem filentia dicere:haec autemfic,
illa uerò nvmfic, id profeétô primùm, abfùrdam poßulae
re:nam quandoque nonuidetur interrogatum multiplicia
terfe habere,aiquiimpoßibile eft diuidere,qui nonputat.
IDeinde docere: quid aliud erit ? manifi£lum cnim ficiet
quonam paéîo fe habet, ei, qui neque confiderat, neque
jcit,neque opinatur quòdaliter diciiur:quia &in non dua
plicibus quid prohibct hoc ficere: ut putas equales funt
… unitates binarijs, in quaternarijsfunt autê hi binarij quia
dem inexi$tentes, illi autem nonfc: & putas contrarioa
rum una eft difciplina, annon? fùnt autem conlraria haec
quidem nota, illa autem ignota: quare uidetur ignorare
qui boc po$ulat, quòd aliud eft docere quàm difputare:
, & quòd oportet quidcm docentem non interrogare.fcd
tum maniffaficcre,ullum autem interrogare.
De interrogatione tentatiue:& quid
- inter contentiofum , fophiftia
-
•• - cúmque interfit. ,, C A P. X.

A Mplius affirmare, ucl negare qui poßulat, id non

mon$trantk eft, fèd expcrimentum fumentk: nam
tentatiua, diale£tica quædam eft, quapropter de omnibus
infbicit, & exploratmonfcientem,fedignorantem, atque
fimulantem. Qgi igitur fecundum rem confiderat com•
munia, dialeéiicus eft: quiautem idapparenter ficit,fòs
phificu. Et ßllogifinu, contentiofiw, & fopbificus,
unus quidem eft apparens ßllogifinus, circa ea de quibus
diale£iica tentatiua eft, quamuis uera fit conclufio: nam
ciu, quod eft propter qüid, hallucinatorius eft:& quea
cunque, cum non Ä; , fecundum cuiufque difciplinam c4a
ptiofe ratiocinationcs,uidcntur effe fécundum artí. Nam
- ' pfcu
 \

Ε L Ε Ν C HI, $ O P H. 3o7
p/ewdographie non contemtiofe(fècundum enim ea que
fub arte fùnt, captiofe funtraiiocinationes)neq;faliqua Ante Arifte&
eftpfeudographia circa uerum, ut Hippocrati, quadrae *et'?9;**
iuráqueferlunulas,fed ut Bryffo qüäärauit circulum:#Äî
ertametfi quadraretur circulus, quiátaménonfècundwn ííTíôïí
rem, ideofbphifiicus:quare & qui de his quidé apparens quadraturam
ßlogijujtemigáę oraiignam appirsns jjccut-?âdam.
dumrcm, quarefillax & iniufta. Quemadmodum enim #? on,
- - - - - . ppocrates
e4(que in certamine eji) iniuria,quandam fpeciem habet, ἀ;
e* eftquaedam iniuftapugna, ficin contradiétione, inius Bry£on.
fapugnacontentiofà eft: nam &rillic qui omnino uincea
re uolunt, omnia tentant: & hic qui contentiofi fùnt.
M. Qgiigitur uiäorieipfiusgratia, iales fùnt, contentio/?
homines,& litium amatores uidentur effe:qui autem glo- .
riegratia quæ in diuitijs eft, fophi$icifünt: nam fophia
ftice eft (ut diximus) pecuniarum quedam aucupatiua a$
apparentefàpientia:quapropter demon{lrationem appæ
rentem appetunt. Et in eifdem orationibus quidem fùnt
litium amatores & fophiâe,fed non propter eadem: &v^
oratio quidem eadem erit fopbiftica cr contentiofà , fèd
non propter idcm:fed quatenu, quidem eft ob uiétoriam
apparentem,contentiofa:quatenui uerò eft obfapientiam,
fophifiica:namfophifice eft quedamapparens fapicntia,
non autem exifiens. Contentiofa uerò eft quodam mos
doficfe habens addialeéiicam, ut pfeudographa adgeos
metricam: nam ex eifdem contentiofa, differendi modo,
captiosè decipit, ut & pfeudographa, geometricè: fed
haec quidcmnon contentiofà, quia ex principijs & con•
clufionibus, quefùntfub arte pfeudographiam ficit: que
autem ex ijs eji:quefùntfubdiale£tica, circa alia quidcm
contentiofam effe, manife$tu* eft: ut quadratura quidem

-
 £o8; £l -i I • ■* E. R : ' I. 1 3
quæ per lunulas,non contentiofà:Bryffonisautem cónten
••*• * •., , ;.
tiofa,& illam quidennoneftiransférre mifiadgeometriâ
* ' ' ' fòlùm, eò quòdexproprijs fit principijs:hanc autem ad
„ , „, ,,,, plures quicunq; nefciunt quid eftpoßibile in unoquoque,
i : . '.*. a. : w quid impoßibile: nam accommodabitur: aut ut Anti
**
•* ;
phon quadrauit. ueifi quis non dicat melius effepofi care
"* nam deambulare per Zenonis rationem, non medicinalis:
'- •- *

cómunis enim eft.Si ergo omnino fimiliter fe habeat cona

tentiofà ad dialeéticam, ut pfeudographa ad geometriam,
- n.

£, *»^ •* •* a*
non exillkutique erit contentiofâ. *. •* ***, -

*: Orationes dialeétícorum, tentatitioae. -

„ rum'que, non effè ad determinaa •*
* * * tiuum genus. s 9 * c A P.- I x i.
Vriuerfalis ar NYVnc autem`non eftdialeéîicus circa genus aliquod
• tifex, hoc eft, .
1 \determinatü, neque demon$ratiuus ullius, neq; talis
metaphyficus
qualis uniuerfàlk:nam neq; omniafùnt in uno aliquo gea
fiere: nequefifint,poßibile eft fùô eifdem principijs effè,
eaquefùnt. Quare & nulla arsearum que aliquam n4a
turam mon$rant;interrogatiua eft: nam non poßibile
eft utramuk partium dare:ßllogifinus enim non fit ex
utrifq;dialeéiica autem interrogatua eft (fiautem more
'fráret,quid illud,nifi«* omnia?) ueruntamenprima, pt•
i
:
culiaria'que principia non interrogat: nam fi non darct,
moniam haberet, ex quibus amplius diffutaret adinfbna ;
tiam. Talis autem eft tentatiua: nam tentatiuâ non talk
eß, qualis eft geometria: fed qualem utique haberet, non
fciens aliquis: fieri enim potej}ut pericülumfùmat, &k
qui nefcit rem, de eo qui nefcit:fiquidem & dat non ex
quibus fcit,neque exproprijs,fèd ex confequentibus:qu£
omnia talia fùnt quefcientem quidem, nihilprohibet ne•
fcire artem,nefcientem autem neceffe eft ignorare:qu£
*. - mánifjt
 E L E N C H. , S*O P H. 4o9.
manife$um quoniã nullius determinatitentatiua difciplia
maeff, eö quöd de omnibws eft:nam omnes artes utune : :
tur quibuflam communibus. Idcoq; omnes illiteratiquo*
dum modo utuntur dialcäica,&rientatiua. Nam omnes
v/que ad aliqwidconantur dijudicare eos qui pronuntiant: : : :
hec aulemfùnt communia:nam illanibilítinus fciunt ipfi,
quamuis uideantur longé extra dicere, Redarguuntigia
ür einnes: tam fine arte qúidem eo participant, cuius
artificialiter efi dialeäicarey arteßllogifiica, tentatiuw, , , , ,
dialeäicus. Quoniam autem fint multa quidem haec &*
de omnibus , non talia autem ut natura quedam fint , &.
genu*, fed*ftegationes: alia autem non tali4»fed pro*
pfiafùnt: ex illk de omnibu, experimentum poßibile eft ,
fùrùere, & artem effe qüandah, &r montalem effe quales
que demon$rant, eò quòdcontentiofùs non eft omnino
fic fé habems,at pfeudographwnam non erit captiofùsex, ,
detcrminati cuiufpiam generk principijs,fed circa omiie
geiiu* eri*k qui contentiofik, Loci igitur fophifigarum Epilogus.
fedargutionûhifùnt,&quòd diale£iici eft confidera•.,,
rede hk, & res e4, pofféficere, non difficile uidere:
&am quæ ;£f#i difciplina, omnem babe*
hamòßeculationem:& de redargutionibu* quidet*«£p4a
regibus, diâum eft, , gr. a .*-;. . . . jt.£* , , , ,
* Legifophiftici interrogantium adfalas.
vs: fumâut inopinabile. .. ... : c A p. x * I. :
Dì. aliquo effilfùm quippiam oftendere, & oratioa Locus l.
1Aeneadinqpinabile ducere., Hoc autem füit fècundum
propofiiuw fophiíice intcntionis, primùm quidcm ex
co quòd interrogat quodammodo, & perinterrogatioa
ueni accidit maximé:nam id, ad nullurn determinatum
interrogare propofitum, ueiiaiiuum eß illorum:temere,
…..: - - m4ng;
 μ• ' ' ■ ' I? B. E. R. * I. £
nanj dicentes,peceant mag%:temere autem dicunt, quana
i 1 do nihil habent propofituh. **Et id, interrogare multa
(quanuk id determinatwn fit ad quod difputant) &rud,
eãquæ uidentur, dicerefè poßulare, ficit quandam idoa
iii meiitem, ut adinopinabile dücat , autfijìim. Etfi in
terrogatus affirmet, aut negetillorum aliquid, ducere ad
ea adque promptus eft argumentari: poteft tvmem nunc
minus nocere per hæc quàm prius: nam repetunt aliquid
£tii adid quod in principio. Elementum autem deueniendi
T adfijùm aliquod, aut inopinabile, nullam flatim interro
garepofitionem,fèd affirmare obidfe interrogare, quod
ôfèere uelii:namlocum argumcntationis, confideratiofia
v éit.* Adfijüm autem o£endendw proprius locusfòa
phi$icus eß, ducere adtalia, ad que abùndat oratiónia
ῦμα:eft autem bene,& non beiie idficere, quemadnioduw
v, difiurn eftprius. *Rurfùm ut adinopinabiliaducat, con
£lerare ex quo genere efi, qui diffufat,deinde inierrog*
* 3*g° re quodpluribusilli dicunt inopinabile: eft enim fingùli,
• , , quibùsq; aliquid tale. Elementum autem horumfùmere
wgulorum quorumq;pofliones inpropofìionibus. sa:
lutio uerò & horuni eompetens fertw; o£endere quid
nofipropterqralionem accidit inopinabile fèmperatem
v 1 1 1 idquoq; uult qui contendit. Amplius autem ex uolunt*
tibu* & maniféák opiiioiiibw:nam nó eadeinwolunt, &
dicunt;fed dicunt quidcm decoratißimas orationes;ùolunt
s agri autem eaqueuidcniurprodiffèturbene morimagi$quis
woluptuosè uiuere dicunt oportere:& agere iufiè mag*
quàm diuitijs affluereprauę uolunt autem conlrariuE*
igitur quidicit fecundü uoluntates, ad hasinanififia£9£i*
nionesáucendii:eumuerò qui dicitfècundübas,adabfcon
/ę: uirouk cnim modo neceffâriîeftinopinabilia dicere:
- ;* tl4}%
*.
 E L E N C H. S Ο Ρ Η. `yrr
nam aut ad manifeftas, aut immanifeßas opiniones dicunt
contraria. Plurimus autem eft locus ficiendiinopinabilia 1x
dicere, quemadmodum Callicles in Gorgia fcriptus eft,
dicens:& ueteresauté omnes arbitratifùnt acciderc proa
pter id quod Jecundum naturam & fècundumlegem con
traria:cótraria emim effè naturam & legem dicunt:& tua
ftitiamfecüdum legem quidem effebonum,fecundü autem
maturam non bonum: oportet igitur ad eum quidem qui
dicit fecundum naturam,fecundum legem obuiare:adeum
uerò quifecundum legem,ad naturam ducere. nam utroq;
modo dicere contingit inopinabiliarerit autem quod fecum
dum naturam quidem ipfis uerum,fecundum aiitemlegem
quod multitudiniuidetur: quare manifefium quöd & illi,
4uemadmodum & quinunc, aut redargucre,aut inopina
bilia dicere reffondentem,conabantur efficere. Qgedani x
autéinterrogationii,habent utrinq; inopinabilemrefpon
fíonem: ut utrum fapientibu,am patrioporteat obedire:
er expedientiaficere,an iufta: craniniuriam patieligiâ
tiliu, quiniiiocere, oportet autem ducere ad ea queimul xi * * •
titudini, &fapientibùfùnt contraria:nam fidicat aliquis .*' -

utij qui cirça orationes, adeaque multitudini fautem ut ,

multiadeaque ijs quiinoratione.Dicunt enim hi quidem ,
ex heceßitate beáttímiu£um effe: multitudini autem ino• ' , • ' .
pinabile eft regem infeliccm effe. Eft autem adea quef: xi 1 :
' fùnt, inopinabilia ducere: idem ei quod cft adeam queeft , -

fecundum naturam, & fècundum legem contrarietatcm,

ducere. maiii lex opinio multitudinis: fapientes autem ß* . . .
cundum naturam, & ueritatem dicunt: & inopinabilia : '
quidem, ex hk oportet quercre lock. , ^ …-
T De Captionibus nugationis, & fo• * • • - '
. *c- lozcifmi.
**
*** c A p. xii r.
Dc cQ
' '' '
 μ• , . l 1 B E R I. , ,
s. eo quidem quod eft ficere nugari, quidnam dicia
:: , T;./mus nugari, iam mon$rauimus: omnes autem tales
grationesidüoluit efficcre finihilreferat nomen & orae
tionem dicere: duplum autem, & duplum dimidij idem
£jt:fi igitur duplum eft, dimidijduplum: erit dimidij, die
nudjduplum: & rurfum fi pro duplo, duplum dimidj
ponatur, ter erit diéium dimudij dimudij dimidijduplum,
Èt putas eft concupifcentia deleäationi ? haec autem eft
appetitus deleëtationis: eft igitur concupifcentia appetie
tus dclc£tationis dclcétationk., Sunt autem omnes huiuß
modi orationum in ijs que funt ad aliquid, quecunq;non
[olüm genera,fed & ipfà ad aliquiddicuntur, & ad idem
& unum aßignantur: ut appetitus, alicuius appetitu$:&
saiicupiínií, alicuiuscoiupifçeniia, & diplumaliae
, ius dupluit, & duplum, diiudj, & in quibufcunqueque
* (cum fubftantia non fint) ad aliquid omnino eorüm fünt,
quorum [unt habitus, aut affècius, aut aliquidhuiufmodi,
in oratiopeipfòrum deilk predicatorum declaratur: ut
Aiino ex£gij impar<ftnumcrusmcdiúhabens, eft autcitnumcruiit
ponitde Pió. par:eft
iagora'juiira igiturnaris
mum,caiiitas nuncrus,
eft,cftnumcrus mediumhabcns.Etfif*
aütënaris fima: erit* •

;£££;:£ -ark cfi.qi a tenar fima ;erit ergo nark,

-

ÉÉnari; caua. Apparent autem ficgre non ficientes qua* '

£ÉÉÉÉîâog, eôquôd iioiiiiterrogftfffigificet aliquid per ß
idlatinslgςι; dictum #########
ti£ £$' áudiuerfùm:/edtonclufionem
accómodatú, &:..„...….. ii...… ia..…..…;dicunt jhiiiii, & apparet
;--- ι

quare fumptii propter nomen idem, effe idem, &- fignificare. $olæ*
ÄÈÉÉÉÉìäfiiius autem quale quid eft, dicium gtprius:£ftauichi
exLeuipoggi & hoc ficere, & non ficientem uideri, &, ficientem
y£* non uidëri: qucmadmodùm Leuinus dixit, jiyeiu$mæ
£É.,fulinum eff: nimi qui dicit almam, folacijnum qui,
sìïí.c.$. dem fäcit [ecundum illam snoii apparet dutgm alijs: qui
•• • * ' * ^' autcm
V - - -.
■ E L E N C H. S O P H. -$13

autem almum, apparet autem,fednon ficitfolaecifinum.

ΒΊanifeftum igitur quoniam & ars quedam hoc poteft
ficere, eo quòdmulte orationes nonãolligentes,fòlaecipi
• mum uidentur colligere, ut & in redargutionibüs. Sünt
autem omnes penè apparentes fòlæcifni propter hoc:er
quando cafùs neq; mafculinum, neque fæmininumfignifi
cat , fedneutrum: nam hic quidemimafeulinum fignificat,
hec autem fetnininum, hoçuerò neutrum uult fignificae
refepe autë fignificat & illa utraq;,ut quid efiíôç*'cal
liope, lignum, Corifcus.Mafculiniigitur &feminini difè
ferunt cafùs omnes, neutri hi quidem,illi autem non: viín
datur igitur hoc: fepe colligunt quafi diétum fit hunc:f-
militer autem & alium cafùm pro alio ponunt. Captio
/àautem ratiocinatio fit eo quòd hoc commune fit plu
riumcafuum:namhocfignificat quandoq; hic, quandoque
autem hunc: oportet autem uicißim fignificare, cùm eft
quidem, hic:cüm effe auté,hunc:ut eft Corifcus:effe Coria
fcum: & infirminink nominibu£ fimiliter, nam in omnia
bus fimiliter eft, & effe,ficient différentiam. Et quodam
modo in hk fimilis eft folœcifinus ijs redargutionibus,que
propter id quod nonfimilia, aut propter figuram .fimilia
ter dicuntur: nam quemadmodum illic in rebus, flchicin
nominibus accidit folœcifinum ficere: namhomo, & ala
bum, & res, & nomen eft: manife$um igitur quoniam
fòlaecifinumtentandum eftex diótis cafibus colligere.spe
cies igitur fùnt hæ contentiofarum orationum, & partes
fbecierum,& modi,qui diétifùnt.
De occultatione fophiftica,& contra
moleftè refpondéntes. c A P. x 1 1 1 1.
D},iffèrtca queadinterrogationemfunt,utlateat
autem non parum fi ordinentur quodammoa
quemade
K modum
 314 L I B E R . . I.
modum in dialeéticis:deinceps igitur ex ijsque diéta fünt,
hec primüm dicenda. Eft autem ad redarguendum,unum
quidem prolixitas : nam difficile fimul multa confpiccre.
Hoc eft, regu Ad prolixitatem uerò que adducuntur elementis, utena
lis, fiue præ dum. Vnum quidem fiítinatio, nam tardiores minus prea
ceptis. uident: amplius autem ira & contentio: nam conturbati
munuspoffùnt obféruare omnes.Elementa autem ire.Ma
nijè$um quoque eumficere qui uult iu$è agere,& circa
omnia impudentem effe. Amplius,permutatim interrogas
tiones poperes fiue adidem plures habeat aliquk oratioa
nor, fie & quòdfic, & quòd non fic:finul enim accidit
aut ad plura, aut ad contraria ficere obferuationem. Oa
nmnino autem omnia,que ad occultandum diâa fùntprius,
utilia etiam ad contentiofà, orationes: nam occultatio laa
tendigratia eft,latere autem deceptionis. Ad eos autem
quirenuunt quecunque opinantur effe ad orationem, ex
negatione interrogandum, ceu contrarium uelit, aut etiam
ex equo interrogationem ficere: nam cùm dubium eft,
quòd uult fümere, minus infolefcunt. Et quando in partia
bus dederit quifpiam fingula inducenti, uniuerfàle fepe
, uon interrogandum eft, fed ut dato utendum: nam quan
doque putant & ipfi dediffe , & audientibus quoqüe ap
paretpropter indu£iionk memoriam, ueluti perinde atq;
uon interrogauerit uanę, Et in quibu, non nomine figni
ficatur uniuerfale, fimilitudine tamen utendum eft ad id
quodexpedit;nam latetfimilitudo plerunq;. Et adfùmen
dum propofitionem, contrarium: oportet comparando
interrogare: utfi debeatfùnere quoniam oportet per oa
tamia patri obedirc, utrum per omnia oporteat obedire
parentibu,an per omnia non obedire?& fepeid: utrum
multa concedcndum, 4mpauca? magk enimffneccffe, uia
* .., ., *{. - dcbum
 E L E N C H. S o p H. 515
debuntur effe '*'** app9fitis enim iuxta fé contrarij,
*'°'*%%aiora apparét, & peiora cymelior, ££
nibus. V4de autem & fepejici,ii,i redargui, maxi
méfophi$ica calumnia interrogantium, cùm nihil colli
£%**%3ationem ficiùnt id quodjîî,
fedconcludenter dicunt uelúi $olligentes, non igitur hoc
&hoc. Sophi$icum autem.fi & cùm ponitur inopina
mabile, quodapparet po$tulare , $bondere, propofito eo
quod uidetur exprincipio,& interjJï, taliwm fe
4 fácere uirum tibi uidetur? nam neceffè eji;£t interroga
. tio ex quibus/yllogifinus,autredargutionê,aüiíT.inubia
); lefieri: cùm dat quidem,redrgutiónem : cùm auëî.
% dit,neque dire uidetur,fitetur inopinabile:cüm üerô non
dat, uideri autemfiietur: redarguiionk fimile. Amplius,
quemadmoduminrbetgrick, & in redirgutionibuìfimi.
iiter cótrarietates confiderandü, aut ad eã que ab eâdem
funt dicte,aut ad eos quos confitetur bene dicere,aut age
re. Amplius,ad eos qui uidentur tales, aut ad fimiles, aut
adplurimos, aut ad omnes. Quemadmodum autem re
fpondentes fepe cum redarguunturficiunt duplex,fi de
beat accidere redargutio, & interrogantibüs utendum
quandoq; illo.contra injlantes:fific quidem accidat,fic au
temnon quoniam fifùmpferit,utficit Cleophonii Man- Mandrobu
drobulo:oportet etiam abfiíícntes ab oratione reliquaar- Jgdrama eft
gumentorum diuidere, & refpondenti (fi praefënferit) ££
prius injhre, & predicere. Aygumcntandum aüá quan- Cleophö tra
49que & ad aliud ab eo quoddiótum eft,illudfumentibus: gç ÀÉ
fi iion ad id quod propofitum eft hábeat aliquis argu- jienfis:fimi
|
'mentari:quod Lycophronfecit
-arte lyram commendare.: dumautem
Ad eos propofitur ad £££*-
effet,ex
qui exigunt P.

,| aliquidargumentari, poêquám uidetur *gt; aßign4a

M. *• • • . $. $ rc
316 l I B E R I I.
| reaufam, diák autë quibuflm obfer*abilius guod** '
uerfaiiter accidit in redargutionibus • ut dicat contradi
diónem, ut quodaffirmauit negare · 4 quodnegauita£
firmare:fednon quòdcontrariorum eft eadem difciplina,
ËÎÂÀìm: iion oportet autem conclufionem ut pro
pofitioneminterrogare, quedar£!£*#*##**#3*
dum eft,fedut confeßis uieram. Exquibus igitur intera
.

rogationes, & quor? interrogandum in concertatos

rijs exercitationi** £tum eft.
F I N I S.

ELENCH ORvM
soPHI S T IC O RvM
A R I S T O T E L I S

L I B E R I I.

De utilitate cognofcendifophifticas
9ratiQnes, & apparatu ad eas dia
luendas. C A P. I•

§@jE refponfione autem, & quomodo oportet

Wjfoluere,& quid, & adquam utilitatem orae
jætiones huiufmodi profùnt, poft hec dicendit.
í-*$jVtiles ergo funt ad philofophiam propter
duo. Primùm quidem quia eeque ut plurimum propter
dileâionem fiunt,meliusfehabere ficiunt ad id,quotuplia
citer quodq; dicitur,& ea quefimiliter, & que aliter in
rebus accidunt, & in nominibus. Secundùm autem ad eae
que perfeipfùm inquifitionesfiunt:nam qui ab alio ficile
captioséfìllitur,& id nonfentit,& ipfè quoq; àfe id pa
titür perfepe. Tertium ucrò,& reliquumadhuc, ad glo
, " ri4m:
 E l E N c H. s o P H. {17

*iam: eo quöd circa omnia exercitatus effe uidebitur, &

in nullo fè inexpertè habere: namfik qui in orationibus
eft confocius, orationes uituperat, cùm nihil habeat quod
determunet de uitiofitate earum, datfùfpicionem quöd ui
deriuelitinfolefcere:non quia uerum fit,fed propterim*
peritiam. Refpondentibus autem, quomodo obfiftendum
fit aduerfùmhuiufinodi orationes,manife$ii:fi quidem re
êiê dicimus prius ex quibusfùnt captiofe ratiocinationes,
cr fi(que inquirendefint)fuperabundantias fùfficiëter
diuifimüs. Nohefi autem idemfùmentem orationem uidea
re, & foluere uitiofitatem, & interrogantipoffe occura
rere celeriter.Nam quodfcimus, fepe tranfpofiiumigno
ramus. Amplius autem quemadmodum in alijs,id quodcia
tius & tardius, ex exercitatione fit magis, fic & in ora
tionibusfehabet:quarefimanifèftumquidemfit nobis,im
mediati autemfimus,priuamuropportunitatibus frequen=
ter. Accidit autem quandoqueficut in linearü defcriptioa
nibus:nam & illic foluentes quandoq; componere uerum
non poffumus, fic & in redargutionibus:namfciëtes pro=
pter quidorationé accidit conneâere.foluere tamen ora•
tionem impotes fùmus.
Dédéntis.
apparentifolutione refpon*
C A P. I I.

PĘ igitur quemadmodum ßlogizare dicimus,

opinabiliter quandoque magk quim uerè, eligere
oportere:fic & fòluendum quandoque magis opinabiliter
quàm ad ueritatem: nam omnino aduerfus contentiofos
eft reluétandum, non ut ad eos qui redarguunt,fed qui
redarguere apparent: non enim dicimus eos ßllogizare:
quare ut non uideantur, emendandi fùnt: nam fi rcdare
gutio cft contraditio,nonaequiuoca, ex quibufdam: nihil
K 3 opu$
 ς 18 . L 1 B E R I I.
opus eft diuidere ad amphibola, & æquiuocalionem:non
enim ficit ßllogifinum: fed nullius alteriu4 gratia di•
videndum eft, niji quia conclufio uidetur redargutioni
fimilk. Non ergo redargui, fed uideri redargui cauena
dum eft, eo quòd interrogat amphibola, & que pro•
pter æquiuocationem funt, & quæcunque aliae huiufino*
modi cauillitiones que & ueram redargationem adum
brant , & redargucntem atque non redarguentem in•
certum reddunt: nam (quia licet in fine cùm conclufùm
fùerit dicere fe, non id ip/ùm quod affirmauit negare,
jed equiuocè aut amphibolicè, quamuis quàm maximè
contingit, in idem ferat) incertum, fi rcdargutus eft:ine
certum enim, fiucranunc dicit :fi uerò diuidensinterroe
gaffet æquiuocum, aut amphibolum , non incerta effet
redargutio , quoniam requirunt ( nunc quidem minu,
prius autem magis) contentiofi, fic uel non refpondere
eum qui interrogatur, fieri potefl. Nunc autem quia
non bene interrogant inquircntes, neceffè eft ut reffone
deat aliquk is qui interrogatus eft, emendans uiiiumine
terrogationis: quia diuifo fufficienter, uel fic, uel non,mea
ceffe eft dicere refpondentem. Si autem áliquis putetfa
/ cundum equiuocationem redargutionë effè, quodammoa
. domon erit refpondcntciu «ffugere quin redarguatur:nam
3fji. in ijs que oculis fübiedia * fùnt, neceffàrium quod affir
libus, mauit negarenomen, & quodnegauitaffirmare. Enima
uero ut diluunt quidam, nihil pròdeft: nam non Cória
fcwm aiunt effe muficum, & non muficum, fèd hunc Coa
rifcum muficum, & hunc Corifcumnonmuficum, eadem
manque erit oratio Corifcum, ei que eft hunc Corifcum
mufficum effe, uel non muficum:quodfimul affirmant, &
negant. - Sed fórtaffe nomidgm fignificant: nam nec illi;
• ,, • •, -**. 11OYTICII,
 E l E N c H. s ο Ρ Η. 319
nomen,quare in aliquo différt. Si autem hoc quidemfna
pliciter dicendo Corifcum aßignet, illi autem addat alia
quem, aut huncabfùrdum eft, nihil enim magk quàm ala
terum:utrolibet enim nihil diffèrt.Non fic igitur,fedquia
incertus quidem eft qui non determinauit ambiguitaiem;
utrum redargutus eft uel non redargutus, datwm autem
eft in orationibus diuidcre:manife$tum quôd non determia
mando dare interrogationem,& quidem fimpliciter, pec
catum eft: quoniam & finon ipfè,tamen oratio redargua
j.
te fimilk Accidit autem fepe uidentes amphiboliam
torpefcere diuidere,eo quòd crebra talia proponantur:ne
ad omne uideantur mole$i effe:deinde nö putantibus pro
pter id fieri orationem, fepe proféêïò occurrit inopinaa
bile: quapropter quia datum eft, diuidere haud cunéiana
dum,quemadmodum diâumeftprius.Siautem duas intere
rogationes, non unam ficit quifquam interrogationem,
non propter aequiuocationem, uel amphiboliam fiet caa
iptiofà colleétio,n6nne redargutio annö? quidenim differt
interrogare, fi Calliase* Themi$tocles mufici fint, quàm
fi ambobus unum nomen effet exifientibus diuerfis ? nam
fi plurafignificat quàm unum, plura interrogauit:figia
-tur non reétum eft ad duas interrogationes unam refbona
fionem cenfere fùmere fimpliciter, manife$tu^ quoniam
inulli eorum queaequiuoca fùnt, conuenit refbondere fim
ipliciter,nec} de omnibus quidemueru/n fit,ueluti cenfent
quidam:nihil enim différt hoc,quámfiinterregaffet,Coria
jcus & Callias utrum domifint,am non fint domi?fiue ada
fint ambo,fiue non adfint:utrinq; enim plures propofitioa
nes. Non enim fi werum eft dicere, interrogatiopropter
id una: poßibile eft enim ad decies millenas interrogatas
quæ$iones, omnes fic uelnon, uerum eftdiceret attamen
- E· 4 . £3Qfí
5*o IL I- B E R I I.

non eft reffondendum una refponfione, interimitur enim

difputatio:idautem fimile ac fiidem nomen imponatur dia
ucrfis.Siigitur non oportet ad duas interrogationes unam
refponfíonem dare, manife$tum quoniam nec in equiuo*
cisfic uel non, dicendum:neque enim qui dixit refpondet,
tametfi dixit:fed id admittunt quodammodo in difputatioa
nibu;, eo quòd lateat quod accidit. Quemadmodum igi
tur diximü, quödrcdirgutiones quedum uidétur effe cüm
nonfunt,eodem quoq; modo etfolutiones quedam uidcma
tur effe, quæ non fùnt:quas dicimu$ quandoq; opere prca
tium magk afférre, qüám ueras in çontentiofis orationie
bus, & inea(que adduplex efi)occurfionc. Refpondete
dum auteminjs que uidentur, efto, dicendo: nam & fic
minimè fiet redargutio. Si uerò aliquidquodinopinabile
fit cogatur dicere:hic maxime addendum uideri:fic enim
neque redargutio, neque inopinabile uidebitur fieri.
Quia autem quo paéio petitur quod eft principio,m4a
mififium putant omnino (f fint propinque) interimena
dum, & non concedenda effe ulla, perinde ac fi quod
in principio eft petat. Et quando aliquid tale po$ua
lauerit quifpiam quod neceffàrium quidem eft accide•
re ex pofitione, fit autem filfùm uel inopibile, idem
dicendum : nam quæ ex neceßitate accidunt , eiufáem
uidentur effe pofitionk. Amplius, quando uniuerfale
non nomine fùmitur, fed fimiluudine: dicendum quòd
mon fic datum eft: neque ut propofùit , fùmit:nam proa
pter id fit fepe redargutio: cùm autem prohibetur hk,
ad id quod non bene oííenfùm eft redeundum, obffcma
dum autem fecundùm diétam determinationem. In ijs
• igitur quæ propriè dicuntur nominibus , ncceffe eft
refpondere, uel fimplicitcr, uel diuidendo. Que aua
tcm,
 E L E N C H. S O P H. 521

tem fubintelligentes proponimus, ut quæcunq; non plané,

fed truncatim interrogantur, propter id accidit redargu=
tio: ut puta'ne quicquideft Athenienfium, poffeßio eft
Athenienfium?fic fimiliter autem & in alijs ? atqui homo
eft animalium,fic. poffeßio igitur animalium,homo. Nam
hominem animalium effe dicimus,quia animal efi: & Lya
fandrum Lacedemoniorum, quia Lacedaemonius eft.
Manife$tum igitur quoniam in quibu, obfcurum eft
quodproponitur,non fimpliciter concedendum. Quando
uerò duobus exi$entibus cùm hoc quidem eft, ex neceßi*
tate alterum effe uidetur:cùm uerò alterum eft,hoc non ex
neceßitate: interrogato utroque, oportet quod munus eft
dare. Nam difficilius eft colligere de pluribus. Si autem
argumentetur quodhuic quidem eft contrarium,illiautem
non eft: fi oratio uera fit,contrarium effè eft dicendum, at
nomen alterius pofitum non effe. Quoniã autem quaedam
quidem eorum quæ dicuntur plures eum, qui non concea
dit,filfùm dicere aiunt,quaedam autem non: ut quæcunque
ambigunt(utrumenim çorruptibilis uelimmortalkfit áni
ma animalium, non exploratum eft multk)in quibus igia
tur incertum eft utro modo foleat dici quod proponitur? -
utrum in ijs quefùnt ut fententiae? uocant enimfententia*;
& ueras opiniones, & totas negationes: ut diameter ima
commenfùrabilk eft. Amplius de quo uerum dubitatur, Sententiam;
transférens quifpiam nomina maximè latebit in illis: nam $it?
quia incertum eft utro modo fe habet uerum,non uidcbie £ uocauc
iur fophi$icè agere:propter id autem quoddubium, non runt.
uidebitur filfimdicere: nam metaphoraficiet orationem . -

fine redargutione uideri. Amplius, quafcunque intere ;iííÊ

rogationumperfgferit aliquk,preinftandum fi,&pre-;Š
dicendum: namfic maximè interogantem prohibcbit. piora.
Κ 5 De re
 4** L. I . B E. R. * I I.
De Re&a folutione loci. c A p. 1 rr.
voniam autem reéta folutio eft manifèflatio filfi
ßllogifini, ob quamcunque interrogationem accia
dat filfum(fi]fùsautem ßllogifmus dicitur dupliciter:nam
autfi colleélum eft filfùm : autficüm non eft ßllogifmus,
uidetur effe ßllogifinus) erit & quæ nuncdiéta eft fòlu
tio: & apparentkßllogifini,ob quam uidetur effe,intera
rogationem correótio: quare contingit orationes ßllogia
zantes quidem interimere: apparentes autem diuidentem
fòluere. Rurfùm autem quoniam ßllogizantium oratio
num, he quidcm ueram, ille autem fiifàm habent conclue
fionem,eâ, quidem quæ fécundum conclufionem funt fila
fe,duobus modis contingitfoluere:nam & eò quòdinterie
mitur aliquid eorum que interrogata fùnt, & eò quòd
o$tenditufconclufio, non fic fè habere. Ea, uerò quefe*
cundum propofitiones, eò quòd interimitur quiddam fò
lum: nam conclufio uera eft. Quare uolentibus foluere
orationem, primùm quidem infpiciendum fißllogizat,an
non ßllogizat: deinde utrumuera fit conclufio, an non
uera: quatenus uel diuidentes, uelinterimentesfoluamus:
& itcrum interimentes hoc modo,uel illo,quemadmodum
diéium cft prius. Diffèrt autem plurimum & interroe
gantem, & non,fòluere orationem? nam preuidere quia
dcm difficile eft: per otiumautem temporis, uidereficile:
I.
£? earum igitur quæ propter equiuocationem, & ampbi•
boliam redargutionem, aliæ quidem habent aliquam im*
. terrogationem plurafignificaiitcm:alie autem cónclufe*
nem multipliciter diéiam: ut in ea quidem que effilentia
dicere, conclufio eft duplex: in ea uerò que eft non cot*
' fcire fcientem : una interrogationum aniphibola eft. Et
duplex quidem quandoque eft ens,quandoque non eft cns,
& qu4m
 E L E N C H. S O pº H. 413
-

. -

& quandoq;fignificat duplex hoc quidem ens,illud uerô

nó eni.Quibufcunq; igitur infine eft multiplex,nifi prius
fùmpferit conlradiéiionë,nonfit redargutio,ut in eo quod
ejt cecwm uidere:nam fine contradiéiione non fit redara
gutio.Quibufcunq; uerò in interrogationibus,non neceffe
effprenegare quòd duplex eft: nam non adhoc,fedpro
pter hoc fit oratio. In principio igitur ad duplex & noa
men & orationemfic refpondendum, quod eft ut fic, eft
autem ut non:ut de eo quod eft filcntiadicere, quodeft ut
fic,eft autem ut non,& que expediunt,agcndijjùnt autem
queficJunt auté quæ non:nam expedientia dicuntur mula
tipliciter. Si autem lateat , infine addendo interrogatioa
ni corrigendum:eft ne filentia diccre?non tamë eos quifi.
lent.Et in ijs autem que fe habent quidem multipliciter in
propofitionibu$,fimiliternö putas confciunt, quodfciunt?
fic,fednonficfcientes,nó enim eft idcm,quod non eft coma
fcire, atque fic quidem non effefcientes. Et omnino oblu
<iandum eft, tametfi fimpliciter colligatur, quodnon rem
quam dixit negauit/ednomé:quare id non eji redargutio.
Manifefium autem & eas quæfunt propter cöpofitioa
mem, & diuifionem,quomodo fòluendum:namfi diuifà «*
compofita oratioaliud/ignificat cum concluditur:coniraa
rium dicendum. Sunt autem huiufmodi omnes orationes
fecundum compofitionem,& diuifionem.Putas'ne quo uia
di$ituhiic pcrcuffum,illo percuffùs eft hic?& quo pera
cuffùs eft,illo tu uidifii? Habet quidem aliquidetiâ dubiaa
rüm quæ$tionum,quamuisfit propter cöpofitionem: nam
non eft duplex,ob id quod eftfècundú diuifionem,nó enim
eadem oratio fit diuifà,& cópofita:fiquidem ora,& hoa
ra fècundum accentum prolata fignificant aliud, fed in
fcriptis quidem idem nomen, cùm ex eijdem sigmátk fcria
- - p. u/r?t
 324. IL I B E R I I.

£Namhoof, ptumfit, & fímiliter: * & illic autem iamfigna ficiunt

ĘŠ prolata non eadem,quare non duplex quodproptcr diuia
„MOta, fionem eft: manififium autem quoniam non omnes redar
gutiones propter duplex,ficufquidam dicunt. Diuidendi;
igitur & qui refpondet: non idem eft enim dicere uidere
oculis,percuffùm: & dicere oculis percuffum,uidere. Et
Euthydemi oratio. Putas'ne uidi$ti tu nunc exi$tentesin
Pyraeonaues,cùm in Siciliafis?Et rurfùm,puta,'ne malum
fütoré bonum effeffit auté quk bonu$ futor,malus : quare
fùtormalum.Puta'ne quorifciétie bone,bona* effè difcia
plinas,mali autem bona difciplina, igitur bona difciplina
malum:attamen & malum, & difciplina malum: quare
mala difciplina,malum. Putas'ne uerum dicere nunc quo=
miam tu fiâtus es?fiäus es ergo nunc. Analiud fignificat
diuifùmfuerum enim dicerenunc,quòdtufiátus es,/ednö,
nunc tufiäus es. Putas'ne utpotes,& que potes,fic &r
ipfa ficies?non citharizans auté habes pote$atem citbaa
rizamdi.citharizabis igitur non citharizans. An mombu
ius habet pote$tatë,ut non citharizans cibarizet:fcd cum
nonficit hoc, ut ficiat. Soluunt auté quidamid& aliter:
, namfidedit ut potefficere, non dicunt accidere non cia
tharizantem citharizare: non enim omnino ut poteftfia
-cere datum efficere: non idem autem effe ut poteft, &r
omnino ut poteftficere.Sed manifefiumquoniam non bea
nefoluunt: nam orationum omnium que propter idem,
eademfolutio: eadem autem non accommodabitur adoa
mnes, nec omnino adinterrogatas,fedeft ad interrogan
tem,&r non ad orationem. Propter accentum autcm or4a
tionesnonfùnt,neque in ijs quefcribuntur, neque in ijs
que dicuntur,præterquàm fi que paucæ fiunt.ut bi<: pu !
ta'ne eft quodhabitâ, domùs? fic.numquid, ne eft “i
40ú
 E L E N C H. S O P H. 3*;
.
habitas,negatio eius eft quod habita,*fic.dicebat autem,ne
effe quodhabitas domum,negasigiturte habitare domum. _ .
Quomodo autem foluendum eft, palàm:non enim idem £gura di
fignificat grauiter,& acute próiium. Manifefium au-*
tem & in ijs quæ fiunt propter id quod ut eadem dicun
tur ea que non fùnt eadem, quo paâo obfiftendii,eò quòd
habemus genera praedicamentorum: nam hicquidem dea
dit interrogatus nö effe aliquid eorum que quid effigni
ficant: ille uerò o$endit quidem effe aliquid eorum que
fùnt ad aliquid uel quantiatk. uidéntur áutem quideftfi- _ .
gnificare propter diâionem,ut in hac oratione. Putas'ne Caftio*
contingit idem fimulficere, & fieri? non. at uerò uidere,
I%
fimul & uideriidem & fècundum idem cótingit.Puta'ne
eft aliquid eorum que fùnt patificere?non. non'ne igitur ,
fecatur,uritur,operaturfimiliter dicuntur,& omnia quia
dem patifignificant? rurfùm autem currere, uidere fimia
literfibi inuiccm dicuntur:ueruntamë uidere, operari alia
quideft: quare & pati aliquid, fimul etiam & ficere. Si
autem aliquk illic dans contingere fimul idem ficere, &*
P4fi.uidcre, & uideri dicat poßibile, nondumredargutus
ejt£non dicat uidereficere aliquid, & uideripati: indie
get ciim hac intcrrogatione,fèd ab audiente opinatur d4•
tum efferüm & fecêreficere aliquid, & fècàrifieri ali
quid dedit,&- quecunque aliafiiiüliter dicuntur:nam ree
liquum ipfe aliit quiaiidit, ueluti fimiliter diâum : illud
autem dicitur quìem non fmliter : uidetur autem pro•
pter diífionem. Idem autem accidit hic quod in eqüiuoa
cationibus:putat enim in equiuock iafciu, orationü,quam
dixit negare rem,non nomen: ideoq;adhuc indiget intere
rogatione,fi ad unum afficiens dicat æquiuocum:fic enim
dante, crit rcdargutio. Similes auiem & hæ orationes .
illk:
 326 • *L3 I B E R. 1 1, *

illk: fi quod quk habens, poßeä non habct, amifit: nani

unumfolum amittens calculum, non habebit decem cala
- - - culos. An quod non habet quidem, prius habens, amifii?
* quantum auté habet uel quot;non neceffe eft tot amittere.
Interrogans igitur quod habet,colligit in eo quot;nam dea
tem,aliquot;fiigitur dixiffet,à principio, fi quot quis non
habet prius habens,puta'ne amifit tot ? nullus utiq; dedj.
fet,fedauttot, aut horum aliquid. Et quoniam dabit alia
quk quod non habet: non enim habet unumfolum calcu*
lum.Annon dedit quod non habuit,fed ut nö habuit? nam
- * folum, non quod Ä , neque quale,neque quantum,
fed utfe habet ad aliquid, ut quodnon cum alio. Quema
admodum fi dicat, putas'ne qüod non aliquishabet dabii?
mon annuente autem, interroget fi dabit quis aliquid die
tò, qui non habet citò? a£ruentem autem colligat quöd
dabit quk quod non habet, & manife$tum quoniam non
ßllogizauit: nam citò non eft quod dare,fèd hoc modo
dare: quo autem modo non habet, dabit aliquis, ut quod
deleótabiliter habet,mæ$é dabit,Similes autem & hüiuß
tnodi orationes, Puta*'ne quam non habet, manu pcrcu
tiet quis?aut quem non habet,oculo uidebit?non enim 14*
Dilutio anti- bet unum folum oculum. Soluunt autem quidam lc£t*
É." £t, & quodhabet unumfolum oculum, &aligguilli
“*** bei qui5lurahabet: quidàmautem &ut quo habet ac
' cepit,dedit enim unum folum hic calculuni, & hic habet
(dicunt) unum folum ab hoc calculum. accepit enim ab
hoc,ergo unumfòlum habet hic calmlum: alijautcm /άe
tim interrogationem interimentes , quia contingit quòd
non accipithabere: ut uinum accipientem fùaue,fcor*
rumpatur in acceptione, habere acre. Sed quod diétum
efpriu£,hi omnesnam adorationcm,(èd ad hominem fol
- #Wnt:
 E L E N C H. S O P H. #27
wunt:namf effet haecfolutio, dantem oppofiium non pof
fibile effet fòluere, quemadmodum & in alijs:utfi eft quia
dem quod eft,eft etiam quodnon eftfolutio, fi fimpliciter
det dici,concludit:fi autem non concludit , non erit folue
tio: in prediétis autem (omnibus datis) non dicimus fieri
fyllogifinum. Amplius autem & hæ funt ex huiufinodi Aliae captio
oratiónibus.Puta,'iie
ptum eft autem nunc quodfcriptum
quöd tu fedes,efféripfit quièfcri-
filfà oratio:erit au- 553** di
•

tem uera cumfcribebatur:igitur fimul fcribebatur fiffè,

€r uera. Nam fälfam,uel ueram orationem, uel opinioa
nem effe, non quod, fed tale fignificat:nam eadem ratio,
«r in opinione. Et putas quod difcit difèens, hoc eft quod
difcit ? difcit autem aliquk quod eft tardè, celeriter.Non
2
igitur quod difcit, fed ut difcit dixit.Et putas quod ambua
lat aliquis, peffùndat?ambulat autem totam diem. An non
quodambulat,fèd quando ambulat dixit.nec cùm fcyphum
quis bibat, quod bibit, fed ex quo ? Et puta, quod quk
fciuitinueniens,uel difcensfciuit?quorum autem hoc quia
dem inuenit, illud autem didicit, ambo haec neutrum. An
haec quidem omne, quod autem non omne? Et quoniam
eft qüis tertius homo àfe, & ab unoquoque. . Nam hoa
mo & omne commune, non hoc aliquid, fed quale quid,
uel ad aliquid, uel aliquo modo,uel huiufinodi aliquid fía
gnificat. Tsimiliter autem & un hoc, Corifcus & Coria
fcus mufcus, utrum idem an alterum? Nam hoc quidem
Hoc aliquid: illud autem quale quid fignificat: quare non
eft idem exponere. Exponere autem non ficit tertium
homunem,fed idipfùm quid eß concedere: non enim erit
hoc aliquid effe id quod Callias,& id quodhomo eft: nea
que fi quk £É non id quidem quod hoc aliquid *. »
effe dicat,/èdidem quod quale,nihilrefirinam critámule . . .
*. ' tk
 528 L I B E R. I. I.

tk unum quiddam, ut homo: manife$tum ergo quoniam

non dandum hoc aliquid effe quidquod communiterprea
dicatur de omnibus, fed aut quantum, aut quale, aut ad
M9$u$fj aliquid, aut aliquid talium fignificare. omnino autem
iî in que propter diâionem fùnt orationibus, femper per
Qppofitum erit folutto quàm propter quod eft oratio: ut
fípropter compofitionem oratio,folutio diuidendofaua
tempropter diuifionem, componendo. Rurfùm fî proa
pter accentumacutum,grauis,erit folutio:fiuerò propter
grauem, acutu4. Si autem propter æquiuocationem eft,
oportet oppofitum nomen dicendo, foluere : ut fianimae
tumaccidit dicere, negando non effe, manife$tum quod eft
inanimatum:fiuerò animatum dixit, hic autem animatum
colligat, dicendum quod eft inanimatum. Similiter autem
& in amphibolia.Si autem fecüdüm fimilitudinem diäioa
nk,oppofitum erit fòlutio:putas'ne quodnonhabet, dabit
aliquis? An non quod nonhabet,fed ut non habet?ut unum
folum calculum, putas'ne quod fcit difcens,uelinueniens
fcit? attamen non que fcit:& fi quodambulat peffùndat,
non tamcn quando. Similiter autem & in alijs.
De Diluendis argutijs accie .
dentis. . C A P. _ I I I I.

, A D illas uerò, que propter accidens, una quidem foa

lutio eft ad omnes:nam quiaindeterminatúm eft quã
do dicendum de re, cùm quippiam accidentiincft: & in
quibufdam quidem uidetur, & dicunt, in aliquibus autem
non dicuntneceffàrium effe: dicendum igitur confórman
tes fimiliter ad omnes quod non eft neceffàrium:habere
autem oportet quo refellat dicendo id perinde eft ut.
c„isae,ac- , Sunt autgmgijs; huiußnodi orationes propter accia
çïîmis. ' -dens: puta*neidfck,quoddebeo te interrogare? Age co^
*.* gnofck
 E L E N C H. S O p H. 329

| gnofck'neucnientem,autcooperium?Statua'ne tuuhopus
| eft ? Antuus canis pater ? sunt'ne paucies pauca, pauca?
| manife$tum enim eft in omnibus his quoniam non neceffe
| eft quod de accidente dicitur,& de ré uerü effefolis enim
| ijs quæ fecundùm fùbftantiamfùnt indiffèrentia, & que
| unumfunt,omnia uidentur eadem ineffè: bono autem non
idem eft bonum effe, & uenturum effe interrogare:neque
venienti , aut cooperto, & uenientem effe & Corifcum:
quare non fi cognofco Corijéum, ignorô auté uenientem,
eundem cognofco & ignoro: neq; fi hoc eft meum,eftaue
tem opus, meum eft opus,fedpoffeßio, uel res, uel aliud
: quippiam:eodemautem modo & in alijs. soluunt autem É Dilutio anti:
quidam interimentes interrogationem:dicunt enim contin ruminfuf

gere eandem rem cognofçere,& ignorare,fednonfecun- "°*

dùm idem: uenientem igitur non nofcentes, Corifcum au•
tem nofcentes, eumdemquidemcognofcere, & ignorare
dicunt, fednon fecundùm idem. Attamen primum quidem
* [ (quemadmodum iam diximus) oportet earum que pro=
, | pter idemjunt orationum eandem effefolutionem : id aue
tem non erit fiquis non in cognofcere:fèdin quod eft effe,
aut aliquo modo fe habere ipfùm quod approbant, fùmat
(ut fihic eft pater,eft autem tuujnamtametfi in quibuß
dam id uerum eft, & contingit idem cognofcere & igno*
rare,tamenhic nihil commune habet quoddiétum eft. Nia Iam R.;.„
1] hil autem prohibet eandem orationem plures uitiofitates folutio.
f| habere,fed nö omnk peccati manifèflatio,folutio eft. Nam
,| poßibile efi o$tendere quempiam,quódfilfim quidemfyl
logizauit:propter quod autemnon o$tendere(ut Zenonk
orationem quodnoneft moueri) quare & fi quis conetur
| colligere ut adimpoßibile,peccat,& fi millies ßllogizet:
,| mon cnim efthaec fòlutio. na* crat folutio, manifèftatio
| | .' L ßlio
33o IL • I B E R I I.

fyllogifini fälfi propter quodfilfus:fiigitur nonßlogia

zauit,quamuis aut uerum,aut filfum conetur colligere,ila
lius manifèftatio, folutio eft.fòrtaffè autem & id in qui•
bufdamnihilprohibet accidere,uerùm in his nechoc uidea
bitur:nam & Corifcum quòd Corifcus,cognofcit, & ue*
nientem,quòd ueniens. contingere autem idem cognofc*
re & ngii: ut quod album quidem cognofcere, quod 4*
tem muficum,non cognofcere:fic enim idem cognofit&
non cognofcit.fednonfècundùmidem:uenientem autem et
Corifcum,& quod ueniens, & quod Corij&us,cognofeit.
Similitcr autem peccant & qui fòluunt quoniam omnk
numerus paucus, ut ij quos diximus: utpote qui curand!
conclufùm eft, id oniiiientes, uerum cònclufùm effe di*
cunt: omnia enim effé & multum & paucum dicentes ,
peccant.Quidam aütem & duplicifoluunt ßllogifmos:ut
quoniam tuus eft pater,aut filius,aut feruus. Attamenm*
mifitum quoniam fieo quod multipliciter dicitur, app4*
ret redargutio, oportét nomen uel orationem proprié
effe plurium: huic autem effe huius filium, ncmo dicit
propriè, fi dominus eft filij, fed propter accidens co?
fofitio eji (puta'ne j hóc fuuni? fi. eft autem hoc fé
fius • tuu$ igitur filius) quia accidit effe & tuum, & fia
lium, fed nontuumfiliurn. Et effe aliquid malorumho*
, num. nam prudentia efí difciplina malorum. Hoc 4*
temhorum èffe non diciturfiuiiipliciter,fedpoffefiio;%
quidem fòrtaffè multipliciter: nam & hominem anim£
iium dicimus?jjè, fèd hon poffeßionem:&fi quid admil*
dicitur,ut aliqüorum proptér id malorum effednonfo^
malorum propter idigitur quod aliquo modo,etiamj*
pliciter apparet, quanquam contingit fórtaffe bonum *]*
aliquid malorum dupliciter, non tamen in oratione *j
 E L E N C H. S O p H. {31

fedmagk,fi quodmancipium,fit bonummali:fórtaffeauté

meque fic,non enimfi bonumeft & huius,bonùm hùius fi
mul: uerum, neq; hominem dicere animalium effe,dicitur
multipliciter:non enim fi aliquid fignificamus áuferentes,
iddicitur multipliciter: nam & dimidium dicentes uerfùs
da mihi,Iliadafignificamus:*ut, Iram pande dea. *Hoceß, ß
De folutione fex ultimorum locoa gnificamus di
rum extradidtionem. C A P. V.
midiú uerfus
Iliados.
As uerò quefùnt propter id quod precipuè,illudaua
tem, uel qua,uel ubi, uelaliquo modo, uel ad aliquid
dicitur, & non fimpliciter fòluendum eft confiderindo
conclufionem adcontradiäionem, fi contingit horum ali
quidpaffàs effe. Nam contraria,& oppofita, & affirma
iionem,& negationem:fimpliciter quidem impoßibile in
effe eidem:quá autemuirunq;,uel '1aliquid,uel aliquo mo
do, uel hoc quidem quá,illud autem fimpliciter nihil proa
hibet: quare f hoc quidem fimpliciter, illud autem quâ,
mondum eft redarguiio. Hoc autem in conclufione confia
derandum, ad contradiétionem. Sunt autem huiufinodi
orationes omnesidhabentes:putas'ne contingit quod non
eft effe ? attamen non eft aliquid id quod moneft. Similiter
autem & quod eft non erit: nam non erit aliquid cüm
funt.Nunqüid contingit eundem fimul bene iurare,& pea
ierare? Nunquid poßibile eftfimul eidem,fùadere & diffè
fùadere? An neque effe quid, & effe,idem ? quod autem Captiones in
non eft,nonfieft quid,etiam eft fimpliciter. Neq; fi bene explicabiliü,
iurat id quidem, & quâ, neceffe eft & bene iurare: nam quae & uanè
quiiurat fe peieraturum, bene iurat peierans hocfolum: pronuntiata.
at non bene iurat.Neq; qui diffùadet,fùadet, fedfecundùm
quidfùadet.Similis autem ratio eft & de eo quodeftmen
firi eundem fimul & ucrum dicere, fed própter id quod
' L 2 n0n;
£3* IL I B E R I I. *.

non efficile infpicere utrum quisaßignetfimpliciteruea

racem effe,uelmendacem: difficile apparet. Prohibetate
tem euidem nihilfimpliciter quidem effe mendacem, quâ
autemueracem:uel alicuiu$ effè ueracem aliqué, ueracem
autem non:fimiliter autem & in ad aliquid, & ubi, &
quando:omnes enim huiufmodi orationes propter id accia
dunt.Puta,'nefanitas,uel diuitie bonumfattamen infipien
ti, & non reâè utentinonbonum:ergo bonü,& non boa
mum. Eft'ne fanu* effe, uel poteflatem habere in ciuitate
bonumfueruntamen efi quandoq; non bonum: idem igitur
eidem bonum,& nó bonum. Annihilprohibet quodfim
pliciter eft bonum:huic non effe bonum? aut huic quidem
bonum,at nonnunc.uel non hoc in loco bonum. Putafne
quodnon uult fapiens, malum? amittere autem non uult
bonum, malum igitur bonwm. Non enim idem eft dicere
malum eftbonum.& amittere bonum.Similiter autem &
quae de füre eft oratio:non enim fi malum eft für, etiäcaa
pere eft malum,ergo uult malum,fed potius bonum: nam
capere bonum eft.Et aegritudo malum eft,fed non amittca
re ægritudinem malum. Puta*'ne iufiuminiu$o, & quod
iuáe eo quodiniu$&magk eligendum efi:fed moriiniuá:
magk eft eligendi.Putasne iuâum eftfüähabere quenq;?
quæ autem aliquis adiudicabutfecundùm opinionem fùam
&fifit fälfa,fuafùnt ex lege:idem igitur iuíum & iniu
jium. Et utrum oportet iudicare cum quiiufta dicit, an
qui iniufta?at uerò eum qui iniuriam paffùs eft,iußum eft
abunde dicere quepaffiû eft: ea autem erantiniufta. Non
enim etfipati aliquidiniuíté eligendum, id quodeftiniue
ftè eligibilius quàm quodiu$,jedfimplicitér quidë quod
iuíìè: hoc autem nihil prohibet fiiniuê,aniuíté? & baa
bere/ia quemque iuííum, aliena autemnon iu$um. ludia
cium;
 E L E N c H. $ O P H. 333
cium uerò hoc iu$tum effe nihilprohibet, ut quodfit fea
cundùm opinionem iudicantis: non enimfiiu$um efi hoc
modo uel huic, & fimpliciter iußum eft. Similiter au
tem &r que iniufta fùnt, nihil prohibet dicere ea , iua
ftum effe:non enim fidicere iußum eft,neceffe efi iußaef.
fe:ficut nec fi eft utile dicere, utilia:fimiliter autem &r
in iniufiis: quare non fi que dicuntur iniufla, qui dicit
iniufla conuincitur:dicit enim que dicere eft iufla,fimplia
citer autem & quæ pati #. Iis autem que propter infcitia re
definitionem fiunt redargutiones, quemadmodum diétum dargutionis.
eft prius, obfi{?endum confiderantibus conclufionem ad
contradiétionem: utfit idem, & fecundùm idem, & ad
idem,&fimiliter, & in eodem tempore. Siuerö in prina
cipio interroget, non confitendum (quoniam impoßibile
eft idem effe & duplum & non duplum)fed dicendum:
non ficut förté fit redarguere confitentem. Sunt autem
omnes he orationes propter hoc. Putas quinouit,quodq;
quod quamq; cognouit rem:&r qui ignoratfimuliter?có
gnofcens autem quk Corifcum quod Corifcus, ignorabit
quodmuficus.quare idem cognofcit & ignorat. Puta*'ne
quadricubitum tricubito maius ? fierienim poteft extria
cubito quadricubitum fecundùm longitudinem:maius aua
tem minore maius:idemigitur eodem fecundùm idem maa
ius, & minus. llla uerò quæ fiunt propter id quod pce
tunt, atque fùmunt quod in principio, fi interroganti
quidem manife$tum fit, non dandum, neque fi probabile
fit dicentem effè ueracem :fi autem lateant , ignorana
tiam ob uitiofitatem talium orationum ad interrogantem
retorquendum, tanquam non redarguentem: nam redire
gutiojine eo eft, quod eft in principio: deinde datum eft,
non ut eo utcretur, fed ut adillud colligeret contrarium.
1. 3 14# if}
334 * IL I B E R . I I.

ut in non femotis redargutiónibus. Et eas que propter

confequensfünt conieéiantes, in ipfà oratione monfiran
dum:eft autem duplexfèquentium conféquentia, aut enim
ut particulare fequitur uniuerfale, ut hominem animal
(poßulant enim fi hoc cum illo, & illud effe cum hoc)
aut fècundùm oppofitiones: nam fi huic eft illud confe•
quens, & oppofito oppofitum: propter quod &' Mea
jßioratio. mam figenitum eft, habet principium: ingea
nitum po$tulat non habere principium: quare fiingenia
tum eft cælum,& infinitum: id autem non eft. econuerfò
enim confequentia. Quæcunq; autem propter id quodada
ditur aliquid colligunt,confiderandumf (eofublato) acae
cidit nihil munus impoßibile:deinde id manife$tandum, &r
dicendum quòd dedit non tanquam uideretur, fed ut ad
orationem : quo uerò ufw eft, nihil ad orationcm.Ad eas
autem quæ plures interrogationes unam ficiunt, ftatim in
principio determinandum eft. Nam interrogatio una eft,
ad quam una refponfio eft:quare neque plura de uno,neq;
unum de pluribus:fed unum de uno affirmandum uel ne
gandum.Sicut autem in equiuoci, quandoque quidem ama
bobus,quandoq; neutriineft:quarè cùm nö fimplex eft in
terrogatio, fimpliciter refpondentibus nihil accidit pati:
fimiliter & in hi3:quando igitur plura uni,uel unum plu
ribus ineft, uel non ineft:fimpliciter danti, & hoc pecca
topeccanti, nihil contrariumaccidit. Quandoque autem
huic quidemineft,illi autemnon,aut plura depluribus:&
eft ut infint ambobus,eft autem ut non infint rurfùm qua
re id cauendum, vt in his orationibus, fi hoc quidem eft
bonum, illud autem malum: quod uerum eft dicere quo
niam hec bonum,& malum:& rurfùm, neq; bonum neq;
malum,non enim ineftulrumque ulrique : qùare idem bó
- - - f|Mm]
\
 E L E N C H. S O P H. 335
mum,& malum,&r neque bonum neq; malum. Etfunum
quodque ipfùm fibi idem eft & alijdiuerfùm, quoniam
non alijs eadem fed fibi, & diuerfàeiflem : ipfâ fibimet
diuerfà & eadem. Amplius, fi bonum quidem malumfit, *** .:
malum autem bonum,duo utiquefient.Et duorum & inæa - - -

qualium utrumqueipfùmfibi effe æquale:quare æqualiu&^

inæqualia ipfa fibi. Incidunt autem hæ orationes & in
alias folutiones: nam ambo & omnia, plurafignificant:
non igitur idem praeter nomen accidit affirmare & negaa
re:idautem non erat redargutio. fedmanifé$um quoniam
fi nonumainterrogatio plures fiant,fedunum de uno affira
met aut neget, id non erit impoßibile.
Dilutionesnugationis,& folozcifmi.
C A P. V I. -

]` illk autem que deducunt ad idem frequenter dicee Locus pre

Jlre, manifèfiunì quòd non dandum eorum que ad ali- "8*°°°
quiddicuntur fignificare aliquid feparata, perfè prædi
cationes: ut duplum: fine eo quod eft dimidij quid ineffé
apparet: nam & decem in deficientibu% uno addecem,
& ficere in non ficere,& omnino in negatione affirma
tio:non tamen fi quis dicat hoc non effe album, dicit idem
albumeffe: duplùm autem neque fignificat aliqutdfórtaß
fe,quemádmodum neque quod in dimidio:quod fiförté fa
gnificat, attamemnonidem & coniunéium:neq;fcientiain
fpecie,utfi eft medicinafcientia,ipfùm quod commune:ila
' ludautem eratfcientia fcibilis. In ijs autem que per fè
oßenduntur prædicatis, id dicendum, quòd non idem eß
fèorfùm &r in oratione quod o£enditur:nam cauumcoma
muniter quidem idcm fignificat in fimo & curuo, addia
tum autem,nihilprohibet hoc quidemnafo,illudauté crua
rifignificare,& nihil différt dicere, nafisfimus, & nafùs
IL 4. C4!{%$
 436 L, I B E R . I I.
cauu*. Amplius, non danda eft diäiofècundumreâum:
filfùm enim eft, nam non eft fimum nafùs cauus, fed nafi
hóc ut paßio: quare nihil efi abfonum, finafus fimus eft
Locus pro fo- mafw babens cauitatem nafi. De foloecifinis autem proa
læcifluo.
pter quid apparent accidere, diximus prius: quo modo
autem fòluendum, in ipfis orationibus erit manife$tum.
Omnes enim huiufmodi uolunt con$truere. Putas
quoddick quippiam üerè effe, etiam eft illudueré ? dicis
autem quippiam lapidem effè, eft igitur quippiam lapia
dem. An dicere lapidem non eft dicere quod, fed quem,
non hoc,fedhunc?figitur dicat aliquis: putas quem uerè
dick eft ifìum ? non uidetur Romanè loqui. quemadmo
dum neque fidicat, putas quam dick effe, eft ifte? lignum
autem dicere iste, uel quæcunque neque mafculinum, mea
que fœmininum fignificant, nihil [í,quare etiam non
fit folœcifinus, fi quod dick effe,eft ifiud: lignum autem
Jicis effe, eft igitur lignumiííud:lapk autem & ifie,mae
fculini habent declinationem. Quod fi quis dicat, pua
ta*'ne i$e, illa efi? deinde rurfùm, quidaùtemnon'ne iáe
eft Corifcu* ? ita dicat. eft igiturilla:non collegit folarcif
num, fi Corifcus eliamnonfignificet idem quod illa: non
4atautemquirefpondet, fed oportethoc praeinterrog4•
re:fi autem neque eft,neque dat,non colligit, neque in eo
quod eft effe aliquid, neque adeum qui interrogatu$ eft.
Similiter igitur oportet & illic lapidem fignificare
iííe, fiautem neque eft, neque datur,non dicendaconclu
fio: apparetautem eo quod dißimilis cafùs nomink, fimte
lis appareat. Puta*'me uerum eft dicere quoniam ijla eft
idquod effe ak eam: effè autemak affidem, eft igiturijfa
affidem. An nonneceffe eft,fimonijla, affidem fignifi
cat/edaffk,affidem autem ijlam:neque f qucm
·· ·
*;
effe
14m,
 E L E N C H. S O p H. 437
iftum, effi£e:dick autem ißum, effe Cleonem: eft igitur
i£e Cleonem: non enim eft i£e Cleonem: diétum eft enim
quoniam quem dico ifium effe, eft ifie non ifium, neque
enim Romanè dicetur quo paéio interrogatio diéta.
Putas, ifiud fcis? i£udautem eft lapis,fck igitur lapk.
An non idem fignificat iáudin eo quod eft putas iftud
fck, & in boc, iftud autem lapk : fedin primo quidem
hunc, in pofieriore autem hic. Putas'ne cuius fcientium
habes, fcis illud? fcientiam autem habes lapidis, fck igia
tur lapidis. An huius quidem lapidis, dicis, hunc aua
tem lapidem ? datum eft autem cuius fcientiam habes
illud fcis: non illius, fedillud:quarenon lapidk, fed lapi
dem. Quöd igitur huiufmodi orationes non colligunt foa
læcifinum, fed apparent, &propter quid apparent, &* /

quomodo eft obfifiendum illis, eft manififium ex ijs que

dicia fùnt.
De oratione facili, difficili&
2 Cuta. c A P. v 1 1.
Oï autem intelligere, quoniam omnium oratioa
num alie quidem fünt ficiles confpici, alie autem
difficiliores, propter id quod & in aliquo fübdolè decia
piunt audientem, cùm frequenter eædem illis exiflant:
nam eandem orationem oportet uocare, quae propter
idem fit : eademautem oratio alijs quidem propter dia
άionem, alijs autem propter accidens, alijs uerò propter
aliud uidebitur effe : quia unumquodque translatiiium
non fimiliter eft manife$tum. Quemadmodum igitur
in ijs que funt propter equiuocationem (qui modus uia
detur effè ineptißimus ) captiofàrum ratiocinationun:
haec quidem & quibuslibet funt maniffia(nam & oratioe
ncs pcné ridiculo/e/ùnt omnes propter diétionem:vtuir
L 5 fre
 538 l 1 B E R 1 1.
ferebatur curruin fcalas, ubi uenitferuu{:apud Ceream?
Boreas,purus . Et Boreas puru'ne?non certè.perdit enim pauperem,
dicitur, quòd & ementem. Et utra boum antè pariet? neutra:fed rctro
fitfcopa,& de
uerriculü aë ambæ : Putas'ne eft Euarchus?non certè:fed Apollonia
ris nubcsjj. des. eodem autem modo & aliarum fèrè quàm plurimæ)
gis, cœlúmq; illa autem & peritißimos uidentur latere.fignum autem
tcrcnans.
horum quoniam contendunt fepe de nominibus:ut utrum
idem fignificent de omnibus ens & unum, an aliud: alijs
cnim uidenturfignificare ens & unum: alij autem Zenoa
nk orationcm, & Parmenidis foluunt,eo quòd multipli
citer dicant unum dici , €r ens. Similiter autem & proa
pter accidens & aliorum fingulum quodque. alie quia
demorationes erunt ficiles uideri, aliæ uerò difficilioret.
«v- fumere in quo genere, & uirum redargutio, an non
redargutio, nónficile fimiliter in omnibus eft. Eft aue
tem acuta oratio,que dubitxreficit maximè.mordet enim
hæc maximé: dubitatio autem eft duplex: hec quidem in
fyllogizantibus, quam eligat quis interrogationum, illa
autcm in contentiosè fùftineniibus, quomodo dicat quk
propofitum. Quapropter in ijs quie ßllogixant, acu
tiores orationes inquirere magis ficiunt:eft autem ea qu£
ßllogizat quidem, oratio acutißima, fi ex quàmmaximè
apparëtibus quàmmaximè probabile interimit: nam cum
una oratio fit (tranfpofita contradiétione) omnes fimilia
ter habebu ßllogijinos femper enim ex probabilibus fe
militer probabile interimet, aut confiruet: quapropter
dubitare neceffàrium eft. Maximè igitur talk acuta,
quæ exæquo conclufionem ficit interrogationibu£fècun*
da autem que ex omnibus fímilibus: hec enim fimiliter
ficiet dubitare, quæ interrogationum interimenda eft:id
autem difficile eft. nam interimendum quidcm:quidautcm
interi
 E L E N c H. s o P H. f39
interimendum, dubium. Contentiofàrum autem acutif,
fima, que primum flatim dubiaeft utrum ßllogizat, an
mon, uel utrum propterfilfùm, an diuifionemfòlutio:fea
cunda autem aliarum, quæ manifèfta quidem quòd pro•
pter diuifionem,uelinteremptionem eft:non tamen eft ex
plorataper cuius interrogationum interemptionem, uel
; diuifionem, foluenda eft, fcilicet utrum propter conclua
fionem , an propter aliquam interrogationum id eft.
Quandoque igitur non ßllogizans oratio ficilk eft, f?
fint ualde inopinabilia, uelfija que fùmuntur: quandoa
que autem non digna defbici, nam quando deeft aliqua taa
lium interrogationum, de qua oratio & propter quam
eft: & qui nonfwmitillam, & colligit:inepta eft ratioa
cinatio: quando autem eorum que extrinfècus non deffia
cicnda ullo modo:fed oratio quidem iufla, interrogans
autem non probè interrogauit. Et eft fànè foluendum
quandoque quidem ad orationcm, quandoque autem ad
interrogantem, & interrogationem, quandoque uerô ad
neutrum horum: fimilitcr & interrogandùm & ßla
logizandum eft & ad pofitionem , & ad refponden
tem, & ad tempus quando fierit plurk tempork egens
folutio, quàm præfentk temporis(quo difputatur) adfòa
lutionem.
Epilogus o&o præcedentium,&
rüm præféntium librorum. duo •,

CA P VT V I I I. .
Ej quot igitur, & ex quibu£ fiunt ijs qui difputam
captiofe ratiocinationes, & quomodo o$tendemus,
fìfùm & inopinabilia dicere ficiemus:amplius autem ex
qüibus acciditßllogifinus, & quomodo interrogandum,
& quk ordo interrogationum, infùper autem ad quid
funt
 44© , L I B E R. I I.

funt utiles huiufmodi omnesorationes, & de refponfione

fimpliciter omni, & quo modo fòluendum eft orationes,
crßllogifinos,diäa fint de omnibus ànobis hec: reliquä
autem eft de eo quod àprincipio erat propofitum ad mea
moriam reuocantes, quippiam de ea re fùb breuitate dia
cere,& finem imponere diétis. Premifimus igitur, inuea
miendi ficultatem quandam ratiocinatiuam de propofito
ex ijs que funt quàm probabilißima: id enim opus eft
dialeétices fecundumfè, & tentatiue. Quia autem prea
in$truitur quk ab ea propter fophi$ices uicinitatem, ut
non folum experimentum poßit fimere dialeético more,
fed etiam quafi fcientifico, propter id non folum diâum
negotij officium pofùimus orationem poffe fùmere , fed
etiam ut orationem fußinentes tutemur pofitionem per
*InfibrisTo
quàm probabilißima finili modo: caufam * autem dixie
picorú, præ mu$ huius, quia & propterid Socrates interrogabat:fed
fertimino&ta
tlO. nom refpondebat: confitebatur enim fé non fcire. Mania
fé$um autem eft in prioribus ex quot, & ad quotiderit,
& unde idonei erimw* horum:adhuc autem quomodo ina
terroganda, uel ordinanda quefiio omnk, & de refbore
fionibus & folutionibus quæ fùnt adßllogifinos: patefia
<ium eft autem & de alijs quaecumque huiufce difciplinæ
funt orationes: præter hæc autem & de captiofis ratioa
cinationibus pertraétauimus quemadmodum diximuA iam
prius:quòdigitur nactafuntfinemfùfficiëter ea que pro»
pofùimus,manife$tum.
Peroratio. c A P. . i x.
O'#, autem eft nos non latere quidnam ac•
cidit circa hoc negotium: nam eorum que inue•
niuntur omnium, que quidem ab alijsfumptafunt priu*
elaborata paulatim incremëtum fumunt ab illk qui
-
£
ttJdVffl,
 £ L E N C H. S O P H. 54. t

modum accipiunt: quæ autem ab initio comperiuntur,

paruum imprimis fumere folent incrementum, attamen
utilius multö,eo (quodpo$eâab alijs fit) accremento:mae
ximum enim fòrtaffe principium omnium,ut dicitur, quaa
re & difficilimum: quantò enim potejlate ualidißimum,
tantö mole minimum, difficilimum eft uideri: eo autem
comperto ficile eft adjcere, coaptarej;reliquum. Quod
& circa rhetoricas orationes accidit, penè autem & cira
ca alias artes omnes:nam qui principia inuenere, omnino
ad exiguum quid perduxerunt:qui autem nunc celebrioa
res habentur, uendicantes à multk, uelut ex fucceßione
particulatim colligentes,fic auxerunt. Tifius quidem poft
priores,Thraßmachus uerò poftTifiam, Theodorus aua
tem poft hunc , & multi mult4s coadunauere partes:
quapropter nihil mirum, fi in amplum quidem creuerit
ars. Huiu$ autem negotij non hoc quidem erat exploraa
tum,illud autem non erat,uerùmnihil ipfius prorfùs erat:
nam eorum qui circa litigiofàs orationes crant mercen4a
rij,fimilis quidem doëtrinâ, Gorgiæ negotio: orationes
enim hi quidem rhetoricas, illi autem interrogatiua* doa
cebant edifcere, in quasfepius inciderefolebant alternæ
tim utrorumque adinuicem orationes: quapropter uelox
quidem,utpote que fine arte, erat doärina difcentibus ab
illi$:non enim artem,fed quæ ab artefùnt dantes, arbitraa
ti funt loqui eruditè, perinde acfi quk difciplinam dicat
fe tradere ut non doleant pedes, deindefùtoriam quidem
non doceat, neque unde poßint comparari talia, det aua
tem quàm plurima genera omnimodorum calceorum:
hic profeétô profùit adufum, artem autem non tradidit.
Et de rhetoricis quidem erant multa & antiqua diéta:
de ßllogifinis autem omninonihil habuimw% prius aliud
quicq
 — .

34* IL I B E R I I. E L E N. C.

quicquam quod diceremus, quàm mora perquirentes,

multo tempore infudauerimus. Si autem uidetur ex cona
fiderationibu% no$trk (ut ex ijs quefùnt ex principio)
hæc habere difciplinafufficienter fùpra alia negotia
que ex traditione induâafunt,reliquum erit
omnium ue$trum, uel eorum quiaua
dicrunt hoc opus,omiffâ quidem
artis, uenia dignari: ima
uenta autem,mula
ta profèqui
gratia,
P .I N I S,

E XC V D E B A T I O A N. T o R N Æ s Iv s
LVG DV N I M. D. L v I I I.
C A L. S E P T.
------><！--
-
 - -- - - **
-
*
- • • -•- . .- • -
-
- - -

- _-• -- - • - - ... i • -

- -

- -

*A

.'. •

- -

-
•. • -
-
' 4. . . *-.

”, -
… w
- -
-

• •• •
- -

-
-

• -

-
.
-

-
-
«-

-
-

- -
. -

• -

-
-

• ..” - -

-
-
-

-
-
- -

-
-

-
.
-

-- -

-
-

- -

;*

¢*
- r.
-
-

- -
*,
-

- -

-
 -
- -
- -

-
-

-
-
-

-
-

-
-
-
-
- - -
- -
-
-
-
-

- -

-
-

-
-
- -

- -
-