You are on page 1of 29

¿Habla V. latín?

La presente colección de conversaciones son una recopilación que hace un servidor del libro que
lleva por título ¿Habla Vd. Latín? Del Lic. D. Heriberto Mallofré y Gotsens, Pbro., Catedrático de
Literatura preceptiva en el Seminario Conciliar de Barcelona, en su segunda edición del añor
1906, siendo autorizada por el Ordinario del lugar de aquélla época.

La selección tiene el criterio personal del que ha hecho esta transcripción.

¿Habla Vd, latín, caballero? An Dómine, latine loquáris

¿Sabe Vd. hablar latín? Latine lóqui, nunquid scias?

Yo lo hablo poco Mihi parum in labris hæret.

Yo no sé casi nada Nihil propemodum scio.

Soy muy rudo Sum homo valde rudis.

¿Cómo se llama esto en latín? Qui hoc latine nuncupátur?

Muy bien Óptime.

¿Pronuncio bien? Verba disérte éxprimo?

Usted tiene muy buena pronunciación Venustíssime voces reddis.

¿Está Vd. dando lección de latín? Sí, señor.

¿Cómo se llama el maestro de Vd? Quo nómine magíster tuus insígnitur?

Se llama… Ei nomen est…

Su modo de enseñar me gusta mucho ¿Qué libro lee Vd?


Eius docéndi ratio mihi máxime árridet. Quem librum legis?

Vd. habla muy bien ¿Qué dice Vd. de ella


Pulchérrime idiomate úteris Qui de ea sentis?

Es favor que Vd. me hace Es preciosa


Ex benignitáte qua me proséqueris, pláudis. Vere áuream esse.

No hago más que empezar ¿Entiende Vd lo que lee?


Incipio modo. An téneas quid legis?

Es menester no desanimarse Ya empiezo a traducir tal cual


Tua interest, ne ánimus déficiat. Iam, iam, incípio verba mediócriter
tránsferre.
Todos los principios son difíciles
Ómnia sunt incéptu difficília El latín es muy difícil
Latinus sermo árduus ac valde diffícilis Mínime, mínime; opórtet pedeténtim óperi
vidétur. assuéscere.

Es preocupación Tuus adventus, dómine, præcéptor, prosper


Præiudício laborátur. sit nobis.
Bienvenido sea Vd maestro.
¡Cómo! La variedad de casos y régimen de
los verbos Hoy yo no he estudiado
Itáne vero, nóminum flaxiónis variétas atque Hódie lectiónem non salutávi.
verbórum regímina.
Todos los días sale Vd con eso
Otras lenguas tienen la misma dificultad Quotídie sic te geris.
Aliæ linguæ eúmdem nondum áfferunt.
Sin estudiar no se aprende
No es esta, ciertamente, la mayor dificultad. Sine studio nihil díscitur.
Non est hic, sane, maius opus et labor.
¿No es verdad, señor?
¿Cuál es, pues ? Nonne, Dómine.
Úbinam labor ac opus.
Vaya, vaya, no se enfade Vd de aquí en
Es el acertar la propiedad de las voces. adelante, estudiaré más que ninguno
In recto verbórum usu. Eia, eia, ne indignéris, iam inde præ
ómnibus litteris óperam dabo.
Es obra de mucho tiempo
Diutúrnus labor. Lo dejaremos, pues, para mañana.
In crastínum ergo differémus.
Es menester hacerse cargo del genio de las
lenguas ¿No sabe Vd que el sujeto ha de preceder
Linguárum nervus est certe comparándus. al verbo?
Num ignores suppositum verbum
Es verdad praecurrere?
Res ita plane se habet.
Siempre me equivoco
Sin este estudio, no dejaría uno de decir los Perpétuo erro.
mayores disparates
Tali studio omisso, indoctissime loqueréris. Soy muy torpe
Ingenii hebetúdine patior.
Tiene Vd. Razón
Ita est Tiene tantas reglas esa lengua latina, que
es menester mucha memoria.
Amigo Vd. me acobarda Latina lingua tot formulis quum constet,
Amice, meum ánimum frangis. magna opus est memória.

Ahora no me atreveré a decir dos palabras Visne quod verbum deflectére?


en latín Quiere Vd. Conjugar un verbo
Ne hiscére, quidem, nunci latíne audébo
Como Vd. juzque
No señor no ; es menéster ensayarse un Si tua fer volúntas.
poco Dígame Vd. el verbo ser
Dic mihi, verbum esse.
¡Hola! Me escoge Vd el más irregular No se aparte Vd. del sentido literal
Quid ergo! Elegis a regulis magis abhorrens Nunc a sensi litterali ne abhorreas.

Para hablar bien una lengua, no hay cosa Le comprendo a Vd.


como saber ien la conjugación Te capio.
Ad lingua quaque disérte fuéndum, hinil
supra verbálem flexiónem. ¿qué significa esta voz?
Hoc verbum quid sibi vult?
Yo diré muy bien los tiempos seguidos,
primera, segunda y tercera persona. Búsquela en el diccionario
Verbórum témproa personásque perbélle In vocabulario illud quaere
ordinátim defléctam.
Se me había pasado por alto
No, señor, diga Vd. de repente una persona Me fugérat.
suelta
Nequaquam, domine, subito dic solútam Tengo algunos principios
persónam. Iam aliquibus principiis sum compos.

Eso me cuesta mucho trabajo. Pero quisiera continuar hasta


Id me arduo labóre persequátur, perfeccionarme
Sed opus ad unguem persequi vellem.
Sin embargo, eso es menester para hablar
correctamente, Yo procuro hablar de repente y no puedo
Nihilominus ad emendatam locutionem id Studeo extémpore lóqui et defício
desideratur.
Eso vendrá con la práctica; tenga Vd
Eso es lo que yo no quiero paciencia
Id est quod nolo. Patiéntiam habe; praxis hoc te docebit

Sola y suelta debe ofrecerse la persona que Prosiga Vd siempre hablando mucho
se necesita Incoeptum labórem indeféssus percúrre.
Nuda, et quidem, soluta, persóna est
afferénda. Me faltan los términos
Vocabula mihi absunt.
A ver lea Vd.
Sine, ut legas quaeso. Es menester hacer acopio de ellos
Opus est iisdem locupletári
No le entiendo a Vd
Non te percipio. Tengo miedo de decir disparates
Mihi metum incuit ignare loqui
Vuelva a decir eso
Lectiónem ítera. En los principios es necesario resolverse a
ello.
Lea eso V otra vez In primordiis ad io oportet resolvi
Iterumve idípsum lege.
Hable v. Siempre sin temor
Traduzca lo que he leído. Timóre semper nudátus ad loquéndum
Lectum verte. progredere
Se burlarán de mí Deme Vd gusto.
Fiet in me licentia jocandi Fac ut mihi morem geras

Déjese de eso ya vendrá tiempo en que Con mucho gusto


podrá Vd desquitarse Cum volputáte fáciam. Libénter exéquar.
Apagesis, tempus erit quo te compensáre
potéris. ¿Manda Vd algo?
Numquidam iubes?
¿cuando empezaremos ?
Quando incipiemus ? Estoy a sus órdenes
Addíctum me tenes.
Mañana, si Vd quiere.
Cras, su tua feratr volúntas. Para servir a Vd.
Tuo obsequio presto sum.
2. FÓRMULAS PARA PEDIR,
PREGUNTAR, DAR GRACIAS, ¿Qué se le ofrece caballero?
AFIRMAR, NEGAR ETC. Quid desideras?
Quisiera
Hágame Vd. el favor de darme este libro Mihi desideio est
Pergrátum mihi fecéris si mihi hunc librum
praestiteris No tiene Vd, nada más que hablar
Tuus labor est tantum lóqui
Traiga Vd eso
Mihi astus affer Es Vd muy cumplido
Tu es quam politíssimus
Lleve Vd eso á
Fer istud ad… Es Vd muy elegante
Tibi semper elegántia haeret,
Présteme Vd. aquello
Illud mihi commoda; muttum mihi da. Sírvase Vd
Dignáre
¿cómo se llama eso?
Qui nominátur? Viva Vd muchos años
Quod Deus sospitem diu te servet,
Eso se llama…
Nominatur… No hay de qué..
Nihil est cur
Repítamelo Vd
Ut repétas, quaeso. Vd me hace mucho favor
Magnam observántiam mihi reddis.
Vaya Ud por…
I ad Vd se burla
Per iocum dicis.
Venga Vd por…
Veni ad Yo le aseguro a Vd que ..
Pro certo affirmo
Envíe por …
Mitte ad Creo que sí
Affirmative credo
Creo que no Vaya, lo creo
Non adducor ut credam. Eia, assentior

Digo que sí No lo creo


Aio. Non assetior

Nada de eso, no por asomo Lo concedo


Nihil minus Concedo

Es un cuento Muy enhorabuena


Ad fabellae genus res pertinet Faustissimo omine

Es una mentira Esto pasa de chanza


A veritáte abhorret, Extra iocum est

Vd. no dice la verdad Convengo en ello


Non verum loqueris. Eadem sententia mea
Créame Vd no es tanto como se dice
Crede mi, fama ex musca elephántem facit. Es un disparate cuanto dice Vd
Quae affers, aliena sunt omnia.
En conciencia
Religiose Atienda Vd a
Animos attende in
Le hablo a Vd de veras
Serio ac verissime loquor. No puedo
Non possum
Le han engañado a Ud
Falsis verbis acceptor fuísti Vd no lo merece
Non es dignus
Yo no tengo la culpa
A culpa procul absum No me canse Vd más
Ne gravéris me amplius
No lo puedo remediar
Áliter fieri nequeo 3. PARA FELICITAR.
Felicito a Vd sus días
¿Qué más quiere Vd que yo haga esto? Natalem diem faustum tibi precor.
Quid inde vel ultra tibi vis?
Tenga feliz año nuevo
Vd tiene razón Annum novum tibi faustum adprecor.
Penes te ratio est. Omnia bona tibi adprecor in proximum
annum
No puedo creer a Vd Annum novum tibi faustum ac felicem.
Non habeo quid tibi assentiar
Que Dios le conceda feliz día de su santo
Calle Vd Faveant Sueri diei sancti tui patroni
Tace
Que le vaya bien
¿No quiere callar? Feliciter cedat…
Nonvis tacere? Bene vertat…
Le felicito por… Apud te valetur.
Grátulor tibi de… Todos están buenos, a Dios gracias.
Etiam valétur, Deo grátias.
4. El saludo
Buenos días tenga Vd Lo siento mucho
Fausta dies tibi illúceat Perdóleo

Téngalos Vd muy buenos 5. Para la despedida


Faustissima fruáris Caballero vengo a despedirme de Vd.
Ut tibi, dómine, valedicam vénio
Servidor de Vd.
Addictissimus tuus Siéntese vd.
Reside, si placet.
¿Cómo lo pasa Vd, señor?
Ut, dómine, vales? Vale’n dómine’ Trae un asiento al Señor
Sellam dómino affer.
Bien, muy bien.
Feliciter Tome Vd asiento
Ut sidas quaeso
¿Y Vd.?
Quáliter tu? En verdad, no puedo.
Reápse non licet
Así, así
Mediocriter. Nec sero nec meto. Tengo prisa
Corrípio
Como Vd ve
Ut appáret Tengo que hacer
Sat habeo quid agam
Para servir a Vd
Quo tibi famulátum adhibeam Vuelvo luego
Quamprium redeo
Sin novedad
Omnia feliciter fluere ¿a Dónde va Vd con tanta prisa?
Quo te corripis?
Me alegro de ver a Vd bueno
Gáudeo te salvum videre Vaya Vd con Dios. Quédese Vd con Dios
Abi, Deo comité, in Deo mane.
Yo también
Ego páriter No me despido de Vd
Non tibi valedico
Viva Vd muchos años
Diutíssime vita potiáris Nos volveremos a ver por la tarde
Vésperi íterum conveniémus.
¿Cómo lo pasa nuestro amigo?
Ut valet amicus noster? Muchas memorias a …(Antonio)
Dic a me salútem … (Antonio dativo)
Bien, gracias a Dios.
Bene, Deo gratias. Quedará V. servido, caballero.
Volens ac lubens tibi studisissime serviam.
¿Están buenos en su casa?
Iré mañana a darle los buenos días Entre Uv.
Cras matutinum ave si portabo. Ingrédere

Lo estimará mucho. Salga Vd


Gratiam habebit. Ingredere

Beso a Vd la mano Ande Vd


Manum tuam deosculor. Perge viam

Hasta más ver No se detenga Vd


In posterim tuum desidero conspectum. Ne tui cessent pedes

A Dios, a Dios Esté Vd quieto


Vale, vale. In quiete sis

Hasta mañana No se menee Vd


Ad crastinum diem. Ne agas.

Cuando usted guste Acérquese Vd


Ubi tibi placebit Appropinqua

Buenas noches tenga Vd. Apártese Vd


Placidam tibi noctem apprecor. Recede

Téngalas muy felices. Váyase


Placidissima sit tibi. Discede

6. IR Y VENIR. No se vaya Vd
¿A dónde va caballero? Fact ut non discedas
Quo te pedes?
Hágame Vd un poco de sitio
¿de dónde viene Vd? Cedo, parum loci
Unde te agis?
Échese Vd un poco atrás
Voy al campo Paululum recede
Eo rus
Venga Vd acá
Vengo de casa Huc accéde
Ex me venio
Espere un poco
Voy a un recado Paulisper praestoláre.
Missus vado
Espéreme Vd
Suba Vd Miho praestoláre.
Ascende
No ante tan de prisa
Baje Vd Ne pedes tam celeriter ponas.
Descende
Quítese Vd de ahí
Te hinc amove
Estoy bien aquí No está en casa.
Hic esse bonum est Domo abest.

No me toque Vd Llame recio a la puerta


Noli me tangere Fores acriter concrepa.

Deje Vd eso Vd está equivocado


Apage illud In errore versaris

No se canse Vd en eso Enséñeme Vd el camino de


Noli frustra contendere. Óperam et oleum Mihi commonstra viam…
perdis.
Soy recién venido
Se equivoca completamente Novus advénio
Toto coelo erras.
No se puede equivocar
Abra Vd la puerta Non est ambigendi locus
Ianuam resera
Yo iría con los ojos cerrados
Venga por aquí Oculis clausis eam invenirem
Veni hac ¿Quiere Vd que le acompañe?
Visnam per me comitatum?
Vaya Vd por allá
Perge illac Me hará Vd mucho favor
Grátiam habébo
Pase Vd por aquí
Hac progredere Pase Vd primero
Primos fer gressus
Más vale que vayamos por allá
Melius est illac nos gradi Vamos, señor, sin cumplimientos
Apage, officiosa verba.
Es más breve
Est brevius Yo no gasto cumplimientos
Verbis pro officio minime utor.
Es más largo
Est longius Estoy cansado
Teneor fatigatione
Atravesemos esta calle
Viam transgrediamur No puedo andar más
Non possum amplius movere pedes.
¿a quién busca Vd?
quem quaeris? Descansemos un poco
Parumper a gressu cessemus
¿Sabe Ud dónde vive N?
Scis ubi habitet N? ¿quiere Vd tomar algo?
Visne aliquid sumere’
Al volver la calle, la primera puerta
Deflecta via, in prima ianua Entremos en un café
Ingrediamur tabernam, vulgo café.
Gracias, caballero No soy amigo de madrugar
Gratias, dómine. Antelucana surrectio non est mihi prona.

¿no quiere Vd refrescar? Por la mañana me sabe bien la cama


Nonvis refrigeratiónem sumere? Sub mane lectu me nimium sapit.

Acabo de refrescar en casa Las mañanitas son muy buenas para dormir
Pomeridianam, apud me, nuper feci Dulces dantur primo mane somni
potionem.
Voy a levantarme
Agradezco el favor de Vd. Surrectionem peto
Tui sum beneficii memor.
Muchacho, descorre esta cortina
Las calles son muy sucias Hoc velum, contrahem, puer.
Valde conspurcatae sunt.
Con permiso de Vd me voy a vestir
Hay mucho barro Pace tua me induam.
En luti copiam.
Aún no ha salido su merced
Es menester andar de puntillas Nondum lectum reliquit
Oportet summis digitis ambulári
Aún está en cama
He resbalado Adhuc in lecto cubat.
Vestigo fefelli
No está levantado el señor
Por poco me caigo Non strato excitatus est dominus
Ne pilus defuit quin labar.
¿A qué hora suele levantarse?
Cuidado con caer quota hora lectum relinquere solet?
Cave, ne labari.
No puedo decírselo a Vd.
7. EL LEVANTARSE Sum ad responsionem impar,
Levántese Ud
Iam e somno surge Diga Vd a su amo que he estado aquí para
hablarle
¡Qué perezoso ! Ut dicas domino tuo, quaeso, apud eum
Quantave pigritia ! fuisse locutum.

Ya es tarde Si Vd quiere aguardar un poco, no puede


Iam dies multum processit. tardar en levantarse.
Si paulisper praestolari velles, nequit diutius.
Me he acostado tarde
Adventata nocte recubui No puedo, tengo prisa.
Non possum, corripio.
No estoy muy bueno
Nos satis valeo 8. SABER, CONOCER, OIR Y
ESCUCHAR.
No he pegado los ojos en toda la noche
Omnes horas imsomnes duxi Oiga Vd. caballero
Audi, dómine. Somos antiguos amigos
Familiarissime ab antiquo vivímus.
¿Qué se le ofrece? ¿Dónde le conoció Vd?
Numquid vis? Ubinam novísti eum?

Quiero hablar con Vd. Le conozco de vista


Tecum velim. Eum visu cognosco.

Tengo que decir a Vd una palabra. Lo conozco de fama / apellido


Hábeo tivi aliquid dicere. Publico nomen/ cognomine

Sírvase Vd oírme No me acuerdo cómo se llama


Mihi áuribus fave. Qui vocétur memória me fallit.

¿Sabe qué? ¿Se acuerda Ud de lo que le he encargado?


Scis? Memitisne mandátum meum?

Yo no lo sé No me acuerdo
Nescio quid. Sum immemor.

Yo no he oído nada de eso Se me ha pasado por alto


Ex eo nihil audivi. Oblitus fui

Yo lo sabía antes que Vd ¿Qué quiere decir eso?


Iam antea sciébam. Quid sibi vult?

¿Le conoce Vd? ¿A qué viene eso?


novístine eum? Quórsum haec?

¿Los conoce Vd? ¿De qué sirve eso?


Novistine eos? Quid prodest?

No le conozco ¿Qué cosas son esas?


Eum non novi. Quae?

No sé quién es 9. EL TOCADO
Eum nescio. ¿Hay agua en la palangana?
Estne aqua in concha?
¿Qué dice Vd.?
Quid loquáris? No, Señor
Non est, dómine
No entiendo a Vd.
Non te capio. ¿Y en el jarrón?
Et in urna?
Vd. no me escucha
Mihi aures minime praebes. Tráigame Vd agua para lavarme las manos
y la cara
¿Sabe Vd. quién es este caballero? Aquam affer ad lavándas manus et fáciem.
Est tibi huis hominis notitia?
Écheme Vd agua en las manos
Effunde aquam mánibus

Con mucho gusto, señor ¿Tiene ganas de comer Vd?


Cedo libénter, dómine Num esuris?

¿tiene Vd jabón y toalla limpia? Me muero de hambre


Habesne saponem et linoleum recens? Fame pereo

Aquí está Como Vd algo


Ecce Si quid prande

Limpie el calzado De buena gana comería un pedazo de…


Exterge cálceos Lubénter ofellam…edérem

Deme Vd las medias Deme Vd algo de comer


Da mihi cáligas Mihi prorrige aliquid edentulum

Ya está todo preparado, señor Aunque sea muy de mañana, tengo mucha
Iam omnia sunt paráta, dómine. gana
Etiamsi summo mane esurio
¿No ve cuán andrajoso voy?
Videsquam sim pannosus? ¿Qué quiere Vd almorzar?
Quid pro ientáculo appétas.
A veces me averguenza salir en público, al
ver a los demás tan limpios y aseados. ¿Quiere Vd chocolate, cadé, ó…?
Saepe me pudet in publicum prodire, quum Appetásne chocolate an café.
vídeo quam culti sint alii.
Todo eso es agua caliente
Pro aqua calida haec estimo
Quite Vd el vaso de noche
Tolle matúlam Yo soy amigo por la mañana de echar un
trago y comer una tajada
Arregle Vd. la ropa de cama Mihi placet sub mane háustum bibere ac
Compóne lecti strágula offellam edére

Barra Vd el (suelo del) aposento Quédese Vd aquí a comer


Verre solum cubiculi (monasterii, cellae) Mane hic ut mandúces

Haga Vd que toda la casa esté limpia Vd. hará penitencia con nosotros
Fac ut tota domus niteat. Tu nobiscum mortificationem portabis

Quizás tenga hoy visitas Vamos a comer


Hódie invisent me fortasse Eamus pransum

A almorzar La comida está lista


Ad ientáculum, dómine. Prandium parátum est

10. COMER Y BEBER. La sopa está en la mesa


Tengo apetito Fércelum appónitur.
Esurio.
Siéntese Vd a la mesa ¿Qué tal?
Recúmbe Ecquid?
Junto a mí Es bueno
Ad me. Bonum

Bendiga Vd la mesa Es viño añejo que no pica


Prandium coenam consecra, benedice Edentulum vinum

Sirva Vd a la señora Brindo a la salud de Vd


Dominae ministra Tuam salutem propino

¿Le gusta a Vd la sopa? Me honra Vd mucho


Amas ferculum Valde honorátum me censeo

Dígame Vd a su gusto He comido bastante


Tuum sapórem mihiaperi Satis manducávi

Lo que Vd quiera No quiero más, es suficiente.


Quidlibet Sufficit

De todo como Voy a dormir la siesta


Omni vescor Meridiánum somnum peto
Eo meridiátum.
Parta Vd el pan
Panem frange 11. UN PASEO
Vamos a pasear
Deme Vd pan Eámus deambulátum.
Da mihi panem
Vamos a dar una vuelta
Aquí está En, spaciémur nos.
Ecce- Accipe
Voy a dar una vueltecita
Lo medio cocido me da asco Aliquántulum pédibus habenas laxábo.
Semicoctum facit mihi stomachum.
Voy a dar un paseo
Muchacho, tráeme de beber Ambulatiónem cápiam
Da mihi bibere, puer.
¿Quiere venir Vd conmigo?
Eche Ud un traguito Vis mecum ponere pedem?
Sorbilla
Hace demasiado calor.
No tengo sed Nimis sol ácuit. Dies fervet.
Non sitio
Aguardemos que haya pasado el calor
Deme Vd un vaso de vino Sinámus ut aestus decrescat.
Fert vini cyathum
¿A dónde iremos?
Pruebe Vd este vino Quo agémus?
Hoc vinum deliba
Vamos a Chapultepec
Chapultepec petamus
12. NADA NUEVO
¿Cómo quiere Vd que vayamos? ¿Qué dice de nuevo?
Nos illuc conferre, quómodo vis? Quid novárum rerum affertur?

¿En coche o a pie? ¿Sabe Vd algo nuevo?


Curru an pédibus? Quid novi accepisti?

Como quiera Vd. ¿Qué hay de nuevo?


Quómodo libet. Quid novis?

A pie, a pie que es bueno para la salud Nada nuevo


Pédibus, pédibus, id enim salúti prodest. Nihil novi.

Este paraje sería bueno para estudiar ¿Qué dicen los diarios?
Hic locus accomodus esset ad studio Quid legitur un publicis ephemeridibus?
incumbéndum
Nada de particular
Sentémonos a la sombra Nihil afférunt novi.
Recubémus sub tegmine
Nada de particular
¿Sabe Vd quiénes son estas personas que Nihil afferunt nihil
vienen hacia nosotros?
Facile dixeris, qui sint apud nos gradiéntes ? Y ¿Qué se dice por la ciudad?
Quid in urbe?
Parece que buscan asiento
Sedile expetere vidéntur. ¡Qué es lo que oigo!
Quid audio!
Dejémosles este banco
Hoc eis samnum cedámus. ¡Apenas lo puedo creer!
Vix credo.
Vamos hacia el campo
Eámus rus. Así se dice
Mucho me gusta el campo Sic aiunt
Inter némora obléctor,
Este es el rumor que corre
¡Qué gusto! ¡Qué encanto! Fama serpit- sermo est.
Quam belle, quam admirabile!
¡Qué desgracia!
No tengo mayor gusto en el mundo O infortunium!
Nihil pótius mihi est.
Todavía no es cierta la noticia
Volvamos a casa que es tarde Adhuc in dubium res est.
Ad nos redeámus, iam sero est.
Se esperan (son esperadas) buenas
Estoy cansado. noticias
Fatiscor Bona nuntia desiderantur.

Hemos dado una vuelta muy larga ¡Ojalá! Útinam


Longum sane iter confecimus.
Así lo quiera Dios
Faxit Deus.
Quédese Vd aquí hasta que cese la lluvia
13. ¿QUÉ TIEMPO HACE? Hic mane, donec imber cesset.

¿Qué tiempo hace? Luego, cesará, es un chaparrón.


Quale sit tempus? Protinus defluet, vehemens enim ac rapidus
est imber.
Hace buen tiempo
Sudum ac serenum Estoy todo mojado
Permadeo
Hace mal tiempo
Adversum. Está nevando
Ningit
No se sabe qué tiempo hará
Dubium est coelum. Ha nevado mucho
Altióres sunt nives
Hoy tendremos buen día
Immoto die hodieutémur Graniza
Grandinat
Hace un día muy hermoso
Dies spledide incédit. La nieve se deshace
Nix liquefit
Está nublado
Coelum núbibus obscurátur. Está helando
Adgelat
Se va nublado el cielo
Coelum núbibus obducitur. Está deshelando
Egelidat
Hay niebla
Est nebula. Estoy helado
Algeo
Llueve, no llueve.
Pluit, non pluit. Ha caído una helada esta noche
Hac nocte hiemavit
Está a punto de llover Las mañanas son frías
Imminet imber. Primo mane frigescit.

Ya no llueve Hace sol


Iam imber cessávit Sol lucet

Lloverá todo el día Hace aire


Per integrum diem pluet. Flat aër
Hodiérnus dies totus pluviális
Hace calor
Llueve a cántaros Fervest dies.
Copioso pluit
No puedo aguantar el calor que hace
Pongámonos al abrigo Aestu nimio férveo.
In tuto collocémur
Me asfixio
Aestu lángueo
Estoy sudando Una y cuarto
Sudo. Sudore mádeo. Prima cum quadrante

Estoy sudando de pies a cabeza No es más que la una y media


Ad imos talos sudóre mano Non plus quam sesquiprima.

Vamos a bañarnos Son las dos menos cuarto


Abluámus nos Hora secunda, quadrante dempto.

¿Sabe Vd. Nadar? Las dos están al caer


An scias natáre? Secunda fere labitur

Relampague Van a dar las tres


Coelum fúlgura vibrat: ignibus micat Ima prope tertiam.

Truena Son cerca de las cuatro


Coelum tonat: detónat. Prope quartam

Tengo miedo a los truenos Acaban de dar las cinco


Tonitrua mihi metum incutiunt. Vix quinta vertitur

Es de día Es de noche Son ls seis poco más o menos


Adest Lux Adventata est nox Hora sexta plus minusve

Amanece Faltan algunos minutos


Lucem exóritur/ dies elucéscit Adhuc áliqua moménta deficíunt.

Anochese Son las siete dadas


Dies nocti cedit/ advesperáscit. Séptima iam elápsa

El sol sale Hace un rato que han dado las ocho.


Sol oritur Octava iam inde elápsa.

El sol se pone Son más de las nueve


Inclinat dies/sol occídit Ultra nonam

El cielo está estrellado Son las diez en punto


Stellíferum est coelum Non ultra decimam

13. ¿QUÉ HORA ES? Las once están dando


¿Qué hora es? Undécima lábitur
Quota est hora/hora est?
Son las doce
¿Sabe Vd. qué hora es? Duodécima
Scisne quota sit hora?
La hora va a dar
La una Iam ferme hora labitur
Prima hora
Han dado las tres
Tértia elápsa est Es una alhaja
Est quidem toreuma.
Aquí no se oye ningún reloj
Hic nullum auditur horologium. Mire Vd. éste
Ecce hoc
No he oído dar la hora
Non audívi horam No tiene cuerda
Non habet funículum ad motum
¿Qué hora está dando?
Quota elábitur hora? Déle cuerda
Apta funículum ad motum.
Las doce de la noche
Duodécima nocturna. Arregle Vd mi despertador
Apta meum e somno excítans horológium.
¡Cómo se pasa el tiempo!
Quómodo tempus evólat. 14. EDAD
¿Qué edad tien Vd?
Ya es hora de recogerse quot annos natus est?
Est iam hora in domum se recipere.
Quince años
¿Qué hora tiene Vd.? Quindecim annos natus sum.
Heus, quota est hora?
¿Vive aún la abuela de Vd?
Mire Vd su reloj Vivítne avia tua?
Vide, dómine, tuum horológium.
Si, señor
No anda Vivit (Deo grátias)
Non cursum habet
¿Tiene mucha edad?
Está parado Estne plúrima natu?
Non indicat
75 años cumplió
Es viejo Quinque et septuaginta annos complévit.
Vetustáte labórat
¿Tanta edad tiene?
No vale nada Illa tantum natu?
Pro nihilo aestimátur.
Va para los setenta y seis
Se adelante Annum ingresa est septuagesimum et
Cursum accelérat. sextum.

Se atrasa ¡Es ya muy vieja!


Retárdat. Magnam dicis senectútem

Mi reloj está descompuesto Todavía vive


Horológium meum incompóstium est. Etiam nunc vivida est.

Este reloj parece muy bueno ¿Qué día es su cumpleanos?


Horológium hoc óptimum vidétur. Quando tibi natális dies est?
¡Que Dios lo haya perdonado!
El día quince de septiembre Ut ei ignoscat Deus- Requiescat in pace.
Die quinto et décimo Septembris
¿Cuándo se le enterrará?
¿Cuántos años cumples? Quando sepelietur? Eius cadaver terrae
Quot annos conficies? mandábitur.

Diez y seis años Mañana en san Pedro


Sexdécim annos natus ero. Die cratino apud S. Petri

¿Qué edad le parece que tengo? Asistiré si puedo


Quid aetátis ego tibi videor? Adesse curábo, si possim.

Se me figura que tiene Vd. veinte años Le quedaré argradecido.


Viginti annos natus ut ego coniicio Grátiam habebo.

Ca! Ya paso de los treinta. 16. ECHAR UNA CARTA AL CORREO


Ca! Trigessimum iam excessi Tengo que escribir una carta
Litterae mihi sunt scribendae
Antonio ya se hace viejo
Antonius iam senescit. ¿A quién escribe Vd?
Ad quem litteras mittis?
Ya peina canas
Iam canescit. Voy a contestar a …
Fácio responsiónem ad…
Ya tiene el cabello blanco
Iam níveo colore sunt eius capílli ¿Ha traído las cartas el cartero?
Attúlit ne epistólas tabellárius.
15. ¡HA MUERTO!
Yo esperaba una carta de …
N. Ha muerto Expectábam epistolam ex
N vita decéssit, mortem óbiit
No he firmado
¿De qué ha muerto? Non subcripsi
Quo morbo óbiit?
¿De muerte repentina? ¿Ha llegado el correo?
Morte repentina? Adveneritne tabellarius?

¿De frío? ¿Hay cartas para mí?


Frigóre conféctus est? Ecquid litterárum?

¿De hambre? ¿Cuánto quiere Vd?


Fame periit? Quanti postúlas?

¿De enfermedad maligna? Vd se burla


Morbo insano mortem óbiit? Per iocum dicis

¡Pobrecillo! en la flor de la edad Doy lo que puede valer


heu miséllum! Intra iuvéntam raptus est Do quanti potest aestimari.
Es caro. No tema Vd nada
Care stat Ne timeas
No es barato Me siento un poco aliviado
Non est vilis praetio. Áliquam morbi remissiónem séntio.

No soy tan tonto Es menester guardar dieta


Tam laevus non sum ego. Expedit modum in victu tenere.

17. El ZAPATERO Esté Vd en cama algunos días


Áliquot dies in lecto mane.
Este zapato me hace mal
Hic me premit calceus Arrópese Vd bien
Strángulis te fove.
¡Qué estrechos son estos zapatos!
Quam angusti calcei! Procure Vd sudar
Cura sudórem movere
Me viene bien este zapato
Hic cálceus postulátur Conviene refrescarse
Opórtet aestum remíttere.
Me aprieta un poco
Parum me obstríngit Hoy estoy de purga
Hódie medicam potiónem sumpsi
No puedo aguantar estos zapatos Hódie ventrem movi
Hos nequeo sustinere cálceos.
Es menester cuidarse
Tráigame otros que no me aprieten Refert valetúdinem curare
Alios adfert accommodiores.
Empiezo a mejorar
18. AL MÉDICO Y CIRUJANO Convalesco
Estoy malo
Graviter me sentio Estuve a punto de morirme
Parum defuit quin e vita migrassem.
Vaya Vd a llamar al médico
Medicum voca. Sr. Médico, el enfermo está peor.
Infirmus in peius versis est, medice
Sr. Médico no sé lo que tengo
Domine medice, quod hábeam nescio. Su enfermedad no se entiende
Eius morbus non dignoscitur.
¿Qué dolor siente Vd?
Quid tibi dolet? Llame Vd a un confesor
Confesarium arcesse
Me duele la cabeza y el estómago
Capite et stomacho dóleo Más necesita de él que del médico
Plus ei indiget quam medico.
Vd no tiene calentura
Non febri labóras. Pobrecito, lo siento mucho
Eheu! Quídem dóleo.
No me haga Vd daño
Ne incutias mihi damnum 19. EN LA ESCUELA
¿Cuáles son los deberes de los Et nosti, quam hacer sit praecéptor.
estudiantes?
Quaenam officia scholastica Pero hoy no asistirá a clase
Verum hódie non aderit in schola
Levantarse de mañana, vestirse, lavarse las
manos y la cara, peinarse, rezar, ir a la ¿Por qué?
escuela, escuchar con diligencia y Quid ita?
recapacitar lo oído.
Mane súrgere, statim induere, manues et Porque está enfermo
faciem lavare, cribes ornare, Deum adorare, Valetudine impeditus est.
scholam frequentare, diligénter audíre,
audita ruminare. Dices bien
Pulchre mones
Dime ¿dónde estudias?
Dic, quam scholam frequentes? Procura tener ánimo
Fac praesenti sis ánimo.
En el seminario
Seminarium frequento El miedo me ofusca la memoria
Metus officit memoriae.
¿Qué estudias?
Cuinam vacas disciplínae’ Atiende
Subiice
Retórica
Rethoricae arti. ¿Has aprendido bien lo que oíste?
Bene, didicísti, quod accepísti?
Voy a la escuela
Eo (Vado) in scholam Tu memoria es muy fiel
Memoria tua tenacissima est
Dejadme mi sitio
Locum meum mihi date Esto se ha de aprender al pie de la letra
Haec digna sunt, quae ad verbum
El banco ediscántur.
Scamnum
Ya he aprendido gran cantidad d versos
El taburete Magnum iam numerum versuum edidici
Sedile
¿Faltaste ayer?
El pupitre Tu heri abfuisti?
Scrínium
Envié una carta excusándome
Estréchate Litteris missis me excusavi.
Densa te.
20. ESCRITURA
¿Sabes qué temo? Escribes muy bien
Scis quid timeam? Scite manu tua scribis

¿Qué temes? Présteme Vd una plumilla


Quid est? Commoda mihi cuspidem

Ya sabes cuán riguroso es el maestro ¿Qué es un estudiante sin pluma y sin tinta?
Quid est scholasticus sine cálamo neque
attraménto ? ¿Cómo se ha de medir este verso?
Quomodo hic versus scandendus est?
Un soldado sin armas ¿Acaso no conoces la medida de este
Miles sine armis. verso?
Num ignoras huis versus mensuram
Escribid lo que dicto
Scribite qui dicam. ¿Qué sílaba ha de acentuarse?
Quaenam syllaba acuenda est?
No puedo seguir
Non possum tuam vocem assequi. Tradúcelo
Haec verte
Se ha de abreviar
Per notas scribéndum est Entiendo tu traducción
Tuam accipio interpretationem.
Esto está equivocado
Hoc mendum est 22. AL SACRISTÁN.

Es un error de pluma ¿Me permite celebrar la santa Misa?


Est cálami lapsus Licet, dómine, Missam celebrare?

Procura no añadir ¿De qué país es Vd?


Cave ne quidquam indúcas. Unde te, dómine, habémus?
[Lit. sr. de dónde te tenemos?]
¿Qué escribes? Unde gentium es/ haec (illa) est/ hic (ille)
Quid scribis? est ?

Un artículo para Soy mexicano. Desde la nación mexicana.


Articulum ad (se pone en acusativo) De México.
Una sencilla narración Ex ..(Ablativo: mess(x)icana) natione
Narratiunculam. Ex Mexico.

Un chiste / Iocum. ¿Trae Vd. letras de su Ordinario?


Habesne, domine, Litteras Ordinarii tui?
Un acertijo/ Aenigma.
Es necesario el permiso del Diocesano
¡Bravo! Superioris Dioecesano permissu pous est
Óptime! tibi.

¿Y ahora qué esperas? Está prohibido celebrar sin licencias


Et nunc quid expéctas? Vetitum est absque licentiis celebrare

Basta: hasta mañana. Aguarde Vd un momento


Parumper praestolare.
Sinite: ad crastinum diem.
Voy a llamar al párroco
21. LECTURA. Adeo ad parochum (abbatem)

Lee distinta y claramente Estoy de paso, y no me ha sido fácil


Recita distincte et clare. presentar las licencias al Obispo
Sum transiern et Episcopo litteras ostendere Mihi expédit quam primum celebráre.
minime in proclivi habui.
Tengo el tiempo limitado
Puede celebrar Tempus me instat
Potes, domine, celebrare
Potes celebrare Puedes celebrar. Ya puede Vd revestirse
Iam potes te induere.
Espere Vd que concluya la Misa el sr.
párroco Registre Vd. el misal
Signis missale nota.
¿De qué santo rezan Vdes? ¿Cómo se llama el obispo diocesano?
De quo sancto apud vos hodie recitátur. Qui vocátur Antístes dioecesánus.

Aquí está el dietario (ordo anual) ¿A qué altar?


Ecce annualis ordo Ad quod altáre?

El color es blanco, encarnado, verde et Al altar mayor


cetera Ad altare maius.

Color paramentorum est albus, ruber, ¿A qué hora podré celebrar mañana?
viridis, violaceus, rosaceus, niger, festivus: Ad quótam horam potéro cras sacrum
aureatus. facere?

Missa recitatur de communi unius martyris, Escoja Vd la hora que le parezca


virginum. Témporis commodum pro arbitrio súscipe.

Hay que conformarse con el calendario de Mañana es día festivo


la Diócesis Cras est dies festus (festivus)

Neccesse est sese subiici Kalendario ¿Podría Vd. venir a las seis de la mañana?
Diocesano, monastico, ecclesiastico. Num veníre potéris ad horam sextam
matutínam?
Ya conozco ese decreto
Huius decreti notititam hábeo Es muy temprano
Est summo mane
Quisiera celebrar en el altar privilegiado
Optárem in privilegiato (maiore) altari Estoy muy delicado
celebrare. Sum valetudine tenuis

No puede ser A las ocho sería buena hora; si no es


Fieri nequit molestar.

Aguarde Vd que concluya la Misa que están Bien, muy bien.


celebrando. Benigne, benigne.
Áliquam fac moram, dum conclúditur Missa
quae in ipsum celebratur. 23. EN LA CATEDRAL.
¿Quiénes son aquellos que vienen hacia
Voy de prisa / corrípio. nosotros?
Qui sunt advérsum nos euntes?
Me conviene celebrar cuanto antes
Canónigos
Canónici. ¿Qué sombrero lleva?
Quale gestat pileum?
¿Y aquel que está en medio de ellos? Negro con una cinta de sed adornada en
At ille medius inter eos? forma de red de color rojo.
Nigrum cum vitta serica, opere reticuláto
Un Protonotario Apostólico exornata, rubini colóris.
Protonotarius Apostolicus.
Del mismo color son los ojales, bontnes, el
¿Qué hábito lleva? pequeño cordón que adorna las
Quale gestat habitum? extremidades del vestido, y las bocamangas
del mismo y aún del roquete.
Prelaticio Eiusdem colóris sunt oceli, globuli, exiguus
Praelatítium. torulus anteriores vestis extremitátes
exórnans. Item res flexas in mpanicisétiam
¿Qué es eso? roccheti.
Quid hoc?
¿Tienen el mismo escudo o insignias que el
Pregúntalo al Maestro de Ceremonias Obispo?
Inquíre a Coeremoniarum Magistro. Utanturne páribus stemmátibus, quibus
Epíscopus?
En las sagradas funciones los Protonotarios
llevan hpabito morado: esto es, las medias, Ca. No señor.
el alzacuello y el traje talar. Ca, mínime dómine.
Protonotarii in sacris funciónibus gestant
habitum violácei colóris: id est, cáligas, Sobre el escudo pueden poner el sombrero
colláre et vestem talárem. con doce borlas, que penden seis de un
lado y seis del otro, de color, sin cruz o
Parece que lleva faja mitra.
Videtur zona gestáre. Propriis insígnibus seu stemmátibus
imponére potérunt píleum cum flócculis
Sí, señor. duodécim sex hinc, sex inde pendéntibus,
Gestat, dómine. rubini colóris, sine Cruce vel Mitra.

Es de seda con dos flecos, Muchas gracias.


También de seda, que penden del lado Grátiam hábeo.
izquierdo.
Est serica cum duóbus flocculis pariter 24. EL PINTOR
sericis a laeva pendéntibus. ¿De quién es este retrato?
Cuius est imágo haec?
Sobre el roquete lleva mantelete o capita.
Supra rocchetum gestat Mantelletum seu ¿Qué precio tiene?
palliollum. Quánto índicas?

¿Qué bonete usa? ¿En dónde ha leído eso?


Quali utitur bireto? Úbinam id legísti?

Negro y adornado con una borla de color Necio, ¿no sabe Vd. que tales eran las
rojo. costumbres de aquella edad?
Nigro ac flocculo colóris rubini ornáto.
Inscie, num ignóras illos fuisse illius aetátis
mores ? ¿por qué se le llamó Anco al Rey de los
Romanos?
Ignorante, ¿no ha leído Vd que ese Escipión Unde rex romanórum Ancus fuit appellátus ?
fue el más aseado, pulido y más amante de
la limpieza de todos los hombres de su Porque tenía el codo encorvado.
tiempo? Ex anco incurvo.
Imperíte, non legíti hinc Scipiónem fuisse
excultíssimum et politíssimum et elegántiam ¿Qué sigue al brazo?
amántem ómnium suae aetátis hóminum? Quid bracchium sequitur?

¿Qupe enfermedad? La mano, que es el principal de todos los


Quo morbo? instrumentos.
Manus, máximum ómnium instrumentórum-
Pregúntelo a su médico
Pete ab illius medico. ¿Cómo se divide?
Quónam modo secátur?
Ya entiendo ha rato que os burláis? En desdos: pulagar, índice, medio, anular y
Iam dudum me nugári intélligo. meñique.
In dígitos: pollicem, índicem, médium,
Gracias a Dios que hago algo que hay de mínimo prósimum et mínimum,
vuestro gusto
Gratulándum est Deo, quia áliquid pláuditis. Los griegos llaman al dedo más cercano al
meñique dactylicon eso es, anular.
¡Idos, si no habeis de comprar! Sed graeci vocant dígitum mínimo
Discédite, si empturi non estis! próximum dactylicon, id est, annulárem.

25. CUERPO HUMANO Así es; pero en la mano izquierda, no en la


Vamos a pasear y hablaremos entre derecha.
nosotros del cuerpo humano. Ita sane; sed in sinístra non in déxtera.
Eámus deambulátum, et faciémus inter nos
collloquim de humáno córpore. ¿Por qué?
Quáre sic?
La nariz roma no me parece mal en un
rostro noble Porque en ella antiguamente solían llevar
Nassus simus non decet generosam fáciem. las sortijas.
Quia in eo olim soliti essent annulos
Los aguileños no son más despreciables gestáre.
Aquili non sunt respuendi.
¿De dónde viene esa costumbre?
El codo y la dobladura son para el brazo lo Undie hic mos?
que para la pierna la corva y la rodilla.
Ancon et campe sunt in brácchio, quod Dicen que una vena corre desde le corazón
incrure poples et genu. hasta él, y que, cuando se ciñe con una
sortija, el coraón está como coronado.
¿No se llama también el codo cubitus? Aiunt venam ex corde alluc exténdi, quae
Nonne ancon cubitus étiam appellátur. quum annulo cíngitur, velut cor ipsum
coronátur.
Verdad que son una misma cosa
Reapse sunt idem
Algunos pretenden adivinar por las rayas de Finalmente, sigue el pie, semejante a la
las manos. mano porque también tiene dedos y palma
Nonnulli divinare volunt ex mánuum que se llama planta y suela del pie.
incisúris. Postremo venit pes non mánui absonus:
dígitos enim habet et volam, quae in
¿Qué significa la palabra vola? vestígium dícitur et solum pedis.
Quae est vola? ¿Por ventura sabe Vd. en qué parte del
cuerpo tienen las virtudes su asiento?
La concavidad o palma de la mano Nonstin’ ubi existimántur positae sedes
Cavum manus. virtútum in córpore.

¿Qué quiere decir hacer volar una cosa? Sí, señor.


Quid sibi vult involáre? Scio, domine.

Tomar lo ajeno, hurtar, como si dijéramos, ¿En dónde?, explíquese Vd.


esconder en la palma de la mano. Ubi tandem
Furári, surrípere, quási vola abscóndere.
En la frente la vergüenza, en la manod
¿Cómo se llaman las restantes partes del derecha la verdad y la confianza,y en la
cuerpo? rodilla la misericordia.
Quod nomen indítum sit reliquis córporis In fronte pudor, in dextera fides atque spes,
pártibus? in genu vero misericordia.

Exceptuada la cabeza, tronco, pechioo, Ojos: oculus, i.


cavidad del pecho, vientre y costillas, que Ocule mi!, término cariñoso que
constituyen la cavidad interna. significa niña de mis ojos, mi alhaja.

Cápite dempto, truncus, thorax, cavus 26. LA COCINA


péctoris, venter et costae, quae concavum ¿Es Vd. Cocinero?
intéritus constítuunt. Esne, dómine, ccctor?

La parte externa, entre los brazos y el Si, señor.


pecho, se llama seno. Sum, dómine.
Exteriors pars intra bracchia et pectus, sinus
est. Bien está
Bene est.
Luego siguen los muslos
Postea fémora sequuntur. Entre Vd en la cocina
Ingredere cilunam.
Después de la rodilla, está la pierna, cuyo
hueso se llama canilla. Haga Vd fuego en la chimenea
A genu est crus, cuius os tibia dícitur. Ignem in lare extrue.

La parte carnos posterior se llama sura, en Se ha apagado del todo.


español pantorilla. Penitus extinctus est.
Carnósum illud postérius dícitur sura,
sermóne hispánico pantorrilla. No tiene brasas encendidas
Non habent prunas incensas.

Asno, tome Vd las tenazas


Asine, assume pyrolabem.
El tren ya ha salido
Las tenazas del fuego, con que tomamos Via ferrata profecta est.
las ascuas encendidas.
Forfez ignaria, qua prunas accépimus ¿Cuándo?
Quota hora?
Muchos ajos en el mortero mal los maja el A las nueve y veinte minutos de la mañana
majadero. Puncto vicesimo a nona hora matutina.

La comida está ya preparada Al tren.


Prandium est iam paratum. Ad vectúram

A la mesa ¡Señores viajeros, al tren!


Ad mensam. Stationarii ad vecturam, si placet!

27. EN LA ESTACIÓN Ya silba la locomotora


Ya estamos en la estación Iam machina vectrix stridet,
Nos iam in statióne.
Tome Vd. estos bultos
¿Dónde venden los billetes? Vasária accipe
Úbinam tesserulae viatoriae emuntur?
Da una propina al muchacho
Allí, illic, ad dexteram/ad sinistram. Púerum remuneráre

¿Dónde facturan los equipajes? No tengo calderilla / morralla


Ubinam tesserae vassariae? Mpm habeo parvam pecuniam.

No vaya tan a prisa, todavía hay tiempo Dale algunos cigarros.


Ne cunctaris, adhuc tempus suppetit. Da ei áliquot tabaccístilos.

Es que no se puede esperar más 28. EN UNA FRANCACHELA


Nihil es morae
Vamos a echar unas copas
Va a salir el tren Eia agpamus potatiónem
Fere- via ferrata proficiscitur.
¿Quiénes van a cantarnos unas coplas?
No tan pronto Quinam hódie vernórum canunt?
Non citius.
Quin cantas?
¿A dónde va Vd.? ¿Por qué no cantas?
quo nunc est iter?
Porque estoy ronco
a México Quóniam rancus sum.
Mexicum (ac. Sin preposición)
Mejor cantarás mojan la garganta
¿Al mercado? Melius cantes colúto gutture.
Ad mercátum?

No señor, a dar un paseo. Oye, tú, muchaco, ¿porqué no te mueves?


Immo, dómine, deambulatiónis gratia. Heus, puer, ¿ubi cessas?
E rivo flúmina magna facis. Ovidius
Nos olvidas enteramente.
Hay en las cosas un justo medio
Nos hic plane negligis. Est modus in rebus, Hor. 1, 1, Sat. 1

Tráenos a cada uno unas copas llenas Guardad religioso silencio


Dato singulis plena potoria. Favéte linguis

Es menester beber en grande A más prisa, gran vagar ó Trabaja con


Copiosus opórte bibere. actividad pero sin precipitarte… y que
bastante presto se hace, lo que se hace
¡Qué cerveza más excelente! bastante bien.
Quam insigniter bona cerevisia! Festina tarde… et sat celeriter fieri, quidquid
fiat satis bene. Suetonius.
Brindo a tu salud
Praebibo tibi. In eadem es navi. Corres el mismo peligro
Cicer. Epis.
¡Que aproveche!
Sit salúti! Prosit! Lippis et tonsoribus notum Hor., Sat.
¡Que te vaya bien! Cosa que todo el mundo sabe.
Bene te (valere iubeo)
Vanas palabras ! Logi¡ Ter. Phorm.
En los convites, sueles brindarse con gracia.
Lepidíssimis verbis propinare solet in Y no nos vengas con cuentos de viejas
conviviis. Nec fabellas aniles proferas. Cic,Nat.

A tu salud este vaso Zapatero a tus zapatos


Tibi hunc scyphum propino. No te metas en lo que no entiendes
Ne supra crépidam sutor Plin.
Echa de beber
Da mihi bibere. Come y bebe a costa de mi bolsillo
Obsónat, potat de meo. Ter. Adel.
Bebe a mi salud este vaso
Propina mihi hunc dimidiatum scyphum. ¡Oh imitadores, servil piara !
o imitatóres, servum pecus. Hor. Epis.
VARIOS
Calla! Opprime os. Plauto Asin.
Dejo todo esto, para abreviar
Brevitátis cáusa relinquo ¡oh mil veces dichoso(s)!
O terque quaterque beat(us)i! Vir. Aen.
Tengo el lobo asido por las orejas
Áuribus téneo lupum. Terencio. Tropezó= Pedem offendit. Hirt. Bel. Hisp.

Que lo crea el moro Muza; yo no lo creo Alguna vez se ha descuidado el buen


Credat iudaeus Apella, non ego. Homero
Quandoque bonus dormitat Homerus
Según costumbre Hor. Ad pis.
De More. Virg.
Tantos hombres, tantos pareceres; cada
Ponderas mucho una cosa insignificante. cual tiene su gusto.
Quot hómnies, tot sententiae; suus cuiqe MITTO TIBI METULAS; SI VIS
mos. COGNOSCERE, VERTAS.

Porque quien calla otorga MITTO TIBI NAVEM PRORA PUPPIQUE


Quóniam taciturnitátis imitátur CARENTEM.
confessiónem.
Cic. Invent. MUSIS ET AMICIS OMNI TÉMPORE.
SERVIENDUM AMORE, MORE, ORE, RE.
¡En qué líos me has metido!
Ut me in tricas cóniecisti! 1. Párvulus, indóctus, tamen íncola
Plaut. Pers. bibliothecae.

Como hicieres la sementera, tendrás la 2. Sórdidus est vivens, mórtuus grata


cosecha esca vorátur.
Ut seméntem feceris, ita metes. Cic. Orat.
3. Hoc absit putre!
Lo mal adquirido se disipa como humo.
Male parta, male dilabuntur. Cic. Phil. 4. Hoc redólens ad Núminis aras.

Se habla en vano 5. Súmitur in conea; cólitur tamen ante


Verba fiunt mórtuo. Ter, Phorm. tribunal.

Al anochecer
Vesperascente coelo. 1. Mus, 2. Sus, 3. Pus, 4. Thus,, 5. Ius.
Nep. Pelop.
1. Nescio mutári: recte sen lecta
Las más antiguas amistades como los vinos retrorsum pinnigerum praesto
añejos deben ser las más agradables; y es remigem alítibus.
una verdad lo que vulgarmente se dice, que 2. Nescio mutári: recte seu lecta
los amigos deben juntos comer muchos retrorsum summum thure colo
celemines de sal, para llenar los deberes de Numen Odorifero.
la amistad. 3. Nescio mutári: recte seu lecta
retrorusum. Squalida bestia sum:
Vetérrimae quaeque (ut ea vina quae quaerere stercus amo.
vetustatem ferunt) esse debent 4. Nescio mutári: recte seu lecta
suavissimae; verumque illud est quod vulgo retrorsum veste virénte tego
dicitur, multos modios salis simul edéndos témpore veris agros.
esse, ut amicitiae munus expletum sit. 5. Nescio mutári: recte seu lecta
retrorsum non cesso fáuces urére
Cic. Amic. sevas tuas.
1. Ala, 2. Ara, 3, Sus, 4. Seges, 5.
Veo lo que es mejor y lo apruebo; no Sitis.
obstante, sigo lo peor.
Del exámetro de Horacio (Art. Poet. 343)
Vídeo melióra proboque, deterióra sequor. Omne tulit punctum, qui miscuit utile dulci.
Ov. Metam. Al pentametro
Utile qui dulci miscuit, omne tulit.
OTTO TENET MAPPAM MADIDAM,
MAPPAM TENET OTTO.
Aegrota medico: Integra me nocte, Quum venatum irent, Rustico turpi
Aesculápi mi, febris me divexávit. Scholastico comite, áliqui amíci eum
Aesculapius: Obriguísti ne, dómina frigóre? admonuerunt ne verbbum diceret cuniculos
Infirma respóndit: ad rigórem et ultra. videns ne ipsos terreret. Non multo post
Adeone, ut stridor d+entibus esset ? scholasticus ille in prato pascentes
Aegrotans : Minime experta sum stridórem cuniculos detexit multos, et insueta voce
déntium. clamávit:- amici, amici, ecce cuniculi multi.
Eccur ? Quia dentes ; ut vides, singulis Cuniculi autem, clamore audito, fugam
nóctibus, dormitura super abacum depono. subito arripuerunt. tuum Scholasticus; quis
unquam crederet cuniculos latinum
-- sermónem capere, quum ego vis ac ne vix
Pepitus filis habet litteris inimicum, quem illum possim non sine labore magno
tamen quotidie verberibus in scholam agit. intelligere!.
Magístger accípit, atque colaphis paternis
interdum deféndit. Quum postea hortarétur
ut litteris daret óperam ne ásinus dicerétur et Quevedus qui odio fere vatiniano vatem cui
bonus nómini suo respondéret (Agnellus nomen Mantalvan oderat, hoc epigramma in
nomen erat púero) : eum scripsit: doctor, tu dicis; Montalvan non
Atqui – inquit Agnellus- ti tu scires, me habes, quamobre dempto don, superest
ásinum esse velles- Ut quid ? Ioannes Perez. Rex vero Phillipus Iv volens
eos in grátiam redigere ad coenam ipsos
Quia pater meus saepe furátur agnellos et vocávit, conventióne facta, de vérsibus non
occídit, et cóquit ; ásinum autem, quem sermocinári. Plácuit autem Regi ut ante
domi habémus, nunquam occídit. Vivam conv{iviumdidérent quasdam tabulas a
ásinus ! Rubens depictas, nuperque a Belgio
accéptas. Montalvam coram tábula quae
venustíssime efigiem filii a patre vapulántis
Saepius tottam noctem insomnis Urbanus praebebat, conventiónis factae inmemor,
medicos de remedio reogaverat, recusans nec sese continere potens dixit:
tamen quaecumque vel opio, vel aliis huius
modi narcoticis, ut aiunt, venenis imbuta fuertes azotes le dan,
essent. Amicus Ruricius admonuit ut porque a Cicerón leía.
somnum capere quoties non posset, mente
numeraret et voce submissa ab uno ad Quevedus vero molestia pressus carmini
sexcenta, ad mille et ulterius ; mens quippe finem posuit dicens:
taedio fessa sensum sine sensu in somnum
laberétur. Occúrrit Ruricio mane Urbanus ; ¡Fuego de Dios, qué sería,
cui Rauricius : si leyera a Montalván!.
Placidus ne tibi praeterita nocte somnus ?
- minime- respondit Urbanus. Eccur. Quidam litterarum peritus missit ad
Raruricius quaerit- meo non usus es doctórem Panucius ei respóndit: dómine mi,
remedio numerans ? haec est opinio mea, ut poema inmittas ubi
Cui Urbanus : Sane quidem numerávi.- fórcipes habes.
Quam ad summam? – Ad millia decem et
octo.- Et post haec dormitasti- Accedit ad Quevedum adolescens quidam
haudququam:post haec e lecto surrexi, nam carminibus deditus dicens: Dómine
luxcebat iam dies.- Proh medicum cedrinis Francisce, hic adfero duo cármina vulgo
tabulis dignum! Quinimo et abiegnis. sonetos quae ego composui, et vellem te
melius eligere, traditurus foeminae cui dico,
et alterum scissurus. Legit alterum
Quevedus, redensque ei dicit pudens tarde,
amice, altero dominan remunerare. ¡Altero!
Si illud neque óculis vidisti: atqui, quóniam
péssimum hoc esse nequit.

You might also like