You are on page 1of 6

Aby stać się liderem na rynku południowo amerykańskim, Brazylia uległa poważnym

transformacją od gospodarczej izolacji do globalnej integracji. Kamieniami milowymi w tym


rozwoju są programy prywatyzacyjne z 1990 roku. Innym czynnikiem wpływającym
pozytywnie jest podpisanie 26 marca 1991 roku traktatu w Asuncion przez Argentynę,
Brazylię Paragwaj i Urugwaj, na mocy, którego powstaje Mercusor Wspólny Rynek
Południa., który jest najważniejszą umową handlową zaraz po NAFTA. MERCOSUR jest
najważniejszą umową o charakterze politycznym i gospodarczym zawartą w regionie
Stworzyła niezbędne warunki polityczne i prawne dla rozwoju stosunków handlowych
Jest w tej części świata, często nękanym przez kryzysy polityczne i gospodarcze, istotnym
elementem stabilizującym
Dzięki stworzeniu wspólnego rynku krajów członkowskich, możliwa była eliminacja barier
celnych i ograniczeń pozataryfowych, przyjęcie wspólnej zewnętrznej taryfy celnej,
koordynacja polityki makroekonomicznej oraz harmonizacja polityki podatkowej i
monetarnej, transportu morskiego, transportu lądowego, przemysłu, technologii, rolnictwa
oraz energii.
Wzrosła wymiana handlowa i kulturalna oraz ruch turystyczny
Poprawiły się stosunki polityczne pomiędzy poszczególnymi państwami
Idea utworzenia MERCOSUR powstała w 1985r. Będące wówczas u władzy w Brazylii i
Argentynie ugrupowania demokratyczne postanowiły doprowadzić do zaprzestania
rywalizacji gospodarczej obydwóch państw i przyspieszyć proces integracji.
Ta międzynarodowa organizacja powołana traktatem z Asuncjon (Paragwaj), podpisana
została w 1991r. przez:
 Argentynę
 Brazylię
 Paragwaj
 Urugwaj
Dokument przewiduje wolny przepływ dóbr, usług i środków produkcji na obszarze czterech
państw, zniesienie ceł i wszelkich ograniczeń pozataryfowych, wprowadzenie wspólnej
polityki celnej i handlowej oraz skoordynowanie polityki makroekonomicznej i legislacyjnej w
zakresie objętym traktatem .
Na mocy traktatu powołano organy MERCOSUR: Radę Wspólnego Rynku, Grupę
Wspólnego Rynku, Sekretariat Administracyjny oraz Wspólną Komisję Parlamentarną.
Z dniem 1 stycznia 1995r. MERCOSUR stał się unią celną.
Od października 1995r. zaczęła działalność w ramach MERCOSUR międzyrządowa Komisja
ds. Handlu, której zadaniem jest monitorowanie realizacji wspólnej polityki handlowej.
W 1996r. MERCOSUR zawarł umowy stowarzyszeniowe z Chile i Boliwią ustanawiając z
tymi państwami strefę wolnego handlu. Ponadto, w 1998r. Została podpisana deklaracja
polityczna MERCOSUR, Boliwii i Chile w której zobowiązano się do wspólnych konsultacji
współpracy w dziedzinie bezpieczeństwa i obrony. Od 9 grudnia 2005r. do MERCOSUR
należy także Wenezuela
W chwili obecnej MERCOSUR boryka się jednak z pewnymi problemami:
 Różny poziom rozwoju poszczególnych gospodarek oraz wewnętrzne kryzysy są
źródłem konfliktów między członkami ugrupowania
 recesja gospodarcza i niestabilna sytuacja polityczna w Argentynie, czy
destabilizacja polityczna w Paragwaju uwidoczniają złożoność procesu integracji w regionie
 W większości krajów Ameryki Łacińskiej wzrosły napięcia i protesty społeczne
Zadania przed którymi stoi MERCOSUR:
 Uporządkować wewnętrzne sprawy
 Realizować zobowiązania wynikające z członkostwa w ugrupowaniu
 Utrzymanie stabilności makroekonomicznej
 Likwidacja pozostałych barier w wymianie handlowej
 Stworzenie w pełni zintegrowanego rynku przez ulepszenie sieci transportowej i
procedur celnych
Jednak kluczową decyzją, która spowodowała napływ inwestycji zagranicznych jest reforma
prawna z 1995 roku, która usuwa ograniczenia dla inwestycji zagranicznych w niektórych
sektorach gospodarki tj. przemyśle naftowym oraz górnictwie.
Badania sektora przemysłowego wskazują na udział około 40% spółek zagranicznych w
całkowitej sprzedaży:
Sektory przemysłu Udział spółek zagranicznych w produkcji %
Żywność przetworzona, spożywczy i tytoniowy 43,8
Przemysł samochodowy 92,0
Chemia i petrochemia 23,5
Elektronika, telekomunikacja i urząd. 56,4
elektryczne
farmaceutyczny 58,8
papierniczy 16,5
Włókienniczy i obówniczy 9,3
Metalurgia i maszyny 46,8
ogółem 46,8

W niektórych sektorach takich jak środki transportu wyroby metalowe maszyny, urządzenia
elektryczne, korporacje transnarodowe odgrywają wiodącą rolę, wytwarzają większość
wartości dodanej i podejmują decyzje dotyczące inwestycji, podczas gdy w pozostałych
sektorach firmy transnarodowe odgrywają drugoplanową rolę często działając w
porozumieniu z lokalnymi firmami.
Brazylia po wielu latach uporała się z inflacją, która w latach 1980-1990 była na poziomie
100-2500% jednak miała inne problemy takie jak rosnące bezrobocie przy znikomym
wzroście PKB czy też rosnący deficyt na rachunku bieżącym. Waluta Brazylijska była
sztucznie powstrzymywana w celu utrzymania stabilności gospodarki. Już w sierpniu 1998
roku rząd brazylijski zapewniał, że na ewentualne trudności związane z rozszerzającym się
kryzysem Brazylia będzie przygotowana. Deklarowano dalsze wysiłki w celu podtrzymania
procesu stabilizacji przy jednoczesnym zapewnieniu wzrostu gospodarczego. Jednocześnie
zapewniano, że w obliczu kryzysu międzynarodowego rząd zrobi wszystko co uzna za
konieczne w obronie waluty brazylijskiej - reala, makroekonomicznej stabilizacji i stałego
wzrostu gospodarczego. Wykluczona została też możliwość pójścia śladami Rosji i
zawieszenia spłat kredytów międzynarodowych. Coraz poważniejsza sytuacja, przejawiająca
się między innymi odpływem kapitału na ogromną skalę (12 mld USD w sierpniu i 19 mld
USD we wrześniu), sprawiła, że we wrześniu bank centralny Brazylii zmuszony był podnieść
stopy procentowe do prawie 50 procent, a rząd ogłosił program oszczędności budżetowych na
ostatnie miesiące roku. Początkowo Brazylijczycy twierdzili, że uporają się z problemami
sami, bez pomocy z zewnątrz. Wkrótce jednak stało się jasne, że nie będzie to możliwe
bowiem kredyty zagraniczne Brazylii stanowiły 46% PKB, a rezerwy walutowe w latach 96-
98 zmalały o 2,4mld $ 40%. i rząd brazylijski zwrócił się o pomoc do MFW, Banku
Światowego i rządu USA. Pozytywna reakcja międzynarodowych organizacji finansowych i
rządu USA pozwoliła na uzyskanie 41,5 mld USD, z okresem spłat 1,5-rocznym przy
oprocentowaniu 7 %. Równocześnie rząd brazylijski ogłosił program mający zapobiec
zaostrzeniu kryzysu poprzez zmniejszenie wrażliwości gospodarki brazylijskiej na
zewnętrzne wstrząsy. Obejmował on okres 1998-2001 i zapewnić miał stały wzrost produkcji
i zatrudnienia przy niskiej inflacji a także poprawę efektywności gospodarki, szczególnie zaś
sektora publicznego. Do głównych posunięć nastawionych na zwiększenie dochodów
należały: zwiększenie podatku od transakcji finansowych z 0,2 do 0,3 proc.; podniesienie
podatku od obrotów korporacji z 2 do 3 proc.; zwiększenie o 9 punktów proc. (do 20 proc.)
wysokości składki emerytalnej płaconej przez urzędników państwowych. Kolejnym krokiem
było dokończenie reformy administracyjnej mającej za zadanie zwiększenie efektywności i
obniżenie kosztów działania administracji publicznej. Zwiększono okres próbny dla
wszystkich nowych urzędników i po raz pierwszy wprowadzono możliwość zwolnienia
urzędników państwowych za niezadowalające wyniki pracy. Postanowiono również
zreformować system opodatkowania pośredniego. Dotychczasowy bardzo skomplikowany
system podatków pośrednich miał być zastąpiony jednolitym dla całego kraju podatkiem
VAT . Podjęto również kroki w celu poprawy sytuacji systemu ubezpieczeń społecznych.
Dodatkowo stworzony miał być system monitorujący największych krajowych podatników
(10 000). Podtrzymano decyzję o priorytetowym znaczeniu niskiej inflacji w polityce
monetarnej banku centralnego, którego zadaniem w dalszym ciągu miała być obrona kursu
reala i związane z tym zmiany stóp procentowych, które, w miarę przywracania zaufania
inwestorów zagranicznych, miały być obniżane. Stopniowa dewaluacja brazylijskiej waluty
miała, w połączeniu ze zmianami strukturalnymi i wzrostem wydajności w gospodarce,
przynieść polepszenie wyników handlu zagranicznego. Równocześnie z zachowaniem
dotychczasowej polityki kursowej, bank centralny miał rozszerzać widełki kursowe i starać
się odbudowywać mocno nadszarpnięte rezerwy walutowe. Odpływ kapitału i presja, jakiej
poddana została brazylijska waluta sprawiły, że polityka sztywnego kursu walutowego
prowadzona przez bank centralny wymagała, oprócz ogromnych środków na obronę reala,
podniesienia stóp procentowych aby zachęcić kapitał do pozostania w kraju. Na pewien czas
udało się uspokoić sytuację i obniżyć stopy procentowe z prawie 50 proc. w listopadzie do 29
proc. pod koniec roku 1998. W połowie stycznia 1999 roku najpierw zdewaluowano reala o
ok.8 proc. aby dwa dni później zdecydować się na uwolnienie jego kursu rzeczywista
deprecjacja do USD wyniosła 66%. Wymusiło to ponowną podwyżkę stóp procentowych,
tym razem do 39 proc. W celu zwiększenia nadwyżki zamierzano m.in. zwiększyć ceny
energii, podwyższyć podatek od pożyczek konsumenckich, przedstawić w Senacie projekt
zwiększenia składek na ubezpieczenia społeczne płaconych przez personel wojskowy i
zredukować wydatki budżetu federalnego (o sumę odpowiadającą 0,15 proc. PKB) na płace
dla pracowników. Zapowiedziano też reformę systemu bankowego, m.in. przez dalsze
ograniczanie roli banków państwowych w gospodarce poprzez ich prywatyzację albo
przekształcanie w agencje rozwoju.
Dewaluacja Real’a była jedynym sposobem na uratowanie kraju przed kryzysem. Skutkiem
dewaluacji real’a był odpływ zagranicznych inwestycji oraz zmiana kursu Real’a do $ z
1,2Real’a/1USD do ponad 2Real’i/1$.

1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002


Realne 664 686 687 692 722 731 745
PKB w
mld $
Stopa 10,6 14,2 14,1 13,3 11,3 11,7 12,3
bezrobocia
w%
Rynkowa 27,5 25 29,5 26,3 17,6 17,5 19,1
stopa %

.
rok BIZ Brazylii w BIZ na świecie BIZ
Mln $ w mln $ Brazylii/Świat
%
1995 4405 342544 1,29 Wpływ
1996 10791 388998 2,77 liberalizacji
1997 18992 486476 3,90 przepisów
1998 28855 707185 4,08 Kryzys brazylijski
1999 28578 1087500 2,63
2000 32779 1401466 2,34 Kryzys argentyński
2001 22457 825280 2,72
2002 16590 628114 2,64
2003 10142 565739 1,79
2004 18145 732396 2,47
2005 15066 985795 1,53
2006 18822 1459133 1,29
2007 34584 2099973 1,65
2008 45058 1770873 2,54
2009 25948 1114189 2,33 Światowy kryzys
. Spadek BIZ po 2000 roku jest następstwem kryzysu argentyńskiego i obawy inwestorów
zagranicznych związane z rynkami południowo amerykańskimi. Przyczyny kryzysu Reżim
kursowy. W 1991 roku wprowadzono ustawę o wymienialności walut; opierała ona
system pieniężny Argentyny na zasadzie izby walutowej. Izba walutowa to zobowiązanie
banku do wymiany waluty krajowej na zagraniczna walutę rezerwowa po określonym,
stałym kursie. Teoretycznie sam bank centralny może wprowadzić kurs stały. Jednakże z
taką sama łatwością, z jaka wprowadzi on kurs stały, może go upłynnić. Odnosi się to w
szczególności do banków centralnych w krajach małych lub dotkniętych kryzysami (jak
Argentyna), do których nie ma zaufania. Argentyna jako walutę rezerwowa wybrała
dolara amerykańskiego, na którego peso było wymieniane w stosunku 1:1. Bank
centralny w Argentynie pozostał, nie mógł zmienić kursu wymiany, wielkość bazy
monetarnej musiała znaleźć całkowite pokrycie w aktywach rezerwowych kraju (czyli
emisja pieniądza w celu finansowania deficytu budżetowego została zakazana), nie mógł
udzielać kredytów refinansowych bankom komercyjnym, nawet w sytuacji zagrożenia
płynności. Takie zasady gwarantują dużą
wiarygodność banku centralnego, ale kosztem odebrania mu możliwości prowadzenia
polityki monetarnej. Kraj jest bardziej podatny na asymetryczne wstrząsy zewnętrzne,
gdy. nie może zapobiegać im poprzez zmianę kursu walutowego czy stóp procentowych.
Pewnym odstępstwem przewidzianym właśnie na wypadek ewentualnego kryzysu, była
możliwość zakupu przez bank centralny od rządu obligacji skarbowych denominowanych
w USD na kwotę maksymalnie 20% bazy monetarnej. Poprzez zmniejszenie rezerw
walutowych i zebranie zagranicznych środków z rynku krajowego poprawiłoby to
płynność systemu bankowego w stanie zagrożenia. Obecnie wydaje się, że system izby
walutowej, pomimo wzmocnienia zaufania do Argentyny na arenie międzynarodowej w
latach 90., mógł stanowić jedna z przyczyn kryzysu w latach 1999-2002. Argentyna
doświadczała bowiem innych szoków niż Stany Zjednoczone, z których walutą było
związane argentyńskie peso. Duża część wymiany handlowej była prowadzona z krajami
europejskimi, których waluty niekoniecznie fluktuowały zgodnie z dolarem. Izba
walutowa przyczyniła się do zakładanego celu, jakim było ograniczenie inflacji. Uznaje się
jednak, że w połowie lat 90., w okresie dobrej koniunktury, można było przemyśleć
zmianę systemu kursowego. W wyniku usztywnienia kursu nominalnego względem dolara
nastąpiła znaczna realna aprecjacja peso realny efektywny (ważony handlem) kurs
walutowy (REER) wzrósł do 2000 roku o 75 %.
Mimo to realna wartość eksportu rosła wolniej niż w innych porównywalnych krajach;
jako jedna z przyczyn podaje sie członkostwo Argentyny w Mercosur, który wprowadza
wysokie cła zewnętrzne hamujące poprawę efektywności gospodarek
latynoamerykańskich. Przewartościowanie waluty i spadek konkurencyjności
międzynarodowej skutkowały zmniejszeniem wpływów przedsiębiorstw i zachęcały do
unikania obowiązku podatkowego (zwłaszcza, że wraz z planem wymienialności, dla
poszerzenia bazy podatkowej, wprowadzono podatek VAT). Sztywny kurs peso względem
dolara miał jeszcze jeden efekt, który okazał się brzemienny w skutkach. Podmioty
krajowe i rząd wolały zaciągać kredyty w walutach obcych. Pod koniec 2001 r. jedynie
3% całego zadłużenia było denominowane w peso. Nagła dewaluacja stanowić mogła
realne zagrożenie dla wypłacalności państwa.
Dług publiczny O ile reżim kursowy, oprócz stworzenia pewnego zagrożenia,
doprowadził do osiągnięcia podstawowego celu krótkookresowego, czyli ograniczenia
inflacji, o tyle niewiele udało się zrobić dla ograniczenia długu publicznego. Mimo
korzystnego okresu dla gospodarki argentyńskiej do roku 1999 nie
wypracowano nadwyżki budżetowej. Szacuje się, że wypracowanie nadwyżki o wartości
2% PKB
zmniejszyłoby zadłużenie do 2001 roku o 60 mld USD[11], co znacznie ograniczyłoby
ryzyko niewypłacalności. W ograniczeniu długu publicznego nie pomagała niska
ściągalność podatków. Ich udział w PKB kraju wynosił ok. 20%, podczas gdy w krajach
rozwiniętych sięga 50%.
Przewartościowanie peso powodowało nie doszacowanie stosunku długu do PKB o ok.
40%. Z dzisiejszej perspektywy ocenia się, że przyjęty reżim kursowy ukrył tylko przed
społeczeństwem, rządem i zagranica problemy fiskalne, co wpłynęło na brak
systematyczności w reformie finansów publicznych.
Powiązanie budżetu centralnego z budżetami prowincji Kolejny problem wiązał się
ze specyfika finansowania wydatków lokalnych. Argentyna jest państwem o ustroju
federalnym, a władze lokalne dysponują znaczna autonomia w dziedzinie wydatków
budżetowych. Na mocy umowy z rządem federalnym, ostateczna odpowiedzialność za ich
długi ponosi jednak ten pierwszy. System bankowy Wprowadzenie w Argentynie
systemu izby walutowej wymagało uzupełnienia jej reforma systemu bankowego. Banki
prywatne musiały wziąć na siebie większą
odpowiedzialność za politykę kredytowa. Wzmocniono nadzór bankowy i zwiększono
wymagania kapitałowe. Banki zostały zobowiązane do przechowywania 40% aktywów w
postaci amerykańskich papierów skarbowych. Wprowadzono regulacje dotyczące
dywersyfikacji portfela kredytowego a także utworzono fundusz gwarancyjny depozytów
(zapewniający jednak tylko częściowe wypłaty w przypadku bankructwa). Mimo tych
zalet, reforma systemu bankowego miała też ciemne strony. Po pierwsze,
rygorystyczne przepisy zwiększyły koszty ponoszone przez banki komercyjne. Wpłynęło
to na utrzymywanie wysokich stóp procentowych. Przedsiębiorstwa wolały wiec zaciągać
tańsze kredyty za granica. Autorzy reformy systemu nie dostrzegli niebezpieczeństwa z
tym związanego. Niekorzystna
struktura depozytów i kredytów miała okazać się znaczącą przy dewaluacji, a nawet
deprecjacji peso. Dodatkowo obligacje rządowe zaczęto traktować w 2000 r. jako
obciążone zerowym ryzykiem inwestycyjnym (tak, jak amerykańskie). Pogłębiający się
od 1999 r. kryzys spowodował naciski ze strony rządu na banki komercyjne do
kupowania tych obligacji. Szoki o podłożu politycznym Kampania
wyborcza w 1999 r. spowodowała znaczne rozluźnienie dyscypliny wydatków
publicznych; gwałtownie wzrósł deficyt budżetowy i dług publiczny. Widząc narastający
kryzys, władze poszukiwały rozwiązań. Wprowadzono druga walutę rezerwowa; euro. W
celu pobudzenia eksportu zastosowano tzw. współczynnik zbieżności. Ustalał on
odmienny kurs wymiany dla handlu zagranicznego na 1,08 peso za dolara. Pozostawiono
jednak parytet 1:1 dla transakcji finansowych, a wiec i dla depozytów w peso, jeśli chodzi
o ich wyrażenie w dolarach. Nasilały się obawy przed dewaluacja peso; miedzy marcem a
wrześniem 2001 r. wycofano z systemu bankowego depozyty o wartości
ponad 10 mld USD. Rezerwy walutowe zmniejszyły się o 11 mld USD[19]. Kłopoty
dotknęły bezpośrednio konsumentów; w celu ograniczenia wydatków budżetowych w
prowincji Buenos Aires płace dla urzędników państwowych zaczęto częściowo (powyżej
kwoty 740 peso) wypłacać w jednorocznych bonach zwanych pataconami. Były to
obligacje oprocentowane na 7% rocznie, wyrażone w peso. W grudniu 2001 r.
wprowadzono administracyjne kontrole w przepływie kapitału i zamrożono
depozyty. Dotychczasowy reżim kursowy zastąpiono systemem podwójnego kursu
walutowego; transakcje handlu zagranicznego były wykonywane przy stałym kursie 1,4
peso za dolara. Dla pozostałych operacji, obowiązywać zaczął kurs wolnorynkowy.
Przyczyny zewnętrzne Pod koniec 1998 r. szereg czynników zewnętrznych znacząco
przyczynił się do mającego wybuchnąć kryzysu. Pierwsze było załamanie w krajach
azjatyckich. Skutkowało ono na rynku światowym spadkiem cen surowców i żywności
głównych produktów eksportowych Argentyny. Kryzys w Rosji wpłynął na wzrost poziomu
stóp procentowych na międzynarodowym rynku walutowym; zwiększyło to koszt obsługi
zadłużenia zagranicznego także dla Argentyny. Na rynku walutowym dolar cechował się
systematyczna aprecjacja. Spowodowało to analogiczna aprecjacje peso do walut państw
europejskich, będących dla Argentyny drugim rynkiem zbytu. Zmniejszyła się wiec
konkurencyjność cenowa argentyńskich produktów w
Europie, a co za tym idzie wolumen i wpływy z eksportu. Kluczowe znacznie spośród
czynników zewnętrznych, miał jednakże kryzys walutowy w Brazylii, bedacej
największym rynkiem zbytu dla
produktów argentyńskich. Real brazylijski został zdewaluowany o 40%. Wskutek tego
dynamika eksportu spadła o 12%, a bezrobocie wzrosło do 14,3% w 1999 r. Rola
Międzynarodowego Funduszu Walutowego Jako jeden z powodów kryzysu,
wymienia się też paradoksalnie niezdecydowanie
Międzynarodowego Funduszu Walutowego. Uznaje się, że wspierał on niewłaściwą
strategie gospodarczą. Nie wykorzystał środków nacisku dla zredukowania wydatków
publicznych w Argentynie. Nie wymierzał kar za łamanie przez rząd zobowiązań
umownych. Opierał się na złych danych odnośnie deficytu
budżetowego, nie uwzględniających jego kompleksowego wymiaru. Skutki kryzysu W
latach
1999-2001 Argentyna przeszła największy kryzys w historii. Jeszcze w 1998 r. PKB
wzrosło o 3,8%. W kolejnym roku spadło o 3,4%, w 2000 r. o 0,8%, w 2001 r. o 4,5% a
w 2002 r. a. o 15%. O ile w 1998r. produkcja wzrosła o 2%, to już w 1999 r. spadła o
8,3%, rok później o 1,4%, w 2001 r. o 8,9% a w 2002 r. a. o 11,2%. Bezrobocie wzrosło
z 12,4% w 1998 r. do 20% w 2002 r. Deficyt budżetowy, wynoszący jeszcze w 1998 r.
1,4%, w 2002 r. osiągnął 3,3%. Kurs peso po uwolnieniu spadł w ciągu
roku z 1 peso do 3,05 peso za dolara w 2002 r. Eksport spadł z 26,4 mld USD w 1998 r. do
zaledwie 1,9mld USD w 2002 r. Import zmniejszył się z 31,4 mld USD do 0,6 mld USD w
2002 r.

You might also like